Professional Documents
Culture Documents
~j~u8ma•w~admm~D~•m
146
6T6Drtn ~e;~~wrt urmirr® mruULt(!Jl61DtD 600 ~6\Slm ~'9-ffi6TTJT6U ~(Yl'¥-<n~· QLIT(!:!i6ir
Q~6Tflrurre;~ Q~rfl!E~ tSI6ir4, ~rurj-e;6Tfi6ir QlDw~~rrm ~!J5lrurrtwili, ~WJuru6;~twili
ruyJrfue;Llu(i)lc$16ir!!)m.
147
LD®~~w, ®(blilu LD®~~ru.D ~ur&irrw Qurr®rnrrmLDBi6'1fl6b @rnru ruJi;~6irmmo @rutbwJL&irr
@w!iJ!Du Qu!iJ¢l®ffiffil&irr!!Jmo
uw&irruL® ru®ffilrirji)Br o
148
lD(!!)~~ru ~rue;rir u6UruJi>!J5l6U ~mmru®ffi®t.b ~rue;mmffi e;ITLLffi &.LIT~,
@®ffi~JD~·
149
e;ru6Ulwrr6YTIT ~~~wrr!T ~~~~ lD(!!;~~ruB; e;rurulB>®~ ~®t£lwrrmru!T 6Tm ~e;~~w!T
<!P~OJJT"' - 6lJ~ilf.U
LD ®6J ~ ru iff6U e; 61fl6U (!P ~WIT6\>, ruW1!5JT6U LD L. ® LD 6U 6U rrUJ&U B'rr6U4 iff6U ffi@9tD
@®B>~fiirrJDm. iff6Urr6liflw!T @w!iJJDiw~ (Yl~ !5JT6U. ~ !5JT6b ~ ~~
150
QB'LIISIATITrir Qffi ArUI61D liU u5l ® Ji;II
IJi;$f>t.61Yirr rrrrw,d;~ j}liUffia;A~TU:l QJ~~$!)
Qa:a.i.J $f>6U~ ~WrT(!P6Ufl $!)lTC AT
~IU (Yll9-ffilrirJD@•
u@jB'IT~~ATtil 500, @JD6IT QJD!6)1T~~til 300, 200, 50, 30, 16, 10 6TmU6lll6lJ (!P!fj@lfflfu
iJTiiJQuwrj"i 51TI)"nanh
151
~~(!Pmlruj mru~~ ffiiT6lShu.il 1000, tDrirruJi;~ mru~~ 81Ji;~mfl,
Ul (!5 ~§I QJ u. fl mWl ru Y! ~a; 6UIT uSI!D !1Jl· -'! tD l.O ® ~ ~ ru ~ ~ Jil@) CYI6U a; IT IT AUflw IT c$ -'! Ql) 1.06lJ~
152
~~Jl)lftU16i.l Lmm Qu®uwrm- ~a;rrrol6\S16'i.l 9~ 6T6litrrQmnUa; ffil6mJbm!D ~
L6mLir8;ffilw~rH»8; Bn..JDUU(blffilm!D~· jru~ ~ID~ tn.(i;~B; ffilrflmffi 64 6T~LD l5JT~6'i.l 18
6l.l6lflffiWITm ID(!9JE~ffi6lfl6TT8; en_¢ll46Tr6TTTT1j-, ~ID~LD LD(!:?JE~ffi6lfl6TT~ ~{!9W ~6l.l6lflffiffi61Dmt4iD
en..wffil!D~· ~mru ~rumm (4!DID®JL~}, ~ru~ (~mlu4 4mffi LSI"-6;~6\l}, Lm~B;®B;
153
6T~~UJ6U(ThLD @ru~~rrm. <:urrffi~ ~ffiifu{bl 200, ffi(Thffi~mL ~ffimr@ 500 cm~wm6l.l
154
5rrL..tflQuJD6; Q~Aflnur5i 5mriJ5tSAI'p5li
5rr6'1TCLD5Ul 5UrrL1J,L {bl 5LD6Urr~s:Afl
~rrL.tflwami.J t.SIJTLDCurr~ID ~6U~JTml
155
~tDIYle;ffi ~e;rru516Ue;61fl6U 6fu~6U 6ill(!!)L.urfue;m 6Tmuu(b)tll ~e;rru516U ~rrrurrffiJe;m
urr~lflu46U6l.Jrf = urr~lfl
~LDI!Pltfu LD®~@ru @6Uffic$lwrfue;m, uffi. 402-405).
156
~e;u~Ulue 61~~~.
6Tm!!J~Ul UITL 6l516'\J Ul6lD!IJ QUIT<!]6ir Qerr!De; 6lD61Tffi Qe;rrriun_ UITL e;m uru6lJ!D6lD!IJUro
UIT!f.l46ir61TIT~.
u~~ Birr6'U8i6ir : JliiT!f.Bi6ir u~~. rurr14ffie;6ir u~~. ~mrrtl2Jili ~mru u~~ Gluwrr56ir
®J6lffi8iu Gtuwru~rrw u~~ 8irr6UB>6ir 6TmuuL.Lm.
e;rrL.(b)lt'lmJD~· ~mru: .ffirT!f., urfls:U!, JDrrffi@, Jtl!IJili, GILDrr~, 6Ul~, LDruili, (Yl6;~1Tili 6Tmum.
157
mifu~ 1lp;rni.J (yl~sU J!)ITI¥- flm@J.ltD ~rrl.ffi' Bft..WJLD ~rDUIT. @rurDWJW JDITI¥-B;m ®J6l$~~
1 1
~LB)ITLI¥- rnlrrru rurr ~ JDIT1¥-61DW!LttD, @rrRlrLITLD rn1rr.U tSl~~ JEITI¥-A>W~LttD, (Yl m tyliTLD 6illrr ~
@rurre;(.5ffi® JDITI¥- e;rrmrr @w6Urr~ flm LD®~~ ilf6UIT6DT mru~~w e:rrrr e:rbli£lrre;ID
®J6lut5lffili£lm !D~·
J!iLti;i£lp:~rum e;rrwtfl~~ ~mLrurrm flmWJ tfl~~ LD®~~ru ilf6UITm ~~rrmrr J!irrl¥- '
158
urr~e:~m~u uwmu@~~ LD®Ji>~ Qe:tiJll.IU! tYJ6mJDffi6TTTTrum : 1. @lrc!ftil Qe:WtYlmJD,
2. @1Te:6 Qe:JI,~ITLD Qe:tiJ(!pmJD, 3. 6l!ITLD Qe:tiJ(!pmJD, 4. lJ>ITLD Qe:tiJ(!pmJD, 5. ~lfl~
Qe:tiJ(Yl6mJD ~· LDffiiT6UL8i~, 61~~ LD®~~ru LDmfie;6ir, ilf6UITW6lj, u.23).
rnl6U rfu ~ e; 6ir, u JD m ru e; 6ir , L.J @lJ, 6 6le; 6ir ~ u rr 6irr lD m ru 11.1 U! LD ® JI, !1) rr e; u
uw6irrul.ty.®ffi~6irrJDm. @~mm,
@LLffiu t5l6Bi, ffi@6m~ ~(Ylrfl, u6irr¢lffi ~L.ty., n;rrw eYJ6m61T, JDiflLDrr~e:Lil, ~rrril®u t5l6Bi,
9mrrr6irr t5l68i, Qa;®L6irr (!pL6mL, Qe:ili~UIT~~' LDu516b Qn;tiJ, ffil6'1ftu51JD~, l"fmlJ6lJITRr
(YlLffiL, e:ffi~IT rurre;Lil, ~6irrmU!-a;rrffima; (!pL6mL, ~a;rr!:Pl (!pLmL, ~.ffi61D~-~uSl6b
(YlL6mL, ffirrL@u l.J!DIT 6TUB'tD, rnL.@u l.J!DIT 6Tlf6LD, !1)1TITIT (!pL6mL, ~ffi~®ml rnl.ffifPJ,
~@!jrfu~-!'L@LDL.J QJ!itil, (Yl!1)6m6U Qn;w, ~mLD, B>ru6UrT6mLD, ffiLQL®tDL.J, !d,6liTITaJLD, @.ffi~IT
uji;~wili
159
~~rrrurre; ~mLDL4LD Qurr(!!)6Tre;m6TTU u6;~wu Qurr(!J)6Tr 6Tm!OJLil, ~~mmffi e;mLI.SI~6;~
!fJ@ffie;uu®ru~ u6;~wLDmn.
6Tm-6; Qthrfl~mJD~ 6Tm~JDIT~ ~e:. I.SI~IJLDrr, ~e;6;~w~ ®YILDLl 5)6Ur<:JD ~,IJ)JTWffi®~ ~B;e;
61JY!ffi~ru @(!!)Ji;~ ,IJ)6mL(Yl6mJD ~6TT6l.j6lm ~~6miJW~ ~WJ (u. 20) 6TmtiJ ~61516\)
(@6lD6mULJ - 1)
160
1 UQIIT IT61DL 488 Llil. 5liTJTlil (3 3/4 ~·p51)
1 UQJLD
. 25 511TJTW (1 C:~d")
LDABrLIUUJ 48 j51TL5Ar
161
9~wU!uL.mL6 e:rrtiJ¢16U ~mrr~~ rnlrumru ~L.19-ffi e;m4LuSlL~li>, @ru6li~U> 6TL(£lu
4Lrile;6lflL.L tSI&ir e;rr19- Ce:rjc$e;rrtD6U 6T(b)~~ 9~wU>uL.mL6 e:rrtiJJI5l6U 3 4Lrila;61f1L
~wuQu~Tl¥- Qe:Ji,@TlJlDrr@U>. 100-2oo t.6l.~ c~m- ~6U6U~ u8i Q,~;tiJI.4L&ir a;a)Ji,~ ~mili
2 Crum6lT LL.Gie;rrm6lT~U> tSI~~' e;u C,~;rrtiJe;m, m!Ji,~ ®!PL14, Ce:rrme; ~U> (81~~
~C!:QLi~~ Qurr~m
£i)rrrnl Qur&ir
@rr6Ul CruJi,~
tDrr6UtDmmrnl ~,fl~U>
JDITtDJDUl BiJ!,~
ruwmru, Ce:rr~ (YIU4
e:rjc$e;mrrc$ Qe;rr6U!i& 6l!DJ@~61TAr
tDrrriJe;rrtiJuurr6U ~~
G®Lil @~mrr, ~e;c$e;rr6U L51rrrr61R!T6UITI.4
.mmJi;~6; C~p:>6b Cwrre; ~(Yllft
162
@rururrw ruwffi.!BiJu(!)lt.b @~L~ QurrJDffi6lll6TT~ Q~rr@~~rrlib ~rflw UJ®~~ru
Ul6lll!IJGUlrrWl ~ffiiTIT~6lllW L®rurrffiffi6UITLD (~Ul6U~, u. 343).
Ul6lll !D QUliT !P1 ffi 6TT IT lib ~ 6lll Ulllj tD UIT L lib ffi 6lll 6TT ~ITIT W6l.l ~ 61 ~ ~ Ul (!!) ~ ~ 6lJ
@6Uffi.$lw~~lib Ul6lll!IJGUlrrW1 QuJbfOJ6Tr6TT 6l!IJLU516lllm L6tmnr~~t.D.
Ul~' ffi 6Tr ~ .$lwruJbWJffi®U:l QJli(!!)ffi.l.$lw Q~rrL ~4 6!!lrr(!)l. UltbJ, B;mlilflm 6l5lrflrurrm
ru6TT~6616lllwu ul..mL~ urrrrrrw~~6U BiiT6llliT<!:Jitv-.$l!D~· @U:leYJm6lll!IJllJU:l ~rrrruSlm JD6UU:l
163
5anmlllwrrU! ~A-r~ wwlfl Cw(!5U!
5{bi6UITAT ~WITA>IJ' C611(!5 ~IT&1JUl
uAirA>lllwrrU! c$1661&61u51A-r Cw(!5ril &.Lip.
urrriJllirrAT Cw&UAflL ULA>L 5LCL
lliLtp.Cw Qw6irCw~UA-r ULA>L ~ITIJIU!
@jAITlJIITAT B'lfiQwA>LWITW 11'~6>~5 Q5rrAar~
u:~m.:..,.cw Qu(!5U!urrAm-U! ~Ar-Afl &61L.~
en..~mw~·
164
uril@>611fl, 6l~~mrr - @>®LD®~~
muuifl, e;rr~~~me; - L®cS@> rume;
mrue;rr6l, ~611fl - 61TJT6m6"m
e;Rm.IDlJ!,~ L5lriTCu LD®~~rut.D ~B;e; <:ru6fu(6lU! (6l<:rrrrrr~m J!iLm e;rrearu.D, urr. 650)
6TmWJLil, L6"mmru J)l61TruJDlJ!,~ <:JDrrlDJDl~~ 6Trurol~t.D Lmrmr <:rumr@Lil (J)lrile;rr~
urr~Lil, urr. 199) 6TmWJLil, e;dJurrue;m61T 6Tu<:urr~ Lmrmr <:ru6iur®Lil 6TmWJt.D 61~~
LD®~~ru i1f6Ue;6Tr rollftrurre;c$ BD..WJ~riTtiJm.
165
fm· Glemrmr LDmflwt.iu.orrm, til~~ LD®Ji;~S;~ww ml~~ Gletil(!Jl&lll~ u. 6)
2) @® ~6lD6\)ffi@jYJ6l5l ~t.DL6l
3) ~L..(bl ~UxDl
~c!MiDU>iuj
166
@Y!m1wrrm~ 6lru66l~a; ~utb<:urr6U 16 ~riu@6U ~m~~tl!JtD, <:LDtD4tiJ(Yl6Trrrr (Yla;LDrrm~
9 ~rfu®6U ~8;6\JtD
24 ~~@6U ~61TtD
10 ~riJ@6U LlUITtD
16 ~rfu@ru ~miD
10 ~rfu@6U ~8;6UtD
7 ~rfu@6U ~Y!tD
12 ~rfu@6U 8idJtiJmru16U
4 ~~@6\J ~8;6\JtD LmLW~
~a;rutb - 9 ~lil@ruili
~Yitb - 6 ~riJ@6UtD
5CIJU1JS sA,: JD6~mfl8; a;6\Jrutb <:ruWJ Guw~tb LRU(b). ®ffia;6Urutb <:~w~~ LD~~fbJLAr
Ulllffi@tD.
uN.,n ,.a, : t..6la;e 6ltn~~~- c$lmLuu~ ~~mLD. (irr. ~rre;rrrrmm, @)6m'UrTLLil, u. 25)
• ...u m.. a~rr,miDar
1) a;dJa;61TITrurrc$lw a;6\Jru~~ru ~L~f.mrrru L<:rurre;e lf~~u, <:a;L.u~rra; @~B;a; <:ru&Rr(hltiJ.
167
2) &.IJ'-·
a;ruru~~tro!L..(bl ~mrr8;®tb ID(!;~m~ ru~ffi®tb B>Q;mlWrr®tD.
3)~-
{il~nL.u.orrm I.OAGr~(bl
4) cmiml
a;~~~q, ®WJB>&UITU.IU!, ~tv-urrru&Urri4U! Lmm ~tv-· {il~ !J,~!iJpjlmrrru Gls:wwuuL..L~.
ft.) ~&DLiunnir
®~ tDrrc$a;6\J66lmrr6\J Qs:wwuul.L~. @~6\J s:&UrrA>a; L5J61DY!W~~c$a; ~lDrt (~mm)
Cum:.(blffi Qa;rrmmL!u(b)U!.
8) lPQ)IrQD5
@o0o~ 6To0o~mrrm Qs::ti.Jwuul.L GltD6iJtrolw a;tDI.Sl. @Us.Slu516\l mflffi~RrJD ID@)~~a;mm8;
1) lf'C,.
{i)~ 6lJITW ~B>RrJD nLLIDITRT ~YI(Ylm6TT tD6RTUIT~~· £il~mmc$ @Rwr(b)6L19- 6TRTWJ
Qs:rrruru~tb t..mr{bl.
8) 9QDlf'
@~<:ru "®rna;" m~TWJtD Gls:rrru&Uuu(b)U!. ®~!D®. ®rna;, ®<!P~· .$l'*rmtl 6TRT!!J
Quwrta;®U! t..OO"{bl. Ul(!;~~ <!Ptv-8;a; <:ru~w s:rrffi®a;mm Lm&Uu5lru mru~~. ur~ ~(b)B;a;~
168
4Ll.6lL6ljtiJ UWmu(b)tiJ. eYJ!¥-14Lffi Bn...I9-W ifl!!)lffilmr6111!ft ~UITffi!J)~IT@)tiJ. 8'1)"Bl@)o$61flm ~~ITL~6Dl~
~ffi®ru~rrru eYJme: 6Tmuuffi1ffil!D~·
2) ru66lrr eYJmB'
3) L<!!)Bl@)Bl @)6mo$
8) Grum61fl @>6mc$
9) ~ut5lrre;ffi ®me;
9) ~QD&l:)
®JDlut5lL.L Gurr<!!)6Tre;mm ~rr (~) Lrflw ~rrruu Gurr<!!)6Tr rnlL.®ffi e;mrr~~ ~®LIT~~
Grum m61T 6 A'm6Uu5l6irr @® 4!!J(!Ptb ~uUl, LD<!!) ,di~ QB'W(!Jim!!Ju5l6b e;®rnle;61fl6irr Gurr®,di~
rurrmw6 e;!!J!Dl~wrr, ~6irrn5lffi o$6l.J8' (!P6m!J)WITo$~6lJIT, 9LLBl Bn...I9-W (!P6Dl!!J. @~ LD<!!))ii~o$L@) fT!iJU
1 (!P~6b 11 A' m6U rumrruSlru Bn...!!JUUL(b)rn 6IT ~· A' m6U Ge:wwu Gurr ~rurr e;u 4tD!!lJLDmr
Bn...!!JuuL.(b)mm~. ~mrr~til ~e;rr~mLD wrr~, L®~~ wrr~, Bi006m'rrtilmu~ ~mlwrre;rurrru~
3) e;mr6m'6 A'm6U
10) iliW~.
<:ruw Guwri" : 6T<!!). 6Trfl~~u 4Llh1(b)til l!Pm!Dffi® ru!!JL'¥-~w t5lrr~rrmtil ~@)til. ru!!JL.l¥-
@® rume;uu(b)til.
169
1) @wtiJme; ruJDL..~ - @~ u6iffie;m CLD14til @Lrile;61ftru, ~rrmrrLlill..(blffi e;rrwJi;~ c$1Luu~.
~~6\l (30 em) ~6i6U<!Jltil Y2 ~6U (1 .25 em) e;m(Yl.O Lmm ~(!5mru 6lLu.lmiJ$ii
Ckq)J6ll~:
mrftw~m~Bi Qe;(b)Bi@til.
II) m&~~ri\,
6UTtilJ6iiTWJi;~$ii0J8i@ @~ C~mru.
6TmUfhlru ~JDWJ LDm!TRl6U rurrrfl ~~ru Lm6TT Jlimr{bl, J!i$iiR>~, 6lut.51, ~(bl, Qu(!5LD61JIITR>6\l14Ul J(ffic$16
12)~
170
il.IIT~~ Ul~~ 8il.J i)ITB'UJ j)~UJ4
C:~ITLUJ C:~ITLUJ C:9,iiTLUJ C:a:ri"~~ C:B'ri"Ji;~
U1(!5Ji;£515Ar UJIT~il6im
6idarmJTUJITffiBi L~~t.h.
2) ~IT 6TT e; t.h CulT liirr nJ UITLITmrrfue;rnmu u tiJUlDIT ti;e; 6Tiflffi@t.hGiuiT@ ~ @o0o~
uwliirru@ffilnJ~·
14) mrtl
Cwm 61DlDl4rnLw ~ 6T liirru~IT 6U 6UlnJ®ffi e;rflmw~w !2!!!~l!PrnnJffi@t.h w!iJrnnJ lD(!!i Ji;~ (.Yl61DnJffi@t.h
uwmu@~~ Crudar@t.h 6TtiirrU~ITLh. ~®~~rnwu uwliirru@~~t.hCuiT ~ e;rfl uwliirru@ffilnJ~·
171
i~ y,Wlu5lru ruL..Lwrr~~ <:~rr6M®UI u6inrrU!. @0)9 ~riaJ@6\lUJ (22.5 em) @WJB;~m~ 9
~~w (22.5 em) ~!:Plil (!P~ru (YI6ifi!J9. 90 ~riaJ@6UUI @WJB;~m~ 3 ~ (90 em) ~!:Plil ruA>IT
Q~rrmmw(b)ili.
18) qui>
Ulrr~rrm (!P6l!l!D.
~(bl qp5lmrr~ e;m6'6lm ~m~ lDITWJJ{bllh. i~!D®~ ~®J6~ urr01e;rrlJ46 Qeww Q6l.JRir(biLD.
@lu,. (Yl6l!liJ)IUITe;B; Ce;rr~ (.!pL.mLB;@H ~(bl 'ftDlmrr6U @tJ5USlLL JJ)rrml6U @~Bi Q~t.D.
172
3) (g)ffi~lu:JL-lLLD -10 61JjDL.tp.
~rir ¢l14tll Bi61TU4LtD 500 ru!!JL.tp. liTRr WJLD 800 6ll!!Jl..Lp. liTRr WJLD 616\l ~6\>Bi6Tft6b
1) !l:irr~u Gurr®l..B>m ~!lim B>tp.m~ !l:irirrnw ~ffilffil, LL6&ru 6T6lfl~6U urr6l.Jw n;mmw
~rnuii~ID~·
Guw~!D~·
. ..
IJLlD QDQI~ 5 IJ'Q)ID
.
wrrA> 6\) aJlilflD~wrr~ alD tSIL tYJ wA>w ,;;~
a rrA>m ~Afl6u wrrr!J 51®
6TRrU~66J®Ji,~ lDIT6Ul6\l (gJI;IflD l..lLlD rnruffiBi <:rumr@tD. BiiT6Ul6\luSlro l..lLlD I.Slrfl~~ 6T{b)ffiB> <:rumr(bltD
6Triru~ rul~ liTmWJ Q!l:irfl~rir!D@· 4LLD .ffiRr® ~!Dlw I.Slrirmrr~rrrir I.Slrfl~~ iiT(b)ffiB> <:rumr(b)LD.
173
2) effiB>JT ~(1'1Ln.~ - 6lJITIU 6lJLLLDITW @®ffi@UJ. @tblYl @JTIT~.
~mLDffiB>UULIJ.(!l)5@UJ.
5) QeU!4, i®UI4
174
s) •u awJiJJiiluw : ~u6 lfrrBime; LDmru6ATL~~hb jl.(b), lfL19-Wlm 6wrli.ufi@6
~D)J~UJrr6b mflBie;~Lil.
1) -~· ,~JuilQ)a aa<J!)ilfl : lflrumrrrr aruw4Bi @Wl~ ~uSl6ULil, ~rrl.mL~ ~uSlruLil, ~rumrr
175
!Ji6llirr{bl~ ~Jl;rr, C:urnil4~ ~Jl;rr, ~LD~ ~Jl;rr ~~wru!DmlD ~1Dffie;6 Qutb4C:urrmlD
•
1D4!JJB~5QDQI'U
• •
Uir!U5IrJJJJQ)
•
<: fbrill8irrw ®<blffime;, (Ylrill&l!D urr6llirr, fb .ffifb6 6lWlY! @ru!Dp5)6U mruffi ~6DTJD Jii6Ut.6l6UAJrrfb
~!Du LD(!!),ffi~Lil LWrTLD®.ffifbrr@UI. Qru6llirre;6UUI, ~(!!)LD4, LDIT ~fbrr6U Qu!Ufb urr ~~rrrille;6rfl6U
u. 168).
s...AilrU!lJArWI···················
176
ttl~~ mru~~w~~6\l e:rrffi@mruu4 rrffiiJ)JU! 9® (!PiilllJD L'rurr~. i)wJi>me;wrra;ffi
.ril • .J:\ •
QI)QIUQII' crtj))UIJ
•
~e; LD(f!)Ji;~e;mm~ ~wrrrflffie;u uwmuL.L eYJ6UU Qurr<!!JL.e;mm, ~ruJi>p5lm rurr~. tSI~~.
s;uJfJm6\le;mm ~p51Ji;<:~ urr®u<bl~~u uwmu®6;~mrr. ~~~Lm 9ruQrurrmWJffi®U!
177
fTArtiJ ilWrL~Ii> Q8Jrrriua;60Trr ~L.e:w £ii!Te:UlmMAr Ul~61DUlA>W .,~UDiw(Yli¥-~RrtiJ~· ~~ITruJJ
~ AflUlrr1 8JiftUlrrI Ulrnnj ~ ~ (.Yl~QliTAT fTL (b) rum 8JWrrm cfl~ ~8) QIU1T!4ui Qutnl!P~¥-14ui
fTAT~!IJmj.
~661-5 6JJDiir56ir
511',8'11'1Jiil51ir ~fOiir56ir
£ihiJ ru rr WJ (Yl66l m 8J a; (!!!; wI L u rr e: riu 8J (!!!; lh I a; rr rr e: IT rr liJ 8) (!!!; lh 1 L C"' IT 8J liJ 8) (!!!; lh
i)rre:rur$ti~~6U t!PB;~wu ulil® ru~.$.$lm!IJm. ®rre:rurr~QUlmu~~ i)rre:w - e:rrrrlh~ rurr$tilh-
rurr~~~i\l.
222
jwruurrw £il®8;®tb Jii®Bi~ ~mmtnmw uSle; ~L.utnrre; ~!&Jii~®Jii~mrr. ~~mrrru, ~~mm
LD<!!)~~rr8;®tb<!Jlm, ~$~ Jii®81mm <!P!&~~ tSlmm<:rr, LD<!J)d;~rr8;e;tb <!PmlDB;® LL.u®~~mrr.
Qe:liJWrTlDru LD®Ji;~rr8;e;6\) c!m-LIT~ 6TmU~ 81~~ lD(!!)~~ru ml~IT@)tD. t.6lrrr@), Bi$@), s;(bl$5rrW
6T611TUU{bltb LDle;~ 8'1T~ITJT61!UT ~rrrurru GUIT<!J)L8irrfl61Sl<!!)d;~. rnrrt.D, b:j,JTLD, jrre:t.D, ~rrms;tb,
uwmu(bl~~rurr.
178
mirrw &.lDuu®&I!D~· 9ruQrurr® Qurr®6lfltwi.D Lmm Jli~me: LmrrLrrBi~I.D LWJU~5mm
2. ~rrffia;L.(1)uurr@ (Standaridzation)
179
6Tm!IJ 61 ~ t.Slrfl~a;61fi6\J (YI6'6lma;a;mm ~w~B>@L.u ® ~~uuL.® , 6l~~rra;6ir &. t6Jw
(YJ6'6lma;a;61flm rumrflw6\J4, ~mLWIT61T LD B>IT~~6\J , 8ifim6lJ, t.Slrfl~, ~mmLD , @mTLD,
~68i~~rirmLD, ~611'614, uwrirurr@, ~®Lh C:~rrwa;m udJJ6lw B>®$i;~a;mm ~nfm ~J6)mtw<:a>rr(b)
5JULI C:~rr.$~ "Reverse Pharmacology" 6Tm!IJ ~19-uumutSl6\J ~w~a;m G$firrL®c$lrirfDm.
9aSl QD 55 QD m c!M QD L w II' ill' iD 5 rr i!!)l§ Q, : 6l~ ~ rr a; 6ir &. J6lw C!:P 6'61 m a; a; m m
~ru!DtJ5lrir Guwrra;mm - ~rrrurrrnlw6\J Quw®Lm 9uUlL.(b), Quf1$fit.h ~B;a;rt ruma;urrLI9-tD@
LL.u@~~ ~mLwrrmw a;mr@ Authentification Ge:wwuu@c$lfD~·
JBJ15 5C(j)innr(J; : CY~6'6lma;a;rrflm $lirrlh 6TJt~6 ~~flllt.h 9<:Jr ~ITLOITB> @®B>B> C:~@w.
@~ru LDJDJD Qurr®6ira;61flm @mL~CfDrr , B>6UuuLC:LDrr @ru6UrrLD6U (Adultration) il®uu~
JBiriliJJ CiU~tdlwA,
180
8l(h)a;rr LD®Ji;~~ 8lJDJi;~ LD®Jii01 6T9lJt.b ~6U>6UuUltfu 8l6U a;L.(h)mrra;m 6T@~146Trmmj.
ti!!!iru8l 8lL.a;rr 6T@Jt.il ~m6UuUltfu LDJa;~t.b U!:J)6U>LDwrrm LD®~0Jru ~tfu 9rirQlJ6Trm~.
@~6\Sltfu 6lfL.(h) LD®fi>~ru8; ®!J5lU4a;m u6U !Lmmm. 6T6iflmLDlUITl»8i lEimL8ia;8;~w~
(R. J. Vakil) 6T@JlD ~wrurr~ ~6illwtfu ~tiJ~8i@ uu®~~ ®®~ ~@~~ <:Jiimi.J8i®
181
~!iJ!Dru LmLw~. 6JGmmlru LD6Ufi~mlm 6lwmrr ~w LD®~~B> ~wro LD®~$PJ6lllD
182
@&mru ~urr6UTWJ LDffia>m Jlit.bt5ltil&ma;uSlru Lm6TT 61~~ LD®~IbJrutil B>®~~a;m
~w6U 6Jd>41-w&mruwmi.J Lm61Tm. 6T~ru @ruru&mm~&m~Lllt.b ~w6l.Jffi@l..u@6;~mrr6U
46UUTBJ6lflru ru®til IWlmmiJ ~urrffi~u L.Jmrra>m6TT ~ti>WJt.b ®msrtil Lmr® (u. 81).
1. Extraction
2. Separation
3. Isolation
4. Identification
5. Structure Elucidation
183
6TmJD Phyto Chemical ~wrolmul¥- ~6\Slme;e;6Tflru Lrirm Phyto Chemicall Extraction
~6Utb &H!Bia;mrL <:ru$b}Bi e;miJuurrm ~6\.ltb Soxhlat'sApparatus LU8i1JmT~~m L~mlwrrA>
Extract Quwwuu®~!D~·
1. Petroleum Ether
2. Benzene
3. Chloroform
4. Acetone
5. Ethanol
6. Water
SEPARATION
Alkaloids
Glycocids
Resins
Terphenoids
Starch
Saphonins
Proteins
Carbohydrates
, Phenolic Compounds <:urrmm Phyto Chemica 1m Identification Qut.i.Jwuu(b)~!!J~·
184
@Iii~ Active Principle J!lm® Qs:UJruuL~ ~mmr4rfltlllil ~rflUJIT ~ffi~tllili rul-PlJ!lLti>~ Qs:6U.uffi
~mmUJmUJ ~a,~. Qs:Ji;SbJTrrlil, u!iJuU!, BimumU!, B>L.®, B>6TTriu@, ~rr fTmWJU! @mrus;(!!;ffi®
UJ® Ji; ~ B>6TTrr B> UJrr!iJJ]5l a J!)rrw B> m6TT 8l ® mrUJrr ffi ~tll6Tr 6TT mrr.
Gs:w~mrr.
61Jy)riuc$lmrrru, LUU @UJriuc$1UJrol6b Qs: ru s:rumlm tbJ6UrriJ riuB> rrfl ru til!®(!!) rut UIJ mlffi ~IT c$)ffi@Ul
~!!Jm Gu!!Jrr~. UlliJWJU! J!)B=B>~ ~mmUJlJ.lUl ~~B>UJrrB> @®ffi®U!. @rudJm!!J UJrrdJWJU! <:JiirrffiB>LOrrB>
(BlrrL®) Qs:iliU<!!j~~ 1J,rulru Gs:U!4 8'~~ LLrolm Lu5lrTLO <:ru~u5lUJru ~6Ul6UBl@Ul. LLW
@UJriu&lUJ6U Jf,lm6Uffi®U! {Bio-chemical and Physiology) 6JW!D ru~¥-ml6U Lu5lri'UJ ~m6Uu5l.U
185
(Bio-state) @®uurn~l14W 1 @ruruiTWJ Qeiliu®~~ ~mlru LuSlrrw ~rnru Qe:wl.je:~rn~~ ~m~~
LD®~~~ru~ ~rntn~ ~L.6lwu uru5rnruffie;we;w, ~®eiT~rr~ 3 thl.$1/ Body weight 6Tm!Jl ~mmlru
6T66le;~8;® (Albino rat) ruwffi.l.$1 Antiul~r Activity ~wmlru lhlffi~tn tfi!JlUuiT5 Gastric ulcer
1
uLLII·
~@W. ~~§lllili ®!J5luu1Te;6 Qe:ITruru <:rumr(b)LDITmiTru p;ITCmiT LD®~~~ru~ ~rntnuSlm uru ~rflw
Jtlmrue;rnm6 erfl Qe:wrurn~ iju!.SlL (YI1¥-114tD. @ru!iJtDl!iJ®ffi ffiiTLLIT8J Qru6ir6lfl u!iJut.DI 8JITffimffi
(YIB;~m ~611ftuSlru fl)ffi!e;uuL..L ~mmlru 1/6 6Tm!D Bn..JDWJ JliiTCmiT ~mmlrnm mlL6 8lp5lw~IT5
186
~dJ~urr~ Nano Technology LD(!];~~ru ~1Trrliu161u516i.J 611!JJL~ @L~m~ ru~Bi5'l!D~·
Q8lrrmrL Size ~®til. ~~rrru~ 0-1 size-ru fil®~~ (-) mLDm6iu ~m~ U(!];LDRflm ~m~
®m!DJii~ G8lrrmr~L QumWJ 1o-• ~mrnlru Lmm~. udJu, QuJi;~ITrfu8lm Nano ""'mmru
Q8irrmrr(b)mm ~·
filrurr8lm uJilu, Qu)ii~IT. s;mrrRar LD(!];Jb~8i6Tftm Particle size-m Nano ""'mrnlru LDrrtiln5J
CJ1iiTWITrtflffi® ruwriJ®tD~UIT~ @rudJ!J5lm ~6TT~ (dosage) L.6le;~ ®6'D>ID~ rurflwt.D L.6le; ""1~8ltD,
J1i6Bi~!brirmLD l!PJDfl5ltl!JLDrre; ~Bie;uu®&IID~· ~~ ~rfl!b Jf,lm6Uu5lru Quwruu®~ID~· CLDtl!JLil
(Yiri"6mu JtlmruuSlru (Coma) m_mm ~J;rrwrr6Tftffi® "e;L.(b)" LD®Jii~a;m 9rirw l!P!bru (YIATJlll
L6'D>IJU4 ~~Rflru filmw~~ ru~~~ JbiTBl~ru ~Lru umml, (YirT6mu C!f>rrWrr61'fta;~8;®w
187
~ m cllru @<!!> ffi e; rurnn. wm~~ !/L L 6\Sl m w
L m ~ u4 e; 6Tfl m e ru6l.je; 6Tfl ru L mm il'*" 6dlw
~rrrurrriale;6Tflru (Cell Membrane Pores) eru~(bl urrruru CYJ6UtD LL.Gerueuw LD(!!)JL~56lftm
~mr~w en.we;m rr6lfl~ru. rr.[,~~ ~mL<:wrr, @mLI!:!,a!!Jrr qtiJuLrrrumrmrw QlfmWJ
L.6lc$6ljtD 6T 6Tflw l!:JlR>!!JuSl6U CYJ61Slme;a; 6lr Qe;rroo(blw, LDmr ~e;ru, 6lJfTL19- Qe;rr6airr(1) ~ ~e;
Qerucllrururrw~w. Qurflw Machinery @ru61lrTLDfllltD rr6Tfl~ru &lmLffie;B; en.19-w Qurr(!!)mmffi
Qe;rroo(blw, u8;e; cllm6lT6l.jc$6lr jrururr~ J!iiTLULL lrrrr~ aJ!irrWe;~B;® UI <!!)Ji;~a;m
Qew~mmil!Trr. @Ji;~ rurflmeuSlru HIV, Cancer, Asthma, w~<:we;w (Diabetes Mellitus)
l!:P~~. l!:P~~6lut5l, urumw ®!!51~~ ~w6l.je;m Qelil@ @rutiJf6lru Lmm e;rrru6lw~~m ~rrw,
188
~§UQI c!)J,Wilf ~&DJD (Clinical Study)
Clinical Study-6\1 1) Phase I Trial, 2) Phase II Trial, 3) Phase Ill Trial, 4) Phase IV
1) Phase I Trial
2) Phase II Trial
u~61J Quli.Jww®.$lJD~·
(Yl fb 6U lD tD WJLD £iliT mr LIT tD ~ m 60 8i 61ft ru .$1m L ~ ~ (Yl '9- 6lj 8i 6lfl61f ~ '9- UUmL u5l6i.>,
~~e;rflffiffiUULL C!J)rrUJrr61fle;(5Bi@j (@6mliJ.ffifbuL6Ul 80-120) uru~ruw £ilu6J8i6Tflru (Multi Cen-
tric) ~LDdle;mrL (YlmJDu5l~ru ~w61J Quli.Jwuul..(b) <Yl'9-61Je;m u~61J Quli.Jwuu®~!D@·
lllTl'i-w05rrdlc!AA'Miiriiu Pharmacovigilance
189
~mrumLDu5lL~~C:rurr ~ruru~ LDrr~ru ~6TTrolrurrm ~mmr JL!wrumlile;~B;C:a;rr (Yl6mtnUJrm
~m6TT Formula-m ~w~ Qew~rrru Cn;lfl6B>LWIT& Phase Ill Trial C:LD!DGle;rr6ir6TTrurrtD mur 'T!i>l!)l5
Qa;rrm6TTu u l..@m6TT~. 6]"Glm6llftru 'T!D&mC:ru C:n;rrwrr61fle;~ffi@ ruw~e;uul..(h) ulnt5rir
Qelilwuul..L LD(!l)Jb~e;m "'mu~rrru Cn;rflmLwrra; Phase Ill Trial-ffi® urri)"U!urflw LD(!l)Ji;~8lR>61TU
flriTJJJJ ~!DJ.$1C:!!Jrrtb. ~~a;uu61, C:a;rrutb, ~WITLD Lm6TT Curr~ L mr61m'B; BiLLrTjl. ~mrrQI,
190
Gurr®me; m 6TTI4 til, Ul $ii ~u5l ru 4 6Tflu4, L u4, e;rrrr u u RirrL r!le; m 6TTI4tD, I.Slm B>IT we; p5le; m 6TTI4tD,
• • • •
2....-!!)IU> 5IrQ')JBI5&11'
1...6mY!UUIT6Tfle;~t.h. ~L e:rrIT(!P 6Tr 6TT rurr e;~t.h (Ylffi WI C:rum6TT L61mT m ru, ~rflw (g)J~@j
@6TTLDU(!?6lJUIIT.$1W LfbWIT~ (Ylffi~!J) (!PffiB>rrru .(!iiT~mB>ffi@jm~t.h, 8)1TR'>6TTU U (!?6lJUIIT~W
u~mmJi,jl Jlirr~mB>ffi@im~t.h, (YIU4 U(!?6lJUIIT.$lw @r~ 'TY!A>IT JlifTWlmB>ffi@im~t.h Lmrffil JliW
191
QuiDrurrw. @IT6lf 6Jy)6miT JlirrWJme;uSl66l®Jii~ LDWJJiiiTrir u~mmJii0J JliiTWJme; rum1Tc$@U! ul.~¥-6Uft
~LUU0J Lel!f>LDriT WI·
e;rurumLu4 <:Jiirrtile;rir, ~rflWJ6lf @rutiJWJffi@u u~01 wrr ~rile;rir LD®Jii~ Qa;rr(blffia; <:rumr®w.
L~IT61JIT~ <:Jiirrtilffi@ 6J~ wrr~rfue;m LD®Jii~ Qa;rr®ffia; <:rumr(blw. 61Slu4®~ 6Trir@l.lili <:J!irrtilffi@
192
U6iuf6lJILW ~6\Jffi&Tflru U6U6lSJ~LDITm' LD(!9~01 6lJ6lJiffiffi<!!9tD ~wrrrflBiffi~ <:~mruwrrm
61T~mrmr 8l6U 8l!6Jw ~®rulffi®ID lm..!DuuL.@m6TTm. @mw ,a;rnm @wji)~rr rue~~m6TT8i
193
9mw (YI~ru u~rnrr{lllffi@tll ~wdJul..L ~L..mL wrr~~mrra;mm~ ~wrnflffi@tll uru
@w.ffi~rrr!ua;m ~dJ~urr~ !1Lmmrn. ~rnrrru 6TmrG6mti.J umu146Trm Gurr®ma;m a;6U.ffi~
6fuffi® L51rr6fu (Screw press) 6Tm!!J ~®@ @w.ffi~rr~~m L~rnlwrrru ~@~~u LSI!PJ.ffi~
urrw ruma;a;m 6T{blffia;uu(blffilm!!Jrn. 6T§Utnl6uwuw~a;filflrol®Jii~ urrWJ 6T{blffia;, mrutll
~~a; ~@~~(YI6Tr61T ~rrrr6l51 (High pressure steam), ~@~~Ill @m!DJii~ Jiirrrr6l51 (Low
194
LDL.e;ro~e;~m Gulft~U! uwmuL.uw. @uGuiT<!:R~ ~1Tt.6lrr~ ~e;L.tv-miTru Gewwuul..(bl
e; 6llirr lim IT tv- & ® u t5l e; m m & e; @ ru 614 t.D , !2... ro IT ~ ~ 614 U! LO dJ WJ t.D @!, rr lim ffiJ e; 6ir ,
Q~rr@JUI.JiDJJ
•!• @UJ ,ti; ~IT ffiJ a; 6ir Qa; IT 6llirr (bl LO (!5 Ji; ~a; 6ir Q6 WlliLD (Yl m JD a;~ LD, ~ ru tD J!5l m ~ 6U LD
QerrrurouuL.(blmmm.
QeiTrurouul..(blmmm.
en.. JDUul..(blmm m.
195
•!• 61~~ LD®~~ru6;~6U JErrCmrr Q~rr!P).UtpJt:ut.D milruiTWJ uwm61flffi~!D~ <:uiTm!I)AT
en..!Duul.(blmmm.
l!P JD u ®t.D <: u IT Ail <: lD WI t.D (1' ru ru 6lT <: ru IT ~ ~ ~ mliT lD IT AT l!P AT<: AT JD !D Iii 8) rir
QewwuuL<:ru&m1¥-11..1rirmm,
196