Γενιά 1880 - Πεζογραφία

Ηθογραφική πεζογραφία
Διήγημα το οποίο υπερτερεί του μυθιστορήματος αλλά συνυπάρχουν.
Το διήγημα γνωρίζει άνθηση λόγω της ανάπτυξης του ημερήσιου τύπου.
Διήγημα → σύντομο μυθοπλαστικό κείμενο με πλαίσιο δράσης τον παραδοσιακό
αγροτικό τόπο.

Ενίσχυση της στροφής προς το διήγημα ο διαγωνισμός Ελληνικού Διηγήματος από το

περιοδικό Εστία, τον οποίο προκήρυξε ο Νικόλαος Πολίτης (πατέρας της
λαογραφίας).

Επισήμανση → πυλώνας στήριξης της αναζήτησης της εθνικής ταυτότητας

Γλώσσα
Θρησκεία
Ιστορία –Ιστορικό μυθιστόρημα
Λαογραφία- Ηθογραφία (λογοτεχνική τάση).

Ελληνικό διήγημα → έμπνευση από ελληνική ιστορία ή το ελληνικό παρόν.

Εθνική λογοτεχνία → αποτύπωση της γνήσιας ελληνικής ζωής απαλλαγμένη από τις
δυτικές βλαβερές επιρροές.

Ηθογραφία → αποτύπωση ηθών και τρόπου ζωής μιας ομάδας ανθρώπων (όχι μόνο
σε αγροτικό πλαίσιο, υπάρχει και η αστική ηθογραφία). Γενιά 1880- κυρίως ο
αγροτικός χώρος. Εξυπηρετεί τις εθνικές αναγκαιότητες όπως έκανε προγενέστερα το
ιστορικό μυθιστόρημα. Προσοχή, λογοτεχνική τάση και όχι ενιαίο φαινόμενο,
Διασταύρωση στοιχείων.
 Ρεαλιστικό στοιχείο → αντικειμενική αποτύπωση πραγματικότητας
 Βιωματικό στοιχείο → προσωπικές αναμνήσεις
 Ρομαντικό στοιχείο → ειδυλλιακή αποτύπωση. Η εξιδανίκευση οδήγησε σε
ωραιοποίηση της πραγματικότητας και την παραγωγή μιας λογοτεχνίας
χαμηλού αισθητικού επιπέδου και με χαρακτήρες δίχως υπόσταση. Π.χ.
συγγραφείς Δροσίνης, Χρηστοβασίλης.
Εξαιρέσεις από συγγραφείς
 Ψυχογραφική διάθεση και κοινωνική κριτική, με ηθογραφικό υπόστρωμα.
Στηλιτεύουν τις δυσάρεστες πτυχές της επαρχιακής ζωής.
Π.χ. Βυζηινός, Παπαδιαμάντης, Καρκαβίτσας.
Αντιρομαντική τάση → μετατόπιση από φαντασία, υπό την επίδραση του ρεαλισμού,
έμφαση σε παρατήρηση και βιωματική μνήμη και μέσω αυτού η αποτύπωση της ζωής
στην επαρχία.

Ρεαλισμός, γαλλικό ρεύμα (1850-1880)

Προβολή αληθινού, η υπέρτατη αξία είναι η αλήθεια. Πιστή και αντικειμενική
περιγραφή της πραγματικότητας (αναπαράσταση), αληθοφάνεια. π.χ. τρόποι
ενίσχυσης : αναφορά σε ιστορικά γεγονότα, υπαρκτά πρόσωπα ή καταστάσεις
παρόντος ή παρελθόντος. Έμφαση στη παρατήρηση και τη μνήμη (βιωματικό
υλικό).
Ύπαρξη παντογνώστη αμερόληπτου αφηγητή ο οποίος δίχως να επεμβαίνει στα
γεγονότα τα παρουσιάζει σε γραμμική σειρά (με αρχή, μέση και τέλος) χωρίς –
συνήθως- να κάνει αναδρομές στο παρελθόν. Καλοσχηματισμένη πλοκή και ήρωες.
Αναζήτηση σχέσης αιτίας – αποτελέσματος (πυλώνας πλοκής). Ζωντανοί διάλογοι με
στοιχεία προφορικότητας των ηρώων.
Θεματική → προσγείωση στην καθημερινότητα, γεγονότα που δίνουν την αίσθηση
του αυθεντικού, δλδ αναγνωρίσιμα. Ενίοτε ενσωμάτωση ιστορικών προσώπων ή
συμβάντων. Καθημερινοί ήρωες (απλοϊκοί) ενταγμένοι στην κοινωνικοπολιτική
πραγματικότητα.
Νατουραλισμός → τάση ακραίας έκφανσης του ρεαλισμού (κρατά βασικές αρχές
του ρεαλισμού) με βασική διαφορά ότι τα ρεαλιστικά κείμενα δεν έχουν
συγκεκριμένες αρχές προς απόδειξη, οι νατουραλιστές είχαν συγκεκριμένους
φιλοσοφικούς προσδιορισμούς για τον άνθρωπο.

Κοινά στοιχεία ρεαλισμού – νατουραλισμού.

Το ωραίο βρίσκεται στην αλήθεια, λεπτομερής περιγραφή της πραγματικότητας.

Διαφορές ρεαλισμού – νατουραλισμού

Θεματολογία, ακραία τολμηρά θέματα με τολμηρή και απροκάλυπτη γλώσσα,
ανθρώπινα πάθη (εξαρτήσεις, πάθη), υπηρετούν την αισθητική της φρίκης. Έμφαση
στο φρικιαστικό και αποτρόπαιο, εστίαση σε αποκλίνοντες ήρωες.
Αντίληψη νατουραλιστών
-Εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου → καταγωγή από τα κτήνη και επιβίωση μέσω της
φυσικής επιλογής, δλδ ο ισχυρότερος νικά
-Θεωρία της κληρονομικότητας
-Ιππόλυτος Ταιν → επίδραση περιβάλλοντος, το κάθε άτομο επηρεάζεται από το
περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει.
Άρα → τα κληρονομημένα πάθη, υπό την επίδραση του περιβάλλοντος (ο νόμος της
ζούγκλας) και την πίεση της στιγμής οδηγούν τους ήρωες στην αποτρόπαια πράξη.

Απαισιόδοξη αντίληψη: όλοι οι ήρωες δεν μπορούν να ξεφύγουν από την αποτρόπαια
μοίρα τους επειδή λειτουργούν χωρίς συνείδηση.

Καρυωτάκης.
Αποτελεί το «σκαλί» προς τη μοντέρνα ποίηση.
Η τέχνη του ποιητή είναι αντίδοτο προς τη μονοτονία της δημοσιοϋπαλληλικής ζωής.
Ο ποιητής απομυθοποιεί την ίδια του την τέχνη («ξεκουρδισμένες κιθάρες») και
οδηγείται σε ποιητικό και προσωπικό αδιέξοδο.

Γράφει ποιήματα ποιητικής → αυτοαναφορικά ποιήματα, θεματοποιείται η τέχνη της

ποίησης ή/και ο ίδιος ο ποιητής.

Καρυωτακισμός → στείρα ή δημιουργική μίμηση του έργου του Καρυωτάκη και

μυθοποίηση του ποιητή, μίμηση ύφους και θεματικής από άλλους συγγραφείς.
[Λαπαδιώτης, Φιλύρας, Πολυδούρη, Άγρας.
Γενιά 1920, απαισιοδοξία λόγω ιστορικών συνθηκών (Μικρασιατική καταστροφή, α’
παγκόσμιος πόλεμος). Αναβίωση στοιχείων συμβολισμού και ρομαντισμού =
Νεοσυμβολισμός και Νεορομαντισμός.]
Παρουσιάζει εν μέρει και σκωπτική διάθεση και αυτοσαρκάζεται (Σάτιρες και
Ελεγείες).
Η αυτοκτονία του επισφράγισε τη θεματική του (θάνατος) και ήταν μια πράξη
επαναστατική. Στην πορεία του αναρωτιέται για την μεταθανάτια τύχη του έργου του.
Η αριστερή κριτική ως προς το έργο του δεν υπήρξε ενιαία.
Μοντέρνα ποίηση.
Βασικά χαρακτηριστικά
Διάλυση μορφής, πειραματισμός στις φόρμες- ελευθερία στίχου. Παρόλα αυτά
υπάρχουν ποιήματα με φόρμα παραδοσιακή.
Παραβίαση γραμματικών και συντακτικών κανόνων, απουσία ρημάτων, ελλειπτικός
λόγος, απουσία στίξης, κατάργηση διακοσμητικών στοιχείων (δεν σημαίνει ότι
καταργούνται οι μεταφορές - παρομοιώσεις).
Μοντέρνα ποίηση = κρυπτική, με δυσκολία αποσαφηνίζονται οι έννοιες.
Τολμηρές μεταφορές, απροσδόκητοι συνδυασμοί λέξεων. Ο λόγος δεν λειτουργεί
συνειρμικά αλλά υποβάλει αισθήματα μέσω ασύνδετων εικόνων.
Ενέχει πολυσημία = επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες, στόχος όχι η κατανόηση της
ποίησης αλλά η τέχνη πρέπει να υπηρετεί τον εαυτό της (l’ arte pour l’arte).
Επιστροφή στοιχείου υποκειμενισμού.

3η εργασία ΕΛΠ30
Α) Μορφική επεξεργασία (μετρική – στιχουργική) και τεχνοτροπία (αισθητικά
ρεύματα).
Β) Μύθος ή ιστορία ή και τα δύο. Χρήση μορφολογίας και τεχνοτροπίας για τη χρήση
μύθου – ιστορίας. Αφορμή για ποίηση (π.χ. μια φράση από ένα έργο)
Σύγκριση των 3 ποιημάτων.

Σικελιανός
Α φάση = παγανιστική = αρχαία θρησκεία + λατρεία φύσης.
Β φάση = χριστιανική θρησκεία + δελφική ιδέα.
Κοσμοαντίληψη Σικελιανού = ο ποιητής δημιουργός στέκει εκτός μάζας (ποιήμα
Παν).
Θρησκευτικός συγκρητισμός → συσχετίζει, συνενώνει το παγανιστικό στοιχείο με το
χριστιανικό, ενώ περιλαμβάνει στοιχεία και από άλλες θρησκευτικές παραδόσεις.
Μορφικοί πειραματισμοί = και ελεύθερος στίχος και συνήθης δεκαπεντασύλλαβος.

Σεφέρης
Πολυπρόσωπα κείμενα, μυθολογικές μορφές με χρήση όπως ο T. Eliot. Δλδ μύθοι ή
ιστορικό παρελθόν, στόχος ένα κλειδί ερμηνείας και σχολιασμού του παρόντος. Η
μυθική μέθοδος του Σεφέρη θυμίζει την αντίστοιχη του Καβάφη. Αξιοποιεί το ρόλο
των σύμβολων.

Βάρναλης
Χρήση του μύθου – ιστορίας, ανατρέπει τους ήρωες τους δίνει άλλη υπόσταση.