strijd voor een wereld van respect en rechtvaardigheid

voor alle mensen van alle genders

 ‫بسم ال الرحمن الرحيم‬
in naam van god, de barmhartige, de genadevolle
in naam van god, de liefdevolle, de scheppende
in naam van god, de rechtvaardige, de vredevolle
in naam van God de enige heerser
op de dag van het oordeel
in naam van god, die voor zijn/haar schepping
niets minder dan vrede en rechtvaardigheid wil
in naam van god, die telkens weer oproept
tot verzet in zijn/haar naam
tot revolutie in zijn/haar naam
tot jihad in zijn/haar naam
in naam van de God die profeten inspireerde
de God van mozes en amos,
de God van jesaja en jeremia,
de God van elia en van david,
de God van johannes en van jezus
de God die mohammed tot een voorbeeld
voor alle volkeren heeft gemaakt
in naam van de God die doorheen de eeuwen
gewone mensen uit het volk tot leiders maakte
in de strijd voor een betere wereld
de God van maria van magdala en jacobus de rechtvaardige
de God van thomas muntzer en dorothy day
de God van Fatima en van Hoesein
de God van ali shariati en malcolm x
de God van miljoenen anonieme rebellen
door de eeuwen heen
in naam van God
die man noch vrouw is
die blank noch zwart is
die hetero noch homo is
die christen noch jood noch moslim noch hindu is
die groter is dan alle hokjes
die wij ooit zouden kunnen bedenken
in naam van God die zo vele namen heeft
die 'god' en 'allah' en jhvh' wordt genoemd
die 'krsna' en 'brahma' en “shiva' wordt genoemd
in naam van god
een naam die zo vaak wordt misbruikt
door reactionaire religieuze leiders en hun volgelingen
door koningen, presidenten en andere tirannen
door bedriegers die alleen uit zijn op macht en bezit

in naam van God de barmhartige, de genadevolle

2
 INHOUD
p. 4.... Feminisme in Moslimwereld (Sevinc Karaca)

p. 9.... Ik zag een zus van mij

p. 10... Islam als Geëngageerde Onderwerping (Amina Wadud)

p. 13... Feministische Zusters

p. 14... Vrouwkracht (Aya Sabi)

p. 16... Rabiya van Basra (Dorothee Sölle)

p. 18... Heldinnen in Hijab / Moslimma's redden

p. 20... Een politieke travestie tegen seksisme

p. 21... Queer Jihad

p. 23... Satan in vermomming

p. 24... Punk Islam

p. 26... Wat betekent 'geregeerd worden'?

p. 28... De Profeet Judith(vzmh)

p. 32... Zaboer (Inspiratie uit de school van de Psalmen)

p. 34... Sheikh Nimr Leeft

p. 36... En opnieuw Abu Dharr (Ali Shariati)

p. 39... De Dolle Mens (Friedrich Nietzsche)

p. 40... De Mullah Nasrudin

en verder gedichten, citaten, prentjes...

JIHAD is een zine met inspirerende en uitdagende teksten voor radicale moslims 
die koppig weigeren om te buigen voor de afgoden en idolen van de hedendaagse 
maatschappij. Moslims die geen heersers aanvaarden, behalve God. Moslims die 
weigeren om zich te onderwerpen aan de slavernij van bezit, macht, lust of 
roem. Moslims die niet buigen voor menselijke leiders, staten, partijen of 
organisaties, ideologieën of tradities.
De teksten werden geschreven en verzameld door moslims die zich willen 
inzetten voor een maatschappij met meer vrijheid en rechtvaardigheid, een 
maatschappij waar de macht van de elites vernietigd is en iedereen gelijke 
rechten en plichten heeft. Buigen voor macht, rijkdom, lust of aanzien is een 
vorm van afgodendienst en daar weigeren wij aan mee te doen. Wij hopen dat God 
dit werk mag zegenen en dat het voor velen een prikkel mag vormen om mee in 
het verzet te stappen. 

https://zinejihad.wordpress.com/ zine­jihad@riseup.net 

3
Feminisme in de Moslimwereld
[Sevinc Karaca]

Terwijl veel westerse feministes ophef maken over

multiculturaliteit en politieke correctheid en tot het uiterste
gaan in hun respect voor exotische religies, is er een
groeiende beweging van feministes in landen als Turkije en
Iran en in de diaspora in niet-Moslimlanden die voor hun
bevrijding andere wegen en strategieën kiezen dan die van
het Westers Liberaal Feminisme. De meerderheid van de
feministische ideologieën en activismen die vandaag in de
Westerse wereld bestaan, zwijgen over de strijd van hun
Moslim kameraden in plaats van die openlijk,
onvoorwaardelijk en voldoende te ondersteunen.

In de Moslimwereld begon de feministische beweging vanaf

de jaren 1950 stilaan vorm te krijgen. Het begon met kleine
groepjes, vooral in de meer geseculariseerde landen als
Turkije, Egypte, Algerije, Iran en Marokko. Iran verliet deze
seculiere club als een gevolg van de Islamitische Revolutie
in 1979. De beweging was in die tijd heel academisch, vaak
waren het mannen die het woord namen. Vrouwenrechten
dienden in de eerste plaats als een progressief uithangsbord
waarmee de locale regimes een imago van moderniteit,
vooruitgang en democratie wilden promoten. De eerste
feministes in die landen waren vooral academici en mensen
uit de heersende elite. In Turkije werden vrouwen
bijvoorbeeld gestimuleerd om deel te nemen aan de
nationale verkiezingen en er werd door middel van quotas
een vorm van positieve discriminatie ingevoerd. Dit was een
onderdeel van de Turkse politiek van "Verwestering en
Modernizering". Deze emancipatie was een grote stap
vooruit, maar bleef beperkt tot de kleine groep vrouwen uit
de elite, terwijl de problemen van vrouwen uit het volk niet
werden aangepakt.
Moslim-Feministes uit de Religieuze School
In alle Moslimlanden hebben vrouwen tot de jaren 1970-'80
moeten wachten voor er een feministische beweging
opstond die de rol van de religie in de onderdrukking van
vrouwen in vraag stelde. De Profeet Mohammed dwong in
de begindagen van de Islam een aantal sociale,
economische en culturele hervormingen af. Veel van deze
radicale hervormingen hadden te maken met de behandeling
en de positie van vrouwen in de maatschappij. Het doden
van baby-meisjes werd verboden. Vrouwen kregen het recht
om eigendom te bezitten en er zelf over te beschikken en ze
kregen ook erfrecht. Er werden heel strenge grenzen
bepaald voor polygamie en vrouwen kregen zelf hun
bruidschat in eigendom. Dit zijn de hervormingen, heel
radicaal in hun tijdskader, waar Moslim-feministes uit de
religieuze school tot op vandaag hun politieke actie en
theorie op baseren.
De Quran roept echter ook ondubbelzinnig op tot scheiding
van de seksen en roept vrouwen op om een traditionele rol
aan te nemen. De Quran is de basis voor het familierecht in
de meeste Moslimlanden, aangezien het wordt beschouwd
als het letterlijke woord van God. Daardoor worden
Quranische regels in verband met vrouwen heel strikt
opgevolgd. Ondanks de positieve hervormingen, stelt de
Quran dat "mannen superieur zijn tegenover vrouwen
dankzij de kwaliteiten waarmee God hen boven de anderen
heeft verheven".
Islamitische feministes geven, in mijn ondervinding,
niet zo zeer kritiek op de Quran als het geopenbaarde
woord van God, maar op de interpretatie van dat
woord door de religieuze geleerden. Die worden ervan
beschuldigd dat ze vervalste uitspraken en verhalen
(Hadith, de woorden en het voorbeeld van de Profeet)
gebruiken die ingaan tegen wat de Profeet echt dacht
en zei. De feministische Moslim-geleerde Naziera
Zayn al-Din gaat nog verder en beschuldigt de
middeleeuwse interpretatoren van de Quran ervan
"het heilige woord van de Profeet in verband met
familie-recht en zijn leer over respect voor vrouwen,
volledig te negeren." Maar ook dat maakt Mohammed
nog geen kampioen van het feminisme.
Er zijn echter nog een aantal problemen met deze
populaire invulling van het feminisme. Ze zwijgt
namelijk over de klassen-structuur van deze
maatschappij. Op die manier herbevestigt ze de
hiërarchie van het patriarchaat. Het is een stap
vooruit, dat wel. Sommige politieke denkers ontdekken
in deze visie zelfs de kiemen van een democratie. Het
is echter een invulling die geen aandacht schenkt aan
de radicale veranderingen die nodig zijn om in
Moslimlanden de levens van de meeste vrouwen -
ongeacht of die zelf Moslima zijn of niet - te
verbeteren. Ook vanuit libertaire invalshoek kunnen
we kritiek geven op deze invulling. Waarom zou
feminisme bijvoorbeeld moeten dienen om de positie
van religie te versterken? Het zou vooral de positie
van vrouwen moeten versterken.
Sevinc Karaca is een Turkse anarchiste en
feministe. Ze beschrijft de dunne lijn
tussen Islam en het Westen waar Moslim
vrouwen steeds moeten op blijven
balanceren.

4
Imago-Boost
Ook de zoektocht van Moslim-feministes naar oplossingen
binnen de Sharia is gevaarlijk. Ze zorgen er bijvoorbeeld
voor dat misogyne regimes die zich op de Sharia baseren,
een goedkope en gemakkelijke boost van hun imago
krijgen. Het is ironisch om te zien hoe deze regimes de
westerse media enerzijds veroordelen als dienaars van
het kwade terwijl ze anderzijds alle mogelijke moeite doen
om in diezelfde media een goede beurt te maken. De
laatste jaren verschenen in Iran een aantal publicaties
over vrouwen. Als we even op het internet zoeken, dan
vinden we duizenden artikels over de feministische
beweging in Iran en over Faezah Hashemi, de dochter
van Ayatollah Rafsanjani en de grote kampioene van de
vrouwenrechten. Zij zetelde tien jaar in een parlement dat
maar weinig deed voor vrouwen in Iran.
Dat er aan deze "emancipatie op een zilveren dienblad"
een misselijmakend geurtje hangt, wordt duidelijk wanneer
we de hypocrisie ervan beginnen te ontwaren. Faezah
Hashemi zwijgt in alle talen over alle manieren waarop het
regime profiteert van goedkope arbeid die vrouwen,
ondanks het volledige gebrek aan respect in dit
verscheurde land, blijven leveren. Vanuit Tehran publiceert
ze in het tijdschrift Zonan en Zan het idee dat "Westers
feminisme de vijandschap tussen de seksen promoot, de
genderrollen verwart en vrouwen tot seksuele objecten
maakt." Dat kan misschien een correcte analyse zijn van
sommige delen van de feministische beweging, maar het
schuift geen enkel "feministisch" alternief naar voor. In
hetzelfde tijdschrift wordt gepleit voor een feminisme dat
de nadruk legt op "gender-complementariteit" in plaats van
gelijkheid, een feminisme dat de rol van huisvrouw en
moeder herwaardeert en tegelijk de toegang tot onderwijs
en arbeidsmarkt gemakkelijker wil maken voor vrouwen.
Daar zien we al hoe onze kameraden de mist in gaan.
De Egyptische geleerde Nawal El Saddawi was de
eerste vrouw die dit soort klassenanalyse van de positie
en de onderdrukking van vrouwen in
Moslimmaatschappijen voortbracht. Zij stelt dat de
onderdrukking van de vrouw "niet noodzakelijk
voortkomt uit religieuze ideologieën... maar ontstaan is
door de klassenmaatschappij en het patriarchale
systeem." De Islamitische geschiedschrijving schildert
een beeld van een maatschappij voor de Islam waar de
vrouwelijke seksualiteit chaotisch, alomvattend en
ongeremd was, in wezen was ze doordrongen van de
vrouwelijke zelfbeschikking. Mannen hadden in die
maatschappij weinig ruimte voor initiatief en had geen
mogelijkheid om relaties te beheersen door status en
privileges.
De angst die achter deze historische constructie
schuilgaat heeft een grote invloed gehad op hoe
genderrollen in Moslimmaatschappijen geconstrueerd
werden, ook op seksueel gebied. Dit ligt volgens Nawal
El Saddawi aan de basis voor de veronderstelling dat
een goede maatschappelijke orde rust op het inperken
van de vrouwelijkse seksualiteit. Eén van de ergste
vormen waarin die angst zich manifesteert is het
verminken van de schaamlippen en clitoris van jonge
meisjes. Hoewel er geen enkele basis voor bestaat
binnen de Koran of de authenthieke ahadith, wordt
deze genitale verminking nog steeds uitgevoerd in
naam van de Islam. Het is een gebruik dat veel ouder is
dan de Islam, misschien zelfs ouder dan het Judaïsme.
Er zijn vandaag nog steeds maatschappijen waar
vrouwen beschouwd worden als handelswaar of als
vee. Vrouwen zijn er moderne slaven. Ze worden als
jong meisje verkocht aan een baas of aan een
echtgenoot, op een leeftijd waarop zowel werk als
seksueel contact in de rest van de wereld strafbaar zijn.

De Saudi's gebruiken deze imago-boost om hun geheime

affaires met de Amerikaanse, Britse en Franse
wapenhandelaars te beschermen. Uit een BAE onderzoek
in het Verenigd Koningkrijk, bleek dat er een groeiend
ongenoegen bestaat over de bemoeienis van het
Saudische koninkrijk met verschillende Britse
rechtbanken. In de Verenigde Staten organiseren de
familie en nabestaanden van soldaten zich en stellen ze
de banden tussen het regime van Bush en dat van de
Saudi's in vraag. Dit is het grote taboe waarover veel
feministes in Moslimlanden niet durven praten. Ze vrezen
terecht dat de agressie tegen hen en tegen hun
maatschappijen nog zou toenemen.

De Langste en Wreedste Oorlog Ooit

Onze feministische kameraden elders in de wereld
moeten niet verwonderd zijn dat vrouwen in Moslimlanden
zo vaak op zoek gaan naar oplossingen binnen de religie.
Zelfs in seculiere groepen en organisaties is het taboe om
religie de schuld tegeven voor de basiswaarden die aan
vrouwen worden opgedrongen in onze maatschappijen.
Waarden in verband met maagdelijkheid, huwelijk,
echtscheiding. Een klassenanalyse van vrouwenonder-
drukking in deze maatschappijen liet dan ook heel lang op
zich wachten.

5
Er bestaan zo veel voorbeelden van brutaliteit en
onderdrukking tegen vrouwen in Moslimlanden dat we, als
mannen en vrouwen twee verschillende naties zouden
zijn, gerust zouden kunnen spreken van de langste en
meest meedogenloze invasie, oorlog en bezetting uit de
geschiedenis van de mensheid.
Feministes in het Westen
Halsstarrig vasthouden aan simpele modellen om de
maatschappijen voor de Islam te omschrijven, zoals de
officiële geschiedschrijving blijft doen kan nooit de enorme
complexiteit en diversiteit omvatten van het kluwen aan
economische en politieke systemen waar de pre-
Islamitische wereld rijk aan was. We moeten eerst deze
langdurige vijandigheid tegen vrouwen begrijpen. Het is
belangrijk dat Westerse feministes hierover kennis opdoen
door naar de verhalen te luisteren van de betrokken
vrouwen zelf. Alleen zo kunnen ze in de dialoog met
Moslimvrouwen blijk geven van hun interesse en hun
begrip van de contexten. Het stelt hen ook in staat om hun
Moslimzusters te ondersteunen in hun strijd om die
brutaliteit tegen vrouwen te beëindigen. Het is niet moeilijk
om een lijst samen te stellen met verschillende
wreedheden en schendingen van de mensenrechten die
tegen Moslimvrouwen werden gepleegd. Alleen al in de
Guardian verschenen er tijdens de week waarin ik deze
tekst schreef twee hoofdartikels over brutaliteit tegen
vrouwen in Irak en Saudi Arabië.
De grote populaire media hebben echter pas sinds de
oorlogen tegen Irak en Afghanistan interesse gekregen in
deze gruwelijke verhalen. Heel vaak dient die gruwel op
het nieuws alleen maar als excuus om de Amerikaanse
oorlogsmachine goed te praten. Wat zij zeggen over de
onderdrukking van vrouwen, helpt niets vooruit aan de
bevrijding van echte vrouwen in plaatsen als Afghanistan.
Integendeel, hun levenssituatie wordt nog slechter. De
terechte verzuchtingen van de Afghaanse vrouwen
werden misbruikt als excuus voor bombardementen, dat is
op zich een excuus voor regimes als Iran, Saudi Arabië en
andere Golfstaten om harder op te treden tegen alle
vrouwen die durven opkomen voor meer vrijheid.
Terwijl feministes in het Westen hun uiterste best doen om
een air van multiculturele politieke correctheid te
verspreiden en daarvoor kruipen om hun respect te tonen
voor de meest exotische religies, groeit het aantal
feministes in landen als Turkije en Iran, maar ook in de
diaspora in niet-Moslimlanden, die een andere weg van
feministische bevrijding willen uitkiezen dan die van het
Westerse liberale feminisme. Zij zien hoe het Westers
feminisme hogepriesteressen heeft als Condoleezza Rice,
Margaret Thatcher en Mary Harney, hoe het als
belangrijkste producten de Spice Girls en Sex in the City
voortbracht.
De Westerse populaire media- en cultuurmachine brengt
voortdurend de brutale onderdrukking van vrouwen in
Moslimlanden in beeld en kadert die als de ultieme
manifestatie van de Moslim Ideologie, maar heeft het nooit
over een Christelijke Ideologie als ze al eens over de
wreedheden tegen vrouwen in niet-Moslimlanden bericht.
Het idee dat de onderdrukking van vrouwen in
Moslimlanden "een gevolg is van de Islam" is één van de
oorzaken van de verwarring en het conflict tussen
6
Westerse liberale feministes en Moslimfeministes van alle
mogelijke scholen en tradities, met inbegrip van de
schrijfster van dit artikel. Moslimvrouwen worden
onderdrukt doordat ze in een patriarchale maatschappij
leven waar religie nog altijd het belangrijkste werktuig is
van de brutaliteit van het systeem. Zijn onze
onderdrukking en ons verzet religieus dan wel cultureel of
sociaal van aard? Deze vraag is cruciaal voor feministes
in moslimlanden. Het belang van die vraag begrijpen is
dan ook van onschatbaar belang.
Dit artikel is geen verdediging van religie of van de
Moslimfeministes die een oplossing zoeken binnen de
structuur van de Islam. Hun wanhopige zoektocht binnen
de Sharia en binnen de Sharia-regimes kan misschien
een aantal beperkte stappen vooruit afdwingen, maar
radicale veranderingen zullen ze waarschijnlijk niet vlug
bereiken. De onderdrukker is te groot en veel te machtig.
Deze bewegingen van Moslimfeminisme scheppen wel
veilige plaatsen waar vrijheid van meningsuiting bestaat
en waar vrouwen de kans krijgen om hun eigen
ideologieën te ontwikkelen. Zo kunnen ze zelf ook werken
aan nieuwe en meer radicale en niet-religieuze ruimtes.
In de "ontwikkelde" wereld, is er een grote nood aan meer
inzicht in de problematiek. De enige rol die
Moslimvrouwen in de mediaverslaggeving toebedeeld
krijgen, is die van slachtoffer. Het zijn ook bijna altijd
Westerse specialisten die vanuit het Westen aan
Moslimvrouwen vertellen wat hun identiteiten en
problemen zijn en hoe ze eigenlijk moeten leven. Hetgeen
Moslimvrouwen bereikt hebben op het vlak van opleiding,
gezondheidszorg, kunst- en literatuurproductie, hun strijd
en hun overwinningen worden steeds verklaard als
"toegift" en "rechten" die "gegund" worden door de
regimes die hen overheersen. Meer dan een half miljard
meisjes en vrouwen kregen nooit toegang tot
basisonderwijs. Zij hebben niet de macht om hun meest
basale mensenrechten op te eisen. Zij produceren een
derde van alle rijkdom op deze wereld, maar krijgen
daarvoor weinig of geen loon uitbetaald. Ze kosten haast
niets aan de bazen die hen uitbuiten of aan de staten die
over hen heersen en hen de toegang tot onderwijs en
gezondheidszorg ontzeggen. Dit alles maakt dat de
meesten van die vrouwen jong zullen sterven.
De roekeloze en gulzige winsteconomie profiteert enorm
van deze goedkope werkkrachten. Stel je een wereld voor
binnen pakweg 30 jaar, een wereld waar Moslimvrouwen
hun rechten als mensen en als werkers hebben kunnen
opeisen, waarin ze een beschermd pensioen hebben
kunnen afdwingen. Wat zullen we dan doen? Hen
simpelweg bombarderen is geen optie. De goedkoopste
"humanitaire" optie zou zijn: niets doen en de vrouwen
daar onopgeleid, machteloos en ongezond te laten.
Proberen te begrijpen wat de echte problemen zijn waar
de meeste Moslimvrouwen mee kampen en hoe onze
levensstijl, onze productiewijze en onze
consumptiepatronen mee deze problemen veroorzaken is
een stap verder. Begrijpen welke radicale veranderingen
wij zelf zullen moeten aanbrengen in onze manier van
leven is een goed begin voor wie echt wil helpen met de
werkers op deze Aarde. Eén derde van deze werkers zijn
moslimvrouwen en -kinderen.
 rechtvaardigere behandeling, worden ze gedwongen
Dit lijkt utopisch. Het lijkt totaal niet realistisch dat
om hun manier van leven keer op keer te
Moslimvrouwen en niet-Moslimvrouwen als
verantwoorden. Niet aan hun directe onderdrukkers,
werkers samen hun levens zouden kunnen
maar aan zogenaamde bondgenoten. Waarom is het
veranderen. Maar alleen zo kan ook onze strijd
toch dat de hoofddoek, en alleen de hoofddoek, het
gerespecteerd worden anders is alles op leugens
enige stukje van de Moslimvrouwen is waar men
gebaseerd. "Realistische" alternatieven duren
interesse voor heeft? Zou het kunnen zijn dat dit komt
meestal veel te lang. Voor iedere twee stappen
doordat er maar weinig mensen zijn die in het brede
vooruit, wordt weer een stap achteruit gezet. Het
spectrum van politieke correctheid nog mogelijkheden
is de lange langzame reis die het feminisme in
zien om hun eigen onderliggende vooroordelen te
de Westerse wereld heeft ondergaan. Dat
overwinnen? Al de rest vindt het geen probleem om
feminisme werd echter steeds opnieuw in een
alleen maar op te letten wanneer de hijab van een
hoek geduwd en belachelijk gemaakt in de
meisje of een vrouw (of erger nog, haar vagina) het
politieke arena.
gespreksonderwerp vormt.
Het is niet mogelijk om in een regime als Iran in
Moslimvrouwen hebben weinig te verwachten van een
opstand te komen zonder te snappen dat de
feministische beweging dat niet in staat is om een
opstand in de eerste plaats tegen het
systeem uit te dagen dat gemaakt werd voor en door
Imperialisme gericht is en dat je niet in opstand
mannen. Ook het Westerse kapitalisme is zo'n
komt om te sterven, maar om te overwinnen. Het
systeem. De meeste feministische ideologieën en
is vernederend om te zien hoe we nog steeds
vormen van activisme in de ontwikkelde wereld geven
keer op keer als onwetend worden afgeschilderd.
vandaag de dag geen voldoende antwoord op de strijd
Terwijl het Westen in kilometerslange kolommen
van hun Moslim kameraden. Vertrouwen, noodzakelijk
van kranten, in films en tv-programma's blijft
voor de radicale veranderingen die we allemaal
debateren over de hijab en de burqa, vechten de
moeten ondergaan, hebben we nog niet opgebouwd.
meeste Moslimvrouwen op deze planeet om eten
Het is best mogelijk dat de feministische
op tafel te krijgen, een basisgezondheidszorg en
gevoeligheden van de Westerse feministes als
onderwijs voor hun kinderen. Moslimvrouwen
kleinzerig worden gezien en dat ze het niet makkelijk
vinden in deze wereld een kille minnaar. Terwijl
zullen krijgen wanneer ze Moslimvrouwen willen
ze zelf onder de meest gevaarlijke
rekruteren voor de strijd voor een gelijkwaardig
omstandigheden hun strijd voeren voor een
lidmaatschap van hun exclusieve golfclub.

7
 goedbedoelende Moslimkameraden in de war.
Moslimvrouwen voeren ook een strijd om hun
Wij willen die uitkomst niet. We willen niet in een
permanente rol van hulpeloos en stemloos slachtoffer
hoek gedrumd worden en belachelijk gemaakt.
te kunnen overstijgen. We zijn niet geïnteresseerd om
Hoewel zij grote vooruitgang gemaakt hebben,
gelijkwaardig aan mannen te worden in
willen wij niet via die weg vooruit gaan. Wij willen
onderdrukkende Sharia-regimes. Dat hebben we
niet in het leger gaan of in de parlementen gaan
alvast gemeen als niet religieuze feministes van alle
zetelen waar beslist wordt om oorlogen te voeren
mogelijke richtingen en tradities in seculiere
en het staatsbudget op te souperen aan steeds
Moslimlanden als Turkije, Egypte, Marokko of
gevaarlijkere wapens. We willen niet de macht
Algerije. Niet gelovige of niet praktiserend gelovige
krijgen om de 150 jaar oude schulden van onze
vrouwen die zich achter dit brede concept van
landen met de Wereldbank te bespreken. We
"Seculier Feminisme" scharen, weigeren regels te
willen onze levens niet onderwerpen aan
volgen alleen omdat die door religie worden
Wereldhandelsorganisaties die het eten van
opgelegd. Een deel van ons stellen de scheiding voor
onze tafel wegroven. Wat we willen, wat we echt
van Religie en Staat, alsof beiden niet zouden
nodig hebben, dat zijn onze mensenrechten. We
bestaan om elkaar in stand te houden en om de
hebben vrijheid nodig, onderwijs, een inkomen,
bestaande waarden en normen in de maatschappij te
werk en gezond en betaalbaar eten. Zoals het er
ondersteunen.
nu voor staat, in deze wereld waar we vandaag
leven, bestaan die basisrechten voor de
Er is niet veel in het leven van vrouwen in de
meerderheid van de werkers van deze wereld
"moderne" wereld dat suggereert dat hun model van
gewoon niet. Niemand zal ze ons komen
emancipatie veel goeds te bieden heeft. Veel
aanbieden, tenzij we naar buiten komen, ons
Moslimvrouwen zijn goed op de hoogte van de de
organiseren en strijden voor de radicale
kwalen van het kapitalisme en willen zichzelf en hun
veranderingen die nodig zijn, voor een wereld
kinderen beschermen tegen die kwalen: Britney
waarin wij zelf volledige controle hebben over de
Spears, MTV, Hello, Posh&Becks, mode, de porno-
productie en waar alle verantwoordelijkheden
industrie, de obsessie met uiterlijk, girlpower... om er
gedeeld worden.
maar een paar te noemen. Hier raken onze

Wat zijn de veranderingen die Moslimvrouwen echt nodig hebben?

Pensioenen - Alleen een handvol gelukkigen hebben toegang tot een goede bejaardenzorg. Velen hebben
zelfs geen inkomen wanneer ze te oud zijn om nog te werken. Dat moet onmiddellijk aangepakt worden.

Rijkdom – Een herverdeling van rijkdom en inkomen is dringend nodig om extreme armoede de wereld uit te
helpen.

Schulden – Organisaties als IMF, Wereldbank en de WTO moeten onmiddellijk ophouden met bestaan. Alle
schulden van Derde Wereldlanden moeten collectief worden kwijtgescholden.

Oorlog – De productie van wapens, bommen en landmijnen moet onmiddellijk ophouden. Alle bestaande
wapens moeten ontmanteld worden en alle schulden die gemaakt werden voor militaire uitgaven
kwijtgescholden.

Lonen – Werkers in de moeilijker regio's moeten het hoogst mogelijke loon krijgen, niet het laagst mogelijke.

Productie – Er moet zo snel mogelijk goed onderzoek komen naar de bestaande noden en de productie
moet daar op worden afgestemd.

Milieu – Vanwege het grote gevaar voor een ecologische catastrofe, moeten duurzame samenlevingsvormen
met alle mogelijke middelen worden gepromoot.

Huishoudelijk werk – Huishoudelijk werk moet op een collectieve manier georganiseerd worden en in
gelijke mate ondersteund en bekostigt door iedereen die er gebruik van maakt.

Onderwijs – Alternatieve methoden van onderwijs moeten ondersteund worden.

Belastingen en uitgaven – Fiscale cadeaus aan grote ondernemingen en mensen met een groot vermogen,
moeten onmiddellijk ophouden. Werkers moeten de volledige controle krijgen over wat het met het
staatsbudget gebeurt.

8
 ik zag een zus van mij

Iedere dag arriveren er in Nederland ruim negen miljoen rozen uit Afrika. Op topdagen als Valentijnsdag
en Moederdag zijn dat er ruim honderd miljoen. De meeste rozen komen uit Afrika, want veel Nederlandse
rozenkwekers zijn naar Afrika vertrokken omdat de omstandigheden aantrekkelijker zijn : De temperatuur
is gunstig, er zijn belastingvoordelen en de arbeid is goedkoop.
De meesten rozenkassen zijn gesitueerd naast rivieren en meren, want een roos heeft per steel zo'n
zeven liter water nodig. Veel van de rozen hebben een fairtradekeurmerk. Zembla gaat naar Ethiopië en
onderzoekt hoe eerlijk de Afrikaanse roos gekweekt wordt.
Het Nederlandse bedrijf Sher heeft een oppervlakte van 1000 voetbalvelden aan kassen in Ethiopië. Ze
produceren 1,2 miljard rozen per jaar, 3,5 miljoen rozen per dag. Om rozen te kweken in Ethiopië zijn
2000 olympische zwembaden aan water nodig per jaar. Dat is 5 miljard liter water.

http://zembla.vara.nl/seizoenen/2016/afleveringen/18-05-2016

9
Islam als geëngageerde overgave
[Amina Wadud ]
Wij moslims weten dat het concept 'Islam' het
belangrijkste deel is van hoe we onszelf begrijpen.
Een Moslim of een Moslima is iemand die zichzelf
overgeeft aan Allah. Vaak vertalen we dit woord met
'onderwerping', maar de betekenis van het concept is
nochtans pro-actief, spiritueel rijp en dynamisch. We
zouden het beter vertalen als 'geëngageerde
overgave'.
Voor geëngageerde overgave is een actieve,
bewuste deelname van ons hart nodig, een
deelname aan onze sociale levens, onze
familielevens, onze economische levens, onze
levens in de gemeenschap, onze politieke levens...
door een hart dat steeds open staat voor de wil van
Allah en dat die wil van Allah op de eerste plaats zet.
Wanneer we Islam met 'onderwerping' vertalen, dan
lijkt er van een wil geen sprake meer, maar wie zich
uit eigen wil onderwerpt aan de wil van Allah,
engageert zich daarmee. Het is een actieve, zelf
gekozen vorm van overgave.
Ik wil hierover praten vanuit het perspectief van een
vrouw, beginnend met een belangrijk deel van het
leven van een vrouw: nieuw leven baren.
Een vrouw draagt haar kind negen maanden lang
onder haar hart. Wat ze ook eet, het kind eet het ook.
Ze let op haar gezondheid, want het is ook de
gezondheid van haar kind. De frisse lucht die ze
inademt, wordt de adem voor het kind. Als ze zorg
draagt voor zichzelf, emotioneel en spiritueel, dan is
dat voor het welzijn van het kind. Ze draagt het kind,
negen maanden lang, en dit is een daad van
overgave. Ze geeft zich over aan de wil van Allah.
Dit is een wonderbaarlijke overgave. De moeder kan
niet even een dagje rust nemen. Ze kan haar kind
niet naast zich neerleggen op het bed en zeggen
"Vandaag zal ik eventjes niet zwanger zijn."
Wat nog belangrijker is, ze mag zich aan dat kind niet
vastklampen wanneer die periode van negen maanden
voorbij is. Ze moet ook haar kind overgeven aan de wil
van Allah. Net zoals het de wil van Allah was dat ze het
kind negen maanden bij zich droeg, moet ze zich nu
engageren wanneer het tijd is om het kind te baren.
Ze mag het niet langer bij zich houden. Als ze dat wel
doet, dan zullen zij en het kind daar aan sterven. Ze
moet zich engageren, het kind overgeven en zo de
meest intieme band beëindigen.
Ook het baren is een daad van geëngageerde
overgave. Iedere barenswee heeft zijn functie. De buik
verstrakt, de baarmoeder opent zich, zodat het kind in
de wereld kan komen. Als de vrouw zich tegen deze
weeën verzet, zal de pijn niet alleen toenemen, het zal
ook de baby remmen in zijn natuurlijke drang om te
leven. Ze moet zich overgeven aan het baren. Ze moet
zich concentreren en afleiding vermijden. Ze moet
bewust denken aan Allah, aan het werk waar ze mee
bezig is, dat is niets anders dan dhikr, het gedenken
van Allah. Ze moet zich op zo'n manier overgeven aan
de natuur van het baren dat het kind zonder problemen
geboren kan worden.
Dit beeld van een vrouw die een kind maanden lang
onder haar hart draagt om het dan over te geven aan
de wereld, van haar bewuste medewerking aan het
baren, tegen de pijn van de weeën in, dat alles is een
mooi voorbeeld van geëngageerde overgave. Deze
geëngageerde overgave weerspiegelt tegelijk ook Allah,
die zichzelf in ieder hoofdstuk van de quran (op één na)
definieert als "ArRahman ArRahim" (de Barmhartige, de
Mededogende).
Hij is ArRahman. Hij is Barmhartigheid. Hij is Ultieme
Genade. Zowel het woord "rahman" als het woord
"rahim" komen van dezelfde wortel die "baarmoeder"
betekent. Op die manier wil Allah ons prikkelen om
onze geëngageerde overgave te begrijpen. Zoals Hij
ons doet ontstaan in Zijn Geest, baart Hij ons ook in
deze wereld.

Dr Amina Wadud werd geboren in een Afrikaans-Amerikaans gezin in

Bethesda, Maryland. Op twintigjarige leeftijd werd ze Moslimma. Ze
werkte onder andere als hoogleraar religie en filosofie aan de
Commonwealth University. Ze was één van de stichters van de groep
Sisters in Islam. http://www.sistersinislam.org.my/
In 1994 gaf ze een vrijdagpreek en leidde daarna het gebed in een
moskee in Kaapstad, Zuid Afrika. Dit was volgens velen een heel
controversiële daad, aangezien de rol van imam traditioneel alleen voor
mannen is weggelegd. Ze bleef sindsdien echter regelmatig als imam het
gebed leiden voor (gemengde) groepen gelovigen over heel de wereld.
Naast kritiek, krijgt ze hiervoor ook steun van verschillende moslims uit
verschillende tradities.
Door haar zoektocht naar een Islam die ook voor vrouwen en
minderheden empowerent werkt, heeft ze een heel eigen, goed
onderbouwde feministische theologie van de Islam ontwikkeld.

10
Soms brengt de Rabubiyya van Allah, Zijn Zorgende, Voedende
Liefde, ons ook dichter bij elkaar. Ons begrip hiervan wordt het
best uitgedrukt door de ervaring van een vrouw, die negen
maanden lang haar kind onder haar hart draagt, om het daarna
te laten gaan.
In Soerah Inshirah (94) zegt Allah:
‫أ كل كدم ن كدشكردح ل ككك كصددكركك‬
‫عن دكك وودزكركك‬
‫كوكوكضدعكنا ك‬
‫ال ل كوذي أ كن دقككض ظ كدهكركك‬
‫كوكركفدعكنا ل ككك وذدككركك‬
‫كفإو لكن كمكع ال ديعدسور ي يدسرر‬
‫إو لكن كمكع ال ديعدسور ي يدسررا‬
‫ب‬‫ت كفان دكص د‬ ‫غ ك‬ ‫كفإوكذا كفكر د‬
‫ب‬ ‫غ‬‫ك‬ ‫ر‬‫فا‬‫ك‬ ‫ك‬‫ك‬ ‫كوإول كىى كرولب‬
‫د د‬
“Hebben wij jouw hart dan niet versterkt en de zware
last die op je woog verlicht/weggenomen? En hebben
we jou niet doen opstaan in waardigheid? En zie, bij
iedere hindernis komt er verlichting. Inderdaad, iedere
moeilijkheid wordt gevolgd door gemak. Wanneer je
je plicht hebt gedaan, blijf dan verder steven en keer
je vol liefde tot de Zorgende Heer.”
God geeft ons een beeld van hetzelfde idee. We weten dat Allah
nooit zomaar iets herhaalt. Herhalingen dienen om iets duidelijk
te maken. "Inderdaad, iedere moeilijkheid wordt gevolgd door
gemak." Dit is een deel van de geëngageerde overgave in het
dagelijks leven. Soms is dit moeilijk, soms gemakkelijk. Zo lang
we op aarde zijn, zullen we de noodzaak voelen om ons te
engageren, om ons over te geven. Allah garandeerde ons dat
onze levens ten allen tijde geëngageerd zullen zijn in
moeilijkheden en in gemak. De natuur van wie waarlijk Moslim is,
is dat hij/zij zich steeds vol overgave engageert, of dat nu
moeilijk is of makkelijk.
De woorden uit de Quran herinneren ons er ook aan dat we niet
te snel tevreden moeten zijn als alles haast vanzelf gaat. We
moeten ons steeds bewust blijven engageren en ons met open
hart overgeven aan Allah. Op die manier wordt onze
geëngageerde overgave een deel van ons dagelijks leven en
gaan we het nooit vanzelfsprekend vinden dat alles maar zijn
gangetje gaat. Wanneer we een overwinning behaald hebben in
ons engagement, in onze strijd tegen apartheid, dan betekent
dat nog niet dat de strijd voorbij is. De strijd blijft voor eeuwig
verder gaan.
Ook het huwelijk is een belangrijk deel van het leven
van een Moslim. De Profeet (vzmh) zei: "Het huwelijk
is de helft van de religie." Soms begrijpen we dit
verkeerd. We denken dat we, als we maar getrouwd
zijn, voor de rest niet veel moeten doen. Maar als het
huwelijk echt de helft van de religie is, dan is het ook
de helft van onze strijd om onszelf te engageren en
over te geven aan Allah. Wanneer de moeilijkheden
voorbij zijn, moeten we blijven streven. We blijven
streven omdat onze Heer ons doel is, zoals we lezen in
de Quran. Zolang we mensen zijn, blijven we steeds
streven om een dieper inzicht te krijgen in het
Goddelijke. Aangezien dit een voortdurend proces is en
aangezien ons doel Allah is, zijn we hier nooit klaar
mee.
Onze geëngageerde overgave blijft altijd en overal
voortduren. We moeten leren om ons gezin en ons
huwelijk te zien als deel daarvan. We moeten niet
denken dat wanneer de nikah (huwelijksceremonie)
eenmaal achter de rug is, dat die helft van onze religie
dan definitief in orde is en we ons dus weer op onze
jobs, onze zaken of ons politiek werk kunnen storten.
We moeten in tegendeel voor onze families zorgen,
ons gezinsleven zien als de helft van onze overgave
en ons engagement. Ons gezinsleven is de helft van
onze strijd om ons hier op aarde aan de wil van Allah
over te geven.
Jouw partner – vrouw of man - is iedere dag een
nieuwe persoon. Ook dat is een onderdeel van onze
geëngageerde overgave. Als hij of zij iedere dag
verandert, dan moet jij je engageren om haar of hem
iedere dag opnieuw te leren kennen. Er is een graad
van bewustzijn nodig om hem of haar met respect te
behandelen. Soms denken we dat we steeds weten
wat zij of hij zal zeggen of doen, soms luisteren we niet
eens meer. Daardoor horen we haar of hem soms niet
eens.
Geëngageerde overgave binnen het gezin, betekent
ook dat we iedere dag opnieuw naar onze partner
moeten komen in het besef dat ze zijn wie ze zijn:
iedere dag iemand nieuw. Ook zij hebben hun Islam
nog niet ten volle gerealiseerd. Ook zij proberen zich
geëngageerd over te geven en wij moeten ze zo
behandelen. We moeten niet veronderstellen dat ze
vandaag hetzelfde zijn als morgen. Allah daagt hen

AMINA WADUD OVER HET PATRIARCHAAT:

Het patriarchaat is een vorm van shirk (de ultieme schending van de
Goddelijke eenheid) want het is een ontkenning van de gelijkheid van
alle schepsels in de schepping van Allah.
Patriarchaat ontstaat uit de satanische notie van 'istikbar' (het idee zelf
beter te zijn dan iemand anders). Het is in tegenspraak met de
Quranische visie van gelijke en wederkerige relaties en
verantwoordelijkheden tussen mannen en vrouwen, zoals dat in vers
Al Ahzab 33:35 wordt uitgedrukt. Het is eveneens in tegenspraak met de
visie op de relatie tussen echtgenoten, zoals weerspiegeld in vers
ArRoem 30:21, dat niet over dominantie of competitie spreekt, maar
over partnerschap, samenwerking en affectie.

http://www.musawah.org/sites/default/files/Wanted-AW-Summary.pdf

11
namelijk ook uit tot engagement en overgave, stelt hen
en hun Islam ook op de proef. Misschien lukt hen dat
vandaag zelfs beter dan morgen.
Een belangrijk aspect van onze geëngageerde
overgave in ons gezin, een aspect van deze helft van
de religie, is dat we die relatie met onze partner iedere
dag opnieuw benaderen met engagement, met
overgave, met open hart en geest. Onze geest
engageert zich om onze partner telkens opnieuw te
accepteren en te respecteren als steeds veranderende
persoon. Met een open hart kunnen we die persoon
blijven liefhebben en ons engageren om die persoon de
liefde en de zorg te geven die zij/hij nodig heeft.
Allah zegt in Qur'an:
‫كم ولمدن كأنفيوسك يدم‬ ‫خل ككق ل ك ي‬ ‫كوومدن آكياوتوه أ كدن ك‬
‫أ كدزكوارجا ل ولتكدسك يينوا إول كيدكها كوكجكعكل كبيدن ك ي‬
‫كم‬
‫حكمرة‬ ‫لكمكولدكرة كوكر د‬
“En bij Zijn tekens is dat Hij voor jullie uit
jullie midden geliefden heeft geschapen
zodat jullie rust zouden vinden. En tussen
jullie bracht Hij tederheid en
barmhartigheid.”
Daar hebben we die rahmah opnieuw. Rahmah wordt
verondersteld één van de kenmerken te zijn van onze
geëngageerde overgave in onze gezinslevens. We
mogen de ander niet als iets vanzelfsprekends gaan
beschouwen. We zouden moeten proberen om onze
liefdevolle zorg steeds uit te breiden. Denk aan het
beeld van de moeder - liefde is zowel bij zich dragen als
loslaten. Ik moet de andere persoon niet opleggen hoe
die zijn/haar leven moet leiden. Ikzelf, ook maar
gewoon een mens, moet die persoon toelaten om zelf
het leven te ervaren. Ik moet die persoon laten gaan,
ook al zal die soms vallen. Het is precies hetzelfde als
met mijn kinderen. Ik kan hun levens niet in hun plaats
leven. Ik moet hen opvoeden, maar ik moet hen ook
vertaald van op http://www.oocities.org/mutmainaa/psychology/islam_surrender.html
12
laten gaan zodat ze zich zelf, op hun manier,
geëngageerd leren overgeven.
We mogen nooit denken dat een huwelijk ons het recht
geeft om baas te spelen over het leven van een andere
persoon. Het huwelijk is de helft van de religie, het is de
helft van ons bewust engagement als Moslims, van onze
overgave aan de wil van Allah. Er is meer voor nodig dan
een paar snelle bevelen aan het begin of het einde van
de dag. We moeten leren luisteren en horen, respecteren
en waarderen, liefhebben en verzorgen. We moeten ons
engageren tot overgave, we moeten Moslim zijn.
Het is niet omdat we de ander onvoorwaardelijk willen
accepteren, dat we geen fouten meer kunnen maken.
We zullen sowieso dagelijks fouten maken en we vragen
Allah om ons te vergeven zoals beloofd. Allah heeft de
mogelijkheid om dat te doen. Evenzo is het voor ons
mogelijk om als onderdeel van onze geëngageerde
overgave, anderen te respecteren en te begrijpen dat ze,
ook al maken ze vandaag misschien fouten, deze
tekorten morgen misschien kunnen rechtzetten.
Ons huwelijk moet dus in teken staan van ons
engagement tot overgave. We moeten er met heel ons
bewustzijn en met volle overgave midden in staan. We
weten dat het mogelijk is dat deze moeilijke taak op een
succesvolle manier volbracht kan worden, dat het een
vervolmaking van onze Islam kan worden.
Ik ben hier om jullie en mezelf te herinneren dat het de
taak van iedere Moslim is om zich voortdurend te
engageren tot overgave en dat we dat soms wel eens
vergeten.
Moesten we - ooit - vergeten dat we bewust uitgenodigd
zijn tot een geëngageerde overgave, weet dan dat Allah
ons niet vergeet. Allah is er altijd voor ons, accepteert
onze du'a (smeekbeden) altijd en aanvaardt iedere
poging van ons om ons te engageren tot overgave aan
Hem.
FeminisTISCHE ZUSTERS IN ISLAM
Het feminisme was van in het
begin deel van het DNA van onze
din. Het heeft de venten met
baarden een paar eeuwen gekost
voor ze het hebben kunnen
begraven onder een dikke laag
stof die ze voor het gemak
'sharia' noemden. Iedere
generatie opnieuw zijn er echter
vrouwen die de rebelse
feministische geest ontdekken
eenmaal ze doorhebben dat God
geen vent is en al helemaal geen
baard heeft en dat die venten
met hun baarden, hoe ze zichzelf
ook mogen opblazen in hun
pronkerige schijnvroomheid, dus
niet god zijn.
"Door het vrouwelijke kind in de spots
te zetten en haar als het ideaal van
schoonheid te framen, veroordeelt hij
de rijpere vrouwen tot onzichtbaarheid.
Op die manier legt de moderne
Westerse man het negentiende-
eeuwse idee van Immanuel Kant op:
om mooi te zijn moet een vrouw er
kinderlijk en hersenloos uitzien. Als een
vrouw er rijper en zelfzeker uitziet, of
als ze toestaat dat haar heupen breder
worden, dan wordt ze als veroordeeld
voor lelijkheid. Op die manier scheiden
de muren van de Europese harem de
jeugdige schoonheid van de lelijke
rijpheid."
Fatema Mernissi

"Het idee is om vrouwen de middelen te

geven om een eigen zaak op te starten. Zo
kunnen ze een eigen inkomen genereren.
Met dat inkomen kunnen ze hun eigen
kinderen een opleiding bezorgen en eigen
scholen oprichten, wat nu bijvoorbeeld in
sommige delen van Kaboel gebeurt. Het
belangrijkste is dat, als deze vrouwen kunnen
beschikken over hun eigen inkomen, dan
krijgen ze ook de mogelijkheid om zelf de
Koran te lezen. Zo zullen ze verzen in de
Koran ontdekken, waar geen enkele imam
hen ooit over verteld heeft. Bijvoorbeeld dat
de Koran aan vrouwen het recht heeft om
zelf de voorwaarden van een huwelijk te
onderhandelen. Vrouwen krijgen die verzen
“Er bestaat geen hiërarchie echter nooit te horen. Dit zou hen in staat
van onderdrukkingen” stellen om zelf te interpreteren."
Audre Lorde
Irshad Manji

Vindt u niet-gelovige vrouwen onzedig omdat ze geen hoofddoek dragen?

"Ik kan niet voor iedere Moslimvrouw spreken, maar als ik zelf kwaad denk
over iemand omwille van de manier waarop die zich kleed, dan besef ik dat ik
op het verkeerde pad ben.
Er zijn zelfs veel Moslimvrouwen die geen hoofddoek dragen, maar die
misschien dichter bij God staan dan ik. Wie ben ik dan om hen te veroordelen
om hun uiterlijk?
Als ik tijd zou hebben om iemand te veroordelen, dan zou dat betekenen dat
ik zelf al volmaakt zou zijn. Dat zal dus nooit gebeuren. Als een vrouw dus
kwaad denkt over iemand anders, om wat voor reden dan ook, dan betekent
het dat zichzelf gerechtigd vindt om het werk van God te doen (oordelen) en
dat ze zelf volmaakt is. Dat komt neer op de grote zonde van arrogantie. "

Theresa Corbin

13
Vrouwkracht
Aya Sabi

Toen ik jong was, speelde ik graag voetbal. Dat

er vanaf mijn kindertijd werd ingehamerd dat
die sport niets voor meisjes was, daar trok ik
me niets van aan. Ik was tien jaar oud toen ik
me liet bewonderen op het veld. “Helemaal niet
uitzonderlijk goed, maar voor een meisje
natuurlijk wel.” Toen klonk dat als muziek in
mijn oren. Nu besef ik hoe seksistisch en
denigrerend die uitspraak was.

Ik moest ongeveer elf jaar oud zijn toen een oudere

vriendin mij waarschuwde: “Je moet niet te uitbundig zijn
in je voetbal. Anders gaan ze je een manwijf noemen.
Alsof je geen echt meisje bent.” Ik was in de war. Ook zij
plafonds. Dit is heel concreet in onze samenleving, maar
voetbalde in die tijd. Ze zal dus heus niet bedoeld
ook wordt vrouwen vaak onbewust het zicht op een
hebben dat ik moest stoppen met het voetballen. Dat
open horizon ontnomen.
was ik eerlijk gezegd ook niet van plan. Ik was en ben
niet op mijn mond gevallen. Als ze iets zouden roepen,
Voor mij is het feminisme een gezonde en normale
had ik mijn antwoord ook wel klaar.
reactie op de structurele achterstelling van vrouwen. Of
dat nu gaat over het ontzeggen van het recht op
Toch begon ik na te denken, steeds wanhopiger zoekend
onderwijs aan meisjes (elders) of het beeld van vrouw-
naar een evenwicht tussen een meisje te zijn en voetbal
zijn waarvan ons denken doordrongen is (overal). Dat
te spelen. Nu kom ik pas tot het besef hoe schrijnend dit
een vrouw als Danira Boukhriss Terkessidis, slim, knap
is. Dat ik al vanaf mijn elfde jaar botste op beperkingen
en ambitieus wordt afgeschilderd als arrogant en een
alleen maar omdat ik een meisje was en de omgeving
lading aan negatieve commentaar over zich heen krijgt,
verwachtte dat ik vrouw zou worden.
vind ik meer dan hallucinant. Het rechtvaardigt ook mijn
Wanneer ben je vrouw?
feminisme. En het feminisme van vele anderen.
Als de buitenwereld je als dusdanig accepteert? Als je
omgeving, afhankelijk van op welk continent en in welke Het was een late namiddag voor het station van Leuven,
waar ik zat met Yasmine Schillebeeckx, blogster en een
cultuur je geboren bent, je als vrouw definieert? En op
van de initiatiefnemers van de hashtag “wij overdrijven
die manier ook loze beperkingen oplegt, omdat het dan
niet”. Het was een zonnige zondag in september en
ook vertelt wanneer je geen of minder vrouw bent. Het
terwijl de wereld om ons heen traag draaide, voelden wij
legt je op een evenwicht te vinden tussen ambitieus en
ons gesteund in elkaars visie over het feminisme. Omdat
intimiderend, tussen autoritair en bazig, tussen sletterig
wij er geen invulling aan gaven. We definieerden het
en preuts, tussen mondig en brutaal, tussen
vrouw-zijn niet. We definieerden vrijheid niet, want vanaf
onafhankelijk en vurig zijn.
het moment dat je vrijheid definieert, ben je onbewust
onvrijheid aan het omvatten.
Veel later kwam ik er pas achter dat ik helemaal geen
evenwicht moest of kon vinden. Ik was een meisje en
Een paar weken later, stuurde Yasmine mij de cover van
speelde graag voetbal. Ik kan uren in de keuken staan,
haar boek, waar ze momenteel aan werkt. De titel was:
appels schillen voor een heerlijke appeltaart of
“Echte vrouwen bestaan niet.” En dat, dat had ik willen
chocolade smelten om brownies te bakken en
beseffen toen ik elf jaar oud was.
ondertussen kan ik het hardste vloeken bij een gemiste
penalty. Nou en? Het ene betekent niet dat ik meer
vrouw ben. Het ander betekent ook niet dat ik minder
vrouw ben.
Ik ben feministe
Aya Sabi studeert biomedische wetenschappen aan de
Er ontketende zich zo een hele revolutie in mijn hoofd. Er Universiteit van Hasselt en pleegt tussendoor regelmatig
was geen moment waarop ik meer of minder vrouw was. al eens een blog. Deze column verscheen eerder op :
Dat was misschien mijn eerste gedachte als feministe. Ik
ben het. Ik ben feministe, omdat ik zie en voel dat http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/blog/ayasa
vrouwen te vaak botsen. Bijvoorbeeld tegen glazen bi/1.2486895

14
VOOR IEDERE MEID DIE HET BEU IS
OM ZICH ZWAK VOOR TE DOEN ALS
ZE ZICH STERK VOELT, IS ER EEN
JONGEN DIE HET BEU IS OM STOER
TE DOEN TERWIJL HIJ ZICH KWETS-
BAAR VOELT. voor iedere man
die LIJDT ONDER DE DRUK ALTIJD
OVERAL ALLES OVER TE MOETEN
WETEN, IS ER EEN VROUW DIE HET
BEU IS DAT NIEMAND OOIT DURFT
VERTROUWEN OP HAAR INTELLIGENTIE. Voor
ieder meisje dat het beu is om steeds
opnieuw als overgevoelig te worden
weggezet, is er een jongen die bang is om
lief en zorgzaam te zijn of om te huilen.
voor iedere jongen voor wie competitie de
enige manier is om zijn mannelijkheid te
bewijzen, is er een meid die te horen krijgt
dat ze niet vrouwelijk genoeg is als ze van
competitie houdt. voor iedere huisvrouw
die haar stofzuiger het raam uit wil
gooien, is er een werkman die er dolgraag
één zou hebben. voor iedere jongen die
worstelt om zijn verlangens niet door
reclame te laten dicteren, is er een meisje
dat moet vechten tegen de manier waarop
reclame haar zelfbeeld ondermijnt. voor
iedere meid die een stap zet in de richting
van haar bevrijding, is er een jongen die de
weg naar de vrijheid iets gemakkelijker
kan vinden.

Gedicht van Nancy R. Smith – http://gdnonline.org/nancy­smith­poem.php
 Oorspronkelijke poster­versie door CrimethInc.  http://www.crimethinc.com
Vertaald en bewerkt door zine jihad  https://zinejihad.wordpress.com  zine­jihad@riseup.net 

15
Rabia van Basra en de soefi-mystiek
[Dorothee Sölle]

Pas in de ervaring van het uittreden wordt de gevangenis Eén van de belangrijkste figuren uit de vroege soefi-
zichtbaar waarin we, in slaap gevallen, ons leven mystiek was een vrouw, Rabia Al Adawiya, de heilige
doorbrengen. Misschien heeft geen enkele religie de van Basra. Door tijdgenoten wordt ze bezongen als :
extase van het buiten-zichzelf-zijn zo hartstochtelijk, zo
wild en zo doldriest geformuleerd als de mystici van de de door een speciale sluier omhulde,
Islam, de soefi. Hun naam – van het Arabische woord de door hartstochtelijke liefde ontvlamde,
'soef', wol – verwijst naar hun afkomst uit het de door nabijheid en gloed verwarmde,
ascetendom in oost-Perzië. Soefi's dragen het wollen de in eenwording met God verlorene,
gewaad van de ascese en de armoede. Ze duiken vanaf de door mannen geaccepteerde,
de achtste eeuw op in de Islamitische wereld. In het de tweede onbevlekte Maria
Perzisch en het Turks worden ze doorgaans 'darwishen' ...
genoemd. Ze brengen hun leven, waarin ze van de ene
Nog tot op vandaag noemt men onder moslims een
naar de andere plaats trekken, door in gebed. Men kan
bijzondere vrome vrouw wel eens 'een tweede Rabia'.
ze beschouwen als erfgenamen van de vroege
Ook de Moslim vrouwen die zich als feministes
Christelijke woestijnvadersen tegelijk als voorlopers van
beschouwen, zoals de mensenrechten-activiste Sartaz
de katholieke bedelorden uit de hoge Middeleeuwen.
Aziz uit Bangladesh, beroepen zich op Rabia,
“Soefisme betekent niets bezitten en van niets bezeten
daarmee verwijzend naar een niet-patriarchale
zijn.”
spiritualiteit. Hier heeft een traditie haar eigen
Hun naam heeft men vaak ook verbonden met 'safi', rein. zelfbeschadiging overleefd!
Dat kan slaan op de woedhoe, het rituele wassen voor
het gebed, maar ook op het vrij worden van alle We weten niet zo veel over het leven van Rabia, maar
betrokkenheid op het ego. De soefi's werden weliswaar de weinige feiten die bekend zijn spreken duidelijke
door de Islamitische orthodoxie bestreden, maar taal als het over de centrale thema's bezit en
beschouwden zichzelf als diep in het geloof geworteld. seksualiteit gaat. Rabia was een vrijgelaten slavin en
Ook voor hen geldt de Islamitische wet, die in het geloof leefde in de grootste armoede. Toen men haar wilde
('imaan') in de eenheid ('tawhid') van God ('Allah') wordt overreden om de hulp van familieleden in te roepen
nageleefd. De Quran spreekt over islam, de exclusieve om haar te helpen in haar armoede, antwoordde ze:
en volledige overgave van de gelovigen aan Gods wil en “Ik zou me schamen als ik de dingen van deze wereld
een onvoorwaardelijke acceptatie van de geboden; zou vragen aan Hem aan wie de wereld toebehoort.
imaan is het innerlijke geloofsaspect, terwijl ihsan de Hoe zou ik ze dan ooit kunnen verlangen van hen aan
oprechtheid, de deugd betekent om 'God te aanbidden wie ze niet toebehoort?”
alsof men Hem zag.' Deze drie elementen – islam,
imaan en ihsan – kunnen ook voor de soefi's beschouwd
worden als de basis van hun vroomheid (taqwa).
Over de soefi Bayezid Bistami wordt verteld hoe hij naar
Mekka ging en aankwam bij het heiligdom van de Kaaba:
“Toen ik de eerste keer bij het huis kwam,
zag ik het huis
Toen ik er de tweede keer kwam,
zag ik de Heer des huizes.
Bij de derde keer
zag ik noch het huis,
noch de Heer des huizes.
Dat betekent dat ik in God
verloren was gegaan,
dat ik niets meer wist.
Als ik toen ook maar iets gezien zou hebben,
het zou God zelf geweest zijn.”
Het 'in-God-verloren-gaan' is een andere uitdrukking
voor de extase, voor het vrijworden uit de gevangenis
waarin we in slaap zijn gevallen. Het betekent niet
zozeer een vlucht uit de wereld als wel een boven de
wereld staan, een onafhankelijk zijn van het zichtbare,
een vrij zijn van zinnelijke waarneming en ervaring. Over
de beroemde soefi-dichter Rumi wordt het volgende
verteld:
Men vroeg hem “Wat is soefisme?”
Hij antwoordde: “Het is vrede vinden in het hart
wanneer de tijd van verdriet komt”
16
Op dezelfde manier reageerde ze op de suggestie om te
trouwen. Op die suggestie volgde een dialoog tussen haar
en Hassan Al-Basri, een geestelijke leider uit haar stad. Het
gesprek weerspiegelt de tegenstelling tussen de normatieve
institutie van het huwelijk en de mystieke onafhankelijkheid
van een vrouw:
“Mijn wezen is al lang getrouwd. Daarom zeg ik
dat mijn bestaan in mij uitgeblust is en in Hem
(God) opnieuw tot leven gewekt. Wie mij als bruid
wil, moet mijn hand niet aan mij vragen, maar
aan Hem.”
Hassan vroeg haar hoe ze dan wel tot deze
hoogte had kunnen opklimmen en ze
antwoordde:
“Doordat ik alles wat ik had gevonden, in Hem
verloor.”
Hassan vroeg om meer uitleg: “Maar hoe wist je
dan dat Hij het was?”
Waarop Rabia antwoordde: “Hassan toch. Jouw
kennis komt en gaat via bepaalde wegen. Mijn
kennis heeft geen wegen meer.”
In een straat in Basra liep ze rond met een fakkel in de ene
hand en een emmer water in de andere. Toen men haar
vroeg waarom ze dat deed, antwoordde ze: “Ik wil het
Paradijs in brand steken en de vlammen van de Hel blussen
met water. Allebei die sluiers moeten verdwijnen zodat
duidelijk wordt wie God aanbidt uit liefde en niet uit angst
voor de Hel of hoop op het Paradijs.” Wie God enkel dient uit
vrees voor de hel noemde ze een 'ellendige huurling', wie
Hem alleen dient uit verlangen naar het paradijs een 'slechte
maagd'. “Ik dien Hem slechts omdat ik Hem liefheb en naar
Hem verlang.”
We hebben aan Rabia enkele van de mooiste mystieke
liefdesgedichten aller tijden te danken :
Met twee liefdes heb ik Je liefgehad
Met een zelfzuchtige liefde
En een liefde die de Jouwe waard was.
In de liefde waarin ik mezelf zoek
Richt ik me helemaal op Jouw
En sluit ik alle anderen uit.
In de liefde die de Jouwe waard is
Til ik Jouw sluier een beetje op
Zodat ik kan zien.
Maar de lof komt mij niet toe
Niet in die ene liefde en niet in die andere
Maar in die ene liefde en in die andere
Komt alle lof Jou toe.
De traditionele orthodoxieën in de monotheïstische religies
eisen gehoorzaamheid tegenover de bevelende God.
Daarom dreigen ze met straf of lokken ze met beloningen.
Hel en Hemel zijn slechts illustraties in dit systeem dat op
gezag is gebaseerd. In onze tijd, in een wereld die beheerst
wordt door vooruitgang en techniek, is dit autoritaire
religieuze systeem aan het sterven. Het is op zijn best een
kinderlijke, maar meestal een kindse of kinderachtige vorm
van religie. Hoe anders is de mystieke kennis en benadering:
O God,
Als ik Je vereer
Uit vrees voor de Hel,
Verbrand mij dan
In de vlammen van die Hel.
Als ik Je vereer
Omdat ik verlang
Naar Jouw Paradijs,
Sluit mij dan voor eeuwig
Uit dat Paradijs buiten.
Maar als ik Je vereer
Omwille van Jou Zelf,
Ontzeg me dan
Jouw eeuwige schoonheid
Niet.
Men kan de mystiek simpelweg beschouwen als een anti-
autoritaire vorm van religie. De Bevelende Heer wordt de
Geliefde, het Later van het Rijk Gods wordt het Nu en het
Eigenbelang (onverholen en brutaal of verheven en verlicht)
dat zich plooit naar beloning en straf, maakt plaats voor de
mystieke Vrijheid.
Eens maakte Rabia een pelgrimstocht naar de Kaaba in
Mekka. Toen ze na een lange reis eindelijk de Kaaba voor
zich zag, sprak ze :
Ik had behoefte aan de Heer van de Kaaba,
Wat ben ik dan met de Kaaba zelf?
Ik kwam zo dicht bij hem, dat Zijn belofte
“Wie mij benadert tot op een span afstand,
die benader ik zelf tot op een el afstand.”
op mij van toepassing is.
Wat kan mij die Kaaba dan nog schelen?
Rabia heeft het element van de 'belangeloze liefde'
geïntroduceerd in de harde leer van de vroege asceten en
daarmee het soefisme veranderd in echte mystiek. Ze heeft
de liefde terwille van de liefde tot het middelpunt van de
soefi-mystiek gemaakt en soefi's van alle tijden hebben haar
gebed herhaald:

Het thema van de belangeloze, de niet-berekenende, de O, mijn Heer,

onbaatzuchtige liefde ter wille van de liefde, is één van de Wat Je ook van deze wereld
centrale thema's van de mystiek in het algemeen. God lief te Voor mij had bestemd,
hebben, niet omdat machtige instituties of ook Hijzelf dat Geef het aan Jouw vijanden.
bevelen, maar in een daad van niet-verschuldigde vrijheid, is
de oorsprong van de mystieke relatie. Het is als basis Wat Je ook van de volgende wereld
voldoende. Als Rabia God liefheeft, betekent dat dat ze zich Voor mij had bestemd,
heeft bevrijd van de instituties, van de rolpatronen waarin Geef dat aan Jouw vrienden.
vrouwen geduwd werden en van de rituelen van de religie.
Ze 'is wat ze doet'. Ze verwacht geen beloning maar leeft in Jij alleen, niets meer
de zuivere aanwezigheid van de vreugde die geen 'waarin' Jij bent voor mij
meer nodig heeft. Voldoende.

De Duitse Christelijke theologe Dorothee Sölle (1929 – 2003) heeft haar hele leven werk proberen te maken van wat ze een
'politieke theologie' noemde, een denken over God dat politiek durfde zijn en dat de stem van de onderdrukten durfde vertolken. In
haar boek Mystiek en Verzet – Gij stil Geschreeuw (1997) probeert ze de eeuwenoude band tussen een mystieke beleving van
religie en het actieve verzet tegen onrecht te bespreken. Deze tekst is een hoofdstuk uit dat boek.

17
18
superheldin in Hijab

Qahera is een stripverhaal dat door de negentienjarige studente Deena Mohamed wordt gemaakt. De hoofdrolspeler,
een superheldin in hijab, is een Egyptische heldin. Het woord Qahera betekent ook 'heldin' of 'veroveraarster' in het
Arabisch. Al Qahera is tegelijk ook de Arabische naam voor de stad Cairo waar de verhalen zich afspelen.
De superheldin trekt in de strips ten strijde tegen seksueel misbruik en vrouwenhaat, tegen islamofobie en tegen het
islamitisch extremisme. Ook de kritiek tegen achterlijke en onderdrukkende aspecten van de Egyptische Moslimcultuur
blijft niet achterwege. Vaak spelen de verhalen zich af tegen de achtergrond van de Egyptische protesten.

moslimma's redden moslimma's redden

(deel 1) (deel 2)

19
EEN POLITIEKE TRAVESTIE TEGEN SEksISME

Nadat een rechter een man veroordeelde om als

vernedering in vrouwenkleren rond te lopen,
reageerden honderden Koerdische mannen door op
sociale media foto's van zichzelf in vrouwenkleren te
posten. Hiermee willen ze aangeven dat het geen
schande is om vrouw te zijn of zich als vrouw te
(moeten) kleden. Dit is zonder twijfel één van de
meest originele acties tegen seksisme die ooit door
mannen uit het Midden Oosten werd gevoerd.

20
QUEER JIHAD : het verhaal van Azza
Azza uit Sudan
Ik beschouw mezelf als een Sudanese lesbische vrouw.
Op dit moment is mijn leven vrij stabiel en leef ik samen
met mijn vrouwelijke partner, natuurlijk buiten Sudan.
Allah maakte het voor ons mogelijk om in de grote
queer gemeenschap een alternatieve familie te vinden
die ons niet onderdrukt zoals de Sudanese
maatschappij dat doet.
Vroeger had ik veel problemen door mijn seksuele
geaardheid en identiteit. Onderdrukking, discriminatie
en emotioneel geweld ontstaan doordat ik zelfs voor
mijn meest nabije vrienden en familieleden die
geaardheid moest verbergen. Ik werd in deze
maatschappij voortdurend in een dubbelleven
gedwongen. Daar bovenop kwam de zware
psychologische druk van mijn familie en van de
maatschappij om te trouwen en een gezin te stichten.
Ik heb vernederende situaties moeten doorstaan
doordat mijn voorkomen niet vrouwelijk genoeg is, ik
gedraag me niet conform hetgeen deze maatschappij
van een vrouw verwacht. Er zijn bijvoorbeeld mensen in
de publieke ruimte, die mij de toegang weigeren tot
vrouwentoiletten. Ze verdenken me ervan een man te
zijn. Een gewone dagdagelijkse wandeling door de
straat kan steeds uitdraaien op een moeilijke en pijnlijke
ervaring.
Toen ik op een dag met een aantal andere queers van
alle mogelijke genders bij een vriend op bezoek was,
werden we aangevallen door een bende die het huis
binnendrong, geweld gebruikte en ons geld en onze
bezittingen van ons afnam. We werden ook duidelijk
bedreigd. Als we het zouden wagen om naar de politie
te gaan, dan zouden zij de politie inlichten dat wij
Shawaz (homoseksuelen) waren. Deze ervaring was
zowel fysiek als psychisch heel zwaar voor me. Ik ben
naar het hospitaal moeten gaan om mijn verwondingen
te laten verzorgen. De emotionele littekens bleven nog
veel langer pijnlijk. Ik voelde me als iemand wiens leven
geen enkele waarde had in deze maatschappij. Mijn
leven voelde goedkoop en zinloos. Het is alleen dankzij
de steun van vele goede vriendden, dat deze ervaring
mijn persoon niet helemaal heeft kunnen verbrijzelen.
Om vrij te kunnen leven, heb ik eerst geprobeerd om te
Azza is mede-oprichtster van de organisatie Bedayaa (begin) die in Egypte en Sudan opkomt voor de rechten
van LGBTQ (lesbiennes, homo's, biseksuelen, transgenders... en anderen die niet passen binnen de hetero-
norm). De organisatie bestaat voor een groot deel uit moslims die zelf LGBTQ zijn en die in de Islam inspiratie
vinden om hun strijd voor mensenrechten te voeren.
http://www.freewebs.com/bedayaa/
21
doen alsof ik heteroseksueel was. Ik verloofde me met
een homoseksuele man zodat we allebei onze sociale
status hoog konden houden door te doen alsof we een
normaal hetero-koppel waren. Het duurde echter niet
lang voor ik door had dat ik die onnozele maskerade
niet kon blijven volhouden. Ik besloot dat ik mijn land
zou moeten verlaten. Ik heb het voordeel dat mijn
familie iets meer open minded is dan de meeste
traditionele Sudanese families, waardoor het voor mij
iets gemakkelijker was om te reizen en om alleen te
gaan wonen. Zo hielpen ze mij om bij mijn
levenspartner te zijn, met haar te trouwen en een mooi
en gelukkig gezin te stichten.
Ik droom ervan om in de toekomst een stabiel leven te
kunnen uitbouwen. Ik hoop dat ik de dag nog mag
meemaken dat de hele Sudanese maatschappij en alle
andere Arabische gemeenschappen open zullen staan
voor diversiteit op gebied van gender en seksualiteit en
voor het hele spectrum van seksuele identiteiten. Ik
hoop ook dat leden van de LGBT gemeenschap in
Sudan zich beter kunnen organiseren om hun rechten
te verdedigen en de situatie van homoseksualiteit en
transseksualiteit in Sudan bespreekbaar te maken.
De geschiedenis leert ons dat de Sudanese
maatschappij altijd verdraagzaam was tegenover
diversiteit van gender en seksualiteit. Geweld en
wreedheid tegenover homo's, lesbiennes, biseksuelen
en transgenders zijn vreemde vernieuwingen in de
Sudanese maatschappij en zijn het rechtstreeks gevolg
van de zogenaamde Islamisering van de maatschappij
door politieke islamistische bewegingen.
Ik zou willen dat mijn maatschappij terugkeert naar haar
authentieke wortels, naar haar fundament: het besef dat
LGBT mensen de dochters en zonen, zusters en
broers, buren en vrienden zijn die iedereen kent. Wij
zijn een deel van het sociaal weefsel van dit land, het
wordt tijd dat de mensen hun harten en geesten open
zetten en weer inzien dat deze diversiteit een natuurlijk
onderdeel van de schepping is, iets positiefs. Het is
geen abnormaliteit of afwijking van de natuur, maar een
verrijking ervan.
Leider Bart en Zijn Vrienden

22
 Satan in vermomming

Als we willen begrijpen waarom sommige (leiders van) organisaties of (hoofden van) staten 
gebruik maken van Islamitisch (of Christelijk of Boeddhistisch of Joods of Atheïstisch...) 
fundamentalisme, dan is het vaak veel belangrijker om te kijken naar hun politieke en 
economische motieven in de 21ste eeuw dan ons te blijven blind staren op  (hun 
interpretatie van) de eeuwenoude bronnen van hun ideologie.

Wanneer de onderdrukkers zeggen dat hun recht om de onschuldigen af te slachten in 
de Quran (of in de Bijbel, de Bhagavad Gita, Candide of het Communistisch Manifest...)  te vinden is, 
dan zetten ze een val voor ons op. Zij willen dat we naar de Quran kijken en onze 
aandacht alleen op het boek richten. Ze willen dat we onze tijd verdoen met uitzoeken 
of hun claim wel klopt en hun recht om te onderdrukken inderdaad in dat boek staat. 
Zo lang we daarmee bezig zijn, doen we namelijk niet wat voor de hand ligt: de moord 
op de onschuldigen veroordelen.

Het maakt Satan niet veel uit of hij zich nu als Moslim of als Democraat moet 
vermommen om mensen in zijn val van hebzucht, haat, geweld en vernieling te lokken. 
De ene dag doet hij zich voor als een Mullah, de andere dag als een fundamentalistisch 
atheïst. 

En telkens wanneer hij betrapt wordt, probeert hij dezelfde truc uit te halen: “Kijk, het 
staat in het Boek!” Keer op keer trappen duizenden mensen er in en beginnen ze nog 
maar eens een discussie over boeken, terwijl Satan zelf de vrijheid krijgt om weer een 
nieuwe vermomming te zoeken.

23
 PuNk Isl Ⓐ m
Muhammad was een Punker

IK ZIE MOHAMMED
BIJ EEN WINKEL OP DE HOEK
ROCKEND OP NINTENDO
SPEELT HIJ IEDEREEN ZOEK
WANNEER HIJ STAAT TE PREKEN
LOOPT IEDEREEN TE GAPEN
MAAR ALS HIJ EEN AFGOD NEERHAALT
DAN JUICHEN WE ALS APEN.

MOHAMMED WAS EEN PUNKER
HIJ GAF DE WERELD VOOR ZIJN DONDER
MOHAMMED WAS EEN PUNKER
HIJ KREEG DE HELE STAD ERONDER

IEDEREEN IN MEKKA
KENDE MOHAMMEDS NAAM
ZIJN KAPSEL, SPIKES EN KETTING
WAREN ER BEFAAMD
ZE VONDEN HEM GESTOORD
MAAR ALI WIST WEL BETER
MOHAMMED IS EEN HELD
DE REST ROCKT VOOR GEEN METER

MOHAMMED WAS EEN PUNKER
GEEN KWEZELIGE STUMPER
MOHAMMED WAS EEN PUNKER
EEN RANCID STICKER OP ZIJN BUMPER

HIJ ZAT ALLEEN IN EEN AFVALBAK
TOEN ALLAH KWAM OPENBAREN
KRANKZINNIGE SHIT OM MET ONS TE DELEN
OP ZES GEWIJDE SNAREN

(Michael Muhammad Knight)

Toen Michael Muhammad Knight in 2003 zijn boek

'De Taqwacores' schreef, had bijna niemand ooit
gehoord over Moslim Punk. Het idee dat Moslims
ook punkers zouden kunnen zijn, of dat punks zich
aan de wil van Allah zouden onderwerpen, ging er bij
de meeste mensen gewoon niet in.
Toch is de Islam, de koppige weigering om voor iets
anders te buigen dan voor Allah, de Schepper van
het Universum, een levenswijze met een hoog punk-
gehalte. Moslims weigeren zich te plooien naar
conventies, machtsstructuren, autoriteit.
Het boek opende voor veel lezers een totaal nieuwe
wereld. Het toonde de mogelijkheid van een Islam
die vrij was van dwang, huichelarij en prestige.
Voor de auteur was het boek in de eerste plaats
bedoeld als zijn afscheid van de Islam. Tijdens het
schrijven ontdekte hij echter een nieuw facet vande
religie. Het stelde hem in staat om zich opnieuw met
de Islam te verzoenen.

24
Michael Muhamad Knight en zijn Taqwacores
zijn lang niet de enigen die een Islam en punk
met mekaar verenigen. Sinds de jaren tachtig
bestaat er in Indonesië bijvoorbeeld een
ondergrondse punk-beweging van Moslims,
ontstaan uit het verzet tegen de dictator
Soeharto. Deze punkers zijn nog steeds met
een grote groep in heel het land. Ondanks
tegenkanting van het regime, van religieuze
leiders en geleerden en van atheïstische punks,
blijven ze hun ding doen.

Veel Moslimpunks distantiëren zich van de

Taqwacores. Ze verwijten Knight dat hij met
taqwacore een levenswijze heeft uitgevonden
die vooral zijn eigen begeerten dient en die nog
maar weinig met de Islam te maken heeft. Ze
verwijten hem ook dat het een heel
Amerikaanse invulling is van Moslimpunk en op
die manier een vorm van culturele toeëigening.

what the fuck

is a muslim punk?

rather hang with taliban

than dick around with drunks
muhammad wasn't white
and neither is this fight
and we weren't birthed
by michael knight

we're not taqwacore

we're not taqwacore
so leave us alone, leave us alone

don't need you to say we're good

don't need you to say we suck

don't need no documentary

to say that we don't give a fuck

we're not taqwacore

we're not taqwacore
so leave us alone, leave us alone

Secret Trial Five

https://www.youtube.com/watch?v=uMBUZDmyHJA

25
Wat betekent
geregeerd worden?
tekst: Pierre­Joseph Proudhon 
illustraties: Clifford Harper 

Geregeerd worden betekent  aan wetten en regels  gecensureerd en gecommandeerd 

dat je voortdurend in het  gebonden, opgesloten,  door mensen die noch het 
oog gehouden wordt,  geïndoctrineerd, bevoogd,  recht, noch de kennis, noch 
bespioneerd en begluurd,  gecontroleerd, getoetst en  de deugdzaamheid hebben die 
gemanipuleerd en gestuurd, op waarde geschat,  daarvoor nodig is...

Geregeerd worden betekent dat  wordt gemerkt, geregistreerd,  betaald, belast, gepatenteerd, 

iedere handeling, iedere  geïnventariseerd, gestempeld,  verboden, toegestaan,
transactie en iedere beweging gemeten, gemerkt,

gemeten, van kanttekeningen  Onder het voorwendsel van de  word je afgericht, uitgeschud, 

voorzien, berispt,  sociale doelmatigheid en in  uitgebuit, in beslag genomen, 
verhinderd, veranderd,  naam van het algemeen belang  gekneveld, uitgezogen, misleid 
hersteld, gecorrigeerd. wordt er van je diensten  en bestolen.
gebruik gemaakt, 

26
 Vervolgens word je bij het  ingetoomd en gecorrigeerd, door  lam geslagen, machteloos 
minste verzet, bij de eerste  het slijk gehaald, gekwetst,  gemaakt, gemuilkorfd,
klacht opgejaagd, afgesnauwd,

beoordeeld, veroordeeld,  gefusilleerd, beschoten, gedeporteerd, opgeofferd,

gevangen en geboeid,

bedrogen, verraden en verkocht. En tot overmaat van ramp word  gepest en bespot, beledigd en 

je gemanipuleerd, gek gemaakt, onteerd.

Dat is geregeerd worden! Dat is haar rechtvaardigheid! Dat is haar moraal! En dan zeggen dat er 
democraten zijn die pretenderen dat regeren iets goeds heeft, socialisten die het regeren 
steunen in naam van vrijheid, gelijkheid en broederschap ­ Wat een schande! ­ en proletariërs 
die president van Frankrijk willen worden!

De profeet Samuël(vzmh) bracht het volk op de hoogte van wat Allah had gezegd over hun verlangen naar een koning die over hen
zou heersen:
"Een koning die over u zal heersen, zal u zijn wil opleggen!
Hij zal uw zonen opeisen voor zijn voetvolk, voor zijn ruiterij en om als lijfwachten zijn wagen te escorteren. Hij zal
hen naar het slagveld sturen als soldaten en als officieren. Hij zal hen dwingen om zijn akkers te ploegen, zijn
oogst binnen te halen, om wapens te maken voor zijn leger en wagens voor zijn officieren.
Hij zal uw dochters opeisen om gewonden te verplegen, te koken en te bakken.
Een koning die over u zal heersen, zal uw beste akkers, wijngaarden en olijftuinen van u afnemen om ze aan zijn
handlangers te geven. Hij zal belastingen heffen om zijn ministers en zijn ambtenaren te onderhouden. Op al uw
werkvolk, op uw sterkste jongeren, op uw ezels en uw paarden, uw schapen en uw geiten zal hij belastingen heffen.
Zo zult u tot zijn slaven worden.
En als het dan zo ver is, dan zult u bij Allah uw beklag doen over die koning die u zelf hebt gewild, maar Allah zal
niet antwoorden."
Maar de mensen wilde niet luisteren naar Samuel en zeiden: "En toch willen we een koning hebben! Dan zullen we gelijk zijn aan
alle andere volkeren."
(Bijbel – 1 Samuel 8:6-20)

27

De profeet Judith
Het waren donkere tijden. Nebukadnezar, de koning
van Asur, had niet zo lang geleden alle naties in zijn
omgeving opgeroepen om mee oorlog te voeren
tegen zijn aartsvijand Arpaxad. Na jaren van hevige
oorlogspropaganda, was hij er in geslaagd om een
paar buurlanden in zijn bondgenootschap op te
nemen. Hij bracht een enorm leger op de been, en
gesteund door een handvol bondgenoten begon hij
de oorlog waar hij al zo lang naar uitkeek. Na
bloedige gevechten slaagden Nebukadnezar en zijn
bondgenoten er in om het leger van de vijand te
verslaan. Arpaxad zelf vluchtte de bergen in om
daar onder te duiken. Nebukadnezar gaf zijn
troepen de opdracht om een klopjacht te houden tot
de vijand gevonden was. In het bergland van Ragau
werd Arpaxad gevangen en doorboord met speren.
Na die overwinning trok Nebukadnezar met zijn
leger terug naar zijn hoofdstad Nineveh, waar een
groot feest werd georganiseerd dat wel 120 dagen
bleef duren.
(vzmh)
onderworpen. Doe ermee wat u wil. Onze steden en
hun inwoners zullen u dienen. Kom en houd er uw
intocht, op de wijze die u aanstaat."
Als antwoord op het smeken van de bevolking bezette
Holofernes hun dorp of stad, dwong hun jongens en
mannen om in zijn leger dienst te nemen en vernietigde
iedere tempel en ieder heiligdom. Geen enkele vorm
van religie werd nog toegestaan. Iedereen, iedere stam
en ieder volk, moest de Grote Nebukadnezar als enige
god aanbidden. Heel het volk werd met geweld
gedwongen om de koning te aanbidden en hem te
dienen met heel hun hart, heel hun verstand en in al
hun daden.

Na het feest, besloot Nebukadnezar dat het tijd was

om wraak te nemen tegen alle volkeren die
geweigerd hadden om met hem ten oorlog te
trekken. Hij duidde de brute generaal Holofernes
aan als hoofd van een straf-expeditie. Deze kreeg
de opdracht om er met een groot leger op uit te
trekken en het water en het land van de volkeren in
het westen te veroveren en die volkeren te straffen
tot de dalen, de rivieren en de beken vol zouden
liggen van hun lijken. Als die volkeren zich zouden
overgeven, dan moest Holofernes hen sparen tot
Nebukadnezar zelf ter plaatse zou komen om
wraak op hen te nemen. Iedereen die in verzet
kwam tegen deze straf-expeditie moest onmiddelijk
gedood worden, ieder dorp dat hij tegenkwam
moest hij plunderen.

De generaal ging op weg om een groot leger op de
been te brengen. In totaal stelde hij meer dan
honderdtwintigduizend soldaten aan en nam hij een
massa proviand mee om zijn leger te onderhouden.
Als een zwerm sprinkhanen trokken ze door de hele
regio. Overal waar ze passeerden brachten ze dood
en vernieling, plunderden ze de bevolking en
smoorden ze iedere vorm van verzet in bloed. Het
hele Midden Oosten werd door de manschappen
van Holofernes onder de voet gelopen en
kaalgevreten. De vrouwen en kinderen werden tot
slaaf gemaakt, de jonge mannen werden allemaal
vermoord.
Het duurde niet lang voor het vreselijke nieuws over
de straf-expeditie verspreidde zich over heel de
regio. Iedereen, de bewoners van de kleinste
dorpen en de machtigste steden, beefde van angst.
Het waren donkere tijden. Tientallen stamhoofden
en andere hoogwaardigheids-bekleders probeerden
om in naam van hun stam of stad met Holofernes te
onderhandelen. "Wij zijn de dienaren van de grote
koning Nebukadnezar: wij zijn onderworpen aan u.
Doe met ons wat u wil. Onze dorpen en heel ons
gebied, al onze akkers en ons vee zijn aan u
Terwijl het leger van Holofernes steeds dichterbij kwam,
en een spoor van bloed en onderdrukking achter zich
liet, begonnen de leiders van het volk Israel met de
voorbereidingen op een confrontatie. Zij hadden ook
geweigerd om mee oorlog te voeren met
Nebukadnezar, dus ze wisten dat Holofernes ook hun
land zou plunderen. De bergpassen werden bewaakt,
de bevolking werd bewapend. Naast de noodzakelijke
militaire voorbereidingen, riepen ze de bevolking op om
te bidden dat God hen van te sparen van de barbaarse
aanvallers. Iedereen smeekte God dat hun vrouwen en
kinderen niet zouden ontvoerd worden, hun mannen en
jongens niet afgeslacht. God hoorde hun gebed en hun
smeken. God zag hoe de bevolking boete deed en
vastte en had mededogen met zijn mensen.
De voorbereidingen van de bevolking konden niet
beletten dat Holofernes met zijn leger de stad Betulia
omsingelden. Op aanraden van zijn raadgevers, viel hij
de stad niet aan, maar maakte zijn leger klaar voor een
belegering om de stad uit te hongeren. Het duurde niet
lang voor hij de enige bron met drinkbaar water in zijn
macht had. De bewoners van de stad waren nu
verplicht om de watervoorraad in de stad te
rantsoeneren.

28
Na een paar dagen was de dorst van de bevolking zo
hevig, dat ze de leiders van de stad smeekten om zich
over te geven aan aan Holofernes. "Het is immers beter
ten prooi te vallen aan hen: al zullen we hun slaven
worden, we brengen het er toch levend af en hoeven
niet te zien hoe onze zuigelingen voor onze ogen
sterven en hoe onze vrouwen en kinderen het
begeven." Uzia, de rechter die ook leider was in de
stad, deed een toegift aan de bevolking en belooft dat
hij de stad zou overgeven aan de vijand als God hen
niet binnen de vijf dagen zou kunnen redden.
Toen Judith(vzmh) hiervan hoorde, werd ze kwaad. Zij was
een jonge en aantrekkelijke weduwe uit het volk. Haar
man was een paar jaar daarvoor gestorven, sindsdien
was ze in de rouw. Al meer dan drie jaar kende ze niets
anders dan het verdriet voor haar overleden man
Manasse van wie ze zielsveel hield, maar nu was ze
kwaad. Ze stuurde haar dienaar om de Uzia en de
andere leiders van de stad bij haar te roepen.
"Luister naar mij, magistraten van Betulia: het was
verkeerd van u om het volk vandaag te beloven om de
stad aan onze vijanden uit te leveren, als de Heer u
binnen vijf dagen niet te hulp komt. Wie bent u, dat u
het gewaagd hebt God op de proef te stellen en dat u
zich vandaag als gewone mensen boven God hebt
gesteld? U probeert de wil van God te doorgronden,
maar nooit zult u daarin slagen. De diepte van een
mensenhart kunt u niet eens peilen, of de motieven van
zijn geest. Hoe kunt u dan God, die dat alles gemaakt
heeft, doorzien, zijn gedachten doorgronden en zijn
inzichten begrijpen? Nee, broeders, maak God niet
kwaad. Ook als Hij ons niet binnen vijf dagen te hulp
komt, dan blijft Hij toch bij machte om ons op de tijd die
Hij uitkiest, te redden of te vernietigen voor het oog van
onze vijand.
Maar u moet niet proberen om God tot iets te dwingen.
God laat zich niet zoals een mens in het nauw drijven,
Niemand kan Hem de wet voorschrijven als aan een
mensenkind.
29
Laten we daarom geduldig blijven wachten tot Hij ons
komt redden, en bidden dat Hij ons te hulp komt. Hij
zal ons verhoren als het Hem aanstaat.
Niemand van ons volk, geen enkel dorp, stad of
gewest, buigt voor afgoden die door mensen werden
bedacht. Dat was de reden dat onze voorouders
werden gestraft. Die afgoderij verslapte hen en
maakte hen een prooi voor aanvallende hordes,
plunderaars, bezetters en slavenhandelaars. Wij
buigen vandaag voor geen enkele afgod, we
vertrouwen alleen op de ene echte God. We mogen
op Hem vertrouwen, Hij zal ons en onze families niet
vergeten.
Als wij de stad aan de vijand zouden uitleveren, dan
zou heel het land daarna vallen. Zelfs de tempel in
Jeruzalem zou opnieuw geplunderd en vernield
worden. Het hele volk zou als slaven worden verkocht,
we zouden met ons bloed moeten boeten voor de
schande die wij over het land, het volk, de tempel van
God hebben gebracht. Onze nieuwe slavernij zou
geen uitzicht meer kennen op verlossing, ze zou
eeuwig blijven duren.
Laten we in plaats aan heel het volk tonen wat we
waard zijn. Hun leven en hun vrijheid hangen immers
af van ons verzet. Het hele land, het volk en de tempel
staan of vallen met ons.
Luister. Ik ga iets ondernemen waarvan de faam zal
doordringen tot de verste generaties van ons volk.
Zorg dat ik vannacht met mijn dienaar door de poort
de stad kan uitgaan. Voor de termijn van vijf dagen
voorbij is, zal God het volk door mijn hand redden.
Maar probeer niet te achterhalen wat ik ga doen. Ik
zeg er niets over totdat ik het heb uitgevoerd."
De leiders van Betulia besloten om het plan van Judith
een kans te geven, ook al wisten ze niet wat dat plan
precies inhield. Ze vertrouwden op God en op deze
koppige, wijze en vrome vrouw.
Toen de leiders weg waren, maakte Judith zich klaar
om te bidden. Ze knielde, boog zich diep met haar
hoofd tot op de grond en bad tot de Almachtige.
"Heer. God van mijn voorouders.
U gaf mijn vader een zwaard in zijn hand
om zich te weren tegen de aanvallers
die de gordel van een maagd losmaakten
om haar te schande te maken,
om haar lichaam te ontblootten,
om haar schoot te onteren.
zels al had u het verboden.
En daarom hebt U hun generaals
samen met hun koningen op hun tronen
uitgeleverd aan de dood
en hun bezit verdeeld onder Uw volk.
Zie hoe arrogant het leger van Holofernes
stoeft over hun paarden, hun ruiters, hun voetvolk...
Zij weten niet dat U de Heer bent
die alle oorlogstuig kan vernietigen.
Zie hun overmoed.
Stort Uw woede over hen uit.
Schenk mijn hand de kracht
die ik, arme weduwe, nodig heb
om mijn plan uit te voeren.
Verbrijzel hun trots
door de hand van een vrouw.
Want uw kracht ligt niet in een groot aantal,
noch ligt uw macht bij de sterken,
maar U bent de God van de vernederden,
de hulp van de geringen,
de steun van de zwakken,
de beschermer van de miskenden,
de redder van de wanhopigen.
God van mijn voorouders, God van het volk,
verhoor mijn smeekbede.
Laat mijn list als een bloedige gesel neerkomen
op hen die gruwelijke plannen smeedden
tegen uw verbond,
tegen uw heilige woning,
tegen het huis dat uw kinderen bezitten.
Laat heel heel de wereld ondervinden
hoe machtig U bent.
Want er is geen ander dan U
die het volk kan beschermen."
30
Na het gebed trok Judith haar mooiste kleren en
juwelen aan en riep ze haar dienaar om haar te helpen
met een nieuw kapsel en met haar make up. Ze wilde
er zo verleidelijk uitzien als nooit tevoren. Toen trokken
ze samen de poort uit en stapten ze door de donkere
nacht in de richting van het kamp van Holofernes.
De wachters voor het legerkamp van de vijand waren
aangenaam verrast toen ze zo'n mooie vrouw bij de
poort zagen. Op hun vraag wie ze was, antwoordde
Judith: "Ik ben een vrouw uit Betulia, maar ik ben op de
vlucht. Het zal namelijk niet lang meer duren voor onze
stad zal vallen en wij aan uw leger uitgeleverd zullen
worden. Daarom kies ik er liever voor om nu al naar
jullie te komen. Breng mij naar Holofernes, ik heb
informatie voor hem."
Toen Judith de tent van Holofernes binnen kwam,
waren alle aanwezigen onder de indruk van haar
schoonheid. Holofernes vroeg haar wat ze kwam doen.
"Ik ben een vrouw uit Betulia en ik weet dat de stad zal
vallen als mijn volk het vertrouwen in onze God verliest.
Daarom ben ik naar hier gekomen. Ik wil er niet bij zijn
wanneer de stad wordt ingenomen en de bevolking
gedood of weggevoerd. Ik kan jullie precies zeggen
wanneer God zijn bescherming van het volk zal
wegnemen. Sta me daarom toe om iedere nacht uw
kamp te verlaten om tot mijn God te bidden. Die zal mij
vertellen wanneer de tijd rijp is voor jullie aanval.
Overdag blijf ik bij u in het kamp en eet ik alleen wat
mijn dienaar voor mij klaar maakt. Ik mag geen onreine
spijzen eten als ik wil bidden."
Holofernes was nog steeds bedwelmd door de
schoonheid van Judith. Hij werd dronken van de klank
van haar stem. Zonder na te denken ging hij met haar
plan akkoord. Judith verbleef drie dagen in het kamp.
Overdag was ze voortdurend bij Holofernes, die steeds
verliefder op haar werd. 's Nachts verliets ze het kamp
en ging ze bidden.
De derde dag beslisten Holofernes en zijn gevolg om
een groot feest te houden. Het beste eten en de beste
wijn werden aangevoerd. Judith maakte zich in haar
eigen tent nog mooier op dan tevoren en liet zich door
haar dienaar besprenkelen met het meest
bedwelmende parfum dat te krijgen was. De hele avond
feestte ze mee, maar ze weigerde het eten en de drank
aan te raken die haar werden voorgezet. Ze at en dronk
alleen wat haar dienaar haar voorzette.
Het werd heel laat en de manschappen van Holofernes
besloten hun generaal met Judith alleen achter te laten
in zijn tent. Judith gaf Holofernes, die zich ondertussen
haar minnaar waande, nog meer te drinken. Tot de
generaal tenslotte bedwelmd door de alcohol het
bewustzijn verloor.
Dit was het moment waarop Judith had gewacht. Toen
ze zeker was dat de dronkaard helemaal bewusteloos
was, knielde ze en bad. "Heer, God van alle kracht,
maak mijn handen sterk voor het moeilijke werk dat ze
gaan doen om het volk te redden. Ontferm u over uw
volk en laat mijn plan slagen, zodat de vijand verschrikt
weer wegvlucht en het volk weer vrij kan zijn."
Ze liep naar het bed waar de wapenuitrusting van
Holofernes lag en zocht zijn zwaard. Ze nam het wapen
met beide handen vast en stapte terug naar de
bewusteloze generaal. Daar greep ze hem bij het haar,
tilde het zwaard boven haar hoofd uit en concentreerde
zich. "God van het volk, geef mij nu kracht." Ze hakte zo
hard ze kon, tot tweemaal toe, en sloeg hem het hoofd
af. Ze liet het lichaam van de generaal liggen, wikkelde
zijn hoofd in het gordijn van zijn bed en verliet de tent.
Zoals iedere nacht verliet ze met haar dienaar het kamp.
De wachters dachten dat ze weer ging bidden en lieten
hen gaan. Via een omweg kwamen ze bij Betulia aan,
waarna ze meteen de leiders van het dorp bijeen liet
roepen. Iedereen, van groot tot klein, kwam samen, want
niemand had verwacht dat ze nog levend zou
terugkeren. Judit riep hun luid toe: "Prijs God, die zijn
erbarmen niet aan het volk heeft onttrokken, maar in
deze nacht onze vijanden door mijn hand heeft
vernietigd." Ze haalde het hoofd uit haar tas tevoorschijn
en toonde het hun. "Hier is het hoofd van Holofernes, de
generaal van het leger van Nebukadnezar. En hier is het
gordijn waaronder hij zijn roes lag uit te slapen. De Heer
heeft hem gedood door de hand van een vrouw. Mijn
schoonheid heeft hem verleid tot zijn ondergang, zonder
dat hij met mij
een zonde heeft kunnen bedrijven die mij zou hebben
beschaamd of
onteerd." Heel het volk ontstak in vreugde. Het boog zich
neer om God te aanbidden en in koor riep het uit: "U bent
geprezen, onze God, die vandaag de vijanden van Uw
volk vernietigd hebt."
De volgende ochtend ontdekten de officieren uit het leger
van Nebukadnezar het onthoofde lichaam van hun
generaal. Ontreddering en verwarring escaleerden tot
chaos en paniek toen het verhaal van zijn dood bekend
raakte bij de rest van het leger. Het kamp werd verlaten,
alles werd achtergelaten, en het leger van
Nebukadnezar sloeg op de vlucht. Dagenlang kon de
bevolking van Betulia het verlaten kamp blijven
plunderen. Naast voedsel, wapens en werktuigen,
vonden ze ook een overvloed aan goud, zilver en
juwelen. Alles werd onder heel de bevolking verdeeld.
Judith leefde nog heel lang en werd haar hele leven door
het volk geëerd omwille van haar heldendaad. Tot jaren
na haar dood durfde geen enkele vijand het volk nog
aanvallen. Ze is nooit opnieuw getroiuwd en bleef
steeds verlangen naar de dag dat ze met haar geliefde
Manasse herenigd zou worden.

Waarheid en fictie?
De meeste geleerden zijn het er over eens dat het boek Judith uit de bijbel een fictief verhaal vertelt. Heel waarschijnlijk heeft
Judith nooit echt bestaan. Haar naam betekent niets anders dan 'Joodse vrouw'. Als we het verhaal in detail bestuderen, dan zien
we tal van tegenstrijdigheden. Heel waarschijnlijk is dit een fictief verhaal, en geen historisch feit. Dat is één van de redenen
waarom het boek in de Joodse en de Protestants-Christelijke bijbelverzamelingen zelfs meestal ontbreekt. Veel Joodse en
Protestantse geleerden vinden dat het geen deel uitmaakt van de bijbel.

Maar maakt dat eigenlijk iets uit? De verhalen in heilige boeken dienen niet om ons meer te leren over geschiedenis. Ze proberen
daarentegen een waarheid uit te drukken die als het ware achter die geschiedenis schuilgaat, een heilige spirituele waarheid.
Doorheen de verhalen in de heilige boeken wil God ons een andere kijk op de wereld tonen, een andere manier van kijken. God
nodigt ons uit om de wereld te bekijken met de ogen van de Schepper zelf, om zelf de bezorgdheid van de Liefdevolle, de
Rechtvaardige, de Scheppende te leren voelen. God wil ons met die verhalen oproepen om ons eigen standpunt te verlaten en het
bovennatuurlijke, bovenmenselijke standpunt van de Genadevolle, de Barmhartige te zoeken.

Op die manier maakt het niets uit of het verhaal uit het boek Judith gebaseerd is op historische feiten. De achterliggende
waarheid, Gods oproep aan Haar/Zijn volk om de strijd tegen onderdrukking niet op te geven, om niet te wachten op een
bovennatuurlijke redding, maar zelf actie te ondernemen, die blijft altijd waar.

Wat maakt het uit of er een paar millenia geleden een echte vrouw leefde die Judith heette en die een echte onderdrukker
genaamd Holofernes een kopje kleiner maakte. Het verhaal zelf speelt zich vandaag de dag af, voor onze ogen. Judith is een
Palestijnse vrouw in het verzet tegen het zionisme, een Koerdische strijdster die zich tegen de fascisten van Daesh verzet, een
Syrische moeder die met haar kinderen op de vlucht is en in Europese vluchtelingenkampen onbespreekbare dingen moet doen
om haar gezin te blijven onderhouden.

31
 Z A B O E R
inspiratie uit de school van de psalmen

32
 Ida Gerhardt
en
Marie van der Zeyde

Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde

leerden mekaar kennen op de
middelbare school. Onder invloed van
de dichter J.H.Leopold, van wie ze
daar les kregen, raakten ze allebei
heel geïnteresseerd in poëzie en in
klassieke talen. Ze studeerden na de
middelbare school allebei af in een
letterkundige richting en begonnen te
schrijven.

Niet alleen hun liefde voor de poëzie

zou een leven lang meegaan, ook hun
liefde voor mekaar doorstond de tand
des tijds. Toen ze mekaar later in
Utrecht als studentes opnieuw
tegenkwamen, werd hun band alleen
maar sterker. Ida liet Marie één van
haar eerste verzen lezen. De steun die
beide beginnende schrijfsters bij
mekaar vonden, ging echter veel
verder dan hun gedeelde passie voor
poëzie. Ida en Marie voelen een
hechte liefde voor mekaar en gaan in
1956 als liefdespaar samenwonen.

Na een moeilijke periode in hun leven,

besluiten de schrijvende dames om
samen de psalmen uit de bijbel te
vertalen. Om dit project goed aan te
pakken, beginnen ze met een studie
hebreeuws. Na cum laude te zijn
afgestudeerd, werken Ida en Marie
gedurende jaren aan hun vertaling.
Om rustiger te kunnen werken, reizen
ze verschillende keren voor een aantal
maand naar Ierland. Aangezien Marie
niet kan aarden in Ierland, keren ze
terug naar Nederland waar ze een
woning vinden in het rustige Eefde.

In 1972 was hun psalmenvertaling

klaar. De Katholieke Bijbelstichting en
de Intermonasteriële Werkgroep
Liturgie bewerkten de vertaling tot een
zingbare versie, die tot op vandaag in
tientallen kloosters dagelijks meerdere
keren wordt gezongen.

33
34
Tijdens de oorlog
In een cel van de Ulaysha gevangenis in Ryadh
Vol met gevangen rebellen, bedelaars en dieven
Kraste een moslim­rebel met een klein potlood
In een hoek van de muur:

"SHEIKH NIMR LEEFT!
 Niemand kan de geest van een rebel doden!"
 
Hoog bovenaan in de duistere cel 
Nauwelijks zichtbaar
Maar in grote letters geschreven.

Toen de bewakers de woorden zagen
Lieten ze meteen een schilder komen
Met een emmer vol verf en een lang dun penseel 
Om de gevaarlijke woorden te overschilderen.
De man deed zijn werk en overschilderde
Nauwkeurig iedere letter van het opschrift
Maar nu stond hoog boven op de celmuur, 
Dit keer in fijne wit geschilderde letters:

"SHEIKH NIMR LEEFT!
 Niemand kan de geest van een rebel doden!"
 
Meteen daarna kwam een andere schilder
Om het werk opnieuw te doen
Dit keer met een brede kwast.
Uren lang leken de gevaarlijke woorden verdwenen,
Tot het ochtend werd
En de verf droog was
En de gevreesde woorden duidelijk leesbaar
Door de droge verf heen schemerden:

"SHEIKH NIMR LEEFT!
 Niemand kan de geest van een rebel doden!"
 
Toen haalden ze er een metselaar bij
Die heel voorzichtig met een beitel
Letter na letter uit de muur weghakte,
Een uur aan een stuk.
Toen de metselaar klaar was, stond,
Kleurloos nu, maar diep in steen gehouwen
Het gevreesde opschrift boven op de celmuur:

"SHEIKH NIMR LEEFT!
 Niemand kan de geest van een rebel doden!"
 
"Dan is het nu tijd," zei de moslim­rebel
"Om de hele muur af te breken."

(naar een gedicht van Bertolt Brecht)

35
 En opnieuw Abu Dharr
deel 1
In het diepste duister van de nacht van
onderdrukking, ging de dageraad zwanger van een
nieuwe zon die klaar was om de hemel te
bestormen. De wereld en de geschiedenis, in stilte
voor de storm, droomden van een grote opstand
tegen de aardse goden en hun gefantaseerde
spiegelbeeld in de hemel: het veelgodendom.
Ergens diep in het bewustzijn van wie bewust zijn, in
de verborgen natuur van de wereld, volledig
verbonden met de essentie van het bestaan, begon
een vreemd en onbeschrijfelijk proces van
veranderingen zich te voltrekken. Zoals wilde vogels
op een wonderbare manier een storm voelen
aankomen en snel het land uit vluchten, of zoals het
instinct van slimme paarden hen waarschuwt nog
voor een aardbeving begint, zodat ze het huis van
hun meester ontvluchten en zonder zadel of ruiter
de woestijn in trekken, zo konden eenzame geesten
voelen dat er iets in de lucht hing. Iets groots!
Soms is een persoon een hele wereld, een individu
een hele maatschappij. Jundab, zoon van Junadah,
een nomade uit de Arabische stam van de Ghifar,
was zo iemand. De Ghifar waren een arme stam uit
de regio Rabadhah, een wildernis tussen Mekka en
Medina. Ze leefden langs de handelsroutes en de
pelgrimsroutes naar de Ka'bah. Het waren ruwe
mensen, onbevreesd tegenover tradities en
gewoontes, regels en wetten. In de ogen van
iedereen die wel in de veiligheid van die regels en
tradities leeft en kan genieten van de bescherming
en de zekerheid die ze bieden, waren de Ghifar dan
ook een beruchte bende vechtersbazen. Veel
mensen in de beschaafde stad vonden hen
verdorven, roekeloos en corrupt. Voor beschaafde
mensen was ethiek namelijk niets anders dan regels
en wetten volgen, leven volgens de tradities en
gewoontes. Het was een muur die hun exclusieve
privileges moest beschermen: recht en rechten,
orde en zekerheid. Dat allemaal moest er voor
zorgen dat beschaafde mensen goed konden eten
en feest vieren aan het hoofd van de tafel, terwijl de
anderen er hongerig bijzaten. De Ghifar, die bende
onbeschaafde bandieten, die de handelsroutes
onveilig maakten en zelfs overvallen bleven plegen
tijdens de heilige maanden! Zelfs tijdens die vier
heilige maanden, maakten ze het schiereiland
onveilig voor de rijkdom van de beschaving!
Wanneer de rijke caravanen door het gebied van de
Ghifar trekken, was er geen religieus gebod dat hen
kon beschermen. De Ghifar waren klaar voor de
aanval, met hun zwaarden hoog gegegeven boven
hun hoofden. In plaats van braaf hun handen uit te
36
(Ali Shariati)
steken als bedelaars, boden de Ghifar de heersers
niets anders aan dan hun zwaarden.
De zoon van Junadah was één van hen. Juist
daarom zou hij later Abu Dharr worden. Hij was
verwonderd over een persoon die honger had en
geen brood in huis. Waarom kwam zo iemand niet
in opstand, met het zwaard in de hand, als een
rebel? Jundab, de soon van Junadah, wist als
Ghifari heel goed dat in een dictatuur iedere wet en
iedere regel, iedere traditie en iedere moraal,
iedere vorm van orde en zekerheid, dienden om de
macht van de heersers in stand te houden. Deze
wetten gehoorzamen was naief en onwetend. Maar
hij ging nog een stap verder dan de andere
mensen van zijn stam. Hij begreep dat ook de
religie van zijn tijd diende om de macht van de
heersers in stand te houden en dat die religie
volgen dus ook een vorm van onwetendheid was,
een vorm van afgoderij. En wat is dat dan, een
afgod?
Op een nacht, toen de Ghifar op pelgrimstocht
waren naar het beeld van hun stamgod Manat, om
te bidden en smeken om regen, voelde de zoon
van Junadah een heilige vonk van twijfel in zijn
hart. Het was het begin van een vlam van wijsheid
die verder gevoed werd door zijn diepe
overpeinzingen terwijl zijn stamgenoten sliepen. De
mysterieuze stilte, zo dicht in de buurt van het
stenen afgodsbeeld, wekte een onrust in hem.
Zonder een geluid te maken, nam hij een grote
steen en sloop hij naar het beeld. Een ogenblik
lang keek hij de stenen afgod vol twijfel in de ogen.
Hij zag niets anders dan twee blinde stenen ogen.
De onrust in zijn hart groeide tot woede en
verachting. Met al zijn kracht sloeg hij het beeld,
gehouwen uit onwetendheid en machtsmisbruik, in
duizend stukken. Even klonk het lawaai van steen
tegen steen, daarna stilte.
Meteen voelde de zoon van Junadah een diepe
vrede in zich opwellen. Het voelde als terug thuis
komen bij het Absolute. Hij was bevrijd van de
ketens en boeien die zijn ziel al eeuwen gevangen
leken te houden. Hij voelde zich bevrijd uit de diepe
donkere grot waarin hij al sinds het begin van de
schepping opgesloten was. Hij staarde naar de
wildernis, uitgestrekt en zonder zichtbare oever,
naar de onbereikbare horizon in de verte en de nog
onbereikbaarder hemel boven hem. Alles was
volmaakt, heilig, vol schoonheid en mysterie. Het
was alsof hij alles voor het eerst zag, alsof hij
nieuwe ogen had gekregen.
Zijn vertrouwen op het Heilige had hem bevrijd en
gezuiverd en nu, beetje bij beetje, werden de
grenzen van zijn vertrouwen verlegd en vond hij een
diepe rust, vrede in het besef dat hij zelf zijn lot in
handen had. Terwijl dat vuur van nieuw vertrouwen
steeds heviger in hem oplaaide, voelde hij dat er
diep in hem een bron opwelde, in de dorre duistere
woestijn van zijn ziel, een bron die zijn spirituele
dorst zou laven als nooit tevoren. Dit verkwikkende,
verfrissende water borrelde steeds heviger op tot
het zijn hele zijn vervulde.
Als pijnlijke barensweeën voelde hij zijn nietige
eenzaamheid in de wereld. Niets anders dan een
vluchtige schaduw in de nacht van de woestijn. Zijn
hele bestaan richtte zich nu tot Hem. Hij viel met zijn
gezicht in het stof en boog zich voor het Heilige. De
oorverdovende stilte brak en het geluid van een
ongeduldig, eeuwenoud verlangen werd hoorbaar in
luide snikken.
Deze huilbui was het eerste echte gebed van Abu
Dharr.
"Drie jaar voor ik Gods Boodschapper ontmoette,
bad ik reeds tot God."
"Naar welke richting wendde je voor dat gebed?"
"Naar die richting waar ik Gods aanwezigheid het
sterkste aanvoelde."
‫اتباعي التقاليدي لي يعني‬
‫ي بل‬،‫أني الومواتي أحياء‬
‫أني الحياءي أوموات‬
Blindelings tradities volgen betekent niet
dat de doden weer leven
maar dat de levenden dood zijn.
Ibn Khaldun
37
Drie jaar later hoorde de zoon van Junadah dat er
een man in Mekka was opgestaan die lachte met
de religie van de beschaafde mensen, die zei dat
de heilige voorwerpen en gewoontes van het
beschaafde volk bedrog waren en hun
afgodsbeelden stomme en onwetende stenen
zonder macht. Iemand die de Ene God aanbad in
plaats van al die afgoden.
Reizigers van de Ghifar hadden het nieuws over
die man gehoord en spraken er schande van. Het
was een tragedie voor de religie en voor de
Arabische cultuur. Ze toonden hun afkeer door die
vreemde man belachelijk te maken, maar Jundab
was vol aandacht. Hij herkende veel van zichzelf in
het verhaal over die man. Hij had al lang begrepen
dat al waar de aanbidders van fossielen bang van
waren, alles wat zij als heiligschennis
veroordeelden, even zovele tekens van een
bevrijdende revolutie waren, duidelijke sporen van
een Goddelijke waarheid. Telkens wanneer zij
spraken over verstoringen van de openbare orde,
verval van de religie, het bederf van de jeugd van
tegenwoordig, de brutaliteit van de marginalen en
alles wat volgens hen nog allemaal de basis van de
maatschappij door mekaar schudde en het respect
voor de tradities bedreigde... dan was het hun
angst voor verandering en verbetering die klonk.
Jundab, een briljante rebelse geest die zich door
niemand liet doen, die niet wilde blijven hangen in
de versteende gewoontes en tradities van zijn volk,
bleef niet achter. Hij had de kracht, de energie, de
creativiteit, het verlangen om te veranderen, de wil
om te kiezen en nu voelde hij dat er iets in de lucht
hing. Dit was precies waar zijn ziel, vrij en nergens
anders geschoold dan in de stilte en de
eenzaamheid van de woestijn, naar verlangde. Het
nieuws raakte hem diep. Zijn plichtsgevoel
prikkelde hem om verder te zoeken en zijn oordeel
niet te baseren op roddel, propaganda en
lasterpraat die verzonnen werd door een
egoïstische elite en klakkeloos overgenomen door
een onnadenkend volk. Hij moest zelf op
onderzoek gaan.
Het eigen oordeel van een mens toont het beste
haar of zijn persoonlijkheid. Sommigen baseren
hun oordeel op wat mijnheer Zus heeft beweerd of
wat mevrouw Zo heeft gezegd. Onwetend en
onrechtvaardig verwerpen ze de waarheid. Dat zijn
mensen die zichzelf vastketenen in de intellectuele
gevangenis van de machten van hun tijd. Zij
consumeren zonder na te denken de propaganda
van de bijgeloof-fabrikanten en verspreiden die
verder. Zo worden ze de hersenloze leveranciers
van geruchten, leugens en laster op maat van de
hypocriete elite. Demagogie doet de ronde als een
besmettelijke ziekte en het volk blijft maar slikken.
Maar de zoon van Junadah stuurde zijn broer, Anis, er
op uit om in Mekka zelf te kijken wat er aan de hand
was. Alleen zo kon hij weten wie die vreemde man
was, die door iedereen een gek, een tovenaar, een
fantast of een heiligschenner werd genoemd. Wie was
die man die zogenaamd geen greintje respect had
voor Gods huis? Wilde die amokmaker echt de hele
maatschappij in chaos en conflict storten? Wilde hij
echt families opbreken en geweld en verderf zaaien?
Anis moest de man opzoeken, naar zijn boodschap
luisteren en Jundab verslag uitbrengen.
In Mekka aangekomen, kon Anis de man nergens
vinden. Niemand kon hem zeggen waar die naamloze
vreemde vogel was. Hopeloos zwierf hij door de stad.
Hij hoorde niets anders dan laster, beledigingen,
afkeer en haat voor die man. Op ieder plein, in iedere
bazaar en ieder heiligdom, overal hoorde hij
hetzelfde. Vooral de 'respectabele' mensen en de
'belangrijke' heren, de VIP's uit de religie en de
politiek, waren hard in hun woorden. De 'vrome
gelovigen' in de heiligdommen, gevangen in religieuze
vooroordelen, aapten hen daar bij klakkeloos na. Op
den duur hoorde hij niets anders meer dan één lange
aaneenschakeling van verwijten, een vormloze blob
van kwaadsprekerij.
"Hij is een zot! Een tovenaar! Een charlatan!"
"De aantrekkingskracht van zijn woorden, heeft
niets met openbaring te maken, het is pure
tovenarij!"
"Zijn woorden zijn pure verzinsels,
schoonschrijverij, niets anders!"
"Het zijn niet eens zijn eigen woorden, en ze
komen al helemaal niet van God. Hij krijgt ze
ingefluisterd door een buitenlandse spion!"
"Hij zegt alleen maar na wat een Christelijke
monnik hem voorzegt!"
"Hij luister alleen naar wat een Perzische
magiër hem vertelt!"
"Hij is een schande voor het volk van
Abraham!"
"Hij besmeurt de eer van het heilige huis van
God!"
"Hij verbrodt de pelgrimstocht!"
"Hij bespot onze godsdienst!"
"Hij heeft niet het minste respect voor onze
waarden en normen!"
"De eer van zijn familie of zijn voorouders zijn
niets waard voor hem!"
wordt vervolgd insha'allah

Ali Shariati (1933 - 1977) was een Iraans theoloog, filosoof en politiek
denker. Hij studeerde in 1960 in Mashhad af als leraar en kreeg daarna
een beurs voor een doctoraat aan de Parijse Sorbonne. De Franse
filosoof Jean Paul Sartre, één van zijn docenten, zei later dat hij zelf
geen religie had, maar als hij er één zou moeten kiezen, dan zou het
die van Shariati zijn.

In 1964 keerde hij naar Iran terug. Aan de grens werd hij gearresteerd
op verdenking van politieke activiteiten tegen het regime van de sjah.
Na zijn vrijlating ging hij in Mashhad aan de universiteit werken. Als een
islamitisch socioloog zocht hij de oplossing van de problemen in de
islamitische landen in de islamitische principes. Zijn colleges waren
heel populair bij zijn studenten, die naar zijn voorbeeld overal Quran
leesgroepen organiseerden om zo samen met de bevolking de
revolutionaire geest van de Quran terug te ontdekken.

Hij werd later te werk gesteld in Teheran, waar hij door ging met zijn
colleges. Opnieuw werd hij door de SAVAK, de geheime politie van de
sjah, gearresteerd en voor 18 maanden vastgehouden. Na zijn vrijlating
mocht hij niet meer publiceren en geen contact meer onderhouden met
zijn studenten. Shariati besloot hierop naar Engeland te verhuizen. Hier
werd hij drie weken later dood aangetroffen in zijn appartement. De
officiële verklaring luidde dat hij was gestorven door een hartaanval,
maar zeker in Iran wordt algemeen geloofd dat de SAVAK
verantwoordelijk was voor zijn dood.

In zijn werken beschrijft hij een rebelse, revolutionaire visie op de Islam

als bevrijdende ideologie. Bovenstaande tekst is hoofdstuk 1 van het
boek En Opnieuw Abu Dharr. In de vorige Jihad verscheen reeds de
inleiding. Insha'Allah verschijnt hoofdstuk 2 in onze volgende zine.

38
 De dolle mens
Heb je niet gehoord van die dolle mens, die op klaarlichte morgen een lantaarn opstak,
op de markt ging lopen en onophoudelijk riep: “Ik zoek God! Ik zoek God!”
Aangezien daar toen juist
veel van die mensen stonden
die niet aan God geloofden,
werd hij door iedereen uitgelachen.
“Is hij soms verloren gelopen?” vroeg de één.
“Is hij verdwaald als een kind?” vroeg de ander.
“Of heeft hij zich verstopt? Is hij bang voor ons?
Is hij op reis gegaan? Naar het buitenland vertrokken?”
Zo riepen en lachten zij door elkaar.
De dolle mens sprong midden tussen hen in
en doorboorde hen met zijn blik.
“Waar God heen is?” riep hij uit. “Dat zal ik jullie zeggen!
Wij hebben hem gedood - jullie en ik!
Wij allen zijn zijn moordenaars!
Maar hoe hebben wij dit gedaan?
Hoe hebben wij de zee kunnen leegdrinken?
Wie gaf ons de spons om de horizon uit te vegen?
Wat hebben wij gedaan,
toen wij deze Aarde van haar zon loskoppelden?
In welke richting beweegt zij zich nu?
In welke richting bewegen wij ons?
Weg van alle horizonnen?
Vallen wij niet aan één stuk door?
En wel achterwaarts, zijwaarts, voorwaarts, naar alle kanten?
Is er nog wel een boven en beneden?
Dolen wij niet als door een oneindig niets?
Ademt ons niet de ledige ruimte in het gezicht?
Is het hier niet ineens kouder geworden?
Is het niet voortdurend nacht met steeds meer nacht in aantocht?
Moeten er 's morgens geen lantaarns worden aangestoken?
Horen wij nog niets van het lawaai van de doodgravers
die God begraven hebben?
Ruiken wij nog niets van de goddelijke ontbinding?
Ook goden raken in ontbinding!
God is dood! God blijft dood!
En wij hebben hem gedood!
Hoe zullen wij ons troosten, wij moordenaars?
Het heiligste en machtigste dat de wereld tot dusver bezeten heeft,
is onder onze messen verbloed!
Wie wist dit bloed van ons af?
Met welk water kunnen wij ons reinigen?
Welke zoenoffers, welke heilige spelen zullen wij moeten bedenken?
Is deze daad niet veel te groot voor ons?
Moeten wij nu niet zelf goden worden om haar waardig te schijnen?
Nooit was er een grotere daad - en wie er ook na ons geboren wordt,
omwille van deze daad behoort hij tot een hogere geschiedenis
dan alle geschiedenis tot dusver geweest is!”
Hier zweeg de dolle mens en keek opnieuw zijn toehoorders aan.
Ook zij zwegen en keken bevreemd terug.
Eindelijk wierp hij zijn lantaarn op de grond,
zodat die in stukken uiteen sprong en uitdoofde.
“Ik kom te vroeg,” zei hij toen, “het is mijn tijd nog niet.
Dit ongelooflijke gebeuren is nog onderweg.
Het maakt een omweg. Het is nog niet tot de oren der mensen doorgedrongen.
Bliksem en donder hebben tijd nodig, het licht der gesternte heeft tijd nodig,
daden hebben tijd nodig, ook nadat ze gedaan zijn, om gezien en gehoord te worden!
Deze daad is nog steeds verder van hen af dan de verste gesternten
en toch hebben ze haar zelf verricht!”
Men vertelt verder, dat de dolle mens diezelfde dag nog verscheidene kerken binnengedrongen is en daar zijn requiem aeternam deo
aangeheven heeft.
Naar buiten gebracht en ter verantwoording geroepen zou hij telkens alleen maar het volgende geantwoord hebben:
“Wat zijn deze kerken eigenlijk nog, als ze niet de graven en gedenktekenen Gods zijn?”

(Friedrich Nietzsche, de Vrolijke Wetenschap)

39
DE MULLAH NASRUDIN
Een goede vriend van de Mullah Nasrudin probeerde de man goede raad te geven.
“Broeder, je zou beter wat vroeger opstaan in de ochtend.”
“Waarom? Wat zou me dat opbrengen?”
“Je weet toch wat iedereen zegt: de vroege vogels vangen de beste wormen.”
“Wat kan mij dat schelen? Ik hou van mijn bed en ik ben niet in wormen geïnteresseerd.”
“Ik dacht al wel dat je zo iets zou zeggen, maar luister.
Een paar dagen geleden ben ik extreem vroeg opgestaan.
Nog voor de zon op kwam, was ik al op pad.
Ik wandelde door het dorp en genoot van de rust toen niemand nog op straat was.
Ineens lag daar op de grond, midden op de straat, een klomp goud.
Als ik niet zo vroeg was opgestaan, had iemand anders die vast voor mij gevonden.”
“Dan had je even goed de nacht ervoor een wandeling kunnen maken.
Dan kon je die klomp ook mee naar huis nemen, en toch lekker lang in je bed blijven liggen.”
“Nee. Ik ben zeker dat die klomp goud er de nacht ervoor nog niet lag.
Ik ben daar heel laat in de nacht nog gepasseerd, en er lag geen goud op straat.”
“Reden te meer om zo lang mogelijk in bed te blijven liggen!”
“Hoe bedoel je, broeder?”
“De persoon die de klomp goud verloren heeft, is duidelijk nog vroeger opgestaan dan jij.
Ik kan daar maar één conclusie uit trekken.
Hoe vroeger een mens opstaat, hoe groter de kans op ongeluk!”