Bab 5 Gelombang

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Apa itu gelombang?

Suatu gangguan atau perubahan yang memindahkan tenaga secara progresif dari satu
titik ke titik yang lain dalam suatu medium.

Gelombang dapat dihasilkan apabila satu sistem berayun atau bergetar di dalam suatu
medium.

Contoh

Gelombang Air Gelombang Cahaya Gelombang Bunyi

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Bagaimana gelombang
memindahkan tenaga?

Apabila tenaga dipindahkan oleh gelombang dari sumber bergetar kepada penerima yang
jauh, tidak ada pemindahan jirim antara kedua- dua titik tersebut.

Contoh:

• Gerakan gelombang dari hujung A ke hujung B telah memindahkan tenaga dari A ke B.

• Reben cuma bergetar sekitar satu kedudukan yang tetap. Reben itu tidak bergerak dalam
arah tenaga dipindahkan oleh gelombang.

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Jenis Gelombang

Gelombang boleh dikelaskan dari

aspek perambatan profil gelombang.

Profil Gelombang

• Profil gelombang merambat

dengan masa sepanjang arah
perambatan gelombang.

• Gelombang ini dikenali sebagai

gelombang progresif.

Profil gelombang pada lima ketika yang

berturut-turut

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Gelombang Progresif

Gelombang progresif boleh merambat melalui suatu medium sebagai gelombang melintang
atau gelombang membujur.

Gelombang

Gelombang Melintang Gelombang Membujur

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Gelombang Pegun

Gelombang pegun ialah gelombang apabila profil gelombang tidak merambat dengan masa.

Rajah menunjukkan profil

gelombang pada lima ketika
yang berturut-turut bagi
sebahagian daripada seutas
tali gitar yang dipetik.

Gelombang yang dihasilkan

sepanjang tali gitar yang
dipetik ialah satu contoh
gelombang pegun.
Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Jenis Gelombang

Gelombang juga boleh dikelaskan kepada gelombang mekanik dan gelombang elektromagnet

• Tidak memerlukan medium

• Memerlukan medium untuk
untuk memindahkan tenaga.
memindahkan tenaga dari satu
• Terdiri daripada ayunan medan
titik ke titik yang lain.
elektrik dan medan magnet
• Terdiri daripada getaran zarah-
yang berserenjang antara satu
zarah medium.
sama lain.
• Gelombang air, gelombang
• Gelombang radio, gelombang
bunyi dan gelombang seismik
cahaya dan sinar gama ialah
di atas permukaan Bumi ialah
contoh gelombang
contoh gelombang mekanik.
elektromagnet.

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Perbandingan antara Gelombang Melintang

dengan Gelombang Membujur

Gelombang Melintang

➢ Zarah-zarah medium bergetar pada arah berserenjang dengan arah perambatan

gelombang.
➢ Terdiri daripada puncak dan lembangan yang berturutan.

Contoh

Gelombang air

Gelombang radio

Gelombang cahaya

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Perbandingan antara Gelombang Melintang

dengan Gelombang Membujur

Gelombang Membujur

➢ Zarah-zarah medium bergetar pada arah berselari dengan arah perambatan gelombang.
➢ Terdiri daripada bahagian mampatan dan renggangan yang berturutan.

Contoh Gelombang bunyi

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Ciri-ciri Gelombang

Istilah Definisi

Amplitud, A Sesaran maksimum suatu zarah dari kedudukan keseimbangan

Tempoh, T Masa yang diambil oleh suatu zarah untuk membuat satu ayunan
lengkap atau untuk menghasilkan satu gelombang oleh suatu
sumber gelombang

Frekuensi, f Bilangan ayunan lengkap yang dilakukan oleh suatu zarah atau bilangan
gelombang yang dihasilkan oleh suatu sumber gelombang dalam satu
saat

Panjang gelombang, λ Jarak di antara dua titik sefasa yang berturutan

Laju gelombang, v Jarak yang dilalui sesaat oleh profil gelombang

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Ciri-ciri Gelombang

➢ Rajah mengilustrasikan amplitud, titik-titik sefasa dan panjang gelombang bagi

gelombang melintang.

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Ciri-ciri Gelombang

➢ Rajah menunjukkan titik-titik sefasa dan panjang gelombang bagi gelombang membujur.

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Ciri-ciri Gelombang

Profil suatu gelombang

Dalam masa t =T, profil gelombang merambat

melalui jarak yang sama dengan panjang
gelombang, λ

jarak dilalui
Daridapa rumus, laju =
masa yang diambil
 1
Laju gelombang = =  
T T 
1
Frekuensi gelombang , f =
T
Jadi, laju gelombang , v = f 

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Melakar dan Mentafsir

Gelombang

➢ Dua jenis graf boleh dilukis untuk perubahan sesaran-zarah gelombang:

Graf sesaran melawan masa Graf sesaran melawan jarak

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Graf Sesaran melawan Masa

Maklumat yang diperoleh:

𝟏
Amplitud, A Tempoh, T Frekuensi, f =
𝑻

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Graf Sesaran melawan Jarak

Maklumat yang diperoleh: Amplitud, A Panjang gelombang, λ

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Menentukan Panjang Gelombang, λ, Frekuensi, f dan

Laju Gelombang, v

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Menentukan Panjang Gelombang, λ, Frekuensi, f dan

Laju Gelombang, v

Tangki riak digunakan di dalam

makmal untuk mengkaji
gelombang air.

Tangki air terdiri daripada takung

air yang diperbuat daripada
perspek atau kaca, penjana
gelombang, sytoboskop digital
xenon, cermin, skrin kaca dan
penggetar.

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Menentukan Panjang Gelombang, λ, Frekuensi, f dan

Laju Gelombang, v

Terdapat dua jenis penggetar yang boleh digunakan:

Fizik Tingkatan 4
Bab 5 Gelombang

Menentukan Panjang Gelombang, λ, Frekuensi, f dan

Laju Gelombang, v

Laju Gelombang

v=f
v = laju gelombang

f = frekuensi gelombang

 = panjang gelombang
Contoh

Frekuensi bagi gelombang yang bergerak ke pesisir

v=f
pantai ialah 6 Hz dan panjang di antara dua
lembangan gelombang ialah 3 m. Berapakah laju =6×3
gelombang itu? = 18 m s-1

Fizik Tingkatan 4