2
Jan Brzechwa
Nazywam się Adam Niezgódka, mam
dwanaście lat i już od pół roku jestem
w Akademii pana Kleksa.
W domu nic mi się nigdy nie udawało.
Zawsze spóźniałem się do szkoły, nigdy
nie zdążyłem odrobić lekcji i miałem
gliniane ręce.
Wszystko upuszczałem na podłogę i
tłukłem, a szklanki i spodki na sam mój
widok pękały i rozlatywały się w
drobne kawałki, zanim jeszcze
zdążyłem ich dotknąć.
Nie znosiłem krupniku i marchewki, a
właśnie codziennie dostawałem na
obiad krupnik i marchewkę, bo to
pożywne i zdrowe.
Kiedy na domiar złego oblałem
atramentem parę spodni, obrus i nowy
kostium mamy, rodzice postanowili
wysłać mnie na naukę i wychowanie
do pana Kleksa.
Akademia mieści się w samym końcu
ulicy Czekoladowej i zajmuje duży
trzypiętrowy gmach, zbudowany z
kolorowych cegiełek.
Na trzecim piętrze przechowywane są
tajemnicze i nikomu nie znane sekrety
pana Kleksa.
Nikt nie ma prawa tam wchodzić, a
gdyby nawet komuś zachciało się
wejść, nie miałby którędy, bo schody
doprowadzone są tylko do drugiego
piętra
Меня зовут Адам Несогласка. Мне
двенадцать лет, и вот уже полгода,
как я учусь в академии пана Кляксы.
Покуда я жил дома, у меня вечно
что-нибудь не ладилось.
Я опаздывал в школу, не успевал
приготовить уроки, и за что бы я ни
взялся, все у меня валилось из рук.
Стоило мне дотронуться до стакана
или блюдца, как они разлетались
вдребезги.
Я терпеть не мог морковного супа, а
дома, как назло, каждый день меня
заставляли есть морковный суп,
потому что он полезен для
здоровья.
Словом, когда в довершение всех
бед я облил чернилами скатерть,
мамин новый костюм и свои штаны,
родители решили отдать меня на
воспитание пану Кляксе.
Академия находится в самом конце
Шоколадной улицы, в большом
четырехэтажном доме из
разноцветного кирпича.
На четвертом этаже пан Клякса
хранит свои самые сокровенные
тайны.
Входить туда никому не
разрешается, но, если бы даже
кому-нибудь и взбрело в голову туда
забраться, он бы не смог, потому что
лестница ведет только до третьего

i sam pan Kleks dostaje się do swoich
sekretów przez komin.
Na parterze mieszczą się sale szkolne,
w których odbywają się lekcje, na
pierwszym piętrze są sypialnie i
wspólna jadalnia, wreszcie na drugim
piętrze mieszka pan Kleks z
Mateuszem, ale tylko w jednym pokoju
a wszystkie pozostałe są pozamykane
na klucz.
Pan Kleks przyjmuje do swojej
Akademii tylko tych chłopców. których
imiona, zaczynają się na literę A, bo – букву «А», чтобы не засорять себе
jak powiada – nie ma zamiaru
zaśmiecać sobie głowy wszystkimi
literami alfabetu.
Dlatego też w Akademii jest czterech
Adamów, pięciu Aleksandrów, trzech
Andrzejów, trzech Alfredów, sześciu
Antonich, jeden Artur, jeden Albert i Антониев, один Артур, один Альберт
jeden Anastazy, czyli ogółem
dwudziestu czterech uczniów.
Pan Kleks ma na imię Ambroży, a
zatem tylko jeden Mateusz w całej
Akademii nie zaczyna się na A.
Zresztą Mateusz nie jest wcale
uczniem. Jest to uczony szpak pana
Kleksa. Matuesz umie doskonale
mówić, posiada jednak tę właściwość,
że wymawia tylko końcówki wyrazów,
nie zwracając uwagi na ich początek.
Gdy na przykład Mateusz odbiera
telefon, odzywa się zazwyczaj:
– Oszę, u emia ana eksa!
Oznacza to:
3
этажа. И пану Кляксе самому
приходится лазить туда через трубу.
На первом этаже размещены
классы, где идут уроки, на втором
находятся спальня и столовая, и,
наконец, на третьем, в одной
комнате, живут пан Клякса и
Матеуш. Остальные комнаты
закрыты на ключ.
Пан Клякса принимает в академию
только мальчиков с именами на
голову всеми буквами алфавита.
Поэтому в академии учатся четыре
Адама, пять Александров, три
Анджея, три Альфреда, шесть
и один Анастази, итого двадцать
четыре ученика.
Пана Кляксу зовут Амброжи, так что
во всей академии только Матеуш —
не на «А». Но Матеуш не в счет.
Это не ученик, а ученый скворец
пана Кляксы. Матеуш умеет
прекрасно говорить, но в каждом
слове произносит почему-то лишь
окончание. Вот, например, как он
отвечает по телефону:
«Демия ана Яксы ушает!»
Это значит:
 4

– Proszę, tu Akademia pana Kleksa. «Академия пана Кляксы слушает!»

Oczywiście, że obcy nie mogą go wcale Ну где тут постороннему человеку

zrozumieć, ale pan Kleks i jego
uczniowie porozumiewają się z nim
doskonale. Mateusz odrabia z nami
lekcje i często zastępuje pana Kleksa w
szkole, gdy pan Kleks idzie łapać
motyle na drugie śniadanie.
что-нибудь понять! Зато пан Клякса
и его ученики отлично понимают
Матеуша. Матеуш готовит с нами
уроки и часто замещает пана Кляксу
в школе, когда тот отправляется на
охоту за бабочками.

Ach, prawda! Byłbym całkiem
zapomniał powiedzieć, że nasza
Akademia mieści się w ogromnym
parku, pełnym rozmaitych dołów,
jarów i wąwozów, i otoczona jest
wysokim murem.
Да, я чуть не забыл сказать, что наша
академия стоит посреди огромного
парка, пересеченного оврагами,
ямами, канавами, и огорожена
высокой каменной стеной.

Nikomu nie wolno wychodzić poza mur Выходить за ограду без пана Кляксы
bez pana Kleksa. Ale ten mur nie jest нам запрещено. Ведь это не
to mur byle jaki. Po tej stronie, która обычная ограда. Правда, той
biegnie wzdłuż ulicy, jest zupełnie стороной, что выходит на улицу, она
gładki i tylko pośrodku znajduje się ничем не отличается от других
duża oszklona brama. оград, такая же ровная, гладкая,
только с большими застекленными
воротами посредине.
Natomiast w trzech pozostałych Но зато с других трех сторон в стене
częściach muru mieszczą się długim множество железных дверец,
nieprzerwanym szeregiem jedna obok расположенных одна возле другой и
drugiej żelazne furtki, pozamykane na закрытых на маленькие серебряные
małe srebrne kłódeczki. замки.

Wszystkie te furtki prowadzą do Эти дверцы ведут в соседние сказки,

rozmaitych sąsiednich bajek, z którymi с которыми пан Клякса в большой
pan Kleks jest w bardzo dobrych i дружбе.
zażyłych stosunkach.
Na każdej furtce jest tabliczka z На каждой дверце — табличка с
napisem wskazującym, do której bajki названием сказки. Тут сказки
prowadzi. Są tam wszystkie bajki pana Андерсена и братьев Гримм, сказка
Andersena i braci Grimm, bajka o о Щелкунчике, о Рыбаке и Рыбке, о
dziadku do orzechów, o rybaku i Белоснежке и Семи гномах, о Гусях-
rybaczce, i wilku, który udawał лебедях и много-много других.
 5

żebraka, o sierotce Marysi i

krasnoludkach, o Kaczce-Dziwaczce i
wiele, wiele innych.
Nikt nie wie dokładnie, ile jest tych Никому еще не удавалось сосчитать,
furtek, bo kiedy je zacząć liczyć, nie сколько в стене дверец. Начнешь
można się nie pomylić i po chwili nie считать — и тут же собьешься, опять
wiadomo już, co się naliczyło начнешь — и опять запутаешься,
przedtem. Tam gdzie powinno być потому что там, где первый раз
dwanaście, wypada nagle dwadzieścia выходило двенадцать, в другой раз
osiem, a tam gdzie zdawałoby się, że получается двадцать восемь, а там,
jest dziewięć, wypada trzydzieści jeden где вы только что насчитали девять,
albo sześć. оказывается то тридцать одна, то
шесть, то еще сколько-нибудь.
Nawet Mateusz nie wie, ile jest tych Даже Матеуш не знает, сколько
bajek, i powiada, że "oże o, a oże всего дверец, и говорит: «Жет, о,
eście", co znaczy, że może sto, a może жет, ести». Это значит: «Может, сто,
dwieście. может, двести».

Kluczyki od furtek przechowuje pan Ключи от дверец пан Клякса хранит

Kleks w dużej srebrnej szkatule i в большой серебряной шкатулке и
zawsze wie, który z nich do której всегда помнит, какой из ключей от
kłódki pasuje. какого замка.

Bardzo często pan Kleks posyła nas do
różnych bajek po sprawunki.
Wybór przeważnie pada na mnie, bo
jestem rudy i od razu rzucam się w
oczy. Pewnego dnia, gdy panu
Kleksowi zabrakło zapałek, zawołał
mnie do siebie, dał mi złoty kluczyk na
złotym kółku i powiedział:
Часто он посылает нас в какую-
нибудь сказку за покупками.
Больше всего везет мне, потому что
я рыжий и сразу бросаюсь в глаза.
Как-то раз у пана Кляксы кончились
спички, он подозвал меня, дал мне
маленький золотой ключик на
золотом колечке и сказал:

– Mój Adasiu, skoczysz do bajki pana — Адась, сбегай в сказку Андерсена

Andersena o dziewczynce z zapałkami, про Девочку со Спичками и попроси
powołasz się na mnie i poprosisz o для меня коробок спичек.
pudełko zapałek.

Ogromnie uradowany poleciałem do Вне себя от радости я помчался в

parku i nie wiedząc zupełnie, w jaki парк и уж не знаю, каким чудом
sposób, trafiłem od razu do właściwej оказался у нужной мне дверцы.
furtki. Za chwilę już znalazłem się po Через секунду я был по ту сторону
drugiej stronie. ограды.
 6

Oczom moim ukazała się ulica jakiegoś Глазам моим предстала

nie znanego miasta, po której snuło się многолюдная улица незнакомого
mnóstwo ludzi. I nawet padał śnieg, города. Шел снег, хотя у нас в это
chociaż po naszej stronie było w tym время было лето.
czasie lato.
Wszyscy przechodnie trzęśli się z Прохожие поеживались от холода, а
zimna, którego ja wcale nie мне было тепло, и ни одна снежинка
odczuwałem, i nie spadł na mnie ani на меня не упала. Я очень удивился.
jeden płatek śniegu.

Kiedy tak stałem zdziwiony, zbliżył się Заметив это, ко мне подошел
do mnie jakiś starszy siwy pan, высокий седой человек, погладил
pogłaskał mnie po głowie i rzekł z меня по голове и сказал:
uśmiechem:

– Nie poznajesz mnie? Nazywam się — Здравствуй, мальчик! Я Андерсен!

Andersen. Dziwi cię, że tutaj pada Чему ты удивляешься? Тому, что
śnieg i mamy zimę, podczas gdy u was здесь снег и мороз, в то время как у
jest czerwiec i dojrzewają czereśnie. вас июнь и поспевают черешни? Да?
Prawda? Ale przecież musisz, chłopcze, Но ведь ты совсем из другой сказки.
zrozumieć, że ty jesteś z zupełnie innej
bajki. Po co tutaj przyszedłeś? Как ты сюда попал?

– Przyszedłem, proszę pana, po — Я пришел за спичками. Меня

zapałki. Pan Kleks mnie przysłał. послал пан Клякса.

– Ach, to ty jesteś od pana Kleksa! – — Так ты от пана Кляксы! —

ucieszył się pan Andersen. – Bardzo радостно воскликнул Андерсен. — Я
lubię tego dziwaka. Zaraz dostaniesz очень люблю этого чудака. Сейчас
pudełko zapałek. получишь спички.

Po tych słowach pan Andersen klasnął Он хлопнул в ладоши, и тут же из-за

w dłonie i po chwili zza rogu ukazała угла показалась маленькая
się mała zziębnięta dziewczynka z продрогшая девочка со спичками.
zapałkami. Pan Andersen wziął od niej Андерсен взял у нее один коробок и
jedno pudełko i podał mi je mówiąc: подал мне:

– Masz, zanieś to panu Kleksowi. I — На, отнеси пану Кляксе. Не горюй,

przestań płakać. Nie lituj się nad tą не плачь о бедной девочке.
dziewczynką. Jest ona biedna i
zziębnięta, ale tylko na niby.
 7

Przecież to bajka. Wszystko tu jest Это ведь только сказка. Все здесь
zmyślone i nieprawdziwe. неправда. Все выдумано.

Dziewczynka uśmiechnęła się do mnie, Девочка улыбнулась мне и помахала

skinęła mi ręką na pożegnanie, a pan на прощанье рукой, а Андерсен
Andersen odprowadził mnie z проводил меня до дверцы.
powrotem do furtki.

Kiedy opowiedziałem chłopcom o Когда я рассказал ребятам о моем

mojej przygodzie, wszyscy mi bardzo приключении, они больше всего
zazdrościli, że poznałem pana позавидовали моему знакомству с
Andersena. Андерсеном.

Później chodziłem do różnych bajek Потом мне часто доводилось ходить

bardzo często w rozmaitych sprawach: и в другие сказки со всякими
a to trzeba, było przynieść parę butów поручениями: то за сапогами — в
z bajki o kocie w butach, a to znów w сказку про Кота в сапогах, то за
sekretach pana Kleksa pojawiły się самим Котом, когда в кладовой пана
myszy i trzeba było sprowadzić samego Кляксы завелись мыши. А однажды,
kota albo kiedy nie było czym zamieść когда нечем было подмести двор, я
podwórka, musiałem pożyczyć miotły даже ходил за метлой к ведьме из
od pewnej czarownicy z bajki o Łysej сказки про Лысую Гору.
Górze.

Natomiast było i tak, że pewnego А в один прекрасный день случилось

pięknego dnia zjawił się u nas jakiś
obcy pan w szerokim aksamitnym
kaftanie, w krótkich aksamitnych
spodniach, w kapeluszu z piórem i
kazał zaprowadzić się do pana Kleksa.
вот что. К нам в академию явился
незнакомец в широком бархатном
кафтане, коротких бархатных штанах
и шляпе с пером. Незнакомец велел
проводить его к пану Кляксе.

Wszyscy byliśmy ogromnie Нас заинтересовало, кто он и зачем

zaciekawieni, po co ten pan właściwie
przyszedł. Pan Kleks długo z nim
rozmawiał szeptem, częstował go
pigułkami na porost włosów, które
sam miał zwyczaj nieustannie łykać, a
potem, wskazując na mnie i na
jednego z Andrzejów rzekł:
пришел. Пан Клякса долго с ним о
чем-то шептался, угощал его
таблетками для ращения волос,
которые сам всегда принимал.
Потом, подозвав меня и одного из
Анджеев, промолвил:

– Słuchajcie, chłopcy, ten pan, którego — Слушайте, мальчики, этот человек

tu widzicie, przyszedł z bajki o śpiącej пришел из сказки о Спящей царевне

królewnie i siedmiu braciach. Otóż
dwaj spośród nich poszli wczoraj do
lasu i nie wrócili. Sami rozumiecie, że
w tych warunkach bajka o śpiącej
królewnie i siedmiu braciach nie może
się dokończyć.
Dlatego też wypożyczam was temu
panu na dwie godziny. Tylko
pamiętajcie, macie wrócić na kolację.
– Acja ędzie ed óstą! – zawołał — Жин есть сов! — крикнул Матеуш.
Mateusz, co miało oznaczać, że kolacja Это значило: «Ужин в шесть часов».
będzie przed szóstą.
Poszliśmy razem z owym panem w
aksamitnym ubraniu. Dowiedzieliśmy
się po drodze, że jest on jednym z braci
śpiącej królewny i że my również
będziemy musieli ubrać się w taki sam
aksamitny strój.
Zgodziliśmy się na to chętnie, obaj
byliśmy ciekawi widoku śpiącej
królewny. Nie będę rozpisywał się tutaj
na temat samej bajki, bo każdy ją na
pewno zna. Muszę jednak powiedzieć,
że za udział w bajce śpiąca królewna
po przebudzeniu się zaprosiła mnie i
Andrzeja na podwieczorek.
Nie wszyscy pewno wiedzą, jakie
podwieczorki jadają królewny, a
zwłaszcza królewny z bajek.
Przede wszystkim więc lokaje wnieśli
na tacach ogromne stosy, ciastek z
kremem, a prócz tego sam krem na
dużych srebrnych misach.
Każdy z nas dostał tyle ciastek, ile tylko
chciał. Do ciastek podano nam
czekoladę, każdemu po trzy szklanki
naraz, a w każdej szklance po wierzchu
pływała ponadto czekolada w
8
и Семи богатырях. Вчера два
богатыря ушли в лес и не вернулись.
Сами понимаете, что так сказка
окончиться не может.
Поэтому я уступаю вас этому
человеку на два часа. Только не
опаздывайте к ужину.
Мы ушли с человеком в бархатной
одежде. Разговорившись с ним по
дороге, мы узнали, что он брат
царевны и что нас оденут в такой же
бархатный наряд.
Мы с радостью согласились, и к тому
же нам хотелось взглянуть на
Спящую царевну. Я не буду
пересказывать содержание сказки,
ее, наверно, все знают. Расскажу,
что было потом. За участие в сказке
Спящая царевна, проснувшись,
пригласила нас с Анджеем на
полдник.
Вряд ли вы знаете, какой полдник у
царевен, тем более сказочных.
Сначала лакеи принесли на
подносах пирожные с кремом,
потом отдельно крем в больших
серебряных чашах.
Каждый получил сколько хотел. К
пирожным был подан шоколад, по
три стакана сразу, и в каждом
стакане поверху плавали маленькие
шоколадинки.
 9

kawałkach. Na stole na dużych На столе стояло множество тарелок

półmiskach leżały marcepanowe
zwierzątka i lalki oraz marmoladki,
cukierki i owoce w cukrze. Wreszcie na
kryształowych talerzach i wazach
ułożone były winogrona, brzoskwinie,
mandarynki, truskawki i rozmaite inne
owoce oraz przeróżne gatunki lodów w
czekoladowych foremkach.
с марципанами, мармеладом,
конфетами и цукатами. А под конец
появились хрустальные вазы с
виноградом, персиками,
мандаринами, клубникой и
мороженое в шоколадных
стаканчиках.

Królewna uśmiechała się do nas i Царевна улыбалась, уговаривала

namawiała, abyśmy jedli jak najwięcej, есть как можно больше, уверяла, что
bo żadna ilość nam nie zaszkodzi. нам это ничуть не повредит.
Przecież wiadomo, że w bajkach nigdy Ведь, насколько известно, в сказках
nie choruje się z przejedzenia i że jest еще никто не страдал, наевшись до
zupełnie inaczej niż w rzeczywistości. отвала, — там все не так, как на
самом деле.
Schowałem do kieszeni kilka foremek z Я сунул в карман несколько порций
lodami, aby je zanieść kolegom, ale мороженого, но оно растаяло и
lody się rozpuściły i kapały mi po потекло у меня по ногам. К счастью,
nogach. Całe szczęście, że nikt tego nie никто этого не заметил.
zauważył.

Po podwieczorku królewna kazała После полдника царевна приказала

zaprząc parę kucyków do małego запрячь в маленькую карету двух
powozu i towarzyszyła nam aż pod пони и довезла нас до самой
sam mur Akademii pana Kleksa. академии.

– Kłaniajcie się ode mnie panu — Кланяйтесь от меня пану Кляксе,

Kleksowi – powiedziała na pożegnanie — сказала она на прощанье, —
– i poproście go, żeby przyszedł do скажите, что я приглашаю его на
mnie na motylki w czekoladzie. бабочек в шоколаде.

A po chwili dodała: — Потом добавила:

– Tyle słyszałam o bajkach pana Kleksa. — Я столько слышала про сказки

Będę je musiała koniecznie kiedyś пана Кляксы, что когда-нибудь
odwiedzić. непременно его навещу.

W ten sposób dowiedziałem się, że Так я узнал, что у пана Кляксы есть
pan Kleks ma swoje własne bajki, ale свои сказки, но услыхал их гораздо
poznałem je dopiero znacznie później. позже.

W każdym bądź razie zacząłem odtąd
szanować pana Kleksa jeszcze bardziej
i postanowiłem zaprzyjaźnić się z
Mateuszem, aby dowiedzieć się od
niego o wszystkim.
Mateusz nie jest skory do rozmów, a
zdarzają się nawet takie dni, że w
ogóle z nikim nie chce gadać.
Pan Kleks na jego upór ma specjalne
lekarstwo, a mianowicie – piegi.
Nie pamiętam, czy wspomniałem już o
tym, że twarz pana Kleksa po prostu
upstrzona jest piegami. Początkowo
najbardziej dziwiła mnie okoliczność,
że piegi te codziennie zmieniały swoje
położenie: jednego dnia zdobiły nos
pana Kleksa, nazajutrz znów przenosiły
sie na czoło po to, aby trzeciego dnia
pojawić się na brodzie albo na szyi.
Okazało się, że przyczyną tego jest
roztargnienie pana Kleksa, który na
noc zazwyczaj piegi zdejmuje i chowa
do złotej tabakierki, a rano
przytwierdza je z powrotem, ale za
każdym razem na innym miejscu. Pan
Kleks nigdy nie rozstaje się ze swoją
tabakierką, w której ma mnóstwo
zapasowych piegów rozmaitej
wielkości i barwy.
Co czwartek przychodzi z miasta
pewien golarz, imieniem Filip, i
przynosi panu Kleksowi świeże piegi,
które za pomocą brzytwy zbiera z
twarzy swoich klientów podczas
golenia.
10
С этого дня я стал еще больше
уважать пана Кляксу и решил
подружиться с Матеушем, чтобы у
него про все выведать.
Матеуш не слишком разговорчив.
Бывают дни, когда он вовсе ни с кем
не разговаривает.
Против его упрямства у пана Кляксы
имеется особое лекарство —
веснушки.
Не помню, говорил ли я о том, что
лицо пана Кляксы сплошь усеяно
веснушками. Сперва меня удивляло,
отчего это веснушки каждый день
меняют место: то украшают нос пана
Кляксы, то перейдут на лоб, то вдруг
появятся на подбородке или на шее.
Оказалось, всему причиной ужасная
рассеянность пана Кляксы. На ночь
он обычно снимает веснушки и
кладет их в золотую табакерку, а
утром по рассеянности надевает не
на свое место. Табакерку пан Клякса
всегда носит с собой, там у него
хранятся запасные веснушки разного
цвета и размера.
По четвергам из города приходит
парикмахер Филипп и приносит
новую партию веснушек. Филипп
снимает их во время работы со
своих клиентов.

Pan Kleks ogląda je bardzo dokładnie,
przymierza przed lustrem, po czym
chowa starannie do tabakierki.
W niedzielę i święta pan Kleks
punktualnie o jedenastej mówi:
– No, a teraz zażyjmy sobie piegów.
Po tych słowach wybiera z tabakierki
cztery albo pięć największych i
najbardziej okazałych piegów i
przytwierdza je sobie do nosa.
Zdaniem pana Kleksa nie może być nic
piękniejszego niż duże, czerwone lub
żółte piegi.
– Piegi znakomicie działają na rozum i
chronią od kataru – zwykł mawiać do
nas pan Kleks.
Dlatego też, jeżeli któryś z uczniów
wyróżni się podczas lekcji, pan Kleks
uroczyście wyjmuje z tabakierki
świeżą, nie używaną jeszcze piegę i
przytwierdza ją do nosa takiego
szczęściarza mówiąc:
– Noś ją godnie, mój chłopcze, i nigdy
jej nie zdejmuj, jest to bowiem
najwyższa odznaka, jaką możesz sobie
zdobyć w mojej Akademii.
Jeden z Aleksandrów zdobył już aż trzy
duże piegi, a niektórzy z chłopców
dostali po dwie lub po jednej i obnoszą ребята тоже — кто двумя, кто одной.
je na swoich twarzach z niezwykłą
dumą Zazdroszczę im i nie wiem, co
dałbym za to, żeby otrzymać takie
11
Пан Клякса долго разглядывает
веснушки, примеряет перед
зеркалом, потом прячет в табакерку.
По воскресеньям и в праздники
ровно в одиннадцать часов пан
Клякса сообщает:
— Пора обновить веснушки.
Он достает из табакерки четыре-пять
самых больших и красивых
веснушек и прилепляет себе на нос.
По мнению пана Кляксы, нет ничего
лучше на свете, чем большие
желтые или красные веснушки.
«Веснушки благотворно влияют на
умственные способности и
предохраняют от насморка», —
часто говорил он.
Поэтому, когда кто-нибудь из нас
отличится на уроке, пан Клякса
торжественно достает из табакерки
свежую, не бывшую еще в
употреблении веснушку и налепляет
на нос счастливцу со словами:
«Носи ее с честью, мой мальчик,
никогда не снимай. Это величайшая
награда, какую ты можешь получить
в моей академии».
Один из Александров награжден
уже тремя веснушками, а остальные
Они носят их на лице с большой
гордостью. Я им очень завидую и
готов на все, чтобы заслужить такую

odznaczenie, ale pan Kleks powiada, że награду, но пан Клякса говорит, что у
jeszcze za mało umiem.
Otóż wracając do Mateusza, muszę
powiedzieć, że przepada on za piegami
pana Kleksa i uważa je za największy
przysmak.
Skoro tedy Mateusz zaniemówi, pan
Kleks zdejmuje ze swojej twarzy
najbardziej zużytą piegę i daje ją
Mateuszowi do zjedzenia. Skutek jest
natychmiastowy Mateusz zaczyna
mówić i odpowiada na wszystkie
pytania. Taki sposób wymyślił na niego
pan Kleks!
Któregoś dnia, było to w połowie
czerwca, pan Kleks usnął w parku i
zupełnie nie zauważył, jak go pogryzły
komary. Zaczął się tak zawzięcie
drapać w nos, że zdrapał sobie
wszystkie piegi. Cichaczem
pozbierałem je w trawie i zaniosłem
Mateuszowi. Od tej chwili bardzo się
ze mną zaprzyjaźnił i opowiedział mi
niezwykłą historię swojego życia.
Powtarzam ją tutaj w całości, z tym
oczywiście, że do końcówek Mateusza
dorobiłem brakujące części wyrazów.
NIEZWYKŁA OPOWIEŚĆ MATEUSZA
Nie jestem ptakiem – jestem księciem.
W latach mego dzieciństwa nieraz
opowiadano mi bajki o ludziach
przemienionych w ptaki lub zwierzęta,
nigdy jednak nie wierzyłem w
prawdziwość tych opowieści.
12
меня еще слишком мало знаний.
Так вот, возвращаясь к Матеушу, я
должен сказать, что для него
веснушки — лучшее лакомство. Он
их клюет, как семечки.
Поэтому, как только Матеуш
перестает говорить, пан Клякса
снимает с лица самую поношенную
веснушку и отдает Матеушу. У
Матеуша сразу развязывается язык,
и ему можно задавать любые
вопросы.
Однажды летом пан Клякса уснул в
саду, и на него налетели комары.
Пан Клякса во сне стал неистово
чесаться и содрал с носа все
веснушки. Я потихоньку их подобрал
и отнес Матеушу. С тех пор мы
подружились, и он рассказал мне
необыкновенную историю своей
жизни.
Передаю ее вам целиком, ничего не
утаивая, добавляю только в словах
Матеуша недостающие буквы.
История Матеуша
Я не птица, я принц. Когда я был
маленький, мне часто рассказывали
сказки о том, как люди
превращаются в зверей и птиц, но я
этому никогда не верил.

Tymczasem właśnie moje życie
potoczyło się tak, jak to opisuje się w
owych bajkach.
Urodziłem się na królewskim dworze
jako jedyny syn i następca tronu
wielkiego i potężnego władcy.
Mieszkałem w pałacu wyłożonym
marmurami i złotem, stąpałem po
perskich dywanach, każdy mój kaprys
był natychmiast zaspakajany przez
usłużnych ministrów i dworzan, każda
moja łza, gdy płakałem, była liczona,
każdy uśmiech wpisywany był do
specjalnej księgi uśmiechów książęcych
a dziś jestem szpakiem, który czuje się
obco zarówno pośród ptaków, jak i
pośród ludzi.
Ojciec mój był królem i panował
licznym krajom i narodom. Miliony
ludzi drżały z trwogi na dźwięk jego
imienia. Nieprzebrane skarby i pałace,
złote korony i berła, drogocenne
kamienie, bogactwa, o jakich nikomu
się nie śni należały do mego ojca.
Matka moja była księżniczką i słynęła z
urody na wszystkich lądach i morzach.
Miałem cztery siostry, z których każda
wyszła za mąż za innego króla: jedna
była królową hiszpańską, druga
włoską, trzecia portugalską, czwarta
holenderską.
Okręty królewskie panowały na Королевские суда плавали в четырех
czterech morzach, a wojsko było tak
liczne i tak potężne, że kraj mój nie
miał wrogów i wszyscy królowie świata
13
Но со мною самим приключилась
такая же история.
Я родился в королевской семье и
был единственным сыном и
наследником могущественного
монарха. Стены моих покоев были
из мрамора и золота, а полы
устланы персидскими коврами.
Услужливые министры и
придворные исполняли любой мой
каприз. Каждая слеза, когда я
плакал, была на счету, каждая
улыбка занесена в специальную
книгу королевских улыбок, а теперь
— теперь я скворец, который
чувствует себя среди птиц таким же
чужим, как среди людей!
Моего отца называли великим
королем. Несметные сокровища,
дворцы, золотые короны, жезлы,
драгоценные камни, богатство,
какое во сне не приснится, — все это
принадлежало ему.
Моя мать была тоже из
королевского рода и славилась
красотой не только у нас, но и
далеко за морем. У меня было
четыре сестры, и все они вышли
замуж за королей: одна за
испанского, другая за итальянского,
третья за португальского, четвертая
за голландского.
морях, а войско было таким
огромным и могучим, что у нас
совсем не было врагов, и все
 14
zabiegali o przyjaźń i przychylność
mego ojca.
Od najwcześniejszych lat miałem
zamiłowanie do polowania i do konnej
jazdy. Moja własna stajnia liczyła sto
dwadzieścia wierzchowców krwi
arabskiej i angielskiej oraz czterdzieści
osiem stepowych mustangów.
W zbrojowni mojej zebrane były
strzelby myśliwskie, wykonane przez
najlepszych rusznikarzy i dostosowane
specjalnie do mego wzrostu, do
długości mego ramienia i do mego oka.
Gdy ukończyłem siedem lat, ojciec
mój, król, powierzył mnie dwunastu
najznakomitszym uczonym i rozkazał
im, aby nauczyli mnie wszystkiego
tego, co sami wiedzą i umieją.
Uczyłem się dobrze, ale mój
nieopanowany pociąg do siodła i do
strzelby rozpalał mózg i duszę do tego
stopnia, że o niczym innym nie
umiałem myśleć.
Dlatego też ojciec, w obawie o moje
zdrowie, zabronił mi jeździć konno.
Płakałem z tego powodu rzewnymi
łzami, a łzy te cztery damy zbierały
starannie do kryształowego flakonu.
Gdy flakon już się napełnił po brzegi,
stosownie do zwyczajów mego kraju
ogłoszono żałobę narodową na
przeciąg trzech dni.
соседние короли искали с нами
дружбы.
Я с малых лет пристрастился к охоте
и верховой езде. В моей
собственной конюшне
насчитывалось сто двадцать
лошадей арабской и английской
породы, а также сорок восемь
мустангов.
В моей оружейной были собраны
охотничьи ружья, сделанные
лучшими оружейниками по мерке,
для меня.
Когда мне исполнилось семь лет,
отец поручил мое воспитание
двенадцати самым знаменитым
ученым и велел им научить меня
всему, что они сами знают и умеют.
Я учился хорошо, но страсть к
верховой езде и охоте настолько
увлекла меня, что ни о чем другом я
не мог думать.
Вдруг отец запретил мне ездить
верхом.
Я плакал горькими слезами, а
четыре фрейлины старательно
собирали мои слезы в хрустальный
флакон. Когда флакон наполнился, в
стране объявили всенародный
траур, по нашему обычаю, на целых
три дня.
 15
Cały dwór przywdział czarne stroje i
wszelkie przyjęcia, bale i zabawy
zostały odwołane. Na pałacu
opuszczono chorągiew do połowy
masztu, a całe wojsko na znak smutku
odpięło ostrogi.
Z tęsknoty za mymi końmi straciłem
apetyt, nie chciałem się uczyć i
siedziałem po całych dniach na
maleńkim tronie, nie odzywając się do
nikogo i nie odpowiadając na pytania.
Ojciec nie miał zwyczaju odwoływania
swych postanowień.
Rzekł tylko:
Moja ojcowska i królewska wola jest
niezłomna. Zdrowie następcy tronu
stawiam ponad kaprys mego dziecka.
Serce mi się kraje na widok jego
smutku, stanie się jednak tak, jak to
zalecili moi nadworni medycy i
chirurdzy. Książę nie dosiądzie więcej
konia, dopóki nie ukończy lat
czternastu.
Nie mogłem pojąć, czemu nadworni
lekarze zabronili mi jeździć konno,
skoro było powszechnie wiadomo, że
jestem jednym z najlepszych jeźdźców
w kraju i że panuję nad koniem tak
samo sprawnie, jak mój ojciec nad
królestwem.
Po nocach śniły mi się moje bachmaty,
moje ukochane wierzchowce i przez
sen wymawiałem ich imiona, które
pamiętałem tak dobrze.
Весь двор оделся в черное. Приемы,
балы и вечера были запрещены.
Флаг на дворцовой площади был
приспущен, и вся армия в знак
скорби сняла шпоры.
Тоскуя по лошадям, я лишился
аппетита, перестал учиться и
целыми днями сидел неподвижно
на маленьком троне, ни с кем не
разговаривая.
Но отец не привык отменять свои
решения.
Он сказал:
— Моя отцовская и королевская
воля неколебима. Здоровье
наследника престола для меня
важнее, чем каприз моего сына.
Сердце мое обливается кровью при
виде его горя, но все будет так, как
мне посоветовали придворные
медики. Принц не сядет на коня,
пока ему не исполнится
четырнадцать лет.
Не понимаю, отчего придворные
медики не хотели, чтобы я ездил
верхом.
Всем было известно, что я лучший
наездник в стране, и народ
поговаривал, что я правлю конем не
хуже, чем отец королевством.
Ночами мне снились мои татарские
скакуны, мои любимые лошади.
Иногда я звал какую-нибудь из них
— я помнил их всех по именам.
 16

Pewnej nocy zbudziło mnie nagle ciche Как-то раз я проснулся среди ночи от
rżenie pod oknem. тихого ржания.
Zerwałem się z łóżka i wyjrzałem do Я вскочил с постели и выглянул в
ogrodu, Na ścieżce stał osiodłany mój сад. Там на садовой дорожке стоял
wspaniały wierzchowiec Ali-Baba, мой лучший конь Али-Баба,
który najwidoczniej dosłyszał moje который, наверно, явился на мой
wołanie, a teraz na mój widok parsknął зов. Он был оседлан. Увидев меня,
radośnie i zbliżył się aż pod samo okno. он радостно заржал и подошел к
самому окну.
Ubrałem się po ciemku, porwałem Я наскоро оделся впотьмах, схватил
strzelbę i zachowując jak największą со стены ружье и бесшумно прыгнул
ciszę, wyskoczyłem przez okno wprost прямо в седло. Конь рванулся с
na grzbiet Ali-Baby. Rumak ruszył z места, перемахнул через несколько
kopyta, przesadził kilka ogrodowych заборов и поскакал куда глаза
parkanów i pobiegł przed siebie, глядят. Мы мчались, и месяц
unosząc mnie nie wiadomo dokąd. освещал нам путь.

Pędziliśmy tak przez dłuższy czas w Убедившись, что за мною нет

świetle księżyca, gdy zaś okazło się, że погони, я немного сдержал бег коня
nie ma za nami pogoni, ujołem wodze и направил его к видневшемуся
w ręce i skierowałem się do невдалеке лесу.
widniejącego opodal lasu.

Upojony tą nocną jazdą, zapomniałem Эта скачка привела меня в такой

o zakazie ojca, o tym, że coraz bardziej восторг, что я совершенно забыл о
oddalam się od pałacu i że w lesie nie запрете отца и о том, что в лесу
jest bezpiecznie. небезопасно.

Miałem wówczas osiem lat, ale odwagi В то время мне было восемь лет, но
posiadałem nie mniej niż pięciu в храбрости я не уступал пяти
królewskich grenadierów razem королевским гренадерам, вместе
wziętych. взятым.

Gdy wjechałem do lasu, koń zaczął Как только я въехал в лес, мой конь
okazywać dziwny niepokój, zwolnił стал проявлять непонятную тревогу:
bieg, aż wreszcie stanął jak wryty, замедлил шаг и вдруг стал, как
drżąc i parskając. вкопанный, дрожа и фыркая.

Niebawem zrozumiałem, co zaszło: na Дорогу мне преградил огромный

ścieżce leśnej na wprost Ali-Baby stał волк. Он зловеще скалился, и на
olbrzymi wilk. Szczerzył straszliwe kły i морде его застыла пена.
piana kapała mu z pyska.

Ściągnąłem szybko wodze i chwyciłem
strzelbę. Wilk z rozwartą paszczą
powoli zbliżał się ku mnie.
Krzyknąłem więc:
– W imieniu, króla rozkazuję ci, wilku,
abyś mi dał wolną drogę, w
przeciwnym razie będę musiał cię
zabić!
Ale wilk tylko zachichotał ludzkim
śmiechem i nacierał na mnie w
dalszym ciągu.
Wówczas odwiodłem kurek,
wycelowałem i wpakowałem cały
zapas nabojów w otwarty pysk wilka.
Strzał był niechybny. Wilk skulił się,
wyprężył jakby do skoku, wreszcie padł
tuż u kopyt Ali-Baby. Zeskoczyłem z
siodła i zbliżyłem się do zabitego
zwierza. W chwili jednak gdy stałem
nad nim, podziwiając jego wielki
wspaniały łeb, wilk ostatnim widocznie
wysiłkiem dźwignął się i wbił mi kieł,
ostry jak sztylet, w prawe udo.
Poczułem przeszywający ból, ale już po
chwili szczęki wilka same się rozwarły i
łeb opadł z łoskotem na ziemię.
Równocześnie ze wszystkich stron
rozległy się groźne, przeciągłe wycia
wilków.
Półprzytomny z bólu i przerażenia, Теряя сознание от страха и боли, я
dosiadłem Ali-Baby, i pocwałowałem w
kierunku pałacu. Gdy wkradłem się do обратно во дворец. Когда я въезжал
ogrodu, była jeszcze noc.
17
Я натянул поводья и выхватил
ружье. Волк, разинув пасть,
медленно приближался ко мне.
Тогда я крикнул:
— Именем короля приказываю тебе,
волк, уступить мне дорогу, а не то я
тебя застрелю!
Волк захохотал человечьим голосом
и стал подходить все ближе.
Я взвел курок, прицелился и влепил
весь заряд прямо ему в пасть.
Выстрел был точен. Волк съежился,
словно готовясь к прыжку, но тут же
растянулся у ног Али-Бабы. Я
соскочил с лошади и подошел к
убитому зверю. Но, как только я
остановился, разглядывая его
большую красивую голову, волк,
собрав последние силы,
приподнялся и вонзил свой острый,
как кинжал, клык мне в бедро.
Дикая боль пронизала мое тело. Но
челюсти волка тут же разжались, и
голова его тяжело упала на землю.
Тотчас со всех сторон донесся
угрожающий волчий вой.
взобрался в седло и поскакал
в сад, было еще совсем темно.

Zbliżyłem się do okna i wskoczyłem do Я пробрался через окно в комнату,
pokoju, pozostawiając konia własnemu
losowi. Nikt najwidoczniej nie
odstrzegł mojej nieobecności, toteż jak быстро разделся, лег и тут же заснул
najszybciej położyłem się do łóżka i
natychmiast usnąłem kamiennym
snem.
Kiedy się rano zbudziłem, ujrzałem
sześciu lekarzy i dwunastu uczonych
pochylonych nad moim łóżkiem i z
zakłopotaniem kiwających głowami. Z
mego odsłoniętego uda małymi
kroplami sączyła się krew.
Lekarze nie mogli w żaden sposób
dociec przyczyny krwotoku, ja zaś w
obawie przed ojcem przemilczałem
nocną przygodę i spotkanie z wilkiem.
Czas upływał, krew sączyła się z ranki i
lekarze nadworni w żaden sposób nie
mogli jej zatamować. Sprowadzono
najznakomitszych chirurgów stolicy,
ale ich wysiłki również spełzły na
niczym.
Upływ krwi wzmagał się z godziny na
godzinę. Wieść o mojej chorobie
rozszerzyła się po całym kraju, tłumy
ludu klęczały na placach i ulicach
stolicy, zanosząc modły o moje
wyzdrowienie.
Matka, czuwając przy mnie, zalewała
się łzami, a ojciec mój i król rozesłał do
wszystkich krajów prośbę o
skierowanie najlepszych lekarzy i
chirurgów.
Niebawem przybyło ich tak wielu, że w
pałacu zabrakło dla nich pomieszczeń.
18
отпустив коня восвояси. Моего
отсутствия никто не заметил. Я
как убитый.
Проснувшись утром, я увидел
шестерых медиков и двенадцать
мудрецов. Стоя надо мной, они
озабоченно покачивали головами.
Из раненого бедра медленно
сочилась кровь.
Медики никак не могли понять
причину кровотечения, а я, боясь
разгневать отца, ничего не сказал о
моей ночной прогулке и встрече с
волком.
Время шло, кровь из раны
продолжала течь, в придворные
лекари никак не могли ее
остановить. Были приглашены
лучшие хирурги столицы, но их
усилия тоже ни к чему не привели.
Кровотечение усиливалось с каждой
минутой. Весть о моей болезни
разнеслась по всей стране. Толпы
людей стояли коленопреклоненные
на улицах и площадях столицы,
молясь о моем выздоровлении.
Мать, заливаясь слезами, не
отходила от моей постели, а отец
обратился во все страны с просьбой
прислать лучших врачей.
Вскоре их набралось столько, что во
дворце не хватало комнат.

Ojciec za powstrzymanie krwotoku
wyznaczył nagrodę, za której cenę
można było nabyć całe państwo,
cudzoziemscy lekarze domagali się
jednak jeszcze więcej.
Długim korowodem przesuwali się
obok mego łóżka, oglądali mnie i
badali; jedni kazali mi łykać rozmaite
krople i pigułki, inni znowu nacierali
ranę maściami i posypywali ją
proszkami o dziwnych zapachach. Byli
też i tacy, którzy modlili się tylko albo
wymawiali słowa tajemniczych zaklęć.
Żaden z nich jednak nie zdołał mnie
uleczyć; gasłem i nikłem w oczach, i
krew sączyła się ze mnie nadal.
Gdy wszyscy już stracili nadzieję na
moje ocalenie i lekarze, widząc swoją
bezsilność, opuścili pałac, straż
dworska doniosła o przybyciu
chińskiego uczonego, który stawił sie
na wezwanie mego ojca.
Niechętnie sprowadzono go do mego
łóżka, nikt już bowiem nie wierzył, aby
mógł istnieć jeszcze jakikolwiek
ratunek dla mnie, i cały kraj był
pogrążony w żałobie. Przybysz ów był
nadwornym lekarzem ostatniego
cesarza chińskiego i przedstawił się
jako doktor Paj-Chi-Wo.
Ojciec mój powitał go z rozpaczą w
głosie:
– Doktorze Paj-Chi-Wo, ratuj mego
syna! Jeśli uda ci się go ocalić,
otrzymasz ode mnie tyle brylantów,
19
Тому, кто меня вылечит, отец
обещал награду, равную цене
целого королевства, но иноземные
лекари торговались и требовали еще
больше.
Бесконечным потоком проходили
они около моей постели,
осматривали и выслушивали меня;
одни давали мне капли и таблетки,
другие смазывали рану мазью или
посыпали ее какими-то ароматными
порошками. Были и такие, которые
только молились или произносили
таинственные заклинания. Но никто
из них не мог меня вылечить.
Кровотечение не прекращалось — я
угасал на глазах.
Когда близкие и родные потеряли
надежду на мое выздоровление, а
врачи покинули дворец, видя свое
бессилие, стража сообщила о
прибытии старого мудреца,
которого пригласил мой отец.
Неохотно привели его к моей
постели, потому что никто уже не
верил в мое спасение, и все
королевство погрузилось в глубокую
скорбь. Вновь прибывший оказался
врачом последнего китайского
императора и назвал себя доктором
Пай Хи-во.
Отец обратился к нему с рыданием в
голосе:
— Доктор Пай Хи-во, спаси моего
сына! Если ты исцелишь его, ты
получишь столько бриллиантов,
 20

rubinów i szmaragdów. ile ich pomieści изумрудов и рубинов, сколько

się w tym pokoju. Pomnik twój stanie уместится в этой комнате. Я прикажу
na pałacowym dziedzińcu, a jeśli поставить тебе памятник на
zechcesz, uczynię cię pierwszym Дворцовой площади, а если
ministrem mego królestwa. захочешь, сделаю тебя моим
первым министром.

– Najjaśniejszy panie i sprawiedliwy — Августейший мой господин и

władco – odrzekł doktor Paj-Chi-Wo
pochylając się do ziemi – zachowaj
klejnoty swoje dla ubogich tego kraju,
niegodzien jestem również pomnika,
albowiem w mojej ojczyźnie pomniki
stawia się tylko poetom. Nie chcę być
ministrem, gdyż mógłbym popaść w
twoją niełaskę. Pozwól mi wpierw
zbadać chorego, a o nagrodzie
pomówimy później.
справедливый государь, — отвечал
доктор Пай Хи-во, поклонившись до
земли, — прибереги драгоценности
для бедняков. Я недостоин
памятника — в моей стране
памятники ставят только поэтам. И
не хочу быть министром, чтобы не
навлечь на себя твой гнев. Позволь
мне сначала осмотреть больного, а о
награде поговорим потом.

Po tych słowach zbliżył się do mnie, Он подошел ко мне, мельком

obejrzał ranę, przyłożył do niej usta i взглянул на рану, приник к ней
począł wsączać we mnie swój oddech. губами и застыл.

Niezwłocznie poczułem ożywczy Я сразу почувствовал приток свежих

przypływ sił i doznałem wrażenie, że сил. Мне показалось, что кровь
krew odmieniła się we mnie i szybciej переменилась во мне и побежала
poczęła krążyć. быстрее по жилам.

Gdy po pewnym czasie doktor Paj-Chi- Когда через некоторое время доктор
Wo oderwał usta od mego ciała, rana Пай Хи-во от меня отстранился, рана
znikła bez śladu. исчезла без следа.

– Książę jest zdrów i może opuścić — Принц здоров и может встать с

łóżko – rzekł Chińczyk wstając i постели, — сказал мне ученый,
składając mi wschodnim zwyczajem отвешивая, по восточному обычаю
głęboki ukłon. низкий поклон.

Rodzice moi płakali z radości i w Мои родители плакали от радости и

gorących słowach dziękowali memu горячо благодарили моего
zbawcy. избавителя.

– Jeśli nie jest to sprzeczne z etykietą
tego dworu – przemówił wreszcie
doktor Paj-Chi-Wo – chciałbym przez
chwilę zostać sam na sam z moim
dostojnym pacjentem.
Król wyraził na to zgodę i wszyscy
opuścili moją sypialnię. Wówczas
chiński lekarz usiadł obok mego łóżka i
rzekł:
– Wyleczyłem cię, mój mały książę.
albowiem znam tajemnice
niedostępne dla ludzi białych. Wiem, w
jaki sposób powstała twoja rana.
Zastrzeliłeś króla wilków, a wiedz o
tym, że wilki mszczą się okrutnie i nie
przebaczą ci tego nigdy. Jest to
pierwszy król wilków, który padł z ręki
człowieka. Odtąd grozić ci będzie
wielkie niebezpieczeństwo. Dlatego
daję ci cudowną czapkę bogdychanów,
którą mi powierzył przed śmiercią
ostatni cesarz chiński, z tym że
dostanie się ona tylko w królewskie
ręce.
Mówiąc to, wyjął z kieszeni swych
jedwabnych spodni maleńką okrągłą
czapeczkę z czarnego sukna,
ozdobioną na czubku dużym guzikiem,
po czym ciągnął dalej:
– Weź ją, mój mały książę, nie
rozstawaj się z nią nigdy i strzeż jej jak
oka w głowie. Gdy życiu twemu będzie
zagrażało niebezpieczeństwo, włożysz будет грозить опасность, надень эту
cudowną czapkę bogdychanów, a
wówczas będziesz mógł się przemienić
w jaką zechcesz istotę.
21
— Если это не нарушит этикета
вашего двора, — сказал доктор Пай
Хи-во, — мне бы хотелось
поговорить с моим высокородным
пациентом наедине.
Король изъявил свое согласие, и все
покинули спальню. Тогда лекарь
присел на край моей постели и
сказал:
— Я спас тебя, мой маленький
принц, потому что знаю тайны,
недоступные другим людям. Мне
известна причина твоей раны. Ты
убил короля волков. Волки жестоко
отомстят тебе за это. Впервые
король волков пал от руки человека.
Отныне ты в большой опасности. Я
дам тебе волшебную шапку
богдыханов, которую вручил мне
перед смертью последний
китайский император, с тем, чтобы я
передал ее в достойные руки.
Доктор Пай Хи-во вынул из кармана
шелковых шаровар маленькую
круглую шапку черного сукна с
большой пуговицей на макушке и
продолжал:
— Возьми ее, мой маленький принц,
никогда с ней не расставайся и
береги как зеницу ока. Если тебе
шапку, и ты сможешь превратиться в
кого захочешь.
 22
Gdy niebezpieczeństwo minie,
pociągniesz tylko za guzik i znowu
odzyskasz swoje książęce kształty.
Podziękowałem doktorowi Paj-Chi-Wo
za jego niezwykłą dobroć. on zaś
ucałował mą dłoń i opuścił pokój. Nikt
nie widział, którędy następnie wydalił
się z pałacu. Zniknął bez śladu, nie
żegnając się z nikim i nie żądając
zapłaty za moje uzdrowienie.
Niemniej jednak ojciec mój przez
wdzięczność dla doktora Paj-Chi-Wo
kazał wyprawić wielkie uczty dla
wszystkich ubogich w całym kraju i
rozdać im dwanaście worków
brylantów, rubinów i szmaragdów.
Gdy wyzdrowiałem, znowu wziąłem się
do nauki, a równocześnie straciłem
zupełnie pociąg do konnej jazdy i do
polowania.
Myśl o tym, że zabiłem króla wilków,
niepokoiła mnie nieustannie. Lata
biegły, a jego rozwarta czerwona
paszcza i świecące ślepia nie
wychodziły mi z pamięci.
Pamiętałem też zawsze ostrzeżenie
doktora Paj-Chi-Wo i nigdy nie
rozstawałem się z ofiarowaną mi
przezeń czapką.
Tymczasem w królestwie zaczęły się
dziać rzeczy niepojęte. Ze wszystkich
stron kraju donoszono, że olbrzymie
stada wilków napadają na wsie i
miasteczka ogołacają je z żywności i
porywają ludzi.
А когда опасность минет, дерни за
пуговицу, и ты вернешь свой
прежний вид.
Я поблагодарил доктора Пай Хи-во
за его доброту, а он поцеловал мне
руку и вышел из комнаты. Никто не
видел, как он покинул дворец. Он
исчез бесследно, ни с кем не
попрощавшись и не потребовав
награды.
И все же из благодарности к доктору
Пай Хи-во мой отец велел устроить
большой праздник для бедняков и
раздать им по двенадцать мешков
бриллиантов, изумрудов и рубинов.
Выздоровев, я снова принялся за
учение и совершенно охладел к
охоте и верховой езде.
Мысль о том, что я убил короля
волков, все время мучила меня.
Годы шли, а страшная волчья пасть,
его сверкающие глаза оставались в
моей памяти.
Помнил я также наказ доктора Пай
Хи-во и никогда не расставался с
волшебной шапкой богдыханов.
Внезапно в королевстве стало
твориться что-то неладное. Со всех
сторон приходили вести о том, что
огромные волчьи стаи нападают на
села и города, уничтожая все живое.
 23

W południowych dzielnicach wszystkie Все посевы были вытоптаны

zasiewy zostały stratowane przez setki полчищами волков,
tysięcy ciągnących na północ wilków. продвигавшимися на север.

Kości pożartych ludzi i bydła bielały na На дорогах белели человеческие

drogach i gościńcach. кости.

Rozzuchwalone bestie w biały dzień Обнаглевшие звери среди бела дня

osaczały mniejsze osiedla i pustoszyły врывались в города и деревни и
je w przeciągu kilku minut. мгновенно опустошали их.

Rozsypywano po lasach truciznę, Люди рассыпали в лесах отраву,

zastawiano pułapki i kopano wilcze ставили капканы, выкапывали
doły, tępiono tę straszną nawałę i stalą волчьи ямы, истребляли волков
i żelazem, mimo to napady wilków nie сталью и железом, но их набеги не
ustawały. Opuszczone domostwa прекращались. Покинутые дома
służyły im za leża i barłogi; po nocach служили им убежищем. В это
pełnych niepokoju matki nie тревожное время матери не
odnajdywały swych dzieci, mężowie находили детей, мужья — жен. Рев и
żon. Ryk i skowyt mordowanego bydła визг гибнущего скота не
nie ustawał ani na chwilę. прекращался ни на минуту.

Do ochrony przed klęską wysłano Для борьбы с волками были

liczne oddziały dobrze uzbrojonego
wojska, tępiono wilki w dzień i w nocy,
one jednak mnożyły się z taką
szybkością, że poczęły zagrażać całemu
państwu.
посланы большие, хорошо
вооруженные отряды воинов. Они
преследовали хищников днем и
ночью, но волков становилось все
больше и больше, и вскоре они
стали угрожать всему королевству.

Stopniowo zaczął szeżyć się głód. Lud
oskarżał ministrów i dwór o
niedołęstwo i złą wolę. Fala
niezadowolenia i rozpaczy rosła i
potężniała. Wilki wdzierały się do
mieszkań i wywlekały z nich
umierających z głodu ludzi.
Наступил голод. Народ обвинял
министров и двор в бездеятельности
и предательстве. Недовольство в
стране росло. Волки, врываясь в
дома, выволакивали оттуда
умиравших от голода людей.

Król raz po raz zmieniał ministrów, ale Король то и дело сменял министров,
nikt nie mógł zaradzić nieszczęściu. но никто не мог помочь несчастью.
 24
Wreszcie pewnego dnia wilki zagroziły
stolicy. Nie było takiej siły, która
mogłaby powstrzymać ich przerażający
pochód. Pewnego listopadowego
ranka wilki wtargnęły do pałacu.
Miałem wówczas lat czternaście, ale
byłem silny i odważny.
Chwyciłem najlepszą strzelbę,
naładowałem ją i stanąłem u wejścia
do sali tronowej, gdzie zasiadali moi
rodzice.
– Precz stąd! – zawołałem z
wściekłością w głosie.
Już miałem wystrzelić, gdy jeden z
halabardników, stojących dotąd
nieruchomo u wrót sali tronowej,
chwycił mnie nagle za rękę i zbliżając
swoją twarz do mojej ryknął:
– W imieniu króla wilków rozkazuję ci,
psie, abyś mi dał wolną drogę, w
przeciwnym razie będę musiał cię
zabić!
Ogarnęło mnie przerażenie. Strzelba
wypadła z rąk, poczułem okropną
słabość, oczy zaszły mi mgłą – ujrzałem
przed sobą rozwartą czerwoną paszczę
króla wilków.
Co działo się potem – nie wiem. Gdy
odzyskałem przytomność, rodzice moi
już nie żyli, wilki grasowały w pałacu, a
ja leżałem na posadzce przywalony
odłamkami krzeseł i wszelkiego
rodzaju sprzętów. Głowę miałem
potłuczoną. Wzywałem pomocy, ale z
ust moich wydobywały się tylko
końcówki wyrazów. Pozostało mi to już
zresztą na zawsze.
И вот однажды волки подступили к
столице. Никакая сила не могла их
остановить. Ранним ноябрьским
утром они ворвались во дворец.
Мне было тогда четырнадцать лет,
но я был храбр и силен.
Я схватил ружье и встал у дверей
тронного зала, где находились мои
родители.
— Прочь отсюда! — закричал я
грозно.
Я готов был выстрелить, как вдруг
один из стражников, неподвижно
стоявших у входа в тронный зал,
схватил меня за руку и, приблизив
ко мне лицо, прорычал:
— Именем короля волков
приказываю тебе, собака, уступить
им дорогу, не то убью!
Ужас охватил меня. Ружье выпало у
меня из рук. Я почувствовал
страшную слабость, в глазах
помутилось — передо мной была
красная пасть короля волков.
Что произошло потом, не знаю.
Когда я пришел в себя, родителей
моих уже не было в живых, волки
разбойничали во дворце, а я с
пробитой головой лежал на полу
под грудой обломков. Я пытался
звать на помощь, но мой язык
произносил только окончания слов.
Это у меня осталось на всю жизнь.

Rozważając rozpaczliwie moje
położenie, zrozumiałem, że ocalałem
jedynie dzięki temu, iż zostałem
przywalony połamanymi sprzętami.
"Co tu począć? – myślałem. – Jak
wydostać się z tego piekła? O Boże,
Boże! Gdyby można było być ptakiem i
ulecieć stąd dokądkolwiek!”
I nagle przypomniała mi się cudowna
czapka doktora Paj-Chi-Wo. Czy mam
ją przy sobie? Sięgnąłem do kieszeni.
Jest! Już miałem ją włożyć na głowę,
gdy naraz spostrzegłem, że nie było na
niej guzika. A więc mogę, jeśli zechcę,
stać się ptakiem, wydostać się z
pałacu, uciec z tego niewdzięcznego
kraju, a potem – zostać ptakiem już na
zawsze, bez nadziei odzyskania
kiedykolwiek własnej postaci!
Wtem usłyszałem nad sobą sapanie.
Poprzez odłamki sprzętów ujrzałem
rozwartą paszczę wilka.
Nie miałem czasu do namysłu.
Włożyłem czapkę na głowę i rzekłem:
– Chcę być ptakiem!
W tej samej chwili zacząłem się
kurczyć, ramiona przeobraziły mi się w
skrzydła. Stałem się szpakiem, takim
właśnie, jakim jestem dzisiaj.
Z łatwością wydostałem się spod
rumowisk, wskoczyłem na poręcz
jakiegoś mebla i wyfrunąłem przez
okno. Byłem wolny!
25
Придя в себя, я понял, что, не завали
меня обломками, вряд ли я остался
бы цел.
«Что делать? — мучительно думал я.
— Как выбраться из этого ада? О
боже, боже! Если бы можно было
стать птицей и улететь куда-
нибудь!»
И тут я вспомнил про волшебную
шапку доктора Пай Хи-во. Не
потерял ли я ее? Я сунул руку в
карман. Здесь! Я уже собирался ее
надеть, как вдруг заметил, что на
ней нет пуговицы. О ужас! Я мог
превратиться в птицу, улететь из
дворца, покинуть эту несчастную
страну, но потом на всю жизнь
остаться птицей без всякой надежды
когда-нибудь вернуть свой прежний
облик.
Вдруг я услышал зловещее рычание.
Из-за обломков показалась
огромная волчья пасть.
Медлить было нельзя. Я надел
шапку и произнес:
— Хочу стать птицей!
И тут же я уменьшился, мои руки
превратились в крылья. Я стал
скворцом, каким ты меня видишь.
Я мигом выскочил из-под обломков,
вспорхнул на спинку какого-то
кресла и вылетел в окно. Я был на
свободе!
 26

Długo unosiłem się nad moją ojczyzną,
ale zewsząd dolatywały tylko dzikie
wrzaski ginącego ludu i wycie
zgłodniałych wilków. Wsie i miasta
opustoszały. Królestwo mojego ojca
rozpadło się i zamieniło w gruzy,
pośród których szalały głód i rozpacz.
Долго летал я над моей родиной.
Отовсюду до меня доносился только
крик убиваемых людей да вой
голодных волков. Села и города
опустели. Королевство моего отца
перестало существовать и
превратилось в груды развалин.

Zemsta króla wilków była straszna. Месть короля волков была ужасна.

Szybując nad ziemią, opłakiwałem Летая над землей, я оплакивал

śmierć rodziców i klęskę, która
dotknęła mój kraj, a gdy oderwałem
wreszcie myśl od tych smutnych
obrazów, jąłem zastanawiać się nad
utraconym guzikiem od czapki
bogdychanów.
гибель моих родителей и бедствие,
постигшее мою страну. Потом,
немного успокоившись, стал думать
о потерянной пуговице.

Od chwili gdy czapkę tę otrzymałem z С тех пор как доктор Пай Хи-во отдал
rąk doktora Paj-Chi-Wo, upłynęło sześć мне шапку, прошло шесть лет. За это
lat. Przez ten czas wiele podróżowałem время и побывал во многих странах
po różnych krajach i miastach. Gdzie и городах. Где и когда я мог
zatem i kiedy zgubiłem ów cenny потерять эту драгоценную пуговицу,
guzik, bez którego już nigdy nie będę без которой мне никогда не стать
mógł stać się człowiekiem? человеком?

Wiedziałem, że nikt nie może dać mi Я знаю, что никто мне не ответит на
odpowiedzi na to pytanie. этот вопрос.

Poleciałem kolejno do moich sióstr, ale Я летал поочередно ко всем

żadna nie zdołała zrozumieć mojej сестрам, но ни одна из них не
mowy i wszystkie traktowały mnie jak поняла меня. Они принимали меня
zwykłego szpaka. Najstarsza z nich, за обыкновенного скворца. Самая
królowa hiszpańska, zamknęła mnie do старшая сестра, испанская королева,
klatki i podarowała infantce na посадила меня в клетку и подарила
imieniny. Gdy po kilku tygodniach инфанте в день ее рождения. Но
znudziłem się kapryśnej królewnie, вскоре я надоел капризной
oddała mnie swojej służebnej, ta zaś принцессе, и она отдала меня
sprzedała mnie wraz z klatką служанке, а та продала меня на
wędrownemu handlarzowi za kilka базаре вместе с клеткой заезжему
pesetów. купцу за несколько медяков.
 27

Odtąd przechodziłem z rąk do rąk, aż С тех пор я стал переходить из рук в

wreszcie na targu w Salamance nabył руки, пока наконец на птичьем
mnie pewien cudzoziemski uczony, базаре в Саламанке меня не купил
którego zaciekawiła moja mowa. иноземный ученый, которого
заинтересовало мое произношение.

Nazywał się Ambroży Kleks. Этого ученого звали Амброжи

Клякса.

OSOBLIWOŚCI PANA KLEKSA Причуды пана Кляксы

Opowiadanie Mateusza wzruszyło Рассказ Матеуша тронул меня до
mnie ogromnie. Postanowiłem uczynić глубины души. Я решил во что бы то
wszystko, co będzie w mojej mocy, aby ни стало разыскать пуговицу и
odnaleźć zgubiony guzik i przywrócić вернуть Матеушу его прежний
Mateuszowi jego prawdziwą postać. облик.

Od tej chwili starannie począłem Так я стал коллекционером. Я

zbierać wszelkie guziki, jakie udawało
mi się znaleźć, a nadto, będąc poza
Akademią pana Kleksa – czy to w
tramwaju, czy na ulicy, czy też wreszcie и даже в соседних сказках. Тайком я
na terenach sąsiednich bajek –
niepostrzeżenie obcinałem
scyzorykiem guziki od palt, żakietów i
marynarek napotykanych pań i panów.
Miałem z tego powodu mnóstwo
przykrości.
собирал старательно все пуговицы,
какие мне попадались, и не только в
академии, но и на улице, в трамвае
срезал их перочинным ножиком у
прохожих с пиджаков, платьев и
пальто. За это мне иногда здорово
влетало.

Któregoś dnia pewien listonosz wrzucił Один почтальон в наказание

mnie za karę do basenu z rakami, kiedy выкупал меня в канаве, в другой раз
indziej znów jakiś garbus wytarzał какой-то толстяк отхлестал
mnie w pokrzywach, a pewna starsza крапивой, а одна важная дама, у
pani, której urwałem guzik od płaszcza, которой я оторвал пуговицу,
obiła mnie parasolką. отлупила меня зонтиком.

Mimo to jednak moje poszukiwania Но все это меня ничуть не смутило, и

guzików trwają nadal i śmiało mogę я смело могу похвастать, что нигде
powiedzieć, że w całej okolicy nie ma поблизости нет такой пуговицы,
takiego gatunku i rodzaju, którego nie какой бы не было в моей коллекции.
posiadałbym w swojej kolekcji.

Ogółem bowiem zgromadziłem
siedemdziesiąt osiem tuzinów
guzików, z których każdy jest inny,.
Niestety, w żadnym z nich Mateusz nie
rozpoznał guzika od swej czapki.
Poprzysiągłem więc sobie, że będę w
dalszym ciągu prowadził poszukiwania,
gdzie się tylko da, dopóki nie odnajdę
owego czarodziejskiego guzika doktora
Paj-Chi-Wo.
Jednej tylko rzeczy nie mogę
zrozumieć: dlaczego pan Kleks nie zajął
się dotychczas tą sprawą. Przecież
gdyby tylko chciał, mógłby z łatwością
odnaleźć zaklęty guzik i uwolnić
nieszczęśliwego księcia.
Ach, bo pan Kleks potrafi wszystko!
Nie ma takiej rzeczy, której by nie
potrafił.
Może zawsze z całą dokładnością
określić, co kto o której godzinie
myślał, może usiąść na krześle, które
powinno być, ale którego wcale nie
ma, może unosić się w powietrzu, jak
gdyby był balonem, może z małych
przedmiotów robić duże i odwrotnie,
umie z kolorowych szkiełek przyrządzić делать большими и наоборот; умеет
rozmaite potrawy, potrafi płomyk
świecy zdjąć i przechować go w
kieszonce od kamizelki przez kilka dni.
Krótko mówiąc – potrafi wszystko.
28
У меня семьдесят восемь дюжин
пуговиц, причем все разные. К
сожалению, ни в одной из них
Матеуш не признает пуговицы с
волшебной шапки.
Но я не теряю надежды и буду
продолжать поиски, пока не найду
волшебную пуговицу доктора Пай
Хи-во.
Не понимаю только, почему пан
Клякса до сих пор не занялся этим
делом. Ведь ему ничего не стоит
найти пуговицу и расколдовать
несчастного принца.
Ах, пан Клякса все может! Для него
нет ничего неосуществимого.
Он может в любое время угадать,
кто о чем думает; может сесть на
воображаемый стул, который
раньше действительно стоял на этом
месте, но которого теперь нет;
может летать, как воздушный
шарик; может маленькие вещи
из цветных стеклышек приготовить
любую еду; может снять со свечи
огонек и носить его по нескольку
дней в кармане.
Короче говоря, пан Клякса может
все.

Gdy tak sobie rozmyślałem o tych
sprawach podczas lekcji, pan Kleks,
który zauważył te moje myśli, pogroził
mi palcem i rzekł:
– Słuchajcie, chłopcy! Niektórym z was
wydaje się, że jestem jakimś
czarownikiem lub sztukmistrzem.
Takiemu, co tak myśli, powiedzcie, że
jest głupi. Lubię robić wynalazki i znam
się trochę na bajkach. To wszystko.
Jeśli macie zamiar przypisywać mi
jakieś niezwykłe rzeczy, to mnie to
wcale nie obchodzi. Możecie sobie
roić, co tylko wam się podoba. Nie
wtrącam się do cudzych spraw. Są
tacy, co wierzą, że człowiek może
przedzierzgnąć się w ptaka. Prawda,
Mateuszu?
– Awda, awda! – zawołał Mateusz z
tylnej kieszeni surduta pana Kleksa.
– A moim zdaniem – ciągnął dalej pan
Kleks – są to zmyślone historyjki, w
które ja wierzyć nie mam zamiaru.
– No, a bajki, panie profesorze, też są
zmyślone? – zapytał niespodziewanie
Anastazy.
– Z bajkami bywa rozmaicie – rzekł pan — Сказки всякие бывают, — ответил
Kleks. – Są tacy, którzy na przykład пан Клякса. — Некоторые считают,
uważają, że ja też jestem zmyślony i że
moja Akademia jest zmyślona, ale
mnie się zdaje, że to nieprawda.
Wszyscy uczniowie bardzo szanują i
kochają pana Kleksa, gdyż nigdy się nie
gniewa i jest nadzwyczajnie dobry.
29
Однажды я во время урока подумал
об этом. Пан Клякса угадал, о чем я
думаю, и погрозил мне пальцем.
— Послушайте, мальчики, — сказал
он, — некоторые из вас считают
меня чем-то вроде волшебника или
фокусника. Это глупо! Я люблю
изобретать и кое-что смыслю в
сказках. Но не больше! Если вам
нравится придумывать про меня
всякую чушь — пожалуйста, меня
это не касается. Выдумывайте
сколько угодно. Я не вмешиваюсь в
чужие дела. Смешно! Некоторые
даже верят, будто человек может
превратиться в птицу. Правда,
Матеуш?
— Авда, авда! — отозвался Матеуш,
сидевший в заднем кармане
сюртука пана Кляксы.
— Все это чепуха! Лично я не верю в
такие выдумки.
— Ну, а сказки, пан профессор, тоже
выдумки? — неожиданно спросил
Анастази.
что я выдуман и моя академия
выдумана. Но они ошибаются!
Все ученики очень любят и уважают
пана Кляксу за то, что он такой
добрый и никогда не сердится.
 30

Pewnego dnia, kiedy spotkał mnie w Как-то раз мы встретились в парке.

parku, uśmiechnął się i rzekł do mnie: Он улыбнулся и сказал:

– Bardzo ci ładnie w tych rudych — Тебе очень к лицу рыжие волосы,

włosach, mój chłopcze! мой мальчик!

A po chwili, patrząc na mnie — Потом посмотрел на меня

badawczo, dodał: испытующе и добавил:

– Pomyślałeś sobie teraz, że mam — Вот сейчас ты подумал, что мне

pewno ze sto lat, prawda? A лет сто, верно? А ведь я на целых
tymczasem jestem o dwadzieścia lat двадцать лет моложе тебя.
młodszy od ciebie.

Istotnie, tak sobie właśnie Я в самом деле тогда так подумал, и

pomyślałem, dlatego też zrobiło mi się мне было неприятно, что пан Клякса
przykro, że pan Kleks te myśli прочел мои мысли. Но долгое время
zauważył. Długo jednak zastanawiałem я не мог сообразить, как это пан
się nad tym, w jaki sposób pan Kleks Клякса может быть настолько
może być o tyle lat ode mnie młodszy. моложе меня.

Otóż Mateusz opowiedział mi, że na И вот что рассказал мне Матеуш.

drugim piętrze, gdzie mieszka z panem На третьем этаже, в комнате, где
Kleksem, stoją na parapecie okna dwa живут пан Клякса и Матеуш, на
łóżeczka nie większe niż pudełka od подоконнике стоят две кровати
cygar i że na nich właśnie sypiają pan величиною с папиросный коробок; в
Kleks i Mateusz. Nie dziwię się, że w этих кроватках они спят.
takim łóżeczku może zmieścić się Неудивительно, что в такой кроватке
szpak, ale pan Kleks?… Nie mogłem умещается скворец, но пан Клякса?
tego pojąć. Этого я не мог понять.

Być może, że Mateuszowi wszystko tak
się tylko wydaje albo że po prostu
zmyśla, w każdym razie opowiedział
mi, że co dzień o północy pan Kleks
zaczyna się zmniejszać, aż wreszcie
staje się mały jak niemowlę, traci
włosy, wąsy i brodę i kładzie się jak
gdyby nigdy nic do maleńkiego
łóżeczka w sąsiedztwie Mateusza.
Может быть, Матеушу это только
мерещится или он просто-напросто
выдумывает, но он еще рассказал
мне, что каждый день ровно в
полночь пан Клякса начинает
уменьшаться, пока не станет
размером с грудного младенца. У
него выпадают волосы, усы, борода,
и он как ни в чем не бывало ложится
в крохотную кроватку, стоящую
рядом с кроваткой Матеуша.
 31

O świcie pan Kleks wstaje, wkłada Проснувшись утром, пан Клякса

sobie do ucha pompkę powiększającą i вставляет в ухо увеличительный
po chwili doprowadza się do stanu насос, затем принимает несколько
normalnej wielkości. Następnie łyka таблеток для ращения волос и таким
kilka pigułek na porost włosów i w ten путем минут через десять становится
sposób po upływie dziesięciu minut обычным паном Кляксой.
odzyskuje swoją zwykłą postać.

Powiększająca pompka pana Kleksa w Увеличительный насос пана Кляксы

ogóle zasługuje na uwagę. Z wyglądu заслуживает особого внимания. С
przypomina zwykłą oliwiarkę, używaną виду это обыкновенная масленка
do oliwienia maszyny do szycia. Gdy для швейной машины. Но стоит пану
pan Kleks przykłada pompkę do Кляксе приставить насос к какому-
jakiegokolwiek przedmiotu i naciska jej нибудь предмету и несколько раз
denko, przedmiot ów zaczyna нажать на донышко, как этот
natychmiast rosnąć i powiększać się. предмет сразу начинает
увеличиваться.

Dzięki temu pan Kleks może w jednej Таким образом, пан Клякса из
chwili z niemowlęcia przeobrazić się w младенца превращается во
dorosłego człowieka, dzięki temu взрослого человека, а из маленького
również na obiad dla całej Akademii куска мяса величиною с кулачок
wystarcza kawałek mięsa wielkości приготовляет жаркое для всей
dłoni, gdyż po upieczeniu pan Kleks академии. У этого насоса есть
powiększa go za pomocą swej pompki большой недостаток: он
do rozmiarów dużej pieczeni. увеличивает не все предметы, а
Szczególna właściwość powiększającej только самые необходимые, и они
pompki polega jeszcze na tym, że остаются в увеличенном виде
powiększa ona przedmioty tylko недолго, только пока это нужно, а
wtedy, gdy tego naprawdę potrzeba, z потом снова принимают прежний
chwilą gdy potrzeba taka ustaje, ustaje вид.
również niezwłocznie działanie pompki
i powiększony przedmiot wraca do
swego normalnego stanu.
Dlatego właśnie pan Kleks o północy Поэтому пан Клякса в полночь снова
zaczyna się zmniejszać, z tych samych превращается в младенца, а мы
powodów również wnet po zjedzeniu после обеда чертовски голодны, так
pieczeni pana Kleksa jesteśmy wszyscy что нам на сладкое приходится
bardzo głodni, tak jak gdybyśmy wcale съесть еще что-нибудь,
nie jedli obiadu, i musimy dojadać приготовленное из цветных
potrawami z kolorowych szkiełek. стеклышек.
 32

Ponieważ desery nie stanowią Цветные стеклышки нам приходится

koniecznej potrzeby, powiększająca
pompka nie ma nie żadnego wpływu i
trzeba je zawsze przyrządzać w
normalnej ilości. Bardzo nas to
wszystko martwi, ale pan Kleks
obiecał, że do powiększania deserów
wymyśli jakiś specjalny przyrząd.
запасать в огромном количестве,
потому что увеличительный насос на
них совсем не действует. Это нас
очень огорчает. Но пан Клякса
обещал придумать какой-нибудь
другой способ для приготовления
сладкого.

Na pierwsze śniadanie pan Kleks zjada За утренним завтраком пан Клякса

zazwyczaj kilka kulek z kolorowego съедает несколько цветных
szkła i popija je zielonym płynem. Jest стеклянных шариков и запивает их
to płyn, który – według słów Mateusza зеленой настойкой. Этот напиток, по
– przywraca w pamięci pana Kleksa to, словам Матеуша, возвращает пану
co działo się przedtem, bo podczas snu Кляксе память, которую он теряет во
pan Kleks wszystko, ale to wszystko время сна.
zapomina.
Gdy pewnego ranka zabrakło Как-то утром, когда зеленой
zielonego płynu, pan Kleks nie mógł настойки не оказалось, пан Клякса
sobie przypomnieć, kim jest ani jak się не мог вспомнить, кто он, как его
nazywa, nie poznał własnej Akademii зовут; он не узнал собственной
ani swoich uczniów i nawet Mateusza академии, перепутал всех учеников
nazwał Azorkiem, gdyż zapomniał, że и даже Матеуша называл Трезором,
Mateusz nie jest psem, tylko szpakiem. приняв скворца за собаку.

Chodził wówczas po Akademii jak Он бродил по академии как

nieprzytomny i wołał: безумный и кричал:

– Panie Andersen! Zgubiłem — Андерсен! Где мой вчерашний

wczorajszy dzień! Jasiu! Małgosiu! день? Куд-ку-да! Я курица! Сейчас
Kud-ku-dak! Jestem kurą! Zaraz zniosę снесу яичко! Отдайте мои веснушки!
jajko! Zwróćcie mi moje piegi!

Gdyby nie to, że Mateusz przeleciał Если бы Матеуш не полетел к трем

ponad murem i pożyczył od trzech
wesołych krasnoludków flaszkę
zielonego płynu, pan Kleks na pewno
byłby stracił rozum i już dzisiaj nie
istniałaby jego słynna Akademia.
веселым гномам и не взял у них
взаймы бутылку зеленой настойки,
пан Клякса наверняка сошел бы с
ума и навсегда исчезла бы его
знаменитая академия.
 33

Po pierwszym śniadaniu pan Kleks Позавтракав, пан Клякса налепляет

przytwierdza do twarzy swoje piegi i веснушки и одевается. Нелишне
zaczyna się ubierać. Warto tutaj opisać описать внешний вид и одежду пана
strój pana Kleksa i jego wygląd. Кляксы.

Pan Kleks jest średniego wzrostu, ale
nie wiadomo zupełnie, czy jest gruby,
czy chudy, albowiem cały tonie po
prostu w swoim ubraniu. Nosi szerokie
spodnie, które chwilami, zwłaszcza
podczas wiatru, przypominają balon;
niezwykle obszerny, długi surdut
koloru czekoladowego lub bordo;
aksamitną cytrynową kamizelkę,
zapinaną na szklane guziki wielkości
śliwek; sztywny, bardzo wysoki
kołnierzyk oraz aksamitną kokardkę
zamiast krawata. Szczególną
osobliwość stroju pana Kleksa
stanowią kieszenie, których ma
niezliczoną po prostu ilość.
Пан Клякса среднего роста, но
нельзя понять, толстый он или
тонкий, потому что одежда на нем
сидит мешком. Он носит
широченные штаны, которые во
время ветра надуваются, как
воздушный шар; просторный сюртук
— цвета не то шоколадного, не то
бордо; бархатный, лимонного цвета
жилет с большими стеклянными
пуговицами; высокий стоячий
воротник и бархатный бант вместо
галстука. Особенное своеобразие
костюму пана Кляксы придают
карманы. Их у него видимо-
невидимо.

W spodniach jego zdołałem naliczyć Я насчитал на его штанах

szesnaście kieszeni, w kamizelce zaś
dwadzieścia cztery. W surducie
natomiast jest tylko jedna kieszeń, i to
w dodatku z tyłu. Przeznaczona jest
ona dla Mateusza, który ma prawo
przebywać w niej, kiedy mu się tylko
spodoba.
шестнадцать карманов, а на жилете
двадцать четыре. Зато в сюртуке
всего один карман и тот сзади. Этот
карман предназначен для Матеуша,
и Матеуш может забираться туда
когда захочет.

Dlatego też, gdy pan Kleks przychodzi
rano do pracy i ma już usiąść w fotelu,
z tylnej kieszeni jego surduta rozlega
się nagle głos:
По утрам, когда пан Клякса приходит
на работу и собирается сесть в
кресло, из заднего кармана
доносится душераздирающий
вопль:

– Aga, ak! — Баю, даю! Баю, даю!

Co znaczy: Это значит:


– Uwaga, szpak!
Wówczas pan Kleks rozsuwa poły
surduta i siada ostrożnie, ażeby nie
przygnieść Mateusza.
Zresztą nie zawsze ostrożność ta jest
potrzebna, gdyż zdarza się nieraz, że
wchodząc rano do klasy pan Kleks
mówi:
– Adasiu, zabierz ten fotel.
Gdy zaś fotel jest zabrany, pan Kleks
siada sobie wygodnie w powietrzu,
akurat w tym miejscu, gdzie
przypadało siedzenie fotela.
W kieszeniach kamizelki pana Kleksa
mieszczą się rozmaite przedmioty,
które budzą podziw i zazdrość
wszystkich uczniów Akademii. Jest tam настойкой, табакерка с запасными
flaszka z zielonym płynem, tabakierka z веснушками, увеличительный насос,
zapasowymi piegami, powiększająca
pompka, senny kwas, o którym jeszcze
opowiem, kolorowe szkiełka, kilka
płomyków świec, pigułki na porost
włosów, złote kluczyki oraz rozmaite
inne osobliwości pana Kleksa.
Kieszenie spodni są, moim zdaniem,
bez dna. Pan Kleks może schować w
nich, co tylko zechce, i nigdy nie znać,
że cokolwiek w nich się znajduje.
Mateusz opowiadał mi, że przed
pójściem spać pan Kleks opróżnia
wszystkie kieszenie spodni i układa ich
zawartość w sąsiednim pokoju, przy
czym nieraz zdarza się tak, że w
jednym pokoju miejsca nie wystarcza i
34
«Погибаю, пропадаю! Погибаю,
пропадаю!»
Тогда пан Клякса, прежде чем сесть,
старательно расправляет полы
сюртука, чтобы не раздавить
Матеуша.
Но не всегда Матеушу приходится
предостерегать пана Кляксу. Иногда
пан Клякса, войдя в класс, сам
говорит:
— Адась, убери, пожалуйста, кресло.
Я убираю кресло, и пан Клякса как
ни в чем не бывало садится на
воздух, туда, где оно только что
стояло.
В жилетных карманах у пана Кляксы
столько добра, что у нас просто дух
захватывает. Тут бутылка с зеленой
снотворный квас, о котором я еще
расскажу, цветные стекляшки,
свечные огоньки, таблетки для
ращения волос, золотые ключики и
другие ценные вещи.
Карманы штанов, по-моему,
бездонны. Пан Клякса может
спрятать туда что угодно и забыть,
что у него там лежит.
Матеуш рассказывал мне, что,
перед тем как лечь спать, пан Клякса
опорожняет карманы и складывает
их содержимое в отдельной
комнате, причем нередко случается,
что одной комнаты мало и
 35

trzeba otworzyć dodatkowo drugi, a приходится открывать вторую, а то и

niekiedy nawet trzeci pokój. третью.

Głowa pana Kleksa nie przypomina Такой головы, как у пана Кляксы, нет
żadnej spośród głów, które się ни у кого другого. У него огромная
kiedykolwiek w życiu widziało. Pokryta шевелюра, переливающаяся всеми
jest ogromną czupryną, mieniącą się цветами радуги. А подбородок пана
wszystkimi barwami tęczy, i okolona Кляксы обрамлен черной как смоль
bujną zwichrzoną brodą, czarną jak растрепанной бородой.
smoła.

Nos zajmuje większą część twarzy pana Большую часть лица занимает нос;
Kleksa, jest bardzo ruchliwy i он очень подвижен и
przekrzywiony w prawo albo w lewo, поворачивается то вправо, то влево,
w zależności od pory roku. Na nosie в зависимости от времени года. На
tkwią srebrne binokle, bardzo носу сидит пенсне, похожее на
przypominające mały rower, pod маленький велосипед, а под носом
nosem zaś rosną długie sztywne wąsy растут длинные жесткие оранжевые
koloru pomarańczy. Oczy pana Kleksa усы. Глаза у пана Кляксы как два
są jak dwa świderki i gdyby nie binokle, сверла, и, если бы не пенсне, он
które je osłaniają, na pewno протыкал бы ими всех насквозь.
przekłuwałby nimi na wylot.

Pan Kleks widzi absolutnie wszystko, a Пан Клякса видит абсолютно все —
kiedy chce zobaczyć to, czego nie видимое и даже невидимое.
widzi, też ma na to sposób.

Otóż w jednej z piwnic В одном из погребов хранятся

przechowywane są stale
różnokolorowe baloniki z
przyczepionymi do nich małymi
koszyczkami. Dopiero przed paru
tygodniami dowiedziałem się, do czego
służą one panu Kleksowi.
маленькие разноцветные
воздушные шарики с привязанными
к ним корзинками. Недели две
назад я узнал, для чего они пану
Кляксе.

Było to tak: w chwili gdy wstawaliśmy
od obiadu, przybiegł z miasta Filip i
opowiedział, że przy zbiegu ulic
Rezedowej i Śmiesznej zepsuł się
tramwaj, całkowicie zatarasował drogę
i nikt go nie potrafi naprawić.
Было это так. Когда мы вставали из-
за стола после обеда, из города
примчался Филипп с известием, что
на перекрестке Резедовой и
Смешной улиц застрял трамвай и
никто не может его починить.
 36

Pan Kleks kazał przynieść sobie Пан Клякса велел принести из

natychmiast jeden balonik, do
koszyczka przytwierdzonego pod nim
włożył prawe swoje oko, nastawił
odpowiednio blaszany ster i po chwili
balonik poleciał w kierunku miasta.
погреба один воздушный шарик,
положил в корзинку свой правый
глаз, и шарик полетел в город.

– Przygotujcie się, chłopcy, do drogi – — Собирайтесь в дорогу, мальчики,

rzekł do nas pan Kleks. – Za chwilę już — сказал пан Клякса, — сейчас он
będę widział, co stało się tramwajowi, i вернется. Я узнаю, что случилось с
pójdziemy go ratować. трамваем, и мы пойдем к нему на
выручку.

W istocie, po pięciu minutach balonik В самом деле, не прошло и пяти

wrócił i spadł prosto pod nogi pana минут, как воздушный шарик
Kleksa. вернулся и опустился прямо у ног
пана Кляксы.

Pan Kleks wyjął z koszyka oko, włożył Пан Клякса вставил свой глаз на
je na swoje miejsce i powiedział z место и с улыбкой промолвил:
uśmiechem:

– Teraz wszystko już widzę: — Все ясно — левое заднее колесо

tramwajowi zabrakło smaru w lewym
tylnym kole, a ponadto do przedniej
osi dostał się piasek. Niezależnie od
tego na dachu przetarły się druty, a
motorniczemu spuchła wątroba.
Ruszamy! Anastazy, otwieraj bramę!
Żwawo! Maszerujemy!
нуждается в смазке, в переднюю ось
набился песок, на крыше
разъединились ведущие от дуги
провода, а у вагоновожатого опухла
печень. Анастази, открывай ворота!
Шагом марш!

Czwórkami wyszliśmy na ulicę, a pan Мы вышли строем на улицу, пан

Kleks podążał za nami. Po chwili zdjął z Клякса — сзади. По дороге он снял
nosa binokle, przytknął do nich пенсне и приставил к нему
powiększającą pompkę i binokle увеличительный насос. Пенсне стало
zaczęły rosnąć. Gdy stały się już tak расти. Когда оно достигло размеров
duże jak rower, pan Kleks wsiadł na nie настоящего велосипеда, пан Клякса
i pojechał naprzód wskazując nam вскочил на него и поехал впереди,
drogę. указывая дорогу.

W ten sposób dotarliśmy niebawem do Вскоре мы были на Смешной улице.

ulicy Śmiesznej.
 37
W poprzek ulicy istotnie stał pusty
tramwaj, całkowicie tamując ruch.
Kilku tramwajarzy i mechaników,
sapiąc i ocierając pot, krzątało się
dookoła zepsutego wozu.
Na widok pana Kleksa wszyscy się
rozstąpili. Pan Kleks kazał nam otoczyć
tramwaj i wziąć się za ręce, ażeby nikt
nie miał do niego dostępu, po czym
zbliżył się do motorniczego, który wił
się w bólach, i dał mu połknąć małe
niebieskie szkiełko.
Następnie zajął się zepsutym
tramwajem.
Wyjął więc ze swych bezdennych
kieszeni małą słuchawkę, młoteczek,
angielski plasterek, słoiczek z żółtą
maścią i flaszkę z jodyną. Opukał
tramwaj ze wszystkich stron i boków,
osłuchał go dokładnie, po czym
wysmarował żółtą maścią motor i
korbę. Osie pokropił jodyną, a w końcu
wdrapał się na dach tramwaju i
pozalepiał angielskim plasterkiem
przetarte części drutu.
Wszystkie te zabiegi trwały nie więcej
niż dziesięć minut.
– Gotowe – rzekł pan Kleks – można
jechać!
Po tych słowach motorniczy,
wyleczony przez pana Kleksa, z
wesołym uśmiechem wskoczył na
pomost, zakręcił korbą i tramwaj
potoczył się lekko po szynach, jak
gdyby tylko co wyszedł z fabryki. Po
naprawieniu tramwaju wróciliśmy do
domu, śpiewając po drodze marsz
Akademii pana Kleksa.
На перекрестке, затормозив
движение, стоял пустой трамвай.
Несколько слесарей и механиков,
пыхтя и вытирая пот, возились
вокруг него.
Увидев пана Кляксу, все
расступились. Пан Клякса велел нам,
взявшись за руки, оцепить трамвай и
никого не подпускать. Он подошел к
вагоновожатому, корчившемуся от
боли, и дал ему проглотить
маленькое голубое стеклышко.
Потом занялся самим трамваем.
Опустил руку в один из своих
бездонных карманов и вынул
слуховую трубку, молоточек,
лейкопластырь, банку желтой мази
и бутылку йода; обстукал трамвай со
всех сторон, внимательно выслушал
его, смазал мотор и руль желтой
мазью, а ось — йодом. Взобрался на
крышу и слепил пластырем
разъединившиеся провода.
Вся эта процедура заняла не больше
десяти минут.
— Готово! — объявил торжественно
пан Клякса. — Можно ехать!
Вылеченный паном Кляксой
вагоновожатый вскочил на
площадку, включил мотор, и
трамвай, как новенький, легко
заскользил по рельсам. А мы пошли
домой, распевая марш академии
пана Кляксы.
 38
W kilka dni później widziałem jeszcze
raz, jak pan Kleks, mówiąc jego
słowami, wysłał oko na oględziny.
Leżeliśmy wówczas wszyscy razem w
parku nad stawem i zapisywaliśmy w
zeszytach kumkanie żab. Pan Kleks
nauczył nas odróżniać w tym kumkaniu
poszczególne sylaby i okazało się, że
można z nich zestawić bardzo ładne
wierszyki.
Ja sam na przykład zdołałem
zanotować wierszyk następujący:
Księżyc raz odwiedził staw,
Bo miał dużo ważnych spraw.
Zobaczyły go szczupaki:
"Kto to taki? Kto to taki?"
Księżyc na to odrzekł szybko:
"Jestem sobie złotą rybką!"
Słysząc taką pogawędkę,
Rybak złowił go na wędkę,
Dusił całą noc w śmietanie
I zjadł rano na śniadanie.
Gdyśmy siedzieli nad stawem, pan
Kleks przeglądał się w wodzie i w
pewnej chwili tak się nieszczęśliwie
przechylił, że z kamizelki wypadła mu
powiększająca pompka. Widzieliśmy
wszyscy, jak zanurzyła się w wodzie, i
zanim pan Kleks zdążył ją złapać,
poszła na dno.
Nie namyślając się długo, skoczyłem do
stawu, a za mną kilku innych
chłopców, jednak wszystkie nasze
poszukiwania nie zdały się na nic. Po
prostu znikła bez śladu.
Через несколько дней я еще раз
видел, как пан Клякса, по его
выражению, послал глаз в разведку.
Мы сидели у пруда и записывали в
тетрадки кваканье лягушек. Пан
Клякса научил нас выбирать из
кваканья отдельные слоги и
складывать из них стишки.
Вот, например, какой у меня
получился стишок:
Для особо важных дел
Месяц с неба в пруд слетел.
Рыбы встали на дыбы:
«Как бы не было беды!»
Отвечал он им, сияя:
«Я ведь рыбка золотая».
А рыбак вскричал: «Ха-ха!
Будет славная уха!» —
На крючок поймал разиню
И отнес домой в корзине.
Так вот, значит, сидели мы у пруда, а
пан Клякса глядел в воду. Он так
низко наклонился, что из жилетного
кармана у него выпал
увеличительный насос и пошел ко
дну.
Недолго думая я прыгнул в воду, а
за мной еще несколько ребят, но
насоса мы не нашли.
 39

Wówczas pan Kleks wyjął prawe oko i Тогда пан Клякса кинул в воду свой
wrzucił je do wody, mówiąc: правый глаз и сказал:

– Wysyłam oko na oględziny. Dowiemy — Посылаю глаз в разведку! Пусть

się zaraz, gdzie leży pompka. укажет, где насос!

Gdy po chwili oko wypłynęło na Глаз тотчас вынырнул обратно. Пан

powierzchnię i pan Kleks włożył je z Клякса вставил его на место и
powrotem na miejsce, zawołał: радостно закричал:

– Widzę! Leży w jamie zamieszkanej — Ура! Я вижу насос — он в яме, где

przez raki, cztery metry od brzegu. живут раки, в четырех шагах от
берега!

Natychmiast dałem nurka pod wodę i Я бросился в воду и тут же нашел

rzeczywiście znalazłem pompkę ściśle насос, именно в том месте, которое
tam, gdzie mi wskazał pan Kleks. указал пан Клякса.

Przed tygodniem pan Kleks zgotował А неделю назад пан Клякса

nam niespodziankę nie lada. Kazał преподнес нам сюрприз. Он велел
przynieść sobie z piwnicy niebieski принести из погреба голубой
balonik, włożył prawe oko do воздушный шарик, положил глаз в
koszyczka i rzekł: корзинку и объявил торжественно:

– Wysyłam je na księżyc. Muszę — Посылаю глаз на Луну. Хочу

dowiedzieć się, kto mieszka na узнать, кто там живет, и сочинить
księżycu, bo chcę napisać dla was для вас сказку про лунных жителей.
bajkę o księżycowych ludziach.

Balonik niebawem uniósł się w górę, Шарик сразу улетел — и пока не

ale dotąd jeszcze nie wrócił. Pan Kleks вернулся. Но пан Клякса говорит, что
jednak powiada, że księżyc jest bardzo еще не время: Луна очень высоко и
wysoko i że balonik na pewno wróci шарик вернется не раньше Нового
przed Bożym Narodzeniem. года. Пан Клякса смотрит пока
Tymczasem pan Kleks patrzy jednym одним глазом, а второй залеплен
okiem, drugie zaś zalepił sobie пластырем.
angielskim plasterkiem.

Wracając do codziennych zwyczajów Но вернемся к прерванному

pana Kleksa, chciałbym jeszcze рассказу. Совершив утренний туалет,
wspomnieć tutaj, że rano, gdy tylko пан Клякса идет вниз, на урок.
pan Kleks się ubierze, schodzi na dół Собственно говоря, даже не идет, а
 40

na lekcje. Właściwie nie można съезжает по перилам, сидя верхом и

powiedzieć, że pan Kleks schodzi, gdyż придерживая руками пенсне на
zjeżdża po poręczy, siedząc na niej jak носу.
na koniu i przytrzymując sobie oburącz
binokle na nosie.
Nie byłoby w tym zresztą nic В этом не было бы ничего
szczególnego, gdyby nie to, że pan удивительного, но пан Клякса так же
Kleks równie łatwo wjeżdża po poręczy легко въезжает по перилам вверх.
na górę. W tym celu nabiera pełne Для этого он делает глубокий вдох,
usta powietrza, wydyma policzki i staje надувает щеки и становится легким
się lekki jak piórko. W ten sposób pan как перышко. Он может не только
Kleks nie tylko wjeżdża po poręczy, ale въезжать по перилам, но и летать,
może również unosić się swobodnie w когда это ему бывает нужно, как,
górę, gdzie i kiedy zechce, a zwłaszcza например, во время охоты за
wtedy, gdy udaje się na połów motyli. бабочками. Бабочки — одно из
Motyle stanowią nieodzowną część самых любимых блюд пана Кляксы,
pożywienia pana Kleksa, a na drugie за вторым завтраком он не ест
śniadanie nie jada nic innego. ничего другого.

– Zapamiętajcie sobie, moi chłopcy – — Запомните, мальчики, — сообщил

oświadczył nam kiedyś pan Kleks – że
smak mieści się nie tylko w samym
pożywieniu, lecz również w jego
barwie. Na pożywieniu mi nie zależy,
gdyż dostatecznie nasycam się
pigułkami na porost włosów, ale
podniebienie mam bardzo wybredne i
lubię różne smaczne rzeczy.
он как-то, — вкус еды зависит не от
самого продукта, а от его цвета. Мне
еда не нужна, я вполне сыт
таблетками для ращения волос. Но у
меня ужасно чувствительное небо, и
я обожаю всякие изысканные
блюда.

Dlatego też jadam tylko to, co jest Вот почему я ем исключительно

kolorowe, a więc motyle, kwiaty, różne цветную пищу. Например, бабочек,
kolorowe szkiełka oraz potrawy, które цветы, разноцветные стеклышки и
sam sobie pomaluję na jakiś smaczny другие деликатесы, которые сам
kolor. крашу в какой-нибудь вкусный цвет.

Zauważyłem jednak, że jedząc motyle Но я однажды заметил, что, съев

pan Kleks wypluwa pestki takie same, бабочку, пан Клякса выплюнул
jakie są w czereśniach lub wiśniach. косточку, похожую на косточку
черешни или вишни.

Zgadując moje myśli pan Kleks mi Пан Клякса объяснил мне, что ест
wyjaśnił, że jada tylko specjalny только особый сорт бабочек, у
 41
gatunek motyli, które mają wewnątrz
pestki i które można sadzić na
grządkach jak fasolę.
Wszyscy uczniowie pana Kleksa myślą,
że to bardzo łatwo unosić się w
powietrzu tak jak on.
Nadymają się więc z całych sił,
wydymąją policzki, naśladując ruchy
pana Kleksa, ale mimo to nic im się nie
udaje. Arturowi z wysiłku krew poszła z
nosa, a jeden z Antonich o mało nie
pękł.
Na równi z mymi kolegami
przeprowadzałem te same próby, ale
upływał dzień za dniem i chociaż pan
Kleks udzielał nam pewnych
wskazówek, wysiłki moje pozostały bez
rezultatu.
Aż naraz w niedzielę po południu
wciągnąłem w siebie powietrze tak
jakoś dziwnie, że poczułem wewnątrz
niezwykłą lekkość, a gdy nadto jeszcze
wydąłem policzki, ziemia poczęła mi
się usuwać spod nóg i uniosłem się w
górę.
NAUKA W AKADEMII
Co rano punktualnie o piątej Mateusz
otwiera tak zwane śluzy. Są to
niewielkie otwory w suficie,
poumieszczane akurat nad łóżkami
chłopców. Otworów takich jest tyle, ile
łóżek, czyli ogółem dwadzieścia cztery.
Gdy je Mateusz otwiera, zaczyna przez
nie sączyć się zimna woda, która kapie
prosto na nasze nosy.
которых есть косточки и которые
растут в огороде, как фасоль.
Ребятам иногда кажется, что летать,
как пан Клякса, совсем не трудно.
И они начинают тужиться изо всех
сил, надувают щеки, повторяют все
движения пана Кляксы, но у них
ничего не выходит. У Артура от
натуги пошла кровь из носа, а один
из Антониев чуть не лопнул.
И я вместе со всеми делал попытки
летать, но у меня тоже ничего не
получалось, хотя пан Клякса давал
нам всем ценные советы.
Но в прошлое воскресенье, после
обеда, я случайно сделал глубокий
вдох и вдруг почувствовал себя
необыкновенно легким, а когда я
вдобавок надул щеки, земля
выскользнула у меня из-под ног, и я
взлетел.
Занятия в академии
Каждое утро в пять часов Матеуш
открывает так называемые шлюзы.
Это небольшие отверстия в потолке,
расположенные над нашими
кроватями. У каждого ученика свой
шлюз, так что их ровно двадцать
четыре. Когда Матеуш открывает
шлюзы, оттуда нам прямо на нос
капает холодная вода.
 42

W ten sposób Mateusz budzi uczniów Так Матеуш будит нас.

pana Kleksa.

Równocześnie rozlega się donośny głos Одновременно раздается его

Mateusza: команда:

– Udka, awać! — Ать, тва!

Co znaczy: Это значит:

– Pobudka, wstawać! «Вставать, братва!»

Na to wezwanie zrywamy się wszyscy z Мы вскакиваем с постели и

łóżek i ubieramy się jak najprędzej, поспешно одеваемся. Чему сегодня
gdyż umieramy po prostu z ciekawości, научит нас пан Клякса?
czego nas tym razem będzie uczył pan
Kleks.

Sypialnia nasza jest bardzo obszerna. Наша спальня очень большая. Вдоль
Wzdłuż ścian biegną umywalnie i każdy стен тянутся умывальники, и у
z nas ma swój własny prysznic. каждого из нас свой душ. Мыться
Myjemy się bardzo chętnie, gdyż z одно удовольствие, потому что из
pryszniców tryska woda sodowa z душа течет газированная вода с
sokiem, przy czym na każdy dzień сиропом. Что ни день — другой
tygodnia przypada inny sok. Jeśli сироп. Я больше всего люблю
chodzi o mnie, to najstaranniej myję малиновый, поэтому моюсь в среду.
się w środy, gdyż tego dnia do wody Сиропы пана Кляксы хорошо
dodawany jest sok malinowy, za мылятся и дают много пены, так что
którym przepadam. Soki pana Kleksa по утрам наша спальня похожа на
doskonale się mydlą i dają dużo piany, огромное бельевое корыто.
toteż sypialnia nasza zawsze z rana
wygląda jak wielka balia z mydlinami.

Ubranie nasze składa się z Мы одеты в одинаковые синие

granatowych koszul, białych, długich рубашки, белые штаны, синие чулки,
spodni, granatowych pończoch i белые башмаки. А провинившихся
białych trzewików. Jeśli któryś z заставляют надевать желтый галстук
chłopców coś przeskrobie albo nie в зеленую крапинку. Это довольно
umie lekcji, wówczas za karę musi красивый галстук, но у нас он
nosić przez cały dzień żółty krawat w считается позорным.
zielone grochy. Krawat taki jest bardzo
piękny i właściwie każdy powinien by
 43

go chętnie nosić, my jednak martwimy

się okropnie, gdy spotka którego z nas
taka kara.

O wpół do szóstej zabieramy nasze В половине шестого, захватив с

senne lusterka i udajemy się do jadalni собой сонные зеркальца, мы
na śniadanie. отправляемся в столовую.

Stoi tam pośrodku duży okrągły stół, Там посреди комнаты стоит
przy którym każdy uczeń ma swoje большой обеденный стол, за
stałe miejsce. которым у каждого из нас
постоянное место.

Szyby w oknach są różnokolorowe, co Окна здесь с цветными стеклами,

bardzo podnosi smak wszystkich чтоб еда была вкуснее.
potraw.

Pan Kleks śniadania i kolacje jada Пан Клякса завтракает и ужинает

osobno, natomiast podczas obiadu отдельно, а во время нашего обеда
unosi się w powietrzu ponad stołem z летает над столом с лейкой в руках и
polewaczką w ręce i polewa nam поливает кушанья соусом. Соусы
potrawy rozmaitymi sosami. Każdy sos бывают разные, и у всякого свое
posiada inną właściwość: biały назначение: белый укрепляет зубы,
wzmacnia zęby, niebieski poprawia голубой улучшает зрение, желтый
wzrok, żółty reguluje oddech, szary облегчает дыхание, серый
oczyszcza krew, zielony usuwa łupież. обновляет кровь, а зеленый
разгоняет хандру.

Mateusz podczas jedzenia stoi na Матеуш во время еды сидит на

krawędzi wazonu pośrodku stołu i цветочном горшке и следит, чтобы
uważa. abyśmy nic nie pozostawiali na мы ничего не оставляли на тарелках.
talerzach.

O godzinie szóstej rano Mateusz В шесть часов Матеуш берет в клюв

chwyta w dziób mały srebrny маленький серебряный колокольчик
dzwoneczek i dzwoni na apel. и сзывает всех на перекличку. Мы
Biegniemy wówczas wszyscy do сломя голову бежим в кабинет пана
gabinetu pana Kleksa, gdzie pan Kleks Кляксы, где он давно ждет нас и в
już na nas czeka i na dzień dobry całuje знак приветствия целует каждого в
każdego w czoło. лоб.

Po apelu pan Kleks wchodzi do dużej
szafy stojącej w rogu gabinetu i przez
okienko w jej drzwiach odbiera od nas
senne lusterka. Mają one swoje
szczególne przeznaczenie.
Na nocnych stolikach przy każdym z
łóżek stoi takie lusterko przez całą noc. тумбочке, и в них отражаются наши
Odbijają się w nich nasze sny i rano,
gdy lusterka oddajemy panu Kleksowi,
ogląda on dokładnie, co śniło się
każdemu z nas. Sny niedobre, nie
dokończone, głupie i nieodpowiednie
idą do śmietnika, a pozostają tylko te,
które spodobały się panu Kleksowi.
Za pomocą waty nasyconej sennym
kwasem pan Kleks zbiera z lusterek
wszystkie wybrane sny i wyciska je do
porcelanowej miseczki. Tam suszą się
one przez jakiś czas. Gdy wyschną już
na proszek, pan Kleks na specjalnej
maszynce wytłacza z nich okrągłe
pastylki, które wszyscy zażywamy na
noc.
Dzięki temu mamy coraz ładniejsze i
coraz ciekawsze sny, a najpiękniejsze z
nich pan Kleks zapisuje w senniku
swojej Akademii.
Lekcje rozpoczynają się o siódmej
rano.
Nigdzie chyba chłopcy nie uczą się tak
chętnie, jak w Akademii pana Kleksa.
Przede wszystkim nigdy nie wiadomo,
co pan Kleks danego dnia wymyśli, a
44
После переклички пан Клякса
залезает в большой шкаф и через
круглое окошечко принимает от нас
зеркальца. Это не простые
зеркальца.
Ночью они стоят у каждого на
сны, а утром пан Клякса проверяет,
что нам снилось. Неинтересные и
бестолковые сны он выбрасывает на
помойку, а хорошие оставляет.
Пан Клякса снимает сны с
поверхности зеркалец ваткой,
смоченной в снотворном квасе, и
выжимает в фарфоровое блюдечко.
Там они некоторое время сохнут.
Потом из образовавшегося белого
порошка на специальном станочке
пан Клякса штампует таблетки,
которые мы принимаем на ночь.
Благодаря этому нам снятся все
более осмысленные и интересные
сны. Самые выдающиеся из них пан
Клякса записывает в большой
академический сонник.
Уроки у нас начинаются рано, в семь
часов утра.
И несмотря на это, ни в одной школе
ребята не учатся с таким
удовольствием, как в академии пана
Кляксы.
Во-первых, пан Клякса всегда
придумывает что-нибудь новое, а
 45
po wtóre – wszystko, czego się
uczymy, jest ogromnie ciekawe i
zabawne.
– Pamiętajcie, chłopcy – rzekł do nas
na samym początku pan Kleks – że nie
będę was uczył ani tabliczki mnożenia,
ani gramatyki, ani kaligrafii, ani tych
wszystkich nauk, które są zazwyczaj
wykładane w szkołach. Ja wam po
prostu pootwieram głowy i naleję do
nich oleju.
Ażeby każdy mógł zorientować się,
jakiego rodzaju nauki pobieramy w
Akademii pana Kleksa, opowiem dla
przykładu przebieg dnia wczorajszego,
gdyż na opisanie wszystkich lekcji,
przedmiotów, wykładów, zajęć i
ćwiczeń z całego roku nie
wystarczyłoby miejsca w żadnej
książce.
Otóż wczoraj pierwsza lekcja była to
lekcja kleksografii. Naukę tę wymyślił
pan Kleks, abyśmy wiedzieli, jak trzeba
obchodzić się z atramentem.
Kleksografia polega na tym, że na
arkuszu papieru robi się kilka dużych
kleksów, po czym arkusz składa się na
pół i kleksy rozmazują się po papierze,
przybierając kształty rozmaitych figur,
zwierząt i postaci.
Niekiedy z rozgniecionych kleksów
powstają całe obrazki, do których
dopisujemy odpowiednie historyjki,
wymyślone przez pana Kleksa.
во-вторых, на уроках бывает очень
весело.
— Предупреждаю, мальчики, —
сказал нам в первый день занятий
пан Клякса, — у меня вам не
придется заучивать таблицу
умножения или правила
грамматики. Я просто открою ваши
головы и пролью туда свет.
Если вам интересно узнать, какие
предметы мы проходим в академии
пана Кляксы, могу рассказать про
вчерашний день, потому что для
описания всех дней не хватило бы
места даже в самой толстой книжке.
Вчера первым был урок
кляксописания. Пан Клякса нарочно
придумал этот предмет, чтобы мы
научились пользоваться чернилами.
Происходило это так: на большие
листы белой бумаги ставилось
несколько клякс, потом лист
складывался вдвое, чтобы кляксы
размазались. Из этих клякс
возникали изображения птиц,
зверей, людей и даже целые
картины.
Пан Клякса придумывал к ним стихи,
а мы их писали под рисунком.
 46
Myślę, że sam pan Kleks powstał z
takiego właśnie rozgniecionego
atramentowego kleksa i dlatego tak się
nazywa.
Mateusz jest zdania, że po panu
Kleksie można się wszystkiego
spodziewać i że moje przypuszczenia
są całkiem prawdopodobne.
Do jednego z moich obrazków pan
Kleks ułożył taki dwuwiersz:
Bardzo trudno jest mi orzec, Czy to
ptak, czy nosorożec.
Lekcja kleksografii niezmiernie nam
przypadła do gustu. Poszło na nią kilka
flaszek atramentu i cały stos papieru,
nie mówiąc już o tym, że wszyscy
byliśmy ubrudzeni atramentem aż po
łokcie. Wieczorem musieliśmy użyć do
mycia soku cytrynowego, gdyż żaden
nie mógł odmyć plam z naszych rąk i
twarzy.
Po lekcji kleksografii zabraliśmy się do
przędzenia liter. Zauważyliście pewno
wszyscy, że drukowane litery w
książkach składają się z czarnych
niteczek, posplatanych w
najrozmaitszy sposób. Pan Kleks
nauczył nas rozplątywać litery,
rozplatać poszczególne małe niteczki i
łączyć je w jedną długą nitkę, którą
następnie nawija się na szpulkę.
W ten sposób nawinęliśmy już na
szpulki mnóstwo książek z biblioteki
pana Kleksa, tak że na półkach zostały
tylko puste stronice, bez liter.
Мне кажется, что пан Клякса сам
возник из такой кляксы, потому его
так и зовут.
Матеуш говорит, что это вполне
возможно.
К одному из моих рисунков пан
Клякса сочинил такой стишок:
Это что? Не разберу:
Муха или кенгуру?
Урок кляксописания нам очень
понравился. Мы израсходовали
несколько бутылок чернил и рулон
бумаги, не говоря уж о том, что сами
с ног до головы были в чернилах. А
вечером всем пришлось принять
душ с малиновым сиропом, потому
что ничем другим чернила не
отмывались.
После кляксописания был урок
буквовязания. Вы, наверно, знаете,
что буквы состоят из маленьких
сплетенных ниточек. Так вот, пан
Клякса научил нас распутывать
ниточки, связывать в одну длинную
нить и наматывать на катушки.
Мы уже перемололи немало книг из
библиотеки пана Кляксы.

Z jednej książki można otrzymać
siedem, a czasem nawet osiem dużych
szpulek czarnych nici, na których pan
Kleks następnie wiąże supełki. Jest to
największa pasja Pana Kleksa.
Potrafi całymi godzinami siedzieć w
fotelu albo w powietrzu i wiązać
supełki.
Gdy zapytałem go, po co to robi,
odrzekł mi wielce zdziwiony:
– Jak to? Czy nie rozumiesz? Przecież
czytam! Przepuszczam litery przez
palce i mogę w ten sposób przeczytać
całą książkę, nie męcząc wzroku. Gdy
nawiniecie już na szpulki wszystkie
moje książki, nauczę was również
czytać palcami.
Po lekcji przędzenia liter pan Kleks
zaprowadził nas wszystkich na drugie
piętro i otworzył jeden z zamkniętych
pokojów.
– Wchodźcie ostrożnie, moi chłopcy –
rzekł pan Kleks wpuszczając nas do
środka – w sali tej mieści się szpital
chorych sprzętów, musicie uważać,
aby żadnego z nich nie urazić.
Pamiętacie, jak wyleczyłem zepsuty
tramwaj? Otóż dzisiaj chcę was
nauczyć leczenia chorych sprzętów.
Po wejściu na salę oczom naszym
przedstawiła się istna rupieciarnia.
Były tam fotele bez nóg, tapczany bez
sprężyn, popękane lustra, zepsute
zegary, popaczone stoły,
powykrzywiane szafy, dziurawe krzesła
47
Из одной книги получается семь-
восемь катушек ниток. Пан Клякса
вяжет на них узелки. Это его
любимое занятие.
Он может часами, сидя в кресле или
на воздухе, вязать узелки.
Однажды я не выдержал и спросил,
зачем он это делает. Он удивленно
ответил:
— Глупенький, разве ты не видишь?
Я читаю. Пропускаю буквы сквозь
пальцы, зрение от этого не портится,
а книга прочитана. Вот перемотаете
всю библиотеку, я вас тоже научу так
читать.
После урока буквовязания пан
Клякса повел нас на третий этаж и
открыл одну из дверей.
— Проходите осторожно, мальчики,
— предупредил он нас, — это
лечебница больных вещей.
Помните, как я вылечил трамвай?
Теперь я научу вас лечить
поломанные вещи.
Комната была завалена рухлядью.
Здесь были кресла без ножек,
диваны без пружин, разбитые
зеркала, испорченные часы,
поцарапанные столы,
перекосившиеся шкафы, дырявые
 48
i mnóstwo rozmaitych innych
zniszczonych sprzętów.
Pan Kleks kazał nam ustawić się pod
ścianami, sam natomiast zabrał się do
pracy.
Każdy sprzęt, do którego zbliżał się pan
Kleks, trzeszczał lub skrzypiał na jego
widok i ufnie ocierał się o jego ubranie.
Krzesła i stołki z radości tupały nogami,
a zegary pojękiwały zepsutymi
sprężynami.
Z największą ciekawością
przyglądaliśmy się zabiegom pana
Kleksa. Zabrał się on przede wszystkim
do stołu, który stał w rogu sali. Opukał
go dokładnie na wszystkie strony, ujął
za jedną z nóg i zmierzył mu puls, po
czym przemówił niezmiernie czule:
– No co, mój maleńki? Już cię nie boli,
prawda? Gorączka minęła, deski się
zrosły, za trzy-cztery dni będziesz
zdrów zupełnie.
Podczas gdy stół cichutko skomlał, pan
Kleks wysmarował mu blat żółtą
maścią i szpary w deskach przysypał
zielonkawym proszkiem.
Następnie zbliżył się do szafy, która
straszliwie zaskrzypiała obojgiem
drzwi.
– Jak tam? – zapytał pan Kleks. – Czy
bardzo jeszcze kaszlesz? Chyba nie.
Wkrótce już będziesz zdrowa, tylko się
nie martw.
стулья и другие пришедшие в
негодность предметы.
Пан Клякса велел нам стать в
сторонку, а сам взялся за работу.
Вещи подняли невообразимый
треск, скрип, скрежет. Табуретки и
стулья от радости затопали
ножками, а пружина в часах даже
ойкнула.
Затаив дыхание, мы следили за
работой пана Кляксы. Сначала он
подошел к столику в углу комнаты,
обстукал его со всех сторон, взял за
ножку, пощупал пульс и ласково
сказал:
— Ну, малыш, сегодня тебе полегче,
правда? Температура резко упала,
доски срослись. Дня через два ты
будешь совсем здоров!
Столик что-то простонал в ответ.
Тогда пан Клякса натер ему
столешницу мазью и посыпал щели
зеленым порошком.
Потом пан Клякса подошел к шкафу,
жалобно скрипевшему дверцами.
— Ну как? — поинтересовался пан
Клякса. — Прошел кашель? Нет? Ну
ничего, не горюй, скоро
поправишься!
 49
Mówiąc to, przyłożył ucho do jej Он прислонил ухо к стенке шкафа,
pleców, bardzo uważnie wysłuchał, po послушал, потом пипеткой накапал в
czym napuścił kroplomierzem do
wszystkich zawiasów po kropli oleju
rycynowego.
Szafa odetchnęła głęboko i czule
poczęła łasić się do pana Kleksa.
– Jutro cię jeszcze odwiedzę – rzekł
pan Kleks – bądź tylko dobrej myśli.
Na ścianie wisiało pęknięte lustro. Pan
Kleks przejrzał się w lustrze dokładnie i
poprawił sobie piegi na nosie, wyjął z
kieszeni czarny angielski plasterek i
nalepił go wzdłuż całego pęknięcia.
– Patrzcie, chłopcy, uczcie się, jak
trzeba leczyć pęknięte szkło! – zawołał
do nas wesoło pan Kleks.
Po tych słowach jął nacierać lustro
flanelową szmatką, a gdy po chwili
odlepił plasterek, nie było już ani śladu
pęknięcia.
Niech Anastazy i Artur zaniosą lustro
do jadalni. Jest już zdrowe –
powiedział pan Kleks.
Nieco dłużej trwały zabiegi przy
zepsutym zegarze. Trzeba było
przepłukiwać wszystkie śrubki,
zapuszczać kropelki, smarować i
nacierać pękniętą sprężynę,
jodynować wahadło.
– Biedactwo – rozczulał się nad nim
pan Kleks – tyle musisz się nacierpieć.
No, ale nic, wszystko będzie dobrze.
щели касторки.
Шкаф облегченно вздохнул и
благодарно приник к пану Кляксе.
— Завтра я тебя еще раз проведаю,
— успокоил его пан Клякса. — Будь
молодцом!
На стене висело треснутое зеркало.
Пан Клякса взглянул в него,
поправил на носу веснушки, потом
достал из кармана черный пластырь
и заклеил трещину.
— Вот, мальчики, учитесь чинить
разбитые стекла! — сказал он
весело.
Он потер фланелевой тряпочкой
зеркало и снял пластырь. Трещины
как не бывало.
— Все в порядке! Анастази и Артур,
отнесите его потом в столовую.
С часами было больше возни.
Пришлось промыть и протереть все
винтики, сжать растянувшуюся
пружину, прижечь маятник йодом.
— Бедняжки! — пожалел их пан
Клякса. — Натерпелись! Ну ничего,
скоро начнете ходить.
 50
Gdy pan Kleks pocałował go w
cyferblat i czule pogłaskał po
drewnianej szafce, zegar nagle
wydzwonił godzinę, wahadło poszło w
ruch i w całej sali rozległo się głośne
"Tik-tak, tik-tak, tik-tak".
Byliśmy po prostu zdumieni, a
niebawem mieliśmy sposobność
przekonać się, jak bardzo przywiązane
są do pana Kleksa chore sprzęty.
Zamierzaliśmy właśnie opuścić szpital,
gdy nagle okazało się, że pan Kleks
zgubił swoją ulubioną złotą
wykałaczkę.
– Nie wyjdę stąd, dopóki zguba się nie
znajdzie – oznajmił pan Kleks.
Rozpoczęły się poszukiwania. Wszyscy,
ilu nas tylko było, poklękaliśmy na
podłodze i pełzając na czworakach,
przeszukiwaliśmy zakamarki, kąty i
skrytki. Mateusz fruwał po całej sali,
wtykając dziób do rozmaitych szpar i
szczelin w podłodze i w ścianach, tylko
pan Kleks siedział w powietrzu z nogą
założoną na nogę, łykał pigułki na
porost włosów, bo mu kilka ze
zmartwienia wypadło, i rozmyślał.
Nic też dziwnego, że widząc zgryzotę
pana Kleksa i naszą niezaradność,
chore sprzęty, same zabrały się do
szukania zguby. Kulawe stoliki i stołki
kuśtykały po całej sali, dziurki od
klucza rozglądały się uważnie dookoła,
szuflady powysuwały się pojękując
dnami, lustra usiłowały odbić po kolei
wszystko, co tylko mogły w sobie
Он поцеловал часы в циферблат и
дружески похлопал по футляру.
Часы сразу зазвонили, стрелки
закрутились, маятник закачался, и
на всю лечебницу раздалось
звонкое: тик-так, тик-так, тик-так!
Нам было очень приятно, что
больные вещи так любят пана
Кляксу.
Перед самым уходом из лечебницы
пан Клякса вдруг обнаружил
пропажу своей любимой золотой
зубочистки.
— Никто отсюда не выйдет, пока она
не найдется, — заявил он.
Начались поиски. Мы облазили на
четвереньках весь пол, заглянули во
все углы. Матеуш совал клюв во все
дырки. А пан Клякса, расстроенный,
сидел в воздухе, закинув ногу на
ногу, и принимал таблетки для
ращения волос, потому что от горя у
него выпали два волоска.
Тогда больные вещи сами
принялись за поиски. Стулья и
табуретки, хромая и подпрыгивая,
носились по комнате. Замочные
скважины всюду заглядывали.
Ящики комодов и столов, кряхтя и
охая, высовывались и вытряхивали
свое содержимое прямо на пол.
Зеркала все отражали. Даже печка

pomieścić, wreszcie piec, pragnąc
także przyczynić się do znalezienia
wykałaczki, powtarzał nieustannie:
– Zimno-zimno-ciepło, zimno-ciepło-
ciepło.
Zegar chodził bardzo długo i dopiero
gdy zaczął się zbliżać do okna piec
zawołał:
– Ciepło-ciepło-ciepło!
Zegar obejrzał dokładnie parapet i
ramy okna, a potem zabrał się do
przeszukiwania firanek.
– Gorąco-gorąco! – wołał piec.
Okazało się, że wykałaczka
najspokojniej tkwiła w fałdach firanki
tuż nad podłogą.
W ten sposób chore sprzęty odnalazły
zgubę pana Kleksa.
Pobyt nasz w szpitalu przeciągnął się Мы провозились в лечебнице почти
do południa. O tej porze pan Kleks jada до полудня. Обычно в это время пан
zazwyczaj drugie śniadanie, my zaś
udajemy się nad staw lub na boisko,
gdzie codziennie odbywa się jedna
lekcja na świeżym powietrzu.
Zatem gdy po wyjściu ze szpitala
chorych sprzętów zeszliśmy na dół,
pan Kleks wypłynął przez okno do
ogrodu na połów motyli, Mateusz
natomiast zarządził zbiórkę i
poprowadził nas na boisko, na lekcję
geografii.
51
не пожелала оставаться в стороне и
без умолку причитала:
— Холодно… холодно… тепло.
Холодно… тепло… тепло!
Часы шли медленно, но, как только
они приблизились к окну, печь
завопила:
— Тепло!… Очень тепло!
Часы окинули взглядом подоконник
и стали ощупывать гардины.
— Горячо! Горячо! — закричала
печь.
Зубочистка нашлась. Она воткнулась
в гардину, почти у самого пола.
Так больные вещи нашли пропажу.
Клякса улетал на охоту за
бабочками, а мы шли к пруду или на
площадку, где у нас один урок
всегда проходил на свежем воздухе.
Так было и на этот раз. Пан Клякса
выпорхнул через окно в сад и
полетел на охоту, а мы с Матеушем
отправились во двор на урок
географии.
 52
Byłem już poprzednio w dwóch
szkołach, ale po raz pierwszy w życiu
widziałem taką lekcję geografii.
Mateusz wytoczył na boisko dużą piłkę
zrobioną z globusa, rozdzielił nas
wszystkich na dwie drużyny i
powyznaczał nam stanowiska zupełnie
tak, jak do gry w piłkę nożną. Mateusz
był sędzią, fruwał nieustannie w ślad
za piłką i gwizdał, gdy któryś z nas
popełniał błędy. Cała zaś sztuka
polegała na tym, aby uderzając w piłkę
nogą, wymieniać równocześnie miasto,
rzekę albo górę, w którą właśnie trafił
czubek trzewika.
Na znak dany przez Mateusza gra
rozpoczęła się. Biegaliśmy za globusem
jak szaleni i kopaliśmy piłkę z całych sił.
Przy każdym kopnięciu padał okrzyk
któregoś z graczy:
– Radom!
– Australia!
– Londyn!
– Tatry!
– Skierniewice!
– Wisła!
– Berlin!
– Grecja!
Первый раз в жизни я видел такой
урок географии, хотя до этого учился
в двух школах.
Матеуш выкатил на поле большой
глобус и разделил нас на две
команды, как при игре в футбол.
Матеуш был судьей. Он без устали
носился за мячом и свистел, если
кто-нибудь допускал промах. Игра
заключалась в том, чтобы
одновременно с ударом по глобусу
назвать местность, куда угодил
носок башмака.
Матеуш засвистел, и игра началась.
Мы носились по полю как угорелые
и изо всех сил били по мячу.
При каждом ударе раздавался голос
кого-нибудь из игроков:
— Краков!
— Австралия!
— Лондон!
— Татры!
— Кунцево!
— Висла!
— Берлин!
— Греция!

Mateusz gwizdał raz po raz, okazywało
się bowiem, że Antoni wymienił
Skierniewice zamiast Mysłowic, Albert
pomieszał Kielce z Chinami, zaś
Anastazy wziął Afrykę za Morze
Bałtyckie.
Gra ta bawiła nas niesłychanie,
popychaliśmy jeden drugiego,
przewracaliśmy się na ziemię,
wykrzykiwaliśmy nazwy miast, krajów i
mórz, Mateuszowi pot spływał z
dzioba, ja sapałem jak miech kowalski,
a jednak nauczyłem się przy tym z
geografii więcej niż w dwóch
poprzednich szkołach w ciągu trzech
lat.
Przy samym końcu gry przytrafił się
pewien nie przewidziany przypadek:
jeden z Aleksandrów tak mocno kopnął Александров так сильно ударил по
globus, że wzbił się on niezmiernie
wysoko, a następnie spadł nie na
boisko, lecz przeleciał przez mur i
dostał się w ten sposób na teren jednej соседнюю сказку. Мы не знали, что
z sąsiednich bajek. Byliśmy ogromnie
zakłopotani, gdyż nie wiedzieliśmy, w
jakiej bajce mamy szukać naszej piłki: ли в сказке про Синдбада-морехода.
czy udać się do Tomcia Palucha, czy do
Trzech Świnek, czy też może do
Sindbada Żeglarza.
Gdy tak zastanawialiśmy się nad tym,
co począć, rozległ się nagle wesoły głos
Mateusza:
– Aga, opcy!
Co miało oznaczać:
– Uwaga, chłopcy!
53
Всякий раз Матеуш свистел. То
оказывалось, что Антоний спутал
Кельцы с Китаем, то — что Альберт
принял Африку за Балтийское море,
то еще что-нибудь.
Мы играли с большим увлечением:
толкались, падали, поднимались,
выкрикивали названия городов,
стран, морей. У Матеуша с клюва
стекал пот, я пыхтел, как кузнечные
мехи, и все-таки лучше узнал
географию, чем за три года в двух
предыдущих школах.
Под конец игры произошло
неожиданное событие: один из
глобусу, что тот взлетел очень
высоко и упал не на площадку, а по
ту сторону ограды, в какую-то
делать. Где искать мяч? То ли в
сказке про Мальчика с пальчик, то
Наши размышления прервал
радостный крик Матеуша:
— Чики, рите!
Это значило:
«Мальчики, смотрите!»

Spojrzeliśmy przed siebie i oczom
naszym ukazał się niezwykły widok: od
strony muru zbliżała się do nas
prześliczna Królewna Śnieżka, a za nią
dwunastu krasnoludków dźwigało na
plecach nasz globus.
Pobiegliśmy na spotkanie witając ich
jak najserdeczniej.
Królewna Śnieżka uśmiechnęła się do
nas łaskawie i rzekła:
– Wasza piłka potłukła mi kilka
zabawek, mimo to jednak zwracam ją
wam, ale pod warunkiem, że nauczycie
moich krasnoludków geografii.
– Doskonale! Bardzo chętnie! –
zawołał Anastazy, który był najśmielszy
z nas wszystkich.
Tymczasem stała się rzecz zgoła
niespodziewana: Królewna Śnieżka, a
wraz z nią dwunastu jej poddanych,
zaczęli pomału topnieć i rozpływać się
w gorących promieniach sierpniowego
słońca.
– Zapomniałam, że u was jest przecież
lato – szepnęła zawstydzona Królewna
Śnieżka.
Zanim zorientowaliśmy się w sytuacji,
biedna Królewna Śnieżka z każdą
chwilą malała topniejąc coraz bardziej,
aż wreszcie rozpuściła się całkiem i
zamieniła się w maleńki przezroczysty соединился с двенадцатью другими
strumyczek. Połączyło się z nim
dwanaście innych strumyczków i
wszystkie razem popłynęły w stronę
54
Мы взглянули и обомлели от
восторга: прямо к нам
приближалась прекрасная Снежная
королева, а за ней Двенадцать
гномов тащили на плечах наш
глобус.
Мы радостно бросились им
навстречу.
Снежная королева лукаво
улыбнулась и сказала:
— Ваш мяч разбил несколько моих
игрушек, но я готова вернуть его
вам, если вы научите моих гномов
географии.
— Пожалуйста! С превеликим
удовольствием! — бойко отозвался
Анастази. Он был самый смелый из
нас.
Но случилось невероятное. Снежная
королева и ее двенадцать
подданных под лучами
августовского солнца вдруг стали
таять.
— Я забыла, что у вас лето! —
пролепетала королева, сгорая от
стыда.
Пока мы гадали, что предпринять,
Снежная королева совсем растаяла
и превратилась в маленький
прозрачный ручеек. Этот ручеек
ручейками поменьше, и они бурным
потоком устремились к ограде,
 55

jednej z furtek w murze, szemrząc напевая знаменитую песенку

znane słowa marsza krasnoludków: гномов:

Hej-ho, hej-ho, Гей-га! Гей-го!

Do domu by się szło! Домой идти легко!

"Jak to dobrze, że nie jestem ze «Как хорошо, что я не из снега!» —

śniegu" – pomyślałem sobie, patrząc пронеслось у меня в голове.
na oddalający się coraz bardziej
strumyczek.

Tak skończyły się odwiedziny Królewny Так окончилось посещение Снежной

Śnieżki w Akademii pana Kleksa. королевой академии пана Кляксы.

Gdy tak stałem zamyślony, rozległ się Раздавшийся звонок вывел меня из
gwałtowny dźwięk dzwonka. оцепенения.

To Mateusz wzywał nas na obiad. Это Матеуш звал нас к обеду.

KUCHNIA PANA KLEKSA Кухня пана Кляксы

W Akademii pana Kleksa nie ma żadnej В академии пана Кляксы прислуги
służby i wszystkie niezbędne czynności нет, и все, что нужно, мы делаем
wykonywane są przez nas samych. сами.
Obowiązki podzielone są między Обязанности распределены между
uczniami w ten sposób, że każdy z nas нами таким образом, что у каждого
ma jakieś określone stałe funkcje есть свои хозяйственные заботы.
gospodarskie.
Anastazy otwiera i zamyka bramę, a Анастази открывает и закрывает
nadto zarządza balonikami pana ворота и, кроме того, ведает
Kleksa. Pięciu Aleksandrów zajmuje się воздушными шарами пана Кляксы;
naszą garderobą i bielizną, to znaczy, пять Александров следят за
że dbają o jej czystość, cerują одеждой и бельем, то есть стирают
pończochy i przyszywają guziki. Albert i и гладят, штопают чулки и
jeden Antoni uprzątają park i boisko; пришивают пуговицы; Альберт и
Alfred i drugi Antoni nakrywają i один из Антониев наводят порядок в
podają do stołu; drugi Alfred i trzeci парке и на площадке; Альфред и
Antoni zmywają naczynia; Artur второй Антоний прислуживают за
sprząta salę szkolną; trzej Andrzeje столом; второй Альфред и третий
utrzymują porządek w jadalni, sypialni Антоний моют посуду; Артур
oraz na schodach; trzej Adamowie убирает школьный зал; три Анджея
поддерживают чистоту в спальне,
столовой и на лестнице; три Адама
 56

wydzielają soki do mycia i sosy do приготавливают сиропы для купания

obiadu; pozostali uczniowie zajmują
się rozmaitymi innymi sprawami
gospodarskimi i jedynie w kuchni
niepodzielnie króluje sam pan Kleks.
Wszyscy byliśmy zawsze niezmiernie
ciekawi, jak pan Kleks radzi sobie z Кляксе одному удается приготовлять
gotowaniem na tyle osób, ale wstęp
do kuchni był zabroniony. Dopiero w
zeszłym tygodniu pan Kleks oznajmił,
że przydziela mnie do kuchni i
wyznacza na swego pomocnika. Byłem
tym zachwycony i chodziłem po
Akademii dumny jak paw.
и соусы для обеда; остальные
ученики заняты другими
хозяйственными делами, и только
на кухне пан Клякса хозяйничает
сам.
Мы всегда удивлялись, как это пану
для всех еду, но вход на кухню был
воспрещен. И вот на позапрошлой
неделе пан Клякса назначил меня
своим помощником по кухне. Я
возгордился и ходил важный, как
индюк.

Gdy Mateusz zadzwonił na obiad, Когда раздался звонок к обеду,

wszyscy chłopcy pobiegli do jadalni, ребята побежали в столовую, где
gdzie Alfred i drugi Antoni krzątali się Альфред и Антоний давно поставили
już dookoła stołu, ja zaś udałem się do приборы, а я отправился на кухню.
kuchni.

Muszę koniecznie opisać jej wygląd i Я должен рассказать, как она

urządzenia, które zaprowadził tam pan выглядит и какие пан Клякса завел
Kleks. там порядки.

Wzdłuż jednej ściany stały na długich Вдоль стены тянется длинный стол,
stołach blaszane puszki, wypełnione на нем стоят банки с цветными
szkiełkami przeróżnych barw i odcieni. стекляшками, а на другом столе, у
Po przeciwległej stronie umieszczone противоположной стены, стоят
były naczynia z jadalnymi farbami oraz краски, кисточки и помазки. На
ogromny zbiór najdziwaczniejszych подоконниках в больших
pędzli i pędzelków. Na oknach stały деревянных ящиках цветут
drewniane skrzynki z jaskrawymi настурции и герань. Посреди кухни
kwiatami, wśród których przeważały стоит большой стол, обитый жестью,
nasturcje i pelargonie. Pośrodku а на нем — большая пузатая бутыль
kuchni wznosił się wielki stół z с огоньками и несколько банок с
metalowym blatem. Stał na nim pękaty порошками разных цветов.
szklany słój, napełniony płomykami
świec, oraz mnóstwo małych słoików z
kolorowym proszkiem.
 57

Przystępując do gotowania obiadu pan Пан Клякса надел фартук и принялся

Kleks włożył biały kitel i zabrał się do за работу.
przyrządzania potraw.

Do ogromnego rondla wrzucił trzy Он насыпал в кастрюлю три кружки

kwarty pomarańczowych szkiełek,
dosypał garstkę białego proszku, dolał белого порошка, налил воды, тонкой
wody, cienkim pędzelkiem wymalował
na powierzchni zielone grochy, po
czym na zakończenie dorzucił kilka
płomyków świec, od których woda w
rondlu natychmiast zawrzała.
Wówczas pan Kleks wymieszał
dokładnie całą zawartość rondla,
przelał ją do wazy i rzekł do mnie:
оранжевых стекляшек, добавил
кисточкой нарисовал сверху
зеленый горошек и положил в
кастрюлю несколько огоньков; вода
в кастрюле сразу закипела. Тогда
пан Клякса помешал содержимое
ложкой, перелил в огромную миску
и сказал мне:

– Zanieś tę wazę Alfredowi do jadalni. — Отнеси в столовую. Кажется,

Myślę, że zupa pomidorowa będzie помидоровый суп вышел на славу!
dzisiaj doskonała.

Rzeczywiście, muszę przyznać, że В самом деле, я никогда в жизни не

jeszcze nigdy w życiu nie jadłem nic ел ничего вкуснее, а ведь суп
równie smacznego, a przecież варился не более пяти минут.
ugotowanie zupy nie trwało nawet
pięciu minut.

Podczas gdy chłopcy jedli pierwsze Пока ребята ели первое, пан Клякса
danie, pan Kleks zabrał się do успел приготовить второе. Он
przyrządzania pieczystego. W tym celu бросил на сковородку огонек,
włożył do dużej brytfanny jeden положил кусочек мяса, два
płomyk świecy, położył na nim maleńki стеклышка, белое и красное,
kawałeczek mięsa, wrzucił dwa посыпал сверху порошком, а когда
szkiełka: jedno czerwone i jedno białe, мясо поджарилось и стеклышки
wszystko to posypał szarym proszkiem, разварились, приставил к сковороде
a gdy mięso już się upiekło i szkiełka увеличительный насос и несколько
rozgotowały się, przyłożył do brytfanny раз нажал на донышко. Сковорода
powiększającą pompkę i kilkakrotnie до краев наполнилась вкусным
nacisnął jej denko. Brytfanna жареным мясом с мелко
natychmiast wypełniła się po brzegi нарезанной свеклой и
apetyczną i wonną pieczenią wołową, картофельным пюре.
obłożoną buraczkami i tłuczonymi
kartoflami.
 58

Na kartoflach wymalował pan Kleks На картошке пан Клякса нарисовал

zielony koperek. Pieczeń ta z зеленый укроп. Мяса было столько,
trudnością zmieściła się na półmiskach, что оно едва уместилось на
które zaniosłem do jadalni. тарелках.

Na deser pan Kleks postanowił На третье пан Клякса решил

przyrządzić kompot z agrestu. Obciął приготовить компот из крыжовника.
kilka listków pelargonii, posypał je Он сорвал несколько листьев
proszkiem agrestowym i skosztował. герани, посыпал их серебристым
порошком и попробовал.

– Nie smakuje mi! – rzekł sam do — Фу, какая гадость! — сказал он

siebie. – Lepszy będzie kompot z malin. недовольным голосом. — Лучше
приготовлю малиновый компот.

Był tak znakomity, że próbowałem go Компот получился такой вкусный,

trzykrotnie, a byłbym chętnie zjadł что я его попробовал трижды, а
jeszcze więcej. Mogłem sobie na to когда пан Клякса с лейкой полетел в
pozwolić, gdyż po przyrządzeniu столовую поливать жаркое
kompotu, co trwało jedną chwilę, pan коричневым соусом, укрепляющим
Kleks udał się do jadalni z polewaczką, десны, я не выдержал и еще раз
ażeby pieczeń polać brunatnym sosem, попробовал компот.
wzmacniającym dziąsła.

Gdy po obiedzie chłopcy wzięli się do После обеда ребята занялись

robienia porządków oraz do innych уборкой и другими делами, а мы с
zajęć gospodarskich, pan Kleks wrócił паном Кляксой остались на кухне.
do kuchni i rzekł do mnie:

– No, Adasiu, teraz pora na nas, pewno — Ну, Адась, — сказал пан Клякса, —
jesteś już bardzo głodny. Powiedz, co поедим теперь и мы с тобой. Ты,
chciałbyś zjeść na obiad? Możesz sobie наверно, здорово проголодался.
wybrać każdą potrawę, na jaką masz Чего тебе хочется?
apetyt.

Z natury jestem bardzo łakomy, toteż Я ужасный лакомка и поэтому

propozycja pana Kleksa poruszyła mnie
ogromnie. Długo zastanawiałem się
nad tym, na co mam właściwie apetyt,
i wreszcie wybrałem sobie omlet ze
szpinakiem.
растерялся, не зная, что выбрать. В
конце концов я остановился на
омлете со шпинатом.

Pan Kleks natychmiast porwał w dłoń
pędzel, umaczał go w rozmaitych
farbach i łącząc je w odpowiedni
sposób, namalował omlet, potem
szpinak, wrzucił do środka płomyk
świecy, po czym zręcznie wyłożył
wszystko na talerz, mówiąc:
– Myślę, że mój omlet będzie ci
smakował; powinien być wyśmienity.
Omlet był rzeczywiście wyborny i
wprost rozpływał się w ustach.
W podobny sposób przyrządził dla
mnie pan Kleks kurczaka z mizerią i
pierogi z jagodami.
– A co pan będzie jadł, panie
profesorze? – zapytałem nieśmiało.
W odpowiedzi na moje pytanie pan
Kleks wyjął z kieszonki pudełeczko z
pigułkami na porost włosów, połknął
pięć takich pigułek jedną po drugiej i
rzekł:
To mi zupełnie wystarczy. Natomiast
dla smaku zjem sobie moją ulubioną
kolorową potrawę.
Mówiąc to, zerwał kwiatek nasturcji,
zanurzył go naprzód w zielonej farbie,
potem w niebieskiej, potem w
srebrnej, wreszcie zjadł go z
ogromnym smakiem.
Muszę ci to wytłumaczyć – powiedział
pan Kleks widząc moje zdziwienie. –
Przed wielu, wielu laty przebywałem w
Pekinie, stolicy Chin,
59
Пан Клякса взял кисть, окунул ее по
очереди в несколько красок,
нарисовал омлет со шпинатом,
положил сверху огонек, потом
переложил омлет в тарелку и
сказал:
— Славный вышел омлет. Я думаю,
он тебе понравится.
Омлет был такой вкусный, что прямо
таял во рту.
Так же быстро пан Клякса
приготовил жареного цыпленка с
солеными огурцами и пирог с
ягодами.
— А вы что будете есть, пан
профессор? — спросил я робко.
Вместо ответа пан Клякса достал из
кармана коробку с таблетками для
ращения волос, проглотил
несколько штук сразу и сказал:
— Вот я и сыт. А для души съем что-
нибудь цветное.
Он сорвал листок герани, обмакнул
его подряд в зеленую, красную,
голубую и серебристую краску и с
аппетитом съел.
— Сейчас я тебе все объясню, —
сказал пан Клякса, заметив мое
удивление. — Много-много лет
назад я побывал в столице Китая,
 60

i zaprzyjaźniłem się tam z pewnym городе Пекине. Там я подружился с

chińskim uczonym, doktorem Paj-Chi- доктором Пай Хи-во. Тебе, вероятно,
Wo. Nazwisko to na pewno już nieraz приходилось слышать это имя. Так
obiło ci się o uszy. Otóż wspomniany вот, доктор Пай Хи-во открыл мне
doktor Paj-Chi-Wo nauczył mnie секрет. Оказывается, вкус еды
wyrabiać jadalne farby, które stanowią заключается в ее цвете.
esencję rozmaitych smaków.

Niebieska farba jest kwaśna, zielona Голубой цвет — кислый, зеленый —

jest słodka, czerwona jest gorzka, żółta сладкий, красный — горький,
jest słona, natomiast z różnych желтый — соленый, а смешивая
połączeń farb powstają smaki цвета, можно получить всякие
pośrednie. Tak więc odpowiednie оттенки. Например, смесь зеленого с
połączenie farby zielonej z białą i z белым и серым придает еде привкус
odrobiną szarej daje smak waniliowy, ванили; коричневый цвет с желтым
brązowa z żółtą posiada smak напоминает шоколад, а
czekoladowy, farba srebrna, серебристый с черным — салат.
domieszana do czarnej i z lekka
zakropiona seledynową, smakuje jak
ananas. I tak dalej, i tak dalej.

W opowiadaniu pana Kleksa uderzyło Во всем этом рассказе больше всего

mnie to, że jak się okazało, znał dobrze меня поразило то, что пан Клякса
doktora Paj-Chi-Wo, tego samego, был знаком с доктором Пай Хи-во,
który dał Mateuszowi cudowną czapkę тем самым лекарем, который
bogdychanów. Było w tym coś bardzo подарил Матеушу волшебную шапку
zagadkowego. богдыханов. Тут крылась какая-то
тайна.

Tymczasem pan Kleks ciągnął dalej Между тем пан Клякса продолжал:
swoją opowieść:

Doktor Paj-Chi-Wo odkrył mi również — Доктор Пай Хи-во открыл мне и

inne swoje tajemnice oraz nauczył
mnie wszystkiego, co dzisiaj umiem.
Między innymi wyjawił mi ukryte
znaczenie ludzkich imion. Tym więc
tłumaczy się, że do mojej Akademii
przyjmuję tylko uczniów, których
imiona zaczynają się na literę A, gdyż
wiadomo z góry, że są zdolni i
pracowici.
другие секреты. Ему я обязан почти
всеми своими знаниями. Он открыл
мне тайну человеческих имен. Вот я
принимаю в академию мальчиков
только с именами на букву «А», а
почему? Да потому, что они идут
первыми по списку, а первыми, как
известно, бывают самые способные
и прилежные ученики.

Do imienia Mateusz przywiązane są
wszelkie pomyślności. Dlatego też
Mateuszem nazwałem mego
ulubionego szpaka. Najszczęśliwsze
imię to Ambroży, które ja sam noszę.
No, ale mniejsza z tym – zakończył pan
Kleks swoje opowiadanie – czas już
pójść do parku, chłopcy na nas czekają.
Godziny poobiednie zawsze
spędzaliśmy w parku, gdzie pan Kleks
wymyślał dla nas przeróżne zabawy i
rozrywki.
Tego dnia bawiliśmy się w
poszukiwaczy skarbów.
Szukajcie dobrze, a znajdziecie –
powiedział do nas znacząco pan Kleks.
Wszyscy chłopcy rozbiegli się po parku,
ja zaś zaproponowałem Arturowi, aby
poszedł na poszukiwania wraz ze mną.
Artur chętnie się zgodził, wobec czego
zabraliśmy się wspólnie do układania
planu wyprawy.
Jak już wspomniałem poprzednio, park
otaczający Akademię pana Kleksa był
niezmiernie rozległy. Sędziwe dęby,
wiązy i graby, kasztany i tulipanowce переплетались пышными кронами,
strzelały wysoko w górę, rzucając gęsty
cień na liczne jary i wąwozy. Rosnące
dziko krzewy, pokrzywy i łopuchy,
krzaki dzikich malin i jeżyn, bujne
zarośla i wszelkiego rodzaju zielska непроходимой и преграждали путь к
tworzyły gąszcze nie do przebycia,
utrudniające dostęp do grot i pieczar,
których pełno było w jarach i ścianach
rozpadlin.
61
Имя «Матеуш» приносит счастье,
поэтому я назвал так моего скворца.
А самое счастливое — мое
собственное имя: Амброжи. Но это
неважно, — закончил он
неожиданно. — Пойдем в парк.
Ребята нас заждались.
После обеда мы обычно собираемся
в парке, и пан Клякса придумывает
какую-нибудь интересную игру.
Вчера мы искали клад.
— Кто ищет, тот всегда найдет! —
сказал многозначительно пан
Клякса.
Ребята разбрелись кто куда. Я
предложил Артуру пойти со мной.
Он согласился, и мы разработали
общий план.
Я уже говорил, что академию
окружал огромный парк. Столетние
дубы, вязы, грабы, каштаны, тополя
так что свет почти не проникал на
землю. Заросли крапивы, лопухов,
малины, шиповника и
разнообразных трав делали чащу
многочисленным пещерам и гротам.
 62

Niektóre części parku przypominały Некоторые уголки парка

dżunglę, gdzie ludzka noga nie postała напоминали джунгли, где не ступала
od wielu lat i skąd po nocach человеческая нога.
dolatywały tajemnicze odgłosy i Ночами из парка доносились
szumy. таинственные шорохи и голоса.

Nikt z nas nie usiłował nigdy Раньше мы никогда не углублялись

przeniknąć w głąb tych chaszczy, далеко в чащу, хотя нам давно
chociaż wszystkich nas pociągała chęć хотелось ее исследовать. Иногда мы
ich poznania. Docieraliśmy niekiedy do забирались в ближайшие пещеры,
bliżej położonych pieczar, zaglądaliśmy влезали в дупла столетних дубов, но
do niektórych dziupli wydrążonych w это нас не удовлетворяло. Мы
stuletnich drzewach, ale wyobraźnię мечтали зайти поглубже, в самые
naszą drażniły stale owe niezbadane i дебри таинственного парка.
nieprzebyte gąszcze.

Po naradzie odbytej z Arturem Захватив с собой фонарики, веревку,

wzięliśmy z domu latarki, sznury, ostry охотничий нож, горсть цветных
nóż myśliwski, kilka innych jeszcze стеклышек на случай, если
pożytecznych przedmiotów, garść проголодаемся, мы отправились в
kolorowych szkiełek, które dał nam путь.
pan Kleks na wypadek, gdybyśmy byli
głodni, po czym ruszyliśmy w kierunku
wschodniej części parku.

Przebijaliśmy się z trudem przez las Пробираться сквозь заросли

wysokich pokrzyw, przez ostępy крапивы и лопухов было делом
dzikiego łubinu, nożem torowaliśmy нелегким, и нам часто приходилось
sobie drogę poprzez splątane gałęzie пускать в ход острый охотничий нож.
drzew, czołgaliśmy się na czworakach И вот после долгого и трудного пути
pod zwieszającymi się tuż nad ziemią мы очутились в самом сердце
gałęziami, kaleczyliśmy się o sterczące таинственной чащи.
konary i sęki, aż wreszcie stanęliśmy w
samym sercu tajemniczej gęstwiny.

Rozglądaliśmy się niespokojnie Со всех сторон доносились

wokoło, uważnie nasłuchując. тревожные шорохи, похожие на
Dolatywały nas ciche szmery, podobne хриплый кашель или смех. Шурша
do szeptów ludzkich, jakieś tłumione листьями, пробегали ящерицы.
śmiechy, szelest suchych liści,
potrącanych przez wystraszone
jaszczurki.
 63
Spojrzałem w górę. Wysoko nad nami
rozpościerały się potężne konary
starego dębu.
O jakie dwa metry ponad naszymi
głowami widniał otwór szerokiej
dziupli, która obu nas niezmiernie
zainteresowała.
– Dobrze byłoby się tam dostać –
powiedział Artur.
– No chyba! – odrzekłem z zapałem.
Nie zwlekając zabraliśmy się do roboty.
Artur związał koniec sznura w pętlę i
zarzucił ją na jeden z konarów drzewa.
Rzut był celny. Sznur mocno zawisnął
na grubym sęku, dokoła którego pętla
się zacisnęła. Po chwili Artur z kocią
zwinnością wdrapał się po sznurze i
zniknął w głębi dziupli. Uczyniłem to
samo i niebawem obaj znaleźliśmy się
we wnętrzu dębowego pnia. Ze
zdziwieniem stwierdziliśmy, że stoimy
na szczycie kręconych schodów,
prowadzących w dół.
– Schodzimy? – zapytał Artur.
– Oczywiście, że schodzimy! –
odrzekłem.
Świecąc latarkami, krok za krokiem
zaczęliśmy zstępować w dół po
wąskich stopniach schodków.
Naliczyłem ich ogółem dwieście
trzydzieści siedem. Schodzenie trwało
dobry kwadrans, a kiedy wreszcie
stanęliśmy na samym dole, oczom
naszym ukazał się wylot ciemnego
Я взглянул вверх. Над нами
простирались ветви гигантского
дуба.
В стволе на высоте двух метров от
земли заманчиво зияло дупло.
— Неплохо бы туда забраться, —
мечтательно произнес Артур.
— Еще бы! — поддержал я.
Не говоря ни слова, Артур достал из
мешка веревку, сделал на конце
петлю, забросил на самый толстый
сук и, с кошачьей ловкостью
взобравшись на дерево, исчез в
дупле. Я последовал за ним и
очутился на верхней площадке
винтовой лестницы.
— Спустимся, — предложил Артур.
— Давай, — согласился я.
Мы зажгли фонарики и стали
медленно спускаться. Когда мы
спустились вниз на двести тридцать
ступенек, перед нами возник узкий
темный коридор. Мы продолжали
путь, стараясь ступать как можно
осторожней. От страха у меня
дрожали колени.

wąskiego korytarza. Szliśmy przed
siebie starając się zachować jak
największą ciszę. Przyznaję, że ze
strachu miałem duszę na ramieniu, a
równocześnie dokładnie słyszałem
bicie nie tylko własnego serca, ale
również serca Artura.
Kilkakrotnie musieliśmy skręcać to w
prawo, to w lewo, aż w końcu
znaleźliśmy się w ogromnej sali,
oświetlonej jaskrawym zielonym
światłem. Pośrodku stały trzy żelazne
skrzynie z pięknymi okuciami. Bez
trudu otworzyłem pierwszą z nich.
Jakież było nasze zdumienie, gdy na
dnie skrzyni ujrzeliśmy maleńką
zieloną żabkę z maleńką złotą koroną
na głowie.
Nie dotykajcie mnie! – rzekła żabka. –
Wiem, że jesteście z Akademii pana
Kleksa i zupełnie bez potrzeby
zabłąkaliście się do sąsiedniej bajki, do
bajki o Królewnie Żabce. Jeśli mnie
dotkniecie, natychmiast przemienicie
się w żaby i zostaniecie już tutaj na
zawsze. Bajka o mnie jest wprawdzie
bardzo piękna, ale nie ma końca i od
pięćdziesięciu lat czekam na to, aby
ktoś wymyślił jej zakończenie. Żaden z
was nie potrafi mi w tym dopomóc,
dlatego też zostawcie mnie w spokoju,
uszanujcie moją wolę, a za to będziecie
mogli zabrać sobie wszystko, co
znajduje się w dwóch pozostałych
skrzyniach.
Słysząc te słowa, ukłoniliśmy się
grzecznie Królewnie Żabce i z wielką
ostrożnością opuściliśmy wieko
skrzyni.
64
Я слышал, как колотится мое сердце
и даже как колотится сердце у
Артура.
Коридор поворачивал то вправо, то
влево и наконец вывел нас в
большой зал, слабо освещенный
зеленой лампочкой. Посреди зала
стояло три окованных железом
сундука. Я с большим трудом открыл
первый. На самом дне, к моему
великому удивлению, я увидел
зеленую лягушку с крошечной
короной на голове.
— Не прикасайтесь ко мне, —
предупредила лягушка. — Я знаю,
вы из академии пана Кляксы. А я
Царевна-лягушка. Всякий, кто до
меня дотронется, навсегда
превратится в лягушку. Моя сказка,
конечно, довольно интересная, но
она слишком затянулась. Вот уже
пятьдесят лет я жду принца,
который на мне женится. Я знаю, что
вы не в силах мне помочь: вы еще
маленькие и к тому же не принцы.
Опустите крышку, а в награду
возьмите все, что найдете в двух
других сундуках.
Мы поблагодарили Царевну-лягушку
и закрыли сундук.

Następnie otworzyłem drugą skrzynię
w przekonaniu, że w niej również
ukryta jest jakaś niespodzianka. Na
dnie jednak leżał mały złoty gwizdek i
nic więcej.
Bardzo rozczarowany rzekłem do
Artura:
Weź sobie ten gwizdek, obejdę się bez
niego!
I nie czekając na towarzysza, zbliżyłem
się do trzeciej skrzyni.
Artur uważnie oglądał gwizdek, ja zaś открыл третий сундук. На самом дне
przez ten czas otworzyłem trzecią
skrzynię i wyjąłem z niej leżący na dnie
maleńki złoty kluczyk.
– A to ci dopiero skarby! – zawołałem
ze śmiechem. Wziąłem z rąk Artura
gwizdek, przyłożyłem go do ust i
zagwizdałem.
W tej samej chwili jakaś niewidzialna Мы моргнуть не успели, как какая-то
siła porwała nas obu i uniosła wysoko
w górę. Zanim zdążyliśmy się
opamiętać, staliśmy na ziemi u stóp
dębu.
Wprawdzie sznur nasz zwisał z
dębowego sęka, jednak na próżno
szukaliśmy dziupli w tym miejscu, gdzie
była poprzednio.
Przejęci naszą przygodą, ruszyliśmy w
kierunku stawu, gdzie miał nas
oczekiwać pan Kleks. Zastaliśmy go w
otoczeniu uczniów, gdyż wszyscy już
wrócili ze swych poszukiwań.
Obok pana Kleksa leżały znalezione
przez nich skarby. Były więc złote
monety, sznur pereł, skrzypce ze
65
Во втором сундуке вместо
ожидаемых сокровищ я увидел
маленький самодельный свисток,
больше ничего.
Я разозлился и сказал Артуру:
— Возьми его себе! Мне он не
нужен!
Артур взял свисток и стал его
рассматривать, я тем временем
лежал маленький золотой ключик,
каких у пана Кляксы видимо-
невидимо.
— Хорош клад, нечего сказать! —
проговорил я со злостью и, выхватив
у Артура свисток, поднес к губам и
засвистел.
неведомая сила подняла нас в
воздух и перенесла на старое место
возле дуба.
Веревка еще болталась на суку, но
дупла мы, сколько ни искали, найти
не смогли.
Взволнованные нашим
приключением, мы вернулись в
академию.
У пруда на условленном месте мы
увидели пана Кляксу, окруженного
ребятами. Они все уже успели
вернуться.
Рядом с ними на земле лежали их
находки. Тут были и золотые
монеты, и жемчужные ожерелья, и
 66
złotymi strunami, kubek z ametystu,
tabakierki, pierścienie z drogimi
kamieniami, srebrne talerze, posążki z
bursztynu i kości słoniowej i mnóstwo
rozmaitych innych cennych
przedmiotów.
Czuliśmy się zawstydzeni widokiem
tych skarbów.
– A wy coście znaleźli? – zapytał nas z
uśmiechem pan Kleks.
Pokazaliśmy mu kluczyk i gwizdek.
Pan Kleks przyglądał się tym
przedmiotom z takim skupieniem, jak
gdyby zobaczył coś niezwykłego.
– To są nieocenione skarby – rzekł do
nas po chwili. – Kluczyk ten otwiera
wszystkie bez wyjątku zamki. Gwizdek
natomiast posiada taką właściwość, że
wystarczy na nim zagwizdać, aby
znaleźć się tam, gdzie się być pragnie.
Spisaliście się najlepiej ze wszystkich i
dlatego otrzymacie zaszczytne
wyróżnienie!
Po tych słowach pan Kleks zdjął sobie z
nosa dwie duże piegi i przylepił po
jednej mnie i Arturowi.
Wszyscy chłopcy z ogromnym
zaciekawieniem oglądali znalezione
przez nas przedmioty, a gdy jeszcze
opowiedzieliśmy o Królewnie Żabce,
zazdrościli nam bardzo naszej
przygody.
скрипки с золотыми струнами, и
аметистовые чаши, и табакерки, и
перстни, усыпанные бриллиантами,
и серебряные подносы, и разные
изделия из янтаря, слоновой кости,
и другие ценные вещи.
При виде этих богатств нам стало
ужасно стыдно.
— Ну, а вы что нашли? — спросил,
улыбаясь, пан Клякса.
Мы протянули ему ключик и
свисток.
Пан Клякса схватил их так, словно
увидел нечто необычайное.
— Вашей находке нет цены! —
сказал он после минутного
молчания. — Этот ключик открывает
все замки на свете, а свисток
наделен небывалой волшебной
силой: стоит свистнуть, и очутишься
где захочешь. Молодцы, хорошо
постарались! Объявляю вам
благодарность!
Он достал из табакерки две
веснушки и дал одну мне, другую
Артуру.
Ребята с интересом
присматривались к нашим вещам, а
когда мы рассказали про Царевну-
лягушку, даже позавидовали.
 67

– Każdy z was może zatrzymać sobie — Пусть каждый возьмет себе то,
na własność to, co dzisiaj znalazł – что нашел, — сказал пан Клякса. — А
oświadczył pan Kleks. – A teraz nie теперь не будем терять время. Пусть
traćmy więcej czasu. O czwartej mamy Адась Несогласка расскажет, как он
pójść do miasta. Wobec tego, że научился летать. Очень занятная
zostały jeszcze trzy kwadranse, niechaj история!
nam Adaś Niezgódka opowie, jak to
było wtenczas, kiedy mu się zachciało
latać, i co przy tej sposobności widział.
Jest to bardzo ciekawa historia.

Nikomu poza panem Kleksem nie До этого я никогда никому не

opowiadałem dotąd o mojej wielkiej рассказывал о своих приключениях.
przygodzie, gdyż obawiałem się, że nikt Я боялся, что мне не поверят. Но
mi nie uwierzy. Teraz jednak, wobec теперь, когда меня попросил сам
żądania pana Kleksa, nie pozostawało пан Клякса, трудно было отказаться,
mi nic innego, jak całą historię и я стал рассказывать все по
opowiedzieć od początku do końca. порядку.
Ребята слушали затаив дыхание.

MOJA WIELKA PRZYGODA Мое удивительное приключение

Zawsze wydawało mi się, że latanie
jest rzeczą całkiem łatwą i że wystarczy
tylko unieść się w powietrze, a już
można poszybować wzorem ptaków aż
pod samo niebo.
Мне всегда казалось, что летать
нетрудно. Главное — подняться
повыше, а там только размахивай
руками, как птица крыльями.

Tymczasem jednak przypuszczenia Но я жестоко ошибся.

moje zawiodły mnie zupełnie.

Gdy idąc w ślad pana Kleksa nabrałem
w płuca pewną ilość powietrza i
poczułem wewnątrz niezwykłą lekkość,
zrozumiałem, że już gotów jestem do
lotu. Wydąłem więc policzki i począłem
natychmiast unosić się w górę.
Ujrzałem pod sobą Akademię pana
Kleksa, która oddalała się ode mnie z
wielką szybkością, park malał i jakby
uciekał w dół, koledzy poczęli
gwałtownie się zmniejszać. Gdy tak
zupełnie pomimo woli wznosiłem się
Сначала все шло хорошо. Сделав
глубокий вдох, как меня учил пан
Клякса, я почувствовал себя
необыкновенно легким. Мне
казалось, что больше ничего и не
нужно. Я надул щеки и взлетел.
Академия пана Кляксы стала сразу
отдаляться, парк уменьшился,
словно провалился в пропасть,
ребята превратились в крохотных
букашек. Чем выше я поднимался,
тем больше меня охватывал страх.
 68
coraz wyżej, ogarnęło mnie uczucie
lęku i postanowiłem jak najprędzej
lądować, okazało się jednak, że nie
mam najmniejszego pojęcia o
kierowaniu sobą w powietrzu.
Próbowałem wykonywać rękami i
nogami rozmaite ruchy, usiłowałem
naśladować przelatujące w pobliżu
ptaki, wstrzymywałem oddech, ale
wszystko na próżno.
Zawisłem w powietrzu jak balon i wiatr
niósł mnie nie wiadomo dokąd.
Zauważyłem, że przeleciałem już
ponad murem Akademii pana Kleksa,
spodziewałem się, że zobaczę teraz z
góry wszystkie sąsiednie bajki, do
których tyle razy przedostawałem się
przez furtki w parku. Poza murem
jednak nie dojrzałem zgoła nic prócz
kilku zielonych pagórków, brzozowego
gaju i obsypanych kwiatami łąk. Bajek
nie było nawet śladu i mur, tak jak цветами лугов. Сказок не было даже
każdy inny mur, najzwyczajniej otaczał и следа, и стена, как и любая другая
zabudowania Akademii. Po chwili
jednak i ten widok zniknął mi z oczu i Академии. Через некоторое время,
ujrzałem pod sobą miasto, w którym
domy stały obok siebie jak pudełka
zapałek. Poprzez wąziutkie uliczki
przebiegały maleńkie tramwaje, a
ludzie jak mrówki snuli się we
wszystkie strony. Moje pojawienie się
nad miastem wywołało widoczne
zainteresowanie.
Na placach poczęły gromadzić się
grupy przechodniów z zadartymi do
góry głowami. Widziałem, jak niektórzy
z nich wdrapywali się na słupy i na
dachy i przyglądali mi się przez długie
Мне захотелось как можно скорее
обратно на землю, но, увы, я совсем
не умел управлять своим полетом.
Я поднимал и опускал руки, дрыгал
ногами, повторял движения птиц,
задерживал дыхание, но все без
толку.
Я висел в воздухе, как воздушный
шар, и ветер нес меня неизвестно
куда. Заметив, что я уже пролетел
над стеной Академии мистера
Клекса, я ожидал увидеть сейчас
сверху все соседние сказки, к
которым столько раз пробирался
через калитки парка. Однако за
стеной я не видел ничего, кроме
нескольких зеленых холмиков,
березовой рощи и усыпанных
стена, обычно окружала здания
однако, и это зрелище исчезло из
моих глаз, и я увидел под собой
город, где дома стояли бок о бок,
как спичечные коробки. По узким
улочкам пробегали крохотные
трамваи, и люди, как муравьи,
сновали во все стороны. Мое
появление над городом вызвало
видимый интерес.
На площадях столпилось множество
народа. Все задирали голову,
карабкались на телеграфные
столбы, влезали на крыши,
разглядывали меня в длинные

lunety, a po chwili poczułem na sobie
światło reflektorów. Tymczasem mój
lot nie ustawał i w dalszym ciągu nie
wiedziałem, w jaki sposób wrócić na
ziemię.
Szybko zapadał mrok, nagle się
ochłodziło i po chwili zacząłem dygotać
z zimna i ze strachu. Wiedziałem, że
nie mogę spodziewać się pomocy pana
Kleksa, gdyż jego wszechwidzące oko
znajdowało się na księżycu, a na
nikogo innego liczyć nie mogłem.
Z nastaniem nocy ogarnęła mnie
trwoga nie dająca się opisać. Dokoła
widziałem już tylko gwiazdy. Wreszcie, были одни звезды. Наконец, устав от
nie wiedząc kiedy i jak, wyczerpany
lotem, płaczem i strachem, zapadłem
w głęboki sen.
Nagle obudziło mnie silne uderzenie w
plecy. Otworzyłem oczy i ujrzałem
przed sobą mur, o który widocznie
uderzył mnie podmuch wiatru. Stałem
wprawdzie na ziemi, ale ziemia ta była
zupełnie przezroczysta i błękitna jak Огромное золотистое солнце сияло
niebo. Ogromne złociste słońce
widniało w dole i promienie jego grzały
niezwykle.
Mur zbudowany był z niebieskiego
matowego szkła.
Postanowiłem zdobyć się na odwagę i
posuwając się wzdłuż muru odnaleźć
jakieś wejście. Szedłem bardzo długo
po przezroczystej ziemi, aż wreszcie
tak jak przewidywałem, natrafiłem na
dużą bramę z matowych szyb.
Po krótkim wahaniu zapukałem.
Jedna z szyb odsunęła się i ujrzałem
groźną głowę buldoga, który trzy razy
warknął i szybko zasunął szybę.
69
телескопы. Позднее на меня даже
направили прожектор. А я все летел
и летел, не зная, как мне вернуться
на землю.
Стало смеркаться, похолодало.
Меня знобило от холода и страха. Я
знал, что пан Клякса не сможет мне
помочь, потому что его всевидящее
око находится на Луне, а больше
надеяться было не на кого.
С наступлением ночи меня охватил
такой ужас, что я заплакал. Кругом
долгого полета, от страха и слез, я
заснул.
Проснулся я от сильного толчка в
плечо. Я открыл глаза и увидел
длинную стену. Подо мной была
твердая почва, но почва эта была
прозрачная и голубая, как небо.
снизу, и его лучи сильно припекали.
Стена была из голубого матового
стекла.
Я двинулся вдоль нее в поисках
входа. Долго шел я по прозрачной
земле и наконец набрел на большие
ворота, тоже из матового стекла.
После недолгого колебания я
постучал.
В воротах приоткрылось окошко, и
показалась свирепая морда
бульдога. Он рявкнул три раза,

Niebawem jednak okienko znów się
otworzyło i tym razem zobaczyłem łeb
białego pudla, który przyjaźnie
wyszczerzył zęby, mlasnął językiem i
zaszczekał, jak gdyby spotkał starego
znajomego.
Uśmiechnąłem się mimo woli i
gwizdnąłem przez zęby. Miałem
bowiem przed paru laty ulubionego
mopsa imieniem Reks, na którego
zazwyczaj w ten sposób gwizdałem.
Zdziwienie moje nie miało granic, gdy
na ten gwizd odpowiedziało mi głośne
szczekanie, pudel został gwałtownie
odepchnięty i w okienku ukazała się
znajoma mordka mojego Reksa.
Zdawało się, że na mój widok wyskoczy
po prostu ze skóry. Nie mogłem się
powstrzymać i z radości pocałowałem
go w nos, on zaś polizał mnie tak czule,
że aż mi serce mocniej zabiło.
– Reks – wołałem – Reks, to ty?
– Hau! hau! hau! – odpowiedział mi
Reks długim, wesołym szczekaniem.
Po chwili brama otworzyła się na
oścież i oczom moim ukazał się
niezwykły widok.
Od bramy prowadziła szeroka ulica, po Прямо от ворот вела широкая улица.
obydwóch jej stronach stały długim
szeregiem psie budy, a raczej nieduże
domki, pobudowane z домишки с маленькими крылечками
różnokolorowych cegiełek i kafli, o
maleńkich ganeczkach i okrągłych
okienkach, otoczone prześlicznymi
ogródkami.
70
окошко закрылось, но тут же
распахнулось снова, и на этот раз я
увидел белого лохматого пуделя. Он
приветливо оскалился и вдруг так
ласково заскулил, словно встретил
старого друга.
Я невольно улыбнулся и свистнул.
Года два назад у меня был мопс, по
имени Рекс, и я обычно подзывал
его таким свистом.
Каково же было мое удивление,
когда мне в ответ раздался звонкий
лай и вместо пуделя в окне
показалась знакомая мордочка
моего Рекса! Он готов был
выскочить из шкуры. Я так
обрадовался, что поцеловал его в
нос, а он так нежно лизнул меня в
губы, что у меня сердце екнуло.
— Рекс! — воскликнул я. — Неужели
это ты?
— Гав-гав! — отвечал мне Рекс.
Ворота тут же открылись, и глазам
моим предстала необыкновенная
картина.
Вдоль нее по обеим сторонам
стояли собачьи будки, вернее
и круглыми окошками,
сооруженные из разноцветного
кирпича и кафеля. Они окружены
чудесными полисадниками.

Po ulicy spacerowały psy i pieski
najrozmaitszych ras i gatunków,
wesoło poszczekując i merdając
ogonami, a z okienek wyglądały
różowe pyszczki puszystych,
rozbawionych szczeniaków.
Reks łasił się do mnie bez przerwy, a ja
również nie mogłem się nim nacieszyć.
Różne inne psy z zaciekawieniem, ale
przyjaźnie obwąchiwały mnie, a
niektóre serdecznie lizały po twarzy i
po rękach.
Poczułem się dziwnie nieswojo i było
mi wstyd, że nie mogłem
odpowiedzieć psom taką samą
serdecznością.
Nie rozumiałem ich i wyróżniałem się
spośród nich w sposób zbyt rażący.
Ulegając tedy wewnętrznemu głosowi,
zapragnąłem upodobnić się do
otaczających mnie psów i począłem
chodzić na czworakach, co przyszło mi
bardzo łatwo i wypadło całkiem
naturalnie. Chcąc naśladować psią
mowę, spróbowałem szczeknąć lub
warknąć, ale z moich ust wydobyły się
słowa, których dotąd zupełnie nie
znałem. Takie same słowa rozlegały się
dokoła i naraz doleciał mnie znajomy
głos Reksa:
– Nie dziw się, Adasiu, każdy, kto do — Не удивляйся, Адась, всякий, кто
nas zawita, zaczyna rozumieć naszą
mowę i sam potrafi nią władać również усваивает наш язык. Знаешь, где ты?
dobrze, jak i my. Czy się domyślasz,
gdzie jesteś?
71
По улице разгуливали собаки разных
пород. Они весело лаяли, виляли
хвостами, а из окошек высовывались
смешные пушистые мордочки
щенят.
Рекс все время ластился ко мне, и я
тоже был очень рад нашей встрече.
Другие собаки с любопытством
поглядывали на меня, дружелюбно
обнюхивали, а некоторые лизали
мне лицо и руки.
Я чувствовал себя неловко, мне
было стыдно, что я не могу ответить
им тем же.
Я не знал их языка. Тогда,
прислушавшись к внутреннему
голосу, я опустился на четвереньки,
чтобы хоть чем-нибудь уподобиться
окружающим меня животным, и это
вышло у меня почти естественно. Я
попробовал что-то пролаять, но
вместо этого вдруг заговорил на
незнакомом мне языке. Такие же
слова раздавались вокруг меня. Я
услышал знакомый голос Рекса:
попадает к нам, очень быстро

– Pojęcia nie mam – odrzekłem. –
Reksie mój drogi, może mi objaśnisz, a
następnie zaznajomisz mnie ze swymi
kolegami, bo czuję się pomiędzy nimi
cokolwiek obco.
Niech cię to nie martwi. Przyzwyczaisz
się szybko do nowego otoczenia.
Trafiłeś po prostu do psiego raju.
Wszystkie psy po śmierci dostają się
tutaj, gdzie nie doznają żadnych trosk
ani przykrości.
Wasz ludzki raj mieści się o wiele,
wiele wyżej. Nasz znajduje się na
połowie drogi i bardzo wiele ludzi,
udając się do ludzkiego raju, zawadza o
nas. Psy bardzo kochają ludzi, wiesz o
tym.
Dlatego też przyjmujemy ich tutaj
bardzo chętnie i gościnnie, a po
pewnym czasie wyprawiamy w dalszą
drogę. Czy i ty się wybierasz do
ludzkiego raju?
Opowiedziałem Reksowi o mojej
przygodzie, o tym, że wcale jeszcze nie
umarłem i że moim szczerym
zamiarem jest wrócić do Akademii
pana Kleksa.
Od Reksa dowiedziałem się, że przed
paru miesiącami wpadł pod koła
samochodu, wskutek czego umarł i
jako wierny pies dostał się do psiego
raju.
– A teraz – rzekł Reks – pozwól, że ci — А теперь, — сказал он, — позволь
przedstawię moich przyjaciół. Oto
buldog Tom, który pilnuje naszej
bramy. Służył niegdyś wiernie królowej Когда-то он верой и правдой служил
angielskiej, dlatego też wszyscy
niezmiernie go szanujemy.
72
— Понятия не имею, — ответил я. —
Дорогой Рекс, объясни мне,
пожалуйста, да кстати познакомь со
своими друзьями, чтобы я не
чувствовал себя таким чужим.
— Не беспокойся. Ты быстро
привыкнешь к новому окружению.
Это собачий рай.
Все собаки попадают сюда после
смерти. Здесь у нас нет ни забот, ни
печалей.
Ваш человеческий рай находится
намного выше. Наш находится на
полпути, и очень многие люди,
отправляясь в человеческий рай,
беспокоятся о нас. Собаки очень
любят людей, вы знаете это.
Поэтому мы принимаем их здесь
очень охотно и гостеприимно, а
через некоторое время
отправляемся в дальнейший путь.
Или ты идешь в человеческий рай?
Я рассказал Рексу о своем
приключении, о том, что я еще не
умер и что мое искреннее
намерение-вернуться в Академию
мистера Клекса.
От Рекса я узнал, что несколько
месяцев назад он попал под колеса
машины, в результате чего умер и
как верный пес попал в собачий рай.
представить тебе моих друзей. Это
бульдог Том, наш привратник.
английской королеве, поэтому
пользуется у нас большим

Ten pudel, którego poznałeś, ma na
imię Glu-Glu. Jest doskonale
wytresowany i zabawia nas
przeróżnymi sztuczkami.
Na potwierdzenie słów Reksa pudel
Glu-Glu fiknął w powietrzu pięć
koziołków, a Reks ciągnął dalej:
– Ten szpic ma na imię Azorek, a to
owczarek Kuba, a to pekińczyk Ralf, a
to dobermanka Kora, a ten piękny
chart to chluba naszego raju, ma na
imię Jaszczur i na wszystkich wyścigach
bierze pierwsze nagrody. Zresztą
stopniowo poznasz się z pozostałymi ты перезнакомишься и с остальными
psami, gdyż żyjemy tutaj w zgodzie i
przyjaźni.
Istotnie, przed upływem godziny
zaznajomiłem się co najmniej z setką
rozmaitych psów i czułem się wśród
nich tak dobrze, jak u siebie w domu, a
może nawet jeszcze lepiej.
Czarny mały ratlerek zbliżył się do
mnie i rzekł bardzo uprzejmie:
– Pozwoli pan, że się przedstawię.
Nazywam się Lord.
– Bardzo mi przyjemnie – odrzekłem. –
Jestem Adam Niezgódka.
– Jakie to dziwne – ciągnął Lord – że
ludzie nie rozumieją naszej mowy,
chociaż mówimy przecież zupełnie
wyraźnie. Nieraz też zastanawiałem się
nad tym, dlaczego w niektórych
miejscach wiszą tabliczki z napisem:
Zły pies.
73
уважением. Это пудель Глю-Глю. Ты
уже видел его. Он прекрасно
выдрессирован и часто показывает
нам всякие фокусы.
В подтверждение этих слов пудель
Глю-Глю перевернулся пять раз в
воздухе, а Рекс продолжал:
— Вон того шпица зовут Трезор, а ту
овчарку Туба. Моську зовут Альфа,
болонку — Бета, а вон та борзая —
наша райская гордость, ее зовут
Ящерка. На бегах она всегда
занимает первое место. Постепенно
собаками, потому что мы живем
очень дружно.
Не прошло и часа, как я
почувствовал себя в собачьем раю
почти как дома, даже лучше.
Вдруг ко мне приблизился черный
маленький пинчер и подчеркнуто
любезно произнес:
— Разрешите представиться. Мое
имя — Лорд.
— Очень рад, — ответил я. — Адам
Несогласка.
— Как странно, — продолжал
пинчер, — что людям непонятен
наш язык! Ведь мы говорим
довольно внятно. Кроме того, меня
всегда удивляло, для чего на
некоторых домах висят таблички:
«Злая собака».

Żaden Pies nigdy nie bywa zły. To
nieprawda. Mamy wrażliwe serca i
przywiązujemy się do ludzi, którzy
nieraz bywają dla nas źli i niegodziwi.
– Powiem ci, Lordzie – przerwał mu
Reks – że jesteś właściwie
niedelikatny. Mój przyjaciel, pan
Niezgódka, był moim panem i czułem
się w jego domu nie gorzej aniżeli
tutaj, w psim raju. Chodź, Adasiu –
dodał zwracając się do mnie – nie
każdy Lord jest prawdziwym lordem.
Oprowadzę cię po naszym rajskim
mieście.
Pożegnałem Lorda kwaśnym
uśmiechem i udałem się z Reksem na
zwiedzanie psiego raju, o którym nigdy
dotąd nie słyszałem.
– Ulica, którą teraz biegniemy, nazywa
się ulicą Białego Kła – mówił Reks. – Белого Клыка, — сообщил мне Рекс.
Prowadzi ona od bramy wejściowej aż
do placu Doktora Dolittle. Popatrz, oto площади Доктора Айболита. Видишь
jest ten plac. Stoi na nim pomnik
doktora Dolittle.
Rozejrzałem się dokoła. Plac był po
prostu wspaniały. Schludne jasne
domki otaczały go ze wszystkich stron.
Przed domkami na miękkich
poduszkach leżały świeżo wykąpane
szczenięta. Niektóre z nich bawiły się
piłkami, inne ssały kawałki cukru,
jeszcze inne łapały muchy, które
dobrowolnie wpadały im do
pyszczków. Pośrodku placu stał
pomnik starszego pana, pod którym
umocowana była tablica z napisem:
74
Собаки не бывают злыми. Это
клевета! У нас доброе сердце. Мы
любим людей. Это они часто
поступают с нами несправедливо и
жестоко.
— Послушай, Лорд, — прервал его
Рекс, — ты не очень тактичен. Пан
Несогласка — мой гость. Когда-то он
был моим хозяином, и у него я
чувствовал себя не хуже, чем здесь,
в раю. Как видишь, Адась, — сказал
он, обращаясь ко мне, — не всякий
Лорд ведет себя, как надлежит
лорду. Пойдем, я покажу тебе наш
райский город.
Мы сухо раскланялись с Лордом и
отправились осматривать собачий
рай, о котором я никогда прежде не
слыхал.
— Мы бежим сейчас по улице
— Она тянется от Райских ворот до
там памятник доктору Айболиту?
Площадь была великолепна. Со всех
сторон ее окружали чистенькие
белые домишки. Перед ними на
мягких подушках нежились только
что выкупанные щенята. Некоторые
из них играли в мяч, другие грызли
сахар, третьи, щелкая зубами,
ловили мух. Посреди площади
высился большой памятник, а под
ним было написано:

Doktorowi Dolittle, dobroczyńcy i
lekarzowi zwierząt, wdzięczne psy.
Pomnik był cały zrobiony z czekolady i Памятник был из чистого шоколада,
mnóstwo psów oblizywało go dookoła.
Reks utorował mi drogę do pomnika. памятник со всех сторон, лизала его.
Wstyd mi się przyznać, ale zabrałem
się do lizania czekolady na równi z
psami, aż wreszcie odgryzłem
doktorowi Dolittle połowę jego
trzewika, czyli około pół kilo czekolady,
którą zjadłem ze smakiem, gdyż
zacząłem odczuwać głód.
– Codziennie – rzekł Reks – zjadamy
cały pomnik doktora Dolittle i
codziennie odbudowujemy go na
nowo. Czekolady nam nie brak,
jesteśmy przecież w raju.
– A gdzie mógłbym ugasić pragnienie?
– zapytałem. – Bardzo chce mi się pić.
– Nic łatwiejszego! – zawołał wesoło
Reks. – Jesteśmy właśnie przed moim
pałacykiem. Zapraszam cię do mnie na
szklankę mleka.
Domek Reksa zbudowany był z
zielonych kafli. Na ganku leżały
poduszki i dywany, na których
wygrzewały się maleńkie mopsiki,
zapewne dzieciarnia mego przyjaciela.
W ogródku na tyłach domku rosły
krzaki serdelkowe i kiełbasiane. Bez
trudu zerwałem sobie kawałek
krakowskiej kiełbasy i dwa serdelki,
które zjadłem z wielką przyjemnością.
75
Доктору Айболиту,
спасителю и лекарю зверей
от благодарных собак.
и огромная толпа собак, окружив
Мы с Рексом протолкались к
памятнику. И, как это ни стыдно, я
должен признаться, что тоже вместе
со всеми стал лизать шоколад. Даже
отгрыз у доктора Айболита
полбашмака, то есть съел почти
полкило шоколада. Ел я с большим
аппетитом, так как успел здорово
проголодаться.
— Каждый день, — объяснил мне
Рекс, — мы съедаем памятник
доктору Айболиту и каждый день
строим его заново. Шоколада у нас
вдоволь, ведь мы в раю.
— А где тут можно напиться? —
спросил я. — Ужасно пить хочется.
— Нет ничего легче! — рассмеялся
Рекс. — Мы стоим как раз напротив
моего особняка. Пойдем, я угощу
тебя молоком.
Дом Рекса был из зеленого кафеля.
На веранде лежали ковры и
подушки, на которых резвились
щенята, вероятно, дети моего
приятеля.
За домом, в саду, росли кусты
сарделек и колбасы. Я сорвал кусок
краковской колбасы, две сардельки
и съел их с большим удовольствием.
 76
Zauważyłem nadto, że drzewka
rosnące pod oknami miały zamiast
konarów i gałęzi smakowite kości i
zakwitały apetycznie różowym
szpikiem.
Gdy rozgościliśmy się w salonie, Reks
nacisnął wystający ze ściany kran, z
którego – ku memu wielkiemu
zdziwieniu – zamiast spodziewanej
wody trysnęło do szklanek chłodzone
mleko o przemiłym smaku lodów
śmietankowych.
Wypiłem duszkiem trzy szklanki tego
świetnego napoju, po czym ruszyliśmy
z Reksem w dalszą drogę.
Reks raz po raz kłaniał się rozmaitym
swoim znajomym i o każdym miał
zawsze coś do powiedzenia.
– Ta wyżlica to pani Nola. Nigdy nie
rozstaje się z parasolką, chociaż
deszczów u nas nie bywa, a słońce
świeci od spodu. Ten wielki dog
nazywa się Tango. Co dzień przejada
się serdelkami i musi zażywać olej
rycynowy. A ta para jamników to
Sambo i Bimbo.
Nie rozstają się nigdy i usiłują
wszystkich przekonać, że krzywe nogi
są najładniejsze.
Tu przerwał i po chwili rzekł do mnie:
– Uważaj! Wchodzimy teraz w ulicę
Dręczycieli. Zobaczysz coś ciekawego.
Istotnie, ulica ta przedstawiała widok
niezwykły.
Под окнами дома я увидел
маленькие деревца из кости с
чудесным костным мозгом внутри.
Как только мы вошли в гостиную,
Рекс подвел меня к стене, открыл
кран, и оттуда, к великому моему
удивлению, вместо воды прямо в
стакан хлынуло молоко. Оно было
очень холодное и по вкусу
напоминало сливочное мороженое.
Я выпил залпом три стакана, и мы с
Рексом двинулись дальше
осматривать город.
Рекс то и дело с кем-нибудь
раскланивался и о каждом
встречном находил что сказать:
— Это легавая, госпожа Ноля. Она
всегда ходит с зонтиком, хотя у нас
не бывает дождей, а солнце светит
снизу. А того дога зовут Танго. Он
объедается сардельками и пьет
касторку. А это таксы Самбо и
Бимбо.
Они всегда ходят вместе и уверяют
всех, что кривые ноги — самые
красивые.
Вдруг Рекс остановился и сказал
шепотом:
— Смотри! Мы выходим на улицу
Мучителей. Сейчас ты увидишь кое-
что любопытное.
В самом деле, улица представляла
не совсем обычное зрелище.
 77
Po obu jej stronach na kamiennych
postumentach stali chłopcy w różnym
wieku i o rozmaitym wyglądzie.
Można było rozpoznać wśród nich
synów zamożnych rodziców i synów
biedaków, chłopców czystych,
starannie ubranych, i umorusanych,
rozczochranych brudasów.
Każdy z nich kolejno wyznawał psim
głosem swoją winę:
– Jestem dręczycielem, gdyż memu
psu Filusiowi wybiłem kamieniem oko
– mówił jeden.
– Jestem dręczycielem, gdyż mego psa
Dżeka wepchnąłem do dołu z wapnem
– mówił drugi.
– Jestem dręczycielem, gdyż memu
psu Rozetce kazałem zjeść pieprz –
mówił trzeci.
– Jestem dręczycielem, gdyż mego psa
Rysia szarpałem nieustannie za ogon –
mówił czwarty.
W podobny sposób każdy z chłopców
przyznawał się ze skruchą do
przestępstw popełnionych względem
tego lub innego psa.
Jak mnie objaśnił Reks, chłopcy, którzy
dręczą psy, dostają się do psiego raju
podczas snu, po czym wracają do
domu w przekonaniu, że wszystko to
im się tylko śniło.
Jednak po takim pobycie na ulicy
Dręczycieli żaden z chłopców nie
dręczy nigdy już więcej swojego psa.
По обеим сторонам ее, на каменных
пьедесталах, стояли мальчики
разного возраста.
Среди них можно было узнать
сыновей состоятельных родителей и
сыновей бедняков, мальчиков
чистых, тщательно одетых, и убогих,
растрепанных грязных людей.
Все они по очереди каялись в своих
грехах.
— Я мучитель — я своей собаке
Фильке выбил глаз камнем! —
кричал один.
— Я мучитель — я своего Джека
бросил в яму с известью! — вторил
другой.
— Я мучитель — я своей Розетке
насыпал в рот перцу! — отзывался
третий.
— Я мучитель — я свою собаку Рысь
всегда дергал за хвост! — ныл
четвертый.
Так каждый из мальчиков
признавался в своем преступлении.
Рекс объяснил мне, что мальчишки,
которые мучают собак, во сне
попадают в собачий рай, а потом
возвращаются домой и думают, что
это им только приснилось.
Но всякий побывавший на улице
Мучителей больше никогда не
мучает собак.

Byłem szczęśliwy, że udało mi się
uniknąć takiej hańby, chociaż wcale nie подвергался такому наказанию, хотя
byłem znów taki dobry dla mego Reksa не всегда обращался с Рексом, как
i nawet pewnego razu pomalowałem
go całego czerwoną farbą.
Odetchnąłem z ulgą i od razu
odzyskałem humor. Gdy znaleźliśmy
się na placu Robaczków
Świętojańskich, gdzie stały karuzele,
huśtawki, beczki śmiechu i różne tak
zwane psie figle, rzuciłem się wraz z
innymi psami w wir zabawy.
Było mi wesoło jak nigdy dotąd, jednak
głód zaczął mi doskwierać i
zauważyłem, że Reks począł
niespokojnie węszyć.
– Chodź – rzekł do mnie. – Zjemy coś
lekkiego, a potem wrócimy do domu
na serdelki.
Po czym zaprowadził mnie na ulicę
Biszkoptową, gdzie leżały stosy
biszkoptów maczanych w miodzie. Były
tak smaczne, że nie mogłem się od
nich oderwać.
– Opamiętaj się – ostrzegł mnie Reks –
my jesteśmy w raju, więc nam nic nie
może zaszkodzić, ale ty łatwo możesz
się rozchorować.
Bardzo mnie interesowało, skąd w
psim raju bierze się czekolada,
biszkopty, miód i inne smakołyki; kto
buduje psie domki i pomnik doktora
Dolittle; skąd biorą się parasolki,
kapelusze, czapraki, w które
przystrajają się psy oraz ich rodziny.
78
Я был счастлив, что никогда не
положено, а однажды даже
выкрасил его в красный цвет.
У меня отлегло от сердца, когда,
покинув улицу Мучителей, мы
вышли на площадь Светлячков.
Здесь я увидел качели, карусели,
колесо смеха и прочие собачьи
аттракционы. Мне сразу стало
весело.
Но вскоре я проголодался, да и Рекс
начал с беспокойством ко всему
принюхиваться.
— Зайдем перекусим чего-нибудь,
— предложил он мне, — а потом
отправимся домой обедать.
Он привел меня на Бисквитную
улицу, где прямо на мостовой
лежали груды пирожных с медом.
Пирожные были такие вкусные, что
я не мог от них оторваться.
— Воздержись! — предостерег меня
Рекс. — Нам, обитателям рая, это не
вредит, но ты можешь заболеть.
Мне было интересно, откуда в
собачьем раю берутся шоколад,
пирожные, мед и другие лакомства;
кто строит собачьи дома и памятник
доктору Айболиту; кто делает зонты,
шляпы, попоны. Но спросить об этом
я считал неприличным. Это могло
 79
Uważałem jednak, że nie powinienem
o to pytać, gdyż byłoby rzeczą
niedelikatną wtrącanie się do rajskich
spraw. Pomyślałem sobie zresztą, że
na to właśnie jest raj, ażeby wszystko
zjawiło się się w mig i nie wiadomo
skąd.
Zwiedziłem jeszcze z Reksem mnóstwo
ciekawych rzeczy: psi cyrk i psie kina,
ulicę Baniek Mydlanych, Zaułek
Dowcipny i ulicę Konfiturową, wyścigi
chartów i Teatr Trzech Pudli, hodowlę
kiszek kaszanych i pasztetowych,
ogródki salcesonowe, szczenięcą łaźnię
oraz rozmaite inne rajskie urządzenia.
Wracając na plac Doktora Dolittle,
gdzie mieszkał Reks, wstąpiliśmy
jeszcze do zakładu fryzjerskiego na
ulicy Syropowej. Dwaj golarce z Gór
Świętego Bernarda ostrzygli nas
bardzo wytwornie, po czym jeden z
nich rzekł do mnie z dumą:
– Nie wiem, czy szanowny pan
zauważył, że w tutejszym klimacie
pchły nie trzymają się zupełnie.
– Istotnie – odrzekłem – macie tutaj
rajskie życie.
Stwierdziłem ze zdziwieniem, że za
strzyżenie nie zażądano od nas zapłaty,
idąc więc śladem Reksa, grzecznie
podziękowałem, liznąłem mego
fryzjera w nos i wyszedłem na ulicę.
Słońce przygrzewało niezmiennie i jak
dowiedziałem się od Reksa, nigdy nie
показаться вмешательством в
райские дела. На то и существует
рай, подумал я, чтобы все
появлялось само собой, ниоткуда.
Мы побывали с Рексом во многих
интересных местах: в Собачьем
цирке, в Собачьем кино, на улице
Мыльных пузырей, в переулке
Остряков, на улице Повидла, на
Собачьих бегах, в Театре Трех
пуделей, в оранжерее Каши и
Паштета, на плантации Ливерной
колбасы, в Щенячьих банях и других
райских заведениях.
По дороге мы завернули в
парикмахерскую на улице
Томатного сока. Два цирюльника с
гор Святого Сен-Бернара мастерски
нас постригли. Один из них сказал
мне с гордостью:
—
Вы заметили, что здесь не водятся
блохи?
— Разумеется, — ответил я. — У вас
тут райская жизнь.
К моему удивлению, за стрижку с
нас не потребовали платы, но,
уходя, я, по примеру Рекса,
благодарно лизнул парикмахера в
нос.
Мы вышли на улицу.
Солнце все так же пекло. Рекс
сказал, что оно здесь никогда не
 80

zachodziło. Gdy wróciliśmy do domu заходит. Когда мы вернулись домой,

mego przyjaciela, kazał on swoim
szczeniętom opróżnić poduszki na
ganku i zaproponował mi, abym
wyciągnął się obok niego. Leżeliśmy
tak, mile sobie gawędząc i przyglądając
się ruchowi na placu.
Рекс согнал с подушек щенят и
предложил мне отдохнуть. Мы
лежали, мирно беседуя и наблюдая
за тем, что творится на площади.

– Jak odróżniacie jeden dzień od — Как вы различаете дни, —

drugiego – zagadnąłem Reksa – skoro спросил я Рекса, — если солнце у вас
słońce u was nie zachodzi i nigdy nie никогда не заходит и не бывает
bywa nocy? ночей?

– Bardzo prosto – odrzekł Reks. – Gdy — Проще простого, — ответил с

pomnik doktora Dolittle zostaje
doszczętnie zjedzony, wiemy, że
upłynął jeden dzień. Budowa nowego
pomnika zabiera tyleż godzin, co jego
zjedzenie. Odpowiada to razem
ziemskiej dobie. W ten sposób
obliczymy tutaj czas. Tydzień
określamy nazwą siedmiu pomników. шестьдесят памятников, и так далее.
Trzydzieści pomników stanowi miesiąc.
Rok składa się z trzystu sześćdziesięciu
pięciu pomników. Na placu Tabliczki
Mnożenia mieszka dwudziestu
foksterierów-rachmistrzów, którzy
stale są zajęci liczeniem kolejnych
pomników i prowadzą kalendarz
psiego raju.
улыбкой Рекс. — Мы съедаем
памятник за один день и столько же
времени строим новый. Вместе это
соответствует земным суткам. Так
мы и ведем счет времени. Неделя —
это семь памятников. Месяц —
тридцать памятников. Год — триста
На площади Таблицы умножения
живут двести фокстерьеров. Они
ведут счет времени и составляют
наш собачий календарь.

Tak sobie gawędząc z Reksem, От Рекса я узнал много любопытных

dowiedziałem się od niego rozmaitych подробностей о загробной жизни
szczegółów o pośmiertnym życiu psów. собак.

Czułem się bardzo dobrze w jego
domu, po pewnym jednak czasie
zacząłem się nudzić. Sprzykrzyły mi się
biszkopty, czekolada i wędliny i
ogromnie zachciało mi się zjeść trochę
krupniku i marchewki, którą tak
Мне было очень хорошо, и все-таки
я затосковал по дому. Мне надоели
пирожные, шоколад, колбасы, я
мечтал о ложке морковного супа,
который так ненавидел раньше.
 81

pogardzałem w domu. Odczuwałem Но больше всего мне хотелось

zwłaszcza brak chleba. хлеба.

Biegłem myślami do Akademii pana Я с грустью вспоминал об академии

Kleksa i z rozpaczą myślałem o tym, co пана Кляксы и очень боялся
by było, gdybym miał już zostać na навсегда остаться в собачьем раю.
zawsze w psim raju.

Pewnego dnia leżałem sobie w Однажды я лежал в саду и грелся на

ogródku i wygrzewałem się na słońcu солнышке вместе со щенятами
razem z małymi mopsikami Reksa. Рекса. Мы лежали под кустом
Nade mną zwisały z krzaków serdelki, сарделек, которые вызывали у меня
na które patrzyłem z obrzydzeniem. отвращение.

– Aga, ak! Aga, ak! – usłyszałem nagle — Я ворец! Я ворец! — послышался

nad sobą znajomy głos. знакомый голос.

Zerwałem się na równe nogi i ku Я вскочил на ноги и увидел

wielkiej mej radości ujrzałem Матеуша. Он сидел на ветке
Mateusza, który siedział na gałęzi мозгового дерева и держал в клюве
szpikowego drzewa z maleńką kopertą конверт.
w dziobie.

– Mateusz! Jak się cieszę, że cię znowu — Матеуш! Неужели это ты? —
widzę! – zawołałem. – Jak to dobrze, воскликнул я вне себя от радости. —
żeś po mnie przyleciał. Co za szczęście! Какое счастье, что ты меня нашел!

Mateusz sfrunął na ganek i podał mi Матеуш спустился и подал мне

kopertę. Był to list od pana Kleksa, конверт. Письмо было от пана
który pouczał mnie, w jaki sposób Кляксы. В нем говорилось о том, как
mam wdychać i wydychać powietrze, я должен управлять своим полетом.
aby dowolnie kierować swoim lotem.

Przemówiłem tedy w psim narzeczu do Собаки сбежались посмотреть на

psów, które zbiegły się na widok Матеуша, и, воспользовавшись этим,
Mateusza, podziękowałem im za я выступил перед ними с речью, в
gościnę i za dobre serca, uścisnąłem na которой благодарил их за радушный
pożegnanie mego drogiego Reksa i прием. Потом, обняв на прощанье
całą jego rodzinę i udałem się wraz z моего любимого Рекса и всю его
nim i z buldogiem Tomem do bramy семью, я направился вместе с
wyjściowej. бульдогом Томом к Райским
 82

Mateusz leciał nade mną, wesoło воротам. Матеуш летел над нами,
pogwizdując. весело посвистывая.

Uprosiłem Toma, aby mi dał do mojej Я выпросил у Тома пуговицу с его

kolekcji jeden guzik od swego fraczka, ливреи, окинул прощальным
po czym raz jeszcze rzuciłem okiem na взглядом собачий рай и навеки
psi raj i opuściłem jego gościnne progi. оставил его гостеприимный порог.

Wciągnąłem powietrze do płuc Следуя указаниям пана Кляксы, я

znanym mi sposobem, wydąłem легко парил в воздухе.
policzki i uniosłem się w górę.

Jakiś czas słyszałem jeszcze pożegnalne Долго до меня доносился жалобный

ujadanie psów, niebawem jednak psi лай собак и постепенно затих.
raj począł oddalać się ode mnie, stał Собачий рай, отдаляясь,
się jak mały niebieski obłoczek, aż превратился в маленькое голубое
wreszcie całkiem zniknął mi z oczu. облачко, которое вскоре растаяло в
воздухе.

Po kilku godzinach lotu ujrzałem pod Через несколько часов в лучах

sobą w świetle zachodzącego słońca заходящего солнца я увидел крыши
dachy domów i ulice naszego miasta. домов и улицы нашего города.

– Emia uż isko! – krzyknął mi w ucho — Демия на зонте! — крикнул мне

Mateusz, на ухо Матеуш.

co znaczyło: – Akademia już blisko! Это означало: «Академия на

горизонте!»

Rzeczywiście, po chwili dostrzegłem В самом деле, мы увидели

mury Akademii, park otaczający ją ze академию с окружающей ее оградой
wszystkich stron i samego pana Kleksa, и пана Кляксу, который летел нам
który wyleciał mi na spotkanie i z навстречу. От радости он кувыркался
daleka wymachiwał rękami na в воздухе и смешно размахивал
powitanie. руками.

Przed zapadnięciem mroku byliśmy już С наступлением сумерек мы были

w domu. уже дома.

Okazało się, że nieobecność moja Я отсутствовал двенадцать дней.

trwała dwanaście dni.
 83
Nie umiem po prostu opisać radości,
jaką odczuwałem z okazji powrotu na
ziemię. Koledzy nie mogli się mną
nacieszyć, natomiast pan Kleks kazał
mi złożyć uroczyste przyrzeczenie, że
nigdy już więcej nie będę latał.
Przyrzeczenie takie złożyłem i
dotrzymam go z całą pewnością.
FABRYKA DZIUR I DZIUREK
Miałem zamiar opisać dokładnie
przebieg jednego dnia w Akademii
pana Kleksa.
Opowiedziałem więc wszystko, co się
dzieje od chwili naszego przebudzenia
aż do południa. Opisałem lekcję
kleksografii, przędzenia liter,
odmalowałem kuchnię pana Kleksa,
opowiedziałem o poszukiwaniu
skarbów i o moich przygodach w psim
raju.
Od wielu dni spędzam cały wolny czas
nad tym pamiętnikiem, a mimo to
dobrnąłem dopiero do momentu, gdy
o godzinie czwartej pan Kleks kazał
wszystkim nam zebrać się przy bramie
i rzekł:
– Zaprowadzę was dzisiaj na
zwiedzenie najciekawszej fabryki na
świecie. Ujrzycie najwspanialsze
urządzenia i maszyny, przy których
pracuje dwanaście tysięcy majstrów i
robotników. Mój przyjaciel, inżynier
Kopeć, jest kierownikiem tej fabryki i
obiecał oprowadzić nas po wszystkich
halach fabrycznych, abyśmy mogli
przyjrzeć się pracy ludzi i maszyn.
Będzie to bardzo pouczająca
wycieczka. Proszę ustawić się w
czwórki. Idziemy.
Не могу описать, какое я испытывал
блаженство, вернувшись на землю.
Ребята мне очень обрадовались, а
пан Клякса взял с меня слово, что я
больше никогда не буду летать.
Я дал слово и непременно его
сдержу.
Завод дыр и дырочек
Я собирался рассказать вам, как
проходят дни в академии пана
Кляксы.
Я подробно описал один из таких
дней, с утра до полудня, то есть урок
кляксописания, буквовязания, кухню
пана Кляксы и то, как мы искали
клад. Я рассказал о моих
приключениях в собачьем раю.
Все свободное время я отдаю
дневнику, а дошел только до
четырех часов дня, то есть до того
времени, когда мы по указанию
пана Кляксы собрались у ворот.
— Мальчики! — сказал нам пан
Клякса. — Сегодня мы проведем
экскурсию на самый интересный в
мире завод. Этим заводом
руководит мой друг, инженер
Богумил Копоть. Он обещал
показать нам все цеха, ознакомить с
работой людей и машин. Это будет
очень поучительная экскурсия. А
теперь постройтесь по четыре в ряд.
Пошли!

Anastazy otworzył bramę i ruszyliśmy
w kierunku śródmieścia.
Na placu Czterech Wiatrów wsiedliśmy
do tramwaju, który miał zawieść nas
do fabryki. Ponieważ dla wszystkich nie
wystarczyło miejsca, pan Kleks przy
pomocy swojej powiększającej pompki расширил трамвай, и мы доехали с
rozszerzył tramwaj o sześć brakujących
siedzeń, dzięki czemu jechaliśmy
bardzo wygodnie.
Droga początkowo prowadziła przez
miasto, po pewnym zaś czasie
wydostaliśmy się na brzeg rzeki i
niebawem wjechaliśmy na
samogrający most.
Jak nam objaśnił pan Kleks, ciężar
tramwaju wprawił w ruch maszynerię
mostu, dzięki czemu z ukrytych w nim
trąbek popłynęły dźwięki marsza
ołowianych żołnierzy.
Po drugiej stronie rzeki rozrzucone
było malownicze, schludne
miasteczko. Były to domki robotników
zatrudnionych w fabryce. Sama
fabryka ukazała się naszym oczom za
zakrętem, gdzie znajdował się
końcowy przystanek tramwajowy. Od
tego miejsca prowadziły do fabryki
ruchome chodniki.
Czuliśmy się na nich zupełnie jak w
lunaparku, gdyż nieprzywykli do
takiego środka komunikacji, nie
mogliśmy utrzymać równowagi i
wywracaliśmy się co chwila na ziemię.
Przeciwległym chodnikiem zbliżał się
na nasze spotkanie inżynier Kopeć.
84
Анастази открыл ворота, и мы
направились в город.
На площади Четырех Ветров мы
сели в трамвай. Мест не хватало.
Тогда пан Клякса достал
увеличительный насос, немножко
полным комфортом.
Сначала дорога вела через город,
потом мы свернули на набережную
и переехали через Музыкальный
мост.
Пан Клякса сказал, что тяжесть
трамвая приводит в движение
механизм, установленный под
мостом, и поэтому мост играет. Мост
сыграл «Марш оловянных
солдатиков».
На другой стороне реки мы увидели
небольшой красивый городок. Это
были дома заводских рабочих. Мы
сошли на последней трамвайной
остановке. От нее к заводу вели
движущиеся тротуары.
Кататься на них было одно
удовольствие, хотя мы то и дело
теряли равновесие и падали, потому
что не привыкли к такому виду
транспорта.
На противоположном тротуаре
навстречу нам ехал инженер
Богумил Копоть.

Był to wysoki, chudy, siwy pan z
rozwianym włosem i kozią bródką. Stał
na cienkich, długich nogach i
wymachiwał cienkimi, długimi rękami.
Przypominał mi bardzo stracha na
wróble w podeszłym wieku.
Jednym susem przeskoczył na nasz
chodnik, objął serdecznie pana Kleksa i нашу дорожку, сердечно обнял пана
pocałował go w obydwa policzki.
dwudziestu czterech – rzekł pan Kleks.
– Aga, ak! – rozległ się głos Mateusza z
tylnej kieszeni pana Kleksa.
– A to jest mój ulubiony szpak Mateusz
– dodał pan Kleks wyjmując go z
kieszeni.
Pan Bogumił Kopeć przyjrzał się nam
uważnie, pogłaskał Mateusza i rzekł
bawiąc się końcem swojej bródki:
– Wielki to dla mnie zaszczyt powitać
cię, mój Ambroży. Bardzo też chętnie
oprowadzę twych uczniów po mojej
fabryce dziur i dziurek. Tylko
pamiętajcie, chłopcy – zwrócił się do
nas – w fabryce nie wolno niczego
dotykać.
Po tych słowach owinął lewą nogę
dookoła prawej, palce obu rąk
pozaplatał jak dwa warkoczyki i płynął
na czele naszej gromadki na
ruchomym chodniku w kierunku
fabryki, do której przybliżaliśmy się z
zawrotną szybkością.
85
Это был долговязый человек с
растрепанными волосами и острой
козлиной бородкой. У него были
такие худые ноги и руки, что
издалека он походил на огородное
чучело.
Одним прыжком он перескочил на
Клекса и поцеловал его в обе щеки.
двадцать четыре – - сказал мистер
Клекс.
— А ворец? — раздался голос
Матеуша из кармана сюртука.
— Да, а это мой скворец Матеуш, —
добавил пан Клякса, доставая
Матеуша из кармана.
Инженер Копоть внимательно на нас
посмотрел, погладил Матеуша и
сказал, играя своей бородкой:
— Я очень рад тебя видеть,
Амброжи, и, конечно, покажу твоим
ученикам мой завод дыр и дырочек.
Но с условием, ребята, — обратился
он к нам, — на заводе ничего не
трогать.
Сказав это, он обвил левой ногой
правую, сцепил пальцы рук, и мы
все вместе молча поехали на завод.

Fabryka składała się z dwunastu
olbrzymich budynków o
przezroczystych murach i oszklonych
dachach. Z daleka już można było
rozpoznać potężne koła maszyn,
których stukot donośnym echem
rozlegał się po całej okolicy.
Gdy weszliśmy do pierwszej hali, o
mało nas nie oślepiły snopy
różnokolorowych iskier, tryskających z
pasów transmisyjnych, elektrycznych
świdrów i tokarek.
Maszyny stały długimi szeregami w
kilka rzędów, inne zawieszone były na
linach i dźwigach, przy wszystkich zaś
uwijały się tłumy robotników ubranych
w skórzane fartuchy i hełmy o
czarnych szkłach.
Praca wrzała, a łoskot maszyn i
narzędzi zagłuszał słowa inżyniera
Kopcia, który tłumaczył coś i objaśniał
piskliwym głosem.
Zdołałem dosłyszeć jedynie tyle, że w
hali tej wyrabiane są dziurki od kluczy,
dziurki w nosie i dziurki w uszach, jak
również inne jeszcze dziurki
mniejszego kalibru.
Przyglądaliśmy się z ogromnym
zainteresowaniem pracy maszyny i
podziwialiśmy niezwykłą wprawę мастерству рабочих, которые одним
tokarzy, którzy za jednym obrotem
koła otrzymywali dziesięć do dwunastu сделать от десяти до двенадцати
prześlicznie wykończonych dziurek.
Gotowe wyroby wrzucali do małych
wagoników, a po napełnieniu chwytały
je specjalne ruchome dźwigi i
86
Завод состоял из двенадцати
корпусов с прозрачными стенами и
стеклянными крышами. Уже
издалека мы увидели мощные
машины, грохот которых раздавался
далеко вокруг.
В первом же цехе мы чуть не
ослепли от искр, сыпавшихся с
приводных ремней, электрических
сверл и токарных станков.
Станки стояли в несколько рядов, а
некоторые из них висели в воздухе,
подвешенные на канатах. Возле
станков суетились рабочие в
кожаных фартуках и темных очках.
Работа кипела вовсю. Шум станков
заглушал слова инженера Копоти,
который что-то объяснял своим
писклявым голосом.
Я понял только одно, что в этом цехе
делают дырки для ключей, для
колец, для ножниц и совсем
маленькие дырочки.
Мы с восхищением следили за
работой станков и удивлялись
поворотом резца ухитрялись
великолепных дырочек.
Готовую продукцию складывали в
маленькие вагонетки, после чего
большие подъемные краны

przenosiły do składu w sąsiednim
gmachu.
Pan Kleks zbliżył się do jednego z В других цехах вырабатывали дырки
wagoników, wyjął z nosa obie zużyte
swoje dziurki, wybrał sobie dwie nowe,
dopiero co utoczone, i włożył je do были такие большие, что станки, на
nosa na miejsce starych. Wyglądały
ślicznie, połyskiwały polerowanymi
brzegami i widzieliśmy, z jaką
przyjemnością pan Kleks raz po raz
wyciera nos.
Dziury na łokciach i na kolanach miały
prześlicznie strzępione brzegi i
wymagały szczególnej staranności
robotników. Pan Kopeć pokazał nam
różne pomysłowe rysunki i wzory,
podług których młodzi inżynierowie
wycinali formy służące do wyrobu tych
dziur.
W jednym z pawilonów fabrycznych
mieściła się sortownia, gdzie mnóstwo
doświadczonych majstrów zajętych
było kontrolą, pomiarami i
sprawdzaniem gotowych już dziur i
dziurek. Popękane, źle wypolerowane,
wygięte i uszkodzone dziurki wrzucano
do dużych kotłów, gdzie przetapiano je
ponownie.
W ostatniej hali mieściła się pakownia.
Tam specjalne robotnice ważyły dziury
i dziurki na dużych wagach i pakowały
je do pięcio- i dziesięciokilowych
skrzynek.
Inżynier Kopeć podarował nam dwie
skrzynki dziurek do obwarzanków.
87
переносили их на склад, в соседний
корпус.
побольше: для локтей, для колен,
для мостов и даже для неба. Они
которых их вытачивали,
возвышались до самого потолка и
рабочим приходилось вставать на
подмостки.
Дырки для локтей и колен были с
обтрепанными краями. Это
требовало от мастеров большого
искусства. Инженер Копоть показал
нам проекты и чертежи молодых
техников-конструкторов,
разрабатывавших новый способ
производства дыр.
В одном из заводских корпусов
находилась сортировочная, где
опытные контролеры замеряли и
испытывали готовые дыры и
дырочки. Треснутые, плохо
отшлифованные и прочие
бракованные дырки контролеры
бросали в большой котел и
отправляли на переплавку.
В последнем корпусе находилась
упаковочная. Там особые
специалисты взвешивали дырки на
больших весах и упаковывали по
пять или десять штук в коробку.
Инженер Копоть подарил нам две
коробки дырок от бубликов.

Po powrocie do Akademii pan Kleks
upiekł dużo słodkiego waniliowego
ciasta i z dziurek tych narobił dla nas
mnóstwo znakomitych obwarzanków,
którymi zajadaliśmy się przez cały
wieczór.
Byliśmy wszyscy zachwyceni
urządzeniem fabryki, nie mogliśmy
wprost oderwać oczu od elektrycznych
świdrów rozpalonych do czerwoności,
od tokarek i wszelkiego rodzaju
narzędzi, których nazw nie znaliśmy
wcale.
Gdy opuściliśmy fabrykę, było już
prawie ciemno. Z oddali widzieliśmy
przez szklane mury fontanny iskier
niebieskich, zielonych i czerwonych,
które oświetlały całą okolicę jak
fajerwerki.
– Z tych iskier można by przyrządzać
doskonałe kolorowe potrawy –
zauważył pan Kleks.
Inżynier Kopeć towarzyszył nam aż do
przystanku tramwajowego,
opowiadając przeróżne historie ze
swego życia.
Okazało się, że w chwilach wolnych od
zajęć w fabryce inżynier występuje w
cyrku jako linoskoczek, aby nie wyjść z
wprawy w owijaniu jednej nogi
dookoła drugiej.
Gdy znaleźliśmy się przy końcu
ruchomego chodnika, tramwaj stał już движущегося тротуара, трамвай уже
na przystanku i cierpliwie czekał. Był to
wóz wyleczony swego czasu przez
pana Kleksa, dlatego na nasz widok
88
По возвращении в академию пан
Клякса приготовил сладкое
ванильное тесто и испек нам из
дырок много вкусных бубликов.
Мы были в восторге от завода. Глаз
нельзя было оторвать от
раскаленных докрасна сверл,
токарных станков и других сложных
установок, названия которых мы не
знали.
Когда мы покинули завод, было уже
темно. Сквозь стеклянные стены
завода вспыхивали целые фонтаны
голубых, зеленых и красных искр.
Они освещали окрестность, как
фейерверки.
— Эх, какая бы вышла из этих искр
вкусная еда! — вздохнул пан Клякса.
Инженер Копоть провожал нас до
трамвайной остановки. По дороге он
очень много рассказывал о себе.
Выяснилось, что в свободное от
работы время он выступает
канатоходцем в цирке, чтобы не
разучиться заплетать ногу за ногу.
Когда мы оказались в конце
стоял на остановке и терпеливо
ждал. Это была повозка, вылеченная
в свое время мистером Клексом,

zazgrzytał z radości kołami i nie chciał
bez nas ruszyć z miejsca.
Wreszcie wsiedliśmy do tramwaju,
który niezwłocznie ruszył. Pan Kleks,
pragnąc uniknąć ścisku, pozostał na
zewnątrz i szybował obok w powietrzu.
Przez jakiś czas jeszcze widzieliśmy
stojącego na przystanku inżyniera
Kopcia. Pozaplatał palce obu rąk w
warkoczyki i machał nimi z daleka na
pożegnanie.
W ciemnościach wieczoru, na tle łuny
bijącej od fabryki, długa jego postać
sięgała aż pod samo niebo.
Dopiero gdy tramwaj skręcił w ulicę
Niezapominajek, straciliśmy inżyniera
Kopcia z oczu. Niebawem wjechaliśmy
na samogrający most, który tym razem
odegrał na trąbkach marsz
muchomorów.
Pan Kleks, chcąc widocznie
wypróbować swoje nowe dziurki w
nosie, wtórował mostowi nucąc
melodię przez nos.
Gdy dojechaliśmy do placu Czterech
Wiatrów, było już zupełnie ciemno,
dlatego też pan Kleks rozdał nam
płomyki świec, które przechowywał w свечные огоньки и каждому дал по
kieszonce od kamizelki, i w ten sposób
dotarliśmy wreszcie późnym
wieczorem do naszej Akademii.
W domu czekała nas przykra
niespodzianka.
89
поэтому при виде нас он от радости
заскрежетал колесами и не хотел
без нас трогаться с места.
Мы сели в трамвай и поехали, а пан
Клякса летел рядом, чтобы в
трамвае было свободней.
Долго еще мы видели стоявшего на
остановке инженера Копоть. Он
махал на прощанье рукой, пальцы
которой были заплетены в косички.
В наступивших сумерках, на фоне
сияющей луны, его длинная тень
вытянулась и доставала почти до
самого неба.
Вскоре трамвай свернул на улицу
Незабудок, и инженер Копоть исчез
из виду. Мы снова переехали через
играющий мост, который исполнил
«Марш мухоморов».
Пан Клякса, вторя ему, мурлыкал
под нос.
Уже стемнело, когда мы приехали
на площадь Четырех Ветров. Пан
Клякса достал из жилетного кармана
огоньку. Вот так мы и добрались
домой, в нашу академию.
Там нас ожидала неприятность.
 90

Wszystkie pokoje, sale, pomieszczenia Во все комнаты, залы, коридоры

i przejścia opanowane były przez набились мухи.
muchy.

Nieznośne te owady, korzystając z Проклятые насекомые,

nieobecności domowników, wdarły się воспользовавшись нашим
przez otwarte okna do wnętrza domu, отсутствием, через открытые окна
obsiadły wszystkie przedmioty i вторглись в помещение, облепили
sprzęty, niezliczonymi rojami unosiły стены, мебель, потолки и, как только
się i brzęczały w powietrzu i z całą мы вошли, с присущим им
właściwą im natarczywością rzuciły się нахальством набросились на нас.
na nas. Wdzierały się do ust i nosów, Они лезли в рот, в нос, в глаза,
wpadały do oczu, kotłowały się we путались в волосах, кружили черной
włosach, kłębiły się czarnym тучей под потолком, метались из
rojowiskiem pod sufitami, w kątach, na угла в угол. Чтобы перейти из одной
piecach i pod stołami. Na to, by przejść комнаты в другую, надо было
z pokoju do pokoju, trzeba było зажмуриться, задержать дыхание и
zamykać oczy, wstrzymywać oddech i изо всех сил отбиваться руками.
opędzać się od nich obiema rękami. Никогда в жизни я не видел такого
Nigdy dotąd nie widywałem takiego скопища мух.
najścia much.

Leciały w bojowym szyku, jak wielkie Они летели в полном боевом

eskadry samolotów, formowały się w порядке, как настоящие эскадрильи,
klucze, w czworoboki, w pułki i и жужжали, как настоящие
nacierały z brzękiem przypominającym самолеты. Вожаки выделялись
odgłos wojennych trąb. Wodzowie большим размером крыльев,
wyróżniali się rozmiarami skrzydeł, воинственностью и отвагой. Их
wojowniczością i odwagą. Bolesne укусы свидетельствовали о том, что
ukłucia, zadawane mi przez tę kąśliwą мухи решили драться не на жизнь, а
nawałę, wskazywały na to, że walka на смерть.
prowadzona jest na śmierć i życie.
W pewnej chwili do pokoju, przez В комнату, где я находился, с
który usiłowałem przebiec, wleciała z громким жужжанием ворвалась
głośnym brzękiem królowa much, королева мух, отдала несколько
szybkim bzyknięciem wydała kilka коротких приказаний своим
krótkich rozkazów swoim wodzom, военачальникам, мимолетом
wbiła mi żądło w nos i pomknęła na укусила меня в нос и умчалась на
inne pole walki. другой фланг сражения.

Światło lamp nie mogło przedrzeć się Свет лампы не мог пробиться сквозь
przez tę czarną, wirującą w powietrzu черную, нависшую в воздухе тучу.
 91

chmurę. Chodziliśmy po omacku, Мы передвигались ощупью, топча и

depcząc i zabijając całe chmary убивая полчища атакующих нас мух,
obsiadających nas zewsząd much, ale но их ничуть не убывало.
wcale ich przez to nie ubywało.

Nie pomogło również wymachiwanie Не помогло и размахивание

chustkami i ręcznikami. Na miejsce полотенцами и платками. Вместо
zabitych much pojawiały się nowe i убитых поднимались новые
nacierały na nas z większym jeszcze полчища и бросались на нас с еще
natręctwem. большей яростью.

Pan Kleks, który dotąd – fruwając po Пан Клякса перелетал из комнаты в

pokojach – prowadził z muchami
zaciętą walkę, opadł wreszcie z sił,
założył nogę na nogę i wisząc w
powietrzu, zamyślał się głęboko.
Muchy w jednej chwili obsiadły go w
takiej ilości, że nie było go wcale spoza
nich widać.
комнату, вел с противником
ожесточенную борьбу. Наконец он
устал и, глубоко задумавшись,
застыл в воздухе, положив ногу на
ногу. Мухи тут же облепили его со
всех сторон, и он исчез в их
окружении.

Wreszcie pan Kleks stracił cierpliwość. Это окончательно рассердило пана

Wypłynął szybko przez okno i po paru Кляксу. Он выпорхнул в окно и
minutach wrócił niosąc w palcach спустя несколько минут вернулся,
pająka – krzyżaka. Przyłożył doń неся в руках паука-крестовика.
powiększającą pompkę i pająk szybko Потом приставил к нему
zaczął się powiększać. Gdy był już увеличительный насос, и вскоре
wielkości kota, pan Kleks wzbił się wraz паук достиг размеров кошки. Тогда
z nim w górę i umieścił go na suficie. пан Клякса поднялся в воздух и
Niebawem ujrzeliśmy mnóstwo nitek посадил паука на потолок. Паук тут
zwieszających się z sufitu aż do же стал плести паутину, и вскоре она
podłogi, a po kwadransie olbrzymia разделила комнату надвое.
pajęczyna przedzieliła pokój na dwie
części.
Setki i tysiące much, całe ich zgiełkliwe Сотни тысяч мух попали в эту ловко
roje wpadały w nastawione sieci, ale расставленную сеть, но ничто не
nic nie było w stanie osłabić ich могло ослабить их воинственный
waleczności i bojowego ducha. дух.
Pająk rzucał się żarłocznie na złowione Паук с жадностью набрасывался на
w pajęczynę muchy, pożerał ich мух, попавших в паутину, пожирал
szturmujące oddziały, wysysał z nich их целыми отрядами, высасывал из
wszystkie soki, miażdżył je i tratował них кровь, давил своими огромными
wielkimi włochatymi łapami, ale po мохнатыми лапами. Но скоро он
 92
krótkim czasie tak już się nimi nasycił,
że działanie powiększającej pompki
ustało.
Pająk zaczął się zmniejaszać, wrócił do
swej normalnej wielkości, zmniejszyła
się również jego pajęczyna i muchy w
jedno okamgnienie rozszarpały go na
strzępy, mszcząc się w ten sposób za
klęskę swych towarzyszek.
Królowa much uniosła z sobą jako
trofeum krzyż, zdarty niby skalp z
pleców pająka.
Wówczas pan Kleks przywołał nas do
siebie i oznajmił, że właśnie przed
chwilą wymyślił specjalny rodzaj
muchołapki, która uwolni naszą
Akademię od plagi much.
Po chwili przyniósł do sali szkolnej
miednicę z wodą, paczkę gumy
arabskiej, mydło i szklaną rurkę.
Podczas gdy my opędzaliśmy go od
much, pan Kleks rozrobił w miednicy
klej razem z mydłem i za pomocą
szklanej rurki zaczął wypuszczać bańki
mydlane, które jedna po drugiej
unosiły się w powietrze.
Zastosowanie tych muchołapek dało
nadzwyczajne wyniki.
Muchy oblepiały ze wszystkich stron
kleistą powierzchnię baniek i nie
mogąc się już oderwać, razem z nimi
opadały na podłogę.
Pan Kleks nie ustawał w pracy.
Wypuszczał coraz to nowe bańki, my
zaś pochwyciliśmy miotły i żwawo
насытился, и действие насоса сразу
прекратилось.
Паук снова стал маленьким,
уменьшилась также и его паутина, и
мухи в мгновение ока разорвали его
в клочки, отомстив за гибель своих
боевых товарищей.
А королева мух сняла с него крест,
как скальп, и унеслась со своим
трофеем, издавая победный
воинственный клич.
Тогда пан Клякса призвал нас к себе
и сказал, что придумал новый вид
мухоловок, которые очистят нашу
академию от подлых захватчиков.
Он принес в зал большой таз с
водой, тюбик гуммиарабика, мыло и
стеклянную трубку. Мы прикрыли
его от мух, а пан Клякса тем
временем развел в тазу с водой
клей и мыло, взял трубку и стал
пускать мыльные пузыри. Один за
другим пузыри поднимались в
воздух.
Эти мухоловки принесли небывалые
результаты.
Мухи, привлеченные радужной
оболочкой пузырей, бросались на
них и сразу приклеивались. Не в
силах оторваться, они вместе с
пузырями падали на пол.
Пан Клякса работал не покладая
рук. Он пускал все новые и новые
пузыри, а мы, вооружившись

wymiataliśmy stosy czarnych od much
muchołapek.
Niebawem wszystkie pokoje, sale,
pomieszczenia i korytarze zapełniły się
mydlanymi bańkami pana Kleksa.
Muchy rzucały się na ich tęczową,
zdradliwą powierzchnię i chmarami
przylepiały się do nich. Żadnej nie
udało się uniknąć tego żałosnego losu.
Pan Kleks dmuchał w rurkę bez
przerwy i po godzinie w całej Akademii
nie było już ani jednej muchy, tylko
kilkanaście prześlicznie mieniących się
baniek tu i ówdzie unosiło się jeszcze
nad naszymi głowami.
Wymiecione przez nas muchy
poukładaliśmy na dziedzińcu w
wysokie sterty i dopiero nazajutrz rano
trzy ogromne ciężarówki, przysłane z
Zakładu Oczyszczania Miasta,
uprzątnęły to obrzydliwe
cmentarzysko.
Tak zakończyła się wojna pana Kleksa z
muchami.
W tym wszystkim jedna rzecz wprawiła
nas w zdumienie: gdy znaczna część
much była już wytępiona, spoza ich
czarnych rojów wyłoniła się postać
fryzjera Filipa, który spał na otomanie
w gabinecie pana Kleksa.
Początkowo nie zauważyliśmy go
zupełnie, tak był oblepiony przez
muchy, kiedy jednak wreszcie
dostrzegł go któryś z chłopców, nie
mogliśmy wyjść z podziwu, że najście
93
метлами, выметали мух из
помещения на улицу.
Вскоре все комнаты, залы,
помещения и коридоры
наполнились мыльными пузырями
пана Клекса.
Мухи бросались на их радужную,
предательскую поверхность и
хмарами цеплялись за них. Ни
одной из них не удалось избежать
этой жалкой участи. пан Клекс
беспрерывно дул в трубку, и через
час во всей Академии уже не было
ни одной мухи, только дюжина
блестящих пузырей тут и там еще
парила над нашими головами.
Мертвых мух мы сложили во дворе в
большие черные кучи, а на
следующее утро из треста по
очистке города приехали три
грузовика и вывезли эту мерзость на
свалку.
Так окончилась война пана Кляксы с
мухами.
Только одно озадачило нас тогда.
Когда большая часть мух была
уничтожена, в кабинете пана Кляксы
мы увидели спящего на диване
парикмахера Филиппа.
Сначала мы его не заметили — мухи
облепили Филиппа с ног до головы,
— потом кто-то из ребят увидел его.
Мы удивились, как это он может
спать в таких условиях. Парикмахер
 94

much, które go szczelnie obsiadły, nie
zdołało zakłócić jego snu. Jedynie
głośne, przerywane chrapanie
pozwalało się domyślać, że nie był to
sen przyjemny ani błogi.
громко храпел, и этот храп говорил о
том, что снится Филиппу не очень-то
приятный сон.

Po wytępieniu much pan Kleks obudził Уничтожив мух, пан Клякса разбудил
Filipa, kazał nam wyjść z gabinetu, парикмахера, велел нам выйти, а
zamknął drzwi na klucz i odbył z сам заперся с ним в кабинете, и они
Filipem długą, tajemniczą rozmowę. о чем-то долго разговаривали.

Gdy po pewnym czasie drzwi Через некоторое время дверь

otworzyły się, Filip wyszedł bardzo кабинета с шумом отворилась,
wzburzony i oświadczył panu Kleksowi оттуда выскочил очень сердитый
podniesionym głosem: Филипп и заявил пану Кляксе:

– Od dzisiaj proszę sobie znaleźć — Можете искать другого

innego fryzjera. Nie będę więcej strzygł парикмахера! Я не стану стричь ни
ani pana, ani pańskich uczniów. вас, ни ваших ученичков!

Dosyć mam już wyczekiwania i Хватит с меня обещаний! Я приведу

obietnic. Przyprowadzę go w tym его на этой неделе! Это мое
tygodniu. I to nieodwołalnie. Dla niego последнее слово! Именно ему и
miała być ta Akademia, a nie dla tej надо учиться в академии, а не этим
całej pańskiej hałastry! вашим оболтусам.

Żegnam pana, panie Kleks. До свиданья, пан Клякса!

I nie zwracając na nas uwagi, wyszedł z — И, не обращая на нас никакого

Akademii, trzaskając po drodze внимания, он ушел из академии,
wszystkimi drzwiami. громко хлопая дверьми.

Po chwili doleciał nas z parku jego Вскоре из сада донесся его

przeraźliwy śmiech. W świetle księżyca зловещий хохот. При свете луны мы
widzieliśmy przez okno, jak przesadził увидели, как он выбежал за ворота
bramę i pobiegł ulicą Czekoladową w на улицу.
kierunku miasta.

Późną nocą zasiedliśmy do kolacji. Pan Ужинали мы очень поздно. Пан

Kleks przez cały czas nad czymś Клякса все время о чем-то думал. Он
rozmyślał i był tak roztargniony, że был так рассеян, что
kalafiory, które dla nas przyrządził, приготовленную для нас цветную
 95

miały czarny kolor i smakiem капусту выкрасил в черный цвет, а

przypominały pieczone jabłka. по вкусу она напоминала печеные
яблоки.

Po kolacji pan Kleks wezwał do siebie
dwóch Andrzejów i kazał im zanieść do
naszej sypialni dwa łóżka i pościel,
gdyż jak oznajmił, spodziewa się w
każdej chwili dwóch nowych uczniów.
После ужина пан Клякса велел двум
Анджеям принести в спальню две
кровати и постелить. Он сказал, что
со дня на день ожидает новых
учеников.

Gdy Andrzeje wykonali to polecenie, Когда Анджеи исполнили

udaliśmy się do sypialni i pogrążyliśmy поручение, мы отправились в
się niebawem w głębokim śnie. спальню и вскоре погрузились в
глубокий сон.

Na tym kończy się opis jednego dnia, На этом кончается описание одного
spędzonego przeze mnie w Akademii дня, проведенного в академии пана
pana Kleksa. Кляксы.

SEN O SIEDMIU SZKLANKACH Сон про семь стаканов

Dzień pierwszego września obfitował Первого сентября произошли очень
w wydarzenia o niezwykłej doniosłości. важные события. Было воскресенье,
Była to niedziela i każdy z nas mógł и каждый занимался любимым
robić, co mu się tylko podobało. Artur делом. Артур учил своего
uczył swego tresowanego królika дрессированного кролика считать,
rachować, Alfred wycinał fujarki, Альфред вырезал дудку, Анастази
Anastazy strzelał z łuku, jeden z стрелял из лука по мишени, один из
Antonich, klęcząc nad wielkim Антониев, сидя на корточках возле
mrowiskiem, obserwował życie муравейника, изучал жизнь
mrówek, Albert zbierał kasztany i муравьев, Альберт собирал желуди
żołędzie, ja zaś bawiłem się moimi и каштаны, а я играл со своими
guzikami i układałem z nich rozmaite пуговицами и строил из них всякие
figury i postacie. фигуры.

Pan Kleks był nie w humorze. W ogóle
stracił humor od czasu owej kłótni z
Filipem. Nie przypuszczałem, że Filip
może być kimś ważnym w życiu pana
Kleksa i że ten fryzjer i dostawca
piegów ma prawo podnosić na niego
głos i trzaskać drzwiami. Pan Kleks nie
mylił się, że Filip chyba zwariował.
Пан Клякса был не в духе. После
ссоры с Филиппом он вообще
сильно изменился. Я не понимал,
что может связывать пана Кляксу с
Филиппом. Меня удивляло, как это
парикмахер, поставщик веснушек,
осмелился кричать на пана Кляксу и
хлопать дверьми. Что ни говори, а с

Jednak w Akademii od tego dnia coś
się zmieniło. Pan Kleks przygarbił się кувырком. Пан Клякса стал немного
nieco, chodził zamyślony i po całych
dniach zajęty był reperowaniem swojej
powiększającej pompki. Coraz częściej
podczas wykładów wyręczał się
Mateuszem, w kuchni przez
roztargnienie przypalał potrawy i
malował je na nieodpowiednie kolory,
a na każdy odgłos dzwonka przy
bramie podbiegał do okna i nerwowo
szarpał brwi.
Gdy owego dnia, który opisuję,
ułożyłem z moich guzików pięknego
zająca. pan Kleks nachylił się nade mną
i posypał ułożoną figurę brązowym
proszkiem. Zając nagle poruszył się,
pobiegł w kierunku drzwi i uciekł
unosząc z sobą moje guziki.
Panu Kleksowi spodobał się widać
bardzo ten żart, gdyż zaczął się głośno
śmiać, natychmiast jednak posmutniał
na nowo i rzekł:
– Cóż z tego, że znam się na
kolorowych proszkach, na farbach i na
szkiełkach, kiedy nie mogę sobie
poradzić z tym nieznośnym Filipem.
Przeczuwam, że będę miał przez niego
mnóstwo zgryzot i przykrości. Po
prostu uwziął się na mnie.
Zdziwiły mnie słowa pana Kleksa, gdyż
nie wyobrażałem sobie, aby taki wielki
człowiek nie mógł sobie z kimkolwiek
poradzić.
96
этого дня все в академии пошло
ниже ростом, сильно помрачнел и
все дни напролет чинил свой
увеличительный насос. Уроки все
чаще вместо него вел Матеуш. В
кухне у пана Кляксы подгорала еда,
раскрашивал он ее в какие-то
безвкусные цвета, а всякий раз,
заслышав звонок в ворота, подбегал
к окну и нервно теребил бровь.
В тот день, о котором я
рассказываю, я составил из пуговиц
фигуру зайца. Пан Клякса подошел
ко мне, склонился над зайцем и
посыпал его бронзовым порошком.
Заяц ожил, вскочил на ноги и
юркнул в дверь, утащив все мои
пуговицы.
Это позабавило пана Кляксу, он
громко рассмеялся, но тут же
помрачнел и сказал:
— Что толку знать тайны красок,
порошков, стеклышек, если я не в
силах справиться с этим негодным
Филиппом! Да, он принесет мне
немало горя и забот!
Меня удивили слова пана Кляксы. Я
не знал, что взрослый человек
может быть таким беспомощным.
 97

Pan Kleks, zgadując moje myśli, Пан Клякса угадал мою мысль,
przybliżył się do mnie i dalej mówił наклонился и сказал мне на ухо:
szeptem:

– Tobie jednemu mogę to wyznać, bo — Одному тебе могу довериться,

jesteś moim najlepszym uczniem. Filip
domaga się, abym przyjął do Akademii
dwóch jego synów. Powymyślał dla
nich nowe imiona, które zaczynają się
na literę A, i grozi mi, że w razie ich
nieprzyjęcia odbierze nam wszystkie
piegi. W dodatku ostatnio zwariował,
robi mi na złość i nie przestaje się
śmiać. Zobaczysz, że ta historia bardzo
żałośnie się skończy.
потому что ты мой лучший ученик.
Филипп хочет, чтобы я принял в
академию двух его сыновей. В
противном случае он грозит отнять у
нас все веснушки. Он даже
придумал своим мальчикам имена
на букву «А». Чует мое сердце, это
плохо кончится.

Po tych słowach wyjął z kieszeni garść
guzików, rzucił je na podłogę tak
zręcznie, że same ułożyły się w figurę
mego zająca, i wyszedł z pokoju
kurcząc się i podskakując na jednej
nodze.
Тут пан Клякса вынул из кармана
горсть пуговиц, швырнул на пол, так
что они сами образовали фигуру
зайца, и, прыгая на одной ноге,
вышел из комнаты.

Ta rozmowa tak mnie zaintrygowała, Этот разговор меня очень удивил. Я

że postanowiłem odszukać Mateusza i решил разыскать Матеуша и
wypytać go o szczegóły dotyczące разузнать во всех подробностях,
stosunków pana Kleksa z Filipem. почему пан Клякса боится Филиппа.

Mateusz spędzał zazwyczaj niedziele w По воскресеньям Матеуш обычно

bajce o słowiku i róży, dokąd latał na улетал в сказку про Соловья и Розу,
naukę słowiczego śpiewu. Udałem się на урок соловьиного пения. Я пошел
więc do parku w nadziei, że dostrzegę в парк, надеясь встретить Матеуша,
go w chwili, gdy będzie wracał do когда он будет возвращаться.
Akademii.

W parku uderzyło mnie jakieś osobliwe Войдя в парк, я услышал странный

poruszenie i szelesty. Pożółkłe już
nieco podszycie parku wrzało, krzaki
chwiały się, trawa się kołysała, nie
ulegało wątpliwości, że strumień
niewidzialnych istot przesuwa się
spodem parku, omijając drogi i ścieżki.
шум. Листья шуршали, кусты
качались, трава колыхалась, словно
полчища невидимых существ
передвигались по земле, минуя
аллеи и тропинки.

Pobiegłem w kierunku owego ruchu i
kiedy zbliżyłem się do stawu,
zrozumiałem, co zaszło. Cała woda
była spuszczona, ryby trzepotały się
rozpaczliwie na suchym dnie, a
nieprzejrzane szeregi żab i raków
wyruszyły w świat w poszukiwaniu
jakiejś nowej, odpowiedniej siedziby.
Towarzyszyłem im przez pewien czas, Я некоторое время сопровождал их,
podziwiając zwłaszcza żaby, które w
zgodnych podskokach, nie robiąc sobie
nic z mojej obecności, zdążały za
przewodniczką. Kiedy podszedłem do присутствия, успели последовать за
niej, aby się przyjrzeć, zobaczyłem, że
ma złotą koronę na głowie, i
domyśliłem się od razu, że to Królewna
Żabka, którą już niegdyś widziałem.
– Poznaję cię, chłopcze, byłeś
niedawno w mojej bajce i zachowałam
o tobie miłe wspomnienie. Czy widzisz,
co się stało? Pan Kleks z niewiadomych
powodów zabrał całą wodę ze stawu,
pozostawiając wszystkie żaby, ryby i
raki na pastwę losu. Postanowiłam
nieść im ratunek i dlatego opuściłam
mój podziemny pałac. Chociaż jestem z
innej bajki, ale żaba łatwiej zrozumie
żabę niż pana Kleksa. Nic też dziwnego,
że moje rodaczki z waszego stawu
poszły za mną.
– A dokąd je prowadzisz, Królewno
Żabko? – zapytałem wzruszony jej
słowami.
– Nie jestem jeszcze całkiem
zdecydowana – odrzekła. – Mogę
98
Я побежал на шум и очутился у
пруда. Только тут я понял, что
произошло. Воды в пруде не было.
Рыбы в отчаянии бились об илистое
дно, а бесчисленное множество
лягушек и раков уходило искать себе
новое пристанище.
особенно любуясь лягушками,
которые в согласных прыжках,
ничего не делая из моего
проводницей. Когда я подошел к
ней, чтобы посмотреть, я увидел, что
у нее на голове золотая корона, и
сразу понял, что это Принцесса-
лягушка, которую я уже видел.
— Я узнала тебя, мальчик. Ты
недавно был в моей сказке и
произвел на меня хорошее
впечатление. Видишь, какое
случилось несчастье? Пан Клякса
почему-то выкачал всю воду из
пруда, оставив его обитателей на
произвол судьбы. Я покинула свой
подземный дворец, чтобы помочь
им. Лягушка, даже если она из
другой сказки, скорей поймет
лягушку, нежели пан Клякса.
— А куда ты их ведешь, Царевна-
лягушка? — спросил я, растроганный
ее словами.
— Сама не знаю, — ответила она. —
То ли в сказку про заколдованное
 99

zaprowadzić je do jeziora z bajki o озеро, то ли в пруд из сказки про

zaklętym jeziorze albo do stawu z bajki Зеленую русалку.
o zielonej wodnicy.

– My chcemy do stawu! – zarechotały — Мы хотим в пруд! — загалдели

chórem żaby. хором лягушки.

Skakały przy tym tak wysoko, że Они прыгали так высоко, что это
pochód ich przypominał żabi cyrk, jeśli было похоже на лягушиный цирк,
taki gdziekolwiek istnieje. если такой бывает.

Raki wędrowały w milczeniu w Раки молча бродили в некотором

pewnym odstępie.
Nie wydawały żadnych dźwięków, z
trudem tylko powłóczyły kleszczami.
Była ich nieprzebrana wprost ilość,
niemal tyleż co żab, a może nawet
jeszcze więcej.
Niektóre spośród nich, zapewne z
wysiłku i ze zmęczenia, porobiły się
zupełnie czerwone, jakby je kto polał
wrzątkiem.
отдалении.
Они не издавали никаких звуков, с
трудом лишь повизгивали клещами.
Их было непроходимое количество,
почти столько же, сколько лягушек, а
может быть, даже больше.
Некоторые из них, наверное, от
напряжения и от усталости, совсем
покраснели, словно их кто-то
обливал кипятком.

Nie mogłem oderwać oczu od tego Глаз нельзя было оторвать от этой
widoku, przypomniałem sobie jednak o печальной процессии. Но я вовремя
nieszczęśliwych rybach, вспомнил про рыб, оставшихся без
pozostawionych bez wody, воды, и, попрощавшись, побежал к
przeprosiłem więc Królewnę Żabkę i ним. Царевна-лягушка окликнула
chciałem już odejść, lecz zatrzymał меня жалобным голосом:
mnie jej błagalny głos:

– Adasiu, zaczekaj jeszcze! — Адась, не уходи, послушай!

Czy pamiętasz, jak podczas twej
bytności w moim pałacu pozwoliłam ci
zabrać ze skrzyni złoty kluczyk?
Bez niego nie będę się teraz mogła
dostać ani do bajki o zaklętym jeziorze,
ani do bajki o zielonej wodnicy, a
przecież tylko w bajce może się znaleźć
miejsce dla moich żab i raków. Byłam
już w wielkim kłopocie z tego powodu,
Ты помнишь, как во время твоего
пребывания в моем дворце я
разрешила тебе взять Золотой
ключик из сундука?
Без него я теперь не смогу попасть
ни в сказку про Заколдованное
озеро, ни в сказку про зеленую
Водолею, а ведь только в сказке
можно найти место для моих
лягушек и раков. Я уже была в

ale skoro los zesłał mi ciebie, błagam
cię, zwróć mi złoty kluczyk, a ocalisz
wszystkie stworzenia, które tu widzisz.
– Kluczyk? – rzekłem. – Kluczyk? Ależ
tak, oczywiście, chętnie ci go zwrócę,
królewo. Nie pamiętam tylko, gdzie go
schowałem. Zdaje się, że zabrał go pan
Kleks. Poczekaj chwilę, zaraz do ciebie
wrócę.
Nie wiedziałem, do czego wpierw mam
się zabrać. Żal mi było żab, które słabły
już wskutek braku wody, ale bardziej
jeszcze niepokoiłem się o ryby.
Pobiegłem co sił do Akademii,
zebrałem kilku chłopców, którzy
nawinęli mi się po drodze,
opowiedziałem im o tym, co zaszło, i
namówiłem ich, aby zajęli się losem
ryb.
Pana Kleksa żaden z nich nie widział, Пана Кляксу никто из них не видел. Я
zacząłem go tedy szukać po całej
Akademii. Nie mogąc go znaleźć ani na кабинете, ни в классах, ни в зале, ни
dole, ani w jego pokoju, wpadłem do
szpitala chorych sprzętów.
Rozejrzałem się po sali. Tak. Pan Kleks
był tam, ale to, co robił, przechodziło
po prostu ludzkie wyobrażenie. Nie
większy od Tomcia Palucha, wisiał
uczepiony rękami i nogami u wahadła
zegara i huśtał się na nim jak na
huśtawce, powtarzając raz po raz
głośno:
– Tik-tak, tik-tak, tik-tak.
100
большой беде из-за этого, но раз
судьба послала мне тебя, умоляю
тебя, верни мне Золотой ключик, и
ты спасешь всех существ, которых
видишь здесь.
— Ключик? — переспросил я. —
Ключик? Я с радостью верну его
тебе. Он мне совсем не нужен.
Только бы вспомнить, куда я его
дел. Кажется, он остался у пана
Кляксы. Подожди, я сейчас сбегаю.
Я не знал, с чего начать. Мне
искренне хотелось помочь
лягушкам, но еще больше меня
беспокоили рыбы. Я помчался в
академию, по дороге встретил ребят
и рассказал им о случившемся. Рыб
они взяли на себя.
обежал всю академию, но ни в
на кухне его не было. Тогда я
поднялся наверх и заглянул в
лечебницу больных вещей.
Пан Клякса был там. Но чем он
занимался, вообразить трудно.
Крошечный, не больше Мальчика с
пальчик, он, уцепившись за маятник
ножками и ручками, учил часы
ходить. Он раскачивался на
маятнике, как на качелях, и без
умолку твердил:
— Тик-так, тик-так, тик-так!
 101

W tej samej chwili zegar zaczął В это время раздался бой часов, и
wydzwaniać godzinę i pan Kleks пан Клякса стал вторить ему густым
zawtórował mu dźwięcznym basem: басом:

– Bim-bam-bom. — Бим-бам-бом!

Na mój widok przerwał huśtanie, Увидев меня, он спрыгнул с

zeskoczył na podłogę, rozkurczył się, маятника и тут же на моих глазах
rozprostował i jakby na poczekaniu вырос.
urósł.

– Zawsze musicie mi przeszkadzać! – — Вечно вы мне мешаете! — сказал

rzekł rozdrażnionym głosem. – O co он сердитым голосом. — Чего тебе?
chodzi? Przecież widzisz, że uczę zegar Не видишь разве — я занят, учу часы
mówić. разговаривать.

Natychmiast jednak opanował się i Но тут же взял себя в руки и сказал

rzekł uprzejmie, jak zazwyczaj: обычным ласковым голосом:

– Przykro mi, Adasiu, że robisz takie — Прости, Адась! Не смотри на меня

zdziwione oczy. Ach, to wszystko wina так. Во всем виноват Филипп. Он
tego podłego Filipa. Chce mnie po меня погубит. Я стал уменьшаться.
prostu zniszczyć. Wszystko się we mnie Мне все трудней сохранять свой
psuje i coraz trudniej zachować mi рост. А тут еще одна неприятность.
normalny wzrost. Dosłownie maleję z Свечные огоньки загорелись у меня
dnia na dzień. A teraz mam nowe в кармане. Пришлось их заливать
zmartwienie: płomyki świec zaczęły водой. Тяжело все это, ох, как
mnie tak parzyć od pewnego czasu, że тяжело! Прошу, если любишь меня,
dzisiaj musiałem powyrzucać je z никому не рассказывай об этом.
kieszeni i zalać wodą ze stawu. Fatalne Ладно? А что привело тебя ко мне?
to wszystko, fatalne! Nie opowiadaj
tego nikomu, bo stracę do ciebie
zaufanie. Czego sobie życzysz ode
mnie? Po co przyszedłeś?

Opowiedziałem panu Kleksowi, jak Я рассказал пану Кляксе о том, что

żałosne w swych skutkach było он наделал, выкачав воду из пруда,
spuszczenie stawu, powiadomiłem go и попросил вернуть мне ключик.
o wymarszu żab i raków i poprosiłem
wydanie mi złotego kluczyka, który –
 102
jak domyślałem się – schował w
bezdennych kieszeniach swych spodni.
Pan Kleks sposępniał.
– Szkoda, wielka szkoda! – rzekł po
chwili. – Żaby nie będą nam więcej
układały swoich wierszyków. Ale nie
miałem przecież innego wyjścia.
Musiałem ugasić płomyki świec, w
przeciwnym bowiem razie cała
Akademia poszłaby z dymem.
Potrzebna mi jest koniecznie
ogniotrwała kieszeń. A co się stanie z
rybami? Może uda mi się wymyślić
jakiś ratunek dla nich… Aha, prawda!
Chciałeś abym ci oddał kluczyk…
Zaraz…
Mówiąc to, pan Kleks zaczął
skrupulatnie przeszukiwać kieszenie.
– Muszę ci wyznać – zauważył szeptem
– że mam jeszcze jedną zgryzotę. Od
czasu kłopotów z Filipem pozarastała
mi większość moich kieszeni. Nie mogę
już wcale do nich się dostać. Ale
kluczyk szczęśliwie znalazłem. Masz,
zanieś go Królewnie Żabce, pozdrów ją
ode mnie i przeproś za spuszczenie
stawu.
Po tych słowach pan Kleks uczepił się
znowu wahadła i jął się bujać na nim,
powtarzając za każdym odchyleniem:
– Tik-tak, tik-tak, tik-tak.
Pobiegłem z kluczykiem do parku i
złożyłem go u stóp Królewny Żabki.
Мой рассказ очень огорчил пана
Кляксу.
— Жаль! Очень жаль! — сказал он,
помолчав. — Лягушки не будут
больше складывать нам стишки. Но
у меня не было другого выхода. Если
бы я не погасил огоньки, вся
академия сгорела бы дотла.
Придется сделать себе несгораемый
карман. Как же быть с рыбами?
Ладно, что-нибудь придумаем!… Да,
ты просил вернуть тебе ключик…
сейчас… сейчас…
Он стал шарить по карманам.
— Знаешь, — сказал он шепотом, —
у меня еще одна неприятность.
После истории с Филиппом мои
карманы стали глубже. Я с трудом
достаю дно… Вот, наконец-то
ключик нашелся! На, передай
Царевне-лягушке и извинись за
меня.
Тут он снова уцепился за маятник и
стал раскачиваться, повторяя:
— Тик-так, тик-так, тик-так.
Я вернулся в парк и положил ключ к
ногам Царевны-лягушки.
 103
– Jestem ci niezmiernie wdzięczna –
rzekła królewna. – Biorę ten kluczyk,
ale nie sądź, że będziesz
pokrzywdzony. W zamian za to
otrzymasz ode mnie Żabkę Podajłapkę.
Będzie ci ona pomocna we wszystkich
sprawach, które przedsięweźmiesz.
Po tych słowach królewna powiedziała
kilka słów po żabiemu i po chwili z
tłumu otaczających ją żab wyskoczyła
żabka nie większa od muchy. Miała
barwę jasnozieloną i lśniła, jakby była
pokryta emalią.
– Weź ją sobie – rzekła królewna. –
Najlepiej ukryj ją we włosach i dawaj
jej codziennie jedno ziarnko ryżu.
Wziąłem Żabkę Podajłapkę i
posadziłem ją sobie na głowie.
Wśliznęła się natychmiast pomiędzy
włosy, a była tak mała, że wcale jej nie
poczułem.
Na polecenie pana Kleksa chłopcy
powrzucali ciężko dyszące ryby do
wielkich koszów sprowadzonych z
lamusa.
– Za mną – rzekł pan Kleks.
Ruszyliśmy za nim, uginając się pod
ciężarem koszów, minęliśmy
kasztanową aleję i malinowy
chruśniak, a po niejakim czasie,
przedzierając się przez gąszcze drzew,
dotarliśmy do muru bajek.
— Я тебе очень признательна, —
сказала Царевна-лягушка. — В
награду за ключ возьми Лягушонка-
Послушонка. В трудную минуту он
тебе поможет.
Она сказала несколько слов по-
лягушачьи. Из толпы выскочил
маленький лягушонок, величиной с
муху. Он был ярко-зеленого цвета и
блестел, как лакированный.
— Возьми его, — сказала Царевна,
— спрячь в волосы и каждый день
давай ему по одному рисовому
зернышку.
Я взял лягушонка, посадил к себе на
голову, поблагодарил Царевну и,
перепрыгивая через лягушек и
раков, побежал к пруду. Там я
увидел пана Кляксу, окруженного
ребятами. Он выглядел хорошо, но
был чуть меньше ростом.
По его указанию, ребята принесли
несколько больших корзин и
сложили туда рыб.
— За мной! — скомандовал пан
Клякса.
Сгибаясь под тяжестью корзин, мы
прошли по каштановой аллее,
пробрались через заросли малины и
вышли к ограде.
 104

Pan Kleks zatrzymał się przed furtką z Пан Клякса остановился перед
napisem: Bajka o rybaku i rybaczce i дверцей с надписью «Сказка о
otworzył kłódkę. Z daleka już рыбаке и рыбке» и открыл замок.
ujrzeliśmy rybaka, który stał na brzegu Уже издали мы увидели Рыбака,
morza i łowił niewodem ryby. Powitał закидывающего в море невод.
nas bardzo serdecznie i uśmiechnął się Рыбак улыбнулся и, не вынимая изо
życzliwie, nie wyjmując z ust glinianej рта глиняной трубки, поздоровался с
fajeczki. нами.

Wyrzuciliśmy ryby z koszów do wody, a Мы бросили рыб в море, а потом по

potem, idąc za radą rybaka, совету Рыбака выкупались. День
skorzystaliśmy ze sposobności i стоял жаркий, и вода была очень
wykąpaliśmy się w morzu, gdyż dzień теплая.
był nadzwyczaj ciepły.

Gdy wróciliśmy do parku, nie było już Когда мы вернулись к пруду,

ani żab, ani raków, a po dnie stawu лягушек и раков там уже не было.
spacerowały ślimaki bawiąc się w По влажному илу ползали лишь
wilgotnym mule. черви да улитки.

Zamierzaliśmy już wracać do domu na Вдруг над нами появился Матеуш.

obiad, gdy naraz ujrzeliśmy nad sobą Он был очень взволнован и кричал
Mateusza. Niezwykle podniecony что есть мочи:
krążył nad naszymi głowami i wołał na
cały głos:

– Aga, onik! Aga, onik! — Душный рик! Душный рик!

Pan Kleks pierwszy zrozumiał i jął Пан Клякса первый догадался, в чем
wpatrywać się w niebo. Po chwili i on дело, и посмотрел на небо. Потом
również zawołał: он тоже закричал:

– Uwaga, balonik! — Воздушный шарик! Воздушный

шарик!

Istotnie, mały punkcik, wiszący wysoko Высоко в небе показалась

w górze, począł przybliżać się coraz маленькая точка. Она быстро
bardziej, aż wreszcie zupełnie wyraźnie приближалась, и вскоре мы
można było rozróżnić niebieski balonik явственно увидели голубой шарик с
z umocowanym u spodu koszyczkiem. привязанной к нему корзиной.
 105
Pan Kleks ucieszył się ogromnie i
zacierając z zadowolenia ręce, raz po
raz powtarzał:
– Moje oko wraca z księżyca!
Balonik opadał coraz szybciej, a gdy już
był na wysokości ramienia, pan Kleks
wyjął z koszyczka swoje oko, zerwał z
prawej powieki plaster i włożył oko na
miejsce.
– Nie! No, coś podobnego! – wołał z
zachwytem. – Tego jeszcze nikt nie
widział! Co za cuda! Co za cuda! Widzę
życie na księżycu! Takiej bajki jeszcze
nikt dotąd nie wymyślił!
Z zazdrością patrzyliśmy na pana
Kleksa, który stał jak urzeczony i upajał
się księżycowymi widokami,
dostarczonymi mu przez
wszechwidzące oko.
Opanował się wreszcie i rzekł do nas:
– Historią o księżycowych ludziach
zaćmię wszystkie dotychczasowe bajki.
Ale na to przyjdzie czas.
– A może pan profesor opowie nam ją
teraz? – odezwał się Anastazy.
– Na wszystko musi być odpowiednia
pora – odrzekł pan Kleks. – Teraz
pójdziemy do domu na obiad, a po
obiedzie odczytam wam z sennika
mojej Akademii sen, który się przyśnił
Adasiowi Niezgódce.
Пан Клякса очень радовался,
потирал от удовольствия руки и все
время повторял:
— Мой глаз летит с Луны!
Когда шарик опустился, пан Клякса
отклеил пластырь и вставил глаз на
место.
— Нет! Это что-то невероятное! —
воскликнул он, захлебываясь от
восторга. — Такого еще никто не
видывал! Ну и ну! Ну и чудеса!
Жизнь на Луне занимательней
любой сказки.
Мы с завистью смотрели на пана
Кляксу, а он упивался картинками,
которые запечатлел его глаз,
побывавший на Луне.
Наконец пан Клякса овладел собой и
сказал:
— Сказка про лунных жителей
затмит все сказки на свете! Дайте
только время.
— А может быть, вы ее сейчас
расскажете, пан профессор? —
предложил Анастази.
— Всему своя пора! — ответил пан
Клякса. — В особенности сказкам. А
теперь пойдем обедать. После
обеда я прочитаю вам сон, который
приснился Адасю Несогласке.
 106
Chłopcy ucieszyli się bardzo tą
wiadomością.
Szybko tedy zjedliśmy obiad, po czym
zebraliśmy się w sali szkolnej.
Pan Kleks siadł przy katedrze, otworzył
wielką księgę, zawierającą opisy
najpiękniejszych snów, i zaczął czytać:
Sen o siedmiu szklankach
Śniło mi się, że się zbudziłem.
Pan Kleks poprzemieniał w chłopców
wszystkie krzesła, stoły i stołki, łóżka,
ławki i wieszadła, szafy i półki, tak że
łącznie z uczniami Akademii było nas
przeszło stu.
– Zawiozę was dzisiaj do Chin –
oświadczył pan Kleks.
Gdy wyjrzałem przez okno, ujrzałem
stojący przed domem maleńki pociąg,
złożony z pudełek od zapałek,
przyczepionych do czajnika zamiast
lokomotywy. Czajnik był na kółkach i
buchała zeń para.
Powsiadaliśmy do maleńkich tych
wagoników i okazało się, że wszyscy
pomieściliśmy się w nich doskonale.
Pan Kleks siadł na czajniku i pociąg
nasz miał już ruszyć, gdy nagle na
niebie nad nami rozpostarła się
ogromna czarna chmura. Zerwał się
wicher, który powywracał pudełka od
Услышав это, ребята очень
обрадовались.
Мы наскоро пообедали и собрались
в школьном зале.
Пан Клякса сел за кафедру, раскрыл
толстую книгу, содержащую
описание лучших снов, и начал
читать:
— Сон про семь стаканов.
Мне снилось, что я проснулся.
Пан Клякса превратил все стулья,
столы, табуретки, кровати, вешалки,
шкафы, полки и другие вещи в
мальчиков, так что всех вместе нас
было больше ста учеников.
— Сегодня мы поедем в Китай, —
сообщил нам пан Клякса.
Я выглянул в окно. Во дворе стоял
маленький поезд, составленный из
спичечных коробков, а паровозом
служил голубой эмалированный
чайник. Он был на колесах, и из него
валил пар.
Мы сели в вагоны, и, как ни странно,
все уместились.
Пан Клякса сел верхом на чайник, и
поезд загудел к отправлению. Вдруг
в небе появилась огромная туча.
Поднялся страшный ветер. Он
перевернул все вагоны, то есть
 107

zapałek. Zapowiadała się straszliwa спичечные коробки. Надвигалась

burza. гроза.

Wobec tego pobiegłem do kuchni, Тогда я побежал на кухню, достал из

wziąłem siedem szklanek, ustawiłem je буфета семь стаканов, поставил на
na tacy, z komórki porwałem drabinę i поднос, вытащил из сарая лестницу
wróciłem przed dom. и принес все это во двор.

Pan Kleks usiłował rękami Пар, валивший из чайника,

powstrzymać parę, która wydobywała соединялся с тучей, она угрожающе
się z czajnika i łączyła się z chmurami. росла, и пан Клякса тщетно пытался
заткнуть пальцем носик чайника.

– Ratuj, Adasiu, mój pociąg! – wołał — Адась, спаси мой поезд! —

pan Kleks podskakując wraz z воскликнул пан Клякса, подпрыгивая
pokrywką czajnika. вместе с крышкой чайника.

Nie oglądając się na nikogo, Я приставил лестницу к стене, и,

przystawiłem drabinę do dachu держа в левой руке поднос со
Akademii i trzymając w lewej dłoni стаканами, поднялся на самый верх.
tacę z siedmioma szklankami,
wdrapałem się na najwyższy szczebel
drabiny.

Gdy tylko znalazłem się na szczycie, Когда я достиг последней

drabina zaczęła się wydłużać tak перекладины, лестница вдруг
szybko, że niebawem dotarła do вытянулась и оперлась на тучу, так
czarnej chmury i oparła się o jej brzeg. что я легко мог достать до нее
рукой.

Niewiele myśląc schwyciłem w dłoń Я взял ложку, которую тоже захватил

łyżkę, którą zabrałem z kuchni, i jąłem на кухне, и стал разрыхлять тучу.
nią rozgarniać chmurę.
Najpierw zebrałem z wierzchu cały Сначала я собрал в первый стакан
deszcz i wlałem go do pierwszej дождь, потом соскоблил снег и
szklanki. Następnie zeskrobałem насыпал во второй стакан. В третий
pokrywający chmurę śnieg i wsypałem стакан я собрал град, в четвертый —
do drugiej szklanki. Do trzeciej szklanki гром, в пятый — молнию, в шестой
wrzuciłem grad, do czwartej – grzmot, — ветер.
do piątej – błyskawicę, do szóstej –
wiatr.
 108
Gdy napełniłem w ten sposób
wszystkie sześć szklanek, okazało się,
że zebrałem łyżką całą chmurę, tak jak
zbiera się kożuch z mleka, i że niebo
dzięki temu już się wypogodziło.
Nie wiedziałem tylko, do czego służyć
ma siódma szklanka.
Zbiegłem szybko po drabinie na sam
dół, ale w miejscu, gdzie stał pociąg
pana Kleksa, nikogo już nie zastałem,
gdyż wszyscy chłopcy przemienili się
przez ten czas w srebrne widelce,
które rzędem leżały na ziemi.
Został tylko pan Kleks, zajęty w
dalszym ciągu swoim czajnikiem i
usiłujący palcem zatkać jego dzióbek.
Ustawiłem tacę z siedmioma
szklankami na trawie i nakryłem ją
chustką tak, jak to czynią cyrkowi
sztukmistrze.
– Coś ty narobił! – rzekł do mnie
wreszcie pan Kleks. – Ukradłeś
chmurę. Odtąd już nigdy nie będzie
deszczu ani śniegu, ani nawet wiatru.
Wszyscy będziemy musieli zginąć od
posuchy i upału.
Rzeczywiście, w górze nad nami wisiał
przeczysty błękit i nagle
zorientowałem się, że jest to
emaliowany niebieski czajnik, zupełnie
taki sam, na jakim siedział pan Kleks,
tylko wielkości całego nieba. Z czajnika
sączyło się na ziemię słońce, a raczej
złocisty wrzątek, który parzył nas
niemiłosiernie.
Таким образом, я собрал в стаканы
всю тучу, снял ее с неба, как
снимают пенку с молока, и небо
сразу прояснилось.
Я не понимал только, зачем мне
седьмой стакан.
Когда я спустился вниз, поезда на
месте не оказалось. Мальчики
превратились в серебряные вилки и
лежали рядком на земле.
Только пан Клякса по-прежнему
сидел верхом на чайнике, пытаясь
заткнуть его носик.
Я поставил поднос на землю и
накрыл платком, как делают
фокусники в цирке.
— Что ты наделал! — закричал пан
Клякса. — Ты похитил тучу. Теперь
никогда не будет ни дождя, ни
снега, ни даже ветра. Мы погибнем
от зноя.
Я взглянул на небо. На нем не было
ни облачка. И вдруг я понял, что это
не небо, а голубой эмалированный
чайник, точно такой же, на каком
сидит пан Клякса, только гораздо
больше. Из чайника на землю
струились лучи солнца, вернее
золотой кипяток. Жара становилась
невыносимой.
 109

Pan Kleks, nie mogąc znieść takiego Пан Клякса не выдержал и стал
upału, zaczął szybko rozbierać się, ale быстро раздеваться, но на нем было
miał na sobie tyle surdutów, że столько сюртуков, что раздеванию,
zdejmowanie ich nie miało końca. казалось, не будет конца. Вдруг я
Kiedy zobaczyłem, że głowa jego заметил, что из волос пана Кляксы
zaczęła się tlić i z włosów buchnął dym, повалил дым. Я испугался, что пан
porwałem z tacy szklankę z deszczem i Клякса сгорит, и, схватив с подноса
wylałem ją na pana Kleksa. стакан с дождем, вылил пану Кляксе
Równocześnie lunął rzęsisty deszcz, на голову. Хлынул проливной
tylko że padał tym razem nie z góry na дождь.
dół, lecz z dołu do góry.

Wyglądało to tak, jak fontanna Он шел снизу вверх, как бьющий из

tryskająca z ziemi. земли фонтан.

– Śniegu! – wołał pan Kleks. – Śniegu, — Снега! — кричал пан Клякса. —

bo spłonę doszczętnie! Снега, а то сгорю!

Schwyciłem wobec tego szklankę ze Я схватил второй стакан, зачерпнул

śniegiem i wybierając śnieg łyżką, ложкой снег и стал обкладывать
jąłem okładać nim głowę pana Kleksa. голову пана Кляксы.

Skutek był zdumiewający, gdyż śnieg Неожиданно снег стал разлетаться

począł mnożyć się z taką szybkością, że по парку. Из-под снега выскочили
pokrył cały park. W tej samej chwili серебряные вилки и, бегая как
spod śniegu wyskokczyły wszystkie сумасшедшие, стали играть в
srebrne widelce i wirując jak opętane, снежки. Я узнавал в них поочередно
zabrały się do rzucania kulami ze то Артура, то Альфреда, то Анастази,
śniegu. W widelcach rozpoznawałem то еще кого-нибудь из ребят.
raz po raz to Artura, to Alfreda, to
Anastazego, to znowu jakiegoś innego
kolegę.

Widelce swoim zawrotnym tańcem w Вилки подняли такую метель, что

śniegu podniosły taką śnieżycę, że po ничего не было видно. Тогда я
prostu nic nie było widać. Wpadłem решил сдуть снег ветром. Я взял
tedy na pomysł, aby śnieg zdmuchnąć третий стакан и выплеснул оттуда
za pomocą wiatru. ветер.

Wziąłem więc szklankę z wiatrem, Поэтому я взял стакан с ветерком,

który wyglądał jak rzadki, niebieskawy который был похож на редкий

krem, i wygarnąłem go jednym
zamachem łyżki.
Takiego wiatru nigdym dotąd nie
widział. Dął jednocześnie we
wszystkich kierunkach, unosząc z sobą
wszystko, co tylko napotkał na drodze.
Śnieg rozwiał się natychmiast, a
srebrne widelce, uniesione w górę,
zawisły w niebie jak gwiazdy. Zrobiło
się bardzo zimno. Spojrzałem na pana
Kleksa i w pierwszej chwili nie
poznałem go wcale. Przeistoczył się w
bałwana ze śniegu i wesoło
podśpiewywał:
Jedzie mróz, jedzie mróz. Wiezie
śniegu cały wóz!
Pomyślałem, że pan Kleks odmroził
sobie rozum, dlatego też wziąłem
czajnik z wrzątkiem i wylałem całą jego
zawartość na głowę pana Kleksa.
Śnieg natychmiast stopniał, znowu się
ociepliło i pan Kleks zaczął rozkwitać.
Naprzód wypuścił liście, potem pączki,
aż wreszcie cała jego głowa i ręce
pokryły się pierwiosnkami. Zrywał je z головы до ног покрылся цветами. Он
siebie i zjadał z apetytem,
przyśpiewując:
Gdy się kwiatków dobrze najem,
Grudzień znów się stanie majem.
Po chwili jednak stracił humor, a to z
tego powodu, że pszczoły, zwabione
kwiatami na głowie pana Kleksa,
obsiadły go ze wszystkich stron i
niejedna musiała zapuścić żądło w jego
ciało, gdyż począł żałośnie jęczeć.
110
голубоватый крем, и одним махом
осушил его.
Такого ветра я никогда не видел. Он
дал одновременно во все стороны,
унося с собой все, что только
попадалось на пути. Снег мгновенно
рассеялся, и серебряные вилки,
поднятые вверх, повисли в небе, как
звезды. Стало очень холодно. Я
посмотрел на пана Клекса и в
первый момент не узнал его вовсе.
Он превратился в снеговика из снега
и весело пел:
Едет, едет Дед Мороз.
Тянет снега целый воз.
Я решил, что пан Клякса отморозил
себе ум, и дал ему подержать
чайник, как грелку.
Снег растаял, стало тепло, и пан
Клякса расцвел.
Сначала у него появились почки,
потом листья, а потом он весь с
срывал их с себя, громко чавкая, ел
и во все горло распевал:
Вот когда я съем все это,
Превратится осень в лето.
Но хорошего настроения хватило
ненадолго. Пчелы, привлеченные
цветами, окружили пана Кляксу со
всех сторон, а одна даже ужалила
его.
 111

Gdy po pewnym czasie pszczoły Пан Клякса ахал и охал, а из глаз у

odleciały, głowa pana Kleksa wyglądała него текли густые капли меда.
jak wielki bąbel, a z oczu jego ciekły
duże krople gęstego miodu.

Wziąłem tedy z tacy czwartą szklankę, Недолго думая я схватил четвертый

w której mieścił się grad. Wyglądało to стакан, с градом. Град был похож на
tak, jakby do szklanki włożył ktoś garść крупную дробь.
grubego śrutu.

Wysypałem na dłoń kilka ziarnek gradu Я высыпал на ладонь несколько

i wcierałem je w głowę pana Kleksa. зерен града и втирал их в голову
Musiał doznać nadzwyczajnej ulgi, пана Кляксы. Должно быть, он
gdyż zdjął głowę z karku i rzucił mi ją испытал чрезвычайное облегчение,
jak piłkę. потому что снял голову с шеи и
швырнул ее мне, как мяч.
Odrzuciłem mu ją z powrotem w Я отбросил его назад, полагая, что
przekonaniu, że grę w piłkę lubi tak игра в мяч ему нравится не меньше,
samo jak ja. Tymczasem pan Kleks, nie чем мне. Между тем пан Клякса, не
mogąc widzieć własnej lecącej ku в силах видеть собственную
niemu głowy, tak niezręcznie nadstawił летящую к нему голову, так неловко
ręce, że głowa potoczyła się w innym подставил руки, что голова
kierunku, odbiła się kilka razy od ziemi покатилась в другую сторону,
i znikła w zaroślach. несколько раз отскочила от Земли и
исчезла в зарослях.

Zapytałem pana Kleksa, jak się czuje Я спросил пана Кляксу, как он без
bez głowy, ale nic mi nie odpowiedział, головы, но он ничего мне не
gdyż nie miał czym. ответил, потому что ему нечего
было сказать.

W tym czasie właśnie emaliowany В это время только что

czajnik w górze odwrócił się эмалированный чайник вверх
zakopconym dnem na dół i naraz повернулся, и сразу наступила
zapadła ciemność, w której tylko темнота, в которой весело мерцали
srebrne widelce migotały wesoło. только серебряные вилки.

Pan Kleks stał bez głowy, bezradnie Пан Клекс стоял без головы,
wymachując rękami. беспомощно размахивая руками.
 112

Wyjąłem tedy z piątej szklanki Затем я вынул из пятого стакана

błyskawicę, wygiąłem ją na kształt laski молнию, согнул ее в форме посоха
i świecąc nią sobie, udałem się na и, сияя ею, отправился на поиски
poszukiwanie głowy pana Kleksa. головы пана Кляксы.

Znalazłem ją wśród pokrzyw. Była cała Я нашел ее среди крапивы. Она

poparzona, co wcale nie przeszkadzało была вся обгорела, что совсем не
jej podśpiewywać: мешало ей петь:

Poparzyły mnie pokrzywy, Taki jestem Меня обгорела крапива, такой я

nieszczęśliwy! несчастный!

Zwróciłem panu Kleksowi głowę, Я повернул голову к пану Клякса, и

błyskawicę zaś wetknąłem obok w молния вонзилась рядом в землю.
ziemię.

Dawała tyle światła, że było widno jak Она давала столько света, что было
w dzień. светло, как днем.

– Chętnie bym coś zjadł – powiedział — Я хочу есть! — вдруг капризно

pan Kleks. произнес пан Клякса.

Niestety, jedyną rzeczą, którą У меня ничего не было, кроме

posiadałem, była szklanka z grzmotem. стакана с громом.

– Doskonale! – zawołał pan Kleks. – — Отлично! — воскликнул пан

Nie znam nic smaczniejszego od Клякса. — Нет ничего вкуснее грома!
grzmotu. Przynieś go tutaj. Подай-ка сюда!

Wyjąłem grzmot ze szklanki i podałem Я достал гром и подал пану Кляксе.

panu Kleksowi. Była to piękna Это был большой красный шар,
czerwona kula, przypominająca owoc похожий на гранат.
granatu.

Pan Kleks wydobył z kieszeni scyzoryk, Пан Клякса достал из кармана

pokrajał grzmot na ćwiartki, obrał ze перочинный ножик, снял с грома
skórki zjadł z ogromnym apetytem, кожуру, разделил на дольки и,
oblizując się smakowicie. причмокивая языком, съел.

Po chwili jednak rozległ się potężny Вдруг раздался страшный грохот.

huk i pan Kleks, rozsadzony od środka, Пан Клякса взорвался и разлетелся
rozerwał się na tysiąc drobnych на мелкие кусочки. Каждый из них
 113
cząsteczek. Właściwie każda taka
cząsteczka była samodzielnym małym
panem Kleksem, a wszystkie tańczyły
wesoło na trawie i śmiały się
cieniutkimi głosikami.
Wziąłem jedną z tych śmiejących się
cząsteczek, włożyłem do siódmej,
pustej szklanki, stojącej na tacy, i
zaniosłem do kuchni.
Nagle przez otwarty lufcik wdarły się z
głośnym brzękiem srebrne widelce,
osaczyły mnie ze wszystkich stron, a
dwa spośród nich, zdaje się, że Antoni i
Albert, usiłowały dostać się do
szklanki, gdzie był maleńki pan Kleks.
Ratując go przed widelcami, szybko
wstawiłem szklankę do kredensu i
mocno zatrzasnąłem drzwiczki.
W tej samej chwili obudziłem się.
Ujrzałem nad swoim łóżkiem
prawdziwego pana Kleksa, który stał
wpatrzony w moje senne lusterko,
szarpał sobie brwi i mówił sam do
siebie:
– Sen o siedmiu szklankach… Sen o
siedmiu szklankach… No, no!
ANATOL I ALOJZY
Przez cały wrzesień lały ulewne
deszcze. Na krok nie wychodziliśmy z
domu, zabawy w parku i gry na boisku
ustały zupełnie, pan Kleks posmutniał i
stał się dziwnie małomówny, jednym
słowem – wyraźnie zaczęło się coś
psuć w naszej Akademii.
превратился в самостоятельного
пана Кляксу. Они очень весело
приплясывали на траве и смеялись
тоненькими голосами.
Я взял одного из них, положил в
седьмой стакан и отнес в академию.
Вдруг, откуда ни возьмись, с
громкими воплями в форточку
влетели серебряные вилки и стали
отнимать у меня пана Кляксу.
Я изловчился, поставил стакан в
буфет и захлопнул дверцу.
Тут я и проснулся.
Перед собой я увидел настоящего,
живого пана Кляксу.
Он рассматривал мое сонное
зеркальце и, теребя бровь,
приговаривал:
— Сон про семь стаканов…
любопытно… сон про семь
стаканов… ну и ну!…
Анатоль и Алойзи
Весь сентябрь шли проливные
дожди. Кончились игры на
площадке в парке, мы не выходили
из дому. Пан Клякса был угрюм и
неразговорчив. Одним словом, в
академии стало очень скучно.
 114
Któregoś wieczoru pan Kleks
oświadczył nam, że życie bez motyli i
bez kwiatów bardzo go nuży i że
wskutek tego musi zacząć wcześniej
chodzić spać.
Pożegnaliśmy się tedy z panem
Kleksem i udaliśmy się do naszej
sypialni.
– Nudno mi – rzekł jeden z
Aleksandrów.
A ja wam coś powiem – odezwał się
nagle Artur – pan Kleks ma jakieś
wyraźne zmartwienie. Czy żaden z was
nie zauważył, że stał się trochę
mniejszy, niż był dotychczas?
– Istotnie! – zawołał jeden z Antonich.
– Pan Kleks maleje.
– A może mu się popsuła jego
powiększająca pompka? – zapytał
Anastazy.
Nie brałem udziału w rozmowie, gdyż
byłem bardzo senny. Położyłem się
więc do łóżka i usnąłem natychmiast.
Śniło mi się, że jestem młotkiem i że
pan Kleks rozbija mną po kolei
wszystkie moje guziki. Uderzenia
młotka rozlegały się po całej Akademii
i wzmogły się do tego stopnia, że
wreszcie się obudziłem, ale uderzenia
nie ustały. Począłem więc nasłuchiwać.
Nie ulegało wątpliwości, że owo
stukanie dolatywało z parku i że ktoś
wali w wejściową bramę.
Однажды вечером пан Клякса
заявил, что не может жить без
бабочек и цветов и поэтому будет
раньше ложиться спать.
Мы с ним попрощались и тоже
отправились в спальню.
— Мне скучно, — вздохнул один из
Александров.
— Мне кажется, — сказал вдруг
Артур, — что у пана Кляксы
случилось несчастье. Вы заметили,
что он стал ниже ростом?
— Да, да! — подтвердил один из
Антониев. — Пан Клякса
уменьшился.
— А может, у него испортился
увеличительный насос? — высказал
предположение Анастази.
Я не принимал участия в разговоре.
Мне очень хотелось спать. Я лег в
постель и тут же уснул.
Мне приснилось, что я молоток и
пан Клякса разбивает мною
пуговицы. Стук молотка раздавался
по всей академии. Я проснулся, но
удары молотка по-прежнему
отдавались у меня в ушах. Я
прислушался и понял, что стучат в
ворота.
 115

Zbudziłem natychmiast Anastazego, Тогда я разбудил Анастази, и мы,

narzuciliśmy sobie płaszcze i świecąc
latarkami, pobiegliśmy do parku. Za
bramą stał fryzjer Filip w towarzystwie
dwóch jakichś nieznanych chłopców.
Wszyscy trzej przemoczeni byli do
ostatniej nitki i deszcz ociekał z nich
strumieniami. Anastazy otworzył
bramę i wpuścił niezwykłych nocnych
gości.
накинув плащи, выбежали во двор.
За воротами мы увидели
парикмахера Филиппа с двумя
незнакомыми мальчиками. Все трое
до нитки промокли. Анастази
открыл ворота и впустил ночных
посетителей.

Nowi uczniowie pana Kleksa! – zawołał — Знакомьтесь! Новые ученики пана

Filip zanosząc się od śmiechu. – Кляксы! — сказал Филипп и
Przyszłe znakomitości słynnej расхохотался. — Будущая гордость
Akademii, cha-cha! Jeden ma na imię знаменитой академии, ха-ха! Одного
Anatol, a drugi Alojzy. Obydwaj na A, зовут Анатоль, другого Алойзи. Оба
cha-cha! Anatolu, przedstaw się на «А», ха-ха! Анатоль,
kolegom, bądź dobrze wychowany! поздоровайся, покажи, что ты
воспитанный мальчик!

Młodzieniec nazwany Anatolem Один из мальчиков кивнул нам

ukłonił się mówiąc: головой и сказал:

– Jestem Anatol Kukuryk. A to jest mój — Я Анатоль Кукареку. А это мой

młodszy brat Alojzy. – Z tymi słowy младший брат Алойзи. — Он указал
wskazał dłonią na drugiego chłopca, на другого мальчика, которого они с
którego obaj z Filipem trzymali pod Филиппом вели под руки.
ręce.

– Bardzo nam przyjemnie panów — Мы очень рады познакомиться, —

poznać – rzekł z galanterią Anastazy. – вежливо сказал Анастази. — Но
Niepotrzebnie jednak stoimy na зачем стоять под дождем? Входите,
deszczu. Panowie pozwolą za mną. пожалуйста.

Udaliśmy się wszyscy do Akademii, Мы оставили мокрые плащи в

pozostawiliśmy w sieni zmoczone
okrycia, po czym Anastazy wprowadził
gości do jadalni i usadowił ich przy
stole. Byli widać bardzo zmęczeni, gdyż
Alojzy natychmiast usnął i kiwał się na
krześle jak chińska figurynka.
прихожей и отвели гостей в
столовую. Видно, они очень устали,
потому что Алойзи сразу уснул,
качаясь на стуле, как китайский
болванчик.
 116

Filip przestał się śmiać i oznajmił, że
miał zamiar przyprowadzić Anatola i
Alojzego do Akademii przed
wieczorem, ale zabłądził po drodze i
wskutek tego dopiero po północy
zdołał odszukać ulicę Czekoladową.
Филипп сказал, что хотел привести
ребят вечером, но долго плутал и
только в полночь разыскал
Шоколадную улицу.

– Jesteście pewno, panowie, głodni – — Вы, наверно, проголодались? —

rzekłem. – Będę musiał obudzić pana сказал я. — Я пойду разбужу пана
Kleksa i zawiadomić go o przybyciu Кляксу и скажу о вашем прибытии.
panów.

– Koniecznie trzeba obudzić pana — Да, да, обязательно разбуди пана

Kleksa! – zawołał Filip śmiejąc się
znowu. – Mam dla niego świeżutkie
piegi, cha-cha! Bardzo chcielibyście
zobaczyć pana Kleksa, cha-cha!
Nieprawdaż, Anatolu?
Кляксу! — воскликнул Филипп и
снова расхохотался. — У меня
припасены для него свеженькие
веснушки, ха-ха! Вы ведь хотите
увидеть пана Кляксу, ха-ха! А,
Анатоль?

– Będzie to dla mnie wielki zaszczyt – — Это для нас большая честь, —
odrzekł grzecznie Anatol. вежливо ответил мальчик.

Wobec tego pobiegłem czym prędzej Я поднялся наверх и постучал в

na górę i zapukałem do sypialni pana спальню пана Кляксы. Никто не
Kleksa. Ponieważ nikt nie отозвался. Я постучал сильнее.
odpowiedział, zapukałem powtórnie, Снова молчание. Тогда я постучал в
potem jeszcze raz. третий раз.
Ale Pan Kleks miał widocznie bardzo Пан Клякса продолжал спать или
mocny sen albo też w ogóle nie chciał просто не хотел отзываться. Я
się obudzić. Nacisnąłem klamkę. Drzwi подергал дверь. Она была заперта. Я
były zamknięte na klucz. Sądziłem, że постучал что есть силы в надежде,
może Mateusz usłyszy moje stukanie, что разбужу Матеуша. Но мне никто
na próżno jednak w dalszym ciągu не отвечал.
dobijałem się do drzwi – nikt mi nie
odpowiadał.

Postanowiłem więc sam pójść do Тогда я решил пойти на кухню и сам

kuchni i przyrządzić kolację dla приготовить гостям ужин. Я достал
chłopców i dla Filipa. Znalazłem w из кладовки крынку молока, хлеб,
spiżarni dzbanek z mlekiem, pieczywo, масло, кусок сыра и жареную

masło, trochę sera, kurę na zimno.
Ustawiłem to wszystko na tacy i
sięgnąłem do kredensu po talerze i
szklanki.
Naraz w jednej ze szklanek
dostrzegłem coś szarego. W
przekonaniu, że to mysz nakryłem
szklankę dłonią i zbliżyłem do światła.
To, co zobaczyłem, napełniło mnie
przerażeniem. W szklance siedział pan
Kleks. Maleńki pan Kleks. Wyraźnie
rozpoznałem jego głowę, jego
dziwaczny strój, nawet piegi na jego
nosie. Siedział na dnie szklanki i spał.
Wyjąłem go delikatnie dwoma palcami Осторожно двумя пальцами я вынул
i położyłem na talerzyku. Zetknięcie z
chłodną porcelaną obudziło pana
Kleksa. Zerwał się na równe nogi,
szybko rozejrzał się dookoła, po czym
wydobył z kieszeni powiększającą
pompkę i przyłożył ją do ucha.
Niebawem też zaczął się powiększać,
zeskoczył z talerzyka na krzesło, potem на пол и превратился в пана Кляксу
na podłogę, a po paru chwilach stał się
normalnym, zwykłym panem Kleksem.
Byłem tym wydarzeniem zupełnie
oszołomiony i nie wiedziałem, jak się
zachować.
Pan Kleks przyglądał mi się uważnie
przez jakiś czas, aż wreszcie rzekł do
mnie surowo:
– To wszystko tylko ci się śniło!
Rozumiesz? Idiotyczny, głupi sen! Po
prostu jakieś brednie! Zabraniam ci o
tym śnie opowiadać komukolwiek. Pan
117
курицу, поставил все на поднос и
открыл буфет, чтобы достать
приборы.
Вдруг я заметил в одном стакане
что-то серое. Я подумал, что это
мышь, и, накрыв стакан ладонью,
поднес к свету. То, что я увидел,
привело меня в неописуемый ужас.
В стакане сидел пан Клякса,
крохотный пан Клякса. Я ясно
увидел его лицо, его странный
костюм, даже веснушки на носу. Он
сидел в стакане как ни в чем не
бывало и спал.
его оттуда и положил на тарелку.
Прикосновение к холодному
фарфору разбудило его. Он вскочил
на ноги, огляделся по сторонам,
достал насос, приставил к уху и тут
же стал увеличиваться. Потом
спрыгнул с тарелки на стул, со стула
нормальных размеров.
Я стоял ошеломленный, не зная, что
делать.
Пан Клякса посмотрел на меня с
досадой и сердито проговорил:
— Это сон!
Понимаешь? Дурацкий сон!
Совершенный бред! Я запрещаю
тебе об этом рассказывать! Пан
 118
Kleks ci zabrania! I żeby mi się więcej
takie sny nie powtarzały! Pamiętaj!
Przeprosiłem pana Kleksa, bo cóż
innego miałem uczynić, po czym
oznajmiłem mu o przybyciu Filipa z
dwoma chłopcami.
– Poradźcie sobie beze mnie – rzekł
pan Kleks. – Daj im kolację i niech idą
spać, a rano z nimi porozmawiam. Filip
może położyć się w moim gabinecie na
otomanie. Dobranoc.
Po tych słowach wyszedł trzasnąwszy
za sobą drzwiami. Wybiegłem za nim i
widziałem, jak po poręczy wjeżdżał na
górę.
"Coś się psuje w Akademii" –
pomyślałem. Wróciłem do kuchni,
wziąłem tacę z kolacją i zaniosłem ją
do jadalni.
Alojzy spał w dalszym ciągu. Filip i
Anatol zabrali się do jedzenia, nie
zwracając na niego uwagi.
– Może obudzić pańskiego brata? –
zagadnął Anastazy Anatola. – Pewno
jest bardzo głodny.
– O, nie. To zbyteczne! – odrzekł
Anatol. – Taki pokrzepiający sen
zastąpi mu w zupełności jedzenie.
Alojzy bardzo nie lubi, żeby go budzić.
Клякса тебе запрещает! Понятно? И
чтоб больше такие сны не
повторялись!
Я попросил прощения у пана Кляксы
— что мне оставалось делать? —
потом рассказал ему о прибытии
Филиппа с мальчиками.
— Управитесь и без меня, — сказал
пан Клякса. — Накорми их и уложи
спать, а утром я с ними поговорю.
Филиппу можешь постелить в моем
кабинете, на диване. Спокойной
ночи! — И он вышел, хлопнув
дверью.
Я выбежал следом и видел, как он
въезжал по перилам наверх.
«Ну и дела творятся в академии!» —
подумал я, возвращаясь на кухню. Я
взял поднос с едой и отнес в
столовую.
Алойзи продолжал спать. Филипп и
Анатоль принялись есть, не обращая
на него никакого внимания.
— Не разбудить ли вашего брата? —
спросил Анастази Анатоля. — Он
ведь тоже, наверно, голоден.
— Нет, нет, не надо, — ответил
Анатоль. — Сон вполне заменит ему
еду. Алойзи терпеть не может, когда
его будят.

– Zobaczycie, chłopcy, to będzie chluba
waszej Akademii, ten śpiący królewicz!
– śmiał się Filip zjadając kurę.
Po kolacji Anastazy zaprowadził Filipa
do gabinetu, ja zaś udałem się do
sypialni, aby przygotować łóżka dla
obu chłopców.
Gdy kończyłem przygotowania, w
drzwiach ukazali się Anastazy i Anatol.
Anatol niósł na rękach śpiącego
Alojzego.
– Bardzo nie lubi, żeby go budzić –
wyjaśnił raz jeszcze Anatol. – Dlatego
też nie będziemy go wcale rozbierali:
niech sobie śpi w ubraniu.
Położyliśmy go więc ostrożnie na
łóżku, rozebraliśmy się szybko i
usnęliśmy wreszcie po dziwnych
wydarzeniach tej nocy.
Nazajutrz zbudziłem się bardzo
wcześnie. Przybycie nowych uczniów
do Akademii stanowiło sensację
niepospolitą. Szturchnąłem Alfreda,
który spał w sąsiednim łóżku, i
opowiedziałem mu szeptem o Anatolu
i Alojzym. Alfred zbudził śpiącego obok
Artura, Artur Aleksandra i po chwili w
sypialni wrzało jak w ulu.
Ranna pobudka Mateusza zastała
wszystkich na nogach.
Chłopcy przyglądali się ciekawie.
Anatolowi, którego obudziła nasza
krzątanina, oraz Alojzemu
wyciągniętemu nieruchomo na łóżku.
119
— Вот увидите, ребята, этот спящий
царевич станет гордостью вашей
академии! — хихикнул Филипп,
уплетая курицу.
После ужина Анастази проводил
Филиппа в кабинет, а я отправился в
спальню приготовить постель
мальчикам.
Только я кончил стелить, как в
дверях показались Анастази и
Анатоль. Анатоль нес на руках
спящего братишку.
— Он не любит, чтобы его будили, —
снова сказал Анатоль. — Не надо его
раздевать, пусть спит одетый.
Мы осторожно уложили Алойзи в
кровать, потом сами разделись и
крепко уснули.
Проснулся я довольно рано, толкнул
спящего рядом Альфреда и
рассказал о прибытии новых
учеников. Альфред разбудил Артура,
Артур — Александра, и через
несколько минут спальня гудела,
словно пчелиный улей.
Когда Матеуш пришел нас будить,
мы все уже были на ногах.
Ребята с любопытством
разглядывали новеньких. Анатоль
проснулся от нашего шума, а его
братишка Алойзи продолжал спать.
 120

Nagle drzwi się otworzyły i wszedł pan Вдруг дверь отворилась, и вошел
Kleks. пан Клякса.

– Dzień dobry, chłopcy! – zawołał od — Доброе утро, мальчики! — сказал

progu. – Gdzie są wasi nowi koledzy? он весело. — Ну-ка, где тут
новенькие?

– Jestem, panie profesorze. Nazywam — Я здесь, пан профессор. Меня

się Anatol Kukuryk, a to mój młodszy зовут Анатоль Кукареку, а это мой
brat. младший брат.

Pan Kleks przyjrzał się w milczeniu Пан Клякса молча взглянул на

Anatolowi i podszedł do Alojzego. Анатоля и подошел к Алойзи.

Długo stał nad nim zagłębiony w swych Он немного постоял над ним, о чем-
myślach, wreszcie nachylił się i то размышляя, потом наклонился и
krzyknął mu prosto w ucho: крикнул Алойзи на ухо:

– Nazywasz się Alojzy, prawda? — Тебя зовут Алойзи, да?

Alojzy nie drgnął. Алойзи даже не дрогнул.

– Czy mnie słyszysz, Alojzy? – krzyknął — Ты слышишь меня, Алойзи? —

znowu pan Kleks. повторил пан Клякса.

Alojzy nie drgnął. Алойзи лежал, не шевелясь.

Wówczas pan Kleks podniósł mu Пан Клякса приподнял ему веки,

powieki i zajrzał w oczy, dłonią potarł посмотрел в глаза, стал тереть ему
mu policzki i czoło, poklepał po rękach. щеки, лоб, хлопать по рукам.

Ale i to nie zdołało obudzić Alojzego. Алойзи не просыпался.

– Popatrzcie, chłopcy – zwrócił się do — Так, так! — пробормотал про себя

nas pan Kleks. – Alojzy nie jest żywym пан Клякса. — Оказывается, Алойзи
człowiekiem, tylko lalką. Byłem zawsze не человек, а кукла. Я всегда был
przeciwny wprowadzaniu lalek do против приема кукол в мою
mojej Akademii. Ale teraz już nic nie академию. Но теперь уже поздно.
poradzę. Alojzy został w nocy Алойзи был приведен ночью,
podstępnie przemycony. Będę miał z обманным путем. Да, с ним
nim mnóstwo kłopotów. придется повозиться.

Muszę go nauczyć czuć, myśleć i
mówić. Spróbuję, może mi się uda.
Adasiu, weź sobie do pomocy Alfreda i попробуем. Адась, возьми в помощь
dwóch Antonich i zanieście Alojzego
ostrożnie do szpitala chorych
sprzętów. Lekcji żadnych dzisiaj nie больных вещей. Сегодня уроков не
będzie, gdyż jestem zajęty. Jeśli nie
będzie deszczu, możecie pójść z
Mateuszem do parku.
Po tych słowach pan Kleks trochę jak
gdyby się przykurczył i wyszedł z
pokoju.
Bez chwili zwłoki przy pomocy trzech
wyznaczonych kolegów zabrałem się
do przenoszenia Alojzego. Jakżeż
wielkie jednak było moje zdziwienie,
gdy okazało się, że niczyja pomoc nie
jest mi potrzebna i że sam jeden z
łatwością mogę unieść Alojzego.
Był lekki jak piórko. Gdy trzymałem go
na rękach, chłopcy otoczyli mnie ze
wszystkich stron, pragnąc dokładnie
się przyjrzeć. Gdyby nie zadziwiająca
lekkość i martwota, Alojzy niczym
właściwie nie różniłby się od żywego
człowieka.
Kształt głowy, włosy, wyraz twarzy,
układ ust, wilgotna powłoka oczu,
zarys czoła, nosa i podbródka, ręce i
paznokcie na palcach, wszystko to było
tak naturalne, tak łudząco prawdziwe,
że mało kto od pierwszego wejrzenia
rozpoznałby w Alojzym lalkę.
Nawet masa, z której ulepiona była
twarz i ręce, miała elastyczność i
ciepło, właściwe tylko i wyłącznie
ludzkiemu ciału.
121
Его придется научить думать,
чувствовать, говорить. Что ж,
Альфреда, двух Антониев и
перенесите Алойзи в лечебницу
будет. Я занят. Если нет дождя,
пойдите с Матеушем в парк.
Он повернулся и вышел из комнаты.
Без промедления с помощью трех
назначенных товарищей я взялся за
перенос Алойзи. Как же велико
было мое удивление, когда
выяснилось, что ничья помощь мне
не нужна и что один я легко могу
унести Алойзи.
Он был легким, как перышко. Пока я
держал его на руках, ребята
окружили меня со всех сторон,
желая внимательно рассмотреть.
Если бы не поразительная легкость и
безжизненность, Алойзи ничем,
собственно, не отличался бы от
живого человека.
Голова, волосы, лицо, губы, глаза,
лоб, нос, подбородок, руки и даже
ногти на пальцах — все было как
настоящее. С первого взгляда
невозможно было догадаться, что
Алойзи кукла.
Его лицо и руки были сделаны из
теплой эластичной массы, похожей
на человеческое тело.

Krótko mówiąc, wykonanie tej
wspaniałej, niezwykłej lalki godne było
najwyższego podziwu.
Zachwyt nasz nie miał granic, a przy
tym pożerała nas ciekawość, czy pan
Kleks zdoła Alojzego ożywić i jak ułożą
się nasze stosunki z lalką, która stanie
się sztucznym człowiekiem.
Anatol wtrącił się wreszcie do naszej
rozmowy i bardzo uprzejmie zaczął
wyjaśniać nam budowę lalki, którą
kochał jak brata. Skorzystałem z tego, куклы, которую он любил, как брата.
wyrwałem się kolegom i pobiegłem z
Alojzym do pana Kleksa, który
wyczekiwał już niecierpliwie w szpitalu
chorych sprzętów.
– Połóż go na tym stole – rzekł do mnie
– natychmiast zabierzemy się do
roboty.
– A więc mogę tu zostać? – zapytałem
nieśmiało.
– Owszem – odparł pan Kleks –
potrzebna mi będzie pomoc.
Ponieważ nie jedliśmy jeszcze
śniadania, pan Kleks po raz pierwszy
poczęstował mnie pigułkami na porost
włosów, po czym polecił mi, abym
Alojzego rozebrał.
Okazało się, że tylko głowa i dłonie
lalki ulepione były z cielesnej masy,
wszystkie zaś pozostałe jej części
pokrywała cienka warstwa miękkiego
122
Изобретатель этой необыкновенной
человекоподобной куклы был
достоин всяческого восхищения.
Мы были в восторге. Нам было
интересно, сумеет ли пан Клякса
оживить Алойзи и подружимся ли
мы с куклой, когда она оживет.
Молчавший до этого Анатоль
включился в разговор и очень
толково стал объяснять устройство
Воспользовавшись этим, я
потихоньку отнес Алойзи наверх, в
лечебницу больных вещей. Пан
Клякса давно с нетерпением меня
ждал.
— Положи его на стол, — сказал он,
когда я вошел. — Надо немедленно
взяться за работу.
— А можно мне остаться? — спросил
я робко.
— Даже нужно! — ответил пан
Клякса. — Мне понадобится твоя
помощь.
Так как мы не завтракали, пан
Клякса сначала угостил меня
таблетками для ращения волос,
после чего велел мне раздеть
Алойзи.
Оказалось, что все тело куклы
покрыто тонким слоем розоватого
металла.

metalu o mieniącym się różowym
połysku.
Pan Kleks wyjął z kieszeni spodni duży
słoik z maścią i rzekł:
– Tą maścią będziesz nacierać Alojzego — Натирай Алойзи до тех пор, пока
tak długo, aż pod metalową
powierzchnią pojawią się naczynia
krwionośne. Musisz uzbroić się w
cierpliwość, gdyż nacieranie potrwa придется долго. Начни с ног, а я пока
bardzo długo. Zacznij od nóg, a ja
zajmę się przez ten czas płucami i
sercem.
Praca nasza trwała kilka godzin bez
przerwy. Pan Kleks odśrubował blachę,
która pokrywała klatkę piersiową lalki,
i niestrudzenie majstrował w jej
wnętrzu.
Mnie od nacierania wprost omdlewały
ręce, doprowadziłem jednak wreszcie
do tego, że pod metalowym
naskórkiem Alojzego pomału zaczęły
się ukazywać liczne rozgałęzienia
cieniutkich żyłek.
– Nogi mają już dosyć – rzekł po
pewnym czasie pan Kleks nie patrząc
wcale w moją stronę. – Zajmij się teraz
rękami.
Zabrałem się wobec tego do wcierania
maści w ramiona i dłonie Alojzego.
Pan Kleks, purpurowy z napięcia i
wysiłku, rozprostował plecy,
przyśrubował z powrotem blaszaną
pokrywę do klatki piersiowej lalki i
rzekł do mnie z zadowoleniem:
123
Пан Клякса достал из кармана банку
с мазью и сказал:
под металлической кожей не
проступят кровеносные сосуды.
Вооружись терпением, работать
займусь легкими и сердцем.
Мы работали несколько часов
подряд. Пан Клякса снял пластинку,
прикрывавшую грудную клетку, и
долго копался в механизме.
У меня от натирания совсем
онемели руки, но я добился своего.
Под металлической кожей мало-
помалу выступили жилки и
кровеносные сосуды.
— Довольно, — сказал пан Клякса,
не глядя в мою сторону. — Теперь
займись руками.
Я стал натирать мазью плечи и руки
Алойзи.
Пан Клякса, раскрасневшийся от
удовольствия, распрямил плечи,
привинтил обратно пластинку и
сказал восторженно:
 124

– Doskonale! Świetnie! Idź teraz na — Красота! Блеск! Иди обедать, а я

obiad, a ja tymczasem popracuję nad ему, голубчику, пока мозги вправлю.
mózgiem tego kawalera.

Z żalem opuściłem szpital chorych Я нехотя покинул лечебницу и

sprzętów i udałem się do jadalni. отправился в столовую. Первым
Pierwszy podbiegł do mnie Anatol, a za подбежал ко мне Анатоль, за ним
nim pozostali koledzy i zarzucili mnie все остальные ребята. Они
tysiącami pytań: забросали меня вопросами:

– Czy Alojzy już chodzi? — Алойзи уже ходит?

– Czy mówi? — Он говорит?

– Co robi pan Kleks? — Что делает пан Клякса?

– Kiedy zejdzie na dół? — Когда он спустится вниз?

– Co Alojzy ma w głowie? — А что у Алойзи в голове?

– Czy Alojzy już myśli? — Он научился думать?

Opowiedziałem im dokładnie o Я рассказал по порядку все, что

wszystkim, co działo się w szpitalu видел, и принялся за еду, чтобы
chorych sprzętów, a potem szybko поскорее вернуться назад в
zabrałem się do jedzenia, aby co лечебницу.
rychlej wrócić do przerwanej pracy.

Gdy byliśmy już przy deserze, drzwi od Когда я доедал третье, в коридоре
jadalni otworzyły się nagle. послышались шаги.

Dwadzieścia pięć par oczu zwróciło się Двадцать пар глаз устремились на
w ich kierunku. дверь.

W drzwiach stał Alojzy podtrzymywany Она тихо отворилась, и перед нами

przez pana Kleksa. предстал Алойзи, поддерживаемый
паном Кляксой.

Stawiając niezręczne i płochliwe kroki, Робко и неумело перебирая ногами,

posuwał się z wolna naprzód, rozglądał он шел прямо к нам, поворачивая
голову то в одну, то в другую
 125

się ciekawie dookoła i przesadnie сторону и неестественно размахивая

gestykulował lewą ręką. левой рукой.

– Macie go! – zawołał z tryumfem pan — Вот он! — воскликнул

Kleks. – Poznajcie się z waszym kolegą. торжествующе пан Клякса. —
Познакомьтесь с новым товарищем.

– Dzień dobry, Alojzy! – odezwał się — Добрый день, Алойзи, —

pierwszy Anatol, olśniony widokiem произнес Анатоль, с восхищением
lalki. глядя на куклу.

– Dzień do-bry – odrzekł Alojzy — Здравствуй, — ответил Алойзи,

wymawiając z trudem każdą sylabę. отчеканивая каждый слог.

– Powiedz jak się nazywasz! – krzyknął — Скажи, как тебя зовут! — крикнул
mu w ucho pan Kleks. ему на ухо пан Клякса.

– A-loj-zy Ku-ku-ku… – zaciął się Alojzy — А-лой-зи Ку-ку-ку-ку… —

powtarzając monotonnie i bez przerwy закуковал он вдруг, повторяя
pierwszą sylabę swego nazwiska. первый слог своей фамилии.

Pan Kleks otworzył mu usta, wsunął Пан Клякса открыл ему рот,
pod język dwa palce i szybko przykręcił завинтил какой-то винтик под
jakąś śrubkę. языком.

– No, spróbuj mówić teraz. — Ну-ка, еще разок попробуй.

Lalka odetchnęła głęboko i powiedziała Кукла облегченно вздохнула и

już nieco płynniej: ответила более плавно:

– A-loj-zy Ku-ku-ryk. Nazywam się A- — Алойзи Ку-ка-ре-ку. Меня зовут

loj-zy Ku-ku-ryk. Алойзи Кукареку.

– Doskonale – klasnął w dłonie pan — Прекрасно! — захлопал в ладоши

Kleks – doskonale! Siadaj teraz do пан Клякса. — Изумительно! А
stołu, a wy, chłopcy, dajcie mu coś do теперь садитесь за стол. Мальчики,
zjedzenia. дайте ему что-нибудь поесть.

Alojzy takim samym powolnym, Алойзи таким же медленным,

ostrożnym krokiem zbliżył się do stołu, осторожным шагом приблизился к
siadł na krześle i rzekł bezdźwięcznym столу, уселся на стул и сказал глухим
głosem: голосом:

– Daj-cie mi jeść.
Jeden z Antonich podsunął mu talerz z
makaronem i podał widelec.
Alojzy ujął niezgrabnie widelec w garść
i zabrał się do jedzenia. Znaczna część
nabieranego makaronu wypadała mu z
ust, resztę zaś powoli żuł i z trudem
połykał.
– Smaczne – powiedział z bladym
uśmiechem, gdy już opróżnił talerz.
Z zadziwiającą szybkością nabierał
wprawy w jedzeniu, w ruchach i w
mowie.
Po godzinie zaczął układać dłuższe
zdania, a pod wieczór wdał się z
panem Kleksem w rozmowę o
Akademii.
Nazajutrz zaprowadziliśmy go do parku На другой день мы повели его гулять
na spacer. Chodził już zupełnie
poprawnie i próbował nawet gonić
Anatola, ale zaczepił się o własną nogę наперегонки, но зацепился ногой за
i upadł.
Jadł coraz staranniej, nauczył się
trzymać w dłoniach nóż i widelec, a na
trzeci dzień sam się umył, uczesał i
ubrał.
Po tygodniu nikt nie byłby już w stanie
rozpoznać w Alojzym zwyczajnej lalki
powołanej do życia przez pana Kleksa.
HISTORIA O KSIĘŻYCOWYCH LUDZIACH
126
— Дай-те мне есть.
Один из Антониев подал ему
тарелку с макаронами и вилку.
Алойзи зажал вилку в кулак и стал
есть. Ел он очень неуклюже,
макароны падали на пол,
вываливались изо рта. Но те, что
попадали в рот, он с удовольствием
жевал и проглатывал.
— Вкусно! — сказал он, когда
тарелка опустела.
Он очень быстро научился есть,
ходить, разговаривать.
Через час он уже составлял сложные
предложения. А вечером завел с
паном Кляксой долгий разговор про
академию.
в парк. Ходил он уже как все и даже
попробовал бежать с Анатолем
ногу и упал.
Он научился есть ножом и вилкой, а
на третий день сам умылся,
причесался и оделся.
Через неделю никому бы в голову
не пришло, что Алойзи
обыкновенная кукла, оживленная
паном Кляксой.
Сказка про лунных жителей

Gdy rano jak zazwyczaj przynieśliśmy
panu Kleksowi nasze senne lusterka,
pan Kleks rzekł do nas bardzo
poważnie:
– Słuchajcie, chłopcy! Jutro
punktualnie o jedenastej rano
odbędzie się wielka uroczystość w
naszej Akademii. Domyślacie się
zapewne, o co chodzi. Otóż opowiem
wam, co moje prawe oko widziało na
księżycu, czyli historię o księżycowych про лунных жителей. Я пригласил на
ludziach. Na uroczystość tę zaprosiłem
sąsiednie bajki. Powiększyłem
trzykrotnie salę szkolną, aby wszyscy
mogli się w niej pomieścić.
Cały dzisiejszy dzień przeznaczam na
przygotowania. Chciałbym, abyście
wyglądali schludnie i czysto. Poza tym
proszę, abyście zajęli się
uporządkowaniem parku i Akademii.
Mateusz udzieli wam niezbędnych
wskazówek. Ja przez ten czas
przygotuję odpowiedni poczęstunek
dla gości. Proszę mi nie przeszkadzać i
nie wchodzić do kuchni. Czy mogę na
was liczyć?
– Tak jest, panie profesorze! –
zawołaliśmy chórem.
Niezwłocznie zabraliśmy się do roboty.
Jedni z nas trzepali fotele i dywany,
inni zaciągali i froterowali podłogi, myli
okna, uprzątali ścieżki, pucowali
obuwie, kąpali się, jednym słowem, w
Akademii zawrzało jak w ulu.
127
Когда мы утром, как обычно,
принесли пану Кляксе наши сонные
зеркальца, он торжественно
объявил:
— Слушайте, мальчики! Завтра
ровно в одиннадцать часов утра у
нас начнется большой праздник. Вы,
наверно, догадываетесь, в чем дело.
Я расскажу о том, что мой правый
глаз видел на Луне, то есть сказку
праздник все соседние сказки и
втрое увеличил школьный зал,
чтобы всем хватило места.
На сегодня назначаю уборку. Вы
должны быть причесанными,
нарядными и красивыми. В
академии должен быть образцовый
порядок. За указаниями
обращайтесь к Матеушу. Я буду
готовить угощение. Прошу мне не
мешать. Надеюсь, я могу на вас
рассчитывать?
— Можете, пан профессор! —
ответили мы хором.
И тут же взялись за работу.
Одни выколачивали кресла и
диваны, другие вытряхивали ковры
и дорожки, третьи натирали
мастикой пол и чистили обувь,
четвертые мылись. Словом, работа
кипела вовсю.
 128

Mateusz bez przerwy krążył nad nami, Матеуш все время кружил над нами,
zaglądał w najmniejsze szpary, заглядывал во все щели,
poganiał nas i sprawdzał to, cośmy поторапливал нас, следил, чтобы мы
zrobili. все выполняли добросовестно.

Zdawało się, że wszystko idzie jak Работа шла полным ходом, и,

najlepiej i że nic nie jest w stanie казалось, ничто не могло ей
zakłócić panującej w Akademii помешать.
harmonii.

Stało się jednak inaczej. Но вышло иначе.

Na świeżo zafroterowanej posadzce w На чистом, недавно натертом полу в

gabinecie pana Kleksa pojawiła się nie кабинете пана Кляксы невесть
wiadomo skąd kałuża atramentu. Z откуда появилась чернильная лужа.
poduszek, które wietrzyły się na Из подушек, проветривавшихся во
dziedzińcu, zaczęły się nagle unosić дворе, вырвался пух и облепил все
tumany pierza. Obsiadło ono dywany, ковры, диваны, кресла, одежду, так
meble i nasze ubrania, tak że ledwo что все пришлось чистить заново.
mogliśmy się potem doczyścić. Okazało Казалось, чья-то невидимая рука
się, że czyjaś niewidzialna ręka разрезала подушки ножом.
poprzecinała poduszki nożem.

Ale to jeszcze nie koniec. W sypialni Но это еще не все. Постели,

naszej ni z tego, ni z owego pojawiły
się ogromne ilości sadzy. Fruwała po
pokoju opadając na czystą pościel i
bieliznę. Gdy jeden z Adamów usiadł
na otomanie rozdarł sobie spodnie,
gdyż z otomany sterczały ostre
gwoździe.
занавески, белье в спальне были
перепачканы сажей. Один из
Адамов, присев на диван, разорвал
штаны, потому что под обивкой
дивана торчали острые гвозди.

Krzesła ktoś złośliwie wysmarował Стулья были вымазаны клеем. В

klejem. W łazience nie wiadomo kto
poodkręcał wszystkie krany i woda
zalała nie tylko całą łazienkę, ale i
kuchnię, wskutek czego pan Kleks
musiał włożyć na nogi głębokie
kalosze.
ванной кто-то пооткрывал краны, и
вода залила не только ванную, но и
кухню, так что пану Кляксе пришлось
надеть глубокие галоши.

Nie mogliśmy w żaden sposób ustalić, Мы никак не могли понять, чьих это
kto tu jest winowajcą. рук дело.
 129

Byliśmy wściekli, że cała nasza praca Было обидно, что вся работа идет
idzie na marne, i podejrzliwie насмарку, и мы подозрительно
spoglądaliśmy jeden na drugiego. косились друг на друга.

Po południu jednak bomba wreszcie После обеда все выяснилось.

pękła.

Artur, wchodząc po schodach na Поднимаясь на второй этаж, Артур

pierwsze piętro, spostrzegł
przypadkowo przez uchylone drzwi
Alojzego, który nożyczkami przecinał
druty elektryczne. Pobiegł więc szybko
po mnie i obaj niespodzianie
wpadliśmy do pokoju. Alojzy roześmiał
się głupio, ale nie przerywał
bynajmniej swojego zajęcia.
увидел в приоткрытую дверь, что
Алойзи перерезает ножницами
электропроводку. Артур тотчас
позвал меня. Увидев нас, Алойзи
глупо рассмеялся, но продолжал
свое гадкое занятие.

Wyrwałem mu z rąk nożyczki. Tak go Я вырвал у него из рук ножницы. Это

to rozgniewało, że kopnął stojący obok его так взбесило, что он пнул ногой
stół i wywrócił go wraz ze wszystkim, столик и перевернул его вместе со
co na nim stało. всем, что на нем стояло.

– Alojzy, opamiętaj się – rzekł Artur. — Алойзи, опомнись! — сказал

Артур.

– Nie chcę się opamiętać! – zawołał — Не хочу опомниться! — закричал

Alojzy. – Będę wszystko niszczył, bo tak Алойзи. — Я буду все помнить, мне
mi się podoba! To ja wylałem atrament так нравится. Это я вылил чернила, я
w gabinecie, to ja podziurawiłem распорол подушки, я напустил сажи.
poduszki, to ja napuściłem sadzy do Ну, что вы мне сделаете? Ничего!
sypialni! I co mi zrobicie? Nic. A jeśli Только попробуйте мне мешать, я
będziecie mi się sprzeciwiali, podpalę сожгу тогда всю вашу казарму, вот!
całą tę budę i już!

Przerażeni pobiegliśmy do kuchni do Мы испугались и побежали на кухню

pana Kleksa i opowiedzieliśmy mu o жаловаться пану Кляксе.
łobuzerskich wybrykach Alojzego.

Pan Kleks upuścił na podłogę tort, От неожиданности он выронил из

który trzymał właśnie w rękach, i рук торт.
zasępił się bardzo.
 130

– Przewidziałem, że z tym Alojzym — Я знал, что Алойзи что-нибудь

będą nieprzyjemności – rzekł z
zakłopotaniem. – Trudno. Dajcie mu,
chłopcy, spokój, to nie jest wina jego,
lecz mechanizmu. Tak jak nastawia się
budzik na pewną godzinę, można
również nastawić mechaniczną lalkę
na wykonywanie pewnych czynności.
Czuję w tym sprawę Filipa. Ale jestem
zupełnie bezsilny. Rozumiecie? Jestem
bezsilny.
натворит, — грустно сказал он. —
Скверно. Но оставьте его в покое,
мальчики, тут виноват механизм.
Алойзи нарочно сделали таким. Это
дело рук Филиппа. И тут я бессилен.
Понимаете? Бес-си-лен!

Przez chwilę panowało milczenie, po Наступило длительное молчание,

czym pan Kleks ciągnął dalej: после чего пан Клякса продолжал:

– Nie znam mechanizmu Alojzego. Jest — Механизм Алойзи для меня

to sekret Filipa, który go skonstruował. загадка. Это секрет Филиппа. Мы
Dlatego też musimy być dla Alojzego должны быть снисходительны и
wyrozumiali i cierpliwi. W gruncie терпеливы. Ведь, по сути дела, он
rzeczy prześcignął was wszystkich. Jest вас всех превзошел в науках. Это
po prostu cudownym tworem. Nauczył просто чудо! Он выучился уже
się już w Akademii wszystkiego i umie всему. Он даже умеет говорить по-
nawet mówić po chińsku. Zdaje mi się, китайски. Я подозреваю, что он съел
że dosłownie zjadł mój słownik chiński, мой китайский словарь. Нигде не
bo nigdzie go nie mogę znaleźć. Idźcie могу его найти… Идите работать. Я
do swojej pracy. Myślę, że Alojzy sam думаю, Алойзи сам образумится,
wreszcie się uspokoi, gdy zobaczy, że если увидит, что на него не
nikt nie zwraca na niego uwagi. обращают внимания.

Wyszliśmy z kuchni bardzo strapieni. O Мы ушли из кухни очень

ile Anatol był miłym chłopcem i огорченные. Анатоль был славным
dobrym kolegą, o tyle Alojzy od мальчиком и хорошим товарищем, а
dłuższego już czasu dokuczał nam Алойзи был прямо-таки невыносим.
swymi drwinami i docinkami. Kpił Он издевался над нами, дерзил пану
sobie ze wszystkich i ze wszystkiego, Кляксе, не давал нам спать ночью,
odnosił się z lekceważeniem do pana вырывал у Матеуша перья из хвоста.
Kleksa, po nocach nie dawał nam spać,
a Mateuszowi przy każdej sposobności
wyrywał pióra z ogona.
Początkowo znosiliśmy cierpliwie jego Сначала мы старались не обращать
wybryki, potem jednak zaczęliśmy go на него внимания, но вскоре стали
unikać, tak że wolny czas musiał избегать его, так что свободное
 131

spędzać samotnie albo z Anatolem, время он проводил в одиночестве

którego nieustannie dręczył, potrącał i или в обществе Анатоля, которого
szczypał. всегда мучил, бил, щипал.

Był antypatycznym, obrzydliwym Алойзи был отвратительным

chłopcem, chociaż istotnie nie można существом, хотя ему нельзя было
było mu odmówić niezwykłych отказать в способностях.
zdolności, inteligencji i sprytu.

Trzeba go było za wszelką cenę na jakiś
czas unieszkodliwić, dlatego też
poświęciłem się dla dobra sprawy i
zaproponowałem mu, aby poszedł ze
mną do parku na szczygły.
Надо было на время отвлечь его. Я
решил пожертвовать собой для
пользы дела и позвал его в парк
ловить щеглов.

Alojzy zgodził się, wobec czego Алойзи согласился. Мы сорвали

urwaliśmy kilka gałązek ostu na
przynętę, przygotowaliśmy pętlice z
końskiego włosia i zastawiliśmy sidła,
sami zaś przyczailiśmy się w pobliskich
krzakach.
несколько стебельков чертополоха
для приманки, поставили силки, а
сами залегли в кустах.

– Nudno mi – rzekł szeptem Alojzy. – — Скучно в академии, —

Jesteście głupcy, jeśli możecie разоткровенничался Алойзи. —
wytrzymać z tym waszym panem Дураки вы, что терпите своего пана
Kleksem. Przy pierwszej sposobności Кляксу. При первой же возможности
ucieknę stąd i wyjadę do Chin. Właśnie я сбегу отсюда и уеду в Китай.
nigdzie indziej, tylko do Chin. Tak sobie Больше никуда, только в Китай. Так я
postanowiłem. решил.

Nic mu na to nie odpowiedziałem, on Я ничего не ответил, а он продолжал

zaś snuł dalej swoje zwierzenia. свои признания:

– Nie prosiłem pana Kleksa, aby uczył — И зачем пан Клякса научил меня
mnie myśleć. Mogłem bez tego się думать? Можно было обойтись без
obejść. Wiem, że jestem zupełnie этого. Я знаю, я не похож на вас,
niepodobny do was, chociaż na pozór хотя на вид ничем не отличаюсь. За
niczym się od was nie różnię. это я вас и ненавижу, особенно пана
Właściwie nie cierpię was wszystkich, a Кляксу. Я еще такого натворю, вот
na pana Kleksa nie mogę patrzyć. увидишь! Вы меня долго помнить
Zobaczysz, co ja jeszcze narobię. Długo будете!
będziecie mnie pamiętali.
 132
Mówił coraz głośniej, wreszcie jednak
uspokoił się, oparł głowę na rękach i
po chwili usnął.
Skorzystałem z tego, wypuściłem
złapanego szczygła i cicho stąpając na
palcach, pobiegłem do Akademii.
Chłopcy kończyli już swoje zajęcia.
Pokoje i sale lśniły czystością, aż
przyjemnie było spojrzeć.
Zjedliśmy wcześnie kolację i poszliśmy
spać.
Alojzego nie było i nikt nawet o niego
się nie zatroszczył. Postanowił
widocznie spędzić noc w parku, czemu
wcale się nie dziwiłem, gdyż
wiedziałem, że ciało jego nie odczuwa
chłodu.
Nazajutrz wystroiliśmy się od rana i
oczekiwaliśmy przybycia bajek. Pan
Kleks po raz pierwszy włożył na siebie
zamiast zwykłego swego surduta
tabaczkowy frak z zielonymi wyłogami
i w milczeniu przechadzał się po
Akademii. Był cokolwiek mniejszy niż
dnia poprzedniego, ale w nowym
stroju zmiana ta była ledwie
dostrzegalna.
Już o godzinie dziesiątej zaczęli
nadchodzić zaproszeni goście. Park
zaludnił się mnóstwem
najrozmaitszych postaci, jakie dzisiaj
można oglądać tylko w teatrze lub w
kinie.
Он расходился, потом устал, сник,
положил голову на руки и
неожиданно заснул.
Я потихоньку встал, выпустил
попавшего в силки щегла и на
цыпочках побежал в академию.
Ребята уже кончали уборку.
Комнаты и залы сверкали чистотой
так, что приятно было смотреть.
Мы рано поужинали и пошли спать.
Алойзи с нами не было, и никто о
нем не вспомнил. Наверно, он
решил провести ночь в парке. Я
этому ничуть не удивился: ведь его
тело не чувствовало холода.
На следующий день мы
принарядились в ожидании гостей.
Пан Клякса вместо обычного
сюртука надел коричневый фрак с
зелеными отворотами и молча
расхаживал по академии. Он был
чуть ниже, чем накануне, но в новом
наряде это было почти незаметно.
В десять часов стали съезжаться
гости. Весь двор наполнился
разными диковинными существами,
каких теперь можно увидеть только
в кино или в театре.

Aczkolwiek była to już późna jesień, w
parku przygrzewało słońce i klomby
oraz kwietniki nagle pozakwitały.
Przed ganek zajeżdżały powozy i
złocone karety, w powietrzu latające
dywany i skrzynie furkotały jak
samoloty.
Przeróżne królewny i księżniczki
ciągnęły w otoczeniu swoich dworzan i
paziów. Gnomy i krasnoludki roiły się
na ścieżkach, jak owe żaby po
spuszczeniu stawu przez pana Kleksa.
Przybywały też zwierzęta znane z
niektórych bajek, a więc kot w butach,
kura znosząca złote jajka, niedźwiadek
Miś, Koziołek Matołek, Kaczka
Dziwaczka, lis-przechera, czapla i
żuraw, a nawet konik polny i mrówka.
Rusałka jechała w szklanym powozie
napełnionym wodą, a dookoła niej
pluskały się złote rybki. Nie brak też
było Arabów, Indian i Chińczyków oraz
innych najrozmaitszych cudzoziemców
z bajek i opowieści różnych ludów.
Pan Kleks witał wszystkich przy wejściu
do Akademii, a co najdziwniejsze,
każdego znał osobiście.
Muszę również stwierdzić, że
najwspanialsi nawet królewicze
okazywali panu Kleksowi szczególny
szacunek i jego zaproszenie uważali dla
siebie za zaszczyt. Widząc to,
doznawałem uczucia dumy, że jestem
uczniem takiego znakomitego
człowieka.
133
Была поздняя осень, но в саду
пригревало солнце. Клумбы и
оранжереи неожиданно расцвели.
К крыльцу подъезжали повозки,
золоченые кареты, в воздухе парили
ковры-самолеты, летающие
сундучки.
Королевы и принцессы шли в
сопровождении придворных и
пажей. Все аллеи парка заполонили
гномы и карлики; их было не
меньше, чем лягушек в тот день,
когда пан Клякса осушил пруд.
Прибывали персонажи самых
известных сказок: Кот в сапогах,
Курочка ряба, Глупый медвежонок,
Серенький козлик, Гуси-лебеди,
Хитрая лиса, Журавль и Цапля,
Кузнечик и Муравей. Русалка
приехала в стеклянной карете-
аквариуме, наполненном водой, а
вокруг нее плескались Золотые
рыбки.
Пан Клякса приветствовал всех у
входа в Академию и, что самое
странное, каждого знал лично.
Должен также сказать, что самые
знатные даже королевичи
проявляли к пану Кляксе особое
уважение и его приглашение
считали для себя честью. Видя это, я
испытывал чувство гордости за то,
что являюсь учеником такого
выдающегося человека.

Sala szkolna, po rozszerzeniu jej przez
pana Kleksa, stała się tak obszerna, że
wszyscy goście pomieścili się w niej z
łatwością, a gdyby miało ich być nawet
trzy lub cztery razy więcej, na pewno
dla nikogo nie zabrakłoby miejsca.
Mnie wraz z pozostałymi chłopcami
przypadło w udziale zajmowanie się
gośćmi. Roznosiliśmy więc na
srebrnych tacach i półmiskach
przyrządzone przez pana Kleksa
przysmaki. Były tam różne torty i
ciastka, czekoladki, kwiaty i owoce w
cukrze, pierniki, lody, kremy,
winogrona i orzechy, wyśmienite
przysmaki wschodnie dla bajek
arabskich, napoje gorące i zimne, a
nawet kompot i cukierki z kolorowych
szkiełek, z motyli i z pelargonii.
Dla znawców i smakoszów
przygotowane były również pigułki na
porost włosów, sny w pastylkach oraz
zielony płyn.
Żabka Podajłapka usadowiła się za Лягушонок-Послушонок, сидя у меня
moim uchem i podszeptywała mi, kogo
i jak mam obsłużyć, co bardzo ułatwiło
mi pracę.
Kiedy wszystkie zaproszone bajki już
się zebrały i zajęły miejsca, ustawiliśmy
się pod ścianami. Punktualnie o
godzinie jedenastej pan Kleks wszedł
na katedrę. W swym tabaczkowym
fraku, z Mateuszem na ramieniu, z
rozwianym włosem i mnóstwem
galowych piegów na nosie wyglądał
wspaniale.
Salę zaległa cisza.
134
Школьный зал, после того как пан
Клякса его расширил, стал таким
просторным, что, если бы даже
гостей было втрое, а то и вчетверо
больше, всем хватило бы места.
Нам было поручено ухаживать за
гостями. Мы разносили на подносах
и в вазах угощение, приготовленное
паном Кляксой. Тут были торты,
печенье, шоколад, цветы, дукаты,
орехи, пряники, мороженое,
варенье, виноград, специальные
блюда, приготовленные для гостей
из восточных сказок, и даже компот
из цветных стеклышек, бабочек и
герани.
Гурманов и тонких знатоков мы
угощали таблетками для ращения
волос, сонными пилюлями и
зеленой настойкой.
за ухом, подсказывал, кого чем
угощать.
Когда все гости собрались и заняли
места, мы выстроились у стены.
Ровно в одиннадцать часов пан
Клякса взошел на кафедру. В
коричневом фраке, с Матеушем на
плече, с развевающимися волосами
и множеством новых веснушек на
лице он был прекрасен.
В зале наступила тишина.

Pan Kleks odchrząknął i zaczął swoją
opowieść:
– Daleko, daleko, za borem, za rzeką,
gdzie już nikt nie mieszka, biegnie
wąska ścieżka. Ścieżka biegnie w górę
przez kosmatą chmurę, przez białe
obłoki biegnie w świat wysoki, gdzie w
dali podniebnej wisi księżyc srebrny.
Moje prawe oko bywało wysoko,
wszystko, co widziało, mnie
opowiedziało.
Cała powierzchnia księżyca pokryta
jest górami z miedzi, srebra i żelaza.
Góry poprzecinane są we wszystkich
kierunkach długimi, krętymi
korytarzami, od których prowadzi
niezliczona ilość drzwi do leżących
wzdłuż korytarzy pieczar.
Mieszkają w nich księżycowi ludzie,
którzy nazywają się Lunnami.
Na powierzchni księżyca panuje
wieczysty mróz, dlatego też Lunnowie
nigdy nie opuszczają wnętrza gór.
Snują się nieustannie po swoich
korytarzach, wędrują z piętra na
piętro, zapuszczają się w głąb swojej металлический грунт. Они упорны и
planety, drążą niestrudzenie metalowe
ściany i prowadzą pracowite życie
mrówek.
Roślinności na księżycu nie ma żadnej,
nie ma też żadnych innych żywych istot
prócz Lunnów.
135
Пан Клякса откашлялся и начал:
— За долиной, за рекой, между
небом и землей, на Луну ведет
тропинка, а тропинка — невидимка.
С каждым шагом тропка круче, то
бежит она по туче, то под радугой-
дугой, то по глади голубой. И
примерно через месяц всех
приводит нас на Месяц. Правый глаз
мой там бывал, очень многое видал,
и о том, что видел глаз, поведу,
друзья, рассказ…
Поверхность Луны покрыта горами
из меди, серебра и железа. Горы
пересечены внутри длинными
извилистыми коридорами,
ведущими в пещеры.
А в пещерах живут обитатели Луны,
называемые луннами.
На поверхности Луны царит
страшный холод, поэтому лунны
никогда не покидают своих пещер.
По узким коридорам лунны
спускаются в глубь планеты и долбят
трудолюбивы, как муравьи.
Растительности на Луне нет, и нет
никаких других существ, кроме
луннов.

Lunnowie nie posiadają ani ciała, ani
kości. Utworzeni są z mglistej miazgi
podobnej do obłoków i mogą
przybierać najrozmaitsze, dowolne
kształty. Miazga ta pokryta jest
przezroczystą elastyczną powłoką,
przypominającą żelatynę.
Wszyscy Lunnowie mają naczynia ze
szkła, w którym spędzają czas wolny
od pracy. Każde z tych naczyń posiada
odrębny kształt, dzięki czemu
Lunnowie mogą wyodrębnić się jedni
od drugich.
Mieszkania Lunnów wypełnione są
dziwacznymi sprzętami z żelaza i
miedzi. Są to przeróżne krążki, płytki,
talerze, misy, poustawiane na
trójnogach lub pozawieszane na
ścianach.
Światła Lunnowie nie posiadają,
natomiast sami promieniują w miarę
potrzeby. Żywią się zielonymi kulkami,
które wybierają z miedzi. Wydają
dźwięki podobne do uderzeń
srebrnych dzwonków i doskonale w
ten sposób porozumiewają się między
sobą.
Lunnowie poruszają się podobnie jak
obłoki, to znaczy – płynąc. Do pracy nie
używają żadnych narzędzi i we
wszystkim, co robią, posługują się
różnymi promieniami, które z siebie
wydzielają.
Na południu półkuli księżyca, w
Wielkiej Srebrnej Górze, mieszka
władca Lunnów, potężny i groźny król
136
Тело у луннов состоит из мутной
жидкости облачного цвета,
покрытой тонкой эластичной
кожицей, напоминающей желатин.
Лунны могут придавать своему телу
любые формы.
У каждого лунна есть стеклянный
сосуд, в котором он проводит все
свое свободное время. Каждый
сосуд имеет особую форму,
благодаря этому лунны отличаются
друг от друга.
Жилища луннов обставлены
необычными предметами из меди и
железа. Тут круги, квадраты, кубы,
тарелки, миски, установленные на
треногах или развешанные по
стенам.
Огнем лунны не пользуются. Они
сами излучают свет. Питаются они
зелеными шариками,
вырабатываемыми из меди, а
переговариваются при помощи
звуков, похожих на звон
серебряного колокольчика.
Лунны не ходят, как мы, а плавают,
как облака. Для работы они
используют не инструменты, а лучи,
исходящие из них самих.
В южном полушарии Луны, в
Большой Серебряной Горе, живет
грозный и могущественный

Niesfor. On jeden tylko osiągnął taki
stopień doskonałości, że utracił swą
przezroczystość i ukształtował swe
płynne ciało bez potrzeby uciekania się форму, и поэтому он не пользуется
do szklanego naczynia. Król Niesfor стеклянным сосудом. Король Неслух
podobny jest do człowieka ziemskiego,
ma nawet ręce i nogi, brak mu tylko
twarzy, dlatego też głowa jego posiada лица. Его голова представляет собой
formę gładkiej kuli.
Król Niesfor nigdy nie wypuszcza z
dłoni wąskiego, długiego miecza. Gdy
który z Lunnów narazi się na jego
gniew, przekłuwa go ostrzem swej
klingi.
Pewnego dnia król Niesfor przełamał
obyczaje swojego ludu i wyszedł na
powierzchnię Srebrnej Góry. Wtedy
właśnie stała się rzecz, której nikt nie
był w stanie przewidzieć… – w tym
miejscu pan Kleks przerwał i uważnie
czegoś nasłuchiwał.
Po chwili zaczął zdradzać
zaniepokojenie, które wyraźnie
udzieliło się wszystkim obecnym. Z
parku dolatywały krzyki, trzask
łamanych gałęzi, brzęk tłuczonych
szyb. Widocznie zaszło coś
szczególnego.
Zgiełk przybliżał się coraz bardziej, aż
nagle drzwi do sali rozwarły się z
łoskotem i w progu stanął Alojzy.
Był rozczochrany, brudny, ubranie miał
pomięte. W dłoni trzymał sękaty kij.
Na twarzy jego malowała się
wściekłość.
137
повелитель луннов, король Неслух.
Это единственный лунн, тело
которого имеет определенную
очень похож на человека. У него
есть руки, ноги, но пока еще нет
большой гладкий шар.
У короля Неслуха есть длинный
узкий меч. Этим мечом он пронзает
провинившихся подданных.
Однажды король Неслух нарушил
обычай своего народа и вышел на
поверхность Серебряной Горы.
Тогда-то и случилось событие,
которое никто не в силах был
предвидеть… — Тут пан Клякса вдруг
прервал рассказ и насторожился.
Тревога пана Кляксы мгновенно
передалась всем остальным. Из
парка донесся крик, треск ветвей,
звон разбиваемого стекла. Там
творилось что-то неладное.
Шум быстро приближался. Вдруг
двери с треском распахнулись, и на
пороге возник Алойзи.
Растрепанный, грязный, он в ярости
размахивал толстой суковатой
палкой.
Лицо его перекосилось от
бешенства.
 138

– A cóż to znaczy, panie Kleks?! – — Так вот вы где, пан Клякса! —

zawołał głosem, który zamroził i закричал он таким голосом, что у
przeraził wszystkich. – Zachciało się меня мурашки по коже забегали. —
wam urządzać zabawy beze mnie! Co? Пируете без меня? А?! Меня, значит,
Mnie się zostawiło szczygłom na отправили щеглов кормить, а сами
pożarcie, a tu przez ten czas opowiada сказочки рассказываете? Чтоб духу
się bajeczki! Czego się gapicie na mnie, вашего тут не было!…
wy wszyscy? Fora ze dwora! Wynosić
się stąd, pókim dobry!

Przy tych słowach zaczął wymachiwać — При этом он замахнулся палкой

kijem nad głowami wystraszonych на гостей.
gości.

Pan Kleks zaniemówił, spoglądał przed Пан Клякса нервно теребил бровь.
siebie szklanym wzrokiem i nerwowo
szarpał brwi.

Alojzy bez żadnych przeszkód Не удерживаемый никем, Алойзи

buszował po sali, wreszcie zbliżył się
do stołu zastawionego przysmakami
pana Kleksa i z całych sił uderzył w stół
kijem. Rozległ się trzask, odłamki
porcelany i szkła posypały się we
wszystkie strony, a kremy i napoje
ochlapały najbliżej siedzących gości.
подскочил к пиршественному столу
и что есть силы ударил по нему
палкой. Раздался треск. Осколки
стекла, фарфора, фаянса вместе с
вареньем и кремом брызнули прямо
в лицо сидящим поблизости гостям.

Anatol usiłował obezwładnić Alojzego, Анатоль пытался удержать Алойзи,

ale jednym pchnięciem pięści został но одним ударом кулака был
obalony na podłogę. опрокинут на пол.

Powstał popłoch nie do opisania. В зале поднялся страшный

переполох.

Jedna królewna i dwie małe księżniczki Одна королева и две юные

zemdlały, pozostali zaś goście принцессы упали в обморок,
pozrywali się z miejsc i zaczeli uciekać остальные гости вскочили с мест и
drzwiami i oknami. бросились кто в дверь, кто в окно.
 139
Pan Kleks stał nieruchomo jak słup soli,
skurczył się tylko nieco i ze smutkiem
spoglądał na Alojzego.
– Hej! Panowie, panowie! – krzyczał
Alojzy – może byście się tak trochę
pospieszyli? Zmykaj, Kaczko
Dziwaczko, bo cię zjem na obiad!
Uciekaj, mrówko, bo cię rozdepczę!
Teraz ja się bawię, cha-cha-cha!
Z ciżby tłoczących się do drzwi gości
wysunęła się nagle piękna blada pani o
dumnej postawie. Podeszła do
Alojzego i rzekła doń stanowczym
głosem:
– Jestem Wieszczką lalek. Żądam od
ciebie, abyś natychmiast opuścił salę!
– Ale Alojzy nie był już zwykłą lalką i
dlatego Wieszczka nie miała nad nim
władzy. Roześmiał się jej szyderczo w
twarz, odwrócił się plecami i
rozpychając się brutalnie, zawołał:
– To jeszcze nie koniec, panie Kleks!
Odechce się panu pańskich bajeczek! Z
pańskiej Akademii zostaną trociny.
Rozumie pan? Tro-ci-ny!
Alfred, nie mogąc znieść tej sceny,
rozpłakał się.
Inni chłopcy stali przerażeni i
spoglądali na pana Kleksa. Ja
dygotałem wprost z oburzenia i
uczucia przykrości.
Пан Клякса с ужасом глядел на
Алойзи, он не мог выговорить ни
слова и только стал чуточку ниже
ростом.
— Эй вы, господа и дамы! — не
унимался Алойзи. —
Пошевеливайтесь! Ах ты, Гадкий
утенок, ну-ка улепетывай, пока цел!
А тебе, Муравей-музыкант, особое
приглашение нужно, что ли? Ну,
живо! Теперь я командую! Ха-ха-ха!
Вдруг из толпы взволнованных
гостей вышла высокая красивая
дама с гордой осанкой. Она
приблизилась к Алойзи и сказала
грозно:
— Я Повелительница кукол!
Приказываю тебе убраться отсюда!
Но Алойзи ведь не был обычной
куклой, и Повелительница кукол не
имела над ним власти. Он
рассмеялся прямо ей в лицо,
повернулся спиной и, расталкивая
гостей, закричал:
— Это еще не все, пан Клякса! Я всю
академию в щепки разнесу!
Соображаете? В щепки!
Альфред был не в силах вынести эту
сцену и расплакался.
Ребята стояли, как громом
пораженные, во все глаза глядя на
пана Кляксу. Я дрожал от обиды и
негодования.
 140

Sala stopniowo opróżniała się, aż Зал постепенно опустел.

wreszcie opustoszała całkiem.

Z parku dolatywał turkot Со двора доносился грохот

odjeżdżających powozów i karet. отъезжающих экипажей. Упавшую в
Zemdloną królewnę wynieśli jej обморок королеву пажи вынесли на
paziowie na rękach. руках.

Zostaliśmy sami z panem Kleksem Мы остались одни с паном Кляксой.

znieruchomiałym i zapatrzonym przed Он стоял все так же, не меняя позы,
siebie. и глядел в одну точку.

Tymczasem sala zmniejszyła się i Зал снова уменьшился и стал таким,

powróciła do zwykłych swoich как прежде. Небо заволокло тучами,
rozmiarów, niebo zachmurzyło się i пошел мелкий осенний дождь.
znowu zaczął padać drobny jesienny
deszcz.

Alojzy z miną pełną zadowolenia Алойзи с нескрываемым

rozsiadł się w fotelu na wprost pana торжеством развалился в кресле
Kleksa i wyzywająco gwizdał. напротив пана Кляксы и вызывающе
засвистел.

Wreszcie pan Kleks się ocknął. Наконец пан Клякса очнулся,

Rozejrzał się po pustej sali, popatrzył оглядел пустой зал, посмотрел на
na nas, stojących pod ścianami, potem нас, все еще неподвижно стоявших у
na Alojzego i rzekł spokojnie, jak gdyby стены, потом на Алойзи и сказал как
nigdy nic: ни в чем не бывало:

– Szkoda, chłopcy, że nie mogłem — Жаль, мальчики, что я не

opowiedzieć do końca historii o
księżycowych ludziach. Będę musiał
odłożyć to do innej książki! Trudno.
Zdaje się, że czas już na obiad. Prawda,
Mateuszu?
докончил сказку про лунных
жителей. Придется отложить ее до
следующей книжки. Жаль. Кажется,
пора обедать. Правда, Матеуш?

– Awda, awda! – zawołał Mateusz i — Авда, авда! — воскликнул Матеуш

pofrunął w kierunku jadalni. и полетел в столовую.

Nie zwracając uwagi na Alojzego, pan Пан Клякса прошел мимо Алойзи, не
Kleks przeszedł obok niego, uniósł się обращая на него внимания,
w powietrze i popłynął w ślad za поднялся в воздух и улетел вслед за

Mateuszem, przytrzymując rękami
rozwiewające się poły swego
tabaczkowego fraka.
Taki to był wspaniały człowiek!
SEKRETY PANA KLEKSA
Kiedy przed półrokiem zacząłem pisać
ten pamiętnik, wcale nie
przypuszczałem, że zajmie on tyle
miejsca i że będę miał do opisania tak
wiele rozmaitych, przedziwnych
wydarzeń.
Ostatnio zaś wypadki potoczyły się tak Особенно много происшествий было
szybko, że trudno mi wprost
uporządkować je w pamięci.
Najważniejsze jest to, że z panem
Kleksem od pewnego czasu zaczęły się
dziać rzeczy całkiem niezrozumiałe.
Przede wszystkim więc zauważyliśmy
wszyscy, że coś popsuło się w jego
powiększającej pompce. Jak już
wspomniałem przedtem, odbiło się to
w sposób widoczny na jego wzroście:
pan Kleks z każdym dniem stawał się
odrobinę mniejszy i nigdy już nie mógł
osiągnąć wzrostu z dnia poprzedniego.
Wprawiło go to w stan
zdenerwowania, coraz bardziej był
roztargniony i zamyślał się w chwilach
najmniej stosownych.
Któregoś dnia zamyślił się wjeżdżając
po poręczy do góry i przez parę godzin
siedział na niej okrakiem pomiędzy
dwoma piętrami.
Innym razem, fruwając nad stołem z
polewaczką w ręce, zapomniał, że jest
w powietrzu, i zadumał się tak
141
Матеушем, придерживая руками
развевающиеся полы коричневого
фрака.
Вот какой это был благородный
человек.
Тайны пана Кляксы
Когда полгода назад я начал вести
дневник, мне и в голову не
приходило, что он займет столько
места и что я расскажу о стольких
удивительных событиях.
в последние дни. Мне даже трудно
упорядочить их в памяти.
Самое главное то, что с паном
Кляксой творилось что-то неладное.
Прежде всего, мы все заметили, что
что-то сломалось в его
увеличивающемся насосе. Как я уже
упоминал ранее, это заметно
отразилось на его росте:
Оттого он становился все мрачнее и
рассеянней, задумывался в самое
неподходящее время.
Однажды он задумался, въезжая
наверх, и несколько часов подряд
просидел верхом на перилах между
двумя этажами.
В другой раз, летая над столом с
лейкой в руках, он погрузился в
глубокое раздумье, свалился в
 142
głęboko, że spadł na półmisek z
pieczenią baranią, czego wcale nie
zauważył.
Od pewnego czasu ubytek wzrostu
pana Kleksa stał się wprost
zatrważający. Alfred, który był
najmniejszy spośród nas, przewyższał
go niemal o głowę.
– Zobaczycie, że jeśli tak dalej pójdzie,
za miesiąc w ogóle nie będzie już pana
Kleks – drwił sobie na głos Alojzy.
Muszę zaznaczyć, że to, co Alojzy
wyprawiał w Akademii, przechodziło
wszelkie wyobrażenie. Po awanturze z
bajkami nikt już nie mógł sobie z nim
poradzić, a pan Kleks puszczał mu
płazem wszystkie wybryki.
Alojzy wstawał, kiedy chciał, opuszczał
wykłady, na sennych lusterkach
malował karykatury pana Kleksa, bez
pytania wchodził do kuchni i wrzucał
do garnków żaby i pająki, podziurawił
igłą baloniki pana Kleksa i wszystkim
nam nieustannie dokuczał.
Nienawidziliśmy go i doznawaliśmy
uczucia ulgi, gdy Alojzy zasypiał albo
wychodził do parku.
Pan Kleks na wszystko mu pozwalał,
tak jak gdyby się bał. Mało tego – w
miarę jak wzrastało zuchwalstwo
Alojzego, słabła władza i powaga pana
Kleksa.
Coraz częściej zaniedbywał kuchnię i
zapominał o naszych obiadach, nie
dbał zupełnie o swoje piegi, a nawet
przestał zażywać pigułki na porost
тарелку с бараниной и, не заметив
этого, пролежал там почти до
самого вечера.
И все-таки главным было то, что рост
пана Кляксы шел на убыль. Даже
самый маленький из нас, Альфред,
был выше его на целую голову.
— Вот увидите, пройдет месяц, и
пана Кляксы совсем не станет! —
издевался Алойзи.
Последнее время Алойзи творил в
академии нечто невообразимое.
После скандала со сказками он
совсем распоясался. Никто не был в
силах с ним справиться, а пан Клякса
смотрел на все сквозь пальцы.
Алойзи вставал когда хотел,
прогуливал уроки, рисовал пана
Кляксу в карикатурном виде на
сонных зеркальцах, без разрешения
приходил на кухню, бросал в
кастрюли лягушек и тараканов,
прокалывал воздушные шары и ко
всем приставал. Мы ненавидели его
и отдыхали только тогда, когда он
спал или уходил из дому.
Пан Клякса все позволял ему,
словно чего-то боялся. И, по мере
того как росло нахальство Алойзи,
слабели воля и сила пана Кляксы.
Он все реже появлялся на кухне,
забывал готовить обеды, не
заботился о веснушках и даже
перестал принимать таблетки для

włosów, wskutek czego całkiem niemal
wyłysiał i stracił zarost na twarzy.
Ale dziwna przemiana dotknęła nie
tylko samego Kleksa. Również gmach
Akademii skurczył się nieco, pokoje
zrobiły się niższe, meble i sprzęty
zmniejszyły się, a łóżka stały się
krótsze. Park, który dotąd przypominał
rozległą puszczę, zmalał i przerzedził
się, a potężne dęby i buki przeistoczyły
się w małe i niepozorne drzewa.
Przemiana ta odbywała się oczywiście
stopniowo i bardzo powolnie, jednak
po miesiącu stała się już tak widoczna,
że wszyscy odczuwaliśmy smutek i lęk.
Jeden tylko Alojzy nie tracił animuszu,
śpiewał na cały głos, gwizdał, trzaskał
drzwiami, wybijał kamieniami
kolorowe szyby, drażnił Mateusza i
chwilami stawał się nie do zniesienia.
Pan Kleks przyglądał mu się w
milczeniu, drapał się z zakłopotaniem
w łysinę i co pewien czas usypiał
zapominając nieraz po przebudzeniu
napić się zielonego płynu.
Zrozumieliśmy, że zbliża się koniec
naszej Akademii.
W Wigilię Bożego Narodzenia pan
Kleks zebrał nas wszystkich w sali
szkolnej i rzekł do nas ze smutkiem w
głosie:
– Drodzy moi chłopcy, nie mogliście — Дорогие мальчики, вы не могли
nie zauważyć tego, co dzieje się не заметить, что делается вокруг. Вы
dookoła was. Widzicie, jak od pewnego
143
ращения волос, так что вскоре
облысел.
Перемена произошла не только с
паном Кляксой, но и со всей
академией. Потолки опустились,
мебель стала невзрачной, кровати
— короче. Парк, напоминавший
когда-то джунгли, заметно поредел.
Могучие дубы и вязы превратились
в мелкие, хилые деревца.
Перемена эта произошла,
разумеется, не сразу, а постепенно.
Однако через месяц она стала
настолько ощутимой, что мы все
почувствовали тревогу и страх.
Только Алойзи не утратил бодрости.
Он распевал во все горло, свистел,
хлопал дверьми, бил стекла
витражей, дразнил Матеуша и
никому не давал проходу.
Пан Клякса молча наблюдал за ним,
почесывал лысину и забывал по
утрам пить зеленую настойку.
Мы понимали, что академии
приходит конец.
В канун Нового года пан Клякса
собрал нас в школьном зале и
сказал дрожащим от волнения
голосом:
видите, конечно, как ужасно я

czasu zmalałem. Mówiąc do was,
muszę stać, ażebyście mnie mogli
widzieć zza katedry. Wszystko, co was
otacza, zmniejsza się i maleje.
Rozumiecie chyba sami, jaka jest tego
przyczyna. Ot, po prostu i zwyczajnie
bajka o mojej Akademii dobiega końca.
Bądźcie przygotowani na to, że
Akademia ta w ogóle przestanie
istnieć, a i ze mnie prawie nic nie
pozostanie.
Przykro mi będzie rozstać się z wami.
Spędziliśmy wspólnie cały rok, było
nam wesoło i przyjemnie, ale przecież
wszystko musi mieć swój koniec.
– A co z nami się stanie, panie
profesorze? – zawołał Anastazy
tłumiąc płacz.
– Mój Anastazy, każdy z was ma swój
dom, do którego wróci. W każdym
razie pamiętaj o jednym: dziś w o
północy obowiązkowo otwórz bramę, открой ворота, а ключ брось в речку.
po czym klucz wrzuć do stawu.
Znajdziesz przy brzegu przeręblę, którą
specjalnie w tym celu wyrąbałem w
lodzie. Na tym zakończy się właśnie
bajka o Akademii pana Kleksa.
Wszystkim nam zrobiło się niezmiernie
smutno. Otoczyliśmy Pana Kleksa i
całowaliśmy go po rękach, które stały
się już tak małe, jak ręce dziecka.
Pan Kleks obejmował nas serdecznie,
potrząsał swoją łysą główką i
nieznacznie ocierał łzy z oczu.
144
изменился. Мне приходится
вставать на стул, чтобы вы меня
видели из-за кафедры. Но
уменьшился не я один. Все вокруг
уменьшилось. И вы, конечно,
догадываетесь, в чем дело. Да, да,
друзья мои, сказка про мою
академию подходит к концу.
Готовьтесь к этому! Скоро академия
совсем исчезнет, и от меня тоже
ничего не останется.
Горько мне расставаться с вами. Мы
провели вместе почти целый год,
нам бывало весело и интересно, но
ведь всему когда-нибудь приходит
конец.
— Что же с нами будет, пан
профессор? — спросил Анастази,
чуть не плача.
— Милый Анастази, — сказал пан
Клякса, — у каждого из вас есть свой
дом. Сегодня в полночь обязательно
Я специально для этого вырубил у
берега прорубь. На этом кончится
сказка про академию пана Кляксы.
Всем стало очень грустно. Мы
окружили пана Кляксу, целовали
ему руки, которые были похожи на
ручки пятилетнего ребенка.
Пан Клякса обнимал нас, тряс лысой
головкой и украдкой утирал слезы.

Była to bardzo wzruszająca scena,
którą przez całe życie zachowałem w
pamięci.
Tymczasem nadszedł wieczór. Za
oknami padał śnieg i pełno płatków
śnieżnych migotało na szybach.
Pan Kleks otworzył lufcik, spojrzał w
niebo i rzekł do nas z łagodnym
uśmiechem:
– No, dosyć, chłopcy, przestańcie się
rozrzewniać! Przygotowałem dla was
niespodziankę wigilijną, chodźcie ze
mną na górę.
Pan Kleks lekko jak piórko wśliznął się
po poręczy, my zaś podążyliśmy za nim
przeskakując po kilka schodów na raz.
Gdy zebraliśmy się już wszyscy na
drugim piętrze, pan Kleks wyjął pęk
kluczy i otworzył nimi drzwi od
pokojów, które dotąd stale były
pozamykane. Mrok jednak zapadł tak
szybko, że nic nie mogliśmy w
ciemnościach rozpoznać.
Pan Kleks wyjął tajemniczo z
ogniotrwałej kieszonki płomyk świecy i
wszedł do jednego z pokojów.
Po chwili pojawiły się w głębi światełka Стало светло как днем. Мы стояли в
i niebawem rozlała się dookoła
niezwykła jasność. Byliśmy olśnieni.
Pośrodku ogromnej sali stała
wspaniała choinka, rozświetlona
setkami płonących świeczek i
przepysznie ubrana ślicznymi
zabawkami, łańcuchami, złotymi i
srebrnymi nićmi, płatkami szklanego
śniegu i mnóstwem najrozmaitszych
145
Это была очень трогательная
картина. Я никогда ее не забуду.
Наступил вечер. Начался снегопад.
Серебряные снежинки ложились на
подоконник.
Пан Клякса открыл форточку,
поглядел на небо и сказал:
— Не надо грустить, мальчики. Я
приготовил вам сюрприз. Пойдемте
наверх.
Легко, как перышко, въехал он по
перилам на третий этаж, а мы,
перескакивая через несколько
ступенек, поспешили за ним. Там
пан Клякса достал связку ключей и
открыл все двери.
Мы вошли в какое-то темное
помещение.
Пан Клякса торжественно достал из
несгораемого кармана свечные
огоньки.
огромном зале, где посредине
высилась великолепная елка,
вспыхнувшая внезапно сотнями
огней. Она была украшена
игрушками небывалой красоты.
Вокруг нее тянулись золотые
цепочки и серебряные нити. Вся она
была посыпана хлопьями
 146

ozdób. Choinkę otaczały pięknie искусственного снега. Рядом с елкой

nakryte stoły, uginające się pod стоял празднично накрытый стол.
ciężarem półmisków, salaterek i waz.

W uroczystym nastroju zasiedliśmy do Мы шумно расселись.

wieczerzy.

Rozglądając się wkoło, spostrzegłem, Оглядевшись по сторонам,я

że byliśmy w tej samej sali, w której
poprzednio mieścił się szpital chorych
sprzętów. Rozpoznałem też większość
otaczających mnie mebli.
Były to stoły, krzesła, stoliki, zegary,
które jeszcze niedawno przypominały
stare rupiecie, teraz zaś, wyleczone
przez pana Kleksa, lśniły, połyskiwały
świeżutką politurą i wyglądały jak
nowe.
заметил, что мы находились в том
же зале, где раньше размещался
госпиталь больных. Я также узнал
большую часть мебели вокруг меня.
Это были столы, стулья, журнальные
столики, часы, которые еще недавно
напоминали старый хлам, а теперь,
исцелены господом по Образу его,
светились, поблескивали в
современном стиле politurą и
выглядели как новые.

Pan Kleks wbrew dotychczasowym Пан Клякса вопреки своему

zwyczajom siedział wśród nas i zajadał обыкновению поужинал вместе с
z apetytem przeróżne gatunki ryb нами.
piętrzących się na półmiskach.

Po wieczerzy zebraliśmy się wszyscy После ужина мы столпились у елки,

dookoła choinki, gdyż pan Kleks и пан Клякса, нарядившись Дедом
przygotował dla nas gwiazdkowe Морозом, раздавал нам новогодние
podarunki, które nam rozdawał niczym подарки.
święty Mikołaj.

Gdy przyszła kolej na Alojzego, okazało Когда подошла очередь Алойзи,

się, że nie ma go pośród nas, i nagle оказалось, что его среди нас нет. Тут
stwierdziliśmy, że nie było go również мы вспомнили, что не было его и за
podczas wieczerzy. ужином.

Pan Kleks zaniepokoił się bardzo. Пан Клякса забеспокоился.

– Gdzież jest Alojzy? Co się z nim stało? — Где Алойзи? Что с ним? Матеуш,
Mateuszu, leć czym prędzej i szukaj найди его немедленно!
Alojzego.
 147

Anatol przerażony zerwał się z krzesła. Анатоль, испуганный, вскочил со

стула.

– Panie profesorze – zawołał – ja — Пан профессор! — закричал он. —

wiem, gdzie on jest! Prosiłem go i Я знаю, где он! Я просил его, умолял
błagałem, żeby tego nie robił. Nie не делать этого! Он меня не
chciał mnie usłuchać. послушал.

Pan Kleks podbiegł do Anatola i, blady Пан Клякса подбежал к Анатолю,

jak płótno, wpił się palcami w jego бледный, как полотно, и вцепился
ramię: ему в плечо:

– Mów! Mów! Gdzie jest Alojzy?! — Говори, говори!… Где Алойзи?!

– Alojzy jest w sekretach pana — Он в комнате тайн, пан

profesora – wyszeptał Anatol drżącym профессор, — пролепетал
głosem i bez sił opadł na krzesło. испуганный Анатоль и упал без
чувств.

Spojrzałem odruchowo na sufit. Z góry Я невольно взглянул на потолок.

wyraźnie dobiegały odgłosy czyichś Наверху раздавались чьи-то шаги.
kroków.

Pan Kleks jednym susem znalazł się Пан Клякса одним прыжком достиг
przy oknie, otworzył lufcik i wypłynął окна, открыл форточку и выскочил
na zewnątrz. на улицу.

Zrozumieliśmy, że stała się rzecz Мы были в ужасе. Никто из нас

straszna. Żaden z nas nie ośmieliłby się никогда не решился бы посягнуть на
nigdy wedrzeć do sekretów pana тайны пана Кляксы. Мы знали, чем
Kleksa. Wiedzieliśmy, że za coś это грозит. По меньшей мере
podobnego groziło, poza innymi исключением из академии.
karami, wypędzenie z Akademii. Решиться на такой поступок мы не
Zresztą zbyt szanowaliśmy pana могли хотя бы потому, что очень
Kleksa, aby którykolwiek z nas odważył любили и уважали пана Кляксу. На
się przekroczyć jego surowy zakaz. Na это был способен только Алойзи, эта
to mógł sobie pozwolić tylko Alojzy, ta ненавистная нам, наглая,
znienawidzona przez wszystkich, самоуверенная и зазнавшаяся кукла.
zuchwała, zarozumiała i przemądrzała
lalka.
 148
W ogromnym napięciu oczekiwaliśmy
dalszego rozwoju wypadków.
Gdy tak trwaliśmy pełni niepokoju,
rozmawiając szeptem między sobą,
nagle drzwi otworzyły się i do sali
wpadł Alojzy, cały wysmarowany
sadzą, niosąc w dłoniach niewielką
hebanową szkatułkę.
– Mam sekrety pana Kleksa! – zawołał
zdyszany. – Zaraz je obejrzymy!
Patrzcie, oto są sekrety, cha-cha-cha!
Z tymi słowy postawił szkatułkę na
stole, otworzył ją wytrychem i wysypał
z niej kilkanaście porcelanowych
tabliczek, zapisanych drobnym
chińskim pismem.
Nie rozumieliśmy, co to znaczy. Nikt z
nas nie znał chińskiego. Byliśmy
oszołomieni niezwykłym wyglądem
Alojzego i jego zuchwalstwem.
– Ja jeden tu czytam po chińsku! –
wołał Alojzy. – Ja jeden potrafię odkryć
sekrety pana Kleksa. Dowiemy się
wreszcie, kim jest ten napuszony
dziwak! Cha-cha-cha!
Naraz w otworze lufcika ukazała się
blada, wykrzywiona twarz pana Kleksa.
Kiedy wpłynął do sali, był o połowę
mniejszy niż przedtem. Miał po prostu
wzrost pięcioletniego chłopca.
Мы с тревогой ждали, что будет
дальше.
Вдруг дверь распахнулась, на пороге
появился Алойзи. Он был весь в
саже и в руках держал маленькую
шкатулку из черного дерева.
— Вот! Тайны пана Кляксы! —
крикнул он. — Не угодно ли
взглянуть? Тайны! Ха-ха-ха!
Он опрокинул шкатулку над столом,
и оттуда посыпались тоненькие
фарфоровые таблички, исписанные
мелкими иероглифами.
Конечно, мы не могли знать, что там
написано. Никто из нас не знал
китайского языка. Мы были
ошеломлены неприглядным видом
Алойзи и его дерзостью.
— Один я читаю по-китайски! —
воскликнул хвастливо Алойзи. —
Один я могу открыть тайны пана
Кляксы. Сейчас мы узнаем, кто этот
напыщенный болван! Ха-ха-ха!
Вдруг в форточке показалось
бледное, искаженное гневом лицо
пана Кляксы. Он влетел в комнату.
За эти несколько минут он стал
почти вдвое меньше. Его можно
было принять за трехлетнего
мальчика.

Alojzy widząc, że nie zdąży odczytać
tajemniczych chińskich tabliczek,
zmiótł je jednym zamachem ręki ze
stołu na podłogę i począł je deptać z
całych sił obcasami, aż potłukł je i starł ногами, так что от них остались одни
na drobny proszek.
Nikt nie zdążył mu przeszkodzić w tym
dziele zniszczenia.
– Zniszczyłeś moje sekrety, Alojzy –
rzekł pan Kleks głosem spokojnym, lecz
surowym. – Wobec tego ja zniszczę
ciebie. Jesteś dziełem moich rąk i z rąk
moich zginiesz.
Po tych słowach włożył do ucha
powiększającą pompkę, nacisnął ją
parokrotnie, połknął kilka pigułek na
porost włosów i po chwili stał się
dawnym, wspaniałym panem Kleksem.
Brawura i zuchwalstwo Alojzego znikły
bez śladu.
Pan Kleks wyjął z jednej z szaf dużą
skórzaną walizkę, otworzył ją i
postawił na stole. Następnie zbliżył się поставил его на стол и открыл. Затем
do Alojzego i nie mówiąc ani słowa,
posadził go na stole obok walizki.
Przygotowaniom tym
przypatrywaliśmy się z zapartym
oddechem. Po chwili pan Kleks objął
dłonią prawe ramię Alojzego,
odśrubował je i bezwładną zupełnie
rękę włożył do walizki. W podobny
sposób odkręcił również drugą rękę
oraz nogi i wrzucił na dno walizki. Na
stole pozostał jedynie kadłub z głową.
149
Алойзи, сообразив, что ему не
удастся прочесть, что написано на
табличках, одним движением
сбросил их на пол и стал топтать
осколки.
Никто не успел ему помешать.
— Ты уничтожил мои тайны, Алойзи,
— раздался вдруг спокойный, но
суровый голос пана Кляксы, — а я
уничтожу тебя.
Сказав это, он приставил
увеличительный насос к уху, принял
несколько таблеток для ращения
волос и мгновенно превратился в
прежнего, большого и красивого
пана Кляксу.
Храбрость покинула Алойзи.
Пан Клякса достал из шкафа
большой кожаный чемодан,
он поднял Алойзи и посадил рядом
с чемоданом.
Мы следили за происходящим
затаив дыхание. Сначала пан Клякса
отвинтил правую руку Алойзи и
бросил ее в чемодан. Потом
отвинтил вторую, потом обе ноги. На
столе остались лишь туловище да
голова.

Alojzy milczał, śledząc z przerażeniem
czynności pana Kleksa.
Pan Kleks ujął go tymczasem oburącz
za głowę i pokręcił nią w lewą stronę. голову Алойзи и повернул влево.
Śruba lekko ustąpiła i niebawem głowa Винт легко подался, и голова Алойзи
Alojzego została oddzielona od
tułowia.
Wówczas pan Kleks odśrubował ciemię
i wysypał z głowy całą jej zawartość. высыпал содержимое головы в
Były tam litery, płytki dźwiękowe,
szklane rurki oraz mnóstwo kółek i
sprężynek.
Wreszcie pan Kleks rozebrał na części
tułów Alojzego, części te ułożył wraz z
głową w walizce i walizkę zamknął.
Wszyscy odetchnęliśmy z ulgą: Alojzy –
ta niegodziwa karykatura człowieka –
przestał istnieć.
Jeden tylko Anatol miał łzy w oczach.
– Mój Boże – szeptał – mój Boże, co
teraz powiem Filipowi? Przecież kazał
mi pilnować i strzec Alojzego. Taka
piękna lalka… Taka piękna!
Tymczasem pan Kleks na nowo
skurczył się i zmalał. Zwrócił do nas
swoją twarzyczkę dziecka i rzekł:
– Nie przejmujcie się, chłopcy, tym
wszystkim.
Domyślałem się, że takie właśnie
będzie zakończenie naszej bajki.
Niebawem będzie już po wszystkim.
Alojzy wykradł mi moje sekrety.
150
Алойзи молчал и с ужасом следил за
действиями пана Кляксы.
Пан Клякса взял двумя пальцами
отделилась от туловища.
Тогда пан Клякса отвинтил темя и
чемодан. Там были буквы,
пластинки, стеклянные трубочки,
множество колесиков и пружин.
Потом пан Клякса разобрал по
частям туловище Алойзи, все части
сложил в чемодан и опустил
крышку.
Мы с облегчением вздохнули:
Алойзи, эта мерзкая карикатура на
человека, перестал существовать.
У одного Анатоля были слезы на
глазах.
— Боже мой! — шептал он. — Боже
мой! Что я скажу Филиппу? Ведь он
велел мне беречь Алойзи. Такая
красивая кукла!… Такая красивая!…
Тем временем пан Клякса снова
уменьшился и, повернувшись к нам,
сказал:
— Не огорчайтесь, мальчики.
Я знал, что так окончится наша
сказка.
Скоро все закончится.
Алойзи уничтожил все мои тайны.
 151

Utraciłem wszystkie moje Я потерял волшебную силу, которой

umiejętności, z których słynąłem w славился во всех сказках… и которые
sąsiednich bajkach i które wsławiły прославили меня и мою Академию.
mnie i moją Akademię. Zamiast jednak Но вместо того, чтобы беспокоиться,
martwić się, zaśpiewajmy sobie lepiej давайте лучше споем колядку.
kolędę. Zgoda? Договорились?

Zanim pan Kleks zdążył zaintonować
pieśń, otworzyły się drzwi i wszedł
fryzjer Filip. Czapkę i futro miał
pokryte śniegiem. Był czerwony od
mrozu i wściekłości.
Но не успел пан Клякса открыть рот,
как дверь отворилась, и вошел
парикмахер Филипп. Шуба и шапка
его были в снегу.

– Czemuż to nie otwieracie bramy? – — Что это вы не отворяете ворота?

wołał trzęsąc się z gniewu. – Musiałem
przełazić przez mur, żeby się do was
dostać. Durnie! Dosyć mam tej całej
waszej Akademii! Anatolu, zabieram
cię do domu. Gdzie Alojzy?
Оглохли, что ли? — закричал он,
багровея от злости. — Пришлось
лезть через забор. Идиоты! Надоела
мне ваша академия! Анатоль,
собирайся домой. Где Алойзи?

Anatol nieśmiało zbliżył się do Filipa. Анатоль робко приблизился к

Филиппу.

– Alojzy… Alojzy… tam… w tej walizce – — Алойзи… Алойзи… там, в

wybełkotał z przerażeniem w głosie. чемодане, — пролепетал он.

Filip podbiegł do walizki, otworzył ją, Филипп кинулся к чемодану, открыл

spojrzał i zachwiał się na widok его и в ужасе отшатнулся.
zepsutej lalki.

– A więc tak, panie Kleks! – syknął
przez zęby. – Tak pan dotrzymał naszej
umowy? Dwadzieścia lat pracowałem
nad moją lalką, znosiłem panu piegi i
kolorowe szkiełka, oddałem panu cały
mój majątek, aby mógł pan stworzyć tę
głupią Akademię.
Miał pan za to z Alojzego zrobić
człowieka. I co pan zrobił? Zmarnował
pan cały trud, cały wysiłek mojego
— Так вот оно что, пан Клякса! —
прошипел он сквозь зубы. — Вот вы
как выполняете свои обещания?
Двадцать лет я работал над этой
куклой. Я приносил вам веснушки,
цветные стеклышки, отдавал все
состояние, чтобы вы могли открыть
эту проклятую академию.
А чем вы отплатили мне? Я думал,
вы сделаете Алойзи человеком, а вы
что сделали? Уничтожили труд всей
 152
życia! Nie ujdzie to panu płazem, nie,
panie Kleks. Ja panu pokażę, co potrafi
Filip, kiedy chce się zemścić. Ja panu
pokażę!
Po tych słowach wyjął z bocznej
kieszeni długą brzytwę, otworzył ją i
zbliżył się do choinki.
Pan Kleks obserwował go w milczeniu i
stał się tylko jeszcze mniejszy, aniżeli
był przedtem.
Filip, nie powstrzymywany przez
nikogo, zabrał się do roboty. Ostrzem
brzytwy obcinał po kolei wszystkie
płomyki świec jarzących się na choince
i chował je do kieszeni futra.
W miarę znikania płomyków w sali
poczęło się ściemniać, aż wreszcie
zapadł zupełny mrok. Co się działo
dalej, nie wiem.
Ogarnięty trwogą wybiegłem na
schody i nie wiedząc nawet kiedy i jak
znalazłem się na dziedzińcu.
Była piękna, mroźna noc grudniowa.
Śnieg przestał padać i w świetle
księżyca iskrzyła się jego biel.
Cała Akademia, jej mury i park
widoczne były jak na dłoni.
Mignęła mi przed oczami postać
Anastazego, a po chwili usłyszałem
zgrzyt zamka. Anastazy otworzył
bramę i jak przez sen zobaczyłem
przesuwające się przede mną
wydłużone cienie moich kolegów.
Chciałem krzyknąć: "Do widzenia,
chłopcy!", ale głos zamarł mi w krtani.
моей жизни! Нет, это вам даром не
пройдет! Я вам отомщу! Вы еще не
знаете, на что способен Филипп в
ярости! Вы не знаете!
Тут он вынул из кармана бритву,
раскрыл ее и подбежал к елке.
Пан Клякса молчал, только снова
чуть уменьшился.
Филипп, никем не сдерживаемый,
взялся за дело. Лезвием бритвы он
вырезал по очереди все пламя
свечей, горящих на елке, и спрятал
их в карман меха.
По мере исчезновения пламени в
зале стало темнеть, пока, наконец,
не наступила полная тьма. Что
происходило дальше, я не знаю.
Охваченный ужасом, я выбежал на
лестницу и, даже не зная, когда и
как оказался во дворе.
Стояла морозная декабрьская ночь.
При свете луны и сверкающей
белизне снега вся академия, ограда
и парк были как на ладони.
Мимо меня пробежал Анастази, и я
услышал звук открываемого замка.
Анастази открыл ворота, и, как
сквозь сон, я видел пробегавших
мимо товарищей.
Я хотел крикнуть им: «До свиданья,
ребята!», но слова застряли в горле.

POŻEGNANIE Z BAJKĄ
Księżyc raził mnie w oczy i oblewał
swoim tajemniczym blaskiem.
Usiadłem na ławce, gdyż poczułem
nagle okropne znużenie. Całym
wysiłkiem woli panowałem nad sobą,
aby nie usnąć.
W tej samej jednak chwili uderzyła
mnie rzecz niezwykła: gmach Akademii события: академия, которая уже не
nie był już dawnym wspaniałym
gmachem. Nie spostrzegłem zupełnie, зданием, а была вполовину меньше,
że zmniejszył się o połowę i nadal стала уменьшаться у меня на глазах.
kurczył się w moich oczach. To samo
stało się z parkiem i z otaczającym go
murem.
Szumiało mi w uszach, a przed oczami
fruwały czerwone płatki.
Gmach Akademii zmniejszał się bez
przerwy.
Gdy był już wielkości zwyczajnej szafy,
z drzwi jego wyszła jakaś maleńka
postać która zbliżyła się do mnie. Był
to pan Kleks. Taki sam pan Kleks, jakim
widziałem go niegdyś w szklance.
Tymczasem niebo nade mną się
obniżyło i księżyc wisiał na nim jak
lampa na suficie.
Mur otaczający Akademię przybliżył się
i wyraźnie rozróżniałem w nim furtki
prowadzące do sąsiednich bajek.
153
Прощание со сказкой
Луна светила мне прямо в глаза, и
все вокруг тонуло в ее таинственном
сиянии.
Я опустился на скамейку и
почувствовал страшную усталость. Я
крепился изо всех сил, чтоб не
уснуть.
И вот я стал свидетелем странного
была прежним высоким красивым
То же происходило с парком и
окружающей его оградой.
У меня помутилось в глазах,
зашумело в голове.
Академия беспрерывно
уменьшалась.
Когда она стала не больше
обыкновенного шкафа, из дверей
выскочила маленькая человеческая
фигурка и приблизилась ко мне. Это
был пан Клякса. Такой же
маленький, каким я его видел когда-
то в стакане.
Тем временем небо надо мной
опустилось и стало похоже на
потолок, а луна превратилась в
лампочку.
Стена, окружавшая академию,
настолько приблизилась, что я
 154
Czas upływał i wszystko dokoła mnie
kurczyło się coraz bardziej. Powieki mi продолжало уменьшаться. Веки мои
się kleiły i ogarnęła mnie taka senność,
że niepostrzeżenie usnąłem.
Gdy po chwili otworzyłem oczy,
przeobrażenie otaczających mnie
przedmiotów dobiegało końca.
Znajdowałem się w pokoju
oświetlonym z góry dużą kulistą lampą.
Gmach Akademii przemienił się w
klatkę, w której siedział zamyślony
Mateusz.
W miejscu gdzie przypadał park, leżał
piękny zielony dywan, haftowany w
drzewa, krzaki i kwiaty. Tam, gdzie był
mur, stała biblioteka, a furtki w murze
zamieniły się w grzbiety książek, na
których wyciśnięte były złotymi
literami ich tytuły.
Znajdowały się tam wszystkie bajki
pana Andersena i braci Grimm, bajka o
dziadku do orzechów, o rybaku i
rybaczce, o wilku, który udawał
żebraka, o krasnoludkach i sierotce
Marysi, o Kaczce Dziwaczce i wiele,
wiele innych.
Siedziałem na tapczanie, a u mych stóp
na podłodze stał pan Kleks. Był już nie
większy niż mój mały palec. Rąk i nóg
jego nie mogłem zupełnie rozróżnić i
właściwie jedynie łysa główka jaśniała
w świetle lampy.
Ująłem go delikatnie w dwa palce i
postawiłem na swojej dłoni. Ledwie
dosłyszalnym głosem pan Kleks rzekł
do mnie:
отчетливо различал дверцы,
ведущие в соседние сказки.
Время бежало быстро, и все вокруг
слипались, меня охватывала
дремота.
Когда я снова открыл глаза,
превращения подходили к концу.
Я находился в комнате, освещенной
сверху большим шарообразным
абажуром. Академия превратилась в
клетку, где сидел погруженный в
раздумье Матеуш.
Вместо парка я увидел прекрасный
зеленый ковер с вытканными на нем
деревьями, зарослями кустарника,
цветами. Ограда превратилась в
книжные полки, а дверцы — в
корешки книг с тисненными золотом
названиями.
Тут были все сказки Андерсена и
братьев Гримм, сказки о
Щелкунчике, о Рыбаке и Рыбке,
сказка про Серого волка, про
Белоснежку и Семь гномов и много-
много других.
Я сидел на диване, а рядом на полу
стоял пан Клякса. Он был ростом с
мизинец. Его руки и ноги
невозможно было различить, и
только лысая головка поблескивала
при свете лампы.
Я осторожно взял его двумя
пальцами и поставил на ладонь.
Едва слышным голоском пан Клякса
пропищал:

– Bądź zdrów, Adasiu, musimy się
pożegnać. Jesteś miłym i dzielnym
chłopcem. Życzę ci powodzenia w
życiu. Kto wie, może spotkamy się
jeszcze w jakiejś innej bajce.
Po tych słowach pan Kleks stał się
znów o połowę mniejszy.
Był wielkości śliwki, a potem – potem
już tylko wielkości orzecha laskowego.
I nagle zaszła rzecz najmniej
oczekiwana.
Przedmiot wielkości orzecha
laskowego przestał być panem
Kleksem. A stał się guzikiem.
Po prostu zwyczajnym guzikiem, który
połyskiwał bladoróżową powierzchnią.
Mateusz, zdawało się, czekał tylko na
ten moment.
Wyfrunął z klatki, usiadł mi na
ramieniu, potem zeskoczył na moją
dłoń, porwał w dziób guzik i sfrunął z
nim na podłogę.
Czyż nie domyśliliście się jeszcze, że był Вы, наверно, уже догадались, что
to guzik od cudownej czapki
bogdychanów, cudowny guzik doktora
Paj-Chi-Wo, mający przywrócić
Mateuszowi jego książęcą postać? Czyż была превратить Матеуша в принца.
nie przyszło wam dotychczas na myśl,
że pan Kleks był owym guzikiem, który
doktor Paj-Chi-Wo przeobraził w
człowieka?
155
— Прощай, Адась. Пора нам
расстаться. Ты славный и добрый
мальчик. Желаю тебе удачи в жизни.
Кто знает, может быть, мы еще
встретимся в какой-нибудь другой
сказке.
После этого он уменьшился еще
вдвое.
Он стал меньше сливы, почти как
лесной орешек.
И вдруг случилось чудо!
Существо ростом с орешек
перестало быть паном Кляксой и
превратилось в пуговицу.
Обыкновенную костяную пуговицу
розового цвета.
Матеуш, казалось, только этого и
ждал.
Он выскочил из клетки, сел ко мне
на плечо, потом спрыгнул на ладонь,
схватил в клюв пуговицу и опустился
с ней на пол.
это была пуговица с шапки
богдыханов, волшебная пуговица
доктора Пай Хи-во, которая должна
А не приходило ли вам раньше в
голову, что пан Клякса был той
самой пуговицей, которую доктор
Пай Хи-во превратил в человека?

Jeżeli chodzi o mnie, uprzytomniłem
sobie to dopiero wówczas, gdy
dostrzegłem stopniowe przemiany
Mateusza.
Począł on mianowicie pęcznieć i
powiększać się. Skrzydła jęły pomału
przybierać kształt ludzkich ramion,
nogi wydłużyły się, na miejscu dzioba
zaznaczyły się zarysy twarzy.
Przybierając coraz bardziej na
wzroście, Mateusz już po kilku
minutach stał się większy ode mnie.
Zanim zdążyłem zdać sobie sprawę z
zachodzących w mych oczach
wydarzeń, ujrzałem przed sobą
wytwornego pana w wieku lat
czterdziestu, o włosach
przyprószonych lekką siwizną.
Skłoniłem się przed nim nisko i
rzekłem:
– Cieszę się, że mogę powitać Waszą
Książęcą Mość. Sądzę, że Wasza
Książęca Mość zasiądzie niebawem na
tronie swojego ojca.
Przemówienie moje nie bardzo było
udane, ale przecież nie miałem nawet
czasu, aby je sobie obmyślić i
przygotować. Mateusz, przeobrażony
w człowieka, wysłuchał mych słów z
powagą, a potem nagle roześmiał się
serdecznie, pogłaskał mnie po twarzy i
rzekł:
– Kochany chłopcze! Nie jestem
żadnym księciem. Po prostu
opowiedziałem ci bajkę, a tyś uwierzył
w jej prawdziwość. Historia o królu
wilków była przeze mnie zmyślona.
156
Что касается меня, то я об этом
догадался только после чудесного
превращения Матеуша.
Он вдруг стал расти. Его крылья
превратились в руки, ноги
удлинились, вместо клюва
появилось человеческое лицо.
Матеуш менялся на глазах. Через
несколько секунд он стал выше
меня. Прежде чем я сообразил, что
произошло, передо мной стоял
высокий человек средних лет, с
волосами, тронутыми сединой.
Я низко поклонился и сказал:
— Рад первым поздравить ваше
высочество с успешным
превращением. Желаю вам
поскорей занять трон вашего отца.
Я говорил не совсем складно, но
ведь у меня не было времени
придумать что-нибудь более путное.
Матеуш в облике человека
внимательно выслушал меня, потом
вдруг от души расхохотался и,
погладив меня по лицу, сказал:
— Дорогой мальчик! Никакой я не
принц. Просто я рассказывал тебе
сказку, а ты в нее поверил. Историю
про короля волков я придумал.
 157

– No, a książę? A doktor Paj-Chi-Wo? – — Ну, а король? А принц? А доктор

zapytałem zdziwiony. Пай Хи-во? — спросил я удивленно.

– Bajka zawsze jest tylko bajką, mój — Сказка остается сказкой, мой
chłopcze – odrzekł z uśmiechem. мальчик, — ответил он с улыбкой.

– Kim więc jesteś, Mateuszu? Co to — Кто же ты такой, Матеуш? И что

wszystko ma znaczyć?! – zawołałem все это значит? — спросил я,
gubiąc się już zupełnie. совершенно сбитый с толку.

– Jestem autorem historii o panu — Я автор книги про пана Кляксу, —

Kleksie – odparł szpakowaty pan. – ответил человек. — Я написал эту
Napisałem tę opowieść, gdyż ogromnie повесть, потому что люблю всякие
lubię opowieści fantastyczne i pisząc фантастические истории и сам очень
je, sam bawię się znakomicie. радуюсь, когда пишу их.

Z tymi słowy wziął ze stołu otwartą С этими словами он взял со стола

książkę, która tam leżała, zamknął ją i книгу, закрыл ее и поставил на полку
wstawił do biblioteki obok innych рядом с другими.
bajek.

Na grzbiecie tej książki widniał napis: На корешке книги я увидел надпись:

Akademia pana Kleksa Академия пана Кляксы.