OWADY – INSECTA

TYP:STAWONOGI (Arthropoda)

PODTYP: Skorupiaki

PODTYP: Szczękoczułkowce (Chelicerata)

PODTYP: Tchawkowce

GROMADA: WIJE (Myriapoda)

GROMADA: OWADY (INSECTA)

PODTYP: Trylobitoksztautne (wymarłe)

GŁOWA:

 Z 6 segmentów
 1 para czułków (różnie zbudowane)
o Nieregularne ze szczecinką
(mucha)
o Buławkowate (motyle)
o Szczeciniaste / niteczkowate
(karaczan)
o Kolankowato złamane (mrówki)
o Wachlarzowate
o Paciorkowate
o Grzebykowate (ćmy)
o Pierzaste
 Aparat gębowy (z przekształconych
odnóży gębowych)

TUŁÓW:

 Z 3 segmentów
 Po jednej parze odnóży na każdym segmencie tułowia
 0-2 par skrzydeł
o 1 para na śródtułowiu
 o 2 para na zatułowiu

ODNÓŻA OWADÓW:
1. Kroczne
a. Wyłącznie tułów po 1 parze na
segment tułowia
2. Gębowe
a. Para żuwaczek
b. Para szczęk I pary
i. Kotwiczka
ii. Pieniek – na pieńku leży
żuwka wewnętrzna i żuwka
zewnętrzna
c. Para szczęk II pary
i. Kotwiczka + pieniek = warga dolna
3. Bieżne
4. Grzebne (turkuć podjadek)
5. Pływne (pływak żółtobrzeżek)
6. Skoczne

SKRZYDŁA:
 Na śródtułowiu i zatułowiu
 Żyłkowane
 Mogą ulegać przekształceniom
o Błoniaste (mucha)
o Pokrywy (biedronka)
o Półpokrywy
o Łuski (motyle)

NAJWAŻNIEJSZE CECHY OWADÓW:

1. Jedna para czułków
2. Tchawki
3. Ciało podzielone na 3 tagmy
4. Odnóża lokomocyjne tylko na tułowiu
5. Przeważnie lądowe dla dużo form larwalnych w wodzie
 6. Niewielkie rozmiary ciała (konsekwencja systemu tchawkowego)

ROZWÓJ BEZ PRZEOBRAŻENIA

 Brak poczwarki

ROZWÓJ Z PRZEOBRAŻENIEM

 Występuje poczwarka

05.12.2023r.

WAŻKI (Odonata)
 Czułki bardzo krótkie, szczecinkowate
 Szybki lot
 Larwy – woda, 6mcy – 7lat
 Larwy – przekształcony aparat gębowy typu gryzącego – maska –
wydłużona warga dolna

JĘTKI (Ephemeroptera)
 Larwy wodne, dorostłe postaci żyją bardzo krótko
 Narządy gębowe dorosłych uwstecznione, przewód pokarmowy wypełniony
powietrzem
 Skrzydła – dwie pary, Ip. – nawet dwukrotnie większa
 Na odwłoku dwa wyrostki

KARACZANY (Blattodea)
 Głowa zakryta mocnym przedpleczem
 I para skrzydeł twarda schitynizowana, II błoniasta
 Nocny tryb życia
 Odnóża bieżne, aparat gryzący
 Odwłok – cerci

MODLISZKI (Mantodea)
 W południowej Polsce modliszka zwyczajna
 Kryptyczne ubarwienie (u wielu gatunków)
 Drapieżne i kanibalistyczne
 Odnóża chwytne o wydłużonych biodrach
 Jaja składane w kokonach
SKORKI – jakby szczypawki
MUCHÓWKI
 I p. s. BŁONIASTE (redukcje skrzydeł)
 II p. s. PRZEZMIANKI
 Podrzędy:
o Długoczółkie:
 Komarowate
 Meszkowate
 Ochotkowate
o Krótkoczułkie:
 Bąkowate
 Gzowate
 Muchowate

CHRZĄSZCZE (Coleoptera)
1. Adephaga – chrząszcze drapieżne
2. Chrząszcze wszystkożerne

MOTYLE
 Dziene/nocne
 Czułki z receptorami zapachowymi
 Skrzydła pokryte są drobnymi łuskami, u samców niektórych gatunków łuski
zapachowe
 U samic pokładełko (służy do składania jaja)
 Furczak gołąbek

BŁONKOSKRZYDŁE (Hymenotera)
 Dwie pary skrzydeł błoniastych połączonych haczykami
 Połączenie tułowia i odwłoka stylikiem (trzonkiem)
 Przedstawiciele
o Osy
o Pszczoła miodna
o Trzmiele