You are on page 1of 17

ILLUSTRATIONS : Couverture, Kristof Laroche [BoHu ToHu] / Intérieur, Loïc Schvartz ─ MISE EN PAGE : Karim Aguenaou [Mondeberbere.

com]
FRANCE MAROC

Traduction partielle et non-officielle de


VAINCRE LE SIDA,
brochure disponible sur le site de l’Institut national
de prévention et d’éducation pour la santé
(INPES) : www.inpes.sante.fr

TRADUCTION AMAZIGHE (tachelhit) :


Brahim Lasri Amazigh
novembre 2003
(révision – décembre 2005)

État des connaissances :


avril 2002
Tiflt ad f tmaḍunt n ssida, ttiskar afad ad issn kra
igat yan manik sa ttmattay d manik s rad as nanf.
Iɣ a tzrram mas kwn ur ihul mayad, han izḍar a
ihul tarwa-nnun nɣ midn n tuwjja nnun.

AYLLI NSSN

Nssn
manik sa itmattay uvirus (amikrub) n ssida.
Nssn
aylli ra nskr afad ad as nanf.
Nssn
a nfrk s tilit n uvirus.
Nssn
a nbid d midn lli uḍnin, nfasn isafarn dusnin lli
rad yaws ɣ tiɣzi n tudrt-nsn.

Mac ur nssn
manik s rad jjin s yat tikklt zɣ tamaḍunt n ssida.

1
SSIDA AR TTID ITTAWI YAN UVIRUS

Avirus anbdad n ssida ittissan s VIH (virus de


l’immunodéficience humaine) iɣ idda ar d ikcm s
tɣssa (ddat/corps) n ufgan ar inqqa yan wanaw ɣ
idamn lli yanɣ itqqiln zɣ tmuḍan.

Tamaḍunt n ssida tga tafrka lli yattuyn, ihrcn lli


ilkkm VIH.

2
TAWADA N UKCCUM N VIH

Iɣ ikcm VIH s tɣssa (ddat) iẓdar a iɣama mnnaw


isgwasn urta d uggant kra ɣ tmitar n tmaḍunt.
Mac iɣ ka nssn is nttut s uvisus ad, iqqand ad nẓr
aṭbib.

Yah, mqqar-d ɣ ass ad ur nssn manik sa ntjji zɣ


tamaḍunt n ssida, llan isafarn lli-n ismaṭaln avirus
afad ad ur immati ig tamaḍunt.

Ad ukan nttut s uvirus ad, nẓḍar at nsmmati i kra


n yan nɣ yat yaḍnin ɣ kra n izmaz drusnin, iɣ ur
nskr kra n tɣawsiwin. Asmmati iẓḍar ad yili
mqqar ur llant tmitar n umaḍun ɣ walli ittutn.

3
MANIK SA ITMATTAY UVIRUS N VIH ?

Avirus n ssida ar itmattay zɣ ufgan s wayyaḍ iɣ


tlla kra n tuzzuft / tuqqut bla kra n tjbirt
(préservatif) lli rad ikk ngr walli ɣ tlla d walli ɣ ur
tlla. Nɣ-d iɣ kcmn idamn n walli ittutn s uvirus
(VIH) s tɣssa n n walli ur ittutn.
Iɣ tlla kra n tuqqut bla tajbirt :
─ Argaz ittutn s VIH iẓḍar at izzri i tmɣart.
─ Tamɣrat ittutn s VIH tẓḍar at tẓẓri i urgaz.
─ Argaz ittutn iẓḍar at iẓẓri i urgaz.

Iɣ a nsnir tassgnit nɣ kra n tassmi lli yad isnir kra


n yan ittutn s VIH. Idamn lli d yagurn ɣ tssgnit nɣ
tassmi ẓḍarn ad kcmn s tɣssa. Ɣik an ula iɣ
ittyagas kra n yan nɣ yat s tɣawsa ɣ llan idamn n
walli ittutn, avirus iẓḍar ad ikcm.
Avirus izḍar ad izri zɣ tmɣart ittarun ɣ illa uvirus
n VIH s iwis ɣ ussan ɣ tusi nɣ iɣ radd iffaɣ, nɣ ɣ
ussan lli ɣ as takka a issum.

4
MAMNK AS RA TTANFT I UVIRUS N SSIDA ?

Iɣ tlla tuqqut

Tajbirt waḥdut a iẓḍarn ad aɣ tdl iɣ tlla tuqqut.


Tijbirin ar nzzant ɣ tḥuna n isafarn, ɣ kra isaragn
n tasɣaznza (super-marchés) dar kra ɣ id bu tbaɣa,
nɣ-d ɣ tsnduqqin utumatik.

5
Iɣ nsnir tisgniwin nɣ tasmiwin
─ Inna igan ɣ willi itbuwaqn s ladrug lli kkatn
tisgnit ɣ uẓur, iqqan-d ad ur isnir abla imasn-
ns, ad ur idru yat d wiyyaḍ ɣ iga tisgnit, tasmi,
taɣnjawt, aman nɣ tiɣawsiwin yaḍnin.
─ Tissgnit ur nẓḍar as-t nsnir bla yat tikklt.
─ Tisgniwin d tasmiwin lli inzzan ɣ tḥuna n
isafarn (lfrmasyanat) nɣ tili aṭṭunt kra n
tmsmunin. Llant gisnt tilli-d iqqan atn isnir
ufgan yat tikklt iluḥtnt.
─ Kra ɣ tmsmunin ar aṭṭunt fabur kra ɣ imasn i
willi itbwaqn s ladrug afad atn ssanfn i uvirus
n ssida.

6
TAJBIRT

Tajbirt (préservatif) ar tssinif yan f tmaḍunt n


ssida d kra igat tamaḍunt n tuzzuft (tuqqut) (IST,
infections sexuellement transmissibles), tssinif ula
talilit n tarwa iɣ tn urran willi iskrn tuzzuft.
Tajbirt trwa bahra iɣ t isnir yan s yat tɣarast
igaddan. Ad akw gis ifulkin d wanaw n CE iɣ tlla
f ujway-ns, CE a immalan asqqul lli f d mcuckan
ayt Urubba.
Tajbirt ur as-t isnir yan abla yat tikklt, d iqqan-d ad
zwar iɣr yan tifrt yuqqr aylli ttini.
Iɣ an itga yan kra n usafar nɣ kra n uzɣur i ubazza
nɣ ibcci-ns, iqqan-d at inna i ufrmasyan a ur imil
ur-d imcucka d tjbirt, nɣ-d iɣ-a st akw ibbi ɣ gar
azmz.
Afad ad imyur yan tajbirt iqqan-d as ttin yarm
waḥdut bla ra iskr yat, afad ad as trxu iɣ ira iskar
tuzzuft (tuqqut).

7
AZƔUR

Iɣ tlla tuqqut ɣ uxwna / aṣuḍ, iqqan-d at izɣur


yan, ad ur tkkaṭi tajbirt. Iɣ-n tlla tjbirt f ubazza ɣ
akud an af illa f yan at izɣur, izɣur ula aṣud.

Azɣur ixssa ad ur ig kra yaḍn ur irwasn aman,


anaw ad ar inzza ɣ tḥuna n isafarn (lfarmasyanat),
s tɣarast n tbratin, nɣ ɣ kra n ugdaz atrar (grandes
surfaces).

An ur tgim tiɣawsiwin yaḍnin zund tin irid n tɣssa


(le corps), lidam, azɣur n tafukt (l’ambre
solaire)… Tiɣawsiwin ad ar skkaṭṭint tajbirt, gnt
zu tffim aman f uxsay.

8
MAMNK SA N TTILI TAJBIRT N URGAZ ?

─ Tḥid imik s imik tajbirt zɣ ujway, han


ast ur tskkaṭṭiṭ s waskarn nɣ uxsan nɣ s
kra n tɣawsa lli ra-st ibbi.
─ Yat tmqqit n lmani tẓdar ad tagw urta
iffi yan, mayan af ixssa ad tgadda ɣ
ubaẓẓa iɣ issnkr, urta tlla tuqqut :
- ɣ ibcci n tmɣart,
- ɣ imi nɣ aṣud n talli nɣ walli lli rad
da st iskr.
─ Iɣ-n tlla tjbirt, awk-d s sin iḍuḍan aflla-
ns s imik afad ast iffaɣ waḍu.
─ Skrkwnni tajbirt a-rdn tkkis imik ɣ
ubaẓẓa, iɣ ur tkrkwnni isan isn tlla f
gar asga. Luḥ-t tasi-d tayyaḍ.
─ Kkis t id iɣ tffit, urta k iffaɣ ussnkr,
tamẓt-st ɣ izddar.
─ Krft tluḥt st-in ɣ tasḍlt n warras.

Tajbirin iqqan-d ad ilint ɣ kra n umnid


izuzwan, aggugntn f tifawt n tafukt.

9
AYLLI SD IQQAN-D AD UR IGGURU

─ Tuqqut bla tajbirt,


─ A tbbi tjbirt,
─ Ad drun mnnaw tasmiwin nɣ imasn lli snirn iɣ
ran ad buwqqn (ladrug),
─ Atrs nɣ abrray s kra imis lli yad isnir kra n yan
nɣ yat lli ɣ illa uvirus.

Iqan-d a tḥurrut ɣ yat tizi lli rad ur ikk f 48 n


tsqqult (ssaɛt) s kra n tgmmi uzzray f Ssida nɣ kra
n sbiṭar.

Atbib ra fllak izzri iẓr mak yaɣ-n, isaqsak f xtalli


nɣ walli dda sttin tkkit. Itḥḥi yak-d isafarn lli ra
ṭṭfurt ayyur ɣik an afad ad ur-k ikcm uvirus n
VIH.

10
MANIK S RA NSSN IS NTTUT S UVIRUS N SSIDA ?

Ɣ ass ad nzḍar ad nssn is nttut s uvirus n ssida zɣ


15 wass. Iɣ ka tlla kra n turda (cck) iqqan-d ad iẓr
yan aṭbib izzri a ur imil ig mad sul itjjin.

Kiyyin (kmmin) nɣ asmun-nk (nm) iɣ tram an sul


ur tggam tajbirt tirim tarwa. F mayan iqqan a
tḥurrum tsawlm s uṭbib. Ntatn rad awn issfld irar f
isqsitn-nun yara yawn mas awn yuf a tzzri-m yak
ur ttutm s uvirus n ssida.

Azzray f uvirus n VIH


Iɣ ra a izzri yan illa fllas a iẓr aṭbib fabur ɣ kra n
umras iẓlin i mayan bla issn kra yaḍnin is izzri. Ɣ
Fransa illa uggar n yan umras (amkan) ɣ kra igat
tasga. Nɣ aṭbib lli tmyart ar dars tddut, ira ad ak
yara yat tiffrt lli s ra tddut s kra laburatwar n
uzzray f idamn.

11
Iɣ d tugga tyafut tfulki it,
nɣ tḥrc illa f yan ad isawl s
uṭbib, amggaru yad illa
fllas ad iqn imi-ns at ur
yini i mqqar-d yan.

Ɣ Fransa kra igat azray, isafarn f tmuḍan lli mmi


isrg uvirus n VIH, gan fabur f walli ittutn, inna ra
d ifru art tfrru twunakt (l’État).

Azzray f uvirus n VIH iga bzziz ɣ Fransa aɣar iɣ


rad if yan idamn, yat tsga ɣ tɣssa-ns, iɣ ra if lmani
nɣ akwfay.
Ɣik lli bdda ttinin iṭbibn mas yuf i tmɣart iran a
ttaru nɣ ittarun a tzzri yak ur gis illa uvirus.

Azzray f uvirus ɣ imrasn yaḍnin gan fabur

12
Ɣ kra igat tasga ɣ Fransa yan nɣ uggar n umras
(endroit) ḥḍanin sntalnin ismawn n willi ittutn gn
fabur ɣ uzray, bla d ur ikka yan dar uṭbib ɣ
umzwaru. Ar gis-n izzray wanna iran a isawl s
iṭbibn ssisfiwn as tiɣawsiwin lli ur issn f tmaḍunt n
ssida.

Ɣ Lminitil (Fransa) : 36 11, ut « sida »


Ɣ Ttilifun (Fransa) : Sida Info Service : 0 800 840 800

13
SSIDA UR AT ID ITTAWI YAN Ɣ TWURI, LQHWA,
NƔ TINML...

Ssida ur tga zund anaw an n tmuḍan n trɣi nɣ


turin. Ura tmattay s iladdayn nɣ ilfẓa, nɣ-d iɣ
nzzul (nslm) d kra n yan s ufus, iɣ ncca ɣ ubcku
lliɣ icca, nɣ-d iɣ nswa ɣ uzaw (lkas) lli ɣ iswa.
─ Ura st nttasi iɣ ncucf ɣ tmda (piscine) nɣ-d iɣ
nsnir andas (WC), dduc, lḥmmam...
─ Iɣ ittut yan s uvirus n ssida, ur iẓḍar at izzri i
wiyyaḍ abla s tɣarast n tuqqut bla tajbirt
(préservatif), nɣ-d iɣ idra imasn lli sa
tbuwwaqn s tɣarast n tasmiwin ɣ uẓur.
─ Ssida ur a tmaṭtay iɣ a ssudun midn ngratsn, nɣ
iɣ isli (caresser) yan-ns yan. Ssida ur tkkis i
midn ad ttirin gratsn.

14
MAMN-K S RA NANF I SSIDA D TLALIT N TARWA

Lfanid d stirili (yat tɣawsa ar ttin itga uṭbib ɣ


larḥam n tmɣart s tɣarast n ibcci) gan isafarn mas
tanf tmɣart i tlalit n tarwa, ur a ssinifn zɣ tmuḍan
itmattayn s tuqqut (IST), ula zɣ uvirus n ssida.

Tajbirt waḥdut ad anɣ issinifn zɣ tmuḍan


itmattayn s tuqqut (IST), zɣ ssida, tg ula imis lli
ur ittajjan tamɣart a taru.

Tarurt n Lasri Brahim Amazigh

15

You might also like