İÇİNDEKİLER

Vektör – Kuvvet.................................................................................... .3 – 8
Testler.................................................................................................. 9 – 13
Tork........................................................................................................... .14 – 15
Testler.................................................................................................. 16 – 18
Denge Koşulları......................................................................................... 19 – 24
Testler.................................................................................................. 25 – 33
Kütle Merkezi............................................................................................ 34 – 39
Testler.................................................................................................. 40 – 44
Basit Makineler ........................................................................................ 45 – 50
Testler.................................................................................................. 51 – 55
Sabit Hızlı Hareket – Bağıl Bileşik Hareket............................................... 56 – 61
Testler.................................................................................................. 62 – 67
Sabit İvmeli Hareket................................................................................. 68 – 71
Testler.................................................................................................. 72 – 80

Yayımlayan: Sebit Eğitim ve Bilgi Teknolojileri A.Ş Basým Yeri: Ceren Matbaacılık AŞ.
Üniversiteler Mah. İhsan Doğramacı Bulv. Basým Tarihi: Haziran / 2016
No:15 06800 ODTÜ Teknokent
ISBN Numarası: 978-605-9597-34-0
Ankara / TÜRKİYE
Sertifika No: 33674
Tel: 0312 292 62 62
www.sebit.com.tr info@sebit.com.tr
Bu kitabın her hakkı saklıdır. Kısmen ve kaynak gösterilerek de olsa kesinlikle hiçbir alıntı yapılamaz. Metin, biçim, sorular, yayımlayan şirketin izni olmaksızın elektronik,
mekanik, fotokopi ya da herhangi bir sistemle çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayımlanamaz.
VEKTÖR – KUVVET

ÖRNEK: 1
Fiziksel büyüklükler skaler ve vektörel olmak Aşağıdaki niceliklerden hangisi vektö­reldir?
üzere iki bölüme ayrýlýrlar. Bir sayý ve birimi ile taným-
A) Yer değiştirme B) Güç C) Kütle
lanabilenlere skaler büyüklük denir. (Kütle, zaman,
D) Enerji E) Potansiyel
enerji............ gibi)
Sayý ve birimi ile birlikte doðrultu ve yönü ile
ÇÖZÜM:
tanýmlanabilen büyüklüklere de vektörel büyüklük denir. Kütle : Madde miktarı
(Kuvvet, konum, hýz, ivme, moment......... gibi) Enerji : İş yapabilme yeteneği
Güç : Birim zamanda harcanan enerji
Vektör Potansiyel : Durum enerjisi skalerdir.
Yönlendirilmiþ doðru parçasýna denir. Vektörel Bu kav­ram­ların hepsi skaler büyüklüktür.
büyüklükleri göstermek için kullanýlýr. Yer değiştirme : Bir hareketlinin son konumu ile
��������
ilk konumu arasındaki fark olup, vektöreldir.
∆x = x2 – x1
� → ↓ ↓
� ��� �
A�������������
: A vektörü
→� ∆ x = x son – x ilk
��������� |A| : A vektörünün
��������������������� YANIT: A
������� büyüklüğü
�����������
Vektörlerin Toplanmasý
Vektörler de skaler büyüklükler gibi toplanabilme
özelliğine sahiptir, fakat vektörel büyüklüklerin top­lan­
ması farklı yöntemlerle gerçekleştirilir. Bu yön­temler
aşa­ğıdaki gibidir:
Raunt

1) Uç uca ekleme yöntemi

�
Çocuğun uyguladığı kuvveti tanımlayabilmemiz �
� �
için, ne kadar fazla ittiğini ve kuvveti hangi yönde Vektörlerin toplanmasý so-
� �
uyguladığını analiz etmemiz gerekir. � � nucunda yeni bir vektör
�
oluþur, bu vektöre bileþke
� vektör de denilebilir.
Eþit Vektörler
�
Doðrultu, yön ve büyüklüðü ayný olan vektörlerdir. �
� Bir vektörün baþlangýcý
� � �
� � � � � diðerinin sonuna gelecek
� � � � �
� � biçimde vektörler uç uca
� � �
� � �
eklenir. Birinci vektörün
�
� baþlangýç noktasýný, son
� � vektörün bitiþ noktasýna
� �
birleþtiren vektör bileþkeyi
Þekildeki vektörler ayný düzlemdedir.
verir.

vektörlerinin büyüklükleri aynýdýr.

 Uç uca eklenme sýrasý sonucu etkilemez!

 , zýt vektörlerdir.
→ → → → UYARI:
K = –M , T = –L �
�
�
 , vektörleri birbirine eþittir. � �
�

�
� � olduðuna dikkat ediniz.
�
3
 hesaplamak için kullanabiliriz.

ÖRNEK: 2
� � �
�� Şekildeki F1 , F2 , F3 , � � � �

� ��
��
� ���
F4 , F5 kuvvetlerinin � �� ��
�� ��
bi­l eşkesi bu kuv­ � �
�� �� � �
�� vetlerden hangisine " " "
eşittir? IKI = k, ILI=  , IRI = r ise
�� r2 = k2 + 2 – 2k.cos(180–a)
ya da
A) F B) F C) F D) F E) F r2 = k2 + 2 – 2k.(–cosa)
1 2 3 4 5
r2 = k2 + 2 + 2k.cosa

ÇÖZÜM: Özel Durumlar: Cosinüs teoremi kullanarak, eşit bü­

yüklükteki iki vektörün bileşkesi için aşağıdaki üç farklı
F1 + F2 + F + F4 + F5 = F3
3 durum sıkça kullanılır:
��

� � �
�� F1 + F + F = 0 ve � �
�� 2 3 �� �
�� � �
�� ���
F4 + F = F ��
5 3
�
� �
��
olduğu şekilden � � � �
����������������������� � �
anlaşıl­maktadır. �������� �
YANIT: C
Raunt

� �
�
��
�
����
�
2) Paralel Kenar Yöntemi �
�
� ��������
� �
�
�
�
� � � Bu teorem sonucunda dikkat edecek olursak,
��� ��
� iki vektör arasındaki açı arttıkça bileşke vektörün
�
� büyüklüğü azalacaktır.
�
Vektörlerin baþlangýç noktalarý ayný yere getirilerek
� �
paralelkenar elde edilir. Baþlangýç noktasýndan geçen � ��
�
köþegen bileþke vektörü verir. �
� �
Paralel kenar yönteminin en önemli özelliği cosinüs � �
� � �
�
teoremini kullanarak bileşke vektörün büyüklüğünü � ��� �����
hesaplayabiliriz. Geometride gördüğümüz bu teoremi ����������
hatırlayalım. � �
�� ��
� �
� � �
Şekildeki üçgende a kenar uzun- � �
� � � �
luğunu aşağıdaki gibi cosinüs
teoremi ile hesaplayabiliriz:
" "
IKI ve ILI arasındaki açı 0° – 180° arasında arttıkça,
� a2 = b2 + c2 – 2bc. cosa
bileşke vektörün büyüklüğü azalmıştır.
Bu yöntemi vektörlerin paralel kenar yöntemi ile
R1 > R2 > R3 > R4
toplanması sonucunda bileşke vektörün büyüklüğünü

4
Bir Vektörün Bir Skalerle Çarpýlmasý Uyarý:
a ≠ 0 olan bir sayýsal büyüklük, bir vektör ile çarpýlýrsa � Şekildeki gibi iki vektörün bileşkesinin
ayný doðrultuda yeni bir vektör elde edilir. � büyüklüğünün alabileceği en büyük
� ve en küçük değeri bulurken üçgen
� �
� → → � olma koşulundan faydalanabiliriz.
�� a .K = L dir.
� �
� �������
�
⇒ k–l>r<k+l

��
���
�

�
�

��
�� �������
Bir vektör, sayý ile çarpýldýðýnda yönü, þiddeti deði- Burada üçgen olma koşuluna uymayan eşitlikler,
þebilir. Doðrultusu kesinlikle deðiþmez. vektörlerin aynı doğrultuda olması durumu için eklen­
miştir.

Vektörlerin Toplanmasý
Matematiksel bir çýkarma iþleminde 3 – 2 = 3 + (–2)
→ → → →
dir. Bu durumun vektörlere uygularsak, K – L = K + (– L )
→ ÖRNEK: 3
olur. Yani çýkarýlacak vektörün zýt yönlüsü (– L ) ile
Şekildeki K, L , M, P
vektörü toplanýr. � vektörleri için yazı­
�
�
�
� � lan,
� �
� � � �
� �� � � � I. K= M= L
� ���������
� �
II. P – M = K
Raunt

�
III. P + L = M
�
� � Ýki vektörün baþlangýç noktalarý
�
çakýþtýrýlarak nin ucundan
nin eşitliklerinden hangileri doğrudur?
�
� → →
ucuna çizilen vektör yine K – L
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
vektörünü verir. D) I ve III E) II ve III
Uyarý:
� �
�� �
→ →  eþitliðini ÇÖZÜM:
K . sin a = K Y  �
→ →
 yazamayýz � �
 � � �
K . cos a = K X  neden? � �
�
� � � �
� �
� ��
� �
�� � �
�
������� �������� ���������
Daha önce gördüğümüz gibi bir vektör skaler bir sayı
ile çarpıldığında yön ve doğrultusu değişmemektedir. I. K , L , M nin yönleri farklı olduğundan eşit vek-
Trigonometrik değerler de bir skaler büyüklük olduğuna törler olamazlar. Yanlış.

göre, vektör bu skaler değerlerle çarpıldığında yön II. Şekil II den P – M = K olduğu görülür. Doğru
ve doğrultusu değişmeyecektir. Fakat bileşenlerin III. Şekil III den ise P + L = M olduğu görülür.
yön ve doğrultusu farklıdır. Bu durumda bu eşitlikleri Doğru II. ve III doğrudur.

bileşenlerin büyüklüklerini yazmak için kullanabiliriz. YANIT: E

" " " "
IKI.sina = IK y I ; IKI.cosa = IK x I

5
Kuvvet 2) Paralel Baðlama
Yaylar ayrý ayrý olarak cisme bað-
Cisimlerde hareket ve landýðýnda paralel baðlanmýþ olur.
F
þekil deðiþikliði oluþ­t u­ Bu durumda eþdeðer yay sabiti
rabilen etkene kuvvet de­­ �� ��
keþ = k1 + k2 + .............. formülü
nir.
ile bulunur. keþ = k1 + k2 eþdeðer
 Kuvvet vektörel bü- yay sabiti her bir yayýn sabitinden
yüklüktür. �
daha büyüktür.
 Kuvvet birimi, SI birim sisteminde newton (N) dur.
 Kuvvet dinamometreyle (yaylý kantar) ölçülür.
�� ��
 keþ = k1 + k2
Yayýn boyundaki deðiþme kuvvetle
doðru orantýlýdýr.
 Yay sabiti k olan bir yay eşit iki parçaya ayrılırsa her
bir parçasının yay sabiti 2k olur. n parçaya ayrılırsa

������������ her parçanın yay sabiti n.k olur.

�������������
�

��
�

ÖRNEK:4
Raunt

��

Yay sabiti (k): Bir yayýn boyunda 1 metre deðiþiklik
oluþturabilen kuvvetin büyüklüðüdür. Yay sabiti k, boyu 3
olan Şekil– I deki yay
Yayý geren kuvvet ile yaydaki uzama miktarý esneklik
�� �  uzunluğunda 3 eşit
sýnýrlarý içinde kalmak koþulu ile F = k.x dir.
parçaya ayrıldıktan
������ sonra Şekil–II deki
k esneklik sabiti (yay sabiti) gibi bağlanıyor.
� grafiðin eðimidir. ��������� ����������

� Buna göre, Şekil–II deki sistemin yay sabiti

� ����� kaç k büyüklüğündedir?
N
������� Birimi dir.
m

Yaylarýn Baðlanmasý ÇÖZÜM:

1) Seri Baðlama Öncelikle 3 uzunluğundaki yayı
yay sabiti k' olan  uzunluğundaki
Yaylar uç uca eklenip sonra F kuvveti ile �
üç yayın uçuca eklenmiş hali
çekildiðinde yaylar seri baðlanmýþtýr. � olarak düşünelim. Bu durumda
��
Bunlarýn yerini alacak eþdeðer yayýn � aşağıdaki eşitliği yazarak her 
1 11 1 1 uzunluktaki parçanın yay sabitini
�� es­neklik sabiti = = +
= . . . . . .+
............ bulabiliriz.
k eş k keş1 k 21 k2
for­­mülü ile bulunur. Bu durumda yay
� 1 1 1 1 1 3
= + + & = ký = 3k
sabiti her bir yayýn sabitinden küçüktür. k ký ký ký k ký

6
 Bu durumda yeni sistemin yay sabiti aşağıdaki bir sonucudur ve elektromanyetik kuvvet olarak
hesaplanır. isimlendirilir. Bu kuvvet orta şiddette bir kuvvete karşılık
gelmektedir. Komşu iki proton arasındaki elektromanyetik
Paralel bağlı bu parçaların toplam kuvvet ortalama 90N büyüklüğündedir.
�
�� �� yay sabiti 3k + 3k = 6k dır.
3) Güçlü Çekirdek Kuvvetleri
�� Atom çekirdeğinde parçacıklar
arasındaki bu kuvvet diğer dört
kuvvet arasında en güçlüsü olması
sebebi ile çekirdeğin parçacıkları
��
� Seri bağlı bu sistemin yay sabiti ise arasında bir anlamda yapıştırıcı

aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. görevi yapmaktadır. 10000N civa­
�� rında olan bu kuvvet itme veya
çekme şeklinde olabilir. Protonların hem birbirine çok
yaklaşmasına hem de birbirlerinden kopmalarına engel
1 1 1 1 1 2 3
= + & = + = & k sis = 2k olur, kısaca proton ve nötronların bir arada kalmasına
k sis 6k 3k k sis 6k 6k 6k
sebep olur.
olur.
4) Zayıf Çekirdek Kuvvetleri
Kendi daha çok temel parçacıklar
Doğadaki Temel Kuvvetler
arasındaki reaksiyonların gerçek­
1) Genel Çekim Kuvveti (Kütle Çekim Kuvveti) leşmesinde gösteren bu kuvvet
Kütleler arasında oluşan oldukça zayıf, 0,01N civarında bir
bu kuvvet, evrende geze- kuv­vettir. Kendini daha çok radyoaktif
genlerin hareketi yön­ bozunmada gösterir.
lendiren kuvvettir. Bu kuv­ • Atomun çekirdeğinin kararsız ol­
Raunt

ma­sından sorum­ludur.
vetin büyüklüğü küt­lelerin
• Çok kısa menzillidir.
çarpımı ile doğru orantılı,
kütleler arasındaki uzak­ • Her parçacığa eşit şiddette etki eder.
lığın karesi ile ters orantı­lıdır. Daha sonra evrensel Doğadaki temel kuvvetlerin dışında bu konu
içe­­ri­sinde başka kuvvetleri de tanımlayacağız. Bu
çekim yasalarını incelediğimiz ünite içerisinde bu
kuvvetler konu anlatımlarımız ve sorularımızda sıkça
kuvvetin üzerinde duracağız.
karşılaşacağınız, geçmiş senelerde görmüş olduğunuz
• Bir parçacığın kütlesine etki eder. bazı kuvvetlerdir.
• Sınırsız bir alanı kapsar.
• Çekici bir kuvvettir, asla itmez. Kuvvet Çeşitleri
• Uzun menzilli olmasına rağmen temel kuvvetlerin 1) Ağırlık
en zayıf olanıdır. Aslında doğadaki dört temel kuvvetten biri olan
ağırlık, Dünya'nın ( ya da üzerinde bulunulan gezegenin)
2) Elektromanyetik Kuvvet cisme uyguladığı çekim kuvvetidir. Gezegenin
Elektromanyetik kuvvet yüklü yüzeyindeki çekim alanı şiddeti g büyüklüğünde ise m
parçacıklar arasında itme ya da kütleli cismin ağırlığı gezegenin merkezine doğru ve
çekme şeklinde oluşan kuvvettir. G = m.g büyüklüğündedir.
Elektriksel kuvvet ve manyetik
kuv­vet önceleri ayrı ayrı incele­
nirdi; fakat elektrik ve manyetizma
ara­s ında tespit edilen güçlü
birliktelik iki kuvvetin birlikte
değerlendirilmesi gerekliliğini
doğurmuştur. Bu iki kuvvet ha­re­ Ağırlık, cismin hareketinden bağımsızdır ve her
ket halindeki yüklü parçacıkl­arın arasında oluşan etkinin zaman yer yüzeyine dik olarak uygulanır.

7
2) İp Gerilmesi
Bir ipin sadece bir ucundan çekildiğini ve diğer
ucunun boşta olduğunu düşünelim. İp böyle bir durumda
gerilmeyecektir. İpin gerilmesi için her ucundan da
çekilmesi gerekmektedir. İpte oluşan gerilme kuvvetinin
en önemli özelliği ise itmemesi, sadece çekmesidir. İp,
üzerinde oluşan gerilme kuvveti ile bağlı olduğu cisimleri
çeker. Aşağıdaki etkinliği inceleyelim.
��������� ������������
�������
4) Sürtünme Kuvveti
Sürtünme kuvveti, statik sürtünme kuvveti ve kinetik
sürtünme kuvveti olmak üzere ikiye ayrılır.
1. Statik Sürtünme Kuvveti:
Cisimlerle yüzey arasında oluşan bu kuvvet her
zaman hareket yönüne ters yönde oluşur. Belli bir
maksimum değeri olan bu kuvvet bu değerin üzerine
çıkamaz. Bir cisim ve yüzey arasında oluşacak
sürtünme kuvvetinin en büyük değeri aşağıdaki formül
ile hesaplanır.

fs = k . N

k = Cisimle yüzey arasındaki sürtünme katsayısı
N = Yüzey tepki kuvveti
Bir çocuk, bir ucu bağlı ipi şekildeki gibi 20N kuvvetle
çektiğinde ip 20N'la gerilir ve hem çocuğu sağa, hem ������
������� ������
kancayı sola çekmektedir. Burada kancanın da ipi 20N
luk bir kuvvetle çektiğine dikkat edelim. �������
Yatay zemin üzerinde dengede Cisme uygulanan F
duran bu cisme etki eden sür­tünme kuvveti 8N değerine
������� ��������� �������� kuvveti sıfırdır. Fakat cisimle yüzey ulaşıncaya kadar fs,
arasındaki sürtün­m e kuvveti en F kuvveti ile eşit bü­
fazla fs = 0,4.mg=0,4.2.10 = 8N yüklükte olacak­tır.
olacaktır.

Kancanın yerine başka bir çocuk olduğunda hareket 2. Kinetik Sürtünme Kuvveti:
Raunt

etmemek için o da ipi kanca gibi 20N luk bir kuvvetle Yatay düzlemdeki cismin sabit
���������
çekecektir. Bu iki durum arasında bir fark yoktur ve ip ��
hızla hareket yapa­bil­mesi için
�
gerilmesi yine 20N dur. uygulanan en kü­çük kuvvete
eşit ve zıt yönlüdür.
��������
3) Tepki Kuvveti �������
Her yapı kendine uygulunan kuvvete eşit büyüklükte
fakat zıt yönlü bir kuvvetle tepki gösterir. Eğer bu tepki
gösterilemezse yapı zarar görecektir.

�����������������������
���������
������
������ �������
����� �����
��
����������������������������� Uyarý:
1. Sürtünme kuvveti yüzey alanına bağlı değildir.
Cis­­min hangi yüzeyi üzerinde durduğu önemli de-
� ��
��� ��
ğildir.
�� ��
�
2. Cisimlerle yüzeyler arasındaki sürtünme katsayısı
�� k, kinetik ve statik olmak üzere ikiye ayrılır. Cisimler
harekete geçtiğinde sürtünme katsayısı bir miktar
� azalır. Bu durumda hareket halindeyken cisimle
� ������
yüzey arasındaki sürtünme kuvveti çok az küçüle-
cektir. Bu durumun incelenmesi Dinamik Yasaları
���������������
konusunda yapılacaktır.

8
Vektör Kuvvet Sınav
Kodu:
S121015

TEST – 1A

1. I. Kütle çekim kuvveti hem itme hem çekme etkisine 3. �

sahiptir. �� � ��
��
II. Atomun çekirdeğinin kararsız olmasının nedeni zayıf �
nükleer kuvvettir.
III. Hızlı treni hareket ettiren kuvvet elektromanyetik �
� ���
kuvvettir. ��
�� �
Yukarıda dengedeki temel kuvvetler ile ilgili ifadeler­
������� �������
den hangileri doğrudur?
Sürtünmesiz yüzeydeki M noktasal cismi ayný düzlemdeki
A) Yalnýz I B) I ve II C) I ve III → → → →
F , F ,F , ve F kuvvetlerinin etkisiyle sabit hýzlý hareket
D) II ve III E) I, II ve III 1 2 3 4
etmektedir.

→ → → →
F , F , F kuvvetleri Þekil I de gösterildiðine göre, F
1 2 3 4

Þekil II dekilerden hangisidir?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Raunt

→ → → → →
4. � � � � Þekildeki F1 , F2 , F3 , F4 ve F5
�� �� �� � kuvvetleri ayný düzlemde
bulunmaktadýr.
�
��

2. Atom çekirdeğinin kararsız olmasının nedeni ....I.... nük-

leer kuvvettir. Doğadaki temel kuvvetlerin en zayıfı ....II.... �
kuvvetidir. Atomları bir arada tutan kuvvet ....III.... nükleer ��
kuvvettir. Buna göre,

→ →
Yukarıdaki cümlelerdeki boşluklar uygun bir şekilde I. F1 ile F3
tamamlanırsa I, II, III yerlerine hangileri gelebilir?
→ →
II. F2 ile F4
I II III → →
III. F1 ile F5
A) güçlü zayıf kütle çekim
B) zayıf güçlü elektromanyetik
kuvvetlerinden hangilerinin bileþkesi R ye eþittir?
C) kütle çekim zayıf güçlü
D) zayıf kütle çekim güçlü A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III
E) elektromanyetik güçlü zayıf D) I veya II E) II veya III

9
Vektör Kuvvet Test - 1A

�
�� �
5. �� 7. �
��
Þekildeki K noktasýna �
� �
� uygulanan hangi iki kuv­
�� vetin bileþkesi en küçük­
� �
�� ��
tür?

� � ���
� �� ��
��
������� ��������
→ → → → → →
A) F2 ve F4 B) F1 ve F4 C) F1 ve F2 Yatay ve sürtünmesiz düzlemde durmakta olan noktasal
→
→ → → → K cismine Þekil I deki gibi yatay düzlemde bulunan F1 ,
D) F2 ve F3 E) F3 ve F4 → →
F2 , F3 kuvvetleri ayný anda uygulanýyor.

Bu cisim Þekil II de gösterilen vektörlerden hangisi

yönünde harekete baþlar?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Raunt

6. ��������
Sürtünmesiz yatay 8.
düzlemde durmakta
olan noktasal K cismi-
ne yatay düzlemde � � �
�������� � ���
������� → → → ����
��� F1 , F2 , F3 ���
bulunan
→ � � �
ve F4 kuvvetleri ayný ������� �������� ���������
�������� anda etki etmeye
baþlýyor. Büyüklükleri a, b, c olan vektörlerin bileþkesi Þekil I de
→ → →
K cismi hangi yönde ve kaç N’luk kuvvetin etkisiyle R1 , Þekil II de R 2 , Þekil III te R3 tür.
harekete geçer?
→ → →
→ → R1 , R 2 , R3 eþit büyüklükte olduðuna göre; a, b, c
A) F1 yönünde, 2N B) F3 yönünde, 2N arasýndaki iliþki nedir?
→ →
C) F1 yönünde, 8N D) F2 yönünde, 2N
→ A) a = b = c B) c < b < a C) a < b < c
E) F3 yönünde, 14N
D) a = c < b E) b < a = c

10
Vektör Kuvvet Test - 1A

→ → → → →
� → → →
9. � Þekildeki K , L , M vektörle- 11. � � Þekildeki a , b , c , d ve e
� � vektörleri ayný düzlemdedir.
ri ayný düzlemdedir.
�
�
�
�

� �
� �

�
� → → → → →
a + b + c + d + e iþleminin sonucu aþaðýdakilerden
→ → →
hangisine eþittir?
Buna göre K , L , M için yazýlan,
→
→ → → → c
→ → A) e B) b C) 2 d D) 2 a E)
I. K = L 2

→ → →
II. L – K = 2 M
→ → →
III. L – M = K

eþitliklerinden hangileri doðrudur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

D) I ve III E) II ve III
Raunt

12. � Bir düzlemdeki

� � � → → → →
� � K , L , M, N vektör-
10. ����� leri þekildeki gibidir.
����� � �
�
�
�����
����� �
� � Buna göre,
�
�
��������� ���������� → →
I. K = –2 L
→ → → → → → → →
Þekil – I de, M vektörüyle, ( K + L ) ve ( L + M ) iþlemleriyle II. I L + M I = IKI
elde edilen ayný düzlemdeki vektörler gösterilmiþtir. → → → →
III. K + L + M = –2 N
→
Buna göre K vektörü, Þekil – II de numaralandýrýlmýþ yargýlarýndan hangileri doðrudur?
vektörlerden hangisidir?
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve III E) I, II ve III

11
Vektör Kuvvet Sınav
Kodu:
S121016

TEST – 1B

1. � 4. � Sürtünmesi önemsiz düzlem­

�� ��
de O noktasında durmakta
� olan cisme F , F , F kuvvet­
� �� 1 2 3
�� ���� �
leri şekildeki gibi etki ettiğin­
�� ��
de cisim hareketsiz kaldığına
�
göre vektörlerin büyüklükle­
�
�� ri arasındaki ilişki nasıldır?
� (45 > a)
��

Aynı düzlemdeki F , F ve F vektörleri şekildeki gibi A) F1 = F2 = F3 B) F2 > F1 = F3
1 2 3
C) F3 > F1 > F2 D) F3 > F2 > F1
yerleştirilmiştir. F + F + F işleminin sonucu –X yönünde
1 2 3
10N dur. E) F1 > F2 > F3

Buna göre, F + F – F vektörünün büyüklüğü kaç N

1 2 3
dur? (Sürtünmeler önemsizdir.)

A) Sıfır B) 5 C) 10 D) 15 E) 20
5. Büyüklükleri 6N, 4N ve 8N olan üç vektör durmakta olan
bir cisme etki etmektedir. Cisme etki eden vektörlerin
maksimum değeri R1, minimum değeri ise R2 kadardır.
2. Aynı düzlemde şekildeki gibi
Buna göre, R1 + R2 büyüklüğü kaç Newton dur?
� �
Raunt

�� �� yerleştirilen F , F , F , F
1 2 3 4
� ve F kuvvetlerinin bileşke­ A) 22 B) 20 C) 18 D) 16 E) 14
�� 5
sinin büyüklüğü aşağıdaki­
lerden hangisine eşittir?
� �
�� �� (Sürtünmeler önemsizdir.)

A) F5 B) F4 C) F3 D) F2 E) F1
6. �
�
Birim karelerden oluşmuş düzlem-
de bulunan A , B , C vektörleri
şekildeki gibidir.
�
�
3.
� �
������� �������
�
�

� �
������� �������
R1 = A + B , R 2 = B + C , R 3 = A + C olduğuna göre,
Sürtünmelerin önemsiz olduğu düzlemdeki O noktasında R1 , R 2 ve R 3 vektörlerinin büyüklükleri aşağıdaki­
durmakta olan cisme büyüklükleri verilen vektörler etki
ediyor. lerden hangisinde doğru olarak sıralanmıştır?
(Sürtünmeler önemsizdir.)
Buna göre, cisme etki eden vektörlerin bileşkesi hangi
yönde kaç N dur? A) R1 = R2 = R3 B) R2 > R3 > R1
C) R3 > R1 = R2 D) R1 > R2 > R3
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12 E) 14 E) R2 > R1 > R3

12
Vektör Kuvvet Test - 1B

7. � Bir vektörü skaler bir sayı ile 10. I. Bir parçacığın kütlesine etki eder.
�
çarparak yeni bir vektör elde II. İki cismin birbirini itmesini sağlar.
edilebilir. III. Kısa menzillidir.
�
� Yukarıda kütle çekim kuvvetiyle ilgili verilen ifadeler­
den hangileri doğrudur?
��
��
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
��� D) II ve III E) I, II ve III

Buna göre, A vektörünü skaler bir sayı ile çarpacak

olursak hangi vektörü elde edemeyiz?

A) I B) II C) III D) IV E) V

11.
I. Mıknatısın uzaktan demir parçalarına uyguladığı
8. � Aynı düzlemde şekildeki gibi yer- kuvvet
�� leştirilen F 1 ve F2 vektörlerinin II. Elmanın ağaçta düşmesine sebep olan kuvvet
büyüklükleri sırasıyla 10N ve 4N III. Yayı germeye çalışan bir öğrencinin yaya uyguladığı
dur. kuvvet
Raunt

Yukarıda bazı kuvvet çeşitleri verilmiştir.

�
��� ��
Bunlardan hangileri temas gerektiren kuvvetlerden­
dir?
Buna göre, bu iki vektörün bileşkesinin büyüklüğü
kaç Newton dur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
(sin53° = cos37° = 0,8 , sin37° = cos53° = 0,6) D) I ve III E) II ve III

A) 6 5 B) 12 C) 18 D) 12 5 E) 20

9. Sürtünme kuvvetiyle ilgili olarak aşağıda verilen

ifadelerden hangileri doğrudur?
12. Bir vektör skaler bir sayı ile çarpıldığında,
I. Sürtünmeli yüzeye temas ettiği bölgenin alanına bağlı
değildir. I. Doğrultusu
II. Cisim, sürtünmeli yüzeyde durgun halden harekete II. Büyüklüğü
geçtiğinde cisme etki eden sürtünme kuvveti azalır. III. Yönü
III. Yüzeyin cisme göstermiş olduğu tepki kuvveti artarsa
sürtünme kuvveti azalır. niceliklerinden hangileri değişebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

13
TORK  Þimdi aþaðýdaki þekilleri inceleyelim;

1.
�
� O noktasý etrafýnda

(KUVVET MOMENTİ) �

�
dönebilen d uzunlu­
ðun­daki çubu­ða
Kuvvet cisimler üzerinde hareket etkisi ya da şekil
değişikliği yaratabilir. Hareket etkileri doğrusal ve bir kuvveti þekildeki gibi uygulandýðýnda tork büyüklüðü;
eksen etrafında dönme olarak gruplandırılabilir. Tork T = F.d ile hesaplanýr.
(moment) kuvvetin döndürme etkisine denmektedir.
2. �
Kapı ve pencereleri açıp kapatırken farkında olma- � �
Kuvvet doğrul­
dan kuvvetin moment etkisinden yararlanırız. Bunu �
tu­su­nun destek � � �
ya­parken de mümkün olduğunca menteşeye (dönme
eksenine) uzak yerden kuvvet uygulamaya çalışırız. nok­t a­s ına dik �
Çünkü bu şekilde döndürmenin daha kolay olacağını uzak­lığı alınır.
�
ve daha az kuvvet uygulamamız gerektiğini biliriz.
O halde tork için iki değişkenden birincisi kuv-
Kuvvet çubukla α açýsý yapacak þekilde uygulan-
vetin büyüklüğü, ikincisi kuvvet doğrultusunun dönme
dýðýnda tork büyüklüðü,
eksenine dik uzaklığıdır. x
Kapıyı açmak için iki farklı noktadan, kapı yüzeyine T = F.x (OAB üçgeninde sin a = & x = d. sin a )
d
dik olarak uyguladığımız kuvvetleri düşünelim: T = F.d.sinα ile hesaplanýr.
r1
r2
a)
Duvar Kapı rdik Kuvvetin
F uygulanma
noktası
Menteşe θ
Raunt

F2 F1 Kapı
Duvar
r
Aynı miktar dönme etkisi sağladığımızda, farkına
varılabilir ki F 1 kuvveti F 2 kuvvetinden daha az Menteşe
T = rdik x F
büyüklükte olacaktır. b) F Fy
T = r x F formülü ile açıklanabileceğini söyleye­
biliriz. Fx θ
Duvar Kapı
Torkun yönü sağ el kuralı ile bulunur. Sağ elin dört r
parmağı dönme yönünü gösterirse baş parmak tork
Menteşe T = r x Fy
vektörünün yönünü gösterir.

F : uygulanan kuvvet

r : uzaklık
3.
�
�
� �

Þekildeki kuvvetinin çubuðu döndürücü etkisi

Torkun büyüklüğü hesaplanırken kuvvetin bü­yük­
lüğü ile kuvvet doğrultusunun dönme eksenine
dik uzaklığı çarpılır.
T = F.d = newton.metre
yoktur. Çünkü kuvvetin doðrultusunun dönme
eksenine uzaklýðý sýfýrdýr. O halde,
Uzantýsý dönme ekseninden geçen kuvvetlerin
döndürücü etkisi yoktur.

14
 �
�� �
ÖRNEK: 1 4. �

�� Şekildeki KL çubu­ �
� � ��
ğunun L ucuna uy­ �
��� � �
��� gulanan aynı düz­ ��
lemde ve eşit büyük­ �����������
�� ��
�� lükteki kuv­vetlerden �����������
hangi­sinin, K nokta­
Kuvvet çubuða þekildeki gibi uygulandýðýnda, bi-
sına göre torku en
leþenlere ayrýlarak da tork hesaplanabilir.
büyük­tür?
A) F1 B) F2 C) F3 D) F4 E) F5 Bu bileþenlerden yalnýz döndürücü etkiye sa-
hiptir.
ÇÖZÜM: T = Fy.d = (F.sinα).d
F1 ve F5 kuvvetlerinin uzantıları dönme ekseninden
geçtiği için döndürücü etkileri yoktur.  Bu sonucun 2 deki ile ayný olduðuna dikkat edi-
F2 ve F4 kuvvetlerininde yatay bileşenlerinin dön- niz.
dürücü etkisi yoktur. Kuvvetler eşit büyüklükte
olduğu için F3 kuvvetinin torku en büyüktür. 5. AOB çubuðuna kuvvet-
leri þekildeki gibi uygulan-
YANIT: C
dýðýnda çubuk O noktasý
etrafýnda dönme hareketi
ÖRNEK: 2 yapar. Buna kuvvet çifti
� denir. (Örneðin iki elle
araba direksiyonunun çev-
Raunt

�� Şekildeki levha, O noktası rilmesi)

�
çevresinde dönmektedir.
Kuvvetlerin toplam torkunun büyüklüğü;
Levhaya uygulanan F kuv­
�� � vetleri, aynı düzlemde ve ΣT = T1 + T2 = F.r + F.r = 2Fr olarak hesap-
� eşit büyüklüktedir. lanýr.
�
Bu sonucun A ve B noktalarýna göre tork hesap-
� landýðýnda yine ayný olduðuna dikkat ediniz.
Bu kuvvetlerin, O noktasına göre torklarının
büyüklükleri TX, TY, TZ nasıl sıralanır?  Bir kuvvet çiftinin boşluktaki herhangi noktaya
göre toplam torkları hep ayný olur.
A) TZ < TX < TY B) TZ < TX = TY
C) TX = TZ < TY D) TX < TY = TZ 6. � �
� ��
� ���
E) TX = TY = TZ ��

ÇÖZÜM: �
� �
� � ��� �
T = F.d olmak üzere uygulanan kuvvetlerin O ��

noktasına göre torklarının büyüklükleri sırasıyla;
O noktasý etrafýnda dönebilen eþit bölmeli çubuða
TX = F.r
kuvvetleri þekildeki gibi uygulandýðýnda
TY = F.2r
ve saatin dönme yönünün tersinde,
TZ = F.r ise saatin dönme yönünde döndürüyor. Toplam torkun
Soruda dikkat edilmesi gereken X noktasının O ya büyüklüğü;
uzaklığı 2r olmasına rağmen, torku hesaplarken ΣT = –F1.2d – F3y.4d + F2.3d ile hesaplanýr.
dik uzaklığını kullandık.
YANIT: C  Sonuç + çýkarsa çubuk saat yönünde, –
çýkarsa saatin tersi yönüne döner.
Tork Sınav
Kodu:
S121017

TEST – 2A

1. � � � � O noktasýndan geçen düþey 3. �

eksen etrafýnda dönebilen ��
yatay düzlemdeki sürtün-
� � � mesiz levhaya büyüklükleri
� �
� F olan kuvvetler X, Y ve Z Şekildeki kare levha O
noktalarýndan þekildeki gibi noktası etrafında dönebil-
etki etmektedir. mektedir.
� �

Bu kuvvetlerin O noktasýna göre torkları toplamýnýn
büyüklüðü ve dönme yönü nedir?
�
Dönme Yönü Tork Büyüklüðü �
��
A) + Fr
B) + 2Fr
F1 ve F2 kuvvetlerinin O noktasına göre torklarının
C) – 2Fr
büyüklükleri sırasıyla T1 ve T2 olduğuna göre,
D) – Fr
E) – 4Fr I. F1 = F2 ise T1 < T2
II. F1 < F2 ise T1 < T2
III. F2 < F1 ise T1 = T2

yargýlarýndan hangileri doðru olabilir?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

Raunt

D) I ya da II E) I ya da II ya da III

2. � O merkezli yarým daire þek-

lindeki levha S noktasý çev-
�
resinde dönebilmektedir. K, L
ve R noktalarýna þekildeki gibi 4. Þekilde dikdörtgen prizma biçimin-
� � � � deki türdeþ cisim ile üzerinde
� etki eden F büyüklüðündeki
� kuvvetlerin S noktasýna göre durduðu yatay yüzey arasýndaki
sürtünme kuvvetinin en büyük
torkları T , T ve T dir. �
� K L R deðeri cismin aðýrlýðýnýn yarýsý
kadardýr.
�
� �

Buna göre, bu torkları büyüklükleri arasýndaki iliþki
nedir? (α = 45°)
Cisim; K, L, M noktalarýndan hangilerine uygulanacak
olan yatay kuvvetler ile kaymadan devrilebilir?
A) TK = TL = TR B) TK = TR < TL
C) TL < TK < TR D) TR < TL < TK A) Yalnýz M B) L ya da K C) M ya da L
E) TK < TL < TR D) M ya da K E) M ya da L ya da K

16
Tork Test - 2A

5. 7. � �
� � �� ��
�� � ��
� � � �
�� �� �����
������
������� �������� ���������

Yatay sürtünmesiz yüzey üzerindeki O merkezli küreler

Özdeş, türdeş KL ve PR çubukları K ve P noktaları etrafında
dönebilecek şekilde tutturulmuş olup, düşey iplerle Şekil
I ve Şekil II deki gibi dengelenmiştir. S1 ve S2 iplerindeki
gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri T1 ve T2, bu kuvvetlerin
K ve P ye göre torklarının büyüklükleri T1 ve T2, düşey
duvarların çubuklara uyguladıkları kuvvetlerin büyüklükleri
F1 ve F2 dir.
Şekil I, Şekil II ve Şekil III teki gibi eşit büyüklükteki
" "
F1 ve F2 kuvvetleri etki etmektedir.
Buna göre, hangi küreler dengede kalabilir?
A) Yalnýz I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

8.
Buna göre

I. T1 = T2
II. T1 = T2
III. F2 < F1

yargýlarýndan hangileri doðrudur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

Raunt

D) I ya da II E) II ya da III Ağırlığı önemsenmeyen, eşit bölmeli çubuğa uygulanan

şekildeki kuvvetlerinin O noktasına göre torklarının bü-
yüklükleri eşittir.

Buna göre, F ve F kuvvetleri büyüklükleri oranı

1 2
kaçtır?

6. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

� → →
9. �� Þekildeki F ve F kuvvetle-
1 2
�
rinin K noktasýna göre tork-
X ucundan geçen dik eksen çevresinde dönebilen türdeþ ları toplamý sýfýrdýr. Bu kuv-
� vetlerin O noktasýna eþit
→ → → �
XY çubuðu Þekil I, II ve III te sýrayla F1 , F2 ve F3 kuv- �� � uzaklýktaki X, Y, Z noktalarýna
vetleri ile dengelenmiþtir. �� göre tork toplamlarýnýn bü-
� �
�
yüklükleri ise TX, TY, TZ
→ → →
F1 , F 2 ve F 3 kuvvetlerinin X noktasýndan geçen dik kadardýr.

eksene göre tork büyüklükleri sýrasýyla T1, T2, T3
Buna göre TX, TY ve TZ arasýndaki iliþki nedir?
ise bunlar arasýndaki iliþki nedir?

A) TX = TY = TZ B) TX < TZ < TY
A) T1 < T2 < T3 B) T1 < T3 < T2
C) TX = TY, TZ = 0 D) TX < TY, TZ = 0
C) T1 = T3 < T2 D) T2 < T1 = T3
E) TY < TX, TZ = 0
E) T3 < T1 = T2

17
Tork Test - 2A

10. � 12. � �� ��
�� � �� �� ��
��

� �
�� �����
� �
Uzunluklarý L, 2L, 3L ve aðýrlýklarý eþit olan düzgün ve
→ → →
G aðýrlýklý düzgün türdeþ KL çubuðu F1, F2 ve F3 türdeþ çubuklar, düþey duvarlara O1, O2, O3 noktalarýndan
serbestçe dönebilecek þekilde tutturulmuþ olup denge-
kuvvetlerinin etkisinde þekildeki gibi yatay dengede
dedir.
kalmaktadýr.

Yaylarýn çubuklara uyguladýðý kuvvetlerin O1, O2 ve
Buna göre,
O3 noktalarýna göre torklarının büyüklükleri T1, T2
G ve T3 arasýndaki iliþki nedir?
I. F2 . sina =
2
" " " A) T1 = T2 = T3 B) T3 > T2 > T1
II. F + F = – F
1 2 3
→ → C) T1 = T3 > T2 D) T2 > T1 = T3
III. F1 = F2 . cos a
E) T1 > T2 > T3

yargýlarýndan hangileri doðrudur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

D) I ve II E) I ve III
Raunt

13. �
�
�
��

� ��
�� ��
��

11. K noktasýndan levha K noktasýndan geçen eksen etrafýnda dönebilen O

�� → → →
düzlemine dik yatay
merkezli dairesel levhaya þekildeki F1, F2 , F3 kuvvetleri
bir mile takýlý düzgün
uygulanmaktadýr.
� türdeþ levhaya esne-

meyen I, II ve III ipleri
��� Bu kuvvetlerin bileþkesinin büyüklüðü R ve levha-
baðlanmýþtýr. Levha
nýn dönme yönü için aþaðýdakilerden hangisi
þekildeki konumda
doðrudur?
dengede tutulurken
� iplerdeki gerilme kuv-
R Dönme Yönü
vetleri sýfýrdýr.
A) Sýfýr I
Levha serbest býrakýldýðýnda hareket etmiyorsa, hangi
iplerde gerilme kuvveti oluþmuþ olabilir? B) 2F3 II
C) Sýfýr II
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III D) 2F3 I
D) II ve III E) I, II ve III E) Sýfýr Dönmez

18
DENGE KOŞULLARI

1.
Şimdi aşağıdaki durumları inceleyelim;
F1 = f

Bir cisme etki eden kuvvetler toplamı sıfır ise cisim
f 60°
durumunu koruyacaktır. Yani cismin önceden sahip –x +x
60° O F3 = 2f
olduğu bir hız varsa bu hızla hareketine devam eder
ya da duruyorsa durmaya devam eder. Bu durum
F2 = f
Newtonun 1. yasası olarak tanımlanır.
O noktasında durmakta olan cisme şekildeki gibi
F1, F2,F3 kuvvetleri etki ederse, kuvvetlerin bileşkesi
+x yönünde f kadar olur. (ΣF ≠ 0)
Bir cisim dengede ise, Buna göre, cisim dengede olmayıp, dönmeden +x
1. Cisme etki eden kuvvetlerin toplamı sıfırdır. yönünde harekete geçer.
(R F = 0)
2. KL çubuğuna zıt yönlü ve eşit büyüklükte olan
Uygulanan Kuvvet Net Kuvvet F1 ileF2 kuvvetleri şekildeki gibi etki ederse, toplam
5N kuvvet sıfır olur. (ΣF = 0)
10N
5N F2 = F
Ancak herhangi bir nok-
5N 5N (R F = 0) tasına göre toplam tork
K F.IKLI çıkar. (Daha önce
5N 10N 5N L
kuvvet çiftinde görmüş-
tük.) (ΣT ≠ 0)
Raunt

F1 = F
F1 F2
O halde bu iki denge koşulundan yalnız birinin denge
F1 + F2 = F3 + F4 için yeterli olmadığı, bir cismin dengede kalması için
her iki koşulunda sağlanması gerektiğini söyleyebi-
∑F = 0
liriz.

F3 F4 Kuvvetler Dengesi

1. Kesiþen kuvvetlerin dengesi (Cisme etki eden

toplam kuvvetin sýfýr olmasý durumu):
2. Cisme etki eden kuvvetlerin herhangi bir noktaya
Cismin durmasý ya da sabit hýzla (hýzýnýn büyüklük
göre torkları toplamı sıfırdır. (R T = 0)
ve yönünü deðiþtirmeden) hareket etmesidir.

TKız = TErkek

(3m)(250 N)=(1.5 m)(500 N)

(R T = 0)

Bu iki ilkeye denge koşulları denir.

→ → →
O noktasýndaki cisim F1 ,F2 ve F3 kuvvetlerinin
etkisinde dengede olsun. Bu durumda toplam kuvvet
sýfýr olmalıdýr.

19
 4
F1+ F2 + F3 = 0 F1 = – F3y & R Fy = 0
4 RF=0 �
� ��
F2 = – F 3x & R Fx = 0 �
�
� � � �
���������

Kutuya uygulanan kuvvet ile sürtünme kuvveti zıt

yönlü ve eşit büyüklükte olduğu için, net kuvvet sıfırdır.
�
Sistem hareketini sabit hızla devam ettirir. �

v (Sabit hız)
�
 ����������� Yatay zemin kürenin aðýr­
lýðýný dengelediði için, ci-
(∑ F =0) sim eðik düzleme dokun­
masýna raðmen buraya
75N : Sürtünme 75N : Uygulanan kuv­vet uygulamaz.
kuvveti kuvvet
����� N = P
�
�

�
��
HATIRLATMA :

Etki – Tepki Kuvvetleri 4 �������

Raunt

�
Bir K cismi L cismine bir F KL kuvveti uyguluyorsa ��
L cismi de K ye bir F LK tepki kuvveti uygular. Her ��������
zaman F KL = – F LK eşitliği vardır. Bu kuvvetlere � � � � �
�� ���������������
etki – tepki kuvvetleri denir.

�
Þimdi dengede olan bazý sistemleri inceleyelim. �
�
��

�� � �� � 4 �
� ��� �������������
����� �
�� ������������
�����
� � �
����� ������ ������
�
����
� �������������
� �� ������������
�
F : Hareket ettirmeye çalýþan kuvvet. � � � � � � �
� � � � � � � ��� � �� ���
G : Cisme etki eden yerçekimi kuvveti (aðýrlýk). � � �� �
� ���� ��� ����
T : Ýpte oluþan gerilme kuvveti.
N : Yatay zeminin tepkisi �
� � ���
_ �� ��
F = Tx & R Fx = 0 bb
` R F = 0 ise dengede. ������������������������
N = G + Ty & R Fy = 0bb
a � � ��� � �
��� � �� � � ��� � � �� � � �� �

20
 Sinüs Teoremi
ÖRNEK 1:
→
F3

���� Þekildeki gibi kesiþen ve toplam-

α →
F1 larý sýfýr olan üç kuvvet olsun. Bu
b
θ
��� kuvvetler ucuca eklendiðinde bir
�
������� üçgen elde edilir.
→
���
F2
�������� ���
�����
→ →
b → F2 ve F3 arasındaki açı
Düzgün ve türdeş bir top şekildeki gibi (I) ve (II)

180 – b
düzlemlerine dayalı durmaktadır. →
→ F3
F2
Top, (I) düzlemine F1 = 12N newtonluk bir –θ → →
180 a → F1 ve F3 arasındaki açı
kuvvet uyguladığına göre, (II) düzlemine kaç 180 – α
→
newtonluk kuvvet uygular? θ F1
(sin 37 = cos 53° = 0,6 ve → →
F1 ve F2
sin 53° = cos 37° = 0,8)
arasındaki açı

A) 15 B) 12 C) 9,8 D) 7,2 E) 0
Bu üçgende sinüs teoremi kullanýlýrsa,
Raunt

ÇÖZÜM:
����
Topun iki düzlem
F1 F2 F3
arasında dengede = =
sin(180 – b) sin(180 – a) sin(180 – i)
kalması demek: 1 444 2 444 3 1 444 2 444 3 1 444 2 444 3
��� sinb sina sini
� R = 0 yani
�������
∑ Fx = 0 ve
F1 F F
��� = 2 = 3 (Stewen Baðýntýsý)
�������� ��� ∑ Fy = 0 ve sin b sin a sin θ
�����
demektir.

Yatay (x) doğrultusun-

���� a, b, q üçgenin dýþ açýlarý olduðundan b > a > q
da; I. düzleme uygu-
lanan F1 kuvvetinin ise F1 < F2 < F3 olur.
��� F1x bileşeni ile II. düz-
�
��
leme uygulanan F 2
���
���
kuvvetleri vardır.
�� ���
∑Fx = F1x + F2 = 0
���
yani F1x = – F2
demektir.
F1x = F1 . sin 37 = 12 . 0,6 ve
F1x = 7,2 newton bulunur.
Buna göre F2 = 7,2 N demektir.
YANIT: D

21

ÖRNEK 2: 4 Kuvvet üçgeni çizildikten sonra özel üçgen-
lerin kenarlarýndaki baðýntýlardan kýsa çözüm
yapýlabilir.
��
���

40N aðýrlýðýndaki bir küre bir

iple þekildeki gibi dengelen-
miþtir. 37° 5k
� T
4k 40N

53°
N
�����
3k

Ýpte oluþan gerilme kuvvetini bulunuz. 4k = 40N N = 3k = 3.10 = 30 newton

k = 10N T = 5k = 5.10 = 50 newton

ÇÖZÜM:
Böyle bir sorunun çözümü iki farklý yöntem kullaný-
larak yapýlabilir. Ancak önce kuvvetleri saptamak
gerekir. 2. yol: Bileþenlerine ayrýlýrsa,

→
T = ip gerilme →
T
kuvveti Düşey
Kuvvetleri 37° → →
N T
Raunt

→ aynı noktada ⇒ 53°

Ty = T.sin53°
N = düşey zemin
kesiştirirsek
tepki kuvveti
→ 40N
37°
G = Ağırlık = 40N Yatay →
53°
N
Tx = T.cos53°

40N

Toplam kuvvet sýfýr olacaðýndan saða – sola ve yu­

1. yol: Sinüs teoremi kullanýlýrsa, karý – aþaðý çeken kuvvetler birbirine eþit ola­cak­týr.
T

37°
37° Buna göre;
T →
53° 40N Ty = T.sin53 = 40N ( ΣFy = 0 )
N
53° →
Tx = T. cos53 = N ( ΣFx = 0 )
N
40N

0,8T = 40 N 0,6T = N
40 T N
= = T = 50 newton 0,6 . 50 = N
sin 53° sin 90° sin 37°
sin53 = 0,8 T = 50 newton N = 30 newton
sin90 = 1 N = 30 newton dur.
sin37 = 0,6

22
2. Toplam torkun sýfýr olmasý durumu A. Aynı Yönlü Paralel Kuvvetlerin
Bir cisim üzerine uygulanan kuvvetler ayný noktada Bileşkesi
kesiþmiyorsa bu kuvvetlerin döndürme etkisi var de-
Aşağıdaki gibi aynı yönlü iki kuvvet olsun.
mektir. Eðer cisim dengede ise hem bu kuvvetlerin
vektörel toplamý sýfýrdýr, hem de bu kuvvetlerin sis-
temdeki herhangi bir noktaya göre torkları toplamý
sýfýrdýr. →
F1
Þimdi aþaðýdaki soruyu inceleyelim; →
F2

ÖRNEK 3:
� Bu iki kuvvetin yerine R bileşke kuvvet yazılabilir.
�

� x y
→
F1
→
F2
��

Þekildeki kalýnlýðý önemsiz ve her bölmesinin → → →

R = F1 + F2
aðýrlýðý P olan eþit bölmeli çubuk O noktasý
etrafýnda dönebilecek þekilde tutturulmuþtur.
Raunt

→
Çubuða 2P aðýrlýðýndaki yük asýlýp þekildeki F Bileşke kuvvet iki kuvvetin arasında ve büyük olana
kuvvetiyle dengelendiðine göre F kaç P dir? yakındır.
(Sürtünmeler önemsizdir.) Bu durumda F1.x = F2.y olmalıdır.

ÇÖZÜM:
→
Önce çubuða etki eden kuvvetleri ve bu kuvvetlerin D
F1 veF2 kuvvetlerinin den­
döndürme yönlerini tespit etmeliyiz.
­ge­leyeni ise bileşke kuv­
� vet R ile aynı doğ­rultuda,
�
ters yönde ve eşit büyük­
� x y
� � → lüktedir.
� �
F1
� →
F2
�
� �
�
� �� → → →
� � R = F1 + F2
�

Çubuk bu haliyle dengede olduðuna göre R T = 0

olmalý.

ΣM = 0 = – F.a + P. a + 2P.a + P. 3 a + P.2 a
T 2 2

F.a = 6P.a
F = 6P olmalıdır.

23
B. Zıt Yönlü Paralel Kuvvetlerin
Bileşkesi 4.
�� ��
→
F1

����������
� �
������� ������
→
F2

Eğer kuvvetler yukarıdaki gibi ise bileşke kuvvet 5.

kuvvet kuvvetlerin arasında olmayacaktır. ��

→ → →
F1 x D=–R ��
���������� �
������
y
→ → →
R = F2 – F1
→
F2

6.
Bu durumda bileşke kuvvet yukarıdaki gibi çizilebilir �� ��
ve F1.x = F2y olacaktır. D dengeleyen kuvvet ise yine
bileşke ile ters yönde ve eşit büyüklükte olacaktır.

Raunt

�� ����� ��
ÖRNEK 4:
Çeþitli þekillerde dengelenen eþit bölmeli çu­
buklarda, iplerde oluþan gerilme kuvvetlerini �����
bulunuz.

1. 7.
�� ��

����������

2. �
���
�� ��

����������

����������

3. 8.
�� �� ��
��
�� ���

�
����������
������ ����������

24
Denge Koşulları Sınav
Kodu:
S121018

TEST – 3A

1. ����� 3. �� ��
��� ���
�����
���
��
��
������
� � � �
��
�����
������ Sürtünmelerin önemsenmediði þekildeki sistemlerde,
aðýrlýklarý P olan cisimler dengededir.

P aðýrlýðýndaki türdeþ küre þekildeki gibi dengelendiðinde Özdeþ yaylarýn uzama miktarlarý x1, x2 ve x3 olduðuna
S1 ve S2 iplerinde oluþan gerilme kuvvetlerinin büyüklük- göre, aþaðýdakilerden hangisi doðrudur?
leri T1 ve T2 olmaktadýr.
A) x1 = x3 < x2 B) x1 < x3 < x2

Buna göre, P, T1 ve T2 arasýndaki iliþki nedir? C) x1 = x2 = x3 D) x3 < x2 = x1
E) x1 < x2 < x3
A) T2 < T1 < P B) T1 < T2 < P
C) P < T2 < T1 D) T2 < P < T1
E) P < T1 < T2
Raunt

2. � � � �

� �

������� ��������

Þekil I deki eþit bölmeli çubuk dengededir. Çubuðun

uçlarýna X ve Y cisimleri asýlarak oluþturulan Þekil II deki
sistem dengede olduğuna göre; 4. ���
Bir yük üç iple þekildeki gibi
dengede tutuluyor.
I. Çubuðun aðýrlýðý Y nin aðýrlýðýndan fazladýr.
II. Y nin aðýrlýðý X inkinden fazladýr. � ��
��
Buna göre iplerdeki gerilme
III. Çubuðun aðýrlýðý X in aðýrlýðýna eþittir. �� kuvvetlerinin büyüklükleri
arasýndaki iliþki nedir?
yargýlarýndan hangileri kesinlikle doðrudur? ���

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II A) T3 > T1 > T2 B) T2 > T3 > T1 C) T2 > T1 > T3

D) II ve III E) I ve III D) T3 > T1 = T2 E) T1 > T3 > T2

25
Denge Koşulları Test - 3A

5. 8. ����������� Þekildeki aský düzeneði

dengede iken X cismine
�� �� ��� uygulanan düþey kuvvetin
� ve S ipinde oluþan gerilme
�����
����� kuvvetinin büyüklükleri
sýrasýyla 5 newton ve 15
�
newton dur.
Birbirine perçinlenmiþ, düzgün türdeþ ve eþit bölmeli K
�
P 1
ve L çubuklarýnýn aðýrlýklarý oraný, K = tür. ������
PL 3
Buna göre, X cisminin aðýrlýðý kaç newton dur?
Sistem þekildeki gibi dengede olduðuna göre, ipler­ (Sin 37°= 0,6 ; Sin 53°= 0,8)
T
deki gerilme kuvvetlerinin oraný 1 nedir?
T2 A) 20 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40

3 5 5
A) B) C) 2 D) E) 3
2 3 2

6.
9. Aðýrlýklarý önemsenmeyecek
kadar küçük olan eþit bölme-
�� ��� li çubuklarla oluþturulan
þekildeki aský düzeneði den-
� gede ve S1 ipinde oluþan
gerilme kuvvetinin büyüklüðü
Z cisminin aðýrlýðý kadardýr.
Raunt

��� ���� �����

Özdeþ ve türdeþ kare levhalardan oluþturulan sistemler � �

þekillerdeki gibi asýlarak serbest býrakýlýyor. �����

Hangi durumlarda levhalar asýldýðý konumda dengede

kalýr? Buna göre, S2 ve S1 iplerinde oluþan gerilme kuvvet-
lerinin büyüklükleri arasýndaki oran kaçtýr?
A) Yalnýz II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

7. �
�

� 10.
�
�����

����
yer �����
→
Eþit bölmeli düzgün ve türdeþ KL çubuðu F kuvveti ile � �� ���
þekildeki gibi dengelenmiþtir.
→ Özdeþ ve türdeþ küplerin birleþtirilmesiyle oluþturulan
Buna göre, F kuvvetinin en küçük ve en büyük cisimlerden hangileri þekillerdeki konumlarda serbest
deðerlerinin oraný kaçtýr? býrakýldýðýnda devrilir?

7 3 4 9 A) Yalnýz l B) Yalnýz ll C) l ve ll
7
A) B) C) D) E) D) l ve lll E) l, ll ve lll
15 13 5 5 10

26
Denge Koşulları Test - 3A

11. 13.

���
�
�
�����
����� � � �

�� Þekildeki sistem dengede olduðuna göre K, L, M

cisimlerinin aðýrlýklarý PK, PL, PM arasýndaki iliþki
P aðýrlýðýndaki eþit bölmeli, düzgün ve türdeþ çubuk þekil- nedir?
deki gibi P ve 4P aðýrlýklý cisimlerle birlikte dengededir. 3 1
(Sürtünmeler önemsizdir. sin60° = , cos60° = )
2 2
Sürtünme önemsenmediðine göre, S ipindeki gerilme
kuvvetinin büyüklüðü kaç P dir? A) PM > PK = PL B) PM > PK > PL
C) PK > PM > PL D) PK = PL > PM
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
E) PM > PL > PK
Raunt

14. �
v
�

� �

12. Aðýrlýðý 30 N olan türdeþ
silindir sürtünmesiz eðik
� düzlemde, yatay F kuvveti
� ile þekildeki gibi dengede
tutuluyor.
Buna göre, F kuvvetinin
büyüklüðü kaç newton
���
dur?
(sin53° = 0,8 ; cos53° = 0,6)
A) 18 B) 25 C) 30 D) 40 E) 50
� �
Eþit bölmeli düzgün türdeþ P aðýrlýklý çubuk K ve L destek-
leri ile dengelenmiþtir. M noktasýndan P aðýrlýklý bir cisim
sabit v hýzý ile belirtilen yönde harekete geçiriliyor.
Cisim S noktasýna gelinceye kadar K ve L destekleri­
nin tepkileri NK ve NL nasýl deðiþir?
NK NL
A) Deðiþmez Artar
B) Azalýr Artar
C) Artar Azalýr
D) Azalýr Deðiþmez
E) Deðiþmez Deðiþmez

27
Denge Koşulları Sınav
Kodu:
S121019

TEST – 3B

1. ����� 3. �����
��� ��� �����
�
� � � �
�����
����� �
�� ��� ��������� �

����������

P aðýrlýðýndaki eþit bölmeli KL çubuðu Þekil I deki gibi iki

� iple asýldýðýnda S ipindeki gerilme kuvveti sýfýr olmaktadýr.
Ayný çubuk M noktasýndaki çocukla birlikte Þekil II deki gibi
Þekildeki sistem dengededir. dengede iken X desteðinin tepkisi de sýfýr olmaktadýr.

Cismin aðýrlýðý P ile S1 ve S2 iplerinde oluþan gerilme Buna göre, çocuðun aðýrlýðý kaç P dir?
kuvvetlerinin büyüklükleri T1 ve T2 arasýndaki iliþki
nedir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

A) T2 < T1 < P B) T1 < T2 < P C) T2 < P < T1

D) P < T1 < T2 E) T1 = T2 = P 4. yatay tavan

L
yatay

yer
Raunt

Eþit bölmeli ve aðýrlýðý 60 N olan türdeþ çubuk, þekildeki

gibi dengededir.

K cisminin aðýrlýðý 30 N olduðuna göre, L nin aðýrlýðý

2. � � kaç newton dur?
�� ��
��� � A) 60 B) 80 C) 90 D) 100 E) 120

�
� � 5. 53° 37°

��
S ipi

�
�� O
Yatay (yer)
Yatay ve sürtünmesiz düzlemde bulunan noktasal bir ci-
→ → →
sim þekildeki F1 , F2 ve F3 kuvvetleri ile dengelenmiþtir. 60 N aðýrlýðýndaki türdeþ küre, sürtünmesiz yatay düzlem
üzerinde þekildeki konumda dengedeyken, yerin küreye
Yaylar özdeþ ve β > θ > α olduðuna göre I, II ve III uyguladýðý tepki kuvveti 10 newton dur.
yaylarýndaki uzama miktarlarý X1, X2 ve X3 arasýndaki
iliþki nedir? Buna göre, S ipindeki gerilme kuvveti kaç newton
dur?
(sin37° = cos53° = 0,6; sin53° = cos37° = 0,8 olup O
A) X2 > X1 > X3 B) X1 = X2 = X3 noktasý kürenin merkezidir.)
C) X3 > X1 > X2 D) X1 > X2 > X3
E) X3 > X2 > X1 A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50

28
Denge Koşulları Test - 3B

6. P aðýrlýðýndaki türdeþ küre 9.

� �����
����� F kuvvetinin etkisi ile eðik ���
düzlem üzerinde dengede- �����
� dir. ���
��� ����
�����

Sürtünmeler önemsiz olduðuna göre, eðik düzlemin

küreye uyguladýðý tepki kuvveti N, kaç P dir? Aðýrlýðý önemsenmeyen eþit bölmeli çubuk, üzerindeki
(sin 53° = 0,8 sin37° = 0,6) 120 N aðýrlýklý cisimle birlikte þekildeki gibi yatay olarak
dengededir.
5 4 2 1
A) B) C) 1 D) E) S ipinde oluþan gerilme kuvvetinin büyüklüðü kaç
3 3 3 3
1 3
newton dur? (sin30° = ; cos30° = )
2 2

A) 80 B) 75 C) 55 D) 40 E) 20
7. O merkezli türdeþ bir küre þekildeki
konumda dengede iken S ipindeki
����� gerilmenin büyüklüðü T, duvarýn
tepki kuvvetinin büyüklüðü N dir.
�

�����
�����
Raunt

Ýpin boyu artýrýlýrsa T ve N nasýl deðiþir?

A) T artar, N azalýr.
B) Ýkisi de azalýr.
C) Ýkisi de artar.
D) Ýkiside deðiþmez.
E) T azalýr, N artar.

10.

8. O noktasýnda menteþeli,
����� aðýrlýðý P olan düzgün,
türdeþ ve eþit bölmeli
��� çubuk þekildeki gibi 2P
����� aðýrlýklý X cismi ile birlik-
��
te dengededir.

�
��� Sürtünmelerin önemsiz olduğu sistemde, M noktası et-
� rafında serbestçe dönebilen kalınlığı önemsiz P ağırlıklı,
düzgün ve türdeş çubuk şekildeki gibi dengededir.
Çubuðun kalýnlýðý ve sürtünmeler önemsiz ise S1
ipinde oluþan gerilme kuvvetinin büyüklüðü kaç P İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğünü bulabilmek
dir? için P, a ve l niceliklerinden hangisinin bilinmesi
(sin 53° = 0,8; sin 37° =0,6) gerekir?

3 1 1 A) Yalnýz l B) Yalnız P C) P ve a
A) 2 B) C) 1 D) E)
2 2 4 D) P ve l E) P, l ve a

29
Denge Koşulları Test - 3B

11. ����� 13. �����������

�� �� ��
������ ������

�����
� �� ��� �

Birbirine yapýþtýrýlmýþ, düzgün, özdeþ ve türdeþ kare Aðýrlýðý G olan eþit bölmeli, düzgün, türdeþ çubuða asýlý
levhalar birer iple yatay tavana asýlýp serbest býrakýlýyor. aðýrlýðý P olan X cismi varken sistem þekildeki gibi den-
gededir.
Buna göre, hangileri þekildeki gibi dengede kalýr?
S1 ve S2 iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyük-
lükleri sýrasýyla T1 ve T2 olduðuna göre,
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

D) I ve II E) I ve III l. G > 2P dir.
ll. T1 > P dir.
lll. G > T2 dir.

yargýlarýndan hangileri doðru olabilir?

A) Yalnýz l B) Yalnýz ll C) l ve ll
D) l ve lll E) l, ll ve lll
Raunt

12.
������

� �

������ ������ 14. �����

��� ����� Makara aðýrlýðý ve sürtün-
������
menin önemsenmediði
������ þekildeki sistemde X
Aðýrlýklarý eþit ve P olan X ve Y cisimleri sürtünmesi →
önemsenmeyen eðik düzlem üzerinde þekildeki gibi � cismi F kuvveti ile den-
dengededir. � gelenmiþtir.
�
Eðik düzlem üzerindeki ipler eðik düzleme paralel
olduðuna göre, S1 ipi düþey, S2 ipi yatay konumda olduðuna göre,

I. S1 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüðü, S3 ipinde- →
kinden fazladýr. I. F kuvveti ile X cisminin aðýrlýðý eþit büyüklüktedir.
II. S1 ve S2 iplerindeki gerilme kuvvetleri eþit büyüklük- II. S 2 ipinde oluþan gerilme kuvveti, X cisminin
tedir. aðýrlýðýndan büyüktür.
→
III. S2 ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüðü, S3 ipinde- III. S1 ipinde oluþan gerilme kuvveti, F kuvvetinden
kinden fazladýr. büyüktür.

yargýlarýndan hangileri doðrudur? (Sin30° = 0,5) yargýlarýndan hangileri doðrudur?

A) Yalnýz II B) I ve II C) I ve III A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

30
Denge Koşulları Sınav
Kodu:
S121020

TEST – 3C

1. � 3.
�� �
�� �
�

� � � � � �
����� �����
�

� �
�� ������� ��������

� � Eşit bölmeli KL çubuğu Şekil I deki gibi bir iple tavana

������� ��������
O noktasal parçacığı sürtünmesiz Şekil I deki düzlemde
dört kuvvetin etkisinde dengede kalmaktadır.
Kuvvetlerden üçü şekilde verildiğine göre, dördüncü
kuvvet Şekil II deki kuvvetlerden hangisidir?
asıldığında yatay olarak dengede olup ipteki gerilme
kuvveti T = 20N dur.
KL çubuğu Şekil II deki gibi asıldığında yatay ola­
rak dengede tutan F kuvvetinin büyüklüğü kaç
Newton’dur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
Raunt

4. �
��
Yatay ve sürtünmesi
önemsiz düzlemde dur-
makta olan cisme şekil-
�
��
�
deki gibi F , F , F kuv-
1 2 3
� vetleri etki ettiğinde ci-
2. Eşit bölmeli ağırlığı �
��� sim hareketsiz kalmaya
�
önemsiz, O noktası et-
devam etmektedir.
rafında dönebilen çu-
buk, P ağırlığındaki ci- �
��
sim şekildeki gibi iple
dengededir.
Açılar arasında a > q > b ilişkisi olduğuna göre,
F , F , F kuvvetlerinin büyüklükleri arasındaki ilişki
1 2 3
�
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş­
tir?
İpteki gerilme kuvveti T = 15N olduğuna göre P kaç
Newton’dur? (cos37° = 0,8 , cos53° = 0,6)
A) F1 = F2 = F3 B) F2 > F1 > F3 C) F1 > F3 > F2
A) 12 B) 14 C) 14 D) 18 E) 20 D) F3 > F1 > F2 E) F2 > F3 > F1

31
Denge Koşulları Test - 3C

5. 7. �����

��
� ��
� �� ��
�����
Ağırlığı önemsiz eşit bölmeli çubuk ve K cismi şekildeki
gibi dengedeyken ipteki gerilme kuvveti T1 ve T2 olmak- Eşit bölmeli, homojen ve türdeş çubuk şekildeki gibi yatay
tadır. konumda dengedeyken T1 ipindeki gerilme kuvveti 30
Newton olmaktadır.
Cisim ok yönünde hareket ederse T1 ve T2 gerilme
kuvveti ilk duruma göre nasıl değişir? Buna göre, T2 ipindeki gerilme kuvveti ve çubuğun
ağırlığı P kaç Newton dur?
T1 T2
A) Artar Azalır T2 P
B) Artar Artar A) 30 30
C) Azalır Artar B) 20 50
D) Azalır Azalır C) 30 60
E) Değişmez Artar D) 10 40
E) 6 36
Raunt

�
6.
��

�
�����

P ağırlığındaki homojen küre biçimindeki cisim I ve II

düzlemleri arasına şekildeki gibi konulduğunda yüzeylerin
cisme gösterdiği tepki kuvvetleri N1 ve N2 olmaktadır. 8. ��

a açısı azaltıldığında N1 ve N2 kuvvetleri nasıl deği­

şir?
� ���
N1 N2
Her bir bölmesinin ağırlığı P olan eşit bölmeli, homojen
A) Artar Artar çubuk şekildeki gibi ip ile dengelenmiştir.
B) Artar Azalır
Buna göre, ipteki gerilme kuvveti kaç P’dir?
C) Azalır Azalır
(cos37° = 0,8 ; cos53° = 0,6)
D) Azalır Değişmez
E) Azalır Artar A) 9 B) 10 C) 12 D) 14 E) 16

32
Denge Koşulları Test - 3C

9. ����� 11.
�� ��

��
� ��

������� ��
�����
��
Ağırlığı 160N olan eşit bölmeli, türdeş çubuk şekildeki gibi
��� ���
iple dengede tutulmaktadır.

Buna göre, yatay düzlemin çubuğa gösterdiği tepki

3 1
kuvveti kaç Newton dur? (cos30° = , sin30 = )
2 2
���
A) 40 B) 60 C) 70 D) 80 E) 100 ���

Şekil I ve III deki noktasal cisimler ve Şekil II’deki ağırlıksız

çubuk serbest bırakılıyor.

Buna göre, hangileri verilen konumda dengede kalır?

(Sürtünme önemsiz)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
Raunt

10. �����

�
�����

�
����� �

� �
Ağırlıkları önemsiz eşit bölmeli K ve L çubukları, X, Y ve
Z cisimleri şekildeki konumda yatay olarak dengededir.
Buna göre, cisimlerin kütleleri arasındaki ilişki aşa­
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) mX > mY = mZ B) mX > mY > mZ
C) mX = mY = mZ D) mY = mZ > mX
E) mZ > mY = mX
12.
I. Sürtünmesiz bir düzlemde cismin sabit hızlı hareke-
ti
II. Durmakta olan bir cismin durmaya devam etmesi
III. Sürtünmeli yüzeyde hareket eden cismin hızının
azalması
Yukarıda verilen durumların hangilerinde cisme etki
eden net kuvvetin sıfır olduğu söylenir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

33
KÜTLE MERKEZİ ÖRNEK: 1
Doðadaki cisimler tek bir maddeden oluþan veya
birden fazla maddenin bir araya gelmesiyle oluþan bir �

sistem olabilirler. Her cismi, çok küçük büyüklükte bir ��

çok parçanýn birleþimi olarak düþünebiliriz. Bu parça-
lardan herbirine yerin merkezine doðru bir yerçekimi
kuvveti etki eder. Ayný yönlü bu paralel kuvvetlerin
bileþkesine cismin aðýrlýðý, bu kuvvetlerin bileþkesinin ��
etki noktasına ise cismin aðýrlýk merkezi denir.
Þekildeki eþit bölmeli sistem üzerinde verilen
kütlelerin ortak kütle merkezini bulunuz?
�

ÇÖZÜM:
��
�� = m2.g
�� �� = m1.g �
���
�
�� �� = m3.g
��
��

�
� �� ��� �� ��
Raunt

��
�
�
Yukarýdaki sistemde cismi oluþturan küçük küt- Sistem üzerindeki kütleler, çizilecek herhangi bir
lelere etki eden çekim kuvvetleri gösterilmiþtir. Bu koordinat sistemi üzerine yerleþtirilerek, kütlelerin
kuvvetlerin bileþkesinin yerinin koordinat sisteminde karþýlýk geldiði koordinatlar belirlendikten sonra,
karþýlýk geldiði noktalar, (XKm, YKm) cismin kütle mer- denklemler üzerinde yerine koyarsak,
kezinin koordinatlarýdýr. Bu noktalarý,
m . (0) + 3m . (4) + 4m . (5)
XKm = = +4
m1.x1 + m 2 .x 2 + .... + mn .xn 8m
XKm =
(m1 + m 2 + ..... + mn)
m . (4) + 3m . (0) + 4m . (3)
YKm = = +2
m1.y1 + m 2 .y 2 + .... + mn .yn 8m
YKm =
(m1 + m 2 + ..... + mn)
ortak kütle merkezinin koordinatlarýný buluruz.

denklemlerini kullanarak bulabiliriz. y

4m

+2
KM

3m x
+4

34
Ağırlık Merkezinin Özellikleri 2. Düzgün þekilli ve türdeþ yapýlý bazý geometrik
cisimlerin aðýrlýk merkezleri, köşegenlerinin kesim
noktasıdır.
1. Bir cisim herhangi bir noktasýndan iple asýldýðýn-
da, aský ipinin düþey doðrultusu cismin kütle mer-
kezinden geçer.

��� ���

� �

�
������������ ����������
����

� � �

���
Þekildeki üçgen levha X ve Z noktalarýndan ayrý
ayrý asýlýp dengeye geldiði durumda, asýlý olduðu
ipin doðrultularýnýn kesiþtiði nokta cismin kütle
merkezini verir. ���

ÖRNEK: 2 4 Kare çerçeve, kare levha ve küpün aðýrlýk merkezi
köþegenlerinin kesim noktasýdýr.
Raunt

�� ��

� � ��� ���
� �
�
� �
�
������������������ ����������������

������� �������� ���

Dikdörtgen levha Þekil I ve Þekil II de farklý

noktalarýndan asýlarak dengelenmiþtir.
����������������������

Buna göre, levhanýn kütle merkezi hangi nokta
üzerindedir?

4 Dikdörtgen çerçeve, dikdörtgen levha ve dikdört-

genler prizmasýnýn aðýrlýk merkezi köþegenlerinin
ÇÖZÜM: kesim noktasýdýr.

Ýki farklý þekilde asýlan levhada, aský ipinin uzantý-

sýnýn geçtiði ortak nokta M noktasý olduðu için,
levhanýn kütle merkezi M noktasıdýr.

35
 Not: Cisimlerin aðýrlýk merkezi cisimlerin üzerinde
olmak zorunda deðildir. Kare, dikdörtgen çer-
çeve ve çemberin aðýrlýk merkezinin boþlukta
��� ���
olduðuna dikkat ediniz.

������ �����
ÖRNEK: 3

���������
���
� � �

����

4 Çember, daire ve kürenin aðýrlýk merkezi geomet- P düzlemi içinde şekildeki gibi bükülmüş düz­
rik merkezidir. gün ve türdeş telin kütle merkezi nerededir?

A) K noktasında
B) KL uzunluğunun orta noktasında
�� ��
� C) L noktasında
���
�
�� D) LM uzunluğunun orta noktasında
� �� �
E) M noktasında
� �� (ÖSS 2001)
Raunt

4 Üçgen levhanýn aðýrlýk merkezi kenarortaylarýnýn ÇÖZÜM:

kesim noktasýdýr.

� �

���
� � �
�
4 Çubuk ve tel parçalarýnýn aðýrlýk merkezi orta
��
noktasýdýr. �

Şekildeki m kütleli 2 bölümün kütle merkezi orta

noktasında olacaktır. Dolayısıyla 2m kütleli 2 parça
elde edilmiş olur.
���

� � �

��
�� ��

4 Silindirin aðýrlýk merkezi geometrik merkezidir.

Sistemin kütle merkezi yine 2m kütleli cisimlerden
eşit uzaklıkta olmalıdır.
Bu da KL uzunluğunun tam ortası demektir.
YANIT: B

36
3. Birden fazla parçanýn birleþtirilmesi ile oluþturulan
sistemlerin aðýrlýk merkezi bulunurken, sistemdeki
parçalarýn her birinin aðýrlýðý ayrý ayrý paralel kuv-
vetler þeklinde gösterilir. Bu kuvvetlerin bileþ-
kesinin yeri sistemin aðýrlýk merkezidir.
 Kalýnlýklarý ayný olan tellerden yapýlmýþ Kare, Dik-
dörtgen ve Daire biçimindeki içi boþ çerçevelerde,
(çevre) x (özkütle)
� �

� �
���

���������� ����������������

�� ��
����� ����� �������
�������
��

���
�
�� ��

�� ��
�����������

�� �����
Yukarýdaki örnekte türdeþ dikdörtgen ve üçgen �������
Raunt

levhalarýn birleþtirilmesiyle oluþturulmuþ sistem-

de, levhalarýn aðýrlýklarý, paralel kuvvetler þeklinde
 Ayný kalýnlýktaki Kare, Dikdörtgen ve Daire biçi-
gösterilip bu kuvvetlerin bileþkesinin yeri bu-
mindeki dairesel levhalarda, (alan) x (özkütle)
lunmuþtur.

� �

Not: Aðýrlýk merkezi sorularýnda, cisimlerin aðýrlýk- � �

larýný bulmak yerine,

���������� �������������
 Silindir þeklindeki türdeþ çubuklar için,

(uzunluk) x (özkütle) ���� ���� �������

�������

�
�����������������

��������  Üç boyutlu cisimler (Küp, Dikdörtgenler Prizmasý,

Küre) için, (Hacim)x(Özkütle)
�������
ağırlık yerine kullanılabilir.
�������

37
4. Bir cisimden parça çýkarýlýyorsa, çýkarýlan parça-
nýn aðýrlýðý yukarý yönde bir kuvvet þeklinde gös-
terilip, zýt yönlü paralel kuvvetlerin bileþkesinin
yeri bulunur. Bu, parça çýkarýldýktan sonraki kütle
merkezidir.
5. Bir sistemden çýkarýlan parça ayný sistem üzerinde
baþka bir yere eklendiðinde, sistemin kütle mer-
kezinin yerdeðiþtirmesini aþaðýdaki þekilde ifade
edebiliriz.
������

���
�����������
� � � � � �
���
��
�

��������
������ ������
�������

Þekilde 2r yarýçaplý türdeþ dairesel levhadan r

�
yarýçaplý dairesel levha çýkarýlýp yan tarafýna ek-

� lenmiþtir. Sistemin aðýrlýk merkezinin yerdeðiþ-

tirmesine (∆X), çýkan parçanýn aðýrlýk merkezinin
yerdeðiþtirmesine (∆X') diyelim. Bu durumda,
�
Raunt

��

������������������
Gç(r + ∆x) + Ge(3r – ∆x) = Gcisim. ∆x

Not: Yeni kütle merkezinin, çýkartýlan parçanýn zýttý Gç = Ge

yönünde kaydýðýna dikkat ediniz.
Gç.(r + 3r) = Gcisim. ∆x

bu değer çıkartılıp eklenen

parçanın kütle merkezinin
Not: Bir cisimden çýkartýlan parçanýn kütle mer- yer değiştirmesidir.
kezi, cismin ilk kütle merkezi ile çakýþýyorsa,
parçanýn çýkarýlmasý, sistemin kütle merkezini
deðiþtirmez.
Gç. ∆x' = Gcisim. ∆x

������ Gcisim = Gsistem olduğuna göre,

G ç ık a n
∆X = . ∆Xı
G s is tem

formülünü kullanabiliriz.

� �

38
 Levhalarýn aðýrlýklarý alanlarý ile orantýlý olduðun-
dan, 2r yarýçaplý levhanýn alanýna 4A dersek, çýkan
r yarýçaplý dairesel parçanýn alanýna A diyebiliriz.
Buna göre,
Gçýkan = P ise
Gsistem = 4P olur.
6. Cisimlerin aðýrlýk merkezlerinden çizilen düþey
doðrultu, cisimlerin taban alanlarý içinde kaldýðý sü-
rece cisim dengededir. Örneðin, iki ayaðýmýzýn üze-
rinde duruyorken yavaþ yavaþ öne doðru eðilirsek,
bir süre sonra istemsiz olarak bir ayaðýmýzý ileri
doðru atarýz.

G ç ık a n
∆X = . ∆Xı
G s is tem

P .
= 4r = r bulunur.
4P
Ga Gb
Sistemin kütle merkezi yeni durumda O nokta-
sýndan r kadar yerdeðiþtirmiþtir.

ÖRNEK: 4
Þekilde r yarýçaplý
Raunt

türdeþ levhadan
GK GK
��� � � 60°lik parça çýkar-
��� týlýp yan tarafýna
eklenmiþtir.

Bu durumda aðýrlýk merkezi O noktasýndan ne

kadar yerdeðiþtirmiþtir?

ÇÖZÜM:
Bir dairede 60°lik 6 tane dilim vardýr. Bu özdeþ
dilimlerin herbirisinin aðýrlýðýna P diyelim.

G ç ık a n
∆X = . ∆Xı formülünden
G s is tem

bulunur.

39
Kütle Merkezi Sınav
Kodu:
S121021

TEST – 4A

1. Þekilde gösterilen 2m ve m 4. �
� kütleli cisimlerle, þekilde göste-
�� rilmeyen 3m kütleli cismin
oluþturduðu sistemin kütle mer-
� � � kezi M noktasýdýr.
� � �

� �
Buna göre, 3m kütleli cisim hangi noktadadýr?
Özdeþ, düzgün ve türdeþ karelerden oluþan þekildeki
A) K B) L C) N D) O E) P cismin kütle merkezinin koordinatlarý (x; y) dir.

x
Buna göre, oraný kaçtýr?
y

8 6 3 2
A) B) 1 C) D) E)
7 7 4 3

2. 6m Kütleleri m, 2m, 6m ve X
olan ayný düzlemdeki dört
m noktasal cisimden oluþan
sistemin aðýrlýk merkezi K
K noktasýndadýr.
Raunt

2m X 5.

Buna göre, X cisminin kütlesi m dir?

A) 1,5 B) 2 C) 3 D) 4,5 E) 6

Özdeþ ve türdeþ dört çubuktan yapýlmýþ þekildeki

cisim bir noktasýndan iple asýlýrsa;

�� ��� ����

3. � � � � � Bir masanýn köþesine ko-

nulan baston þekildeki ko-
numda dengede kalýyor.

Buna göre bastonun küt-

le merkezi hangi çizgi
I, II ve III te gösterilenlerden hangilerindeki gibi den­
üzerindedir?
gede kalabilir?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

A) K B) L C) M D) N E) P D) I ve II E) I ve III

40
Kütle Merkezi Test - 4A

6. ����� � � � � Düzgün türdeþ bir 9. Þekildeki düzgün ve türdeþ

telden þekildeki ci- � dikdörtgen levhanýn aðýrlýk
sim oluþturuluyor. � � � merkezi O noktasýdýr. X üç-
geni kesilip Y üzerine ayný
� � þekilde yapýþtýrýlýyor.
� �

Düþey düzlemdeki bu cisim nereden asýlýrsa þekildeki Aðýrlýk merkezinin O noktasýnda olmasý için hangi
gibi yatay dengede kalýr? (p = 3) parça diðerinin üzerine yapýþtýrýlmalýdýr?

A) K noktasýndan B) K ile L arasýndan

A) 1. parça, 4 üzerine
C) L noktasýndan D) L ile M arasýndan
B) 2. parça, 4 üzerine
E) M noktasýndan
C) 2. parça, 5 üzerine
D) 2. parça, 3 üzerine
E) 3. parça, 5 üzerine
7. � � �
�����

Taralý bölümleri çift kat olmak üzere türdeþ ve özdeþ

karelerden oluþan þekildeki levha, bir iple asýldýðýnda,
Raunt

düþey düzlemde þekildeki gibi dengede kalýyor.

Buna göre, levha neresinden asýlmýþtýr?

A) K noktasýndan B) K ile L arasýndan

C) L noktasýndan D) L ile M arasýndan
E) M noktasýndan

10.
8. �
� �
�
�
�

��

Kendi içlerinde türdeþ, aðýrlýklarý GX, GY, GZ olan X üçgen
levhasý, Y dikdörtgen levhasý, Z daire levhasý þekildeki
gibi birleþtirildiðinde sistemin aðýrlýk merkezi O noktasý
oluyor.
Buna göre; GX, GY, GZ arasýndaki iliþki nedir?
Düzgün, türdeþ dikdörtgen levhanýn I nolu parçasý kesi-
lerek þekildeki gibi ayný düzlemde II konumunda levhaya
yapýþtýrýlýyor.
K ile P arasýndaki noktalar eþit aralýklý olduðuna göre,
oluþan yeni þeklin kütle merkezi nerededir?

A) GZ > GX > GY B) GX > GZ > GY A) L noktasýnda B) L ile M arasýnda

C) GX = GZ > GY D) GX = GY > GZ C) M noktasýnda D) M ile N arasýnda
E) GZ > GX = GY E) N noktasýnda

41
Kütle Merkezi Test - 4A

11. 13. Ýnce, düzgün, türdeþ bir

levhadan kesilmiþ, özdeþ
� karelerden oluþturulmuþ
� cismin kütle merkezi
� nerededir? (Noktalar eþit
� � � � � aralýklýdýr.)
�
������� ��������

Þekil I deki ince düzgün ve türdeþ kare levha, köşegenleri

boyunca kesilerek oluþturulan parçalar, Þekil II gibi üst
A) K ile L arasýnda B) L noktasýnda
üste konuluyor.
C) L ile M arasýnda D) M noktasýnda
Noktalar eþit aralýklý olduðuna göre, oluþan yeni þeklin E) M ile N arasýnda
aðýrlýk merkezi nerededir? (Noktalar eþit aralıklıdır.)

A) K ile L arasýnda B) L noktasýnda

C) L ile M arasýnda D) M noktasýnda
E) M ile O arasýnda
Raunt

14.
�
�
��
� � �
�
� ��
�
�

12.
� � � Þekilde verilen dairesel türdeþ levhanýn kütle merkezi O

noktasýdýr.
� �

� � Buna göre,

� �
Þekildeki düzgün, türdeþ ve özdeþ kare levhalardan oluþan
sistemden K, L, M, N parçaları kesilip çýkartýlýyor.
Buna göre, kalan parçalarýn kütle merkezi kaç
numaralý bölgede olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
I. P ile K
II. L ile P
III. M ile N
parçalarýndan hangi ikisi birlikte kesilip atýlýrsa geride
kalan kýsmýn kütle merkezi O noktasý olmaz?
A) Yalnýz II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

42
Kütle Merkezi Sınav
Kodu:
S121022

TEST – 4B

1. � 4.
� �� �� ����

Herbir bölmesinin uzunluğu r olan ağırlığı önemsiz,

� � �
eşit bölmeli çubuğa şekildeki m, 3m, 4m ve 16m kütle
cisimler yerleştirildiğinde cisimlerin kütle merkezinin
O noktasına olan uzaklığı kaç r dir?
�
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Eşit bölmeli çubuk 20N ağırlığındaki P cismi ile şekildeki
gibi dengelenmiştir.

Çubuğun ağırlığı 8N olduğuna göre, çubuğun kütle

merkezi aşağıdakilerden hangisidir?
2.
A) K noktası B) K – L arası C) L noktası
� D) L – M arası E) M noktası
�

Kendi içlerinde türdeş ve homojen olan X ve Y üçgen lev-

5. Bir kenarının uzun-
�
luğu 120 cm olan
haları şekildeki gibi birleştirilip bir iple tavana asıldığında
türdeş, homojen
yatay olarak dengede kalmaktadır.
kare levhadan I nolu
������
kısmı kesilip atılı-
Levhaların yapıldığı maddelerin özkütleleri d X, dY
yor.
Raunt

d
olduğuna göre X oranı kaçtır?
dY
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
Oluşan yeni cismin kütle merkezi kaç cm yer değiş­
8 7 3 tirir?
A) 3 B) C) D) 2 E)
3 3 2
A) 5 2 B) 10 C) 10 2 D) 20 E) 20 2

3. 6. Yarıçapı 2r olan türdeş

dairesel levhadan r ya-
rıçaplı olan I numaralı
� �
��� ��� kısmı kesilerek II numa-
ralı kısmının üzerine
�� yapıştırılıyor.

������� ��������
� ��
Yarıçapı r = 30 cm olan içi dolu, türdeş ve homojen dai-
resel levhadan Şekil I deki taralı kısım kesilerek levhanın
yan tarafına Şekil II deki gibi yapıştırılıyor.

Buna göre, oluşan yeni şeklin kütle merkezi kaç cm Buna göre, dairesel levhanın kütle merkezi kaç r yer
yer değiştirmiştir? değiştirir?

7 1 2 3 4 3
A) 2 B) 3 C) D) 4 E) 5 A) B) C) D) E)
2 2 3 4 3 2

43
Kütle Merkezi Test - 4B

7. 10.
� � � �

�
� � �
� �
� � �
�
� � �
� �
�
Kendi içlerinde türdeş ve özdeş küplerden oluşan K,
��������
� L, M cisimlerinden hangileri yatay düzlemde şekildeki
� � gibi devrilmeden dengede kalır?
�������
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
ABCD dikdörtgen biçimindeki levha farklı iki noktadan
D) K ve L E) K, L ve M
asıldığında ipin doğrultusu Şekil I ve Şekil II deki gibi
olmaktadır.

Buna göre, cismin kütle merkezi hangi noktadadır?

A) K – L arasında B) L noktasında
11. Boyutları aynı olan kendi içlerinde
C) X – L arasında D) L – M arasında �
türdeş X ve Y küpleri şekildeki gibi
E) Y noktasında � � �
yapıştırıldığında yatay düzlemde
dengede kalmaktadır.
�

mX
Buna göre, küplerin kütleleri oranı
mY
Raunt

I. 1
8. II.
4
3
III. 2

değerlerinden hangilerine eşit olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III
� �� ���

Türdeş, homojen bir teller bükülerek oluşturulmuş

şekillerdeki cisimlerden hangileri verildiği konumda
dengede kalır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 12.

��
D) I ve II E) I, II ve III
� �
�
9. Türdeş bir telin bükülmesiyle
oluşturulmuş kenar uzunluğu a
� ��
olan şekildeki kare çerçeve ile
�
uzunluğu b olan tel O noktasın- Kendi içlerinde türdeş 4r yarıçaplı, r uzunluktaki X silin-
� � dan birleştirildiğinde şekildeki dirinin özkütlesi dX, r yarıçaplı Y küresinin özkütlesi dY
gibi dengede kalmaktadır. kadardır.
�
Cisimler şekildeki konumdan asıldığında dengede
Buna göre, b uzunluğu kaç a dır? d
kaldığına göre Y oranı kaçtır?
5 3 dX
A) 4 B) C) 2 D) E) 1
2 2 A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2

44
BASİT MAKİNELER
Günlük yaþantýmýzda iþlerimizi yaparken kolaylýk
saðlayan düzeneklerdir. Herhangi bir cismi hareket
ettirmek ya da dengede tutmak için gerekenden fazla
kuvvet uygulamak yerine basit makine düzeneklerin-
den faydalanýrýz. Bu durumda yapýlacak iþten yani
enerjiden kazanç olmaz. Basit makinelerde uygula-
mamýz gereken kuvvetin artmasý ya da azalmasý bu
kuvveti uygulayacaðýmýz yol ile ters orantýlý olarak
deðiþmektedir. Kuvvetten kazanç varsa yoldan kayýp,
kuvvetten kayýp varsa yoldan kazanç vardýr. Kuvvet ya
da yol büyüklüklerinin deðiþmesi harcanacak enerjiyi
yani iþi deðiþtirmez.
Temel basit makine düzeneklerini sýra ile inceleyim:
Þekil – I de aðýrlýðý önemsiz çubuklar dengede olduðuna
göre, her bir denge düzeneği için desteðe göre tork
ala­rak
F . x = P . y eþitliði kurulur.
Burada x: kuvvet kolu
y: yük koludur.
x > y ise F < P olur ki kuvvetten kazanç vardýr. Buna
göre, Şekil–I deki ilk iki kaldýraçta kuvvetten kazanç
saðlanabilir. Üçüncü kaldýraçta ise kuvvetten kayýp,
yoldan kazanç vardýr.
Þekil – II deki düzeneklerde yük yerine direnç ta-
nýmlamasý yapýldý. Çünkü bu düzenekler cisimleri taþý-
mak için deðil onlara daha büyük kuvvet uygulayarak
kesmek ya da kýrmak için kullanýlýr. Bu yüzden burada
cismin aðýrlýðýndan çok, gösterdiði tepki kuvveti yani
direnç önemlidir.

Kaldýraçlar

Bir destek ve bir çubuk ile kurulabilen basit maki- ÖRNEK: 1

nelerdir. Tork konusunda incelediðimiz çubuk ve destek
� �
düzenekleri birer kaldýraçtýr. Destek, yük ve kuvvet
sýralanýþýna göre üç tip kaldýraç vardýr. Aþaðýda bu
Raunt

kaldýraç çeþitlerini inceleyelim.

� ������ Þekildeki eþit bölmeli aðýrlýðý önemsiz çubuk

�
������ ����� üzerindeki 60 N aðýrlýðýndaki X cismi F kuvveti
� ile dengede olduðuna göre,
� �
� ������
A) F kuvveti kaç N olur?
�������������������������������
������������� ������������������������������� B) Kuvvet kazancý kaçtýr?
��������������������������

� �
������������
� � ������
ÇÖZÜM:
�
� ������ A) Kaldýraç dengede olduðuna göre, denge þartýný
������������������������������� yazarsak
�������������������������������
������������� F . 2 = 60 . 3
����������������������������������
F = 90N
������
������
� � � Yük
B) Kuvvet kazancý = olduðuna göre
� ������ Kuvvet
� � �����
������������������������������� 60 2
�������������������������������� Kuvvet kazancý= = ⇒ kuvvetten kayýp
������������� 90 3
������������������������ yoldan kazanç

��������� ���������� vardýr.

45
Makaralar b) Hareketli makara
Hareketli makarayý sabit makara-
a) Sabit makara dan ayýran en önemli özellik cis-
� me baðlanmasý ve cisimle birlikte
hareket etmesidir. Þekildeki ha-
reketli makaraya baðlý P aðýrlý-
������ ðýndaki cisim ipe uygulanan F
�
������ kuvveti ile dengelenmektedir.
� � F kuvveti makaraya þekildeki gibi
������
iki tarafýndan da etki edip den-
�
gelediði için denge eþitliðini

Þekildeki düzenek sabit makara ile kurulmuþtur. 2F = P + Makara aðýrlýðý

�
Sabit makaranýn en önemli özelliði kendisinin cisimle þeklinde yazabiliriz.
birlikte hareket etmemesi, sadece etrafýndan dolanan Eðer makara aðýrlýðý önemsenmeyecek kadar
ipin hareketine izin vermesidir. Þekildeki makarada P küçük ise,
aðýrlýðýndaki cismi sürtünmeyi önemsemeden F1 = P
2F = P ⇒ yazabiliriz.
büyüklüðündeki kuvvetle dengede tutabiliriz. Sabit ma-
kara sadece P aðýrlýðýndaki cismi dengede tutmak için Burada kuvvetten kazanç olduðunu görüyoruz.
uygulanacak kuvvetin yön ve doðrultusunu deðiþtirmiþ- Demek ki yoldan kayýp vardýr.
tir. F1 kuvveti yerine F2 ya da F3 kuvvetini uygulamak Cismi F kuvveti ile h kadar yükseltebilmek için ipin
dengeyi bozmayacaktýr. ucunu 2h kadar çekmek gerekir.
Raunt

Hareketli makaranýn h kadar yük-

� selmesi için makaranýn her iki
ÖRNEK: 2
yanýndaki ipin h kadar kýsalmasý
�� Þekildeki 10N aðýrlýðýndaki ma- gerekiyor. Makaranýn etrafýna tek
kara ile kurulu düzenekte 40N ip sarýldýðý için, her iki taraftan da
aðýrlýðýndaki X cismi F kuvveti �
ipin h kadar kýsalmasý, ipin tek
ile dengelenmiþtir. ucunun 2h kadar çekilmesi ile
gerçekleşir.
�
�  Denge koþulunu yazarken kullandýðýmýz iplerin
paralel olduðuna dikkat ediniz.
Buna göre makarayý duvara baðlayan ipteki ge­
rilme kuvvetinin büyüklüðü kaç newton dur?
� � ��
��
ÇÖZÜM: �
��
Þekildeki X cismini dengede tutan F kuvveti X cis- � � �� ��
� � � �
minin aðýrlýðýna eþittir. F = PX dir. ���� �
� �
�
� Buna göre, Tip gerilmesi �
� �
� �
T = F + PX + Pmakara � ��
��� �
T = 40 + 40 + 10 �
Makara aðýrlýklarýnýn önemsenmediði þekillerden
T = 90 N bulunur. I.sinde de 2F = P eþitliðini yazabiliriz. II. þekilde kuvvet
���
arasýndaki açý arttýðý için P yükünü dengeleyebilmek için
��� ���
uygulamamýz gereken kuvvet, F den büyük olacaktýr.

46
 Hareketli makarada makara ip üzerinde kayma- Palangalar
dan yükseliyor ise makaranýn tur sayýsýndan bahsede-
Birden çok makara kullanýlarak oluþturulan düze-
biliriz. r yarýçaplý makaranýn 1 devir yaparak yükselmesi
neklerdir.
için ipin ucu makara çevresinin 2 katý (4πr) kadar çekil-
melidir. �
Þekildeki düzenek dengede ise F
kuvveti K ve L makaralarý ile P yü-
�
künün aðýrlýklarý toplamýnýn üne
�
� eþittir. Ýpin ucu h kadar çekilirse
ÖRNEK: 3 yük kadar yükselir. M ve N ma-
karalarýnýn aðýrlýklarý F kuvvetini
�
etkilemez. Sadece düzeneði tavana
� � baðlayan çubuktaki T gerilme kuv-
� vetinin deðerini etkiler.
�
���

� � Aþaðýdaki palangalarda yük ve kuvvet arasýndaki

iliþkileri inceleyim. (Makara aðýrlýklarý ve sürtünmeler
Þekildeki makara aðýrlýklarý önemsiz sistemlerde 20 N önemsizdir.)
büyüklüðündeki F kuvveti ile X ve Y cisimleri den-
gelenmiþtir.
�

Buna göre cisimlerin aðýrlýklarý oraný kaç-

�
týr?
�
Raunt

� �
������� �������
�
�������
ÇÖZÜM: ÖRNEK: 4
� ��
�
� �
��
Þekildeki makara aðýrlýklarý ve
��� sürtünmelerin önemsenmediði
������ ��
sistemde 100 N aðýrlýðýndaki X
cismini dengede tutan F kuvveti
�� ��
ve sistemi tavana baðlayan ip­
�
Makaralarý dengeleyen kuvvetleri þekildeki gibi çi- teki gerilme kuvveti kaç newton
zersek, dur?
Px = F + Fy Py = F + F �

Px = F + F.sin30 Py = 20 + 20 ÇÖZÜM:
1 � 5F = Px � 4F = T
Px = 20 + 20 . Py = 40 N � �
2
5F = 100 N 4 . 20 = T
Px = 30 N
� � F = 20 N olur. T = 80 N
Px 30 3 � �
= = bulunur. olur.
Py 40 4
� �
��

47
Çýkrýk – Kademeli Makara
� ÖRNEK: 5
Þekildeki sürtünmesiz çýkrýk
�
düzeneðinde asýlý olan X ve
� � � �� Y cisimleri dengededir.

� Cisimlerin aðýrlýklarý ora­

nýný bulunuz.
Þekildeki düzenek bir çýkrýk düzeneðidir. F kuvveti � �
ile çýkrýk kolu döndürüldükçe P yükünün aþaðý ve yukarý
ÇÖZÜM:
doðru hareket etmesi saðlanýr. Çýkrýk düzeneðinin farklý
Denge þartýna göre aðýrlýklarýn O noktasýna göre
bir görünümünü þekildeki gibi çizebiliriz.
momentleri eþit büyüklüktedir. Buna göre,
 uzunluðundaki kuvvet
� Gx . 4r = Gy . r
� � kolunu F kuvveti uygula-
yarak N kez döndürdüðü-
� olacaktýr.
müzde P yükü silindir
�
çevresinin N katý kadar
� hareket edecektir.
� Kasnak ve Diþli Sistemleri
h = N . 2πr dir.
�
�
�
�
P yükünü dengeleyecek kuvvet büyüklüðünü �� ��
Raunt

bulabilmek için sistemdeki kuvvetlerin O noktasýna
göre momentlerini yazarak denge koþulunu F .  = P . r
þeklinde bulabiliriz.
 �
�
��
��
OK ve OL merkezleri etrafýnda dönebilen K ve L kas-
naklarý aralarýndaki kayýþ sayesinde birlikte dönerler. Bu
dönüþleri sýrasýnda K kasnaðý üzerinde  uzunluðunda
kayýþ geçtiðinde, L kasnaðý üzerinden de  uzunluðun-
da kayýþ geçecektir. Dolayýsý ile kasnaklar üzerindeki x
ve y noktalarýnýn üzerinden geçen kayış uzunluğu eþit

� ve  kadar olacaktýr.
�
Bu eþitlikten
NK . 2πrK = NL . 2πrL
��
�� NK . rK = NL . rL ifadesini yazabiliriz.
Þekildeki kasnaklar ayný yönde NK ve NL tur sayý-
� larý ile dönerler. Kasnaklar birbirine ters baðlanýrsa tur
� sayýlarý için ayný ifadeleri kullanýrken dönme yönlerinin

� birbirinin tersi olduðunu söyleriz.

�
� � �

�� �� ��
Þekildeki çýkrýkta denge koþulunu yazarsak ��
Gx . r2 = Gy . r1 + F .  baðýntýsýný elde ederiz.
NK . rK = NL . rL

48
 �
�
Eðik Düzlem ve Kama
� �
�� �
�� ��
��
�
�
���
���
�
Þekildeki K ve L diþlilerinin yine en dýþ kýsmýndaki �
x ve y noktalarýnýn aldýklarý yollar eþit olduðu için kas- ������
�
naklardaki ayný koþullar diþliler içinde geçerlidir. Fakat
diþlilerde yarýçap ya da diþli sayýsýný kullanabiliriz.
NK . rK = NL . rL P aðýrlýðýndaki cismi yerden h kadar yüksekliðe
yazabileceðimiz gibi K ve L diþlilerinin diþli sayýsý dK çýkarmak için þekildeki sürtünmesi önemsiz yüzeyi
ve dL ise, kullanýrsak, uygulayacaðýmýz kuvvet cismin aðýrlýðýndan
NK.dK = NL . dL küçük, uygulama uzaklýðý h den daha büyük olacaktýr.

ifadesini de kullanabiliriz. Cismin ağırlığını eðik düzlem doðrultusunda ve

Diþliler ters baðlý kasnaklar gibi birbirlerine göre eðik düzleme dik doðrultuda iki bileþene ayýrýrsak bu
ters yönde dönerler. bileþenlerin büyüklükleri P .sinα ve P . cosα olur.

Cismin denge koþulu da N = P .cosα ve F = P. sinα

olur. Eðik düzlemin uzunluðu L ise yazýlarak
ÖRNEK: 6
F . L = P . h baðýntýsýna da ulaþýlabilir.
� � Eðik düzlemin baþka bir cinsi de kama dediðimiz
� � basit makinelerdir. Kama ile eðik düzlem arasýndaki fark
Raunt

kullaným farklýlýðýdýr. Kamada cisim sabit kalmak koþulu

ile hareket ettirilerek kullanýlan bir eðik düzlemdir.
�

Þekildeki diþli sisteminde K ve L diþlileri ortak merkez-

lidir. �
�
� � ��
K, L ve M diþlilerinin diþ sayýlarý sırasıyla 12, 4 � �
�
ve 32 olduðuna göre, M diþlisi 1 oku yönünde � ��
2 kez döndüðünde K diþlisinin dönüþ sayýsý ve ����

yönü ne olur?

ÇÖZÜM: Þekildeki sürtünmesiz üçgen kama, F kuvveti ile

Diþli sistemler birbirlerinin tersi yönde döndüðü itilerek küre dengede tutuluyor. Burada
için M diþlisi 1 yönünde dönüyorsa L ve K diþlileri F = Tx = N ve kürenin aðýrlýðý = Ty olur.
ortak merkezli olduðu için 2 yönünde döner. Dönüþ

sayýsýný bulmak için,
NL . dL = NM . dM eþitliðinden
NL . 4 = 2 . 32
NL = 16 kez döner.
NL = NK = 16 kez 2 oku yönünde döner.

49
 Vidanýn zeminde ilerleme miktarý
ÖRNEK: 7 h=N.a olarak yazýlabilir.

Vida zeminde ilerledikçe zemin vidaya tepki

kuvveti (P) uygular. Vida baþý F kuvveti ile bir tur dön-
dürüldüðünde kuvvet 2πr yolu boyunca uygulanmýþ
�
��� � olur. Vida zeminde a kadar ilerleyeceði için zemin tepki
���
kuvveti P, a yolu boyunca etki edecektir.
�
Dolayýsýyla,
Þekildeki makara aðýrlýðýnýn ve sürtünmelerin F . 2πr = P.a eþitliðini yazabiliriz.
önemsenmediði düzenek dengededir. Burada P zemine, a vidaya baðlýdýr. F kuvvetinin
deðiþimi bu büyüklükleri etkilemez.
Buna göre, kaçtýr?

ÇÖZÜM: Uyarý: Vidayý bir eðik düzleme benzetirsek, n kez

dönmesi sonucunda vida n .a kadar ilerlerken
G aðýrlýktaki cismi
kuvvet n . 2πr kadar yol alýr.
� dengeleyen ip ge-
�
rilmesi
4 h
�
� = h
�� �
�
���������
�������
olur.
Raunt

� Böyle bir eðik düzlemde denge koþulu

Aðýrlýksýz makarayý yukarý çeken T,
aþaðý çeken 2P olduðundan F . n . 2πr = P . n . a ⇒ F . 2πr = P . a

� � G = 8P bulunur. ÖRNEK: 8
� � � �

�
Vida ��

�
�

������������� K ve L vidalarýnýn yarýçaplarý r, vida adýmlarý a ve 3a

dýr.

Vidalarýn tahta içinde eþit miktarda ilerleyebil-

�����������������
mesi için tur sayýlarý oranı kaçtýr?

ÇÖZÜM:
Bir kama etrafýna eðik düzlem sarýlarak oluþturul- Adým aralýðý vidanýn bir tur döndürüldüðünde aldýðý
muþ bir düzenektir. Her ardýþýk diþ aralýðýna vida adýmý yol miktarýdýr. h = N . a
denir. Vida bir kez döndürüldüðünde bir vida adýmý kadar iki vidanýn eþit yol alabilmesi için.
ilerler. Buna göre vidanýn zeminde ilerleme miktarý (h),
vida adýmý büyüklüðüne (a) ve döndürme sayýsýna (N) h = NK . a = NL . 3a ⇒ bulunur.
baðlýdýr.

50
Basit Makineler Sınav
Kodu:
S121023

TEST – 5A

1. Sürtünmenin yok sayýldýðý 3. Sürtünmelerin önemsenme-

þekildeki düzenek dengede- →
� � � diði þekildeki sistem bir F
dir. ����� � �
� kuvvetinin yardýmý ile denge-
� lendiðinde S ipinde oluþan

� �
gerilme kuvvetinin büyüklüðü
� T olmaktadýr.

� �
�

→
X cisminin aðýrlýðý, Y cismininkinden büyük olduðuna
F kuvvetinin büyüklüðünü bulabilmek için hangi göre,
büyüklükleri bilmek gerekli ve yeterlidir?
→
I. F kuvvetinin büyüklüðü T dir.
A) a açýsý ve X cisminin aðýrlýðý II. M makarasının ağırlığı K’nın ağırlığından büyüktür.
B) K ve L makaralarýnýn aðýrlýklarý III. K makarasýnýn aðýrlýðý L ninkinden azdýr.
C) K ve L makaralarý ile X cisminin aðýrlýklarý
yargýlarýndan hangileri kesinlikle doðrudur?
D) X cismi ve L makarasýnýn aðýrlýklarý
E) X cismi ve K makarasýnýn aðýrlýklarý
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III
D) I ve III E) I, II ve III
Raunt

2.
4. Þekildeki sürtünmesiz sistem
� dengede olduðuna göre, X,
� � �� �
�� �� �� Y, Z cisimlerinin GX, GY, GZ
aðýrlýklarý arasýnda,
�

� � � � �

�
Özdeþ makaralar yardýmý ile þekildeki eþit aðýrlýklý K,
→ → → → I. GX = GZ
L, M, N cisimleri F1 ,F2 ,F3 ve F4 kuvvetleri ile dengede
tutuluyor. II. GY = GZ
III. GX = GY
Sürtünmeler önemsiz ise, kuvvetlerden hangileri eþit
büyüklüktedir? (Makara ağırlığı önemsizdir.) eþitliklerinden hangileri doðru olabilir?

A) F1 ve F2 B) F2 ve F3 C) F1 ve F3 A) Yalnýz I B) I ve II C) I ve III
D) F3 ve F4 E) F1, F2 ve F4 D) II ve III E) I, II ve III

51
Basit Makineler Test - 5A

5. Þekildeki kademeli makarada 100 N

8. Aðýrlýklarý G ve P olan
� � aðýrlýklý Y cismi ile 40 N aðýrlýklý X �
cisimler eðik düzlem
cismi birbirini dengelemiþtir.
�� üzerinde þekildeki
�
gibi dengededir.
Sürtünmeler önemsenmediðine
göre, R oraný kaçtýr?
�

r

� � Ýpteki gerilme kuvveti T olduðuna göre,

������ �������
7 5 3 I. T = G
A) 5 B) 4 C) D) E)
2 2 2 II. P > T
III. G = P

yargýlarýndan hangileri doðrudur?

(Sürtünmeler önemsizdir.)

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II
6. D) I ve III E) II ve III
��� ���

�� ��

� ��
Raunt

Þekildeki sürtünmesi önemsiz sistemde her bir makaranýn

aðýrlýðý G kadardýr.

F
G ve 3G aðýrlýklarýný dengede tutan kuvvetlerin 1
F2
oraný kaçtýr?

1 2 5
A) B) C) 1 D) 2 E)
3 3 2

9.
7. �
�

�
�
�
�
�
Makara aðýrlýklarý ve sürtünmelerin önemsenmediði þekil- ���
deki düzenekte aðýrlýklarý GX ve GY olan X ve Y cisimleri
eðik düzleme paralel F kuvveti ile dengelenmiþtir.
Makara aðýrlýðýnýn ve sürtünmenin önemsenmediði

þekildeki düzenek dengede olduðuna göre, cisimlerin
Buna göre F, GX ve GY arasýndaki iliþki nedir?
aðýrlýklarýnýn oraný kaçtýr?(sin53°=0,8;cos53°=0,6)

A) GX = GY = F B) GX < GY < F
2 1 3 5
C) GX < F < GY D) GY < F = GX A) B) C) D) E) 1
5 2 5 8
E) F = GX < GY

52
Basit Makineler Test - 5A

10. ������������� 12. � Þekildeki diþli sisteminde

Y ve Z diþlileri ayný mer-
kezli ve yapýþýktýr.

� � �

�����
� �
Aðýrlýklarý ve sürtünmeleri yok sayýlan makaralarla oluþ- Buna göre, hangi diþliler ayný yönde döner?
turulan sistemde X ve Y cisimleri þekildeki gibi dengede-
dir. A) X ile Z B) X ile Y C) Y ile T
D) Z ile T E) X ile T
X cismi, h kadar aþaðýya çekilince Y cismi kaç h kadar
yükselir?

1 2 3
A) B) C) 1 D) E) 2
2 3 2
Raunt

13. � �

11. � � � �� ��
�
� �

� � � �����

Vida adýmlarý aX ve aY olan X ve Y vidalarýnýn uçlarý

�� �� �� þekildeki gibi ayný yatay doðrultu üzerindedir. Vidalar, saat
Þekildeki L, M, P diþlilerinin yarýçaplarý 2r; K, X, Y yönünde n kez döndürülürse X vidasýnýn ucu Y vidasýnýn
diþlilerinin yarýçaplarý r dir. L ile X, P ile Y ortak merkez ucundan h kadar aþaðýda, X vidasý saat yönünde, Y
etrafýnda dönebilecek þekilde perçinlenmiþtir. vidasý saate ters yönde n kez döndürülürse X in ucu Y
nin ucundan 3h kadar aþaðýda oluyor.
L diþlisi ok yönünde n kez döndüðünde hangi diþliler
ayný yönde n kez döner? aX
Buna göre, oraný kaçtýr?
aY
A) Yalnýz X B) Yalnýz M C) M ve P
1 1
D) X, P ve Y E) K, M ve P A) B) C) 1 D) 2 E) 3
3 2

53
Basit Makineler Sınav
Kodu:
S121024

TEST – 5B

1. Eş merkezli X ve Y kas- 4. � �� Şekilde K ve L kasnakları eşmer­

� naklarının yarıçapları sı- kezlidir. K kasnağı ok yönünde n
rasıyla 3r ve r kadardır. � tur döndürüldüğünde P cismi kaç
� �
n.r kadar yer değiştirir?
X kasnağı ok yönünde (Sistemdeki ipler paraleldir, p = 3
1 tam tur döndürüldü­ alınız.)
ğünde başlangıçta aynı
yatay düzeyde bulunan
� � K ve L cisimleri arasın­
daki düşey uzaklık kaç ��
r olur? (p = 3 alınız.)
�
A) 12 B) 16 C) 20 D) 22 E) 24
A) 12 B) 18 C) 20 D) 22 E) 24

5. �
2. �
� �
�� �
� � � � �

� �

Yarıçapları sırasıyla 4r, r, 3r, 2r ve 3r olan K, L, M, N, T �

kasnaklarından K ile L, M ile N esmerkezlidir.
Raunt

O noktası etrafında serbestçe dönebilen şekildeki

K kasnağı ok yönünde 9 tur döndürüldüğünde T kasnak düzeneğinde P ağırlığındaki yükü dengede
kasnağı hangi yönde kaç tur döner? tutabilmek için çubuk üzerindeki K noktasında uygu­
lanması gereken kuvvetin büyüklüğü ve yönü aşağı­
A) +, 2 tur B) –, 2 tur C) +, 4 tur dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
D) –, 4 tur E) +, 6 tur 4P P
A) , + yönde B) , + yönde
3 2
2P P
C) , + yönde D) , – yönde
3 3
3. Sürtünmesi önemsiz P ağırlığın-
3P
daki makaralar, P ve 3P ağırlıklı E) , – yönde
cisimlerle kurulmuş düzenek F 2
kuvvetiyle şekildeki gibi dengelen-
miştir.
� 6. �����
�
Buna göre, F kuvveti kaç P
dir?
� �
�
Ağırlığı önemsiz, eşit bölmeli çubuğa asılmış P yükü
şekildeki gibi F kuvvetiyle dengelenmiştir.

�� Buna göre, sistemin kuvvet kazancı kaçtır?

3 3 2 1
A) 1 B) C) 2 D) 3 E) 4 A) 2 B) C) 1 D) E)
2 2 3 2

54
Basit Makineler Test - 5B

7. ����� Ağırlığı ve sürtünmesi önem- 10.

� siz makaralarla kurulmuş
düzenekte P ağırlığındaki yük
F kuvvetiyle şekildeki gibi
dengelenmiştir.
�
P yükünün h kadar yük­
selebilmesi için ip kaç h ���
yükseltilmelidir?

� �
�
Ağırlığı önemsiz çubuk ve sürtünmesi önemsiz sistemdeki
A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 1 X ve Y cisimleri şekildeki gibi dengededir.

Buna göre, X ve Y cisimlerinin ağırlıkları oranı kaç­

tır?

7 9 11
A) B) 4 C) D) 5 E)
2 2 2
8. Ağırlığı ve sürtünmesi
önemsiz makaralarla
oluşturulmuş sistemde X
ve Y cisimleri dengede- 11. Ağırlığı PY olan Y cismi ve
�� dir. ağırlığı ve sürtünmesi
� � önemsiz makaralarla ku-
�� rulmuş düzenekte P X
��
ağırlıklı X cismi ile şekil-
Raunt

� � deki gibi dengededir.

�
S1 ve S2 iplerinde oluşan gerilme kuvvetleri arasın­
daki ilişki S1 = 2S2 olduğuna göre X ve Y cisimlerinin
ağırlıkları oranı kaçtır? �

9 7 5 Eşit bölmeli düzgün çubuk ağırlıksız olduğuna göre,

A) B) 4 C) D) 3 E)
2 2 2 PX
oranı kaçtır?
PY

1 3 5
A) B) 1 C) D) 2 E)
2 2 2

9. �

� 12. �
�
�

�
�
P ağırlığındaki yük r yarıçaplı silindire şekildeki gibi sarılı
�� ��
olup silindir n tur döndürüldüğünde yük h kadar yüksel-
��
mektedir.
Yarıçapları verilen K, L, M, N dişlilerinden K ve L eşmerkezlidir.
F, R, n ve r büyüklüklerinden hangisi artırılırsa h
miktarı artar? K dişlisi 90° döndürülürse N dişlisi kaç derece dö­
ner?
A) F, R, n B) r, n C) n, R
D) R, r, n E) n, F A) 90° B) 60° C) 45° D) 30° E) 20°

55
SABİT HIZLI Alýnan Yol (x)
 Cismin, hareketi sýrasýnda çizdiði çizginin uzun-

HAREKET – BAĞIL

luðudur.
Skaler bir büyüklüktür.

BİLEŞİK HAREKET �������������� ����

Bir cisim, sabit kabul edilen bir noktaya göre, za-

������� ��������
manla yer değiştiriyorsa, hareket ediyor denir. Hareketi
inceleyen fizik dalına KİNEMATİK denir. (Hareketi, ���
nedenlerine değinmeden açıklar.) Uyarý: Cismin hareketi, bir doðru üzerinde ve hep
Kinematik bir cismin hareketini iki grupta inceler. ayný yönde ise yerdeðiþtirme ile alýnan yolun
büyüklükleri birbirine eþittir.
1. Sabit hızlı hareket
2. İvmeli hareket
Bu bölümde öncelikle sabit hızlı hareketi inceleye- Yer deðiþtirme ( )
ceğiz. Cismin son konum vektörü ile ilk konum vektörü
Newtonun 1. yasasını hatırlayacak olursak, bir cisme arasýndaki farktýr.
etki eden kuvvetler toplamı sıfır ise cisim durumunu  Cismin ilk bulunduðu nokta ile son bulunduðu
ko­rur demiştik. Bir cismin durumunu koruması ola­ noktayý birleþtiren vektördür.
rak, dengede durmasının yanısıra, sabit hızla hare­
ketine devam etmesi yani hızını değiştirmemesini
de gösterebiliriz. Çünkü kuvvetin temel etkisi, cisim Yukarıdaki kavramları aşağıdaki şekil üzerinde
Raunt

üze­rinde hız değişikliği yaratmasıdır. Eğer cisim hızını özetleyelim.

değiştirmeden hareket ediyorsa sabit hızla hareket
ediyor demektir. �

Konu başlangıcında harekette kullanacağımız bazı

������ �� ����� �
��
temel kavramları hatırlayalım. ���������� � �
��
�������������� �������������
������������� ��� ���������
����������
� � �
�� �
Yörünge ��
���������������� ����������������
Hareket eden cismin izlediði yolun þekline denir.
����������������� �����������������
Ýzlenen yol doðrusalsa, doðrusal hareket, çember ise ������������������ �����������������
���� ����
çembersel hareket adýný alýr.

Doðrusal eðrisel çembersel DİKKAT: Cismin son konum vektöründen ( x L) ,

ilk konum vektörünü ( x K) çıkartırsak yer değiştirme
vektörünü buluruz.
Konum ( ) �

Hareketlinin, herhangi bir anda bulunduðu yerdir ve � �

��� ��
göreli bir büyüklüktür. Çünkü referans seçilen noktaya 3x = x L – x K
göre konum farklı tanımlanabilir. Orjin seçilen nokta ile
cismin bulunduðu noktayý birleþtiren vektöre konum � � �
���
vektörü denir.

56
Hız
Hız olarak tanımladığımız kavram "Vektörel Hız" ve
"Skaler Hız" olarak iki grupta incelenir. Hız ya da vektörel
hız, bir hareketlinin birim zamanda gerçekleştirdiği yer
değiştirme olarak tanımlanır. Yer değiştirme kavramı
vektörel bir büyüklük olduğu için hız kavramı da vektörel
bir büyüklüktür.
Düzgün Doğrusal Hareket
Doğrusal bir yörünge üzerinde hareket eden bir
cisim eşit zaman aralıklarında eşit miktarda yol alıyorsa
bu cisim sabit hızla hareket ediyor olarak tanımlanır.
Aşağıdaki şekilde görünen araç her t sürede x kadar
yol alarak ilerlemektedir. Bu hareketliye ait grafik ise
yanında çizilmiştir.

Skaler hız olarak tanımlanan kavram ise, hareket- �

�
linin birim zamanda aldığı yola göre hesaplanır. Bazı
kaynaklarda "sürat" olarak tanımlanır. ��� �� � �� ��� ���
�����

��
��
�
Ortalama Vektörel Hýz � �����
� �� ��
3x Toplam yer deðiþtirme
v ort = =
3t Toplam zaman
Eğer bu hareketli her x yolunu daha kısa sürede
almış olsaydı daha hızlı hareket edecekti ve konum – zaman
grafiği aşağıdaki gibi olacaktı.

�����
Ortalama Skaler Hýz (Sürat)
�����
Raunt

�� �����
Toplam alý nan yol
v ort =
Toplam zaman ��
�
L 40 m
M �����
�
� �� ��
30 m 50 m

K
Konum-zaman grafiklerinde grafiğin eğimi hare-
ketlinin hızını verir ve bu eğim değeri aşağıdaki gibi
Bir araç K noktasından L ye 2 saniyede L den M hesaplanır.
ye 3 saniyede geliyor.
Bu aracın ortalama hızı �����

→ 50
v ort = = 10 m / s (Vektörel) ����
2+3
����������������
Ortalama skaler hızı ise �
����
��
30 + 40 � �����
vort = = 14 m / s (Skaler) �
2+3
∆x x –x
olacaktır. tan a = = son ilk = v
∆t ∆t

57
 Konum-zaman grafiğinden elde ettiğimiz değerle 3. Cisim daha büyük bir hızla (–2x) konumundan aynı
cismin hız-zaman grafiğini aşağıdaki gibi çizebiliriz. yönde harekete geçerse grafikler aşağıdaki gibi
değişecektir.
���
�
�
�
����������
��� �� � �� ��� ���
� �����
� ����� ���
Hız-zaman grafiğinin altında kalan bu alan hareket- ��
linin yerdeğiştirmesini verecektir.
�� �����
Alan = ∆ x = v .t �

Bir cismin konum-zaman ve hız-zaman grafiklerinin � � �� �� �

����� � �� �����
yorumlanmasında aşağıdaki özelliklere dikkat edelim. ��
�
���

1. O konumundan, v büyüklüğünde hızla pozitif yönde �����

harekete geçen bir cismin konum-zaman ve hız-
zaman grafikleri şekildeki gibidir. 4. Cisim negatif yönde v büyüklüğünde hızla hareket
� ederse (+3x) konumundan sonra grafikleri aşağıdaki
�
gibi olacaktır. �
��
��� �� � �� ��� ���
Raunt

����� ��� ��� �� � �� ��� ���

�� ����� ���
�� � ��
� ��
�
� � �
� �� �� ����� � �� �� �����
� � �� ��
� �
� �� �� ����� �����
2. Eğer cisim yönü ve büyüklüğü aynı olan hızla(–2x)
konumundan harekete geçerse grafikler aşağıdaki ��
gibi olacaktır. Konum-zaman grafiğinin eğiminin ve
hız-zaman grafiğinin değişmediğine dikkat edelim.
ÖRNEK: 1
�
� O 50m
L K
70m
��� �� � �� ��� ���
Şekildeki O noktasından harekete geçen bir araç
����� ��� O dan K ye 5s de, K den L ye 5 s ile gidiyor.
�� Buna göre, aracın
�� �
a) O – K arasındaki hızını bulunuz.
�
b) Tüm hareketi süresinde ortalama skaler hızını
� � �� �� �
����� � �� �� ����� bulunuz.
�� c) Tüm hareketi süresince ortalama hızını bulu-
�
��� nuz.
d) Konum – zaman ve hız – zaman grafiklerini çi-
ziniz.

58
 ÇÖZÜM: d) Aracın x – t ve v – t grafikler aşağıdaki gibi
ola­caktır.
a) Önce hareket için yönleri tanımlayalım. Doğu
����
yönünü (+), batı yönünü (–) kabul edelim.
��
(–) (+) ��
��
Cisim 5s içinde O dan K ye giderken (+) yönde
��
50m yer değiştirmiştir. Bu durumda hızı,
��
+ 50m ����
v = = + 10 m/s olacaktır. � � � � � � � � �� ��
1 5s
���
���

������

b) Araç tüm hareketi süresince toplam

���
50m + 70m = 120m

yol almıştır. Bu durumda ortalama skaler hızı, ����

� � ��
120m
v = = 12 m/s olur.
2 10s ���

Bağıl Hareket (Baðýl Hýz)

Raunt

c) Aracın ortalama hızı vektörel bir büyüklük olduğu

için önce aracın bu süredeki yer değiştirmesini Bir cismin baþka bir cisme göre (gözlemciye) yap-
bulalım. Cismin O noktasına göre ilk ve son týðý harekete baðýl hareket denir.
konumlarını yazacak olursak,
Trende oturan kiþi, yanýndaki arkadaþýný duruyor
gözlerken, yerden bakan baþka bir kiþi onu, trenin hýzý
x = 0 x son = – 20 m
ilk ile gidiyormuþ gibi görür.

→ Bir cismin, baþka bir cisme göre hýzýna bağıl hız

O
xilk = 0 denir. Baðýl hýz
L
→
xson → → →
vbaðýl = vcisim –vgözlemci

∆ x = x –x = – 20 m baðýntýsý ile bulunur. Burada işlemlerin vektörel oldu-

son ilk
ğuna dikkat edelim.
D X = – 20
� �
� ����� ������
� ��
buluruz.

Bu durumda ortalama hızı

� �
∆x – 20m ������ ������ �����
v = = = – 2 m/s olur.
3 ∆t 10s

� �
� ��������� � �����
� ��
�
������ �
������

59
1. � 3. Teknenin tam L noktasında karşı kıyıya geçmesi
için burnunu şekildeki gibi döndürmesi gerekir.
�����
Bu durumda düşey hızı 4 m/s olacak ve karşıdan
����������� ��� karşıya geçme süresi,

� 60 m
60 m genişliğindeki şekildeki nehirde akıntı yokken, t= = 15 s olacaktır.
4 m/s
K noktasından 5 m/s hızla harekete geçen tekne, ��
� �
60 m
= 12s sonra karşı kıyıda L noktasına ulaşır.
5 m/s
����� �
�� ���������
2. Eğer nehirde akıntı olursa, tekne nehirde kaldığı ���
� �
süre boyunca akıntı hızı ile sürüklenecektir. ����������� �����������

�
� � �
Yukarıdaki örneğe dikkat edersek, teknenin yere
göre hızı suya göre hızına akıntı hızı eklenerek
����������� ���
��������� bulunabilir ve yere göre hızının karşı kıyıda gös-
terdiği nokta teknenin karşı kıyıda çıkacağı noktayı
� gösterir.
Akıntı hızı v = 3 m/s ise, tekne
a
ILMI = 12s. 3m/s = 36m ����������� �����
Teknenin suya göre hızının
sürüklenerek M noktasında karşı kıyıya çıkacaktır. yatay bileşeni akıntı hızı ile
aynı büyüklükte fakat zıt
Raunt

Dikkat: Teknenin karşı kıyıya geçiş süresi akıntı

yönlüdür.
hızına bağlı değildir. Bu süre sadece nehrin
genişliğine ve teknenin bu doğrultuya paralel
�����
hız bileşenine bağlıdır.

Bu durumda teknenin suya göre ve yere göre olmak Bu durumda eğer akıntı olmasaydı tekne yatay
üzere iki tür hızdan bahsedebiliriz. doğrultuda 15s içinde 3 m/s.15s = 45m yol ala-
caktı.
����������
Bu durumda N – L arasının x' = 45m olacağını
söyleyebiliriz.
�����������
��������������

vTS = Teknenin suya göre hızıdır. Teknenin kendi

üretebildiği, hiçbir ekleme yapılmamış hızıdır.
ÖRNEK: 2:
vTY = Teknenin yere göre hızıdır. Teknenin suya
göre hızına akıntı eklenerek bulunur. Akıntı hızının büyüklüğü vA olan bir ırmakta, suya göre
Konunun başında verilen oranı burada uygula- hızının büyüklüğü vM olan bir motor, kıyıya paralel KL
yabiliriz. doğrusu boyunca K noktasında L noktasına t sürede,
�
� � L noktasından K noktasına da 3t sürede varıyor.
vM
Buna göre, oranı kaçtır?
�� vA
����������� ���
���������
��� 1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
� 3 2
IKLI ILMI IKMI
= = (ÖSS 2001)
v TS va v TY

60
 ÖRNEK: 3: ÖRNEK: 4:
������������� �����
�

�����
�
��
��

� �
�
���������� � �
���������
�� ��
� �����
��
Bir doğrusal yol boyunca aynı yerden doğuya doğru

�����
harekete başlayan K ve L gözlemcilerinin yere göre
�����
hız – zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Yatay düzlemde X, K, L, M araçları şekilde belirtildiği
Buna göre, K gözlemcisi L nin hareketi için gibi eşit büyüklükteki sırasıyla v , v , v , v
X K L M
aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşır? hızlarıyla hareket ediyor.

Buna göre, X aracındaki bir gözlemci K, L, M

A) Batıya doğru sabit hızla gidiyor. araçlarını hangi yönde gidiyormuş gibi görür?
B) Batıya doğru yavaşlayarak gidiyor.
C) Batıya doğru hızlanarak gidiyor. K nin X ten L nin X ten M nin X ten
D) Doğuya doğru yavaşlayarak gidiyor. görünen gözü görünen gözü görünen gözü
E) Doğuya doğru sabit hızla gidiyor.
A) Doğu Güney Batı
(LYS 2011)
B) Güneydoğu Güney Güneybatı
Raunt

C) Güneybatı Güney Güneydoğu

D) Kuzeybatı Kuzey Güneydoğu
ÇÖZÜM:
E) Güneydoğu Kuzey Güneybatı
������������� (YGS 2012)
�
��

�
Ç ÖZÜM:
�
� ���� ������������
� ��������

����� ����� �������

� �
�����

�� ���������
vbağıl = vgözlenen – vgözlemci
�
���������� � �
���������
= vL – vK �������
�� ��
= v – 2v �� �����
�����

= –v
�����
Batıya doğru sabit hızla gidiyormuş gibi görünür. �������

YANIT: E ���������

YANIT: B

61
Sabit Hızlı Hareket / Bağıl – Bileşik Hareket Sınav
Kodu:
S121025

TEST – 6A

1. ��������� Doðrusal yolda hareket eden 4. X d Y

bir cismin konum – zaman
grafiði þekildeki gibidir. 1 2 3 4 5 6 7 8
���
Cismin 0 – 5 saniyeler arasýn- Şekildeki konumlardan aynı anda sabit hızlarla birbirine
daki hızı kaç m/s dir? doğru harekete geçen X, Y araçları, 6t süre sonra 6
noktasında yan yana oluyor.
� � ���������
Buna göre, harekete başladıktan 8t süre sonra X
A) 4 B) 8 C) 12 D) 16 E) 20 ile Y arasındaki uzaklık kaç d dir? (Noktalar eşit
aralıklıdır.)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6

2. ��������� ���������

�� �

�� � �

� �
�� ��������� �� ���������

������� ��������
Raunt

K ve L cisimleri t = 0 anýnda x = 20 m konumunda olup

ayný doðru üzerinde hareket etmektedir. Bu cisimlerin
konum – zaman ve hýz – zaman grafikleri Þekil I ve Þekil
II de gibi verilmiþtir.

Buna göre, 10. saniyenin sonunda cisimler arasýndaki
uzaklýk kaç metre olur?

A) 50 B) 60 C) 80 D) 90 E) 110

5. –10m 0 +10 +20 +30 +40m

L K M

3. ���� Bir doðru üzerinde ha- Bir cisim, doğrusal bir yörüngede K noktasında iken önce
reket eden bir cismin, L ye, sonra da L den M ye gidiyor.
�� konum – zaman grafiði
þekildeki gibidir. Buna göre, cismin yer değiştirmesi ve aldığı yol kaç
� metredir?
Cismin, 0 – 8 s arasýnda
� ���� Yerdeğiştirme Yol
� � � � ortalama vektörel
hýzýnýn büyüklüðü kaç A) 20 30
m/s dir? B) 30 30
���
C) 30 50
5 5 7 9 15 D) 30 70
A) B) C) D) E)
4 2 2 4 4 E) 70 40

62
Sabit Hızlı Hareket / Bağıl – Bileşik Hareket Test - 6A

6. ���� 8.
�
�
��
�
�� ���� ����
� ����
�
�
� � �

���

Þekilde K, L, M, N, P araçlarýnýn yere göre hýzlarý

Konum-zaman grafikleri þekildeki gibi olan ayný verilmiþtir.
doðrusal yörüngede hareket eden K ve L araç-
larýndan L, K yi kaçýncý saniyede yakalar? K, L, M, N araçlarýndan hangileri P yi batýya gidiyormuþ
gibi görür?
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
A) K ile L B) M ile L C) M ile N
D) Yalnýz K E) Yalnýz M

9. � Bir atlet uzun kenarý a, kýsa

kenarý b olan dikdörtgen biçi-
mindeki bir bahçenin çevre-
� sinde þekilde gösterilen yönde
Raunt

koþmaktadýr.
� �
Atlet K noktasýndan L ye geldiði anda, ortalama skaler
hýzý, ortalama vektörel hýz büyüklüðünün 1,5 katý olu-
7. ����� a
yorsa oranı kaçtýr?
b
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

� �
�� ��
����

→ → 10. �
��
K ve L cisimlerinin yere göre hýzlarý þekildeki v ve v
K L
dir. ��� ��
��
Kuzeye doðru hareket eden bir M cismine göre L nin
→ � �
hýzý doðuya doðru v olduðuna göre, �
��
→
I. M nin K ye göre hýzý 2 v dir. ������� ��������
II. M nin yere göre hýz büyüklüðü 2v dir.
K ve L cisimlerinin yere göre hýz vektörleri , Þekil I de
III. L ye göre K ve M nin hýzlarý ayný yönlüdür.
gösterilmiþtir.

yargýlarýndan hangileri doðrudur?
K nin L ye göre hýz vektörü Þekil II de numaralandýrýlmýþ
vektörlerden hangisidir?
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III
D) I ve II E) I, II ve III A) I B) II C) III D) IV E) V

63
Sabit Hızlı Hareket / Bağıl – Bileşik Hareket Test - 6A

11. Aynı doğrultu üzerindeki X, Y,Z hareketlilerinden bir Y
hareketlisinin X e göre hızı batıya doğru v, Z ye göre hızı
doğuya doğru v dir.
Z hareketlisi yere göre batıya doğru 2v hızı ile gidi­
yorsa, X in yere göre hızı nedir?
13. 40 m/s lik bir hýzla güney yönünde giden A aracýndaki göz-
lemci B aracýný 20 m/s lik hýzla kuzey yönüne gidiyormuþ
gibi görmektedir.
Buna göre, B aracýnýn yere göre hýzýnýn yönü ve
büyüklüðü nedir?

A) Batıya, v B) Batıya, 2v A) Kuzeye, 20 m/s B) Kuzeye, 60 m/s

C) Doğuya, v D) Doğuya, 2v C) Güneye, 20 m/s D) Güneye, 60 m/s
E) Sıfır E) Sýfýr

Raunt

12. �
14. v � ��v
� �

��������� � �
���

Akýntý hýzý sabit ve v büyüklüðünde olan bir ýrmakta K ve

�������� L su yüzeyine býrakýlan mantar parçalarýdýr. Suya göre
hýzý 3v olan bir yüzücü akýntý ile ayný yönde yüzerse K
���������� nin yanýndan L ye t sürede gelmektedir.
� �
Ayný yüzücü ayný hýzla akýntýya ters yönde yüzseydi
Akýntý hýzýnýn sabit ve 2 m/s olduðu þekildeki nehrin X
L nin yanýndan K ye kaç t sürede ulaþýrdý?
noktasýndan suya göre 10 m/s hýzla harekete geçen kayýk
karþý kýyýya 20 saniyede ulaþýyor.
A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 3 E) 4
Buna göre, kayýðýn karþý kýyýya çýktýðý yerin Y nokta-
sýna uzaklýðý kaç metredir?
(sin37° = 0,6; cos37°= 0,8)

A) 30 B) 40 C) 90 D) 120 E) 160

64
Sabit Hızlı Hareket / Bağıl – Bileşik Hareket Sınav
Kodu:
S121026

TEST – 6B

1. Akıntı hızının her yerde aynı oldu- 3. Akıntı hızının her yerde aynı
ğu nehirde suya göre hızları şekil- ���� olduğu nehirde verilen
deki gibi verilen X ve Y yüzücüle- noktalardan yüzmeye baş­
ri karşı kıyıya kadar akıntı yönün- layan yüzücülerden yere
de DX ve DY kadar sürüklenmek- �� göre hızı vX olan X yüzücü­
tedirler. �� �� sü ile suya göre hızı vY olan
Y yüzücüsünün karşı kıyı­
ya ulaştıkları noktalar arası
uzaklık kaç birim olur?
� � � � (Birim kareler özdeştir.)
∆X
Akıntı ok yönünde olduğuna göre, oranı kaçtır?
(Birim kareler özdeştir.) ∆Y A) Sıfır B) 1 C) 2 D) 3 E) 4

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Raunt

2. ����� Doğrusal yol üzerinde

hareket etmekte olan K, 4. ��� ���
�� � L ve M araçlarına ait
� �
konum – zaman grafiği �� ��
��
şekildeki gibidir.
��
��
� �
� ����� � ����� � �����
� � �� ��
��
��� � Doğrusal bir yolda ilerlemekte olan K ve L araçlarına ait
hız – zaman grafikleri şekilde verilmiştir.

Buna göre, (0 – t) zaman aralığında, Buna göre;

I. L aracı ile M aracı arasındaki uzaklık artar. I. K ve L araçları arası uzaklık artmaktadır.
II. K aracı M yi kendisine yaklaşıyor gibi görür. II. Araçlar 5 – 10 sn arasında birbirine yaklaşmaktadır.
III. L aracı K yi önce yaklaşıyor sonra uzaklaşıyor gö- III. Araçların 0 – 10 sn aralığındaki yer değiştirmesi
rür. eşittir.

ifadelerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

65
Sabit Hızlı Hareket / Bağıl – Bileşik Hareket Test - 6B

5. �� 7. ��������� Aynı düzlemde hareket

�� etmekte olan K ve L araç-
�� �
� �� �� � larına ait konum – zaman
��
� � grafiği şekildeki gibidir.
�� ���������
� Buna göre, K aracın­
��� ��� daki gözlemci L ara­
����� ��
cının hareketini nasıl
K ve L araçları yatay düzlem üzerinde şekildeki gibi görür?
vK = 20 m/s vL = 15 m/s büyüklüğündeki hızlarla hareket
etmektedirler. �� �

Buna göre, K aracındaki durgun gözlemciye göre, L

aracının hızının büyüklüğü kaç m/s dir? A) 1 m/s hızla kendisine yaklaşıyor görür.
(cos37° = sin53° = 0,8 , cos53° = sin37 = 0,6) B) 3 m/s hızla kendisinden uzaklaşıyor görür.
C) 3 m/s hızla kendisine yaklaşıyor görür.
A) 5 B) 7 C) 10 D) 20 E) 25 D) 5 m/s hızla kendisinden uzaklaşıyor görür.
E) 5 m/s hızla kendisine yaklaşıyor görür.
Raunt

6. �
8. � � � � Akıntı hızının her yerde aynı
olduğu nehirde suya göre
hızı şekildeki gibi olan A
�
�� yüzücüsü nehrin karşı kıyı-
sına O noktasından çıkmak-
� �� ��
� � tadır.

Birbirine paralel yollarda aynı yönde hareket etmekte olan � � �

K, L ve M araçlarının bir anlık görünümleri şekildeki gibi
olup araçlar arasındaki uzaklık d kadardır. Araçlar şekilde- Suya göre hızı vC, yere göre hızı vB olan C ve B yü­
ki konumlarından geçtikten t süre sonra K ile L arasındaki zücüleri karşı kıyıya hangi noktalardan çıkarlar?
uzaklık d1, L ile M arasındaki uzaklık d2 kadardır.
B C
d > d2 > d1 ilişkisi olduğuna göre K aracının hızının A) K K
M aracının hızına oranı aşağıdakilerden hangisi ola­
B) O L
bilir?
C) L K
4 1 2 3 D) K O
A) B) 1 C) D) E)
3 2 3 4 E) M K

66
Sabit Hızlı Hareket / Bağıl – Bileşik Hareket Test - 6B

9. Bir araç önce gideceği yolun üçte birini v hızıyla, kalan 11. ���������
yolun yarısını 2v, diğer kısmı da 3v hızıyla giderek yolu
tamamlamaktadır. � K, L, M araçlarına ait
� konum – zaman grafiği
Buna göre, aracın hareket boyunca ortalama hızı kaç �� şekilde verilmiştir.
��
v dir? �
� �����
18 30 � ���
A) 1 B) C) 2 D) E) 3 �
11 11

Buna göre, araçların hızları arasındaki ilişki aşağıda­

kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) vK = vL = vM B) vM > vK > vL C) vL = vM > vK

D) vK > vL = vM E) vL > vM > vK

Raunt

10. ���������

��

��

��
� ���������
� ��
12. ��� ���
� �
��� �� ��

�� ��
Şekildeki grafikte bir araca ait konum – zaman grafiği
� �
şekildeki gibidir.
� ����� � �����
� �� �� � �� ��
Buna göre,
K ve L araçlarına ait hız – zaman grafikleri şekildeki gibidir.
I. Araç hareketi boyunca 15 metre yol almıştır. (0 – 3t) zaman diliminde K aracının ortalama hızı vK, L ara-
II. Araç hareketi boyunca yer değiştirmesinin büyüklüğü cının ise vL kadardır.
15 metredir.
III. Aracın hareket süresince ortalama hızı –1 m/s dir. vK
Buna göre, oranı kaçtır?
vL
ifadelerden hangileri doğrudur?
9 11 13
A) 1 B) C) D) E) 2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 7 7 7
D) II ve III E) I, II ve III

67
SABİT İVMELİ ����
�
����
����
�
����

HAREKET � � �
Newton'un 1. yasasını daha önce görmüştük. Bu
���
yasaya göre bir cisme etki eden kuvvetler toplamı sıfır
ise cisim durumunu korur. 2. yasa ise, net kuvvetin
����
etkisinde cismin nasıl davranacağını ortaya koymak-
� � �
tadır. 2. yasaya göre, net kuvvet etkisindeki m kütleli ����������������

bir cisim kuvvet ile doğru orantılı, kütlesi ile ters orantılı �
����
��
olacak şekilde hızını değiştirir, yani ivme kazanır.

" " � �����

F = m. a �
" "
F = m. a
" "
F = Kuvvet (vektörel) " F
a=
m = kütle (skaler) m
" "
a = ivme (hız değişimi, vektörel) " ∆v
a=
∆t
Burada yeni bir tanımla tanışıyoruz. İvme, bir cismin " "
" v son – v ilk
birim zamandaki hız değişimidir. Bu değişim, cismin hız a=
∆t
kazanması ya da kaybetmesi şeklinde olacaktır ve hiçbir
Raunt

zaman unutmayacağımız en önemli nokta, ivmenin yani

İki denklemde cismin ivmesini verecektir.
hız değişiminin sebebi kuvvettir. Aşağıdaki cisimlerin
"
uygulanan kuvvetten dolayı hızlarının nasıl değiştiğini " ∆v " m/s 2
İvmenin birimi ise a = ⇒ a= = m/s ya da
inceleyelim. ∆t s
"
" F " N
a= ⇒ a= olur.
m kg
� �
� �
� � � �
� � � �
�����������
��������������� ��������������� ����������
����������� ����������� �������������
���������������
� � ��������������
� �
� � � � ����������
� � � � ��������������� 1) Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket
�������
��������������� ��������������� vi = 0 v = at 2v = a.2t 3v = a.3t
����������� ����������� →
F

t=0 t 2t 3t
Konumuzun bundan sonraki kısmına özellikle
ivmenin hareket üzerindeki etkisini inceleyerek devam
a büyüklüğündeki sabit ivme ile düzgün hızlanan
edelim. bir aracın t zaman aralıklarındaki görünümü yukarıdaki
Aşağıda m kütleli hareketli, F büyüklüğündeki gibi olacaktır. Bu aracın konum, hız, ivme değerlerinin
net kuvvetin etkisinde t sürede hızını şekildeki gibi zamana bağlı grafikleri aşağıdaki gibidir.
değiştirmiştir. Bu durumda cismin ivmesi;

68
Konum Hız a büyüklüğünde sabit ivme ile yavaşlayan aracın
3v = a3t
eşit zaman aralıklarında konumu yukarıdaki gibi, bu
harekete ait grafikler ise aşağıdaki gibi olacaktır.
2v = a2t
5x Konum Hız
v = at 3x
x 3v
0 t 2t 3t Zaman 0 t 2t 3t Zaman
2v
Konum-zaman Hız-zaman grafiğinin
grafiğinin eğiminin sabit eğimi ivmesinin v 5x
3x x
artması hızının sabit olduğunu gösterir.
0 t 2t 3t Zaman 0 t 2t 3t Zaman
arttığını gösterir. Altında kalan alan ise
Eğimin giderek Hız-zaman grafiğinin
aldığı yolu verir.
azalması yavaşla- sabit eğimi ivmesinin
İvme manın göstergesidir. sabit olduğunu gösterir.
Altında kalan alan ise
aldığı yolu verir.
İvme
a
∆v = 3at
0 3t Zaman
3t
0 Zaman
İvme-zaman grafiğinin altında
kalan alandan hız değişimini ∆v = –3at
hesaplayabiliriz. –a

Aşağıda ise (–) yönde düzgün hızlanan bir araç

görülüyor.
(–) yönde yavaşlayan bir aracın eşit zaman
3v = a.3t 2v = a.2t v = a.t vi = 0
aralıklarla görünümü şekildeki gibi olacaktır.
Raunt

→
F

3t 2t t t=0 v=0 v 2v 3v
→
F
Bu araca ait grafikler ise aşağıdaki gibi olacaktır.
3t 2t t t=0
Hız
Konum

t 2t 3t t 2t 3t Bu hareketliye ait grafikler ise aşağıdaki gibi olur.
0 Zaman Zaman
0
–v Konum Hız
–2v
–3v t 2t 3t
0
0 t 2t 3t Zaman –v Zaman
İvme
–2v
–3v
3t Zaman Grafik hareketlinin Grafik eğiminin
0 artı konumundan
∆v = –3at (+) yönlü oldu­
harekete başladığı ğuna dikkat ede­
–a
varsayılarak çizil- lim.
miştir.

2) Düzgün Yavaşlayan Doğrusal Hareket İvme

–at –at –at

3v 2v v v=0 a
∆v = 3at
→ Zaman
F 0 3t

ti = 0 t 2t 3t = tson

69
 Bir cisme ait olabilecek hız - zaman, ivme – zaman, konum – zaman grafiklerini aşağıdaki gibi bir arada görelim.

Cisim (+) yönde hızlanıyor Cisim (+) yönde yavaşlıyor Cisim (–) yönde hızlanıyor Cisim (–) yönde yavaşlıyor

� � � �
İvme-Zaman

� � � �

� � � �

� � � �
Hız-Zaman

� �
�
� � � � �
Konum-Zaman

� � � �

� � � �
� � � �

Grafiklerden Denklem Elde Edilmesi 

� İvme – zaman grafiklerinde
� Hız – zaman grafiğinin eğimi
grafiğin altında kalan alan
bir hareketlinin ivmesini ve- � hızdaki değişimi verir.
���� recektir. ∆v
�
" "
v son – v ilk "
�
�
� " "
∆ v = a .t
���� tanα = = a
∆t
� � " " "
� vson = vilk + at 1 
� Konum – zaman grafi-
ğinin eğimi hareketlinin
Grafiğin altında kalan taralı alan ise bize hareketlinin �� hızını verir. Fakat bu
aldığı yolu verecektir. grafikte zaman geçtikçe
grafiğin eğimi artmak-
" " 1" 2 �� ��
∆ x = vilk .t + a t 2 � tadır.
2 � �� ��
Raunt

Bu da bize cismin
hızlandığını gösterir.
"
Uyarı: Cisim v ilk hızını değiştirmeden hareket etseydi d1 doğrusunun eğimi
" "
v .t kadar yol alacaktı. a ivmesinden dolayı t
cismin t2 anındaki hızını, d2 doğrusunun eğimi ise
ilk
cismin (t1 – t3) zaman aralığındaki orta­lama hızını
1" 2
sürede at kadar fazla yol almıştır. Tüm sabit verir.
2
ivmeli harekterde cisimler ivmelerinden dolayı t  �
1
sürede at 2 kadar az ya da çok yol alır. Duruştan harekete geçen
2 ��
sabit ivmeli bir cismin
��
eşit zaman aralıklarında
1 . ve 2 . denklemlerinin birleştirilmesinden
�� aldığı yol x, 3x, 5x, 7x ...
aşağıdaki zamansız hız denklemi elde edilir.
� şeklinde değişir.
� �� �� ��
� �
v s2 = v i2 " 2 a D x � �� �� ��

70
 ÖRNEK: 1 ÖRNEK: 2
50 m/s lik sabit hızla gitmekte olan bir kamyon ����
kırmızı ışıkta durmakta olan bir otomobilin
yanına geldiği anda yeşil ışık yanıyor ve otomobil �
5 m/s 2 lik ivme ile aynı yönde hızlanmaya
� �����
başlıyor. � �� ��
��
Kamyon ile otomobilin hızları birbirine eşit
olduğu anda aralarındaki uzaklık kaç m dir?
Doğrusal bir yolda t = 0 anında hızı v olan bir
aracın, t anında hızı –v dir.
A) 125 B) 250 C) 300 D) 400 E) 500
Aracın ivme – zaman grafiği şekildeki gibi
olduğuna göre, 3t anındaki hızı kaç v dir?

A) –v B) v C) –2v D) 2v E) 3v

Ç ÖZÜM:
Kamyonun hızı sabit olduğundan otomobil 50
m/s hıza ulaştığında hızları birbirine eşit olur.
Ç ÖZÜM:
İlk hızsız olarak harekete başlayan otomobilin İvme – zaman grafiğinin altındaki alan aracın
hızı; hızındakı değişimi verir.

v = a.t Buna göre;

Raunt

50 = 5.t –at = –v – v

t = 10s de 50 m/s ye ulaşır. – at = –2v

Bu zaman içerisinde iki aracın da aldığı yollar; at = +2v dir.

Kamyon için, Otomobil için, ����

1 2
X1 = v.t X2 = at
2 �

1 � �����
X1 = 50.10 X2 = .5. (10) 2 � �� ��
2 ��
X1 = 500 m X2 = 250 m

İki araç arasındaki uzaklık ise,

Grafiğin altındaki toplam alan;
X = X1 – X2
–at + 2at = at
X = 500 – 250
bu durumda aracın 3t anındaki hızı,
X = 250 m
v + 2v = +3v olur.
YANIT: B
YANIT: E

71
Sabit İvmeli Hareket Sınav
Kodu:
S121027

TEST – 7A

1. 4. ����� Konum – zaman grafiði

v
������� ����� þekildeki gibi olan bir ha­
reketli ile ilgili olarak aþa-
�� ��
ðýdaki yargýlardan hangisi
�
� doðrudur?

� ���� � ���� �
�� �� �� �� �� �����

t = 0 anýnda yan yana bulunan K ve L araçlarýna ait sıra-

A) t1 – t2 aralýðýnda hýzý ve ivmesi ayný yönlüdür.
sıyla hız–zaman ve konum–zaman grafiği şekildeki gibi
verilmiştir. B) t1– t2 aralýðýnda hýzlanmaktadýr.
C) t2 anýnda en büyük hýzýna ulaþmýþtýr.
t = 10s anýnda araçlar arasýndaki uzaklýk kaç metre­ D) t2 – t3 aralýðýnda hýzý ve ivmesi ayný yönlüdür.
dir?
E) t2 – t3 aralýðýnda hareketli yavaþlamaktadýr.
A) 240 B) 200 C) 160 D) 60 E) 0

2. ���

t = 0 anýnda yan yana

�
� olan K ve L araçlarýnýn
� hýz – zaman grafikleri
þekildeki gibidir.
� �����
� �� ��
Raunt

��

Araçlar arasýndaki uzaklýk t anýnda x kadar ise, 3t

anýnda ne kadardýr?

1 2 3
A) x B) x C) x D) 4x E) 5x
2 3 2

3. ���������
5.
� � � � � � ���������
� �� ��� ��� ��� ��� v
� �� �� ��������
������� ��������


Þekil I deki doðru üzerinde hareket eden bir cismin hýz –
zaman grafiði Þekil II deki gibidir.
t = 0 anýnda yan yana bulunan K ve L araçlarýnýn
Cisim t = 10s ve t = 20s anlarýnda O ve P noktalarýnda hýz–zaman grafikleri þekildeki gibidir.
olduðuna göre, t = 0 anýnda nerededir?
t = 10 s anýnda araçlar arasýnda 300 m uzaklýk
A) K noktasýnda B) L noktasýnda bulunduðuna göre, K aracýnýn ivmesi kaç m/s2 dir?
C) L ile M arasýnda D) M nokasýnda
E) N noktasýnda A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 10

72
Sabit İvmeli Hareket Test - 7A

6. ��� 9.
� � �

��
Þekildeki K noktasýnda durmakta olan bir araba, düzgün
� ����� hýzlanmaya baþladýktan 2t süre sonra L, 3t süre sonra da
� �� �� ��
M noktasýndan geçiyor.
��
KL
Bir cismin hýz – zaman grafiði þekilde verilmiþtir. Buna göre, oraný kaçtýr?
LM

Bu cismin 0 – t zaman aralýðýndaki ortalama hýzýnýn 1 2 4 4
A) B) C) D) E) 2
büyüklüðü 40 m/s olduðuna göre, 0 – 4t zaman 2 3 5 3
aralýðýndaki ortalama hýzý kaç m/s dir?

A) 15 B) 20 C) 30 D) 40 E) 60
10. ��� ���

�� ��
�
� �
�
� �
7. � � � ����� �����
�� ��
� �� ��� � �� ���
�� ��
Ayný doðrultuda hareket eden K ve L araçlarýnýn hýz – zaman
Durmakta olan þekildeki K ve L cisimleri sýrasýyla 3a ve grafikleri þekillerde verilmiþtir.
a ivmeleriyle ayný yönde hýzlanýyorlar.
Raunt

Hangi zaman aralýklarýnda bu araçlarýn ivme vektörleri

x ters yönlüdür?
1
K cismi L cismine M noktasında yetiþtiðine göre
oraný kaçtýr? x
2
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III
1 1 D) I ve III E) I, II ve III
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
3 2

11. ��� Doðrusal bir yolda hareket

eden aracýn hýz–zaman grafiði
�
þekildeki gibidir.
8. ���
� �����
� � �� �� ��
���
� � ��
��

�
Buna göre,
� �����
��
� �� ��� I. Toplam yerdeðiþtirme sýfýrdýr.
II. t ve 3t anlarýnda harekete baþladýðý noktanýn en
uzaðýndadýr.
Hýz – zaman grafikleri þekildeki gibi olan K, L araçlarý III. 0–2t ve 2t–4t aralýklarýndaki ivme vektörleri zýt yönlü-
bir doðru boyunca hareket etmekte olduðuna göre, dür.
hangi zaman aralýklarýnda K aracý L aracýný hýzla-
nýyormuþ gibi görür? yargýlarýndan hangileri doðrudur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III

73
Sabit İvmeli Hareket Test - 7A

12. 2)
a(m/s 14. ����������� Düz bir yolda baþlangýç
konumlarý ayný olan K
ve L hareketlileri dur-
� �� gun halden harekete
2 � baþlamýþlardýr.
�

t(s) � � ��������
0 5 10 � ��

��
Bir cismin ivme-zaman grafiði þekildeki gibidir.

Cismin 5. saniyede hýzý sýfýr olduðuna göre, 10. sa­ Hareketlilerin ivme–zaman grafikleri þekildeki gibi
niyede t = 0 anýndaki konumuna uzaklýðý kaç metre olduðuna göre,
dir?
I. II. bölgede araçlar birbirlerine yaklaþmaktadýr.
A) Sýfýr B) 5 C) 10 D) 20 E) 40 II. L hareketlisi hiç yön deðiþtirmemiþtir.
III. Hareketliler sürekli birbirlerinden uzaklaþmaktadýr.

yargýlarýndan hangileri doðrudur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
Raunt

15. ���� Doðrusal yörüngede hare-

ket eden ve ivme – zaman
grafiði þekildeki gibi olan bir
13. ������� � cismin t = 0 anýndaki hýzý sýfýr
t1 anýndaki hýzý 20 m/s dir.
� �� ���
� � �����
������������������������������� �� ��� ���
�
� ���� Cismin II. ve III. zaman aralýklarýndaki ortalama hýzlarý
������������������������������ kaçar m/s dir?
��
�� II III

Bir doðru üzerinde hareket eden ve t = 0 anýndaki hýzý A) 25 25 ile 30 arasında

v0 = 8 m/s olan cismin (0 – 10s) zaman aralýðýndaki
B) 25 ile 30 arasında 30
ivme – zaman grafiði þekildeki gibidir.
C) 20 ile 25 arasında 30 dan büyük
Buna göre, hangi aralýkta alýnan yol en büyüktür?
D) 25 30
A) I B) II C) III D) IV E) V E) 20 ile 25 arasında 25 ile 30 arasında

74
Sabit İvmeli Hareket Sınav
Kodu:
S121028

TEST – 7B

1. 3. ����
� �

��
� � �
�
Doğrusal yörünge üzerinde hareket etmekte olan X aracı
� ���������
K noktasından v hızıyla geçiyor. X aracı düzgün hızlana- � �� ��
rak KL arasını a ivmesiyle 2t sürede, LM arasını ise 2a ��
ivmesiyle 3t sürede almaktadır.

X aracının L noktasındaki hızı 3v olduğuna göre, KL Doğrusal bir yörüngede durmakta olan araca ait ivme –
arasındaki uzaklığın, LM aralığındaki uzaklığa oranı zaman grafiği şekildeki gibidir.
kaçtır?
Aracın t anındaki hızı v olduğuna göre 3t anındaki hızı
1 2 1 4 3
A) B) C) D) E) kaç v dir?
9 9 3 9 2

3 5
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 2
Raunt

2. �����������

4. �����
��

�� �

� � ���������
� �� ��� �� �
� ���������
� �� �� ��
Doğrusal bir yörüngede hareket etmekte olan araca ait
Doğrusal bir yörüngede durgun halden harekete başlayan konum – zaman grafiği şekildeki gibidir.
araca ait ivme – zaman grafiği şekildeki gibidir.
Buna göre, araç hangi aralıklarda hızlanan hareket
Araç 0 – t aralığında x kadar yol aldığına göre 3t – 4t yapmıştır?

aralığında kaç x yol almıştır?
A) I ve IV B) III ve V C) Yalnız I
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 D) II ve III E) I ve V

75
Sabit İvmeli Hareket Test - 7B

5. �� �� ����� 7. �������

�� �

� � � ��

A noktasından 5v hızıyla geçen araç sabit ivmeyle yavaş- �� �

layarak B noktasından 2v hızıyla geçerek C noktasında
durmaktadır. �

Aracın A’dan B’ye gelme süresi t1, B’den C’ye gelme � ���������
t � �� �� ��
süresi t2 olduğuna göre 1 oranı kaçtır?
t2 Doğrusal yörünge üzerinde hareket etmekte olan K ve L
araçları başlangıçta yan yanadır.
3 4 3 2
A) B) C) 1 D) E)
2 3 4 3 Buna göre, K ve L araçlarına ait;

I. 0 – t zaman aralığında birbirinden uzaklaşmaktadır.

II. Araçlar 4t anında yanyanadır.
III. Araçlar arasındaki uzaklığın en fazla olduğu an 2t
anıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
Raunt

8. ��������

6. ���������
�� �

��

� �

� ���������
�
� ���������
� �� ��� �� �
Konum – zaman grafiği şekildeki gibi olan bir araç
için; Yatay yolda durgun olan X, Y ve Z araçlarına ait ivme –
zaman grafikleri şekildeki gibidir.
I. Araç I. aralıkta hızlanmıştır.
II. Araç II. aralıkta yön değiştirmiştir. Buna göre, t anında Y aracının Z aracına göre hız bü­
III. Araç III aralıkta hızlanan hareket yapmıştır.
yüklüğü v1, Z aracının X aracına göre hız büyüklüğü
v
yargılarından hangileri doğrudur? v2 olduğuna göre, 1 oranı kaçtır?
v2

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
D) I ve II E) I ve III 4 2

76
Sabit İvmeli Hareket Test - 7B

9. ������� 11. ����������� Bir araca ait ivme – za-

man grafiği şekildeki
��
gibidir.

�
�

� ���������
� �� �� � ���������
�

Grafikteki a ve t büyüklükleri bilindiğine göre,

� � � � � �
S noktasından ilk hızsız harekete başlayan bir araca ait I. Aracın 0 – t aralığındaki yer değiştirmesi
hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. II. Aracın t anındaki hızı
III. Aracın 0 – t aralığındaki hız değişimi
Araç t anında E noktasında olduğuna göre, 2t ve 3t
anında nerede bulunur? niceliklerinden hangileri kesinlikle bulunur?
(Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2t 3t D) II ve III E) I, II ve III
A) R – H arasında A – T arasında
B) R noktasında H noktasında
C) R noktasında H – A arasında
D) H noktasında A – T arasında
E) A noktasında T noktasında
Raunt

10. � Çembersel yörüngenin S

noktasından durgun hal- 12. �������
den ok yönünde a teğet-
sel ivmesiyle harekete
�
başlayan bir hareketli t �
� �
süre sonra E noktasında
� �� ���������
bulunmaktadır. � ��

�
Hareketli aynı noktadan aynı yöne doğru 2a teğetsel
ivmesiyle harekete başlasaydı t anında nerede olur­
du?
(Hareketlinin yol boyunca ivmesi sabittir.)
A) S noktasında B) S – E arasında
C) E noktasında D) N noktasında
E) A noktasında
��
�
Aynı noktadan, doğrusal yörüngede harekete başlayan K
ve L araçlarına ait hız – zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Araçlar arasındaki uzaklık t anında x kadardır.
Buna göre, araçlar arasındaki uzaklık 3t anında kaç
x tir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

77
Sabit İvmeli Hareket Sınav
Kodu:
S121029

TEST – 7C

1. ��������� Bir araca ait hız – 4. ���������

zaman grafiği şekil-
�� deki gibidir. ��

���������
�� � ���������
� �� ��
Buna göre, araç hareketinin son saniyesinde kaç
metre yol almıştır? Konum – zaman grafiği şekildeki gibi olan araç için,

A) 2 B) 4 C) 8 D) 12 E) 16 I. 0 – t aralığında hızlanmıştır.
II. t anında yön değiştirmiştir.
III. 2t – 3t aralığında sabit hızla gitmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2. Bir araç doğrusal bir yörünge üzerinde v hızıyla giderken D) II ve III E) I, II ve III
a ivmesiyle yavaşlayarak t sürede durmakta ve bu sürede
x kadar yol almaktadır.

Buna göre, araç 2v hızıyla giderken 2a ivmesiyle t

süre hızlanırsa kaç x kadar yol alır?
Raunt

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

3. ������� 5. ���

� �� �� �� �� �
� ���������
�
�
��
� ����
� ��
Hız – zaman grafiği şekildeki gibi olan araç için,
Aynı noktadan harekete başlayan K ve L araçlarının
I. t ve 3t anında yön değiştirmiştir. hız – zaman grafiği şekildeki gibidir. L aracı t anında a
II. 2t anında yön değiştirmiştir. ivmesiyle yavaşlamaya başladığı anda K aracı ise 2a
III. 4t anında başlangıç noktasındadır. ivmesiyle hızlanmaktadır.

yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, L aracı durduğunda araçlar arasındaki

uzaklık kaç v.t olur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
9 7 5 3 1
D) I ve III E) I, II ve III A) B) C) D) E)
2 2 2 2 2

78
Sabit İvmeli Hareket Test - 7C

6. ����� Doğrusal yörünge üzerinde 8. ���������

hareket etmekte olan bir
� araca ait konum – zaman
grafiği şekildeki gibidir. ��
�
�
� ���������

� �����
� �
���
Buna göre, 0 – t aralığında aracın hareketi için aşağı­
dakilerden hangisi doğrudur?
K ve L araçları başlangıçta yan yana olup hızları grafikteki
A) +x yönünde hızlanmıştır. gibi değişmiştir.
B) –x yönünde yavaşlamıştır. Buna göre, araçlar arasındaku uzaklık 5. saniyede kaç
C) +x yönünde sabit hızla gitmiştir. metredir?
D) –x yönünde hızlanmıştır.
E) +x yönünde yavaşlamıştır. A) Sıfır B) 20 C) 40 D) 60 E) 100
Raunt

7. Şekilde A ve B araçlarına ait

9. �����
�����
� konum – zaman grafiği ve-
rilmiştir. ��
�
�
�

� �����
�
�����
� � ��
Buna göre,
Şekilde bir araca ait konum – zaman grafiği verilmiştir.
I. Araçlar 0 – t aralığında zıt yönde hareket etmekte-
dir.
Aracın başlangıçtaki hızının büyüklüğü v, t anındaki
II. Araçlar t anında yanyanadırlar.
v1, 2t anındaki ise v2 olduğuna göre bunlar arasın­
III. A aracı hızlanırken B aracı yavaşlamıştır.
daki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
yargılarından hangileri doğrudur?


A) v = v1 = v2 B) v2 > v1 > v C) v > v1 > v2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III D) v > v1 = v2 E) v1 > v2 = v

79
Sabit İvmeli Hareket Test - 7C

10. ��������� Şekildeki grafik bir 12. �����

aracın konumunun
zamana bağlı deği-
� şimini vermektedir. ��

� ���������
� �� �

Buna göre, � �� ���

�����
I. Aracın t anındaki hızı sıfırdır. �
II. Araç 0 – t zaman aralığında yavaşlamıştır.
III. Araç 2t anında başlangıç konumundadır. Grafikte bir araca ait konum – zaman grafiği verilmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, bu araca ait hız – zaman grafiği aşağıda
verilenlerden hangisi olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III �� � �� �

� �� ��� � �� ���
� � � �
�� � �� �

� �� ���
Raunt

���
� ��
� � � �
�� �

� �� ���
11. ����� � �

� ���������

��
� �� ���

Şekilde doğrusal bir yolda hareket eden bir araca ait

konum – zaman grafiği verilmiştir.

Buna göre, aracın I, II ve III bölgelerindeki hareketi için

aşağıdakilerden hangisi doğru olarak verilmiştir?

I II III
A) Hızlanan Hızlanan Yavaşlayan
B) Hızlanan Yavaşlayan Hızlanan
C) Yavaşlayan Hızlanan Yavaşlayan
D) Yavaşlayan Yavaşlayan Yavaşlayan
E) Hızlanan Yavaşlayan Yavaşlayan

80