9.
Ünite / KALITIM
Temel Kavramlar
� Mendel dihibrit çaprazlama so-
nuçlarını değerlendirerek son
yasası olan “Bağımsız Dağılım
Yasası” nı ortaya koymuştur.
� Bağımsız dağılım yasasına göre,
gamet oluşumu sırasında farklı
karakterleri denetleyen alel genler
birbirinden bağımsız olarak ayrılır.
� Mendel yasası bağımsız genler
için geçerlidir.
� Çekinik fenotipli bir bireyin geno-
tipi kesinlikle bellidir ve homozi-
got çekiniktir (aa).
184
7. Kan plazmasında A, B ve Rh antikorlarını 10. AB kan grubundaki bir bireyle ilgili,
bulunduran bir anne ile alyuvar zarında A I. Alyuvar zarında A ve B antijenleri bulu-
ve Rh antijenlerini bulundurup B antijeni nur.
bulundurmayan bir babanın çocuklarının
II. 0 kan grubunda çocuğu olamaz.
genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz? III. Kanından elde edilen serumda A ve B
A) B0Rr B) 00rr C) A0Rr antikorları bulunur.
IV. Annesinin genotipinde 0 geni bulunamaz.
D) 00Rr E) A0rr
yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV
D) I, II ve III E) I, II ve IV
11. Aşağıdaki soyağacında AB0 sisteminde çe-
8. Aşağıdaki soyağacında bir aileye ait iki çocu-
kinik fenotipli tüm bireyler koyu renkli olarak
ğun kan grubu fenotipleri verilmiştir.
verilmiştir.
: Dişi
1 : Dişi
: Erkek : Erkek
AB 0 2 33
1 2 3
Buna göre numaralı bireyler ile ilgili,
Soyağacına göre 3. çocukla ilgili, I. 1 numaralı bireyin genotipi A0 dır.
I. Alyuvarlarında kan grubu ile ilgili antijen Palme Yayınevi II. 2 numaralı birey heterozigot genotiptedir.
bulunma ihtimali, bulunmama ihtimalinden III. 3 numaralı bireyin genotipi 1 ve 2 numaralı
fazladır. bireyler ile aynıdır.
II. Plazmasında B antikoru bulunma ihtimali yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
1
’tür. dur?
4
III. Kan grubu bakımından annesi ile aynı ge- (Rh faktörünü ihmal ediniz).
notipte olma ihtimali yoktur. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
ifadelerinden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
12. ARh+ fenotipindeki bireylerin kan grubu ile
ilgili sahip olabileceği,
a. genotip,
b. alyuvar zarındaki antijen,
9. Kan plazmasında A antikoru bulunduran c. plazmadaki antikor
bireyle ilgili,
çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
I. B kan grubundadır. olarak verilmiştir?
II. Alyuvar zarında A antijeni bulunamaz.
a b c
III. Kan grubu genotipi heterozigot olamaz.
A) 4 1 2
yargılarından hangileri kesin olarak doğru- B) 2 2 2
dur?
C) 6 1 2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) 4 2 1
D) I ve III E) II ve III E) 2 2 1
1. E 2. C 3. D 4. B 5. E 6. E 7. A 8. A 9. B 10. A 11. D 12. D
 9.Ünite / KALITIM

Kan Grupları Temel Kavramlar

6. TEST
� Baskın fenotipli bir bireyin geno-
tipi tam olarak bilinemez (AA ya
1. ABO ve Rh sistemi ile ilgili, 4. B kan grubundaki anne ve babanın AB0 da Aa).
I. ARh+, sistemi bakımından çocuklarında görüle-
II. ABRh–, bilecek fenotip ve genotip çeşidi sayısı en
III. ORh+ fazla kaçtır?
fenotipine sahip bireylerin alyuvarında bu-
Genotip çeşidi Fenotip çeşidi
lunan antijen çeşitleri arasındaki ilişki aşa-
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak veril- A) 1 2
miştir? B) 2 3
A) I > II > III B) II > I = III C) I = II > III C) 2 2
D) I > III > II E) II > I = III D) 2 4
E) 3 2
2.
Serumla çökelme durumu
Kan grubu
anti–A anti–B 5. Aşağıdaki soyağacında, bireylerin kan grupla-
0 – I rının fenotipleri verilmiştir.
A II – : Dişi
A B B A � Baskın fenotipli bir bireyin ge-
AB + III : Erkek
1 2 3 4 notipini belirlemek amacıyla aynı
karakter bakımından homozigot
B IV +
çekinik bireyle çaprazlamasına
AB A B AB kontrol (geri) çaprazlama denir.
(+: Çökelme var, –: Çökelme yok)
5 6
Kan gruplarının anti–A ve anti–B içeren se-
rumlarıyla çökelme durumlarını gösteren
Palme Yayınevi

B AB
yukarıdaki tabloda, numaralı kısımlara gel- 7
mesi gerekenler aşağıdakilerden hangisin-
de verilmiştir? Buna göre soyağacında numaralandırılmış
I II III IV bireylerden hangilerinin kan gruplarının
A) – + + – homozigot olma olasılığı vardır?

B) – + – + A) 1 ve 3 B) 2 ve 4
C) + – – +
C) 1, 2, 3 ve 4 D) 2, 4, 5 ve 6
D) – + + +
E) + – – – E) 1, 3, 5, 6 ve 7

3. Aşağıda üç farklı ailenin kan grubu genotipleri

1
verilmiştir. 6. Bir bireyin ürettiği spermlerin sinde
2
Aile no Anne Baba B geni bulunduğuna göre ilgili birey,
I BORr ABrr I. A,
� Bezelyelerde mor çiçek rengi
II BORr BORr II. B, baskın (M), beyaz çiçek rengi ise
III ABrr BBRR III. AB, çekiniktir (m). Mor çiçekli bir be-
zelyenin, beyaz çiçekli bir bezelye
Bu ailelerin BRh+ fenotipinde bir çocuğa IV. 0 ile çaprazlanması sonucunda
sahip olma ihtimallerinin çoktan aza doğru kan gruplarından hangilerine sahip olabi- oluşan döllerin hepsi mor çiçekli
sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde veril- ise mor çiçekli atanın homozigot
lir? (MM) olduğu; yarısı mor, yarısı
miştir?
beyaz çiçekli ise mor çiçekli ata-
A) I ve II B) I ve III C) II ve III nın heterozigot (Mm) olduğu an-
A) II – III – I B) I – III – II C) III – II – I
D) II ve IV E) III ve IV laşılır.
D) II – I – III E) III – I – II

185
 9.Ünite / KALITIM

Kan Grupları Temel Kavramlar

7. TEST
� İnsanlarda MN kan grubundan
sorumlu genler arasında eş bas-
1. B kan grubundan bir anne ile kan grubu bilin- 4. (~)B0Rr x A0Rr(}) kınlık görülür.
meyen bir babanın ilk çocukları anne ile aynı
Yukardaki çaprazlama sonucunda ABRh+
kan grubuna sahiptir.
fenotipinde bir kız çocuğunun doğma ihti-
Buna göre babanın AB0 sisteminde sahip mali kaçtır?
olabileceği genotip çeşidi sayısı kaçtır? 1 3 1
A) B) C)
8 3 8 3 16
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 D) E)
16 32

5. Bir öğrenci 0 kan grubundaki bir bireyden elde

ettiği antikorlardan hangisinin anti–A hangisi-
nin anti–B olduğunu bilmediği için anti–X ve
2. Aşağıdaki soyağacında yer alan dört bireyin anti – Y olarak adlandırmıştır. Daha sonra bu
farklı kan grubunda olduğu bilinmektedir. antikorları annesi, babası ve 1. kardeşinden
� Mendel tüm kalıtsal karakterlerin
aldığı kan örneklerinin üzerine ayrı ayrı dam- iki alel gen tarafından kontrol edil-
A B latarak aşağıdaki tablodaki sonuçları elde et- diğini düşünüyordu. Mendel’den
: Dişi
miştir. sonra yapılan çalışmalarda bazı
: Erkek
karakterlerin ikiden fazla alel gen
Çökelme reaksiyonları tarafından kontrol edildiği sonu-
Kan örneği cuna ulaşıldı.
Anti–X Anti–Y
Eda Ali Anne Çökelme var Çökelme yok
Buna göre, Baba Çökelme var Çökelme var

I. Anne A0, baba B0 genotipindedir. 1. kardeş Çökelme yok Çökelme var

Palme Yayınevi

II. Ali’nin alyuvarlarında A ve B antijenleri- Tablodaki sonuçlara göre aşağıdaki yo-

1 rumlardan hangisi yapılamaz?
nin bulunma ihtimali ’tür.
4
A) Bu öğrencinin ikinci kardeşi 0 kan grubun-
III. Eda’nın heterozigot genotipe sahip olma
3 da olamaz.
ihtimali ’tür.
4 B) Annesi ve birinci kardeşi arasında kan alış
IV. Üçüncü kardeşlerinin babanın kan grubu- verişi olamaz.
1
na sahip olma ihtimali ’tür. C) Babanın alyuvar zarında A ve B antijenleri
4
yorumlarından hangileri yapılabilir? bulunur.
1 � Bir popülasyonda aynı karaktere
D) Annenin 0 genotipinde olma ihtimali ’dir. etki eden ikiden fazla alelin bulun-
A) I ve IV B) II ve III C) I, II ve IV 2
E) Birinci kardeşinin genotipi AB olamaz. ması durumuna çok alellik denir.
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
6. İnsanlarda,
I. 0Rh+,
II. BRh–,
3. ABRh– kan grubundaki bir bebeğin annesi III. ARh+,
ARh+ kan grubundadır. IV. ABRh–,
fenotipindeki bireylerin sahip olabilecek-
Buna göre bebek ve babanın kan grubu ge-
leri genotip çeşitlerinin karşılaştırılması
notiplerinin birbirleriyle aynı olma olasılığı
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
kaçtır?
verilmiştir?
1 1 1
A) B) C) A) I = III > II > IV B) III > I = II > IV � Çok alellik bireyle ilgili olmayıp,
2 3 6 popülasyon ile ilgili bir kavramdır.
1 1 C) II = III > I > IV D) III > II > IV = I
D) E)
8 9
E) I > III > IV > II

187
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar 7. Üç kardeşin kan örneklerinin incelenmesi so- 9. A kan grubundaki bir çocuğun annesinin
� Bir karakterin kaç çeşit aleli olursa nucu aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz?
olsun diploit canlı bu alellerden
• Arzu’nun alyuvar zarında A ve B antijen- A) A0 B) B0 C) AB
en fazla ikisine, haploit canlı ise
bir tanesine sahiptir. leri bulunmaktadır.
D) 00 E) BB
• Yeliz’in plazmasında B antikoru, alyuvar
zarında A antijeni bulunmaktadır.
10. Aşağıda üç farklı ailenin kan grubu fenotipleri
• İpeğin plazmasında A ve B antikorları
verilmiştir.
bulunmaktadır.
I. Aile II. Aile III. Aile
Bu verilere göre Arzu, Yeliz ve Birkan’ın
kan grupları aşağıdakilerden hangisinde
verilmiştir? A Rh + B Rh+ AB Rh + A Rh – AB Rh + 0 Rh –

Arzu Yeliz İpek

� Çeşitli canlılarda çok alelli ka- 1 2 3 4 5 6
lıtıma rastlanır. Örneğin tav- A) 0 A AB A Rh – 0 Rh – A Rh + B Rh+ A Rh + B Rh–
şanlarda kürk renginin, meyve
B) AB B 0
sineğinde göz renginin, insan- : Dişi : Erkek
larda kan gruplarının kalıtımında C) 0 B AB
ikiden fazla alel gen etkili olur. Buna göre numaralandırılmış bireylerden
D) AB A 0
1
E) AB B AB hangi ikisinin evliliğinden oranında kan
8
uyuşmazlığı görülen B grubunda bir erkek
çocuğun doğma ihtimali vardır?
8. Rh– kan grubundaki bir maymuna, A) 1 ve 3 B) 1 ve 6 C) 2 ve 4
• t1 anında ilk kez, Palme Yayınevi D) 2 ve 5 E) 4 ve 6
• t2 anında ikinci kez

az miktarda Rh antijeni enjekte ediliyor.

� Bir karaktere ait n tane alelin
bulunduğu bir popülasyonda olu-
şabilecek genotip çeşidi sayısı
n.(n+1)/2 formülü ile bulunur.
Fenotip çeşidi sayısı alel gen sa-
yısına eşittir. Ancak eş baskınlıkta
bu kural geçerli değildir.
11. Aşağıda fenotipleri verilen bireylerden
Bu maymunun kanındaki Rh antikoru mik- hangisinin alyuvar zarında, kan grubu ile
tarının zamana göre değişimi aşağıdaki ilgili antijen çeşidi sayısı diğerlerinden faz-
grafiklerden hangisinde verilmiştir? ladır?
A) ARh+ B) ABRh+ C) 0Rh–
A) B)
Kandaki Rh Kandaki Rh D) BRh– E) ABRh–
antikoru miktar› antikoru miktar›

12. Aşağıdaki soyağacında iki farklı aileye ait bazı

t1 t2 Zaman t1 t2 Zaman bireylerin kan grubu genotipleri verilmiştir.
C) D)
Kandaki Rh Kandaki Rh
antikoru miktar› antikoru miktar› AARR 00rr BBrr AARR

: Difli
: Erkek

t1 t2 Zaman t1 t2 Zaman X
E)
� Örneğin tavşanlarda kürk rengi, Kandaki Rh Buna göre, X bireyinin kan grubu ile ilgili
antikoru miktar› sahip olabileceği genotip çeşidi sayısı kaç-
aralarında eş baskınlık bulunma-
yan dört farklı alel gen tarafından tır?
kalıtılır. n = 4 olduğuna göre,
10 çeşit genotip (4.5/2), bu aleller A) 4 B) 8 C) 12
arasında tam baskınlık olduğunda t1 t2 Zaman
D) 18 E) 24
4 çeşit fenotip oluşur.

1. D 2. A 3. C 4. E 5. D 6. B 7. D 8. A 9. E 10. C 11. B 12. C

188
 9.Ünite / KALITIM

Kan Grupları Temel Kavramlar

8. TEST
� İnsanlarda AB0 kan grupları çok
alelliğe örnek olarak verilebilir.
1. A kan grubundaki anne ve babanın ilk çocuk- 4. Aşağıda dört farklı ailedeki anne ve babanın
ları 0 kan grubuna sahiptir. kan grubu fenotipleri verilmiştir.
Aile no Anne Baba
Bu ailenin ikinci çocukları ile ilgili,
3 I ARh+ ARh–
I. A kan grubunda olma ihtimali 'tür.
4 II ABRh+ BRh+
1
II. Homozigot genotipte olma ihtimali 'tür.
4 III ABRh– 0Rh+
1
III. 0 genini taşıma ihtimali 'dir.
2 IV BRh– ABRh+
ifadelerinden hangileri doğrudur?
Buna göre hangi ailelerin çocuklarının ge-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II notipi her iki karakter bakımından da ho-
D) I ve III E) II ve III mozigot olabilir?
A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve IV
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
2. Aşağıdaki soyağacında kan grubu bakımın-
dan çekinik fenotipteki bireyler koyu renkli
5. Aşağıda bir ailenin kan grubu ile ilgili soyağacı
olarak verilmiştir.
verilmiştir.
1 : Dişi : Dişi

: Erkek : Erkek � ABO genlerinden A ve B genleri
A Rh + B Rh+ baskın, A ve B genleri birlikle bu-
lunduğunda eş baskın, 0 geni ise
2 3
çekiniktir (A = B > 0).
1 2 3 4
Palme Yayınevi

+
4 5
A Rh + B Rh– 0 Rh
Buna göre 4. çocuğun kan grubu bakımın-
Buna göre, numaralandırılmış bireyler aşa- dan annesi ile aynı fenotipte olma olasılığı
ğıdaki genotip çeşitlerinden hangisine sa- aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
hip olamaz?
1 1 3
A) B) C)
Birey no Genotipi 4 8 8
A) 1 A0 3 1
D) E)
B) 2 A0 16 32

C) 3 AA 6. Aşağıdaki soyağacında MN kan grubundaki

D) 4 AB bireyler koyu renkli olarak verilmiştir.
E) 5 BB
: Dişi
1
: Erkek

3.
AB A 0 A
2 3 4

5
X
M ve N alelleri eş baskın olduğuna göre, � İnsanlarda AB0 sistemi ile ilgili 4
Kan grupları ile ilgili yukarıdaki soyağacına numaralandırılmış bireylerden hangisinin çeşit fenotip (A, B, 0, AB), 6 çeşit
göre X bireyinin genotipi aşağıdakilerden genotip (A0, AA, B0, BB, AB, 00)
kan grubu diğerlerinden farklıdır? bulunur.
hangisi olamaz?
A) 1 B) 2 C) 3
A) 00 B) AA C) BB
D) 4 E) 5
D) AB E) B0

189
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar
� Kan gruplarını alyuvar hücrele-
rinin zarında bulunan antijenler
belirler.
7. 0Rh–MN fenotipindeki bir bireyin kan gru- 11. AB0 sistemi kan gruplarının fenotip ve geno-
bu ilgili üretebileceği antikor çeşitlerinin tipleri ile ilgili bazı bilgiler aşağıdaki tabloda
toplam sayısı kaçtır? verilmiştir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

� Alyuvar zarında A antijeni ta-
şıyan birey A kan grubunda, B
antijeni taşıyan birey ise B kan
grubundadır.
� Alyuvar zarında A ve B antijen-
lerini birlikte taşıyan birey
antijen taşımayan birey 0 kan
grubundadır.
Fenotip
Alyuvardaki Plazmadaki
Genotip
antijen antikor
8. Aşağıdaki tabloda Rh kan grubu ile ilgili bazı anti–A
bilgiler verilmiştir. 0 ii – ve
Alyuvar anti–B
Plazmadaki
Fenotip Genotip zarındaki
antikor A IAIA ya da IA i A anti–B
antijen
Rh AB IAIB A ve B –
Rh+ RR, Rr —
antijeni B IBIB ya da IBi B anti–A
Rh antikoru
Rh– rr — Tabloya göre aşağıdaki yorumlardan han-
oluşturabilir.
gisi yapılamaz?
Bu tabloya göre aşağıdaki yorumlardan
hangisi doğru değildir? A) Alyuvarında B antijeni bulunduran bireyin
plazmasında anti–B bulunamaz.
A) Rh– bir bireyin kanında Rh antijeni ve Rh
B) Aleller arasındaki baskınlık durumuIA = IB > i
antikoru bulunmayabilir.
şeklindedir.
B) Rh+ kan grubundaki anne ve babanın Rh–
C) Plazmasında sadece anti–A bulunduran bi-
kan grubunda çocukları olabilir. reyin genotipi kesin olarak belirlenemez.
C) Rh faktörü bakımından farklı yönde homo- D) Sağlıklı bir bireyde bu sistem ile ilgili en
zigot genotipteki anne ve babanın çocuk- fazla üç alel bulunabilir.
ları RR, ya da rr genotipinde olabilir. Palme Yayınevi E) Bu sistemde oluşan genotip çeşidi sayısı
D) Alyuvar zarında Rh antijeni taşıyan bir bi- fenotip çeşidi sayısından çoktur.
reyin fenotipi bulunurken, genotipi buluna-
maz.
12. AB0 sistemi ile ilgili aşağıdaki soyağacında eş
E) Rh– kan grubundaki anne ve babanın tüm
baskın fenotipte olan bireyler X, çekinik feno-
çocuklarının genotipi anne ve baba ile aynı
tipte olan bireyler Y ile gösterilmiştir.
olur.
1 2
: Dişi
9. Sadece B ve Rh antijenlerini içeren birey- : Erkek
lerin sahip olabileceği fenotip çeşitlerinin
3 Y 4 5
genotip çeşitlerine oranı kaçtır?
1 1 2
A) B) C)
2 1 3 3 3
D) E) X Y
4 4
Buna göre numaralı bireyler ile ilgili aşağı-
10. Farklı kan grubundaki bireyler ile ilgili aşa-
daki ifadelerden hangisi doğru değildir?
ğıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru de-
ğildir? A) 3 numaralı birey homozigot genotipte ola-
maz.
A) B → Homozigot genotipte olma ihtimali
1 B) 2 numaralı bireyin alyuvarlarında A ve B
'dir.
2 antijenleri beraber bulunamaz.
B) 0 → AB kan grubu bireyden kan alabilir.
C) 1 numaralı bireyin genotipi A0 olabilir.
C) AB → Plazmasında A ve B antikorları
D) 4 numaralı bireyin kan plazmasında A ve
AB, bulunamaz.
B antikorları beraber bulunamaz.
D) A → Alyuvar zarında A antijeni vardır.
E) 5 numaralı bireyin B0 genotipinde olma
E) B → A kan grubundaki bireye kan veremez. 1
ihtimali ’dir.
2

1. A 2. E 3. C 4. C 5. D 6. D 7. C 8. C 9. D 10. B 11. D 12. A

190
 9.Ünite / KALITIM

Eşeye Bağlı Kalıtım Temel Kavramlar

9. TEST
� Akyuvarlar tarafından üretilen ve
kanın plazmasında bulunan anti-
1. İnsanlara ait aşağıdaki özelliklerden hangi- 4. İnsanlarda X kromozomu üzerinde baskın korlar uygun olmayan kan alış ve-
si cinsiyete bağlı kalıtım göstermez? bir genle kalıtılan bir özellik ile ilgili, rişlerinde çökelmeye neden olur.

A) Kırmızı – yeşil renk körlüğü I. Bu özellik kız çocuklara hem anne hem de
B) Yapışık parmaklılık baba tarafından aktarılabilir.
C) Albinizm II. Dişi bir bireyin bu özelliği gösterebilmesi
D) Hemofili için homozigot genotipli olması gerekir.
E) Kıllı kulaklılık III. Bu özelliğe sahip bir dişi bireyin, çekinik
özelliği gösteren bir çocuğunun olma ola-
sılığı yoktur.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
2. Aşağıda X ve Y gonozomlarının üç farklı kısmı
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
harfler ile simgelenmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III

b
c
5. Aşağıdaki soyağacında kırmızı – yeşil renk
körü olan bireyler koyu renkli olarak verilmiştir.
a a
: Dişi
1 : Erkek � A kan grubundan olan bir bireyin
X Y
plazmasında B antikoru (anti–B),
“a” ile gösterilen kısım X ve Y gonozomları- B kan grubunda olan bir bire-
Palme Yayınevi

2 3 4 yin plazmasında ise A antikoru

nın homolog segmenti olduğuna göre,
(anti–A) bulunur.
I. Dişi bireylerde a’daki özellikler iki, b’deki
özellikler bir gen ile belirlenir.
5 6
II. Erkek birey c’deki genleri kız çocuğuna
aktaramaz. Buna göre numaralandırılmış dişi birey-
III. a ve b’deki özellikler hem dişi hem erkek lerden hangilerinin renk körlüğüne neden
bireylerde görülür. olan geni taşımama ihtimali vardır?

IV. Erkek birey b ve c’deki genler bakımından A) Yalnız 2 B) 1 ve 4 C) 2 ve 3

homozigot ya da heterozigot genotipte
D) 3, 5 ve 6 E) 2, 3 ve 6
olamaz.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV 6. Memeli bir canlı türünde,
I. erkek bireyin otozomlarında,
II. dişi bireyin gonozomlarında,
III. erkek bireyin gonozomlarında,
3. Hemofili olmayan anne ve babanın hemofili IV. dişi bireyin otozomlarında
bir çocukları olmuştur. taşınan genlerden hangileri tek gen ile fe-
� AB kan grubunda olan bir bireyin
Bu ailenin ikinci çocuklarının hemofili bir notipi belirleyebilir?
kan plazmasında antikor bulun-
erkek olma ihtimali kaçtır? mazken, 0 kan grubunda olan bir
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
1 2 1 1 bireyin kan plazmasında A ve B
A) 1 B) C) D) E) D) II ve III E) III ve IV antikorları (anti–A ve anti–B) bulu-
2 3 4 8
nur.

191
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar 7. Aşağıda üç farklı ailedeki anne ve babanın 10. Biri hemofili diğeri sağlıklı olan iki erkek kar-
� Kan grubunu belirlemek amacıyla renk körlüğü ile ilgili genotipleri verilmiştir. deşten büyük olanı AB, küçük olanı ise 0 kan
bireylerden alınan kan örnekleri- grubundadır.
Aile no Anne Baba
nin üzerine A ve B antikorlarını
içeren serumlar damlatılır. Çökel- I XRXr XRY Babanın B kan grubunda olduğu bilindiğine
menin olması, ilgili antijenin varlı- göre, annenin hemofili ve A kan grubu gen-
ğını kanıtlar.
II XrXr xRY
leri taşıyan bir yumurta hücresi oluşturma
III XRXr xrY
ihtimali kaçtır?
Kaç numaralı ailelerin kız çocukları renk (Kan grubu ve hemofili bağımsız genler olup,
körü olabilir? hemofili X’e bağlı çekinik bir karakterdir).
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 1
A) 0 B) 1 C)
2
D) I ve II E) II ve III 1 1
D) E)
4 8

8. Aşağıdaki soyağacında hemofili bireyler koyu 11. Aşağıdaki soyağacında koyu renkli bireyler
renkli olarak verilmiştir. belirli bir özellik bakımından aynı fenotiptedir-
: Dişi ler.
1 : Erkek

: Dişi
: Erkek
2 3
Anti – A Anti – B Palme Yayınevi

4 5
Çökelme Çökelme
var yok Buna göre bu özelliğin ortaya çıkmasını,
Buna göre numaralandırılmış dişi bireyler-
� den hangisinin ilgili özellik bakımından ho- I. otozomal çekinik,
Çökelme durumu yukarıdaki gibi mozigot genotipte olma ihtimali vardır? II. Y’ye bağlı baskın,
olan bir birey A kan grubundadır.
III. X’e bağlı çekinik,
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
IV. otozomal baskın
genlerinden hangileri denetleyebilir?

A) Yalnız I B) II ve III C) III ve IV

9. A özelliği X ve Y kromozomlarının homolog
D) I, III ve IV E) II, III ve IV
kısmında taşınan bir özelliktir.

Bu özellik bakımından XaXa genotipindeki

bir anne ile XaYA genotipindeki bir babanın
çocukları,
12. Hemofili hastalığı,
I. a fenotipinde erkek,
I. X kromozomunda taşınma,
II. A fenotipinde kız,
II. dişi bireylerde görülebilme,
III. A fenotipinde erkek
III. erkek bireylerde tek gen ile kalıtlanma
verilenlerden hangileri gibi olamaz?
özelliklerinden hangileri ile balık pulluluk
(X ve Y kromozomları arasında krossing over
hastalığından ayırt edilemez?
olmadığı varsayılacaktır).
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
� İnsanlarda AB0 sisteminden A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
farklı olarak Rh ve MN kan grup- D) I ve II E) II ve III
ları da bulunur. D) I ve III E) I, II ve III

1. C 2. D 3. D 4. A 5. E 6. B 7. C 8. E 9. C 10. D 11. D 12. C

192
 9.Ünite / KALITIM

Eşeye Bağlı Kalıtım Temel Kavramlar

10. TEST
� Rh faktörü biri baskın (R) diğeri
çekinik (r) iki alel gen tarafından
1. X kromozomunun homolog olmayan kıs- 4. Hemofili olmayan BRh+ kan grubundaki belirlenir.
mında taşınan ve baskın genle fenotipe bir anne ile hemofili hastası olan 0Rh– kan
yansıyan bir hastalıkla ilgili, grubundaki bir babanın çocukları aşağıda-
I. Baba hasta ise tüm kız çocukları hasta ki genotiplerden hangisine sahip olamaz?
olur.
A) 00Rr XhXh B) B0rr XHY
II. Hastalıklı anne ve babanın erkek çocukları
sağlıklı olabilir. C) 00Rr XhY D) B0Rr XHXh
III. Sağlıklı anne ve babanın hastalıklı çocuk- E) B0Rr XHXH
ları olamaz.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

� Bir insanın kanında Rh antijeni

bulunuyorsa, Rh(+), bulunmu-
5. Aşağıdaki soyağaçlarının hangisinde kalıtı- yorsa Rh(–) kan grubundadır.
lan çekinik bir özellik X kromozomu üzerin-
de taşınıyor olamaz?
2.
(Koyu renkli bireyler ilgili özelliği fenotipinde
: Sağlam dişi : Sağlam erkek
göstermektedir.)
: Taşıyıcı dişi : Renk körü erkek
A) B)
: Renk körü dişi
Palme Yayınevi

Renk körlüğü bakımından,

I. x ,
C) D)
II. x ,
III. x
� Kan grubu Rh(+) olan bireylerin
çaprazlamaları sonucunda renk körü bir genotipi RR ya da Rr’dir. Rh(–)
çocuğun oluşma ihtimali arasındaki ilişki olan bireylerin genotipi ise rr’dir.
E)
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) I = II = III B) I > II = III C) II = III > I

D) III > I = II E) II > I = III

3. A kan grubunda hemofili olmayan anne ile AB

kan grubunda hemofili olmayan babanın ilk
çocukları B kan grubunda ve hemofili hastası
olan bir erkektir. 6. Renk körü bir anne ile kıllı kulaklı bir baba-
nın erkek çocuklarının hem renk körü hem
Bu ailenin A kan grubunda sağlıklı bir ço-
de kıllı kulaklı olma ihtimali kaçtır? � Kan uyuşmazlığı (eritroblastosis
cuğa sahip olma ihtimali kaçtır? fetalis), Rh(–) bir anne ile Rh(+)
1 1 3 1 grubunda bir fetüsün oluştuğu
1 3 1 3 3 A) 1 B) C) D) E)
A) B) C) D) E) 2 4 4 8 durumlarda ortaya çıkar.
4 4 8 8 16

193
9.Ünite / KALITIM
Temel Kavramlar
� Walter Sutton 1902 yılında
yaptığı gözlemlere dayanarak,
“Genler kromozomlar üzerinde
yerleşmiş gerçek fiziksel birimler- I. X’ in Y ile homolog olmayan segmentinde,
dir. Bir özelliği oluşturan iki genin II. X’ in Y ile homolog segmentinde,
her biri bir kromozom çiftinin bir
üyesi üzerinde bulunur.” hipote- III. Y’nin X ile homolog olmayan segmentinde
zini ileri sürmüştür.
� Bu hipotez günümüzde Kromo-
zom Teorisi olarak adlandırılmış-
tır.
� Diploit canlılarda iki çeşit kro-
mozom bulunur. Bunlar vücut
kromozomları (otozom) ve eşey
kromozomlarıdır (gonozom).
194
7. XY gonozomları taşıyan insanlarda tek bir 10. Bir ailede birinci kız çocuk hemofili, ikinci kız
genin baskın ya da çekinikte olsa fenotipte çocuk ise sağlıklıdır.
ortaya çıkmasında,
Buna göre bu ailede üçüncü çocuğun he-
mofili erkek olma ihtimali kaçtır?
1 1 3 1
A) 1 B) C) D) E)
2 4 4 8
taşınması durumlarından hangileri etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III 11. Aşağıdaki soyağacında X’e bağlı çekinik bir
hastalığı fenotipinde gösteren bireyler koyu
renkli olarak verilmiştir.
: Dişi
1 2 : Erkek
8. Emre kendisinin renk körü, annesinin taşıyıcı,
3 4 5 6
babasının ise normal görüşlü olduğunu öğ-
rendikten sonra, renk körlüğü ile ilgili kendi
ailesine ait aşağıdaki soyağacını çiziyor.
7 8
: Dişi
: Erkek Buna göre, soyağacındaki numaralı birey-
ler ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan han-
Palme Yayınevi gisi yanlıştır?
? ?
Emre A) 5 numaralı bireye 1 numaralı bireyden
Emre'nin ailesine bu soyağacında kardeş- sağlam olmayı sağlayan gen geçmiştir.
leri ile ilgili yaptığı aşağıdaki yorumlardan B) 3 numaralı bireyin erkek çocukları hasta
hangisi doğru olamaz? olabilir.
A) Erkek kardeşimin renk körü olma olasılığı C) Hastalığa neden olan gen 7 numaralı bire-
% 50 'dir. ye 2 numaralı bireyden kalıtılmıştır.
B) Renk körü bir kardeşimin doğma olasılığı D) 1 ve 8 numaralı bireylerde özellikle ilgili
% 25'tir. gen bulunamaz.
C) Kız kardeşimin renk körü olma olasılığı % E) 4 numaralı birey sağlam olma genini 1 nu-
25'tir. maralı bireyden almıştır.
D) Renk körlüğü genini taşıyan bir kardeşimin
doğma olasılığı % 50'dir.
E) Renk körü hastalığının ortaya çıkma olası-
lığı cinsiyete göre değişir.
12. Renk körü bir dişiyle ilgili aşağıdaki ifade-
lerden hangisinin doğruluğu kesin değil-
dir?
A) Erkek çocuklarının tamamı renk körüdür.
9. Annesi renk körü kendisi sağlıklı olan bir dişi, B) Annesinde renk körlüğü geni vardır.
renk körü bir erkekle evlenmiştir.
C) Babasından renk körlüğü ile ilgili geni al-
Bu ailenin çocuklarında renk körü geninin mıştır.
bulunma ihtimali kaçtır? D) Renk körlüğü ile ilgili tek çeşit gamet oluş-
turur.
1 1 2 3
A) 1 B) C) D) E)
2 3 3 4 E) Kız çocuklarının tamamı taşıyıcı olur.
1. E 2. C 3. D 4. E 5. A 6. A 7. D 8. C 9. E 10. C 11. D 12. E
 9.Ünite / KALITIM

Eşeye Bağlı Kalıtım Temel Kavramlar

11. TEST
� Otozomlar cinsiyeti belirleyen
kromozomlar (X ve Y ) dışındaki
1. Balık pulluluk, kıllı kulaklılık ve yapışık par- 4. X’e bağlı çekinik bir hastalığın kalıtımı ile kromozomlardır.
maklılık genleri Y kromozomunun homolog ilgili,
olmayan kısmında taşınan hastalıklardır. I. Kız çocuklarda görülmesi için babanın
Bu hastalıklar ile ilgili, hasta olması gerekir.
II. Erkek çocuklarda görülüyor ise anne has-
I. Erkek bireylerde görülürken, dişi bireyler- tadır.
de görülemezler. III. Kız çocuklar hastalık genini hem anne
II. Hastalık genleri sadece babadan erkek hem babadan alırlar.
çocuğa geçer. yargılarından hangileri kesinlikle doğru-
III. Hastalıklı bir erkek çocuğun annesinin ba- dur?
basıda hastalıklıdır. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
dur?
� Otozomal kromozomlar canlının
5. Aşağıda insanın X ve Y kromozomları üzerin-
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III saç rengi, göz rengi ve kan grubu
de bulunan bazı genlerin dizilişi verilmiştir. gibi kalıtsal özelliklerine ait genleri
D) II ve III E) I, II ve III taşır.

olmayan segment

Hemofili
Homog

Renk Bal›k pulluluk

2. İnsanlarda renk körlüğü, X kromozomu üze- körlü€ü Yap›fl›k parmakl›l›k
K›ll› kulak
rindeki çekinik bir alel ile kalıtılmaktadır.
Aşağıda fenotipleri verilen numaralandırılmış
Tam
ailelerin erkek çocuklarının renk körü olduğu
Palme Yayınevi

Homolog
segment

Homolog
segment

renk körlü€ü
bilinmektedir.

I. , : Renk körü erkek Retinitis

pigmentosa
ve renk körü dişi X kromozomu Y kromozomu
II.
, : Sağlıklı erkek ve
III. Buna göre aşağıdaki özelliklerden hangisi
sağlıklı dişi
dişi bir bireyde görülmez?
Buna göre, numaralandırılmış ailelerden A) Kırmızı – yeşil renk körlüğü � Otozomal kromozomlar tam ho-
hangilerinin renk körü bir kız çocuğuna sa- molog olduğundan otozomlarda
B) Retinis pigmentosa taşınan her karakter iki genle be-
hip olma olasılığı yoktur?
C) Tam renk körlüğü lirlenir.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) Balık pulluluk
D) I ve III E) II ve III E) Hemofili

3. Kırmızı – yeşil renk körü kız çocuğuna sa- 6. Dazlaklık (D) eşeyin etkisinde kalan kalıtıma iyi
hip olan bir ailede, anne ve babanın renk bir örnektir. Bu genin etkisi erkeklik hormon-
körlüğü genini bulundurma ihtimali kaçtır? larının varlığına bağlı olup, erkeklerde DD ve
Dd genotiplerinde dazlaklığa neden olur. Di-
Anne Baba şilerde ise sadece DD genotipinde dazlaklık
A) 1 1 oluşur.
B) 1/2 1/2 Buna göre dazlak olmayan erkek ve kadı-
C) 1/2 1 nın kız çocuklarının dazlak olma ihtimali
kaçtır?
D) 1/4 1/2 1
A) 0 B) 1 C) � Otozomal özelliklerin kız ve erkek
E) 1/2 1/4 2
2 1 çocuklarda görülme şansı eşittir.
D) E)
3 4

195
9.Ünite / KALITIM
Temel Kavramlar
� Diploit canlıların hücrelerindeki I. dişi bireyin iki otozom kromozomunda,
otozom sayısı 2n – 2’dir. (n: hap- II. dişi bireyin X gonozomlarından bir tane-
loit kromzom sayısını ifade eder).
� Örneğin insanların diploit hücrele-
rindeki otozom sayısı;
46 – 2 = 44’dür.
� Gonozomlar (eşey kromozomları)
cinsiyeti belirleyen kromozomlar-
dır. Diploit canlılarda genel olarak
bir çift gonozom bulunur.
� Memelilerde XX gonozomu taşı-
yan bireyler dişi, XY gonozomu
taşıyan bireyler erkektir.
196
7. Çekinik bir gen olan “a”,
sinde,
III. erkek bireyin Y gonozomunun homolog
olmayan kısmında,
IV. erkek bireyin otozom kromozomlarından
bir tanesinde
bulunması durumunda etkisini fenotipte
gösterir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) I, II ve III E) I, III ve IV
8. Aşağıdaki soyağacında renk körü bireyler
koyu renkli olarak verilmiştir.
1 2
Soyağacına göre, numaralandırılmış aileler
ve bu ailelerden doğacak çocuklar ile ilgili,
I. 1 nolu ailenin kız çocukları renk körü ola-
maz.
II. 2 nolu ailenin normal fenotipteki kız ço-
cuklarının tümü taşıyıcıdır.
III. 3. ailenin erkek çocuklarının hiçbirinde
renk körlüğü görülmez.
yorumlarından hangileri yapılamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
9. Aşağıdaki soyağaçlarında üç farklı ailede
anne, baba ve 1. çocuklarından kırmızı – yeşil
renk körü olanlar koyu renkli olarak verilmiştir.
: Difli : Erkek
I. Aile II. Aile III. Aile
? ?
1. çocuk 2. çocuk 1. çocuk 2. çocuk 1. çocuk
(X ) (Y)
Buna göre, bu ailelerdeki 2. çocukların
renk körü olma olasılıkları arasındaki ilişki
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) X = Y = Z B) Y > X = Z C) Z > X > Y
D) X = Y > Z E) Z > X = Y
1. B 2. D 3. A 4. D 5. D
10. X kromozomunun homolog olmayan seg-
mentindeki çekinik bir hastalıkla ilgili aşa-
ğıda verilen ebeveynlerden hangisinin ge-
notipi kesin olarak belirlenir?
A) Erkek çocuğu hasta olan babanın
B) Kız çocuğu hasta olan babanın
C) Erkek çocuğu hasta olan annenin
D) Kız çocuğu hasta olan annenin
E) Kız çocuğu sağlıklı olan babanın
11. Bir bireyin X ve Y gonozomlarında bulunan
bazı genler aşağıda şematize edilmiştir.
h
G
n r
E e
3 D D
X Y
Bu bireyle ilgili aşağıda verilenlerden han-
Palme Yayınevi
gisi doğru değildir?
A) Erkek çocuğunda e geni bulunur.
B) G, h ve n genlerini annesinden almıştır.
C) Kız çocuklarının fenotipinde E, D ve r özel-
likleri görülür.
D) Fenotipinde n, r ve h özellikleri görülür.
E) r genini babasından almıştır.
12. “Hemofili” hastalığı X kromozomunun homo-
log olmayan kısmında taşınan çekinik bir has-
talıktır.
Bir ailenin hem kız hem de erkek çocukla-
rında bu hastalık görüldüğüne göre,
I. Hastalığın kız çocuklarda görülme ihtimali
daha fazladır.
?
II. Annede hastalık geni bulunur.
2. çocuk
(Z)
III. Baba hastadır.
yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
dur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
6. A 7. B 8. C 9. E 10. B 11. C 12. E
 9.Ünite / KALITIM

Eşeye Bağlı Kalıtım Temel Kavramlar

12. TEST
� Bazı balıklarda, kuşlarda ve kele-
beklerde dişiler ZW, erkekler ise
1. İnsan genomunda meydana gelen mutas- 3. Aşağıdaki soyağacında renk körü bireyler ZZ gonozomlarını taşırlar.
yonların oluşum hızı ve miktarını araştır- koyu renkli olarak verilmiştir.
mak isteyen bir bilim insanının Y kromozo-
munun homolog olmayan kısmında taşınan
bir özelliği incelemesi, Y kromozomuna ait, : Dişi
: Erkek
I. cinsiyetin Y kromozomunun varlığına göre
: Bilinmeyen
belirlenmesi, cinsiyet
X
II. Y kromozumunun babadan erkek çocuğu-
na geçmesi, Soyağacına göre “X” bireyinin renk körü
III. bu kısımda bulunan genlerin birinci dölde genini bulundurma ihtimali kaçtır?
1 2
fenotipte etkisini göstermesi A) 1 B) C)
1 2 3 3
özelliklerinden hangilerine bakılarak alın- D) E)
4 4
mış bir karar olabilir?
4.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
A a
D) I ve III E) II ve III
B b
R r

Yukarıda genotipi verilen hücrenin mayoz

bölünme sonucu oluşturabileceği en az (I)
Palme Yayınevi

ve en çok (II) gamet çeşidi kaçtır? � Çekirge ve ağustos böceği gibi

2. Eşeye bağlı bir karakter erkek çocuklara bazı böceklerde iki gonozom (XX)
hem anneden hem babadan aktarılıyorsa, I II taşıyan bireyler dişi, tek gonozom
bu karakterin kalıtımını sağlayan genin go- A) 4 16 (XO) taşıyan bireyler erkektir.
nozom kromozomlar üzerindeki konumu, B) 2 16
R C) 4 8
D) 2 8
E) 4 12

R r
5. Aşağıdaki soyağacında koyu renkli bireyler
I. II. belirli bir özelliği fenotipinde göstermektedir.

: Dişi
r : Erkek

Soyağacında aktarılan bu özellik,

III.
I. X’e bağlı çekinik,
durumlarından hangileri gibi olabilir?
II. Y’ye bağlı baskın,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. X’e bağlı baskın
D) I ve III E) II ve III genlerinden hangileriyle kalıtlanabilir? � Arı ve karınca türlerinin çoğunda
gonozom yoktur. Dişiler diploit
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II (2n) erkekler ise (n) kromozom
D) I ve III E) II ve III yapısındadır.

197
9.Ünite / KALITIM
Temel Kavramlar
� Farklı karakterlere ait genler aynı
kromozom üzerinde bulunabilir.
Aynı kromozom üzerinde bulunan
bu genlere bağlı genler denir.
� Bağlı genler, mayoz sırasında
krossing over olmazsa bağımsız Soyağacında aktarılan bu özelliğin,
olarak ayrılmazlar ve dölden döle I. X’e bağlı çekinik,
birlikte geçme eğilimi gösterirler.
� Mendel bezelyelerde incelediği
yedi karakterin farklı bir kromo-
zom çifti üzerinde olduğunu dü-
şünmüştür. Bu nedenle Mendel
genetiği bağımsız genler için ge-
çerlidir.
198
6. Sirke sineklerinde göz rengi geni X’e bağlı ka- 9. Aşağıdaki soyağacında kırmızı – yeşil renk
lıtım gösterir. Kırmızı göz rengi (XK), beyaz göz körü bireyler koyu renkli olarak verilmiştir.
rengine (Xk) baskındır. Y ailesi Z ailesi
Bu özellik bakımından aynı fenotipteki dişi
: Dişi
ve erkek sirke sineklerinin çaprazlanması
: Erkek
sonucunda beyaz ve kırmızı gözlü yavrular
oluştuğuna göre,
I. Çaprazlanan sineklerin genotipi XKXk ve K L M P R S
XKY’dir.
II. Beyaz gözlü yavru sinek dişi ya da erkek Buna göre,
olabilir. • K ve P (a ailesi),
3
III. Kırmızı gözlü sineğin oluşma ihtimali ’tür. • L ve R (b ailesi),
4
yorumlarından hangileri yapılamaz?
• M ve S (c ailesi),
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III evliliklerinden doğacak çocuklar ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değil-
7. Aşağıdaki soyağacında koyu renkli olan birey- dir?
lerin fenotipinde belirli bir özellik görülmektedir. A) c ailesinin kız çocukları renk körü olamaz.
: Dişi B) b ailesinin tüm erkek çocukları renk körü
: Erkek
olur.
C) a ailesinin renk körü erkek çocuğa sahip
olma ihtimali, renk körü kız çocuğu sahip
Palme Yayınevi olma ihtimalinden çoktur.
D) a ve b ailelerinin renk körü çocuğa sahip
olma ihtimalleri, c ailesinden daha çoktur.
II. Y’ye bağlı baskın,
E) a, b ve c ailelerinin erkek çocukları renk
III X’e bağlı baskın
körü olabilir.
genlerinden hangileri ile kalıtımı sağlanmış
olabilir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
8. Aşağıda dört farklı ailedeki kız ve erkek ço-
cukların renk körlüğü ile ilgili fenotipleri veril-
miştir.
I. Aile II. Aile
K›z çocuk Erkek çocuk K›z çocuk Erkek çocuk
10. Bir babanın,
Renk Renk
körü Sağlıklı Tafl›y›c›
körü
I. X kromozomunda,
III. Aile IV. Aile II. Y kromozomunda,
K›z çocuk Erkek çocuk K›z çocuk Erkek çocuk III. otozom kromozomlarında
Renk Renk Renk bulunan genlerden hangilerini erkek ço-
Sağlıklı
körü körü körü
cuklarına aktarması beklenir?
Buna göre, hangi ailelerdeki anne ve baba-
(X ve Y kromozomları arasında krossing over
nın bu özellik bakımından genotipleri kesin
olmadığı varsayılacaktır).
olarak bulunur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III
D) II ve III E) III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
1. B 2. B 3. E 4. D 5. B 6. A 7. B 8. C 9. C 10. D
 9.Ünite / KALITIM

Karma Temel Kavramlar

13. TEST
� Gonozomlar canlının eşeyini be-
lirlemenin yanı sıra bazı vücut ka-
1. Genotipi AABbCcddEeXRxr olan bir canlıda 4. Eşbaskın özellik gösteren bir karakter ba- rakterlerinin genlerini de taşır.
A ve d genleri bağlı, diğer genler ise bağım- kımından heterozigot genotipli iki bireyin
sızdır. çaprazlanması ile ilgili,

Buna göre bu canlının diploit hücrelerinde- I. Genotip ve fenotip ayrışım oranı 1 : 2 : 1'dir.
ki kromozom sayısı kaçtır? II. Eş baskın fenotipe sahip bir bireyin oluş-
1
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 ma ihtimali 'tür.
4
III. Homozigot genotipli bir bireyin oluşma ih-
1
timali 'dir.
2
2. Aşağıdaki soyağacında yapışık kulak memesi- ifadelerinden hangileri doğrudur?
ne sahip bireyler koyu renkli olarak verilmiştir.
Birinci kuşak A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

(Büyük atalar)
D) II ve III E) I, II ve III

‹kinci kuşak
5. Aşağıdaki soyağacında bazı bireylerin kan
grubu fenotipleri verilmiştir.
Üçüncü kuşak I : Dişi
A Rh+
(iki k›zkardeş) : Erkek

Yapışık kulak Serbest kulak

memesi memesi II
� Genleri gonozomlar üzerinde ta-
A Rh– 0 Rh+ B Rh+ AB Rh+ şınan karakterlere eşeye bağlı ka-
Bu özelliğin otozomlarda bulunan iki genle
Palme Yayınevi

rakterler; bu karakterlerin dölden

kalıtıldığı bilindiğine göre,
III döle aktarılmasına eşeye bağlı
I. Serbest kulak memesi geni çekinik, yapı- B Rh+ AB Rh– kalıtım denir.
şık kulak memesi geni baskındır. I numaralı bireyde Rh antijeni bulunduğu-
II. Koyu renkli bireylerin tamamı homozigot na göre, numaralı bireylerin kan grubu ile
genotiptedir. ilgili sahip olabileceği genotip çeşidi sayı-
III. İkinci ve üçüncü kuşaktaki birer dişi bire- ları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangi-
yin genotipi tam olarak bulunamaz. sinde verilmiştir?
IV. Birinci kuşaktaki tüm bireylerde yapışık A) III > II > I B) II > I = III C) III = II > I
kulak memesi geni bulunmaktadır.
D) II > III > I E) III > I > II
yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
dur?
6. Bir insana ait sağlıklı bir hücreden elde edi-
A) II ve III B) III ve IV C) I, II ve IV len karyotip analizinde, bir homolog kro-
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV mozom çifti incelendiğinde,

I. kromozomlar üzerindeki alellerin,

II. kromozomların uzunluklarının,
3. GgRrnn genotipindeki bir eşey ana hücresin-
de G ve r genleri bağlıdır. III. kromozomların sentromerlerinin konumla-
rının
Bu hücredeki normal bir mayoz bölünme
sonucunda aşağıdaki gametlerden hangisi özelliklerinden hangilerinin farklı olması
oluşamaz? beklenebilir?
� Gonozomları X ve Y olarak be-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III lirlenen canlılarda eşeye bağlı
A) GRn B) gRn C) GrN karakterler X kromozomuna ya
D) grn E) Grn D) I ve II E) II ve III da Y kromozomuna bağlı kalıtım
gösterir.

199
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar 7. GgNnRrHh genotipli dişi bir birey ile 10. Farelerde siyah renk geni (A) beyaz renk geni-
ggNnRRHh genotipli erkek bir bireyin çap- ne (a) baskındır. Başka bir lokustaki baskın bir
razlanması sonucunda, alel (B) siyah renkli farelerde her tüyün uç kıs-
II mının hemen altında sarı bir bant oluşmasına
I. G, N, R, h fenotipli erkek bireyin,
III neden olmaktadır. Bu renk durumuna “agot”
II. GgNNRrHH genotipli bireyin oluşma olası- adı verilmektedir. Baskın alelin (B) beyaz fare-
lıkları lerde fenotipe etkisi yoktur. Çekinik bir alel (b)
I
X Y aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? ise net tüy görüntüsüne neden olmaktadır.
Her iki karakter bakımından heterozigot
� I: X ve Y kromozomlarının homo- I II
log bölgesidir. Bu kısmında taşı- fareler çaprazlanırsa yavrulardaki fenotipik
nan özellikler biri anneden diğeri A) 3/32 1/64 ayrışım oranı ne olur?
babadan gelen iki genle belirlenir. B) 3/32 1/32
Bu özellikler hem dişi hem erkek
A) 9 agot : 3 siyah : 4 beyaz
bireylerde görülür. C) 3/64 1/64 B) 6 agot : 9 siyah : 3 beyaz
D) 3/64 3/64 C) 9 siyah: 3 siyah : 1 beyaz
E) 1/32 1/64 D) 3 agot : 3 siyah : 1 beyaz
E) 1 agot : 3 siyah: 1 beyaz

8. Kan grupları ile ilgili aşağıdaki soyağacında

0 kan grubundaki bireyler koyu renkli olarak 11. Aşağıdaki soyağacında bazı bireylerin kan
verilmiştir. grubu fenotipleri verilmiştir.
I B

1 2 : Dişi
: Dişi
Palme Yayınevi : Erkek
: Erkek
O B II

3
� II: X kromozomunun homolog AB 0
olmayan bölgesidir. Bu kısımda 1 ve 2 numaralı bireylerin farklı kan gru-
taşınan özellikler (hemofili, gibi) bunda olduğu bilindiğine göre, 2 ve 3 nu- Soyağacına göre I ve II numaralı bireylerin
hem dişi hem de erkeklerde görü- maralı bireylerin kan grublarının aynı geno-
lür. Dişilerde iki genle, erkeklerde
kan grubu genotiplerinin aynı olma ihtimali
tipte olma ihtimali kaçtır? kaçtır?
ise tek gen ile fenotip belirlenir.
1 1 1 2 1 1 1 1 1
A) B) C) D) E) A) 1 B) C) D) E)
2 3 4 3 8 2 3 4 5

12. AaNnRr genotipindeki bir bireyin,

I. genleri bağımsız ise,
II. A ve N genleri bağlı ise,
9. Sağlıklı bir anne ve babanın 2. çocuğunda kan III. a, N ve R genleri bağlı ise
uyuşmazlığı görülürken, 3. çocuğunda kan
oluşturabileceği gamet çeşidi sayısı aşa-
uyuşmazlığı görülmemiştir.
ğıdakilerden hangisinde verilmiştir? (Kros-
Buna göre aşağıda yapılan eşleştirmeler- sing over yok)
den hangisindeki bireylerin Rh grubu ile
I II III
ilgili genotipleri kesin olarak aynıdır?
A) 8 8 8
A) Anne – 2. çocuk
B) 8 2 4
B) Baba – 3. çocuk
� III: Y kromozomunun homolog C) Anne – Baba C) 4 8 2
olmayan bölgesidir. Bu kısımda
D) 2. çocuk – 3. çocuk D) 6 4 4
taşınan özellikler babadan gelen
tek gen ile belirlenir. Bu özellikler E) Baba – 2. çocuk E) 8 4 2
sadece erkeklerde görülür.

1. D 2. D 3. C 4. A 5. C 6. A 7. C 8. B 9. E 10. A 11. C 12. E

200
 9.Ünite / KALITIM

Karma Temel Kavramlar

14. TEST
� X kromozomunun homolog ol-
mayan kısmındaki genler (X’e
1. Aşağıdaki soyağacında bir aileye ait bireylerin 4. Aşağıdaki soyağacında X’e bağlı çekinik bir bağlı kalıtım) ile kalıtılan özellik-
kan grubu fenotipleri verilmiştir. özelliği fenotipinde gösteren bireyler koyu lere örnek olarak kırmızı – yeşil
renk körlüğü, hemofili ve kas dist-
renkli olarak verilmiştir.
B A A B rofisi verilebilir.
1 2 : Dişi
: Erkek
1 : Tek yumurta
A AB B AB ikizi

3
: Dişi
2
: Erkek 3 4
A B
4 5
5
Soyağacına göre numaralandırılmış birey-
lerden hangilerinin homozigot genotipte Buna göre numaralandırılmış bireylerden
olma ihtimali vardır? hangilerinin ilgili özelliğe ait genotipleri be-
A) Yalnız 4 B) Yalnız 5 C) 1 ve 3 lirlenemez?
� Kırmızı – yeşil renk körlüğü, X
D) 2 ve 5 E) 2, 4 ve 5 A) 1 ve 2 B) 2 ve 5 C) 3 ve 4 kromozomunda bulunan çekinik
2. Aşağıdaki soyağacında koyu renkli bireyler bir gen ile belirlenir.
D) 1, 2 ve 5 E) 2, 3, 4 ve 5
aynı fenotiptedir.

: Dişi
: Erkek
5. Aşağıda diploit iki hücrenin mayoz bölünmesi
Palme Yayınevi

sırasında meydana gelen ayrılmama olayı şe-

X matize edilmiştir.
A hücresi B hücresi
Soyağacına göre,
Mayoz I
a. bu özelliğin kalıtım biçimi,
b. X bireyinin koyu renkli bireylerle aynı feno-
tipte olma ihtimali Mayoz II

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir? (X bireyinin fenotipi bilinmemek- Gametler � Kırmızı – yeşil renk körü olan bi-
tedir.) reyler kırmızı ve yeşil renkleri ayırt
a b edemezler. Kalıtsal bir hastalıktır.
n+1 n+1 n–1 n–1 n+1 n–1 n n

A) Otozomal eş baskın 1/2

Şemayla ilgili,
B) X’e bağlı çekinik 3/4
C) Otozomal çekinik 3/4 I. A hücresinin mayoz bölünmesi sırasında
D) X’e bağlı baskın 2/3 homolog kromozomlar ayrılmamıştır.
E) Otozomal çekinik 1/4 II. B hücresi mayoz bölünmesi sırasında kar-
deş kromatidler ayrılmamıştır.
3. İnsanlarda aşağıdaki özelliklerden hangisi III. Her iki hücrenin oluşturduğu gametler
kalıtım ve çevrenin etkileşimi sonucu olu- arasında normalden bir fazla ya da eksik
şur? kromozom taşıyan hücreler vardır.
A) Kan grubu B) Cinsiyet yorumlarından hangileri yapılabilir?
C) Göz rengi D) Yapışık parmaklılık
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III � Normal görme geni XR, renk kör-
E) Zekâ lüğü geni Xr ile gösterilir.
D) II ve III E) I, II ve III

201
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar 6. Aşağıdakilerden hangisi Mendel’in çap- 9. GgNnRRTt genotipindeki bir eşey ana hücre-
� Dişilerde XrXr genotipindeki razlamalarında bezelye bitkisini (Pisum sinde g ve T genleri aynı kromozom üzerinde
bireyler renk körü, XRXr geno- sativum) kullanmasının nedenlerinden biri bulunmaktadır.
tipindeki bireyler ile XRXR ge- değildir?
notipindeki bireyler ise normal Bu hücreden,
görüşlüdür. XRXr genotipindeki A) Üreme sisteminin kolayca kontrol edilebil-
bireyler taşıyıcı olarak adlandırılır.
I. GnRt,
mesi
II. gNRT,
B) Karakterlerinin kolay izlenebilmesi
C) Hızlı ve kolay büyüyen bir bitki olması III. gnRT,

D) Aynı kromozom üzerinde birden fazla ge- IV. GnRT

nin bulunması gametlerinden hangilerinin oluşumu sıra-
E) Aynı yıl içinde birden fazla kuşakta çap- sında krossing over gerçekleşmiştir?
razlamaların yapılabilmesi
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II
D) II ve IV E) III ve IV

� Erkeklerde XrY genotipindeki bi- 7. Aşağıdaki soyağacında bireylerin kan grubu

reyler renk körü, XRY genotipin- fenotipleri verilmiştir.
deki bireyler normal görüşlüdür
(sağlam).
1 2 10. Aşağıdaki soyağacında bazı bireylerin
AB Rh+ B Rh– kırmızı – yeşil renk körlüğü ile ilgili genotipleri
verilmiştir.
3 4
A Rh+ AB Rh+
1 2 : Dişi

Palme Yayınevi : Erkek

5 6
A Rh– B Rh+ xR xr xrY xR xr

Buna göre numaralı bireylerden hangileri-

nin genotipi bulunamaz? 3 4 5

A) Yalnız 6 B) 1 ve 5 C) 2 ve 3 Buna göre numaralandırılmış bireylerden

� Renk körlüğü X kromozomu
üzerinde taşındığından erkek ço- D) 1, 5 ve 6 E) 1, 2, 5 ve 6 hangilerinde renk körlüğü geni kesin ola-
cuklar renk körü genini anneden rak bulunur?
alır. Kız çoçuklar ise bu geni hem
anne hem de babadan alır. A) Yalnız 2 B) 1 ve 4 C) 1,3 ve 5

8. D) 1,2 ve 4 E) 3, 4 ve 5
( ) aaBBccDDee AAbbccddEE ( )

11. Bağlı genler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden

Gamet Gamet
hangisi doğru değildir?
A) Aynı karaktere etki eden genlerdir.
Zigot
B) Krossing over olayı ile birbirinden ayrılabi-

Yukarıdaki zigottan gelişen bir bireyin lirler.

aBcDe genotipinde bir gamet oluşturma
ihtimali kaçtır?
1 1
A) B) C) ler.
4 8
� Kız çocuk renk körü ise babası 1 1
D) E)
mutlaka renk körüdür. Annesinde 32 64
de renk körlüğü geni vardır.
C) Aralarındaki uzaklık arttıkça krossing over
ihtimali artar.
D) Krossing over olmazsa aynı gamete gider-
1
16
E) Aynı kromozom üzerinde bulunan genlerdir.

1. D 2. E 3. E 4. B 5. E 6. D 7. D 8. C 9. B 10. B 11. A
202
 9.Ünite / KALITIM

Karma Temel Kavramlar

15. TEST
� Erkek çocuk renk körü ise anne-
sinde mutlaka renk körlüğü geni
1. İki alel tarafından denetlenen otozomal bir 4. Tavşanlarda kürk rengi dört farklı alel gen ta- vardır.
karakter ile ilgili, rafından belirlenir. Bunlardan A1 ; renkli, A2;
I. çekinik alelin homolog kromozomlardan gümüşi, A3 ; himalaya ve A4 ; albino özellikle-
sadece biri üzerinde bulunması, rinden sorumludur. Bu aleller arasındaki bas-
kınlık durumu A1 > A2 > A3 > A4 şeklindedir.
II. baskın alelin homolog kromozomların her
ikisi üzerinde bulunması, Buna göre, aşağıdaki çaprazlamaların
III. çekinik alelin homolog kromozomların her hangisinden normal olarak renkli, gümüşi
ikisi üzerinde bulunması ve himalaya fenotipine sahip yavruların her
durumlarından hangilerinde bireyin fenoti- üçünün de doğması beklenebilir?
pinde baskın özellik görülür? A) A1 A2 x A3 A4
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III B) A1 A3 x A2 A4
D) II ve III E) I, II ve III C) A1 A1 x A4 A4
D) A2 A3 x A2 A3
E) A1 A4 x A1 A4
2. Aşağıda biri tek yumurta, diğeri çift yumurta
ikizi olan dört çocuğa sahip bir ailedeki bazı
bireylerin kan grubu genotipleri verilmiştir.

: Dişi
: Erkek

: Tek yumurta
ikizi

: Çift yumurta
Palme Yayınevi

1 2 � Anne renk körü ise tüm erkek

ikizi
çocukları renk körü olur. Kız ço-
00RR ABrr
cuklarında da renk körlüğü geni
mutlaka bulunur.
Buna göre 1 ve 2 numaralı bireylerin kan
5. Aşağıda birbirleriyle bağlantılı iki soyağacın-
grubu fenotiplerinin aynı olma ihtimali kaç-
daki hemofili bireyler koyu renkli olarak veril-
tır?
1 1 3 miştir.
A) B) C)
4 8 8
1 3
D) E)
16 16 1 2 5 6 : Sağlıklı dişi
: Sağlıklı erkek
3. DNA üzerinde en az 1500 nükleotitten oluşan
birime gen adı verilir. 3 4 5 7 8
Bu birimler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
Soyağacına göre numaralı bireyler ile ilgili,
hangisi doğru değildir?
A) Bir karakterin kalıtımından sorumlu gen I. Hastalık 8 numaralı bireye 1 ve 5 numaralı
çeşitlerinden her birine alel gen denir. bireylerden gelmiştir.

B) Farklı karaktere ait genler aynı kromozom II. 7 numaralı birey 5 ve 6 numaralı bireyler-
üzerinde bulunabilir. den sağlam olma genini almıştır.

C) Genotipi aynı olan iki canlıdan bağlı gen III. 4 numaralı birey hemofili genini 1 numaralı
sayısı fazla olanın kromozom sayısı da faz- bireyden almıştır.
la olur. yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
D) Bir canlıdaki genlerin tamamına genotip dur?
adı verilir. � Hemofili, kan pıhtılaşması için ge-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II rekli olan bir ya da daha fazla pro-
E) Bir karakter için iki farklı alel gen taşıyan teinin eksikliğinde ortaya çıkan
D) I ve III E) II ve III
bireyler heterozigottur. kalıtsal bir hastalıktır.

203
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar
� Hemofili X kromozomunun ho-
molog olmayan kısmında taşınan
çekinik bir gen (Xh) ile belirlenir.
6. Köpeklerde B ve b genleri vücut renginin 3. Sirke sineklerine göz rengi X kromozomunun
oluşumunda İ ve i genleri ise pigment oluşu- homolog olmayan segmentinde taşınır. Kırmı-
munda görev alır. B geni siyah, b geni ise kah- zı göz rengi beyaz göz rengine baskındır.
verengi bir fenotipin oluşmasını sağlar. Geno-
Buna göre beyaz gözlü dişi bir sinek ile kır-
tipinde İ geni bulunduran köpekler pigment
oluşturamadığından albino olurken, bu geni mızı gözlü bir erkek sineğin çaprazlanması
içermeyen köpekler pigment üreterek renkli sonucunda,
olurlar. I. kırmızı gözlü dişi,
Buna göre Bbİi genotipindeki iki köpeğin II. kırmızı gözlü erkek,
çaprazlanması sonucunda siyah renkli bir
III. beyaz gözlü dişi,
köpeğin oluşma ihtimali kaçtır? (Genler ba-
ğımsız) IV. beyaz gözlü erkek
1 3 3 1 3 fenotipine sahip sirke sineklerinden hangi-
A) B) C) D) E)
4 4 8 16 16 leri oluşamaz?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
7. Aşağıdaki soyağacında hemofili bireyler koyu D) II ve IV E) III ve IV
renkli olarak verilmiştir.
� Dişilerde XhXh genotipindeki, er-
keklerde ise XhY genotipindeki
: Dişi
bireyler hemofili hastası olur. : Erkek
1 2

3 4
Palme Yayınevi
Buna göre numaralı bireyler ile ilgili,
I. 3 numaralı birey hemofili genini 2 numaralı
bireyden almıştır. 10. Aşağıda üç farklı aileye ait soyağaçları veril-
II. 4 numaralı bireyin erkek çocukları hemofili miştir.
hastası olamaz.
I. Aile II. Aile III. Aile
III. Ailedeki tüm bireylerde hemofili geni bulu-
nur.
IV. 1 ve 2 numaralı bireylerin kız çocukları he-
� Hemofilinin kalıtımı kırmızı–yeşil
renk körlüğünün kalıtımı ile ben- mofili olamaz.
zerlik gösterir. yargılarından hangileri doğrudur?
: Dişi : Erkek
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) III ve IV E) I, III ve IV Koyu renkli bireylerin fenotipinde ortaya
çıkan özelliklerin otozomal çekinik, otozo-
mal eş baskın ve X’ e bağlı çekinik olduğu
bilindiğine göre, aşağıdaki eşleştirmeler-
8. Alel gen kavramı ile ilgili, den hangisi doğru olur?
I. Bir genin ayırt edilebilir fenotipik özellikler
meydana getirebilen alternatif çeşitlerine Otozomal Otozomal X’e bağlı
denir. çekinik eş baskın çekinik
II. Çekinik bir alelin etkisini göstermesi bas- A) II III I
kın alelin olup olmamasına bağlıdır.
B) I II III
III. Baskın ve çekinik alellerin gamete gitme
olasılıkları eşittir. C) III II I
� Bozuk dentin X kromozomunun
D) II I III
homolog olmayan kısmında taşı- ifadelerinden hangileri doğrudur?
nan baskın (XD) bir genle belirle- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) III I II
nen kalıtsal bir hastalıktır.
D) II ve III E) I, II ve III

1. B 2. E 3. C 4. B 5. A 6. E 7. B 8. E 9. C 10. D
204
 9.Ünite / KALITIM

Karma Temel Kavramlar

16. TEST
� Bu hastalığa sahip bireylerde diş-
teki dentin maddesi tam oluşma-
1. Mendel yaptığı monohibrit çaprazlamalarla 4. Aşağıdaki soyağacında kırmızı – yeşil renk dığından çarpık diş yapısı görülür.
aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşama- körü olan bireyler koyu renkli olarak verilmiştir.
mıştır?
: Dişi
A) Her bir karakterin iki aleli gamet oluşumu : Erkek
1
sırasında ayrılır. : Tek yumurta
ikizi
B) Bir karaktere ait iki farklı alele sahip bir
bireyde fenotipte etkisini gösteren gene
2 3
baskın gen, gösteremeyen gene çekinik
gen denir. 4
5
C) Karakterlerin nesilden nesile aktarılmasını
sağlayan kalıtsal birimler bulunur. Soyağacına göre numaralı dişi bireyler ile
D) Gamet oluşumu sırasında farklı karakter- ilgili,
� Dişilerde XDXD ve XDXd geno-
leri denetleyen alel genler birbirinden ba- I. 4 ve 5 numaralı bireyler renk körlüğü bakı- tipindeki, erkeklerde ise XDY
genotipindeki bireylerde bozuk
ğımsız olarak ayrılır. mından aynı genotiptedir.
dentin hastalığı görülür.
E) Kalıtsal karakterler her organizmada çiftler II. 1 numaralı birey XRXr genotipindedir.
halinde bulunan genler tarafından kontrol III. Renk körlüğü bakımından 3 numaralı bire-
edilir. yin genotipi bilinirken, 2 numaralı bireyin
genotipi bilinemez.
yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
dur?
Palme Yayınevi

2. Bir insan popülasyonunda AB0 ve Rh siste-

mine bağlı olarak oluşabilecek maksimum A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
genotip çeşidi sayısı kaçtır? D) II ve III E) I, II ve III

A) 4 B) 8 C) 12 D) 18 E) 24

5. Aynı türe ait mor çiçekli iki bezelye bitkisi ara-

sında yapılan çaprazlama sonucunda 3/4'ü � Dişilerde görülme oranı erkekler-
mor çiçekli, 1/4'ü beyaz çiçekli olan F1 dölü den daha fazladır.
3.
elde edilmiştir. F1 dölünden alınan mor çiçekli
A a iki bitki arasında yapılan ikinci çaprazlamadan
D d e e elde edilen F2 dölündeki tüm bitkiler mor çi-
b B çekli olmuştur.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi

Yukarıda genotipi verilen hücreden mayoz kesinlikle doğrudur?
bölünme sonucu aBdE genotipine sahip bir A) F1 dölündeki bireylerin bir kısmı homozi-
gametin oluşması, got bir kısmı heterozigottur.
I. krossing over, B) Birinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi
de heterozigottur.
II. ayrılmama,
C) İkinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi
III. mutasyon
de heterozigottur. � Balık pulluluk, kulak kıllılığı ve ya-
olaylarından hangileri ile açıklanabilir? D) F1 dölünde genotip ayrışım oranı 1:2:1'dir. pışık parmaklılık Y kromozomu-
nun homolog olmayan kısmında
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) İkinci çaprazlamaya alınan bireylerden biri taşınan özelliklere örnek olarak
D) I ve III E) II ve III homozigot diğeri heterozigottur. verilebilir.

205
9.Ünite / KALITIM

Temel Kavramlar 6. Aşağıda kromozom yapısında meydana gelen 8. AaBbMmDD genotipindeki bir bireyin,
� Bu özellikler erkeklerde görülür ve dört farklı olay şematize edilmiştir. Dikey oklar aBmD genotipindeki bir gamet oluşturma
tek gen ile belirlenir. Dişilerde Y kromozomların kırılma noktalarını göstermek- olasılığı kaçtır? (Genler bağımsız.)
kromozomu bulunmadığından bu tedir. 1 1
hastalıklar görülmez. A) B) 0 C)
16 4
A B C D E F G H
Delesyon
A B C E F G H 1 1
D) E)
2 8
A B C D E F G H A B C B C D E F G H
Duplikasyon

9. Kontrol çaprazlama aşağıdaki durumlar-

A B C D E F G H A D C B E F G H dan hangisinin belirlenmesi için yapılır?
‹nversiyon
A) Çekinik fenotipli bir bireyin genotipi
B) Eş baskın fenotipli bir bireyin genotipi
A B C D E F G H M N O C D E F G H C) Baskın fenotipli bir bireyin genotipi
Karfl›l›kl› D) Çevrenin bireyin fenotipi üzerindeki etkisi
translokasyon
E) Alel genlerin bir gamete gitme olasılıkları
M N O P Q R A B P Q R

� Y’nin homolog olmayan kısmında

taşınan özellikler babadan sa- 10. Aşağıda dört çocuklu bir ailede hemofili olan
dece erkek çocuğa geçer. bireyler koyu renkli olarak verilmiştir.
Bu olaylar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
: Dişi
hangisi doğru değildir?
: Erkek
A) İnversiyon olayında kromozom içindeki bir 1 2 : Tek yumurta
parça tersine döner. ikizi

B) Duplikasyon olayında bir kromozom par- : Çift yumurta

� Aralarında kan bağı olan kişiler
arasında yapılan evliliğe akraba
evliliği denir. Akraba evliliği, za-
rarlı olan baskın ve çekinik gen-
lerin bir araya gelme olasılığını
artırdığından kalıtsal hastalıkların
görülme sıklığını da artırır.
� Aynı türe ait bireyler arasındaki
farklılıklara varyasyon denir. Tür
içindeki varyasyon mayoz bö-
lünme, döllenme ve mutasyon
gibi olaylar sonucunda artar.
Palme Yayınevi ikizi
çası tekrarlanır.
3 4 5 6
C) Dört olayda da kromozom sayısı değiş-
Soyağacına göre,
mez
D) Karşılıklı translokasyonda homolog kro- I. 3 ve 4 numaralı bireyler hemofili genini 1
mozomlar arasında gen alış verişi olur. numaralı bireyden almıştır.
E) Delesyonda kromozomdaki gen sayısı II. 5 ve 6 numaralı bireyler genotiplerinde he-
azalır. mofili genini taşıyabilir.
III. 1 ve 2 numaralı bireylerin hemofili kız ço-
cukları olamaz.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
7. G ve H karakterleri bakımından genotipi bilin- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
meyen iki canlının çaprazlanması sonucu oğul
D) I ve III E) I, II ve III
dölde ortaya çıkan fenotip çeşit ve sayıları
aşağıda verilmiştir.
11. Rh– kan grubuna sahip dişi bir birey,
• GH → 904
• Gh → 311 I. rr,
• gH → 298 II. RR,
• gh → 102 III. Rr
Buna göre çaprazlanan bireylerin genotipi genotipine sahip bireylerden hangisi ile
aşağıdakilerden hangisidir? evlenirse, doğabilecek çocuklarında kan
uyuşmazlığı ortaya çıkamaz?
A) GgHh x GgHh B) GgHh x gghh
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C) ggHh x gghh D) GGHH x gghh
D) I ve III E) II ve III
E) gghh x gghh

1. D 2. D 3. B 4. A 5. B 6. D 7. A 8. E 9. C 10. E 11. A
206
 9.Ünite / KALITIM

Karma Temel Kavramlar

17. TEST
� Kromozomlar üzerindeki genlerde
meydana gelen değişmelere mu-
1. Huntington otozomal kromozomlardaki bas- 3. d fenotipli bir kraliçe arı ile D fenotipli bir tasyon denir.
kın bir alelin (A) sorumlu olduğu ölümcül bir erkek arının çiftleşmesi sonucu oluşan,
hastalıktır. Bireyde 35 ya da 45 yaşlarına I. kraliçe,
gelinceye kadar belirgin hiç bir fenotipik etki II. erkek,
gözlenmez. Bu yaşlarda sinir sistemi geri dö- III. işçi
nüşümsüz bir şekilde bozulmaya başlar ve
arılarının genotipleri aşağıdakilerden han-
sonuçta birey ölür. gisinde verilmiştir?
Bu bilgilere göre Huntington hastalığı ile I II III
ilgili,
A) dd D dd
I. Sadece homozigot baskın genotipteki bi-
B) Dd d Dd
reylerin ölümüne neden olur.
C) DD D DD
II. Hastalıklı anne ve babanın sağlıklı çocuk-
� Kromozom yapısı ve sayısındaki
ları olabilir. D) Dd d DD değişiklikler kromozom mutas-
III. Dişi ve erkek bireylerde farklı oranlarda E) dd d Dd yonları olarak adlandırılır.
görülür.
IV. Belirli bir yaştan sonra ölüme neden olma- 4. Aşağıdaki soyağacında otozomal çekinik bir
sı bu hastalığa neden olan alel genin, gen özelliği (a) fenotipinde gösteren bireyler koyu
havuzundan elenmesini engeller. renkli olarak verilmiştir.
yorumlarından hangileri yapılabilir? Atasal
kuşak
1 2 3 4
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV 1. kuşak
Palme Yayınevi

5 6 7 8

: Dişi
2. kuşak : Erkek
2. Aşağıdaki soyağacında X’e bağlı çekinik bir 9 10 11 12
hastalığı fenotipinde gösteren bireyler koyu Soyağacına göre,
renkli olarak verilmiştir. I. Atasal kuşaktaki tüm bireylerde çekinik
I alel gen bulunur. � Vücut hücrelerinde (karaciğer ve
: Dişi kas gibi) meydana gelen mutas-
1
: Erkek II. 1. kuşaktaki 6, 7 ve 8 numaralı bireyler Aa yonlar kalıtsal olmaz. Bu mutas-
II genotipindedir. yonlar sadece meydana geldiği
2 3 4 bireyi etkiler.
III. 2. kuşaktaki 9 ve 12 numaralı bireyler ilgili
III özellik bakımından aynı genotiptedir.
5 6 7
yargılarından hangileri kesin olarak doğru-
IV dur?
8 9
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
Soyağacına göre I., II., III. ve IV. jenerasyo- D) I ve III E) II ve III
na ait dişi bireylerden hangilerinin hastalık
genini taşıdığı kesin olarak söylenir?
5. AaBBEeFf genotipli bir birey ile ilgili,
I II III IV I. karakter sayısı → 4,

A) 1 2 ve 4 5, 6 ve 7 – II. homozigot gen çifti sayısı → 2,

III. gen sayısı → 8
B) — 3 ve 4 5 ve 7 8 ve 9
eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?
C) 1 4 6 ve 7 –
(Genler bağımsızdır.) � Üreme hücrelerinde (sperm ve
D) — 2 ve 3 5, 6 ve 7 9
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III yumurta gibi) meydana gelen
E) 1 2 5 8 ve 9 mutasyonlar kalıtsal olup, gele-
D) II ve III E) I, II ve III cek nesillere aktarılabilir.

207
9.Ünite / KALITIM
Temel Kavramlar
� Mutasyonlar genelde zararlıdır.
Ölüme neden olan mutasyonlara
öldürücü (letal) mutasyon denir. Yukarıda verilen dihibrit çaprazlamadan
� Mutasyonların çok az kısmı yararlı koşullarından hangilerinin olması gerekli-
olup, canlının çevreye olan adap-
tasyonunu sağlayarak yaşama
şansını artırır.
� Bir kromozomun kırılması, kro­
mozom yapısında delesyon,
duplikasyon, inversiyon ve I. Aile
translokasyon olarak adlandırı­lan
dört çeşit değişime yol açabilir.
� Sentromer taşımayan bir kromo-
zom parçasının hücre bölünmesi
sırasında koparak kaybolmasına
delesyon denir.
� Mayoz bölünme sırasında kopan
bir parçanın ilave bir segment
olarak kardeş kromatide yapış-
masına duplikasyon denir.
208
6. 9. Kedilerde post rengi X kromozomunun homo-
( ~) AaBb x AaBb (}) log olmayan kısmında taşınan iki genle belir-
lenir.
Bu genlerden,
elde edilen sonuçların, Mendel'in öngördü-
– A geni sarı post rengini,
ğü fenotip açılım oranlarına uyması için,
– B geni siyah post rengini
I. baskın alelleri taşıyan gametlerin birbiriyle
– A ve B genleri ise birlikte bulunmaları du-
döllenme olasılığının fazla olması,
rumunda alacalı post rengini
II. alel genler arasında tam baskınlık olması, oluşturmaktadır.
III. ilgili karakterler ait genlerin bağımsız olması Buna göre dişi kedilere ait,
I. sarı postlu kedinin normal yumurtası,
dir? II. siyah postlu kedinin gonozomları ayrılma-
mış yumurtası,
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
III. alacalı postlu kedinin gonozomları ayrıl-
D) II ve III E) I, II ve III mamış yumurtası
Erkek kedilere ait,
IV. siyah postlu kedinin gonozom taşımayan
spermi,
V. sarı postlu kedinin X kromozomu taşıyan
spermi,
VI. siyah postlu kedinin Y kromozomu taşıyan
7. Aşağıda iki farklı aileye ait bireylerden 0 kan
Palme Yayınevi
spermi
grubunda olanlar koyu renkli olarak verilmiştir.
gametlerinden hangilerinin döllenmesi so-
II. Aile : Dişi
nucu alacalı postlu bir erkek kedi oluşabilir?
: Erkek
1 A) I ve V B) II ve IV C) II ve VI
D) III ve IV E) III ve VI
2
10. Aşağıdaki soyağacında bir ailedeki dört çocu-
Birinci ailede koyu renkli olmayan tüm bi- ğun kan grubu fenotipleri verilmiştir.
reylerin alyuvar zarında A antijenin olduğu
bilindiğine göre, 1 ve 2 numaralı bireylerin : Dişi
kan grubu bakımından aynı genotipe sahip : Erkek
olabilme olasılığı kaçtır? 1 2 3 4
1 A Rh + B Rh– 0 Rh – B Rh+
A) 0 B) 1 C)
2 Soyağacına göre bu aile ilgili aşağıdaki ifa-
1 1
D) E)
4 8 delerden hangisinin doğruluğu kesin değil-
dir?
A) Erkek çocuklar kız çocuğa kan veremez.
B) Anne ve babada Rh faktörlü ile ilgili çeki-
nik alel bulunur.
C) İkinci çocuk kan grubu ile ilgili B0rr geno-
8. Genotipi A0Rr olan bir anne ile genotipi tipindedir.
ABRr olan bir babanın ARh+ kan grubunda D) Kan grubu ile ilgili anne A0, baba B0 geno-
bir çocuğa sahip olma olasılığı kaçtır? tipindedir.
E) Birinci ve dördüncü çocuğun kan grubu
A) 3/4 B) 3/16 C) 1/4 D) 1/2 E) 3/8
genotipleri aynı olamaz.
1. D 2. A 3. B 4. A 5. C 6. D 7. C 8. E 9. E 10. D
 9.Ünite / KALITIM

Karma Temel Kavramlar

18. TEST
� Bir kromozom parçasının, kop-
tuğu kromozoma ters yönde bağ-
1. Bir hastanede aynı gün dünyaya gelen beş 4. Eşbaskın özellik gösteren bir karakter ba- lanmasına inversiyon denir.
bebek ve ait oldukları ailelerin kan grupları kımından heterozigot genotipli iki bireyin
ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi çaprazlanması ile ilgili,
doğru olamaz? I. Fenotip ayrışım oranı 1 : 2 : 1'dir.
Anne Baba Bebek II. Yavruları üç farklı genotipte olabilir.
A) B A AB III. Anne ve baba ile aynı fenotipte yavru bir
1
B) AB B 0 bireyin oluşma ihtimali 'dir.
2
C) AB 0 B ifadelerinden hangileri doğrudur?
D) B 0 0 A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
E) AB AB A D) II ve III E) I, II ve III
� Bir kromozomdan kopan bir par-
çanın homolog olmayan bir kro-
2. Aşağıdaki soyağacında belirli bir özelliği fe- mozoma yapışmasına translokas-
notipinde gösteren bireyler koyu renkli olarak yon denir.
verilmiştir.

5. Kan grubu bilinmeyen bir ailenin bireylerinden

: Dişi
alınan kan örnekleri üzerine Anti-A, Anti-B ve
: Erkek Anti-Rh test serumları damlatılarak, elde edi-
len sonuçlara göre aşağıdaki tablo hazırlan-
mıştır.
Palme Yayınevi

Test Serumları
Bireyler
Anti - A Anti - B Anti - Rh

Buna göre ilgili özelliğin kalıtımı aşağıdaki- Anne – + +

lerden hangisi ile olamaz? Baba + + + � Kromozom yapısındaki değişim-
ler insanlarda bazı hastalıklara
A) X’e bağlı çekinik 1. çocuk – + + neden olabilir.
B) Otozomal baskın 2. çocuk + – –
C) X’e bağlı baskın
D) Otozomal çekinik ((+): çökelmenin olduğunu, (–): çökelmenin ol-
madığını göstermektedir).
E) Otozomal eş baskın
Tablodaki verilere göre aşağıdaki ifadeler-
3. Bir ailede anne, K özelliği bakımından hetero- den hangisi yanlıştır?
zigot genotiplidir. A) Annenin kan grubu B0Rr genotiplidir.
Bu özellik bakımından baba, B) Babanın alyuvar zarında A, B ve Rh anti-
I. KK, jenleri bulunur.
II. XKY, C) 1. çocuğun kan grubu genotipi annesi ile
III. Kk aynı olamaz.
genotiplerinden hangilerine sahip olursa, D) 2. çocuğun alyuvar zarında Rh antijeni bu-
çocuklarında çekinik fenotip (k) görüle- lunmaz.
mez? E) Bu ailenin BRh+ fenotipli bir kız çocukları- � Örneğin beşinci otozomal kromo-
zom üzerinde meydana gelen bir
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III nın olma olasılığı 3/16’dır. kopma “kendi miyavlaması” (cri
du chat) olarak adlandırılan bir
D) I ve II E) II ve III sendroma neden olur.

209
9.Ünite / KALITIM
Temel Kavramlar
� Normal şartlarda gamet oluşu- I. Baba renk körüdür.
munda ataya ait kromozom sayısı
mayozla yarıya iner (n).
� Mayoz bölünme sırasında bazen
homolog kromozomlar ayrılma-
8. Aşağıdaki soyağacında X’e bağlı çekinik bir
yarak aynı kutba gider. Bu olaya
ayrılmama denir.
� Ayrılmama sonucunda kromozom
sayısı normalden bir fazla (n+1) ya
da bir eksik (n–1) olan gametler
oluşur.
� Ayrılmama olayı hem otozom-
larda hem de gonozomlarda gö-
rülebilir.
210
6. Renk körü kız çocukları olan bir aile ile ilgili, 10. Aşağıdaki soyağacında bir aileye ait üçüzler
numaralandırılarak verilmiştir.
II. Anne XRXr genotipindedir. : Dişi
III. Tüm erkek çocukları renk körüdür. : Erkek
yargılarından hangileri kesin olarak doğru- : Tek yumurta
ikizi
dur?
1 2 3
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III Bu bireyler ile ilgili,
I. İki spermin iki yumurtayı döllemesi sonucu
7. AaBbNn genotipindeki bir bireyde A ve B oluşurlar.
genleri bağlı olduğuna göre, bu bireyde II. 1 ve 2 numaralı birey aynı plesantadan
aşağıdaki gametlerden hangisinin oluşma beslenir.
ihtimali diğerlerinden fazladır?
III. 2 ve 3 numaralı bireylerin annelerinden al-
A) aBN B) ABN C) Abn dıkları gonozom çeşitleri farklı olabilir.
D) aBn E) AbN IV. 1 ve 3 numaralı bireylerin kan grupları
farklı olamaz.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
hastalığı fenotipinde gösteren bireyler koyu
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III
renkli olarak verilmiştir.
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Palme Yayınevi 11. Drosophila’da normal vücut rengi (N) ve ka-
I natların düzgün (D) olması, siyah vücut rengi
: Dişi
(n) ve kanatların körelmiş (d) olmasına bas-
II kındır. Normal renkli ve körelmiş kanatlı erkek
: Erkek
Drosophila ile siyah renkli ve düzgün kanatlı
dişi Drosophila çaprazlandığında,
III
– 298 normal renkli – düz kanatlı,
– 312 normal renkli – kıvrık kanatlı,
Buna göre, numaralandırılmış ailelerin bu
özelliği fenotipinde gösteren bir çocuğa – 304 siyah renkli – düz kanatlı,
sahip olma ihtimalleri arasındaki ilişki aşa- – 296 siyah renkli – kıvrık kanatlı
ğıdakilerden hangisinde verilmiştir? yavru döl elde edilmiştir.
A) I > II = III B) II > III > I C) II = III > I
Buna göre çaprazlanan erkek ve dişi Dro-
D) I = II = III E) II > I > III sophila’ların genotipleri aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir?
9. Canlıların yapısında etkili olan mutasyonlar Erkek Dişi
ile ilgili,
A) Nndd nnDd
I. Genin nükleotit diziliminde değişime ne- B) NnDd NnDd
den olabilir.
C) nndd NnDd
II. Bireyin fenotipinde etkisini mutlaka göste- D) nnDd Nndd
rir. E) NNdd nnDD
III. Kromozomlarda yapısal bozukluklara yol
açabilir.
12. Sağlıklı dişi bir insanda kaç çift homolog
ifadelerinden hangileri doğrudur?
kromozom bulunur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III A) 12 B) 22 C) 23 D) 46 E) 92
1. B 2. C 3. A 4. E 5. C 6. A 7. B 8. C 9. D 10. A 11. A 12. C