You are on page 1of 20

2

winasityvaoba

msoflioSi mosaxleobis ricxvis swrafma zrdam gamoiwvia narCe nebis moculobis


gazrda, ris gamoc aucilebe li gaxda axali nagavsay re lebis mSe nebloba. didi mo-
culobis narCe nebis Semcirebis mizniT, ganviTarebulma qvey neba daiwye s narCe nebis
minimizaciis, xe lmeore d gamoye nebisa da gadamuSavebis meTodis dane rgva.

msoflios mraval ganviTarebul qveyanaSi miRebulia narCe nebis mdgradi marTvis


3R iniciativa (Reduce, Reuse, Recycle), romelic niSnavs – Reduce - Seamcire, Reuse - xelaxla
gamoiye ne, Recycle - gadaauSave. Tumca, dRes 3R iniciatividan qvey nebi ukve 5R inicia-
tivaze (Semcireba, xelaxla gamoye neba, gadamuSaveba/reciklireba, narCe nebis e nergiad
gardaqmna, ganTavseba) arian gadasulebi da maqsimalurad amcirebe n garemoSi gansa-
Tavsebeli narCe nis moculobas. rasac, samwuxarod ver vityviT Cve ns qveyanaze, sadac,
arauTu 5R aramed, 3R iniciativac ki ar aris saTanadod danergili. qveyanas ar gaaC-
nia narCe nebis marTvis strategia da erovnuli samoqmedo gegma, romelic gaTvlili
iqneba grZelvadian periodze da daefuZneba narCe nebis mdgradi marTvis principebs,
romelic gulisxmobs narCe nebis resursebad ganaxlebisa da xelmeored gamoye nebis
praqtikas, rac TavisTavad narCe nebis da nagavsay relebis Semcirebas gamoiwvevs.

i m i s aTv i s, r o m d a i ne rgo s d a ga nx o r cie l de s 3R i n i ci a t iv a s aq a rTve l oSi, s a -


Wi r o a Ca m oy a l i b de s d a m owe sr igde s na rCe ne b i s Se gr ove b i s s i s te m a, Se iq m na s
sru l f a s ov a n i s ak a no nm de b l o baza.

ga m oce maSi aRwe r i l i a na rCe ne b i s ga d a muSave b i s ke rZo d, o rga nu l i na rCe ne b i s


k o mp o s ti re b i s meTo d i s p o pu la r iza ci a d a m i s i d a ne rgv a Ta na me d r ove praq t ik aSi.
k o mp o s ti Se iZle ba d a mza d de s m o s a x le o b i s m ie r i n d iv i du a lu ra d s a x le bSi a n
s a baRe meu rne o be bSi. m iRe bu l i k o mp o s t i k i Se s aZle be l i a ga m oy e ne bu l i iq na s,
r ogo rc s aukeTe s o o rga nu l i s a suq i.

INTRODUCTION

In developed countries the practice of wastes minimization (reduce), reuse and recycling is widely spread. With
the growth of population the amount of wastes increase and the construction of new landfills become necessary. This
is connected with the growth of expenses and negative affect on the environment. Hence, the governments of the
developed countries made it their aim to reduce the disposal of wastes on the landfills to the possible maximal extent.

In a number of developed countries of the world there is acknowledged the 3R initiative of sustainable waste
management - Reduce, Reuse, Recycle. In order to introduce the 3R initiative in Georgia and to implement it in the
first place it is necessary that the system of collecting the wastes is created and is put in order, that the wastes are
separated at the source and the legislative base is developed. The more effective is the collection process of the
separated waste that can be recycled the higher is the percentage share of the recycled wastes as compared with the
total amount of the wastes.

The booklet is aimed for the popularization of the waste recycling, namely, the method of organic wastes
composting, wastes amount reduction and facilitation of 3R initiative introduction. It contains simple methods of
composting for their introducing in modern practice. It can be prepared individually by population at their houses or
gardens and the obtained compost can be used as the best fertilizer.

3
Sesavali
b o l o d r o s, xSi ra d s au br o be n s o f l i s meu r ne o b aSi Seq m n i l i mZi me ek o l ogi -
u r i m dgo m a re o b i s a d a n i a d agi s nay o f ie re b i s gau a re se b i s Se s a xe b, r a c xSi r a d
Se mTxvev aSi ga m owveu l i a q i m iu r i s a suqe b i s a d a pe s t i ci de b i s i nte ns iu r i ga m oye -
ne b iT. n i a d agi s aq t iu r i ga m oye ne b i s Se de ga d i rRvev a m i s i s truq tu r a, qve iTde b a
hu mu s i s a d a s akve b n ivTie re b aTa Se m cv le l o b a, u a re s de b a n i a d agi s f iz iku r i Tv i -
se be b i - wy a lga m ta r o b a, ae ra ci a d a s xv a.

hu mu s i, igive neSo mp a la – n i a d agi s o rga nu l i, muq i fe r i s nawi l i,


r o me l i c wa rm oq m n i l i a mce na reu l i d a cx ove lu r i na rCe ne b i s b iq i m iu r i
ga r d aq m ne b i s Se de ga d

dRe s, n i a d agi s nay o f ie re b i s Se na rCu ne -


b i s u a m rav i bu ne br iv i meTo d i a rse b o b s. m aT
So r i s aa, m s o f l i oSi y ve laze me ta d gav r ce -
le bu l i k o mp o s t i re b i s meTo d i, r o m l i c
xe l s uwy o b s n i a d agSi o rga nu l i n ivTie re be -
b i s zr d a s d a a m agre b s m i s f iz iku r Tv i se -
be b s.

k o mp o s t i re b a wa rm o a dge ns b i oq i m iu r p r o-
ce s s, r o m l i s s aSu a le b iTc my a r i o rga nu l i
na rCne b i ga r d a iq m ne b i a n hu mu s i s m sgav s p r o -
duq ta d, r o me l i c ga m o iye ne b a n i a d agi s nay o -
f ie re b i s x a r i s x i s ga s au mjo be se b la d. i s wa r -
m o a dge ns s a suq s, r o me l i c Se iZle b a ga m ov iye -
n oT s o f l i s meu ne o b aSi. i s Se s aZle be l i a m o -
s a x le o b i s m ie r i n d iv i du a lu r a d s akuTa r
ez oe b s a d a b aRe bSi.

co ta ra m i s to r i i d a n

k o mp o s ti re b i s meTo d i s auku nee b i s m a nZi lze iy o cn o b i l i, m agra m me -19 s au -
ku neSi r oca m i ne ra lu rma s a suqe bm a hp ove s f a rTo ga m oy e ne ba e s meTo d i m iv iwy -
e bu l i iq na. k o mp o s tze r ogo rc s aukeTe s o o rga nu l s a suqze f iqr i d a s av leTSi
d a iwy e s, ra s a c m i m dev re b i ma leve ga m ouCn de n a me r ik aSi.
dRe i s aTv i s ze d m iwev n iTaa Se swav l i l i k o mp o s t i re baSi m i d m i na re y ve la q i m i -
u r i d a m ik r o b i o l ogiu r i pr oce s i d a x o r cie l de ba m i s i aq t iu ra d d a ne rgv a.

ra a r i s k o mp o s ti?

k o mp o s ti – s aukeTe s o o rga nu l i s a suq i a, r o me -
l i c Se iZle ba m iv iRoT o rga nu l i na rCe ne b i s d aS-
l i s Se de ga d.

4
rogor mimdinareobs kompostirebis procesi

k o mp o s t i re b a - e s a r i s b i o l ogiu r i p r o-
ce s i, r o m l i s d r o s a c m ik r o o rga n iz me b i s m o -
nawi le o b iT x de b a o rga nu l i na rCe ne b i s d aS-
la d a ga r d aq m na o rga nu l s a suq a d – k o m -
p o s ta d, r o me l i c Sav i, f xv ie r i m iwi s su n i s
mq o ne o rga nu l m a s a s wa rm o a dge ns.
m aSi n r o de s a c o rga nu l i na rCe ne b i s d aSla
bu ne b aSi bu ne br iv a d m i m d i na re o b s, k o mp o s t i -
re b i s meTo d i s aSu a le b a s iZlev a e s p r o ce s i
d aCq a r de s d a gau mjo be s de s a d a m i a n i s Ca re -
v iT. m aRa l i x a r i s x i s k o mp o s t i s m i s aRe b a d
m n iSv ne l ov a n i a swo ra d iq ne s gaazre bu l i k o mp o s t i re b i s p r o ce s i s m i m d i na re o b a.
a m p r o s ce sSi m n iSv ne l ov a n r o l s a sru le be n m ik r o o rga n iz me b i d a u xe r xe m l oe b i,
r o m le b s a c gaaCn i aT mTav a r i fu nq ci a o rga nu l i na rCe ne b i s d aSlaSi.

gvaxsovdes, kompostirebisaTvis:

• s aWi r o a Se i rCe s d aCr d i lu l i a dgi l i, r o me l i c s a x l i -


d a n m oSo re b iT iq ne b a. k o mp o s t i s m a s i s s i m aRle Se iZ-
le b a iy o s 1-1,5 m, x o l o s iga ne ne b i s m ie r i;
• Se rCeu l i a dgi l i u n d a ga f xv ie r de s b a r iT 30-60 m -i s
s iRrmeze, r o m Se s aZle be l i iy o s k a rgi d re naJi;
• k o mp o s t i u n d a d a mz a d de s fe na- fe na d. p i rve l fe na d
Se iZle b a ga m ov iye n oT v az i s a na s x lav i, f iCx i, na mja,
Tiv a, Ca la a n Zne la d Sla d i na rCe ne b i;
• Se m de g fe na d ga m o dge b a ne b i s m ie r i o rga nu l i na rCe n i:
na f r cqve ne b i, naWuWi, nake l i, Ca m o cve n i l i f oTle b i,
b a la x i d a s xv a. e s y ve la fe r i 30-40 s m fe na d u n d a ga i -
Sa l o s;
• a m m a s a s u n d a m oey a r o s ze m o d a n m iwa;
• m iwi s fe na s u n d a m oey a r o s na cr i s fe na;
• a seTi wye b a u n d a ga nme o r de s r a m de n i meje r, s a na m k o m -
p o s t i s gr ov i s s i m aRle a r m i aRwev s 1-1,5 m - s. gr ov a s
ze m o d a n u n d a d av ay a r oT na mja a n Tiv a; a n Zve l i t o m -
re b i;
• mSra l a m i n dSi k o mp o s t i kv i raSi o rje r u n d a m o i rwy -
a s wy l iT;
• 4-6 Tv i s Se m de g k o mp o s t i mz a d iq ne b a. a m pe r i o d i s
m a nZi lze k o mp o s ts u n d a m ov a ci l oT ze d a s a f a r i d a
n iCb iT u n d a ga d av a bru n oT, r o m k o mp o s t i s m a s a e rTm a-
neTSi k a rga d ga d ae r i o s;
• s a su rve l i a, k o mp o s t i s m a s a s ga d a bru ne b i s d r o s Tu
d avu m a te bT Wi aye le b s.

5
gvaxsovdes, kopostirebis procesis optimaluri mimdinareobisaTvis
aucilebelia:
• k o mp o s t i s m a s i s k a rgi ae ra ci a;
• o p t i m a lu r i te n i a n o b a;
• m a s a l i s m rav a l fe r ov a n i na rev i;
• na xSi rb a d i s a d a az o t i s xe l s ay re l i C/N xe l s ay -
re l i Ta na f a r d o b a;
• k o mp o s t i re b i s s awy i s s f az a-
Si o rga nu l i m a s i s d aTbu ne -
b a (na mjiT a n s xv a m a s a l iT
d a f a rv a).

k o mp o s t i re b i s p r o ce s i s s awy i s s e tapze s a su rve -


l i a m wv a ne m ce na reu l i m a s a iy o s mSr a l i, r a dga n
m a sSi d i d i ra o de n o b iTaa az o t i, r o me l i c xe l s
uwy o b s lp o b i s p r o ce s i s d awye b a s a d a Se m dgo m m i m -
d i na re o b a s.
k o mp o s t i re b i s s aukeTe s o m aga l iTs gv aZlev s
bu ne b a – tyeSi, s a d a c e s p r o ce s i bu ne br iv a d m i m -
d i na re o b s. y ve la na i r i o rga nu l i na rCe n i r o m le -
b i c tyeSi a rse b o b s n i a d agi s m ik r o o rga n iz me b i s ze -
m oq me de b i s Se de ga d ty i s nay o f ie r m iwa d ga r d a iq m ne b a.
k o mp o s t i re b i sTv i s ga m o iye ne b a i s o rga nu l i na rCne b i, r o l me b i c u xv a d aa
s o f l i s meu rne o b aSi. sru l f a s ov a n i k o mp o s t i s aTv i s au ci le be l i a i seTi Zi r iTa d i
k o mp o ne nte b i r ogo r i caa Si nau r i cx ove l i s a n f r i nve l i s nake l i, t o r f i, Ca m d i -
na re na rCe ne b i, na ca r i kve r cx i s naWuWi d a s xv a.
k o mp o s t i re b i s p r o ce s i Se iZle b a wa r i m a rTo s ae r o bu l (Ja ngb a d i a n i ga re m o)
d a a nae r o bu l (uJa nga b d o ga re m o) p i r o be bSi. ae r o bu l p i r o be bSi m ik r o o rga n iz -
me b i s aWi r oe be n Ja ngb a d s, m aSi n r o ca a nae r o bu l
p i r o be bSi m ik r o o rga n iz me b i u p i ra te s o b a s a n iWe -
be n uJa ngb a d o ga re m o s. ae r o bu l p i r o be bSi d aSla
bev r a d ukeTe s i a, v i na i d a n d aSl i s p r o ce s i u f r o
swr a f a d d a e feq tu r a d m i d i s.
k o mp o s t i, r ogo r c o rga nu l i s a suq i, xe l s uwy -
o b s n i a d agSi o rga nu l i n ivTie re be b i s Se m cve l o b i s
zr d a s, a m a r age b s m a s mkve b av i n ivTie re be b iT d a
au mjo be se b s m i s f iz iku r Tv i se be b s.

gvaxsovdes, kompostis misaRebad ar gamoiyeneba:


• d aav a de bu l i a n m av ne b le b iT Zl ie r d az i a ne bu l i m ce na ree b i;
• s ok ov a n i d aav a de be b iT d a s n ov a ne bu l i m ce na ree b i;
• Sx a m i a n i m ce na ree b i (m ag. le nco f a, k o n i o, a bu s a laTi n i, le na), m aT SeuZl i aT
gaa na dgu r o n n i a d agSi m cx ov re b i s a s a rge b l o m ik r o o rga n iz me b i;
• m ce na ree b i r o me lTa d aSl i s p r o ce s i x a ngrZl iv a d m i m d i na re o b s;
• m ce na ree b i, r o me lTa c a x a s i aTe b s d i d i mJav i a n o b a (f iWv i s wiwv i);

6
• k a t i s a d a ZaRl i s eq sk re me nte b i (Se s a le be -
l i a p aTo l ogiu r m ik r o o rga n iz me b s Se ca-
v de s). e s uk a na sk ne l i y ove lTv i s a r kv de b i -
a n k o mp o s t i re b i s gr ov i s ga xrw n i s d r o s
• d aav a de bu l i cx ove l i s nake l i a n s xv a o r -
ga nu l i na rCe ne b i
• me ta l i, p la s tm a s i, SuSa, x i s d i d i naWre b i,
d i d i ra o de n o b iT q aRa l d i.

rogor gamoviyenoT miRebuli komposti


k o mp o s t i s n i a d agSi Se ta n i s wl iu r i d oz aa
s aSu a l o d 6 kg 1m 2-ze. e s ra o de n o b a d aa x l oe -
b iT s av se n iCa b s See s a b a me b a. hu m i s iT Ra r i b n i -
a d agSi p i rve l we l s s aWi r o a me t i k o mp o s t i s
Se ta na (10-12 kg 1m 2).
CiTi le b i s ga m o s ay ve n i n i a d agi s d a mz a de b i -
s aTv i s k o mp o s t i u n d a ga i cra s d aa x l oe b iT 6 m m
z o m i s s a ce rSi. ga cr i s Se m de g d a rCn i l i m a s a la
k o mp o s t i s a x a l i gr ov i s Zi rSi u n d a d a iy a r o s.
igi aCq a re b s k o mp o s t i re b i s p r o ce s s. m i s i ga m o -
ye ne b a wa rm a te b iT Se iZle b a n i a d agi s mu lCi re -
b i sTv i s, r ogo r c m rav a lwl i a n i i se e rTwl i a n i
m ce na ree b i s qveS.

organizmebi - romlebic monawiloeben kompostirebis procesSi


k o mp o s i tre b i s p r o ce sSi Zi r iTa d a d m o nawi l oe b s co cx a l i o rga n iz me b i s o r i
jgu f i: m ik r o o rga n iz me b i d a u xe r xe m l oe b i. m aT So r i s, ae r o bu l i b aq te r ie b i
e rTe rT y ve laze m n iSv ne l ov a n r o l s a sru le be n s ak o mp o s te nay a r i s d aSl i s p r o -
ce s i s d awye b i s a d a s iTb o s wa rm oq m naSi.
s ak o mp o s te nay a rSi a rse bu l i co cx a l i o rga n iz me b i iy -
o f a s a m i t i p i s m o m x m a re b le b a d: p i rve l i d o n i s m o m x m a-
re b le b i, r o m le b i c x de b i a n s akve b i me o re d o n i s m o m x m a-
re b le b i s aTv i s. x o l o me o re d o n i s m o m x m a re b le b i m s x -
v re p l n i x de b i a n me s a me d o n i s m o m x m a re b le b i s (m r av a l fe -
x a, bzu a la d a Wi a nWve la).

baq te r ie b i

b aq te r ie b i wa rm o a dge ne n e rTu jre d i a n u fe r o


o rga n iz me b s, r o m le b i c m r av l de b i a n ga x leCv iT d a
u m ok le s d r oSi iZle v i a n m i l i a r d o b iT STa m o m av l o -
b a s. Tu m ca, m aTi s i c o c x l i s x a ngrZl iv o b a s ak m a o d

7
x a nm ok le a, d a a x l oe b iT 20-30 wuTi. i s i n i ne b i s m ie r i s a x i s o rga nu l i n ivTie re -
be b iT ikve be b i a n.

f s i x o lo f i lu r i baq te r ie b i

f s i x o l o f i lu r i b aq te r ie b i s aq t iv o b a uzru n-
ve ly o f s s ak o mp o s te nay a rSi s iTb o s wa rm oq m na s d a
Se s a b a m i s a d q m n i s p i r o be b s mez o f i lu r i b aq te r ie -
b i s aTv i s, r o m le b i c aq t iu r de b i a n, m aSi n r o ca s a-
k o mp o s te nay a rSi te mpe ra tu ra me rye o b s 22-380C,
x o l o 45-700C wi na p la nze ga m o d i a n Te rm o f i lu r i
b aq te r ie b i. f s i x o l o f i lu r i b aq te r ie b i aq t iu r-
n i a r i a n, m aSi n r o ca s ak o mp o s te nay a r i a x a l i a,
ga ns akuTre b iT Se m o dgo m aze r o ca a m i n d i s te mpe r a-
tu ra d a b a l i a.

s ok oe b i d a aq ti no m i ce te b i

s ok oe b i d a aq t i n o m i ce te b i a r i s b aq te r ie b i s
m sgav s i o rga n iz me b i, r o m le b i c s ak o mp o s te nay a rs
m iwi s su rne l s a n iWe be n. k o mp o s t i re b i s p r o ce s i s
d a s a sru l s, i s i n i nay a rSi m o ci s f r o - m o na ci s f r o -
m wv a ne f xv n i l i se bu r i a n o b o b i s q se l i s m sgav s i
fe n i s s a x iT i my o fe b i a n.
r o ca s ak o mp o s te nay a r i s Su a nawi lSi te mpe r a-
tu ra m a tu l o b s, u xe rxe m l oe b i iRu pe b i a n a n ga d a-
d i a n nay a r i s Se d a re b iT gr i l a dgi la s. aq i s i n i
b aq te r ie b iT, u m a rt ive se b iT d a s ok o s sp o re b iT ikve be b i a n. a seve s ok oe b iT ikve -
be b i a n tk i pe b i d a ku d fe x i a ne b i.

Wi ay e le b i

Wi aye le b s e rTe rTi m n iSv ne l ov a n i r o l i ak i sr i a


m iwi s ga f rxv ie re b aSi. d i d i i ngl i se l i na tu r a l i s t i
Ca r lz d a rv i n i, p i rve l i iy o v i nc ga m oTqv a m o s azre -
b a, r o m de d a m i -
waze r a c nay o -
f ie r i a dgi l i a
e rTxe l m a i nc
gauv l i a Wi aye -
la s o rga n iz mSi.
Wi aye la Tav i s i aq t iv o b i s pe r i o dSi mu d -
m iv a d ga d aa muSave b s, Sl i s d a ga m oy o f s na r -
Ce ne b s, r o me lSi c b aq te r ie b i s, az o t i s, k a l-
ciu m i s, m agn iu m i s, f o s f o r i s a d a k a l iu m i s
Se m cve l o b a m n iSv ne l ov na d m aRa l i a v i d re
Tav a d n i a d agSi.
Wi aye le b i a m d i d re be n k o mp o s ts d a xe l s
uwy o be n m i s i x a r i s x o br iv i m aCve ne b l i s a m aR-
le b a s, Se s a b a m i s a d Wi aye le b i wa rm oq m n i a n
m aRa l i x a r i s x i s s ak o mp o s te m a s a s. aRs a n iS-
nav i a, r o m go n ie r i me b aRee b i cd i l o be n Wi -
aye le b i s e s Tv i se b a m aq s i m a lu r a d ga m o iye -
n o n k o mp o s t i re b i s p r o ce sSi.
8
ra faqtorebi moqmedebs kompostirebis procesze?!
bu ne b aSi d r oTa ga nm av l o b aSi y ve la o rga nu l i m a s a la iSle b a. Tu m ca d aSl i s
x a ngrZl iv o b a Se s aZle be l i a d aCq a r de s k o mp o s t i re b i s meTo d i s ga m oye ne b iT a n
ukeTe s Se mTxvev aSi `m ik r o o rga n iz me b i s ga m oy v a n iT”. ne b i s m ie r i f aq t o r i, r o me l i c
a ne le b s a n a fe rxe b s m ik r o o rga n iz me b i s gav r ce le b a s - xe l s uSl i s k o mp o s t i re b i s
p r o ce s s.

faqtorebi, romlebic gavlenas axdens kompostirebis


procesis xangrZlivobaze:
• o rga nu l i m a s a le b i (na xSi rb a d i s d a az o t i s b a la ns i, r ogo r c kve b i s wy a r o)
• m o cu l o b a
• ae ra ci a
• te n i a n o b a
• ze d ap i r i s f a rTo b i/e rTeu l i s z o m a
• te mpe ra tu r a.

o rga nu li ma sa le b i

e rTe rTi y ve laze m n iSv ne l ov a n i f aq t o r i, r o me l i c ga ns azRv r av s k o mp o s t i re -


b i s p r o ce s s, a r i s na xSi rb a d i s a d a az o t i s b a la ns i (y ve la o rga nu l i m a s a la Se i -
cav s na xSi rb a d s d a az o ts). z oga d a d k o mp o s t i re b aSi az o t i s d a na xSi rb a d i s
Ta na f a r d o b a ga m o x a tu l i a Se m de gi s a x iT “C:N” a n “C/N”; m ik r o o rga n iz me b s na x -
Si ra b d i e s aWi r oe b aT e ne rgi i sTv i s d a az o t i ci le b i s s awa rm oe b la d. x me l i f oT-
le b i, Ca la, Tiv a d a na xe rx i m d i d a r i a na xSi rb a d iT, x o l o m wv a ne b a la x i, nake l i,
b o s tneu l i s d a x i l i s na rCe ne b i k i p i r iq iT,
m d i d a r i a az o t iT; Se s a b a m i s a d o rga nu l i na r -
Ce ne b i iy o f a r ogo r c “muq i” d a “m wv a ne” k o m -
p o ne nte b i. m ci re z o m i s k o mp o s te re bSi e rT
wi l “m wv a ne” k o mp o ne nte bze u n d a m o d i o de s
2-3 wi l i “muq i” k o mp o ne nte b i. r o ca m ik r o o r-
ga n iz me b s ak l i aT na xSi rb a d i, i s i n i k a rgave n
az o ts a m i ak i s s a x iT; Tu na xSi rb a d i Wa rb i r a-
o de n o b iTaa nay a rSi, m aSi n k o mp o s t i re b i s
p r o ce s i ne l i d a a rae feq tu r i a.
s ak o mp o s te nay a rSi Zi r iTa d o rga nu l na r-
Ce ne b s f oTle b i wa rm o a dge ns. Tu s ak o mp o s te nay a rSi b a la x i s a nak reWi Wa rb i r a-
o de n o b iT a r i s, m a n Se s aZle be l i a gaa mkv r iv o s nay a r i d a m a sSi h ae r i s SeRwev a d o b a
SezRu d o s. ra c See xe b a buCq i s a na s x lav s d a x i s t o te b s, r o me lTa d i a me tr i 0,6
s m -i a s a su rve l i a d aqu cm a cde s spe ci a lu r i
d a na dga r i s s aSu a le b iT.
y v av i l na r i s d a b aRi s na rCe ne b i az o t i s
a r aCveu le br iv i wy a r o a, a m i t o m s a su rve l i a
i s i n i s ak o mp o s te nay a rs d ae m a t o s m ci re r a o-
de n o b iT m iwa sTa n e rTa d. a seve s a su rve l i a s a-
k o mp o s te nay a rs d ae m a t o s s a mz a reu l o s i seTi
na rCe ne b i, r ogo r i caa b o s tneu l i s d a x i l i s
na rCe ne b i, y av i s m a r cv le b i, Ca i d a kve r cx i s
naWuWi. a seve Se s aZle be l i a s ak o mp o s te nay a rs
d ae m a t o s i seTi mkve b av i d a na m a te b i, r ogo r i -
caa: Zv l i s fqv i l i, s i s x l i s fqv i l i d a nake l i.

9
m ocu lo ba

i m i s aTv i s, r o m Se na rCu ne bu l iq na s s ak o mp o s te m a s aSi s iT-


b o d a a m av d r ou la d s ak m a o d m ci re m a s aSi h ae r i s SeRwev a
m o x de s s ak o mp o s te nay a r i s z o m a u n d a iy o s s ak m a o d d i d i.
a rse bu l i p raq t ik i d a n ga m o m d i na re s ak o mp o s te nay a r i s z o m a
u n d a iy o s: s iga ne - 1.5 m, s i m aRle 1-1.5 m (1m 3).

ae raci a

o rga nu l i na rCe ne b i s e feq tu r i d aSl i s aTv i s m n iSve n l ov a n i a r a m de na d aa k a r -


ga d aa sk o mp o s te nay a rSi Ja ngb a d i. z ogje r Se s aZle be l i a d aSl i s p r o ce s i wav i de s
Ja ngb a d i s ga reSe (a nae r o bu l i ga re m o). a m Se mTxvev aSi
d aSl i s p r o ce s i m i m d i na re o b s ne la d a Se s aZle be l i a
wa rm o iq m na s a r a s a s i a m ov n o su n i. r o ca d aSl i s p r o ce s i
a nae r o bu l ga re m oSi m i d i s, wa rm o iq m ne b a q i m iu r i nae r-
Te b i, r o m le b i c t oq s iku r i a m ce na ree b i s aTv i s. p i rve l
dRee bSi d a/a n Tvee bSi s a su rve l i a o rga nu l i na rCe ne b i s
d aSla wav i de s Ja ngb a d i s Ta nx le b iT, r a dga n k o mp o s t i -
re b a iy o s e feq tu r i d a a r wa rm o iq m na s m ce na r i s aTv i s
t oq s iku r i nae rTe b i. i m i s aTv i s, r o m s ak o mp o s te nay a rs
a r hq o n de s su n i, u mjo be s i a k o mp o s t i re b i s p r o ce s i
wav i de s Ja ngb a d i s p i r o be bSi. s ak o mp o s te nay a r i s TveSi e rTe l a n o rje r a rev a
uzru nve ly o f s m a sSi ae r i a ci a s d a Se s a b a m i s a d 3-4 je r aCq a re b s k o mp o s t i re b i s
p r o ce s s.
o rga nu l i na rCe ne b i, r o m le b i c rTu la d eqve m de b a re b i a n d aSla s, s a su rve l i a
ga nTav s de s s ak o mp o s te fe n i s Zi rze.

te ni a no ba

s ak o mp o s te nay a rSi d i d i m n iSv ne l o b a e n i -


We b a te n i s a rse b o b a s m ik r o bu l i aq t iv o b i -
s aTv i s. Tu s ak o mp o s te m a s a la ga m o mSr a l i a,
m aSi n d aSl i s p r o ce s i rTu la d m i d i s. a m Se m -
Txvev aSi s aWi r o a s ak o mp o s te m a s a pe r i o du -
la d u n d a m o i rwy a s. m agra m a ra, Wa rb i r a o-
de n o b iT, v i na i d a n Se s aZl o a s ak o mp o s te m a s i -
d a n h ae r i ga m o i dev n o s d a Se fe rx de s m ik r o -
o rga n iz me b i s gav r ce le b a, ra c Se s a b a m i s a d
xe l s Seuwy o b s m a sSi a nae r o bu l i ga re m o s
Seq m na s. s ak o mp o s te nay a r i u n d a iy o s n o t i o
d a a ra sve l i, m a s xe l iT m oWe r i s a s a r u n d a s d i o de s wy a l i. Tu s ak o mp o s te m a s a
Za l i a n sve l i a, s aWi r o a m i s i a rev a d a Tu ga m o mSr a l i a - m o rwy v a.

ze d ap i r i s f arTo b i/e rTeu li s z o ma

u n d a gv a x s ov de s, ra c u f r o d i d i a s ak o mp o s te
m a s i s ze d ap i r i s f a rTo b i, m iT u f r o e feq tu r a d
muSa o be n m ik r o o rga n iz me b i d a Se s a b a m i s a d d aS-
l i s p r o ce s i c u f r o swra f a d m i d i s. o rga nu l i
na rCe ne b i s wi na swa r i d aqu cm a ce b a s ak m a o d a m ci r -
e b s d aSl i s aTv i s s aWi r o d r o s. ga ns akuTre b iT k a r-
gi a spe ci a lu r i d a na dga r i s ga m oye ne b a f oTle b i s
d a x i s t o te b i s d a s aqu cm a ce b la d. o rga nu l i na r -
10
Ce ne b i s d aqu cm a ce b i s u f r o m a rt iv i s aSu -
a le b aa Tu m a s wi na swa r cu l iT a n s xv a s a-
s o f l o- s a meu rne o i a raRiT d av a nawev re bT.

te mpe ra tu ra

b i o l ogiu r i aq t iv o b i s wa rm a rTv i s aTv i s


Za l i a n m n iSv ne l ov a n i a s ak o mp o s te nay a rSi
o p t i m a lu r i te mpe ra tu r i s a rse b o b a. m i -
k r o o rga n iz me b i s aq t iv o b i s Se de ga d wa rm o -
q m n i l i s iTb o xe l s uwy o b s o rga nu l i na r-
Ce ne b i s d aSla s d a Se s a b a m i s a d k o mp o s t i re -
b i s p r o ce s i s d aCq a re b a s. m ik r o o rga n iz me -
b i, r o m le b i c m n iSv ne l ov a n r o l s a sru le be n k o mp o s t i re b i s p r o ce sSi iy o f a o r
jgu f a d: mez o f i lu r i, r o m le b i c a rse b o be n d a m oq me de be n r o ca s ak o mp o te nay a r-
Si te mpe ra tu ra a r i s 22-380C d a Te rm o f i lu r i, r o m le b i c a rse b o be n d a m oq-
me de be n 45-700C te mpe r a tu r aze.
m aRa l i te mpe ra tu r i s p i r o be bSi s xv a d a s xv a d aav a de b i s ga m o m wvev i b aq te r ie b i
d a s a reve la s Te s l i iRu pe b a. r o ca s ak o mp o s te nay a rSi te mp r a tu r a a r i s 33-600C
o rga nu l i na rCe ne b i s d aSl i s p r o ce s i e feq tu r a d m i d i s. Tu te mpe r a tu r a 700C-ze
me t i a, m a sSi a rse bu l i bev r i s a s a rge b l o o rga n iz m i iRu pe b a a n m aTi aq t iv o b a
m ci r de b a. m aRa l i te mpe ra tu r i s Se s a m ci re b la d s aWi r o a s ak o mp o s te nay a r i s m o -
rev a ga cive b a m de. Tu te mpe ra tu ra a r d a iwev s 490C- m de m aSi n au ci le be l i a az o t i s
Se m cve l i o rga nu l i na rCe ne b i s a n wy l i s d a m a te b a. a seve Se s aZle be l i a m aRa l i
te mpe ra tu r i s d awev a m xe l i Seuwy o s civ m a a m i n d m a c.

r ogo r m ov amza d oT sak o mp o ste nay ar i

s ak o mp o s te nay a r i ga nTav s de s i seT a dgi la s, s a d a c m o x de b a m i s i ga m oye ne b a.


a m i s aTv i s s aukeTe s o a b aRi.
s a su rve l i a igi a r ga nTav s de s Wi s,
m d i na r i s a n nak a du l i s m a x l o b la d. a seve
a r a r i s rek o me n d i re bu l i m i s i ga nTav se -
b a m r av a lwl i a n xee bTa n, v i na i d a n x i s
fe sve bm a Se s aZle be l i a Se aRwi o n s ak o mp o -
s te nay a rSi, r a m a c gaa rTu l o s s ak o mp o-
s te nay a r i s a rev a d a xe l i Seuwy o s m i s
ga m oSr o b a s (x i s fe sve bm a Se iwov o n wy a-
l i).
s ak o mp o s te nay a r i u n d a ga nTav s de s
m ci re d ne s t i a n d a cu d a d ga n i ave b a d a d -
gi la s. ga m oSr o b i s Tav i d a n a s a ci le b la d
k o mp o s t i re b i s a dgi l i d a cu l i u n d a
iy o s civ i q a r i sga n d a mz i s i nte ns iu r i
s x ive b i sga n.
a r a rse b o b s r a i me d a dge n i l i we s i, Tu
r a r a o de n o b iT s ak o mp o s te m a s a la a r i s
s aWi r o k o mp o s t i s d a s a mz a de b la d, v i na i d a n m i s i m iRe b a u f r o d a m ok i de bu l i a
ga m o cd i le b aze. Tu m ca k o mp o s t i s d a mz a de b i s a s gaTv a l i swi ne bu l i u n d a iq na s
k o mp o s t i re b i s p r o ce sze m oq me d i f aq t o re b i.

11
arsebobs kompostirebis `swrafi~ da `neli~ meTodi

r ogo r m iv iRoT k o mp o sti `swra f a d~

k o mp o s t i re b i s “ swra f i” meTo d i gu l i s x -
m o b s o rga nu l i na rCe ne b i s ga nTav se b a s spe -
ci a lu r k o ns truq cie bSi – k o mp o s te re bSi.
k o mp o s te r i Se iZle b a d a mz a d de s x i s a n
p la s tm a s i s k o nte i ne r i sga n. a seve k o mp o s te -
r i s m a s a la d Se iZle b a ga m ov iye n oT m avTu l-
b a de.
k o mp o s te rs a r u n d a hq o n de s Zi r i, r a dga n
a m p r o ce s i s aTv i s au ci le be l i a k o ntaq t i n i -
a d ags a d a s ak o mp o s te nay a rs So r i s. r a c Se -
e xe b a k o mp o s te r i s ke d le b s i s i n i u n d a a ta re b d ne n h ae rs d a wy a l s. aRn iSnu l i
meTo d i s ak m a o d Sr o m a tev a d i a, v i na i d a n m o iTx ov s s ak o mp o s te nay a r i s xSi r a rev a s,
az o t i s a d a na xSi rb a d i s b a la ns i s d a cv a s d a a.S. a m meTo d iT k o mp o s t i s m iRe b a
Se s aZle be l i a ra m o de n i me TveSi (m aq s i mu m 6 Tve).

s aWi r o ma s a le b i a:
• d aqu cm a ce bu l i o rga nu l i m a s a la (“m wv a ne” d a “muq i” k o mp o ne nte b i);
• wy a l i;
• Sav i m iwa;
• f iwa l i;
• breze nt i;
• s a s aTbu re Te rm o me tr i.

sak o mp o ste ma sa le b i

k o mp o s t i s m i s aRe b a d s ak o mp o s te nay a r i s
m a s a u n d a iy o s d aqu cm a ce bu l i d a m r av a l-
fe r ov a n i. s ak o mp o s te nay a r i s p i rve l fe na d
u n d a ga nTav s de s “muq i” k o mp o ne nte b i (10-15s m),
r o me l i c m d i d a r i a na xSi rb a d iT d a Se m de g
“m wv a ne” k o mp o ne nte b i (10-15s m), r o me l i c m d i -
d a r i a az o t iT. a m fe ne b s So r i s a seve Se s aZle -
be l i a ga nTav s de s s a mz a reu l o s (x i l i, b o s tn-
eu l i) na rCe ne b i.
Tu s aWm l i s na rCe ne b s a c d av a m a te bT, m aSi n
d a m a te b iT u n d a d ae m a t o s m iwi s, na xe r x i s, Ca-
l i s a n f oTle b i s fe na, r o me l i c uzru nve ly -
o f s wa rm oq m n i l i a ra s a s i a m ov n o su n i s STa nTq m a s.

sak o mp o ste nay ar i s fe ne b i

s a su rve l i a, s ak o mp o s te nay a r i s s i m aRle iy o s 1-1,5 m. s ak o m -


p o s te fe ne b s s a su rve l i a d ae m a t o s wy a l i d a m iwa. m iwi s d a -
m a te b a xe l s uwy o b s m ik r o be b i s m o nawi le o b iT s ak o mp o s te m a -
s a l i s d aSl a s. Tu m ca i seTi o rga nu l i m a s a le b i, r ogo r i ca a
f oTle b i, m oTi bu l i b a l a x i Se i cav s s ak m a r i s i r a o de n o b iT m i -
k r o o rga n iz me b s, r o m le b i c aq t iu r a d m o nawi le o be n k o mp o s t i -
re b i s p r o ce sSi. e rTe rTi gz a m ik r o be b i s ga s a aq t iu re b l a d a r i s

12
s ak o mp o s te nay a rSi wi na we l s m iRe bu l i mz a k o mp o s t i s d a m a te b a. i m Se mTxve v aSi
r o ca a dgi l i aqv s xSi r wv i me b s, s aWi r o te n i a n o b i s Se s a na rCu ne b l a d s a su rve l i a
s ak o mp o s te nay a r s ga d ae f a r o s breze nt i.

s ah ae r o f o re b i

Tu s ak o p o s te nay a rSi ga m oye ne bu l i a i seTi o rga nu l i


na rCe ne b i, r ogo r i caa nake l i, sve l i f oTle b i, m aSi n na-
y a r i s f o r i a n o b i s aTv i s s a su rve l i a nay a rs d ae m a t o s x i s
na xe rx i, Ca la a n s xv a mSra l i m a s a la. z oga d a d, k o mp o -
s t i s fe ne b i a r u n d a iy o s ze d me ta d mkv r iv i, ne s t i a n i,
mSr a l i d a f xv ie r i. m x o l o d a m Se mTxvev aSi iq m ne b a m i -
k r o o rga n iz me b i s ga nv iTa re b i s aTv i s o p t i m a lu r i p i r o be b i. i s i n i u n d a iRe b d ne n
m aTTv i s s aWi r o h ae rs. h ae r i s k a rga d SeRwev i s aTv i s s ak o mp o s te nay a rs ukeTe be n
s ah ae r o Rrue b s.

`muSti s~ meTo d i

e.w. „muSTi s“ meTo d iT ga ns azRv r ave n s ak o mp o s te nay a r i s


te n i a n o b a s. ke rZo d, nay a r i s Su a nawi l i d a n v iRe bT e rT muWa
o rga nu l na rCe ne b s d a xe l s vuWe rT. Tu wy l i s wveTe b i i nte n-
s iu ra d m o d i s e.i. wy a l s Wa rb a d Se i cav s d a s aWi r o a mSr a l i
m a s a l i s d a m a te b a (Ca la, Tiv a, na xe r x i). z oga d a d, s ak o mp o s te
nay a rSi wy a l i u n d a iy o s, r ogo r c gawu ru l Rru be lSi d a
xe l iT Se xe b i s a s u n d a iy o s sve l i/n o t i o. wy l i s Wa rb i r a o-
de n o b iT d a m a te b a m Se s aZle be l i a ga m o iwv i o s s ak o mp o s te nay -
r i d a n mkve b av i n ivTie re be b i s ga m o re cxv a.

k o mp o sti re b i s `ne li~ meTo d i

k o mp o s t i re b i s e.w. “ ne l i” meTo d i nak le b Sr o m a te -


v a d i a d a m i s i d a mz a de b a d i d d r o s a r m o iTx ov s. igi
i de a lu r i a, r o ca b aRe b s a d a ez oe bSi d i d i r a o de n o -
b iT o rga nu l i na rCe ne b i a r wa rm o iq m ne b a. a m meTo d iT
k o mp o s t i s m iRe b a s sWi r de b a m aq s i mu m 2 we l i d a Se s a -
b a m i s a d d i d i m oTm i ne b a a r i s s aWi r o.
am meTo d i s aTv i s s aWi r o i ngre d ie nte b i d a xe l s awy oe b i igive a, rac k o mp o sti-
re b i s `swra f i” meTo d i s aTv i s. am meTo d iT Se s aZle be l i a ‘m wv a ne” d a `muq i” k o mp o-
ne nte b i s gam oye ne ba i m ra o de n o b iT ra ra o de n o b iTac m o i p ove ba baRSi d a d r o d a-
d r o iTx ov s a rev a s raTa, Tav i d a n iq na s aci le bu l i s ak o mp o ste nay a r i s e rTma neTTa n
Sewe be ba d a a nae r o bu l p i r o be bSi d aSla. gv a x s ov de s, r o m r o ca o rga nu l i na rCe -
ne b i iSle ba uJa ngba d o ga re m oSi, a dgi l i aqv s a ra s a s i am ov n o su n i s wa rm oq m na s.

k o mp o sti s gacie ba

k o mp o s t i s ga cive b a k o mp o s t i s m o m wi fe b i s s a b o l o o e tap i. a m d r o s x de b a
m dgra d i nae rTe b i s, o rga nu l i mJave b i s, d i d i d auSle l i nawi lake b i s d a m a s a le b i s
d aSla, r o me l i c k o mp o s t i re b i s aq t iv o b i s p r o ce sSi ve r m o xe r x d a. s ak o mp o s te
nay a r i s a rev i s Se m de g, Tu te mpe r a tu r a aRa r m a tu l o b s, iwye b a e.w. k o mp o s t i s
ga cive b i s s ta d i a. ga cive b i s s ta d i a d a sru le bu la d iTv le b a, r o ca s ak o mp o s te
nay a rSi te mpe ra tu ra gauTa na br de b a ga re m o s te mpe r a tu r a s.
d au m wi fe be l i k o mp o s t i Se s aZle be l i a t oq s iku r i aRm oCn de s CiTi l i s a d a ne r -
ge b i s aTv i s, a m i t o m s a su rve l i a m o x de s k o mp o s t i s sru l i d aSla.
13
kompostirebis alternatiuli meTodebi

k o mp o sti re ba fe ne ba d

k o mp o s t i re b a fe ne b a d gu l i s x m o b s b aRSi n i a d agi s ze -
d ap i rze ne d l i o rga nu l i na rCe ne b i s ga nTav se b a s. ke rZo d,
d aqu cm a ce bu l i m a s a Se s aZle be l i a ga n lagde s m ce na ree b i s
ga rSe m o mu lCi s s a x iT d a d r oTa ga nm av l o b aSi m o x de s m i s i
Ta n d aTa n o b iT d aSla. a m meTo d i s ga m oye ne b a s a su rve l i a
m o x de s gv i a n Se m o dgo m aze.

k o mp o sti re ba Txr i lSi

gu l i s x m o b s 20-30 s m. s iRrm i s Txr i l i s gaTxr a s d a m i s


Sev se b a s d aqu cm a ce bu l i o rga nu l i na rCe ne b iT, r ogo r i caa:
f oTle b i, x i s t o te b i, m oTi bu l i b a la x i, b o s te nu l i s d a
x i l i s na rCe ne b i, s a mz a reu l o s na rCe ne b i (x o r ci s, Zv l i s,
cx i m i s, d aav a de bu l i m ce na ree b i s ga m ok le b iT). m ik r o o rga-
n iz me b i d a Wi aye le b i aRn iSnu l o rga nu l na rCe ne b s d r oTa
ga nm av l o b aSi ga d aa muSave be n o rga nu l s a suq a d.

k o mp o sti re ba o rm oSi

o rm o wa rm o a dge ns a seve e rTe rT a l te r na t iu l meTo d s,


s a d a c a nTav se be n s a reve le b s, s a mz a reu l o s na rCe ne b s d a
x a n d a x a n nake l s. o rm o s Sev se b i s Se m de g m a s f a r ave n m iwiT.
a m meTo d iT o rga nu l i na rCe ne b i s d aSla ga ns akuTre b iT k a r-
ga d m i d i s z a f xu lSi.

rogor gamoviyenoT komposti

ni a d agi s gama noy ie re be li

k o mp o s t i ga m o iye ne b a r ogo r c n i a d agi s f iz iku r i, q i m iu r i d a b i o l ogiu r i


Tv i se be b i s, o rga nu l i ga m a m d i d re be l i s aSu a le b a.
a seve k o mp o s t i s ga m oye ne b a zr d i s qv iSi a n i n i a d agi s
te n i a n o b a s, i cav s m ce na re s gv a lv i sga n. Ti x na r i n i a-
d agi sTv i s k o mp o s t i s ga m oye ne b a au mjo be se b s d re na-
Ji s a d a ae ra ci i s u na rs. igi uzru nve ly o f s n i a d agi s
mkve b av i n ivTie re be b iT ga m d i d re b a s.
n i a d agi s ga n oy ie re b i s m iz n iT d r oTa ga nm av l o b a-
Si k o mp o s t i s ga m oye ne b a a m a rt ive b s m i s d a muSave b a s
(d a b a rv a, ga m a rgv la, gaTo xv na). n i a d agi s f iz iku r i Tv i se be b i s ga s au mjo be se b la d
s a su rve l i a 15-20 s m.-iT ga f xv ie re bu l m iwa s d ae m a t o s 2,5-5 s m. fe n i s m wi fe k o m -
p o s t i. u f r o nak le b i fe n i s s i sqe Se s aZle be l i a qv iSi a n i n i a d agi sTv i s d a bev r a d
u f r o me t i - Ti x na r i n i d agi sTv i s.

say v av i le m iwa

k o mp o s t i Se iZle b a ga m oye ne bu l iq ne s r ogo r c s a-


y v av i le m iwi s ga m a m d i d re be l i s aSu a le b a. a m Se mTxve -
v aSi s ay v av i le m iwa s u n d a Seu r i oT e rTi me s a me d i

14
k o mp o s t i. k o mp o s t i s u f r o me t i r a o de n o b iT d a m a te b a m
Se iZle b a ga m o iwv i o s m ce na reTa fe sve b i s cu d i ae r a ci a.
Tu k o mp o s t i re b i s p r o ce s i swo r a d m i d i s d aav a de b i s ga-
m o m wvev i o rga n iz me b i d a s a reve l i s Te s l i na dgu r de b a. Tu m ca
Se s aZle be l i a z ogie rTi m aTga n i ga d a rCe s p r o ce s i s a r a sru l i
m i m d i na re o b i s a s.

ra a r i s mu lCi?
organu li narCe ne bi s p i rdap i r miwi s ze dap i rze ganTav se bas mu lCi re ba ewode -
ba. niadagi s mu lCi re ba au mjobe se bs niadagi s agrofiziku r Tv i se be bs, icav s mas
e rozii sagan. mce naree biT da faru li niadagi mdi d rde ba organu li masiT. mu lCi -
re ba gav le nas ax de ns niadagSi mimdi nare biologiu r da qimiu r proce se bze.

m wi fe k o mp o s t i s 5-7,5 s m. s i sq i s fe na Se iZle b a ga m oye ne bu l iq na s, r ogo r c


mu lCi b aRe bSi b o s tneu l i s a d a dek o r a ciu l i m ce na ree b i s aTv i s. k o mp o s t i s fe n i s
s i sqe m ci re d u n d a ga iz a r d o s Tu m a s mu lCi s s a x iT ga m ov iye ne bT buCq na r i s a d a
xee b i s aTv i s. k o mp o s t i s mu lCi s s a x iT ga m oye ne b a xe l s uwy o b s z a mTa rSi n i a d agSi
te n i s d a s iTb o s Se na rCu ne b a s, x o l o z a f xu lSi s i civ i s.

saWmlis narCenebis kompostireba

k o mp o s t i re b i s m a rt iv meTo d s wa rm o a dge ns n i a d agSi


s aWm l i s na rCe ne b i s Ca m a rxv a, r o me l i c a r s aWi r oe b s spe -
ci a lu r xe l s awy oe b s.
Wi aye le b i s ga m oye ne b a s aWm l i s na rCe ne b i s k o mp o s t i re -
b aSi wa rm o a dge ns e rTe rT s a i nte re s o meTo d s m d i d a r i
k o mp s o t i s m i s aRe b a d.

o rga nu li narCe ne b i, r o m le b i c gam o iy e ne ba


k o mp o sti s m i saRe ba d sa oja x o p i r o be bSi

“m wv a ne” k o mp o ne nte b i: x i l i s d a b o s te nu l i s na rCe ne b i,


pu r i d a pu r i s m a r cv leu l i, y av i s m a r cve lu l i d a na leq i,
Ca i s na rCe ne b i, m wv a ne f oTle b i.
“muq i” k o mp o ne nte b i: a ra- me o r a d i ga m oye ne b i s q aRa l-
d i, muy a o, x me l i f oTle b i, x i s bu rbuSe la/na xe r x i.
a r k o mp o s t i r de b a: x o r ci (Zr o x a, Ro r i, f r i nve l i),
Tevz i, rZi s p r o duq te b i – a n m o aTav se s a nagve u r naSi. m a-
r a d m wv a ne f oTle b i, wiwv i, x i s m ci re z o m i s naWre b i, SeRe b i l i fe r a d i q aRa l d i.

r ogo r Sev i na x oT saWm li s narCe ne b i samzareu loSi

s a mz a reu l o s na rCe ne b i ga reT ga ta na m de m iz a nSe wo n i l i a ga nv aTav s oT Tav s a xu -


r i a n p la s tm a s i s k o nte i ne rSi. o r dReSi e rTxe l m ogr o-
v i l i s aWm l i s na rCe ne b i m ov aTav s oT ga reT ga nTav se bu l
Wi aye le b i s u rnaSi, r o me l s a c a r aqv s f ske r i. a m gz iT
Tav i d a n av i ci le bT a ra s a s i a m ov n o su n i s wa rm oq m na s. Tu
ve r v a xe rxe bT s aWm l i s na rCe ne b i s re gu la ru la d ga ta na s
d a k o mp o s te rSi m oTav se b a s, Se s aZle be l i a ga m ov iye n oT
u f r o d i d i z o m i s p la s tm a s i s k o nte i ne r i, Tu m ca a m Se m -
Txvev aSi Se s aZle b l i a su n i s a n buze b i s gaCe na. a m i s Tav i -
d a n a ci le b a s SevZle bT Tu s ak o mp o s te nay a rs d av a m a te bT
t o r f s a n na xe rx s.
15
Wiayelebis komposti

Wi aye le b i s k o mp o s t i wa rm o a dge ns s aWm l i s na rCe ne -


b i sga n m aRa l i x a r i s x i s k o mp o s t i s m iRe b i s k i dev e rT
gz a s. a m meTo d iT k o mp o s t i s m i s aRe b a d s aWi r o a Se m de gi
e tape b i s gav la.

1. au ci le be li a Sev arCi oT u rna,


sa d ac ga nTav se de ba Wi ay e le b i

Sev a rCi oT m tk i ce x i s a n p la s tm a s i s u r na mWi d r o xu f iT, s i ne s t i s Se na rCu -


ne b la d d a cx ove le b i sga n d a s a cav a d (ZaRl i, k a ta). u r -
ne bSi f ske r i s a r a rse b o b a Za l i a n m n iSve l ov a n i a d re na-
Ji s aTv i s. u r na, r o m l i s s iRrme 30-40s m.-i a s aukeTe s o a,
v i na i d a n Wie b s a rse b o b i s aTv i s e s aWi r oe b aT h ae r i. u r na
Se iZle b a iy o s a seve x i s, muy a o s i a n f i r - f i cr i s.
Wi aye le b i s u r na Se s aZle be l i a Sev i na x oT s a r d a fSi
a n f a re xSi. civ m a z a mTa rm a a n cxe l m a z a f xu l m a Se -
s aZle be l i a Se a fe r x o s k o mp o s t i re b i s p r o ce s i. Tu
u rna s m ov aTav se bT ez oSi, m aSi n Se rCeu l u n d a iq na s
i seTi a dgi l i, r o me l i c z a f xu lSi Se d a re b iT Cr d i l i -
a n i d a z a mTa rSi Se d a re b iT mz i a n i a dgi l i iq ne b a.

2. sa su rve li a u rni s Sev se ba e.w. `sa fe niT”

u r n i s e.w. “ s a fe na d” Se s aZle b l i a ga m oye ne bu l


iq na s Se m o dgo m i s f oTle b i, d aqu cm a ce bu l i muy a o a n
gazeTi, Ca la, na xe r x i a n x i s bu rbuSe la - m aTi na re -
v i k i s aukeTe s o a. na xSi rb a d iT m d i d a r i “ s a fe n i” uz -
ru nve ly o f s Wi aye le b s b a la ns i re bu l i r a ci o n iT d a
a seve xe l s uSl i s su n i s d a buze b i s wa rm oq m na s. s a na m
“ s a fe ns” m ov aTv se b deT Wi aye le b i s u r naSi s a su rve l i a
d av a sve l oT wy l iT, i se r o m m a sSi te n i s Se m cve l o b a
iy o s r ogo r c gawu ru l Rru be lSi. Se m de g u r na Sev av -
s oT kv lav “ s a fe n iT”, i m i s aTv i s r o m Wi aye le b i d av i cv aT z a mTa rSi y i nv i sga n, x o l o
z a f xu lSi k i s i cx i sga n.

3. sa su rve li a Tu Wi ay e le b i s d av ama te bT

wiTe l i Wie b i a nu r ogo r c m aT xSi r a d uwo de be n `nake l i s Wie b i~ s aukeTe s o a


k o mp o s t i re b i s aTv i s, x o l o ra c See xe b a m iwi s Wie b s p i r iq iT a r a r i s rek o me n d i -
re bu l i. Wie b i s k o mp o s t i re b a d a iwyeT d aa x l oe b iT 0,5 kg Wie b iT s aWm l i s na rCe -
ne bTa n e rTa d.

4. saWm li s narCe ne b i s ga nTav se ba u rnaSi

Tav d ap i rve la d u rn i s f ske rze ga nTav se bu l i “ s a fe n i” u n d a


gavwi oT d a gav akeToT s ak m a o d d i d i d a Rrm a z o m i s xv re le b i,
r o m le bSi c Se m de g m ov aTav se bT s aWm l i s na rCe ne b s d a d av a f a-
re bT “ s a fe n iT”. x o l o Tu a m s age b l i s Tavze ga nv aTav se bT sve l
gazeTs, uzru nve lvy o fT m a sSi s i ne s t i s Se na rCu ne b a s d a Tav i -
d a n av i ci le bT buze b i s gaCe na s.

16
5. k o mp o sti s m o sav a li

6-12 Tv i s Se m de g e.w. “ s a fe n i” u n d a iy o s Sav i fe r i s


f xv ie r i o rga nu l i m a s a a nu m iwa. i m Se mTxvev aSi Tu
gv su rs kv lav v awa rm o oT k o mp o s t i m aSi n i m ave u r naSi
Se s aZle be l i a gve r d iT gavwi oT m iRe bu l i k o mp o s t i
d a ca r ie l i a dgi l i Sev a s oT e.w. a x a l i “ s a fe n iT”. Se m -
de g s aWm l i s na rCe ne b i m ov aTav s oT a x a l `s a fe nSi~, s a-
d a c Zve l k o mp o s tSi m cx ov re b i Wi aye le b i ga d aa dgi l-
de b a a x a l nay a rSi.

17
reziume
ra unda gvaxsovdes kompostis momzadebisas

organuli narCenebi warmatebuli kompostirebisaTvis

s ak o mp o s te nay a rSi my o f i b aq te r ie b i, x oWoe b i d a s ok oe b i o rga nu l na rCe ne b s


ga r d aq m n i a n k o mp o s ta d – m agra m Se iZle b a p r o ce s i ga x a ngZl iv de s, d aa x l oe b iT
e rTi we l i. i m i s aTv i s, r o m k o mp o s t i re b i s p r o ce s i u f r o swr a f a d wav i de s, s aWi -
r o a s ak o mp o s te nay a r i uzru nve ly oT Se s a b a m i s i p i r o be b iT:

balansirebuli racioni

k o mp o s t i re b i s p r o ce sSi m o nawi le b aq te r ie b i m r av l de b i a n m aSi n, r o ca s ak o m -


p o s te nay a rSi d a b a la nse bu l i a “m wv a ne” (x i l i s d a b o s tneu l i s na rCe ne b i, s a reve l-
b i, m wv a ne b a la x i, y v av i le b i) d a “muq i” (x me l i f oTle b i, Ca la, Tiv a) k o mp o ne nte -
b i. Tu s ak o mp o s te nay a rSi Wa rb a d a r i s m wv a ne k o mp o ne nte b i, wa rm o iq m ne b a su n i,
x o l o Tu muq i k o mp o ne nte b i sWa rb o be n, m aSi n k o mp o s t i re b i s p r o ce s i ne la m i d i s.

daqucmacebuli organuli narCenebi

Tu o rga nu l i na rCe ne b i d aqu cm a ce bu l i a, k o mp o s t i re b i s p r o ce s i u f r o


swra f a d wav a. a m i s aTv i s a rse b o b s spe ci a lu r i d a m aqu cm a ce be l i m a nq a ne b i.

tenianoba

s ak o mp o s te nay a rSi o rga nu l i na rCe ne b i u n d a iy o s n o t i o d a a r a sve l i. d r o -


d a d r o s aWi r oe b s m o rwy v a s, r o ca m a sSi x de b a o rga nu l i na rCe ne b i s d a m a te b a. s a-
k o mp o s te nay a r i u n d a ga nTav s de s Cr d i l iSi.

aeracia

Tu s ak o mp o s te nay a rSi o rga nu l i na rCe ne b i a r i s mkv r iv i d a sve l i, k o mp o s t i -


re b i s p r o ce s i Za l i a n ne la m i d i s d a Se s aZle be l i a a seve su n i c wa rm o iq m na s. a m
Se mTxvev aSi s aWi r o a m aTi a rev a m aTSi h ae r i s SeRwev a d a n d av a m a t oT i seTi o rga nu -
l i na rCe ne b i, r ogo r i caa Ca la a n Tiv a.

sakomposte nayaris zoma

s ak o mp o s te nay a r i, r o m l i s z o m a a r i s 1m 3 - i de a lu r i a. u f r o m ci re z o m i s
Se mTxvev aSi s ak o mp o s te nay a rSi o rga nu l i na rCe ne b i a dv i la d ga m oSre b a, Tu m ca Tu
k o mp o s te r i Tav d a xu ru l i a, m aSi n m a sSi o rga nu l i na rCe ne b i i na rCu ne b s s i n o t ive s.
u f r o d i d i z o me b i s Se mTxvev aSi k i s aWi r o a m aTi a rev a r aTa, nay a r i s ce ntrSi
m o x de s h ae r i s SeRwev a.

gamoyenebuli literatura:
Composting at Home – South Carolina & Recyling Organics Wisely
www.kompostery.com
www.mois-sad-don.ru
www.kompost.ru
www.dnipro-gef.net
www.countrydeliving.net

18
pu b lika ci aze muSa o b d a:
le la y aWe iSv i li

d iza i n i:
i rak li gu le d a n i

pu b lik a ci a m o mza d d a pr oeq ti s „mu n i ci p a li te te b i s d o neze s am oqa laq o


s az oga d oe b i s gaZlie re ba d a maTi Ca rTv a ga d awy ve ti le b i s m iRe b i s pr oce s -
Si“ f a rgle bSi, r o me l s a c a x o rcie le bs s aqa rTve lo s m wv a neTa m oZra o ba/
de d a m iwi s me go bre b i - s aqa rTve lo.

“pu b lik a ci a gam oce mu li a gae r o s ga nv iTre b i s pr ogra m i s (UNDP), s a m xreT


k avk a s i aSi Sve i ca r i i s Ta na mSr o m lo b i s o f i s i s a (SCO) d a av str i i s ga nv i -
Ta re b i s s aage nto s (ADC) m xa r d aWe r iT.

pu b lik a ci aSi ga m oTq mu li m o s azre be b i av to r i seu li a d a Se iZle ba a r a s a -


xav de s ze m oT Cam oTv li li s ae rTaSo r i s o o rga n iza cie b i s m o s azre be bs.”

Tb i li s i, s lav a me treve li s #4, 0112


te l/f aq s i: (+995 32) 230 62 21
e l - f o sta: info@greens.ge
www.greens.ge

19

You might also like