Professional Documents
Culture Documents
(A305) Fabrika Organizasyon Staj Defteri (Fişeksan)
(A305) Fabrika Organizasyon Staj Defteri (Fişeksan)
GĠRĠġ 5
SERMAYE 6
Sermaye yapısı 6
Sermayesi ve sermaye yapısı 6
Sermaye tablosu 6
ÖRGÜT ġEMASI 8
Genel iĢletmecilik fonksiyonları 8
Yönetim 9
Yönetim organları 9
1
ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ 20
Vardiya sayısı 20
ĠĢgücü sayısı 20
Firmanın üretim sistemi 21
Üretim teknolojisi 21
Fiyatlama kararlarının verilmesi 21
Firmanın hedef pazarı 22
Firmanın kapasitesi 22
Üretim yönetimi açısından verilen kararlar 22
Mevcut stok durumu 25
Verimlilik çalıĢmaları 25
Performans ölçümleri 25
Talep tahmini 26
Üretimin gerçekleĢmesinde katkıda bulunan girdiler 26
Firmanın ürettiği ürünler 27
KALĠTE FAALĠYETLERĠ 28
a- Organizasyon 28
b- GiriĢ kalite kontrol 28
c- Ġmalat kalite kontrol 29
d- Laboratuar ölçme atelyesi 30
e- AQAP-120 Kalite Güvence Sistemi 30
f- ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi 31
g- Toplam kalite yönetimi 35
PROSES DĠYAGRAMI 35
ZAMAN ETÜDÜ 38
Tornadaki iĢlemin standart zamanı 39
Frezedeki iĢlemin standart zamanı 40
Standart zaman kayıtları 41
ERGONOMĠK DEĞERLENDĠRME 41
2
ARAġTIRMA - GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠ 49
YATIRIM FAALĠYETLERĠ 51
Ġdame yenileme tamamlama yatırımları 51
Proje yatırımları 51
BÖLÜMLER ARASI BÜTÜNLEġĠK BĠLGĠ AKIġI 52
YÖNEYLEM ARAġTIRMASI 56
EKLER
EK-1 MKE FiĢeksan A.ġ. organizasyon Ģeması
EK-2 Zaman etüdü ölçüm formu 1
EK-3 Zaman etüdü ölçüm formu 2
EK-4 Kaza ön raporu
EK-5 Kazalının ifade tutanağı
EK-6 Kaza tanığı ifade tutanağı
EK-7 Kaza irdeleme raporu ( Fenni rapor )
EK-8 ĠĢ günlerine göre kaza saatleri
EK-9 ĠĢ kazalarının yaralanma Ģekillerine göre pareto analizi
EK-10 OluĢ Ģekillerine göre vücudun yaralanan kısımları
EK-11 Atelyelere göre vücudun yaralanan kısımları
EK-12 ĠĢ kazası yapan atelyelerin kaza sıklık ve ağılık oranları
EK-13 MKE FiĢeksan A.ġ. mevcut evrak akım Ģeması
3
KURULUġ HAKKINDA BĠLGĠLER
KuruluĢun Adı
KuruluĢun Adresi
FiĢeksan A.ġ.
Atatürk Orman Çiftliği
06562
Gazi / ANKARA
Faaliyet konuları ile ilgili olarak, yurt içi ve yurt dıĢında yerli ve yabancı kuruluĢlarla
iĢbirliği yapmak veya iĢtiraklarda bulunmak, proje, müĢavirlik, mühendislik ve taahhüt
iĢleri yapmak.
4
Faaliyet konusunun esası olan temel amacındaki mermi üretimi yanında yapısına uygun
düĢebilecek diğer patlayıcı maddeleri de gerektiğinde yapmak.
Faaliyet alanları ile ilgili tesisler kurmak ve iĢletmelerinin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek.
Konuları ile ilgili olarak lisans, teknik beceri ( Know - How ) ve benzeri anlaĢmaları
yapmak.
Faaliyet konularına giren alanlarda araĢtırma ve geliĢtirme çalıĢmaları yapmak ve
yaptırmak.
Konuları ile ilgili olarak imalat ve satıĢ için gerekli her türlü emtia ve maddeleri ithal ve
tedarik etmek.
Konuları ile ilgili olarak ticarî faaliyette bulunmak, ihracat yapmak, yurt içi satıĢ ve ihracat
maksadıyla ithalatta bulunmak.
Konuları ile ilgili olarak gerektiğinde yurt içinde ve dıĢında büro, depo ve satıĢ mağazaları
açmak, acentelik, baĢ bayilik, bayilikler ihdas etmek,...sigorta acenteliği yapmak.
Ġhtiyacı halinde, taĢınmaz mal satın alabilir, satabilir, kiralayabilir, kiraya verebilir ve satın
aldığı veya mal varlığı olarak sahip olduğu arsa ve arazi üzerinde inĢaatlar yapabilir,
taĢınmaz malları üzerinde gerek kendi, gerekse üçüncü kiĢilerle ilgili ayni haklar tesis
edebilir.
Gerektiğinde tahvil veya finansman bonosu ihraç edebilir.
Faaliyet konuları ile ilgili diğer iĢleri yapmak.
KuruluĢun Tarihçesi
Türkiye’ de ilk defa fiĢek fabrikası, 1885 yılında Ġstanbul Zeytinburnu’ nda
kurulmuĢtur. I. Dünya SavaĢı’nda, ordumuzun hafif silah mühimmatı ihtiyacı bu fabrika
tarafından karĢılanmaya çalıĢılmıĢtır. Ġstanbul’ un iĢgali üzerine kapatılan fabrikanın bir çok
tezgahları Anadolu’ ya kaçırılmıĢtır.
1921 yılında Ankara’ da fiĢek ıslah ve tahvil atölyesi kurulmuĢ ancak emniyet
gerekçesi ile Keskin’ e nakledilmiĢtir.
Ordunun değiĢen ihtiyaçlarına cevap verecek yeni bir fabrika kurulması gereksinimi
doğmuĢ, Atatürk Orman Çiftliği arazisi üzerinde kurulmasına karar verilmiĢtir. 1955 yılında
temeli atılan fabrika, Gazi FiĢek Fabrikası adıyla 1957 yılında üretime baĢlamıĢtır.
Gazi FiĢek Fabrikası 20. 10. 1990 tarihinde Anonim ġirket statüsüne kavuĢturularak
FĠġEK SANAYĠ ve TĠCARET A. ġ. adını almıĢtır.
GĠRĠġ
Staj esnasında, iĢletmenin genel iĢleyiĢi, organizasyon Ģemasında yer alan birimlerin
iĢlevleri ve birbirleriyle koordinasyonu, iĢletmenin içinde bulunduğu sektör ve yan sanayilerle
5
iliĢkisi, üretim faaliyetleri, kapasitesi, kalite kontrol faaliyetleri, bakım - onarım faaliyetleri,
bilgi iĢlem sisteminin çalıĢmaları, iĢletmenin sermaye yapısı incelenmiĢtir ve zaman etüdü ve
ergonomik inceleme ve değerlendirme çalıĢmaları yapılmıĢtır.
SERMAYE
Sermaye yapısı
ÇalıĢmalarını 1990 yılına kadar M.K.E.K ’ na bağlı bir fabrika olarak sürdüren Gazi
FiĢek Fabrikası, hukukî statüsünün bağlı ortaklık olarak değiĢtirilmesine M.K.E.K. Yönetim
Kurulu’nun 25.10.1990 tarihindeki toplantısında karar verilmiĢ, alınan 26 / 434 sayılı karar
doğrultusunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 7.11.1990 tarih ve 1184 sayılı Ģirket
kurulmasının uygun olacağı hakkındaki yazısı ile Yüksek Planlama Kurulunun 5.12.1990
tarih, 90 / T - 105 sayılı kararı ile FiĢek Sanayi ve Ticaret Anonim ġirketi ünvanı ile, bir
anonim Ģirket kurulmuĢtur.
ġirketin sermayesi 15.06.1994 tarihinde yapılan Genel Kurul kararı ile her biri 1000
TL değerindeki 250.000.000 paya ayrılmıĢ olup, 250.000.000.000 TL değerindedir.
Her biri 1000 TL değerindeki 250.000.000 payın % 49’u nama yazılı 122.500.000
hisse ile % 51’i hamiline yazılı 127.500.000 adet hisseye ayrılmıĢtır.
Hamiline yazılı hisselerin tamamı ile nama yazılı hisselerin 122.499.960 adeti M.K.E.
Kurumu’na, kalan 40 adet nama yazılı hisse ise diğer ortaklara aittir.
Sermaye Tablosu
6
MALĠ ANALĠZ ORANLARI ( 97 Yılı % )
Öz Kaynaklar = 3.020.606.281.581 = 53
Yabancı Kaynaklar 5.693.210.882.976
Stoklar = 4.531.333.074.106 = 56
Dönen Varlıklar 8.010.478.886.720
7
Kısa Süreli Borçlar 5.298.906.559.193
d) Malî Sonuçlar
c- Kârlılık Etkenleri
8
ÖRGÜT ġEMASI
Yönetim
Yönetim Organları
Her bir kademedeki yönetim organları kendisine bağlı olan alt kademeler üzerinde
yetki sahibidir. Alt kademedeki birimler ise bağlı olduğu üst kademeye karĢı sorumludurlar.
Genel Müdür, tüm fabrikada, Genel Müdür Yardımcıları kendilerine bağlı olan alt
birimlerde, alt birim müdürleri ise kendi sorumluluklarındaki genel iĢletmecilik
fonksiyonlarında yetkilidirler.
Yönetim organları idari ve teknik olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel Müdür idari ve
teknik tüm konularda yetkilidir. Ġdari alanda Genel Müdür Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari )
yetkilidir. Teknik alanda ise Genel Müdür Yardımcısı ( Teknik) yetkilidir. Genel Müdür
Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari ); Mali ĠĢler Müdürü, Ġdari ĠĢler Müdürü ve Ticaret Müdürü’
den sorumludur. Genel Müdür Yardımcısı ( Teknik) ise: ĠĢletme Müdürü ve Mühendislik
9
Hizmetleri Müdürü’ nden sorumludur. Kalite Müdürü ise direkt olarak Genel Müdür’ e
bağlıdır.
Mali ĠĢler Müdürü finans ve muhasebe ve satıĢ, Ġdari ĠĢler Müdürü personel ve halkla
iliĢkiler, Ticaret Müdürü pazarlama ve satın alma, ĠĢletme Müdürü üretim, Mühendislik
Hizmetleri Müdürü üretim planlama, AR-GE ve Bilgi ĠĢlem, Kalite Müdürü ise üretim ve
girdilerin kalitesini ve teknik Ģartnamelere uygunluğunu denetleme alanında yetkilidir.
Yönetim Kurulu
b) TeĢekkül, yönetim kurulunca tesbit edilen yatırım ve planlama ana hedeflerine; iĢletme
bütçesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve kârlılık doğrultusunda Ģirketin yönetimini
sağlayacak kararlar almak.
c) Kalkınma planı ve yıllık programlara uygun olan uzun vadeli yatırım ve finansman
programlarını teĢekküle teklif etmek, yıl içinde yapılacak değiĢiklikleri inceleyerek karara
bağlamak.
d) ĠĢletme bütçesini inceleyerek karara bağlamak ve yıl içinde yapılacak gerekli değiĢiklikleri
yapmak.
Genel Müdür
a) ġirketi kanun, tüzük, anasözleĢme ve yönetmelik hükümleri ile Yönetim Kurulu kararları
doğrultusunda yönetmek.
10
b) Ġdari ve yargı mercilerinde ve üçüncü kiĢilere karĢı bağlı ortaklığı temsil etmek ve temsil
yetkisini gerektiğinde devretmek.
c) Sermaye ile diğer mali kaynakların, verimlilik ve karlılık amaçlarına uygun bir düzen içinde
kullanılmasını sağlamak.
e) Genel Müdür Yardımcılarının bir alt birimi dıĢında kalan personeli atamak ve gerektiğinde
görevden almak.
d) ġirketin aylık faaliyet raporlarını, kâr / zarar envanterleri ile bilançolarını ve Genel Kurula
sunulacak raporları hazırlar.
f) ġirketin yıllık bütçesi ile yıllık gelir ve gider hesaplarını yapar, gerekli finansman
tedbirlerini alır ve Genel Müdüre sunar.
a) Finansman faaliyetlerini planlar, kısa ve uzun süreli finansman programları ile Mühendislik
Hizmetleri Müdürlüğü ile koordineli olarak bütçe plan ve programlarını hazırlar ve onaya
sunar.
b) ġirketin bütçe, bilanço, finansman konularında her türlü faaliyetlerini yürütür, mali
konulardaki mevzuatı izler, yapılması gereken iĢlemlerin zamanında ve belirtilen Ģekilde
yapılmasını sağlar.
c) Gelir, gider ve üretim hareketlerini izleyerek maliyet analizleri yapar ve önerilerde bulunur.
11
d) ġirket alacak ve borçlarının her an bildirilebilir durumda olmasını sağlar. Alacakların takip
ve tahsil iĢlemlerini yürütür.
e) ġirket kıymetlerine ait iĢlemleri takip eder, süreli ödemelerin zamanında yapılmasını sağlar.
a) Personelin eğitim, özlük vb. bütün iĢlemleri ilgili mevzuat hükümlerine göre yürütür.
b) ġirketin personel ihtiyacını belirleyerek iĢe en uygun nitelikte personelin seçim ve atama
iĢlemlerini yürütür.
f) Koruma ve güvenlik hizmetlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar, gerekli önlemleri
zamanında alır.
ı) Gümrük ve akreditif iĢlemleri ile Ģirketin ihtiyacı olan hammadde, yarı mamul, iĢletme vb.
malzemesinin yıllık programlara göre en uygun Ģartlarla yurt içinden veya yurt dıĢından ilgili
mevzuat hükümlerine göre temin edilebilmesini sağlar.
Ticaret Müdürü
b) Yıllık satıĢ plan ve programlarını düzenler, uygulamaları izleyerek gerekli önlemleri alır.
c) SatıĢ esas ve usullerini ilgili mevzuat hükümlerine göre yürütür, piyasa araĢtırmalarına
dayanan bir repertuar hazırlanmasını sağlar.
d) Stok kontrol ve ambarlama hizmetlerinin yürütülmesini ve stok kontrol kanalı ile stokların
asgari seviyede tutulmasını sağlar.
12
a) Görev alanına gelen iĢleri yasalar, Ana SözleĢme, Yönetim Kurulu kararları ve Genel
Müdür tarafından verilen görev ve yetkiler çerçevesinde bağlı birimleri aracılığı ile yönetir.
e) AlınmıĢ olan ihalelerin Ģartnamesine uygun olarak, üretimin zamanında ve kaliteli olarak
yapılmasını sağlar.
b) Üretim birimleri ile görüĢerek sipariĢ isteklerinin istenilen zaman, miktar ve fiyatta üretilip
üretilemeyeceğini saptar. SipariĢin karĢılanabilmesi için gerekli iĢlemlerin yapılmasını sağlar.
e) Üretimde verimliliği arttırıcı, maliyeti düĢürücü teknolojik geliĢmeleri izleyerek yeni tip
ürünlerin üretilmesi imkânlarını araĢtırır. Ġmalat yöntemlerinin daha etkin, ekonomik, verimli
kullanımı ile ilgili sistem, yöntem ve yöneylem araĢtırmalarının yapılmasını sağlar.
f) Mali ĠĢler ve Ticaret Müdürlüğü ile koordineli olarak iĢletme bütçesi hazırlamak ve aylık
faaliyet raporlarını sonuçlandırmak.
13
g) Üretimin tüm aĢamalarında hazırlanan raporların, teknik dokümanların Ģartname, resim,
kroki, plan, proje ile ilgili arĢiv ve dosyalama iĢlemlerinin düzenli bir Ģekilde yürütülmesini
sağlar.
h) Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) tarafından verilen diğer emir ve
görevleri yerine getirir.
ĠĢletme Müdürü
b) Bağlı birimleri arasında iĢ bölümünü, birimleri ile diğer birimler arasında koordinasyonu
sağlar.
c) Üretimin aksamadan ve kesintisiz yürütülmesi için, tüm atelyelerde gereken her tür
önlemleri alır; izler ve denetler.
e) Üretim ile ilgili geliĢmeleri izler, günlük, aylık, yıllık üretim miktarlarını tesbit ederek
faaliyet raporlarını hazırlar.
g) Yatırım, üretim ve bakım çalıĢmaları ile ilgili inĢaat, tesis ve tezgah isteklerini
belirleyerek, teminini sağlar.
h) Tüm tesis, makine, malzemenin vb. sürekli olarak çalıĢır durumda bulunmalarını ve
çözümlenemeyen bakım onarım sorunlarının çözümlenmesini sağlar.
ı) ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği konularında gereken her tür önlemi alarak personelin bu
konularda eğitilmeleri amacıyla gereken eğitim programlarının hazırlanmasını sağlar.
i) Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) tarafından verilen diğer emir ve
görevleri yerine getirir.
14
j) Görevlerin yerine getirilmesinde bağlı birimlerine gerekli emir ve talimatları vermekle
yetkilidir.
Kalite Müdürü
c) Biriminde uygulanan üretim, teknoloji ve yöntemlere göre kalite kontrol ölçülerini saptar,
bu konuda ilgili birimleri uyarır.
e) Kalite teminatı el kitabını TS-ISO 9002 ve AQAP-120 Ġsteklerine göre hazırlatıp onaylatır,
gerektiğinde revizyon yaptırır.
g) Üretimin kalite kontrolünde hataların erken teĢhisine dayanan kalite güvence çalıĢmalarını
koordine eder.
ı) Üretim kalite seviyesi ve gidiĢi hakkında hazırlanan istatiksel bilgileri değerlendirir ve ilgili
birim müdürlerine gerekli uyarıları yapar.
MKEK FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek
üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için
oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE FiĢeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet
Genel Müdürlüğü’ nün çeĢitli hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fiĢeği ihtiyacını
karĢılamaktadır.
15
YILLAR SĠPARĠġ MĠKTARI ÜRETĠM MĠKTARI
1990 44 518 858 45 423 408
1991 40 590 178 43 322 659
1992 77 556 024 72 495 024
1993 91 596 849 84 504 349
1994 135 570 294 113 926 546
1995 152 985 600 114 777 824
1996 195 924 836 151 259 806
1997 173 928 756 130 560 119
1998* 158 829 280 31 138 760
Teknolojinin çok eski, iĢçi sayısının ve bozuk üretim oranın yüksek olması, ayrıca
bağlı ortaklarca üretilen çok yüksek fiyatlı malzemelerin kullanılması zorunluluğu nedeniyle
birim fiĢek maliyetleri çok yüksektir. Mevcut üretimlerden 20 mm ve 12.7 mm fiĢeklerin
dünya piyasalarında rekabet gücü vardır. Diğer fiĢek üretimlerinde dıĢ piyasa ile rekabet
edebilme gücü bulunmamaktadır. Rekabet gücü doğabilmesi için mevcut teknolojinin
yenilenmesi ve aynı Ģekilde Bağlı Ortaklıkların da teknolojilerinin yenilenerek malzeme
girdilerinin düĢürülmesi gerekmektedir. Malzeme girdilerinin düĢürülmesi için ikinci
alternatif ise ithal malzeme kullanımı yoluna gidilmesidir.
AĢağıdaki tabloda MKE FiĢeksan’ ın 1993 ve1997 yıllarına ait fiili safi satıĢları ve
gayri safi satıĢ kârı gösterilmiĢtir.
16
g-Olağan dıĢı Gelir 194.223.749.519
h-Olağan dıĢı Gider 485.733.539.779
ı-Finansman giderleri 881.282.171.301
i-Kurumlar Vergisi 983.112.000.000
j-Geçici Vergi 512.271.000.000
k-Diğer Vergi ve Fonlar 156.981.000.000
l-Amortisman 514.361.310.888
m-KDV 368.925.000.000
m-Dönem Kârı ( d+e-f+g-h-ı-i-j-k-l+m ) 2.182.502.550.035
Ayrıca; kuruluĢun üretimde kullandığı ilk madde ve malzeme içinde en büyük payı
olan pirinç ve bakır malzemeler, MKEK’nun, çok eski bir teknoloji ile imalatını sürdüren bir
alt kuruluĢu olan Pirinçsan A.ġ.’den tedarik edilmektedir. Fakat bunlar istenilen kalite
seviyesinde değildir.
1997 yılında yurt içinden alınan malzemelerin tutarı 5.719.106.722.462 TL’ dir.
AĢağıda 1997 yılında yurt dıĢından alınan ürünlerin bedelleri toplamı yer almaktadır:
FiĢek
Kapsüllü Kovan
17
Tapa
Gömlek Yüksüğü
Kovan Yüksüğü
Mayonluk Çelik ġerit
Diğer Malzemeler .
TOPLAM 1.084.110.655.000 TL
Ġthal edilen malların büyük bir çoğunluğu ülkemizde bulunmadığı için ithal
edilmektedir. GerçekleĢtirilen alımların % 84’ü yurt içinden, % 16’sı yurt dıĢındandır. Yurt
içinde genellikle MKEK ve yan kuruluĢlarından alım yapılmaktadır. Ayrıca; alüminyum
çubuklar Etibank Alüminyum Tesisleri’nden temin edilmektedir.
Günümüzde fabrikanın yeri ideal değildir. Çünkü; Ģehir büyüyünce fabrika hemen
hemen Ģehirin içinde kalmıĢtır.
Fabrika, müĢterileri olan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne çok
yakındır. Pazarlama ve dağıtım, Pazarlama ve Ġhracaat Dairesi BaĢkanlığı tarafından
yapılmaktadır. Dolayısıyla; fabrikanın MKEK Genel Müdürlüğü’ne ve ana müĢterilerine
yakın olması pazarla iliĢkiler yönüyle FiĢeksan’ın yer seçiminin uygun olduğunu gösterir.
Görüldüğü gibi tedariklerin sağlandığı Ģirketler fabrikayla aynı ilde veya Ankara’ya
çok yakın olan Kırıkkale’ dedir.
18
Not: Stratejik ve askeri bir önemi olduğu için yerleĢim planı verilmemiĢtir.
Fabrikada, FiĢek Ġmal Atelyesi, Tabanca FiĢeği Ġmal Atelyesi, Kapsül Ġmal Atelyesi
olmak üzere üç adet imalat bölümü, TAM (Takım-Aparat-Mastar) Atelyesi, Laboratuar ve
Bakım-Onarım olmak üzere üç adet de destek bölümü bulunmaktadır.
FiĢek Ġmal Atelyesinde ise, iĢleme göre yerleĢtirme ve ürüne göre yerleĢtirme
biraradadır:
- Mayonda ürüne göre yerleĢtirme mevcuttur. Transfer hattı mevcut değildir ancak; malzeme
akıĢı, ürünün geçeceği iĢlemlere göre yerleĢtirilmiĢ olan üretim hattı boyunca
gerçekleĢmektedir. ( mekanik Ģekillendirme ısıl iĢlem yüzey iĢlemleri )
- Ambalajlamada ve imla dolum tesislerinde de ürüne göre yerleĢtirme mevcuttur.
Ambalajlamada transfer hattı mevcuttur.
- Mermide ve kovanda iki üretim tipi biraradadır. Benzer makina ve iĢlemler birarada
toplanmıĢtır. Derin çekme, frezeler, presler, tornalar gruplar halindedir. Ürün, yatay konumda
benzer iĢlemlerden geçmektedir. DeğiĢik kapasitalerdeki pres tezgahlarının her birinden
sırasıyla geçerek, istenilen ölçüye gelen parçalar, düĢey konumlandırılmıĢ hat boyunca da
iĢlemlerden geçerek operasyonunu tamamlamaktadır. Böylece her iki yerleĢtirme tipinin de
üstünlüklerinden faydalanılmakta ve sakıncalar kısmen azaltılmaktadır. Bir tezgahın arızası
hattın durması için yeterli değildir. Sürece güre yerleĢimde büyük ara stoklar oluĢması sorunu,
akıĢa göre yerleĢimle çözülmüĢtür ve ara stoklar oldukça azalmıĢtır. Ayrıca boĢ beklemeler ve
monotonluk da kısmen azalmıĢtır. Ancak; ayar süreleri verimi düĢürmektedir ve FiĢek Ġmal
Atelyesi için yatırım maliyeti oldukça yüksektir.
19
çentiklenmektedir. Tavalar, malzemeyi üstünde tutarlar. Örneğin, fırında mayon verilirken
tavalardan faydalanılır. Kutular, malzemeyi birarada tutar ve taĢınmasında kolaylık sağlarlar.
Presten çıkan ürünler kutularda biriktirilmektedir.
c) Stoklama-eriĢim donanımı
Küçük yük stoklama ve eriĢiminde makaralı-bilyalı tablalar, göz muayene ve ambalaj
iĢlemlerinde kullanılmaktadır.
ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ
Vardiya Sayısı
Fabrikada tek vardiya halinde çalıĢılmaktadır. Ancak; kısmî çift vardiya adı verilen
fazla mesai uygulaması, iĢçinin isteği dahilinde mevcuttur. Fazla mesai uygulaması 17.00 -
19.00 saatleri arasındadır. Bunların dıĢında, parlayıcı, patlayıcı maddelerin iĢlenmediği
atelyelerde, sipariĢin yetiĢmemesi durumlarında çift vardiya üretim yapılmaktadır.
ĠĢgücü Sayısı
20
ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ
Teknik Uzman 4 4 -
BaĢ Mühendis 11 10 1
Teknik ġef (mühendis) 10 8 2
Mühendis 8 7 1
Teknik ġef 5 5 -
Uzman (idarî) 4 4 -
Tabib 2 2 -
ġef 10 9 1
Sivil Savunma Amiri 1 1 -
Ressam 1 1 -
Memur 23 21 2
Daktilograf 10 9 1
Hizmetli 1 - 1
Koruma Güvenlik Amiri 1 1 -
Koruma Güv. Amiri Yrd 1 1 -
Grup ġefi 3 3 -
Koruma Güvenlik Görevlisi 50 48 2
Ġtfaiyeci 14 14 -
HemĢire 1 - 1
Sağlık Memuru 1 - 1
TOPLAM 161 148 13
GENEL TOPLAM (A+B) 190 177 13
Üretim Teknolojisi
ġirketin mevcut 12.7 mm, 20 mm ve 7.62 mm üretim hatları 1957 yılından kalma
tezgahlardan oluĢmaktadır. Emek yoğun operasyonlar oldukça fazladır. Her operasyon için
ayrı tezgah kullanılması nedeniyle iĢçi gereksinimi fazladır. Operasyonlar arası taĢımalar
arabalarla sağlanmaktadır. Teknolojinin çok eski ve tezgahların ekonomik ömürlerini
doldurmuĢ olmaları nedenlerine bağlı olarak bozuk üretim miktarı artmakta, bu da maliyeti
artırmaktadır. AĢırı derecede artan 12.7 mm ve 7.62 mm fiĢek taleplerinin karĢılanabilmesi
21
için vardiya yapılması ve fazla mesai kullanımı yoluna gidilmektedir. Tezgahların ekonomik
ömrünü doldurmuĢ olması nedeniyle aĢırı yükleme durumunda arızalar ve ayar zamanları
artmakta hatta bazen durmalar olmaktadır.
Mevcut tabanca fiĢek hattının kapasitesi düĢük, iĢçi sayısı fazla ve emek yoğun
operasyonları çoktur. Hattın tek vardiya üretim kapasitesi 12 milyon adet/yıl olup kovan
üretim kapasitesinin sınırlayıcı olması nedeniyle bu hatta en fazla 18 milyon adet/yıl fiĢek
üretilebilmektedir. Tabanca fiĢekleri mermi üretim kapasitesi bazı atıl tezgahların
adaptasyonu yoluyla 50 milyon adet/yıl’ a çıkarılmıĢtır. AĢırı derecede artan talebin
karĢılanması için kapsüllü kovan ithali yoluna gidilmektedir.
AĢırı derecede artan tabanca fiĢek taleplerinin karĢılanması için 25 milyon adet/yıl
kapasiteli yeni bir tabanca fiĢek üretim hattı projesi 1992 yılında uygulamaya konulmuĢ,
tezgahların tamamının 1996 yılında ikmal ve montajı sağlanarak deneme üretimine baĢlanmıĢ
ve 1997 yılı ikinci yarısında seri üretime geçilmiĢtir.
MKEK FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek
üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için
oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE FiĢeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet
Genel Müdürlüğü’ nün çeĢitli çaplardaki hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fiĢeği
ihtiyacını karĢılamaktadır.
Firmanın Kapasitesi
22
Firmanın kapasitesi belirlenirken makina ve tesislerin teknik kapasiteleri ile iĢgücü
kapasitesi ayrıntılı olarak belirlenmektedir.
Makina ve tesis kapasitesi olarak bir makinanın saat baĢına üretebileceği ürün miktarı
gözönünde bulundurulur.Bunun için üretim yerlerindeki tezgah ve tesislerin genel bir
envanteri çıkarılır.Üretimi düĢünülen mamul ya da ara mamullerin her biri için üretim cinsine
göre kapasite belirlenir.
ġirketin tek vardiya üretim kapasitesi 61.250.000 adet / yıl’dır. Ancak; müĢteri
taleplerinin tek vardiya üretim kapasitesinin üzerinde gerçekleĢmesi nedeniyle fazla mesaili
kısmi çift vardiya çalıĢması yapılmıĢtır.Ayrıca; tabanca fiĢek taleplerinin karĢılanabilmesi için
ithal kapsüllü kovan alınıp, mermisi ve barutu Ģirketçe karĢılanarak tabanca fiĢeği üretim
kapasitesi 110.000.000 adet / yıl’ a çıkarılmıĢtır. Alınan bu tedbirlerle Ģirketin fiĢek üretim
kapasitesi 176.650.000 adet / yıl’a çıkarılmıĢtır.
Eğer planlanan üretim yapılamazsa, yapılamayan üretim bir sonraki aya aktarılır ve
cezalı olarak iĢlem görür. (Yapılamayan miktar bedeli üzerinden 0.0004 oranında günlük ceza
uygulanmaktadır.)
Planlanandan daha fazla üretim yapılırsa, sonraki aylar için planlanan üretimlere geniĢ
bir zaman yaratılmıĢ olur. Aylara yayılan üretim yapılır ve müĢterilerin istediği miktarda
ürünün istendiği zamanda teslimatının yapılması hedeflenir.
23
b) Üretimin nasıl yapılacağı kararının verilmesi ( normal mesai, fazla mesai, dıĢ
yaptırım, fason üretim ):
ĠĢletmede, üretim kısmında 632 iĢçi, yardımcı ünitelerde 187 iĢçi çalıĢmaktadır. Bu
sayının kısa dönemde değiĢmesi mümkün değildir. Kamu kuruluĢları için kısa dönemlerde
(bir yıllık dahi olsa) iĢçi alımı, çıkarımı sözkonusu değildir. Üretim hata kabul
etmeyeceğinden iĢçilerin kalifiye olması gerekmektedir. Bu nedenle, tek vardiya olan üretimi
632 iĢçi daha alarak iki vardiya olarak gerçekleĢtirmek mümkün olmamaktadır. Maliyetler
yönüyle de, ikinci vardiyayı oluĢturmak, kısmi vardiya ( fazla mesai) ile üretim yapmaktan
daha külfetlidir. Bu nedenle normal mesai kapasitesini aĢan iĢçilik ihtiyacının karĢılanmasında
hafta içi akĢamları ve hafta sonu olmak üzere fazla mesai yaptırılmaktadır.
Normal mesai ile bir iĢçi yılda 1.900 saat çalıĢmaktadır. Yılda 1.300.000 saati aĢan
iĢçilik gerekiyorsa, gerektiği kadar fazla mesai iĢçiliği için Genel Müdürlük’ ten onay
alınmaktadır.
Normal mesai ile çalıĢıldığında sipariĢ miktarı kapasitenin altında ise, atıl süre;
müĢterek ara mamuller üretilerek değerlendirilmektedir.
Fazla mesai ile yetiĢmeyecek bazı ürünler için firma, dıĢ yaptırıma gidebilmektedir.
DıĢ yaptırımla yapılacak iĢler, piyasadaki firmaların katıldığı ortak bir ihalede en düĢük fiyatı
teklif etme sebebi ile seçilen firmaya yaptırılır. Bu iĢler ara mamul sınıfındadır, malzeme
grubunda iĢlem görür.
Firma kimi zamanda bazı iĢler için fason üretim yaptırmaktadır. Bunun yapılmasının
nedeni aynı iĢin dıĢarıda çok daha az maliyetle yaptırılabilmesidir. Örneğin; ambalajlamada
kullanılan PVC folyo poĢetler, iĢçilikten tasarruf etmek amacıyla ve daha düĢük maliyette
olması nedeni ile, malzeme firmadan karĢılanmak suretiyle dıĢarıya iĢçilik yaptırılmaktadır.
Stoklar, üretime tesir eden direkt ve endirekt malzeme ile mamulün kendisi ve ara
kademelerdeki mamullerin tümünü kapsamaktadır.
Kullanma hızı, tedarik hızı, depolama imkânları ve finansal durum dikkate alınarak,
bir malzemenin ya da mamulün azamî, asgarî, kritik stok seviyeleri tutulmaktadır.
Üretim faaliyetlerinin düzgün bir Ģekilde akıĢını sağlamak, malzeme ve parça yokluğu
yüzünden boĢ beklemeleri en düĢük seviyeye indirmek, Ģubeler arasındaki yığılmaları
azaltmak ve etkili bir maliyet muhasebesi uygulayabilmek için etkin bir stok kontrol sistemi
kurulmuĢtur.
24
Bu unsurlar dikkate alınarak hammadde ve malzeme sipariĢi yapılır. Azamî - asgarî -
kritik stok seviyelerine göre, üretimde kullanılacak hammadde ve malzemenin elde ediliĢine,
sipariĢin verildiği firmanın talepleri karĢılayıp karĢılayamayacağına göre hammadde ve
malzeme sipariĢi yapılmaktadır.
Asgarî stok seviyesi, emniyet stoğunu ifade etmektedir. ĠĢletmenin buna iliĢkin stok
politikası Ģöyledir:
- Bağlı ortaklıklardan temin edilen malzemeler için 2-3 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.
- Yurt içinden temin edilen malzemeler için 3-6 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.
- Yurt dıĢından temin edilen malzemeler için 9-12 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.
Azamî stok seviyesi aĢağıdaki, iki farklı niteliği olan malzemeler için tutulmaktadır:
- Miktar Yönlü: Kullanım miktarı az, bu nedenle de temin edilmesi zor olan malzemeler için
azamî stok seviyeleri tutulmaktadır. Örneğin, parlon adlı malzemenin yıllık kullanım miktarı
yaklaĢık olarak 50 kg’dır. Ayrıca yurt dıĢından temin edilmektedir. Miktar çok az olduğundan,
ihaleye çıkılınca 50 kg için teklif veren firma bulunamamaktadır. Bu nedenle de, malzeme
için azamî stok seviyesi 200 kg olarak belirlenmiĢtir.
- Temin Yönlü: Yurt dıĢından temin edilen ve temin edebilme alternatifi çok az olan
malzemeler için tutulan stok seviyesidir. Örneğin, M14 A2 Mayonlar yalnızca Hollanda’dan
temin edilmektedir. Azamî stok seviyesi belirlenirken ve sipariĢler verilirken, iki ülke arasında
meydana gelebilecek politik sıkıntılar ve ambargolar da göz önünde bulundurulmaktadır.
Kritik stok seviyesi, asgarî stok seviyesine yaklaĢıldığını uyaran, yeniden sipariĢ
verilmesi gerektiğini ifade eden seviyedir. Kritik stok seviyesi ile asgarî stok seviyesi
arasındaki fark, malzemenin tedarik süresidir.
ĠĢletmede bulundurulan tek mamul stoğu ise, yalnızca sivil halkın tabanca fiĢeği
talebinin karĢılanması amacıyla tutulmakta olan stoktur.
4.531.333 milyon TL’ya yükselen stokların % 63’ü ilk madde ve malzemeye, % 20’si
mamül stoklarına, % 5’i yarı mamül stoklarına ve %12’si diğer stoklara aittir.
2.876.889.497.872 TL tutarındaki ilk madde ve malzeme stoklarının % 53.7 oranındaki
1.547.290.564.266 TL’si madenî malzeme, % 33 oranındaki 949.628.992.712 TL’si yakıtlar,
yağlar ve kimyevî maddeler, % 12.3 oranındaki 352.562.078.402 TL çeĢitli malzeme, % 0.7
oranındaki 20.261.136.332 TL’si avadanlık, takım, alet ve bağlama, % 0.2 oranındaki
7.146.726.160 TL de ara iĢ ve tali hasıl stoklarından oluĢmaktadır.
Mamul stokları geçen yıla göre önemli ölçüde artmıĢtır. Stok miktarı satıĢlara bağlı
olarak artmakta veya azalmaktadır. Stoklardaki yükselme, bazı fiĢek çeĢitlerinde görülmekle
birlikte, özellikle artan talebi karĢılamak amacıyla, yurt dıĢından ithal edilen tam atım tabanca
mermilerinin yıl sonu itibariyle satılamayan kısmı, stokları artırmıĢtır.
25
Verimlilik ÇalıĢmaları
Tabanca fiĢek üretim hattındaki 4 adet tezgahın çift operasyonlu ( freze ve boy kesme )
hale dönüĢtürülmüĢtür.
Yukarıda belirtilen 4 adet tezgah avara sistemden kurtarılarak elektrik motorlu hale
getirilmiĢtir.
20 mm fiĢek mayonlama aparatı ( pnömatik ) yapılmıĢtır.
7,62 mm III. hadde tezgahlarından 3 adetinin revizyonu yapılmıĢtır.
Performans Ölçümleri
Tezgah arızası sonrasında Bakım - Onarım kısmı tarafından tamir edilen tezgahlar da,
belli bir süre deneme üretimlerine tabi tutularak performans ölçümü yapılmaktadır. Ancak test
sonuçları olumlu olan bir tezgahın teslimatı yapılabilmektedir.
Kurulacak bir sosyal tesisin veya atölyenin, yahut bir imalat hattının faaliyete
geçmeden önce, belirli bir süre boyunca performans testleri mutlak surette yapılmaktadır.
Testler olumlu sonuç verdiği takdirde kullanıma açılmaktadır. Örneğin; iĢletmede temiz su
ihtiyacının karĢılanması için su arıtma tesisi kurulmuĢtur. Ancak, bu tesis, bir ay süre ile
performans testlerine tabi tutulması gerektiğinden, henüz faaliyete geçilememiĢtir. Suyun
tesise giriĢinde ve kazandan çıkıĢında olmak üzere, günde üç defa alınan su örnekleri, içerdiği
klor, amonyak, nitrit, fosfat ve demir miktarları ve ayrıca sertlik ve pH değerleri açısından
laboratuarda ölçülmektedir. Bu ölçümlerde elde edilen değerlerin, kabul edilebilir alt ve üst
sınır değerlerinin arasında olması beklenmektedir.
26
Kapsül atelyesi dıĢındaki ünitelerde performans ölçümleri yapılamamaktadır.
TaĢımaların elle yapılması, teknolojinin çok eski olması, tezgahların sık sık arızalanması ve
iĢçi hareketinin çok fazla olması nedenleri ile performans ölçümleri engellenmektedir. Hangi
atelyede, günlük ne kadar üretim yapılacağı belli olmadığından, iĢletmenin tamamı için üretim
miktarının performansının belirlenmesi konusunda sorunlar mevcuttur.
Talep Tahmini
Bundan iki sene öncesine kadar ana müĢteriler ( Örneğin MSB ) ihtiyaçlarını 5 yıllık
STP (Silah Tedarik Planı ) halinde sunmaktaydı. Ancak; bu planlar çok açık olmadığından ve
alımlar kesin olmadığından yıllık plana indirgemede sorunlarla karĢılaĢılıyordu. Paralel
olarak; stok seviyesi ve fazla mesai miktarları da net değildi.
Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne ait talepler, geçmiĢ yıllarda hangi cins
fiĢekten ne kadar talep ettikleri göz önünde bulundurularak tahmin edilir.
Yurt dıĢı sipariĢlerine ait talepler de yine Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı
tarafından tahmin edilmektedir.
Elektrik
Su
Makinalar
TaĢıtlar
Doğalgaz
Endirekt malzeme girdileri
Endirekt iĢçilik girdileri
Memur 6
SözleĢmeli 114
Teknik 57
ĠĢçi ( yardımcı) 187
Fason iĢçilik girdileri
Direkt iĢçilik
ĠĢçi ( Yapıcı) 632
Hammadde ve malzeme
27
i) Yurt içinden temin edilenler:
* Pirınç ve tombak yüksükler
* Pirınç ve tombak Ģeritler
* Çelik çubuklar
* Barutlar
* Sandıklar
* Sac kutular
* Trisin
* KurĢun, antimon, kalay
* Mukavva ve kartonlar
* PVC folyo
* Asitler
* Tiner ve trikloretilen
* Yağlar
* Laklar
* Plastik seperatörler
FiĢekler
Kapsüller
Mayonlar
Ġz maddeleri
AteĢleyici eczalar
Yangın eczaları
Patlayıcı eczalar
Kimyasal maddeler
Metal aksam ve takımlar
KALĠTE FAALĠYETLERĠ
Fabrikada bir tane endüstri mühendisi çalıĢmaktadır ve çalıĢma alanı kalite kontroldür.
Yaptığı çalıĢmalar Ģöyle özetlenebilir:
28
ISO 9002 dokümantasyon çalıĢmaları
- Kalite El Kitabı hazırlanması
- Prosedürlerin hazırlanması
- Talimatların hazırlanması
- Formların oluĢturulması
ISO 9002 uygulama çalıĢmaları
- Ġç denetimin yapılması
- Uygulama
- ĠĢçilerin eğitimi
AQAP-120 çalıĢmaları
- MSB Teknik Hizmetler ile AQAP-120 dokümantasyonu
- MSB denetlemesine katılmak
Toplam Kalite Yönetimi çalıĢmaları
- Toplam Kalite Komitesi oluĢturulması
- Alt komite ( kalite çemberleri ) toplantılarının değerlendirilmesi
- Toplam Kalite konusunda seminer verilmesi
- FiĢeksan A.ġ. Toplam Kalite Cep Kitabının hazırlanması
a) Organizasyon
Kalite kontrol biriminde Kalite Müdürü, 2 baĢ mühendis, 2 baĢ uzman, 1 Ģef
mühendis, 2 mühendis ve 35 iĢçi görev yapmaktadır.
ii) Resmi Müesseselerden: Ġhtiyaçlar için sipariĢ aĢamasında istenilen TSE, DIN, ISO, ASTM
v.b. Ģartlarına veya MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce hazırlanan veya belirlenen resim v.b.’ ye göre
talep edilmektedir. Ġlgili kuruluĢun kendi kalite kontrol raporu ile gönderdiği malzemelerin
MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce giriĢ kalite kontrol yapılarak ambara alınmaktadır.
iii) Yurt Ġçi Özel Firmalar: MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce hazırlanan veya belirlenen resim,
Ģartname, TSE, DIN, ISO, ASTM standartlarına göre kalite kontrol iĢlemleri giriĢ kalite
kontrol ile ilgili kullanıcı birim elemanlarıyla yapılmaktadır.
iv) Yurt DıĢı Alımları: Yurt dıĢı alımlar için uluslararası standartlar, teknik resimler veya
MKE FiĢeksan A.ġ.’ce hazırlanan Ģartnameler esas alınmaktadır.
29
I) NATO ülkelerinden alım yapılıyorsa, NATO ülkeleri arası anlaĢmaya göre (STANAG
4107) MSB müracaatla ilgili NATO ülkesi askeri kalite kontrol teĢkilatının kalite kontrolünce
raporlandırılması talep edilmektedir. Ġstek kabul edildiği takdirde gelen raporla malzeme
kullanılmaktadır.
II) NATO ülkeleri dıĢında olanlar için MKE FiĢeksan A.ġ. elemanları yerinde kalite kontrol
yapmaktadır.
III) Eleman gönderilmesi mümkün olmadığı takdirde, kalite kontrol iĢlemi MKE FiĢeksan
A.ġ. giriĢ kalite kontrolünde ilgili kullanıcı birimle birlikte yürütülmektedir.
i) Operatör Kalite Kontrol: Üretimi yapan tezgah operatörü belirli periyotlarda mastar ve ölçü
aleti ile iĢi kontrol eder, hatalı olduğu takdirde, tezgahı durdurarak hatayı giderir.
ii) Periyodik Kalite Kontrol: Kalite kontrol müdürlüğüne bağlı elemanlarca belirli periyotlarda
numune alınarak kontrol edilmekte, sonuçları kartlara iĢlenmektedir. Hatalı üretim olduğunda
gerekli uyarı, durdurma veya düzeltme yaptırılmakdır.
iii) Ġmalatçı tarafından % 100 göz ve ölçülerin muayenesi M.K.E. FiĢeksan A.ġ.’ de bulunan
mastarlar ve otomatik ölçü kontrol tezgahları ile bitmiĢ haldeki mermi gövdesi, kovan ve
diğer kısımlar kontrol edilmektedir. Ayrıca göz kontrolüde %100 yapılmaktadır.
iv) Tahribatlı Testler: Operasyonlar arasında sertlik, iç yapı, fiziksel ve kimyasal analizler
yapılmaktadır. Ayrıca günlük üretilen mermi, kovan ve tam atım fiĢeklerden belirlenen
miktarda numuneler alınarak, kalite kontrol elemanlarınca atıĢ poligonunda hız, basınç,
fonksiyon, dağılım gibi balistik testler yapılmaktadır.
v) M.K.E. FiĢeksan A.ġ.’ de M.S.B. teknik hizmetler dairesine bağlı sürekli iki eleman
bulunmaktadır. Bu elemanlar kalite kontrolca her türlü kontrol testleri yapılarak uygun
bulunan mermi, kovan, kapsül, barut ve fiĢeklerden MIL-STD-105’ e göre muayenelerini ve
atıĢlarını yapmaktadır. Uygun bulunmayan kafileler bir sonraki operasyona geçirilmemektedir.
MKE FiĢeksan A.ġ.’ de üretilen fiĢeklerin ve dıĢ piyasadan alınan malzemelerin kalite
kontrolü, metalurji laboratuarı, kimya laboratuarı ve TAM (Takım - Aparat - Mastar) ölçme
atelyesinde yapılmaktadır. ġirketin kalibre edemediği cihazların kalibrasyonu TSE tarafından
yapılmakta ve izlenmektedir.
TAM ölçme atelyesinde, kalite kontrol elemanlarınca fabrikada imal edilen tüm TAM’
lar operasyon arasında ve bitmiĢ halde rapor edilmektedir. Ayrıca alınan malzemelerin ve
üretimin ihtiyaç duyduğu her türlü ölçme ve kontrol yapılmaktadır.
30
Poligonda, kalite kontrol elemanlarınca günlük üretimin her türlü balistik ve tahribatlı
testler (hız, basınç, dağılım, fonksiyon, irtibat kuvveti) günlük yapılmakta, isteklere uygun
sonuç alınmadığında üretim durdurulmakta ve sonuçlar raporlandırılmaktadır.
1992 yılında kalite kontrol için yapılan yatırımlar, askeri ürün üreten kuruluĢların
kalite kontrol sistemlerinin NATO istekleri doğrultusunda düzenlenmesi, sistem kurulması ve
uluslararası nitelikte geçerli olmak üzere belgelendirilmesi önemli bir tercih nedenidir.
Sistem: Kalite Güvence Sistemi AQAP-120 (Üretim için NATO Kalite Güvence Gerekleri)’
ye göre organize edilmiĢtir.
Kalite politikası: ġirket iĢçi ve kullanıcı emniyeti, ürün güvenilirliğini sağlamayı ürünün yasal
Ģartlara uygunluğunu ve kullanım amacına uygun üretimi amaç edinmiĢtir.
Kalite planlaması: ġirkette üretilen bütün ürünlerin giriĢ, ara ve son muayene ve testleri için
kalite ve operasyon planları hazırlanmıĢ ve uygulamaya geçilmiĢtir.
Kalite kayıtları: ġirketin kalite kayıtları giriĢ, ara ve son muayene ve testlere ait kayıtlar ile
M.S.B. yetkilisine verilen kalite kontrol sonuçlarına ait kalite kayıtlarından oluĢmaktadır.
31
Uygunsuzluk kontrolü: ġirketin uygun olmayan malzeme ve ürünü ortaya çıkaracak,
kaydedecek ve ayıracak sistemi kurmuĢtur.
Gerek Avrupa Topluluğu, gerekse Avrupa Serbest Ticaret Birliği üyesi ülkelerde
geçerli olan Ürün Sorumluluğu Yönergesi, üreticilerin ürünlerinin kusursuzluğunu
belgelemesi zorunluluğunu getirmektedir. Böylece ürün kalitesinden kaynaklanabilecek
sorunlar Kalite Güvencesi Sistemi içerisinde baĢlangıçta önlenmektedir.
TS-ISO 9002 kalite sistem belgesi ile ilgili çalıĢmalara ait örnekler ve detaylar aĢağıda
belirtilmiĢtir
Tanım: TS-ISO 9002 kalite sistemleri, üretim, tesis ve serviste kalite güvencesi modeli olup,
belirtilen Ģartlara uygunluğun, tedarikçi tarafından üretim, tesis ve servis aĢamalarında
sağlanması gerektiği durumlarda kullanılmaktadır.
1- Kapsam: Bu standart, Ģirketin tesis edimiĢ bir tasarıma uygun ürün temini konusunda
yeterliliğinin gösterilmesi gereken durumlarda kullanılan kalite sistem Ģartlarını
göstermektedir. Belirtilen Ģartlar, üretimden servise kadar bütün aĢamalarda öncelikle
uygunsuzlukların önlenerek, müĢteri memnuniyetinin sağlanması amacına yöneliktir.
2.1. Kalite Politikası: ġirket yürütme sorumluluğuna sahip yönetim, kalite politikasını, kalite
için hedeflerini ve kalite taahhütlerini belirlemiĢtir.
Etkin, sürekli ve geliĢmelere açık, toplam kalite düĢüncesine uygun ürün ve hizmetler
vermek.
Kalitenin sürekli geliĢtirilmesini sağlamak.
MüĢteriyi memnun edecek hizmeti sağlamak.
Hatalı ürünleri zamanında belirlemek ve düzeltici iĢlemleri yapmak.
Yönetimin desteği ile sistemi iyileĢtirmek.
32
2.2. Sorumluluk ve Yetki: Kaliteyi etkileyen iĢleri yöneten, uygulayan ve doğrulayan bütün
personelin sorumluluk, yetki ve karĢılıklı iliĢkileri, yetki karmaĢasının önlenmesi ve aĢağıda
belirtilen konularda bağımsız çalıĢmaları için tanımlanmıĢtır:
a) ürün, proses ve kalite sistemi ile ilgili herhangi bir uygunsuzluğun oluĢmasını önlemek için
faaliyetleri baĢlatma,
c) belirlenmiĢ yollar ve çözümler bulma, yeni teklifler getirme veya gereken faaliyetleri
baĢlatma,
e) kusurun veya tatmin edici olmayan durumun düzeltilmesine kadar uygun olmayan ürünün
iĢlenmesi, dağıtımı veya tesisini kontrol altında bulundurma.
3- Kalite Sistemi: ġirket, ürünün belirtilen Ģartları karĢılaması amacıyla kalite sistemini
kurmuĢtur. Kalite sisteminde kullanılan kalite sistem prosedürlerini içeren ve bu sistemde
kullanılan dokümantasyon yapısını açıklayan bir el kitabı hazırlanmıĢtır.
3.1. Kalite Planlaması: Kalite planlaması, Ģirketin kalite sisteminin diğer tüm Ģartları ile
tutarlı olması ve çalıĢma metodlarına uygun bir yapıda dokümantasyonu ile elde edilmiĢtir.
ġirket, ürünler, projeler veya sözleĢmeler için belirtilen Ģartları yerine getirirken, uygun
olduğu sürece aĢağıdaki faaliyetleri dikkate almıĢtır:
b) istenilen kaliteyi gerçekleĢtirmek için gerekli olabilecek tüm kontroller, prosesler, teçhizat
(muayene ve deney teçhizatını kapsar), sabit donanımlar, kaynaklar ve niteliklerin
belirlenmesi ve sağlanması,
g) tüm özellik ve Ģartlara ait olan subjektif unsurları da kapsayan kabul standartlarının
belirlenmesi,
33
4- Doküman ve Veri Kontrolü: Bu standart gereği Ģirket, standartlar ve müĢteri çizimleri
gibi dıĢ kaynaklı dokümanları da kapsayan tüm verilerin ve dokümanların kontrolü için
dokümante edilmiĢ prosedürleri oluĢturmuĢtur.
Bu kontrol;
a) kalite sisteminin etkili olarak uygulanması için gereken faaliyetlerin yürütüldüğü yerlerde,
ilgili dokümanların yürürlükteki baskılarının bulunduğundan,
c) bilgi korunması ve/veya yasal amaçlar için tutulan, yürürlükten kalkan herhangi bir
dokümanın uygun bir Ģekilde tanımlandığından,
5- Satın alma: ġirket çalıĢanları tarafından satın alınan ürünün belirlenen Ģartlara uymasını
sağlamak için dokümante edilmiĢ prosedürleri oluĢturulur.
5.1. Satın alma verileri: Satın alma dokümanları, sipariĢ edilen ürünü açık olarak tarif eden
verileri ve uygun olduğu takdirde aĢağıdaki bilgileri de kapsamalıdır:
b) ürün, prosedürler, proses teçhizatı ve personelin kabul veya nitelendirme Ģartları ile ilgili
diğer teknik verilerin, Ģartnamelerin, çizimlerin, proses Ģartlarının, muayene talimatlarının
baĢlıkları veya herhangi bir geçerli tanıtıcı bilgiyi ve uygulamadaki baskılarını,
6- MüĢterinin Temin Ettiği Ürünün Kontrolü: Standart gereği müĢterinin temin ettiği
ürünün doğrulanması, depolanması ve bakımının kontrolü amacıyla, dokümante edilmiĢ
prosedürler oluĢturulur. Bir ürünün kaybolması, hasar görmesi veya kullanıma uygun
olmaması durumunda, kayıt tutulur ve müĢteriye rapor edilir.
34
7- Muayene ve Deney: Ürün için belirtilmiĢ Ģartların yerine getirildiğini doğrulamak
amacıyla muayene ve deney faaliyetleri için dokümanlar oluĢturulur.
7.1. Girdi Muayene ve Deneyleri: Görevli kiĢi tarafından ürünün, muayene edilinceye kadar
veya belirtilen Ģartları taĢıdığı doğrulanıncaya kadar, kullanılmaması veya iĢlem görmemesi
sağlanır.
7.2. Son Muayene ve Deneyler: Kalite planı veya dokümante edilmiĢ prosedürler
çerçevesinde, bitmiĢ ürünün belirlenen Ģartlara uyduğunu kanıtlamak için son muayene ve
deneyler yapılır. Hiçbir ürün, kalite planı veya prosedürlerde yer alan faaliyetler tam olarak
bitirilmeden, veriler ve dokümanlar hazır olup gerekli izin verilmeden sevk edilmez.
8- Uygun Olmayan Ürün Kontrolü: Bu kontrol, belirlenen Ģartlara uygun olmayan ürünün
tanımlanması, değerlendirilmesi, ayrılması, elden çıkarılması ve ilgili bölümlere duyurulması
için yapılır.
8.1. Uygun Olmayan Ürünün Ġncelenmesi ve Elden Çıkarılması: Uygun olmayan ürün;
b) tamir edilerek veya edilmeden yetkili bir makam tarafından kabul edilebilir,
10- Kalite Kayıtlarının Kontrolü: Kalite kayıtları, kalite sisteminin tanımlanan Ģartlara
uygunluğunu ve etkin olarak iĢleyiĢini göstermek amacıyla tutulur. Kalite güvence
sistemindeki tetkik raporları, muayene ve deney sonuçları, deney ve ölçü aletlerinin
kalibrasyonu, onaylar, Ģartlı izin ve düzeltici faaliyetler gibi veriler; hasar, bozulma ve
kaybolmayı önleyecek uygun çevre Ģartlarını sağlayan ortamlarda tekrar kolaylıkla
kullanılabilecek Ģekilde muhafaza edilir.
11- Kalite Tetkikleri: KuruluĢ içi kalite tetkikleri, tetkik edilecek faaliyetlerin durumu ve
önemi esas alınmak suretiyle programlanır ve tetkik edilen faaliyetten doğrudan sorumluluğu
olmayan tarafsız personel tarafından yapılır. Sonuçlar kayıt edilir ve sorumlu personelin
dikkatine sunulur. Bunun firmaya sağladığı fayda ise, olası tehlike noktaları ortaya çıkar,
savurganlık önlenir ve sorumlu personel tarafından uygulanan düzeltici faaliyetlerin etkinliği
doğrulanır.
35
Kalite güvence sistemi, Ģirketin hem endüstriyel üretimini hem de ticaret muhasebe ve
idari hizmetlerini kapsayacak Ģekilde planlanmıĢtır. Toplam kalite yönetimi konusunda
Ticaret Bakanlığı Toplam Kalite Yönetim Merkezi ve MKE Kalite ve Mühendislik Hizmetleri
ile koordineli çalıĢılmaktadır.
PROSES DĠYAGRAMI
KK
010
ÝK
010
Ambar
36
ile ilgili alım satım yapmak da amaçları arasındadır. Firmada planlı bakım - onarım
faaliyetleri dört ayrı bölümde yürütülmektedir:
Tesis, tezgah vb. ekipmanlar dıĢında bina yeraltı ve yerüstü Ģebekeleri için de
koruyucu bakım gerekmektedir. Bakımların kısa sürede sağlıklı yapılabilmesi için yeraltı ve
yerüstü tesisat ve Ģebekelerinin plan ve projeleri önceden hazırlanarak bakım talimatlarıyla
birlikte dosyalanmaktadır.
Belirli tezgahların ayar civataları ( gergi yayları gibi ) belirli periyotlarla değiĢtirilir.
Bu çalıĢma koruyucu ve planlı bakım çalıĢmalarına girmektedir.
Bakım - Onarım kısmında yağ ekibi mevcuttur. Bu ekip, koruyucu ve planlı bakım
kapsamında tezgahları periyodik olarak yağlamakta veya yağ değiĢimi yapmaktadır.
Tezgahların üzerinde yağlama durumlarını gösteren kartlar vardır. Bu kartlara göre gerekli
yağlama, operatör tarafından yapılabilecekse, operatör tarafından; yapılamayacaksa, yağ ekibi
tarafından yapılır.
Bakım - Onarım kısmındaki genel iĢleyiĢ Ģu Ģekildedir: Herhangi bir bölümde arıza
olduğunda, arıza Bakım - Onarım kısmına telefonla bildirilir. Daha sonra, tamirat postaları
tarafından gerekli onarım yapılır.
Önemli arızalar için iĢ emri yazılır. ĠĢ emri önce Bakım - Onarım kısım müdürü, daha
sonra baĢ mühendis tarafından imzalanır. Buradan iĢ emri atölye Ģefine iletilir. Atölye Ģefi
37
tarafından arızanın boyutları belirlenir ve tamirat postası çalıĢmaya baĢlar. Tamiri gerekli
malzeme stokta yoksa malzeme talep edilir ve satın alma kısmı malzemeyi tedarik eder.
Gerekli tamirat yapıldıktan sonra, tezgahta performans testleri yapılır ve son kontroller
yapılarak, tezgah çalıĢır hale getirilir. Deneme üretimi yapıldıktan sonra, tezgah çalıĢır halde
teslim edilir.
Fabrikadaki tüm iĢ arabalarının bakım ve tamiratı Bakım - Onarım kısmındaki bir posta
tarafından yapılır.
Kalorifer kazan dairesinin periyodik bakımı ile ilgilenen bir ekip de mevcuttur.
Fabrikadaki pis su, temiz su ve buhar tesisatının bakımıyla ilgilenen su tesisatçıları vardır.
Jeneratörlerin periyodik bakımları yapılmaktadır.
Fabrikada yapılamayan iĢler Ticaret Müdürlüğü tarafından piyasaya yaptırılır.
Fabrikaya yeni bir tezgah alınacaksa, teknik Ģartnameler Bakım-Onarım kısmında hazırlanır.
Sık arızalanan tezgahların resimleri ve katalogları muhafaza edilmiĢtir. Gerektiğinde
kullanılmaktadır.
Bilgi ĠĢlem kontrolünde bilgisayarların bakım ve kontrolü de Bakım - Onarım kısmı
tarafından yapılmaktadır.
Yeni kurulmakta olan arıtma tesisinin projeye uygun Ģekilde yapılıp yapılmadığı Bakım -
Onarım kısmı tarafından kontrol edilmektedir.
Asansör ve soğutma bakımları, konusunda uzmanlaĢmıĢ, piyasadaki firmalara
yaptırılmaktadır.
Bakım - Onarım kısmında, tüm yeraltı tesisatlarının plan ve projeleri bulunmaktadır ve
sürekli olarak güncelleĢtirilmektedir.
Atölyelerin kullanacağı malzemelerin alım iĢleri de Bakım - Onarım kısmından
geçmektedir.
38
ZAMAN ETÜDÜ
Ġmalat kısmında, yüksük atöltesinde iĢlenen M61 - 7.62 mm Nato Zırh Delici’nin
‘gömlek yüksük çakısı’ parçası için zaman etüdü çalıĢması yapıldı.
ĠĢin tanımı:
50 parça, yüzey tornalama iĢlemiyle büyük : 47.50, küçük : 26 15 ölçülerine getiriliyor.
Parçanın boyu 140 mm’den alın tornalamayla 136.50 ölçülerine getiriliyor.
ĠĢ Elemanları
2) Alın Tornalama
3) Yüzey Tornalama
4) Çapı Ölçme
5)Eğeleme
6) Boy Ölçme
39
6.3. Kumpası yerine koyma
Yukarıda iĢ elemanlarına ait ‘’Zaman Etüdü Ölçüm Formu 1’’ Ek-2’ de verilmiĢtir.
Toleranslar;
Bir iĢ günü süresi 500 dak’dır. Bir iĢ gününde 500 / 4.43 = 113 adet parça iĢlem
görebilir.
40
Fazla mesai süresinde ise 120 / 4.43 = 27 adet parça iĢlenebilir. Bir günde fazla mesai
ile birlikte bir iĢçi 140 adet parça iĢleyebilir.
Not: Standart zaman bulma yöntemi Prof. Dr. Müh. Bülent KOBU’ ya ait ‘Üretim Yönetimi’
isimli kitaptan alınmıĢtır.
Diğer zaman etüdü ise, ‘kovan taĢıma plakasına’ , freze tezgahında kanal açma
operasyonunda yapılmıĢtır. Bu göreve iliĢkin ‘‘Zaman Etüdü Ölçüm Formu 2’’ EK-3’ de
verilmiĢtir.
Toleranslar;
ÖS = 2.40 dak
R = %110
NS = ÖS * R = 2.64 dak
= % 17
41
Bir iĢ gününde 500 / 3.18 = 157 adet parça iĢlem görebilir. Eğer fazla mesai yapılırsa
bu süredede 120 / 3.18 = 38 adet parça iĢlenebilir. Fazla mesai ile bir iĢçi toplam 195 adet
parça iĢleyebilir.
KeĢif Değerleri
(saat/1000 adet )
20 mm.M55 A2 Mermi 16.982
Gövde Ġmali
20 mm.M56 A3 Mermi 17.641
Gövde Ġmali
Sevk Çemberi Ġmali 4.653
Bu kayıtlarla, her bir çeĢit ürün için ürünün tamamlanma süresi tesbit edilmektedir.
Standart zaman verileri ürünlere keĢif değeri verilerek, sipariĢ termin süresinin
belirlenmesinde kullanılmaktadır. SipariĢ yetiĢmediğinde, fazla mesai miktarları ya da fason
üretim miktarları belirlenmektedir. Direkt iĢçilik maliyetlerinin ve genel imal giderlerinin
birim maliyete yansımasında da standart zaman verileri kullanılmaktadır.
ERGONOMĠK DEĞERLENDĠRME
Isıtma: Fabrikadaki atölyelerde ısıtma problemi yoktur. Fakat, atölyeler yaz aylarında sıcak
olmaktadır.
Gürültü: Ateleyelerin çoğunda gürültü yüksek düzeydedir. Bu sorunu önlemek için tüm
iĢçilere kulak tıkaçları verilmiĢtir.
42
Nem: Patlayıcı ve parlayıcı malzemelerin bulunduğu ve iĢlendiği yerlerde nem belli bir oranda
tutulmaktadır. Çünkü patlatıcı ve parlayıcı malzemeler, kuru ortamlarda en küçük bir
kıvılcım, elektrik atlamasında tehlikeli olabilmektedir.
Yapılan iĢin özelliği: Atelyelerde yapılan iĢlerin büyük bir kısmı monotonluk oluĢturmaktadır.
ĠĢçiler çalıĢma boyunca aynı iĢi yapmaktadır.
ĠĢçilerin seçimi: ĠĢçilerin fabrikaya alımında kalifiye olmalarına dikkat edilmektedir. ĠĢçilere,
iĢe alındıktan sonra çalıĢacakları kısma göre yeterli eğitim verilmektedir.
ÇalıĢma ve dinlenme süreleri: ĠĢçiler, hafta içi çalıĢmaya sabah saat 07:30’ da baĢlamaktadır.
10:00 ve 10:10 arasında dinlenme ve 12:30 ve 13:30 arasında yemek arası vardır. AkĢam saat
17:00’ da iĢi bırakmaktadırlar. Fazla mesai ise saat 19:00 da bitmektedir.
ĠĢletmede eğitimini tamamlamıĢ olan iĢçiler iĢe baĢlatıldığında, o iĢ yerine ve iĢe ait
teknik emniyet kuralları hakkında uygulamalı olarak Teknik Emniyet birimince bilgilendirilir
ve bu hususta ĠĢletme yönetimine rapor verilir.
Binalar paratoner tesisatı ile donatılmıĢtır. Bu tesisat yılda en az bir defa ehliyetli
elemanlarca kontrol edilmektedir.
Binaların duvarları yanmaz maddeden, tavanları hafif ve yanmaz malzemeden, dıĢ yan
cephesine bakan pencereler patlamalarda büyük parçalar halinde havaya fırlamayacak camdan
yapılmıĢtır.
Tabanları ise düz yanmaz, sızdırmaz, herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım
çıkarmaz malzemeden ve kolay temizlenir hafif meyilli tarzda inĢa edilmiĢtir. Binalardaki
giriĢ - çıkıĢ kapıları, pencereler panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir
basınç karĢısında dıĢarı doğru açılacak Ģekilde ve tehlike vukuunda bina içerisindekilerin
dıĢarı fırlamalarına kolaylık sağlayacak niteliktedir. Tehlikeli maddelerle çalıĢılan binalar
arasında sütreler bulundurulmaktadır.
43
Gerekli yerlere gözetleme kuleleri inĢa edilmiĢtir, geceleri aydınlatma sağlanmaktadır.
ĠĢyerlerinde iĢin ve iĢyerinin özelliklerine göre yeterli ve uygun tipte elle, elektrikle
veya mekanik olarak çalıĢan alarm cihazları bulundurulmaktadır.
ĠĢyerinde yapılan iĢin özelliğine göre yeteri kadar kum ve su dolu kovalar ile yanmaz
örtüler bulundurulmaktadır.
Patlayıcı madde iĢlenen iĢyerinde toplam iĢçilerin % 5’inin (ve 3 kiĢiden az olmamak
üzere) ilk yardım ve kurtarma kursu görmüĢ olmaları ve isimleri atelye kapısında
bulundurulmaktadır.
Üretim yerinde çalıĢan personel, naylon, orlon, perlon v.s. gibi statik elektrik
birikimine sebep olacak giysileri kullanmamaları hususunda bilgilendirilmiĢtir. Ayakkabılar
çivisiz ve antistatiktir.
Atelye içi ve çevresi tozun ve diğer yabancı malzemelerin imalat üzerindeki menfi
etkisi göz önünde bulundurularak temiz tutulmaktadır ve dıĢ çevre çimlendirilmiĢtir.
44
Elektrik telleri, patlayıcı - parlayıcı maddeler bulunduran binaların en az 15 metre
açığından geçmektedir.
Depoların zemini, Ģaplı beton mozaik veya linolyum gibi maddelerle döĢenmek
suretiyle barut ve patlayıcı madde tozlarının kolayca silinip temizlenmesi sağlanmıĢtır.
Deponun duvarları nem nüfuzuna mani tertipte bir harç ile sıvanmıĢ pencerelerin
çatıya yakın yükseklikte ve güneĢ ıĢığının doğruca girmesine engel olacak Ģekildedir.
Barut ve patlayıcı madde depoları taĢ örgü veya beton bir sütre ile çevrilmiĢtir ve
sütrenin en yüksek noktası bina çatısını en az bir metre geçmeli ve en üstündeki geniĢliği
daimi olarak bir metredir.
Depolardaki barut ve patlayıcı madde sandık ve varilleri hiç bir surette yere
atılmamakta, düĢürülmemekte, sürüklenerek çekilmemekte ve etrafa çarptırılmamaktadır.
Ġçinde barut ve patlayıcı madde bulunan sandık ve varilleri açmaya mahsus bilumum
aletler demir ve çelikten olmayıp, bakır, bronz, alüminyum, pirinç gibi yumuĢak malzemeden
yapılır.
b) Depo içinde uygun yerlere depolara ait genel kurallar ve emniyet tedbirleri, özel kural ve
nizamları, stok istifleri sıralarına, patlayıcı maddenin cinsi ve miktarını bildiren levhalar
asılmıĢtır.
c) Barut ve patlayıcı maddelerin imal ve depoya giriĢ tarihlerini ayrı ayrı gösteren levhalar
asılıdır.
45
Depo civarında kuru ot, saman, kağıt, benzin, gaz, ispirto, mazot, motorin gibi kendi
kendine veyahut herhangi bir tesirle kolayca tutuĢabilece maddelerin bulundurulması yasaktır.
Depo binalarından 50 metre çevreye kadar olan yerler kuru otlardan temizlenmiĢtir.
AtıĢ ve test atıĢları, poligon Ģefi veya iĢletme müdürlüğünün yetkili kılacağı bir uzman
personel nezdinde yapılmaktadır.
AtıĢı bir eleman yapmaktadır, atıĢ odasında ondan baĢka kimse bulunmamaktadır.
Atıcı mermiyi namluya koyduktan sonra, ateĢleme ipini dıĢarıdan çekmektedir.
Tartım odasında hiç bir suretle sigara içilmez. Oda zemini su ile nemlendirilerek,
temizlik ve tertibe azami itina gösterilir.
Personel, yapmakla görevli olduğu iĢi, o iĢin yapıldığı tezgah ve tesisin, uyguladığı
yöntemler konusunda devamlı eğitilmekte ve uyarılmaktadır.
Teknik Emniyet’ in gereklerine uygun seviyede yeterli bilgi ve bilinçle iĢletme tarzının
saptanması konusunun önemine iliĢkin Ģöyle bir örnek verilebilir:
46
ĠĢ Kazalarının Ġncelenmesi, Raporlandırılması, Analizi ve Ġstatistiklerinin Tutulması
Kazanın olduğu birim amirine, en geç 48 saat içinde, kaza ile ilgili yeterli inceleme
yapıldıktan sonra ‘ Kaza Raporu’ (EK-4) 4 nüsha olarak düzenlenip ve Teknik Emniyet
birimine verilmektedir.Raporun bir nüshası Teknik Emniyet’te dosyalanmaktadır. Bir nüshası
kazalının sicil dosyasına konulmakta, bir nüshası sağlık servisine ve bir nüshası da (gerek
görülürse) SSK’ya gönderilmektedir.
Kaza raporunda, iĢyeri amirinin kaza hakkındaki düĢüncesi açık ve yeterli olarak yer
almaktadır.
Teknik Emniyet yetkilisi kaza yerinde gerekli incelemeyi yapana kadar, kaza yeri ilgili
birimce olduğu gibi korunmaktadır.
ĠĢ akıĢı içinde meydana gelen fakat önemli olmayan çizikler, vurma ve çarpmalar,
oyun ve kavgalar için; iĢ hekiminin görüĢü alınmak kaydı ile ‘ĠĢ Kazası Raporu’
düzenlenmemektedir.
Teknik Emniyet birimleri ayrıca iĢ kazasının önemini dikkate alarak meydana gelen iĢ
kazası hakkında, Kazalının Ġfade Tutanağı (EK-5), Kaza Tanığı Ġfade Tutanağı(EK-6), Kaza
Ġrdeleme Raporu (Fenni Rapor ) (EK-7) formlarından ikiĢer suret düzenlenerek iĢ kazası
raporu ile birlikte muhafaza etmektedir.
ġirket genel müdürü tarafından atamaları yapılan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu
üyeleri, 1475 sayılı ĠĢ Kanunu, 506 sayılı SSK Kanunu ve bu kanunlara göre düzenlenmiĢ ĠĢ
Güvenliği Mevzuatı gereğince, ayda en az bir toplantı yapmak durumundadırlar. Gerektiğinde
toplantı sayısı artırılmaktadır.
47
- Teknik Emniyet müdürü
- ĠĢyeri hekimi
- Sosyal ĠĢler Ģef veya uzmanı
- ĠĢyeri Ģeflerinden bir tanesi
- Sivil Savunma uzmanı
- 2 tane iĢyeri temsilcisi
OCAK AYI
- A Ģahsının sağlık servisince takip edilerek tedavisinin yapılması,
- X ve Y Ģahıslarının halen çalıĢtıkları iĢletme müdürlüğüne bağlı Ģubelerde hafif iĢlerde
çalıĢtırılması,
- Tav ocakları için kapılara plastik kapı takılmasına rağmen, ocaklardan çıkan duman az da
olsa orada çalıĢanları rahatsız etmektedir. Mevcut aspiratörün daha etkili hale getirilmesi için
çalıĢma yapılması,
- B Ģahsı ile ilgili raporlar görülmüĢtür. Hastada 13 adet çeĢitli büyüklüklerde Bilaterol böbrek
taĢları mevcuttur. Tedavi olarak E.S.W. L. yöntemi uygulanacaktır. Adı geçen hasta taĢ kırma
operasyonu uygulanan günlerde saat 13.00’ten itibaren iki saat hastaneye gidip dönecektir.
Gerek idarî formaliteler açısından, gerekse insanî açıdan gereken kolaylığın gösterilmesi kurul
tarafından uygun görülmüĢtür.
ġUBAT AYI
- ġirkette çalıĢan iĢçi vasıflı elemanların odiyolojik muayenelerinin, iĢ hekimliğinin
koordinesi ile sağlanması,
- Daha önce tesbit edilmiĢ olan gürültü seviyelerine göre verilen kulaklıkların takibi,
almayanlara kulaklık temin edilerek verilmesi, kullanmayanlara, kullanmaları için uyarı ve
ikazın yapılması,
- Tamir Bakım Ģubesinde, tezgah tamir ve bakımcısı grubunda çalıĢanlar, zaman zaman haricî
görevlere gittiklerinde ihtiyaç duyulduğu için iĢyerinde kullanılmak üzere deri gocuk
verilmesi,
- ġirket yemekhanesinin mutfak kısmının zemininin seramikle kaplanması, yemek dağıtım
bölümlerinde kullanılan yemek muhafazası için akodiyon kapıların yapımının hızlandırılması,
MART AYI
- Yeni gelen iĢçilere çalıĢtığı iĢyeri ve operasyonla ilgili eğitim verilerek, eğitim verildiğine
dair belgelerin Ģahsi dosyalarına konması, çalıĢtıkları yerlerin özelliğine göre tahaffuz
malzemelerinin bir an önce verilmesi,
- ġubelerdeki su içme tanklarının ivedilikle temizliğinin yapılması,
- ġubat ayı toplantısında, mutfak zemininin seramik yapılmasına karar verilmiĢti. Mozaik olan
mutfak zemininin geçici olarak mozaik silme makinesiyle temizlenmesi kurul tarafından
uygun görülmüĢtür.
NĠSAN AYI
- ĠĢyeri hekiminin önerileri doğrultusunda, C Ģahsının sağ kolunda (CA)hastalığı olması
sebebiyle, tedavi için hastaneye gidiĢ ve geliĢlerinde kendisine gerek formaliteler açısından,
gerekse insanî açıdan gerekli kolaylığın gösterilmesi
48
- Bakım - Onarım Ģubesine sıcak su tesisatının yapılması kurul tarafından uygun görülmüĢtür.
MAYIS AYI
Yapılan toplantıda genel konular ve bundan evvelki toplantılarda alınan kararlardan
uygulamaya konulmayan kararların bir an önce yapılması konusunda görüĢ birliğine
varılmıĢtır.
HAZĠRAN AYI
- ġirkette iki adet sağlık memuru kadrosu olmasına rağmen, sağlık memuru sorununun
çözümlenmediği,
- Tinerle, trikloretilenle, asitle yıkamalarda, fosfat kaplamalarda çalıĢanlara verilmekte olan
plastik eldivenlerin sağlıklı ve dayanıklı bir Ģekilde alınmasının sağlanması,
- Çelik çekirdek Ģubesinde çalıĢmakta olan; E Ģahsının sağlık raporuna uygun olarak hafif
iĢlerde çalıĢtırılması hususunda gerekli yardımın gösterilmesi,
- Hatalı fiĢeklerin, kapsüllü kovanın ve diğer patlayıcıların imha edilebilmesi için fesih
ocağının yapılması,
- Kovan Ģubesinde çalıĢmakta olan F Ģahsının sağlık raporunda belirtildiği, akciğer rahatsızlığı
nedeni ile sağlığına uygun kısımlarda çalıĢtırılmasının uygun olacağı,
- ġirketin güvenliği ve emniyeti açısından, Ģirketin sahasındaki otların biçilmeyen yerlerin
biçtirilmesi veya traktörle sürülmesi, biçilen otların ve ağaçlardan kesilen odunların ivedilikle
imhası ( yakılarak, satılarak) kurul tarafından uygun görülmüĢtür.
TEMMUZ AYI
Kurulun Temmuz ayına ait toplantısında, G Ģahsının sağlık durumu göz önüne alınarak,
gerekli değerlendirme yapılmıĢtır. Bu değerlendirmeler sonucunda G Ģahsının teĢhis ve
tedavisi sonuçlanıncaya kadar, atölye ortamından uzakta bulunan, kendisinin bağlı bulunduğu
ĠĢletme Müdürlüğü bürosundaki büro hizmetlerine yardımcı olması hususunda görüĢ birliğine
varılmıĢtır.
AĞUSTOS AYI
- ġirketin sağlık servisine sağlık memuru alınması hususunda, ġubat, Eylül, Ekim 1997 ve
Haziran 1998 ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güveliği Kurulu’ nun kararları mevcut olmasına rağmen
bugüne kadar sağlık memuru temin edilmediği, acilen sağlık memuru temin edilmesi,
- Sigara içme odalarının boya ve badanalarının yaptırılması,
- Ağır iĢçilere sağlıklı bir dinlenme yeri yapılması,
- Yemekhane altındaki iĢçi soyunma ve el yıkama yerlerine Ģehir Ģebeke suyu bağlanması
kurulca uygun görülmüĢtür.
Meslek Hastalıkları
- Gürültü
- Trikloretilen
- Tiner
- KurĢun
49
Genellikle tüm atelyelerde gürültü vardır. Gürültü, geçici veya sürekli iĢitme kaybı
oluĢturabilecek düzeydedir. ( > 85 dBA ) Bu problem için tüm iĢçilere, imza karĢılığında,
kulak tıkacı verilmiĢtir.
Bu tip yerler için zehirlenmeleri ve diğer hastalıkları önlemek için iyi bir havalandırma
sistemi kurulabilir.
Düzenli olarak yılda en az bir kez her Ģube ayrı ayrı biraraya getirilip gerekli konularda
eğitimler verilmektedir. ÇalıĢma yerine uygunluk, patlama olmaması için önlemler, uyarılar
ve çalıĢma talimatları hususunda hatırlatmalar yapılmaktadır.
ĠĢe yeni alınan bir iĢçi mutlak surette eğitime tabi tutulmaktadır.
Patlayıcı madde iĢlenen iĢyerinde toplam iĢçilerin % 5’i (ve 3 kiĢiden az olmamak
üzere) ilk yardım ve kurtarma kursu görmektedir.
Eğitime katılanlar:
ġirket bünyesinde veya Ģirket dıĢı eğitim kuruluĢlarında, kalite, verimlilik, emniyet ve
teknik konularda düzenlenen eğitim çalıĢmalarından bazıları Ģunlardır:
50
ARAġTIRMA - GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠ
Yurt dıĢı ilk madde bağımlılığının azaltılmasına yönelik olarak sürdürülen AR-GE
faaliyetlerinden birisi 20 mm M52 A3 B1 elektrikli kapsül etüdüdür. Etüd, son aĢamaya
getirilmiĢ, gerekli test ve kontrol cihazları temin edilmiĢtir. Ancak, seri üretime geçilebilmesi
için teknik bilgi ve üretim eğitimi ihtiyacı olduğu anlaĢılmıĢtır. Bu konunun çözümü için yurt
dıĢı üretici firmalarla görüĢmeler yapılmaktadır. Yine yurt dıĢından temin edilen 20 mm M505
A3 tapanın Kurum imkanları ile üretimi konusunda MÜHĠMMATSAN A.ġ. tarafından
yapılan etüd çalıĢmaları son aĢamaya getirilmiĢtir.
51
—7,62 mm Kovan son boy kesme tezgahı revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Kovan 2. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan boy kesme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan cep tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—20 mm Kovan cep tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—20 mm Kovan 2. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—20 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tav ocağı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tav ocağının paletli konveyörünün yenilenmesi (ġirket imkanları ile)
—Mayon çelik kumlama tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—9 mm x 19 kovan çaplama tezgahı için kovan taĢıma ve besleme aparatı yapılması (ġirket
imkanları ile)
—20 mm FiĢek gözle muayene tezgahının beslemesinin pnomatik sisteme çevrilmesi (ġirket
imkanları ile)
—12,7 mm FiĢek gözle muayene tezgahının beslemesinin pnomatik sisteme çevrilmesi
(ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Kovan Tırnak Açma tezgahının düz kayıĢ sisteminin V kayıĢ sistemine çevrilmesi
ve tezgahın revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)
—20 mm FiĢek Terkip Tezgahına mermi besleme aparatı yapılması ve durdurma
mekanizmasının pnomatik sisteme çevrilmesi (ġirket imkanları ile)
—9 mm x 19 FiĢek Göz Muayene Tezgahlarından bir adedinin besleme aparatı,diski ve
besleme kanalının yenilenmesi (ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Mayonlama tezgahına otomatik fiĢek besleme aparatı yapılması (5 adet) (ġirket
imkanları ile)
YATIRIM FAALĠYETLERĠ
ġirket ihtiyacı için her yıl iĢletme bütçesi ile belirlenmekte ve DPT’ den onay
alınmasını müteakip yıl içinde tamamlanması sağlanmaktadır.
52
6. Elektrik motoru ( Redüktörlü )
7. Kovan yıkama ve parlatma ünitesi
8. Et kıyma makinesi
9. Sanayi tipi fırın
10.Buharlı yemek kazanı
11.Poligon sıcak su kazanı
1998 yılı için ön görülen toplam idame yenileme yatırım tutarı 11 milyar TL olup
programlanan yatırım kalemleri aĢağıya çıkarılmıĢtır.
Proje Yatırımları
1998 yılında 4 tezgah daha alınarak hat kapasitesinin 50 milyon adet fiĢek / yıl’ a
çıkarılması planlanmıĢtır.
Hat, NATO standartlarına uygun olarak 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiĢek üretmek
amacıyla kurulacak olup ön değerlendirme aĢamasında devam etmektedir.
ĠĢletmedeki birimler arası bütünleĢik bilgi akıĢı MKE FiĢeksan mevcut evrak akım
Ģemasında Ek -13’ te gösterilmiĢtir.
ĠĢletmeye gelen ve iĢletmeden çıkan bütün evraklar ArĢiv’de iĢlem görür. Gelen bütün
evraklar Genel Müdür’e ulaĢır. Genel Müdür tarafından incelendikten sonra, evrakın içerdiği
konuya göre, Ġdarî ya da Teknik Gn. Md. Yrd.’ larından ilgili olana ulaĢtırılır. Gn. Md. Yrd.
tarafından incelenen evrak, gideceği müdürlük belirlenerek tekrar Evrak ArĢivine gönderilir.
Burada kaĢe vurulduktan sonra evrak, ilgili alt Müdürlük’e ya da Sivil Savunma Uzmanlığına
ulaĢır. Buradan da ilgili alt birime gönderilir. Gerekli iĢlemler yapıldıktan sonra, geliĢ yolunu
tersten takip eden evrak, Genel Müdür’ün imzasını taĢıyarak Evrak ArĢiv’de çıkıĢ iĢlemlerini
tamamlar.
53
BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ
Üretim Planlama ( Ġlk keĢif planı, iĢ emirleri, stok kontrol, operasyon planları, termin planı,
ürün ağaçları )
Ġmalat ( ĠĢ emirlerine belge hazırlama ( malzeme çekme, mamul giriĢi, aramamul giriĢi,
hurda giriĢi, ara iĢ giriĢi, takım çekme), gerekli malzeme hareketlerini inceleme, iĢ
emirlerini kontrol etme )
Muhasebe ( Genel muhasebe, maliyet muhasebesi, maddi duran varlıklar programı )
Personel (iĢçi - memur için ayrı ayrı olmak üzere, bordro, tahakkuk iĢlemleri, özlük
iĢlemleri )
Satın Alma ( Firma repertuarı, malzemeye göre firma repertuarı, satın alma dosyası )
Ambar ( Malzeme giriĢ - çıkıĢları)
Kalite Kontrol ( Mastar takip programı, giriĢ kalite kontrol bozuk raporlandırması)
Sekreterlik Hizmetleri ( Etiket programı : ÇalıĢanların ismi, adresi, telefon numarası )
Hafıza
Merkezi ĠĢlem
Birimi
Teknik Özellikleri :
54
IMB 53 Trio 64 V + SVGA Ekran Kartı
Mini Tower, 230 W, 3 Digit Display, Açma kapama, turbo düğmeli, hız göstergeli kasa
Q - Türkçe, klikli, 105 tuĢlu spiral kablosu uzun tip klavye
CTX 14" 0.28 dpi MPR II Renkli Monitör
Mouse 3 tuĢlu
16X CD ROM Drive
16 bit ses kartı
2 adet speaker
Yazılım
UNIX
PC’lerin dıĢında çok kullanıcılı bir sistem olan Unix kullanılmaktadır. Farklı yerdeki
personeller aynı bilgisayar üzerinden farklı programları kullanabilmektedir. Bir personel aynı
anda bir kaç programla çalıĢabilmektedir. Bunların dıĢında, modem aracılığıyla kullanımda
güvenilir bir iĢletim sistemidir. Sistem Unix iĢletim sistemi altında çalıĢan ALPHA SURVER
sistemi kullanmaktadır. Sistemin 40 kullanıcısı vardır ve kullanıcılarda DIGIT VT 420
makinaları bulunmaktadır.
Fiziksel Alt
Diskler Diskler Plexes Volume Vol 01
250 Volume
1 Volume : 8 Plexes
1 Plex : 256 Alt Disc
1 Volume : 128 GB
1 Sistem : 128 Disc
3- Veri tabanı :SQL ve Oracle kullanılmaktadır. Oracle bir üst seviye programı olduğundan
tercih edilmektedir.
4- Uygulama programları: Maddi duran varlıklar programı mastar takip programı gibi mevcut
özel programların dıĢında, bilgi iĢlem biriminde BĠM yöneticisi tarafından istenilen konularda
türetilmiĢ olan programlar kullanılmaktadır.
55
Bilgi ĠĢlem biriminde iki kiĢi çalıĢmaktadır. BĠM Yöneticisi; sistem analisti, sistem
programcısı, veri tabanı yöneticisi, uygulama programcısı ve sistem sorumlusunun yapmakla
yükümlü olduğu tüm iĢleri üstlenmiĢtir. ODTÜ Metalurji Mühendisliği mezunudur.
ĠĢletmedeki veri toplama ve iĢleme sistemi, gerçek zaman sistemidir. Unix iĢletim
sistemi kullanıldığından sistemi aynı anda kullanabilen kullanıcılar tarafından veriler otomatik
olarak güncelleĢtirilmektedir.
I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri hesaplanırken önce, üretimin birimi için
gerekli olan hammadde miktarları, birimleriyle birlikte ( kg, m, adet vs.) belirlenir. Daha sonra
tüm üretim için kullanılacak hammadde miktarları belirlenir. Hammaddenin birim fiyatı ile
hammadde miktarı çarpılarak üretimin tümü için o hammaddenin maliyeti hesaplanır.
Bulunan hammadde maliyetleri toplanır.
56
II- Direkt iĢçilik maliyetinin hesaplanması: Birim ürün için gereken üretim zamanı
belirlenmiĢtir. (Standart zaman verileri kullanılmaktadır.) Üretim miktarıyla bu zaman
çarpılarak, üretimin tamamı için gerekli olan iĢçilik saati belirlenir. Masraf yerine göre
belirlenmiĢ olan ortalama saatlik ücretle gerekli olan iĢçilik saati çarpılarak yarı ve ara
mamulün iĢçilik maliyeti bulunur.
III- GĠM: Masraf yerlerine göre belirlenmiĢ olan genel imal giderleriyle, üretimin tümü
için gerekli iĢçilik saati çarpılarak genel imal maliyeti hesaplanır.
Masraf yerlerine göre 1998 yılı ĠĢletme Bütçesi direkt iĢçilik ve genel imal giderleri
aĢağıdadır:
Masraf Yeri No ve Adı DĠREKT ĠġÇĠLĠK TL/saat GENEL ĠMAL GĠD. TL/saat
100- AMBALAJ 785.143,55 1.274.919,93
101- FĠġEK TERKĠP 794.174,60 1.219.032,63
102- MAYON 720.582,23 2.164.701,08
103- KOVAN 782.602,51 1.763.137,55
104- ÇELĠK ÇEKĠRDEK 762.817,64 2.219.938,05
105- MERMĠ 771.564,95 1.490.594,39
106- ĠZ MADDELERĠ 573.760,04 1.152.620,17
107- ĠZLĠ MERMĠ 744.569,48 1.022.434,08
108- KAPSÜL AKSAM 762.078,95 2.540.961,74
109- KAPSÜL ECZA 708.999,87 1.313.067,75
110- KAPSÜL TERKĠP 772.913,13 1.652.189,09
111- TABANCA AKSAM 780.452,44 2.167.057,51
120- TAKIM ĠMAL 787.475,25 1.417.970,03
Ürün oluĢana kadar geçirdiği safhalarda oluĢan hammadde, iĢçilik ve genel imal
maliyetleri kümülatif olarak toplanmaktadır. Hurda ve ara iĢ maliyetleri bu toplamdan
çıkarılmaktadır. Çünkü, satılmakta ve gelir elde edilmektedir.
(I+II+III-IV) = D
57
V- Sonuç olarak, ilk 4 maliyet kaleminden elde edilen değer (D); AR-GE, pazarlama
ve satıĢ, genel idare ve finansman gideri paylarının maliyete yansıması için bir katsayıyla
çarpılmaktadır.
(1998 Yılı için karĢılanacak giderler: % 9.328 olarak belirlenmiĢtir.)
V = D*0.09328
Ġlk 4 maliyet kaleminden elde edilen değere (D), 5. maliyetin eklenmesiyle sipariĢin
tamamının maliyeti hesaplanmıĢ olur. Bu maliyet sipariĢ miktarına bölünerek, ürünün birim
üretim maliyeti hesaplanmaktadır.
Br. maliyet = (I+II+III-IV+V) / SipariĢ miktarı
YÖNEYLEM ARAġTIRMASI
58
EK - 1
FĠġEK SANAYĠ ve TĠCARET A.ġ. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ORGANĠZASYON ġEMASI
YÖNETÝM KURULU
GENEL MÜDÜR
ÖZEL KALEM VE
YÖNETÝM KURULU
BÜROSU
SÝVÝL SAVUNMA MÜÞAVÝRLER HUKUK BÜROSU
UZMANI