ĠÇĠNDEKĠLER

KURULUġ HAKKINDA BĠLGĠLER 4

KuruluĢun adı 4
KuruluĢun adresi 4
KuruluĢun organizasyon Ģeması 4
KuruluĢta çalıĢan mühendis sayısı 4
KuruluĢun temel çalıĢma konusu 4
KuruluĢun tarihçesi 5

GĠRĠġ 5

SERMAYE 6
Sermaye yapısı 6
Sermayesi ve sermaye yapısı 6
Sermaye tablosu 6

MALĠ ANALĠZ ORANLARI 6

a- Kaynaklar arası iliĢkiler 6
b- Varlıklar arası iliĢkiler 7
c- Varlıklar ile kaynaklar arası iliĢkiler 7
d- Mali sonuçlar 8
e- ĠĢletme faaliyeti sonuçları 8

ÖRGÜT ġEMASI 8
Genel iĢletmecilik fonksiyonları 8
Yönetim 9
Yönetim organları 9

ÖRGÜT ġEMASINDAKĠ BĠRĠMLERĠN GÖREV YETKĠ ve SORUMLULUKLARI 10

Yönetim kurulu 10
Genel müdür 10
Genel müdür yardımcısı ( mali-idari-ticari ) 11
Mali iĢler müdürü 11
Ġdari iĢler müdürü 11
Ticaret müdürü 12
Genel müdür yardımcısı ( teknik ) 12
Mühendislik hizmetleri müdürü 13
ĠĢletme müdürü 14
Kalite müdürü 14

ĠġLETMENĠN ĠÇĠNDE BULUNDUĞU SEKTÖR ve YAN SANAYĠLERLE ĠLĠġKĠSĠ

15
HAMMADDE ve MALZEME TEDARĠKLERĠ 16

FABRĠKA YER SEÇĠMĠ 17

FABRĠKADAKĠ YERLEġTĠRME TĠPLERĠ 18

Malzeme aktarma donanımları 19

1
ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ 20
Vardiya sayısı 20
ĠĢgücü sayısı 20
Firmanın üretim sistemi 21
Üretim teknolojisi 21
Fiyatlama kararlarının verilmesi 21
Firmanın hedef pazarı 22
Firmanın kapasitesi 22
Üretim yönetimi açısından verilen kararlar 22
Mevcut stok durumu 25
Verimlilik çalıĢmaları 25
Performans ölçümleri 25
Talep tahmini 26
Üretimin gerçekleĢmesinde katkıda bulunan girdiler 26
Firmanın ürettiği ürünler 27

KALĠTE FAALĠYETLERĠ 28
a- Organizasyon 28
b- GiriĢ kalite kontrol 28
c- Ġmalat kalite kontrol 29
d- Laboratuar ölçme atelyesi 30
e- AQAP-120 Kalite Güvence Sistemi 30
f- ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi 31
g- Toplam kalite yönetimi 35

PROSES DĠYAGRAMI 35

BAKIM ONARIM FAALĠYETLERĠ 36

ZAMAN ETÜDÜ 38
Tornadaki iĢlemin standart zamanı 39
Frezedeki iĢlemin standart zamanı 40
Standart zaman kayıtları 41

ERGONOMĠK DEĞERLENDĠRME 41

Ġġ GÜVENLĠĞĠ ve ĠġÇĠ SAĞLIĞI ÖNLEM ve UYGULAMALARI 42

Binalarda alınan güvenlik önlemleri 42
Üretim ve iĢletme esnasında alınan güvenlik önlemleri 42
Depolarda alınan güvenlik önlemleri 43
AtıĢ ve test poligonlarında alınan güvenlik önlemleri 44
Makina, tesis ve diğer bütün iĢ yerlerinde alınan güvenlik önlemleri 45
ĠĢ kazalarının incelenmesi, raporlandırılması, analizi ve istatistiklerinin tutulması 45
ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği kurulu 46
Meslek hastalıkları 48

HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM 48

2
ARAġTIRMA - GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠ 49
YATIRIM FAALĠYETLERĠ 51
Ġdame yenileme tamamlama yatırımları 51
Proje yatırımları 51
BÖLÜMLER ARASI BÜTÜNLEġĠK BĠLGĠ AKIġI 52

BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ 52

BĠRĠM MALĠYETĠN HESAPLANMASI 55

YÖNEYLEM ARAġTIRMASI 56

EKLER
EK-1 MKE FiĢeksan A.ġ. organizasyon Ģeması
EK-2 Zaman etüdü ölçüm formu 1
EK-3 Zaman etüdü ölçüm formu 2
EK-4 Kaza ön raporu
EK-5 Kazalının ifade tutanağı
EK-6 Kaza tanığı ifade tutanağı
EK-7 Kaza irdeleme raporu ( Fenni rapor )
EK-8 ĠĢ günlerine göre kaza saatleri
EK-9 ĠĢ kazalarının yaralanma Ģekillerine göre pareto analizi
EK-10 OluĢ Ģekillerine göre vücudun yaralanan kısımları
EK-11 Atelyelere göre vücudun yaralanan kısımları
EK-12 ĠĢ kazası yapan atelyelerin kaza sıklık ve ağılık oranları
EK-13 MKE FiĢeksan A.ġ. mevcut evrak akım Ģeması

3
 KURULUġ HAKKINDA BĠLGĠLER

KuruluĢun Adı

FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ.

Bağlı bulunduğu üst kuruluĢ: M.K.E.K.

KuruluĢun Adresi

FiĢeksan A.ġ.
Atatürk Orman Çiftliği
06562
Gazi / ANKARA

KuruluĢun Organizasyon ġeması

MKE FiĢeksan’ a ait organizasyon Ģeması EK 1’ de verilmiĢtir.

KuruluĢta ÇalıĢan Mühendis Sayısı

AĢağıdaki tabloda çalıĢan mühendis sayısı bölümlerine göre ayrılmıĢtır.

Bölüm Mühendis Sayısı

Makine Mühendisi 24
Kimya Mühendisi 15
Metalurji Mühendisi 6
Fizik Mühendisi 2
Elektrik Mühendisi 1
Endüstri Mühendisi 1
Toplam Mühendis Sayısı 49

Firmada çalıĢan mühendisler atelyelerde ve idari binada çalıĢmaktadır. Mühendisler

genel olarak fabrikanın düzenli bir Ģekilde çalıĢmasını sağlamaktadırlar. Mühendislik
Hizmetleri Birim Müdürlüğü, ĠĢletme Müdürlüğü, Kalite Müdürlüğü kısımlarında
çalıĢmaktadırlar. Üretim planlama, kalite kontrol, imalat, bakım - onarım çalıĢmaları
yapmaktadırlar.

KuruluĢun Temel ÇalıĢma Konusu

ġirketin kurulmasının temel amacı Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel

Müdürlüğü’ nün çeĢitli çaplardaki hafif silah mühimmatı ve iç piyasasının tabanca fiĢeği
ihtiyacını karĢılamaktır. Diğer amaç ve faaliyetleri Ģunlardır:

Faaliyet konuları ile ilgili olarak, yurt içi ve yurt dıĢında yerli ve yabancı kuruluĢlarla
iĢbirliği yapmak veya iĢtiraklarda bulunmak, proje, müĢavirlik, mühendislik ve taahhüt
iĢleri yapmak.

4
 Faaliyet konusunun esası olan temel amacındaki mermi üretimi yanında yapısına uygun
düĢebilecek diğer patlayıcı maddeleri de gerektiğinde yapmak.
Faaliyet alanları ile ilgili tesisler kurmak ve iĢletmelerinin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek.
Konuları ile ilgili olarak lisans, teknik beceri ( Know - How ) ve benzeri anlaĢmaları
yapmak.
Faaliyet konularına giren alanlarda araĢtırma ve geliĢtirme çalıĢmaları yapmak ve
yaptırmak.
Konuları ile ilgili olarak imalat ve satıĢ için gerekli her türlü emtia ve maddeleri ithal ve
tedarik etmek.
Konuları ile ilgili olarak ticarî faaliyette bulunmak, ihracat yapmak, yurt içi satıĢ ve ihracat
maksadıyla ithalatta bulunmak.
Konuları ile ilgili olarak gerektiğinde yurt içinde ve dıĢında büro, depo ve satıĢ mağazaları
açmak, acentelik, baĢ bayilik, bayilikler ihdas etmek,...sigorta acenteliği yapmak.
Ġhtiyacı halinde, taĢınmaz mal satın alabilir, satabilir, kiralayabilir, kiraya verebilir ve satın
aldığı veya mal varlığı olarak sahip olduğu arsa ve arazi üzerinde inĢaatlar yapabilir,
taĢınmaz malları üzerinde gerek kendi, gerekse üçüncü kiĢilerle ilgili ayni haklar tesis
edebilir.
Gerektiğinde tahvil veya finansman bonosu ihraç edebilir.
Faaliyet konuları ile ilgili diğer iĢleri yapmak.

KuruluĢun Tarihçesi

Türkiye’ de ilk defa fiĢek fabrikası, 1885 yılında Ġstanbul Zeytinburnu’ nda
kurulmuĢtur. I. Dünya SavaĢı’nda, ordumuzun hafif silah mühimmatı ihtiyacı bu fabrika
tarafından karĢılanmaya çalıĢılmıĢtır. Ġstanbul’ un iĢgali üzerine kapatılan fabrikanın bir çok
tezgahları Anadolu’ ya kaçırılmıĢtır.

1921 yılında Ankara’ da fiĢek ıslah ve tahvil atölyesi kurulmuĢ ancak emniyet
gerekçesi ile Keskin’ e nakledilmiĢtir.

1928 yılında Ankara Hipodrum civarında Ordumuzun hafif silah mühimmatı

ihtiyacını karĢılamak üzere Ġstanbul ve Keskin’ den getirilen tezgahlar ve 1926 yılında
Almanya’ dan satın alınmıĢ olan 225 adet tezgah ile yeni bir fabrika kurulmuĢtur. 1940 yılında
Ġstanbul Silahtarağa’ da bulunan tabanca fiĢeği üretim tezgahları da yeni kurulan fabrikaya
nakledilmiĢtir.

Ordunun değiĢen ihtiyaçlarına cevap verecek yeni bir fabrika kurulması gereksinimi
doğmuĢ, Atatürk Orman Çiftliği arazisi üzerinde kurulmasına karar verilmiĢtir. 1955 yılında
temeli atılan fabrika, Gazi FiĢek Fabrikası adıyla 1957 yılında üretime baĢlamıĢtır.

Gazi FiĢek Fabrikası 20. 10. 1990 tarihinde Anonim ġirket statüsüne kavuĢturularak
FĠġEK SANAYĠ ve TĠCARET A. ġ. adını almıĢtır.

GĠRĠġ

Staj esnasında, iĢletmenin genel iĢleyiĢi, organizasyon Ģemasında yer alan birimlerin
iĢlevleri ve birbirleriyle koordinasyonu, iĢletmenin içinde bulunduğu sektör ve yan sanayilerle

5
iliĢkisi, üretim faaliyetleri, kapasitesi, kalite kontrol faaliyetleri, bakım - onarım faaliyetleri,
bilgi iĢlem sisteminin çalıĢmaları, iĢletmenin sermaye yapısı incelenmiĢtir ve zaman etüdü ve
ergonomik inceleme ve değerlendirme çalıĢmaları yapılmıĢtır.

SERMAYE

Sermaye yapısı

ÇalıĢmalarını 1990 yılına kadar M.K.E.K ’ na bağlı bir fabrika olarak sürdüren Gazi
FiĢek Fabrikası, hukukî statüsünün bağlı ortaklık olarak değiĢtirilmesine M.K.E.K. Yönetim
Kurulu’nun 25.10.1990 tarihindeki toplantısında karar verilmiĢ, alınan 26 / 434 sayılı karar
doğrultusunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 7.11.1990 tarih ve 1184 sayılı Ģirket
kurulmasının uygun olacağı hakkındaki yazısı ile Yüksek Planlama Kurulunun 5.12.1990
tarih, 90 / T - 105 sayılı kararı ile FiĢek Sanayi ve Ticaret Anonim ġirketi ünvanı ile, bir
anonim Ģirket kurulmuĢtur.

Daha sonra Türk Ticaret Kanunu’nun Anonim ġirketlerinin kuruluĢuna iliĢkin

hükümlerine göre, ana statü ve Ģirketin kuruluĢu, Ankara Ticaret Sicili Memurluğu’nca
21.12.1990 tarih ve 80.695 sicil numarası ile tescil edilmiĢ ve Türkiye Ticaret Sicili
Gazetesi’nin 26.12.1990 tarih ve 2.681 sayılı nüshasında ilan edilerek FiĢek Sanayi ve
Ticaret Anonim ġirketi tüzel kiĢilik kazanmıĢtır.

Sermayesi ve Sermaye Dağılımı

ġirketin sermayesi 15.06.1994 tarihinde yapılan Genel Kurul kararı ile her biri 1000
TL değerindeki 250.000.000 paya ayrılmıĢ olup, 250.000.000.000 TL değerindedir.

Her biri 1000 TL değerindeki 250.000.000 payın % 49’u nama yazılı 122.500.000
hisse ile % 51’i hamiline yazılı 127.500.000 adet hisseye ayrılmıĢtır.

Hamiline yazılı hisselerin tamamı ile nama yazılı hisselerin 122.499.960 adeti M.K.E.
Kurumu’na, kalan 40 adet nama yazılı hisse ise diğer ortaklara aittir.

Sermaye Tablosu

Pay Ortaklar Taahhüdünden Ödenen

Oranı Taahhüdü
ORTAKLAR % ( 1000 TL ) NAKĠT YENĠDEN TOPLAM
(1000 TL ) DEĞERLEME (1000 TL )
A- Nama yazılı Olanlar
1- M.K.E. 49 122.499.960 120.599.960 1.900.000 122.499.960
2- Diğer Ortaklar - 40 40 40
TOPLAM A 49 122.500.000 120.600.000 1.900.000 122.500.000
B- Hamiline Yazılı
Olanlar (M.K.E. ) 51 127.500.000 127.500.000 - 127.500.000
GENEL TOPLAM 100 250.000.000 248.100.000 1.900.000 250.000.000

6
 MALĠ ANALĠZ ORANLARI ( 97 Yılı % )

a) Kaynaklar Arası ĠliĢkiler

Öz Kaynaklar = 3.020.606.281.581 = 53
Yabancı Kaynaklar 5.693.210.882.976

Kısa Vadeli Yab. Kaynaklar = 5.298.906.559.193 = 61

Aktif Toplamı 8.713.817.164.557

Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar = 394.304.323.783 = 4

Aktif Toplamı 8.713.817.164.557

Toplam Yabancı Kaynaklar = 5.693.210.882.976 = 65

Aktif Toplamı 8.713.817.164.557

Aktif Toplamı = 8.713.817.164.557 = 65

Öz Kaynaklar 3.020.606.281.581

b) Varlıklar Arasındaki ĠliĢkiler:

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 8

Varlıklar Toplamı 8.713.817.164.557

Dönen Varlıklar = 8.010.478.886.720 = 92

Varlıklar Toplamı 8.713.817.164.557

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 9

Dönen Varlıklar 8.010.478.886.720

Stoklar = 4.531.333.074.106 = 56
Dönen Varlıklar 8.010.478.886.720

c) Varlıklar Ġle Kaynaklar Arasındaki ĠliĢkiler

a- Duran değerler ile bu değerlerin finansmanında kullanılan kaynakların iliĢkileri

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 23

Öz Kaynaklar 3.020.606.281.581

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 12

Yabancı Kaynaklar 5.693.210.882.976

b- Dönen değerler ile bu değerlerin finansmanında kullanılan kaynakların Dispanbilitesi

(Cari Oran)

Dönen Varlıklar = 8.010.478.286.720 = 151

7
Kısa Süreli Borçlar 5.298.906.559.193

Kısa Sür. Dön. Varlıklar = 8.010.478.286.720 = 151

Kısa Süreli Borçlar 5.298.906.559.193

d) Malî Sonuçlar

a- Malî Karlılık (Malî Rantabilite / Ġrrantabilite )

Dön. Kârı / Zararı = 3.980.302.860.923 = 1.592
ÖdenmiĢ Sermaye 250.000.000.000

ĠĢletme Kârı = 3.497.976.655.813 = 116

Öz Kaynaklar 3.020.606.281.581

b- Ġktisadî Kârlılık ( Ekonomik Rantabilite )

Dön. Kâr / Zar. + Ödn. Faiz = 4.861.585.032.224 = 56

Kaynaklar Toplamı 8.713.817.164.557

c- Kârlılık Etkenleri

Safi SatıĢ Hasılatı = 10.017.651.986.561 = 115

Kaynaklar Toplamı 8.713.817.164.557

SatıĢ Kâr / Zararı = 4.145.563.612.476 = 41

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

e) ĠĢletme Faaliyeti Sonuçları

Dön. Kârı / Zararı = 3.980.302.860.923 = 40

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

Dön. Kârı / Zararı = 3.980.302.860.923 = 45

Varlıklar Genel Toplamı 8.713.817.164.557

SatıĢların Maliyeti = 5.872.088.374.085 = 58

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

Genel Ġdare Giderleri = 647.586.956.663 = 6

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

Safi SatıĢ Hasılatı = 10.017.651.986.561 = 4007

ÖdenmiĢ Sermaye 250.000.000.000

8
 ÖRGÜT ġEMASI

Genel ĠĢletmecilik Fonksiyonları

Genel iĢletmecilik fonksiyonları ile bu fonksiyonların örgüt Ģemasında yerine

getirildiği kısımlar aĢağıda eĢleĢtirilmiĢtir:

Yönetim: Yönetim Kurulu ve Genel Müdür

Üretim: ĠĢletme Müdürü
Pazarlama: Ticaret Müdürü
Finans ve Muhasebe: Mali ĠĢler Müdürü
Personel: Ġdarî ĠĢler Müdürü
AraĢtırma - GeliĢtirme: Mühendislik Hizmetleri Müdürü
Halkla ĠliĢkiler: Ġdarî ĠĢler Müdürü
SatıĢ: Malî ĠĢler Müdürü
Satın Alma: Ticaret Müdürü
Bilgi ĠĢlem: Mühendislik Hizmetleri Müdürü
Üretim Planlama: Mühendislik Hizmetleri Müdürü
Kalite Kontrol: Kalite Müdürü

Yönetim

ĠĢletmenin yönetim yapısı:

Klasik yönetim anlayıĢı hakimdir. HiyerarĢik bir yapı mevcuttur.
Üst kademe, Genel Müdür BaĢkanlığı’ ndaki Yönetim Kurulu’ dur.
Orta kademe, Yönetim Kurulu’ na bağlı olan Teknik ve Mali - Ġdari - Ticari olmak üzere iki
genel müdür yardımcısından oluĢmaktadır.
Alt kademe, orta kademeye bağlı olan birim müdürleri ( Mali ĠĢler Müdürü, Ġdari ĠĢler
Müdürü, Ticaret Müdürü, ĠĢletme Müdürü, Mühendislik Hizmetleri Müdürü ) ve Kalite
Müdürü’nden oluĢmaktadır.
* Kalite Müdürü diğer müdürlerden farklı olarak, direkt Genel Müdür’e bağlıdır.

Yönetim Organları

Her bir kademedeki yönetim organları kendisine bağlı olan alt kademeler üzerinde
yetki sahibidir. Alt kademedeki birimler ise bağlı olduğu üst kademeye karĢı sorumludurlar.
Genel Müdür, tüm fabrikada, Genel Müdür Yardımcıları kendilerine bağlı olan alt
birimlerde, alt birim müdürleri ise kendi sorumluluklarındaki genel iĢletmecilik
fonksiyonlarında yetkilidirler.

Yönetimin en üst seviyesinde Yönetim Kurulu bulunmaktadır. Yönetim Kurulu, bir

baĢkan ve 4 üyeden oluĢmaktadır. Yönetim Kurulu baĢkanı Genel Müdürdür. Yönetim Kurulu
Genel Müdürün yetkilerini aĢan konularda karar vericidir.

Yönetim organları idari ve teknik olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel Müdür idari ve
teknik tüm konularda yetkilidir. Ġdari alanda Genel Müdür Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari )
yetkilidir. Teknik alanda ise Genel Müdür Yardımcısı ( Teknik) yetkilidir. Genel Müdür
Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari ); Mali ĠĢler Müdürü, Ġdari ĠĢler Müdürü ve Ticaret Müdürü’
den sorumludur. Genel Müdür Yardımcısı ( Teknik) ise: ĠĢletme Müdürü ve Mühendislik

9
Hizmetleri Müdürü’ nden sorumludur. Kalite Müdürü ise direkt olarak Genel Müdür’ e
bağlıdır.

Müdürlerin yetkili oldukları alanlar Ģöyledir:

Mali ĠĢler Müdürü finans ve muhasebe ve satıĢ, Ġdari ĠĢler Müdürü personel ve halkla
iliĢkiler, Ticaret Müdürü pazarlama ve satın alma, ĠĢletme Müdürü üretim, Mühendislik
Hizmetleri Müdürü üretim planlama, AR-GE ve Bilgi ĠĢlem, Kalite Müdürü ise üretim ve
girdilerin kalitesini ve teknik Ģartnamelere uygunluğunu denetleme alanında yetkilidir.

ÖRGÜT ġEMASINDAKĠ BĠRĠMLERĠN GÖREV,

YETKĠ VE SORUMLULUKLARI

Yönetim Kurulu

a) ġirketi yönetmek ve dıĢarıya karĢı temsil etmek.

b) TeĢekkül, yönetim kurulunca tesbit edilen yatırım ve planlama ana hedeflerine; iĢletme
bütçesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve kârlılık doğrultusunda Ģirketin yönetimini
sağlayacak kararlar almak.

c) Kalkınma planı ve yıllık programlara uygun olan uzun vadeli yatırım ve finansman
programlarını teĢekküle teklif etmek, yıl içinde yapılacak değiĢiklikleri inceleyerek karara
bağlamak.

d) ĠĢletme bütçesini inceleyerek karara bağlamak ve yıl içinde yapılacak gerekli değiĢiklikleri
yapmak.

e) Bilançolarla netice hesaplarını teĢekküle göndermek ve yıllık ve uzun vadeli çalıĢma

programlarına uygun olan faaliyet raporlarını düzenlemek.

f) A.ġ.’ lere iĢtirak konusunda karar almak.

g) Genel Müdür ve yardımcılarının ücretlerini tesbit etmek ve diğer personel hakkındaki

Genel Müdürlük tekliflerini karara bağlamak.

h) ġirketin amortisman iĢlerini takip etmek.

ı) ĠĢletmelerde üretilen mal ve hizmet fiyatlarını tespit etmek.

i) ġirket namına imza koymaya yetkili olan Ģahısları tespit etmek.

Genel Müdür

a) ġirketi kanun, tüzük, anasözleĢme ve yönetmelik hükümleri ile Yönetim Kurulu kararları
doğrultusunda yönetmek.

10
b) Ġdari ve yargı mercilerinde ve üçüncü kiĢilere karĢı bağlı ortaklığı temsil etmek ve temsil
yetkisini gerektiğinde devretmek.

c) Sermaye ile diğer mali kaynakların, verimlilik ve karlılık amaçlarına uygun bir düzen içinde
kullanılmasını sağlamak.

d) Yatırım ve finansman programları ile iĢletme bütçelerinin gerçekleĢtirilmesini sağlamak ve

sonuçlarını Yönetim Kurulu’na aktarmak.

e) Genel Müdür Yardımcılarının bir alt birimi dıĢında kalan personeli atamak ve gerektiğinde
görevden almak.

f) Kanun, tüzük, anasözleĢme ve yönetmeliklerin verdiği diğer görevleri yapmak.

Genel Müdür Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari)

a) Görev alanına giren iĢleri bağlı birimleri aracılığı ile yürütür.

b) Bağlı birimleri ile diğer birimler arasında koordinasyonu sağlar.

c) Bağlı birimlerin iĢlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar.

d) ġirketin aylık faaliyet raporlarını, kâr / zarar envanterleri ile bilançolarını ve Genel Kurula
sunulacak raporları hazırlar.

e) Üretim için gerekli hammadde ve finansmanı zamanında ve maliyet muhasebesi

iĢlemlerinin yapılmasını sağlar.

f) ġirketin yıllık bütçesi ile yıllık gelir ve gider hesaplarını yapar, gerekli finansman
tedbirlerini alır ve Genel Müdüre sunar.

g) ġirketin alacak ve borçlarının sürekli takip edilmesini ve gereğinin anında yapılmasını

sağlar.

h) Diğer birimlerle koordinasyon sağlanarak, Ģirketin insan gücü planlamasını hazırlar,

personel ihtiyacını saptar, mevcut personelin eğitim, özlük vb. iĢlerinin yürütülmesini sağlar.

Mali ĠĢler Müdürü

a) Finansman faaliyetlerini planlar, kısa ve uzun süreli finansman programları ile Mühendislik
Hizmetleri Müdürlüğü ile koordineli olarak bütçe plan ve programlarını hazırlar ve onaya
sunar.

b) ġirketin bütçe, bilanço, finansman konularında her türlü faaliyetlerini yürütür, mali
konulardaki mevzuatı izler, yapılması gereken iĢlemlerin zamanında ve belirtilen Ģekilde
yapılmasını sağlar.

c) Gelir, gider ve üretim hareketlerini izleyerek maliyet analizleri yapar ve önerilerde bulunur.

11
d) ġirket alacak ve borçlarının her an bildirilebilir durumda olmasını sağlar. Alacakların takip
ve tahsil iĢlemlerini yürütür.

e) ġirket kıymetlerine ait iĢlemleri takip eder, süreli ödemelerin zamanında yapılmasını sağlar.

f) ġirketin sigorta iĢlemlerini yapar ve yaptırır.

Ġdari ĠĢler Müdürü

a) Personelin eğitim, özlük vb. bütün iĢlemleri ilgili mevzuat hükümlerine göre yürütür.

b) ġirketin personel ihtiyacını belirleyerek iĢe en uygun nitelikte personelin seçim ve atama
iĢlemlerini yürütür.

c) Personelin sicil ve disiplin iĢlemlerini yürütür.

d) ĠĢçi - iĢveren iliĢkilerinin düzenli bir Ģekilde yürütülmesini sağlar.

e) Sağlık ve sosyal hizmetler ile tabldot faaliyetlerini yönetir, koordine eder.

f) Koruma ve güvenlik hizmetlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar, gerekli önlemleri
zamanında alır.

g) HaberleĢme ve arĢiv hizmetlerini yürütür.

h) Nakliyat hizmetlerini yürütür.

ı) Gümrük ve akreditif iĢlemleri ile Ģirketin ihtiyacı olan hammadde, yarı mamul, iĢletme vb.
malzemesinin yıllık programlara göre en uygun Ģartlarla yurt içinden veya yurt dıĢından ilgili
mevzuat hükümlerine göre temin edilebilmesini sağlar.

Ticaret Müdürü

a) Üretimin pazarlanabileceği iç ve dıĢ pazarları araĢtırarak sergi ve fuarlarda ürünlerin

tanıtımı ve satıĢını sağlayacak çalıĢmaları yürütür.

b) Yıllık satıĢ plan ve programlarını düzenler, uygulamaları izleyerek gerekli önlemleri alır.

c) SatıĢ esas ve usullerini ilgili mevzuat hükümlerine göre yürütür, piyasa araĢtırmalarına
dayanan bir repertuar hazırlanmasını sağlar.

d) Stok kontrol ve ambarlama hizmetlerinin yürütülmesini ve stok kontrol kanalı ile stokların
asgari seviyede tutulmasını sağlar.

e) Hammadde, yarı mamul vb. malzemenin ambarlama ve kayıt iĢlemlerini denetler.

Genel Müdür Yardımcısı (Teknik)

12
a) Görev alanına gelen iĢleri yasalar, Ana SözleĢme, Yönetim Kurulu kararları ve Genel
Müdür tarafından verilen görev ve yetkiler çerçevesinde bağlı birimleri aracılığı ile yönetir.

b) Bağlı birimlerinin iĢlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar.

c) ġirketin proje, plan, imalat vs. iĢlerinin yapılmasını sağlar.

d) Üretim için gerekli Ģartnameleri ve ihale tekliflerini hazırlatır.

e) AlınmıĢ olan ihalelerin Ģartnamesine uygun olarak, üretimin zamanında ve kaliteli olarak
yapılmasını sağlar.

f) Malzeme ikmalinin üretimi ve sevkinin zamanında yapılmasını sağlar.

g) Gerekli araç, gereç ve makinelerin temini hususunda gereğini yapar.

h) Yıllık üretim iĢ programlarını hazırlatır ve yürütür.

ı) Fiyat istatistikleri yaptırır.

i) Her türlü kayıt ve resimlerin (üretimle ilgili) tutulmasını sağlar.

j) Teknik emniyet hizmetlerinin yapılmasını sağlar.

Mühendislik Hizmetleri Müdürü

a) Üretim planlama faaliyetleri ile ilgili programları hazırlayarak bunların zamanında

gerçekleĢtirilebilmesi için gereken tüm malzeme, makine, donatım vb. gereksinimlerinin
karĢılanmasını sağlar, üretim operasyonlarının hazırlanmasını izler, üretimin hazırlanmıĢ
operasyona uygun olarak yapılmasını, gerektiğinde yeni operasyonlar hazırlanmasını önerir.

b) Üretim birimleri ile görüĢerek sipariĢ isteklerinin istenilen zaman, miktar ve fiyatta üretilip
üretilemeyeceğini saptar. SipariĢin karĢılanabilmesi için gerekli iĢlemlerin yapılmasını sağlar.

c) Üretim birimine üretimin zaman, miktar ve maliyetini belirten terminli iĢ emirleri

hazırlanmasını sağlar.

d) Üretim yöntemlerinin standartlara uygun iĢlem zamanlarını saptar, sapmaları belirleyerek

gerekli önlemleri alır.

e) Üretimde verimliliği arttırıcı, maliyeti düĢürücü teknolojik geliĢmeleri izleyerek yeni tip
ürünlerin üretilmesi imkânlarını araĢtırır. Ġmalat yöntemlerinin daha etkin, ekonomik, verimli
kullanımı ile ilgili sistem, yöntem ve yöneylem araĢtırmalarının yapılmasını sağlar.

f) Mali ĠĢler ve Ticaret Müdürlüğü ile koordineli olarak iĢletme bütçesi hazırlamak ve aylık
faaliyet raporlarını sonuçlandırmak.

13
g) Üretimin tüm aĢamalarında hazırlanan raporların, teknik dokümanların Ģartname, resim,
kroki, plan, proje ile ilgili arĢiv ve dosyalama iĢlemlerinin düzenli bir Ģekilde yürütülmesini
sağlar.

h) Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) tarafından verilen diğer emir ve
görevleri yerine getirir.

ı) Görevlerin yerine getirilmesinde bağlı birimlerine gerekli emir ve talimatları vermekle

yetkilidir.

i) ĠĢlerin aksamasından, aksatılmasından, Ģirkete zarar verilmesinden, emrinde çalıĢanların

yaptığı ve yaptırdığı iĢlerden Genel Müdür Yardımcısına (Teknik) karĢı sorumludur.

j) AR- GE faaliyetlerini yürütmek.

k) Bilgi ĠĢlem faaliyetlerini yürütmek.

ĠĢletme Müdürü

a) ĠĢlerin öncelik sırasına göre aylık ve yıllık imalat programlarının yapılmasını ve

uygulanmasını sağlar.

b) Bağlı birimleri arasında iĢ bölümünü, birimleri ile diğer birimler arasında koordinasyonu
sağlar.

c) Üretimin aksamadan ve kesintisiz yürütülmesi için, tüm atelyelerde gereken her tür
önlemleri alır; izler ve denetler.

d) Maliyet fiyatlarını sabit tutabilmek amacıyla, yeterli miktarda malzemenin ambardan

alınarak üretim yapılmasını ve üretim masraflarının asgari seviyede tutulmasını sağlar.

e) Üretim ile ilgili geliĢmeleri izler, günlük, aylık, yıllık üretim miktarlarını tesbit ederek
faaliyet raporlarını hazırlar.

f) Yıllık bakım onarım bütçesini hazırlar ve uygulanmasını sağlar.

g) Yatırım, üretim ve bakım çalıĢmaları ile ilgili inĢaat, tesis ve tezgah isteklerini
belirleyerek, teminini sağlar.

h) Tüm tesis, makine, malzemenin vb. sürekli olarak çalıĢır durumda bulunmalarını ve
çözümlenemeyen bakım onarım sorunlarının çözümlenmesini sağlar.

ı) ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği konularında gereken her tür önlemi alarak personelin bu
konularda eğitilmeleri amacıyla gereken eğitim programlarının hazırlanmasını sağlar.

i) Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) tarafından verilen diğer emir ve
görevleri yerine getirir.

14
j) Görevlerin yerine getirilmesinde bağlı birimlerine gerekli emir ve talimatları vermekle
yetkilidir.

k) ĠĢlerin aksamasından, aksatılmasından, ġirkete zarar verilmesinden, emrinde çalıĢanların

yaptığı ve yaptırdığı iĢlerden Genel Müdür Yardımcısına (Teknik) karĢı sorumludur.

Kalite Müdürü

a) Üretimin tüm aĢamalarını belirleyen, tanımlayan ve formüle eden üretim operasyonlarının

hazırlanmasını sağlar.

b) Üretimin hazırlanmıĢ operasyonlara uygun olarak yapılmasını, uymayanlar için yeni

operasyonlar hazırlanmasını sağlar.

c) Biriminde uygulanan üretim, teknoloji ve yöntemlere göre kalite kontrol ölçülerini saptar,
bu konuda ilgili birimleri uyarır.

d) Üretim süreci öncesinde, üretim sırasında ve sonrasında gerekli kalite kontrollerin

yapılmasını, rapor edilmesini, niteliksiz ve düĢük nitelikli ürünlerin baĢka üretimlerde
değerlendirilmesini sağlar.

e) Kalite teminatı el kitabını TS-ISO 9002 ve AQAP-120 Ġsteklerine göre hazırlatıp onaylatır,
gerektiğinde revizyon yaptırır.

f) Kalite planlarının Ģartname ve resimlere hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlar.

g) Üretimin kalite kontrolünde hataların erken teĢhisine dayanan kalite güvence çalıĢmalarını
koordine eder.

h) Kalite Kontrol Sistemleri, çalıĢmaları ve uygulamaları konusunda Ģirketi temsil eder.

ı) Üretim kalite seviyesi ve gidiĢi hakkında hazırlanan istatiksel bilgileri değerlendirir ve ilgili
birim müdürlerine gerekli uyarıları yapar.

ĠġLETMENĠN ĠÇĠNDE BULUNDUĞU SEKTÖR

VE YAN SANAYĠLERLE ĠLĠġKĠSĠ

MKEK FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek
üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için
oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE FiĢeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet
Genel Müdürlüğü’ nün çeĢitli hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fiĢeği ihtiyacını
karĢılamaktadır.

MKE FiĢeksan’ ın üretimi yıllar itibariyle önemli miktarda artıĢ göstermiĢtir.

AĢağıdaki tabloda yıllar itibariyle toplam sipariĢ ve üretim miktarları gösterilmiĢtir. Son 4
yıldır artan iç talebin karĢılanmasında güçlük çekilmektedir.

15
 YILLAR SĠPARĠġ MĠKTARI ÜRETĠM MĠKTARI
1990 44 518 858 45 423 408
1991 40 590 178 43 322 659
1992 77 556 024 72 495 024
1993 91 596 849 84 504 349
1994 135 570 294 113 926 546
1995 152 985 600 114 777 824
1996 195 924 836 151 259 806
1997 173 928 756 130 560 119
1998* 158 829 280 31 138 760

* : 1998 yılı değerleri 31 Mart 1998 tarihi itibariyle geçerlidir.

Teknolojinin çok eski, iĢçi sayısının ve bozuk üretim oranın yüksek olması, ayrıca
bağlı ortaklarca üretilen çok yüksek fiyatlı malzemelerin kullanılması zorunluluğu nedeniyle
birim fiĢek maliyetleri çok yüksektir. Mevcut üretimlerden 20 mm ve 12.7 mm fiĢeklerin
dünya piyasalarında rekabet gücü vardır. Diğer fiĢek üretimlerinde dıĢ piyasa ile rekabet
edebilme gücü bulunmamaktadır. Rekabet gücü doğabilmesi için mevcut teknolojinin
yenilenmesi ve aynı Ģekilde Bağlı Ortaklıkların da teknolojilerinin yenilenerek malzeme
girdilerinin düĢürülmesi gerekmektedir. Malzeme girdilerinin düĢürülmesi için ikinci
alternatif ise ithal malzeme kullanımı yoluna gidilmesidir.

MKE FiĢeksan yan sanayilerden ihtiyacı olan hammadde ve malzemeleri tedarik

etmektedir.
Kullanılan hammadde ve malzemelerin büyük bir kısmı ana teĢekküle bağlı Ģirketlerden temin
edilmektedir.

AĢağıdaki tabloda MKE FiĢeksan’ ın 1993 ve1997 yıllarına ait fiili safi satıĢları ve
gayri safi satıĢ kârı gösterilmiĢtir.

YILLAR FĠĠLĠ SAFĠ SATIġLAR G. SAFĠ SATIġ KARI

(Bin TL) (Bin TL)
1997 10 017 651 986 4 145 563 612
1996 6 377 994 668 2 692 684 571
1995 2 640 477 893 687 310 528
1994 1 305 841 295 406 364 729
1993 740 730 919 274 033 392

ĠĢletmenin 1997 yılına ait katma değeri:

( TL)
a-Brüt SatıĢlar 10.017.651.986.561
b-SatıĢların Maliyeti 5.872.088.374.085
c-Faaliyet Giderleri 647.586.956.663
d-ĠĢletme Kârı ( a-b-c ) 3.497.976.655.813

e-Diğ. Faal. Olağan Gelir 1.688.605.757358

f-Diğ. Faal. Olağan Gider 33.487.590.687

16
 g-Olağan dıĢı Gelir 194.223.749.519
h-Olağan dıĢı Gider 485.733.539.779
ı-Finansman giderleri 881.282.171.301
i-Kurumlar Vergisi 983.112.000.000
j-Geçici Vergi 512.271.000.000
k-Diğer Vergi ve Fonlar 156.981.000.000
l-Amortisman 514.361.310.888
m-KDV 368.925.000.000
m-Dönem Kârı ( d+e-f+g-h-ı-i-j-k-l+m ) 2.182.502.550.035

o-Vergi ve Yasal Yükümlülükler 1.726.790.113.000

NET KAR ( m-o ) 455.712.437.035

HAMMADDE VE MALZEME TEDARĠKLERĠ

ġirket fiĢek talebinin artması ve kapasite üzerinde gerçekleĢmesi nedeniyle ihtiyaç

duyulan bazı malzemeleri (kısmi komple) yurt dıĢından tedarik etmektedir. Ġthal edilenlerin
baĢında kapsüllü kovan, çeĢitli çapta kovan, kovan yüksüğü, tam atım tabanca fiĢeği ve
büzmeli manevra fiĢeği gelmektedir. Yeni kurulan tabanca fiĢeği üretim hattında kullanılan
ilkmadde ve malzemelerin tamamına yakın kısmı MKE Kurumu’na bağlı Ģirketlerce teknoloji
ve kalite yönünden karĢılanamadığından yurt dıĢından ithal edilmektedir.

Ayrıca; kuruluĢun üretimde kullandığı ilk madde ve malzeme içinde en büyük payı
olan pirinç ve bakır malzemeler, MKEK’nun, çok eski bir teknoloji ile imalatını sürdüren bir
alt kuruluĢu olan Pirinçsan A.ġ.’den tedarik edilmektedir. Fakat bunlar istenilen kalite
seviyesinde değildir.

AĢağıda tedarik edilen hammadde ve malzemelerin nerelerden alındıkları

gösterilmiĢtir:

ġĠRKETĠN ADI MALZEME CĠNSĠ

Pirinçsan A.ġ. Kovan yüksüğü
Gömlek yüksüğü
Pirinç Ģerit
Kapsülsan A.ġ. Trisin
Etağ A.ġ. FiĢek sandığı
Maksam A.ġ. Saç kutular
Nitrosan A.ġ. Barut
Çeliksan A.ġ. Çelik çubuklar

1997 yılında yurt içinden alınan malzemelerin tutarı 5.719.106.722.462 TL’ dir.

AĢağıda 1997 yılında yurt dıĢından alınan ürünlerin bedelleri toplamı yer almaktadır:

FiĢek
Kapsüllü Kovan

17
 Tapa
Gömlek Yüksüğü
Kovan Yüksüğü
Mayonluk Çelik ġerit
Diğer Malzemeler .
TOPLAM 1.084.110.655.000 TL

Ġthalat yapılma nedenlerinden biri de ülkemizin bu malları üretecek bilgi ve

teknolojiye sahip olmamasıdır. Ġthalatlar Avrupa ülkeleri, Güney Kore, Çin ve Amerika’dan
yapılmaktadır.

Ġthal edilen malların büyük bir çoğunluğu ülkemizde bulunmadığı için ithal
edilmektedir. GerçekleĢtirilen alımların % 84’ü yurt içinden, % 16’sı yurt dıĢındandır. Yurt
içinde genellikle MKEK ve yan kuruluĢlarından alım yapılmaktadır. Ayrıca; alüminyum
çubuklar Etibank Alüminyum Tesisleri’nden temin edilmektedir.

FABRĠKA YER SEÇĠMĠ

Fabrika, Atatürk Orman Çiftliği içerisinde, Türk Traktör Fabrikasının karĢısında,

Ankara’nın batı tarafında yer almaktadır. Fabrika 1957 yılında kurulduğu zaman yerleĢim
yerlerinden çok uzaktaydı ve güvenlik açısından herhangi bir tehlike arzetmiyordu. Stratejik
bir önemi olduğu için Ģehirden uzak olması gerekmekteydi. Gerekli olanaklar (su, elektrik,
hammadeye yakınlık, ulaĢım) mevcuttu. Tren yolu hemen önünden geçmekteydi.

AĢağıda M.K.E. FiĢeksan’ın fabrika yer seçimi tartıĢılmıĢtır.

Günümüzde fabrikanın yeri ideal değildir. Çünkü; Ģehir büyüyünce fabrika hemen
hemen Ģehirin içinde kalmıĢtır.

Fabrika, müĢterileri olan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne çok
yakındır. Pazarlama ve dağıtım, Pazarlama ve Ġhracaat Dairesi BaĢkanlığı tarafından
yapılmaktadır. Dolayısıyla; fabrikanın MKEK Genel Müdürlüğü’ne ve ana müĢterilerine
yakın olması pazarla iliĢkiler yönüyle FiĢeksan’ın yer seçiminin uygun olduğunu gösterir.

Yurt içinden sağlanan hammaddelere yakınlık açısından da fabrikanın yer seçimi

uygundur. Hammadde ve malzemelerin tedarik edildiği iĢletmeler ve yerleri aĢağıda
verilmiĢtir:

ġĠRKET ADI YERĠ

Pirinçsan A.ġ. Kırıkkale
Kapsülsan A.ġ. Ankara
Etağ A.ġ. Ankara
Maksam A.ġ. Ankara
Nitrosan A.ġ. Kırıkkale
Çeliksan A.ġ. Kırıkkale

Görüldüğü gibi tedariklerin sağlandığı Ģirketler fabrikayla aynı ilde veya Ankara’ya
çok yakın olan Kırıkkale’ dedir.
18
Not: Stratejik ve askeri bir önemi olduğu için yerleĢim planı verilmemiĢtir.

FABRĠKADAKĠ YERLEġTĠRME TĠPLERĠ

Fabrikada, FiĢek Ġmal Atelyesi, Tabanca FiĢeği Ġmal Atelyesi, Kapsül Ġmal Atelyesi
olmak üzere üç adet imalat bölümü, TAM (Takım-Aparat-Mastar) Atelyesi, Laboratuar ve
Bakım-Onarım olmak üzere üç adet de destek bölümü bulunmaktadır.

Fabrikada sabit konumlu ve hücresel üretime dönük yerleĢtirme tipleri

bulunmamaktadır. ÇeĢitli çaplardaki fiĢek üretimi için ayrı ayrı üretim hatları mevcuttur. (12.7
fiĢek hattı gibi) Tabanca FiĢeği Ġmal Atelyesinde ve Kapsül Ġmal Atelyesinde yalnızca ürüne
(akıĢa) göre yerleĢtirme mevcuttur. Otomatik transfer hattı olmamakla birlikte, malzemeler
düzgün bir hat boyunca ilerlemektedir. YerleĢim tipi özelliği nedeniyle, daha kısa mesafede
malzeme aktarımı olacağından taĢıma süreleri oldukça kısadır ve bu nedenle de birim üretim
süreleri ve akıĢ süreleri azdır. Ara stoklar oldukça azdır. Düzgün bir akıĢ hattı mevcuttur ve
üretim planlama ve kontrol sistemi oldukça kolaydır. Emek yoğun üretim yapıldığından
niteliksiz iĢgücü kullanılması mümkün değildir ve iĢçiler için monotonluk kaçınılmazdır. En
yavaĢ tezgah üretim hızını belirlemektedir ve arızalı bir tezgah hattın kısmi olarak durmasına
neden olmaktadır. Arızalı tezgahtan sonraki tezgahlar üretim faaliyetlerini durdurmakta ve
önceki tezgahlar stok için üretim yapmaktadırlar.

FiĢek Ġmal Atelyesinde ise, iĢleme göre yerleĢtirme ve ürüne göre yerleĢtirme
biraradadır:
- Mayonda ürüne göre yerleĢtirme mevcuttur. Transfer hattı mevcut değildir ancak; malzeme
akıĢı, ürünün geçeceği iĢlemlere göre yerleĢtirilmiĢ olan üretim hattı boyunca
gerçekleĢmektedir. ( mekanik Ģekillendirme ısıl iĢlem yüzey iĢlemleri )
- Ambalajlamada ve imla dolum tesislerinde de ürüne göre yerleĢtirme mevcuttur.
Ambalajlamada transfer hattı mevcuttur.
- Mermide ve kovanda iki üretim tipi biraradadır. Benzer makina ve iĢlemler birarada
toplanmıĢtır. Derin çekme, frezeler, presler, tornalar gruplar halindedir. Ürün, yatay konumda
benzer iĢlemlerden geçmektedir. DeğiĢik kapasitalerdeki pres tezgahlarının her birinden
sırasıyla geçerek, istenilen ölçüye gelen parçalar, düĢey konumlandırılmıĢ hat boyunca da
iĢlemlerden geçerek operasyonunu tamamlamaktadır. Böylece her iki yerleĢtirme tipinin de
üstünlüklerinden faydalanılmakta ve sakıncalar kısmen azaltılmaktadır. Bir tezgahın arızası
hattın durması için yeterli değildir. Sürece güre yerleĢimde büyük ara stoklar oluĢması sorunu,
akıĢa göre yerleĢimle çözülmüĢtür ve ara stoklar oldukça azalmıĢtır. Ayrıca boĢ beklemeler ve
monotonluk da kısmen azalmıĢtır. Ancak; ayar süreleri verimi düĢürmektedir ve FiĢek Ġmal
Atelyesi için yatırım maliyeti oldukça yüksektir.

Malzeme Aktarma Donanımları

a) Birim yük taĢıyıcılar

Çelik hasır paletler, kutular, tavalar ve bağlayıcılar kullanılmaktadır. Çelik hasır
paletler her bir ürünün yerleĢtirme planına göre, ürün yerleĢtirilmesini ve taĢınması sağlarlar.
Örneğin, fırından çıkan ürün yıkama ünitesine taĢınırken paletlerden faydalanılır. Bağlayıcılar,
malzemeleri bir araya getirmede kullanılırlar. Balya telleri, Ģeritler, gerdirme naylonları
ambalajlamada kullanılmaktadırlar. Sandıklara doldurulan ürün çember tokaları kullanılarak

19
çentiklenmektedir. Tavalar, malzemeyi üstünde tutarlar. Örneğin, fırında mayon verilirken
tavalardan faydalanılır. Kutular, malzemeyi birarada tutar ve taĢınmasında kolaylık sağlarlar.
Presten çıkan ürünler kutularda biriktirilmektedir.

b) Malzeme ve ara mamul taĢıma donanımı

Götürücülerden, tekerlekli arabalar kullanılmaktadır. Tav ocakları, pres tezgahları ve
frezeler üstten beslemeli olduklarından, ara ürünün üst kata çıkması gerekmektedir. Bu
arabalar sayesinde, yarı mamüller asansörlere kadar götürülmekte, asansörlere yüklenmekte ve
üst kata taĢınmaktadır.
Sanayi araçlarından, el arabaları ve forkliftler, aynı atelye içinde sandıkların
taĢınmasında ve istiflenmesinde kullanılmaktadırlar. Fosfatlamada vinçli taĢıyıcılardan
faydalanılmaktadır.
Kaldırma araçlarından ısıl iĢlemlerde faydalanılmaktadır. Tav ocakları ve meneviĢ
tezgahlarını beslemek için düĢey ve yatayda hareketli, 6-8 tavanın yerleĢtirildiği asma
monoraylar ve konsollar kullanılmaktadır.

c) Stoklama-eriĢim donanımı
Küçük yük stoklama ve eriĢiminde makaralı-bilyalı tablalar, göz muayene ve ambalaj
iĢlemlerinde kullanılmaktadır.

d) Otomatik tanımlama ve iletiĢim donanımı

Pnömatik ambalaj tezgahında ve manyetik band makina gürüĢü ve optik okuyucu
mevcuttur.

e) Diğer araçlar ve donanım

Kamyonlar, personel taĢıyıcıları ve çöp arabaları kullanılmaktadır.

ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ

Vardiya Sayısı

Fabrikada tek vardiya halinde çalıĢılmaktadır. Ancak; kısmî çift vardiya adı verilen
fazla mesai uygulaması, iĢçinin isteği dahilinde mevcuttur. Fazla mesai uygulaması 17.00 -
19.00 saatleri arasındadır. Bunların dıĢında, parlayıcı, patlayıcı maddelerin iĢlenmediği
atelyelerde, sipariĢin yetiĢmemesi durumlarında çift vardiya üretim yapılmaktadır.

ĠĢgücü Sayısı

ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ

Genel Müdür 1 1 -
Genel Müdür Yardımcısı 2 2 -
Birim Müdürü 6 6 -
Kısım Müdürü 14 14 -
MüĢavir 1 1 -
BaĢ Uzman 4 4 -
Sivil Savunma Uzmanı 1 1 -
TOPLAM 29 29 -

20
 ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ
Teknik Uzman 4 4 -
BaĢ Mühendis 11 10 1
Teknik ġef (mühendis) 10 8 2
Mühendis 8 7 1
Teknik ġef 5 5 -
Uzman (idarî) 4 4 -
Tabib 2 2 -
ġef 10 9 1
Sivil Savunma Amiri 1 1 -
Ressam 1 1 -
Memur 23 21 2
Daktilograf 10 9 1
Hizmetli 1 - 1
Koruma Güvenlik Amiri 1 1 -
Koruma Güv. Amiri Yrd 1 1 -
Grup ġefi 3 3 -
Koruma Güvenlik Görevlisi 50 48 2
Ġtfaiyeci 14 14 -
HemĢire 1 - 1
Sağlık Memuru 1 - 1
TOPLAM 161 148 13
GENEL TOPLAM (A+B) 190 177 13

ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ

ĠĢçi 950 819 131

Fiili 819 iĢçiden;

Yapıcı :632
Yardımcı : 187
TOPLAM : 819

Firmanın Üretim Sistemi

FiĢeksan, sipariĢe dayalı üretim yapmaktadır. MKE FiĢeksan müĢterilerinden gelen

sipariĢleri değerlendirerek, alıcıların ihtiyaçlarını karĢılamaktadır. Gelen tüm sipariĢler
değerlendirilerek yıllık üretim planı hazırlanmaktadır.

Üretim Teknolojisi

ġirketin mevcut 12.7 mm, 20 mm ve 7.62 mm üretim hatları 1957 yılından kalma
tezgahlardan oluĢmaktadır. Emek yoğun operasyonlar oldukça fazladır. Her operasyon için
ayrı tezgah kullanılması nedeniyle iĢçi gereksinimi fazladır. Operasyonlar arası taĢımalar
arabalarla sağlanmaktadır. Teknolojinin çok eski ve tezgahların ekonomik ömürlerini
doldurmuĢ olmaları nedenlerine bağlı olarak bozuk üretim miktarı artmakta, bu da maliyeti
artırmaktadır. AĢırı derecede artan 12.7 mm ve 7.62 mm fiĢek taleplerinin karĢılanabilmesi

21
için vardiya yapılması ve fazla mesai kullanımı yoluna gidilmektedir. Tezgahların ekonomik
ömrünü doldurmuĢ olması nedeniyle aĢırı yükleme durumunda arızalar ve ayar zamanları
artmakta hatta bazen durmalar olmaktadır.

Mevcut tabanca fiĢek hattının kapasitesi düĢük, iĢçi sayısı fazla ve emek yoğun
operasyonları çoktur. Hattın tek vardiya üretim kapasitesi 12 milyon adet/yıl olup kovan
üretim kapasitesinin sınırlayıcı olması nedeniyle bu hatta en fazla 18 milyon adet/yıl fiĢek
üretilebilmektedir. Tabanca fiĢekleri mermi üretim kapasitesi bazı atıl tezgahların
adaptasyonu yoluyla 50 milyon adet/yıl’ a çıkarılmıĢtır. AĢırı derecede artan talebin
karĢılanması için kapsüllü kovan ithali yoluna gidilmektedir.

AĢırı derecede artan tabanca fiĢek taleplerinin karĢılanması için 25 milyon adet/yıl
kapasiteli yeni bir tabanca fiĢek üretim hattı projesi 1992 yılında uygulamaya konulmuĢ,
tezgahların tamamının 1996 yılında ikmal ve montajı sağlanarak deneme üretimine baĢlanmıĢ
ve 1997 yılı ikinci yarısında seri üretime geçilmiĢtir.

Fiyatlama Kararlarının Verilmesi

MKEK tarafından Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne satılan hafif silah

mühimmatı sabit protokol fiyatı ile teslim edilmekte ve protokol bitinceye kadar fiyat
değiĢikliği olmamaktadır. Ancak, yıl ortalarında ve sonlarında yapılan ek protokollerde
fiyatlar ekonomik koĢullara göre artırılmaktadır.

MSB ve yurt dıĢından gelen sipariĢler, ($) dolar üzerinden değerlendirildiğinden

fiyatlarda yıl içinde kur değiĢikliği nedeni ile artıĢ olmaktadır.

Sivil iç piyasaya satılan tabanca fiĢeklerinin satıĢ fiyatları MKEK tarafından

belirlenmekte ve ekonomik koĢullara göre yıl içinde artırılmaktadır.

Firmanın Hedef Pazarı

MKEK FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek
üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için
oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE FiĢeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet
Genel Müdürlüğü’ nün çeĢitli çaplardaki hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fiĢeği
ihtiyacını karĢılamaktadır.

Ġç pazardaki müĢterileri: Millî Savunma Bakanlığı (MSB), Emniyet Genel

Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, MĠT, bağlı ortaklıklar ( Pirinçsan, Silahsan, ÇansaĢ
) ve sivil halk

DıĢ pazardaki müĢterileri: 20 mm ve 12.7 mm fiĢekler hariç diğer üretim kalemlerinde

yüksek maliyetli, emek yoğun üretim teknolojisi kullanıldığından dıĢ pazarda rekabet
edebilecek gücü yoktur. SipariĢlerin % 0.1’i dıĢ pazardan alınmaktadır. ( 1998 yılı için ) DıĢ
pazardaki müĢterileri: Fransa, K.K.T.C., Arnavutluk, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Belçika,
Ġsrail ve Ġtalya’dır.

Firmanın Kapasitesi

22
 Firmanın kapasitesi belirlenirken makina ve tesislerin teknik kapasiteleri ile iĢgücü
kapasitesi ayrıntılı olarak belirlenmektedir.

Makina ve tesis kapasitesi olarak bir makinanın saat baĢına üretebileceği ürün miktarı
gözönünde bulundurulur.Bunun için üretim yerlerindeki tezgah ve tesislerin genel bir
envanteri çıkarılır.Üretimi düĢünülen mamul ya da ara mamullerin her biri için üretim cinsine
göre kapasite belirlenir.

ĠĢgücü kapasitesi belirlenirken ise; iĢgücü mevcudunun direkt ve endirekt

gruplanmasına göre ‘iĢçilik saati’ olarak belirlenmiĢ değerdir.

Fabrika tam kapasiteyle çalıĢmasına rağmen bütün sipariĢleri karĢılayamamaktadır.

Bunun için kapasite artırımına gidilmelidir. Üretim hatlarındaki tezgahların birçoğunun
revizyonu veya modernizasyonu gerekmektedir.

ġirketin tek vardiya üretim kapasitesi 61.250.000 adet / yıl’dır. Ancak; müĢteri
taleplerinin tek vardiya üretim kapasitesinin üzerinde gerçekleĢmesi nedeniyle fazla mesaili
kısmi çift vardiya çalıĢması yapılmıĢtır.Ayrıca; tabanca fiĢek taleplerinin karĢılanabilmesi için
ithal kapsüllü kovan alınıp, mermisi ve barutu Ģirketçe karĢılanarak tabanca fiĢeği üretim
kapasitesi 110.000.000 adet / yıl’ a çıkarılmıĢtır. Alınan bu tedbirlerle Ģirketin fiĢek üretim
kapasitesi 176.650.000 adet / yıl’a çıkarılmıĢtır.

ĠĢletmede Üretim Yönetimi Açısından Alınan Kararlar

Ne zaman, ne kadar üretim yapılacağı

Üretimin nasıl yapılacağı ( normal mesai, fazla mesai, dıĢ yaptırım, fason üretim )
Stok seviyesi

a) Ürünlerin ne zaman, ne kadar üretileceği kararının verilmesi

ĠĢletme bütçesi MKEK koordinasyonunda yapılmaktadır. Üretim, stok, satıĢ, iĢgücü ve

tedarik planlarında sene ortasında çok büyük farklılıklar meydana gelmesi halinde revize
iĢletme bütçeleri hazırlanmaktadır.

Ürünlerin ne zaman ve ne kadar üretileceği kararının verilmesi için yıllık üretim

planları yapılmaktadır. Bütün sipariĢler, MKEK’nda toplanır. SipariĢler MKE FiĢeksan’ın
kapasitesi göz önüne alınarak kabul ya da reddedilir. Alınan sipariĢler konusunda MKEK’ce
MKE FiĢeksan A.ġ.’ den görüĢ alınmaktadır. Böylece yıllık planlar yapılarak sipariĢ termin
süreleri netleĢmektedir. Bu planlar, önce üçer aylık, daha sonra aylık üretim programına
indirgenmektedir.

Eğer planlanan üretim yapılamazsa, yapılamayan üretim bir sonraki aya aktarılır ve
cezalı olarak iĢlem görür. (Yapılamayan miktar bedeli üzerinden 0.0004 oranında günlük ceza
uygulanmaktadır.)

Planlanandan daha fazla üretim yapılırsa, sonraki aylar için planlanan üretimlere geniĢ
bir zaman yaratılmıĢ olur. Aylara yayılan üretim yapılır ve müĢterilerin istediği miktarda
ürünün istendiği zamanda teslimatının yapılması hedeflenir.

23
 b) Üretimin nasıl yapılacağı kararının verilmesi ( normal mesai, fazla mesai, dıĢ
yaptırım, fason üretim ):

ĠĢletmede, üretim kısmında 632 iĢçi, yardımcı ünitelerde 187 iĢçi çalıĢmaktadır. Bu
sayının kısa dönemde değiĢmesi mümkün değildir. Kamu kuruluĢları için kısa dönemlerde
(bir yıllık dahi olsa) iĢçi alımı, çıkarımı sözkonusu değildir. Üretim hata kabul
etmeyeceğinden iĢçilerin kalifiye olması gerekmektedir. Bu nedenle, tek vardiya olan üretimi
632 iĢçi daha alarak iki vardiya olarak gerçekleĢtirmek mümkün olmamaktadır. Maliyetler
yönüyle de, ikinci vardiyayı oluĢturmak, kısmi vardiya ( fazla mesai) ile üretim yapmaktan
daha külfetlidir. Bu nedenle normal mesai kapasitesini aĢan iĢçilik ihtiyacının karĢılanmasında
hafta içi akĢamları ve hafta sonu olmak üzere fazla mesai yaptırılmaktadır.

Normal mesai ile bir iĢçi yılda 1.900 saat çalıĢmaktadır. Yılda 1.300.000 saati aĢan
iĢçilik gerekiyorsa, gerektiği kadar fazla mesai iĢçiliği için Genel Müdürlük’ ten onay
alınmaktadır.

Normal mesai ile çalıĢıldığında sipariĢ miktarı kapasitenin altında ise, atıl süre;
müĢterek ara mamuller üretilerek değerlendirilmektedir.

Fazla mesai ile yetiĢmeyecek bazı ürünler için firma, dıĢ yaptırıma gidebilmektedir.
DıĢ yaptırımla yapılacak iĢler, piyasadaki firmaların katıldığı ortak bir ihalede en düĢük fiyatı
teklif etme sebebi ile seçilen firmaya yaptırılır. Bu iĢler ara mamul sınıfındadır, malzeme
grubunda iĢlem görür.

Firma kimi zamanda bazı iĢler için fason üretim yaptırmaktadır. Bunun yapılmasının
nedeni aynı iĢin dıĢarıda çok daha az maliyetle yaptırılabilmesidir. Örneğin; ambalajlamada
kullanılan PVC folyo poĢetler, iĢçilikten tasarruf etmek amacıyla ve daha düĢük maliyette
olması nedeni ile, malzeme firmadan karĢılanmak suretiyle dıĢarıya iĢçilik yaptırılmaktadır.

c) Stok seviyesine karar verilmesi:

Stoklar, üretime tesir eden direkt ve endirekt malzeme ile mamulün kendisi ve ara
kademelerdeki mamullerin tümünü kapsamaktadır.

Stok planının amacı, istenilen malzemeyi ya da ürünü, istenilen zamanda hazır

bulundurmak ve bunu en ekonomik biçimde gerçekleĢtirmeye çalıĢmaktır.

Üretimde kullanılacak direkt ve endirekt hammadde ihtiyaçları, ambar mevcutları,

azamî - asgarî - kritik stok seviyeleri, tedarik terminleri gibi kayıtlar tutulmaktadır. Bu
kayıtları tutmak için Aylık Üretim ve Malzeme Takip Tablosu düzenlenmiĢtir.

Kullanma hızı, tedarik hızı, depolama imkânları ve finansal durum dikkate alınarak,
bir malzemenin ya da mamulün azamî, asgarî, kritik stok seviyeleri tutulmaktadır.

Üretim faaliyetlerinin düzgün bir Ģekilde akıĢını sağlamak, malzeme ve parça yokluğu
yüzünden boĢ beklemeleri en düĢük seviyeye indirmek, Ģubeler arasındaki yığılmaları
azaltmak ve etkili bir maliyet muhasebesi uygulayabilmek için etkin bir stok kontrol sistemi
kurulmuĢtur.

24
 Bu unsurlar dikkate alınarak hammadde ve malzeme sipariĢi yapılır. Azamî - asgarî -
kritik stok seviyelerine göre, üretimde kullanılacak hammadde ve malzemenin elde ediliĢine,
sipariĢin verildiği firmanın talepleri karĢılayıp karĢılayamayacağına göre hammadde ve
malzeme sipariĢi yapılmaktadır.

Asgarî stok seviyesi, emniyet stoğunu ifade etmektedir. ĠĢletmenin buna iliĢkin stok
politikası Ģöyledir:
- Bağlı ortaklıklardan temin edilen malzemeler için 2-3 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.
- Yurt içinden temin edilen malzemeler için 3-6 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.
- Yurt dıĢından temin edilen malzemeler için 9-12 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.

Azamî stok seviyesi aĢağıdaki, iki farklı niteliği olan malzemeler için tutulmaktadır:
- Miktar Yönlü: Kullanım miktarı az, bu nedenle de temin edilmesi zor olan malzemeler için
azamî stok seviyeleri tutulmaktadır. Örneğin, parlon adlı malzemenin yıllık kullanım miktarı
yaklaĢık olarak 50 kg’dır. Ayrıca yurt dıĢından temin edilmektedir. Miktar çok az olduğundan,
ihaleye çıkılınca 50 kg için teklif veren firma bulunamamaktadır. Bu nedenle de, malzeme
için azamî stok seviyesi 200 kg olarak belirlenmiĢtir.
- Temin Yönlü: Yurt dıĢından temin edilen ve temin edebilme alternatifi çok az olan
malzemeler için tutulan stok seviyesidir. Örneğin, M14 A2 Mayonlar yalnızca Hollanda’dan
temin edilmektedir. Azamî stok seviyesi belirlenirken ve sipariĢler verilirken, iki ülke arasında
meydana gelebilecek politik sıkıntılar ve ambargolar da göz önünde bulundurulmaktadır.

Kritik stok seviyesi, asgarî stok seviyesine yaklaĢıldığını uyaran, yeniden sipariĢ
verilmesi gerektiğini ifade eden seviyedir. Kritik stok seviyesi ile asgarî stok seviyesi
arasındaki fark, malzemenin tedarik süresidir.

ĠĢletmede bulundurulan tek mamul stoğu ise, yalnızca sivil halkın tabanca fiĢeği
talebinin karĢılanması amacıyla tutulmakta olan stoktur.

Mevcut Stok Durumu

ġirketin 1996 yılından 1997 yılına devreden 874.418.762.681 TL tutarındaki ilk

madde ve malzeme stoklarına yıl içinde, 7.084.227.259.734 TL’lık giriĢ ve 5.081.889.524.543
TL’lık da çıkıĢ sonucu 1998 yılına 2.876.889.497.872 TL tutarında stok devretmiĢtir.

4.531.333 milyon TL’ya yükselen stokların % 63’ü ilk madde ve malzemeye, % 20’si
mamül stoklarına, % 5’i yarı mamül stoklarına ve %12’si diğer stoklara aittir.
2.876.889.497.872 TL tutarındaki ilk madde ve malzeme stoklarının % 53.7 oranındaki
1.547.290.564.266 TL’si madenî malzeme, % 33 oranındaki 949.628.992.712 TL’si yakıtlar,
yağlar ve kimyevî maddeler, % 12.3 oranındaki 352.562.078.402 TL çeĢitli malzeme, % 0.7
oranındaki 20.261.136.332 TL’si avadanlık, takım, alet ve bağlama, % 0.2 oranındaki
7.146.726.160 TL de ara iĢ ve tali hasıl stoklarından oluĢmaktadır.

Mamul stokları geçen yıla göre önemli ölçüde artmıĢtır. Stok miktarı satıĢlara bağlı
olarak artmakta veya azalmaktadır. Stoklardaki yükselme, bazı fiĢek çeĢitlerinde görülmekle
birlikte, özellikle artan talebi karĢılamak amacıyla, yurt dıĢından ithal edilen tam atım tabanca
mermilerinin yıl sonu itibariyle satılamayan kısmı, stokları artırmıĢtır.

25
 Verimlilik ÇalıĢmaları

ġirkette mevcut ekonomik ömrünü doldurmuĢ tezgahlar yenilenmediğinden, revizyona

tabi tutularak iyileĢtirilmeleri yoluna gidilmekte ve bazı tezgahlara otomatik besleme
sistemleri ilave edilerek verimlilik artıĢı ve iĢçilik tasarrufu sağlanmaktadır. Bu kapsamda
1997 yılında yapılan çalıĢmalar aĢağıda yer almaktadır:

Tabanca fiĢek üretim hattındaki 4 adet tezgahın çift operasyonlu ( freze ve boy kesme )
hale dönüĢtürülmüĢtür.
Yukarıda belirtilen 4 adet tezgah avara sistemden kurtarılarak elektrik motorlu hale
getirilmiĢtir.
20 mm fiĢek mayonlama aparatı ( pnömatik ) yapılmıĢtır.
7,62 mm III. hadde tezgahlarından 3 adetinin revizyonu yapılmıĢtır.

Performans Ölçümleri

ĠĢletmede, yatırım söz konusu olduğunda performans ölçümleri yapılmaktadır.

Firmaya alınan tezgah, alet veya cihazın, teknik Ģartnamelere uygunluğu GiriĢ Kalite
Kontrol’de testlerle incelenmektedir. ġartnamelere uygun olmayan bir alım söz konusu
olmamaktadır.

Tezgah arızası sonrasında Bakım - Onarım kısmı tarafından tamir edilen tezgahlar da,
belli bir süre deneme üretimlerine tabi tutularak performans ölçümü yapılmaktadır. Ancak test
sonuçları olumlu olan bir tezgahın teslimatı yapılabilmektedir.

Kurulacak bir sosyal tesisin veya atölyenin, yahut bir imalat hattının faaliyete
geçmeden önce, belirli bir süre boyunca performans testleri mutlak surette yapılmaktadır.
Testler olumlu sonuç verdiği takdirde kullanıma açılmaktadır. Örneğin; iĢletmede temiz su
ihtiyacının karĢılanması için su arıtma tesisi kurulmuĢtur. Ancak, bu tesis, bir ay süre ile
performans testlerine tabi tutulması gerektiğinden, henüz faaliyete geçilememiĢtir. Suyun
tesise giriĢinde ve kazandan çıkıĢında olmak üzere, günde üç defa alınan su örnekleri, içerdiği
klor, amonyak, nitrit, fosfat ve demir miktarları ve ayrıca sertlik ve pH değerleri açısından
laboratuarda ölçülmektedir. Bu ölçümlerde elde edilen değerlerin, kabul edilebilir alt ve üst
sınır değerlerinin arasında olması beklenmektedir.

Kapsül atelyesinde % 90 performansla günde sabit 210.000 kapsül üretilmektedir. ĠĢin

yapılıĢ yönteminin sabit olduğu kapsül atelyesinde ekip çalıĢması ile seri üretim
yapılmaktadır.

Poligon’da, üretimi tamamlanmıĢ fiĢeklerin teknik Ģartnamelerde istenilen özellikleri,

kapsül hassasiyet (Rundown) testi ve balistik testlerle sınanmaktadır. Balistik testlerde
üretimi tamamlanmıĢ fiĢeklerin hızı, basıncı ve hedefte dağılımı atıĢ talimleri ile test
edilmektedir. Bu atıĢlara ‘iĢlem atıĢı’ denilmektedir. Hedefte dağılım, hedefe çarpan fiĢeğin
hangi alana yayıldığı incelenerek tesbit edilmektedir. FiĢeğin hızı hedefte, bir cihaz yardımıyla
ölçülmektedir. Ġki plaka arasındaki sensor tarafından algılanan hız, cihaza iletilmektedir.
Basınç değeri ise namlu üzerindeki otomatik algılayıcının, atıĢ esnasında barutun basıncını
ölçmesiyle elde edilir. Test sonuçları teknik Ģartnamelerde istenilen özellikleri sağlamıyorsa,
sorun ilgili kısım müdürüne bildirilir ve sorunun giderilmesi sağlanılır.

26
 Kapsül atelyesi dıĢındaki ünitelerde performans ölçümleri yapılamamaktadır.
TaĢımaların elle yapılması, teknolojinin çok eski olması, tezgahların sık sık arızalanması ve
iĢçi hareketinin çok fazla olması nedenleri ile performans ölçümleri engellenmektedir. Hangi
atelyede, günlük ne kadar üretim yapılacağı belli olmadığından, iĢletmenin tamamı için üretim
miktarının performansının belirlenmesi konusunda sorunlar mevcuttur.

Talep Tahmini

Bundan iki sene öncesine kadar ana müĢteriler ( Örneğin MSB ) ihtiyaçlarını 5 yıllık
STP (Silah Tedarik Planı ) halinde sunmaktaydı. Ancak; bu planlar çok açık olmadığından ve
alımlar kesin olmadığından yıllık plana indirgemede sorunlarla karĢılaĢılıyordu. Paralel
olarak; stok seviyesi ve fazla mesai miktarları da net değildi.

ġu anda uygulanan sisteme göre, 2 - 3 yıllık protokoller halinde ihtiyaç listeleri,

Pazarlama Dairesi BaĢkanlığı’na gelmektedir. Ancak, MSB’nin yıllık sipariĢini % 25
oranında artırma ya da azaltma hakkı vardır.

Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne ait talepler, geçmiĢ yıllarda hangi cins
fiĢekten ne kadar talep ettikleri göz önünde bulundurularak tahmin edilir.

Ġç piyasa fiĢek ihtiyacının talebi Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı tarafından

yapılmaktadır. Sivil halkın bulundurabileceği fiĢek miktarı yasalarla sınırlandırılmıĢtır. Bu
durum talep tahmininde göz önünde bulundurulur.

Yurt dıĢı sipariĢlerine ait talepler de yine Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı
tarafından tahmin edilmektedir.

Gelen bütün sipariĢler, Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı’nda toplanır.

Üretimin GerçekleĢmesine Katkıda Bulunan Girdiler

Elektrik
Su
Makinalar
TaĢıtlar
Doğalgaz
Endirekt malzeme girdileri
Endirekt iĢçilik girdileri
Memur 6
SözleĢmeli 114
Teknik 57
ĠĢçi ( yardımcı) 187
Fason iĢçilik girdileri
Direkt iĢçilik
ĠĢçi ( Yapıcı) 632
Hammadde ve malzeme

27
 i) Yurt içinden temin edilenler:
* Pirınç ve tombak yüksükler
* Pirınç ve tombak Ģeritler
* Çelik çubuklar
* Barutlar
* Sandıklar
* Sac kutular
* Trisin
* KurĢun, antimon, kalay
* Mukavva ve kartonlar
* PVC folyo
* Asitler
* Tiner ve trikloretilen
* Yağlar
* Laklar
* Plastik seperatörler

ii) Yurt dıĢından temin edilenler:

 Mayonluk çelik Ģeritler
 Ġz ve yangın maddeleri yapımında kullanılan kimyasal maddeler
 Ball Powder barutu
 Elektrikli kapsüller
 Bazı tapalar
 Bazı mayonlar
 FiĢek kovan ve gömlek yüksükleri
 FiĢek kapsüllü kovan ve mermi aksamları
 Kapasite yetersizliği ve ekonomik olmaması nedeniyle üretilemeyen fiĢekler

Firmanın Ürettiği Ürünler

ġirkette hafif silah mühimmatları üretilmektedir. Üretilen ürünler Ģunlardır:

FiĢekler
Kapsüller
Mayonlar
Ġz maddeleri
AteĢleyici eczalar
Yangın eczaları
Patlayıcı eczalar
Kimyasal maddeler
Metal aksam ve takımlar

KALĠTE FAALĠYETLERĠ

Fabrikada bir tane endüstri mühendisi çalıĢmaktadır ve çalıĢma alanı kalite kontroldür.
Yaptığı çalıĢmalar Ģöyle özetlenebilir:

28
 ISO 9002 dokümantasyon çalıĢmaları
- Kalite El Kitabı hazırlanması
- Prosedürlerin hazırlanması
- Talimatların hazırlanması
- Formların oluĢturulması
ISO 9002 uygulama çalıĢmaları
- Ġç denetimin yapılması
- Uygulama
- ĠĢçilerin eğitimi
AQAP-120 çalıĢmaları
- MSB Teknik Hizmetler ile AQAP-120 dokümantasyonu
- MSB denetlemesine katılmak
Toplam Kalite Yönetimi çalıĢmaları
- Toplam Kalite Komitesi oluĢturulması
- Alt komite ( kalite çemberleri ) toplantılarının değerlendirilmesi
- Toplam Kalite konusunda seminer verilmesi
- FiĢeksan A.ġ. Toplam Kalite Cep Kitabının hazırlanması

a) Organizasyon

Kalite kontrol biriminde Kalite Müdürü, 2 baĢ mühendis, 2 baĢ uzman, 1 Ģef
mühendis, 2 mühendis ve 35 iĢçi görev yapmaktadır.

b) GiriĢ Kalite Kontrol

MKE FiĢeksan A.ġ. hammadde, mamul ve yarı mamul ihtiyaçlarını genellikle 4

değiĢik kaynaktan sağlamaktadır.

i) Kurum Fabrikalarından: Kurum fabrikalarından gelen malzemelerde kalite kontrol; ilgili

fabrika / müessese veya bağlı ortaklık kalite kontrol raporları yanı sıra, M.S.B. sipariĢlerinde
kullanılanlar için M.S.B. Teknik Hizmetler Dairesi elemanlarınca düzenlenen kalite kontrol
raporları ile gelmektedir. MKE FiĢeksan’ da yapılan kontrol ve atelye tecrübesinden sonra
ambara giriĢ yapılmaktadır.

ii) Resmi Müesseselerden: Ġhtiyaçlar için sipariĢ aĢamasında istenilen TSE, DIN, ISO, ASTM
v.b. Ģartlarına veya MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce hazırlanan veya belirlenen resim v.b.’ ye göre
talep edilmektedir. Ġlgili kuruluĢun kendi kalite kontrol raporu ile gönderdiği malzemelerin
MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce giriĢ kalite kontrol yapılarak ambara alınmaktadır.

iii) Yurt Ġçi Özel Firmalar: MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce hazırlanan veya belirlenen resim,
Ģartname, TSE, DIN, ISO, ASTM standartlarına göre kalite kontrol iĢlemleri giriĢ kalite
kontrol ile ilgili kullanıcı birim elemanlarıyla yapılmaktadır.

iv) Yurt DıĢı Alımları: Yurt dıĢı alımlar için uluslararası standartlar, teknik resimler veya
MKE FiĢeksan A.ġ.’ce hazırlanan Ģartnameler esas alınmaktadır.

Yurt dıĢından alınan malzemelerin kalite kontrol iĢlemleri üç ayrı Ģekilde

yapılmaktadır.

29
I) NATO ülkelerinden alım yapılıyorsa, NATO ülkeleri arası anlaĢmaya göre (STANAG
4107) MSB müracaatla ilgili NATO ülkesi askeri kalite kontrol teĢkilatının kalite kontrolünce
raporlandırılması talep edilmektedir. Ġstek kabul edildiği takdirde gelen raporla malzeme
kullanılmaktadır.

II) NATO ülkeleri dıĢında olanlar için MKE FiĢeksan A.ġ. elemanları yerinde kalite kontrol
yapmaktadır.

III) Eleman gönderilmesi mümkün olmadığı takdirde, kalite kontrol iĢlemi MKE FiĢeksan
A.ġ. giriĢ kalite kontrolünde ilgili kullanıcı birimle birlikte yürütülmektedir.

c) Ġmalat Kalite Kontrol

Ġmalat kalite kontrol beĢ aĢamada yapılmaktadır.

i) Operatör Kalite Kontrol: Üretimi yapan tezgah operatörü belirli periyotlarda mastar ve ölçü
aleti ile iĢi kontrol eder, hatalı olduğu takdirde, tezgahı durdurarak hatayı giderir.

ii) Periyodik Kalite Kontrol: Kalite kontrol müdürlüğüne bağlı elemanlarca belirli periyotlarda
numune alınarak kontrol edilmekte, sonuçları kartlara iĢlenmektedir. Hatalı üretim olduğunda
gerekli uyarı, durdurma veya düzeltme yaptırılmakdır.

iii) Ġmalatçı tarafından % 100 göz ve ölçülerin muayenesi M.K.E. FiĢeksan A.ġ.’ de bulunan
mastarlar ve otomatik ölçü kontrol tezgahları ile bitmiĢ haldeki mermi gövdesi, kovan ve
diğer kısımlar kontrol edilmektedir. Ayrıca göz kontrolüde %100 yapılmaktadır.

iv) Tahribatlı Testler: Operasyonlar arasında sertlik, iç yapı, fiziksel ve kimyasal analizler
yapılmaktadır. Ayrıca günlük üretilen mermi, kovan ve tam atım fiĢeklerden belirlenen
miktarda numuneler alınarak, kalite kontrol elemanlarınca atıĢ poligonunda hız, basınç,
fonksiyon, dağılım gibi balistik testler yapılmaktadır.

v) M.K.E. FiĢeksan A.ġ.’ de M.S.B. teknik hizmetler dairesine bağlı sürekli iki eleman
bulunmaktadır. Bu elemanlar kalite kontrolca her türlü kontrol testleri yapılarak uygun
bulunan mermi, kovan, kapsül, barut ve fiĢeklerden MIL-STD-105’ e göre muayenelerini ve
atıĢlarını yapmaktadır. Uygun bulunmayan kafileler bir sonraki operasyona geçirilmemektedir.

d) Laboratuar Ölçme Atelyesi

MKE FiĢeksan A.ġ.’ de üretilen fiĢeklerin ve dıĢ piyasadan alınan malzemelerin kalite
kontrolü, metalurji laboratuarı, kimya laboratuarı ve TAM (Takım - Aparat - Mastar) ölçme
atelyesinde yapılmaktadır. ġirketin kalibre edemediği cihazların kalibrasyonu TSE tarafından
yapılmakta ve izlenmektedir.

TAM ölçme atelyesinde, kalite kontrol elemanlarınca fabrikada imal edilen tüm TAM’
lar operasyon arasında ve bitmiĢ halde rapor edilmektedir. Ayrıca alınan malzemelerin ve
üretimin ihtiyaç duyduğu her türlü ölçme ve kontrol yapılmaktadır.

30
 Poligonda, kalite kontrol elemanlarınca günlük üretimin her türlü balistik ve tahribatlı
testler (hız, basınç, dağılım, fonksiyon, irtibat kuvveti) günlük yapılmakta, isteklere uygun
sonuç alınmadığında üretim durdurulmakta ve sonuçlar raporlandırılmaktadır.

e) AQAP-120 Kalite Güvence Sistemi

1992 yılında kalite kontrol için yapılan yatırımlar, askeri ürün üreten kuruluĢların
kalite kontrol sistemlerinin NATO istekleri doğrultusunda düzenlenmesi, sistem kurulması ve
uluslararası nitelikte geçerli olmak üzere belgelendirilmesi önemli bir tercih nedenidir.

Bu amaçla M.K.E. Genel Müdürlüğünce baĢlatılan çalıĢmalar parelelinde MKE

FiĢeksan A.ġ.’ de NATO istekleri doğrultusunda AQAP-120 seviyesinde kalite kontrol
sistemi kurulması çalıĢmalarına 1992 yılında baĢlamıĢtır. Bu faaliyetlerin istekleri arasında yer
alan laboratuvar kalibrasyon merkezi, doküman çalıĢmaları 1992 yılında baĢlatılmıĢ ve 1996
yılında tamamlanarak AQAP-120 kalite güvence belgesi alınmıĢtır.

AQAP-120 Kalite Güvence Sistemiyle ilgili detaylar aĢağıda aĢağıda özetlenmiĢtir.

Sistem: Kalite Güvence Sistemi AQAP-120 (Üretim için NATO Kalite Güvence Gerekleri)’
ye göre organize edilmiĢtir.

Dokümantasyon: Sistem dokümantasyonu 23 Ocak 1996 tarihinde M.S.B. Endüstriyel Kalite

Seviyesi Değerlendirme Komisyonu’ na sunulmuĢtur. AQAP-120 Belgesi 25 Eylül 1996
tarihinde firmaya verilmiĢtir.

Dokümantasyon içeriği: Kalite sistem dokümantasyonu Kalite Güvence El Kitabı (F-KTEK-

01); el kitabı özeti, prosedürler, muayene ve test talimatları Ģeklinde Türkçe ve Ġngilizce
olarak hazırlanmıĢtır.

Uygulama: Bu sistem hafif silah mühimmatlarını kapsamaktadır.

Kalite politikası: ġirket iĢçi ve kullanıcı emniyeti, ürün güvenilirliğini sağlamayı ürünün yasal
Ģartlara uygunluğunu ve kullanım amacına uygun üretimi amaç edinmiĢtir.

Kalite planlaması: ġirkette üretilen bütün ürünlerin giriĢ, ara ve son muayene ve testleri için
kalite ve operasyon planları hazırlanmıĢ ve uygulamaya geçilmiĢtir.

Ölçme ekipmanın kontrolü: ġirkette kalibrasyon laboratuarı kurulmuĢtur. Muayene ve test

ekipmanın kontrolü ve kalibrasyonu her ekipman için tesbit edilen aralıklarla kalibrasyon
laboratuvarında yapılmaktadır. Laboratuar MKEK’ nun diğer 5000 adet mastarın
kalibrasyonunu yapmaktadır.

Kalibrasyon izlenebilirliği: Kalibrasyon laboratuarında kullanılan ölçme ekipmanı ile Ģirket

tarafından kalibre edilemeyen cihazların kalibrasyonu uluslararası izlenebilirliği olan
kuruluĢlar (TAI gibi) tarafından yapılmaktadır. Bu konuda TAI ile 5 yıllık sözleĢme imza
aĢamasındadır.

Kalite kayıtları: ġirketin kalite kayıtları giriĢ, ara ve son muayene ve testlere ait kayıtlar ile
M.S.B. yetkilisine verilen kalite kontrol sonuçlarına ait kalite kayıtlarından oluĢmaktadır.

31
Uygunsuzluk kontrolü: ġirketin uygun olmayan malzeme ve ürünü ortaya çıkaracak,
kaydedecek ve ayıracak sistemi kurmuĢtur.

Konfigürasyon yönetimi: ġirket konfigürasyon yönetimi çalıĢmaları içinde yeni kurulan

tabanca fiĢeği üretim hattı, pilot üretim hattı olarak programa alınmıĢ ve bu hat için
kalifikasyon çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır.

f) ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi

Gerek Avrupa Topluluğu, gerekse Avrupa Serbest Ticaret Birliği üyesi ülkelerde
geçerli olan Ürün Sorumluluğu Yönergesi, üreticilerin ürünlerinin kusursuzluğunu
belgelemesi zorunluluğunu getirmektedir. Böylece ürün kalitesinden kaynaklanabilecek
sorunlar Kalite Güvencesi Sistemi içerisinde baĢlangıçta önlenmektedir.

Bu amaçla MKE Genel Müdürlüğünce baĢlatılan çalıĢmalar paralelinde MKE FiĢeksan

Aġ’de TS-ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi alabilmek için, Ocak 1998’de çalıĢmalara
baĢlanmıĢtır. Dokümantasyon çalıĢmaları, kalite el kitabı, prosedürler ve talimatların
hazırlanması Nisan 1998’de tamamlanmıĢtır. ÇalıĢmaların tamamlanmasını müteakip TSE’ye
28 Mayıs 1998’de ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi almak için baĢvurulmuĢtur. 8 - 10 Temmuz
1998 tarihlerinde, TSE tarafından belgelendirme denetimi yapılarak, Ģirketin ISO 9002 Kalite
Sistem Belgesi alması uygun görülmüĢtür.

TS-ISO 9002 kalite sistem belgesi ile ilgili çalıĢmalara ait örnekler ve detaylar aĢağıda
belirtilmiĢtir

Tanım: TS-ISO 9002 kalite sistemleri, üretim, tesis ve serviste kalite güvencesi modeli olup,
belirtilen Ģartlara uygunluğun, tedarikçi tarafından üretim, tesis ve servis aĢamalarında
sağlanması gerektiği durumlarda kullanılmaktadır.

1- Kapsam: Bu standart, Ģirketin tesis edimiĢ bir tasarıma uygun ürün temini konusunda
yeterliliğinin gösterilmesi gereken durumlarda kullanılan kalite sistem Ģartlarını
göstermektedir. Belirtilen Ģartlar, üretimden servise kadar bütün aĢamalarda öncelikle
uygunsuzlukların önlenerek, müĢteri memnuniyetinin sağlanması amacına yöneliktir.

2- Kalite Sistem ġartları:

2.1. Kalite Politikası: ġirket yürütme sorumluluğuna sahip yönetim, kalite politikasını, kalite
için hedeflerini ve kalite taahhütlerini belirlemiĢtir.

FiĢeksan A.ġ.’ye ait kalite politikası:

Etkin, sürekli ve geliĢmelere açık, toplam kalite düĢüncesine uygun ürün ve hizmetler
vermek.
Kalitenin sürekli geliĢtirilmesini sağlamak.
MüĢteriyi memnun edecek hizmeti sağlamak.
Hatalı ürünleri zamanında belirlemek ve düzeltici iĢlemleri yapmak.
Yönetimin desteği ile sistemi iyileĢtirmek.

32
2.2. Sorumluluk ve Yetki: Kaliteyi etkileyen iĢleri yöneten, uygulayan ve doğrulayan bütün
personelin sorumluluk, yetki ve karĢılıklı iliĢkileri, yetki karmaĢasının önlenmesi ve aĢağıda
belirtilen konularda bağımsız çalıĢmaları için tanımlanmıĢtır:

a) ürün, proses ve kalite sistemi ile ilgili herhangi bir uygunsuzluğun oluĢmasını önlemek için
faaliyetleri baĢlatma,

b) ürün, proses ve kalite sistemi ile ilgili problemler tanımlama ve kaydetme,

c) belirlenmiĢ yollar ve çözümler bulma, yeni teklifler getirme veya gereken faaliyetleri
baĢlatma,

d) çözümlerin uygulandığının doğrulanması,

e) kusurun veya tatmin edici olmayan durumun düzeltilmesine kadar uygun olmayan ürünün
iĢlenmesi, dağıtımı veya tesisini kontrol altında bulundurma.

3- Kalite Sistemi: ġirket, ürünün belirtilen Ģartları karĢılaması amacıyla kalite sistemini
kurmuĢtur. Kalite sisteminde kullanılan kalite sistem prosedürlerini içeren ve bu sistemde
kullanılan dokümantasyon yapısını açıklayan bir el kitabı hazırlanmıĢtır.

3.1. Kalite Planlaması: Kalite planlaması, Ģirketin kalite sisteminin diğer tüm Ģartları ile
tutarlı olması ve çalıĢma metodlarına uygun bir yapıda dokümantasyonu ile elde edilmiĢtir.
ġirket, ürünler, projeler veya sözleĢmeler için belirtilen Ģartları yerine getirirken, uygun
olduğu sürece aĢağıdaki faaliyetleri dikkate almıĢtır:

a) kalite planlarının hazırlanması,

b) istenilen kaliteyi gerçekleĢtirmek için gerekli olabilecek tüm kontroller, prosesler, teçhizat
(muayene ve deney teçhizatını kapsar), sabit donanımlar, kaynaklar ve niteliklerin
belirlenmesi ve sağlanması,

c) birbirine uyumlu üretim prosesi, tesis, servis, muayene ve deney tekniklerinin

güncelleĢtirilmesi,

d) gerektiğinde, muayene ve deney tekniklerinin güncelleĢtirilmesi,

e) ihtiyaç duyulan yeterliliğin zamanında geliĢtirilmesi için, bilinen en iyi teknolojinin de

ötesinde yeterliliği hedefleyen her türlü ölçüm Ģartlarının tanımlanması,

f) üretim sürecinin gereken aĢamalarında uygun doğrulamaları sağlayacak tanımlamaların

yapılması,

g) tüm özellik ve Ģartlara ait olan subjektif unsurları da kapsayan kabul standartlarının
belirlenmesi,

h) kalite kayıtlarının tanımlanması ve hazırlanması

33
4- Doküman ve Veri Kontrolü: Bu standart gereği Ģirket, standartlar ve müĢteri çizimleri
gibi dıĢ kaynaklı dokümanları da kapsayan tüm verilerin ve dokümanların kontrolü için
dokümante edilmiĢ prosedürleri oluĢturmuĢtur.

4.1. Doküman ve Veri Onayı ve Yayını: Dokümanlar ve veriler yayınlanmadan önce

yeterlilik açısından, yetkili personel tarafından gözden geçirilir ve onaylanır. Geçersiz ve/veya
yürürlükten kalkan dokümanların kullanılmasını önlemek için dokümanların yürürlükteki
revizyonlarını gösteren ana liste veya eĢdeğer doküman kontrol prosedürü oluĢturulur ve
kullanıma hazır bulundurulur.

Bu kontrol;

a) kalite sisteminin etkili olarak uygulanması için gereken faaliyetlerin yürütüldüğü yerlerde,
ilgili dokümanların yürürlükteki baskılarının bulunduğundan,

b) geçersiz ve/veya yürürlükten kaldırılan dokümanların dağıtıldıkları veya kullanıldıkları tüm

noktalardan hemen kaldırıldıklarından veya istenmeyerek kullanılmasına karĢı güvencenin
oluĢturulduğundan,

c) bilgi korunması ve/veya yasal amaçlar için tutulan, yürürlükten kalkan herhangi bir
dokümanın uygun bir Ģekilde tanımlandığından,

emin olunmasını sağlar.

4.2. Doküman ve Veri DeğiĢiklikleri: Dokümanlardaki ve verilerdeki değiĢiklikler, baĢka bir

görevlendirme olmadıkça, orjinal metni inceleyen ve kabul eden, aynı fonksiyonlar tarafından
incelenerek onaylanır.

5- Satın alma: ġirket çalıĢanları tarafından satın alınan ürünün belirlenen Ģartlara uymasını
sağlamak için dokümante edilmiĢ prosedürleri oluĢturulur.

5.1. Satın alma verileri: Satın alma dokümanları, sipariĢ edilen ürünü açık olarak tarif eden
verileri ve uygun olduğu takdirde aĢağıdaki bilgileri de kapsamalıdır:

a) tip, sınıf, derece veya diğer kesin tanımlamarını,

b) ürün, prosedürler, proses teçhizatı ve personelin kabul veya nitelendirme Ģartları ile ilgili
diğer teknik verilerin, Ģartnamelerin, çizimlerin, proses Ģartlarının, muayene talimatlarının
baĢlıkları veya herhangi bir geçerli tanıtıcı bilgiyi ve uygulamadaki baskılarını,

c) uygulanacak kalite standardının adı, numarası ve yayın tarihini kapsamalıdır.

6- MüĢterinin Temin Ettiği Ürünün Kontrolü: Standart gereği müĢterinin temin ettiği
ürünün doğrulanması, depolanması ve bakımının kontrolü amacıyla, dokümante edilmiĢ
prosedürler oluĢturulur. Bir ürünün kaybolması, hasar görmesi veya kullanıma uygun
olmaması durumunda, kayıt tutulur ve müĢteriye rapor edilir.

34
7- Muayene ve Deney: Ürün için belirtilmiĢ Ģartların yerine getirildiğini doğrulamak
amacıyla muayene ve deney faaliyetleri için dokümanlar oluĢturulur.

7.1. Girdi Muayene ve Deneyleri: Görevli kiĢi tarafından ürünün, muayene edilinceye kadar
veya belirtilen Ģartları taĢıdığı doğrulanıncaya kadar, kullanılmaması veya iĢlem görmemesi
sağlanır.

7.2. Son Muayene ve Deneyler: Kalite planı veya dokümante edilmiĢ prosedürler
çerçevesinde, bitmiĢ ürünün belirlenen Ģartlara uyduğunu kanıtlamak için son muayene ve
deneyler yapılır. Hiçbir ürün, kalite planı veya prosedürlerde yer alan faaliyetler tam olarak
bitirilmeden, veriler ve dokümanlar hazır olup gerekli izin verilmeden sevk edilmez.

8- Uygun Olmayan Ürün Kontrolü: Bu kontrol, belirlenen Ģartlara uygun olmayan ürünün
tanımlanması, değerlendirilmesi, ayrılması, elden çıkarılması ve ilgili bölümlere duyurulması
için yapılır.

8.1. Uygun Olmayan Ürünün Ġncelenmesi ve Elden Çıkarılması: Uygun olmayan ürün;

a) belirlenen Ģartları karĢılamak için tekrar iĢleme tabi tutulabilir,

b) tamir edilerek veya edilmeden yetkili bir makam tarafından kabul edilebilir,

c) alternatif uygulamalar için tekrar derecelendirilebilir,

d) ıskarta veya hurdaya ayrılabilir.

9- TaĢıma, Depolama, Ambalajlama, Muhafaza ve Sevkiyat : Ürünün kullanımına veya

sevkiyatına kadar hasar görmesini veya bozulmasını önlemek amacıyla, firma tarafından
belirlenen depolama alanları ve stok yerleri kullanılır. Ambalajlanması istenen mühimmat
dıĢarıdan gelecek darbeleri önlemek amacıyla, tahta sandıklara özenle yerleĢtirilir. Son
muayene ve deneylerden sonra sevkiyat sırasında ürün kalitesinin korunması için gerekli
tedbirler alınır.

10- Kalite Kayıtlarının Kontrolü: Kalite kayıtları, kalite sisteminin tanımlanan Ģartlara
uygunluğunu ve etkin olarak iĢleyiĢini göstermek amacıyla tutulur. Kalite güvence
sistemindeki tetkik raporları, muayene ve deney sonuçları, deney ve ölçü aletlerinin
kalibrasyonu, onaylar, Ģartlı izin ve düzeltici faaliyetler gibi veriler; hasar, bozulma ve
kaybolmayı önleyecek uygun çevre Ģartlarını sağlayan ortamlarda tekrar kolaylıkla
kullanılabilecek Ģekilde muhafaza edilir.

11- Kalite Tetkikleri: KuruluĢ içi kalite tetkikleri, tetkik edilecek faaliyetlerin durumu ve
önemi esas alınmak suretiyle programlanır ve tetkik edilen faaliyetten doğrudan sorumluluğu
olmayan tarafsız personel tarafından yapılır. Sonuçlar kayıt edilir ve sorumlu personelin
dikkatine sunulur. Bunun firmaya sağladığı fayda ise, olası tehlike noktaları ortaya çıkar,
savurganlık önlenir ve sorumlu personel tarafından uygulanan düzeltici faaliyetlerin etkinliği
doğrulanır.

g) Toplam Kalite Yönetimi

35
 Kalite güvence sistemi, Ģirketin hem endüstriyel üretimini hem de ticaret muhasebe ve
idari hizmetlerini kapsayacak Ģekilde planlanmıĢtır. Toplam kalite yönetimi konusunda
Ticaret Bakanlığı Toplam Kalite Yönetim Merkezi ve MKE Kalite ve Mühendislik Hizmetleri
ile koordineli çalıĢılmaktadır.

PROSES DĠYAGRAMI

AĢağıda M 61 gömlek yüksük zımbasına ait proses diyagramı oluĢturulmuĢtur:

M 61 Gömlek Yüksük Zýmbasý

KK
010

ÝK
010

Testere ile kesme ( 0.12saat/ad) 010

Tornalama ( 0.8008saat/ad) 020

Tavlama ( 0.6996saat/ad) 030

Taþlama ( 1.5 saat/ad ) 040

Silme - parlatma (0.6996 saat/ad) 050

Malzemenin atelyeye taþýnmasý

Ambar

BAKIM ONARIM FAALĠYETLERĠ

Bakım - Onarım kısmının temel amacı atelyelerdeki tezgahları çalıĢır durumda

tutmaktır. Planlı ve koruyucu bakım yapmak, tezgah arızalarını gidermek ve tezgah arızaları

36
ile ilgili alım satım yapmak da amaçları arasındadır. Firmada planlı bakım - onarım
faaliyetleri dört ayrı bölümde yürütülmektedir:

a) Koruyucu Bakım: Ġlgili birimlerde bakım-onarım faaliyetlerinin etkin bir Ģekilde

yürütülmesi için ilk olarak koruyucu bakım planlaması programlanmaktadır. Bu planlama
birimin üretim tipi, imalatta kullanılan makinalar ve Bakım-Onarım ekibinin tecrübe ve teknik
olanakları dikkate alınarak yapılmaktadır. Koruyucu ve planlı bakım faaliyetleri, makinaların
duruĢ yapmasına ve bu yüzden bakım masraflarının yükselmesine neden olur gibi görünürse
de sonuçta arızadan oluĢan duruĢlar azalacağından üretimin artması suretiyle, üretim
maliyetlerinin düĢmesi sağlanmaktadır.

Koruyucu bakımın istenilen Ģekilde uygulanabilmesi için planlayıcı ve uygulayıcıların

sorumlulukları kesin belirlenerek iĢ takibi ve emir mekanizması düzenli bir Ģekilde
iĢletilmektedir. Bakım programları için hazırlanan talimatlarda uygulayıcıya ne yapacağı, nasıl
yapacağı ve ne kadar zamanda yapması gerektiği belirtilmektedir.

Tesis, tezgah vb. ekipmanlar dıĢında bina yeraltı ve yerüstü Ģebekeleri için de
koruyucu bakım gerekmektedir. Bakımların kısa sürede sağlıklı yapılabilmesi için yeraltı ve
yerüstü tesisat ve Ģebekelerinin plan ve projeleri önceden hazırlanarak bakım talimatlarıyla
birlikte dosyalanmaktadır.

Belirli tezgahların ayar civataları ( gergi yayları gibi ) belirli periyotlarla değiĢtirilir.
Bu çalıĢma koruyucu ve planlı bakım çalıĢmalarına girmektedir.

b) Rutin Bakım: Genellikle bakım yönünden yapılması gereken yağlama, ayarlama ve

kalibrasyon gibi iĢlemlerdir. Bu iĢlemlerin hangi aralıklarla yapılacağı makina kataloglarından
alınmaktadır. Makinalara asılan yağlama kartlarına göre yapılacak yağlamalara ve rutin
bakıma giren iĢlerin yürütülmesine tezgah operatörleri de iĢtirak etmektedir. Onlar da
yapılacak ve yapılan iĢlemlerden yağlama ekipleri kadar sorumludur.

Bakım - Onarım kısmında yağ ekibi mevcuttur. Bu ekip, koruyucu ve planlı bakım
kapsamında tezgahları periyodik olarak yağlamakta veya yağ değiĢimi yapmaktadır.
Tezgahların üzerinde yağlama durumlarını gösteren kartlar vardır. Bu kartlara göre gerekli
yağlama, operatör tarafından yapılabilecekse, operatör tarafından; yapılamayacaksa, yağ ekibi
tarafından yapılır.

c) Arıza Onarımı: Periyodik koruyucu bakım çalıĢmaları sırasında tesbit edilen

arızalarla birlikte ekipmanın çalıĢmasında ortaya çıkan isteklerini belirtmektedir. Bu nedenle
arıza onarımı iki Ģekilde yürütülmektedir: Ekipmanın çalıĢması sırasındaki onarım istekleri,
koruyucu periyodik muayene sonucu tesbit edilen onarım istekleri. Tezgah arızaları ve
onarımları aylık takip formları ile takip edilmektedir.

Bakım - Onarım kısmındaki genel iĢleyiĢ Ģu Ģekildedir: Herhangi bir bölümde arıza
olduğunda, arıza Bakım - Onarım kısmına telefonla bildirilir. Daha sonra, tamirat postaları
tarafından gerekli onarım yapılır.

Önemli arızalar için iĢ emri yazılır. ĠĢ emri önce Bakım - Onarım kısım müdürü, daha
sonra baĢ mühendis tarafından imzalanır. Buradan iĢ emri atölye Ģefine iletilir. Atölye Ģefi

37
tarafından arızanın boyutları belirlenir ve tamirat postası çalıĢmaya baĢlar. Tamiri gerekli
malzeme stokta yoksa malzeme talep edilir ve satın alma kısmı malzemeyi tedarik eder.
Gerekli tamirat yapıldıktan sonra, tezgahta performans testleri yapılır ve son kontroller
yapılarak, tezgah çalıĢır hale getirilir. Deneme üretimi yapıldıktan sonra, tezgah çalıĢır halde
teslim edilir.

Bakım-onarım esnasında kaynakçıların yapması gereken iĢler de olabilmektedir.

Patlama olabilecek bir yerde kaynak iĢi yapılacaksa, Teknik Emniyet tarafından izin kağıdı
hazırlanır. Kaynak iĢi atölye mühendislerinden bir kiĢi, itfaiyeden bir kiĢi ve Teknik
Emniyet’ten bir kiĢi kontrolünde yapılmaktadır.

d) Revizyon: Genellikle yıllık olarak yapılmaktadır. Ayrıca, ekipmanın özelliğine göre

de revizyon periyodu tesbit edilmektedir. Revizyon iĢlemlerine; parça değiĢimleri, Ģebeke ve
yardımcı tesis, emniyeti sağlayacak değiĢiklik ve ilaveler, temizlik, yeni tecrübelik yedek
parça vb. teçhizat imalatı iĢleri, boyama gibi iĢler girer.

Ġlgili birimler revizyon iĢlerini kendi bünyelerine uygun olarak planlamaktadırlar. Bu

planlamalarda Ġmalat, Üretim Planlama ve Kalite Kontrol Kısımlarının istekleri doğrultusunda
hareket edilmektedir. Ayrıca, Bakım-Onarım Kısım Müdürlüğüne ilgili Birim Müdürü
tarafından da talimat verilmektedir.

Bakım - Onarım kısmında yapılan bazı iĢler Ģunlardır.

Fabrikadaki tüm iĢ arabalarının bakım ve tamiratı Bakım - Onarım kısmındaki bir posta
tarafından yapılır.
Kalorifer kazan dairesinin periyodik bakımı ile ilgilenen bir ekip de mevcuttur.
Fabrikadaki pis su, temiz su ve buhar tesisatının bakımıyla ilgilenen su tesisatçıları vardır.
Jeneratörlerin periyodik bakımları yapılmaktadır.
Fabrikada yapılamayan iĢler Ticaret Müdürlüğü tarafından piyasaya yaptırılır.
Fabrikaya yeni bir tezgah alınacaksa, teknik Ģartnameler Bakım-Onarım kısmında hazırlanır.
Sık arızalanan tezgahların resimleri ve katalogları muhafaza edilmiĢtir. Gerektiğinde
kullanılmaktadır.
Bilgi ĠĢlem kontrolünde bilgisayarların bakım ve kontrolü de Bakım - Onarım kısmı
tarafından yapılmaktadır.
Yeni kurulmakta olan arıtma tesisinin projeye uygun Ģekilde yapılıp yapılmadığı Bakım -
Onarım kısmı tarafından kontrol edilmektedir.
Asansör ve soğutma bakımları, konusunda uzmanlaĢmıĢ, piyasadaki firmalara
yaptırılmaktadır.
Bakım - Onarım kısmında, tüm yeraltı tesisatlarının plan ve projeleri bulunmaktadır ve
sürekli olarak güncelleĢtirilmektedir.
Atölyelerin kullanacağı malzemelerin alım iĢleri de Bakım - Onarım kısmından
geçmektedir.

38
 ZAMAN ETÜDÜ

Ġmalat kısmında, yüksük atöltesinde iĢlenen M61 - 7.62 mm Nato Zırh Delici’nin
‘gömlek yüksük çakısı’ parçası için zaman etüdü çalıĢması yapıldı.

ĠĢin tanımı:
50 parça, yüzey tornalama iĢlemiyle büyük : 47.50, küçük : 26 15 ölçülerine getiriliyor.
Parçanın boyu 140 mm’den alın tornalamayla 136.50 ölçülerine getiriliyor.

ĠĢ Elemanları

1) Parçayı Tornaya YerleĢtirme

1.1. ĠĢlediği parçayı dolaba koyma, iĢlenecek parçayı dolaptan alma

1.2. Parçayı fırdöndüye yerleĢtirme, bağlama
1.3. BirleĢik durumdaki fırdöndü ve parçayı, aynanın ayakları ile punto arasında sabitleme
1.4. Vites kolu vasıtasıyla tornayı çalıĢtırma

2) Alın Tornalama

2.1. Suport koluna hakim olma

2.2. Alın tornalama
2.3. Kalemi parçadan uzaklaĢtırma

3) Yüzey Tornalama

3.1. Kalemi parçaya yaklaĢtırma

3.2. Yüzey tornalama
3.3. Tezgahı durdurma

4) Çapı Ölçme

4.1. Mikrometreyi alma

4.2. Çapı ölçme

4.3. Mikrometreyi yerine koyma

5)Eğeleme

5.1. Tezgahı çalıĢtırma

5.2. Eğeyi alma
5.3. Eğeleme
5.4. Eğeyi yerine bırakma
5.5. Tezgahı durdurma

6) Boy Ölçme

6.1. Kumpası alma

6.2. Boyu ölçme

39
 6.3. Kumpası yerine koyma

Yukarıda iĢ elemanlarına ait ‘’Zaman Etüdü Ölçüm Formu 1’’ Ek-2’ de verilmiĢtir.

Tornadaki ĠĢlemin Standart Zamanı

10 gözlem sonucunda herbir iĢ elemanının ortalama bitirilme zamanları Ģöyledir:

No AkıĢ Dilimi Ort. Süre (sn)

1 Parçayı yerleĢtirme 13.2
2 Alın Tornalama 29.8
3 Yüzey tornalama 107.9
4 Çap ölçme 14.7
5 Eğeleme 12.8
6 Boy ölçme 14.7
Toplam süre 193.1

ĠĢin ortalama bitirilme süresi = 193 sn = 3.22 dak

Toleranslar;

1- Bedensel çaba yoğunluğu ve beceri %4

( Hafif ve ustalık isteyen )
2- DüĢünsel çaba yoğunluğu %1
( % 30 - 40 yoğunluk )
3- ÇalıĢma esnasındaki duruĢ %2
( Ayakta )
4- Gürültü %1
( Ses yükseltmek gerekiyor )
5- Göz yorgunluğu %0
( Çıplak gözle yapıldığından talerans yok )
6- Çevre Ģartları %3
( Yağ kokusu )
7- Yorgunluk payı %9
( Erkek iĢçi )
Toplam Tolerans % 20

Ölçülen süre: ÖS = 3.22 dak

Tempo: R = % 110
Normal süre: NS = ÖS * R = 3.54 dak
Toleranslar: = %20
Standart süre: SS = NS * 100 / ( 100 - )
= 3.54 * 100 / ( 100 - 20 )
= 4.43 dak

Bir iĢ günü süresi 500 dak’dır. Bir iĢ gününde 500 / 4.43 = 113 adet parça iĢlem
görebilir.

40
 Fazla mesai süresinde ise 120 / 4.43 = 27 adet parça iĢlenebilir. Bir günde fazla mesai
ile birlikte bir iĢçi 140 adet parça iĢleyebilir.

Not: Standart zaman bulma yöntemi Prof. Dr. Müh. Bülent KOBU’ ya ait ‘Üretim Yönetimi’
isimli kitaptan alınmıĢtır.

Diğer zaman etüdü ise, ‘kovan taĢıma plakasına’ , freze tezgahında kanal açma
operasyonunda yapılmıĢtır. Bu göreve iliĢkin ‘‘Zaman Etüdü Ölçüm Formu 2’’ EK-3’ de
verilmiĢtir.

Frezedeki ĠĢlemin Standart Zamanı

No AkıĢ Dilimi Ort. süre (sn)

1 Parçanın kutudan alınıp bağlama kalıbına bağlanması 8.6
2 Parçanın parmak freze çakısına yaklaĢtırılması 9.0
3 Parçanın otomatik olarak frezelenmesi 105.1
4 Parçanın parmak freze çakısından uzaklaĢtırılması 8.7
5 Parçanın sökülmesi ve çapağının alınması 11.7
Toplam Süre 143.1

ĠĢin ortalama bitirilme süresi = 143.1 sn = 2.40 dak

Toleranslar;

1- Bedensel çaba yoğunluğu ve beceri %2

( Çok hafif )
2- DüĢünsel çaba yoğunluğu %1
( % 30 - 40 yoğunluk )
3- ÇalıĢma esnasındaki duruĢ %1
( Oturma )
4- Gürültü %1
( Ses yükseltmek gerekiyor )
5- Göz yorgunluğu %0
( Çıplak gözle yapıldığından talerans yok )
6- Çevre Ģartları %3
( Yağ kokusu )
7- Yorgunluk payı %9
( Erkek iĢçi )
Toplam Tolerans % 17

ÖS = 2.40 dak
R = %110
NS = ÖS * R = 2.64 dak
= % 17

SS = 2.64 * 100 ( 100 - 17 ) = 3.18 dak

41
 Bir iĢ gününde 500 / 3.18 = 157 adet parça iĢlem görebilir. Eğer fazla mesai yapılırsa
bu süredede 120 / 3.18 = 38 adet parça iĢlenebilir. Fazla mesai ile bir iĢçi toplam 195 adet
parça iĢleyebilir.

Standart Zaman Kayıtları

ĠĢletmede iĢlemlerin standart zaman kayıtları mevcuttur.

ÇELĠK ÇEKĠRDEK ġUBESĠ OPERASYON - ZAMAN KEġĠF TABLOSU

KeĢif Değerleri
(saat/1000 adet )
20 mm.M55 A2 Mermi 16.982
Gövde Ġmali
20 mm.M56 A3 Mermi 17.641
Gövde Ġmali
Sevk Çemberi Ġmali 4.653

Sevk Çemberli Mermi 18.97

Gövde Ġmali ( M55 A2 )
Sevk Çemberli Mermi 38.181
Gövde Ġmali ( M56 A3 )
20 mm.M55 A2 TP Mermi 23.198
Terkibi
Alüminyum Tapa Ġmali 17.974

M33 Çelik Çekirdek Ġmali 13.401

Bu kayıtlarla, her bir çeĢit ürün için ürünün tamamlanma süresi tesbit edilmektedir.
Standart zaman verileri ürünlere keĢif değeri verilerek, sipariĢ termin süresinin
belirlenmesinde kullanılmaktadır. SipariĢ yetiĢmediğinde, fazla mesai miktarları ya da fason
üretim miktarları belirlenmektedir. Direkt iĢçilik maliyetlerinin ve genel imal giderlerinin
birim maliyete yansımasında da standart zaman verileri kullanılmaktadır.

ERGONOMĠK DEĞERLENDĠRME

IĢıklandırma: Fabrikadaki tüm atölyelerde ıĢıklandırma yeterli düzeydedir.

Isıtma: Fabrikadaki atölyelerde ısıtma problemi yoktur. Fakat, atölyeler yaz aylarında sıcak
olmaktadır.

Gürültü: Ateleyelerin çoğunda gürültü yüksek düzeydedir. Bu sorunu önlemek için tüm
iĢçilere kulak tıkaçları verilmiĢtir.

42
Nem: Patlayıcı ve parlayıcı malzemelerin bulunduğu ve iĢlendiği yerlerde nem belli bir oranda
tutulmaktadır. Çünkü patlatıcı ve parlayıcı malzemeler, kuru ortamlarda en küçük bir
kıvılcım, elektrik atlamasında tehlikeli olabilmektedir.

Yapılan iĢin özelliği: Atelyelerde yapılan iĢlerin büyük bir kısmı monotonluk oluĢturmaktadır.
ĠĢçiler çalıĢma boyunca aynı iĢi yapmaktadır.

ĠĢçilerin seçimi: ĠĢçilerin fabrikaya alımında kalifiye olmalarına dikkat edilmektedir. ĠĢçilere,
iĢe alındıktan sonra çalıĢacakları kısma göre yeterli eğitim verilmektedir.

ÇalıĢma ve dinlenme süreleri: ĠĢçiler, hafta içi çalıĢmaya sabah saat 07:30’ da baĢlamaktadır.
10:00 ve 10:10 arasında dinlenme ve 12:30 ve 13:30 arasında yemek arası vardır. AkĢam saat
17:00’ da iĢi bırakmaktadırlar. Fazla mesai ise saat 19:00 da bitmektedir.

Ġġ GÜVENLĠĞĠ ve ĠġÇĠ SAĞLIĞI ÖNLEM ve UYGULAMALARI

FiĢeksan’ın teknik emniyet konusundaki prensip ve politikası:

‘Kazanın olmaması için alınacak önlemlerin bedelinin, kaza bedelinden çok daha az
olduğu ve cana yönelik bir kazanın para ile değerlendirilemeyeceği nedeni ile kazanın
olmaması için gerekli önlemleri almaktır.’

ĠĢletmede eğitimini tamamlamıĢ olan iĢçiler iĢe baĢlatıldığında, o iĢ yerine ve iĢe ait
teknik emniyet kuralları hakkında uygulamalı olarak Teknik Emniyet birimince bilgilendirilir
ve bu hususta ĠĢletme yönetimine rapor verilir.

Binalarda Alınan Güvenlik Önlemleri

Binalar paratoner tesisatı ile donatılmıĢtır. Bu tesisat yılda en az bir defa ehliyetli
elemanlarca kontrol edilmektedir.

Binaların duvarları yanmaz maddeden, tavanları hafif ve yanmaz malzemeden, dıĢ yan
cephesine bakan pencereler patlamalarda büyük parçalar halinde havaya fırlamayacak camdan
yapılmıĢtır.

Tabanları ise düz yanmaz, sızdırmaz, herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım
çıkarmaz malzemeden ve kolay temizlenir hafif meyilli tarzda inĢa edilmiĢtir. Binalardaki
giriĢ - çıkıĢ kapıları, pencereler panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir
basınç karĢısında dıĢarı doğru açılacak Ģekilde ve tehlike vukuunda bina içerisindekilerin
dıĢarı fırlamalarına kolaylık sağlayacak niteliktedir. Tehlikeli maddelerle çalıĢılan binalar
arasında sütreler bulundurulmaktadır.

Üretim ve ĠĢletme Esnasında Alınan Güvenlik Önlemleri

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin iĢlenmesi ve depolanması

yapıldığından, iĢyerinin etrafı duvar ve tel kafeslerle çevrilmiĢtir ve giriĢ çıkıĢlar kontrol
altındadır. Yabancı Ģahıslar ancak müsaade ile sorumlu personel refakatinde içeriye
girmektedir.

43
 Gerekli yerlere gözetleme kuleleri inĢa edilmiĢtir, geceleri aydınlatma sağlanmaktadır.

ĠĢyerlerinde iĢin ve iĢyerinin özelliklerine göre yeterli ve uygun tipte elle, elektrikle
veya mekanik olarak çalıĢan alarm cihazları bulundurulmaktadır.

ĠĢyerinde yapılan iĢin özelliğine göre yeteri kadar kum ve su dolu kovalar ile yanmaz
örtüler bulundurulmaktadır.

Patlayıcı maddelerin direkt güneĢ ıĢığına maruz bırakılmaması için önlemler

alınmıĢtır.

Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin iĢlendiği iĢyerlerinde kullanılan bütün makineler,

cihaz, alet ve avadanlıklarda, kıvılcım hasıl etmeyecek tarzda önlemler alınarak,
topraklandırılmıĢtır. Atölye kapılarına statik elektriğe karĢı emniyet unsuru olarak
topraklandırılmıĢ pirinç levhalar konulmuĢtur. Her atölyeye giriĢ ve çıkıĢta bu levhalara
dokunularak vücuttaki statik elektriğin boĢaltılması sağlanmaktadır.

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin iĢlendiği iĢyerlerinde artıklar,

maddelerin özelliklerine uygun bir Ģekilde toplanmaktadır ve uzman bir kimsenin gözetimi
altında imha ekibince etkisiz hale getirilmektedir.

Patlayıcı madde iĢlenen iĢyerinde toplam iĢçilerin % 5’inin (ve 3 kiĢiden az olmamak
üzere) ilk yardım ve kurtarma kursu görmüĢ olmaları ve isimleri atelye kapısında
bulundurulmaktadır.

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalıĢan iĢyerlerinde iĢçilere

yaptıkları iĢlerde özellikle maruz kalınacak tehlikeler, yangın halinde alınması gereken
tedbirler, artıkların etkisiz hale getirilmesi, yüklemede, boĢaltmada ve iĢyerinin
temizlenmesinde gerekli özel iĢlemler hakkında eğitim, alıĢtırma, tecrübe ve uygulama
suretiyle yeterli bilgiler verilmektedir ve bu hususlar iĢçinin iĢyeri dosyasında belirtilmiĢtir.
Belirtilen hususlarda yeterli bilgiye sahip olmayan iĢçinin iĢe baĢlatılması, çalıĢtırılması
yasaktır.

Üretim yerinde çalıĢan personel, naylon, orlon, perlon v.s. gibi statik elektrik
birikimine sebep olacak giysileri kullanmamaları hususunda bilgilendirilmiĢtir. Ayakkabılar
çivisiz ve antistatiktir.

Atelye içi ve çevresi tozun ve diğer yabancı malzemelerin imalat üzerindeki menfi
etkisi göz önünde bulundurularak temiz tutulmaktadır ve dıĢ çevre çimlendirilmiĢtir.

ĠĢyerlerinde ĠĢ Yeri ÇalıĢma Talimatı ve ĠĢyeri Teknik Emniyet Talimatlarına uygun

çalıĢma sağlanmaktadır. Bu talimatlar iĢyerinde uygun bir yerde asılı bulundurulmaktadır. ĠĢ
yerindeki çalıĢanların bu talimatları okuması sağlanmaktadır.

Patlayıcı ve parlayıcı maddelerin iĢlendiği ortamlarda bağıl nemin % 60’ ın altına

düĢmemesi sağlanmıĢtır.

44
 Elektrik telleri, patlayıcı - parlayıcı maddeler bulunduran binaların en az 15 metre
açığından geçmektedir.

Patlayıcı, parlayıcı iĢyerlerinde, emniyet ve verimlilik göz önünde bulundurularak en

az patlayıcı - parlayıcı ile en az personelin birarada bulunması için gerekli önlemler
alınmaktadır.

Depolarda Alınan Güvenlik Onlemleri

Depoların zemini, Ģaplı beton mozaik veya linolyum gibi maddelerle döĢenmek
suretiyle barut ve patlayıcı madde tozlarının kolayca silinip temizlenmesi sağlanmıĢtır.

Deponun duvarları nem nüfuzuna mani tertipte bir harç ile sıvanmıĢ pencerelerin
çatıya yakın yükseklikte ve güneĢ ıĢığının doğruca girmesine engel olacak Ģekildedir.

Barut ve patlayıcı madde depoları taĢ örgü veya beton bir sütre ile çevrilmiĢtir ve
sütrenin en yüksek noktası bina çatısını en az bir metre geçmeli ve en üstündeki geniĢliği
daimi olarak bir metredir.

DöĢemelerdeki çivi baĢları, gömülüp, macunlanmıĢtır ve döĢemelere antistatik

malzeme veya linolyum örtülmüĢtür.

Depolardaki barut ve patlayıcı madde sandık ve varilleri hiç bir surette yere
atılmamakta, düĢürülmemekte, sürüklenerek çekilmemekte ve etrafa çarptırılmamaktadır.

Barut ve patlayıcı madde depoları dahilindeki sandıklar depo memurunun sorumluluğu

altında depo hizmetlerine vakıf emniyetli Ģahıslara taĢıttırılmaktadır. Yabancı iĢçiler barut ve
patlayıcı madde sandık veya varillerini ancak depo kapılarına kadar getirebilmektedirler ve
depolardan çıkarılacak olanları da depo kapılarından almaktadırlar.

Ġçinde barut ve patlayıcı madde bulunan sandık ve varilleri açmaya mahsus bilumum
aletler demir ve çelikten olmayıp, bakır, bronz, alüminyum, pirinç gibi yumuĢak malzemeden
yapılır.

Barut ve patlayıcı madde varil ve sandıkları depolarda doğrudan doğruya zemine

oturtturulmayıp hava cereyanı temin edilecek Ģekilde 10 cm boĢluk kalmak üzere kalın
kalaslar üzerine istif edilmiĢtir. Sandık ve varillerin duvara gelen taraflarında duvarlarla
aralarında boĢluk bırakılmıĢtır.

Depo hudutlarında ve dahilinde aĢağıda yazılı levhalar vardır:

a) Depo hudutları üzerine ‘ Tehlikeli maddedir girilmez’ levhası asılıdır.

b) Depo içinde uygun yerlere depolara ait genel kurallar ve emniyet tedbirleri, özel kural ve
nizamları, stok istifleri sıralarına, patlayıcı maddenin cinsi ve miktarını bildiren levhalar
asılmıĢtır.

c) Barut ve patlayıcı maddelerin imal ve depoya giriĢ tarihlerini ayrı ayrı gösteren levhalar
asılıdır.

45
 Depo civarında kuru ot, saman, kağıt, benzin, gaz, ispirto, mazot, motorin gibi kendi
kendine veyahut herhangi bir tesirle kolayca tutuĢabilece maddelerin bulundurulması yasaktır.
Depo binalarından 50 metre çevreye kadar olan yerler kuru otlardan temizlenmiĢtir.

AtıĢ ve Test Poligonlarında Alınan Güvenlik Önlemleri

AtıĢ ve test atıĢları, poligon Ģefi veya iĢletme müdürlüğünün yetkili kılacağı bir uzman
personel nezdinde yapılmaktadır.

AtıĢı bir eleman yapmaktadır, atıĢ odasında ondan baĢka kimse bulunmamaktadır.
Atıcı mermiyi namluya koyduktan sonra, ateĢleme ipini dıĢarıdan çekmektedir.

Tartım odasında hiç bir suretle sigara içilmez. Oda zemini su ile nemlendirilerek,
temizlik ve tertibe azami itina gösterilir.

Makina, Tesis ve Diğer Bütün ĠĢyerlerinde Alınan Güvenlik Önlemleri

Tezgah, tesis veya aparatları kullanan personel, o iĢin ve koĢulların gerektirdiği

koruyucu teçhizatı bu konuda hazırlanan talimatlara göre kullanmakta, tavır ve hareket tarzını
buna göre düzenlemektedir.

ĠĢyerinde kaza unsuru olabilecek tehlike kaynağı araĢtırılıp bulunmakta ve tehlike

kaynaklarının ortadan kaldırılması yoluna gidilmektedir. Bu mümkün olmadığı takdirde
imalat yöntemlerinin tezgahın veya tesisin bir takım tadilatlar veya ilavelerle tehlike
kaynaklarının zararsız hale getirilmesi yoluna gidilmektedir.

Tehlike kaynaklarının zararsız hale getirilmesi konusunda, tel kafesler, muhafazalar,

çift el kumanda tertibatlarının kullanılması gibi konular araĢtırılmakta ve uygulanmaktadır.

Personel, yapmakla görevli olduğu iĢi, o iĢin yapıldığı tezgah ve tesisin, uyguladığı
yöntemler konusunda devamlı eğitilmekte ve uyarılmaktadır.

TaĢıma esnasında ve araçlarla çalıĢılırken personele, tesise, eĢyaya ve araca zarar

vermeyecek Ģekilde tedbir alınmaktadır.

Tehlikeli, zehirli, kirli gazların veya tozların gerektiğinde iĢyeri ortamından

giderilmesi için özel tesisler yapılması konusunda ilgili giriĢimlere geçilmektedir.

Teknik Emniyet’ in gereklerine uygun seviyede yeterli bilgi ve bilinçle iĢletme tarzının
saptanması konusunun önemine iliĢkin Ģöyle bir örnek verilebilir:

Hava kompresörlerinde tehlike kaynağını hava silindirleri ve valflerini yağlamakta

kullanılan yağ teĢkil etmektedir.SıkıĢtırma, havanın sıcaklığını artırır. Eğer havanın sıcaklığı
yeteri kadar olursa, yağın bir kısmı buharlaĢarak basınç altında yoğunlaĢmıĢ olarak su ile
karıĢık bir halde ayrıca toplanır. Blöf musluğu periyodik olarak açılıp bu yağ ve su karıĢımı
dıĢarı alınmadığı takdirde, bu ayrılmıĢ yağ bir yangın ve yağın buharları da patlama kaynağı
olur. Ġnsan sağlığının ve iĢin emniyetinin yanısıra iĢletmenin verimliliği yönünde talimatların
etkinliği gözönüne alınır ve uygulamalar buna göre yapılır.

46
 ĠĢ Kazalarının Ġncelenmesi, Raporlandırılması, Analizi ve Ġstatistiklerinin Tutulması

Kazanın Ġncelenmesi ve Rapor Düzenlenmesi:

ĠĢ kazası hallerinde:

Kaza, kazanın olduğu birim ilgililerince, ĠĢletme Müdürlüğüne ve Teknik Emniyet

birimine anında bildirilmektedir.

Kazanın olduğu birim amirine, en geç 48 saat içinde, kaza ile ilgili yeterli inceleme
yapıldıktan sonra ‘ Kaza Raporu’ (EK-4) 4 nüsha olarak düzenlenip ve Teknik Emniyet
birimine verilmektedir.Raporun bir nüshası Teknik Emniyet’te dosyalanmaktadır. Bir nüshası
kazalının sicil dosyasına konulmakta, bir nüshası sağlık servisine ve bir nüshası da (gerek
görülürse) SSK’ya gönderilmektedir.

Kaza raporunda, iĢyeri amirinin kaza hakkındaki düĢüncesi açık ve yeterli olarak yer
almaktadır.

Kaza raporundaki bütün imzalar tamamlanmadan hiçbir iĢlem yapılmamaktadır.

Teknik Emniyet yetkilisi kaza yerinde gerekli incelemeyi yapana kadar, kaza yeri ilgili
birimce olduğu gibi korunmaktadır.

ĠĢ akıĢı içinde meydana gelen fakat önemli olmayan çizikler, vurma ve çarpmalar,
oyun ve kavgalar için; iĢ hekiminin görüĢü alınmak kaydı ile ‘ĠĢ Kazası Raporu’
düzenlenmemektedir.

Kaza raporu düzenlenmesinde uyuĢmazlığa düĢülmesi halinde ĠĢçi - ĠĢveren ĠliĢkileri

ġubesi Müdürlüğünün görüĢü alınmaktadır.

Teknik Emniyet birimleri ayrıca iĢ kazasının önemini dikkate alarak meydana gelen iĢ
kazası hakkında, Kazalının Ġfade Tutanağı (EK-5), Kaza Tanığı Ġfade Tutanağı(EK-6), Kaza
Ġrdeleme Raporu (Fenni Rapor ) (EK-7) formlarından ikiĢer suret düzenlenerek iĢ kazası
raporu ile birlikte muhafaza etmektedir.

Yıllık olarak, gerçekleĢen iĢ kazası istatistikleri tutulmaktadır. ġirkette, iĢ günlerine

göre kaza saatleri (EK- 8), iĢ kazalarının yaralanma Ģekillerine göre pareto analizi (EK- 9),
oluĢ Ģekillerine göre vücudun yaralanan kısımları (EK- 10), atölyelere göre vücudun yaralanan
kısımları (EK- 11) ve iĢ kazası yapan atelyelerin kaza sıklık ve ağırlık oranları (EK- 12)’na ait
kaza istatistikleri tutulmaktadır.

ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu

ġirket genel müdürü tarafından atamaları yapılan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu
üyeleri, 1475 sayılı ĠĢ Kanunu, 506 sayılı SSK Kanunu ve bu kanunlara göre düzenlenmiĢ ĠĢ
Güvenliği Mevzuatı gereğince, ayda en az bir toplantı yapmak durumundadırlar. Gerektiğinde
toplantı sayısı artırılmaktadır.

ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu, kurul baĢkanı baĢkanlığında toplanır. Üyeleri :

47
- Teknik Emniyet müdürü
- ĠĢyeri hekimi
- Sosyal ĠĢler Ģef veya uzmanı
- ĠĢyeri Ģeflerinden bir tanesi
- Sivil Savunma uzmanı
- 2 tane iĢyeri temsilcisi

ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği toplantıları sonucunda, önlem ve uygulamalar konusunda

alınan kararlar ‘Tutanak’ olarak belgelenip arĢivlenmektedir. ’ 98 yılında arĢivlenen tutanaklar
aĢağıdadır:

OCAK AYI
- A Ģahsının sağlık servisince takip edilerek tedavisinin yapılması,
- X ve Y Ģahıslarının halen çalıĢtıkları iĢletme müdürlüğüne bağlı Ģubelerde hafif iĢlerde
çalıĢtırılması,
- Tav ocakları için kapılara plastik kapı takılmasına rağmen, ocaklardan çıkan duman az da
olsa orada çalıĢanları rahatsız etmektedir. Mevcut aspiratörün daha etkili hale getirilmesi için
çalıĢma yapılması,
- B Ģahsı ile ilgili raporlar görülmüĢtür. Hastada 13 adet çeĢitli büyüklüklerde Bilaterol böbrek
taĢları mevcuttur. Tedavi olarak E.S.W. L. yöntemi uygulanacaktır. Adı geçen hasta taĢ kırma
operasyonu uygulanan günlerde saat 13.00’ten itibaren iki saat hastaneye gidip dönecektir.
Gerek idarî formaliteler açısından, gerekse insanî açıdan gereken kolaylığın gösterilmesi kurul
tarafından uygun görülmüĢtür.

ġUBAT AYI
- ġirkette çalıĢan iĢçi vasıflı elemanların odiyolojik muayenelerinin, iĢ hekimliğinin
koordinesi ile sağlanması,
- Daha önce tesbit edilmiĢ olan gürültü seviyelerine göre verilen kulaklıkların takibi,
almayanlara kulaklık temin edilerek verilmesi, kullanmayanlara, kullanmaları için uyarı ve
ikazın yapılması,
- Tamir Bakım Ģubesinde, tezgah tamir ve bakımcısı grubunda çalıĢanlar, zaman zaman haricî
görevlere gittiklerinde ihtiyaç duyulduğu için iĢyerinde kullanılmak üzere deri gocuk
verilmesi,
- ġirket yemekhanesinin mutfak kısmının zemininin seramikle kaplanması, yemek dağıtım
bölümlerinde kullanılan yemek muhafazası için akodiyon kapıların yapımının hızlandırılması,

MART AYI
- Yeni gelen iĢçilere çalıĢtığı iĢyeri ve operasyonla ilgili eğitim verilerek, eğitim verildiğine
dair belgelerin Ģahsi dosyalarına konması, çalıĢtıkları yerlerin özelliğine göre tahaffuz
malzemelerinin bir an önce verilmesi,
- ġubelerdeki su içme tanklarının ivedilikle temizliğinin yapılması,
- ġubat ayı toplantısında, mutfak zemininin seramik yapılmasına karar verilmiĢti. Mozaik olan
mutfak zemininin geçici olarak mozaik silme makinesiyle temizlenmesi kurul tarafından
uygun görülmüĢtür.

NĠSAN AYI
- ĠĢyeri hekiminin önerileri doğrultusunda, C Ģahsının sağ kolunda (CA)hastalığı olması
sebebiyle, tedavi için hastaneye gidiĢ ve geliĢlerinde kendisine gerek formaliteler açısından,
gerekse insanî açıdan gerekli kolaylığın gösterilmesi

48
- Bakım - Onarım Ģubesine sıcak su tesisatının yapılması kurul tarafından uygun görülmüĢtür.

MAYIS AYI
Yapılan toplantıda genel konular ve bundan evvelki toplantılarda alınan kararlardan
uygulamaya konulmayan kararların bir an önce yapılması konusunda görüĢ birliğine
varılmıĢtır.

HAZĠRAN AYI
- ġirkette iki adet sağlık memuru kadrosu olmasına rağmen, sağlık memuru sorununun
çözümlenmediği,
- Tinerle, trikloretilenle, asitle yıkamalarda, fosfat kaplamalarda çalıĢanlara verilmekte olan
plastik eldivenlerin sağlıklı ve dayanıklı bir Ģekilde alınmasının sağlanması,
- Çelik çekirdek Ģubesinde çalıĢmakta olan; E Ģahsının sağlık raporuna uygun olarak hafif
iĢlerde çalıĢtırılması hususunda gerekli yardımın gösterilmesi,
- Hatalı fiĢeklerin, kapsüllü kovanın ve diğer patlayıcıların imha edilebilmesi için fesih
ocağının yapılması,
- Kovan Ģubesinde çalıĢmakta olan F Ģahsının sağlık raporunda belirtildiği, akciğer rahatsızlığı
nedeni ile sağlığına uygun kısımlarda çalıĢtırılmasının uygun olacağı,
- ġirketin güvenliği ve emniyeti açısından, Ģirketin sahasındaki otların biçilmeyen yerlerin
biçtirilmesi veya traktörle sürülmesi, biçilen otların ve ağaçlardan kesilen odunların ivedilikle
imhası ( yakılarak, satılarak) kurul tarafından uygun görülmüĢtür.

TEMMUZ AYI
Kurulun Temmuz ayına ait toplantısında, G Ģahsının sağlık durumu göz önüne alınarak,
gerekli değerlendirme yapılmıĢtır. Bu değerlendirmeler sonucunda G Ģahsının teĢhis ve
tedavisi sonuçlanıncaya kadar, atölye ortamından uzakta bulunan, kendisinin bağlı bulunduğu
ĠĢletme Müdürlüğü bürosundaki büro hizmetlerine yardımcı olması hususunda görüĢ birliğine
varılmıĢtır.

AĞUSTOS AYI
- ġirketin sağlık servisine sağlık memuru alınması hususunda, ġubat, Eylül, Ekim 1997 ve
Haziran 1998 ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güveliği Kurulu’ nun kararları mevcut olmasına rağmen
bugüne kadar sağlık memuru temin edilmediği, acilen sağlık memuru temin edilmesi,
- Sigara içme odalarının boya ve badanalarının yaptırılması,
- Ağır iĢçilere sağlıklı bir dinlenme yeri yapılması,
- Yemekhane altındaki iĢçi soyunma ve el yıkama yerlerine Ģehir Ģebeke suyu bağlanması
kurulca uygun görülmüĢtür.

Meslek Hastalıkları

M.K.E. FiĢeksan’ da Ģu ana kadar herhangi bir meslek hastalığına rastlanılmamıĢtır.

Atölyelerde meslek hastalığına sebep olabilecek etkenler Ģunlardır:

- Gürültü
- Trikloretilen
- Tiner
- KurĢun

49
 Genellikle tüm atelyelerde gürültü vardır. Gürültü, geçici veya sürekli iĢitme kaybı
oluĢturabilecek düzeydedir. ( > 85 dBA ) Bu problem için tüm iĢçilere, imza karĢılığında,
kulak tıkacı verilmiĢtir.

KurĢun ocaklarında oluĢabilecek hastalıklar, kurĢun zehirlenmesi ve bir tür anemidir.

KurĢun ocaklarında, trikloretilen ve tiner kullanılan ortamlarda çalıĢan iĢçiler periyodik olarak
üç ayda bir Meslek Hastalıkları Hastahane’ sine gönderilerek muayeneleri yapılmaktadır.

Bu tip yerler için zehirlenmeleri ve diğer hastalıkları önlemek için iyi bir havalandırma
sistemi kurulabilir.

HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM

Düzenli olarak yılda en az bir kez her Ģube ayrı ayrı biraraya getirilip gerekli konularda
eğitimler verilmektedir. ÇalıĢma yerine uygunluk, patlama olmaması için önlemler, uyarılar
ve çalıĢma talimatları hususunda hatırlatmalar yapılmaktadır.

ĠĢe yeni alınan bir iĢçi mutlak surette eğitime tabi tutulmaktadır.

Patlayıcı madde iĢlenen iĢyerinde toplam iĢçilerin % 5’i (ve 3 kiĢiden az olmamak
üzere) ilk yardım ve kurtarma kursu görmektedir.

Toplam Kalite Yönetimi kapsamında, iĢçilerin kalite konusunda bilgilendirilmeleri

sağlanmaktadır. OluĢturulan kalite çemberleri düzenli olarak ayda bir kez toplanmaktadırlar.

Eğitime katılanlar:

Teknik Emniyet müdürü

Ġlgili Ģubenin müdürü
ĠĢletme müdürü
Ġlgili atelye Ģefi

ġirket bünyesinde veya Ģirket dıĢı eğitim kuruluĢlarında, kalite, verimlilik, emniyet ve
teknik konularda düzenlenen eğitim çalıĢmalarından bazıları Ģunlardır:

23-24 ġubat 1998’ de iĢçi sağlığı ve iĢçi güvenliği semineri

25-26 ġubat 1998’ de konfigürasyon eğitimi
26 ġubat - 6 Mart 1998’de iĢ etüdü semineri
2-7 Mart 1998’ de hidrolik ve elektropnömatik semineri
16-17 Mart 1998’ de kalite ve verimlilik semineri
16-17 Mart 1998’ de 5S endüstriyel temizlik ve düzen eğitimi
18-20 Mart 1998’ de TSE’ den ISO 9000 kalite sistem dokümentasyonu eğitimi
8-23 Mayıs 1998’ de kuruluĢ içi sistem denetçisi eğitimi
15-26 Haziran 1998’ de ilk yardım semineri
17-19 Haziran 19982 de TSE’ den iç tetkikçi eğitimi

50
 ARAġTIRMA - GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠ

Milli Savunma Bakanlığı’na yönelik önemli bir AR-GE faaliyetleri bulunmamaktadır.

Ġç piyasanın cüzi ihtiyaçları nedeniyle etüd programına alınmıĢ olan .357 Magnum ve .30-.06
Spr. fiĢeklerin pilot üretiminin yapılabilmesi için mevcut üretim tezgahlarında üretimi
durdurmak gerekmektedir. Ancak, sipariĢ yoğunluğunun çok yüksek olması ve bu fiĢeklere
olan iç piyasa ihtiyacının çok az olması nedenleri ile mevcut üretimi durdurmak, sipariĢ
teslimatlarını aksatacağından, üretimleri yoluna gidilememektedir. MKEK SatıĢ Mağazası
ihtiyacı cüzi miktarlardaki üretimi yapılmayan bu tür fiĢekler, Ģirketçe ithal edilerek talep
karĢılanmaktadır.

Yurt dıĢı ilk madde bağımlılığının azaltılmasına yönelik olarak sürdürülen AR-GE
faaliyetlerinden birisi 20 mm M52 A3 B1 elektrikli kapsül etüdüdür. Etüd, son aĢamaya
getirilmiĢ, gerekli test ve kontrol cihazları temin edilmiĢtir. Ancak, seri üretime geçilebilmesi
için teknik bilgi ve üretim eğitimi ihtiyacı olduğu anlaĢılmıĢtır. Bu konunun çözümü için yurt
dıĢı üretici firmalarla görüĢmeler yapılmaktadır. Yine yurt dıĢından temin edilen 20 mm M505
A3 tapanın Kurum imkanları ile üretimi konusunda MÜHĠMMATSAN A.ġ. tarafından
yapılan etüd çalıĢmaları son aĢamaya getirilmiĢtir.

M.K.E.K. FiĢeksan, AR-GE Faaliyetleri AR-GE ve Bakım Onarım ünitelerinin birlikte

çalıĢmaları suretiyle daha çok verimliliği ve kapasiteyi artırıcı faaliyetler olarak
sürdürülmektedir. (Örneğin, otomatik besleme aparatlarının yapılması) AR-GE faaliyetleri,
teknik ressamlar, makina ve kimya mühendisleri ve teknikerler tarafından yürütülmektedir. Bu
konuda1993-1997 yıllarını kapsayan çalıĢmalar aĢağıda açıklanmıĢtır:

—KurĢun çekirdek presi revizyonu (Yurt içi ve ġirket imkanları ile)

—12,7 mm M8 Çelik çekirdek tav ocağının 7,62 mm’ ye revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tabanca fiĢeği aksam üretim tezgahları revizyonu (12 adet) (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm, 20 mm ve tabanca fiĢekleri göz muayene tezgahları revizyonu (ġirket imkanları
ile)
—12,7 mm Kovan boy kesme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tabanca ve 7,62 mm fiĢek otomatik doldurma sistemleri (ġirket, Kurum ve yurtiçi
imkanları ile)
—Tabanca fiĢeği mermisi kurĢun tel çekme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tabanca fiĢeği kovan hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Kovan ağız tavı tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—7,62mm Kapsülleme tezgahının 9 mm kapsülleme tezgahına dönüĢtürülmesi (ġirket
imkanları ile)
—Tabanca fiĢek aksam atelyesi tezgahlarından 4 adedinin avara sistemden
kurtarılarak akuple motor ile tahrikli hale getirilmesi (ġirket imkanları ile)
—Tabanca fiĢeği kovan cep tezgahına besleme aparatı yapılması (ġirket imkanları ile)
—7,62 mm FiĢek muayene tezgahlarına otomatik besleme aparatı yapılması (8 adet, 8 iĢçi
tasarrufu) (ġirket ve Kurum imkanları ile)
—7,62 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)

51
—7,62 mm Kovan son boy kesme tezgahı revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Kovan 2. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan boy kesme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan cep tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—20 mm Kovan cep tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—20 mm Kovan 2. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—20 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—12,7 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tav ocağı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—Tav ocağının paletli konveyörünün yenilenmesi (ġirket imkanları ile)
—Mayon çelik kumlama tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)
—9 mm x 19 kovan çaplama tezgahı için kovan taĢıma ve besleme aparatı yapılması (ġirket
imkanları ile)
—20 mm FiĢek gözle muayene tezgahının beslemesinin pnomatik sisteme çevrilmesi (ġirket
imkanları ile)
—12,7 mm FiĢek gözle muayene tezgahının beslemesinin pnomatik sisteme çevrilmesi
(ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Kovan Tırnak Açma tezgahının düz kayıĢ sisteminin V kayıĢ sistemine çevrilmesi
ve tezgahın revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)
—20 mm FiĢek Terkip Tezgahına mermi besleme aparatı yapılması ve durdurma
mekanizmasının pnomatik sisteme çevrilmesi (ġirket imkanları ile)
—9 mm x 19 FiĢek Göz Muayene Tezgahlarından bir adedinin besleme aparatı,diski ve
besleme kanalının yenilenmesi (ġirket imkanları ile)
—7,62 mm Mayonlama tezgahına otomatik fiĢek besleme aparatı yapılması (5 adet) (ġirket
imkanları ile)

YATIRIM FAALĠYETLERĠ

Ġdame Yenileme Tamamlama Yatırımları

ġirket ihtiyacı için her yıl iĢletme bütçesi ile belirlenmekte ve DPT’ den onay
alınmasını müteakip yıl içinde tamamlanması sağlanmaktadır.

1997 yılında gerçekleĢtirilen idame yenileme tamamlama kalemleri aĢağıda

verilmiĢtir:

1. Üniversal torna tezgahı

2. Doğal gaz alev iyonlama ve gaz kaçağı arama cihazları
3. Giyotin makas
4. Otomat torna tezgahı revizyonu (3 ad.)
5. Su arıtma cihazı

52
6. Elektrik motoru ( Redüktörlü )
7. Kovan yıkama ve parlatma ünitesi
8. Et kıyma makinesi
9. Sanayi tipi fırın
10.Buharlı yemek kazanı
11.Poligon sıcak su kazanı

1998 yılı için ön görülen toplam idame yenileme yatırım tutarı 11 milyar TL olup
programlanan yatırım kalemleri aĢağıya çıkarılmıĢtır.

1- Çelik kesme testeresi (2 100 milyon TL)

2- Torna tezgahı (2 350 milyon TL)
3- Exproof elektrik süpürgesi ( 850 milyon TL)
4- Kalıp silme motoru ( 100 milyon TL)

Proje Yatırımları

1- Tabanca fiĢeği üretim hattı projesi

1998 yılında 4 tezgah daha alınarak hat kapasitesinin 50 milyon adet fiĢek / yıl’ a
çıkarılması planlanmıĢtır.

2- Mayon üretim hattı projesi

Stratejik teknoloji yenileme, kapasite yetersizliği, mevcut hattaki tezgahların

yetersizliği ve yeni mayon tiplerinin üretimi gerekçesi ile baĢlatılan bu proje teklif
değerlendirme aĢamasında devam etmektedir.

3- 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiĢek üretim hattı projesi

Hat, NATO standartlarına uygun olarak 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiĢek üretmek
amacıyla kurulacak olup ön değerlendirme aĢamasında devam etmektedir.

BÖLÜMLER ARASI BÜTÜNLEġĠK BĠLGĠ AKIġI

ĠĢletmedeki birimler arası bütünleĢik bilgi akıĢı MKE FiĢeksan mevcut evrak akım
Ģemasında Ek -13’ te gösterilmiĢtir.

ĠĢletmeye gelen ve iĢletmeden çıkan bütün evraklar ArĢiv’de iĢlem görür. Gelen bütün
evraklar Genel Müdür’e ulaĢır. Genel Müdür tarafından incelendikten sonra, evrakın içerdiği
konuya göre, Ġdarî ya da Teknik Gn. Md. Yrd.’ larından ilgili olana ulaĢtırılır. Gn. Md. Yrd.
tarafından incelenen evrak, gideceği müdürlük belirlenerek tekrar Evrak ArĢivine gönderilir.
Burada kaĢe vurulduktan sonra evrak, ilgili alt Müdürlük’e ya da Sivil Savunma Uzmanlığına
ulaĢır. Buradan da ilgili alt birime gönderilir. Gerekli iĢlemler yapıldıktan sonra, geliĢ yolunu
tersten takip eden evrak, Genel Müdür’ün imzasını taĢıyarak Evrak ArĢiv’de çıkıĢ iĢlemlerini
tamamlar.

53
 BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ

Firmada, bilgisayar kullanılmakta olan birimler ve kullanım alanları aĢağıdadır :

Üretim Planlama ( Ġlk keĢif planı, iĢ emirleri, stok kontrol, operasyon planları, termin planı,
ürün ağaçları )
Ġmalat ( ĠĢ emirlerine belge hazırlama ( malzeme çekme, mamul giriĢi, aramamul giriĢi,
hurda giriĢi, ara iĢ giriĢi, takım çekme), gerekli malzeme hareketlerini inceleme, iĢ
emirlerini kontrol etme )
Muhasebe ( Genel muhasebe, maliyet muhasebesi, maddi duran varlıklar programı )
Personel (iĢçi - memur için ayrı ayrı olmak üzere, bordro, tahakkuk iĢlemleri, özlük
iĢlemleri )
Satın Alma ( Firma repertuarı, malzemeye göre firma repertuarı, satın alma dosyası )
Ambar ( Malzeme giriĢ - çıkıĢları)
Kalite Kontrol ( Mastar takip programı, giriĢ kalite kontrol bozuk raporlandırması)
Sekreterlik Hizmetleri ( Etiket programı : ÇalıĢanların ismi, adresi, telefon numarası )

AĢağıdaki tabloda firmadaki bilgisayar sistemi bileĢenleri çizilmiĢtir :

Hafıza

Merkezi ĠĢlem
Birimi

Diskler Bilgisayarlar Yazıcılar

Firmada bilgisayar uygulaması olarak PC’ ler ve UNIX iĢletim sistemi

kullanılmaktadır.

PC : Fabrikada 486 ve iĢletimci PC’ler kullanılmaktadır. Yaygın olan Pentium 166’dır.

Teknik Özellikleri :

Intel 166 Mhz pentium iĢlemci ( CPU )

32 MB EDO RAM
206 Kb Cache / PCI Ana Kart ( Main Board )
2 GB EIDE Hard Disc ( CONNER & QUANTUM )
1.44 MB 3 ½ " 2 adet Disket Sürücüsü ( Disc Drive )

54
 IMB 53 Trio 64 V + SVGA Ekran Kartı
Mini Tower, 230 W, 3 Digit Display, Açma kapama, turbo düğmeli, hız göstergeli kasa
Q - Türkçe, klikli, 105 tuĢlu spiral kablosu uzun tip klavye
CTX 14" 0.28 dpi MPR II Renkli Monitör
Mouse 3 tuĢlu
16X CD ROM Drive
16 bit ses kartı
2 adet speaker

Yazılım

1- ĠĢletim sistemi : Firmada Unix iĢletim sistemi kullanılmaktadır.

UNIX

PC’lerin dıĢında çok kullanıcılı bir sistem olan Unix kullanılmaktadır. Farklı yerdeki
personeller aynı bilgisayar üzerinden farklı programları kullanabilmektedir. Bir personel aynı
anda bir kaç programla çalıĢabilmektedir. Bunların dıĢında, modem aracılığıyla kullanımda
güvenilir bir iĢletim sistemidir. Sistem Unix iĢletim sistemi altında çalıĢan ALPHA SURVER
sistemi kullanmaktadır. Sistemin 40 kullanıcısı vardır ve kullanıcılarda DIGIT VT 420
makinaları bulunmaktadır.

Fiziksel Alt
Diskler Diskler Plexes Volume Vol 01

250 Volume
1 Volume : 8 Plexes
1 Plex : 256 Alt Disc
1 Volume : 128 GB
1 Sistem : 128 Disc

2- Programlama dilleri : Kontrol amaçlı programların yazımında C kullanılmaktadır.

3- Veri tabanı :SQL ve Oracle kullanılmaktadır. Oracle bir üst seviye programı olduğundan
tercih edilmektedir.

4- Uygulama programları: Maddi duran varlıklar programı mastar takip programı gibi mevcut
özel programların dıĢında, bilgi iĢlem biriminde BĠM yöneticisi tarafından istenilen konularda
türetilmiĢ olan programlar kullanılmaktadır.

Bilgi ĠĢlem Biriminin Örgütlenmesi

Bilgi ĠĢlem birimi, örgüt içerisinde Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü’ne bağlı

olmakla birlikte bütün birimlere hizmet vermektedir.

55
 Bilgi ĠĢlem biriminde iki kiĢi çalıĢmaktadır. BĠM Yöneticisi; sistem analisti, sistem
programcısı, veri tabanı yöneticisi, uygulama programcısı ve sistem sorumlusunun yapmakla
yükümlü olduğu tüm iĢleri üstlenmiĢtir. ODTÜ Metalurji Mühendisliği mezunudur.

Diğer çalıĢan, lise mezunu olup sistem operatörlüğü yapmaktadır.

Bilgi ĠĢlem BirimindeYapılmakta Olan ĠĢler

 Bilgisayarlardaki mevcut programlar cevap vermiyorsa, istenilen konularda programlar

yazılmaktadır.
 Bu programların yapımının dıĢında kontrolü ve dökümü de sağlanmaktadır.
 Sistemin ayakta durması için gerekli iĢlemler yapılmaktadır. ( Yedekleme, sağlıklı açma-
kapama )
 Donanım planlaması yapılmaktadır. Bilgi akıĢının kusursuz olması için gerekli yerlerdeki
bilgisayar ihtiyaçları belirlenmekte ve gerekenlerin yapılması sağlanmaktadır.
 Sistemin ve bilgisayarların bakım - onarım ihtiyaçlarını tesbit edilip, gerekenlerin
yapılması sağlanmaktadır. ĠĢletme içinde yapılabilecek seviyedeki bakım - onarımlar, Bilgi
ĠĢlem kontrolünde Bakım - Onarım kısmına yaptırılmaktadır.

Firmada bilgisayarlar, termin planı, stok kontrol, keĢif hesaplamaları, malzeme

hareketlerinin takibi, genel muhasebe ve maliyet muhasebesi hesaplamaları, malzeme giriĢ-
çıkıĢlarının kontrol edilmesi ve iĢ akıĢlarının planlanması gibi amaçlar doğrultusunda
kullanılmaktadır.

ĠĢletmede üst düzey raporlandırma programı henüz hazırlanmıĢ değildir. Periyodik

olmamakla beraber, gerektiğinde her türlü raporun dökümü yapılmakta ve iletilmektedir.
M.K.E.K. tarafından istenen raporlar ve tüm evraklar arĢivde toplanmaktadır. Her gün, belirli
bir saatte bir kurye tarafından ana teĢekküle iletilmektedir.

ĠĢletmedeki veri toplama ve iĢleme sistemi, gerçek zaman sistemidir. Unix iĢletim
sistemi kullanıldığından sistemi aynı anda kullanabilen kullanıcılar tarafından veriler otomatik
olarak güncelleĢtirilmektedir.

BĠRĠM MALĠYETĠN HESAPLANMASI

Firmada, üretilen ürünlerin birim maliyetleri hesaplanmıĢtır. Birim maliyetlerin

hesaplanmasında beĢ kalem maliyet mevcuttur:
I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyeti
II- Direkt iĢçilik maliyeti
III- Genel imalat giderleri (GĠM)
IV- Hurda ve ara iĢ maliyetleri
V- Genel idare ve finansman giderleri

I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri hesaplanırken önce, üretimin birimi için
gerekli olan hammadde miktarları, birimleriyle birlikte ( kg, m, adet vs.) belirlenir. Daha sonra
tüm üretim için kullanılacak hammadde miktarları belirlenir. Hammaddenin birim fiyatı ile
hammadde miktarı çarpılarak üretimin tümü için o hammaddenin maliyeti hesaplanır.
Bulunan hammadde maliyetleri toplanır.

56
 II- Direkt iĢçilik maliyetinin hesaplanması: Birim ürün için gereken üretim zamanı
belirlenmiĢtir. (Standart zaman verileri kullanılmaktadır.) Üretim miktarıyla bu zaman
çarpılarak, üretimin tamamı için gerekli olan iĢçilik saati belirlenir. Masraf yerine göre
belirlenmiĢ olan ortalama saatlik ücretle gerekli olan iĢçilik saati çarpılarak yarı ve ara
mamulün iĢçilik maliyeti bulunur.

III- GĠM: Masraf yerlerine göre belirlenmiĢ olan genel imal giderleriyle, üretimin tümü
için gerekli iĢçilik saati çarpılarak genel imal maliyeti hesaplanır.

Masraf yerlerine göre 1998 yılı ĠĢletme Bütçesi direkt iĢçilik ve genel imal giderleri
aĢağıdadır:

Masraf Yeri No ve Adı DĠREKT ĠġÇĠLĠK TL/saat GENEL ĠMAL GĠD. TL/saat
100- AMBALAJ 785.143,55 1.274.919,93
101- FĠġEK TERKĠP 794.174,60 1.219.032,63
102- MAYON 720.582,23 2.164.701,08
103- KOVAN 782.602,51 1.763.137,55
104- ÇELĠK ÇEKĠRDEK 762.817,64 2.219.938,05
105- MERMĠ 771.564,95 1.490.594,39
106- ĠZ MADDELERĠ 573.760,04 1.152.620,17
107- ĠZLĠ MERMĠ 744.569,48 1.022.434,08
108- KAPSÜL AKSAM 762.078,95 2.540.961,74
109- KAPSÜL ECZA 708.999,87 1.313.067,75
110- KAPSÜL TERKĠP 772.913,13 1.652.189,09
111- TABANCA AKSAM 780.452,44 2.167.057,51
120- TAKIM ĠMAL 787.475,25 1.417.970,03

IV- Hurda ve ara iĢ maliyetlerinin hesaplanması: SipariĢ miktarı kadar üretimin

yapılıĢı esnasında ortaya çıkan ara iĢler ve hatalı üretim sonucu ortaya çıkan hurda miktarları
(kg baĢına) yıllık belirlenen fiyatlarla çarpılmaktadır. Ara iĢ ve hurda maliyetleri toplam
maliyetten çıkarılmaktadır. Çünkü, hurdalar ve ara iĢler satıldığından, gelir elde edilmektedir.
AĢağıda 1998 yılı ĠĢletme Bütçesi ara iĢ ve hurda fiyatları verilmiĢtir:

Pirinç talaĢ ara iĢ: 200.000 TL/kg

Tombak talaĢ ara iĢ: 200.000 TL/kg
Aluminyum ara iĢ: 150.000 TL/kg
Pirinç hurda ara iĢ: 200.000 TL/kg
Kapsüllü kovan hurdası: 100.000 TL/kg
Çelik ara iĢ (talaĢ ve parça): 2.500 TL/kg
Çelik-tombak karıĢımı ara iĢ: 200.000 TL/kg
Cüruf (kurĢun): 100.000 TL/kg

Ürün oluĢana kadar geçirdiği safhalarda oluĢan hammadde, iĢçilik ve genel imal
maliyetleri kümülatif olarak toplanmaktadır. Hurda ve ara iĢ maliyetleri bu toplamdan
çıkarılmaktadır. Çünkü, satılmakta ve gelir elde edilmektedir.
(I+II+III-IV) = D

57
 V- Sonuç olarak, ilk 4 maliyet kaleminden elde edilen değer (D); AR-GE, pazarlama
ve satıĢ, genel idare ve finansman gideri paylarının maliyete yansıması için bir katsayıyla
çarpılmaktadır.
(1998 Yılı için karĢılanacak giderler: % 9.328 olarak belirlenmiĢtir.)
V = D*0.09328

Ġlk 4 maliyet kaleminden elde edilen değere (D), 5. maliyetin eklenmesiyle sipariĢin
tamamının maliyeti hesaplanmıĢ olur. Bu maliyet sipariĢ miktarına bölünerek, ürünün birim
üretim maliyeti hesaplanmaktadır.
Br. maliyet = (I+II+III-IV+V) / SipariĢ miktarı

Not: Firmanın stratejik öneminden dolayı birim maliyetler verilmemiĢtir.

YÖNEYLEM ARAġTIRMASI

MKE FiĢeksan A.ġ.’de yöneylem değerlendirmesi yapılmaktadır. Fakat MKE FiĢeksan

A.ġ.’ye MSB tarafından verilen sipariĢlerin karĢılanması zorunluluğu olduğundan dolayı
uygulamaya konulamamaktadır. Örneğin 7,62 mm normal fiĢek üretim hattında takımlar
değiĢtirilerek, 7,62 mm büzmeli manevra fiĢeği üretilebilmektedir. Bu hatta, 2 aylık sürede 8
milyon adet 7,62 mm normal fiĢek üretilebilirken; 3 miyon adet 7,62 mm büzmeli manevra
fiĢeği üretilebilmektedir. Bunun yanı sıra 7,62 mm normal fiĢeğin kâr marjı daha yüksektir.
Bu duruma göre hatta devamlı olarak 7,62 mm normal fiĢek üretmek kârlı olmaktadır, ancak
MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce MSB taleplerinin karĢılanması zorunluluğu olduğundan dolayı
takımlar değiĢtirilerek 7,62 mm büzmeli manevra fiĢeği üretilmektedir.

58
EK - 1
FĠġEK SANAYĠ ve TĠCARET A.ġ. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ORGANĠZASYON ġEMASI

YÖNETÝM KURULU

GENEL MÜDÜR

ÖZEL KALEM VE
YÖNETÝM KURULU
BÜROSU
SÝVÝL SAVUNMA MÜÞAVÝRLER HUKUK BÜROSU
UZMANI

GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI

( Mali-Ýdari-Teknik ) ( Teknik )

MALÝ ÝDARÝ TÝCARET ÝÞLETME MÜHENDÝSLÝK KALÝTE

ÝÞLER ÝÞLER MÜDÜRÜ MÜDÜRÜ HÝZM. MÜDÜRÜ MÜDÜRÜ
MÜDÜRÜ MÜDÜRÜ