Yunit 3

Pagbuhin sang Isa ka Digit nga Numero nga

may Minuend Hasta sa18

Magpapagsik:

May ara 9 ka holin si Ben.

Ginhatag niya ang 4 ka holin sa iya abyan.
Pila na lang ka holin ang nabilin kay Ben?

Siyam ka holin, ginkuhaan sang 4, ang nabilin 5 ka

holin, kuhaa ang 4 ka holin halin sa 9 ka holin
mangin 5.
Mapakita ini pamaagi nga ini, 9 – 4 = 5, mabasa nga
“ 9 buhinan sang 4 magin 5”

Gani, si Ben may ara ka 5 ka holin nga nabilin.

1
 9 – 4 = 5 (Tuhay) Difference

(Buluhinan) (Inugbuhin)
Minuend Subtrahend

Pahibalo nga 5 + 4 = 9 tungod ang

pagdugang (addition) kag pagbuhin (subtraction)
mga inverse operation.

Pagbuhin sang isa ka apid (one digit) nga

numero nga may buluhinan (minuend) hasta 18

Ipakita ang subtraction fact paagi sa pagdrowing

sang mga bagay. Kabiga sila nga grupo (set)
sang mga bagay.

 kuhaa ang mga bagay nga

nagarepresentar nga inugbuhin
(subtrahend) paagi sa pagkurit sang ekis
(X) .
 isipa ang mga bagay nga wala na ekisan .
Amo ini ang sabat. Ginatawag nga
difference.

2
Hilikuton 1

TunIang mga laragway. Pilia ang husto nga number

sentence kag isulat ini sa imo notebook.

1.

a. 7 + 2 = 9 b. 7 - 5 = 2 c. 5+2= 7

2.

a. 9 – 6 = 3 b. 9– 3 = 6 c. 6 + 3 = 9
3. .

a. 12 – 8 = 4 b. 12 - 4 = 8 c. 8 + 4 = 12

4.

a. 16 – 8 = 8 b. 16 – 10 = 6 c. 10 + 6 = 16

5.

a. 18 – 6 = 12 b. 18 – 12 = 6 c. 12 + 6 = 18

3
Hilikuton 2

Isulat ang number sentence sa mga masunod nga

mga grupo sang mga bagay. Isulat ang sakto nga
sabat sa inyo nga notebook.

Halimbawa:

11 - 5 = 6

1.

_______________________

2.

_______________________

3.

_______________________

4
 4.

_______________________

5.

_______________________

Hilukuton 3

Magdrowing sang grupo (set) sang bagay agud

maipakita ang kada subtraction sentence. Isulat
ang sabat sa inyo notebook.

1. 9 - 7 = 

5
 2. 14 – 3 = 

3. 16 – 5 = 

4. 17 – 8 = 

5. 18 – 9 = 

Hilikuton sa Balay

Magdrowing sang maski ano nga grupo (set) sang

mga bagay. Ipakita ang pagbuhin gamit ang mga
ini. Isulat ang subtraction sentence nga magapakita
sini. Isulat ang imo sabat sa notebook.

6
Pagbuhin sang 1 Tubtob 2 ka Digitnga Numero
Hasta sa 99 nga Wala sang Paggrupo

Magpapagsik:

Ang manugbaligya may ara

ka 25 ka pahabok.
Ginbaligya niya ang 12 sini.
Pila ka pahabok ang
nabilin?

Ang palaligban malubad sa lainlain nga pamaagi.

7
Solusyon 1: Paggamit sang Hundred Chart

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
91 92 93 94 95 96 97 98 99 100

1. Pangitaa ang minuend sa hundred chart.

2. Umpisa sa minuend, mag-isip pabalik sang
pareho kadamo nga numero sang subtrahend.
3. Markahan ang mga numero nga naisip. Ang
numero nga wala namarkahan pagkatapos
sang pinaka ulihi nga numero nga namarkahan
amo ang sabat.

Gani, 13 ka pahabok ang nabilin sa manugbaligya.

8
Solusyon 2: Paggamit sang mga Long kag Unit
Maggamit kita sang 2 ka long kag 5
ka unit para mapakita ang 25.
Ekisan naton ang isa ka long kag
ang 2 ka unit para mapakita ang
12, ang numero nga ibuhin sa 25.
Ang isa ka long kag tatlo ka unit
nga wala na ekisan nagapakita
sang 13, nga amo ang sabat.
Gani, 25 – 12 = 13
So, 25 – 12 = 13.
Mapadali naton ang pamaagi sang pagbuhin sang
duh aka digit nga numero halin sa duha ka digit nga
numero nga wala ginagrupo (without regrouping)
pareho sini:
25
- 12
13
 Isulat ang subtrahend sa idalum sang minuend.
Siguraduhon nga ang numero nga ka isa (ones)
arasa pareho nga kolumna kag ang sa kanapulo
(tens) ara man sa pareho nga kolumna.
 Ibuhin ang ones nga digit sang subtrahend halin sa
ones nga digit sang minuend. Isulat ang
difference sa idalum sang linya. Tadlungon ang ini
sa lugar sang ones.
 Sunod nga ibuhin ang tens nga digit sang
subtrahend halin sa tens nga digit sang minuend.
Isulat ang difference sa idalum sang linya.
Tadlungon ini sa lugar sang tens.
9
Hilikuton 1

Gamita ang hundred chart agud mapakita ang

sabat sa masunod nga mga subtraction sentence.
Isulat ini sa imo notebook. Gamita ang imo
kaugalingon nga hundred chart.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
91 92 93 94 95 96 97 98 99 100

1. 26 – 23 = ___________ 6. 77 – 12 = ___________

2. 59 - 35 = ___________ 7. 79 - 55 = ___________

3. 68 – 44 = ___________ 8. 98 – 83 = ___________

4. 75 – 42 = ___________ 9. 96 – 54 = ___________

5. 78 – 46 = ___________ 10. 99 – 47 = ___________

10
Hilikuton 2

Gamita ang mga long kag unit sa pagpakita sang

masunod nga mga subtraction sentence. Isulat ang
imo sabat sa notebook.

1. 26 - 13 = _______

2. 38 - 27 = _______

3. 35 - 22 = _______

4. 48 - 35 = _______

5. 58 - 47 = _______

11
Hilikuton 3

Pangitaa ang difference nga wala na nagagamit

sang long kag unit ukon hundred chart. Isulat ang
sabat sa matinlo nga papel.

1. 25 – 4 = ______ 11. 85 – 63 = _____

2. 28 – 5 = ______ 12. 86 – 55 = _____

3. 39 – 8 = ______ 13. 87 – 32 = ____

4. 48 – 7 = ______ 14. 89 – 63 = _____

5. 48 – 16 = ______ 15. 96 – 54 = _____

6. 56 – 11 = ______ 16. 97 – 45 = ______

7. 66 – 23 = ______ 17. 96 – 67 = ______

8. 75 – 32 = ______ 18. 98 – 73 = ______

9. 73 – 41 = ______ 19. 99 – 57 = ______

10. 76 – 44 = ______ 20. 99 – 82 = ______

12
Hilikuton sa Balay

Basaha sang maayo ang masunod nga mga

palaligban. Isulat ang number sentence kag ang
sabat sini sa imo notebook.

1. Ginbasa ni Mel ang 68 ka pahina sang iya libro.

Si Joel nagbasa man sang 36 ka pahina sang
pareho nga libro. Pila ka pahina ang nabasa ni
Mel nga sobra kaysa sa nabasa ni Joel?

Number Sentence: ___________________

Solusyon:

2. Si Miss Cruz may 68 ka panid sang colored

paper. Ginhatag niya ang 45 ka panid sa iya
mga estudyante para sa ila proyekto. Pila ka
panid sang colored paper ang nabilin sa iya?

Number Sentence: ___________________

Solusyon:

3. May 58 ka holing si Ricky. Ginahatag niya ang

25 sa iya abyan. Pila na lang ka holing ang
nabilin sa iya??

Number Sentence: ___________________

Solusyon:
13
4. May 57 ka dulse si Hana. May 43 ka dulse si
Laarni. Ano kadamo ang dulse ni Hana kaysa
kay Laarni?

Number Sentence: ___________________

Solusyon:

5. Kinahanglan ni Nanay Alice sang 32 ka dosena

sang rosas para sa ila dekorasyon sa simbahan.
Ginhatagan sia sang iya bata sang 21 ka
dosena sang rosas. Pila pa ka dosena ang iya
kinahanglan?

Number Sentence: ___________________

Solusyon:

14
 Pagbuhin sang Numero nga may Paggrupo
Paagi sa Expanded Form

Magpapagsi:

Ang Grade 1-Camia may 28 ka babaye. May 54

tanan ka mga estudyante sa klase. Pila ayhan
ang mga lalaki?

15
Solusyon 1: Paggamit sang mga long kag unit
Sa pagpakita sang 54 gamit ang long kag unit, indi
mo pwede makuha ang 8 ka unit halin sa 4 ka unit.
Gani igrupo naton liwat ang 1 ka long sa 10 ka unit.
Gani may ara na kita nga 4 ka long kag 14 ka unit.

regrou
p

Ang long kag unit nga wala naekisan nagapakita

sang numero sang mga lalaki. Amo ini ang 2 ka long
kag 6 ka unit, ukon 26. Gani, may 26 ka lalaki. Ang
proseso nagapakita sa aton nga ang 54 – 28 = 26.

Apang, ang pamaagi gamit ang long kag unit daw

mabudlay gid, gani maggamit kita sang expanded
form.

Solusyon 2: Paggamit sang Expanded Form

40 14

50 + 4

 20 + 8

20 + 6

Namutikan bala ninyo nga ang 20 + 6 = 26? Gani

may ara 26 ka lalaki sa klase.
16
Sa pagbuhin sang duh aka numero nga may
paggrupo (regrouping) sa expanded form:

1. Ipakita ang minuend kag subtrahend sa

expanded form.
2. Magkuha sang 1 tens halin sa minuend.
3. Igrupo liwat ang 1 tens para mangin 10 ones.
4. Ibuhin ang numero sa ones place. Pagkatapos
sini, ibuhin naman ang numero sa tens place.
5. Idugang ang mga numero para makuha ang
husto nga sabat.

Hilikuton 1

Gamita ang long kag unit para makita ang

difference sang kada isa. Isulat ang sabat sa imo
note book.

1. 25 – 18 = ________

2. 32 – 26 = _______

3. 44- 35 = ________
4. 51 - 37 = ________

5. 67 - 29 = ________

17
Hilikuton 2

Gamita ang expanded form sang numero sa

pagsabat sang mga masunod. Isulat ang sabat sa
imo notebook.

2. 61 - 47 = 

2. 72 - 59 = 

3. 53 - 24 = 

4. 84 - 66 = 
5. 91 - 35 = 

Hilikuton sa Balay

Sabti ang masunod nga mga palaligban gamit ang

lainlain nga pamaagi.

1. May 34 ka kahon sang tsokolate si Ken. Ginhatag

niya ang 16 ka kahon sa iya nanay. Pila ka kahon
sang tsokolate ang nabilin kay Ken?

2. May 46 ka popsicle stick si Minda kag may 29

naman si Maricar. Ano kadamo ang mga popsicle
stick ni Minda kaysa kay Maricar?

18
3. Nanguha si Lito sang 42 ka paho samtang si
Marlyn nanguha man sang 28 ka paho. Ano
kadamo ang paho nga ginkuha ni Lito kaysa kay
Marlyn?

4. Ang libro ni Ruth mat 85 ka pahina. Nabasa na

niya ang 48 ka pahina. Pila pa ka pahina ang iya
balasahon?

5. Nag-order si Ditha sang 90 ka kilo sang arina.

Subong nga aga, 68 ka kilo sang arina ang gindul-
ong sa iya. Pila pa ka kilo sang arina ang inugdul-
ong kay Ditha?

19
Pagbuhin sang 1 tubtob 2 ka Digit nga Numero
Hasta 99 nga may Paggrupo

Magpapagsik:

Ang manugbalut may ara sang 65 kabilog nga

balut. Ginabaligya niya ang 38 kabilog sini.
Pila pa kabilog nga balut ang iya inugbaligya?

20
Solusyon 1: Paggamit sang Diagram

Idrowing ang 65 ka balut. Ekisan ang 38 ka balut.

Gani may 27 ka balut nga wala naekisan. Amo ini
ang kadmuon sang balut nga iya pa inugbaligya.

Solusyon 2: Paggamit sang Long kag Unit

Ipakita ang 65 paagi sa 6 ka long kag 5 ka unit. Sa

pagpakita sang 65 sa long kag unit. Indi pwede
kuhaon ang 8 ka unit halin sa 5 ka unit. Gani, ang isa
ka long bayluhan naton sang 10 ka unit. Ini
magahatag sang kabilugan nga 15 ka unit. Subong,
pwede na naton kuhaon ang 3 ka long kag 8 ka unit
ukon 38.

21
Ang long kag unit nga wala naekisan nagapakita
sang numero sang balut nga inugbaligya pa sang
manugbalut. Amo ini ang 2 ka long kag 7 ka unit nga
ginapakita sa 27. Gani, may 27 pa aka balut nga
inugbaligya.

Solusyon 3: Gamit ang Expanded Form

Mapakita nag 65 kag 38 sa expanded form.

Mangin amo sini:

50 15

60 + 5

- 30 + 8

20 + 7

Natalupangdan ninyo nga ang 20 + 7 = 2. Gani may

27 pa ka balut nga inugbaligya.

22
Solusyon 4: Paggamit sang Algorithm
Natalupangdan ninyo nga ang 3 ka solusyon
mapakita sa pareho nga number sentence.

65 – 38 = 27 51
6
5
 3
8
2
7
Kabilugan:
Sa pagbuhin sang numero sa minuend hasta sa 99
nga may paggrupo, ginasunod naton ang masunod
nga mga pamaagi:

Halimbawa: Pangitaa ang 83  29.

Isulat ang subtraction phrase sa kolumna.
83
- 29

Igrupo ang minuend. 7

8 3 1
- 29

Magbuhin umpisa sa ones place.

7
831
2 9
5 4
Gani, 83 – 29 = 54.

23
Hilikuton 1
Magdrowing sang grupo sang mga bagay nga
nagapakita sang pagbuhin. Isulat ang husto nga
sabat sa imo nga notebook.

1. 22 – 16 = _________
2. 24 – 17 = _________
3. 31 – 18 = _________
4. 33 – 24 = _________
5. 40 – 29 = _________

Hilikuton 2
Pangitaa ang difference gamit ang expanded form.
Himua ini sa imo notebook.
22 53
1.  16 6. 25

35 61
2. 27 7. 49

45 77
3. 18 8. 58

24
 42 83
4. 9.
24 69

52 94
5. 10.
35 56

Hilikuton 3
Pangitaa ang difference gamit ang algorithm. Isulat
ini sa imo notebook.

1. 25 - 19 =  6. 64 - 35 = 

2. 35 - 27 =  7. 76 - 39 = 

3. 43 - 24 =  8. 82 - 65 = 

4. 51 - 23 =  9. 96 - 47 = 

5. 54 - 38 =  10. 98 - 89 = 

25
Hilikuton sa Balay

Sabti ang masunod nga mga palaligban. Ipakita

ang imo pamaagi. Isulat ang sabat sa imo
notebook.

1. Si Rosa may 46 ka stamp sa iya album. Ginhatag

niya ang 29 ka stamp sa iya abyan nga si Anne.
Pila pa ka stamp ang nabilin kay Rosa?

2. Gintagaan ni Lola sang 72 ka biskwit ang iya

bisita. May 38 na lang ka biskwit ang nabilin.
Pila ka biskwit ang nakaon sang mga bisita?

3. May 84 ka mga bata sa Grade I – Rosal.

May 45 ka lalaki. Pila ang babayi?

4. May 65 ka putos nga dulse si Jennifer.

Si Florence may 81 ka putos nga dulse.
Ano kadamo ang dulse ni Florence kaysa kay
Jennifer?

5. Kinahanglan ni Sam magbakal sa 92 ka mga

hamburger para sa iya kaadlawan?
Ang abyan niya nga si Jenia nagpromisa nga
maghatag sang 59 ka mga hamburger.
Pila pa ka mga hamburger ang dapat baklon ni
Sam?

26
Pagbuhin sang 1 ka Digit nga Numero halin sa
Minuends nga tubtob 18 – Pag-isip sa
Panghunahuna Lamang

Magpapagsik:

May 18 ka mga prutas si Ian sa iya bandi.

Ginkuha niya ang 6 halin sa bandi kag ginhatag
niya ini sa iya nga nanay .
Pila na lang ka prutas ang nabilin sa bandi?

27
Solusyon 1: Paggamit sang algorithm

18 8 - 6= 2
- 6 Pagkatapos
12 ibutang
ang1antes 2 kag
basahon nga 12.

Gani, 12 ka prutas ang nabilin sa bandi.

Solusyon 2: Pagbuhin sa kada parte.

18 8–6=2
- 6
10 + 2 = 12

Sa imo isip, ibuhin ang isa ka digit sang

Subtrahend halin sa isa ka digit sang
minuend. Idugang ang difference sa pulo.

Gani, 18 – 6 = 12.
Gani , may 12 ka prutas nga nabilin sa bandi.

28
Solution 3: Pagtulay paagi sa Pulo

18 10 – 6 = 4
- 6 8 + 4 = 12

Mag-isip sa panghunahuna. Kuhaa ang ones

digit sa minuend para mangin 10. Pagkatapos,
ibuhin ang subtrahend halin sa 10. Kag idugang
ang ones digit sang minuend sa difference.

Gani, 18 – 6 = 12.
Gani, 12 ka prutas ang nabilin sa bandi.

29
Hilikuton 1

Buligi ang drayber nga makaabot sa finish line paagi

sa pag-isip sa hunahuna.

Ma-
su-
god
diri

14 – 1 = ___

15 – 3 = ___

16 – 5 = ___

17 – 5 = ___

18 –6 = ___

DUNGKA

30
Hilikuton 2

Buligi ang kuneho nga makaon niya ang tanan nga

carrot paagi sa pagsabat sa mga masunod. Isulat
ang sabat sa imo nga notebook.

13 – 1 = ___

14 – 3 = ___

15 – 2 = ___

16 – 4 = ___

17 – 5 = ___

31
Hilikuton sa Balay

Buligi si Kiko sa pagpamupo sang kahel sa kahoy

paagi sa pagsabat sa mga masunod.

13
15 -2
- 1. .

17
- 4.

19
16 - 7.
- 5.
18
- 6.

32
Pagbuhin sang 1 ka Digit nga Numero halin sa
Minuend nga Tubtob 99 – Pag-isip sa
Hunahuna Lamang

Magpapagsik:
Nagbakal si Maria sang 37 ka kahel sa tinda. Sa
dalan, nasugata niya ang iya abyan.
Gintagaan niya ini sang 6 ka kahel. Pila na lang
ka kahel ang nabilin sa iya?

33
Solusyon 1:
37 37 = 30 + 7 Sa panghunahuna ipakita ang
-6 7-6=1 minuend sa expanded form.
31 Ibuhin ang subtrahend halin sa
gamay nga addend sang
1 + 30 = 31
expanded form.
Idugang ang sabat sa daku nga
addend sang expanded form.
Ang kabilugan amo ang sabat.

Gani , 37 – 6 = 31, 31 ka kahel ang nabilin.

Solusyon 2:
37 37 = 30 + 7 Sa panghunahuna, ipakita ang
-6 30 – 10 = 20 minuend sa expanded form.
31 Pagkatapos kuhaa ang 10 halin
sa daku nga addend sang
10 – 6 = 4
expanded form.
4 + 7 = 11 Ibuhin ang subtrahend halin sa
10. Idugang ang sabat sa
11 + 20 = 31 gamay nga addend sang
expanded form. Sa katapusan,
idugang ang sabat sa numero
nga nakuha sang ang 10
ginbuhin halin sa daku nga
addend. Ang kabilugan amo
ang sabat.

37 – 6 = 31, 31 ka kahel ang nabilin.

34
Hilikuton 1

Buligi si Toto nga makalab-ot sa ibabaw. Isipa ang

sabat sa panghunahuna lamang.

98 – 8 = ___

79 – 7 = ___

68 – 5 = ___

59 – 6 = ___

47 – 4 = ___

36 – 3 = ___

24 – 2 = ___

35
Hilikuton 2

Buligi si Inday sa pagkuha sang mga bulak paagi sa

pag-isip sa panghunahuna.

36 – 3 = ___

27 – 6 = ___

59 – 6 = ___

48 – 5 = ___
68 – 5 = ___

83 – 2 = ___ 99 – 7 = ___

36
Hilikuton sa Balay

Ano ang imo obrahon kon magbuhin ka sang

numero?
Sabti ang mga masunod. Isulat ang letra nga makita
sa kada bintana nga nagasantu sa imo sabat. Isulat
ang sabat sa imo notebook.

A E A

29 – 3 = 37 – 5 = 39 – 6 =
___ ___ ___

E K

45 – 4 = 56 – 2 =
___ ___

T w Y

77 – 6 = 89 – 9 = 98 – 7 =
___ ___ ___

80 41 71 26 54 32 33 80 27 91
37
Paglubadsang mga Palaligban sa Subtraction

Magpapagsik:

May patubas nga 37 ka kamatis si Elvira.

Ginsulod niya ang 16 sa bandi.
Pila ka kamatis ang wala sa sulod sang bandi?

38
Solusyon 1: Paggamit sang Drowing

Idrowing ang 37 ka kamatis kag butangan sang ekis

ang 16.

Ang numero sang kamatis nga wala nabutangan

sang ekis 21. Gani may 21 ka kamatis nga wala sa
bandi.

Solusyon 2 gamit ang subtraction algorithm

Una nga ibuhin ang ones digit

kag isulat ang sabat tadlong
sang linya sa idalum. Sunod nga
37 ibuhin ang tens digit kag isulat
- 16 ang sabat tadlong man sang
21 linya.

Gani, may 21 ka kamatis sa bandi.

39
Solusyon 3: Paggamit sang expanded form

30 + 30 – 10 = 20
7 7– 6=1
 10 + 20 + 1 = 21
6

Gani, 21 ka kamatis ang wala sa bandi.

Tandaan: Sa paglubad sang palaligban ginasunod

naton ang masunod nga mga pamaagi:

Tikang 1: Basaha kag intindiha ang palaligban.

Tandai ang mga ginhatag nga impormasyon kag
kon ano ang ginapamangkot.

Tikang 2: Magplano sang imo solusyon.

Magpanumdom sang pamaagi kung paano mo ini
malubad. Pwede ka maggamit sang drowing,
pagsulat sang number sentence, pag-arte ukon
maggamit sang iban pa nga pamaagi.

Tikang 3: Sundon ang plano. Ipakita ang solusyon

agud malubad ang palaligban.

Tikang 4: Pamatud-an ang sabat. Sa pagpamatuod

sang sabat usisaon kon husto bala ini kag mahapos
mahangpan.

40
Hilikuton 1
Lubara ang mga masunod sa lainlain nga pamaagi.
Isulat ang solusyon sa imo nga notebook.

1. May 45 ka kandila si Riza. Si Ruth may 24 ka

kandila. Ano kadamo ang kandila ni Riza kay
Ruth?

2. Nagbakal si Nanay sang 42 ka itlog. Pagkatapos

niya luto sang cookies, may 13 pa siya ka itlog
nga nabilin. Pila ka itlog ang nagamit ni Nanay
sa pagluto sang mga cookies?

3. Nakaginansya si Leah sang Php 55 sa

pagbaligya niya sang pandesal sa isa ka
semana. Gusto niya magbakal sang set sang
nagakalainlain nga lapis nga nagabili sang
Php 64. Pila pa ang kinahanglan niya para
mabakal ang sets ang lapis?

4. Naglakat si Rowena sa tinda kag nagbakal sang

75 ka bilog nga mga popsicle stick para sa iya
project sa eskwelahan. Sang iya gin-isip ang
mga popsicle stick nakit-an niya nga 23 sini ang
utod. Pila ka lipak ang wala nautod?

41
Hilikuton sa Balay

Lubara ang mga masunod sa lainlain nga pamaagi.

Isulat ang solusyon sa imo nga notebook.

1. May dala si Rebecca nga 26 ka kahel sa ila

pagpauli sa ila balay. May dala man si Tino
nga 67 ka kahel. Gintingob nila ang ila mga
kahel kag ginhatag ang 28 sini sa ila nanay.
Pila na lang ka kahel ang nabilin sa ila?

2. May Php 25 si Kris. Gusto niya magbakal sang

bag-o nga bulutangan sang iya lapis nga tag
Php 98. Gintagaan sang iya nanay sang Php
30 kag ginhambalan nga mangayo man sa
iya tatay. Pila ang kinahanglan niya nga
pangayuon sa iya tatay para makabakal sia
sang bag-o nga bulutangan sang lapis?

42
 Katunga sang Bilog

Magpapagsik:

Si Karen may isa ka

kwadrado nga papel.
Gusto niya nga tagaan
si Carlo sang tunga sini.
Kung ikaw si Karen
paano mo tungaon ini?

Isa ka bilog katunga ½

Isa ka bilog katunga ½

Isa ka bilog katunga ½

Isa ka

43
Hilikuton 1
Bilugi ang kurte nga nagapakita sang katunga sang
bilog. Isulat ang ½ sa ulihi nga kolumna. Isulat ang
tama nga sabat sa imo nga notebook.

½
Isa ka bilog

Isa ka bilog

Isa ka
bilog

Isa ka bilog

Isa ka bilog

44
Hilikuton 2

Duagi ang parte nga nagapakita sang ukon

katunga. Himua ini sa imo nga notebook.

45
Hilikuton 3

Kumpletuha ang parte nga nagapakita sang isa ka

bilog. Himua ini sa imo nga notebook.

46
Hilikuton sa Balay

May isa ka baso sang ilimnon si Luisa.

Ginbubo niya ini sa duha ka baso.
Gusto niya nga ang kada baso may sang ilimnon.
Idrowing ang kadamuon sang kada baso.

47
 Ikap-at nga bahin sang Bilog

Magpapagsik:
Sa idalum may isa ka bilog nga papel.

Ang isa ka bilog nga papel, tungaon naton sa

nagkalainlain nga pamaagi para mapakita ang
apat ka parte nga may pareho sang kadakuon.
Ang kada parte sang bilog nga papel ginatawag
nga one fourth, o ikap-at nga bahin nga may
simbolo nga

1 1
4 4
ikap-at nga
1 1 bahin
4 4

1 1 1 1 ikap-at nga
4 4 4 4
bahin

48
 1
4 1
1
4
ikap-at nga
4 1
4 bahin

ikap-at nga
bahin

ikap-at nga
bahin

49
Hilikuton 1

Butangi sang kon ang naituman (shaded) nga

parte nagapakita sang ikap-at nga bahin o one-
fourth. Isulat ang sabat sa imo nga papel.

1. 5.

2. 6.

3. 7.

4. 8.

50
Hilikuton 2

Ikap-at nga bahin sang kabilugan ang nadula.

Kumpletuha ang1 ka bilog paagisa pagpangita
sang nabilin nga parte sa iya nga ikap-at nga bahin
o one-fourth.

Ang Nabilin nga Parte Ikap–at nga bahin sang 1

sang Bilog ka bilog

51
Hilikuton 3
1
Isulat ang sa naituman nga parte kung nagapakita
4
ini sang ikap-at nga bahin sang bilog. Kon wala,
butangi sang X. Nasabtan na ang una para sa inyo.

1. 5.

1
4

2. 6.

3. 7.

52
4. 8.

Hilikuton sa Balay

Ginapakita sa idalum ang ikap-at nga bahin sang isa

ka bilog. Idrowing sa nagakalain lain nga pamaagi.

1.

2.

3.

53
 Katunga sang Isa ka Grupo

Magpapagsik:

May ara sang 6 ka yoyo si Nora. Gusto niya nga

ihatag ang katunga sini sa iya nga utod. Pila ka
yoyo ang dapat niya ihatag sa iya nga utod?

Ang 6 ka yoyo ni Nora.

54
Solusyon 1: Pag-arte ( Acting Out)

3 ka yoyo

Nora

3 ka yoyo

sang 6 amo ang 3.

Ginhatag ni Nora ang 3 ka yoyo sa iya utod.

55
Solusyon 2: Paggamit sang Laragway

Magdrowing sang 6 ka yoyo. Markahi ang kada

drowing nga naga buslan ay ang tanda nga cross
kag “tsek”. Ang tanan nga yoyo nga may cross kay
Nora samtang ang may “tsek” sa iya utod. Isipa ang
may cross, ihatag ini kay Nora. Isipa man ang may
“tsek” kag ihatag ini sa utod ni Nora. Pareho sila nga
may tag 3 ka yoyo. Gani ang utod ni Nora
makakuha sang 3 ka yoyo.

Nora utod Nora utod Nora utod

Padugang:

Ginhatagan Ni Nora sang 3 ka yoyo ang iya utod.

Kung ini sang tanan nga yoyo, pila gid ang
tanan nga yoyo ni Nora.

56
Posible nga solusyon:

sang isa ka grupo sang isa ka grupo

Tanan nga yoyo ni Nora

May ara 6 ka yoyo si Nora antes niya ginhatag ang

katunga sa iya utod.

57
Hilikuton 1
Isulat sa imo notebook ang numero nga nagapakita
sang katunga ( ) sang kada grupo.

1.

2.

3.

4.

5.

58
Hilikuton 2

Tunga-a ang grupo sang mga butang sa pareho

nga kadamuon. Butangi sang linya ang katung-
anan. Pila ka butang may ara sa kada grupo? Bilugi
ang numero nga nagapakita sini.

1. 1 2 4

2. 5 6 10

3. 12 8 6

4. 8 4 1

5. 6 7 14

59
Hilikuton 3

Idrowing ang katunga sang grupo. Isulod inisa bilog

sa tuo nga bahin. Himua ini sa imo notebook.

1.

2.

3.

4.

60
Hilikuton 4
Sabti ang mga masunod nga pamangkot. Isulat ang
letra sang husto nga sabat sa imo notebook.
1. Ang 2 ka munyika nagapakita sang sang grupo
sang mga munyika.

Diin sini ang nagapakita sang grupo sang mga

munyika?

A B c

2. Ang mga bola nga ini sang isa ka grupo.

Sa diin nga grupo ini naghalin?

A B c

61
3. Ang 3 ka trianggulo nagapakita sang sang
grupo sang mga trianggulo.

Diin sini ang nagapakita sang grupo sang mga

trianggulo?

A B c
Hilikuton sa Balay

1. Si Popoy may daku nga botilya sang holing.

Gusto niya ibutang ang mga holin sa duha ka
magagmay nga mga botilya nga may pareho
sang kadakuon.
Idrowing ang mga holin sa kada botilya.

62
2. Ang 6 ka lapis nagapakita sang sang grupo
sang mga lapis. Kumpletuha ang grupo paagi
sa pagdrowing sini.

63
 Ikap-at nga Bahin sang Grupo

Magpapagsik:
Isa ka kahon sang hopia ang dala ni Tatay para sa
iya nga kabataan. Kon ang kahon may 8 ka hopia
kag tungaon niya ini sa 4 niya ka bata, tagpila ka
hopia ang makuha sang kada bata ni Tatay?

64
Solusyon 1: Pag-arte (Acting Out)

Bata 1

Bata 2

Bata 3

Bata 4

Ang kada bata may ara 2 ka bilog nga hopia halin

sa ila tatay.

Solusyon 2: Paggamit sang counter

a. Maghimo sang 4 ka grupo. Tagaan ang kada

grupo sang isa ka counter para sa una nga hugna
(round). Tagaan liwat ang kada grupo sang isa ka
counter para sa ikaduha nga hugna.
st st nd
1 round nd
2 round 1 round 2 round

Bata 1 Bata 2

st st nd
1 round nd 1 round 2 round
2 round

Bata 4
Bata 3

65
 Ang kada bata makakuha sang tag-2 ka bilog
nga hopia halin sa ila tatay.
b. Maghimo sang 4 ka grupo. Tagai dungan ang
kada grupo sang 2 ka counter. Gani ang kada
grupo makabaton sang 2 ka hopia halin sa ila
tatay.

Bata 1 Bata Bata 3 Bata

2 4

Ang kada bata makabaton sang 2 ka bilog nga

hopia halin sa ila tatay.
Tandai nga ang 2 ka bilog nga hopia nga makuha
sang kada bata nagapakita sang sang 8 ka hopia
nga dala sang ila tatay.

Tandaan:
Sa pagkilala sang sang grupo sang mga
bagay, ginatunga ang mga bagay sa 4 ka
parte nga may pareho nga numero. Ang mga
bagay sa kada grupo amo ang nagapakita
sang o ikap-at nga bahin sang grupo.

Padugang:
Ibutang naton, nga ang nahibaluan lang naton ang
sang grupo sang bagay. Paano naton mahibal-
an ang grupo kung diin naghalin ang mga bagay?

66
 Ang kada bata ni Tatay nakakuha sang 2 ka bilog
nga hopia halin sa iya. Kung ini ikap-at nga bahin
sang kabilugan nga numero sang hopia nga dala
ni Tatay, pila ka hopia ang dala ni Tatay?

Posible nga mga Solusyon:

A.:
Bata1 Bata2 Bata 3 Bata 4

Kabilugan nga Numero sang hopia

B.

2+2=4
4+2=6
6+2=8

May dala si Tatay nga 8 ka bilog nga hopia.

67
Panumdumon:

Ang paghatag sang grupo sang mga bagay

sa ikap-at nga bahin o sang grupo (set).
Para Makita ang grupo kung sa diin ini naghalin:
a. Maghimo sang 3 ka grupo nga may pareho
nga numero. Tinguba ang mga bagay halin
sa apat ka grupo. Amo ini ang grupo kon sa
diin naghalin 1ang o ikap-at nga bahin sang
grupo. 4

ukon:

b. Isipa ang mga bagay sa kada grupo.

Gamita ang numero nga ini bilang addend
sing 4 ka beses kag kuhaa ang sabat. Ang
sabat nagapakita sang mga bagay sa grupo
1
kon diin naghalin ang o ikap-at nga bahin .
4

68
Hilikuton 1
Diin sini ang nagapakita sang sang mga bagay sa
kada grupo. Pilia ang letra sang imo sabat kag isulat
ini sa imo nga notebook.

1. Grupo:

A B C

2. Grupo:

A B C

69
3. Grupo:

A B C

4. Grupo:

A B C

70
Hilikuton 2
Duagi ang ikap-at nga bahin sang kada grupo.
Himua ini sa imo nga notebook.

1.

2.

3.

4.

5.

71
Hilikuton 3
Bahina ang mga bagay sa apat ka grupo nga may
pareho sang kadamuon. Butangi ini sang linya. Isulat
sa blangko ang numero sang mga bagay sa kada
grupo. Ginsabtan na ang nahauna para sa inyo.
Himua ini sa imo nga notebook.

1. Numero sang mga bagay sa kada grupo: __1__

2. Numero sang mga bagay sa kada grupo: _____

3. Numero sang mga bagay sa kada grupo:______

72
4. Numero sang mga bagay sa kada grupo: ____

5. Numero sang mga bagay sa kada grupo: ______

Hilikuton 4
Magdrowing sa imo notebook sang tama nga
inugdugang nga mga bagay agud makumpleto
ang kada grupo.

1. Ang 2 ka holin naga pakita sang ikap-at nga

bahin sang holin.

2. Ang 3 ka trianggulo nagapakita sang ikap-at nga

bahin sang grupo sang mga trianggulo.

73
3. Ang 4 ka rektanggulo nagapakita sang ikap-at
nga bahin sang grupo sang mga rektanggulo.

Hilikuton sa Balay

A. Idrowing ang sang kada grupo sang bagay sa

blangko kag sabti ang mga pamangkot.

1.
Ano ang ¼ sang 12?

2.

Ano ang ¼ sang 20?

74
 3.

Ano ang ¼ sang 24?

B. Ang 5 kapaho nagapakita sang ikap-at nga bahin

sang grupo sang mga paho. Idrowing sa sulod
sang bilog ang husto nga numero sang
inugdugang nga paho agud makumpleto ang
grupo.

C. Ang 6 ka itlog amo ang ikap-at nga bahin sang

grupo sang mga itlog. Pila pa ka itlog ang
kinahanglan para makumpleto ang grupo?
Ipakita ang solusyon.

75
 Mga Kurte sa mga Bagay

Magpapagsik:

Bilog Trianggulo

Ang bilog wala sang Ang triangulo may 3 ka

pamusod kag kilid. pamusod kag 3ka kilid.

Rektanggulo Kwadrado

Ang rektanggulo may Ang kwadrado may 4 ka

4 ka pamusod kag 4 pamusod kag 4 ka kilid.
ka kilid. Ang kapihak May pareho nga
sang kada kilid may kalabaon ang kada kilid.
parehonga kalabaon.

76
Hilikuton 1

Bilugi ang kurte nga mahimo.

77
Hilikuton 2
Guntinga ang mga nagakalainlain nga kurte. Igrupo
sila base sa imo nagustuhan. Ipapilit ang imo nga
obrasa isa ka matinlo nga papel.

Ipapilitdiri.
78
Hilikuton sa Balay

Mangita sang mga bagay sa inyo panimalay nga

may kurte nga kwadrado, rektanggulo, bilog kag
trianggulo. Idrowing ang mga bagay nga ini kag
duagi ang ila mga kurte sa isa ka bilog nga papel.

79
 Pagdrowing sang mga Kurte

Magpapagsik:

Ang kwadrado may ara

sang
 4 ka kilid nga tadlong
kwadrado
kag tulupong
 4 ka pamusod

Ang rektanggulo may

ara sang

 4 ka kilid nga tadlong

rektanggulo
kag may ara o wala
nagatupong nga
kalabaon
 4 ka pamusod

Ang trianggulo may ara

sang
trianggulo
 3 ka tadlong nga kilid
 3 ka pamusod
Ang bilog

bilog  wala sang kilid

 wala sang pamusod

80
Hilikuton 1
Sulita ang kurte paagi sa pagsunod sang mga
malip-ot nga kurit. Isulat ini sang manunudlo sa
matinlo nga papel.

kwadrado

rektanggulo

trianggulo

81
 bilog

Hilikuton 2

Idrowing ang kurte. Himua ini sa imo notebook.

trianggulo rektanggulo

kwadrado bilog

Hilikuton 3
Idrowing ang masunod nga kurte saulihi nga kolumna
sa imo notebook.

82
Hilikuton sa Balay

Magdrowing o maghimo sang inyo disenyo nga

nagagamit sang kwadrado, rektanggulo, bilog kag
trianggulo sa imo notebook. Pagkatapos, duagi ini.

83
 Three-Dimensional Objects

Magpapagsik:

Ang rektanggulo nga

rektanggulo kahon may 6 ka
nga kahon rektanggulo nga
atubang (face).

Ang kwadrado nga

kuwadro kahon ukon cube may 6
nga kahon ka kwadrado nga
atubang (face).

Ang cylindrical nga

cylindrical latamay 2 ka pabilog
nga lata nga atubang (face) kag
1ka ibabaw (surface).

Ang apa may 1 ka

pabilog nga atubang
apa
kag (face) 1 ka ibabaw
(surface).

Ang bola may ara sang

bola
1ka ibabaw (surface).

84
Hilikuton 1
Kilalaha kung paano gingrupo ang mga bagay.
Ginsabtan na ang una para sa inyo. Sabti ini sa imo
notebook.
1
Korte sang
atubang

Numero sang
atubang
2.
Duagi ang

Materyal

3.
Kalabaon

Kurte

4.
Duag

Kadakuon

85
Hilikuton 2
Sa diin sini nga grupo sang mga bagay ang
magkaupod ?
Ibutang ang grupo paagi sapana. Nasabtan na ang
una para sa inyo.

1.

A B

2.

A B

3.

A B

86
Hilikuton 3
Sulita ang mga laragway sa ikaduha nga kolumna.
Idrowing ini sa ikatlo kag isulat ang ngalan sa
ikaapat nga kolumna. (Himuon ini sang manunudlo
sa matinlo nga papel kag pasabtan sa mga
estudyante).

Hilikuton sa Balay
Mangita sang mga gamit sa balay nga kaangay
sang kurte sang rektanggulo nga kahon, cylindrical
nga lata, apa kag bola. Idrowing ini sa imo nga
notebook.

87
 Pagporma sang Solid Figures

Magpapagsik:

Kon pagatupion kag tabuon ang kada punta

makaporma ka sang mga bagay nga masunod.

88
Hilikuton 1

Guntinga ang net para makahimo sang rektanggulo

nga kahon. (Worksheet nga inugpa-photocopy sang
manunudlo).

89
Guntinga ang net kag maghimo sang cylindrical
nga kahon.

90
Guntinga ang net kag maghimo ka sang cube.

91
Guntinga ang net kag maghimo sang apa.

92
Hilikuton 2

Ano nga parte sang net ang nadula? Idrowing sa

imo notebook ang nadula nga parte para
makumpleto ini .

93
Hilikuton sa Balay

1. Makita sa idalum ang net sang cube.

Ang duha ka net nga makita sa idalum, matawag

man bala nga net sang cube? Ipaathag ang imo
sabat.

2. Mangita sang rektanggulo nga kahon, cube,

cylindrical nga kahon o kalo nga kurte apa.

Maghimo sang kopya sang net sini. Guntinga kag

iporma nga isa ka bagay. Ikumpara ini sa nauna
nga mga ginhimo.

94
 Number and Attribute Patterns

Magpapagsik:

Nakakadto ka na bala sa birthday party? Ano nga

mga butang ang nakita mo sa birthday party?

Tan-awa ang mga komikero nga ini.

1. Ano nga mga duag ang imo nakita?

2. Ano nga mga kurte ang imo nakita?
3. Ano nga mga kurte ang nagasulit?
4. Ano nga mga duag ang nagasulit?

Tan-awa ang mga letrato nga ini.

95
Ano nga mga butang ang imo nakita?

1. Ano nga mga duag ang imo nakita?

2. Nakita mo bala sa mga butang nga ini

ang mga repeating patterns?

Pagtukib sang mga Simple Pattern

Panilagi ang masunod nga pattern halin sa wala

patuo. Ano ang nagbag-o? Ano ang pareho
gihapon? Ano ang sunod?

1.

2.

3.

4. 2 4 6 8 10 12

5.

96
Panumdumon

Ang pattern isa ka butang nga nagasulit sa

mahusayon nga giho. Pwede ini nga ginsulit nga
kurte, duag, direksyon, o numero.

Hilkuton 1

Sa diin nga dagway sa tuo ang may pareho nga

pattern sang dagway sa wala? Kopyaha ang sabat
sa imo papel.

97
Hilikuton 2

Pili-a kag idrowing sa imo papel ang butang nga

makakumpleto sang pattern. Duagi ini.

Halimbawa:

98
Hilikuton 3

Idrowing sa imo papel kag duagi kon ano ang sunod

sa pattern. Pili-a kon paano nagabag-o ang pattern.

Halimbawa:

Nagabag-o sa KURTE DUAG KADAKUON

1.
Nagabag-o sa KURTE / DUAG / KADAKUON

2.
Nagabag-o sa KURTE / DUAG / KADAKUON

3.
Nagabag-o sa KURTE / DUAG/ KADAKUON

4.
Nagabag-o sa KURTE / DUAG / KADAKUON

5.
Nagabag-o sa KURTE / DUAG / KADAKUON

6.
Nagabag-o sa KURTE / DUAG / KADAKUON

99
Hilikuton 4

Isulat sa imo papel ang sunod nga numero suno sa

pattern.

Halimbawa: 1 1 2 2 3 3 4 4
4

1. 1 3 5 7 9 11 13

2. 5 10 15 20 25 30 35

3. 5 6 5 6 5 6 5

4. 1 1 1 2 2 2 3

5. 3 6 9 12 15 18 21

6. 1 5 9 13 17 21 25

7. 2 5 8 11 14 17 20

8. 10 20 30 40 50 60 70

9. 2 6 10 14 18 22 26

10. 1 6 11 16 21 26 31

100
Hilikuton sa Balay

1. Maghimo sang mga pattern gamit ang mga cut-

out nga ini.

Halimbawa:

2. Maghanda sang pattern nga mangin disenyo sa

kilid sang bulletin board sa hulot-klasehan.

101
 Yunit 4
Paggamit sang Kalendaryo – Mga Adlaw sa Isa
ka Semana

Magpapagsik:
Gusto ni Nico mag-upod sa camping activity buas.
Ginhimos niya ang iya bag kag mga galamiton sa
camping kahapon.

Kon Biyernes subong,

a. Ano nga adlaw niya ginhimos ang iya bag kag
ang mga galamiton sa camping?
b. Ano nga adlaw sia malakat para mag camping?

102
Solusyon1 – Paagi sa Paglista

Paglista sang mga adlaw: Domingo, Lunes, Martes,

Miyerkules, Huwebes, Biyernes, Sabado. Makita
naton nga ang Huwebes antes sang Biyernes, kag
ang Sabadopagkatapos sang Biyernes. Gani, si Nico
naghimos sang iya mga gamit sang Huwebes, kag
magalakat sia sa camping trip sa Sabado.

Solusyon 2 – Paggamit sang Kalendaryo

Sa paggamit sang kalendaryo, makita naton nga
ang Huwebes antes sang Biyernes kag ang Sabado
pagkatapos sang Biyernes. Gani, si Nico
nagpanghimos sang Huwebes kag magalakat sia sa
camping trip sa Sabado.

Tandaan:
 May pito ka adlaw sa isa ka semana.

 May husto nga pagpasunod ang mga adlaw:

Domingo, Lunes, Martes, Miyerkules, Huwebes,
Biyernes, Sabado.

 Ang una nga adlaw sang semana amo ang

Domingo kag ang ikapito nga adlaw amo ang
Sabado.

103
Hilikuton 1
Iangot sang linya adlaw sa nagakaigo nga numero.
Isulat ang ngalan sang adlaw sa linya.

Huwebes 1st Domingo____

Martes 2nd

Lunes 3rd

Miyerkules 4th

Biyernes 5th

Domingo 6th

Sabado 7th

104
Hilikuton 2

Bilugi ang husto nga sabat.

1. Ano nga adlaw

ang masunod Miyerkules Huwebes Biyernes
sa Martes?
2. Ano nga adlaw
ang antes sang Martes Miyerkules Huwebes
Miyerkules?
3. Ano nga adlaw
ang natung-an
Dominggo Lunes Martes
sangLunes kag
Miyerkules
4. Ano nga adlaw
ang natung-
ansang Lunes Miyerkules Biyernes
Huwebes kag
Sabado?
5. Ano nga
adlaw ang
Martes Huwebes Biyernes
antes sang
Sabado?
6. Ano ang
ikaduha nga
Lunes Martes Miyerkules
adlaw sang
semana?
7. Ano nga adlaw
ang antes sang Miyerkules Huwebes Biyernes
Biyernes?
8. Ano ang
ikaapat nga
Martes Miyerkules Huwebes
adlaw sang
semana?
9. Miyerkules
subong, ano
ang ikaduha Huwebes Biyernes Sabado
nga adlaw
halin subong?
10. Kon Huwebes
Lunes Martes Miyerkules
subong, ano

105
 nga adlaw
angantes
kahapon?

Hilikuton sa Balay
Mabisita si Anna sa iya Lola sa sulod sang duha ka
adlaw. Ginhimos niya ang iya mga gamit kahapon.
Malakat sia isa ka adlaw pagkatapos buas.

Kon Martes subong,

1. Ano nga adlaw ginhimos ni Anna ang iya mga

gamit?
_____________________________________

2. Ano nga adlaw sia mabisita sa iya Lola?

_____________________________________

3. Ano nga mga inadlaw niya makaupod ang iya

lola?
_____________________________________

4. Ano nga adlaw sia mabalik sa ila?

_____________________________________

106
 Paggamit sang Kalendaryo – Mga Bulan
sa Isa Ka Tuig

Magpapagsik:
Wala madayon ang camping activity ni Nico tungod
sa bagyo.
Pagapadayunon ini sa sunod nga bulan.
Kon Agosto subong, ano nga bulan sia malakat para
sa camping activity?

107
Solusyon1

Nahibaluan ko nga ang Setyembre masunod sa

Agosto, gani si Nico maupod sa camping activity sa
Setyembre.

Solusyon 2
Ginlista ko ang tanan nga bulan: Enero, Pebrero,
Marso, Abril, Mayo, Hunyo, Hulyo, Agosto,
Setyembre, Oktubre, Nobyembre, Disyembre.
Agosto bag-o ang Setyembre, gani si Nico malakat
sa camping activity sa Setyembre.

Panumdumon ang mga ini:

 May dose ka bulan sa isa ka tuig.

 Mga bulan nga : Enero, Pebrero, Marso, Abril,
Mayo, Hunyo, Hulyo, Agosto, Setyembre,
Oktubre, Nobyembre, Disyembre.
 Enero ang una nga bulan kag Disyembre ang
ikadose nga bulan.
 Indi pareho ang numero sang mga inadlaw
sang mga bulan. May mga bulan nga 28, 30
kag 31 ang adlaw.

108
Hilikuton 1

Iangot sang linya ang bulan sanagakaigo nga

numero. Isulat ang ngalan sang bulan sa linya.

Agosto 1st Enero

Enero 2nd

Setyembre 3rd

Hulyo 4th

Nobyembre 5th

Abril 6th

Pebrero 7th

Marso 8th

Hunyo 9th

Oktubre 10th

Disyembre 11th

Mayo 12th

109
Hilikuton 2

Isulat ang husto nga bulan sa linya.

1. Enero, , Marso

2. , Hulyo, Agosto

3. Marso, Abril,

4. Agosto, , Oktubre

5. , Nobyembre, Disyembre

6. , Marso,

7. Abril, Mayo,

8. , Agosto, Setyembre

9. , , Hunyo

10. Hunyo, Hulyo,

110
Hilikuton sa Balay
Sa una nga semana sang masunod nga bulan ang
kaadlawan ni Karen.
Nagaplano sianga hiwaton ang iya kaadlawan
subong nga bulan.
Kon Nobyembre ang iya kaadlawan, ano nga bulan
ini hiwaton?

1. Ngaa ayhan nagplano sia nga hiwaton ang iya

kaadlawan antes sa natalana nga bulan sini?

2. Sin-o ang bata nga babaye sa palaligban?

3. Ano ang ginaplano niya nga himuon?

4. Ano nga bulan ang iya kaadlawan?

5. Sa ano nga bulan niya ginaplano nga hiwaton

ang iya kaadlawan?

111
 Paggamit sang Kalendaryo – Mga Petsa
sang Bulan

Magpapagsik:
Sa Setyembre 14 ang kaadlawan ni
Abby.
Nagaplano ang iya mga ginikanan nga
hiwaton ini sa restaurant sa adlaw sang
iya kaadlawan.
Kon ang Setyembre 10 Lunes, sa ano
nga adlaw hiwaton ang kaadlawan ni
Abby?

Solusyon 1 – Paagi sa Paglista

Ang mga adlaw kag petsa mahimo nga ilista pareho
sini.
Setyembre 10 Lunes
Setyember 11 Martes
Setyember 12 Miyerkules
Setyember 13 Huwebes
Setyember 14 Biyernes

Gani, Biyernes nga adlaw ang Setyember 14. Si

Abby magahiwat sang iya kaadlawan sa Biyernes.

112
Solusyon 2 – paagi sa Pagbuhin
Sa Lunes, Setyembre 10 pagahiwaton ang iya
kaadlawan sa Setyembre 14. Mabuhin ako sang 10
sa 14 kag ini mangin 4. Gani, ang Septyembre 14
apat pa ka adlaw pagkatapos sang Lunes. Ilista
naton apat pa ka adlaw: Martes, Miyerkules,
Huwebes, kag Biyernes. Gani, Biyernes nga adlaw
ang Septyembre 14. Pagahiwaton ang kaadlawan ni
Abby sa Biyernes.

Solusyon 3 – paagi sa Paggamit sang Kalendaryo

Gamit ang kalendaryo, ginpangita ko ang
Septyembre kag ang numero 14. Nakita ko ini sa
kolumna sang Biyernes. Gani ang Setyembre 14
Biyernes nga adlaw. Si Abby magahiwat sang iya
kaadlawan sa Biyernes.

Tandaan:
 Para mabulobanta ang adlaw sang ginhatag nga
petsa,
o pangitaa ang bulan
o pangitaa ang petsa
o pangitaa ang adlaw sa pareho nga kolumna
kon sa diin makita ang ginhatag nga petsa
o para mabulobanta ang ginhatag nga petsa
sang adlaw sa sina nga bulan
o pangitaa ang bulan
o pangitaa ang adlaw
o pangitaa ang petsasa pareho nga kolumna
kon sa diin makita ang ginhatag nga adlaw
113
Hilikuton 1
Gamita ang kalendaryo sa pagsabat sa table sa
idalum.

Marso
Domingo Lunes Martes Miyerkules Huwebes Biyernes Sabado

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30 Tanda:

Bilugi ang husto nga petsa sang ginhatag nga

adlaw.

Martes Marso 3 Marso 12 Marso 27

Lunes Marso 4 Marso 23 Marso 14
Biyernes Marso 11 Marso 16 Marso 20
Miyerkules Marso 2 Marso 11 Marso 30
Dominggo Marso 8 Marso 14 Marso 28
Huwebes Marso 1 Marso 19 Marso 24

114
Hilikuton 2
Gamita ang kalendaryo paramahambal ang adlaw
sang kada petsa. Ang nahauna gin-obra na para sa
imo. Isulat ang sabat sa imo nga notebook.

ENERO
Domingo Lunes Martes Miyerkules Huwebes Biyernes Sabado

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30 31 Tanda:

Enero 11 Biyernes
Enero 31
Enero 7
Enero 21
Enero 15
Enero 28

115
Hilikuton sa Balay

Hibalu-a ang kaadlawan sang imo lima ka

kaeskwela. Tukiba kon ano nga adlaw ang ila
kaadlawan subong nga tuig. Isulat ang sabat sa
matinlo nga papel.

Petsa sang Adlaw sa

Ngalan
Kaadlawan Semana

Abby Septyembre 14 Biyernes

116
 Paggamit sang Relo – Pagsugid kag Pagsulat
sang Oras o Takna

Magpapagsik:
Pagsugid sang takna paagi sa oras

Palaligban:
Malakat si Pamela sa eskwelahan isa ka
oras halin subong.
Kon ang oras alas sais (6:00) sang aga,
Ano oras sia malakat paeskwelahan?

Solusyon 1
Ala 6 sa aga . Malakat si Pamela isa ka
oras halin subong. Gani madugang ako
sang1 sa 6. Si Pamela malakat pa eskwelahan sa
oras nga alas siete (7:00) sa aga.

Solusyon 2
Base sa oras, ang alas siete (7:00)antes sang alas sais
(6:00). Gani si Pamela mapaeskwelahan sa alas siete
(7:00) sang aga.

Pwede man ini malubad paagi sa pagpatiyog sang

kamot sang relo. Ibutang ang kamot sa alas sais
(6:00). Patiyuga ang kamot para sa minute tubtob
makabalik sa 12. Nagapakita ini nga 1 ka oras ang
nagligad sa alas sais (6:00). Gani si Pamela mapa
eskwelahan sa alas siete (7:00) sang aga.

117
Tandaan:

 Kalabanan sa mga relo may tatlo ka kamot: oras,

minuto, kag segundo. Ang malip-ot nga kamot
para sa oras, ang malaba nga kamot para sa
minute kag segundo.

 May numero ang relo halin sa 1 tubtob 12.

 Clockwise ang pagtiyog sang relo. Kon ang

kamot para sa minute nagtiyog halin 12 kag
nagbalik man sa 12, 1 ka oras ang nagligad.
 Sa pagsugid sang oras, basaha ang numero kon
sa diin nagatudlo ang kamot para sa oras kag
idugang ang tinaga nga ala/s antes ihambal ang
numero. Siguraduha nga ang kamot para sa
minuto nagatudlo sa 12. Halimbawa, ang oras nga
ginapakita sa relo alas 9.

 Ang takna para sa oras mahimo nga masulat sa

tinaga (halimbawa, alas sais) ukon sa numero
(halimbawa 6:00).
118
Pagsugid sang ikap-an nga oras (quarter)/katunga
(half) nga oras

Palaligban:
Kon ang oras alas otso kinse, sa diin nagatudlo ang
kamot sang relo?

Sabat:
Kon ang oras alas otso kinse, ang kamot para sa
oras ara sa tunga sang 8 kag 9, kag ang kamot
para sa minuto nagatudlo sa 3.

Tandaan:
Pagsugid sang ikap-an nga oras/tunga saoras
 Kon sa ikap-an nga oras, ang kamot para sa oras
ara sa tunga sang duha ka numero kag ang
kamot para sa minuto nagatudlo sa bisan diin sini
nga mga numero: 3, 6, ukon 9.
 Kon tunga sa oras, ang kamot para sa oras
nagatudlo sa tunga sang duha ka numero kag
ang kamot para sa minuto nagatudlo sa 6.
 Sa pagsugid sang ikap-an ka oras, pwera sa 12:15,
12:30 kag 12:45, basaha ang manubo nga numero
nga oras. Dayon basaha ang minuto nga kinse
ukon ikap-an kon ang kamot para sa minuto
nagatudlo sa 3, trenta kon ang kamot sa minute
119
 nagatudlo sa 6, ukon kwarenta i singko kon ang
kamot sa minuto nagatudlo sa 9. Halimbawa, ang
ginapakita nga oras sa relo sa idalum alas dos
kinse ukon alas dos kag ikap-an.

 Sa pagsugid sang oras 12:15, 12:30, kag 12:45,

basaha ang 12. Dayon, basaha ang minuto nga
kinse ukon ikap-an kon ang kamot sang minuto
nagatudlo sa 3, trenta kon ang kamot sa minuto
nagatudlo sa 6, kag kwarenta i singko kon ang
kamot sa minuto nagatudlo sa 9.

 Ang ikap-an nga oras pwede masulat gamit ang

mga tinaga (halimbawa alas siete kinse) ukon sa
numero (halimbawa 7:15).

120
Hilikuton 1
Iangot sang linya ang oras nga ginapakita sa relo sa
una nga kolumna kag sa husto nga oras sa ikaduha
nga kolumna. Isulat ang sabat sa matinlo nga papel.

1. 12:00

3:111:0000
11:00
2. 00

8:00
3.

11:00
5:00
4.

5:00
3:00
5.

121
Hilikuton 2

Isulat ang oras nga ginapakita sang kada relo. Isulat

ang sabat sa matinlo nga papel.

1. 2. 3.

4. 5. 6.

7. 8. 9.

122
Hilikuton 3

Ikurit ang kamot sa oras kag ang kamot sa minute

para ipakita ang nasulat nga oras. Isulat ang sabat
sa imo notebook.

1:00 3:00

6:00 8:00

11:00 12:00

123
Hilikuton 4
Iangot sang linya ang oras nga ginapakita sang relo
sa una nga kolumna sa oras sa ikaduha nga
kolumna. Isulat ang tama nga letra sa imo nga
notebook.

3:45

1.

2:30
2.

8:30
3.

9:30

4.

1:15

5.

124
Hilikuton 5
Isulat ang oras nga ginapakita sa kada relo. Isulat
ang sabat sa imo nga notebook.

1. 2. 3.

4. 5. 6.

7. 8. 9.

125
Hilikuton 6
Ikurit ang kamot sa oras kag kamot sa minuto para
ipakita ang oras nga nasulat sa idalum.

2:15 1:30

6:45 7:15

11:30 12:15

126
Hilikuton sa Balay
A. Ini ang talamdan sang mga buluhaton ni Pamela
sa bug-os nga semana. Ikurit ang kamot sang relo
para ipakita ang oras kag isulat sa blangko. Isulat
ang sabat sa imo notebook.

Adlaw-adlaw nga Oras nga

talamdan sang mga ginapakita sa Oras
buluhaton relo

1. Nagameryenda
si Pamela kon
10:00
alas diyes o
oalas
10:00.
diyes

2. Nagapanyaga
sia sa takna nga
12:00 ukon alas
dose

3. Nagapamahaw
sia kon hapon
kada 3:00 ukon
alas tres.

127
 4. Nagapa-uli sia sa
ila balay kon 5:00
ukon alas singko.

5. Nagapa-niyapon
sia mag-abot
ang 7:15 ukon
alas siete kinse.

B. Solusyon sa kada problema.

1. Nagaobra si Pamela sang iya mga hilikuton sa

balay sa sulod sang isa ka oras kada adlaw. Kon
mag-umpisa sia tuon 8:00, ano oras sia
makatapos?

2. Ang klase ni Pamela sa Mathematics

nagasugod sa 9:30 sang aga. Kon isa ka oras
ang iya klase, ano oras ini matapos?

128
 Papaanggid sang mga Butang Gamit ang
Malip-ot, Mas Malip-ot, Pinakamalip-ot
Kag Malaba, Mas Malaba, Pinakamalaba

Magpapagsik:

Nagpagunting sang ila buhok sanday Charm,

Althea, kag si Crystal. Kon aton sila pasunuron base
sa kalabaon sang ila buhok, sin-o ang mauna,
ikaduha, kag ikatatlo?

129
Mahimo nga pasunuron ang tatlo ka babaye halin
sa malip-ot nga buhok tubtob sa pinakalip-ot nga
buhok.

malip-ot mas malip-ot pinakamalip-ot

Pwede pa gid sila pasunuron halin sa may

pinakamalip-ot nga buhok tubtob sa malip-ot nga
buhok.

pinakamalip-ot mas malip-ot malip-ot

130
Nagasuksok sang palda sanday Charm, Althea, kag
Crystal. Kon pasunuron sila nga tatlo base sa
kalabaon sang ila ginasuksok nga palda, sin-o ang
nauna, ikaduha, ikatatlo?

Mahimo man sila pasunuron halin sa may malaba

nga palda tubtob sa pinakamalaba nga palda.

malaba mas malaba pinakamalaba

131
Pwede man sila pasunuron halin sa may
pinakamalaba nga palda tubtob sa malaba nga
palda.

pinakamalaba mas malaba malaba

Hilikuton 1
A. Pasunura ang mga butang halin sa malip-ot
tubtob sa pinakamalip-ot. Isulat ang imo sabat
paagi sa pagsulat sang numero 1-3. Ang 3 para sa
pinakalip-ot nga butang.

1.

2.

132
B. Pasunura ang mga butang halin sa malaba
tubtob sa pinakamalaba. Isulat ang sabat paagi sa
pagsulat sang numero 1 – 3, ang 3 para sa
pinakamalaba nga butang.

1.

2.

Hilikuton 2

1.Tuluka ang kalabaon sang mga butang sa

ibabaw kag kumpletuha ang mga dinalan.

a. _______________ang lapis.
b. Ang talahal ___________________ kaysa lapis.
c. Ang lapis ______________ pero ang
paperclip____________________ kaysa lapis.

133
 d. Ang paperclip ang __________________ sa tatlo
ka mga butang.

2. Tuluka ang kalabaon sang mga butang kag

kumpletuha ang mga dinalan.

a. Ang saging _______________ pero ang carrot

___________________ kay sa saging.
b. Ang abokado _________________ kaysa saging.
c. Ang carrot __________________kaysa abokado.
d. Ang carrot ang _____________________ sa tatlo
ka mga butang.

3.Tuluka ang kalabaon sang mga butang kag

kumpletuha ang mga dinalan.

a. Ang paha ___________________ kaysa panulat

kag ruler.
b. Ang ruler _________________ kaysa panulat
pero ang paha ___________________ kaysa
ruler.
c. Ang pahaang _______________________ sa
tatlo ka mga butang.

134
Hilikuton sa Balay
1.Duagi ang malaba nga laso sang dalag, ang
mas malaba nga laso sang kahel, kag ang
pinakamalaba nga laso sang ube.

2.Naghimo si Ana sang tatlo ka palda para sa iya

papel nga munyika. Naghimo sia sang malaba
nga palda gamit ang asul nga papel, mas
malaba nga palda gamit ang pula nga papel,
kag pinakamalaba nga palda gamit ang berde
nga papel. Ikurit ang tatlo ka palda nga
ginhimo ni Ana.

3.Magkurit sang lima ka mga butang nga may

lainlain nga kalabaon. Pasunuron ang mga ini
base sa kalabaon.

135
 Pagpaanggid sang kataason Gamit ang
Mataas, Mas Mataas kag Pinakamataas

Magpapagsik:

Ini si Nilo, ang iya magulang nga lalaki kag ang iya
amay. Paano mo pasunuron si Nilo, ang iya
magulang nga lalaki kag ang iya amay base sa ila
kataason?

136
Mahimo naton pasunuron si Nilo, ang iya magulang
nga lalaki, kag ang iya amay base sa kataason.

mataas mas mataas pinakamataas

137
Ini si Nilo, ang iya magulang nga lalaki, kag ang iya
amay. Paano mo pasunuron si Nilo, ang iya
magulang nga lalaki kag ang iya amay base sa ila
malab-ot.
Mahimo pasunuron si Nilo, ang iya magulang nga
lalaki kag ang iya amay base sa ila malab-ot.

mataas mas mataas pinakamataas

138
Hilikuton 1
Gamita ang mataas, mas mataas ukon
pinakamataas sa pag paanggid sang mga
masunod.

1. Mataas si Mario. Pareho lang

ang kataason nanday Jose
kag Mario. Gani si Jose
_____________.

2. Mataas ang elepante. Ang giraffe

_________________ kaysa elepante.

3. May tatlo ka abyan si Dindo.

Mas mataas sia kaysa bisan kay
sin-o sa ila. Gani, si Dindo
ang______________ sa ila tanan.

139
Hilikuton 2

Nagkadto si Letty sa parke kaupod ang iya mga

abyan. Nakita nila didto ang 4 ka mga slide nga
may lainlain nga duag. Pareho ang kataason sang
dalag kag asul nga slide. Ang pula nga slide mas
mataas kaysa asul nga slide. Ang berde nga slide
ang pinakamataas sa tanan nga mga slide didto.
Mahambal mo bala kon diin ang dalag, berde, asul
kag pula nga slide? Duagan sila.

140
Hilikuton sa Balay

A. Gamit ang mga baso sa idalum, ipakitaini:

 Mas mataas ang level sang orange juice sa

baso C kaysa baso B.
 Mas mataas ang level sang orange juice sa
baso A kaysa level sang orange juice sa baso

Sabtan ang mga pamangkot.

A B C

1. Diin nga baso ang may pinakamataas nga

levels ang orange juice? _______
2. Diin nga baso ang may mas mataas nga level
kaysa level sang juice sa baso B? _______
3.Diin nga baso ang may mas mataas nga level
sang juice kaysa baso A.?_______

141
B. Base sa drowing sa idalum, mahambal mo bala
nga si Leni ang pinakamataas sa tatlo ka
babayi? Ngaa?

Tessie Nica Leni

142
 Pagpaanggid sa mga Butang Gamit ang
Mamag-an, Mas Mamag-an, Pinakamamag-an
kag Mabug-at, Mas Mabug-at, Pinakamabug-at

Magpapagsik:
May lainlain nga bug-at ang mga lainlain nga butang
sa aton palibot. Mapaanggid naton ang bug-at sang
mga butang paagi sa pagsugid kon diin ang mamag-
an, mas mamag-an kag pinakamamag-an. Pwede
man naton maanggid ang ila bug-at paagi sa
pagsugid kon diin ang mabug-at mas mabug-at, kag
pinakamabug-at. Pwede naton mabulobanta ang
butang kon mamag-an ukon mabug-at kaysa iban
nga butang paagi sa pag hakwat ukon pagduso sa
ila.
Mahimo naton pasunuron ang mga butang suno sa
kon diin ang mamag-an, mas mamag-an kag
pinakamamag-an.

Mamag-an mas mamag-an pinakamamag-an

Sarang man mapasunod ang mga butang suno sa
kon diin ang mabug-at mas mabug-at kag
pinakamabug-at.

mabug-at mas mabug-at pinakamabug-at

143
Indi pirme matuod nga ang dalagku nga mga
butang mas mabug-at kaysa magamay nga mga
butang. Halimbawa, ang ulunan daku kaysa hollow
block apang mas mamag-an ini kaysa hollow block.

Hilikuton

1. Ilista ang duha ka magamay nga butang kag

duha ka dalagku nga mga butang nga makita
sa sulod sang hulot-klasehan. Tsekan ang
butang kon daku ukon gamay. Tsekan man kon
mahapos hakwaton ukon iduso.

Kadakuon Mabudlay
Mahapos
hakwaton
Butang hakwaton
gamay daku ukon
ukon iduso
iduso

2. Ano ang mahambal mo sa bug-at sang mga

butang nga mahapos hakwaton ukon iduso?

3. Ano ang mahambal mo sa bug-at sang mga

butang nga mabudlay hakwaton ukon iduso?

144
Hilikuton 1

A. Pasunura ang mga butang halin sa mamag-an

hasta sa pinakamamag-an. Isulat ang 1 para sa
mamag-an, 2 para sa mas mamag-an, kag 3
para sa pinakamamag-an. Isulat ang sabat sa
imo notebook.

1.

2.

145
B. Pasunura ang mga butang halin sa mabug-at
hasta sa pinakamabug-at. Isulat ang 1 para sa
mabug-at, 2 para sa mas mabug-at, kag 3 para
sa pinakamabug-at. Isulat ang sabat sa imo
notebook.

1.

2.

146
Hilikuton 2

1. Bulobanta-a ang bug-at sang mga butang sa

idalum. Kumpletuha ang mga dinalan.

500 mL bottle (250 g)

filled with soda

a. Ang bareta sang tsokolate_________________

kaysa botilya sang soda.
b. Ang bareta sang tsokolate _________________
pero ang dulse ______________ kaysa bareta
sang tsokolate.
c. Ang botilya sang soda __________________
pero ang dulse______________ kaysa botilya
sang soda.
d. Ang dulse ang __________________ sa tatlo ka
mga butang.

147
 2. Bulobanta-a ang bug-at sang mga butang sa
idalum. Kumpletuha ang mga dinalan.

a. Ang niyog ___________________ pero ang

refrigerator___________________ kaysa niyog.
b. Ang balde sang tubig __________________
kaysa niyog.
c. Ang balde sang tubig __________________
pero ang refrigerator _____________________
kaysa balde sang tubig.
d. Ang refrigerator ang ______________ sa tatlo
ka mga butang.

Hilikuton sa Balay

Magkurit sang 5 ka mga butang nga may lainlain

nga bug-at. Pasunuron suno sa ila bug-at. Isulat ang
sabat sa imo notebook.

148
 Pagtakos sang Kalabaon Gamit ang Non-
Standard Units

Magpapagsik:
May lapis kag mga paper clip si Rose.Gusto niya
mahibaluan ang kalabaon sang lapis gamit
ang paper clip. Kon ikaw si Rose, paano mo ini
himuon?

149
Ini ang lapis ni Rose.

Ini ang mga paper clip nga gamiton ni Rose sa

pagkuha sang kalabaon sang lapis.

Bulobanta-a ang numero sang paper clip nga

makatupong sa kalabaon sang lapis. Pila ayhan ka
paper clip ang kalabaon sang papel?

Ang pagbulobanta amo ang pagpakot sang

pinakamalapit nga sabat sa husto nga kalabaon
sang lapis.

Lantawon naton kon husto ang imo pagbulobanta.

Gamiton naton ang mga paper clip sa pagtukib
sang kalabaon sang lapis.

150
Para mahibaluan ang kalabaon sang lapis,
ibutangang mga paper clip sa tadlong nga
linyahalin sa punta sang pamanastubtob sa punta
sang lapis nga wala sang lang-at ukon tambaw.

7 ka kimpit sang papel ang kalabaon sang lapis.

Isa pa gid ka paagi sa paghibalosa kalabaon sang

lapis amo ang paggamit sang paper clip sang
pabalikbalik tubtob malikopang bilog nga kalabaon
sang lapis.

7 ka paper clip ang kalabaon sang lapis.

151
Hilikuton 1
Bilugi ang butang nga may husto nga kalabaon.

1. Diin nga butang ang may 2 popsicle sticks

nga kalabaon?

2. Diin nga butang ang may 3 ka palito ang

kalabaon?

3. Diin nga butang ang may 4 ka paper clip ang

kalabaon?

152
4. Diin nga butang ang may 1 drum stick ang
kalabaon?

153
Hilikuton 2

1. Gamit ang drum stick , taksa ang

kalabaon sang isa ka tiil sang bangko.

Ang isa ka tiil sang bangko may kalabaon nga

_____ ka drum sticks.

2. Gamit ang isa ka tapi , taksa ang

kalabaon sang baseball bat.

Ang baseball bat may kalabaon nga _____ ka tapi.

154
Hilikuton 3
Ikurit ang butang base sa ginhatag nga kalabaon.
Isulat sa imo notebook.

1. Ikurit ang lipak nga may kalabaon nga 3 ka

kimpit sa buhok.

2. Ikurit ang lapis nga may 2 ka toothpick ang

kalabaon.

3. Ikurit ang kabinet nga may kalabaon nga 2 ka

lipak sang kawayan ang kataason.

155
Hilikuton sa Balay

A. Kumpletuha ang dibuho

1. Ang cutout sa idalum parte sang cutout nga 3-
ka palitoang kalabaon nga pa rektanggulo.
Kumpletuha ang bilog nga rectangular cutout.

2. Ang tapi nga ini may kalabaon nga 2 ka lapis.

Kumpletuha ang bilog nga tapi.

B. Lubara ang masunod nga problema.

Ang kinihad nga sansalon may kalabaon nga 2

ka lapis. Ano ang kalabaon sang lapis gamit ang
stick?

156
Pagbulobanta kag Pagtakus sang Mass/Bug-at
Gamit ang Non-Standard Units of Mass/Weight
Measures

Magpapagsik:

Ang mga butang sa aton palibot may lainlain nga

bug-at; ang iban mabug-atsamtang ang iban
mamag-an.

Kon ikaw hatagan sang butang nga pulopareho,

kasubong sang duha ka kahon, kahon A kag kahon
B, mahambal naton kon sa diin ang mabug-atukon
mamag-an paagi sa pagbutang sang tag-isa ka
kahon sa tagsa ka kamot kag pag-anggid sang ila
bug-at.

157
May isa pa ka paagi sa pagpaanggid sang bug-
atsang kahon A kag kahon B kag ina amo ang
paggamit sang improvised balance.

Ang balance nagapakita nga ang kahon A mas

mabug-at kaysa kahon B kay nagahilay ini sa kilid
kon sa diin ang kahon A. Buot silingon nga bisan ang
duha ka kahon pulo pareho ang hitsura, wala
nagagarantiya nga pareho ang ila bug-at.

158
Ano ayhan ang rason ngaa mas mabug-at ang
kahon A?

May ara nga sulod ang kahon A kag ini ang

nagpabug-at sa iya kaysa kahon B. Subong nga
wala na sang unodang mga kahon, ano ayhan ang
matabo sa balance kon ang duha ka kahon ibutang
sa balance?

159
Ang balance wala maghilay sa bisan diin nga kilid.
Ang bug-at sang kahon A kag kahon B pareho lang.

Mahimo man naton gamiton ang iban nga mga

butang kasubong sang holin, sa paghibalo sang
bug-at sang kada kahon. Ang mga holin nga
gamiton kinahanglan nga pareho ang kadakuon
kag bug-at.

Makit-an nga ang bug-at sang kahon box A

parehosa bug-at sang 10 ka holing ka gang bug-at
sang kahon B pareho man sa bug-at sang 10 ka
holin. Mahambal naton ngaang bug-at sang kahon
A pareho sa bug-at sang kahon B.

160
Hilikuton
1. Bulobanta-a kon pila ka magamay nga holin
ang bug-at sang kada kahon, kahon A kag
kahon B.
Isulat ang sabat sa tsart sa idalum.

2. Hibalua ang husto nga bug-at sang kada

kahon, kahon A kag kahon B gamit ang
improvised balance kag ang magamay nga
mga holin. Isulat ang sabat sa tsart sa idalum.
3.

Kahon A
Mga Kahon B
butang
Matuod
parasa Matuod
Pagbulo- Pagbulo- Nga
pagsukat nga
banta banta Bug-at
sangMass bug-at
Gruposang
magamay
nga holing

161
Hilikuton 1

Bilugi ang husto nga sabat.

1. Diin ang naga pakita nga ang bug-at sang libro
pareho sa bug-at sang 2 ka mga kwaderno?

A. B.

C. D.

162
2.Diin ang naga pakita nga ang bug-at sang 5 ka
holing pareho sabug-at sang isa ka bato?

A. B.

C. D.

163
Hilikuton 2
Sabtan ang mga masunod:

1. Base sa drowing sa idalum, ano ang imo

mahambal parte sa bug-at sang cube kag sa
bug-atsang 4 ka tansan?

2. Base sa drowing sa idalum, ano ang imo

mahambal parti sa bug-at sang cube kag sa
bug-at sang 2 ka tansan?

164
3. Base sa drowing sa idalum, ano ang imo
mahambal sa bug-at sang cube kag sa bug-at
sang 3 ka tansan?

165
Hilikuton sa balay
1. Magdrowing sang improvised balance para
ipakita nga mas mabug-at ang mansanas kaysa
2 ka bayabas. Isulat ang sabat sa imo
notebook.

2. Magdrowing sang improvised balance nga

nagapakita nga ang bug-at sang kahon nga
rektanggulo pareho sa bug-at sang 5 ka holin.
Isulat ang sabat sa imo notebook.

166
Pagbulobanta sang Igkatakus Gamit ang Non-
Standard Unit

Magpapagsik:

Palaligban:
Pananglitan, gusto mo mahibaluan kon pila ka tasa
sang balas nga makaigo sa garapon, paano mo ini
himuon?

Solusyon:
Una, ginsudlan ko ang tasa sang balas. Ginkalis ko
ang baba sang tasa. Pagkatapos, gin-ula ko sing
hinay ang balas para wala sang mauyang. Ginliwat
ko ini nga proseso tubtob napuno ang garapon.
Ginkalis ko man ang balas sa baba sang garapon
para masiguro nga matapan ini.

Tandaan:
 Ang igtalakus sang isa ka bulutangan mahimo
mahibal-an gamit ang gamay nga bulutangan.
 Para mahibaluan ang igkatakus sang bulutangan,
himua ang mga masunod:
o Isulod ang mga butang pareho sang balas,
tubig, ukon asin sa gamay nga bulutangan,
kag tapanon ang iya baba.
o Iula sang hinayang sulod sang gamay nga
bulutangan sa mas daku nga suludlan.
Siguraduha nga wala sang mauyang.

167
 o Sulita ang proseso tubtob mapuno ang
suludlan hasta sa iya baba.
o Isipa kon kapila mo ginliwat ang proseso.

Hilikuton
Mga gamit nga kinahanglanon:
silangon nga garapon
plastic nga tasa
balas

Pamaagi:
1. Isulat ang imo ngalan sa una nga kolumna sa tsart
sa idalum.
2. Bulobantaa ang numero sang tasa nga
makapuno sa garapon. Dayon, hibalua ang
numero sang tasa nga makapuno sa garapon.
3. Isulat ang imo bulobanta kag ang matuod nga
numero sang tasa sa tsart sa idalum. Isulat ang
sabat sa imo nga notebook.

Matuod nga
Ngalan sang Pagbulobanta sa
numero
eskwela numero sang tasa
sang tasa

168
Hilikuton
Apat ka baso sang gatas ang makapuno sa isa ka
karton. Ipares ang una nga kolumna sa ikaduha nga
kolumna paagi sa pagkurit sang linya.

1.

2.

3.

4.

5.

169
Hilikuton sa Balay
A. Lima ka baso sang tubig ang kinahanglan para
mapuno ang pitsel.

Pila ka baso sang tubig ang kinahanglan para

mapuno ang mga pitsel sa idalum? Isulat ang sabat
sa imo notebook.

B. Kinahanglan ni Katrina ang 10 ka baso sa adlaw

sang iya kaadlawan. Kon ang isa ka pitsel masulod
nga lima ka baso sang juice, pila ka pitsel sang
juice ang iya ipreparar?

170
 Pagpakita sang Palasandigan Gamit ang
Pictograph

Magpapagsik:

Gusto ni Marie mag-obra sa kabulakan sang

eskwelahan kada hapon. May mga sapat-sapat nga
naluyag maghampang sa palibot sang kabulakan.
Pila tanan ang mga sapat-sapat?

Solusyon 1:
Paagi sa pag-isip sang paisa-isa sa mga sapat-sapat.
May ara 27 ka mga sapat-sapat.

171
Solusyon 2:
Paagi sa pag-isip sang sapat-sapat suno sa ila klasi.
alibangbang – 10
buyog – 2
tibakla – 6
tumbaktumbak – 4
damang – 5

May ara 27 ka sapat-sapat.

Madali lang ang pag-isip kon ang palasandigan kag

mga butang magtilingob sa tsart gamit ang mga
laragway kag mga tally mark.

Hilikuton
Sa wala nga kolumna isulat ang ngalan sang mga
sapat-sapat. Ipilit angmga stickers ang mga sapat-
sapat sa tuo nga kolumna.

Mga Sapat-sapat nga Makita sa Kabulakan

Ngalan sang mga

Numero ang sapat-sapat
sapat-sapat
(mga laragway)
(sa tinaga)

172
Ngalan sang mga
Numero ang sapat-sapat
sapat-sapat
(mga laragway)
(sa tinaga)

173
Hilikuton 1
Magpili sang isa ka prutas nga imo naluyagan halin
sa mga prutas nga ginhatag sa inyo grupo. Kuha-a
ang laragway sang prutas kag ipilit sa tsart.

Pasunura ang ngalan sang mga prutas halin sa may

pinakadamo nga numero tubtob sa pinakadiutay
nga numero. Ipilit ang mga laragway.

Ngalan
sang Laragway sang mga Prutas
Prutas

Sabtan ang mga masunod nga pamangkot:

1. Pila ka bilog ang prutas suno sa klasi?
2. Pila tanan ang mga prutas?
3. Pila ka estudyante ang nagpili sang paho?
mayabas? saging? santol?
4. Pila ka estudyante ang nagpili sa paho kaysa
saging?
174
Hilikuton 2
Pamangkuta ang 20 mo ka kaeskwela kon ano ang
ila paborito nga duag.

Mga Paborito nga Duag sang mga Kaeskwela

Duag Tally Kabilugan

asul

dalag

pula

berde

kahel

rosas

Iban nga Duag

Sabtan ang mga masunod

1. Pila ka eskwela ang nagpili sang pula? berde?
rosas?
2. Pila ka eskwela ang nagpili sang asul sang sa
kahel?
3. Ano nga duag ang ginpili sang kalabanan nga
eskwela?

175
Hilikuton sa Balay

Gusto mo bala mahibaluan kon paano ang imo

kapamilya kag kaingod nakapauli sa ila balay halin
sa eskwelahan ukon trabaho? Pamangkuta ang imo
kapamilya kag kaingod (15 sila kabilog) nga magpili
kon paano sila nakaabot sa balay halin sa trabaho
ukon eskwelahan– bus, awto, tricycle, bisikleta, jeep,
paglakat, o iban pa nga paagi. Ipakita ang resulta
sa duha ka paagi – paagi sa paggamit sang
laragway kagpaagi sa pag tally. Isulat ang sabat sa
imo notebook.

176
 Relasyon sang Kabangdanan kag Epekto

Magpapagsik:

Itapik ang mga masunod sa pisara kag hambalon

ang mga eskwela nga basahon sang hipos:

Nagatuon sing maayo si Marvin kada adlaw. Diin

ang mahimo nga matabo pagkatapos sang
pagtilaw?

100 70

mataas nga puntos manubo nga puntos

177
Ginapaabot nga sabat:
Makakuha si Marvin sang mataas nga puntos sa
pagtilaw.

Mataas nga puntos ang nakuha ni Marvin tungod

naga tuon sia kada adlaw, isa ka halimbawa sang
kabangdanan kag epekto nga sitwasyon. Nagatuon
kada adlaw ang kabangdanan kag nakakuha sang
mataas nga puntos ang epekto.

Tandaan:
Ang epekto nagakatabo tungod sang kabang-
danan.

178
Hilikuton 1
Tuluka ang mga laragway sa una nga kolumna.
Bilugi ang laragway nga nagapakita kon ano ang
masunod nga matabo.

1.

2.

3.

4.

179
Hilikuton 2
Basaha ang mga dinalan sa idalum.
Isugid kon ang may kurit nga tinagpongisa ka
kabangdanan ukon epekto.
Bilugi ang husto nga sabat.

Halimbawa: Nagkaon sang madamo nga dulse si

Irene. Gani nagsakit ang iya ngipon. =
Kabangdanan / Epekto

Nagtuon sing maayo si Kabangdanan Epekto

Lea para sa pagtilaw
1. rason nga nakakuha
sia sang mataas nga
puntos.
Nabayaan namon Kabangdanan Epekto
ang flashlight nga
2. nagasiga bilog nga
gab-i. Gani, naubusan
sang baterya.
Gin-untat ang klase Kabangdanan Epekto
3. tungod sang
mabaskog nga ulan .
Ginbaha ang iban nga Kabangdanan Epekto
4. lugar bangud sang
mabaskog nga ulan.
Nagmasakit sia Kabangdanan Epekto
5. bangud naghampang
sia sa ulan.
Nagpulaw sia lantaw Kabangdanan Epekto
6.
sang TV. Gani

180
 naburaw sia kag
naulihi sa eskwela.
Nakakuha sang Kabangdanan Epekto
mataas nga grado si
7. Lea, rason nga
ginregaluhan sia sang
iya iloy.
Temprano pa gin- Kabandanan Epekto
umpisahan ni Ana ang
iya proyekto. Gani,
8.
natapos niya inisang
una sa gintalana nga
oras.
May brownout sa Kabangdanan Epekto
9. amon lugar bangud
sang sunog.
Kita nga mga Filipino Kabangdanan Epekto
kilala sa bug-os nga
10. kalibutan bangud
sang aton
pagkamaamumahon.

181
Hilikuton sa Balay
Ikurit ukon ilaragwayang mahimo nga kabangdanan
ukon epekto sa nahatag nga sitwasyon.

Kabangdanan Epekto

1.

2.

3.

4.

5.

6.
182
 Itagna kag Ilista ang Resulta sang Pagtukib
kag Hampang sang Kahigayunan

Magpapagsik:

Reeze, may hilikutonako sa

balay. Mahimo mo bala Huo. Ano ang imo hilikuton
ako buligan sini? sa balay?

Kinahanglan ko nga
mahibaluan kon makapila
ka beses nag tudlo ang Mahapos lang ina. Tilawan
baslay sa kada duag sang naton nga patiyugon ang
ginpatiyog ko ini sang I20 baslay kag ilista ang resulta.
ka beses.

183
 asul

berde

pula

Mahimo nga resulta:

Listahan nga papel

pula asul berde kabilugan

||| |||| |||| 20

|| ||||

Ang resulta nagapakita nga:

- Ang baslay nagtudlo sa pula 3 ka beses
- Ang baslay nagtudlo sa berde 10 ka beses
- Ang baslay nagtudlo saasul 10 ka beses.

Ang resulta nagasugid nga ang baslay may daku

nga kahigayunan nga magtudlo sa berde kag
gamay nga kahigayunan sa pula.

184
Tuluka ang wheel. May kahigayunan bala nga kon
patiyugon naton ang baslay, matudlo sia sa dalag?
Sa puti?

Sigurado nga sa dalag pirme magatudlo ang baslay

sa kada pagtiyog bangud kay ang kabilugan nga
wheel dalag? Ang tinaga nga sigurado naga
hambal sang resulta nga mahimo magtinir pirme.

Indi matabo nga ang baslay magtudlo sa puti sa

kada pagtiyog sini. Ang tinaga nga indi matabo
naga laragway sang resulta nga imposible.

185
Hilikuton
Sa sini nga hilikuton, magkuha ka sang holin halin sa
bag. Tandai ang duag. Ibalik ang holin sa bag.
Uyugon ang bag kag magkuha sang bag-o nga
holin.

Bag-o ninyo ini himuon, itagna ang mahimo nga

resulta sang hilikuton.
1. Ano nga duagang may gamay nga kahigayunan
nga makuha halin sa bag. Ngaa nahambalmo ini?
2. Ano nga duag ang mahimo makuha?
3. Ano ang kahigayunan nga makuha ang berde
nga holin?
Himuon naton ang hilikuton subong. Ilista ang resulta
sa tsart sa idalum. Gamita ang resulta para
mahibaluan ang imo gintagna.
Duag sang
Tally Kabilugan
Holin
dalag
pula
asul
1. Konisa ka berde nga holin ang idugang sa bag,
ano nga duag ang may daku nga kahigayunan
nga makuha?
2. Ano ang kahigayunan nga makuha ang itum nga
holin sa bag?

186
Hilikuton sa Balay
Magakinahanglan ka sang 1 piso nga sensilyo. Ang
piso may duha ka kilid. Ang isa ka kilid amo angulo
kag ang isa ka kilid may selyo sang Bangko Sentral
sang Pilipinas.

Ano nga resulta ang may pinakadaku nga

kahigayunan nga matabo?
Itumbo ang duha ka sensilyo sang 20 ka beses.
Gamita ang tsart sa idalum para ilista ang resulta.
Mahimo nga
Kumbinasyonsang Tally
Resulta

187