You are on page 1of 91

Çözüm 01

1. Soruda verilen; 3. Soruda verilen ağaç türleri ve yaygın ola-


• Antalya’dan İzmir’e gidildikçe orta- rak görüldüğü iklim eşleştirmelerinden;
lama deniz suyu sıcaklıklarının düş- I. Ladin – Doğu Karadeniz İklimi
mesi
II. Kızılçam – Akdeniz İklimi
• Alacakaranlık süresinin Sinop’ta Ha-
tay’dan fazla olması eşleştirmeleri doğrudur. Ancak kayın or-
manları karasal iklimde değil, Karadeniz
• Ankara’da kuzeyden esen rüzgârların
iklimine sahip alanlarda yayılım gösteren
sıcaklığı azaltması
bir ağaç türüdür.
• Mersin’in ortalama sıcaklığının Sam-
sun’dan fazla olması Cevap C

gibi özellikler enlem etkisine bağlı olarak 4. Soruda verilen göller oluşum şekillerine
gerçekleşen ve Türkiye’nin mutlak konu- göre aşağıdaki gibidir:
mu ile ilgili sonuçlardır. • Tortum Gölü – Heyelan set
Ancak aynı enlemde yer alan Çanakkale • Abant Gölü – Heyelan set
ile Ankara’da ortalama sıcaklıkların farklı • Büyük Çekmece Gölü – Kıyı set
olması; denizellik, karasallık, yükselti gibi • Bafa Gölü – Alüvyal set
özel konum koşullarındaki farklılıklar ile
ilgilidir. Ancak Güney Marmara’da yer alan İznik
Gölü tektonik göllere örnektir.
Cevap C
Cevap D
5. Karadeniz’e kıyısı bulunan ve Akdeniz’e
açılabilmek için boğazları kullanması ge-
2.
reken ülkeler; Bulgaristan, Gürcistan, Uk-
I
rayna ve Romanya’dır. Ancak Yunanistan
IV coğrafi konumu gereği boğazları kullan-
V
II madan Akdeniz’e doğrudan açılabilecek
bir ülkedir.
III
Cevap B
6. Doğu Karadeniz Bölümü ile ilgili;
Ülkemizde volkanik arazilerin en yaygın
olduğu bölge Doğu Anadolu’dur. Bunun I. Kıyılarında geniş yapraklı ormanlar
dışında İç Anadolu, Ege, Akdeniz, Güney- yaygındır.
doğu Anadolu’da da volkanik arazi ve II. Eğim değeri yüksek araziler yaygın-
volkanik koniler yer alır. Doğu Anadolu’da dır.
Van Gölü’nün batısından kuzeydoğuya
bilgileri doğrudur. Ancak bu alana en faz-
doğru uzanan hat boyunca volkanik dağ-
la yağış yaz mevsiminde değil, sonbahar
lar (Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı) yer
mevsiminde düşer ve yer şekilleri enge-
alır, ayrıca Erzurum-Kars yörelerinde de
beli olduğu için akarsularının havzaları
lav örtüsü ile kaplı plato alanları vardır.
geniş değil dardır.
Cevap E
Cevap A

1
7. 10. Sanayi faaliyetlerin gelişmişliği nüfus
• Istırınca Masifi yoğunluğunu da beraberinde getirmek-
tedir. Ülkemizde özellikle demir – çelik iş-
• Ilgaz Dağı Masifi
letmelerine bağlı olarak İskenderun, Zon-
• Menderes Masifi
guldak – Ereğli (Karadeniz) ve Karabük bu
• Kırşehir Masifi duruma en belirgin örneklerdir.
• Bitlis Masifi
Cevap B
Bu alanlar ülkemizde I. Jeolojik Zaman’a
ait yaşlı temel arazilerin başlıcalarıdır.

Cevap C

8. Türkiye’nin nüfus özellikleri ile ilgili olarak


verilen yanlış bilgilerin doğruları paran- 11.
tez içerisinde yazılmıştır.
• Yağ ve iplik yapımında ham madde
• Nüfus ülkenin iç kesimlerinde top- olarak kullanılır.
lanmıştır. (Kıyı kesimlerde toplanmış-
• Türkiye’nin dünyada ön sırada yer al-
tır.)
dığı bir sanayi kolunda önemli oran-
• Biga Yöresi kavşak noktasında yer da kullanılır. (Tekstil endüstrisi)
aldığı için yoğun nüfusludur. (Tenha
• Üretiminde Şanlıurfa, Aydın, Hatay
nüfusludur.)
illeri önde gelir.
• Nüfusun büyük bir kısmı kırsal alan-
* Başlıca özellikleri verilen ve Güneydoğu,
larda yaşar. (Kentsel alanda yaşar.)
Ege ve Akdeniz bölgelerinde üretimi yo-
• Taşeli Yöresi’nde yaz sıcaklıklarının
ğunluk kazanan tarım ürünü pamuktur.
yüksek olmasından dolayı nüfus ten-
hadır. (Yer şekilleri ve karstik arazinin Cevap D
yaygınlığından dolayı tenhadır.)
“Doğu Karadeniz’de nüfus, dağların kıyı
çizgisine paralel ve yakın olmasından
dolayı dar kıyı kuşağında yoğunlaşmıştır.”
bilgisi ise doğrudur.

Cevap E

9. Yaylacılık faaliyetleri yaz mevsimi süre- 12. Türkiye’de elektrik enerjisi üretiminde
since yüksek ve serin kesimlere yapılan enerji kaynaklarının payları yıllar arasında
bir geçici yerleşme faaliyetidir. Ülkemiz- değisse de seçeneklerde yer alan kaynak-
de başta Karadeniz olmak üzere Akdeniz lar arasında en az elektrik üretimi jeoter-
Bölgesi’nde, özellikle Orta Toroslar’da malden elde edilir.
yaygın olarak yapılmaktadır.
Cevap E
Cevap A

2
13. Ülkemizdeki akarsular üzerinde 600’e ya- 17. Soruda verilen;
kın hidroelektrik santrali bulunmaktadır. • İzmir – Efes Antik Kenti
Soruda verilen akarsulardan Ege’de yer • Amasya – Kral Mezarları
alan Gediz Irmağı’ndaki hidroelektrik üre- • Şanlıurfa – Balıklıgöl
timi diğerlerine göre en azdır.
• Kars – Ani Harabeleri
Cevap D Yukarıdaki turistik mekân ve bulunduğu
14. Dünya bor rezervinde ilk sırada yer alan il eşleştirmeleri doğrudur. Ancak Hiera-
ülkemizdeki en önemli bor yatakları: polis Antik Kenti Muğla’da değil, Deniz-
li’nin Pamukkale ilçesinde yer alır.
• Eskişehir – Kırka
• Balıkesir – Susurluk Cevap D
• Bursa – Kestelek
• Kütahya – Emet’te yer alır. Ancak Niğ-
de’de bor madeni yatakları yer almaz.
Türkçede “bor” kelimesi, işlenmemiş, taş-
lık, sert, ekilmemiş toprak anlamınada
gelmektedir.

Cevap C

15. Hazar Denizi’nden çıkan petrolü Azerbay-


can, Gürcistan ve Türkiye üstünden Ada-
na Ceyhan’daki limana taşıyan dünyanın
en büyük ikinci petrol boru hattıdır. 1700
km’lik bir uzunluğa sahip olan hat, Erme-
nistan ile olan sorunlar yüzünden, yolu
18.
uzatarak Gürcistan üzerinden Türkiye sı-
nırlarına girer. I IV
II
Bilgisi verilen boru hattı ham petrolün ta-
şındığı Bakü - Tiflis - Ceyhan boru hattıdır. III
V
Cevap D
Haritada gösterilen;
16. İran ülkemiz komşuları içerisinde yüz
ölçümü ve nüfusu bizden fazla olan tek I. İzmit Limanı
ülkedir. III. İzmir Limanı
Kasr-ı Şirin Antlaşması’na dayanan en IV. Samsun Limanı
eski sınırdır.
V. İskenderun Limanı
Ancak ülkemiz ile arasında en fazla sınır
demir yolu ulaşımına sahiptir.
kapısı olan ülke Suriye’dir ve Fırat Irmağı
ülkemizden çıkarak Suriye ve Irak toprak- Ancak II numara ile gösterilen Çanakkale
larını sular. Limanı’na demir yolu ulaşımı bulunmaz.

Cevap A Cevap B
3
Çözüm 02

1. Türkiye’de enlem etkisi ile açıklanabile- 3. K


cek sonuçlardan bazılarını şöyle sıralaya- KB KD
biliriz:
-- Güneyden kuzeye doğru gidildikçe B D
güneş ışınlarının düşme açısı azalır.
Mersin bu sebepten dolayı Sinop’tan
sıcaktır. GB GD
G
-- Mersin’de deniz suyu Sinop’a oranla
Rüzgâr frekans gülleri rüzgârların esme
daha tuzludur.
sıklığını gösterir. Rüzgârların hâkim yön-
-- Mersin’de ormanlar daha yükseklere lerinde ise yer şekilleri de etkilidir. Buna
kadar çıkabilir. göre, verilen frekans gülü özelliği ile mer-
-- Kalıcı (Toktağan) kar başlangıç sınırı kezlerin yeryüzü şekillerinin özellikleri
Mersin’den Sinop’a azalır. ilişkilendirildiğinde her yönden rüzgâra
Oysa illerin yağışı en fazla aldığı ay bu il- açık olan Konya’ya ait olması beklenir.
lerde hâkim olan iklimle alakalıdır ve gö- Cevap A
receli konumla ilgili olup enlem etkisiyle
açıklanamaz.

Cevap C

2. 4.
Kaynak

I
II III
Fay

Fay hatları ile deprem (tektonik salınım), Haritada ok yönünde hareket eden bir
volkanik araziler, sıcak su kaynakları ara- yolcunun sırasıyla fiziki haritada K. Men-
sında paralellik söz konusudur. Bu alan- deres (I), B. Menderes (II) ve Silifke (III)
larda yıl boyunca faaliyeti yapılan kaplıca delta ovalarını görmesi beklenir. Bu kıyı
turizmi gelişme gösterir. Ancak ülkemiz- ovaları, akarsuların geçtiği yerlerden
de volkanizma faaliyetleri aktif olarak aşındırdığı malzemeleri kıyı derinliğinin
görülmez. az olduğu alanlarda uzun yıllar biriktir-
mesi sonucu oluşur.
Cevap E
Cevap B

4
5. Gece - gündüz arasındaki sıcaklık farkının 8.
fazla olduğu alanlarda kayaçlar fiziksel
olarak parçalanarak ufalanır ve bu şekil- III
V IV
de toprak oluşumu gerçekleşir. Bu yöre-
I II
lerde iklim kurak ya da yarı kurak özellik
gösterirken nem miktarı da azdır. Verilen
yörelerin iklim özellikleri düşünüldüğün- Toplam Nüfus
de Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde (Sivas) Aritmetik Nüfus Yoğunluğu:
Yüz ölçümü
fiziksel ufalanmanın daha fazla olması formülünden elde edilir.
beklenir.
Ülkemizin nüfus yoğunluğu ortalaması-
Cevap A na göre yoğun ve tenha nüfuslu bölgeler
oluşturulabilmektedir.
Haritada gösterilen
6. Bağıl Nem, belli bir sıcaklıkta havada
bulunan su buharı miktarının, havanın I. Gaziantep
o sıcaklıkta taşıyabileceği maksimum su III. Samsun
buharı miktarına oranıdır.
IV. Ankara
Bağıl nemin fazlalığı yağış olasılığının da
V. Bursa
fazlalığı anlamına geldiği için yağışın faz-
la olduğu yerlerde bağıl nem de fazladır. sık nüfuslu bölgelerdir.
Verilen alanlar içerisinde yağış miktarı en II ise Hakkari’dir ve tenha nüfuslu bir alan-
fazla olan yer Doğu Karadeniz’dir. dır.

Cevap A Cevap B

9.
• Gaziantep; tarım, endüstri, ticaret ve
7. Türkiye’nin bulunduğu enlem aralığının
ulaşıma bağlı olarak,
etkileri arasında bulunanlar:
• Yalova; yüz ölçümünün küçük olma-
• Akdeniz iklim bölgesinde yer alır. (A)
sına bağlı olarak,
• Orta Kuşak’ta bulunduğundan dört
• Bursa; endüstri ve tarıma bağlı ola-
mevsim belirgin yaşanır. (B)
rak,
• Sürekli rüzgârlardan Batı rüzgârları-
• Samsun; sanayi, ticaret ve tarıma
nın etkisi altındadır. (D)
bağlı olarak,
• Kış mevsiminde cephesel yağışlar
yoğun nüfuslu illeri oluştururken,
görülür. (C)
Erzurum nüfus miktarının azlığı ve yüz
Ancak fön rüzgârları dağı aşarak inen
ölçümünün büyüklüğüne bağlı olarak
rüzgârlardır; bu rüzgârların oluşması yer
tenha nüfuslu iller arasındadır.
şekilleri yani özel (göreceli) konum ile il-
gilidir. Cevap D

Cevap E

5
10. Raman, petrol; İskenderun, demir-çelik; 12. Pamuk büyüme döneminde nem, olgun-
Ereğli, demir-çelik; Seydişehir, alümin- laşma döneminde ise kuraklık ister. Yaz
yum işletmelerinden dolayı nüfuslanma mevsiminde kuraklığa duyduğu ihtiyaç
yaşarken Çeşme turizme bağlı olarak nü- nedeniyle Karadeniz (yazlar serin ve ya-
fuslanma yaşamaktadır. ğışlı geçtiği için) kıyılarında yetiştirilmez.

Cevap E Cevap C

13. Soruda verilen illerin ön sırada olduğu ta-


rımsal üretimler 2019 verilerine göre
I. Rize; çay
II. Konya; buğday
III. Adana; turunçgiller
şeklindedir.
11. III
Cevap A

II
I

I, II ve III numara ile gösterilen yörelerde


yoğun olarak yetişen tarım ürünleri sıra- 14.
sıyla soya, zeytin, ayçiçeğidir.
Soya; yağ sanayisinde kullanılan bir yağ
bitkisidir. Büyük oranda, Akdeniz Bölge-
si’nde Adana Bölümü’nden elde edilir.
Zeytin; Akdeniz ikliminin tanıtıcı bitkisi-
dir. Doğal yetişme alanı Akdeniz kıyıları- Haritadaki dağılış incelendiğinde Bursa,
dır. Ancak Akdeniz kıyılarında turunçgil Bilecik, Eskişehir, Muğla, Antalya, Hatay,
ekonomik değeri açısından daha avan- Diyarbakır ve Ankara çevresindeki alan-
tajlı olduğu için bölge zeytin tarımında ların taralı olduğu görülmektedir. Buna
üçüncü sırada yer alır. İlk sırada Ege kıyı- göre, bu dağılışın ipek böcekçiliğine ait
ları yer almaktadır. olduğu söylenebilir. İpek böcekçiliği dut
yetiştiriciliği ile paralellik gösterir.
Ayçiçeği; en fazla Marmara Bölgesi’nde
Ergene Bölümü’nden elde edilir. Cevap D

Cevap A

6
15. Türkiye petrol, doğal gaz ve taş kömürü 17.
üretimi bakımından dışa bağımlıdır. An-
I V
cak linyit rezervleri bakımından zengin-
II
dir. Bu nedenle linyit ve rüzgâr gücünden
elektrik enerjisi üretimi daha ekonomiktir. III IV
Rüzgâr enerjisi; ucuz, yenilebilir ve çev-
reye zarar vermeyen enerji kaynağıdır. Türkiye’nin göreceli konum özelliklerine
Rüzgâr gücü ile elektrik üretimi oldukça bağlı olarak ulaşım sistemini etkileyen
ekonomiktir. birçok doğal faktör bulunmaktadır. Dağ-
ların genellikle doğu-batı doğrultusunda
Cevap E
uzanması kuzey-güney yönünde ulaşımı
zorlaştırmaktadır.
Türkiye’de dağların uzanış yönü, dağlık ve
engebeli oluşu, yükseltinin fazla olması,
derin ve geçit vermeyen vadilerin bu-
lunması gibi nedenlerden dolayı yol ya-
pım maliyetleri artış göstermektedir. Ok
yönünde yapılacak yollardan II numaralı
alanın (graben alanlarından dolayı) daha
az maliyetli olması beklenir.

Cevap B

16. Yağ sanayisinde ayçiçeği, pamuk, zeytin,


kolza, mısır gibi bitkisel ham maddeler
kullanılır. Dolayısıyla bu bitkilerin üreti-
mine bağlı yağ üretimi, iklim koşullarına
18. Pamukkale travertenleri karstik yapının
göre değişebilir.
birikmesi sonucunda oluşmuştur. Hem
Porselen, seramik, çimento ve camın ham kültürel özelliği açısından (Hierapolis
maddesi taş veya toprak olup iklim ko- antik kenti) hem de doğal oluşum yönün-
şullarına göre yıllık üretim miktarlarında den UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer
değişme görülmez. alır.

Cevap E Cevap A

7
Çözüm 03

1. Sorudaki şekilde Güneş Ankara’da 4.


tepe noktasındayken saat 12.00’dir. 45
Doğu meridyenindeki Iğdır’da yerel saat
12.48’dir. (45°-33° = 12 meridyen, 12° x 4’
= 48 dakika). Aralarında 48 dakikalık yerel
saat farkı vardır. Iğdır’da yerel saat An-
kara’ya göre ileri olduğu için, E şıkkında Erozyon, kurak ve yarı kurak iklim saha-
güneşin ufuktaki durumu buna en yakın larında cılız bitki örtüsüne sahip olan
olan konumdur. alanlarda akarsu, sel ve rüzgârların top-
rağı taşıması sonucu oluşur. Ülkemizde
Cevap E
değişen şiddetlerde tüm illerde erozyon
2. Dağlık arazilerde gerçek alanla - izdüşüm olayı yaşanır.
alan arasındaki fark daha fazladır.
Cevap C
I no’lu alan → Trakya
II no’lu alan → Konya ve çevresi
IV no’lu alan → Çukurova
V no’lu alan → Şanlıurfa ve çevresi 5. mm Yağış Sıcaklık °C

Yükselti ve engebenin az olduğu yerler- 300


250 40
dir. Bu nedenle gerçek alanla izdüşüm 200 30
alan arasındaki fark azdır. III numaralı alan 150
20
Hakkâri çevresini göstermektedir. Yüksel- 100
50 10
ti ve engebenin etkisiyle izdüşüm ve ger-
0 0
çek alan arasındaki fark fazladır. O Ş MN MH T A E E K A
Verilen iklim grafiği Karadeniz iklimine
Cevap C aittir. Yağış rejimi düzenli olan bu iklim
alanında yaz yağışları yoğundur. Yaz ya-
ğışlarının olduğu alanlardaki doğal or-
tamlarda pamuk yetiştirilmesi güçleşir.
Pamuk yaz kuraklığı isteyen bir üründür.
3. Doğu Karadeniz’de dağlık arazi yapısı
nedeniyle tarımsal nüfus yoğunluğu faz- Cevap A
ladır. Aynı nedene bağlı olarak kırsal alan-
larda dağınık yerleşmeler görülür. Dağlık
yapı aynı zamanda tarımda makine kul-
lanımını da etkiler fakat nadas yöntemi- 6. I. öncülde özellikleri verilen toprak türü
nin uygulanması iklim ile (yağış) ilgilidir. çöl topraklarıdır. Çernezyom toprak ka-
Doğu Karadeniz Bölümü yağışın fazla rasal iklimin yarı nemli sahalarında oluş-
düştüğü bir bölüm olduğu için nadasa en muş verimli bir toprak türüdür. Eşleştirme
az ihtiyaç duyulan bölümdür. yanlış yapılmıştır. Diğer öncüllerde Ter-
ra-rossa ve Alüvyal topraklar özellikleriyle
Cevap D
doğru eşleştirilmiştir.

Cevap D

8
7. Mısır yetişme döneminde bol su isteyen bir 10. Beyaz eşya ve tekstil sanayisi Türkiye’nin
tahıl ürünüdür. Karadeniz doğal yetişme ala- önemli ihraç ürünleri arasında yer almak-
nı olmasına rağmen ticari değeri olan mısır tadır. Ülkemiz dayanıklı tüketim malları
sulamaya bağlı olarak Ege, Akdeniz Güney- üretimi ve tekstil konusunda gelişmiş ül-
doğu Analodu Bölgesi’nde yoğun yetiştirilir. keler arasında yer alır. Özellikle İstanbul,
Ürün un yapımında, mısır yağı üretiminde Ankara, İzmit, Bursa, İzmir, Antep, Manisa,
ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Kayseri illerinde fazla gelişmiştir. Buna
göre bu sektörlerde dışarıya bağımlılık
Cevap C çok fazla değildir.
8.
Cevap C
Doğal Kaynaklar

Yenilenemeyen Yenilenebilen
Kaynaklar Kaynaklar
1. Doğal gaz

2. Kömür Daimi Belli Şartlar


Kaynaklar Altında
3. Petrol
 Madenler Yenilenebilen
4. Güneş A • Toprak
h Dalga 11. Büyükbaş mera hayvancılığı Erzurum -
B • Hava
† Rüzgâr C • Jeotermal Kars Bölümü ve Karadeniz gibi yaz yağı-
şının görüldüğü alanlarda yapılmaktadır.
Doğal gaz, petrol, madenler, kömür ye- Büyük şehirlerin çevresinde, yem fabrika-
nilenemeyen kaynaklardır. Dalga, rüzgâr larının bulunduğu yerlerde yaygınlaşan
ve güneş ise tükenmeyen doğal kaynak- hayvancılık türü besi ve kümes hayvan-
lardır. Bu nedenle 4 ve ’in değiştirilmesi cılığıdır.
yanlışlığı düzeltecektir.
Cevap B Cevap A

9. I. öncüldeki durumun nedeni kış koşul-


larının sert ve uzun sürmesi ile dağlık
yapıdır.
II. öncülün nedeni Güneydoğu Anadolu
Bölgesi’nde şiddetli yaz kuraklığı ve bu-
harlaşmadır.
IV. öncülün nedeni yağış rejiminin düzen-
12. Karadeniz Bölgesi’nde Artvin (Murgul),
li olmasıdır.
Rize (Çayeli) ve Kastamonu (Küre)’da
Bu durumların oluşumunda iklimin doğ- bakır çıkarılmaktadır. Çıkarılan bakır ise
rudan etkileri görülür. Artvin, Samsun ve Kastamonu bakır işlet-
melerinde işlenir.
Fakat III. öncüldeki durumun nedeni An-
talya Bölümü’nde kalker (kireç taşı) yapı- Karabük’te yer alan önemli maden işlet-
larının yaygın olmasıdır. İklimin doğru- mesi demir-çeliktir.
dan etkisinden söz edilemez.
Cevap C
Cevap D
9
13. 16. Doğu Karadeniz’de engebeli arazilerin
fazlalığı ve su kaynakların bolluğu da-
Taş kömürü Linyit Petrol ğınık yerleşmelerin oluşmasına neden
2006 3.380 56.030 3.515 olmuştur. Toplu yerleşmeler yer şekilleri
2008 3.581 57.532 3.499 sade olan arazilerde bir su kaynağı yakı-
nında görülür.
2010 3.645 56.461 3.363
2012 3.350 61.197 3.223 Cevap A
2014 3.047 64.200 2.899
Linyit üretimi Türkiye’de oldukça fazladır.
Tabloda da verilen değerler bu bilgiyi
doğrular. Taş kömürü ve linyit üretiminde
her yıl düzenli olarak artma veya azalma
görülmez dalgalanmalar vardır. Bu ne-
denle II. ve III. öncüllere ulaşılamaz.

Cevap E

17. Türkiye’de nüfus miktarının değil nüfus


artış hızının en fazla olduğu yıl 1960’tır.
14. Ülkemizde demir yolu ulaşımı ile ilgili ola- Nüfus miktarının en fazla olduğu yıl, ya-
rak verilen bilgilerin tamamı doğrudur. pılan en son nüfus sayım yılıdır.
I. Daha ekonomik olmasına rağmen
Cevap D
ülke içi yük taşımacılığında karayo-
lundan daha az kullanılır.
II. Doğu’da özellikle akarsu vadilerini,
çöküntü ovalarını takip ederler.
III. Ankara, Eskişehir, Konya ve İstanbul’a
hızlı tren ulaşımı bulunur.

Cevap E

18. Güneydoğu Anadolu Bölgesi doğum


oranlarının fazla olduğu bölgedir fakat
göç verdiği için nüfusu çok kalabalık de-
15. Afrodisias, Efes, Ani Arkeolojik Alanı ğildir. Yüzölçümü en küçük bölge Güney-
Unesco Dünya Kültür Miras Listesi’nde doğu Anadolu Bölgesi’dir. Bu durum nü-
yer alır. Fakat Trabzon’da yer alan Sümela fus yoğunluğunun fazla olmasına neden
Manastırı listede yer almaz. olmaktadır.

Cevap C Cevap B

10
Çözüm 04

1. Enlem sonuçları: Dünya’nın küreselliğine 3. Karadeniz Bölgesi’nde Çoruh Nehri üze-


bağlı olarak meydana gelen değişim- rinde Deriner, Ege Bölgesi’nde Büyük
lerdir. Kuzey - Güney doğrultusundaki Menderes üzerinde Kemer, Güneydoğu
değişimler çoğunlukla enlem sonuçları Anadolu Bölgesi’nde Dicle üzerinde Kral-
içerisinde yer alır. kızı Barajı yer alırken Sakarya üzerinde
Yenice, Gökçekaya ve Sarıyar barajları yer
Aynı enlem üzerinde;
alır. Demirköprü Barajı ise Ege’deki Gediz
-- Gölge boyu, üzerinde yer alır.
-- Çizgisel hız,
Cevap B
-- Gece-gündüz süreleri,
-- Güneş ışınlarının geliş açısı gibi özellik-
lerin aynı olması beklenir. 4. Türkiye’de dağların doğu-batı uzanışlı
Ancak özel konumdan kaynaklanan et- olması kuzey-güney yönünde ulaşımı
kenlerden dolayı aynı eylemde yer alan zorlaştırırken bu yönlü ulaşımın geçitlerle
iki merkez için Güneş ışınlarını aynı açı ile sağlanmasına neden olmuştur. Geçitlere
almasına rağmen aynı sıcaklık ortalama- duyulan gereksinim sonucu Trabzon’u
larından söz edilemez. Gümüşhane’ye Zigana (Kalkanlı), Bay-
burt’u Erzurum’a Kop (Çimen), Antalya’yı
Ayrıca; öğlen vakitlerinin aynı olması için Göller Yöresi’ne Çubuk geçitleri bağlar ve
boylamlarının aynı olması gerekir. Bu du- kuzey-güney yönünde ulaşım sağlar. Ha-
rum enlem ile açıklanamaz. tay’da yer alan (Nurdağları) Belen Geçidi
ise doğu-batı yönünde ulaşım sağlar.
Cevap A
Cevap C

5.
I

II IV
III
2. Verilen bilgiler ışığında taranarak gösteri-
len alanlardan II numara ile gösterilen yer V
ile İç Anadolu Bölgesi’nin Orta Kızılırmak
Bölümü’nde yer alan Kapadokya’dan söz
edildiği anlaşılır. Fiziksel çözülme; gece - gündüz arasında-
ki sıcaklık farkının fazla, yıllık yağış mikta-
Bu yörede volkanizmaya bağlı oluşan pe- rının az olduğu alanlarda yaşanır.
ribacaları, turizm faaliyetlerini gelişmiştir.
Yine bu alanlarda püskürük kayaçlar ve Fiziksel çözülmenin hızlı olduğu alanlar-
ayrışma ile oluşan, mineralce zengin top- da, iklim kurak ya da yarı kuraktır. Nem
raklar görülür. azdır. Buna göre verilen yörelerden II nu-
maralı alanda fiziksel ufalanma en azdır.
Cevap B
Cevap B

11
6. Endemik bitki; bulunduğu bölgenin 9. Tarımsal nüfus yoğunluğu, geçimini ta-
ekolojik şartları nedeniyle yalnızca belir- rım sektöründen sağlayan nüfusun top-
li bölgede yetişen, yöreye özgü bitkidir. lam tarım alanlarına bölünmesidir. Tarım-
Dişbudak yapraklı, kanatlı ceviz, bazı sal nüfus yoğunlukları coğrafi bölgelere
çiğdem türleri, üçgül, sığla ağacı, Kazda- göre farklılık gösterir.
ğı köknarı, Kasnak meşesi, İspir meşesi
Engebeli arazilerde tarım alanları dar,
gibi türler endemik bitkilerdir. Endemik
tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. Bir yö-
bitki türü çeşidinin en fazla olduğu yerler
rede tarımsal nüfus yoğunluğunun fazla
içinde 578 endemik bitkiyle Antalya, 478
olması için ya tarım alanı az ya da tarımla
türle Konya ve 366 türle Mersin (İçel) ilk
uğraşanın fazla olması gerekir.
üç sırayı almaktadır.
İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Böl-
Cevap A gesi’nde tarımsal nüfus yoğunluğunun az
olması yer şekillerinin sade olmasına bağ-
lı olarak tarım alanlarının fazla oluşundan
kaynaklanmaktadır. Orta Fırat Bölümü
7. Yıl boyunca sıcaklık farkının az, bulutlu- Güneydoğu Anadolu’nun batısında yer
luk ve nem oranının fazla olduğu Doğu alan bölümdür.
Karadeniz’in kıyı kesiminde bitki örtüsü
orman, kimyasal çözünme fazla, akarsu Cevap E
debileri yüksek ve yıllık yağış miktarı faz-
ladır. 10. Soruda verilen Bursa, İzmir, Adana, Kay-
Ancak; verilen ön bilgiye dayanarak ya- seri illerinde sanayi, ticaret, tarım gibi
ğışın en fazla düştüğü dönem ile ilgili bir faktörlere bağlı olarak nüfus yoğunluğu
yorum yapılamaz. fazla iken Yalova’da nüfus yoğunluğunun
fazla olmasında en önemli etken yüz öl-
Cevap D çümünün küçük olmasıdır.

Cevap A

8. Türkiye’de göçe neden olan çok sayıda 11.


etken vardır. Çoğunlukla ekonomik se-
III
bepler olmak üzere, bazen doğal afet-
II IV
lere (deprem, sel, heyelan), kimi zaman
V
savaşlara, iç karışıklıklara, ihtilallere ve I
siyasi nedenlere bağlı olarak göç yaşan-
maktadır. Ülkemizde kışların ılık geçtiği, kireçsiz,
Buna göre I, II ve IV. öncül ekonomik tuzsuz ve yıkanmış toprakların bulun-
nedenli yapılan göçleri oluştururken III. duğu yerler, özellikle Doğu Karadeniz
öncülde siyasi anlaşmalara bağlı olarak kıyılarıdır. Buna göre bu bitki III numaralı
yapılan göçten bahsedilmiştir. alanda yetişme olanağı bulur.

Cevap C Cevap C

12
12. Türkiye’de demir yolu ulaşımı da yer şekil-
lerinin engebeli oluşuna bağlı olarak her

  
yörede gelişmemiştir. Ovalar ve akarsu
     
 
     vadilerini takip eden demir yolu ulaşımı,

 
∆ II numara ile gösterilen Çanakkale ve III
∆ ∆ ∆ ∆ ∆ ∆ ∆∆∆
∆ ∆ numara ile gösterilen Antalya’ya bulun-
Haritada ∆ işareti ile gösterilen muz,  maz. I numara ile gösterilen Samsun, IV
işareti ile gösterilen haşhaş,  işareti ile numara ile gösterilen Adana ve V numara
gösterilen tarım ürünü ise buğdaydır. ile gösterilen Van’a demir yolu ile ulaşım
sağlanabilir.
Cevap A
Cevap C
13. Doğu Anadolu Bölgesi’nde sebzeler geç
olgunlaşır. Nedeni Doğu Anadolu Bölge-
si’nin sahip olduğu yükselti ve karasallık
özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Doğu 16. Verilen eşleştirmelerden I numara ile gös-
Anadolu’da kış mevsiminin çok soğuk ol- terilen demir madeni Divriği, Hekimhan,
ması ve uzun sürmesi sebze türü bitkiler Hasan Çelebi’de çıkarılmakta ancak Ka-
üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. rabük - Ereğli ve İskenderun demir-çelik
fabrikalarında işlenmektedir. Elazığ’da
Cevap A bakır, kurşun gibi madenler işlenir.

14. Türkiye’de hayvancılık faaliyetleri ile o Cevap A


yörede yürütülen ekonomik etkinlikler
birbirleriyle ilişkilidir. Küçükbaş hayvancı-
lığın yaygın olduğu yörelerle halı - kilim
dokumacılığı paralellik göstermektedir. 17. Türkiye’nin elektrik enerjisi üretiminde
Pamuklu dokuma sanayisi ile küçükbaş kullandığı kaynaklar düşünüldüğünde
hayvancılık paralellik göstermez. Çünkü Türkiye, linyit rezervleri ve rüzgâr potan-
ham madde pamuk bitkisidir. Konserve- siyeli bakımından zengindir. Ancak doğal
cilik ile daha çok meyve ve sebze üretim gaz ve petrol üretiminde dışa bağımlıdır.
alanlarının ilişkisi bulunur. Buna göre petrol ve doğal gazdan elde
edilen enerji diğerlerine göre daha pa-
Cevap D halıdır.
15.
Cevap A
I
II

III IV V
18. Turizm merkezi ve bulunduğu yer eşleş-
tirmelerinden IV numara ile verilen Truva
Türkiye’de ulaşım ağı ve çeşitliliği fazla - Manisa eşleştirmesi yanlıştır. Truva’nın
olmasına karşın tüm bölgelerde aynı dü- bulunduğu il Çanakkale’dir.
zeyde gelişmemiştir. Türkiye’nin yükselti-
sinin fazlalığı ve dağlık-engebeli oluşu bu Cevap D
durumun nedenidir.
13
Çözüm 05

1. 3. Akarsu erozyonu bitki örtüsünün cılız ol-


Samsun duğu eğimli alanlarda etkili olurken, çığ
Çanakkale Ankara olayları kar yağışının fazla olduğu eğimli
Erzurum
alanlarda görülür.
Antalya
Bu olayların ortak özelliği eğimli alanlar-
da fazla olmasıdır.
Haritada gösterilen iller ile ilgili olarak;
Cevap C
B) 
Güneş’in en geç doğduğu merkez
Çanakkale’dir.
4. Yazların sıcak ve kurak, kışların ılık ve ya-
C) Erzurum ile Çanakkale’de gece-gün- ğışlı olduğu bir yörede Akdeniz ikliminin
düz süreleri yaklaşık olarak aynıdır. etkili olduğu söylenebilir. Bu tür alanlarda
D) 
Yıl boyunca en uzun gölge boyu doğal olarak yetişen tarım ürününün Ak-
Samsun’da oluşur. deniz ikliminin görüldüğü Teke Yöresi’n-
E) Antalya’dan geçen paralel dairesinin de doğal olarak yetişmesi beklenir.
uzunluğu Ankara’dan geçen paralel
Cevap B
dairesinden büyüktür.
bilgileri doğrudur. 5.
24°
Ancak alacakaranlık süresi çizgisel hıza 26°
28°
bağlı olarak değişir (çizgisel hız ile ters
30° 32°
orantılıdır.). Güneyde çizgisel hız fazla, 34°
alacakaranlık süresi az iken (verilen iller-
de en az Antalya) kuzeyde ise çizgisel hız
Haritadaki verilere dayanarak;
az, alacakaranlık süresi fazladır (en fazla
Samsun). A)  Haritadaki sıcaklık değerleri üzerinde
yükseltinin etkisi bulunmaz. (İndir-
Cevap A genmiş harita olduğu için)
B) En yüksek sıcaklıklar Güneydoğu’da
görülür. (34°C)
2. Anadolu’nun batı (Ege) ve güney kıyıları C)  Sıcaklıkların değişim yönü üzerinde
(Akdeniz) iklim açısından benzerdir. enlemin etkisi belirgindir.
Her iki kıyıda da Akdeniz iklimi, Akdeniz D)
Karadeniz kıyılarında sıcaklıklar
yağış rejimi (en fazla yağış kış, en az yaz) 24°C’nin altındadır.
ve doğal bitki örtüsü ortaktır. bilgilerine ulaşılabilir.
Bu alanlarda dağların oluşumu (kıvrım-kı- Ancak Akdeniz kıyılarında sıcaklıklar
rık), dağların kıyı çizgisine uzanış doğrul- 30°C’den fazladır, bilgisi yanlıştır. Çünkü
tusu (kıyı çizgisine paralel veya dik uzan- Akdeniz kıyılarında sıcaklıklar (izotermle-
ması) denizelliğin etki alanı (geniş-dar), re dikkat edildiğinde kıyıların 28°C-30°C
kıyı tipleri (boyuna-enine) farklılık gös- aralığında olduğu görülür) 28°C’den faz-
terir. la, 30°C’den azdır.

Cevap A Cevap E

14
6. Türkiye’deki yağış miktarlarının değişken- 8. Aşağıdaki tabloda ülkemizdeki aktif nü-
liği üzerinde; fusun 2000 ve 2018 yıllarındaki sektörel
A) Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrul- dağılımı gösterilmiştir.
tusu Yıllar Tarım Sanayi Hizmet
B) Yükselti ortalaması (%) (%) (%)

C) Denize göre konum 2000 35 18 47

E) Dağların kıyıya olan mesafesi 2018 18,4 19,7 54,9

etkili olan özelliklerdir. Buna göre tablodan,


Ancak doğal bitki örtüsünün, yağışın (ik- A)  2000 yılında tarımda çalışan kişi sayı-
lim koşullarının) değişkenliği üzerinde sı 2018 yılından fazladır.
etkisi oldukça azdır; hatta “sebebi değil,
B) 2018 yılında sadece hizmet sektö-
sonucudur” denebilir.
ründe artış olmuştur.
Cevap D D)  Sanayi sektöründeki artış oranı hiz-
met sektöründeki artış oranından
fazladır.
E) 
2000 yılındaki aktif nüfus toplamı
2018 yılındaki aktif nüfus toplamın-
dan fazladır.
bilgilerine ulaşılamaz.
Ancak tarım sektöründeki azalış oranı
(%16,6’lık bir azalış vardır.) hizmet sektö-
ründeki artış oranından (%7,9’luk bir artış
7. vardır.) fazladır, bilgisi doğrudur.
II
I
IV Cevap C

III V

Haritada gösterilen
I. Sinop kıyıları
II. Kırklareli kıyıları
III. Muğla kıyıları
IV. Hakkâri Yöresi
yağışın fazla olduğu alanlardır. Ancak
IV numara ile gösterilen Iğdır çevresi ül-
kemizin en az yağış alan yerlerindendir.
(Çevresine göre çukurda kaldığı için)

Cevap D

15
9. 2018 yılı nüfus sayımına göre en yoğun 12. Ülkemizde karasal iklimin yaygınlığı en
nüfuslu il olan İstanbul ile en az yoğun- geniş ekim alanına tahılların sahip olma-
luğa sahip olan Tunceli illeri arasındaki sına neden olurken, tahıllar içerisinde ise
nüfus yoğunluklarının farklılığında; bu iklim koşuluna uygun (kuru tarıma
A) Sanayileşme düzeylerinin farklı ol- göre yetiştirilen) ve temel besin maddesi
ması olduğu için en fazla tüketilen buğday ye-
tiştirilmektedir.
B) İş olanaklarının farklı olması
D) Göç olaylarının farklı olması Cevap C
E) Ticaret potansiyellerinin farklı olması
özellikleri etkili olmuştur.
Ancak doğum oranları Tunceli’de fazla, İs-
13. Son yıllardaki dış ticaret verilerine göre
ülkemizde en fazla ihraç edilen yer altı
tanbul’da ise az olmasına rağmen alınan
(İstanbul) ve verilen (Tunceli) göçler ile kaynakları; doğal taşlar (mermer, traver-
bu durum doğum oranları ile çelişkili bir ter, granit) sonra da maden cevheri olarak
sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. sırasıyla bakır, krom ve bordur.

Cevap C Cevap A

14.
10. Ülkemizde yağış miktarının yeterli oldu-
ğu, kışların ılık geçtiği bazı yörelerde yer V III
şekillerinin engebeli olması bu alanlarda
I
sanayi ve ticaret gelişimini engellemiş, IV
II
bu da tenha nüfuslu olmalarına neden
olmuştur. Örneğin Menteşe Yöresi, Yıldız
Dağları, Sinop çevresi, Teke, Taşeli yöreleri Haritada gösterilen numaralı alanlar ile
gibi. yapılan ön plana çıkan hayvancılık faali-
yeti eşleştirmelerinden;
Cevap D A) I - İpek böcekçiliği
B) II - Kıl keçisi
C) III - Büyükbaş mera hayvancılığı
11. Batı Anadolu zeytin, üzüm, haşhaş, tütün,
E) V - Balıkçılık
mısır, keten ve incir üretiminde ilk sırada
yer alır. doğrudur.
Ancak arıcılık daha çok sanayileşmeden
Ancak soruda Batı Anadolu kıyıları den-
uzak dağlık alanlarda (Menteşe Yöresi,
mektedir ve bu alanlarda zeytin, üzüm,
Karadeniz kıyı kesimi, Hakkâri, Erzu-
tütün ve incir üretimi yaygındır.
rum-Kars) gelişme göstermiştir. IV numa-
Turunçgiller üretiminde birinci sırada ralı alanda arıcılığın önemli bir hayvancı-
olan yer Akdeniz kıyılarıdır. lık faaliyeti olması beklenmez.

Cevap B Cevap D

16
15. Konya Ovası Projesi (KOP) kapsamında 17. Türkiye’nin 2023 turizm stratejisine göre
Konya, Karaman, Niğde, Nevşehir, Yoz- çeşitli turizm gelişim bölgeleri tayin edil-
gat, Kırıkkale, Aksaray ve Kırşehir illeri yer miştir.
alır. Proje ile Mavi Tünel vasıtası ile Göksü
Bunlardan Hitit Kültür Turizmi Gelişim
Havzası suları Konya Havzası’na aktarıl-
Bölgesi’nde Çorum ve Yozgat il merkez-
maktadır. Buna bağlı olarak Konya Ova-
leri yer alır.
sı’nda sulama olanakları artmış ve bu du-
rum mısır, ayçiçeği gibi tarım ürünlerinin Cevap B
yüksek üretim artışına neden olmuştur.

Cevap D

18.

I III

16. Ülkemizdeki endüstri ile ilgili verilen; IV II


V
A) Endüstrinin yarıdan fazlası Marmara
Bölgesi’nde yer alır. Ülkemizin bazı kıyı kesimlerine demir
C) Endüstrinin geliştiği alanların çoğun- yolu ulaşımı bulunmaz.
da demir yolu ulaşımı bulunur. Haritada gösterilen;
D) Tarım ve maden çeşitliliği endüstri I. Biga Yöresi (Çanakkale)
çeşitliliğini de artırmıştır.
III. Doğu Karadeniz
E) Endüstride en geri kalmış bölgeler
Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölge- IV. Antalya
leridir. V. Taşeli Yöresi
gibi özellikler doğrudur. gibi alanlara demir yolu ulaşımı bulun-
Ancak enerji (elektrik) taşınabildiği için mazken Çukurova Yöresi’ne (Mersin-A-
enerji üretim merkezleri ile sanayi kuru- dana-İskenderun) demir yolu ulaşımı
luşları yakın olmak zorunda değildir. bulunur.

Cevap B Cevap B

17
Çözüm 06

1. Türkiye’nin Orta Kuşak’ta yer aldığının 4.


göstergeleri arasında kış mevsiminde
yaşanan cephesel yağışlar, batı rüzgâr- I
III
larının etkisi altında bulunması, buzul
II
sonucunda oluşan skyer ve fiyort tipi kıyı
şekillerinin olmayışı, yıl içinde dört mev-
simin belirgin yaşanması ve Akdeniz iklim Platolar, akarsuların aşındırması sonucu
kuşağında yer alması gösterilebilir. Ancak meydana gelen ve çevresine göre yük-
Türkiye’de karstik arazinin yaygın olması sekte kalan geniş düzlüklerdir. Ülkemizde
kalker, jips, kayatuzu gibi kayaç yapıları platoların en yoğun olduğu bölge ise İç
ile ilgilidir. Anadolu’dur. Verilen noktalar incelendi-
ğinde I numaralı alanın Yazılıkaya, II nu-
Cevap C maralı alanın Obruk, III numaralı alanın
ise Uzunyayla platosuna ait olması bek-
lenir.

Cevap B

5. Yüzey şekilleri ve rüzgâr gibi etkenler so-


2. Polye, diğer adıyla karstik ovalar; kalker, nucu ortaya çıkan ve çevresine göre farklı
jips, kaya tuzu gibi suda kolayca çözüne- iklim özelliği gösteren küçük bir alandaki
bilen kayaçların olduğu yerlerde çözün- yöresel iklim koşullarına mikroklima de-
me neticesinde oluşmuştur. Kireç oranı nir. Verilen yörelerin rüzgâr ve yüzey şekil-
yüksek olan bu ova alanları tarım açısın- leri düşünüldüğünde Rize’de turunçgiller
dan pek fazla elverişli değildir.Oysaki Silif- yetiştirilmesi ile Artvin Yusufeli’nde zeytin
ke Ovası delta ovası olup verimi yüksektir. yetiştirilmesi mikroklimadan kaynakla-
nan benzer bir durumu göstermektedir.
Cevap D
Cevap B

6.
14° 13°
14°
15° 15°
17° 16°
18° 17° 19°
19° 18° 20°
3. Verilen şekil peri bacalarına ait olup ülke- 19°
mizde Nevşehir çevresinde görülmekte-
dir. Eğimli yamaçlar üzerindeki volkanik İndirgenmiş sıcaklık haritaları incelen-
tüfler ve içindeki sert taşların yağmur ve diğinde sıcaklığın genel olarak kuzeye
sel sularının etkisiyle aşınması sonucu doğru azaldığı, Güneş ışınlarının düşme
oluşan peri bacalarının etkili olduğu yöre açısının (enlem) etkili olduğu söylene-
için; bitki örtüsünün cılızlığı ile sel, yağ- bilirken sıcaklık dağılımında (indirgen-
mur ve rüzgârın etkisinden söz edilebilir. miş haritalarda yükselti deniz seviyesi
Ancak karstik süreçler peri bacası oluşu- “0 metre” kabul edildiği için) yükseltinin
mu için etkili bir unsur değildir. etkisinden söz edilemez.

Cevap D Cevap C

18
7. % ‰
10.
25
40
30 20

20 15

10 10

K İ Y S Mevsimler 5
Grafikte verilen yağışın mevsimlere dağı- 0
lış oranları incelendiğinde en fazla yağış Nüfus artış Doğum
oranının ilkbahar, en az yağış oranının oranı oranı
ise yaz mevsimine ait olduğu görülebilir. Verilen oranlar incelendiğinde nüfus artış
Karasal iklimini gösteren oranların Anka- oranının doğum oranına göre daha fazla
ra’ya ait olması gerekir. olduğu görülmektedir. Yörede doğum
oranı az olduğu hâlde nüfus artış oranı-
Cevap D nın fazla olması bölgenin dışardan göç
aldığını göstermektedir. Verilen yörelerin
nüfus özellikleri dikkate alındığında bu
alanın Çatalca Yöresi olduğu söylenebilir.
(İstanbul).

Cevap C
8. Çiftliklerin oluşması için; yüzey şekilleri
bakımından sade, geniş mülk arazilerin
olması gerekir.
Marmara Bölgesi’nde Güney Marmara
ve Trakya’da, Kocaeli, Adapazarı, Bolu ve
Edirne’de bu tür yerleşmelere rastlanır.

Cevap A

11. Verilen ürünlere baktığımızda ürünün


9. Ülkemizin güneydoğusunda nüfusun yo- yeterlilik derecesinin fazla olduğu ve ih-
ğun olduğu alanların özellikleri arasında; raç ettiğimiz ürünler arasında Kayısı, İncir,
su kaynaklarına yakınlık, ulaşım açısından Üzüm, Domates, Fındık, Pamuk, Tütün,
gelişmiş alanlar, endüstrinin yoğun olma- Zeytin Buğday, Şekerpancarı yer alırken
sı sayılabilir. Enerji üretim merkezlerine soyanın yeterlilik seviyesi düşüktür. 2017-
yakınlık nüfus yoğunluğunu etkileyen bir 2018 döneminde soyanın yeterlilik dere-
unsur değildir. cesi % 4,8 olarak gerçekleşmiştir.

Cevap B Cevap D

19
12. 16. Endüstri kuruluşlarının yeri belirlenirken
birçok faktör göz önüne alınır. Bunlar
arasında sermaye, ham madde, enerji,
ulaşım ve nitelikli iş gücü yer almakta-
dır. Karadeniz’in kıyı kesiminde kereste
endüstrisinin gelişmesinde ham madde
Haritada ∆ muz, d ise tütün üretimini kaynaklarının varlığı daha fazla etkili ol-
gösteren alanları oluşturmaktadır. Muz muştur.
Akdeniz kıyılarında çoğunlukla Antalya
Cevap B
ve Mersin’de yetiştirilirken tütün Ege’de
çoğunlukla Denizli ve Manisa çevresinde
yetiştirilmektedir.
17. Turizm gelirlerinin ekonomideki payı dik-
Cevap B kate alındığında yıl boyunca Afyon ilinin
sahip olduğu kaplıcalar açısından katkı
13. Ülkemizin her ilinde bal üretimi yapıl- sağlaması beklenir.
makla birlikte Anzer balı, kestane balı,
çam balı gibi üretimler bazı yöreler ile Cevap C
özdeşleşmiştir.
Anzer balı üretiminde Rize özdeşleşen bir
alandır. 18. Türkiye’de yer şekillerinin engebeli oluşu
ulaşımın gelişmesinde belirleyici bir et-
Cevap C kendir.
Verilen illerin yer şekilleri özellikleri dik-
14. Asfaltit petrol kökenli bir katı yakıt olup
kate alındığında;
yüksek ısı değerine sahiptir. Şırnak ve
Mardin başta olmak üzere Güneydoğu • Doğu Anadolu Bölgesi’nde Hakkâri
Anadolu Bölgesi’nde önemli rezervleri Bölümü
bulunur. • Karadeniz Bölgesi’nde özellikle
Doğu Karadeniz Bölümü
Cevap A
• Akdeniz Bölgesi’nde Antalya Bölü-
15. Fay hatlarından çıkan sıcak su ve buhar mü, Toroslar, Nur Dağları, Teke, Ta-
basıncından Germencik (jeo-termal) ye- şeli Platosu
nilenebilir enerji santrallerinden elektrik
• Ege Bölgesi’nde Menteşe Yöresi
elde edilir. Hava kirliliği üzerinde olumsuz
(Muğla)
etkisi bulunmaz.
• İç Anadolu Bölgesi’nde Yukarı Kızı-
Çatalağzı Termik Santralinde taş kömürü,
lırmak Bölümü
Yatağan Termik Santralinde ise linyit yakı-
• Marmara Bölgesi’nde Yıldız Dağları
larak elektrik enerjisi üretilir ve hava kirli-
Bölümü yer şekillerine bağlı olarak
liği üzerinde olumsuz etki söz konusudur.
ulaşımın gelişmediği alanlardır.
Cevap C
Cevap B

20
Çözüm 07

1. Türkiye enlemine bağlı olarak Kuzey Ya- 4.


rım Küre’de yer aldığı için haziran, tem-
muz ve ağustos aylarında daha sıcaktır.
Enlem değerlerine bağlı olarak güney-
den kuzeye doğru gidildikçe gölge boy-
ları uzar ve Akdeniz’de yaz turizmi süresi
daha uzun sürer. Ancak Karadeniz Bölge- Toprak anakayanın ufalanması ile oluşur.
si’nde dağların kuzey yamaçlarının daha Bunlardan birincisi fiziksel çözülme olup
fazla nüfuslanmış olması nemlilik ile (özel günlük sıcaklık farkının fazla olduğu sa-
konum) ilgilidir. halarda görülür ve toprak oluşumu daha
zordur. İkincisi ise kimyasal çözünme
Cevap A
olup sıcaklık ve yağış koşullarının elverişli
olduğu nemli sahalarda daha fazla gö-
2. Türkiye’de dağlar genelde doğu-batı is- rülür ve buralarda toprak oluşumu kim-
tikametinde uzanır ve bu durum birçok yasal yolla daha kolay meydana gelir. Bu
özellik üzerinde etkilidir. Bunların en ba- bilgiler ışığında I numaralı saha kimyasal
şında ise ulaşımın doğu-batı istikametin- çözünmenin fazla ve toprak oluşumunun
de kolay, kuzey-güney istikametinde ise daha kolay olduğu yerdir.
zor olması gelir. Denizelliğin iç kesimlere
sokulmasını engeleyerek karasallığın etki Cevap A
alanının genişlemesine neden olur. An- 5.
cak Türkiye’de doğuya doğru gidildikçe 1750 saat
2000 saat saat
yükseltinin artması; Arabistan levhasının 2250
2500 saat
Avrasya levhasını daha fazla sıkıştırması 2750 saat

ve volkanizma sonucu birikim alanlarının 3000 saat aat


s
3250
fazlalığı sonucunda gerçekleşmiştir.
Türkiye’de güneşli gün sayısının en fazla
Cevap C
olduğu alan enlem ve karasallık etkisiyle
ülkemizin güneydoğusudur.
3. Erozyon, toprak yüzeyinin dış kuvvet-
Cevap D
ler tarafından süpürülmesidir. Erozyonu
engellemek için temelde araziyi bitki 6. Mikroklima iklim, yeryüzü şekillerinin ve
örtüsünden yoksun bırakmamak gerekir rüzgârın özelliklerine bağlı olarak orta-
ve bu bağlamda yapılan ağaçlandırma ya çıkan, çevresinden farklı iklim özelliği
çalışması, nöbetleşe ekim ve meraların gösteren küçük bir alandaki yerel iklim
korunması erozyonu engeller. Aynı za- koşullarını oluşturur.
manda çiftçinin eğitimi erozyonu engel- Bu özellikler göz önüne alındığında Iğ-
lemede en önemli etmenlerden biridir. dır’da pamuk, Artvin Yusufeli’nde zeytin
Ancak arazinin eğim yönünde işlenmesi ve Rize’de turunçgil yetiştiriciliği; mik-
erozyonu önlemez, aksine artırır. Araziyi roklima iklim alanını temsil eder. Ancak
eğim yönünde sürmek yerine, eğime dik Adana’da pamuk yetiştirilmesi, sulama ve
yani eğimin tersi yönde sürmek gerekir. uygun iklim koşullarının varlığı ile ilgilidir.

Cevap D Cevap A

21
7. Yağış miktarının az ve rejiminin düzensiz 9.
olduğu karasal iklimlerde sıcaklık farkı
fazla olduğu için mekanik (fiziksel) çözül-
me hızlıdır. Nem değeri düşük olduğu için
mutlak nem de genellikle düşük olacaktır.
Ancak karasal iklimin hâkim olduğu alan-
larda psödomakiler görülmez, antropo- Türkiye’de tenha nüfuslanmış sahaların
jen bozkırlar yaygındır. Psödomakiler ise ortak özelliği engebe ve yükseltinin fazla
Karadeniz ikliminde ormanlık arazilerin olmasıdır.
tahrip edilmesiyle oluşur. I. Numaralı saha Menteşe Yöresi,

Cevap B II. Numaralı saha Hakkari Bölümü,


III. Numaralı saha Gümüşhane-Bayburt
çevresi,
IV. Numaralı saha Yıldız Dağları Bölü-
mü’dür.
Ancak V numaralı saha Gelibolu Yarıma-
dası olup buranın tenha nüfuslanması
tarihî koruma alanı olması ile ilgilidir.

Cevap E

10. Kırsal kesimde doğal yapı malzemesi,


çevre şartlarına bağlı olarak değişiklik
gösterir.
Verilen merkezlerden Denizli’de taş mes-
kenler, Kastamonu ve Bolu’da ahşap mes-
8. Mevsimlik işçi göçlerinin bazıları, tarım
kenler, Nevşehir’de tüflü yapı ve volkanik
işçilerinin yılın belirli dönemlerinde yer
taşlar yapı malzemesi olarak kullanılmış-
değiştirmeleri şeklinde gerçekleşir. Pa-
tır. Ancak bitki örtüsünün cılız olması ve
muk, tütün, mısır gibi kültür bitkileri tar-
yarı kurak iklim özelliklerine bağlı olarak
lalarının çapalanması veya zeytin, üzüm,
Diyarbakır’da kerpiç meskenler yaygındır.
fındık, turunçgiller gibi meyvelerin top-
lanması süreçlerinde çalışmak için göç Cevap E
yapılır.
Ordu’ya özellikle Ağustos ayında fındık 11. Tarımsal etkinliklerde birim alandan alı-
toplama amaçlı mevsimlik işçi göçleri nan verimi artırmak için sulama sorunu-
yaşanır. nun çözülmesi ve gübrelemenin yaygın-
laştırılması gerekmektedir. Ancak tarım
Buna göre soruda verilen merkezlerden
arazilerinin genişletilmesi birim alandan
Ordu’da bu amaçla gerçekleşen mevsim-
alınan verimi artırmaz, üretimi arttırır.
lik göç faaliyetleri fazladır.
Cevap D
Cevap D

22
12. Türkiye’de üretilen bazı tarım ürünleri 16. Verilen enerji kaynaklarından, taş kömü-
uyuşturucu madde yapımında kullanıldı- rü, doğal gaz, petrol ve linyit maden re-
ğı için (Kenevir, Haşhaş vb.) devlet kont- zervleri olduğu için iklim koşullarından
rolünde üretilir. etkilenmez. Ancak iklim değişikliklerin-
den en fazla etkilenen kaynak türlerinden
Cevap D birisi akarsudur.

13. Cevap E

Haritada dağılışı gösterilen tarım ürü-


17. Hinterland; bir limanın iç kesimle olan
nünün özellikle Şanlıurfa, Diyarbakır,
ulaşım bağlantılarına denir.
Gaziantep, Adana, İzmir, Manisa, Aydın,
Iğdır çevresinde yetiştirildiği gözlenir. Bu Bir limanın hinterlandının gelişmesi ta-
yörelerde yaygın olarak yetiştirilen tarım mamıyla, limanın gerisindeki yer şekilleri
ürünü, sulama olanaklarına bağlı olarak ile ilgilidir. Şayet yer şekilleri engebeli ve
pamuktur. yüksekse hinterland dar, yüzey şekilleri
sade ise hinterland geniştir. İllerden iç
Cevap C kesimlere ulaşımın en zor olduğu liman
Sinop Limanı olup hinterlandı dar olan
14. Türkiye’de besi ve kümes hayvancılığının bir limandır.
geliştiği sahaların ortak özelliği doğal ko-
Cevap A
şullar olamaz. Çünkü her iki faaliyet de
kapalı ortamlarda üretim esasına dayalı-
dır. Bu iki faaliyet nüfusun fazla ve tüke-
timin yoğun olduğu yörelerde daha fazla
gelişme gösterir.

Cevap B 18. Verilen turizm alanlarından;


Balıklıgöl, Göbeklitepe " Şanlıurfa,
15. Türkiye’de jeotermal enerji potansiyelinin
Nemrut Dağı Millî Parkı " Adıyaman,
en fazla olduğu bölge Ege Bölgesi’dir.
Hasankeyf " Batman
Bu durumun oluşması kırıklı yapının yay-
gın olması ile ilgilidir. Bir bölgede kırıklı illerinde bulunur ve bu alanlar Güneydo-
arazi yaygınsa o yörede kırıklı araziye ğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır. Ancak
paralel olarak sıcak su kaynakları, volka- Ani Harabeleri Kars’ta (Doğu Anadolu)
nik araziler, verimli tarım arazileri, kaplıca yer almaktadır. Dolayısıyla Güneydoğu
turizmi gibi özelliklerin görülme olasılığı Anadolu Bölgesi’nin turizm potansiyeline
yüksektir. katkı sağlamaz.

Cevap C Cevap C

23
Çözüm 08

1. Dünya şekli üzerinde gösterilen nokta 4. Küresel ısınma su buharı ve karbondi-


Başlangıç Meridyeni’nin batısında, Kuzey oksit gibi sera gazlarının atmosferdeki
Yarım Küre’nin orta kuşağında yer alır. oranının artmasıyla dünyadaki sıcaklık
Buna göre bu nokta ile ilgili olarak; ortalamalarının yükselmesi şeklinde ta-
• Dört mevsimi belirgin olarak yaşa- nımlanabilir.
ması (A),
Bu durum;
• Güneş ışınlarını yıl içerisinde dik ola-
• Tarımda sulama ihtiyacında (A)
rak almaması (B),
• Batı rüzgârlarının etkisi altında kal- • Orman yangınlarının görülme olası-
ması (C), lığında (B)
• Gölge boylarının yıl boyunca kuzeyi • Sıcaklık ortalamalarında (C)
göstermesi (E) • Nadas alanlarının oranında (D)
gibi özellikleri Türkiye ile aynıdır. Ancak artışa neden olacak iken içme suyu ihtiya-
verilen nokta Başlangıç Meridyeni’nin ba- cının karşılanma oranında azalışa neden
tısında yer aldığı için ulusal saati Başlan- olacaktır.
gıç Meridyeni’ne göre geridir. Türkiye’nin
ulusal saati Başlangıç Meridyeni’ne göre Cevap E
ileridir.

Cevap D

2. Ülkemizde volkan konilerine başta Doğu


5. Bir bölgede etkili olan yağış ve sıcaklık re-
Anadolu olmak üzere İç Anadolu, Ege, Ak-
jimi hakkında, orada görülen iklim koşul-
deniz ve Güneydoğu Anadolu’da rastla-
ları sonucunda oluşan doğal bitki örtüsü
nır. Haritada I numara ile gösterilen Doğu
en iyi bilgiyi sunar.
Anadolu, Yukarı Murat - Van Bölümü’nde
Kuzeydoğu - Güneybatı yönünde uzanan Her iklim tipinin tanıtıcı bir doğal bitki
Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı dağla- örtüsü bulunur.
rı yer alır. Örneğin: Akdeniz, maki,
Cevap A Karasal, bozkır,
3. Verilen iklim özellikleri ile haritadaki nu- Karadeniz, orman.
maralı alanlar eşleştirildiğinde:
• En uzun kış koşulları (I) (Erzurum-Kars Cevap C
Bölümü)
• En fazla bulutluluk (III) (Doğu Karade-
niz Bölümü)
• En ılık kış mevsimi (IV) (Antalya Bö-
6. Haritada gösterilen körfezler:
lümü)
• En fazla buharlaşma şiddeti (V) (Orta I " İzmit Körfezi
Fırat Bölümü) II " Edremit Körfezi
II numara ile gösterilen (Yukarı Kızılırmak III " İskenderun Körfezi
Bölümü) alana ait bir özellik yer almaz.
Cevap E
Cevap B

24
7. Karadeniz ve Akdeniz kıyıları; 10. Göç veren alanlardaki itici etkenlere;
• Kıta sahanlığı (şelf alanı)nın çoğu yer- • Göç veren alanda iş olanaklarının kı-
de dar olması (A) sıtlı olması (A)
• Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrul- • Göç veren alandaki sağlık hizmetleri-
tusu (B), nin yetersizliği (C)
• Delta ovalarının varlığı (C), • Göç veren alanda tarımda makine-
• Kıyı girinti (-) çıkıntısının azlığı (E) leşmenin yaygınlaşması (D),
• Göç veren alanda tarım alanlarının
bakımından ortak özelliğe sahiptir. Ancak
miras yoluyla bölünmesi (E)
enlemleri farklı olduğu için Akdeniz’de
orman üst (yükselti) sınırı Karadeniz’den örnek gösterilebilir. Ancak göç veren
fazladır. alandaki konut yetersizliği itici etkenler
arasında yer almaz. Konut yetersizliği göç
Cevap D alan yerlerde yaşanan bir sorundur.

Cevap B

8. Bir ülkede nüfus artışının hızlı olması;


• Nüfusun ikiye katlanma süresinin kı-
11. Tarımda makineleşme üzerinde öncelikle
salması (A),
tarım arazisinin makine kullanımına uy-
• Genç nüfus oranının artması (B),
gun olması gerekir. Yer şekillerinin enge-
• Kişi başına düşen gelirin azalması (D), beli olduğu alanlar (Eğim değeri yüksek)
• Demografik yatırım yapma zorunlu- tarımda makineleşmeye pek fazla elve-
luğunun artması (E) rişli değilken, yer şekillerinin sade olduğu
alanlar tarımda makineleşmeye daha faz-
gibi sonuçları ortaya çıkarır.
la elverişlidir.
Ancak doğum oranlarının yüksek olması
hızlı nüfus artışının sonucu değil, sebe- Cevap D
bidir.

Cevap C

12. Haritada gösterilen tarım ürününün üre-


timine Doğu Karadeniz kıyıları dışında
ülke genelinde uygunluk olduğu ancak
9. Soruda verilen grafikteki ilde doğum ora- tarımının daha çok Afyon, Konya, Uşak,
nı ölüm oranından fazladır. Ancak nüfus Denizli, Isparta, Çorum, Amasya, Tokat
artışı doğum ile ölüm arasındaki farktan gibi alanlarda yapıldığı görülür. Haritada
(doğal nüfus artışı) daha fazla olduğu için gösterilen ve üretimi devlet kontrolünde
bu ilin göç alan bir yer olduğu söyenebilir. olan ürün Haşhaş (Afyon) tır.

Cevap B Cevap D

25
13. 17. Tarımda makine kullanımı ile;
• Gediz Grabeni (B), I. ürünlerin ekim ve hasat süresi kısalır,
• Çukurova (C), II. insan ve hayvan gücüne duyulan ih-
• Altınbaşak Ovası (D), tiyaç azalır,
• Konya Ovası (E) III. kırsal kesimde işsizlik artar,
gibi alanlar ülkemizin önemli tarım böl- IV. tarım aletleri sanayisi gelişir.
geleridir. Ancak İstanbul’un yer aldığı
Kocaeli Yarımadası ülkemizin en fazla sa- Ancak, insan ve hayvan gücüne duyulan
nayileşmiş alanlarından biridir. ihtiyacın azalması, kırsal kesimde işsizli-
ğin artmasına neden olur ve buna bağlı
Cevap A olarak, köyden - kente göç artar.

14. Sanayi faaliyetleri kullandıkları enerji Cevap E


kaynağı veya kimyasal atıklar ile çevre ve
hava kirliliğine neden olur. Soruda verilen
sanayi kollarından demir-çelik endüstri-
sinde kullanılan, enerji kaynağı olan taş
kömürü daha fazla hava kirliliğine neden
olmaktadır.

Cevap C

15. Kültür balıkçılığı, tatlı su veya deniz balık-


larının, oluşturulan yapay üretim alanla-
rında yetiştirilmesidir. Ege kıyılarında koy
ve körfez sayısının fazla olması bu koru-
naklı alanlarda deniz kültür balıkçılığının
gelişmesinin öncelikli nedenidir.

Cevap B

16. Haritada gösterilen;


• Doğu Karadeniz,
• Biga Yarımadası,
18. Antalya’dan yola çıkan turist kafilesi İz-
• Teke Yöresi, mir’e ulaştığında sırasıyla Olimpos, Ölü-
• Taşeli Yöresi, deniz, Dilek Yarımadası Millî Parkı ve Efes
gibi turizm alanlarını ziyaret etmiş olur.
• Hakkâri Yöresi
Ancak Cennet - Cehennem Obruğu Mer-
gibi alanların ortak özelliği demir yolu sin’de yer alır (Antalya’nın doğusu).
ulaşımının bulunmamasıdır.
Cevap E
Cevap C

26
Çözüm 09

1. Fiziki haritalarda kahverenginin fazla 3.


olması o arazinin yüksek olduğunu gös-
I. eğimin fazla olması,
terir. Kuzeydoğu Anadolu’nun fiziki hari-
tada kahverengi olması buranın yüksek II. killi arazinin varlığı,
olduğunu gösterir. Yükselti ile kırıklı ya- III. tabakaların eğime paralel uzanması,
pının bağlantısı bulunmaz. Kıyı Ege’de kı-
IV. yağışın fazla olması
rıklı yapı yaygın olmasına rağmen Kuzey
Doğu Anadolu kadar yüksek değildir. gibi etkenler heyelan olayının gerçek-
leşmesi üzerinde etkilidir. Doğu Karade-
Cevap C niz’deki gür orman örtüsü, ağaç kökleri
toprağa su sızmasını artırır. Ayrıca ağaçlar
kütle ağırlığı ile heyelanı tetikleyebilir.
Ancak diğerlerine göre bitki örtüsünün
daha az etkisi vardır.

Cevap D

4. Harran’ın nüfuslanmasında tarım, etkili-


2. A seçeneğinde bahsedilen İzmir daha
dir. Madene bağlı nüfuslanma özelliğine
güneydedir. Güneş ışınlarının geliş açısı
sahip değildir. Polatlı askeri özelliğinden
Samsun’a göre daha geniştir.
dolayı zaman içinde nüfuslanmıştır. Çar-
B seçeneğinde ise Ekvator’a en yakın şamba ülkemizin önemli tarım alanların-
merkezimiz, Hatay’dır. Ekvator’a yaklaş- dandır. Bu nedenle nüfuslanmıştır. Dilo-
tıkça gece ile gündüz süreleri arasındaki vası’nda yer alan sanayi çeşitliliği ve sayısı
zaman farkı azalır. önemli bir sanayi kenti olmasını sağla-
C seçeneğinde bahsedilen İzmir Kırkla- mıştır. Bodrum deniz ve doğa turizmi ülke
reli’ye göre daha güneydedir. Ortalama içi ve dışından turist çekmekle birlikte, iç
sıcaklıklar daha fazladır. Buğday ekimi ve göç alan bir potansiyeli de vardır.
hasatı erken yapılır. Bu durum üzerinde
de Ekvator’a yakınlık (enlem) etkilidir. Cevap C

E seçeneğinde bahsedilen Ayvalık kıyıla-


rı, Gökova kıyılarına göre daha kuzeyde
(enlem) yer alır. Bu nedenle deniz suyu
sıcaklığı daha azdır. 5. Çeltik (pirinç), büyüme döneminde su is-
Ancak D seçeneğinde bahsedilen Anka- teği çok olan bir tahıldır. Üretim alanları
ra’dan Erzurum’a gidildikçe sıcaklık or- devlet kontrolündedir. Sağlık nedeniyle
talamasının azalması yükselti ile ilgilidir. yerleşim alanlarından uzakta yetiştirilir.
(Ankara-Erzurum yaklaşık olarak aynı en- Türkiye üretiminde Marmara Bölgesi li-
lemde yer alır.) derdir.

Cevap D Cevap B

27
6. Ülkemizde üzüm ziraatında yoğunluk ka- 11.
zanan yerler arasında Doğu Karadeniz ilk
I. II. Dünya Savaşı Dönemi’nde artış hı-
sıralarda değildir. Sadece Tokat, Amasya,
zının düştüğü,
Samsun çevrelerinde üzüm ziraatı yo-
ğunluk kazanmıştır. Ayrıca üzüm üretimi II. 1960 Dönemi’nde artış hızının en
ülkemizin her bölgesinde az ya da çok yüksek seviyeye ulaştığı,
yapılmaktadır. Üzüm üretiminde ilk sıra- III. son yıllarda kadınların çalışma yaşa-
da Ege Bölgesi (Manisa ve Denizli) yer alır. mına katılması ve eğitim seviyesinin
artması ile artış hızının gerilediği
Cevap D
doğrudur.
IV numaralı açıklama yanlıştır. Türkiye’nin
7. Mera hayvancılığını (ilkel) yaygınlaştır-
günümüzdeki nüfus politikası, artış hızını
mak yerine besi ve ahır hayvancılığına
azaltmak değil, artırmak yönündedir.
(modern) önem vermek verimi daha fazla
artıracaktır. Cevap E

Cevap B
12.

8. Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’da ön- I. Boğaz geçişinin kara, deniz ve demir
celikle hidroelektrik potansiyeli yüksektir. yolu ile sağlanır.
Bu bölgelerde yer alan hidroelektrik sant- II. Batı kesiminde sığla ormanları görül-
raller enerji ihtiyacını karşılayacağından mez.
cevap D seçeneği olur. Ayrıca enerji sevk
III. Türkiye’nin en alçak plato alanıdır.
edilebilir bir unsurdur. Diğer seçenekler-
deki nedenler, bu bölgelerde sanayinin IV. Bölümün doğu kesiminde antropo-
gelişmemesinin gerekçeleridir. jen bozkırlar yaygın değildir. Ant-
ropojen bozkırlar Trakya kesiminde
Cevap D görülür.

Cevap C
9. Malatya’ya göre batıda olan illerde yani
Çankırı, Uşak ve Mersin’de yerel saat geri
iken bu üç ilden Malatya’ya göre daha 13. Akdeniz Bölgesi’nde özellikle Teke ve Ta-
güneyde olanda gece süresi kısadır. Çün- şeli platolarında engebeli arazilere uyum
kü 21 Aralık tarihinde ülkemizde güneye sağlamış keçi türleri daha fazla tercih
gidildikçe gece süresi kısalır. edilmektedir.

Cevap D Cevap C

10. Heyelan, kaya düşmesi, deprem ve tsu- 14. Tablo incelendiğinde doğal gazdan elde
nami yer kökenli doğal afetlerdir. Çığ ise edilen enerjinin oransal olarak 1990-2018
atmosfer kökenli bir doğal afettir. arasında artış ve azalışlar yaşadığı görü-
lür. Sürekli artmıştır, ifadesi yanlıştır.
Cevap D
Cevap C

28
15. 17. Antalya Limanı hariç diğer limanlarımı-
zın demir yolu bağlantısı bulunur. Ayrıca
I. kişi Yıldız Dağları’ndan Ergene düzlükle-
Antalya Limanı turistik bir limandır. Diğer
rine doğru gider.
limanlarımızın ticaret hacimleri yüksektir.
II. kişi İzmit Körfezi’nden, sanayinin yo- Deniz yoluyla limanlara gelen malların
ğun olduğu bir yerden geldiği için çıkış kara içlerine taşınmasında demir yolu
noktasında kirlilik fazladır. daha ekonomiktir.
IV. kişi Orta Karadeniz’den Doğu Karade-
Cevap B
niz’e gitmiştir. Orta Karadeniz kıyılarında
Canik Dağları kıyıya göre daha geriden
başlar. Yükseltileri daha azdır. Bu nedenle
kıta sahanlığı daha geniştir. Doğu Kara-
deniz’de kıyıdan itibaren bir duvar gibi
yükselen dağlar, kıta sahanlığının daha
dar olmasına ve kıyının hemen derinleş-
mesine neden olur. Bu durum kıyıda fa-
lezlerin yaygın olmasına neden olur.
V. kişinin geldiği yer Güney Doğu Ana-
dolu’nun güney düzlükleridir. Gittiği yer
Hakkâri yöresidir. Yörede yükselti ve en-
gebe fazladır.
Ancak III. kişinin bulunduğu alan Tuz
Gölü güneyindeki Obruk Platosu’dur. Yani
çıkış noktasında obruklar gittiği yerden
daha fazladır.

Cevap C

16.
I. Doğu Karadeniz kıyıları fındık ve çay
tarımına bağlı olarak, 18. Türkiye’nin 2023 Turizm Stratejisi’nde
III. Menteşe Yöresi kıyıları turizme bağlı inanç turizmi koridoru içersinde
olarak,
• Mersin (Tarsus)
IV. Antalya ve çevresi turizme bağlı ola-
• Hatay
rak,
• Gaziantep
V. Çukurova Yöresi pamuk tarımına
bağlı olarak mevsimlik işçi göçü al- • Şanlıurfa
maktadır.
• Mardin
Ancak İzmit ve İstanbul illerinde temelli
yer alır.
(kalıcı) göçü daha fazla alır.
Cevap E
Cevap B

29
Çözüm 10

1. Türkiye bulunduğu coğrafi konum ne- 4. Türkiye akarsu ağı bakımından oldukça
deniyle siyasi, ekonomik ve kültürel açı- zengindir. Bazı akarsularımızın havzala-
dan “jeopolitik” ve “jeostratejik” öneme rının tamamı sınırlarımız içindedir. Bazı
sahiptir. Türkiye’nin jeopolitik ve jeost- akarsuların havzalarının bir kısmı ise yurt
ratejik konumunu oluşturan değişen ve dışında yer alır. Verilen akarsulardan Me-
değişmeyen unsurlar vardır. Türkiye’de riç, Bulgaristan’dan doğup Türkiye sınır-
siyasi unsurlar, askerî değerler, ekonomik ları içinden Ege Denizi’ne dökülür. Çoruh
koşullar ve stratejik özellikler değişen un- Nehri ise Türkiye’den doğup, Gürcistan
surlardır. Coğrafi konum ise değişmeyen sınırları içinden Karadeniz’e dökülür. Ye-
unsurlar arasında yer alır. şilırmak ve Susurluk akarsularının havza-
larının tamamı Türkiye sınırları içindedir.
Cevap E
Cevap C

2. Türkiye genç oluşumlu bir arazi yapısına


sahiptir; kırıklı yapı geniş yer kaplar. Tür-
kiye yüz ölçümünün yaklaşık %92’si kı- 5. Akarsuyun yatak eğimi ve yatak derinli-
rıklı yapıya sahiptir. Fay hatlarının (kırıklı ği az ise taşkın yapma olasılığı yüksektir.
yapının) yaygınlığı ile termal kaynakların Verilen akarsular içerisinde Ergene, yatak
yaygınlığı paralellik gösterir. eğimi az olan bir akarsudur, bu nedenle
taşkın yapma olasılığı daha yüksektir.
Cevap B
Cevap D

3. Türkiye’nin yer şekilleri kısa mesafede de-


ğişiklik gösterir. Bu durum ise hem doğal 6. Türkiye’nin kuzey ve güney kıyılarında
hem de beşerî birçok değişimin ortaya görülen yağış miktarı, Ege ve Marmara kı-
çıkmasını sağlar. Akarsu havzalarının ge- yılarından daha fazladır. Türkiye’de yağı-
nişliği, akarsuların boyları, tarım ürün- şın dağılışını etkileyen temel faktörlerden
lerinin farklı dönemlerde olgunlaşması biri de yükselti değerlerinin değişiklik
doğrudan yer şekilleri ile ilgilidir. Dağla- göstermesidir. Çünkü bir hava kütlesinin
rın doğu-batı istikametinde uzanması yağış oluşturabilmesi için yükselip soğu-
ise ulaşımın kuzey-güney istikametinde ması ve yoğunlaşması gerekir bu da yük-
maliyetinin artmasına neden olmuştur. selti ile mümkündür.
Ancak ülkemizde Akdeniz ikliminin gö-
Akdeniz ve Karadeniz’de dağlar kıyıya pa-
rülmesi ve yayılış alanının geniş olması,
ralel uzandığı için yağış miktarı bu bölge-
Türkiye’nin mutlak konumu ile ilgilidir.
lerde daha fazladır.
Cevap A
Cevap D
30
7. Rüzgârlar doğdukları yerin karakteristik 10. Aşağıdaki grafikte, Türkiye’de 1960 - 2017
özelliklerini ulaştıkları yere taşırlar. Kuzey yılları arasında belirli yıllarda iş gücüne
sektörlü rüzgârlar hava sıcaklıklarını dü- dahil olan nüfusun tarım, sanayi ve hiz-
şürürken, güney sektörlü rüzgârlar hava met sektörlerinde çalışan nüfus oranları
sıcaklıklarını artırır. Bu bağlamda Karayel, gösterilmiştir.
Yıldız ve Poyraz hava sıcaklıklarını düşü- Tarım Sanayi Hizmet
%
rür. Lodos ve Samyeli sıcaklık değerlerini 100
90
arttırır. Ancak Samyeli, çöl üzerinden gel- 80
diği için Güney Doğu Anadolu’da yazların 70
60
çok daha sıcak geçmesine neden olur.
50
Meltem rüzgârları ise günlük devirli rüz- 40
gârlardan olup sıcaklık üzerinde çok be- 30
20
lirgin etkilere neden olmazlar. 10
0
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2007 2014 2017
Cevap D

Grafikteki sayısal verilerden yararlanarak,

8. Türkiye’de eğitim seviyesinin yükselmesi, I. 1965 yılında hizmet sektöründe ça-


nüfus artış hızını düşürür. Aile planlama- lışan nüfus miktarının 2014 yılında
sının uygulanması nüfus artış hızını düşü- sanayi sektöründe çalışan nüfus mik-
rür. Sağlık hizmetlerinin iyileşmesi nüfus tarı ile aynı olduğu,
artış hızını artırır (çocuk ve yaşlı ölümleri- II. tarım sektöründe çalışan nüfus mik-
nin azalması). Ancak mevsimlik işçi göçü tarının değişimi
ülke nüfusunda herhangi bir değişikliğe
neden olmadığı için nüfus artış hızında bilgilerine ulaşılamaz.
bir etkisi bulunmaz. Fakat

Cevap A III. 2017 yılında çalışan nüfus oranının


en fazla istihdam edildiği sektör (Hiz-
met),

9. Su kaynakları bakımından zengin ve IV. sektörlerin ilk sırada yer aldığı yıllar
yüzey şekillerinin engebeli ve yüksek ol- bilgilerine
duğu sahalarda dağınık yerleşmeler hâ- grafikten ulaşılabilmektedir.
kimdir. Verilen merkezlerden bazılarının
yüzey şekilleri, bazılarının su kaynakları Cevap E
dağınık yerleşme için uygundur, ancak bu
iki koşulun bir arada bulunduğu yöreler-
de dağınık yerleşme görülür. Türkiye’de 11. Türkiye’nın sahip olduğu en eski boru
dağınık yerleşmenin en yaygın olduğu hattı Kerkük petrollerini batıya ulaştıran,
bölge Karadeniz’dir. Verilen illerden en Irak - Türkiye ham petrol boru hattıdır. Bu
fazla dağınık yerleşmenin görüldüğü hattın taşıdığı petrol miktarı, Kerkük’te
merkez, Artvin’dir. yaşanan sorunlarla beraber düşmüştür.

Cevap D Cevap A

31
12. Tarım ürünlerinin olgunlaşması ve olgun- 15. Beyaz et, kırmızı et, işlenmesi sırasında
laşma süreleri sıcaklık ile ilgilidir. Sıcaklığı ağırlık ve hacim kaybeden ürünlerdir. Bu
etkileyen faktörler aynı zamanda tarım nedenle üretim alanına yakın yerlerde
ürünlerinin olgunlaşma süresini de etki- işlenir.
ler. Bu bağlamda Türkiye’de buğday Ak-
Cevap C
deniz’de ve dağların güney yamaçlarında
daha erken olgunlaşır. Bu durumun orta- 16. Türkiye’de üretimi ve rezervi yeterli ol-
ya çıkmasındaki temel nedenler, enlem mayan ürünler dış alım kapsamında yer
ve bakıdır. alır. Bu bağlamda gübre, makine, petrol
ve otomobil ithal ürünler içinde yer alır.
Cevap A
Ancak mermer Türkiye’nin en fazla ihraç
ettiği madenler içinde yer alır.

Cevap D
13. Türkiye kurak ve yarı kurak iklim yayılış 17.
alanında yer alır. Yıllık yağış miktarı böl-
ge ve yörelerde yıllar arasında kararsızlık
III Kâğıt
gösterir. Verilen tarım ürünlerinden sula-
V I Mobilya
mayla yetiştirilen ve su isteği az olan ağaç
İpekli
türü üretimlerde yağış kararsızlığı pek Petrol IV
dokuma
fazla etkili değildir. Buğday ise kurak iklim II Yağ arıtma
koşullarının tarım ürünü olup yağışla bes-
lenir, yağış kararsızlığı bu tarım ürününün
üretiminde dalgalanmalar oluşturur. Haritada gösterilen;
II. yağ,
Cevap E
III. kâğıt,
IV. petrol arıtma,
V. ipekli dokuma
14.
fabrikalarının gelişiminde ham maddeye
yakınlık etkili olmuşken I numara ile gös-
terilen mobilya endüstrisinde (Ankara)
pazar olanakları etkili olmuştur.

Cevap A

18. Ülkemizde özellikle Güneydoğu Anado-


lu Projesi kapsamında yapılan barajlar
Haritada verilen yöreler Erzurum - Kars ve birçok güncel ve tarihî yerleşim alanını
Doğu Karadeniz kıyılarıdır. Bu yörelerde sular altında bırakmıştır. Bu durumun en
yaz yağışlarının belirgin olmasına bağlı belirgin örneği, 1/3’ü Birecik Barajı suları
olarak yaz kuraklığının belirgin olmaması altında kalan Gaziantep’teki Zeugma An-
ortak özelliktir. tik Kenti’dir.

Cevap E Cevap D
32
Çözüm 11

1. 3. Kıyı kesimlerde yer alan Istıranca yöre-


• Antalya’da denize girilirken Beydağ- si Biga Yarımadası, Teke Yarımadası ve
ları’nda kayak yapılması yükselti fak- Menteşe Yöresi’nde bulundukları çevre-
törü ile ilgilidir. (A) ye göre ulaşım pek fazla gelişmemiştir.
• Samsun kışın denizellik etkisi altında Bunun sonucunda sanayi faaliyetleri
olduğundan Ankara’dan daha sıcak- yeterince gelişmemiştir. Bu durum aynı
tır. (C) zamanda nüfusun seyrek olmasına da ne-
• Doğu Anadolu Bölgesi yükselti ve den olmuştur. Fakat tüm verilen alanlarda
karasallık nedeniyle kış koşullarının eriyebilen kayaçların oluşturduğu karstik
uzun ve sert geçtiği bir bölgedir. Bu araziler yaygın değildir. Teke Yarımadası
nedenle tarım ürünleri daha geç ol- ve Menteşe Yöresi’nde yaygın karstik yer-
gunlaşır. (D) yüzü şekillerine sık rastlanır.
• Marmara’nın Akdeniz Bölgesi’ne
Cevap C
göre daha sık nüfuslu olmasında
ulaşımın gelişmesi, ticaret ve sanayi
faaliyetleri etkili olmuştur. (E)
Maki üst sınırı ise enlemden kaynaklanan
4.
sıcaklığa bağlı bir durumdur. Hatay’da
maki üst sınırı enleme bağlı olarak daha
yükseklerde yer alır.

Cevap B

Ülkemizde depremden sonra ciddi


ekonomik kayıplara sebep olan su
baskınları (sel ve taşkın) kıyı Ege,
2.
Marmara, Akdeniz bölgelerinde
x ve ani yağışlar nedeniyle Tuz Gölü
çevresinde sık görülür.
Heyelan killi arazilerin yoğun oldu-
ğu bol yağış alan alanlarda, eğim
doğrultusunda meydana gelir.
Türkiye’de batıdan doğuya doğru gidil-
Türkiye’de en sık görüldüğü yerler
dikçe yükselti ortalaması artar. Bu neden-
Karadeniz Bölgesi, yani özellikle
le kış koşulları daha uzun sürer, karlı ve
bol yağış alan eğim değeri yüksek
donlu gün sayısı artar. Karasallık şiddetle-
arazilerider.
nir, sıcaklık farkları artar.
Bitki örtüsünün cılız olduğu eğimli
Isının azalması ve kış koşullarının uzun
alanlarda kar yağışının bol olma-
sürmesiyle tarım ürünü çeşidinde artma
sıyla meydana gelen çığ, ülkemiz-
değil, azalma yaşanır (IV). Ülkemizde sa-
de en fazla Doğu Anadolu Bölge-
nayi yoğunluğu batıdan doğuya doğru
si’nde görülür.
artmaz, azalır (III).
Cevap B
Cevap D

33
7. Sorudaki diyagramın doğrusu aşağıdaki
5.
13°
gibidir.
14° 14°
15° 15° Hayvancılık faaliyetleri
17° 16°
18° 17° 19°
19° 18° 20° Tarım ürünleri İ klimden
19°
Nüfusun dağılışı etkilenir.
İndirgenmiş izoterm haritalarında her Yerleşme tipleri
yer deniz seviyesinde düşünüldüğünden
Denizler
yükselti sıcaklık üzerinde etkili değildir.
Mutlak konum İ klimi
- Sıcaklığın en düşük olduğu yer en-
Basınç merkezleri etkiler.
lem-karasallık nedeniyle Kuzeydo-
ğu Anadolu’dur. (I) Dağların uzanış yönü
- Enlem etkisi nedeniyle Güneş ışınla-
rının geliş açısının daralmasına bağlı Cevap A
olarak güneyden kuzeye sıcaklıklar
7° - 8° azalmaktadır. (II) 8. Marmara ve Ege bölgelerinde yer şekil-
lerinin sade olması ve yüksek olmaması;
- Sıcaklığın en yüksek olduğu yer en-
lem-karasallık ve güney yönlü rüz- • Akarsuların dar-derin vadiler içinde
gârlar (samyeli) nedeniyle Güneydo- akmamalarına neden olur.
ğu Anadolu Bölgesi’dir. (III) • Hidroelektrik potansiyelleri düşüktür.
• Sanayileşme faaliyetleri yoğun oldu-
Cevap C ğu için kirlilik oranları yüksektir.
• Yağışın arttığı dönemlerde taşkın
riskleri yüksektir.
Fakat ülkemiz genelinde olduğu gibi bu
bölge akarsuları da taşımacılığa elverişli
değillerdir.

Cevap E

6. Buğdayın Karadeniz Bölgesi’nin özellikle 9. Modern tarım yöntemi, üretimde iklim


doğu kıyılarında çok fazla yetişmemesi- koşullarına bağımlılığın az olduğu, sula-
nin nedeni bölümün yaz aylarında bol ma, ilaç, gübre, makine kullanımın yoğun
yağış almasıdır. Buğday yaz kuraklığı is- olduğu, üretimde verimliliğin sağlandığı
teyen bir üründür. Aynı şekilde bol yağış gelişmiş ülke tarım metodudur.
alması ve yaz kuraklığının olmaması gür I
çayırlar üzerinde etkilidir ve bu durum da
III
büyükbaş mera hayvancılığı faaliyetleri- II IV

nin yoğunlaşmasına neden olur. V

Cevap D

34
II nolu taralı alan İzmir, Aydın ve Muğ- Ege’de Emet’te (Kütahya);
la çevresini göstermektedir. Türkiye’ye
İç Anadolu’da Kırka’da (Eskişehir) bor
çeşitli ekonomik faaliyetler ile katkı sağ-
madeni çıkarılmaktadır.
layan bu alan aynı zamanda tarımsal
verimin en yüksek olduğu, önemli ihraç ile gösterilen merkezde fosfat çıkarıl-
ürünlerinin yetiştirildiği bir alandır. Mo- maktadır. Mardin-Mazıdağı rezervin
dern tarımın en yoğun yapıldığı alanlar- en fazla olduğu alandır.
dan biridir. Cevap E
12.
Cevap B
• Elazığ’da krom çıkarılmaktadır.
10. Kümes hayvancılığı ve besi hayvancılığı • Giresun’da ormanlık alanlar kâğıt için
büyük şehirlerin çevresinde sermaye ve ham madde kaynağıdır.
nüfusun fazla olduğu alanlarda iklime ba- • Konya’da şeker pancarı üretimi ol-
ğımlı olmadan yapılan modern hayvancı- dukça fazladır.
lık faaliyetleridir. • Bursa’da ipekli dokumanın ham mad-
Arıcılık çiçek çeşidinin bol bulunduğu desi olan yaş ipek kozası üretimi ya-
alanlarda verimli yapılır. İklimden etkile- pılmaktadır.
nen çiçek çeşitliliği nedeniyle iklime bağlı Samsun Bakır İşleme Tesisinde Küre ve
dalgalanmalar gösterilebilir. çevresinden çıkarılan bakır, Samsun’un
ulaşım ve liman avantajı nedeniyle işlen-
Mera hayvancılığı doğrudan iklime bağ-
mektedir. Ham maddeye yakınlık söz ko-
lıdır. Yağışın bol olduğu yıllarda et ve süt
nusu değildir.
verimi yüksek iken yağışın az olduğu dö-
nemlerde verim fazlasıyla düşmektedir. Cevap B

13.
Cevap C
• Ambarlı Termik Santrali doğal gaz ile
11. elektrik üretimi sağlamaktadır.
• Çatalağzı Termik Santrali, taş kömürü
ile elektrik üretmektedir.
• Soma Termik Santrali, linyit ile elekt-
*
* rik üretmektedir.

Yukarıdaki Türkiye haritasında üç farklı • Sarayköy Jeotermal Santrali su buha-


madenin çıkarımının en yoğun yapıldığı rı ile elektrik üretimi sağlar. Bu enerji
merkezler belirtilmiştir. kaynakları yer altı kaynakları ile ilgili-
dir, iklimle ilgili değişimler bu kaynak-
* ile gösterilen merkezler boksitin çıka- lara bağlı üretimi doğrudan etkilemez.
rıldığı yerlerdir. Türkiye’de Akseki (An-
talya) ve Seydişehir’de (Konya) çıkarıl- Deriner hidroelektrik santrali su gücü ile
maktadır. üretim yapar. Akarsuyun su potansiye-
li yağıştan etkilenir, bu nedenle iklimle
ile gösterilen alanlar bor madeninin yo- bağlantılıdır.
ğun çıkarıldığı yerlerdir. Türkiye’de Gü-
ney Marmara’da Balıkesir ve Bursa’da, Cevap A

35
14. I no’lu alan → Batı Karadeniz Türkiye’de Göçün önemli nedenlerinden biri de ta-
keresteciliğin geliştiği alanlardan biridir. rımda makine kullanımı ile tarım işçisine
(C) duyulan ihtiyacın azalmasıdır. Özellikle
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden yapı-
II no’lu alan → Teke Yarımadası karstik şe-
lan göçün nedenleri arasında bu durum
killerin yaygın olduğu yerdir. (D)
önemli yer teşkil etmektedir. Fakat Tür-
III no’lu alan → Tuz Gölü çevresi Türki- kiye’nin pek çok alanı dağlık ve engebeli
ye’de yağışın en az düştüğü yerdir. (A) olması nedeniyle tarımda makine kullanı-
V no’lu alan → Güneydoğu Anadolu’nun lamayan alanlardır. Verilebilecek en güzel
batısı sade yer şekillerinin görüldüğü bir örnek Doğu Karadeniz Bölümü’dür. Türki-
sahadır. (E) ye’nin en çok göç veren alanlarından biri
olmasına rağmen göçe, tarımda makine
IV no’lu alan → Doğu Karadeniz dağlık ve
kullanımı neden olmamaktadır. Arazi ya-
engebeli olduğu için tarımsal nüfus yo-
pısı makine kullanımı için pek fazla elve-
ğunluğu az değil, fazladır.
rişli değildir.
Cevap B
Cevap C

17. Sorudaki tablolar incelendiğinde;


15. Türkiye ihracatında binek otomobil, teks-
I. öncüle ulaşılamaz çünkü tablolar tarım-
til, ham maddesi toprağa dayalı ürünler,
sal verim bilgilerini vermemektedir. Tarım
elektronik ürünler büyük yer tutarken
alanında çalışanların oranının fazla olma-
üretim azlığı nedeniyle ilaç ürünleri Tür-
sı tarımsal verimi artırmaz.
kiye’nin ihracatında değil, ithalatında bü-
yük yer tutar. II. öncüle ulaşılamaz çünkü verilen tablo
dış satımdaki bilgileri veren bir tablo de-
Cevap E ğildir. Sadece sanayi sektöründe çalışan-
ların oranı artmıştır, denebilir.
III. öncüle ulaşılamaz çünkü tabloda çalı-
şan sayısı belli değildir, sadece çalışanla-
rın oransal dağılımı verilmiştir.
16. Göçün nedenleri arasında ilk sırayı eko-
nomik etkenler almaktadır. Doğum oran- Cevap E
larının artması, miras yoluyla toprakları-
nın parçalanması gibi nedenlerle aileler
geçimlerini sağlayamamakta, çevrelerin-
18. Kızılırmak Deltası 2016 yılında Unesco
de sanayinin gelişmemesi yüzünden iş
Dünya Doğal Miras Geçici Listesi’ne alı-
imkânları bulamamakta; kentlerin iş im-
narak asıl listeye alınması teklif edilmiştir.
kânları, eğitim, sağlık, altyapı hizmetleri-
nin iyi olması gibi çekici nedenlerle göç Diğer seçeneklerde verilenler geçici liste-
etmektedirler. de bulunan ve asıl listeye alınan (Göbekli-
tepe) kültürel alanlardır.

Cevap D

36
Çözüm 12

1. Aynı enlem üzerinde bulunan alanlarda; 3. Erozyon; toprağın akarsu ve rüzgârlar


çizgisel hız, yıl içerisindeki gölge boyu, tarafından aşındırılarak süpürülmesidir.
gece-gündüz süreleri, güneş ışınlarının Bitki örtüsünden yoksunluk ve arazinin
yıl içerisindeki geliş açısı aynıdır. eğimli olması en önemli nedenleridir.
Ancak özel konum etkisine bağlı olarak Erozyon sonucunda tarım arazilerinin
aynı enlemde bulunan yerler için bazen veriminde azalma olurken tarım alanları
aynı özellikler geçerli olmayabilir. Enlem- da daralır. Ayrıca erozyon arazinin çıp-
leri yaklaşık olarak aynı olan İzmir ve Van laklaşmasına neden olduğu gibi barajları
güneş ışınlarını yıl içerisinde aynı açıyla da kumla doldurarak barajların ömrünü
almalarına rağmen sıcaklık ortalamaları kısaltır.
özel konuma (Denizellik-Karasallık-Yük-
selti) bağlı olarak değişiklik gösterir. Cevap E

Cevap C

4. Türkiye’de son yıllarda Konya Ovası’nda


ve Tuz Gölü çevresinde tarımsal alanda
sulama amaçlı olarak yer altı ve yer üstü
sularından yararlanılmıştır. Bu durum
bazı sorunları da beraberinde getirmek-
2. tedir. Yer altı su seviyesinde düşüş yaşan-
II
masına neden olmaktadır. Ayrıca yer altı
III
I boşluklarının çökmesi sonucu obruklar
V oluşmaktadır. Bu yörede yer altı sularının
IV fazlaca kullanımı ekolojik dengeye zarar
verirken birçok canlı türünü ortadan kal-
Vadi meltemleri, gündüz dağların güneşe dırmıştır. Ayrıca küçük göl ve bataklıklar
dönük yamaçlarının fazla ısınması sonu- da bu yanlış kullanım neticesinde kuru-
cu yamaçların yukarı kısımlarına doğru muştur.
rüzgârın esmesiyle oluşurken, gece de
Ancak heyelan yer altı veya yer üstü su-
çevresine göre daha fazla soğuyan dağ-
larının aşırı kullanımı ile ilgili bir olay de-
lardan vadi tabanlarına ya da ovalara
ğildir. Heyelan yağışın fazla olduğu eğimli
doğru rüzgârın esmesiyle dağ meltemi
alanlarda görülen bir doğal afettir.
oluşur.
Dağ ve vadi meltemleri dağlık ve engebe- Cevap C
li alanlarda oluşur. Türkiye’de ilkbahar ve
yaz aylarında etkili olan meltemler, hari-
tada III numaralı alan ile gösterilen dağlık
5. Ülkemizde tahıl üretiminin yaygın oldu-
alan Kuzey Doğu Anadolu’da daha belir-
ğu ve nadas uygulamasının fazla olduğu
gin olarak görülmektedir. Numaralı diğer
Konya Bölümü’nde tarımsal üretim(özel-
alanlarda yer şekilleri sadedir.
likle tahıllar) dalgalanmaları fazla yaşanır.
Cevap C
Cevap D

37
6. 9. Siyasî, sosyal, ekonomik gibi nedenler-
den dolayı insanların yaşadığı yerden
başka bir yere geçici ya da sürekli olarak
yerleşmesine göç denir.
Göçler; Türkiye’de siyasî, sosyal, ekono-
mik nedenlerle yapılmakta olup kısa sü-
Haritada işareti ile gösterilen ürün çay, reli olanlarına mevsimlik göç, yerleşim
işareti ile gösterilen ürün yer fıstığı, amaçlı olanlarına ise sürekli göç denir. Gi-
işareti ile gösterilen ürün ise incirdir. dilen yer bakımından (mekâna) iç göçler
Çay: Türkiye’de ekim alanı en dar olan sa- ülke içinde gerçekleşirken dış göçler de
nayi bitkilerinden birisidir. Bol yağış ve kış bir ülkeden başka bir ülkeye yapılır. Buna
ılıklığı ister. Doğu Karadeniz kıyılarında göre yükseköğrenim amaçlı yurt dışına
yetişir. yapılan göçler Türkiye’den diğer ülkelere
Yer fıstığı: İklim seçiciliği olan tarım ürünü doğru yapılmaktadır ve dış göçler gru-
en çok Akdeniz Bölgesi’nde Adana Bölü- bunda yer alır.
mü’nde yetişir.
İncir: Kış ılıklığı isteyen bu tarım ürünü Cevap E
Türkiye için önemli bir ihraç ürünüdür.
Ege Bölgesi kıyılarında özellikle Aydın ve
çevresinde üretimde ilk sırada yer alır.
Cevap B
10.
7. Yetişme döneminde bol su, olgunlaşma 90+
85 - 89
döneminde tam kuraklık isteyen pamuk 80 - 84
75 - 79
üretiminde; Güneydoğu Anadolu Bölge- 70 - 74 Erkek Kadın
65 - 69
si, GAP’tan sonra sulama imkânlarının ge- 60 - 64
55 - 59
50 - 54
lişmesiyle ilk sırada yer almaktadır (Şanlı- 45 - 49
40 - 44
urfa üretiminde ilk sırada olan ildir). Orta 35 - 39
30 - 34
Fırat, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin 25 - 29
20 - 24
15 - 19
batısında yer alan bölümdür. 10 - 14
5 - 9
Cevap E 0 - 4

4 milyon 3 milyon 2 milyon 1 milyon 0 1 milyon 2 milyon 3 milyon 4 milyon

8. Kırsal bir yörenin coğrafi koşulları ile o


Türkiye’nin belirli bir yılına ait nüfus pira-
yöredeki konut yapımında kullanılan yapı
midine bakarak toplam nüfus; genç, yaşlı
malzemesi arasında paralellik söz konu-
nüfus; çalışma çağındaki (15-64) nüfus;
sudur.
kadın ve erkek nüfusu ayrıca gelişmişlik
Kerpiç yapılar bitki örtüsünün cılız oldu-
düzeyi hakkında bilgi elde etmek müm-
ğu, kurak ve yarı kurak kırsal alanlarda
kündür. Ancak işgücüne dâhil nüfusun
yaygın olarak kullanılır. En fazla İç Ana-
yer aldığı sektörler hakkında bilgi elde
dolu olmak üzere Güneydoğu Anadolu,
edilemez. Piramitte nüfusun çalıştığı sek-
Doğu Anadolu’da yaygındır. İç Anado-
törler (tarım, sanayi, hizmet, inşaat) ile
lu’da yer alan Konya bu tür yapıların kırsal
ilgili bir bilgi bulunmamaktadır.
alanda yaygın olduğu bir ildir.
Cevap D
Cevap A
38
11. Sanayi kuruluşlarının yeri belirlenirken 14. Edirne
maliyeti düşürmek amacıyla ham mad-
deye yakınlık esası dikkate alınmaktadır.
Ancak taşınmasında sorun yaratmayan
ürünler uzak yerlerde de kurulabilir. Bur-
sa’da otomotiv endüstrisinde kullanılan Mersin
demir-çelik, alüminyum bulunmamasına
rağmen pazar olanaklarına yakınlık oto- Edirne şehrinden Mersin’e kara yolu ile
motiv endüstrisinde etkili olmuştur. gitmek isteyen bir yolcu sırasıyla İstanbul
Boğazı, Bolu Dağları ve Orta Toroslar gü-
Cevap E zergâhını takip etmelidir.

Cevap B

12. Enerji kaynakları yenilenebilir ve yenile-


nemez kaynaklar olarak sınıflandırılır.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının iklime
bağlılığı fazla olup bulunduğu alanda
kullanılmalıdır. Bu kaynaklar; güneş, rüz-
gâr, su gücü gibi kaynaklardır.
Yenilenemez enerji kaynakları ise kulla-
nıldıkça tükenen kaynaklardır. Çevre so-
runlarına neden olmakla birlikte iklime
bağlı değildir. Petrol, doğal gaz, taş kö-
mürü, linyit gibi kaynaklardır.
Buna göre, Bandırma’da kurulan rüzgâr
santrallerinde yenilenebilir enerji kayna-
ğı kullanıldığı için diğerlerinden farklıdır.

Cevap E
15.
13.
II I
II I III

III V
IV V IV

Türkiye’nin matematik konumundan


Londra tipi hava kirliliği nüfusun fazla
ötürü (enlem) dağların güneye bakan ya-
olduğu, endüstrinin geliştiği bölgelerde
maçları daha sıcaktır. Ancak Karadeniz’de
yaşanmaktadır. Haritada işaretlenmiş
denizellikten dolayı kuzey yamaçlar daha
alanların özelliği dikkate alındığında İz-
sıcaktır. Bu durum bakı-sıcaklık ilişkisi ile
mit ve çevresinde bu durum belirgindir.
çelişir.
Cevap B
Cevap A

39
16. Dış ticaret açığı: Bir ülkenin, aldığı ürün Nüfus
18. A.N.Y =
maliyetinin sattığı ürün maliyetinden
Yüz ölçümü
fazla olması durumudur. Buna göre bu Formülüne göre yüzölçümü hesaplaması
açığın kapatılması ve ihracatın arttırılma-
sı için yapıldığında;
• Turizm gelirlerinin artırılması (A) I. 500.000 km2
• Dış satım için yeni pazarlar bulunması II. 200.000 km2
(B) III. 200.000 km2
• Sanayi ürünleri ihracatının artırılması IV. 100.000 km2
(D) V. 60.000 km2
• Üretilen malların kalite standartının Bir yerde aritmetik nüfus yoğunluğunun
yükseltilmesi (E) fazla olması için nüfusun fazla ya da yüz
gibi çalışmalar yapılmalıdır. Ancak ithalat ölçümünün küçük olması gerekir. Arit-
ürünlerine düşük vergilerin uygulanması metik nüfus yoğunluğunun az olması
dış ticaret açığını kapatmaz, aksine yerli için nüfusun az veya yüz ölçümün büyük
üretimin rekabet gücünü azaltıp ihracatı olması gerekir. Buna göre formülü uygu-
azaltacağı için dış ticaret açığını arttırır. landığımızda V numaralı bölgenin yüz
ölçümü en küçüktür.
Cevap C
Cevap E

17. Pamukkale; (Denizli) Ege Bölgesi’nde yer


alan travertenleri ile doğal, Hierapolis an-
tik kenti ile kültürel turizm alanına örnek
oluşturur.

Cevap C
40
Çözüm 13

1. 3.

Aydın Konya Diyarbakır

Aydın, Konya ve Diyarbakır illeri yaklaşık Tarımsal nüfus yoğunluğu az


olarak aynı enlem üzerindedir. Bu iller-
Tarımsal nüfus yoğunluğu fazla
de yıl içinde gündüz süreleri birbirine
yakındır. Aynı enlem üzerinde yer alan Tarımsal nüfus yoğunluğu; tarım alanla-
noktalarda yıl içersindeki gölge boyları rının tarımda çalışanlara bölünmesiyle
ve çizgisel hızlar aynıdır. I. ve II. öncüller elde edilir. Tarımsal nüfus yoğunluğu
durumla aynı nedene bağlanabilir. 23 Ey- üzerinde tarım alanlarının dar veya geniş
lül ve 21 Mart’ta yaşanan gece-gündüz olması durumu en etkili unsurdur. En-
süresi eşitliği bu tarihlerde dünyanın her gebeli - dağlık alanlarda tarımsal nüfus
yerinde aynıdır. Aynı enlem üzerinde ol- yoğunluğu fazladır. Arazinin düz olduğu
makla açıklanamaz. alanlarda tarım alanları geniştir ve tarım-
sal nüfus yoğunluğu azdır. Ayrıca maki-
Cevap D neli tarıma uygun alanlarda (yer şekilleri
sade) tarımsal nüfus yoğunluğu az iken
(Tarımda çalışan kişi sayısı azalır.) Maki-
neli tarıma uygun olmayan alanlarda (yer
şekilleri engebeli) tarımsal nüfus yoğun-
luğu fazladır.

Cevap D

2.
Karayel " Soğuk II

4. Marmara ve Ege Bölgesi’nde yer alan


akarsular düz arazilerden aktıkları için
akış hızları düşüktür, bu nedenle için-
de taşıdıkları alüvyonları biriktirerek
biriktirme şekilleri meydana getirirler.
Hidroelektrik potansiyelleri düşüktür.
I Samyeli " Sıcak Derin vadiler oluşturamadıklarından su
miktarının artması taşkınlara neden olur.
I. nolu rüzgâr yönü güneybatıdır, etkili
Bu durumlar yer şekillerinin sonucudur.
olan yerel rüzgâr lodostur. Türkiye’de sı-
Fakat sanayileşmiş bölgelerden aktıkları
caklığı artırır ve arkasından yağış bırakır.
için kirlilik oranları yüksektir. Bu durum
II. nolu rüzgâr yönü kuzeydoğudur, etkili diğerlerinden farklı nedenle beşeri faali-
olan yerel rüzgâr poyrazdır. Kuru soğuk, yetlerle ilgilidir.
ayaz etkiye sahiptir ve sıcaklığı düşürür.
Cevap D
Cevap B
41
5. 7.

Haritada kırıklı dağların oluştuğu alanlar Haritada Teke, Taşeli, Obruk, Uzunyayla
ve dağlar gösterilmiştir. Kırıklı dağların ve Ardahan platoları taranarak göste-
bulunduğu alanlarda horst (dağ) ve gra- rilmiştir. Obruk platosu yüksek değildir.
benler (ova) oluşur. Kırılmalar sırasında Uzunyayla ve Ardahan platolarında kars-
faylanma nedeniyle deprem tehlikesi tik araziler yaygın değildir. Fakat verilen
artar. Aynı zamanda jeotermal kaynaklar tüm platolar çeşitli nedenlerden dolayı
açısından zengindir. Ancak, ülkemizdeki seyrek nüfusludur. Bu durum ortak özel-
volkanlar sönmüştür ve aktif volkanik likleri olarak gösterilebilir.
arazi bulunmaz.
Cevap B
Cevap D

6.

Kalker 8. Toprak oluşumunda iklim - anakaya - za-


man - yer şekilleri - canlılar etkili olan un-
Su
surlardır. Kurak iklim sahalarında fiziksel
Kaynak ayrışma ön plandadır ve bitki örtüsü cılız
olduğundan humus miktarı azdır. Nemli
Şekilde özellikle karstik kayaçların gö- bölgelerde yıkanma fazla olur, kimyasal
rüldüğü yerlerde meydana gelen karstik çözünme yaygındır. Sert kayaçlar daha
kaynak verilmiştir. Türkiye’de Akdeniz zor aşınır. Bu nedenle ana kayacın direnci
Bölgesi’nin karstik arazilerinde yaygın çözülme zamanı üzerinde etkili bir fak-
olarak görülür. Karstik su kaynakları ki- tördür. Dış kuvvetler tarafından taşınan
reçli yapıya sahiptir. Fakat fay kaynakları malzemelerden oluşan topraklara azonal
gibi sıcak su kaynakları denilemez. İnsan yani taşınmış topraklar adı verilir. Alüvyal
etkisiyle sondaj yapılarak çıkarılan sulara topraklar bu şekilde akarsuların taşınması
artezyen kaynak denir. Karstik kaynak ile oluşmuştur. Bu topraklar oldukça ve-
özelliği ile ilgili olarak ise yalnız I numaralı rimlidir. Üzerinde ekonomik değeri yük-
öncüle ulaşılır. sek çok çeşitli ürünler yetiştirilmektedir.
Verimsiz topraklardır denilemez.
Cevap A
Cevap D
42
9. 12.
I. Ülkeye yabancı sermayenin ve tek-
nolojinin getirilmesi, sağlanan teş-
viklerle ve avantajlarla düşük ma-
liyetli mal üretmek ve ihraç etmek
amacıyla İzmit, İskenderun, Mersin,
Türkiye’de en gelişmiş sanayi kollarından İzmir’de serbest ticaret bölgeleri ku-
biri pamuklu dokuma sanayisidir. Bu sa- rulmuştur.
nayi sektörü içinde çok fazla işçi istihdam II. 1980’lerden itibaren tarım toplu-
etmektedir. Ürün çabuk bozulmaz bu ne- mundan sanayi toplumuna geçilmiş,
denle ham madde yetiştirilmediği yerde büyüyen ihracatın yanında ithalat da
de işlenebilir. büyümüştür. Dış ticaret açığı devam
Cevap A etmektedir.

10. Doğru bilgilerdir. Fakat III. öncülde veri-


len bilgi yanlıştır. Türkiye’nin dış ticaretin-
de önde gelen ülkeler, Almanya, Rusya ve
Çin’dir.

Cevap C

Arıcılık için en uygun yerler çiçek çeşitlili-


ğinin bulunduğu dağlık alanlardır. Harita-
da ülkemizde bal üretiminde önde gelen
üç il gösterilmiştir. Üretimin çoğunluğu
Ege ve Karadeniz’den sağlanır. Geri kalan
kısım Akdeniz ve Doğu Anadolu’nun dağ-
lık bölgelerinden sağlanır.
Türkiye’nin her bölgesinde ve ilinde bal
üretimi yapılır.

Cevap C
Samsun Bakır
11. İşleme Tesisi

Elazığ Ferro-
13. Doğada insan faktörüyle oluşmamış olan
Bandırma
Bor İşleme
Krom Fab. doğal kaynaklar pek çok alanda kulla-
Tesisi Seydişehir nılmaktadır. Orman - çakıl, kum - rüzgar
Alimünyum Batman Petrol
Rafinerisi
- kömür gibi doğal kaynakların kullanım
Fabrikası
alanları doğru eşleştirilmiştir. Fakat çayır
Murgul ve Küre’den çıkarılan bakır Sam- ve otlaklar hayvancılık faaliyetleri için
sun Bakır İşleme Tesisinde işlenmektedir. kullanılmaktadır. Tarım ve ormancılık
Ham madde yakınında kurulu değildir. alanlarında kullanılan doğal kaynak ise
Diğer işleme tesisleri ham madde yakı- topraktır.
nında kuruludur.
Cevap E
Cevap C
43
14. 16. Nevşehir ili tarım şehri - turizm şehri içeri-
Zonguldak
sinde gösterilecek fonksiyonlara sahiptir.
Trabzon Ticari faaliyetler olmasına rağmen diğer
Bandırma

İzmir
illerle karşılaştırıldığında bu fonksiyonu
daha geride kalır.
Mersin

Cevap C
I’deki özelliğe sahip olan liman İzmir Li-
manı’dır.
II’deki özelliğe sahip olan liman Trabzon
Limanı’dır.
III’deki özelliğe sahip olan liman, Mersin
Limanı’dır.
IV’deki özelliğe sahip olan liman, Bandır-
ma Limanı’dır. 17. Çocuk (0-14) ve yaşlı (65+) nüfusa, ba-
Zonguldak Limanı’nın özellikleri veril- ğımlı nüfus adı verilir. Bu nedenle pira-
mediği için eşleştirmede dışarda kalır. mitten bu bilgiye (I) ulaşılır. Genç nüfus
Zonguldak Limanı’nın gelişmesinde ise oranına piramitten ulaşılır (II). Fakat çalı-
sahadaki Ereğli Demir-Çelik Fabrikası ve şan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına
iç bölgelerle demir yolu bağlantısının ol- dağılımına piramitten ulaşılamaz. (Tarım,
ması etkili olmuştur. Hizmet, Sanayi)

Cevap A Cevap D

18. İthalatın (dış alımın) artması nüfus artış


hızının fazla olmasının olumsuz sonuçları
arasında yer alır. İşçi ücretlerinin ucuzla-
15. Türkiye deniz turizmi ile tanınan bir ülke-
ması ise ülke kalkınmasını olumlu yönde
dir. Özellikle son yıllarda bu turizm etkin-
etkiler (Üretim maliyetlerini düşürür). Bu
liği yanında diğer turizm faaliyetleri geliş-
nedenle yer değiştirmeleri diyagramdaki
tirmeye ve sürdürülebilir hâle getirilmeye
hatayı düzeltir.
çalışılmaktadır. Deniz turizmi zaten geliş-
tiği için öncü faaliyet hâline getirmek gibi Cevap C
bir strateji, politikalar içinde yer almaz.

Cevap C

44
Çözüm 14

1. Rize ve Bingöl’ün aynı boylam üzerin- 4. Seyhan ve Ceyhan akarsularının ağzında


de yer aldığı göz önüne alınırsa öğlen Çukurova Deltası’nın oluşması için;
vakitleri ve yerel saatlerinin aynı olması - Kıyıda gel-git etkisinin az olması,
gerekir.
- Su toplama havzasında erozyonun şid-
Cevap D detli olması,
- Döküldüğü kıyının sığ olması,
- Kıyıda güçlü akıntının olmaması,
- Akarsunun bol alüvyal taşıması etkili
olmuştur.
Ancak akarsu rejimleri delta oluşumunun
2. Ege Bölgesi’nde Batı Anadolu’daki kırık üzerinde belirgin bir etkiye sahip değildir.
dağlar kıyı çizgisine dik olarak uzanır. Bu-
Cevap D
nun sonucunda Ege Bölgesi’nde;
- Kıyıda girinti-çıkıntı fazladır. 5.
13°
- Kıyı derinliği azdır. (Sığdır) 14° 14°
15° 15°
- Enine kıyı tipi görülür. 17° 16°
18° 17° 19°
18° 20°
- Kıta sahanlığı geniştir. 19°
19°

- Limanların art bölgesi geniştir.


İndirgenmiş sıcaklık; yükseltinin gerçek
- Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım ko- sıcaklık üzerindeki etkisi ortadan kaldırı-
laydır. larak hesaplanmış sıcaklık değeridir.
Bu durumların temel nedeni ise dağların Bu tür haritalarda yükselti etkisi dikkate
kıyı çizgisine dik uzanmasıdır. alınmayıp her yer deniz seviyesinde ka-
bul edilir.
Cevap D
Buna göre verilen bilgiler ışığında:
• En düşük sıcaklıklar Kuzeydoğu Ana-
dolu’da görülür. Nedeni karasallık ve
enlemdir.
• Ayrıca en yüksek sıcaklık 20°C’den
fazla iken (20°C çizgisinden sonraki
3. Göl sularının tatlı, tuzlu ya da sodalı olma-
alanlarda) en düşük sıcaklık 13°C’den
sını belirleyen etmenler; gölün gidegeni-
az olduğu (13°C çizgisinden sonraki
nin varlığı, göl çanağının kayaç yapısı,
alanlarda) için, en düşük sıcaklıkla en
göle ulaşan akarsuların taşıdığı su özel-
yüksek sıcaklık farkı 7°C’den fazladır.
likleri ve gölün bulunduğu yerin iklim
özellikleridir. • Verilen bilgilerden I numaralı öncül
doğru değildir. Harita indirgenmiş
Göl sularının tuzlu, tatlı ya da sodalı olma- sıcaklıkları göstermektedir. Her yerde
sında gölde yaşayan canlı çeşitliliği etki yükselti etkisi ortadan kaldırılmıştır.
eden bir faktör değildir. Buna rağmen sıcaklıklar aynı değildir.

Cevap B Cevap E

45
6. Türkiye’de dağların denize bakan yamaç- 10. Türkiye’de, tarım alanlarının miras yoluyla
ları ile iç kesimlere bakan yamaçlarındaki küçük parçalara ayrılması kentlere göçün
orman örtüsü nemlilik nedeniyle farklıdır. nedenlerinden biridir. Arazi toplulaştırma
Kuzey Anadolu Dağlarının Karadeniz’e uygulaması ile küçük tarlalar birleştirile-
bakan yamaçlarında geniş yapraklı ağaç- rek tarımın gelişimi ve dolayısıyla buna
lardan oluşan ormanlar hâkim iken güne- bağlı göçün engellenmesi söz konusu
ye bakan yamaçlarında ise kurakçıl ağaç olur.
toplulukları etkilidir. Akdeniz kıyıları için
de aynı durum söz konusudur. Cevap C

Dolayısıyla nem oranının fazla olduğu kı-


yılarda, yağışın fazla olduğu dağlık alan-
11.
larda orman alanları sık, nem oranının
az olduğu iç bölgelerde orman alanları
seyrektir.

Cevap D

Tropikal bölge meyvesi olan muz ülke-


7. Karadeniz Bölgesi’nin denize bakan ya- mizde yalnızca, kış sıcaklıklarının yüksek
maçlarında orman katlarının kuşaklar olduğu Akdeniz Bölgesi’ndeki kıyı illeri
oluşturmasının nedeni yağış miktarının olan Antalya, Mersin, Adana ve Hatay’da
yeterli olduğu da göz önüne alınırsa sı- yetiştirilir.
caklık değişmesiyle açıklanabilir.
Cevap B
Cevap B
12. Sıcaklık tarım ürünlerinin olgunlaşma
süresini etkileyen temel faktördür. Yaz
8. Doğu Karadeniz’de dağlar kıyının he- mevsiminin erken başlaması ile buğdayın
men gerisinden yükselmiş ve bu durum erken olgunlaşması arasındaki paralelliğe
nüfusun dar kıyı şeridinde toplanmasına bağlı olarak Adana Bölümü’nde buğdayın
neden olmuştur (Kıyı Ege’de bu durumun daha erken olgunlaşması beklenir.
tersi söz konusudur.).
Cevap B
Cevap E
13.
II
9. Çiftlik yerleşimi tarım ve hayvancılığın
yapıldığı kalıcı yerleşmeler olup Marma- I
ra’da Güney Marmara, Kocaeli ve Adapa- III V
zarı’nda; yoğun olarak görülen bir köy altı IV
yerleşmesidir.
Balıkların denizlerimiz arasındaki göç yol-
Ülkemizin yüzey şekilleri ve iklim koşul- ları üzerindeki geçiş yolu olan İstanbul ve
larına göre Güney Marmara, çiftlik kurul- Çanakkale Boğazları, balıkçılığa elverişli
masına elverişli yöre özelliği taşır. alanları oluşturur.
Cevap E Cevap B

46
14. 16. Taşkömürü I. jeolojik zamanda oluşmuş
II organik bir yakıt olup bulunduğu bölge-
I nin jeolojik yaşıyla ilgilidir.
III Linyit de III. jeolojik dönemde oluşmuş-
IV V
tur.
Rüzgâr gücü ise bulunduğu bölgenin ik-
Türkiye’de ulaşım ağı ve çeşitliliğini etki-
lim özellikleri ve bulunduğu özel konum
leyen faktörler:
özellikleri sonucunda ortaya çıkan bir
Türkiye’nin dağlık ve engebeli oluşu, enerji kaynağıdır, bulunduğu bölgenin
yükseltinin fazla oluşu, derin ve geçit jeolojik yaşıyla doğrudan ilgili değildir.
vermeyen vadilerin oluşu, kış mevsiminin
özellikleri, heyelan ve çığ düşmesi gibi. Cevap D
Ok yönünde gösterilen alanların yüzey
şekilleri ve iklim özellikleri dikkate alın-
dığında III numaralı alandaki maliyetin
daha az olması beklenir (Ege’de dağların
doğu-batı yönünde uzanması).

Cevap C

17. Türkiye’de termal turizm özellikle fay


hatları çevresinde yoğunlaşmış olup en
fazla Ege ve Marmara Bölgesi’ndedir. Tür-
kiye’deki önemli termal kaynak alanları
ve bulunduğu il eşleştirmesinden San-
dıklı-İzmir eşleştirmesi yanlıştır. Sandıklı,
Afyon ilinde yer alır.

Cevap E

15.
I. Artvin, Rize, Kastamonu ve Elazığ
önemli çıkarım alanlarıdır.
II. Elektrik, elektronik sanayisinde kul-
18. Doğu Anadolu Bölgesi’nde ortalama yük-
lanılır.
seltinin fazla olmasının hidroelektrik po-
III. Samsun, Küre, Maden, Murgul’da iş- tansiyel ve kış turizmi faaliyetlerini olum-
letmeleri bulunur. lu yönde etkilemesi beklenir.
Özellikleri verilen bu yeraltı kaynağı ba- Ancak ekili-dikili alan oranı yükselti neti-
kırdır. cesinde olumsuz olarak etkilenmiştir.

Cevap C Cevap E

47
Çözüm 15

1. 14,1°C
4. Kimyasal çözünmenin etkili olduğu yö-
Sinop relerde; bitki örtüsü gür, nem oranı fazla
olduğundan toprak oluşumu daha çabuk
10,6°C ve hızlı gerçekleşir. Günlük sıcaklık farkı
Kayseri
çok olan yerlerde mekanik çözülme; sı-
caklık ve yağış miktarının fazla olduğu
yerlerde ise kimyasal çözünme toprak
Haritada Kayseri’den Sinop’a gidildikçe
oluşumuna neden olmaktadır. Verilen
sıcaklık ortalamalarının enleme bağlı
yörelerde yaşanan bu süreçler düşünül-
olarak azalması gerekir ancak, yükselti
düğünde Doğu Karadeniz’de kimyasal
ve denize göre konum etkisiyle sıcaklık
çözünme daha fazladır.
ortalamalarının azalmayıp arttığı görülür.
Cevap C
Cevap E

2. Erozyon, toprağın dış kuvvetlerden akar- 5. Türkiye’de nüfus yoğunluğunun en az ol-


duğu il Tunceli’dir. Tunceli’de 2018 verile-
sular ve rüzgâr tarafından aşındırılarak
rine göre km2ye 12 kişi düşmektedir.
süpürülmesiyle gerçekleşen doğa ola-
yıdır. Eğimli arazi yapısı, bitki örtüsünün
Cevap D
yetersizliği, bölgeye düşen yağış miktarı
gibi faktörler erozyonun şiddeti üzerinde
6. İş gücüne dâhil olan nüfusun sektörlere
etkilidir. Ancak fay hatlarının yaygınlığı
dağılım oranlarına bakılarak en çok istih-
erozyon üzerinde değil deprem üzerinde
damın olduğu sektörün hizmet olduğu
etkilidir.
bulunabilir. Ancak ülkenin toplam nüfusu
Cevap C ve sektörlerdeki kadın-erkek sayılarına
verilen bilgilerden ulaşılmaz.
3. Horst
Graben Graben Cevap B
Fay Fay
x x x x
7. Fizyolojik Nüfus = Toplam Nüfus
x x x x x x x x x x Yoğunluğu Ekili-dikili arazi
formülü ile elde edilir.
Şekilde, sert yapıdaki tortul tabakaların
yan basınçlar nedeniyle kırılarak oluş- Buna göre toplam nüfus ile tarım alanla-
turduğu horst ve graben sistemi yer al- rının (ekili-dikili arazi) yüz ölçümünü bil-
maktadır. Bu yer şeklinin etkili olduğu mek gerekir.
yörelerde (Kıyı Ege) alçak bloklar tarım
Cevap D
alanı olarak kullanılabilmekte, sıcak su
kaynakları bakımından zenginlik göster-
mektedir. Fay hatlarının yaygınlığı ile vol- 8. Ülkemizde bazı tarım ürünlerinin üretimi
kanik göllerin yaygın olması arasında pa- belirli bölgelerde yoğunlaşmıştır. Özel-
ralellik yoktur. Ülkemizde volkanik göller likle sıcak veya ılıman bir iklime ihtiyaç
Doğu Anadolu ve İç Anadolu’da yaygınlık duyan çay, kivi, muz, fındık, yer fıstığı gibi
gösterir. ürünler kıyı kesimlerde yoğunluk kazanır.

Cevap D Cevap E

48
9. Verilen oranların dağılışı incelendiğinde 12. Nem miktarı (gr/m3)
bu ürünün kırmızı mercimek olması bek-
20
lenir. Nem isteği az ve kuraklığa dayanıklı
tarım ürünü olan mercimek en fazla Gü- 15
neydoğu Anadolu Bölgesi’nde yetiştiril-
mektedir. 10
Şeker pancarı üretiminde; İç Anadolu
5
Tütün ve Zeytin üretiminde; Ege Yer
fıstığı üretiminde; Akdeniz Bölgesi üre-
0 I II III IV V
timde birincidir.
Nem miktarı sıcaklık şartlarının elverişli
olduğu deniz, göl ve akarsu çevrelerinde
Cevap A
fazladır. Havanın aşırı ısınıp soğumasını
engellediği için nemin fazla olduğu alan-
larda sıcaklık farkı azdır. Buna göre ısın-
ma ve soğumanın yavaş, günlük sıcaklık
farkının az olduğu merkez, nemin fazla
olduğu III numaralı alandır.
10. Türkiye’de koyun yetiştiriciliğinin en uy-
gun olduğu alanlar yer şekillerinin sade, Cevap C
bozkırların geniş olduğu alanlardır. Or-
man örtüsünün bulunduğu alanlar ise 13.
arıcılık ve sığır yetiştiriciliği için uygun
ortamlardır.

Cevap C
sıcak
soğuk

Şekilde oluşumu gösterilen hava olayı


frontal yani cephe yağışlarıdır. Cephe ya-
ğışları:
• Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin kar-
11. Mersin Limanı Türkiye’nin en büyük li- şılaştığı alanlarda görülür.
manlarından biri olup yükleme ve boşalt- • Türkiye’de görülme nedeni mutlak
ma kapasitesi bakımından ilk sıralarda konumdur. Türkiye’nin enlemine
yer alır. Daha çok ihracat limanı özelliği bağlı olarak Orta Kuşak’ta bulunması
taşıyan Mersin Limanı’nda serbest bölge nedeniyle görülen yağıştır.
ve demiryolu ulaşımı Doğu Akdeniz’in • Bu yağış oluşumu ülkemizde özellik-
önemli limanlarından biri olmasını sağ- le kış mevsiminde etkilidir.
lamıştır.
• Akdeniz, Ege ve Güney Marmara kıyı-
larında daha çok etkilidir.
Cevap E

Cevap A

49
14. Yağış (mm) Sıcaklık (°C) 16. Verilen kentlerden Gaziantep, İzmir, İs-
250 kenderun ve Kırıkkale’de sanayinin geliş-
35
200 30 mesine bağlı olarak insan etkinliklerine
25 bağlı ekolojik dengenin bozulması oranı
150
20 daha fazla iken sanayinin gelişmediği Ar-
100 15 dahan’da bu bozulma azdır.
10
50
5 Cevap D
0 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
Yağış Sıcaklık

Verilen grafik karasal iklimin etki alanına


aittir. Buna göre bu sıcaklık ve yağış gra-
fiğine sahip yörede konveksiyonel (kırki-
kindi) yağışlarının etkili olması, bozkırlara
rastlanması, küçükbaş hayvancılığın yay-
gın olması, sıcaklık farkının fazla olması,
kahverengi bozkır topraklarının varlığı
gibi özellikler görülürken en fazla yağış 17.
ilkbahar, en az yağış ise yaz mevsiminde
• Sultan Ahmet Camii
düşer.
• Galata Kulesi
Cevap C • Yerebatan Sarnıcı
• Ayasofya
İstanbul’un Avrupa Yakası’nda yer alan ta-
rihî turistik mekânlardır. Ancak Kız Kalesi,
15. Fosil yakıtlar ile çalışan (linyit, petrol, taş Mersin ilinde yer alır.
kömürü, doğalgaz) santraller havaya kar-
bon dioksit salınımı yaparlar. Cevap E
Rüzgâr, hidrolik, jeotermal santraller ise
hava kirliliğine diğerleri gibi neden ol-
mazlar.
Soruda verilen;
• Sarayköy, jeotermal
• Alaçatı, rüzgâr
• Hamitabat, doğalgaz
• Deriner, hidrolik
ile çalışan enerji santralleridir. Ancak
Soma termik santrali linyit ile çalıştığı için 18. Verilen eşleştirmelerden taş kömürü Ka-
hava kirliliğine neden olur. radeniz, doğal gaz Marmara ve jeotermal
Ege Bölgesi’nde önemli yatakları bulunan
Cevap E enerji kaynaklarıdır.

Cevap B

50
Çözüm 16

1. 4. Ege’de akarsuların hidroelektrik potansi-


II I yelinin düşük olması (A)
IV Marmara’da en fazla yağışı Yıldız Dağları
III
ve Uludağ’ın alması (B)
V Hakkari’de keçi yetiştiriciliğinin yaygın
olması (C)
Türkiye’de 21 Haziran’da kuzeye gidil-
dikçe gündüz süresi uzarken gece süresi Kuzey kıyılardan iç kesimlere ulaşımın
kısalır. Çizgisel hız ise, güneyden kuzeye daha çok geçitlerle sağlanması (D) üze-
doğru gidildikçe azalır. 21 Haziran’da ku- rinde yer şekilleri etkilidir.
zeye gidildikçe, 21 Aralık’ta ise güneye Karadeniz’de balık miktarının fazla olma-
gidildikçe gündüz süresi uzar. sı üzerinde ise kuzeyde yer almasına ve
(enlem) buharlaşmanın az olmasına bağlı
Cevap A
olarak tuzluluk oranının az ve oksijen
miktarının fazla olması ile diğer ekono-
mik faaliyet kollarının pek fazla gelişme-
miş olması etkilidir.
2. Heyelan eğimli alanlarda meydana gelen
doğal afettir. Heyelanı tetikleyen olaylar Cevap E
arasında fazla yağış, killi toprak yapısı,
eğimli arazi gelmektedir. 5. Toprak çeşidi ve akarsu rejimi bir bölge-
Heyelan, beşeri yollarla engellenemeyen deki yağışın yıl içersindeki dağılışından
bir afettir. Riski azaltıcı bazı tedbirler olsa etkilenir.
da kesin bir çözümü yoktur. Ancak maden çeşidi daha çok volkaniz-
Yağış fazlalığı yöreyi heyelan riskine açık ma ve jeolojik süreçlerle ilgilidir.
hâle getirmektedir. Killi tabaka da suyu
Cevap A
alt katmanlara sızdırmayıp suyu alan kilin
şişerek çamurlaşmasına neden olur. Bu
aşamada alınması gereken en önemli ön-
lem yerleşimde düz alanları tercih etmek
6. Türkiye’de sıcaklık ortalamaları batıdan
olacaktır.
doğuya, kıyıdan iç kesimlere doğru azalır.
Cevap A Yükseltinin arttığı yerlerde; sıcaklık azalır,
karasallık artar, karlı ve donlu gün sayısı
da buna bağlı olarak artar.
Yaklaşık aynı enlemde olmasına rağmen
3. Bitki örtüsünden yoksun kurak ve yarı ku- Erzurum’un sıcaklık değerinin Ankara’dan
rak alanlarda rüzgâr erozyonun etkili ol- düşük olması yer şekillerinin etkisi (yük-
ması beklenir. Buna göre verilen yörelerin selti) ile açıklanırken, I. öncüldeki ifade
doğal özellikleri düşünüldüğünde Konya bakının etkisi ile II. öncüldeki ifade sıcak-
Bölümü’nde rüzgâr erozyonu daha fazla lık, enlem ve karasallık ile açıklanabilir.
etkilidir.
Cevap C
Cevap C
51
7. Nüfusun yaş gruplarına dağılımını gös- 10. Türkiye’deki köyaltı yerleşmeleri devamlı
teren grafikler nüfus piramitleridir. Nüfus yerleşmeler ve geçici yerleşmeler olarak
piramitlerinden; (miktar gösteren) sınıflandırılır.
• çalışma çağındaki nüfus miktarı Devamlı yerleşmeler: Çiftlik, mahalle,
• cinsiyet yapısı mezra, divan...
• çocuk, genç, yaşlı nüfus Geçici yerleşmeler: Yayla, ağıl, kom, dam
bilgileri elde edilirken iş gücüne dahil ve obadır...
olan nüfus miktarı ile ilgili bilgi elde edi-
Cevap D
lemez.

Cevap D

8. Ünlü fizikçi Albert Einstein, 1933’te Al-


manya’dan Amerika’ya göç ederek bilim-
sel çalışmalarına burada devam etmiş,
1940’ta da Amerikan vatandaşlığına geç-
miştir.
Albert Einstein’in Almanya’dan Ameri-
ka’ya göç etmesi ve bilimsel çalışmalarına
burada devam etmesi beyin göçüdür.

Cevap C

9. 11.
IV
V
III

II

Geniş bir hinterlanda sahip işlek ulaşım


Haritada taranan alanın büyük bölümü
yolları kavşak noktasında bulunan II nu-
Doğu Anadolu bölgesi içinde yer alır. Bu
maralı alan İzmir olup ticaret şehri fonk-
bölgenin özellikleri arasında;
siyonuna sahiptir. Liman şehri olarak da
gelişmiş korunaklı liman özelliği gösterir. • Hayvancılık faaliyetlerinin gelişmiş
Şehrin gelişmesine bağlı olarak değişen olması,
orta ya da büyük ölçekli sanayi tesisleri • Yaz mevsiminin kısa ve serin geçme-
ticaret mallarının alınıp satıldığı, üretildi- si,
ği, depolandığı çok sayıda iş yeri, pazar, • Sıcaklık ortalamasının az olması,
panayır ve fuarlar vardır. İthalat ve ihracat • Arazinin engebeli olması yer almak-
yoğundur. tadır.

Cevap B Cevap E

52
12. mm °C 15. Özellikleri verilen maden cıvadır. En faz-
la Sarayönü, Ödemiş, Çeşme, Karaburun,
250 25
Niğde yörelerinde bulunur. Termometre,
200 20 boya, ilaç, kâğıt sanayinde kullanılır.
150 15
Cevap B
100 10

50 5

0 0
16. Bazı endüstri kuruluşlarının iklim koşul-
O Ş M N M H T A E E K A
larına paralelliği göz önüne alındığında
Aylar
genellikle tarımsal ham maddeye dayalı
Yağış Sıcaklık
(şeker, konserve) sektörler öne çıkmakta-
Grafik dikkatle incelendiğinde yağış ve dır. Bununla birlikte yağ sanayi ve pamuk-
sıcaklık değerlerine göre ülkemizdeki ka- lu dokuma sanayi de iklimden doğrudan
rasal iklim bölgesine ait olduğu anlaşılır. etkilenir.
Buna göre, verilen tarım ürünlerinden
üzümün yetişmesi bu bölge için daha Cevap E
uyumlu olacaktır.
A, B, C, D seçeneklerinde verilen ürünler 17. Rafting turizmi akarsuların hızlı aktığı,
kış ılıklığı veya nemlilik isteği olan ürün- yatak eğiminin fazla olduğu alanlarda ya-
lerdir. pılmaktadır.
Cevap E Buna göre verilen akarsuların yatak eği-
mi düşünüldüğünde; Ergene’de (Meriç’in
13. Verilen oranlar incelendiğinde kesilen kolu - Trakya) rafting turizminin gelişmesi
hayvan sayısı ve et üretimine göre bu beklenmez.
hayvan türünün Türkiye’de et ihtiyacının
büyük kısmının karşılandığı sığıra ait ol- Cevap C
ması beklenir.
18.
Cevap A
I II
14. Türkiye’de demir yolu ağı ile ilgili olarak;
III IV
• Demir yolları ovalar ve akarsu vadile- V
rini takip eder.
• Kara yoluna göre daha ekonomik ve Tuz Gölü çevresinde fazla miktarda çe-
güvenlidir. kilen yer altı suları çevre sorunlarını da
• Ağır yüklerin taşınmasında kullanılır. beraberinde getirmiş yörede yer altı su
seviyesinin düşmesine ve yer altında olu-
• Çoğunlukla doğu - batı doğrultusun-
şan boşlukların tavanlarının çökmesiyle
da uzanır.
obrukların oluşmasına, aşırı sulama ve
• Yer şekillerinin engebeli olması ne-
buharlaşmadan ötürü de toprağın tuz-
deniyle demir yolu hattının bulun-
lanmasına neden olmuştur.
madığı merkezler vardır.
Cevap E
Cevap D
53
Çözüm 17

1. Bir noktanın ekvatora olan uzaklığı enle- 3. Kıyılarda görülen iklimin yayılım alanı
mi ile ilgilidir. Aynı enlem üzerinde; üzerinde;
– yıl içindeki gölge boyları, – dağların kıyı çizgisine uzanış doğrul-
– çizgisel hız, tusu (II),

– gece–gündüz uzunluğu, – dağların kıyıya olan mesafesi etkilidir


(III).
– alacakaranlık süresi,
Dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı
– yer çekimi
alanlarda denizelliğin yayılım alanı dar
gibi özellikler aynıdır (II). iken dağların kıyı çizgisine dik uzandığı
Aynı enlem üzerinde gölge boyları eşit alanlarda denizelliğin yayılım alanı ge-
ise ekvatora uzaklıkları da eşittir (II). niştir.

Türkiye’de gölge yönleri her kentte yıl bo- Dağların kıyıya paralel uzanmasına rağ-
yunca kuzeyi gösterir (I). men kıyının gerisinden başladığı veya
alçak olduğu alanlarda da kıyıdaki iklimin
Yerel saatler, boylama göre değişir (III).
iç kesimlere doğru yayılım alanı genişler.
Yıl içindeki yağış miktarı ise özel (görece-
li) konumla ilgilidir (IV). Cevap D

Cevap B

2. Ülkemizde görülen doğal afetler ile ilgili;


• Kar yağışının ve eğimin fazla olduğu
Hakkari yöresinde çığ riski yüksektir
(A).
• Karadeniz kıyılarında nemli orman
yaygın olduğu için orman yangınları
pek fazla görülmez (C).
4. II
• Özellikle kara yolu yapımı için açılan
V
yolların dik yamaçlarında heyelan ris-
kide artar (D). IV
• Akarsu vadilerin dar ve derin olma- III
dığı alanlarda taşkın riski fazladır (E). I

Yukarıdaki bilgiler doğrudur. Ancak; Türkiye’nin komşuları ile kara sınırında;


Çökme deprem: Karstik alanlarda yer altı Meriç, Asi, Dicle, Aras ve Arpaçay doğal
boşluklarının çökmesi ile oluşan dep- sınır olarak kullanılmıştır.
remlerdir. Akdeniz bölgesinde daha çok Ancak en belirgin akarsuyun sınır çizgisi
görülür. olarak kullanımı Türkiye – Yunanistan sı-
Türkiye’de en çok yaşanan doğal afet jeo- nırında Meriç (II) ve Türkiye – Ermenistan
lojik olarak genç oluşumlu bir ülke oldu- – Nahcivan sınırında Aras ırmağıdır (V).
ğu için tektonik depremdir.
Cevap D
Cevap B
54
5. Güneşlenme süreleri üzerinde bulutluluk 8. Herhangi bir yerleşmenin oluşmasını ve
oranı ve enlem etkilidir. bugün varlığını sürdürmesini sağlayan
Aynı yağış miktarına sahip olan alanlarda ekonomik, sosyal, kültürel amaçlı fak-
güneşlenme sürelerinin farklı olması, iki törler, o yerleşmenin fonksiyonları diye
yöredeki yağış rejiminin farklı olduğunu tanımlanır.
(yağışın yıl içerisindeki dağılışı) gösterir.
Bu fonksiyonlar tarımsal (zirai) fonksiyon-
Her mevsim yağışın görüldüğü alanlar-
lar ve tarım dışı fonksiyonlar olarak ikiye
da havanın bulutluluğu daha fazla, buna
ayrılır. Tarımsal fonksiyonlar; ekip dikme,
bağlı olarak da güneşli gün sayısı daha
ekip biçme, hayvan yetiştirme, su ürün-
azdır (Karadeniz).
leri avcılığı, ormancılık gibi hemen hepsi
Cevap D kırsal yerleşmeler ve tarım kasabalarının
iş ve güç kaynaklarıdır.
6.
V Tarım dışı fonksiyonlar ise; savunma, ida-
IV
III II ri, sanayi, ticaret, kültürel, sağlık, turizm,
ulaşım gibi fonksiyonlardır.
I
Cevap D
III numaralı doğrultuda hareket edildiğin-
de Kağıdağ Yarımadası (Tombolo), Yazılı-
kaya – Obruk platosu ve Çukurova delta
ovasını gözlemlenebilecektir.
Cevap C

7. Türkiye’deki doğal göller; set gölleri ve


çanak gölleri olarak iki ana gruba ayrılır.
Çanak gölleri doğal bir oluşumla meyda-
na gelen çukurluğun sularla dolması ile
oluşurken set gölleri doğal olarak akarsu
9. Ülkemizdeki göç nedenlerine bakıldığın-
vadilerinin veya karaya girinti yapan kü-
da;
çük koyların ağız kısmının kapanması ile
oluşur. Ekonomik; işsizlik, gelir dağılımındaki
– Salda gölü " Doğal oluşum dengesizlik, tarım topraklarının miras yo-
Karstik göl " Çanak gölü (A) luyla bölünmesi...
– Tortum gölü " Doğal oluşum Sosyal; kan davası, gelenek ve görenek-
Heyelan set gölü (C) ler...
– İznik " Doğal oluşum
Doğal; deprem, heyelan, sel, erozyon...
Tektonik göl " Çanak gölü (D)
– Bafa (Çamiçi) " Doğal oluşum Siyasi; savaşlar, nüfus mübadeleleri, sınır
Alüvyal set gölü (E) değişikliği ve ihtilaller örnek gösterilebi-
Almus gölü Yeşilırmak üzerinde kurulan lir.
Almus barajı ile oluşmuş bir yapay set
İşsizlik ekonomik nedenli göçlere örnek-
gölüdür.
tir.
Cevap B
Cevap B
55
10. Kırsal yerleşmeler dokusuna göre toplu 12. Tarımda makine kullanımı; zamanında
ve dağınık yerleşmeler olarak gruplandı- ekim, hasat ve yüksek verim için gerekli-
rılır. dir.
Toplu yerleşmeler; yer şekillerinin sade Tarımda makine kullanımının yeterli ölçü-
ve su kaynaklarının az olduğu yerlerde de gelişmemesi üzerinde;
görülürken, dağınık yerleşmeler yer şekil- – makine kullanımına elverişsiz alanla-
lerinin engebeli ve su kaynaklarının fazla rın varlığı (A),
olduğu alanlarda görülen kırsal yerleşme
– tarım alanlarının miras yoluyla bö-
şekilleridir.
lünmesi (B),
Cevap C – makine alımı için çiftçinin ekonomik
durumunun yeterli olmaması (C),
– makineli tarıma uygun olmayan ta-
rım ürünlerinin yetiştirilmesi (E),
– iş gücünün bazı bölgelerde ucuz ol-
ması etkili olmuştur.

Ancak arazi toplulaştırma uygulaması


makineli tarımın gelişimi için olumlu bir
özelliğe sahiptir, daha geniş alanlarda
makineleşmede daha ekonomik olur.

Cevap D

11. Türkiye tarımını etkileyen faktörlerden en


önemlisi sulama sorunudur. İklimin ülke
genelinde farklılık göstermesi ve gene-
linde yaz mevsiminin kurak geçmesi be- 13. Ülkemizde yer alan hayvan türleri ve ye-
raberinde sulama sorununun büyük bir tiştirilmesi için uygun koşul eşleştirmele-
problem olmasına neden olmaktadır. rinden;
Manda " Bol sulu bataklık ve göl kenarla-
Sulama sorunu çözüldüğünde;
rında beslenir. (A)
• Üretimdeki dalgalanmalar azalır. (A)
Koyun " Hafif dalgalı düzlüklerdeki boz-
• Tarım ürünü çeşidi artar. (B)
kır alanlarında beslenir. (B)
• Uygun alanlarda yılda birden fazla
ürün alınabilir. (C) İpek böceği " Dut yetiştiriciliğinin yapıl-
dığı alanlarda yaygınlık gösterir. (D)
• Nadas alanları daralır. (E)
Arı " Dağlık ve çiçek çeşidinin bol olduğu
Ancak sulama sorununun çözülmesi ta-
alanlarda yetiştiriciliği gelişir. (E)
rımda iklime bağımlılığı artırmaz, aksine
azaltır. Ancak keçi, daha çok bitki örtüsünün cılız
olduğu yaz kuraklığına sahip dağlık alan-
Cevap D larda beslenir.

Cevap C

56
14. Türkiye’de Marmara ve Ege Bölgele- 17. Türkiye’de 30’un üzerinde sınır kapısı yer
ri başta olmak üzere, Trakya’dan Doğu alır, bunlardan Trakya’da yer alan Kapıku-
Anadolu’ya kadar hemen tüm coğrafi le Sınır Kapısı ülkemizin Avrupa bağlan-
bölgelerde, dünya pazarlarında beğeni tısında Bulgaristan ile geçiş sağlayan en
kazanabilecek nitelikte, 250’nin üzerinde işlek sınır kapısıdır.
değişik renk, doku ve desende doğal taş
çeşidi üretimi yapılmaktadır. Cevap A

İhracatta önemli olan doğal taşlar gru-


bunda mermer, granit, traverten gibi taş-
lar yer alır.

Cevap B

15. Asfaltit petrol orijinli yüksek ısı değerine


sahip bir yakıt çeşididir. En önemli rezerv-
leri Şırnak ve Mardin’de yer alır. Ülkemiz-
de asfaltit ile çalışan ilk termik santral Şır-
nak’ın Silopi ilçesinde kurulmuştur.

Cevap E

18.
– Nevşehir – Avanos: Peribacaları
– Çanakkale – Gelibolu: Tarihi koruma
16. Kimya sanayi;
alanı (Şehitlikler)
– ilaç,
– Afyon – Sandıklı: Kaplıca
– boya,
– Çorum – Alacahöyük: Arkeolojik ka-
– sabun ve deterjan, lıntı
– otomobil lastiği, gibi alanlarda turizm faaliyetleri yıl bo-
– rafineriler (petrol arıtma tesisleri) gibi yunca yapılabilir.
sanayi kollarıdır.
Ancak Isparta Davraz’daki turizm, kış
Ferro–krom işletmesi ise maden sanayisi mevsiminde yapılan bir turizm faaliyeti-
içerisinde yer alır. dir.

Cevap E Cevap D

57
Çözüm 18

1. Verilen grafikte yağışların daha çok kış 4. Verilen grafikte Türkiye’de nüfus artış hı-
mevsiminde düştüğü görülmektedir. Yaz zının genellikle düştüğü görülüyor. Buna
mevsiminde ise yağış oldukça azdır. Bu bağlı olarak doğum oranı sürekli olarak
rejim Akdeniz iklimine aittir. Akdeniz ik- azalmıştır. Bu durum nüfus miktarının
liminde bitki örtüsü makidir. Yazlar sıcak da azalması anlamına gelmez. Artış hızı
ve güneşlenme süresi uzun olduğundan 0 (sıfır)’a düşmediği için bu durum nüfus
yaz turizmi gelişmiştir. Makinin yaygın miktarının azalarak arttığını gösterir. Nü-
olduğu bölgelerde keçi yetiştiriciliği yay- fus miktarının sürekli artması ülkemizde
gındır. Akarsular düzenli rejime sahip de- nüfus yoğunluğunun da sürekli arttığını
ğildir yaz yağışları çok düşük olduğundan (yüzölçümü sabit olduğu için) gösterir.
kuraklık belirgindir. Buna göre 2017 yılı nüfus miktarının en
az olduğu yıl değildir.
Cevap A
Cevap B

5. Verilen grafik Akdeniz iklimine aittir. A, C,


2. Ülkemizde yapılan hayvancılık faali-
D, E seçenekleri ve verilen özellikler Akde-
yetlerinden kümes ve besi hayvancılığı
niz iklimine uygundur. Fakat B seçeneğin-
iklimden doğrudan etkilenmez. Kapalı
de yörede karasallık şiddetinin belirgin
alanlarda yem ile beslenen hayvanların
olduğu yer almaktadır. Grafik kışların ılık
doğal koşullar ile bağlantısı oldukça az-
geçtiği Akdeniz iklimi grafiğidir.
dır. Büyükbaş mera hayvancılığında ise
hayvanlar otlaklarda beslendiği için iklim Cevap B
doğrudan etki eder.

Cevap A

6. Ülkemizde küçükbaş hayvancılık başta


koyun yetiştiriciliğine dayanır. Koyun ye-
tiştiriciliğinin yaygın olmasında az yağışlı
karasal veya yarı kurak iklimler ve bozkır
3. Akdeniz ve Ege Bölgelerinin kıyı kesimle- bitki örtüsü etkili olmuştur. Türkiye’de
rinde aynı iklim tipi ve bitki örtüleri görü- yaklaşık 34 milyon baş koyun bulunmak-
lür (Akdeniz iklimi ve maki bitki örtüsü). tadır.
Her ikisinde de yazlar uzun ve sıcaktır. Ekonomik getirisi yüksek seçeneği yanlış-
Kıyı turizmi potansiyelleri yüksektir. Her tır. Sayıya oranla et ve süt daha çok büyük
ikisinde de karstik yapılar bulunmaktadır. baş hayvanlardan (sığır) elde edilir.
Fakat maden çeşitleri aynı değildir.
Cevap D
Cevap C

58
7. Ülkemiz genç oluşumlu engebeli bir ya- 11. Hamitabat doğal gaz, Yatağan ise linyit
pıya sahip olduğundan akarsuların yatak ile çalışan santrallerdir ve iklim koşulla-
eğimleri fazla, hidroelektrik potansiyelleri rından etkilenmezler. Karakaya ve Keban
yüksek ve denge profilinden uzaktır. Aynı hidroelektrik santraller olup akarsuyun
zamanda taşımacılığa uygun değildir. akımına göre potansiyelleri değişebilir.
Akarsu akımında ise iklim koşulları belir-
Ülkemizde yer şekillerinin uzanışı, akar-
leyicidir.
suların akışına yön verir. Bu nedenle akar-
sular genel olarak kuzey-güney değil, do-
Cevap D
ğu-batı yönlü akış gösterirler.

Cevap E 12. Haritada verilen tarım ürünü turunçgiller-


dir. Akdeniz ve Ege bölgelerinde üretim
8. Haritada gösterilen bölümlerden II, III, IV alanları yaygındır. Her mevsim yağış is-
ve V numaralı kıyılarda dağlar kıyıya ya- teği olan bir ürün değildir. Yazların kurak,
kın ve paraleldir. Bu durum belirgin delta kışların ılık geçtiği, güneşlenme süresi-
oluşumunu engeller. I nolu kıyı Orta Ka- nin uzun olduğu alanlarda daha yaygın
radeniz olup dağlar kıyıya paralel uzansa yetişir. Yaz kuraklığına dayanaklı olan bu
da dağlar kıyının daha gerisinde başlar tarım ürününün her mevsim yağış isteği
ve kıyılar daha sığdır. Yani delta oluşumu bulunmaz.
daha kolaydır.
Cevap B
Cevap A

9. Tuz Gölü çevresi ülkemizde en az yağış


13. Akarsuyun akış hızının fazla olduğu böl-
gelerde aşınım şekilleri oluşur. Kırgıbayır,
alan yörelerdendir. Seyrek nüfuslanma-
dev kazanı, peribacası ve “V” vadi akar-
sında kuraklık etkilidir. Taşeli Platosu
suların aşındırması sonucu oluşur. Irmak
Akdeniz Bölgesi’nde karstik arazi ve yer
adası ise akarsuların birikim şekillerin-
şekillerinden dolayı, Ege’de yer alan Men-
dendir ve yatak eğiminin azaldığı yerler-
teşe Yöresi ise engebeli bir yöre olduğu
de oluşur.
için tenha nüfuslanmıştır.
Cevap E
Cevap C

10. Ülkemizde aynı anda farklı iklimlerin 14. Verilen harita incelendiğinde sı-
caklık eğrilerinin 2’şer derece ara-
görülmesi yer şekillerindeki çeşitliliğe
lıklarla çizildiği görülür. Karadeniz
bağlıdır. Doğuda kar yağışlı gün sayısının
kıyıları enlemin etkisiyle en düşük sıcak-
fazla olması yükselti ile ilgilidir. Kıyılarda
lığa sahiptir. Haritanın uç noktalarında
sıcaklık farkının az olması nemlilik, batı
24°C’den düşük, 34°C’den yüksek yerler
kıyılarının girintili-çıkıntılı olması dağların
vardır. Harita indirgenmiş olduğundan sı-
kıyı çizgisine uzanışı ile ilgilidir. Bu özellik-
caklıklar üzerinde yüseltinin etkisi yoktur.
ler göreceli konum ile ilgili iken, dağların
Fakat eğriler incelendiğinde en yüksek
güney yamacının daha sıcak olması bakı
değerlerin Akdeniz değil Güney Doğu
ile ilgilidir. (Mutlak konum)
Anadolu’da olduğu görülür.
Cevap C
Cevap D
59
15. Silifke’de tarım, Çeşme’de turizm, Har-
ran’da tarım, Gelibolu’da ise tarım ve tu-
rizm ekonomik etkinlik olarak ön plana
çıkarken Elâzığ-Guleman’da krom made-
ni en önemli ekonomik etkinliktir.

Cevap E

16. Ülkemizde yılın en uzun gündüzü 21 Ha-


ziran’da yaşanır ve bu tarihten sonra gün-
düz süreleri kısalmaya başlar. Kısalma 21
Aralık’a kadar sürer ve 21 Aralık’tan sonra
ülkemizde gündüzler uzamaya başlar (21
Haziran’a kadar).

Cevap D

17. B seçeneğinde verilen Nazik ve Haçlı


gölleri Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer
alıp volkanizma sonucu akarsu yatağının
tıkanmasıyla oluşan lav seti gölleridir. Di-
ğer seçeneklerde yer alanlar ise Ulubat,
İznik, Manyas tektonik göller; Avlan kars-
tik göl; Nemrut krater gölü; Bafa(Çamiçi)
alüvyal set gölü; Tortum heyelan set gölü
ve Atatürk baraj gölüdür.

Cevap B

18. Haritada gösterilen sanayi dalı pet-


ro-kimya tesisleridir. Ülkemizdeki petrol
çıkarımının büyük bir kısmı Güneydoğu
Anadolu Bölgesi’nde yapıldığı için ham
maddeye yakın olan merkez II nolu Bat-
man petrol rafinerisidir.

Cevap B

60
Çözüm 19

1. Zonguldak ve Trabzon illerinin Ekvator’a 4. Ülkemizde kurulan barajların varlığına


uzaklıklarının (enlemlerinin) hemen bağlı olarak;
hemen aynı olması, Güneş ışınlarını yıl • Tarım alanlarının zamanında ve ye-
boyunca yaklaşık aynı açıyla almalarına terli sulanması,
neden olmaktadır. Her iki il için de dağla-
• İçme, kullanma ve endüstri için ge-
rın kıyı çizgisine paralel uzandığı söylene-
rekli suyun düzenli ve sürekli sağlan-
bilir. Aynı enlem üzerinde yer almalarına
ması,
bağlı olarak; çizgisel hızları ve yıl içersin-
• Yerleşim ve tarım alanlarının taşkın-
deki gölge boyları da aynıdır. Türkiye,
lardan korunması,
kuzey yarım kürede yengeç dönencesi dı-
şında yer aldığı için yıl içinde oluşan göl- • Tatlı su ürünleri elde edilmesi gibi de-
ge yönleri daima kuzeye düşer. Ancak iki ğişiklikler yaşanması beklenir.
kentin boylamları farklı olduğu için yerel Temiz, yenilenebilir, yüksek verimli, yer-
saatleri aynı değil farklıdır. li bir kaynak olan hidroelektrik, suyun
potansiyelinden enerji elde edilmesiyle
Cevap C
gerçekleşir.

2. Kısa mesafelerde yükselti değişiminin en Cevap E


fazla olduğu bölüm Doğu Karadeniz’dir.
Güncel buzullar çoğunlukla doğuda yer
alan dağlar üzerinde bulunur. Türkiye’nin
farklı yörelerinde sönmüş volkanik dağlar
görülür. Ülkemizde en çok kıvrım dağları 5. Türkiye’nin batı kıyılarında (Ege), dağlar
yaygındır. Ancak kırılma sonucu oluşan kıyı çizgisine dik uzanmaktadır. Bu uza-
dağların tamamı kıyı çizgisine dik olarak nışa bağlı olarak girinti ve çıkıntısı fazla,
uzanmaz (Nur ve Menteşe dağları kıyı çiz- doğal liman, koy ve körfezce zengin eni-
gisine paralel uzanır). ne kıyı tipi oluşmaktadır.

Cevap D Cevap E

6.
I. Doğu Anadolu’da; Nemrut, Süphan,
3. Doğu Karadeniz’de dağların kıyı çizgisine
Tendürek, Ağrı volkanları,
paralel uzanması ve arazinin eğim değe-
rinin fazla olmasına bağlı olarak; II. İç Anadolu Bölgesi’nde; Karadağ,
• Tarım alanlarının dar ve parçalı ol- Karacadağ, Hasan, Melendiz, Erciyes
ması, volkanları,
• Kıyı ile iç kesimler arasında (ku- III. Ege’de; Kula konileri,
zey-güney yönünde) ulaşımın zorlu- IV. Güneydoğu Anadolu’da Karacadağ
ğuna bağlı olarak geçitlerin kullanıl- volkanı bulunur.
ması, Ancak V ile gösterilen Taşeli Yöresi’nde
• Nüfusun dar kıyı şeridinde yoğunluk volkanik arazi bulunmaz.
göstermesi durumları yaşanır.
Cevap E
Cevap E

61
7. Rüzgârın toprak yüzeyini havalandırıp 11. Balat Ovası Ege Bölgesi’nde yer alan Ak-
taşıyabilmesi için toprak yapısının gevşek deniz ikliminin etki alanında yer alan,
olması, yağış miktarının az olması gerekir. alüvyal toprakları bünyesinde barındıran
Ayrıca bitki örtüsü cılız olmalıdır. Bütün kıyı ovalarındandır. Verilen ovaların iklim
bu özelliklere İç Anadolu Bölgesi’nde koşulları ve toprak özellikleri düşünüldü-
rastlanmaktadır. ğünde Silifke Ovası ile Balat Ovası benzer
özellikler taşımaktadır. Bafra Ovası Kara-
Cevap A deniz ikliminin etkili olduğu alüvyal top-
rağa sahip bir ova iken Muş Ovası Doğu
Anadolu Bölgesi’nin ovalarındandır. Nik-
sar Ovası (Tokat) Karadeniz Bölgesi’nde
8. Doğu Karadeniz Bölümü’nün kıyı kesi- yer alan tektonik ovalardandır. Ergene
minde nüfus, iklim koşullarının elverişli Ovası ise Trakya’da yer alan tektonik bir
olması ve dağların kıyı çizgisine paralel ovadır.
ve yakın olması nedeniyle daha çok kı-
yıda toplanmıştır. Güneşlenme süresinin Cevap E
fazla veya az olması nüfusun yoğunlaş-
masında önemli bir etkiye sahip değildir.
Doğu Karadeniz kıyılarında delta ovaları
yaygın değildir.

Cevap B 12. Verilen yörelerin iklim koşulları düşünül-


düğünde çay tarımına en uygun alanın
9. Türkiye’de nüfusun dağılışı üzerinde; ik- Doğu Karadeniz kıyıları olduğu söylene-
lim, yer şekilleri, ulaşım koşulları, tarım bilir. Çay tarımı için; bol yağış ve kış ılıklı-
alanlarının varlığı, endüstri kuruluşlarının ğına ihtiyaç vardır. İklim seçiciliğini bün-
coğrafi konumları ve ticari faaliyetler etki yesinde barındıran çay bitkisi Türkiye’de
yaratmaktadır. Bitki örtüsü ise nüfus dağı- ekim alanı en dar olan sanayi bitkilerin-
lışı üzerinde daha az etkiye sahiptir. den birisidir. Doğu Karadeniz kıyılarında
özellikle Rize ve çevresinde yetişme ola-
Cevap D nağı bulur.

Cevap C

10. Mezra yerleşmeleri tarım alanlarının az


olduğu yörelerde görülen halkın temel
geçim kaynağını tarım ve hayvancılığın
oluşturduğu kalıcı yerleşmelerdir.
13. Kırmızı mercimek, kuraklığa uyum sağ-
Türkiye’de mezra yerleşmelerinde ilk sıra-
lamış bir tarım ürünüdür. GAP’dan önce
yı Doğu Anadolu Bölgesi almaktadır. İkin-
sulanamayan Güneydoğu Anadolu top-
ci sırada İç Anadolu üçüncü sırada Gü-
raklarında daha yaygın olarak yetiştiril-
neydoğu Anadolu Bölgesi görülmektedir.
mekteydi.
Cevap B
Cevap D

62
14. Haritada işaretlenmiş yörelerden I nu- 17. Doğal gaz, linyit yenilemeyen enerji
maralı alan ipek böcekçiliği ile ön plana kaynaklarından olup iklim koşullarıyla
çıkan bir alandır (Diyarbakır çevresi). II ilişkilendirilemez. Rüzgâr ve su ise yeni-
numaralı alanda kıl keçisi yetiştiriciliğinin lenebilir enerji kaynaklarından olup iklim
(Taşeli Yöresi), III numaralı yöre Ordu çev- koşullarına bağlı olarak değişir. Jeotermal
resi olup arıcılık faaliyetlerinin ön planda enerji belirli koşullar altında yenilenebilir
olduğu alanlardır. olmasına rağmen iklim koşullarından et-
kilenmez.
Cevap D
Cevap B

15. Verilen il - sınır kapısı ve ülke eşleştirme- 18. Afyon Sandıklı sahip olduğu kaplıca de-
lerinden V numara ile gösterilen eşleştir- ğerleri nedeniyle yıl boyunca sağlık turiz-
me yanlıştır. minin gerçekleştiği bir alandır. Buna bağlı
olarak doğal kaynaklarının etkin olması
Edirne - Kapıkule bağlantılı ülkenin Bul-
nedeniyle bu yörede kaplıca turizmine
garistan olması gerekir.
bağlı olarak yıl boyunca turizm faaliyetle-
Cevap E rinin canlı olması beklenir.

Cevap E

16. Boksit alüminyumun ham maddesi olup


hafif bir metal olma özelliğine bağlı ola-
rak uçak, otomobil ve ev eşyası yapımın-
da kullanılır.
Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya),
Milas (Muğla) ve Saimbeyli (Adana)’de
çıkarılıp Seydişehir (Konya) alüminyum
tesislerinde işlenmektedir.

Cevap B

63
Çözüm 20

1. Verilen noktaların özellikleri dikkate alın- 3. Grafikteki aylık ortalama yağış ile ilin sı-
dığında II numaralı noktanın güneyde nırları içinde doğup denize dökülen bir
yer aldığı için Yengeç Dönencesi’ne en akarsuyun aylık akım değerleri dikkate
yakın merkez olduğu söylenebilir. Ayrı- alındığında, yağışın az olduğu dönem-
ca yine II numaralı nokta Ekvator’a daha lerde akarsuyun akımının yüksek olduğu
yakın olduğu için, gece – gündüz süreleri dikkat çekmektedir. Bu durum kar erime-
arasındaki farkın daha az olduğu söyle- lerinin etkisi ile açıklanabilir. Akarsuyun
nebilir. I numaralı noktanın başlangıç me- akımının kışın az, ilkbaharda fazla olduğu
ridyenine en yakın olduğu söylenemez. görülmektedir. Ayrıca en düşük akım ile
Daha batıda yer alan II numaralı noktanın en yüksek akım arasındaki fark yaklaşık
başlangıç meridyenine yakın olacağı söy- 30m3/sn’dir, yağış rejimine bakılarak da
lenebilir. bu grafiğin Karadeniz iklimine sahip bir
ile ait olduğu söylenebilir.
Cevap B
Cevap E

4. Haritada verilen noktalar incelendiğinde


I numaralı nokta (Canik Dağları) yükselti-
nin az olmasına bağlı olarak güncel buzul
görülmezken; II numara ile gösterilen
alan Cilo (Buzul), III numaralı alan Aladağ-
lar, IV numaralı alan Kaçkar Dağları ve V
numaralı alan ise Ağrı Dağı olup güncel
buzullara rastlanır.

2. Türkiye engebeli ve ortalama 1132 metre Cevap A


yükseltiye sahip olan bir ülkedir.
Yer şekillerinin etkisine bağlı olarak ül-
kemiz için; kısa mesafelerde farklı iklim
özelliklerinin görülmesi, hidroelektrik 5. Erozyonun, yani aşınımın etkili olduğu
potansiyelin yüksek olması, heyelan olay- bir yörede; A horizonunun incelmesi ve
larının görülmesi, bitki türlerinin çeşitlilik toprak kalınlığının azalması, baraj gölleri-
göstermesi, yol yapım maliyetinin yüksek nin taşınan malzemeler ile erken dolarak
olması, yer şekillerinin özelliklerine bağlı su alma kapasitesinin azalmasıyla baraj
olarak ortaya çıkan sonuçlardandır. ömrünün kısalması gibi durumlar yaşan-
maktadır. Ayrıca; tarımsal verimde düşüş
Ancak dört mevsimin belirgin olarak ya-
yaşanması çayır ve mera alanlarının azal-
şanması, ülkemizin orta kuşakta yer alma-
ması, bitki çeşidi ve örtüsünün azalması
sı (mutlak konum) ile ilgilidir.
söz konusu olacaktır. Orman örtüsünün
sık olması erozyonun etkili olduğu bir
Cevap E
yöre için söz konusu değildir. Orman ör-
tüsünün sık olması erozyonun azalmasını
sağlayacaktır.

Cevap B

64
6. Fön rüzgârları dağdan aşağı eserek sıcak- 9. Bir yerde tarımla uğraşan nüfusun o yer-
lığı artıran kuru bir rüzgârdır. deki tarım alanlarına bölünmesiyle elde
Etkili olduğu yörede bağıl nem düşerken edilen oran, o alanın tarımsal nüfus yo-
hava sıcaklığının artması beklenir. Sıcaklı- ğunluğunu verir. Bu bölgelerde yer şekil-
ğı ani olarak arttırması kar erimelerininde lerinin dağlık ve engebeli olmasına bağlı
hızlı gerçekleşmesine heyelan, sel, taşkın olarak tarım alanları azdır. Buna karşın ta-
gibi afetlere neden olur. Fön rüzgârları rımla uğraşan nüfus ise fazladır. (Makineli
Ekvator’a yakınlık ile ilgisi olmayan, özel tarım yeterince yapılamadığı için) Bunun
konuma bağlı olarak oluşan sıcak rüzgâr- neticesinde ise tarım ve hayvancılık faali-
dır. Yer şekillerinin sade olduğu alanlarda yetlerinin ön planda olduğu söylenebilir.
fön rüzgârının sıcaklık etkisi azalır. İlkel tarım yöntemleri kullanılır. Ancak;
hizmet sektörünün gelişmiş olmasından
Cevap B
söz edilemez.
7. Türkiye’nin orta kuşakta yer alması iklim
Cevap C
özellikleri üzerinde çeşitli etkilere neden
olmuştur (Mutlak konum).
• Cephesel yağışların görülmesi
• Batı rüzgârlarının etkili olması 10. Verilen göç olayları incelendiğinde A, B,
• Dört mevsimin belirgin yaşanması C ve E seçeneğindeki göçlerin sürekli ya-
• Akdeniz ikliminin yaşanması, bu etki- pılan göçlerden olduğu D seçeneğindeki
ler arasındadır. göç olayının ise mevsimlik göç olayını
Ancak kısa mesafelerde farklı iklim tipleri- oluşturduğu söylenebilir. Mevsimlik göç;
nin görülmesi yer şekillerine bağlı olarak yılın belli dönemlerinde tarım, turizm ve
gerçekleşmektedir. (Göreceli konum) inşaat sektörlerinde geçici iş gücüne du-
Cevap E yulan ihtiyaç için tekrar eski yerleşim yer-
lerine dönmek kaydıyla yapılan göçlerdir.

Cevap D

8. Seçenekler incelendiğinde I numaralı


alanın Çarşamba Ovası (Samsun) olduğu, 11. Yer şekillerinin engebeli, tarım alanlarının
II numaralı alanın Antalya olduğu, III nu- parçalı ve dar olduğu yörelerde tarımda
maralı alanın Gediz Ovası (İzmir) olduğu, makine kullanımı daha azdır. Buna göre
IV numaralı alanın Teke Yöresi olduğu, V III numara ile gösterilen Doğu Karadeniz
numaralı alanın ise Çukurova olduğu gö- kıyısında yer şekillerinin özelliği nedeniy-
rülmektedir. Verilen yörelerin özellikleri le tarımda makineleşme sınırlıdır. Oysaki I
dikkate alındığında: Teke Yöresi’nin nüfus numara Güney Marmara’da Bursa Ovası, II
bakımından seyrek olduğu görülmek- numarada Samsun çevresi, IV numarada
tedir. Yörenin yer şekli özellikleri, karstik Orta Fırat Bölümü’ndeki Altın Başak Ovası
yapının yaygınlığı, nüfusun seyrek olma- ve V numara ile gösterilen Konya Ovası’n-
sında etkili olmuştur. da makineleşme yaygındır.

Cevap D Cevap C

65
12. Organik tarım üretim sisteminde sağlığa 15. Türkiye, yer şekilleri özelliklerine bağlı
ve doğaya zararlı kimyasallar kullanılmaz, olarak, her ile uluşan demir yolu bağlantı-
bunun yerine organik mevzuatlarla uy- sına sahip değildir. Antalya’da demir yolu
gunluğuna onay verilmiş maddeler, ye- bağlantısı bulunmazken Adana ve Van
şil gübreleme, münavebele ve biyolojik illerine demir yolu bağlantısıyla ulaşım
mücadele yöntemleri uygulanır. Organik sağlanmaktadır.
ürünlerin tüm aşamaları denetlenmeli
ve belgelendirilmelidir, sertifikasız hiçbir Cevap A
ürün organik (ekolojik, biyolojik) adı al-
tında üretilemez ve satılamaz. Kontrol ve
sertifikasyon organik tarımın temel esas-
larından biri olup, yetiştirilen ürünlerin
organik normlara uygun olarak üretildi- 16. Küre, Murgul, Çayeli ve Maden’de çıkarı-
ğini, işlendiğini ve paketlendiğini garan- lan ortak yer altı kaynağı bakırdır.
tilemektedir.
Cevap D Cevap E
13. Entansif tarım metodunun uygulandığı
bir yörede;
I. Birim alandan en yüksek verim alınır.
II. Sulama, gübreleme, tohum ıslahı ve
makine kullanımı gibi verimi artıran 17. Verilen santrallerin özellikleri düşünüldü-
yöntemler uygulanır. ğünde Hirfanlı hidroelektrik santralidir
III. Üretim yıllar arasında çok farklılık yani su gücüyle çalışır. Tavşanlı, Soma,
göstermez. Yatağan, Afşin ise linyit ile çalışan termik
IV. Elde edilen verim ve gelir fazladır. santrallerdir.
Ancak tarımla uğraşan kişi sayısının faz-
lalığı entansif tarım metodu ile ilgili de- Cevap D
ğildir. Bu metodda makine kullanımı iş
gücüne duyulan ihtiyacı azaltır.
Cevap C
14. Kurak ve yarı kurak bölgelerde bitki örtü-
sünün cılız olmasına bağlı olarak koyun 18. Yıldız Dağları Marmara Bölgesi’nde, Kaz-
yetiştiriciliğinde gelişme görülür. Buna dağları Marmara Bölgesi’nde Menteşe
göre haritada numaralarla gösterilen dağları Ege Bölgesi’nde, Canik Dağları
alanların iklim özellikleri ve yer şekilleri Orta Karadeniz Bölümü’nde yer alır. Bu
de göz önüne alındığında; I numaralı yöre dağların yükseltileri azdır. Bulundukları
Doğu Karadeniz, II numaralı yöre Bolu, III iklim bölgesinde kar yağışı nadir görülür
numaralı yöre Kars, IV numaralı yöre Kon- ve bu nedenle kış turizmine uygun değil-
ya ve V numaralı yöre Van’ı göstermek- dirler. Ancak Palandöken Dağları Doğu
tedir. Buna göre küçükbaş hayvancılık Anadolu Bölgesi’ndedir. Yükselti fazla,
faaliyetleri en fazla IV ve V numara ile kar yağışı yoğun, karın yerde kalma süresi
gösterilen yörelerde yaygındır. uzundur.
Cevap E
Cevap D
66
Çözüm 21

1. 21 Aralık tarihinde Türkiye’de en uzun 4. Türkiye’de en fazla yağış alan bölgeler ku-
gece, en kısa gündüz süresi yaşanır ve bu zeyde Doğu Karadeniz Dağları, güneyde
tarihte gündüz süresi kuzeye gidildikçe ise Batı ve Orta Toroslardır. Daha sonra
kısalır, güneye gidildikçe artar. Yerel saat yaklaşık 1200 mm yıllık ortalama yağışla
ise yıl boyunca doğuda ileri batıda geri- Yıldız Dağları gelmektedir. Güneyde ise
dir. Bu duruma göre Konya’dan hareket 1000 mm geçen yağışla Muğla ve çevresi
eden gözlemcinin gittiği yerde gündüz ile Antalya, daha doğuda Amanos Dağ-
süresinin daha uzun ve yerel saatin ileri larının denize bakan yamaçları gelmek-
olduğunu gözlemleyebilmesi için Gü- tedir.
neydoğu yönünde hareket etmiş olması
Bu alanlarda yağış miktarının fazla ol-
gerekir.
masında kıyıda yer almaları (denize göre
konum) ve dağların kıyı çizgisine paralel
Cevap D
uzanması etkili olmuştur.

Cevap C

2. Haritada gösterilen yarımadalar:


A " Çatalca yarımadası 5. Yer şekillerinin sade, iklimin kurak ve bitki
B " Kapıdağ yarımadası örtüsünün cılız olduğu bir yörede rüz-
gârlar belirgin bir dış kuvvet olarak etkili
C " Biga yarımadası olmaktadır.
Cevap D Cevap D

6. Şekilde gösterilen rüzgâr bir dağı aşan


3. Aşırı yağış ve kar erimeleri döneminde
hava kütlesinin sıcak bir rüzgâra dönüş-
toprağın suya doygun hâle gelmesi so-
mesi sonucu oluşan fön rüzgârıdır. Fön
nucunda eğimli arazilerde toprak kayma-
rüzgârının sıcaklık etkisi indiği dağın yük-
sı meydana gelir.
seltisine bağlı olarak artar.
Bu tür toprak kaymaları (heyelan) ile
Bu rüzgâr Türkiye’nin hemen her yerin-
akarsu vadilerinin kapanması sonucunda
de oluşabileceği gibi özellikle Karadeniz
heyelan set gölleri meydana gelir. Ülke-
ve Akdeniz bölgelerinde kıyıya paralel
mizde Karadeniz’de yaygın olan bu gölle-
uzanan dağları aşan rüzgârlar tarafından
re; Abant, Yedigöller, Zinav, Tortum, Sera
oluşturulur. Haritada verilen IV numaralı
gölleri örnektir. Terkos Gölü (Durusu) ise
alanda Akdeniz’in en yüksek dağlarından
İstanbul’da yer alan kıyı set gölüdür (La-
biri olan Bolkar dağları yer alır.
gün gölü).
Cevap D
Cevap E
67
7. Marmara Bölgesi’nde yer alan; 10. Grafikteki verilere bakılarak:
Susurluk " Marmara Denizi’ne, I. Nüfus miktarı sürekli artmıştır. (Artış
hızı hiç 0 olmadığı için)
Sakarya " Karadeniz’e
II. Nüfus yoğunluğu sürekli olarak art-
Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Çoruh "
mıştır. (Nüfus miktarı sürekli arttığı
Karadeniz’e
ve yüzölçüm değişmediği için)
Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Asi " Akde-
III. En fazla nüfus miktarı 2015 yılında-
niz’e
dır. (Nüfus miktarı sürekli arttığı için
Meriç ise Bulgaristan’dan doğarak Türkiye verilen son yılda nüfus miktarı en
– Yunanistan doğal sınırını oluşturur ve fazladır.)
Ege Denizi’ne dökülür.
IV. En yüksek nüfus artış hızı 1960 yılın-
Cevap C da gerçekleşmiştir. (E)
bilgilerine ulaşılabilir.
Ancak 1945 yılı nüfus miktarının en az
olduğu yıl değil nüfus artış hızının en az
olduğu yıldır.
8. Nüfusun dağılışı üzerinde etkili olan fak-
törler;
Cevap B
Doğal Beşerî
• Su kaynakları • Tarım
• İklim • Madencilik
• Bitki örtüsü • Sanayi
• Yer şekilleri • Turizm
• Toprak yapısı • Ulaşım
• Dinî etkiler
• Tarihî etkenler

Cevap B 11. Zeytin üretiminde; Ege


Fındık üretiminde; Karadeniz
Üzüm üretiminde; Ege
Pirinç üretiminde; Marmara ilk sırada yer
Tarımda çalışan alır.
9. Tarımsal nüfus kişi sayısı
= Ancak pamuk üretiminde Güneydoğu
yoğunluğu Tarım alanı
Anadolu Bölgesi ilk sırada yer alır.
formülüne göre bulunur. Buna göre etkili
olan faktörler tarım alanının genişliği (I) Kıyı Bölgeleri; Karadeniz, Marmara, Ege,
ve tarımla uğraşan kişi sayısıdır (IV). Te- Akdeniz
melde etkileyen ise yer şekillerinin enge- İç Bölgeler; Güneydoğu Anadolu, Doğu
beli veya sade olmasıdır. Anadolu, İç Anadolu

Cevap C Cevap E

68
12. Tarımda makineleşme üzerinde; 15. Yerin derinliklerinden gelen termal sula-
rın enerji olarak kullanılması, jeotermal
• Yer şekilleri,
enerji olarak adlandırılır. Fay hatları bakı-
• Çiftçinin alım gücü (ekonomik yapısı), mından zengin olan Türkiye için önemli
bir enerji kaynağıdır.
• Tarım alanının genişliği,
Soruda verilen merkezler sıcak su potan-
• Tarım ürününün özelliği etkilidir. siyelinin fazla olduğu merkezlerdir. Bu
Özelikle dikili ürünler (fındık, üzüm, zey- merkezlerdeki enerji kaynağı jeotermal-
tin, incir, çay, turunçgiller) tarımda maki- dir.
neleşmeye elverişli değildir.
Cevap B
Ancak ayçiçeği verilenler içerisinde tarım-
da makineleşmeye en uygun olan tarım
16.
ürünüdür.
• Sarp " Gürcistan (Artvin)
Cevap B • Habur " Irak (Şırnak)
• Kapıkule " Bulgaristan (Edirne)
13. Kıl keçisi yetiştiriciliği, engebeli arazilere • İpsala " Yunanistan (Edirne)
uyum sağlayan, orman tahribatına neden
• Aktaş " Gürcistan (Ardahan)
olduğu için devlet kontrolünde tutulan
hayvancılık faaliyetidir. Türkiye’de en fazla Cevap A
Akdeniz Bölgesi’nde Toroslar’da besiciliği
yapılmaktadır (Mersin–Antalya).
17.
Cevap C
• Göbeklitepe (Şanlıurfa)

14. • Zeugma (Gaziantep)

I. Edirne " Yağ fabrikası (Ayçiçeği) • Balıklı Göl (Şanlıurfa)

II. Kayseri " Yünlü dokuma (Küçükbaş • Hasankeyf (Batman)


hayvancılık) gibi turizm alanları Güneydoğu Anadolu
III. Konya " Alüminyum işletmesi (Bok- Bölgesi içerisinde yer alır.
sit madeni) Harput kenti kalıntıları " Elazığ ili sınırları
IV. Elazığ " Ferro krom işletmesi (Krom içerisinde Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer
madeni) alır.

Verilen şehir ve sanayi kolu kurulumların- Cevap E


da ham maddeye yakınlık esas alınmıştır.
Karabük’te çıkmamasına rağmen taş kö-
18. Türkiye’nin dış satımında (ihracat) oto-
mürüne yakın olmasına ve ulaşım özel-
motiv, mermer, incir, fındık gibi ürünler
liğine bağlı olarak demir–çelik işletmesi
önemli bir yere sahiptir. Ancak ülkemiz
kurulmuştur.
kâğıdı daha çok ithal etmektedir.
Cevap D
Cevap D

69
Çözüm 22

1. Türkiye kuzey yarım kürede, yengeç dö- 3.


nencesinin kuzeyinde bulunduğu için
dağların güney yamaçları bakı yönüdür. V
Karadeniz Bölgesi’nde kuzey yamaçların
daha sık nüfuslanması nemlilik (denizel-
IV II
lik) ile ilgilidir. Avrupa ve Asya kıtalarının III I
kesişme noktasında bulunduğu için ener-
ji nakil hatları ve projelerde odak noktası
olmasını sağlamıştır. Bu durumlar Türki- Çığ eğimli arazilerde kar kütlesinin eğim
ye’nin göreceli konumu ile ilgilidir. yönünde yer değiştirmesi olayıdır. Çığ
olayının gerçekleşebilmesi için gerekli
Ancak enlem etkisi ile orta kuşakta bu-
şartlardan birincisi eğimli arazi, ikincisi
lunduğu için mevsimlerin belirgin olarak
ise bol kar yağışının görülmesidir. Bu bağ-
yaşanması ve kuzeye doğru gidildikçe
lamda I numaralı arazi Hakkari Bölümü
meridyen aralığının daralması özellikleri
olup, eğim miktarı fazla sarp arazilerden
mutlak konum ile ilgilidir.
oluşur. Aynı zamanda bu yörede karlı gün
Cevap E sayısı da fazladır. Dolayısıyla çığ olayları-
nın en fazla gerçekleşeceği yer I numaralı
sahadır.

Cevap A

2. Türkiye’de farklı kıyı tiplerinin oluşmasın-


4. Türkiye genç oluşumlu bir arazi yapısına
daki en önemli etken dağların kıyı çizgi-
sahip olduğu için deprem riski oldukça
sine uzanışıdır. Verilen kıyı tiplerinden
fazladır. Türkiye’de fay hatlarının dağılışı
boyuna kıyı tipi Karadeniz ve Akdeniz
ile volkanik arazilerin, jeotermal potansi-
bölgelerinde görülür. Ria kıyı tipi Marma-
yel alanların, kaplıcaların, mineralce zen-
ra ve Ege (Menteşe Yöresi) bölgelerinde
gin toprakların dağılışı paralellik gösterir.
görülür.
Ancak kırmızı topraklar Akdeniz iklimi
Ancak, Dalmaçya kıyı tipi Teke kıyılarında
toprağı olduğu için Akdeniz ikliminin
(Akdeniz) en belirgin örneklerine rastla-
görüldüğü alanlarda bulunur, deprem
nan kıyı tipidir. (Kaş ile Finike kıyılarında.)
alanları ve fay hatları ile ilişkisi bulunmaz.
Cevap D
Cevap D

70
5. 7. Türkiye’nin kıyı bölgelerinde yaz ve kış
mevsimleri arasında sıcaklık farkları iç
bölgelere oranla daha azdır. Bu durumun
I IV ortaya çıkmasındaki temel etmen nem-
liliktir. Türkiye’de tüm bölgelerde bakı
II V
yönü güneydir. Bakı ve enlem sıcaklık
III değerleri üzerinde etkilidir. Ancak sıcaklık
farklarının oluşmasında etkili değildir.
Türkiye haritasında işaretlenmiş yöreler-
den, heyelan olaylarının fazla görüldüğü Cevap E
yer I numaralı sahadır. II numaralı saha kı-
rıklı yapının fazla görüldüğü yerdir. Kars-
tik şekiller Akdeniz Bölgesi’nde yaygındır
8. Nüfus artış hızının değişmesi artış ya da
(III).
azalış yönünde gerçekleşebilir. Sağlık
Rüzgâr erozyonu ise en fazla İç Anadolu imkânlarının iyileşmesi ortalama yaşam
Bölgesi’nde görülür (V). süresini uzatır, doğumlardaki çocuk
ölümlerini azaltır buna bağlı olarakta
Ancak kırmızı topraklar en fazla Erzurum
artışa neden olur. Çalışan nüfusta kadın
– Kars Bölümü’nde (IV) değil Akdeniz Böl-
oranının artması doğum oranlarını düşü-
gesi’nde görülür.
rür. Uygulanan nüfus politikaları artış ya
Erzurum – Kars çevresinde çernezyom da azalış yönünde nüfusu etkilerken, ülke
toprakları yer alır. sınırları içinde bazı yörelerde mevsimlere
göre yaşanan nüfus hareketi nüfus artış
Cevap C
hızında doğrudan bir etkiye sahip değil-
dir.

Cevap A

6.
9.
III II I
I. Gelibolu " Tarihî doku (Doğru)
II. Menteşe " Engebe ve yükselti (Doğru)
IV
V
III. Tuz Gölü çevresi " Yağış azlığı (Doğru)
IV. Sinop Yöresi " Ulaşım zorluğu (Doğru)
Esiş yönü gösterilen rüzgârlardan IV ve V V. Teke Yöresi " Bitki örtüsü (Yanlış)
güneyden geldikleri için sıcaklığı artırıcı
etki yaparlar. I, II ve III numaralı rüzgârlar Çünkü Teke Yöresi’nin seyrek nüfuslan-
kuzeyden gelen ve sıcaklığı azaltan rüz- masında iki neden vardır. Birincisi enge-
gârlardır. beli ve yüksek olması ikincisi ise karstik
arazinin geniş yer kaplamasıdır.
Cevap E
Cevap E

71
10. Fizyolojik nüfus yoğunluğu bir yörede 13.
toplam nüfusun tarım arazilerine bölün-
mesi ile elde edilir. Bir yerde fizyolojik nü- Tarım Bugünkü Beklenen
fus yoğunluğunun fazla olabilmesi için ya ürünü üretim üretim
nüfus miktarı fazla olmalı ya da tarım ara- miktarı miktarı
zileri az olmalıdır. Bu bağlamda fizyolojik I 1 400 ton 6 000 ton
nüfus yoğunluğunun fazla olduğu bir II 6 000 ton 7 000 ton
yörede nüfusun fazla olduğu söylenebilir.
III 700 ton 1 200 ton
Cevap A IV 2 000 ton 3 000 ton
V 26 000 ton 27 000 ton
Tabloda ülkemizdeki beş tarım ürününün
mevcut yetiştirilme alanlarındaki bugün-
kü üretim miktarı ile sulamanın gelişme-
sinden sonra beklenen üretim miktarı
gösterilmiştir. Ürünün bugünkü üretim
11. Nadas, toprağın bir yıl boş bırakılıp sonra- miktarı ile beklenen üretim miktarı ara-
ki yıl ekiminin yapılmasıdır. Nadas uygu- sındaki fark fazla ise sulamaya ihtiyaç faz-
lamasındaki amaç toprağı dinlendirerek ladır. Bu fark az ise sulamaya duyulan
verimin artırılmasıdır. Uygulamanın ya- ihtiyaç az olur. Tablodan anlaşılacağı gibi
pıldığı yörede, erozyon etkilidir, verimlilik sulamanın gelişmesi I. tarım ürününün
düşüktür. Sulama sorunu fazladır; kurak diğer tarım ürünlerinden oransal olarak
iklim özellikleri görülür. Ancak üretimde daha fazla artacağını gösterir.
süreklilik olmaz çünkü bir ya da birkaç yıl
Cevap A
arazi de üretim yapılmaz.

Cevap C

14. Arıcılık, bitki örtüsünün çeşitli olduğu


alanlar ve yükseltinin fazla olduğu saha-
12. Tarım ürünlerinin ekim alanlarının dar
larda daha fazla gelişme olanağı bulur.
olmasında iklim koşulları ve devlet kont-
Verilen yörelerden Ordu, Balıkesir, Men-
rolü etkilidir. Çay, turunçgiller, zeytin ve
teşe ve Adana yöreleri arıcılık faaliyetleri
muz gibi ürünlerin iklim koşulları tara-
için uygun koşullara sahiptir.
fından sınırlandığı söylenebilir. Ancak ke-
nevir, uyuşturucu yapımında kullanıldığı Ancak Uşak Yöresi, yer şekilleri sade ve
için devlet kontrolünde üretilir ve üretim bitki çeşitliliği az olduğu için arıcılığa
alanı bu kontrol nedeniyle dardır. daha az elverişlidir.

Cevap E Cevap C

72
15. Türkiye’nin ilk Millî Park alanı, Yozgat ilin- 17. Dış ticaret açığı, ithalat ve ihracat ara-
de bulunan Çamlık Millî Parkı’dır. Son ilan sındaki farktır. İthalatı yapılan madenler,
edilen millî park ise Siirt’te yer alan Botan ülkemizde dış ticaret açığının artmasına
Vadisi Millî Parkıdır. neden olur. Doğal gaz ülkemizde yeterin-
ce çıkarıma sahip olmadığı için dış ticaret
Cevap B açığının artmasına neden olan enerji kay-
nakları içinde yer alır.

Cevap C

16. Gordion (Yassıhöyük) Frigya’nın başkenti


olup günümüze kalan tarihî bir değerdir. 18. Türkiye’de genelde endüstri kuruluşları
Ankara il sınırları içinde bulunur. ham maddenin yakın olduğu yerlerde ge-
lişme göstermiştir. Verilen sanayi kuruluş-
I. Kültepe " Kayseri larından, Karabük Demir–Çelik enerjiye
II. Alacahöyük " Çorum yakınlık, Samsun Bakır İşletmesi ulaşım,
Aliağa Petrol Rafinerisi ulaşım ve pazar,
III. Meryem Ana Kilisesi " İzmir’de yer
İstanbul Tekstil Sanayisi ulaşım ve pazar
alır.
koşulları dikkate alınarak kurulmuştur.
Kızılcahamam Ankara’da yer almasına Ancak Elazığ Ferro-Krom işletmesi ham
rağmen tarihî değil kaplıca turizminde maddeye yakındır. Çünkü Elazığ’da krom
önemlidir. hem çıkarılır hem de işlenir.

Cevap E Cevap D

73
Çözüm 23

1. İklim çeşitliliği ve mikroklima alanların 5. Kardelen, yumak, yıldız ve mine gibi bitki
fazla olmasındaki temel etken yer şekil- türleri, dağ çayırları grubu içerisinde yer
lerinin çeşitlilik göstermesidir. Yer şekilleri almaktadır. Marmara denizi çevresi (V)
ise mutlak konumun değil, göreceli (özel) ortalama yükseltisi az olan, yüksek yer
konumun unsurları içerisindedir. şekillerinin fazla olmadığı bir yöredir. Yük-
seltinin az olduğu alanlarda bu tür bitki
Cevap D çeşitlerinin görülme olasılığı düşüktür.

2. A) K
 apıdağ Yarımadası’nın oluşumu " Cevap E
(Tombolo) Dalga biriktirmesi
B) Terkos (Durusu) Gölü’nün oluşumu " 6. Diri fay hatlarının dağılışının, az ya da
(Kıyı set gölü) Dalga biriktirmesi fazla olması doğal yapıyla ilgilidir ve
Türkiye’nin jeolojik olarak genç oluşum-
C) Karadeniz’deki falezlerin oluşumu "
lu olması ile açıklanır. İnsan müdahalesi
Dalga aşındırması
(beşerî faktör) dışında var olmuş, doğal
D) Ege’deki kumsalların oluşumu " Dal- unsurlardır.
ga biriktirmesi
Cevap C
Seçeneklerde verilenler dalgaların aşın-
dırma veya biriktirmesi ile oluşmuştur.
Ancak delta ovaları, akarsu biriktirme 7. Kahverengi orman toprakları, Orta Ku-
şeklidir. şak’ta yaygın olan, nemli, ılıman iklim
bölgelerinin topraklarıdır. Üzerlerinde
Cevap E daha çok kışın yapraklarını döken yayvan
yapraklı ağaçlar yetişir. Buna göre, bu
toprakların terra rossaların yaygın olduğu
3. Türkiye denizleri içerisinde tuzluluk oranı
Akdeniz’deki Taşeli yöresinde (II) görülme
en az olan deniz Karadeniz’dir. Bu duru-
olasılığı düşüktür.
mun oluşmasında temel etken enlemdir.
Aynı zamanda soğuk denizlerde oksijen Cevap B
miktarı fazla olduğu için, balık miktarı da
fazladır. Bu durum Karadeniz’de balıkçılı-
ğın gelişmesinde etkili olan faktörlerden-
dir.

Cevap A 8. Türkiye’nin 2017 yılına ya da herhangi


bir yılına ait olan nüfus piramitlerinden
sadece o yılın verilerine dayalı yorumlar
4. Güneşlenme üzerinde pek çok unsur et- yapılabilir. Geleceğe ait yorumlar da ya-
kilidir. Yaşanan mevsim, bulutluluk, en- pılabilir ama bu yorumlar yine elde olan
lem gibi unsurların etkisi ile güneşlenme verilerle ilgili olarak mümkündür. On yıl
süresinin yıl içinde en fazla olduğu yer, sonraki yeni doğan nüfus hakkında veri
verilen alanlar içerisinde Güneydoğu olmadığından, yorumda bulunmak söz
Anadolu Bölgesi’dir. konusu değildir.

Cevap A Cevap D

74
9. “Gündüz seyranlık, gece gerdanlık” Mar- 14. Belen Geçidi Hatay’daki Nur Dağları üze-
din, “Etrafı dağlık ortası bağlık” Erzincan, rinde yer almakta ve Çukurova Yöresi’n-
“Şehzadeler şehri” Manisa, “Hoşgörü şeh- den Güneydoğu’ya veya Suriye’ye geçişte
ri” Konya’dır. kullanılmaktadır.
Soruda Kars ile özdeşleşen bir öncül yer
almamaktadır. Cevap D

Cevap E

10. Ülkemizde okuma yazma oranının yük-


15. Tuğla ve kiremit sanayisi, mesken yapı-
selmesi ve özellikle kadınlardaki eğim
mında kullanılan temel yapı malzemesi
seviyesinin artması doğum oranlarını
olması ve hammaddesinin toprak olma-
azaltmaktadır. Kadınlarda eğitim seviyesi
sından dolayı ülkenin her yerine yayılmış
arttıkça çocuk sayısının azalması ülkedeki
durumdadır.
nüfus artış hızının düşüşünde önemli bir
etkendir. Cevap A
Cevap C

11. Soruda vurgulanmak istenen uluslararası


ticarettir. Üst bilgide özetlenen, Türki- 16. Türkiye’de hemen her bölgede az ya da
ye’nin dünya üzerinde bulunduğu ko- çok demir rezervi bulunmaktadır, ama
num gereği Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey bunların tamamı işletmeye açılmamıştır.
Afrika ülkeleri ile olan ilişkisidir. Pek çok yatak olmasına rağmen, üretim
tüketimi karşılamamaktadır. Dış alımda
Cevap A
önemli bir payı olan bir madendir.
12. Nadas alanları en fazla olan yöre ülkenin
iç kesimleridir. Haritada taranarak göste- Cevap D
rilen III numaralı (İç Anadolu) yöre, nadas
alanlarının en fazla olduğu yöredir. I ve V
numaralı yörelerde de yağış miktarı fazla- 17. Ülkemizde iç ticaret özellikle nüfusun faz-
dır. Ancak yağış rejiminin düzenliliğinden la olduğu alanlarda yoğunlaşır. “Sadece
dolayı ülkemizde nadas alanlarının en az turizmin geliştiği alanlarda gelişme gös-
olduğu yöreler, Doğu ve Batı Karadeniz termiştir.” bilgisi yanlıştır.
kıyılarıdır.
Cevap D Cevap B

13. Besi hayvancılığında iklime bağımlılığın


az olması, kapalı mekânlarda teknolojik
18. GAP Kültür ve Turizm Gelişim Bölgesi’ne
imkânlarla üretimin yapılması gibi et-
dâhil olan kentler; Adıyaman, Batman,
kenler; üretimde sürekliliği etkilemiştir.
Gaziantep, Diyarbakır, Kilis, Mardin, Siirt,
Bu durum, hayvancılık faaliyetlerindeki
Şırnak ve Şanlıurfa’dır. Muş bu gelişim
üretimde dalgalanma gerçekleştirmez.
bölgesinde bulunmaz.
Üretimde dalgalanma, mera hayvancılı-
ğında görülür. Cevap E
Cevap B

75
Çözüm 24

1. Yerel saatler boylamlara göre belirlen- 5. Vertisoller Trakya’da karakepir, Anado-


mektedir. Aynı boylam üzerinde yerel lu’da taş doğuran toprak olarak isimlen-
saatler aynıdır. Soruda verilen yön güzer- dirilmişlerdir.
gâhında enleme bağlı olarak A, B, D ve E
Bu topraklar ülkemizde Trakya (Edirne)
seçeneklerindeki değişimler gerçekleşir.
ve Doğu Anadolu’da Muş çevresinde gö-
C şıkkında yer alan ifade enlem ile açık-
rülür.
lanamaz.
Cevap E
Cevap C

2. Akarsularda kimyasal kirlilik, daha çok sa-


nayileşmiş ve aşırı nüfuslanmış bölgeler- 6. Antropojen bozkır alanları, doğal bozkır
de akanlarda görülür. Türkiye genelindeki alanları değildir. Özellikle Türkiye’nin iç
tüm akarsular için böyle bir genellemede kesimlerinde, insanlar tarafından orman-
bulunmak doğru değildir. ların tahrip edilmesi sonucunda oluşan
bozkır alanlarıdır.
Cevap C
Cevap A

7. Sel, çığ, dolu ve don olayları köken itibari


3. Haritada taralı olarak Karadeniz Bölge- ile meteorolojik (atmosfer kökenli) afet-
si’ndeki Kuzey Anadolu dağlarının bulun- lerdir. Deprem olayı ise jeomorfolojik (yer
duğu alan gösterilmiştir. kökenli) afetlerdendir.
Bu alanda Canik, Küre, Kaçkar, Ilgaz dağ-
Cevap A
ları yer alır, ancak Yıldız (Istıranca) dağları
Marmara Bölgesi’nin Trakya kesiminde
yer alır.
8. Verilen tablodan kesin bilgiler elde edil-
Cevap C mesinin yanında tahminlerde bulunmak
da mümkündür. Söz konusu tabloda
1980 ve 1990 yıllarındaki verilerde kır ve
kent nüfus oranları aynı kalmamış, aksine
ters orantılı şekilde değişmiştir.
4. Yıllık sıcaklık ve yağış grafiği verilen yer-
leşim yerinde yaşanan iklim türü karasal Cevap B
iklimdir (Yağış azlığı ve sıcaklık ortala-
masının kışın 0ºC’nin altına düşmesi bu
durumun göstergesidir.). B şıkkında yer 9. Marmara Bölgesi’nde yer alan İzmit’te
alan Mersin ili, Akdeniz ikliminin etkili ol- özellikle sanayi sonrasındada ticaret çok
duğu bir konumdadır, karasal iklim hâkim gelişmiştir. Bu kent diğerlerine göre tarım
değildir. fonksiyonunun alt düzeyde olduğu bir
yerdir.
Cevap B
Cevap B

76
10. Kırsal alanlarda tarımda makine kullanımı 15. Ülkemizde yünlü dokuma Antalya, Mer-
iç göçün sonucu değil, sebebidir. Makine sin ve Rize’de değil; Kocaeli, Bursa, İs-
kullanımı arttıkça tarım işçisine duyulan tanbul, Uşak, Siirt ve Kayseri’de gelişme
ihtiyaç azalır. göstermiştir.

Cevap D Cevap B

11. Plato sahaları (%12,8) arazi kullanımı açı-


sından değerlendirildiğinde, İç Anadolu
platolarında daha çok küçükbaş hayvan-
cılık ve tahıl tarımının yoğun olarak yapıl-
dığı görülmektedir.

Cevap D 16. Manganez, çeliğe sertlik kazandırmak ve


direncini arttırmak için kullanılan bir yer
altı kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Denizli-Tavas başta olmak üzere pek çok
12. Kıyı ovalarında daha fazla gelir getiren
kentte rezervi vardır.
ürünler yetiştirildiğinden özellikle Çu-
kurova’da, buğday yıl içinde ikinci ürün Cevap E
olarak yetiştirilmektedir.

Cevap B

13. Bu tür sorularda bakış açısı doğal coğrafi


şartların yanı sıra beşerî şartların da düşü-
nülmesi ile olmalıdır. Karaman şehrinde 17. Türkiye’nin 4. büyük şehri olan Bursa, ülke
büyükbaş hayvancılıktan ziyade küçük- çapında göç alan ve ülke geneline ticari
baş hayvancılık yapılmaktadır. Balıkesir etkisi olan bir şehirdir.
ve Konya’da büyükbaş hayvancılığın ge-
lişimi daha çok besi çiftlikleri ile ilgilidir. Cevap C

Cevap E

14. Türkiye’de gerçekleştirilen Ankara-İstan-


bul, Ankara-Konya, projeleri yüksek hızlı
tren hatları olarak karşımıza çıkmakta-
dır. Ankara-Sivas, Bursa-Bilecik arasında 18. Bursa - Karacabey, yer şekillerine göre
da hızlı tren projeleri vardır. Ancak Mer- oluşturulan bölge sınıflandırmasında
sin-Antalya arasında yüksek hızlı tren pro- ovalık bölgelere dâhildir.
jesi bulunmamaktadır.
Cevap A
Cevap D
77
Çözüm 25

1. Jeopolitikte etkili olan üç unsur vardır. 6. Vertisol topraklar Türkiye’de daha yoğun
Bunlar; değişmeyen unsurlar, zaman ve olarak Trakya yöresinde bulunur. Karake-
değişen unsurlardır. Değişmeyen unsur- pir ya da dönen toprak ismi de Anado-
lar; stratejik kaynaklar, coğrafi bütünlük, lu’da halk tarafından kullanılan isimlerdir.
su, iklim, ülkelerin coğrafi şekli, jeolojik
ve jeomorfolojik özellikler ve coğrafi ko- Cevap E
numdur. Beşerî ve ekonomik özellikler
değişen unsurlardır. 7. Yeryüzü şekilleri ve yağış miktarları göz
önüne alındığında en çok heyelan olayı-
Cevap E nın Zonguldak, Kastamonu, Trabzon, Art-
vin ve Erzurum illerinde yaşandığı görül-
mektedir. Kütahya ise heyelan olaylarının
2. Erciyes Dağı Kayseri ili sınırları içerisinde en az görüldüğü yerleşim birimlerinden
yer alır. 3917 m yüksekliğe sahiptir. İç biridir.
Anadolu’nun en yüksek dağıdır. Öncüller-
de bu dağ ile ilgili bir bilgi yer almaz. Cevap B

Cevap D

3. Soruda çizimi gösterilen yer altı kaynağı 8. 1985 yılına kadar olan süre zarfında nü-
fay kaynağıdır. Fay hatları ile paralellik fus artış hızı yüksek değerler göstermiştir.
gösteren bu kaynaklar ülkemizde yaygın- Bunda temel etken, devlet politikaları ol-
dır. Aktif fay hatlarından uzak olan Ana- muştur. Ancak 1985 yılı sayımında nüfus
mur’da bu kaynaklara rastlanma olasılığı artış hızının azalmaya başladığı ve bun-
düşüktür. dan sonraki dönemlerde de sürekli aza-
larak devam ettiği gözlemlenmiştir. 1985
Cevap D yılı sonrası meydana gelen bu gelişmede
eğitim seviyesinin artması, şehirleşme
4. Ülkemizde cephesel yağışların görülmesi oranının artması, kadının çalışma haya-
Orta Kuşak’ta bulunmamız, yani mutlak tına yoğun olarak girmeye başlaması ve
konum ile ilgilidir. C şıkkı doğru cevap devlet politikaları etkili olmuştur. İl sayıla-
olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer şık- rının artmasının bu durum üzerinde doğ-
larda yer alan bilgiler yer şekillerinin et- rudan etkisi bulunmaz.
kisinde gelişmektedir, dolasıyla göreceli
Cevap B
konum ile ilgilidir.

Cevap C 9. II numaralı yöre kalkerli yapı, III numa-


ralı yöre volkan tüfleri ve IV numaralı
yöre andezit ve bazalt kayaçlarının kırsal
5. Kasnak meşesi endemik bir türdür. Kütah- meskenlerde yapı malzemesi olarak kul-
ya, Konya, Afyonkarahisar, Isparta (Eğir- lanıldığı yörelerdir. I numaralı yörede ise
dir) çevresinde görülür. 25-30 m boya daha çok ahşap yapı malzemesi olarak
ulaşabilen bir meşe türüdür. kullanılır.

Cevap C Cevap A

78
10. Türkiye’de göç daha çok Karadeniz ve 14. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Do-
Doğu Anadolu’dan Marmara ve Ege böl- ğu-Batı Enerji Koridoru projelerindendir.
gelerine doğru yapılmaktadır. I numaralı Azerbaycan ham petrolünü Gürcistan
yöreden çıkanlar ile III numaralı yöreden üzerinden ülkemize ulaştıran önemli bir
çıkarak göçe katılan ve ok yönünde hare- boru hattı projesidir.
ket eden insanların sayısı Türkiye iç göç
ortalamasının çok altındadır. Cevap B

Cevap B

15. Şehirler arasında nüfusun fazla, satın


alma gücünün yüksek olduğu alanlar
11. Mavi Tünel projesi ile Göksu’nun suları- önemli pazar alanları konumundadır. Es-
nın Konya Ovası’na taşınması projesi KOP kişehir, verilen diğer yerleşim birimlerine
olarak kısaca adlandırılan Konya Ovası oranla pazar olma özelliğini daha az ser-
Projesi’nin içeriğinde yer almaktadır. Bu gilemektedir.
proje kapsamında, en son eklenen (7 Ey-
lül 2016) Kırıkkale ve Kırşehir illeri ile Ak- Cevap C
saray, Karaman, Konya, Niğde, Nevşehir,
Yozgat illeri olmak üzere sekiz il yer alır.

Cevap C
16. Verilen eşleştirmelerden Çayeli (Rize)’de
çıkarılan bakır doğru olarak verilmiştir.

Cevap A
12. Türkiye, dünya incir üretiminde ilk sıra-
da yer almaktadır. İncir önemli bir ihra-
cat ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özellikle Aydın ili başta olmak üzere ülke
üretiminin büyük bir çoğunluğu Ege Böl- 17. Türkiye’nin pek çok ilinde serbest ticaret
gesi’nde gerçekleştirilmektedir. bölgesi bulunmaktadır. Serbest ticaret
bölgelerinin kurulmasında pek çok kriter
Cevap E aranmaktadır. Kırşehir sınırları içerisinde
serbest ticaret bölgesi bulunmamaktadır.

Cevap D
13. Kümes hayvancılığı nüfus miktarının
fazla olduğu yerlerde gelişme gösteren
bir ekonomik faaliyet koludur. I numa-
ralı yöre (Gümüşhane, Bayburt) dışında- 18. Ülkemizde 2012’de eklenen illerle birlikte
ki alanlarda nüfuslanmaya bağlı olarak 30’a çıkan büyükşehir belediyesine sahip
daha fazla gelişme göstermiştir. iller arasında Sivas ili yer almaz.
Cevap A Cevap A

79
Çözüm 26

1. Kıyı kesimlerde yıllık sıcaklık farkının az 6. Çukurova, Bakırçay ve Bafra kıyı ovaları
olması nemliliğin fazla olması ile ilgilidir. içerisindeyken; Erzincan ve Niksar ova-
B, C, D ve E şıklarında yer alan ifadeler ise ları iç ovalardandır. Benzer özellikleri
yükselti ve engebenin fazla olmasının so- taşınmış topraklardan (Alüvyal) oluşmuş
nuçlarındandır. olmalarıdır.

Cevap A Cevap A

2. Atatürk Baraj Gölü; Güneydoğu Anadolu 7. Türkiye’de orman yangını riski için oluş-
Bölgesi’nde Fırat Irmağı üzerinde yer alan turulan haritada Kıyı Ege ve Kıyı Akdeniz
(Şanlıurfa’da yer alan), sulama ve ener- kıyıları ile İç Anadolu’nun kuzeybatısı bi-
ji üretme amaçlı bir barajdır. Bu barajın rinci dereceden orman yangını riski altın-
oluşturduğu göl, 817 km2 alanı ile en bü- dadır. Kuzeydoğu Anadolu (V) ise riskin
yük baraj gölüdür. düşük olduğu alanlardandır.
Cevap A Cevap E

3. Uzunyayla Platosu İç Anadolu Bölgesi’nin


doğusunda yer almaktadır. II numaralı 8. Türkiye’de 2007 ve sonrasında uygulanan
alanda yer alan plato Yazılıkaya Plato- Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre
su’dur. her yılın son günü (31 Aralık) nüfus sayımı
yapılmaktadır.
Cevap B
Cevap C

4. “Yıllık ortalama sıcaklığın en fazla olduğu


yer Batı Anadolu’dur.” ifadesi yanlıştır. Ül- 9. Kom, hayvancılık amacıyla yapılan, otlak
kemizde yıllık ortalama sıcaklığın en yük- alanlarına bağlı olarak yaz aylarında kul-
sek olduğu yerler enlem ve denizellik gibi lanılan ve en fazla Doğu Anadolu’da gö-
etkenlere bağlı olarak Akdeniz kıyılarıdır. rülen köy altı yerleşmesidir.

Cevap D Cevap B

5. Kış ılıklığı isteyen ve yaz kuraklığında


10. Kültürü oluşturan maddi unsurlar ya da
yaşayabilen bitkiler Akdeniz iklim böl-
diğer bir ifade ile somut unsurlar; coğrafi
gelerinde görülen makilerdir. Türkiye’de
konum, simgeler, doğal ortam özellikleri,
Kıyı Akdeniz ile Kıyı Ege, makilerin yaygın
iklim özellikleri, su ve toprak özellikleridir.
görüldüğü alanlardır.
Komşu kültürler soyut ya da manevi un-
Cevap C surlardandır.

Cevap C

80
11. “Tarımda sulama probleminin tamamen 15. Ülkemizde yaygınlık gösteren şeker pan-
aşılması mümkündür.” demek doğru ol- carı, Güney Doğu Anadolu’nun doğusu
maz. Türkiye kurak ve yarı kurak iklimin ve Doğu Karadeniz kıyılarında yetiştirile-
etkisinde olan bir coğrafya üzerinde yer mez.
almaktadır. Sulama planlarının tamamı
gerçekleşse bile nadas alanları ortadan Cevap D
kalkacaktır, diyemeyiz; azalacaktır, diye-
biliriz.

Cevap D

16. Petrol kökenli bir katı yakıt olan asfaltit


6000 civarında bir kalori değeri olan yer
altı kaynağıdır. En fazla bulunduğu yer
Şırnak-Silopi’dir. Buna bağlı olarak da ter-
12. Ülkenin genel olarak güney kesimlerin- mik santral burada yer almaktadır.
de yetiştirilen yer fıstığı Osmaniye ili ile
özdeşleşmiş bir tarım ürünü olarak karşı- Cevap B
mıza çıkmaktadır. Kıyı Ege ve Güney Mar-
mara’da son zamanlarda yetiştirilmeye
başlanan bir üründür.

Cevap A
17. Kültürel miraslar listesine göre hem doğal
hem kültürel miraslar, Göreme Millî Parkı
ve Kapadokya ile Pamukkale- Hierapo-
lis’tir. Şıklarda yer alan diğer alanlar kül-
türel miras olarak karşımıza çıkmaktadır.
13. Tuz Gölü, suları tuzluluk oranı çok yüksek
olan bir göldür. Bunun dışındaki şıklarda Cevap E
verilen Eğirdir, İznik, Sapanca ve Çıldır
gibi tatlı suya sahip göllerde tatlı su balık-
çılığı yapılmaktadır.

Cevap C
18. Türkiye bölge sınıflandırmasına göre
oluşturulan karma bölgelerin alt başlığı
olan maden-sanayi bölgesi içerisinde
yer alan bölgeler; Zonguldak-Karabük
çevresi, Artvin, Murgul çevresi, Sivas-Div-
14. Yozgat şehri civarında yer alan çok sayıda riği çevresi, Malatya-Elazığ çevresi, Kon-
büyükşehrin varlığı gerekçe gösterilerek ya-Seydişehir çevresi ve Batman çevresi-
Yozgat’a hava limanı yapılmamıştır. Son dir.
dönemlerde yapılması planlanmaktadır.
Cevap B
Cevap E

81
Çözüm 27

1. İpsala sınır kapısı, Edirne ilinde yer almak- 6. Kayaçların kimyasal ayrışmasında sıcaklık
tadır ve Yunanistan ile bağlantıyı sağla- ve yağış şartları etkilidir. Doğu Karadeniz
maktadır. Diğer sınır kapıları Suriye ile (II) Türkiye ortalamasının üzerinde yağış
bağlantı sağlamaktadır. alan bir yerdir; nemin varlığı da sıcaklığın
düzenli olmasında etkili olmuştur. Bu du-
Cevap B rum kimyasal ayrışmaya bağlı olarak top-
rak oluşumunu hızlandırır.

2. Dış kuvvet olarak rüzgârlar, bitki örtüsü Cevap B


cılız yüzeyin kuru ve taneli olduğu alan-
larda etkili olmaktadır. Türkiye’de İç Ana- 7. İzmir, Muğla, Erzincan ve Bingöl 1. dere-
dolu ve Güneydoğu Anadolu rüzgârın en ce deprem bölgesi içerisindedir. Aksaray
etkili olduğu alanlar olarak karşımıza çık- şehri ise 4. derece deprem bölgesi içinde
maktadır. Bu etki özellikle Tuz Gölü’nün yer almaktadır. 1. derece deprem riski
güneydoğu kesimlerinde daha belirgin olan bölgelerde deprem tehlikesi fazla
olarak yaşanmaktadır. iken 4. derece deprem riski olan bölgeler-
de deprem tehlikesi daha düşüktür.
Cevap A
Cevap D

3. Mogan Gölü İç Anadolu Bölgesi’nde 8. Yalova, Hatay, Bursa ve Sakarya; nüfus


Ankara ilinde yer alan bir alüvyal set yoğunluğu 150-300 kişi arası olan yo-
gölüdür. Diğer göller taranarak verilen ğun nüfuslu yerler iken, Erzurum nüfus
Antalya çevresi ve Göller Yöresi’nde yer yoğunluğu 30 kişi olan tenha nüfuslu bir
almaktadır. yerdir. Bu durum üzerinde nüfus mikta-
rının az yüz ölçümünün büyük olması
Cevap A etkilidir.

4. Sis, nemli havanın soğuk veya serin Cevap A


yüzeylere temas etmesi ve soğuyarak
yoğunlaşması sonucu oluşur. Sıcaklık
9. Soruda anlatılan yöre dağlık ve engebeli
şartlarının belirli bir seviyede ve düzenli
arazi yapısına sahip dağınık yerleşmelerin
olduğu alanlar ile sıcaklık değişimlerinin
olduğu Doğu Karadeniz’dir. (IV)
az yaşandığı alanlarda sis olayı az görülür.
Ülkemizde daha çok Marmara ve Karade-
Cevap D
niz’de görülen sis olayları Kıyı Ege’de (II)
daha az yaşanır.
10. Türk kültürünün simgesel özellikleri;
Cevap B çadır, at, halı-kilim dokumacılığı, ker-
vansaraylar, han ve hamamlar, köprüler,
camiler-medreseler ve çeşmeler olarak
5. Bitki örtüsünün oluşmasında temel etken karşımıza çıkmaktadır. Yollar bir kültürün
iklimdir. İklim, bitki tür ve topluluklarının unsuru değil, evrensel özellik gösteren
dağılışını ve sınırlarını belirler. yapılardır.

Cevap A Cevap D
82
11. Destekleme alımlarının amaçları arasında 15. Ankara unlu gıda fabrikaları, gerek Anka-
bazı ürünlerin yetiştirilmesinin engellen- ra’da gerekse Ankara civarında üretilen
mesini saymak doğru bir ifade olmaz. buğday sebebiyle var olan tesislerdir. An-
Bazı ürünlerin yetiştirilmesini devlet kara, unlu gıda sektöründe Türkiye’nin en
kontrol altına alır, zararlı ürünlerde sağlık, önemli şehirlerinden biri olarak karşımıza
kaliteyi korumak vb. nedenlerle destekle- çıkmaktadır.
me alımı yapılır, bu durum ise ürün yetiş-
tirilmesinin engellenmesini gerektirmez. Cevap E

Cevap B

16. Rüzgârın en hızlı estiği yerler deniz ke-


12. Mısır ürününün temel yetişme alanı Kara- narları, boğazlar, düz araziler olarak karşı-
deniz kıyılarıdır. Ancak bu yöre üretimde mıza çıkmaktadır. Rüzgâr enerjisi ile ilgili
ilk sırada yer almamaktadır. Özellikle yağ olan santrallerin sayısı git gide artmak-
ve hayvan yemi elde edilmeye başlandık- tadır. Bu enerjinin kullanımında Ege ve
tan sonra üretimin çoğunluğu Akdeniz ve Marmara ilk sırada yer alır.
Ege bölgelerine kaymıştır.
Cevap A
Cevap C

13. Asıl orman ürünleri; tomruk, tel ve maden 17. Akarsu turizmi etkinlikleri; rafting, kano
direği, sanayi ve kâğıtlık odun, lif-yonga ve nehir kayağı gibi etkinlerdir. Bunların
odunu ve yakacak odundur. Yan orman yapıldığı alanlar Çoruh Nehri, Köprü Çayı,
ürünleri; reçine, çıra, sığla yağı, defne, Manavgat Çayı, Dim Çayı, Göksu Neh-
şimşir, kekik, ada çayı, çam fıstığı, kozalak ri’dir. Ergene üzerinde (Trakya’da yer alır)
vb. ürünlerdir. I numaralı yörede orman önemli ölçüde akarsu turizmi faaliyetleri
alanı az olduğundan orman ürünleri üre- yapılmamaktadır.
timi de azdır.
Cevap A
Cevap A

14. Hinterlandı en geniş olan liman İstanbul 18. Çatalca-Kocaeli Bölümü’nde yer alan iller
Limanı’dır. En önemli tarım ihracatı limanı (İstanbul, Kocaeli, Sakarya) pek çok özelli-
İzmir Limanı olarak karşımıza çıkmakta- ği ile iç göçe katılan nüfus tarafından ter-
dır. Batı Karadeniz’de kömür taşımacılığı cih edilmektedir. Ancak çekiciliği en çok
amaçlı kullanılan liman ise Zonguldak endüstri ve ticaret sektörünün gelişmiş
Limanı’dır. olmasından kaynaklanmaktadır.

Cevap B Cevap D

83
Çözüm 28

1. Çizgisel hız dünya üzerindeki bir nokta- 4. Kıyı Ege’de yer alan dağların kıyıya dik
nın Güneş’in karşısından geçiş hızıdır. Bu uzanmasına bağlı olarak hakim rüzgâr
hız ekvatordan kutuplara gidildikçe azal- yönü doğu–batıdır. Rüzgâr batıdan, Ege
maktadır. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de yer Denizi’nden iç bölgelere doğru eser. Bu
aldığı için güneyinden kuzeyine doğru nedenle konut bacasının bu yönde açık
gidildikçe çizgisel hız azalır. Buna bağlı olması baca dumanınından zehirlenme
olarak da birim zamanda alınan yol aza- olasılığını artırır.
lır. Seçeneklerde verilen en güneyde yer
alan merkez Mardin olduğu için çizgisel Cevap A
hızın en fazla olduğu merkezdir.

Cevap A 5. Türkiye’de yeryüzü şekilleri ile ilgili ve-


rilen I. öncülde kıvrım dağlarına uygun
2. Türkiye’de yüksekte yer alan geniş düz- örnekler Kaçkar ve Orta Toros dağlarıdır.
lükler (plato) IV. Jeolojik Dönem’deki (Ku-
II. öncülde kırık dağlar arasındaki geniş
aterner) toptan yükselmenin sonucunda
ovalar grabenlerdir. Örneğin, Gediz Gra-
meydana gelmiştir. Buzul aşındırması ile
beni.
ilgili değildir.
III. öncülde buzul aşındırması ile oluşan
• Dağların doğu-batı yönlü uzanması
sirk çukurlarına biriken sularla oluşan Ay-
kuzeyden Avrasya, güneyden Afrika
nalı Göl’dür (Uludağ). Doğru örneklendir-
ve Arap levhalarının sıkıştırması so-
meler E seçeneğindedir.
nucu oluşmuştur. (B)
• Haliçli kıyı okyanus kıyılarında gelgit Cevap E
etkisiyle oluşur. (C)
• Yükselti ve engebeye bağlı olarak 6. Soruda verilen yağış şekli konveksiyonel
akarsularımızın akış hızı oldukça (yükselim) yağıştır. Fakat Türkiye 36º-42º
yüksektir. Buna bağlı olarak çok fazla enlemlerine bağlı olarak Orta Kuşak’ta
aşındırma ve biriktirme şekilleri yer yer aldığı için mutlak konuma bağlı ola-
alır. (D) rak oluşan yağış konveksiyonel yağış de-
ğil cephesel (frontal) yağıştır.
• Peribacaları kolay aşınabilen volka-
nik arazilerde oluşur. (E) Cevap D

Cevap A
7. Toprağın oluşumunda iklim, anakaya,
bitki örtüsü, yerşekilleri gibi bir çok faktör
3. Türkiye’de 2016 yılından itibaren yıl bo-
etkilidir.
yunca 45°D(Iğdır) boylamının yerel saati
Öncüllerde verilen özelliklere ait toprak
ulusal saat olarak kullanılmaktadır.
çeşitleri aşağıdaki gibidir.
Buna bağlı olarak verilen merkezlerden
Iğdır’ın yerel saati ile ülkemizin ulusal sa- I. Çernozyom
ati yıl boyunca aynıdır. II. Alüvyal

Cevap B III. Terra Rossa

Cevap C

84
8. Rüzgâr erozyonu; toprağın üst kısmının 11. Ülkemizde kırsal yerleşme dokuları toplu,
süpürülmesidir. Toprağı verimsizleştiren dağınık ve gevşek yapılı olabilmektedir.
bu durum bazı çalışmalarla engellenebilir Bu durum üzerinde öncelikle belirleyici
veya azaltılabilir. Rüzgârın hızını azalta- olan
cak ve toprağın tutunmasını sağlayacak
• Yer şekillerinin engebelilik durumu
çalışmalar engelleme amaçlıdır. Fakat
(I)
rüzgâr enerji santralleri bu amaçlar dışın-
da yanlızca elektrik amaçlı kullanılır. • Su olanaklarının yeterlilik düzeyidir.
(III)
Cevap D
Cevap B

12. Türkiye iklim ve yerşekillerinin çeşitliliği-


ne bağlı olarak hayvansal faaliyetler ol-
dukça çeşitlenmiştir.
9. Nüfusun dağılışını etkileyen doğal ve be-
şerî faktörler bulunmaktadır. Türkiye’nin • İpek böcekçiliğinin varlığına bağlı
kıyıları gerek iklim şartlarının elverişli olarak ipekli dokumanın en çok ge-
olması gerekse iç bölgelere oranla daha liştiği ildir. (Bursa)
gelişmiş olmasına bağlı olarak yoğun nü- • Arazi yapısının engebeli olmasına
fuslanmıştır. Fakat kıyıda yer almalarına bağlı olarak kıl keçisi yetiştiriciliği bu
rağmen Muğla (Menteşe) ve Çanakkale ilde yoğunlaşır. (Mersin)
(Biga) yeryüzü şekillerine ve ulaşım prob- • Bitki çeşidi fazla ve sanayi gelişimi az
lemlerine bağlı olarak seyrek nüfusludur. olduğu için arıcılıkta ön sıralarda yer
alır. (Ordu)
Cevap A
• İnci kefali avcılığının önemli ölçüde
yapıldığı ildir. (Van)
Konya ile ilgili herhangi bir bilgi yer alma-
maktadır.

Cevap D

10. Türkiye’de enlem etkisine bağlı olarak gü-


neyden kuzeye doğru gidilikçe genel ola-
rak sıcaklık ortalamaları azaldığı için yer-
leşme üst sınırı da azalmaktadır (Mutlak
13. Harita üzerinde gösterilen hayvancılık
faaliyetlerinden koyun, sığır, keçi yetiştiri-
Konum). Türkiye’nin göreceli konumuna
ciliği ve arıcılıkta bitki örtüsü (otların bo-
bağlı olarak ortalama yükselti fazla oldu-
yunun uzun veya kısa olması ve çeşitliliği)
ğu için yerleşme üst sınırının en yüksek
ve yer şekilleri etkilidir.
olduğu bölge Doğu Anadolu’dur.
Cevap A
Cevap C

85
14. Haritadaki taralı alanlardan I numara- 17. Türkiye yüzölçümünün büyük bir bölü-
lı bölge Taşeli Yöresi, II numaralı bölge münde karasal iklim özellikleri yaşandığı
Menteşe, III numaralı bölge Doğu Ka- için en çok yapılan hayvancılık küçükbaş
radeniz ve V numaralı olan ise Hakkâri olarak karşımıza çıkmaktadır. Elde edilen
Bölümü’dür. Bu dört bölge oldukça enge- yünler dokumacılığı oldukça geliştirmiş-
belidir. Fakat IV numaralı bölge Samsun tir. Türkiye el dokuma halıları ile ün yap-
kıyılarıdır. Bu alanlarda Bafra ve Çarşamba mıştır. Fakat verilen merkezlerden Borçka
delta ovaları yer alır. Dolayısıyla tarımda (Artvin) daha çok büyükbaş hayvancılığın
makine kullanımına daha fazla elverişli- yapıldığı bir merkez olduğu için bu eko-
dir. nomik faaliyet diğerlerine göre yeterince
gelişmemiştir.
Cevap D
Cevap A

15. Doğu Anadolu Projesi (DAP), kapsadığı


15 (Haziran 2016’da Sivas’ta eklenmiş-
tir.) il ile en çok il sayısına sahip olan ve
temel programında bölgenin hayvansal
ve tarımsal potansiyellerinin geliştirilme-
sini hedefleyen projedir. Bunların dışında
bölgedeki kış turizm potansiyeli ve kom-
şu ülkelerle ticaret potansiyeli geliştirmek
hedefler arasındadır.

Cevap C

18. Haritada verilen simgelerden;


: Çini-Porselen (Kütahya, Çanakkale,
İstanbul)
: Pamuklu dokuma (Adana, Kayseri ve
Aydın)
16. Biomas (Biokütle) enerjisi elde edilmesi : Demir-Çelik (İskenderun, Karabük,
için yetiştirilen tarım ürününün yağ ora- Zonguldak)
nının fazla olması gerekir. Kolza (Kanola),
sanayisini ifade eder.
aspir, soya ve ayçiçeği yağ bitkileri iken,
şeker pancarı değildir. Cevap D

Cevap B
86
Çözüm 29

1. Seçeneklerde verilen A, C, D ve E bilgileri 4. Aras Nehri, kaynağını ülkemizden alır,


Türkiye’nin mutlak konumunun (enlem) ülke sınırları dışına çıkarak Hazar’a dökü-
sonuçlarına bağlı olarak gerçekleşir. Fakat lür. Hazar deniz veya okyanuslar ile doğ-
B seçeneğindeki bir dağ yamacı boyunca rudan bağlantısı olmadığı için göl olarak
yükseklere doğru çıkıldıkça sıcaklıkların kabul edilir, bu yüzden kapalı havzalıdır.
azalması, yükselti-sıcaklık ilişkisi ile açık- Havzasının bir kısmı Türkiye’de yer alır-
lanır. Sıcaklığın azalmasına bağlı olarak ken, Ermenistan ve Nahçıvan ile doğal
ağaçların çiçek açma döneminin gecik- sınır oluşturur. Bulunduğu bölgenin iklim
mesi gözlemlenir. özelliklerine bağlı şekilde ilkbahar sonu –
yaz başlarında kar erimelerine bağlı ola-
Cevap B
rak debisi artar.
2. Aynı boylam üzerinde yer alan merkez-
Cevap C
lerde Güneş’in aynı anda doğabilmesi
için ekinoks tarihinin yaşanıyor olması
gerekir. Bu yüzden A seçeneği olamaz.
Bu merkezlerin en batı boylamına eşit
uzaklıkta olması için, meridyen (boylam)
aralıklarının her yerde eşit olması gerekir. 5. Kıyıya paralel uzanan alçak sıra dağların
(Meridyen aralıkları kuzeye doğru daralır.) deniz suyu altında kalmasıyla oluşan ada
B bu yüzden olamaz. Artvin 21 Aralık tari- veya yarımada görünümlü kıyılara dal-
hinde gündüz süresi en kısa olan merkez- maçya kıyı denir. Bu kıyılara Türkiye’de
dir. Güneş’in en geç doğduğu ve en erken Kaş, Kale kıyılarında rastlanır. (I numaralı
battığı merkezdir. Bu yüzden C olamaz. bölge)
Tarih ne olursa olsun bu merkezler farklı Koy veya körfezlerin önlerinin kapanması
enlemlede yer aldıkları için Güneş ışınla- sonucu oluşan göllere lagün gölleri denir.
rının yıl içerisindeki geliş açısı her zaman Bu göllere Marmara Bölgesi’nde ki Büyük,
farklıdır. Bu yüzden D olamaz. Fakat aynı Küçük Çekmeceler ve Terkos (Durusu
boylam üzerindeki tüm noktalarda öğlen gölü) örnek gösterilir. (IV. numaralı bölge)
saat 12 aynı anda yaşanır. Bu da Güneş’in
tam karşısına geldikleri anın aynı olduğu- Cevap D
nu gösterir.

Cevap E
6. Grafikte verilen bilgiler incelendiğinde
3. Türkiye aktif fay hatlarının olduğu bir ül- Karadeniz iklimine ait olduğu anlaşıl-
kedir. Buna bağlı olarak bu fay hatlarının maktadır. A, C, D ve E seçenekleri bu iklim
yakın çevresinde deprem riski fazladır özelliklerine aittir. Fakat grafik dikkatle in-
ve bu merkezlerden uzaklaştıkça bu risk celendiğinde kış sıcaklık ortalamalarının
azalır. Soruda verilen merkezler göz önü- hiçbir zaman sıfırın altına düşmediği ve
ne alındığında İzmir-Efes, Batı Anadolu buna bağlı olarak da kış döneminde ya-
Fay Hattı üzerinde yer aldığı için doğru ğışın büyük bir bölümünün kar şeklinde
cevaptır. Diğer seçenekler kısmen riskin düştüğü söylenemez.
daha az olduğu merkezlerdir.
Cevap B
Cevap D

87
7. Fön rüzgârları sıcaklığı her 100 metrede 10. Kırsalda yaşayan insanlar bulundukları
1ºC arttıran rüzgârlardır. Etkili oldukları bölgenin iklim, arazi yapısı başta olmak
bölgede o bölgeye has iklim özellikleri- üzere birçok özelliği göz önünde bulun-
nin yaşamasına neden olurlar. Bu duruma durarak evlerini ahşap, taş veya kerpiçten
mikroklima iklim denir. inşa ederler.
Sıcak olan bu rüzgâr tarım ürünlerinin Haritada gösterilen illerden Mardin, Kars,
olgunlaşmasını hızlandırır. Sıcaklığı art- Antalya ve Nevşehir’de arazi yapısına
tırdığı için havanın nem taşıma kapasitesi bağlı olarak kırsal alanlarda yapı malze-
artar, yağış ihtimali azalır. mesi olarak taş kullanılmaktadır.
Bu rüzgârlar yükselti ve eğimin fazla ol-
Cevap C
duğu bölgelerde daha belirgin oluşur.

Cevap A

11. Nüfusun cinsiyet yapısı üzerinde, savaşlar


ve göçler etkilidir. Dış göçlerden biri olan
işçi göçleri ile erkek nüfus daha fazla yurt
8. Gözlemcinin sırasıyla gözlemlediği bitki- dışına çıkmıştır. Bu da kadın–erkek den-
ler dikkate alındığında, Karadeniz kıyılar- gesi üzerinde etkilidir. Göç veren yerlerde
dından başlayıp (kayın, karaçam, sarıçam, kadın, göç alan yerlerde erkek nüfus daha
meşe ve bozkır), Kuzey Anadolu dağlarını fazladır. Askerlik görevini de daha çok er-
aşıp İç Anadolu’ya geçmesi gerekir. Bu kekler icra ettikleri için (savaşlar), bu du-
doğrultu II numaralı bölgeye aittir. rum nüfusun cinsiyet yapısını etkiler.

Cevap B Cevap C

12. Haritada gösterilen numaralı bölgelerden


9. Türkiye’de yer alan yavaş şehirler; Art- II ve III ülkemizde ılıman iklimin etkili ol-
vin (Şavşat), Muğla (Akyaka), Çanakkale ması, verimli toprakların varlığı ve gelişen
(Gökçeada), İzmir (Seferihisar), Sakarya kıyı bölgelerimiz oldukları için endüstri
(Taraklı), Aydın (Yenipazar), Isparta (Yal- bitkileri üretiminin yapıldığı alanlardır. II
vaç), Ordu (Perşembe), Kırklareli (Vize), numaralı alanda pamuk, mısır, tütün; III
Şanlıurfa (Halfeti), Erzurum (Uzunde- numaralı alanda pamuk, tütün yetiştirilir.
re)’dir. Dilovası (Kocaeli) sakin şehir unva-
nına sahip değildir. Cevap B

Cevap E

88
13. Ekildiği dönemde nemlilik, olgunlaşma 16. Ovit Tüneli’nin açılması bu bölgede yer
döneminde sıcaklık ve kuraklık isteyen alan diğer geçitlerin daha az kullanılma-
buğday, Doğu Karadeniz kıyısında yer sına neden olmuştur. Doğu Karadeniz’de
alan Rize ve Trabzon dışında her yerde ye- yer alan geçitlerden bazıları Cankurtaran,
tiştirilir. Üretimde İç Anadolu’dan sonra Kop ve Zigana’dır.
Marmara ikinci sırada yer alır. İç bölgeler-
de ekstansif tarım uygulamalarına bağlı Cevap B
olarak iklime bağımlılık söz konusu oldu-
ğu için üretiminde dalgalanmalar çoktur.

Cevap D

17. Akdamar Adası, içinde bulundurduğu


Ermeniler için oldukça önemli olan kilise-
nin varlığına bağlı olarak beşerî; Gelibolu
14. Yarımadası, Çanakkale savaşının yaşandı-
ğı yer ve şehitliğin olmasına bağlı olarak
• Kendi türü içerisinde oranı yaklaşık
yine beşerî etkenlerle turistik özellik ka-
% 2’dir.
zanmıştır.
• Ankara, Eskişehir, Bolu, Siirt, Şırnak
Dilek Yarımadası (iklim ve bitki örtüsü) ve
çevresinde çoğunlukla yetiştirilir.
pamukkale (travertenleri) doğal oluşum-
• Dokuma endüstrisine ham madde
ları ile ön plana çıkan turistik alanlardır.
sağlar.
• Elde edilen yününe moher denir. Cevap D

Öncülde yer alan bilgiler Tiftik keçisine


aittir.

Cevap E

18. Doğu Anadolu Bölgesi yer şekilleri bakı-


mından ve olumsuz iklim koşulları nede-
niyle ülkemizin en geri kalmış bölgesidir.
Bu bölgenin kalkınabilmesi için hazırla-
15. Bor; Türkiye’nin rezerv bakımından dünya
nan projede bölgenin var olan potansi-
birincisi olduğu bir madendir. Sanayinin
yellerini kullanmak öncelikli hedeftir. Bu
unu olarak nitelendirilir, birçok alanda
bölgenin sanayileşmesi öncelikli hedefler
kullanılır ve çok çeşitli kullanım alanına
arasında yer almaz. Bir bölgede sanayi
sahiptir. Ülkemizde özellikle Güney Mar-
kurmak için gerekli şartlar göz önüne
mara’da Bursa ve Balıkesir, Ege’de Kütah-
alındığında elverişsiz bir bölgedir.
ya, İç Anadolu’da Eskişehir çevresinde
rezervleri fazladır. Cevap D

Cevap B

89
Çözüm 30

1. 42ºKP 6. Sudaki kalkerin çökmesiyle karstik biri-


kim şekilleri meydana gelir. Haritadaki I
26ºDM 45ºDM numaralı bölgede karstik birikim şekille-
rinden travertenler görülür. (Denizli-Pa-
mukkale)
36ºKP
Haritadaki II numaralı bölge volkanik ara-
Türkiye’nin en küçük dereceli enlemi 36º,
zilerin olduğu dış püskürük kayaçlardan
en küçük dereceli boylamı 26º’dir. Bu iki-
tüflerin geniş yer kapladığı, peribacaları
sinin kesişim noktası ülkemizin güneyba-
gibi yer şekillerinin yer aldığı bir bölgedir.
tı köşesidir. Burda yer alan Muğla doğru
(Nevşehir-Ürgüp)
cevaptır.
Canlı kalıntılarının tortullaşarak birikme-
Cevap E
siyle oluşan I. zamana ait arazilerde bu-
2. Rüzgâr basınç farkından kaynaklanır. Şid- lunan fosil yakıt kaynağı taş kömürüdür.
detli ve yıkıcı rüzgârlar olan tropikal ka- (Zonguldak-III numaralı bölge)
sırgalar ise büyük ve ani basınç farkından
kaynaklanır ve okyanuslardan enerjisini Cevap A
alırlar. Dünya’da tayfun, kasırga, tornado
adıyla bilinen bu rüzgârlara ekvatoral 7. Türkiye’de 1923-1963 yılları arasında uy-
kuşakta ve okyanusa kıyısı olan ülkelerde gulanan nüfus politikası nüfusu arttırma-
daha çok rastlanır. ya yönelik politikalardır.
Türkiye’nin ekvatoral kuşakta yer alma- A, B, C ve E seçenekleri nüfusu arttırmaya
masına ve okyanusa kıyısı olmamasına yönelik politikaların dayanaklarını oluş-
bağlı olarak bu çok şiddetli rüzgârların tururken, D seçeneğindeki makineleşme-
ülkemizde görülme olasılığı düşüktür. nin artması insan gücüne duyulan ihtiya-
Cevap C cı azalttığı için nüfus azaltıcı politikaların
dayanağıdır.
3. Aydınlanma çemberinin kutup dairelerin-
den teğet geçtiği günler 21 Haziran ve 21 Cevap D
Aralık tarihleridir. Bu tarihlerde Türkiye’de
soruda verilen tüm öncüller yaşanır. 8. Doğum oranlarının azalması genç nüfus
oranını azaltmaktadır.
Cevap E
Ortalama yaşam süresinin uzaması yaşlı
4. Perşembe ve Fatsa, Ordu ilinin ilçeleridir. nüfus oranını artırdığı için sorudaki öncü-
Cevap E lü destekler.

5. Azonal topraklar (taşınmış toprak) dış Cevap C


kuvvetler tarafından aşındırılan malze-
melerin biriktirilmesi ile oluşan topraklar-
9. Kalkınma projelerinin temel amacı uygu-
dır. Türkiye’de en çok etkili olan dış kuv-
landıkları bölgelerin var olan potansiyel-
vet akarsulardır. Buna bağlı olarak azonal
lerinin maksumum düzeyde kullanılarak
toprakların dağılışında en çok akarsular
o bölgenin sosyo-ekonomik seviyesini
etkilidir.
yükseltmektir.
Cevap B
90
Doğu Karadeniz, başta ulaşım problem- 14.
leri olmak üzere sanayi kurulması için ge-
• Ülkemizde en fazla üretilen meyve-
rekli şartları sağlamamaktadır.
dir.
A, B, D, E proje kapsamındaki nihai he- • Eğimli yamaçlarda kireçli ve taşlı top-
deflerken bölgede tarımda iş gücüne rağı sever.
duyulan ihtiyacı azaltmak (makineleşme)
• Türkiye’de görülen iklimlere en iyi
bu alanın yerşekillerinden dolayı proje
uyum sağlayan üründür.
amaçları arasında yer almaz.
Verilen bilgiler üzüm bitkisinin özellikle-
Cevap C
ridir.

10. Türkiye Asya ve Avrupa kıtalarının birbi- Cevap C


rine en çok yaklaştığı bölgede yer aldığı
için uluslararası taşımacılıkta oldukça 15. Sert karasal iklim, sıcaklık ortalamaları-
büyük bir öneme sahiptir. A, B, C, D seçe- nın düşük, yaz yağışlarının olduğu bir
nekleri uluslararası öneme sahipken O33 iklim tipidir. Buna bağlı olarak uzun boy-
(Otoyol 33), İstanbul-İzmir arasındaki ula- lu çayırlar doğal bitki örtüsüdür. Bu bitki
şımı sağlayan ve daha çok ülke içi ulaşı- örtüsü büyükbaş mera hayvancılığına
mında önem taşıyan bir projedir. elverişlidir.

Cevap E Cevap C

16. Sigara fabrikaları tütünün yoğun yetiştiril-


11. Haritada verilen alanlardan II-Gaziantep, diği bölgelere yakın yerlere kurulmuştur
III-Adana, IV-Ankara, V-İzmir’dir. Bu şehir- (Ham maddeye yakınlık). Seçeneklerde
ler Türkiye’nin önemli ticaret şehirleridir. verilen Samsun’da bakır çıkarılmamakta-
I numaralı bölge ise Muş ilinin olduğu dır, ham maddesi il dışından (Kastamonu,
alanı gösterir. Artvin) getirilerek işlenir.
Cevap A Cevap D

12. Seçeneklerde verilen kenevir ve haşhaş 17. Türkiye’de doğalgaz rezervleri yetersiz
uyuşturucu yapımında kullanıldığı için olduğu için büyük bir kısmı ithal edilme-
üretimleri devlet kontrolü altındadır. sine rağmen en çok elektrik bu enerji kay-
nağından elde edilir.
Cevap B
Cevap A

13. Haritadaki taralı alanlar pamuk tarımının 18. Mersin ve Osmaniye Akdeniz Bölgesi’nde
yapıldığı yerlerdir. Pamuk hasat edildik- bulunduğu için yağış rejimleri birbirine
ten sonra uzun süre muhafaza edilebilir. benzerdir.
Bu yüzden sanayisinin ham maddeye ya-
kın olma zorunluluğu yoktur. En çok yağışı kışın, en az yağışı yazın alır-
lar.
Cevap C
Cevap C

91

You might also like