Chương 4

1
 MỤC TIÊU

Sau khi học xong chương này, sinh viên có thể:

- Giải thích và so sánh được:
+ Trốn thuế và tránh thuế.
+ 04 biến số theo đó xác định thuế của một giao dịch.
- Tính toán được:
+ Chuyển một khoản doanh thu (thu nhập) hoặc
chuyển giảm trừ (chi phí) có thể cải thiện NPV.
+ Hoãn lại thuế thu nhập phải nộp có thể (hoặc
không) cải thiện NPV.
2
 Biến số thực thể
kinh doanh (tổ chức,
cá nhân)

Biến số thời kỳ

NỘI
DUNG Biến số quyền
đánh thuế

Biến số đặc điểm

nguồn thu nhập

3
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Ví dụ 1
BÀ THU
NHÀ

Ộ T
RU

CHO CON RUỘT

HỊ
CH OC
NHÀ
ÔNG AN NHÀ

CH NH
O CH
À
ÁU
RU
ỘT
ÔNG NAM
4
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Ví dụ 2
NHÀ
BÀ
Ộ T HƯƠNG
R U
BA
NHÀ
NHÀ
ÔNG

BÁN
NHÂN NHÀ

NH
À
BÁ
N
ÔNG
HOÀNG 5
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Ví dụ 3: tháng 6.2019, cơ quan thuế tiến hành kiểm

tra thuế tại công ty An Vinh và phát hiện công ty
An Vinh có một nghiệp vụ bán hàng hóa nhưng
không xuất hóa đơn cho người mua và cũng
không ghi sổ kế toán, không kê khai nộp các loại
thuế có liên quan, giá trị lô hàng 100 trđ, thuộc
niên độ kế toán 2018.

Hỏi: đây có được xem là hành động trốn thuế? * 6

 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

VẤN ĐỀ THẢO LUẬN

- Phân biệt trốn thuế và tránh thuế?

- Có ghi sổ kế toán khi phát sinh nghiệp vụ bán

hàng?

7
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Ví dụ 4: Công ty Thành Hưng có mua 01 lô giấy A4 của

công ty An Huy để phục vụ cho SX-KD. Lô hàng có hóa
đơn GTGT, tổng giá trị thanh toán bằng chuyển khoản
220 trđ. Khi cơ quan thuế kiểm tra tại Công ty Thành
Hưng đã kết luận hóa đơn GTGT của lô hàng giấy A4
nêu trên là hóa đơn bất hợp pháp. Doanh nghiệp
Thành Hưng đã kê khai chi phí được trừ 200 triệu
đồng khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm.

Hỏi: đây có được xem là hành động trốn thuế?.

 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

VẤN ĐỀ THẢO LUẬN

- Có phát sinh nghiệp vụ mua lô giấy A4?

- Có phát sinh nghiệp vụ thanh toán cho người bán?

- Hóa đơn bất hợp pháp có thuộc lỗi về bên bán

hàng?

- Nghiệp vụ này có được ghi nhận vào sổ sách kế

toán?
9
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Ví dụ 5: Công ty xuất nhập khẩu Pacific nộp hồ sơ xin

hoàn thuế GTGT 3 tỷ đồng. Đây là lần đầu tiên xin hoàn
thuế GTGT của công ty. Vì vậy, trước khi hoàn thuế cơ
quan thuế tiến hành kiểm tra hồ sơ hoàn thuế của công
ty (kiểm trước – hoàn sau). Khi tiến hành kiểm tra thì
cơ quan thuế phát hiện trong 3 tỷ đồng tiền thuế xin
hoàn có 100 triệu đồng có hóa đơn bất hợp pháp nên
số tiền thuế 100 triệu không được hoàn thuế.

Hỏi: đây có được xem là hành động trốn thuế?

 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

VẤN ĐỀ THẢO LUẬN

- Đây là hồ sơ xin hoàn thuế Giá trị gia tăng thuộc

diện hoàn thuế trước – kiểm tra sau hay kiểm
tra trước – hoàn thuế sau?

- Công ty đã nhận tiền hoàn thuế GTGT?

- Cơ quan thuế có quyền ra quyết định công ty

Pacific đã trốn thuế?

11
Ví dụ 6: Công ty xuất cổ phần Á Âu chuyên sản xuất thực
phẩm đông lạnh. Tháng 04.2018 qua kiểm tra sổ sách và
kho trữ lạnh phát hiện có 2 tấn hàng hóa với giá vốn 1,5 tỷ
đồng sẽ hết hạn sử dụng vào tháng 6.2018, nếu hết hạn
mà công ty chưa tiêu thụ (khả năng rất cao) thì phải tiến
hành tiêu hủy với chi phí 60 trđ. Để giải quyết hàng hóa
tồn đọng này, công ty quyết định tặng lô hàng trên cho
bếp ăn từ thiện, chi phí vận chuyển 4 trđ.

Hỏi: nếu công ty tính toàn bộ các khoản chi phí trên vào chi
phí được trừ khi tính thuế TNDN thì có xem là hành động
trốn thuế?
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

VẤN ĐỀ THẢO LUẬN

- Nguyên tắc xác định một khoản chi phí được

trừ khi tính thuế TNDN?
- Lô hàng này có thực không?

13
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Tránh thuế (tax avoidance): là hành động giảm

thuế hợp pháp.

Trốn thuế (tax evasion) là hành động cũng mang lại

một kết quả giảm thuế nhưng với ý nghĩa là
hành động giảm thuế bất hợp pháp.

14
 XỬ PHẠT VỀ TRỐN THUẾ

TRUY THU
THUẾ 1 TỶ

THANH TRA CÔNG TY

KIỂM TRA PHÁT
HIỆN TRỐN THUẾ
THUẾ 1 TỶ ĐỒNG

PHẠT TRỐN
THUẾ TỪ
1 – 3 LẦN
 PHÂN BIỆT TRÁNH THUẾ VÀ TRỐN THUẾ

Tránh thuế là hợp pháp thì liệu việc làm này có

đạo đức hay không?

16
Năm 1947, Thẩm phán Liên bang Learned Hand đã
trả lời câu hỏi này:
Không có gì là xấu khi một người cố tình sắp xếp
các hoạt động để số thuế càng thấp càng tốt.
Mọi người đều làm như vậy, dù người giàu hay
người nghèo và mọi người họ đều làm đúng.
Không có một ai nợ thuế của Nhà nước mà sẽ nộp
thuế nhiều hơn luật định: thuế là bắt buộc, không
có sự đóng góp tự nguyện. Đòi hỏi quá nhiều về
mặt đạo đức thì chỉ là đạo đức giả mà thôi.
17
 HOẠCH ĐỊNH THUẾ

TỐI ƯU HÓA
HOẠCH ĐỊNH SỐ THUẾ
THUẾ? PHẢI NỘP
được giới thiệu ở
chương 5

18
 HOẠCH ĐỊNH THUẾ

HOẠCH ĐỊNH THUẾ

KHÔNG VI PHẠM PHÁP LUẬT

TRÁNH THUẾ
KHÔNG VI PHẠM PHÁP LUẬT

TRỐN THUẾ
VI PHẠM PHÁP LUẬT

DOANH NGHIỆP CHỌN HÌNH THỨC NÀO? 19

BỐN BIẾN SỐ TRONG HOẠCH ĐỊNH THUẾ THU NHẬP

Biến số thực thể

kinh doanh

THUẾ
Biến số thời kỳ
CỦA
GIAO Biến số quyền
đánh thuế
DỊCH
Biến số đặc điểm
nguồn thu nhập 20
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

1. Biến số thực thể kinh doanh

Tức là thực thể nào (tổ chức hay cá nhân) đảm
nhận hoạt động kinh doanh.
Thuế của các giao dịch kinh doanh lệ thuộc vào
việc thực thể kinh doanh nào đảm trách giao
dịch. Vì có sự khác biệt về mức thuế suất áp
dụng khi tính thuế.
21
 THỰC THỂ KINH DOANH Ở VIỆT NAM

TỔ CHỨC HỘ GIA ĐÌNH,

CÁ NHÂN
KINH DOANH KINH DOANH

NỘP THUẾ NỘP THUẾ

THU NHẬP THU NHẬP
DOANH NGHIỆP CÁ NHÂN

THUẾ SUẤT
THUẾ SUẤT
TỪ 20% ĐẾN 50%
TỪ 0,5% ĐẾN 5%
NGOÀI RA
TRÊN DOANH THU
CÒN ƯU ĐÃI THUẾ
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

CÁC HÌNH THỨC DOANH NGHIỆP TẠI MỸ

- DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN
- CÔNG TY HỢP DANH
- CÔNG TY TNHH
- CÔNG TY CỔ PHẦN S
- CÔNG TY CỔ PHẦN C

23
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

CÁC HÌNH THỨC DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

- DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN

- CÔNG TY TNHH

- CÔNG TY CỔ PHẦN

- CÔNG TY HỢP DANH

24
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

VẤN ĐỀ THẢO LUẬN

Thảo luận về sự khác biệt giữa việc chịu thuế
thu nhập công ty của các hình thức kinh doanh
tại Hoa Kỳ và thuế thu nhập doanh nghiệp của
các hình thức kinh doanh tại Việt Nam?

25
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Ví dụ: Thực thể kinh doanh A có mức thuế suất

biên 10%, thực thể kinh doanh B có mức thuế
suất 20%. Nếu cả 02 cùng nhận một mức thu
nhập tính thuế như nhau là $100 thì tổng thu
nhập sau thuế của họ là bao nhiêu?

26
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

A B
Thu nhập tính thuế
Chi phí thuế
Thu nhập sau thuế

27
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Ví dụ: lấy lại ví dụ A và B nêu trên, bây giờ B sẽ

sắp xếp và chuyển $100 thu nhập tính thuế
sang cho A thì tiền thuế có thay đổi?

28
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

A B
Thu nhập tính thuế
Chi phí thuế
Thu nhập sau thuế

29
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Sự khác biệt thuế suất gợi ý phương châm

hoạch định thuế thứ 1: chi phí thuế có thể
giảm nếu thu nhập được chuyển từ một
thực thể kinh doanh đang chịu một mức
thuế suất cao sang một thực thể kinh
doanh đang chịu mức thuế suất thấp.

30
BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

31
 VẤN ĐỀ THẢO LUẬN
Báo cáo tài chính của tập đoàn kinh tế QUEEN
trong năm 2018 có thu nhập trước thuế TNDN
từ kinh doanh 3.000 tỷ đồng.
Dự kiến thu nhập phát sinh năm 2019 sẽ là
3.500 tỷ đồng. Hội đồng quản trị yêu cầu Ban
giám đốc có giải pháp giảm bớt tiền thuế
TNDN năm 2019 theo hướng chuyển doanh
thu (chuyển thu nhập).
Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 20%.
Nếu bạn là thành viên BGĐ thì bạn có giải pháp gì?
32
BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

33
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Ngoài việc chuyển doanh thu (thu nhập) , thì

những doanh nghiệp có mức thuế suất khác
nhau có thể tiết kiệm thuế bằng cách chuyển
các chi phí được giảm trừ (khi tính thuế
TNDN).

34
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Ví dụ: thực thể kinh doanh A có mức thuế suất

10%, thực thể này có một khoản chi phí được
giảm trừ là $80. Khoản giảm trừ này đã giúp A
tiết kiệm được bao nhiêu tiền thuế thu nhập?

35
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

A
Chi phí (tiền đã chi)
Tiết kiệm thuế
Chi phí sau thuế

Tiết kiệm được ?? tiền thuế.

36
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Ví dụ: Nếu thực thể kinh doanh A chuyển khoản

chi phí $80 sang cho thực thể kinh doanh B
có mức thuế suất 20% thì tiền tiết kiệm thuế
có thay đổi?

37
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

B
Chi phí (tiền đã chi)
Tiết kiệm thuế
Chi phí sau thuế

Tiết kiệm được ?? tiền thuế.

38
 BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

Việc chuyển chi phí từ thực thể kinh doanh có

thuế suất thấp sang thuế suất cao đã giúp tiết
kiệm được tiền thuế nhiều hơn.

Tuy nhiên, trong ví dụ trên lại làm chi phí của B

tăng lên nên có thể B sẽ không đồng ý, trừ khi
họ nhận được một số lợi ích kinh tế nào đó
(hoặc là các bên liên kết).
39
 VẤN ĐỀ THẢO LUẬN

Tập đoàn kinh tế KING dự kiến năm 2019 có tổng

thu nhập trước thuế TNDN 1.000 tỷ đồng. Thuế
suất thuế thu nhập doanh nghiệp 20%.

Hội đồng quản trị yêu cầu Ban giám đốc có giải
pháp giảm tỷ tiền thuế thu nhập doanh nghiệp
phải nộp của năm 2019 theo hướng chuyển chi
phí.
Nếu bạn là thành viên BGĐ thì bạn có giải pháp gì?
40
BIẾN SỐ THỰC THỂ KINH DOANH

41
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

2. Biến số thời kỳ
Tức là, thời gian giao dịch diễn ra trong năm tài
chính nào hoặc những năm tài chính nào?

42
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Khi vận dụng biến số thời kỳ, nhà quản lý (nhà

hoạch định thuế) cần quan tâm đến yếu tố thời
điểm xác định thuế:

- Thời điểm, điều kiện xác định doanh thu (thu

nhập).

- Thời điểm, điều kiện xác định chi phí.

43
Ví dụ: Ông An là cá nhân cư trú ở Việt Nam, làm
việc cho công ty Veda, trong năm 2018 có tình
hình sau:
- Tháng 02.2018 nhận tiền lương và thưởng của
tháng 12.2017 là 75 trđ.
- Lương hàng tháng của năm 2018 được trả vào
ngày 20 tháng sau với mức lương là 20 trđ/tháng.
- Cuối năm 2018, được thưởng 50 trđ, tiền thưởng
được thanh toán vào tháng 02.2019.
Hỏi: tổng thu nhập chịu thuế của ông An trong năm
2018 là bao nhiêu? 44
 THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN

THỜI ĐIỂM XÁC ĐỊNH THU NHẬP

TỪ TIỀN LƯƠNG, TIỀN CÔNG CỦA CÁ NHÂN CƯ TRÚ

là thời điểm mà người sử dụng lao động trả

tiền lương, tiền công cho người lao động (thời
điểm người lao động nhận được thu nhập).
46
Ví dụ: Ông An là cá nhân cư trú ở Việt Nam, làm việc
cho công ty Veda, trong năm 2018 có tình hình sau:
- Tháng 02.2018 nhận tiền lương và thưởng của tháng
12.2017 là 75 trđ.
- Lương hàng tháng của năm 2018 được trả vào ngày
20 tháng sau với mức lương là 20 trđ/tháng.
- Cuối năm 2018, được thưởng 50 trđ, tiền thưởng
được thanh toán vào tháng 02.2019.
Hỏi: nếu thuế suất thuế TNCN sẽ tăng trong năm
2019, có giải pháp nào để giảm tiền thuế TNCN
2019?
47
48
Ví dụ:
Công ty bất động sản Đất Lành, năm 2018 đầu tư
xây dựng 200 căn hộ, đã bán được 150 căn, giá
chưa thuế GTGT 1,8 tỷ đồng/căn với hình thức
thu tiền theo tiến độ trong vòng 3 năm. Năm
2018 thu 30%, năm 2018 thu 30%, năm 2020 thu
40%.
Câu hỏi 1: năm 2018 công ty Đất Lành có phải ghi
nhận doanh thu không? Bao nhiêu?
Câu hỏi 2: bạn có giải pháp nào để giảm ghi nhận
doanh thu trong năm 2018 không?
49
 THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

THỜI ĐIỂM XÁC ĐỊNH DOANH THU ĐỐI VỚI

CHUYỂN NHƯỢNG BẤT ĐỘNG SẢN

Trường hợp doanh nghiệp thực hiện dự án đầu tư

cơ hạ tầng, nhà để chuyển nhượng hoặc cho
thuê có thu tiền trước của khách hàng theo tiến
độ dưới mọi hình thức thì thời điểm xác định
doanh thu tính thuế Thu nhập doanh nghiệp tạm
nộp là thời điểm thu tiền của khách hàng
51
Ví dụ:
Công ty cổ phần Như An tiến hành đại hội cổ đông
để quyết định hình thức chia cổ tức năm 2018:
1. Chia cổ tức bằng tiền với mức 15% trên mệnh
giá cổ phiếu, thời điểm nhận tiền 03.2019.
2. Chia cổ tức bằng cổ phiếu với mức người sở
hữu 10 cổ phiếu sẽ nận được 2 cổ phiếu, thời
điểm nhận cổ phiếu 03.2019
Câu hỏi: trong 2 trường hợp nêu trên, cổ đông có
phải nộp thuế TNCN không? Nếu có thì khác
nhau về thời điểm tính thuế không? 52
53
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Ví dụ: Xét một giao dịch diễn ra qua 2 năm tính

thuế của công ty A. Trong năm 0, công ty nhận
doanh thu $120 và chi phí $40. Năm 1, công ty
nhận doanh thu $180 và chi phí $80.
Nếu công ty chịu mức thuế suất 20% trong thời
kỳ 2 năm và áp dụng suất chiết khấu 10%,
NPV của dòng tiền thu nhập sau thuế trong
2 năm?
54
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Năm 0 Năm 1
Doanh thu
Chi phí
Thu nhập tính thuế
Thuế thu nhập
Tiền sau thuế
NPV của tiền sau thuế
Tổng NPV 2 năm: 55
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Bây giờ sử rằng công ty A có thể tái cấu trúc

giao dịch theo cách không làm ảnh hưởng
đến dòng tiền trước thuế nhưng cho phép
công ty kê khai toàn bộ $80 thu nhập tính thuế
của năm 0 vào thu nhập tính thuế của năm 1
(và nộp tổng tiền thuế $36, tiền thuế không
đổi).
Lúc này NPV có thay đổi? 56
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Năm 0 Năm 1
Doanh thu
Chi phí
Thu nhập tính thuế
Thuế thu nhập
Tiền sau thuế
NPV của tiền sau thuế
Tổng NPV 2 năm: 57
BIẾN SỐ THỜI KỲ

58
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Sự khác nhau về thời điểm tính thuế gợi ý

phương châm hoạch định thuế thứ 2: chi phí
thuế giảm (và dòng tiền tăng) khi một khoản
thuế hoãn lại (do hoãn thu nhập tính thuế)
cho đến năm tính thuế sau (tính theo hiện
giá).

59
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý yếu tố không chắc

chắn về thuế trong tương lai, nghĩa là khi
hoãn thu nhập tính thuế đến những năm
tương lai có thể sẽ gặp bất lợi nếu thuế suất
tăng.

60
 BIẾN SỐ THỜI KỲ
Ví dụ: công ty N, nằm trong bậc thuế suất 20%,
phát sinh $30.000 lợi nhuận từ một giao dịch. Họ
có sự lựa chọn kê khai toàn bộ lợi nhuận trong
năm 0 và nộp thuế trong năm 0 hoặc kê khai toàn
bộ lợi nhuận trong năm 0 và nộp thuế đều trong 3
năm.
Công ty N có nên kê khai toàn bộ thu nhập vào
năm 0 hay chọn chiến lược tạm hoãn thuế (dòng
tiền trước thuế thu nhập không đổi)? Biết suất
chiết khấu 10%.
61
 Năm 0 1 2

Khi không hoãn lại

Thu nhập tính thuế

Chi phí thuế

Σ NPV của chi phí thuế

Khi hoãn lại

Thu nhập tính thuế

Chi phí thuế

NPV của chi phí thuế

Σ NPV của chi phí thuế

62
63
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Bây giờ giả sử rằng mức thuế suất của công ty

N từ năm 1 đến năm 2 tăng lên 30% do có
một sự thay đổi trong luật thuế.
Vậy phương án hoãn nộp thuế (hoãn thu nhập
tính thuế) của công ty có còn tốt không?

64
 Năm 0 1 2

Khi không hoãn lại

Thu nhập tính thuế

Chi phí thuế

Σ NPV của chi phí thuế

Khi hoãn lại

Thu nhập tính thuế

Chi phí thuế

NPV của chi phí thuế

Σ NPV của chi phí thuế

65
66
 BIẾN SỐ THỜI KỲ

Thảo luận
Dẫn chứng một trường hợp trong quy định về
thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành của
Việt nam cho phép người nộp thuế được lựa
chọn kê khai toàn bộ doanh thu tính thuế vào
năm hiện hành hoặc được hoãn việc kê khai
doanh thu tính thuế cho những năm sau?
Có điểm nào cần lưu ý khi thực hiện theo quy
địh này? 67
BIẾN SỐ THỜI KỲ

68
BIẾN SỐ THỜI KỲ

69
 BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ

3. Biến số quyền đánh thuế

Tức là, giao dịch (hoạt động kinh doanh) diễn ra
trong phạm vi chi phối của quyền đánh thuế
nào?

70
 BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ
Ví dụ: Xem xét 2 công ty Y và Z, mỗi công ty có thu
nhập tính thuế là $5.000. Công ty Y hoạt động tại
bang Y, bang này áp đặt thuế suất 4% trên thu nhập.
Công ty Z hoạt động tại bang Z, bang này áp đặt thuế
suất 10% trên thu nhập.
Theo quy định của liên bang, các khoản thuế thu nhập
bang đã nộp được giảm trừ khi tính toán thu nhập tính
thuế liên bang. Cả hai công ty đều đối diện mức thuế
suất liên bang 39%.
Theo các dữ liệu trên, công ty Y và Z có dòng tiền sau
thuế như thế nào? 71
 BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ

C.ty Y C.ty Z
Thu nhập trước thuế
Chi phí thuế bang
Thu nhập tính thuế liên bang
Chi phí thuế liên bang
(thu nhập tính thuế x 39%)
Dòng tiền sau thuế

72
BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ

73
 BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ

Với những quyền đánh thuế khác nhau gợi ý

cho chúng ta phương châm hoạch định thuế
thứ 3: chi phí thuế giảm (và dòng tiền gia
tăng) khi thu nhập phát sinh trong một
quyền đánh thuế có một mức thuế suất
thấp.

74
 BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ
Ở Việt Nam, thuế suất thuế Thu nhập doanh
nghiệp có một số dạng phổ biến:
- Thuế suất phổ thông: 20% áp dụng thống
nhất trên phạm vi cả nước.
- Thuế suất ưu đãi: thấp hơn 20% nếu doanh
nghiệp đầu tư vào địa bàn có điều kiện
KTXH đặc biệt khó khăn, khó khăn; ngành
nghề, lĩnh vực được ưu đãi; khu kinh tế, khu
công nghệ cao... 75
 BIẾN SỐ QUYỀN ĐÁNH THUẾ

Ngoài ra, doanh nghiệp Việt Nam có thể vận

dụng biến số này khi đầu tư ra nước ngoài.

76
 NƯỚC X
CÓ THUẾ SUẤT 30%

DN VIỆT NAM ĐẦU TƯ RA NƯỚC Y

NƯỚC NGOÀI
CHỊU THUẾ SUẤT 20% CÓ THUẾ SUẤT 20%

NƯỚC Z
CÓ THUẾ SUẤT 10%
 BIẾN SỐ ĐẶC ĐIỂM

4. Biến số đặc điểm nguồn thu nhập

78
Ví dụ: khi tốt nghiệp ra trường, anh (chị) làm việc tại
C.ty chứng khoán với mức lương 15 trđ/tháng. Trong
thời gian làm việc ở đây, anh (chị) có đầu tư chứng
khoán. Trong năm, anh (chị) đã mua 20.000 cổ phiếu
của c.ty cổ phần ANZ, trong 20.000 cổ phiếu này anh
(chị) đã bán 15.000 cổ phiếu và thu được lợi nhuận 90
trđ; 5.000 cổ phiếu còn lại đến cuối năm đã được công
ty ANZ chia cổ tức bằng tiền 10% trên mệnh giá cổ
phiếu và đã chuyển tiền vào tài khoản của anh (chị).
Hỏi: những khoản thu nhập nào của anh (chị) bị đánh
thuế TNCN? mức thuế suất có giống nhau? 79
Thu nhập bị đánh thuế TNCN
- Thu nhập từ tiền lương
- Thu nhập từ mua bán chứng khoán
- Thu nhập từ cổ tức
Mức thuế suất của 03 khoản thu nhập bị đánh
thuế này khác nhau

80
 BIẾN SỐ ĐẶC ĐIỂM

Cá nhân hay tổ chức kinh doanh đều có thể

phát sinh thu nhập từ nhiều nguồn khác nhau,
và tùy theo đặc đểm của từng khoản thu nhập
mà chúng có thể có mức thuế suất khác nhau
(được xác định nghiêm ngặt bởi luật thuế).

81
 BIẾN SỐ ĐẶC ĐIỂM

Ví dụ: ông Thompson có 03 nguồn thu nhập khác

nhau, mỗi nguồn thu nhập đều có được $1.000.
Trong đó: khoản thu nhập 1 là thu nhập thông
thường, chịu mức thuế suất 35%; khoản thu
nhập thứ 2 là lãi vốn, chịu mức thuế suất 15%;
và khoản thu nhập thứ ba là tiền lãi trái phiếu do
thành phố New York phát hành, tiền trái phiếu có
mức thuế suất ưu đãi 0%.
Dòng tiền sau thuế của mỗi khoản thu nhập?
82
 BIẾN SỐ ĐẶC ĐIỂM

Thu nhập Lãi vốn Thu nhập

thông thường miễn thuế

Tiền trước thuế

Chi phí thuế

Dòng tiền sau thuế

83
 BIẾN SỐ ĐẶC ĐIỂM

Đặc điểm nguồn thu nhập sẽ gợi ý phương

châm hoạch định thuế thứ 4: chi phí thuế
giảm (và dòng tiền tăng lên) khi thu nhập bị
đánh thuế với một mức thuế suất ưu đãi vì
đặc điểm của khoản thu nhập này.

84
 NHẮC LẠI 4 PHƯƠNG CHÂM CƠ BẢN CỦA
VIỆC HOẠCH ĐỊNH THUẾ
1. Chi phí thuế giảm (và dòng tiền tăng) khi thu nhập
được phát sinh từ một thực thể kinh doanh chịu mức
thuế suất thấp.
2. Theo thuật ngữ hiện giá, chi phí thuế giảm (và dòng
tiền tăng) khi một khoản thuế hoãn lại cho đến năm
tính thuế sau.
3. Chi phí thuế giảm (và dòng tiền tăng) khi thu nhập
phát sinh tại quyền đánh thuế có một mức thuế suất
thấp.
4. Chi phí thuế giảm (và dòng tiền tăng) khi thu nhập bị
đánh thuế bởi một mức thuế suất ưu đãi do đặc
điểm của thu nhập. 85
 MỘT SỐ LƯU Ý

Chúng ta có thể sử dụng một, hoặc kết hợp nhiều

phương châm để tối thiểu hóa số thuế.
Tuy nhiên, khi sử dụng nhiều phương thì có thể
những phương châm này lại có kết quả trái
ngược nhau. Trong tình huống này, những nhà
quản lý phải đánh giá cẩn thận một cách toàn diện
để xác chiến lược cải thiện hiện giá thuần của
dòng tiền.
86
Ví dụ: công ty MN quản lý 2 thực thể độc lập, thực thể M và
thực thể N. Công ty đang thảo luận một dự án kinh doanh
với thu nhập chịu thuế năm 0 là $ 25.000 và năm 1 là
$60.000.
Nếu để M tiến hành dự án thì thu nhập phân bổ cho 2 năm
như trên;
Nếu để N tiến hành dự án thì N sẽ kê khai toàn bộ thu nhập
tính thuế $85.000 vào năm 0 (dòng tiền trước thuế không
đổi).
M có thuế suất 30%, N có thuế suất 25%, suất chiết khấu để
tính NPV là 10%.
Nên để thực thể nào thực hiện dự án kinh doanh? 87
 Thực thể M Thực thể N
Năm 0
Tiền trước thuế
Thu nhập tính thuế
Chi phí thuế
Dòng tiền sau thuế
Năm 1
Tiền trước thuế
Thu nhập tính thuế
Chi phí thuế
Dòng tiền sau thuế
NPV tiền sau thuế năm 0
NPV tiền sau thuế năm 1
Tổng NPV 88
MỘT SỐ LƯU Ý

89
 MỘT SỐ LƯU Ý

Bốn phương châm thuế đưa ra một hướng

chung cho hoạch định thuế. Tuy nhiên, mỗi
phương châm còn tùy thuộc vào những điều
kiện, giới hạn và ngoại lệ riêng biệt.

Ngoài ra, cần phải xem xét đồng thời những yếu tố then
chốt khác hơn là chỉ tập trung vào chi phí thuế để có thể
phát triển một chiến lược thành công.
90
 MỘT SỐ LƯU Ý

2. Cân đối chi phí trả cho tư vấn thuế với

tiền thuế tiết kiệm được.
Công ty có thể yêu cầu lời tư vấn chuyên
nghiệp trong việc thiết kế, điều hành và giám
sát một kế hoạch thuế tinh vi nhưng đi kèm là
chi phí tăng

91
Ví dụ: Công ty B có một sự chọn lựa giữa hai
chiến lược để giảm thuế của công ty.
1. Chiến lược đơn giản: giảm thuế hàng năm
$50.000 và không phải chi ra bất cứ khoản chi
phí hỗ trợ nào.
2. Chiến lược tinh vi: giảm thuế hàng năm lên đến
$70.000 nhưng đòi hỏi phí tư vấn hỗ trợ $25.000
(không được giảm trừ).
Hỏi: công ty B nên chọn chiến lược đơn giản hay
phức tạp? 92
93
 MỘT SỐ LƯU Ý

3. Cân nhắc kết quả kinh tế của chiến lược

thuế với tất cả các bên.

94
Ví dụ: Công ty F và công ty D lên kế hoạch thực hiện hình thức
liên doanh (50% – 50%) để thành lập một doanh nghiệp mới.
Chi phí thuế của công ty F có thể tối thiểu hóa nếu công ty liên
doanh được thành lập tại Đức.
Chi phí thuế của công ty D có thể tối thiểu hóa nếu công ty liên
được thành lập tại Hoa Kỳ.
Công ty F đồng ý đặt trụ sở công ty liên doanh tại Hoa Kỳ nếu
đề này được chấp nhận: công ty F nhận 60% lợi nhuận và
công ty cổ phần D nhận 40% lợi nhuận từ công ty liên doanh.
Sự thỏa hiệp này gia tăng chi phí thuế của công ty F và giảm lợi
nhuận của công ty D.
Tuy nhiên, các công ty có thể đồng ý thỏa hiệp bởi vì sự thỏa
hiệp có thể tối đa hóa giá trị sau thuế của cả hai công ty cổ
phần. #### 95
 THẢO LUẬN
1. Đối với mỗi tình huống dưới đây, hãy thảo
luận liệu các cá nhân tham gia vào việc tránh
thuế hay trốn thuế.
a. Ông A là nhà thầu chuyên đã thực hiện việc
xây dựng nhỏ phục vụ một số cá nhân, các cá
nhân này trả tiền mặt cho ông A. Do ông A
biết rằng cơ quan thuế có ít cơ hội biết được
về các khoản chi trả này, nên ông A chỉ khai
báo một nữa thu nhập nhận được trên tờ khai
thuế thu nhập.
96
 THẢO LUẬN

b. Ông P đang chịu mức thuế suất biên 35%,

hiện tại ông có cơ hội đầu tư $50.000 vào
một dự án mới với khả năng nhận được lợi
tức mỗi năm ít nhất 17%. Để giảm tiền thuế
thu nhập phải nộp, ông P đã đưa $50.000 cho
con trai của ông ta để người con trai tiến
hành đầu tư. Mức thuế suất biên của con trai
ông P là 15%.
97
 THẢO LUẬN

c. Bà Q đã bán một tài sản trong tháng 1.2019

với lợi tức thu được $12.000. Sau đó, khi lập
tờ khai quyết toán thuế thuế thu nhập cho năm
2018, bà Q đã nhận ra mức thuế suất của bà
ta trong năm 2018 là 28%. Trong khi đó, mức
thuế suất của bả Q trong năm 2019 sẽ là 35%.
Bà Q quyết định khai báo tiền lợi tức $12.000
trên vào tờ khai thuế của năm 2018 để hưởng
lợi từ mức thuế suất thấp hơn. 98
THẢO LUẬN

99
 THẢO LUẬN

2. Công ty cổ phần A là chủ sở hữu cổ phần kiểm

soát trong công ty con B và công ty con C. Thuế
suất biên của công ty A là 25%. Công ty A tiến
hành một hoạt động kinh doanh thứ nhất và
chuyển $10.000 thu nhập (doanh thu) sang công
ty con B; một hoạt động kinh doanh thứ hai và
chuyển $15.000 giảm trừ (chi phí) sang công ty
con C.
Hỏi: với hành động trên bạn có thể cho biết thuế
suất biên của công ty B, C so với công ty A?
100
THẢO LUẬN

101
 THẢO LUẬN

3. Công ty mẹ có mức thuế suất thu nhập cố định

20%, dự định chuyển thu nhập sang công ty
con để giảm bớt tiền thuế.
Theo bạn có cần cân nhắc gì ở công ty con khi
công ty mẹ chuyển thu nhập nếu công ty con có
mức thuế suất thu nhập như sau:
a. Thuế thu nhập lũy tiến với thuế suất từ 10%
đến 50%.
b. Thuế thu nhập cố định với thuế suất 20%. 102
THẢO LUẬN

103
 THẢO LUẬN

4. Công ty A chịu thuế suất biên 15% và công ty Z

chịu thuế suất biên 28%. Công ty A nắm quyền
kiểm soát công ty Z. Chủ của công ty A quyết định
chi $9.500 (chi phí được trừ khi tính thuế thu
nhập) để mang lại lợi ích cho cả hai công ty. Tính
chi phí sau thuế của chi phí $9.500 nêu trên:

a. Nếu chi phí tính vào công ty A.

b. Nếu chi phí tính vào công ty Z. 104

THẢO LUẬN

105
 THẢO LUẬN
5. Công ty M và công ty N là hai công ty liên kết.
Thuế suất biên của công ty M là 34% và thuế suất
biên của công ty N là 25%. Công ty M đang có dự
án kinh doanh sẽ tạo ra $10.000 thu nhập trong
mỗi năm của 03 năm tới. Công ty M có thể tái cấu
trúc dự án kinh doanh nêu trên theo cách thu
nhập có thể chuyển cho công ty N. Do việc tái cấu
trúc, nên thu nhập mỗi năm có thể giảm xuống
còn $9.000.
Hỏi: Công ty M có nên tái cấu trúc hoạt động kinh
doanh hay không? Biết suất chiết khấu 10% 106
THẢO LUẬN

107
 THẢO LUẬN

6. Công ty K đang áp dụng thuế suất biên 30% và

suất chiết khấu 7% để tính NPV. Công ty đã khởi
động một dự án sẽ đem lại kết quả dòng tiền (thu
nhập) trước thuế thu nhập như sau:
Năm 0 Năm 1 Năm 2 Năm 3
$12.000 $21.000 $24.000 $17.600

a. Hãy tính NPV của dòng tiền?

108
 THẢO LUẬN

b. Tính NPV nếu công ty K có thể hoãn lại số thu

nhập của năm 0 và năm 1 cho đến năm 2 (công
ty không nhận tiền trong năm 0, năm 1 và sẽ
nhận $57.000 trong năm 2).
c. Tính NPV nếu công ty K có thể hoãn việc nộp
thuế của năm 0 và năm 1 cho đến năm 2 (năm 2
công ty chỉ nhận tiền $24.000 nhưng sẽ nộp thuế
trên thu nhập $57.000, tức dòng triền trước thuế
thu nhập không đổi). 109
THẢO LUẬN

110
 THẢO LUẬN

7. Công ty H có cơ hội để thực hiện một hoạt động

kinh doanh sẽ phát sinh dòng tiền $100.000 (thu
nhập trước thuế thu nhập) trong năm 0. Nếu công
ty có thể tái cấu trúc hoạt động theo một cách mà
không làm thay đổi dòng tiền trước thuế
nhưng thu nhập tính thuế trong năm 0 là $0, thu
nhập tính thuế năm 1 là $50.000 và năm 2 là
$50.000? Suất chiết khấu là 10% và thuế suất
biên là 34% trong giai đoạn 3 năm. 111
 THẢO LUẬN

a. NPV (sau thuế thu nhập) của hoạt động kinh

doanh thay đổi như thế nào?
b. Nếu thuế suất biên năm 1 và năm 2 tăng lên
thành 39% thì tác động lên NPV (sau thuế)
của hoạt động kinh doanh được tái cấu trúc
nêu trên như thế nào?

112
THẢO LUẬN

113
THẢO LUẬN

114
 THẢO LUẬN
8. Công ty EJ lên kế hoạch xây dựng một nhà máy mới
để sản xuất xe đạp. EJ có thể bán xe đạp ra thị trường
với giá bán $400/xe.
- Công ty có thể đặt nhà máy tại tỉnh P, nơi có thuế Thu
nhập công ty 20%, chi phí sản xuất mỗi chiếc xe đạp sẽ
là $212 tại tỉnh P.
- Một sự lựa chọn khác, công ty EJ có thể đặt nhà máy tại
tỉnh W, nơi có thuế Thu nhập công ty 16%, chi phí sản
xuất cho mỗi chiếc xe đạp sẽ là $230 tại tỉnh W.
Hỏi: Công ty EJ nên lựa chọn tỉnh nào để xây dựng nhà
máy mới? 115
THẢO LUẬN

116
 THẢO LUẬN
9. Ông B có $15.000 để đầu tư. Ông có 2 lựa chọn:
đầu tư vào trái phiếu chính phủ với mức lãi suất
mỗi năm 7% và được miễn thuế; hoặc đầu tư vào
trái phiếu công ty với mức lãi suất mỗi năm 9,5%.
Giả sử 02 hoạt động đầu tư có cùng rủi ro.
a. Hoạt động đầu tư nào ông G nên chọn khi thuế
suất biên đối với đầu tư trái phiếu công ty là 33%.
b. Kết luận của bạn có thay đổi nếu thuế suất biên
đối với đầu tư trái phiếu công ty chỉ là 15%.
117
THẢO LUẬN

118
 THẢO LUẬN
10. Công ty L có $500.000 để đầu tư và đang cân nhắc giữa
02 sự lựa chọn:
- Đầu tư vào dự án A sẽ kiếm được thu nhập trước thuế thu
nhập mỗi năm 13% trên vốn đầu tư.
- Đầu tư vào dự án B sẽ kiếm được thu nhập trước thuế thu
nhập mỗi năm 13% trên vốn đầu tư.
Tiền lãi từ dự án A chịu thuế, tiền lãi từ dự án B được miễn
thuế. Thuế suất biên của công ty là 35%.
a. Tính thuế hiện và thuế ẩn công ty L sẽ nộp với khoản đầu
tư A và khoản đầu tư B.
b. Khoản đầu tư nào mang lại dòng tiền sau thuế mỗi năm
tốt hơn? 119
THẢO LUẬN

120
 THẢO LUẬN
11. Công ty W chịu thuế suất biên 34%, lên đầu tư dự án
mới có thể phát sinh thu nhập trước thuế thu nhập
mỗi năm $40.000 trong 3 năm.

Công ty W có thể tạo ra một công ty mới (công ty N)

để vận hành dự án này. Chi phí thành lập doanh
nghiệp N là $5.000 và không được giảm trừ khi tính
thuế. Thuế suất thuế thu nhập của công ty N 25%.

Hỏi: công ty W nên trực tiếp vận hành dự án mới hay

thành lập công ty N để vận hành dự án này? Nếu
biết suất chiết khấu 6%. 121
THẢO LUẬN

122
 THẢO LUẬN
12. Ông A có 2 cơ hội đầu tư, cả hai cơ hội đều yêu cầu
$50.000 tiền chi phí ban đầu trong năm 1.
- Cơ hội 1: sẽ thu được thu nhập trước thuế $8.000 trong
năm 0, 1, và 2. Chi phhí mỗi năm là $200 (nhưng không
được giảm trừ khi tính thuế) để duy trì khoản mục đầu tư.
Hết năm 2, ông A có thể thanh lý khoản đầu tư để thu về
$50.000. Ông A chịu thuế suất thu nhập 30%.
- Cơ hội 2: không mang lại bất kỳ khoản thu nhập trước
thuế nào trong suốt thời kỳ đầu tư. Tuy nhiên, hết năm 2,
ông A có thể bán khoản đầu tư để thu về $75.000.
$25.000 tiền lãi khi bán dự án sẽ chịu thuế thu nhập 15%.
Hỏi: khoản đầu tư nào có NPV sau thuế cao hơn. Biết suất
chiết khấu là 10%. 123
THẢO LUẬN

124
 THẢO LUẬN
13. Công ty DC đang rao bán thửa đất với giá là
$800.000. Thửa đất này công ty DC đã mua cách đây 6
năm với giá $480.000.
Nếu hoạt động mua bán diễn ra trong năm nay thì lợi
nhuận của công ty DC sẽ chịu thuế 30%. Tuy nhiên,
thuế suất này sẽ tăng lên 40% nếu hoạt động mua bán
diễn ra năm tới.
Bà M đang thương lượng mua thửa đất từ công ty DC.
Bà M hiểu rõ nhu cầu cấp bách của DC và đề nghị trả
giá $785.000 cho thửa đất với sự đảm bảo rằng hoạt
động bán đất kết thúc trước 31/12 năm nay.
DC có nên chấp nhận đề nghị của bà M hay không?
125
THẢO LUẬN

126