KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİMDE MİTOLOJİ VE İKONOGRAFİ

İKONOGRAFİK ELEŞTİRİ YÖNTEMİNE GÖRE CARAVAGGİO’NUN

“DAVUT VE GOLYAT'IN BAŞI-1610” ADLI ESERİNİN ANALİZİ

TANSU SAYINER

DANIŞMAN: Doç. Dr. EMEL KARAGÖZ

Şekil 1: Michelangelo Merisi da Caravaggio "David with the Head of Goliath", 1610
Davut ve Golyat'ın Başı (1610) İtalyan Barok ressam Caravaggio tarafından yapılan
bir tablodur. Roma'da Galleria Borghese yer alır, 1650 yılında Kardinal Scipione
Borghese'nin koleksiyonuna dahil olmuştur. (şekil 1)

İKONOGRAFİK ELEŞTİRİ YÖNTEMİNE GÖRE CARAVAGGİO’NUN

“DAVUT VE GOLYAT'IN BAŞI-1610” ADLI ESERİNİN ANALİZİ

Michelangelo Merisi olan Caravaggio'nun çocukluk dönemine ait tarihi kayıtların

bulunmaması nedeniyle, son dönem kayıtlardan yola çıkan sanat tarihçileri, doğum
yılını 1571 olarak belirlenmiştir. Doğduğu yer de bir muammadır; Bergoma
taşrasındaki Caravaggio kasabası ya da babası Fermo'nun 1563'den 1576'ya kadar
yaşadığı Milano olduğu tahmin edilmektedir. Genel inanışa göre; 1576'da büyük veba
salgınından kurtulmak için ailesiyle Caravaggio kasabasına taşınırlar. Ancak babası
ve dedesi hastalıktan kurtulamaz.

1584'de Milano'ya döndüğünde Venedik ekolü etkisindeki Bergoma'lı Simone

Peterzano'nun atölyesine girerek kendisiyle 4 yıllık bir çıraklık anlaşması yapar.
Burada Peterzano'nun renk kullanımlarından, kompozisyon çeşitliliğinden etkilenir.
Caravaggio 1590'da Kuzey İtalya'dan Roma'ya gelir ve kendi tarzını duyurmaya
başlar. 1593'te bir yıl süreyle dönemin önde gelen fresk ressamlarından Cavalier
d'Arpino'nun yanında çalışır. 'Meyve sepeti tutan çocuk', 'Kertenkelenin ısırdığı
çocuk' bu dönem resimlerindendir. Caravaggio, bu dönemde Roma'da kentin etkin ve
nüfuslu kişilerinden Kardinal del Monte'nin korumasına girer. Roma'daki seçkin resim
koleksiyonlarını incelemek olanağını da böylece bulur. 'Medusa', 'Falcı kadın' gibi
olgunluk dönemi yapıtlarının yanında geleceğin papası 8.Urban'ın, o zamanki adıyla
Kardinal Maffeo Barberini'nin portresini yapar.

Kardinal del Monte'nin yardımıyla San Luici dei Francesi kilisesini resimlendirmekle
görevlendirilir. Buraya yaptığı, Aziz Matta'nın hayatını konu alan üç resimden sonra
Aziz Paul'le ilgi bir başka önemli sipariş daha alır. Caravaggio bundan sonraki
yıllarda geçimsiz ve kavgacı kişiliği nedeniyle sık sık mahkemelere düşer. 1603'te bir
sanatçıya hakaret ettiği gerekçesiyle hapse girer. 1605'te bir resmine poz veren bir
modelle ilgilendiği için bir kişiyi kıskanarak yaralar. Bu yüzden Cenova'ya kaçtıysa da
kısa bir süre sonra gene Roma'ya döner. 1606'da bir top oyunu sırasında birini
bıçaklayarak ölümüne sebep olur ve Napoli'ye kaçar. Napoli'de kaldığı yıllarda
'Tesbihli Meryem', 'Merhametin Yedi Biçimi' gibi yapıtlarıyla ilgi toplar. Roma'daki
cinayet sebebiyle arandığı için 1608'de Malta'ya gider. Buradaki çalışmalarından
dolayı ödüllendirilir; ancak bir şövalyeyi yaraladığı için hapse atılır. Hapisten kaçarak
Sicilya'ya geçer. Sonradan döndüğü Napoli'de bir kavgada yaralanır, İspanyolların
işgalindeki Porto d'Ercoli'ye sığındıysa da burada hastalanarak 1610 yılında ölür.

Caravaggio özellikle Cavalier d'Arpino'nun ışık kullanımı, karanlık zemin

kompozisyonları ve Simone Peterzano'nun hikayeleme ve renk ustalığını
harmanladığı tenebrizm tekniği ile anılmaktadır. Çağdaşı Annibale Carracci gibi o da
bu ön-barok dönemde gerçekçi, kontrasta dayalı ve boyut kazanmış sahneleri
kullanarak ünlenir. Maniyerizmin kalıplaşmış formlarına karşı gerçekçi bir anlatım
kullanmayı tercih eder. Figürleri hayatın içerisinde, her gün görülebilecek bir
manzarada bir ana sıkıştırır ve ölümsüzleştirir. Işık-gölge kontrastı Caravaggio'nun
kullandığı ifade yollarının başında gelir. Karakterlerine ışıklandırma oyunlarıyla
heykelsel nitelikler verir. Onun resminde sahne ani bir parıltı içinde gösterilir. Her
eylem onu yapan kişi aniden taşlaşmış gibi yarıda kalır. "Caravaggio resminde hiç
çizim yapmadan gerçek modele bakarak doğrudan boyamaya geçer. Figürlerini
tamamen siyah ve siyaha yakın koyuluklar ile bunun tam karşıtı ışıklı alanları geçişsiz
bir biçimde bütünleştirerek oluşturur. Brescia'lı sanatçıları, özellikle ışık
çalışmalarında uzmanlaşan Savoldo'nun başarıları Caravaggio'da temel öneme
sahiptir. Savoldo iç mekan ışığını göstermede, karanlıkla ilgili deneylerde ve yapay
ışığı vermede, şiirsel etkiler yaratmıştır. Böylelikle kendisi Caravaggio'nun ışık
kullanımının öncüsü olmuştur. Caravaggio'nun gölge-ışık uygulaması sıradan bir
teknik hile değildir. Işığı vücuda zarafet ve yumuşaklık vermez; serttir ve derin
gölgelerle yarattığı karşıtlıkta neredeyse göz alır ve tüm sahneyi uzlaşmasız bir
içtenlikle belirginleştirir. Bu uygulamasıyla resmindeki olayı bir tiyatro sahnesine
dönüştürür ama bu arada maddi şeylerle manevi şeyler arasındaki çatışmayı dile
getirmekten de geri kalmaz. İlk dönem resimlerinde geçekçiliğinin arkasında
Rönesans'ın izlerine rastlansa da onun yaratma gücü ışık ve gölgenin büyük etkisi ile
bütün hayallerini harekete geçirdiğinde vücudun önemi azalır ifadeninki artar. Bu
ifade büyüleyici bir psikolojik derinlik gösterir. Sanatçının inceleme konusu olan
"Davut ve Golyat'ın Başı" adlı eseri; Galleria Borghese'de (Roma, İtalya)
sergilenmektedir. 125 cm x 101 cm boyutlarında, sert kanvas üzerine yağlı boya
tablodur.
1. Doğal anlam (olgusal, ifadesel anlam)

Resmin doğal anlamını incelersek; esere baktığımızda ilk gördüğümüz siyah bir
perde ya da dekorun önünde yarı çıplak genç bir erkek ve orta yaşlı bedensiz bir baş
figürü.

Soldaki figür tek omuzu açık beyaz bir tunik, altında kordonla bağlanan
kahverengi keten bir pantolon giymekte. Boynu yana eğilmiş, yarı gölgeli yüzünde
merhamet duyan bir ifade var. Detaylı işlenmiş atletik bedeni, sağ bacak dizi kırılmış,
yanlamasına, geriye doğru bir eylem halinde. Karanlığa gömülmüş, ayrıntıları
seçilmeyen sağ kolu, elindeki ince yapılı bir kılıcı kavramış, dirseğinden geriye doğru
bükülmüş. Üst abdomendeki kaslar gerilmiş, şişmiş ve kızarmış sol eliyle ise sağdaki
kesik baş figürünü saçlarından sıkıca tutuyor.

Sağdaki bu bedensiz baş figürü daha yaşlı, yarı gölgeli ıstırap çeken yüzü
detaylı işlenmiş. Sol gözü yarı kapalı, açık ağzından asimetrik dişleri gözüküyor, alt
dudağında akmayı bekleyen salya detaylı işlenmiş. Alnı, tam ortasındaki yara izinin
yanı sıra, gergin ve kırışık. Altta ve gölgede kalmış kesilen boyun bölgesinden kanlar
damlıyor. Resimde, aksiyon ele alındığında; soldaki figür, sol elinde tuttuğu başı sağ
elindeki kılıç ile bedeninden kopardığı duyumsanıyor.

2. Anlaşmalı anlam

Eserin anlaşmalı anlamını incelersek; resimdeki iki figürden soldaki, elinde kılıç
olan genç figür Davut, sağdaki kesilmiş baş figürü ise Golyat'dır. Davut elindeki kılıç ile
alnına attığı bir taşla yere serdiği Golyat'ın kafasını kesmiştir. Sanatçı resminde Eski
Ahit’ten alınan bir hikayeyi tasvir etmiştir.

Şimşon'un ölümünden sonra Filistinlilerle İsrailliler arasındaki savaş yine

yenilendi. Filistin Ordugahından, Golyat adında, dev yapılı biri, çıktı, herkese meydan
okudu. Golyat'ın üç metreye yakın boyu vardı. Başında tunç bir miğfer, üzerinde pullu
bir zırh taşırdı. Zırhın ağırlığı altmış kilo kadardı. Ucu yedi kilo çeken bir mızrağı vardı.
Golyat yenildiği takdirde, Filistinliler İsraillilere köle olacaktı. Tersi olursa, İsrailliler
1
Filistinlilere kul olmayı kabul edeceklerdi.

______________________________________________________
1
Bedrettin Cömert, "Mitoloji ve İkonografi", 168
Genel olarak resimdeki olay Eski Ahit'te anlatılan hikaye ile bire bir
örtüşmektedir. Aşağıda belirtilen bölümler Eski Ahit'te Davut ve Golyat hakkında
geçen bölümlere aittir.

1 Samuel, bölüm 17

48. Golyat saldırmak amacıyla Davut'a doğru ilerledi. Davut da onunla dövüşmek
üzere hemen Filistin cephesine doğru koştu.

49. Elini dağarcığına sokup bir taş çıkardı, sapanla fırlattı. Taş Filistinlinin alnına
çarpıp saplandı. Filistinli yüzükoyun yere düştü.

50. Böylece Davut Filistinli Golyat'ı sapan ve taşla yendi. Elinde kılıç olmaksızın onu
yere serdi.

51. Sonra koşup üzerine çıktı. Golyat'ın kılıcını tutup kınından çektiği gibi onu öldürdü
ve başını kesti. Kahraman Golyat'ın öldüğünü gören Filistinliler kaçtılar.
3. Gerçek anlam - (İçerik)

Bu çarpıcı Davut'un Golyat'ı katlediş hikayesi Caravaggio tarafından alışılmadık

bir şekilde ele alınmıştır. Davut ve Golyat temalı, sanatçının önceki eserlerine
bakarsak; Davut kendinden emin, gururlu bir genç adam olarak resmedilmiştir. Golyat
2, 3
ise bu yenilginin utancını taşıyan, maskülen bir yüz ifadesiyle verilmiştir. (şekil )

Şekil 2: Michelangelo Merisi da Caravaggio "David and Goliath"

 Şekil 3: Michelangelo Merisi da Caravaggio "David with the Head of Goliath", 1606

Michelangelo ve Vaccaro'nun Davut ve Golyat hikayesi tasvirlerini

incelediğimizde; Golyat'ın Eski Ahit'te betimlendiği üzere anormal büyüklükte, doğa
üstü bir yaratık olarak resmedilmiştir. Davut figürleri ise kuşkusu olmayan, yapılması
4, 5
gerekeni yapan birer genç adam olarak ifadesiyle verilmiştir. (şekil )
 Şekil 4: Michelangelo, "Sistine Şapeli tavanı", 1508-1512

Şekil 5: Andrea Vaccaro, "circa" 1635

Caravaggio bu eserinde, Da Vinci'nin fikri "ogni pintore dipinge se stesso" yani;

'her ressam kendini tasvir eder', bir başka deyişle 'otomimesis'i, mecazi anlamından
ziyade, tam manasıyla benimsemiştir. Bu sebeple eseri sanatçının hayatına eş süremli
olarak incelemeliyiz. Sanatçı hayatı boyunca kanun dışı eylemlerde bulunmuş; adam
yaralama, silah taşıma, hakaret suçlarından birçok kez hüküm giymiştir. Son olarak bir
düello sırasında rakibini öldürmesi sonucunda hakkında çıkan idam kararı nedeniyle
Roma'dan kaçmıştır. Sanatçı eserini, hakkındaki ölüm kararının bozulması üzerine
görüştüğü, dönemin Papalık adalet baş yöneticisi ve Papa'nın yeğeni Kardinal
Scipione Borghese'ye hediye etmek için yapmıştır.

Caravaggio eserlerinde, dönemin diğer büyük sanatçıların aksine, kendi

portresini; soylu, erdemli ve kusursuz bir figür olarak işlememiştir. Bu eserinde de
Golyat'ın bedensiz kafası sanatçının kendi portresidir. Resimde Leonardo da Vinci'nin
oto-mimesis konsepti, sanatçının gerçekçi tekniğiyle canlanmış bir vicdan savaşıdır.
Düşüncelerin karanlık ve bilinmez siyah zemini, figürler üzerindeki gücünü
kaybetmese de, sol üst köşede bir perdenin dalganışına dönüşmüştür.
Caravaggio'nun tenebrizm tekniği, karanlığa yabancı her şeyi bir aydınlık sahnesinde
yalıtır.

Golyat'ın kafası ölümün acı bir uzantısıdır; parlayan bozuk dişleri ve akmakta
olan salyası hayıflanan, ıstıraplı çığlığının çerçevesidir. Golyat ve Davut diğer
sanatçıların eserlerinde idealist figürlerle temsil edilirken, Caravaggio eserinde
natüralist yaklaşmıştır.

Davut, dönemin asilleri yerine, düşük sosyal statüye sahip biri gibi
giyinmektedir. Beyaz tuniği yalnızca tek bir omzuna örten sanatçı; böylece Davut'un
genç ve güçlü bedenini çıplak ve savunmasız, aynı zamanda yumuşak ve şefkatli bir
hale getirmiştir. Eserde genç kahraman Davut, bu zafer anının tadını
çıkarmamaktadır. Aksine elinde tuttuğu kafaya merhametle, yazıklanarak
bakmaktadır. Davut'un bu bakışı resmin odağını Golyat'ın ölümü ve dolayısıyla,
cezasını kabullendiği, biri neredeyse kapalı gözlerine taşımaktadır.

Davut, Golyat'ı katlediş hikayesinde, genç İsa'yı çağrıştırır ve genellikle; İsa'nın

Şeytan'a boyun eğdirişinin bir Eski Ahit temsili olarak görülür. Eserde Davut tarafından
tutulan kılıcın üzerindeki yazıtta 'H.OC.S' harfleri görülür. Bu akronim, Aziz
Augustine'in Mezmur 33'te "Davud'un Golyat'ın üstesinden gelmesi gibi İsa da
Şeytanı yendi." dediği yorumlamasında geçen Latince cümlenin kısaltmasıdır;
2
"humilitas occidit superbiam" yani; 'alçakgönüllülük gururdan üstündür.' Genel kanı
sanatçının hizmetçisi Francesco Boneri'nin Davut için modellik yaptığı yönündedir.
Lakin, çağdaşı Giacomo Manilli'nin de desteklediği gibi, bazı teorisyenlerin iddiasına
göre Davut figürünün de Caravaggio'nun kendi portresi olduğunu yönündedir. 3 Onun
ekspresyonu zamanda asılı kalan bir fotoğraf; Caravaggio'nun deklanşörüne basarak
4
kanvasına kazdığı akıllıca ve narsist şiir sonsuza dek hatırlanacaktır.

______________________________________________________
2
Andrew Graham-Dixon, "Caravaggio, A Life Sacred and Profane", 69
3
David Stone, "Self and Myth in Caravaggio's David and Goliath", 44
4
David Stone, "Self and Myth in Caravaggio's David and Goliath" 37

KAYNAKÇA
CÖMERT, Bedrettin (2010). Mitoloji ve İkonografi, Ankara: De Ki Basım Yayım.
STONE, M. David (2006). "Self and Myth in Caravaggio's David and Goliath" In
Caravaggio: Realism, Rebellion, Reception, Newark: Universitv of Delaware Press.
WITTING, Félix & PATRIZI, M.L. (2007). Caravaggio, Baseline Co Ltd.
GRAHAM-DIXON, Andrew, (2011). Caravaggio "A Life Sacred and Profane", Penguin
Biography.