Bài 4 : TÍCH VÔ HƯỚNG CỦA HAI VECTƠ

1) Góc giữa hai vectơ

Định nghĩa:
  
Cho hai vectơ a và b đều khác 0 . Từ
   
một điểm O tùy ý, vẽ OA  a ,OB  b .

b  được gọi là số đo của góc
Số đo góc AOB
  
a giữa hai vectơ a và b , hoặc đơn giản là góc
 
giữa hai vectơ a và b .
O• Nhận xét:

• Cách xác định góc giữa hai vectơ

không phụ thuộc vào vị trí điểm O .
 
• Góc giữa vectơ a và b cũng chính
 
là góc giữa vectơ b và a .
  
Kí hiệu: Góc giữa vectơ a và b được kí hiệu là a, b .  
  
Quy ước : Trong trường hợp có ít nhất một trong hai vectơ a hoặc b là vectơ 0 thì ta xem
góc giữa vectơ đó là tùy ý (từ 00 đến 1800 ).
    
 
• Nếu a, b  90 thì ta nói rằng hai vectơ a và b vuông góc với nhau, kí hiệu là a  b .
0

  
• Với hai vectơ a và b bất kì, ta luôn có : 00  a, b  1800 .  
Câu hỏi:

a)   a, b  00  ……………………………………………………

b)   a, b  1800  …………………………………………………

Ví dụ 1: Cho tam giác ABC vuông tại A và có B   500 . Tính :

         
BA, BC 
; AC , BC ; 
AB, BC ;  AC , BA    ; CB, BA 
C Giải : ........................................................................................

..................................................................................................

..................................................................................................

..................................................................................................
0
50
..................................................................................................
A B
Ví dụ 2: Cho tam giác đều ABC có trọng tâm G . Tính :
       
AB, AC ;  BG,GA ; AC ,CB  ; 
GA, BC   
Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 1
 A Giải : ......................................................................

.................................................................................

.................................................................................

• .................................................................................
G
.................................................................................
B C
.................................................................................

2) Tích vô hướng của hai vectơ

   
Định nghĩa : Cho hai vectơ a và b . Tích vô hướng của hai vectơ a và b là một số, kí hiệu là

a.b được xác định bởi công thức :    
a.b  a . b .cos a, b  
   
Câu hỏi : Cho hai vectơ a và b đều khác 0 . Khi nào thì a.b là một số dương? âm ? bằng 0?

• a.b  0  ………………………………………………………………………

• a.b  0  ………………………………………………………………………

• a.b  0  ………………………………………………… ………………….
Nhận xét :
   
 a.0  0.a  0 ; a.b  b.a
  
 Nếu a  b thì a.b  0 .

3) Bình phương vô hướng

2         2
 
a  a.a  a . a .cos a, a  a . a .cos 00  a
2 2
Vậy : a  a .
 2  2
Ví dụ 3: AB  AB  AB 2 .

Ví dụ 4: Cho hình vuông ABCD tâm O cạnh bằng a . Tính :

     
a) AB.AC b) AB.BD c) AB.CD
     
d) AD.BC e) OB.CD f) AC .BD

A B Giải : .....................................................................................................
...............................................................................................................

...............................................................................................................
O ...............................................................................................................

...............................................................................................................
D C ...............................................................................................................

Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 2

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................
  600 . Tính
Ví dụ 5: Cho tam giác ABC có AB  3, AC  4, BAC
 
a) AB.AC .
 
b) AB.BC .

c) Độ dài đường trung tuyến kẻ từ đỉnh A của tam giác ABC .

A Giải : ..............................................................................................
600 ........................................................................................................
3 4
........................................................................................................

B C ........................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................
 
Ví dụ 6: Cho tam giác ABC vuông tại A, AC  4 . Tính CB.AC
B
Giải : ...............................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................
A 4
C
Ví dụ 7: Cho đoạn thẳng AB có trung điểm là I , M là điểm bất kì. Chứng minh
Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 3
 AB 2
a) MA2  MB 2  2MI 2  .
 
2
A . .
I
.B
b) MA2  MB 2  2BA.MI .

Giải : ..........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................
 
Ví dụ 8: Cho tam giác ABC , M là trung điểm BC . Chứng minh AB.AC  MA2  MB 2 .
A Giải : .....................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................
B
M
. C ..............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

Ví dụ 9: Cho tam giác ABC có trọng tâm G , M là điểm di động. Tính giá trị nhỏ nhất của

biểu thức T  MA2  MB 2  MC 2 .

Giải : ..........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 4

Ví dụ 10: Cho tam giác ABC . Tìm tập hợp điểm M thỏa mãn A
   

a) MA  MB MB  MC  0 .  
   
b) AM .AB  AB.AC .
 
c) MA.MB  2 biết AB  6. B C

Giải : ..........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Ví dụ 11: Cho nửa đường tròn đường kính AB  2R . Gọi M , N là hai điểm thuộc nửa đường

tròn sao cho hai dây cung AM và BN cắt nhau tại I .

   
a) Chứng minh AI .AM  AI .AB .
   
b) Chứng minh BI .BN  BI .BA .
   
c) Tính AI .AM  BI .BN .

Giải : ........................................................................................

....................................................................................................

...................................................................................................
M
. .N ....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................
A . .B ....................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 5

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Ví dụ 12: Cho tam giác ABC có AB  a, AC  2a . Gọi D là trung điểm AC , M là điểm sao
 1 
cho hai dây cung BM  BC . Chứng minh BD  AM .
3
Giải : ............................................................................................
A
2a .......................................................................................................
a
......................................................................................................

.......................................................................................................
B C
.......................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................
 
Ví dụ 13: Cho tam giác ABC có AB  5, AC  6, BC  7 . Tính AB.AC .

A Giải : ............................................................................................

.......................................................................................................
5 6
......................................................................................................
B 7 C .......................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Ví dụ 14: Cho hai điểm A, B cố định. Tìm tập hợp điểm M sao cho
   
 
MA  MB . MA  2.MB  0 . 
A B

Giải : ..........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 6

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Ví dụ 15: Cho hai điểm A, B cố định thỏa AB  10 . Tìm tập hợp điểm M sao cho
2MA2  3MB 2  2021 .
A B

Giải : ..........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

Ví dụ 16: Cho hai điểm A, B cố định. Tìm tập hợp điểm M sao cho MA  2MB .

A B

Giải : ..........................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

4) Phương tích của một điểm đối với một đường tròn

Cho đường tròn O; R  và điểm M cố định. Một đường thẳng  thay đổi luôn đi qua

điểm M , cắt đường tròn O; R  tại hai điểm A, B . Đặt MO  d

 
Khi đó ta luôn có MA.MB  MO 2  R 2  d 2  R 2 : không đổi .B
Ta gọi số thực d 2  R 2 là phương tích của điểm M đối với A .
đường tròn O; R  và kí hiệu là PM /O ;R .
. d
O
.
  M
Như vậy PM /O ;R  MA.MB  MO  R  d  R .
2 2 2 2

T
.
Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 7
Ta có : PM /O ;R  0  M  O; R 

PM /O ;R  0  M nằm trong O; R 

PM /O ;R  0  M nằm ngoài O; R 

 Nếu điểm M nằm bên ngoài đường tròn O; R  , đường thẳng  đi qua điểm M , tiếp

xúc với đường tròn O; R  tại điểm T thì ta có : PM /O ;R  MT 2 .

BÀI TẬP RÈN LUYỆN

Câu 1. Cho hình vuông ABCD tâm O cạnh bằng a . Tính :
     
a) AC .AD b) BC .BD c) AC .BC
      
d) AB.CD e) OACD. 
f) AC . 2AB  AD 
Câu 2. Cho tam giác ABC có AB  5, AC  8, BAC   600 . Tính
      
a) AB.AC b) AB.BC c) AC . 2AB  BC  
  
Câu 3. Cho tam giác ABC vuông tại A, AC  6 . Tính 2AB  3CB .AC 
Câu 4. Cho hai điểm A, B cố định và AB  10 . Tìm tập hợp điểm M sao cho
MA2  MB 2  68 .
Câu 5.   600 , M là trung điểm BC . Chứng minh
Cho tam giác ABC có BAC
1
MA2  MB 2  AB.AC .
2
Câu 6. Cho tam giác đều ABC cạnh bằng 3 . Tìm tập hợp điểm M thỏa mãn
MA2  MB 2  MC 2  100 .
Câu 7. Cho tam giác ABC . Tìm tập hợp điểm M thỏa mãn A
   
 
a) MA  MB MB  MC  0 . 
   
b) AM .AC  AB.AC .
 
c) MA.MB  9 biết AB  8. B C
 
Câu 8. Cho tam giác ABC có AB  5, AC  8, BC  7 . Tính AB.AC .
Câu 9. Cho hai điểm A, B cố định. Tìm tập hợp điểm M sao cho
   
 
MA  2MB . MA  3.MB  0 . 
Câu 10. Cho hai điểm A, B cố định thỏa AB  5 . Tìm tập hợp điểm M sao cho
3MA2  2MB 2  100 .
Câu 11. Cho hai điểm A, B cố định. Tìm tập hợp điểm M sao cho MA  3MB .
Câu 12. Trong đường tròn O; R  cho hai dây cung AB và CD vuông góc với nhau tại I . Gọi
M là trung điểm AC . Chứng minh IM  BD .
Câu 13. Cho hình chữ nhật ABCD , kẻ BK  AC tại K . Gọi M là trung điểm AK , N là
  900 .
trung điểm CD . Chứng minh BMN

Thạc sĩ Nguyễn Văn Bình Trang 8