Linki – Określanie położenia w praktyce

Slajd tytułowy

Morski przenośny odbiornik GPS w kokpicie jachtu. CC BY-SA 3.0 (aut. Nachoman-au). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Global_Positioning_System#/media/Plik:Magellan_GPS_Blazer12.jpg

ROZCIĄGŁOŚĆ POŁUDNIKOWA

to różnica szerokości geograficznej między punktem wysuniętym najdalej na północ a punktem

wysuniętym najdalej na południe. Rozciągłość południkowa określana jest wzdłuż południków, a
wyznaczana przez równoleżniki przechodzące przez każdy z dwóch skrajnych punktów.

Jeśli punkty leżą na tej samej półkuli to wartości szerokości geograficznej odejmujemy. Jeśli przez
obszar przechodzi południk 0°, to punkty leżą na dwóch różnych półkulach i wówczas wartości
długości geograficznej dodajemy.

ROZCIĄGŁOŚĆ RÓWNOLEŻNIKOWA

to różnica długości geograficznych: punktu wysuniętego najdalej na zachód i punktu wysuniętego

najdalej na wschód. Rozciągłość równoleżnikowa jest określana w kierunku równoleżnikowym, a
wyznaczana przez południki obu skrajnych punktów.

Rozciągłość równoleżnikowa Europy:

5,6 tys. km (79°)

Rozciągłość południkowa Europy:

4,2 tys. km (35°)

Europa. Domena publiczna (aut. Ssolbergj). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Europa#/media/Plik:Europe_(orthographic_projection).svg

Europa położona jest na półkuli północnej, w umiarkowanych szerokościach geograficznych. Rozciąga

się od Oceanu Atlantyckiego na zachodzie do gór Ural na wschodzie oraz od Oceanu Arktycznego
(ewentualnie Morza Norweskiego i Morza Barentsa) na północy do Morza Śródziemnego i Morza
Czarnego na południu.

Najdalej wysuniętym na północ punktem Europy (na stałym lądzie) jest Przylądek Nordkinn w
Norwegii. Jego szerokość geograficzna wynosi 71°08′ N, a długość geograficzna 27°39' E (wschodnia
półkula). Często uznawany z najdalej na północ leżący punkt Europy – Nordkapp (Przylądek Północny)
rzeczywiście leży dalej na północ, ale zlokalizowany jest na wyspie, a nie na stałym lądzie.

Najdalej na południe wysuniętym w Europie punktem jest położony w Hiszpanii i oblewany wodami
Cieśniny Gibraltarskiej Przylądek Marroqui. Jego szerokość geograficzna wynosi 35°58′ N, a długość
geograficzna 5°37’ W (zachodnia półkula).

Rozciągłość południkowa Europy wynosi więc nieco ponad 34°, czemu odpowiada odległość 4,2 tys.
km.

Nordkinn, widok od strony morza. CC BY 2.5 (aut. Polarbaer). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nordkinn#/media/Plik:Kinnarodden1000.jpg
Zdjęcie satelitarne przylądka. CC BY-SA 3.0 (aut. Cnes). Źródło:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Przyl%C4%85dek_Marroqu%C3%AD#/media/Plik:Tarifa_SPOT_1165.jpg

ROZCIĄGŁOŚĆ POŁUDNIKOWA I RÓWNOLEŻNIKOWA EUROPY

Najdalej na zachód wysuniętym punktem Europy jest Przylądek Roca w Portugalii. Jego długość
geograficzna wynosi 9°30’ W (zachodnia półkula), a szerokość geograficzna 38°46’ N.

Najdalej na wschód wysuniętym punktem Europy jest ujście rzeki Bajdarata do Morza Karskiego. Jego
długość geograficzna wynosi 68°15’ E (wschodnia półkula).

Rozciągłość równoleżnikowa Europy wynosi więc 78°, którym odpowiada odległość 5,6 tys. km.

ROZCIĄGŁOŚĆ POŁUDNIKOWA I RÓWNOLEŻNIKOWA AUSTRALII

Skrajne punkty Australii to:

 północny – 10°43′S – Przylądek Jork

 południowy – 39°08’S – Przylądek Południowo-Wschodni
 zachodni – 113°09′E – Steep Point
 wschodni – 153°42′E – Przylądek Byrona

Mapa Australii. CC BY-SA 3.0 (aut. I, Aotearoa). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Australia#/media/Plik:Australia_mapa.png

Włączając przybrzeżne wyspy Australii, najdalej na południe wysuniętym punktem jest Przylądek
Południowo-Wschodni na Tasmanii leżący na 39°08′S. Na północy, najdalej wysuniętym punktem jest
Przylądek York – 10°43′S.

Na początek musimy ustalić skrajne punkty np. kontynentu w przypadku którego chcemy obliczyć
jego rozciągłość. Następnie przystępujemy do dodawania lub odejmowania w zależności na jakich
półkulach znajdują się dane miejsca. Dodatkowo możemy obliczyć rozciągłość w km mnożąc sumę
uzyskaną po obliczeniu stopni.

Pamiętaj:

Wszystkie południki mają taką samą długość, która wynosi tyle, ile najkrótsza droga po powierzchni
kuli od bieguna do bieguna. Dzięki temu możemy obliczyć jakiej odległości w kilometrach odpowiada
1° rozciągłości południkowej.

1° - 111,2 km,

1' - 1,85 km,

1" - 0,0317 km (31.7 m)

Widok na Przylądek Południowo-Wschodni. CC BY-SA 3.0 (aut. JJ Harrison). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Przyl%C4%85dek_Po%C5%82udniowo-
Wschodni#/media/Plik:South_Cape_Bay_3.jpg

Steep Point, as seen from the north. CC BY 2.5 au (aut. JarrahTree). Źródło:
https://en.wikipedia.org/wiki/Steep_Point#/media/File:Steep_point_from_north_east.jpg

Jak obliczyć rozciągłość południkową Australii:

Przylądek Jork - 10°43′S (północ)

Przylądek Południowo - Wschodni - 43°38′S (południe)

43°38' - 10°43' = 28°25' - jest to rozciągłość południkowa wyrażona w stopniach.

Jeżeli znamy rozciągłość południkową obszaru, możemy obliczyć jej rozmiar w kilometrach.

28°25' - rozciągłość południkowa w stopniach.

28 x 111,2 = 3 113,6

25 x 1,85 = 46,25

3 113,6 + 46,25 = 3 159,85 - jest to rozciągłość południkowa wyrażona w kilometrach.

Ponieważ równoleżniki mają różną długość, dlatego nie można określić średniej odległości jaka
odpowiada 1° rozciągłości równoleżnikowej. Dlatego nie podajemy rozciągłości równoleżnikowej w
kilometrach.

Rozciągłość równoleżnikowa Australii:

Przylądek Byrona - 153°42′E (wschód)

Przylądek Steep Point - 113°09′E (zachód)

153°42' - 113°09' = 40°33'

Jest to rozciągłość równoleżnikowa Australii, która wynosi 40°33'

Latarnia morska znajdująca się na przylądku. CC BY 2.5 (aut. Splinter). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Przyl%C4%85dek_Byrona#/media/Plik:Byron_bay.lighthouse.2003_09.j
pg

WSPÓŁRZEDNE GEOGRAFICZNE WEDŁUG GPS

Współcześnie współrzędne geograficzne miejsca w którym się znajdujemy możemy ustalić bardzo
dokładnie za pomocą odbiornika GPS, niewielkiego urządzenia korzystającego z systemu nawigacji
satelitarnej. Dzięki satelitom geostacjonarnym umieszczonym na orbitach ziemskich możemy
odczytać nasze położenie z dokładnością do kilku metrów. Odbiorników takich używamy np. do
wytyczania trasy podróży samochodem.

GPS składa się z trzech segmentów: kosmicznego, naziemnego oraz z użytkowników systemu.

Ilustracja konfiguracji satelitów operacyjnych GPS wraz z wirującą Ziemią. Opis wskazuje liczbę
satelitów widocznych z wybranego punktu na Ziemi (45°N). Domena publiczna (aut. El pak). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Global_Positioning_System#/media/Plik:ConstellationGPS.gif

Odbiorniki GPS firm Trimble, Garmin i Leica. CC BY 3.0 (aut. User:Stefan Kühn). Źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Global_Positioning_System#/media/Plik:GPS_Receivers.jpg

Tekst przygotowany w oparciu o informacje z podręcznika do geografii do klasy 6 wydawnictwa WSIP

oraz z Wikipedii.