1 Honelakoak

gara

Hezurrezko kutxa batean,

altxor handi bat dugu:
koloretako bi bitxi aurrean;
hainbat oroipen, hitz
eta abesti barruan,
pentsamendu eta zirrarak
ere bai, jirabiran.
Igarriko zenuke ziztu bizian?

8
 U·1

Igarri duzu?
Gorputz atala da!
Gure gorputzak atal asko ditu.
Denak ikastea dibertigarria
izan daiteke.

Erronka bat
dugu zuretzat
Zure ustez, badago modu
dibertigarririk gure gorputza
kanpotik eta barrutik
ezagutzeko?

Erronka Gainditu dudala

gainditzeko… erakusteko…
ikertu eta ikasi jolasa egingo dut

1
a Jolaseko txartelak egiten ikasiko
Urrats

Gure gorputza kanpotik dugu.

2
a Galderak jakinda, txartelak egingo
Urrats

ditugu.
Nutrizio-funtzioa

3 Erantzunak jakinda, txartelak

Urratsa

egingo ditugu.
Erlazio-funtzioa

4 Gure galderak eta erantzunak

a
Urrats

dituzten txartelak egingo ditugu.

Ugalketa-funtzioa

5
a Taula diseinatu, gure jolasaren
arauak idatzi, eta jolastu egingo
Urrats

Nola aldatzen garen gara ikasgelan edo etxean.

Gure gorputza kanpotik
Burua
Gure gorputza azalak estaltzen du, eta burua, enbo-
rra eta gorputz-adarrak ditu.

Azala
Azalak kanpotik babesten du gure gorputza. Kolore Goiko gorputz-
batekoa edo bestekoa izan daiteke, pertsonaren ara- adarra: besoa

bera.
Azala ilez estalita dago buruan, eta biloz, gorputzaren
gainerako zatian. Azalean ukimena dago.

Burua
Esku
Burua gorputzaren goiko aldean dugu. Aurreko aldean
Ukimena trebea
aurpegia dauka, eta han begiak, sudurra, ahoa eta duen
belarriak daude. azala
Barruko aldean garun handi bat dugu. Hari esker, hiz-
kuntza oso aberatsa daukagu, pentsatu eta irudikatu
egiten dugu, ikasi eta ikertu...

Enborra
Enborra buruaren azpian dago, lepoaren bidez hari lotuta.
Enborraren atzeko aldea bizkarra da. Aurreko aldean
bularra edo toraxa eta abdomena daude.
Enborraren barruan urdaila, bihotza, gibela eta abar Oina
daude. Haiei esker dabil gure gorputza.
Beheko gorputz-
adarra: hanka
Gorputz-adarrak
Gorputz-adarrak enborrari lotuta daude. Bi motatakoak
Ulertu, pentsatu...
dira: goiko gorputz-adarrak eta beheko gorputz-
adarrak. 1 Deskribatu nolakoa den zure
gorputza kanpotik. Horretarako,
Goiko gorputz-adarrak besoak dira; esku oso tre-
kontuan hartu:
beak eta malguak dituzte muturretan. Eskuekin oso
zehatz erabiltzen ditugu objektuak. Zure azalaren, ilearen eta
begien kolorea; nolakoak diren
Beheko gorputz-adarrak hankak dira; muturretan zure eskuak, hankak, etab.
bi oin dituzte eta haien azpiko aldean euskarritzen
Zein diren zure neurria eta pisua.
gara oinez ibiltzeko.

10
 U·1

Ulertu, pentsatu...

2 Egoera berean, pertsonok askotariko zirrarak izaten ditugu

(poza, tristezia, zoriona, beldurra, ezustea...). Idatzi bi zirrara
koadernoan, ikasturte honen hasieran nola sentitzen zaren
adierazteko. Konparatu zure erantzuna ikaskideen erantzu-
nekin.
3 Deskribatu nolakoa den zure ikaskidea.

Landu irudia

Begiratu arretaz irudiari eta, koadernoan, deskribatu nolako neska-

mutikoak ageri diren. Adierazi nolakoak diren haien begiak, ilea,
azalaren kolorea... Nahi baduzu, asmatu haien izenak ere.

1
Urratsa
2 3 4 5
Jolaseko txartelak egiten ikasiko dugu. Gure gor
pu
kanpotik tza
Zuen jolasa egiteko lehen urratsa txartelak prestatzea Gure gorputza
da; txartel horietan galderak eta erantzunak idatziko kanpotik
Galdera
dituzue. Txartelak egiteko, jarraitu urrats hauei: Gure gorputza
Zer org
1 Txartelak kartoi mehezkoak edo paperezkoak izan Galdera ano gkanpotik
arrantz
dago bu itsu
ruaren
daitezke, eta neurri berekoak izango dira. Hogeita Non dago barrua
n??
ukimena? Erantzu
bost inguru egin daitezke. na Galdera
Garuna
.
2 Moztu neurri egokian, galderari eta erantzunari lekua Non dago ukimena?
Erantzuna
utziz. adarretan.
Goiko gorputz-
Prest daude? Ausartzen zarete bat idazten? Erreparatu Erantzuna
adibideari eta kopiatu. Azalean.
Baduzue zuen lehen txartela! Txartel-ereduak

11
Nutrizio-funtzioa

Gizakiok elikagaiak, ura eta airea behar ditugu bizitzeko

eta hazteko. Erantzuna ematen diogu inguruan ger-
Digestio-aparatua
tatzen denari. Gainera, gure antzeko seme-alabak izan
ditzakegu. Hori dela eta, hiru bizi-funtzioak betetzen Elikagaiak aldatzen
ditugu: nutrizioa, erlazioa eta ugalketa. ditu: mamurtu, irentsi
Hiru funtzio horiek betetzeko, organoak ditugu, eta eta digeritu egiten
horiek aparatuak eta sistemak eratzen dituzte. ditugu, bizitzeko eta
hazteko behar ditugun
substantziak lortzeko.
Nola betetzen dugun nutrizio-funtzioa
Nutrizio-funtzioaren bidez, elikagaiak eta ura hartu,
oxigenoa arnastu, substantzia horiek bizitzeko eta haz-
teko erabili, eta hondakinak kanporatzen ditugu.
Funtzio hori betetzeko, digestio-, arnas, zirkulazio-
eta iraitz-aparatuek batera jarduten dute.

Ahoa
Hestegorria

Ulertu, pentsatu...
Urdaila
1 Azaldu nutrizio-funtzioaren ezaugarriak. Gibela Pankrea

2 Pertsona nagusi baten laguntzaz, bilatu digeritu Hesteak

hitzaren esanahia hiztegian; gero, idatzi koadernoan
eta esan zer aparaturekin dagoen lotuta.
Uzkia

Landu irudia

Erreparatu irudiei eta erantzun koadernoan:

a Digestio-aparatuko atalen izenak.
b Arnas aparatuko atalen izenak.
c Zirkulazio- eta iraitz-aparatuetako atalen izenak.
d Zer aparatutan dauden:
Bronkioak / Pankrea / Giltzurrunak / Bihotza.
e Zer nutrizio-aparatuk kanporatzen dituzte hondakinak?

12
 U· 11
U

Nutrizioan parte hartzen duten aparatuak

Zirkulazio-aparatua Arnas aparatua Iraitz-aparatua

Zirkulazio-aparatuak, Arnas aparatuak aireko oxi- Iraitz-aparatuak odo-

odolaren bidez, gorputz
osoan zehar eramaten
ditu substantziak (elika-
gaiak eta hondakinak)
eta oxigenoa.
genoa hartzen du; gero, lean dauden hondakin-
sortzen dugun karbono substantziak atera, eta
dioxidoa kanporatzen du. gernu bihurtuta kan-
poratzen ditu.

Faringea

Trakea

Bihotza Bronkioak

Giltzurrunak
Birikak Ureterrak
Odol-hodiak
Maskuria

1 23
Urratsa
4 5
Uretra

Galderak jakinda, txartelak egingo ditugu.

Kopiatu galdera hauek txartel banatan eta erantzun:
1. txartela: zer aparatu daude nutrizio-funtzioari lotuta?
2. txartela: zer ateratzen du digestio-aparatuak elikagaie-
tatik?
3. txartela: zer aparatuk lortzen du aireko oxigenoa?
4. txartela: arnas aparatuko zer atal falta da zerrendan?
Faringea, trakea, bronkioak.

13
 Erlazio-funtzioa

Erlazio-funtzioaren bidez, gure gorputzaren barruan Garuna

eta kanpoan zer gertatzen den nabaritu, eta erantzun
egiten dugu.
Funtzio hori betetzeko, hauek ditugu: zentzumen-
organoak, nerbio-sistema eta lokomozio-aparatua.

Nerbioak
Hezurrak Muskuluak

Kubitua

Erradioa Bizepsak

Besahezurra

Saihets-hezurrak
Abdominalak
Nerbio-sistema
Bizkarrezurra
Nerbio-sistemak zentzumen-organoek
nabaritzen dutena interpretatzen du,
Izterrezurra eta gure gorputzaren
Bikiak
Tibia
erantzunak gidatzen ditu.
Garunak eta nerbioek
Peronea
osatzen dute.
Lokomozio-sistema
Lokomozio-sistemak garunaren aginduak Begia
betetzen ditu, eta aukera ematen digu Belarria
Sudurra
mugimenduak egiteko, mintzatzeko,
Mihia
jateko, idazteko... Muskuluek
eta hezurrek osatzen
dute.
Azala

Zentzumen-organoak
Landu irudia
Zentzumen-organoek
Begiratu arretaz irudiei eta idatzi koadernoan: gure inguruko aldaketak
a Goiko gorputz-adarretako hezurren izenak. nabaritzen dituzte.
b Beheko gorputz-adarretako muskuluren baten izena.
Begiak, belarriak...

14
 U·1

Zientziaren txokoa
Bazara gai objektu bat ikusi gabe identifikatzeko?
Egin
Egin proba binaka edo taldeka jarrita, eta gal-
deraren erantzuna jakingo duzue.
1 Talde izenduna Orain, erantzun hasierako
Zuetako batek zapia jarriko du begietan, iru- galderari.
dian ageri den bezala.
2 Zer egin dezakezu zentzumen-orga-
Besteek zenbait objektu sartuko dituzte oiha-
lezko poltsa batean, begiak estalita dituenak noetan arazoak dituzten pertsonen bizitza
zer objektu diren jakin gabe: puxtarria, zuhaitz errazteko?
baten hostoa, borragoma, harria, txanpona,
ezkurra...
Begiak estalita dituen ikasleak objektu horie-
tako bat hartuko du, eta ukituta bakarrik esan
beharko du zer den, hamar segundo baino
lehen.
Zenbait objekturekin proba egin ondoren,
honelako taula egin dezakegu:

Erraz identifikatu
Lortu dut?
dena

u eta osatu
iat
Kop

AN
ERNO
… KOAD …
ZURE
tu

Ko
sa

piatu eta o

Ulertu, pentsatu...

1 Aurkitu zure zentzumen-organoak.

Non daude gehienak? Zure ustez,
zer dauka ona leku horietan egoteak?
2 Aipatu pertsonok garunari esker egiten
ditugun hiru jarduera.
1 2 3
Urratsa
4 5
Erantzunak jakinda, txartelak egingo ditugu.
GalderaKopiatu erantzun hauek txartel banatan
eta egin bakoitzerako galdera egokia:
5. txartela: garuna eta nerbioak.
6. txartela: besahezurra, kubitua eta erradioa.
7. txartela: zentzumen-organoak.
8. txartela: azalean dago.

15
Ugalketa-funtzioa

Ugalketa-funtzioari esker, seme-alabak ditugu.

Funtzio hau betetzeko, pertsonok bi motatako ugalketa-
aparatuak ditugu: gizonen ugalketa-aparatua eta
emakumeen ugalketa-aparatua.
Haurrak, jaio arte, emakumeen ugalketa-aparatuaren
barruan garatzen dira.

Umetokia

Obarioak
Prostata

Barrabila Bulba

Zakila Emakumeen ugalketa-

aparatua
Gizonen ugalketa-
aparatua

Ulertu, pentsatu...

1 Zuzendu eta idatzi esaldi hau koadernoan: 3 Koadernoan, idatzi eta azaldu nork
Ideia-jasa

«Gizonen ugalketa-aparatuko organorik garran-
tzitsuenak obarioak dira».
2 Zure ustez, zer esan nahi du esaldi honek?
Azaldu koadernoan:
«Mutilek eta neskek eskubide eta betebehar
berberak dituzte».
egiten dituen lan hauek zure etxean:
Arropa eseki / Ohea egin / Zaborra atera /
Etxea garbitu / Mahaia jarri eta batu / Janaria
prestatu / Arropa lisatu / Autoaz arduratu.
a) Zure iritziz, aldatu egin behar da lanak bana-
tzeko modu hori?
b) Nola aldatuko zenuke?

16
 U·1

Nola aldatzen garen

Amaren sabelean gaudenetik zahartzarora bitartean,

pertsonok aldatu egiten gara eta zenbait aldi igarotzen
ditugu.

Bizitzaren aldiak

1 Haurdunaldia. Aldi hau amaren

sabel barruan gertatzen da. Bede-
ratzi hilabeteko aldia da, eta jaio-
tzen garenean amaitzen da.

2 Haurtzaroa. Gure bizitzako lehen 3 Nerabezaroa. Aldi hau hamaika edo

hamaika edo hamabi urteak. Haur- hamabi urte ditugunean hasten da.
tzaroan, gorputza hazten doa eta Nerabezaroan, gure gorputza guztiz
haurtxo izatetik haur izatera igaro- hazten eta eratzen da; pertsona nagu-
tzen gara. sien itxura hartzen dugu.

4 Helduaroa. Hogei urtetik hiru-

rogeita hamarrera bitarteko aldia
da. Gure gorputza ez da ia ezer
hazten. Ikasten jarraitu, eta gero
eta esperientzia eta segurtasun
handiagoa hartzen dugu.

5 Zahartzaroa. Hirurogeita hamar urtetik

aurrera, gure gorputza ez dabil hain
ondo. Hala ere, esperientzia handia
dugu, baita ezaguerak eta zirrarak ere.
Aldi honen amaieran, gizakiok hil egi-
ten gara.
1 2 3 4Urratsa
5
Gure galderak eta erantzunak
dituzten txartelak egingo ditugu.
Orain, bost txartel egin behar
dituzue; horretarako, galderak
egin, eta bakoitzaren erantzunak
emango dituzue.

17
 1 2 3 4 5
Urratsa

Taula diseinatu, gure jolasaren arauak idatzi, eta jolastu egingo gara
ikasgelan edo etxean.
Badituzue txartelak; beraz, orain taula behar duzue, eta, jakina!, jolasteko
arauak. Gainera, dadoa eta fitxak ere behar dituzue, eta horiek beste jolas
batzuetatik lor ditzakezue.

Taula egingo dugu Dadoak

Irudian taula bat ageri da. Zuen jolasa diseinatzeko eredutzat erabil deza-
kezue.

Fitxak, jokalari
Lauki horia: jauzi egiten da bakoitzeko bat
hurrengo lauki horiraino

5 6
4 Lauki urdina: galdera
bat egiten da

11 12 7
3 15 Amaierako
laukia
G
Gure gorputzak ure gorpu
anpoti
k
tza
nuestro
edo helmuga Gald
era
Cómo es fuera
cu er p o p or
Galdera
Non na?acto?
d
Non dago ukime ago ukim

14
ta

13
a?egun
enPr
a?
EranCómo es nuestNro ukimen
on dago

8
Era ntz una tz u na ra
Lauki gorria:
Goik cuerpo po r fue
En la piel. o gorpu
tz-ad spuesta

2
arre Re
txanda
arretan
Pregunta
tan. rputz-ad
Goiko go
su dag o

galtzen da
ran tzit
Zer organo gar
ruan?
buruaren bar

10
Erantzuna

9 Azalean.

Galderak eta erantzunak

dituzten txartelak

Hasierako
laukia
Gure jolasarekin
jolastuko gara
Badituzue zuen
Jolasaren arauak idatziko ditugu jolasaren osagai
guztiak. Orain,
Nola egin behar den jakiteko, erreparatu taulako jolastu!
laukiei; gero, idatzi zuen jolasaren arauak kartoi
mehe batean.

Erronka
18 gaindituta!
 U·1

s i d u d a n a a n t o l atu
Ika
anayaharitza.es
Baliabide-bankuko «Ikasi
dudana antolatu» atalean,
1 «Kontzeptu-eskema» honen laukietan, informazio garrantzitsuena dago orrialde honen bertsio
idatzita. Norantz irakurri adierazten duten lerroak ere ageri dira. Adar inprimagarria duzu.

bakoitza goitik behera irakurtzen baduzu, zentzua duten esaldiak osatuko

dituzu. Irakurri eskema eta osatu falta diren hitzak koadernoan. anayaharitza.es
Kontsultatu «Ikasteko» eta

Pertsonen bizi-funtzioak
«Jolastuz ikasi» atalak
baliabide-bankuan.

zein diren

Nutrizio-funtzioa Ugalketa-funtzioa
Erlazio-funtzioa

aparatu hauek: ugalketa-aparatuak:

honako hauek:

Arnas
aparatua Zentzumen-organoak
Nerbio-sistema
Lokomozio-aparatua
Emakumeena
Iraitz- Gizonena
Zirkulazio-
Digestio- aparatua aparatua
aparatua

a) Pertsonok bizi-funtzioak betetzen ditugu; hain zuzen ere, nutrizio-fun-

tzioa, ? -funtzioa eta ? -funtzioa. Osa
tu

b) Nutrizio-funtzioaren aparatuak: ? , ? , ? eta ? . ZURE

KOAD
ERNO
AN

n
arria
c) Erlazio-funtzioa ? -organoak, ? -sistema eta ? -aparatua erabiliz
ed

be
ag
o

rtsio inprim
betetzen dugu.
d) ? -funtzioa ? -aparatuak erabiliz betetzen dugu.

Hitz-bilduma
2 Hitzak puzzleko pieza bakoitzarekin lotu nahi ditu Maitek. Lagunduko
diozu?

Saihets- Biloa
ldia
hezurrak una
Gure
Haurd Gure Hesteak Bizitzaren
gorputza
Toraxa gorputza aldiak
kanpotik Nerabezaro
a barrutik ena
Helduaroa Abdom

19
Zer ikasi dudan

1 Irakurri arretaz esaldi hauek eta kopiatu
egia diotenak koadernoan:
Enborra buruaren gainean dago.
Goiko gorputz-adarrek esku
os o
trebeak dituzte.
5 Zerrenda bakoitzean, adierazitako funtzioa-
rekin zerikusirik ez duen organo bat sartu
da. Idatzi zein den koadernoan.
Erlazio-funtzioa
Nutrizio-funtzioa

k burua eta enborra lotzen Garuna

Lepoa ditu. Bihotza
Obarioak
Gure burua ilez estalita dago. Hesteak
Tibia
Giltzurruna
2 Idatzi adierazita dagoen aparatuaren izena Bikia
koadernoan, baita zenbakiak dituzten ata- Bizepsa
len izenak ere. Nerbioak
Urdaila
Begiak
Gibela
Belarria
Birika
1

6 Amak Josuren altuera idatzi du jaio zene-

4 2 tik 8 urte bete arte, eta grafiko honetan
adierazi du:
3
Altuera (cm)
5 120
6 90
60
30
3 Zer egiten du aparatu bakoitzak? 0
0 2 4 6 8
Arnas aparatua
Zirkulazio-aparatua Adina (urteak)
Lokomozio-aparatua
Grafikoak ardatz izeneko bi lerro beltz
Ugalketa-aparatuak
ditu, bata horizontala eta bestea berti-
4 anayaharitza.es webguneko «Unitate kala. Zer adierazten da bakoitzean?
bakoitzerako baliabideak» atalean, sartu Zer altuera zuen Josuk lau urte zitue-
«Gure zentzumen-organoak» deritzonean nean? Eta zortzi zituenean?
eta idatzi organo bakoitzaren izena eta Altuera bera izango du Josuk 30 urtere-
funtzioa. kin eta 40rekin? Arrazoitu.

20
Nola ikasi dudan 1. PORTFOLIOA
anayaharitza.es
Zure portfolioa egiteko,
unitate bakoitzari lotutako
ariketak, bitxikeriak, irudiak,
pasadizoak edo iritziak
1 Unitate honetan aurkitu dituzun izen batzuk lehendik ezagutuko zenituen; gorde ditzakezu. Horreta-
beste batzuk, ordea, ez. Osatu koadernoan. rako orientazioak eta orrial-
de honen bertsio inprima-
garria aurkituko dituzu
Ezagutzen nituen izenak Ezagutzen ez nituenak
baliabide-bankuko «Portfo-
lioa» atalean.

Besoa Toraxa
tu
O sa
NOAN
KO ADER
ZURE

n
arria
ed

be
ag
o

rtsio inpri m

2 Ariketa batzuk, agian, gogoko izango zenituen. Beste batzuk, ez horren-

beste. Beharbada, uste zenuen gehiago ikasiko zenuela. Idatzi zure iritzia,
taula hau koadernoan osatuz:

Gehien gustatu Gutxien gustatu

zaidana zaidana

tu
Osa
AN
ERNO
KOAD
ZURE
n
arria
ed

be
ag
o

rtsio inpri m

3 Nola sentitu zara ikaskideekin lanean? Kopiatu eta marraztu hori adierazten
duen emotikonoa.

Ondo sentitu
Txarto sentitu naiz
Oso ondo naiz
sentitu naiz

4 Amaitzeko, pentsatu. Zure ustez, balio dizu unitateko lanak zure eguneroko
bizitzan zerbait hobetzeko? Zer?

21