HABERLEŞMENİN TEMELLERİ

Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ

Haberleşmenin Temelleri 1
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 HABERLEŞMENİN TEMELLERİ

2. Hafta

HABERLEŞME SİSTEMLERİNDEKİ
TEMEL KAVRAMLAR

Haberleşmenin Temelleri 2
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 İÇERİK

1. Haberleşme sistemi nedir

2. Haberleşme Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi
3. Temel kavramlar
4. Haberleşme servislerindeki değişim
5. Haberleşme sistemlerinin başarımını etkileyen temel faktörler
6. Gürültü çeşitleri
7. Sinyaller, frekans, bant genişliği,
8. Modülasyon niçin gereklidir?

Haberleşmenin Temelleri 3
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Haberleşme Sistemi Nedir?

 Genel olarak bir bilginin bir yerden başka bir yere gönderilmesidir.
 Basit olarak bir haberleşme sistemi;
 Verici
 İletişim Ortamı
Alıcı

Verici Alıcı
(Kaynak) İletim Ortamı (Kaynak)

En basit iletişim sistemi

Haberleşmenin Temelleri 4
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Haberleşme Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi
 Haberleşme ihtiyacı insan ile birlikte var olagelmiştir.

Haberleşmenin Temelleri 5
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Haberleşme Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi

 Ağ (network) kavramı, haberleşme (communication) ve hesaplama (computing)

teknolojilerindeki gelişmenin bir sonucudur.

Haberleşmenin Temelleri 6
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
Haberleşme Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi: Telgraf
 Telgraf ağı ya da telgraf iletişimi, elektronik haberleşme teknolojilerinin ilk
biçimidir.
Telgrafta, bugünkü iletişim sisteminde kullanılan ikili (binary) sistemdeki 0 ve
1’lerin yerine nokta ve çizgiler kullanılmaktaydı.
Harf, rakam ve noktalama işaretleri, değişik nokta-çizgi kombinasyonları ile
oluşturulmaktaydı.
Gönderilecek bilgi/mesaj Morse, Baudot, ASCII formunda iletilir,
İlk telgraf mesajı, 24 Mayıs 1844 yılında Washington DC’den Baltimore’a
gönderilmiştir. İletişim bakır kablolar üzerinden 37 millik mesafede
gerçekleştirilmiştir.
Ülkemizde ilk telgraf haberleşmesi Edirne ile İstanbul arasında 1855 yılında
gerçekleştirilmiştir.

Haberleşmenin Temelleri 7
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
Haberleşme Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi: Telefon
 Telefon 1867 yılında Alexander Graham Bell tarafından icat edilmiştir.
Telefon ağı, günümüzde hala en uzun ve en geniş haberleşme ağıdır.
Ses transferinin yanı sıra video, veri, fax ve modem çağrıları gibi trafiklerin
iletimi de gerçekleşir.
Telefon Ağının Temel Özellikleri:
 Ses sinyallerinin gerçek zamanlı iki yönlü iletimi,
 Devre anahtarlama,
 Terminal olarak Telefon ve Modem kullanımı,
 Gönderilecek bilgi/mesaj analog ses ya da
darbe kod modülasyonlu sayısal ses,
 Çeşitli ortamlar üzerinden analog ve sayısal iletim,
 Hiyerarşik numaralama planı ile adresleme,
 Çağrı kurulumu esnasında yön seçimi,
 Devre çoğullama,

Haberleşmenin Temelleri 8
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Haberleşme 
Servislerindeki 
Artış

Haberleşmenin Temelleri 9
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Telekomünikasyon Trafiği Gelişimi

Haberleşmenin Temelleri 10
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Haberleşme Sistemi

Bozulma ve

Verici Gürültü
Alıcı
Giriş Taşıyıcı İşaret Alınan
Çıkış
Sinyali İletilen Sinyal

Kuvvetlendirici
Kuvvetlendirici
Sinyali
Sinyal

Kod Çözücü
Kanal
Kodlama

Bilgi Transdüser
Bilgi
Modülatör (İletim Demodülatör Transdüser
(Dönüştürücü)
Ses Ortamı) Ses
Resim Resim
Veri Kablolu (koaksiyel, fiber ) Veri
Kablosuz (radyo, uydu, mikrodalga)

Haberleşmenin Temelleri 11
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Temel Haberleşme Kavramları

 Haberleşme: Anlamlı bir bilginin karşılıklı alış/verişidir.

 Elektronik Haberleşme: Herhangi bir verinin/bilginin elektronik
devreler yoluyla iletilmesidir.
 Verici: Gönderilecek bilgiyi ortamda iletilecek hale getiren, gerekli
kodlamaları ve kuvvetlendirmeyi yapan elektronik devrelerdir. İletim
mesafesini vericinin gücü belirler.
 İletim Ortamı: Vericinin ürettiği sinyalin iletildiği ortam. (kablolu ve
kablosuz olabilir)
 Alıcı: Verici tarafından kodlanmış olarak gönderilen sinyalin kodunu
çözerek orijinal bilgi sinyalini üreten elektronik devrelerdir.

Haberleşmenin Temelleri 12
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Bir Haberleşme Sisteminden Beklenenler
 Veri iletiminde alıcı uçta alınan verinin hatasız olması
 Bit Hata Oranı (BER), Sinyal/Gürültü Oranı (SNR)
 Konuşma iletiminde alıcı uçta elde edilen konuşmaların anlaşılır olması
 Ses ve müzik iletiminde alıcıda alınan seslerin aslına uygun olması
 Görüntü iletiminde, alınan görüntülerin orjinalinin bir kopyası olması
 Video konferans iletiminde ise gözün algılamadaki gerekli saniyedeki
çerçeve sayısını sağlaması

Haberleşmenin Temelleri 13
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Bir Haberleşme Sisteminin Başarımını Etkileyen 
Temel Nedenler
 Elektriksel Gürültü
 Alıcı çıkışında beliren her tür istenmeyen gerilim ve akım olarak
tanımlanır.
 Gürültü işaretleri ortaya çıktıkları noktalarda genellikle çok küçüktür (v
mertebelerinde). Ancak kuvvetlendiricilerden geçerken genlikleri büyür ve
ayrıca kuvvetlendiricilerin iç gürültüleri de bunlara eklenir.
 Gürültü insandan, doğadan, kullanılan cihaz/sistemden kaynaklanabilir
 Temel parametreler: Sinyal/Gürültü Oranı, Bit Hata Oranı
 Ayrılan Frekans Bant Genişliği
 Bant genişliği ne kadar geniş olursa, iletilebilen haber/mesaj/bilgi miktarı
da o kadar büyük olur.
 Ayrılan bant genişliği ile iletim süresinin çarpımı iletilecek haber miktarını
verir. (Hartley Kanunu)
 Haber gönderme hızında ve frekans bandında değişiklikler yapabilmek
için haberleşme sistemi ek donanımlara ihtiyaç duyar.
 Bazı haber türlerinin frekans bant değerleri:
 Telefon, 300 – 3400 Hz
 Orta Kalite Müzik, 100 – 6000 Hz
 Yüksek Kalite Müzik, 30 – 15000 Hz
 Siyah – Beyaz Televizyon, 0 – 5 MHz
 Renkli Televizyon, 0 – 15 MHz
Haberleşmenin Temelleri 14
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
İletim Ortamından Kaynaklanan Bozulmalar/Gürültüler 

 Sinyal Zayıflaması: İletişim mesafesi ile sinyal gücü ters orantılıdır.

Mesafe arttıkça sinyal gücü zayıflar.

 Sinyal Bozulması (distortion): İletim ortamında ilerleyen sinyalin içerdiği

farklı frekansların farklı zayıflamalarla alıcıya ulaşmasıdır.İletilen veri
bozulabilir. Genlik ve Faz distorsiyonu olarak sınıflandırılır.

 Gecikmeden Kaynaklanan Bozulma (dispersion): Sinyali oluşturan farklı

frekansların (ya da fiber optik kablo içerisindeki ışık ışınlarının) farklı yollar
üzerinden alıcıya farklı zamanlarda ulaşmasından kaynaklanır.

 Gürültü: Gönderilen orijinal sinyali bozan ve sisteme istem dışı dahil

olan herhangi bir enerji (işaret ya da sinyal).

Haberleşmenin Temelleri 15
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Gürültü Türleri
 Girişim-Parazit (Interference): İstenmeyen işaretlerin sistemimize girerek
sinyalimiz üzerinde yaptığı bozucu etkidir. Çözüm istenmeyen işaret
kaynaklarının sistemden uzaklaştırılmasıdır.
 Harmonik Bozulma: Sinyaller harmonik frekansların toplamından oluşur.
Tek frekanslı bir sinüs dalgası; doğrusal olmayan bir cihazda
yükseltildiğinde, bu tek frekanslı sinüs dalgasının istenmeyen katlarının
oluşmasına denir. Harmonik bozulmanın çeşitli dereceleri vardır. İkinci
derece harmonik bozulma v.b.
 Modülasyonlar Arası Bozulma: İki veya daha çok frekans; doğrusal
olmayan bir cihazda yükseltildiğinde, istenmeyen vektörel çarpımların
(toplam veya fark frekanslarının) oluşmasıdır. Harmonik bozulmada olduğu
gibi, bu bozulmanın da dereceleri vardır. Genel olarak 2. derece
modülasyonlar arası bozulma yüzdesi kullanılır.
 Çapraz Konuşma (Crosstalk): Aynı kılıf içerisinde yanyana bulunan
kablolardaki sinyallerin birbirlerini etkilemeleridir. Çözüm, bükümlü kablo
kullanımı)

Haberleşmenin Temelleri 16
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Gürültü Türleri

 Isıl Gürültü: Devreyi oluşturan; direnç, transistör ,vb. elemanlarda

bulunan serbest elektronlar ortam sıcaklığı nedeniyle gürültü
oluşturabilirler.Gürültü tarafından oluşturulan güç Johnson formülü ile
ifade edilir.

Pn = 4kTB
Bu formülde;
Pn; gürültü tarafından oluşturulan güç,
k; Boltzman sabiti 1.38*10-23 J/K
T; sıcaklık (Kelvin)
B; bant genişliği (Hertz)
Direnç tarafından oluşturulan ısıl gürültünün efektif voltaj değeri;
en= 4kTBR

Haberleşmenin Temelleri 17
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Gürültü Türleri

Schottky Gürültüsü:
 Diyot, BJT, FET veya tüp gibi etkin bir aygıtın çıkış öğesine taşıyıcıların
(elektronlar ve boşluk/delikler).
 Rasgele değişen bir gürültü türüdür.
 Var olan her işaretin üzerine binmiş olarak bulunur.

Bir diyot içerisindeki schottky gürültüsü;

In = 2qe I dc B
Bu formülde;
qe; Elektron yükü 1.6*10-19,
Idc ; Diyot doğru akımı (A)
B; Eşdeğer bant genişliği (Hertz)

Haberleşmenin Temelleri 18
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 İşaret Gürültü Oranı (Signal Noise Ratio, SNR)

 Bir devrenin veya sistemin bir Sinyal

SNR 
noktasındaki işaret ile gürültü düzeyi Gürültü
arasındaki matematiksel ilişkidir.
 Güç oranı;
Genelde logaritmik bir fonksiyon
Psin yal
olarak ifade edilir. SNRdb  10 log
Pgürültü
 Birimi dB’dir.
 Gerilim oranı;
 Bir radyo sisteminin performansını
Vsin yal
değerlendirmede en çok kullanılan SNRdb  20 log
Vgürültü
ve en önemli bir parametredir.

Haberleşmenin Temelleri 19
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 İşaret Gürültü Oranı (Signal Noise Ratio, SNR)

 Örnek: Bir kuvvetlendiricinin çıkış gerilimi 2 mv (rms) ve çıkıştaki

gürültüde 0.5 mv (rms) ise SNR hesaplayınız?

(2.10 3 ) 2
Sinyal R
SNR   4 2
 16
Gürültü (5.10 )
R

Psin yal
SNRdb  10 log  10 log 16  12,04 dB
Pgürültü

Haberleşmenin Temelleri 20
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Bir Haberleşme Sistemi Kurulurken 
Dikkat Edilmesi Gerekenler
 Band Genişliği: İşaretin frekans bileşenlerinin bilinmesi, uygun kanalın
band genişliğinin tahmininde kullanılır.

 Sinyal Bozulması (distortion): İletim ortamında sinyalin bozulmadan iletimi

için şekil değiştirmemesi önemlidir.

 Sinyal Zayıflaması: Sinyalin iletimden kaynaklanan zayıflamasının az

olması istenir. Sinyal çok zayıflarsa gürültü ile karışabilir. Seviye ölçümü
(desibel) bunun için gereklidir.

 İşaretin Gürültüye Oranı (SNR): Haberleşmedeki işarete bağlı olarak bu

oran yeterince büyük olmalıdır.

 Kanallararası etki (crosstalk): Çok kanallı haberleşmede kanalların

birbirini bozmaması önemlidir.

 Bilgi İletim Hızı: Bilgi iletim hızı frekans band genişliğine bağlıdır.

Haberleşmenin Temelleri 21
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Genel Haberleşme Modeli

 Elektronik Haberleşme;
 Herhangi bir verinin/bilginin, elektronik devreler vasıtasıyla
iletilmesidir.
 Telefon, telgraf, kablosuz telefon, TV, radar, internet v.b.

İletim
Kaynak Verici Alıcı Hedef
Sistemi

Mikrofon Yükseltici Line/Cable Yükseltici Hoparlör

Telefon Kodlayıcı Fiber/Air Kod Çözücü Kulaklık
Bilgisayar Sıkıştırıcı Satellite Sıkıştırıcı Çözücü Bilgisayar
Tarayıcı Modulatör Network Demodulator Yazıcı

Temel Haberleşme Kriterleri: Performans, Güvenilirlik, Güvenlik

Haberleşmenin Temelleri 22
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 İletim Türleri (Transmission Mode)
 Tek Yönlü İletim (Simplex)
 Alıcı ve verici arasında tek yönlü iletişim vardır.
 Örnek: Televizyon

 Yarı Çift Yönlü İletim (Half Duplex)

 Alıcı ve verici arasında iki yönlü iletişim yolu vardır.
 Ancak, tek bir anda sadece bir yönde iletim vardır.
 Örnek: Polis Telsizi

 Tam Çift Yönlü İletim (Full Duplex)

 Aynı anda her iki yönde de iletim vardır.
 Örnek: Telefon Full Duplex

Haberleşmenin Temelleri 23
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Sinyal (Analog & Sayısal)

 Bilgi/veri iletilmeden önce sinyal olarak adlandırılan elektrik enerjisine

çevrilmelidir. s(t)
Dijital Sinyal
Analog
t
Metin, Ses, Dönüştürücü
Video, vb. Kodlayıcı s(t)
Analog Sinyal
Dijital
t

Genel Haberleşme o(t) =H[s(t)]

Giriş Sinyali s(t) Bileşeni – H()
Çıkış Sinyali
Dijital - Dijital
Analog - Dijital
Dijital - Analog
Analog - Analog

Haberleşmenin Temelleri 24
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Frekans, Periyot, Bant Genişliği

 Frekans, sinyalin 1 sn’deki tekrarlama sayısıdır (Hertz).

 Periyot, sinyalin bir saykılını tamamlama süresidir (sn).

Zaman Domeni Frekans Domeni

Periyodik Spectrum
s(t) S(f)
cos(2πf1t) T=1/f1
f: frekans
t f
f1
T
periyot S(f)
A B
s(t)=Acos(2πf1t) + Bcos(2πf2t)
f
f1 f2

Haberleşmenin Temelleri 25
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Frekans, Periyot, Bant Genişliği

Zaman Domeni Frekans Domeni

Spectrum
Aperiyodik S(f)
s(t)

t f
Analog Signal Bantgenişliği
Fourier Transform
s(t) S(f)=ʃs(t)e-j2πftdt S(f)
Digital Signal
t f
Bantgenişliği

 Bantgenişliği, kaynak bilgiyi sistemde iletmek için gereken en düşük

geçiş bandıdır.

Haberleşmenin Temelleri 26
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Fourier Transformu
 Bir haberleşme sisteminde iletilecek haber; zamanın periyodik olan ya da
olmayan bir fonksiyonudur.
 En basit periyodik fonksiyonlar sinüs ve kosinüs fonksiyonlarıdır.

 Fourier serileri yardımıyla belirli ve sınırlı olan bütün periyodik fonksiyonlar,

sinüs ve kosinüs fonksiyonlar cinsinden ifade edilebilir. Böylece incelenmesi zor
olan karmaşık sinyaller daha kolay incelenebilir.

İşaret/sinyal Fourier Serileri Değişik Genlik ve

Frekanslarda Sinüsoidler

a0 
f (t )    ak cos k0t  bk sin k0t 
2 k 1

Haberleşmenin Temelleri 27
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Fourier Transformu Örneği
 Bir kare dalga sinyalin fourier dönüşümü
A

T/2 T

4 1 1
x(t )  A( Sin1t  Sin31t  Sin51t  ...)
 3 5

 Sinyale ait zaman fonksiyonunu temsil

eden sinüsoidal titreşimlerin tümüne
sinyale/bilgiye ait spektrum denir.

Haberleşmenin Temelleri 28
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Fourier Transformunda Frekans Spektrumu
 Bir kare dalga sinyalin fourier dönüşümü
4 1 1
x(t )  A( Sin1t  Sin31t  Sin51t  ...)
 3 5
 Fourier transformundaki sinüsoidal bileşenlerin bağıl ağırlıkları frekans
spektrumu olarak adlandırılır.

 Fourier transformundaki sinüsoidal bileşenlerin genlikleri grafik olarak

gösterilirse haberin genlik spektrumu olarak adlandırılır.

 Sinyalin frekans
bileşenlerinin
bilinmesi kanalın band
genişliğinin tespitine
imkan tanır.

 Haberin genlik spektrumu

Haberleşmenin Temelleri 29
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Kanal ve Bant Genişliği

 Kanal: Elektrik sinyallerinin geçtiği, frekanslardan oluşan bant ya da

yola denir.
 Kanal ya da Bilgi Kapasitesi : Bir kanalda saniyede iletilebilecek
maksimum bit miktarına kanal ya da bilgi kapasitesi denir. Genel
olarak, belirli bir zamanda iletilebilecek bağımsız sembollerin sayısını
gösteren değer olarak ta ifade edilebilir.

 Hartley Kanunu C= B * T
C: Bilgi Kapasitesi (bps) B:Bant Genişliği (Hertz) T: İletim Süresi

 Shannon Kanunu
 Sinyal 
C  B.Log 2 1  
 Gürültü 
Haberleşmenin Temelleri 30
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Kanal ve Bant Genişliği
 Örnek: 9,6 KHz bant genişliğine sahip bir iletim hattında S/N
(sinyal/gürültü) oranı 1023 ise bu hattın kanal kapasitesini hesaplayınız?
Sinyal
C  B.Log 2 (1  )
Gürültü

C = 9600 * Log2 ( 1+1023) = 9600 * Log2 1024 = 9600*10 = 96000 bps

 Örnek: Standart bir telefon hattında (B = 3 KHz), S/N oranı 30 dB ise
kanal kapasitesi nedir?

Ps Sinyal
dB  10 Log C  B * Log 2 (1  )
Pn Gürültü
Ps
30  10 Log
Pn C  3.10 3 * Log 2 (1  1000) Log 2 (1001) 
Log10 1001 3
Log10 2

0,3
 10

3  Log
Ps C  3000 *10
Pn
Ps C  30000bps
 10 3
Pn

Haberleşmenin Temelleri 31
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Dalga Boyu

 Bir sinyalin/işaretin 1 saykılının aldığı yoldur.

 Birimi m’dir.

c ışıkhızı
 
f frekans

Haberleşmenin Temelleri 32
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Elektromanyetik Tayf

Algılanabilir dalgaboyu aralığı 380nm ile 750 nm

Frekans ()

FM – AM

Morötesi
Mikro Uzun Radyo
 Işınları X Işınları Kızılötesi Radyo
Dalga
Dalgaları Dalgaları

Dalgaboyu () nm
Görülebilir Alan Tayfı

Dalgaboyu () nm

Mor = 380 ~ 400 nM Kırmızı = 750 ~ 780 nM

Haberleşmenin Temelleri 33
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Modülasyon
 Kelime anlamı olarak değiştirmektir.
 Bilgi sinyalinin genellikle daha uzak mesafelere
gönderilebilmesi amacıyla kendinden çok daha yüksek
frekanslı bir taşıyıcının sinyal üzerine bindirilmesidir.
 Modülasyon sırasında taşıyıcı sinyalin genlik, frekans,
faz v.b. gibi özellikleri, bilgi sinyaline ve modülasyon
türüne göre değişime uğrar.
 Taşıyıcı; üzerinde değişiklik yapılan (modüle edilen)
işarettir.

 Bir sinüs taşıyıcı dalga 3 parametre ile ifade edilir;

V (t )  ASin(2ft   )
 Genlik (Amplitute),
 Frekans (Frequency),
 Faz (Phase)

Haberleşmenin Temelleri 34
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Modülasyon Niçin Gereklidir

 İletilmek istenen bilgi düşük frekanslıdır. (dalga boyu yüksek)

 Anten boyları, dalga boylarının katları olmak zorunda olduğundan
bilgi işaretini modülesiz iletebilmek için kullanılacak anten boyları
çok büyük olmak zorundadır.
 Düşük frekanslarda gürültü ve parazit vardır.
 Çözüm;
 Bilgi sinyalinin kendinden çok yüksek frekanslı bir taşıyıcı
sinyal ile modüle edilerek transfer edilmesidir.
 Antenler çok küçülecektir.
 Anten ve diğer elektronik devreler için tasarım kolaylığı

Haberleşmenin Temelleri 35
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Modülasyon İçin Önemli Sebepler

 Yayılma Kolaylığı (easy of radiation): c =  * f

 Birden fazla sinyalin eş zamanlı iletimi

 FDM (Frekans Bölmeli Çoğullama)
 TDM (Zaman Bölmeli Çoğullama)

 SNR (işaret/gürültü oranı) ve B (Bant genişliği) ile etkili değişim

Kanal Kapasitesi

Haberleşmenin Temelleri 36
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Haberleşmenin Temelleri 37
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ
 Analog Haberleşme

 Sürekli genlik aralığı ile sürekli bir dalga formu

 Aslına uygun dalga formu
 Bozulmadan iletim

 Performans metriği SNR

 Telefon ses kalitesi SNR ≈ 30 dB
 Aslına uygun müzik SNR ≈ 50 - 60 dB

 Kullanılan araçlar Tahmin Teorisi (Estimation Theory)

Haberleşmenin Temelleri 38
Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ