Professional Documents
Culture Documents
The Waves 2 08
The Waves 2 08
2 3
Editorial
onfrsm;vnf;&So d nf/ (Oyrm-19 &mpktqH;k u NAw d od QEiS fh
tar&duwdkY\OD;aqmifrI tajymif;tvJ/) wif;wif;rmrm
ESifh ppfyrJG sm;okYd OD;wnfomG ;onfvnf;&So d nf/ (Oyrm-yxr
urÇmppftNy;D *smreDtiftm;Bu;D rm;vmjcif;/) nifomrvm;?
jyif;xefrvm; qdkonfukd? tcsufESpfcsufu tqHk;tjzwf
ay;onf[kvnf;? rSwfcsufjyKMuygonf/ þonfwdkYrSm
(1) wnfqJurÇmhtpDtpOf\ ae&may;EkdifpGrf;?
(2) vuf&Sd*&dwfyg0gESifh topfjzpfxGef;vmaom
*&dwfyg0gwdkY\ tajrmftjrif .....
yg0gta&GYESiUf wdkYjzpfonf/
ay;Ekid v
wnfqu J rÇmth pDtpOfu? qefu
f Qif nifomrnf? r[kwv
Y sib
f ufrsm;udk ae&m
f Qif jyif;xefrnf/ oufqidk f
21&mpk pOf;pm;enf; &m *&dwfyg0gESpfcktaeESihf? arQmfvihfwefzdk;rsm;udk tao
qkyfrxm;bJ? ESpfzufvHk;twGuf vuf&Sdxufydkaumif;aom
taetxm;ukd nd, § El idk v
f Qif nifomrnf/ r[kwv f Qif jyif;
xefrnf... ponfjzihf? rSwfom;&ygonf/
(1) (3)
,cka&muf&adS eaom 21 &mpkacwfO;D wGif? urÇmvH;k csD 20 &mpkwGif toHk;rsm;onfhpOf;pm;enf;rSm? 'kdif,m
yg0gta&GUBuD;wpfckudk rsufarSmufjyKae&NyD[k? ynm&Sifrsm; vufwpfenf; jzpfonf/ vuf0J,vuf,mra&G;? þenf;ukd
u oHk;oyfMuygonf/ ppfat;vGefacwfwGif? *&dwfyg0g om tm½Hu k savh&o
dS nf/ þenf;u? qefu Y sib f uf tiftm;
taetxm;ukd wpfO;D wnf;qkyu f idk x
f m;Ekid af om tar&du pkESpfck tjyeftvSefz,fxkwfzdkY? jzpfonf/ y#dyu©csOf;uyf
ESi?hf tiftm;Bu;D rm;vmaom w½kwjf ynfw\ Ykd qufqaH &;ukd enf;[k qkd&ygvdrfhrnf/ 21 &mpkum;? 20 &mpkESihf rwl
A[djk yKNy;D ? þoH;k oyfcsuf xGuaf y:vmjcif;jzpfonf/ tqkyd g awmhNyD/ 'kdif,mvufwpfxuf xdGKif,mvufwpf pOf;pm;
yg0ga&TUajymif;rIBu;D rS? rnfoaYdk omtusK;d qufrsm; xGuaf y: enf;ukd ykdtm;jyKvmMuonf/ þenf;u? qefYusifbuf
vmEkdifonfudkvnf;? pkd;&drfruif; apmifhMunfhvsuf &SdaeMu tiftm;pkESpfck tNydKifwnf&SdrIukd? &nfrSef;csufxm;onf/
onf/ þwGif? orkdif;ukdjyefMunfhzdkY taMumif;zefvmawmh tm;rQajc taetxm;wpfck ay:xGuv f map&ef? ndE§ iId ;f Mu
onf / jcif;jzpfygonf/ orl[csO;f uyfenf;[k qdEk idk of nf/ r*Fvm
&Sdaom pOf;pm;enf;jzihfom? r*Fvm&Sdaom tusKd;qufawG
(2) ay:xGufvmEkdifygvdrfhrnf/
ordkif;wGifBuHKcJhaom yg0ga&GUajymif;rIrsm;udk jyef
Munfhvdkufaomtcg? at;at;anmif;anmif; ajymif;oGm;
4 5
Editor's Choice
rxifrSwfaom½dkufcsufESifh
r[mAsL[majrmuftzh H ,
G cf ek pfyg; - Blindside : How to anticipate
Forcing Events and Wild Cards
in Global Politics
- Edited by Francis Fukuyama
bvdik ;f qdu
k f
tifwmeufaus;Zl;aMumif?h rMumao;rDu pmtkyw f pftyk f jrnf;cGihf 'yfc&f ef'v
J w
f u
Ykd vufrcH/ tjypfzpYkd um;qdak om bvde;f *dr;f (Blame Game)
&vdkufonf/ pmtkyftrnfu? enf;enf;awmh aMumufp&maumif;onf/ jzifh jyóemudkrcsOf;uyfEdkif/ taotcsmqef;ppfzdkY vdkvdrfhrnf[k tBuH
]bvkdif;qdkuf} (Blindside) [l\/ tbd"mefziG q hf ckd sut
f &? ]rxifrw S o
f nfh jyKonf/
bufrS 0if½dkufjcif;}? ]rodrjrif&aomae&mrS wdkufcdkufjcif;} ponfjzifh
t"dyÜm,f&onf/ pmtkyfrSm pma&;q&mwpfa,mufwnf;\ tmabmf ½IjrifuiG ;f rsm;
r[kw/f pma&;olaygif;pH\ k aqmif;yg;aygif;csKyjf zpfonf/ e,fy,ftoD;oD; tqdkygtem*wf0g'DESpfOD;\ tjrift&? r[mAsL[majrmuf tHhMo
rS ynm½SiftoD;oD;\ xifjrifcsufrsm;[k qdkEdkifygvdrfhrnf/ zG,f&mrsm;twGuf taumif;qHk;([k ,lq&onfh) csOf;uyfenf;rSm? ]jzpf
pmtkyfudkpkpnf;wnf;jzwfolrSm emrnfausmf z&efppfzlul,m;rm;/ Edkifajc½IjrifuGif;rsm;} (alternative potenital scenarios) rsm; jzefYcif;Munfh
]tem*wfESifhywfoufNyD; uRefawmfwdkYaocsmayguf cefYrSef;EdkifonfrSm? zdjYk zpfonf[k qdo k nf/ þodYk Munfjh rif&mwGi?f tpOftvm toH;k rsm;aom
rxifwmawGjzpfvdrfrnf? thHMozG,f&mawGvmvdrfhrnf qdkaomtcsufrS a*smfumoHk;ajz½Sif;enf;udk tm½kHrusrdzdkY? owday;onf/ jyóemrsm;pGm
vGJí tjcm;r&SdawmhNyD} [laom? wnf;jzwfol\trSmpum;jzifh pmtkyfudk xJrS t"dutusqHk;jyóem (wpfenf; t"duy#dyu©)udk qkyfudkifvkduf
zGifhvdkufonf/ wpfqufwnf;rSmyif ]jzpfEdkifajctvGefenf;onf[k xif& vQif? usefjyóemrsm;tm;vHk; ajyvnfoGm;vdrfhrnfqdkaom taumuf
aomt&mawGrSm? wpfcsdefrSm t"dutusqHk;pdefac:csufawG jzpfvmEdkif t,ludk ]a*smfumoHk;ajz½SSif;enf;}[k qdkvdk&if;jzpfonf/ wpfqufwnf;rSm
p&m&Sdonf}[kvnf; aumufcsufcsonf/ ath'f(pf)a&m*g? 9^11 ta&; yif? jyóemwpfckcsif;tvdkuf tEkpdwfokawoevkyfzdkY? tBuHjyKonf/
tcif;? uufx&Demrkefwdkif;? blwdkvkyfBuHcH&rI paom edpö"l0jyóem ½IjrifuiG ;f rsm;udk EdiI ;f ,SOt
f uJjzwf&mwGi?f jzpfEikd af jcenf;aomfvnf;
awGukd awG;vdu k rf &d m? zlu,l m;rm;aumufcsuf rSerf nfyh ½kH o
dS nf[?k pOf;pm; tu,fíjzpfcJhvQif oufa&mufrItwkdif;twm BuD;Edkifonfrsm;udk? ydk
rdonf/ tm½HkjyKzdkYvnf; tqdkjyKonf/ oufa&mufrItwdkif;twmqdk&mwGif jzpf&yf
þodkYaom cefYrSef;&cufonfh ra&r&mtem*wfrSm? ay:vpDrdwf \t&Sdeft[kefyrmPESifh rqHk;jzwfbJ? urÇmvHk;tESHU ysHUESHUoGm;Edkifaom
umrsm;twGuf acgif;ajcmufp&mjzpfae&m? þtjcif;t&mudkyif zlul,m; Edik if aH &;? pD;yGm;a&;oufa&mufciG u f kd tav;xm;MunfzYkd xyfrt H qdjk yKonf/
rm;u ]r[mAsL[majrmuf thHMozG,f&mrsm;} (Strategic Surprises)[k Oyrm-2004 ckEpS u f jzpfcahJ om qlemrDrmS Bu;D us,o f nfrmS rSeaf omfvnf;?
trnfay;xm;onf/ cyfvG,fvG,f pOf;pm;MunfhvQif? tqdkyg r[mAsL[m *vdkb,foabmaqmifaom oufa&mufrIr[kwf/ 1991 ckEpS f qdAk , D uf
ajrmuftHhzG,f&mrsm; a&SUa&mufvmonfrSm? ay:vpDrdwfumrsm;\ ]tem ,le, D NH yKd urJG I urS? Bu;D us,½f rkH Qru *vdb k ,foabmaqmifaom vSnahf jymif;
*wHoÓPf} csdKUwJhaomaMumifh? jzpfaumif;jzpfEdkifygonf/ odkYaomf þ rIjzpfonf/ þodYk ½IjrifuiG ;f rsm;udk o½kycf pJG pd pfNy;D rS? tEkwv f u©Pmaqmif
tjrifudk yg0ifa&;om;ol? tem*wf0g'DESpfOD;jzpfaom yDwm½S0yfZfESifh onfrsm;udk a&SmifEikd &f ef? taygif;vu©Pmaqmifonfrsm;ukd trSefwu,f
6 7
cefrY Sef;&cufonfU ra&r&mtem*wfrSm onf/ odkYaomf? tar&duESifh Oa&mywdkYMum; tusdK;pD;yGm;csif; uGm[vmrI
ay:vpDrdwfumrsm;twGuf acgif;ajcmufp&mjzpfae&m aMumif?h aemifvmrnfh q,fEpS t f wGi;f þtzGUJ Bu;D aysmufu, G of mG ;Edik pf &m
þtjcif;t&mudkyif zlul,m;rm;u &Sdonf/
(4) Oa&my-½k½Sm; r[mrdwftzGJY BuD;ay:xGufEkdif
]r[mAsL[majrmuftHUMozG,f&mrsm;}[k trnfay;xm;onf/
,ckavmavmq,f Oa&myESifh ½k½Sm;Mum;wGif tuGmta0;wpfck
jzpfay:vmap&ef? ay:vpDcif;&rnf[k qdkygonf/ &Sad eonf/ wpfcgu rdr\ d Mu,f&EH ikd if rH sm; Oa&myor*¾tzGUJ 0ifjzpfuek í f ?
trSefpifppf r[mAsL[majrmuf tHhzG,f&mrsm;rSm? omreftm;jzifh ½k½mS ;bufrS rtDrvnf&adS eonf/ Oa&mybufrv S nf; ½k½mS ;\o,HZmw
½kwfcsnf;oabm aqmifaomfvnf; trSefwu,fwGif olYtDaAmfvl;&Sif;ESihf <u,f0rIudk pdk;&drfruif;&Sdaeonf/ odkYaomf vmrnfhq,fpkESpf tenf;i,f
ol &Sdonfomjzpfonf/ qdkcJhygenf;ESifhom o½kyfcGJpDppfEdkifvQif? txdkuf twGi;f ? Oa&my-½k½mS ; r[mrdwt f zGUJ Bu;D ay:xGuv f mEdik of nf/ þyl;aygif;
toifh BudKwifrSef;qEkdifp&m &Sdygonf[kqdkonf/ olwdkYESpfa,muf (yDwm rIrSm yxr-pD;yGm;a&;rSpNyD;? aemufydkif; EdkifiHa&;odkY OD;wnfoGm;Edkifonf/
&Sm0yfZfESifh 'yfcf&ef'Jvf)\ tvdkt&? 21&mpk yxrwpf0uftwGif; jzpf (5) ],l½dk} ESifh ]tD;,l} cGmNyJEdkif
zG,f&Sdonfh r[mAsL[majrmuftHhzG,fckepfyg;udk? ,ckyif rSef;qMunhfEdkifNyD tm;vHk;odMuonfhtwdkif;? ],l½dk}rSm ]tD;,l}\ w&m;0ifaiGaMu;
[kqdkygonf/ jzpfonf/ odkYaomf vmrnfhq,fpkESpfwpfck (odkYr[kwf) ESpfcktwGif;? ],l½dk}
e,fy,frScGmawmhrnfh ]tD;,l}EdkifiHawG? qufwdkufay:xGufvmEdkifonf/
ckepfyg; ,ckyif tDwvDu þajcvSrf;udk paeNyD/
olwaYkd jymaom ]tHzh , G cf ek pfyg;}udk pmzwfow l Ykd pdwu f ;l uGejYf rL;Edik &f ef (6) tD*spfrSm 1978 u tD&efvdkrsdK;jzpfoGm;Edkif
wef;pDazmfjyvkdufygonf/ oufwrf;&SnMf umvmaom tmPmydik pf epf? tusiyhf sujf cpm;rIEiS hf
(1) tif'dkeD;&Sm;NydKuGJEdkif ruif;aomtDvpfrsm;? jrefEeI ;f jrifh vlO;D a&wd;k yGm;rIEiS hf tMurf;zuf bmom
tif'dkeD½Sm;rSm orÇm&ifhtm&SEdkifiHBuD;jzpfonf/ rGwfpvifvlOD;a& a&;*dkPf;rsm;\ vIyf½Sm;rIrsm;aMumifh? tD*spfrSm 1978ckESpfu tD&efvdkrsKd;
trsm;qk;H ½Sod nfw h ikd ?f avmuDo;D oef0Y g'udk usio hf ;Hk onfh Edik if Ha&;pepf&o dS nf/ jzpfoGm;Edkifonf/
jyóemtcsKUd &So d nfw h ikd f rNyKd uEJG ikd [
f rk eS ;f q&onf/ odaYk omf ajrivsiaf b;? (7) w½kwfarmif;rnfU *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;
MuufiSufwkyfauG;ESifh tpGef;a&muf bmoma&;tkyfpkrsm;aMumifh rxif ,cktcsed x f ?d *vdb k ,fvu kd af Z;½Si;f jzpfpOfBu;D udk armif;ESiaf eonf
rSwfbJNydKuGJEdkifp&m &Sdonf/ rSm? tar&duefyHkpH t&if;½Sifpepfjzpfonf/ odkYaomf? þpepf\ rrQwrIrsm;
(2) uGefysLwmpGrf;&nf uGrfwrfckeful;rI tay: tpmraMuonfrsm; wdk;yGm;vm&mrS? w½kwfyHkpHt&if;½Sifpepfjzifh
uGefysLwmpGrf;&nfwdk;wufrIESifhywfowfvQif ]rl;vfed,mr}&Sdonf/ armif;ESiaf om *vdb k ,fvu kd af Z;&Si;f jzpfvmEdkifonf/
a&SUvmrnfh uGefysLwmpGrf;&nfwdk;wufrIrSm? ]uGrfwrfckeful;rI} oabm þonfwu Ykd m;? tem*wf0g'DEpS Of ;D azmfxw k v f u
kd af om? r[mAsL[m
aqmifvmrnfjzpf&m? rl;vfed,mrudkausmfoGm;rnfhykH ½Sdonf/ odkYESifhtrQ ajrmuf tHzh ,G cf ek pfyg; jzpfygonf/ taygif;vu©Pmxuf tEIwv f u©Pm
1980 0ef;usifuay:xGufcJhaom ]ynmaygufuGJrI}xuf tqrsm;pGm u rsm;aeonfudk qifjcifMunfhzdkYjzpfygonf/
ydkBuD;rnfh? aemufxyfynmaygufuGJrIBuD;wpfckESifh BuHK&Edkifp&m½Sdonf/
(3) aewdk;tzGJY BuD; aysmufoGm;Edkif pmtñTef; - Blindside : How to Anticipate
aewdk; (NATO) tzGJUBuD;rSm? 'kwd,urÇmppfaemufydkif; ay:xGufcJh Forcing Events and Wild Cards in Global Politics.
aom r[mrdwt f zGUJ rsm;pGmxJr?S wpfcw k nf; pGNJ ru J se&f pfcohJ nft h zJUG Bu;D jzpf
8 9
Opinion ,if;rSm aps;uGufonf trSefwu,f rvGwv
jyóemawG awGU&jcif;jzpfonf/
f yfaomaMumif?h
10 11
ab;'ku©ESihf tusyftwnf;wdkYonf? t&m&mudk zsufqD;ypfvdkufojzifh tD&wfpD;yGm;a&;udk tHhMoxdwfvefYenf;wdkYjzifh a&Smhcf½dkufonf/
wvif;jyifvdk? uGif;jyifvdkjzpfoGm;onf/ þodkY wvif;jyif? uGif;jyifwGif
ta[mif;wdu Yk kd zsuq
f ;D rIrvkyaf wmhbJ topfwnfaqmufonf/ ajymif;vJ bGo
YJ pf
rItopfwdkYudk vkyfEdkifrnf/ odkYjzifh blank is beautiful (uGuv
f yfvw
G o
f nf txufygwdkYrSm ab;'ku©udkvnf;aumif;? tusyftwnf;udkvnf;
vSy\/ ajAmifonf vS\)[k ajymvmonf/ aumif; toHk;jyKí? t&if;&SifppfppfwdkY a&Smhcf½dkufonfhom"ursm;yif jzpf
onf/ oD&v d uFmü qlemrDivsiaf Mumifh a&vTr;f onfjh zpfpOfuvnf;? urf;
tD&wfESifh uwfx&D;em; ajcwpfavQmuf ajymifwvif;jzpfomG ;cJo h nf/ Edik if pH akH umfyakd &;&Si;f Bu;D wdu
Yk
ab;'ku©tEÅ&m,fwdkYqdk&mü obm0ab;tEÅ&m,fvnf; yg0if ajymifwvif;jzpfoGm;aom oD&dvuFmurf;ajcü? a[mfw,fBuD;rsm; wnf
onf/ vluzefwD;aom ab;tEÅ&m,fwdkYvnf; ygonf/ tar&duef aqmuf&ef? tajy;tvTm;0ifvmMuonf/ zsufypfrnfht&mwdkYudk obm0
awmifydkif; e,l;atmfvif;ü? uwfx&D;em;rkefwdkif; a&vIdif;wdkufcdkufvdkuf u zsufay;vdkufonf/
aomtcg? taqmufttHkawG tukefavmufeD;yg; ysufpD;ukefonf/ t&if;&Sifpepfppfppf? vGwfvyfaomaps;uGufppfppfudk vdkvm;ol
vlwdkYvnf; tNyD;tydkifa&TUajymif;Mu&onf/ tukef tvGwfwvif;jyif ynm&SifwdkYonf? vufwiftar&duüvnf; tmPm&SdNyD; vGwfvyfaom
jzpfoGm;onf/ þodkY tvGwfajAmifjzpfoGm;jcif;onfyif? tcGifhtvrf;[k aps;uGufpD;yGm;a&;udk oGwfoGif;cJhMuonf/ yk*¾vduydkifawG jyKvkyfcJhMu
t&if;&Sifppfppform;wdkYu ,lqvdkufonf/ vlawG ab;tEÅ&m,f uif; onf/ Oyrmtaejzifh csDvDESifh tm*sifwD;em;EdkifiHwdkYudk jyonf/ oabm
&modkY a&GUajymif;'ku©a&mufaejcif;udkvnf;? tcGifhtvrf;[k ,lqvdkuf w&m;t&ajymvQif t&if;&Sifppfppf? aps;uGufpD;yGm;a&;ppfppfonf 'Drdku
onf / a&pDESifh aoQmifaemufqHxHk;ygqdkovdk wGJygonf/ odkYaomf vufwif
e,l;atmfvif;wGif pmoifausmif;wdo Yk nf tpd;k &ausmif;awG jzpfMu tar&duEdkifiHwdkYü? ppftmPm&SifpepfESifh t&if;&SifppfppfwdkYudk wGJay;cJh
onf/ t&Sif;&ifppfppf jzpfcsifolwdkYonf ,ckuJhodkYynma&;ü tpdk;&u &onf /
udkifxm;jcif;udk rBudKufMuay/ ausmif;udk tpdk;&ydkifausmif;rS yk*¾vduydkif vufwiftar&duEdkifiHwdkYwGif EdkifiHa&;tusyftwnf;udk toHk;jyK
ausmif;tjzpfodkY ajymif;vJypfcsifonf/ tpdk;&u axmufyHhaom yk*¾vdu NyD;? t&if;&Sifppfppf aps;uGufppfppfodkY tajymif;tvJjyKvkyfcJhonf/ &v'f
ausmif;awGtjzpf ajymif;vJypfcsifonf/ um; pdwfrcsrf;romjzpfonf/ tusyftwnf;ESifh ab;'ku©wu Ykd kd tajymif;
e,l;atmfvif;uvnf; a&awGvTrf;rdk;? [m&Dudef;avrkefwdkif;ESifh tvJjyKvkyf&ef tcGifhaumif;wpfcktjzpf toHk;csNyD;? shock ukxHk;wdkYjzifh
vlawGvw G &f muRw&f modYk avQmufajy;aepOfwiG ?f tpd;k &ausmif;wdu Yk kd csmwm t&if;&Sifpepfppfppf? aESmifBudK;rJht&if;&Sifpepfudk xlaxmifMunhfcJhav
ausmif;rsm;tjzpf ajymif;vJypfaMumif;? tkyfcsKyfa&;rSL;u trdefYxkwfvkduf &m? vufawGUprf;oyf"mwfcGJcef;wGif prf;oyfenf;rsKd; prf;oyfcJhav&m?
onf/ ab;'ku©udk csufaumif;,lí ynma&;udk yk*¾vduydkifjyKvkyfjcif;? xifovdk jzpfrvmcJhMuay/
(privatization of education) wdYk jyKvy k v
f u
kd o f nf/ rauseyfow l u Ykd vnf; uGeq f maA;wpf0g'onf? ab;'kuE© iS fh tusyt f wnf;wdo Yk nf t
'ku©awGa0NyD; aqmufwnf&mr& ajy;vTm;ae&if;jzifh? bmrQ jyefvnf ajymif;tvJjyKvyk &f ef tcGithf vrf;aumif;jzpfonf[k ,lqMuonf/ odjYk zifh
apm'uwufjcif; r&SdcJhMuay/ ab;'ku©toHk;jyK t&if;&Sifpepf? disaster capitalism [kqdkNyD;? t&if;
aemufOyrmwpfckrSm? tD&wfppfyGJudk qifETJpOfu shock and awe &Sifpepfonf bGJUwHqdyftopfwpfrsKd; &&Sdaeonf/
(a&SmhcfESifh xdwfvefYzG,f) trnfjzifhqifonf/ wpf[kefxdk; tiftm; tvHk;
armifpl;prf;
t&if;jzifh tjrefcsDwufNyD;? tm;vHk; xdwfvefYwkefvIyf acsmufcsm;atmif Ref : The Shock Doctrine The Rise of Disaster Capitalism
jyKonf/ þppfqifa&;aMumifh tD&wfonf uGuv f yfajAmifvkd jzpfomG ;onf/ By Naomi Klein:
12 13
pufrv I ufrx I eG ;f um;a&;rS tqifjh rifeh nf;ynm [du k wf ufct
f ikd pf w
D o
D [
Ykd í
l
tpDtpOftwdkif; jr§ifhwifoGm;&ef jzpfonf/ odaYk omf 21 &mpkacwfü v,f,m
pdu
k yf sK;d a&;rS [du
k w f ufct
f ikd pf w
D o
D Ykd ckeful;oGm;Edkifonf/ pufrIvkyfief;tqifh
udk ckefausmfypfvdkufcsifonf/
ykef;uG,faeaom rsufESmpmESifh pnf;vGwEf iS hf ajymif;jyef
arSmifrnf;aeaom aehrsm;taMumif; þae&mü orm;½dk;ustjrifwpfckudk tvsOf;oifhíazmfjyvdkonf/
okawoeESifh zGHUNzdK;a&;vkyfief; (research and development)onf pufrI
OD;csrf;at; vkyfief;? ukefacsmxkwfvkyfrIvkyfief;ESifh obm0tavsmuf qufEG,fae
onf/ okawoevkyif ef;t&yf&yfonf pufrv I yk if ef;twGuf &nfpl;&onf?
OD;wnf&onf/ okawoe&v'fwdkYudk pufrIvkyfief;wGif taumiftxnf
yke;f uG,af eaomrsuEf mS pmrsm; azmf&onf/ pifppfüvnf; pufrIvkyfief;r&SdbJ? okawoeESifh zGHUNzdK;a&;
ykHaoum;csyfykHpH? orm;½dk;usykHp(H sterotypes)wdkYudk vkyfief;wdkYonf r½SdEdkifay/ þtjrifonf orm;½dk;ustjrif jzpfonf/
tajccHí jyóemudkcsOf;uyfjcif;onf? tcsKdUae&mwdkYüqD ,ck pufrIvkyfief;ukd ypfrSwfrxm;bJ? tjcm;vkyfief;wdkYudk ypfrSwf
avsmfoavmuf? tcsKdUae&mwdkYü tppftrSefwdkYESifh vGJacsmf xm;í okawoeESizhf UHG NzKd ;a&;vkyif ef;wdu Yk kd jyKvyk Ef ikd pf rG ;f &Sv
d monf/ okaw
oGm;wwfonf/ Oyrm-ykHaoum;csyfpOf;pm;vQif? *vdkb,f oeESifhzGHUNzdK;a&; (R&D)udk ukefacsmxkwfvkyfrIvkyfief;tm; ckefausmfNyD;?
vdkufaZ;&Sif;onf w&m;0ifenf;vrf;? w&m;0ifaps;uGufrS abmifcwfEdkifjcif;rsKd;awG jzpfay:vmonf/ zGHUNzdK;rItif*sifudk ordkif;wGif
wpfqifh 0ifonf? jzpfxGef;onf/ vkyfxkH;vkyfenf;usus jzpfay:zl;aomtpDtpOfjzif?h ykaH oum;csyf avSe"H m;xpf rpOf;pm;awmhay/
enf;vrf;(formal market)wdrYk w S pfqif?h *vdb
k ,fvukd af Z;&Si;f tajctaeudk taotcsmavhvmtuJcwfNyD;? ckefEdkifonfhae&mückef?
0ifonf/ ajy;Edkifonfhae&müajy;? vrf;avQmufEdkifonfhae&müavQmuf ponfjzifh?
pD;yGm;a&;avhvmenf;wGi?f Freakonomics (z&dwu f kd tajctaet& yHpk t H rsK;d rsK;d udak &maESmok;H pGv J monf/ t&yfpum;jzifh ajym
aemrpf)enf;jzifh avhvmenf;wpfrsK;d ay:onf/ ¤if;enf;u &vQif? vmbfjrifzdkY jzpfonf/
t&m&mwdik ;f \ yke;f uG,af eaomrsuEf mS pm edp"ö 0l b0ü? yke;f aps;uGupf ;D yGm;a&;pepfqo D Ykd ul;ajymif;a&;rSm jrefrmhtajctaet&
uG,faeaomrsufESmpmudk EIdufcRwfuavmfxkwfí avhvm ajymif;jyefu;l ajymif;&jcif; (reverse transition) jzpfonf/ qd&k , S v
f pfp;D yGm;a&;
onf/ To Study Hidden Side of Everything [kqdkonf/ ykH pepfrS jyefívefusvmjcif;jzpfonf/ qd½k , S v f pfpepfukd prf;oyfNy;D ratmif
aoum;csyfavhvmenf; r[kwfay/ jrifojzifh aps;uGupf ;D yGm;a&;pepfqD jyefvn S &hf aomEdik if w H t Ykd xJwiG ?f jrefrmh
ykaH oum;csyaf vhvmenf;onf tpDtpOftwdik ;f pOf; pD;yGm;a&;tusK;H 0ifonf/ ½k½mS ;? w½kw?f ta½SUOa&my? AD,uferf ponfh
pm;onf/ wpfNyD;ESpf? ESpfNyD;okH; ponfjzifh tpDtpOftwdkif; Edik if w
H EYkd iS q
hf ifwo
l nf/ aps;uGupf ;D yGm;a&;pepfoYkd jyefO;D vSn&hf jcif; jzpfonf/
pOf;pm;onf/ z&dwu f akd emrpfenf;u tpDtpOftwdik ;f rpOf; xkdYaMumifh jrefrmhpD;yGm;a&;wGif xl;xl;qef;qef;awG jzpfay:onf/
pm;ay/ tpDtpOfudkzsufNyD; ckefausmf? jzpfEikd af om tvm; (1) *vdkb,fvdkufaZ;½Sifonf pnf;vGwfpnf;jyifaps;uGufrSvnf;
tvmwdkYudk&Smonf/ Oyrm-tpDtpOftwdkif;qdkvQif (1) 0ifonf/
v,f,mpdkufysKd;a&;rS (2) pufrIvkyfief;zGHUNzdK;a&;odkY (3) (2) aps;uGufpD;yGm;a&;odkY ajymif;jyefvSef ul;ajymif;&onf/
14 15
(3) ykaH oum;csyf r[kwb
f ?J orm;½d;k ustpDtpOftwdik ;f r[kwb
f ?J umv\trSwfwHqdyf
ckefausmfEdkifaom tvm;tvmawG½Sdonf/ qGpfZmvefEdkifiH? 'gAdkUpfNrdKUüESpfpOfusif;yaom urÇmhpD;yGm;a&;zdk&rf
onf? rMumao;rDu usi;f yNy;D pD;oGm;onf/ þ'gAdUk pfz&kd rfoYkd urÇmph ;D yGm;a&;
oGi;f uket
f pm;xk;d NyKd if acgif;aqmifrsm;? tpdk;&acgif;aqmifrsm;? urÇmhEdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;?
jrefrmhpD;yGm;a&;onf plygyg0gtqifhodkYa&mufvmaom w½kwfESifh odyyHÜ nm½Sirf sm;? trÇmt h awG;tac:ynm½Sirf sm; tpkt H nD wufa&mufMu
tdE´d,wdkYMum;wGif½Sdonf/ þyx0DEdkifiHa&;taetxm;u tcGifhtvrf; onf/ olwdkYudk 'gAdkUpfxdyfwef;vTm (Davos' Elite) rsm;[kac:a0:Muonf/
aumif;awG trsm;BuD;arG;xkwfay;ovdk? tcGifhtvrf;aumif;awG jrefjref olwdkY\toHudk wpfurÇmvkH;uem;pGifhMuonf/
aysmufoGm;Edkifaom tvm;tvmwdkYvnf;½Sdonf/ Oyrm-oGif;ukeftpm; zd&k rftpnf;ta0;ü olwaYkd jymMuqdMk uykrH mS ? 2008 ckEpS u f kd taumif;
xdk;jcif; (import substitution) jzpfonf/ oGif;ukeftpm;xdk;jcif;udk w½kwf rjrifay/ 2008 ckEpS o f nf arSmifrnf;aomaeYrsm;(dark days) jzpfrnfvm;
if ESifhtdE´d,wdkYu cyfjrefjrefjyKvkyfEdkifpGrf;&Sdonfukd axmufjyvdkonf/ [k? pdk;&drfylyefaMumif; xkwfjyefaMunmMuonf/ arSmifrnf;aomaeYrsm;
w½kwjf ynfonf ajraygonf/ vlaygonf/ vkyo f m;OD;a&aygonf/ tjzpf tuJjzwfvdkufapumrl? tar&duefpD;yGm;a&; tusyftwnf;ESifh
wuúEdkvdk*sD&Sdonf/ aps;uGufBuD;onf/ xdkYaMumifh jrefrmbufrS ukefypönf; ywfoufí ]tufp}f (S)vm;? ]tm&f} (R)vm; qdak omtcsuüf wpfow H nf;
tcsKdUudk? olwdkYEdkifiHür&Sdao;ojzifh wifoGif;rnf/ txl;ojziffh tajccHukef rxGufMuay/ oabmxm;uGJvGJMuonf/
ypönf;wdkYjzpfonf/ þodkY0,f,lwifoGif;NyD;aemuf? olwdkYü ajrESifhvl ayg tcsKUd u tar&duefp;D yGm;a&;tusyt f wnf;onf? twufaES;oGm;
ojzifh? wifoGif;aomoD;ESHwdkYudk rsKd;,lNyD;pdkufysKd;Edkifonf/ yxr jrefrm jcif;omjzpfonf[k ok;H oyfonf/ Slow down [kqo kd nf/ pD;yGm;a&; wuf
z&JoD;udk 0,fonf/ aemufydkif; olwdkYu z&JoD;jyefydkYonf/ yxr jrefrm onf/ odaYk omf ,cifuvdk rjref/ twufaES;aeonf[k qdo k nf/ tcsKUd u
yef;oD;0,fonf/ aemufyikd ;f olwu Ykd yef;oD;jyefyo Ykd nf/ oabmu oGi;f ukef vuf½&dS ifqikd af e&aom tar&duefp;D yGm;a&; tusyt f wnf;onf? twuf
tpm;xdk;jcif;(import subsitution)udk? olwdkYu ydkNyD;BuD;BuD;us,fus,f jref aES;oGm;jcif;r[kw/f wufjcif;r[kw/f usqif;jcif;(recession)omjzpfonf
jrefqefqefESifh p&dwfusOf;usOf;jzifhvkyfEdkifjcif;udk &nfñTef;onf/ w½kwf [kqdkonf/ 'gAdkYpfzdk&rfonf ]tar&duefpD;yGm;a&; tusyftwnf;onf
ESit hf Ed ,
´d wdo Yk nf jrefrmEdik if rH w S ifyoYkd rQukd cyfjrefjref tpm;xd;k ypfEikd af om tufpf(S)vm;? tm&f(R) vm;}? jiif;ck&H if;Ny;D pD;oGm;cJo h nf/ arSmifaomaeYrsm;
pGrf;yum; &Sdonf/ [k 2008 ckESpfudktuJjzwf&mürl? oabmwlnDMuonf/
oGif;ukef tpm;xdk;a&;ac:ac:? ajymif;jyeftif*sifeD,m (reverse odjYk zif?h ay:vpDcsrw S o f w l MYkd um;wGi;f zd;k uyfpaf jymif;oGm;onf/ ,cif
engineering) vda Yk c:ac:? tdref ;D em;csi;f aps;uGuBf u;D ? wdik ;f jynfBu;D ? vlayg u pD;yGm;a&;zGUH NzKd ;wd;k wufru I kd pDrcH efcY aJG e&onf/ Management for growth
aomEdik if w H u Ykd ? wuúEv kd *kd sED iS ahf ygif;pyfí ydNk y;D aqmif½u G Ef ikd af Mumif;ud?k owd [k qdkonf/ ,ck tusyftwnf;udk b,fvdkpDrHcefYcGJrvJ (management
csyfzdkY jzpfonf/ oGif;ukeftpm;xdk;&ef udk,fuajymaewkef;? olwdkYu tpm; for the crisis)udk vufudkifjyKae&NyD/ zdk;uyfpfa½TU&onf/ tusyftwnf;
xdk;NyD; jzpfaewwfonf/ tdwfpfydkYyifvkyfEdkifonf/ þtcsufudk wifjy& udk Munf&h müvnf;? *vdb k ,ftusyt f wnf;tjyif? rdrEd ikd if t H wGuf xl;xl;
onfrSm rnfonfht&mudkrS w&m;ao? ykHaoavSeH"m;xpf rrSwfxm;vdkí jcm;jcm; ½du k cf wfrnf*h ,ufu?kd *½kpu kd &f awmhrnf/ Edik if t H vdu
k x f ;l jcm;csuaf wG
jzpfonf/ Filp side udk xnfhpOf;pm;&ef jzpfonf/ *drf;ukd t½Sif upm;&ef &Sdrnf/ tusyt f wnf;qdo k nfrmS t&m&mudt k uJprf;jcif;jzpfav&m? aysmh
jzpfonf/ aysmif;aomay:vpD(flexibility)onf? umv\trSwfwHqdyfjzpfp&m t
oGif;ukeftpm;xdk;jcif;üvnf; EdkifiHtcsif;csif; tonf;toef ,SOf aMumif;&Sdonf/
NyKd iMf uonf/ þod, Yk OS Nf yKd i&f mü Edik if w H t
Ykd Mum; ]EIid ;f ,SOt f cGio hf mrI} (com- OD;csrf;at;
parative advantage) rwlonfudk owdxm;tyfonf/ Ref: CNN
16 17
yGm;&m wnfae&m jzpfonf/ xdaYk Mumifh vlwef;pm;wdu k yf o
JG nf tem*wf
awmfvSefa&;\tajccH jzpfonf/
odjYk zifh þtjrifonf ypön;f rJv
h w
l ef;pm;(proletariat)udk ,leAD mq,f
vlwef;pm;(universal class)tjzpf vH;k 0,HMk unfonf/ vlrsK;d ra&G;? bmom
ra&G;? vdifra&G; urÇmtvHk;pHkü&Sdaom t<uif;r&Sdvlwef;pm;tjzpf jrif
vdkufonf/ þvlwef;pm;uyif qdk&S,fvpfpepfatmifyGJqDodkY a&SUaqmif
oGm;vdrfhrnf[lívnf; t<uif;rJh,HkMunfonf/ vlrIa&;ESifh,Ofaus;rI
b0wdkYwGif? pD;yGm;a&;u pD&ifjy|mef;aom factor jzpfonf[lívnf;
,HkMunfonf/ odkYaomf? ,ck þtjrifwdkY,dkifvJoGm;NyD/ EdkifiHa&;tawG;t
ac:wdkYvnf; yHkoP²mefajymif;vJoGm;onf/
18 19
yH&k yd u
f sK;d yJh azmfjyaomtzGJUu? olwdkYukd,folwdkY rD;½IdUjyrnf[k &mZoHay;onf/ þ
jzpfay:vmaom tajctaetopfwdkYt&? pD;yGm;a&;udk tajccH &mZoHrsKd;udk rD'D,mwdkYu tBuD;tus,fae&may;onf/ tm;vHk;vHkNcHKí
aom vlwef;pm;tay:rlwnfNy;D ? Edik if aH &;trSwt f om;ESihf vlraI &;trSwf ajym&vQif? rD'D,mwdkYonfyif vlwef;pm;ta&;udk rudkifwG,fMuawmhay/
tom;wdkYudk rwnfaqmufEdkifawmhay/ vlwef;pm;tjrifjzifh EdkifiHa&;? NAwd o d QygvDref\ Oyrmwpfcu k vnf; pdw0f ifpm;p&maumif;onf/
vlrIa&;trSwftom;wdkYudk rxlaxmifEdkifyg[k qdkvdk&if;jzpfonf/ usm;,r avbmygwDqakd omfvnf; ygvDrefxw J iG f tvkyo f rm;vlwef;pm;taMumif;
vdicf jJG cm;rI? vlrsK;d pktrSwt f om;? vdiq f ufqrH t I ay: oabmxm;ESihf t raqG;aEG;Muawmhay/ vlrnf;wdkY\ &ufyfoDcsif;taMumif;udk a&;BuD;cGif
jcm;t&mwdu Yk vlwef;pm;yH&k yd f(image of the class)udk eif;ausmf jzwfoef; us,v f yk Nf y;D aqG;aEG;aeonf/ xdaYk Mumifh ed*;kH csKyaf jym&aomf ydpYk af rmf'efacwf
oGm;MuNyD/ vlwef;pm;yHk&dyfwdkYonf tufuGJukefNyD/ usKd;yJhukefNyD/ wGif? armf'efacwfwkef;u tav;xm;cJhaom (1) EdkifiH(nation) (2) vl
pufrv I yk if ef;tydik ;f üvnf; tajymif;ta&TUawG jzpfvmonf/ pHcsed f wef;pm;(class)ESifh (3) urÇmBuD;udk vufvDvufum; ajymif;vJypfrnf[k
pHñeT ;f wpfcw k nf;jzpfjcif; (standardization) r[kwaf wmhb?J xkwu f ek w
f uYkd kd qdkaom tdkif'D,mESif,HkMunfrIwdkYonf wpfpwpfp a&wdkufpm;NyD;? yJha<u
rsK;d pHak tmifxw k v
f yk jf cif; (diversification of output) odYk a&TUajymif;oGm;onf/ ukefNyD[k qdk&rnf/
oabmrSm [ife&DzdkY'fwDxGifcJhaom xkESifhxnfESifh trsm;tjym;xkwv f yk f
jcif;(mass production)rS? t&om(taste)a&G;aom txl;py,f&, S f ukef
ypönf;rsm; xkwfvkyfa&mif;csjcif;(niche marketing)buf a&GUajymif;jcif;
jzpfonf/ ydkYpfarmf'eftwÅESifh tD*dkaemfrpftwÅ
þta&TUtajymif;wdkYaMumifh vlwef;pm;vnf; tpdwfpdwft`rTm`rTm
uGo J nf/ Fragmentation of Class [kac:onf/ vlYtzGJYtpnf;wGif ydkrdk ½kyef mrfEiS hf wuúEv
kd *kd srD sK;d pyf
<u,f0csr;f omvmolwo Ykd nf t&om(taste)trsK;d rsK;d jzifh tkypf u k v
JG monf/ tD*dkaemfrpfu ego [koHk;onf/ ydkYpfarmf'efu self [koHk;onf/
Taste groups rsm;ay:onf/ <u,f0olwo Ykd nf tastetrsK;d rsK;d udv
k nf;aumif;? ESpfckpvHk;udk tbd"mefu ]twå}[ktrnfay;onf/ oabmw&m;csif;u
vdkufzfpwdkiftrsKd;rsKd;udkvnf;aumif;? yHk&dyftrsKd;rsKd;udkvnf;aumif;? vuf rwlonft h avsmuf? tD*akd emfrpfu twåukd bdZeuf½aI xmifrh MS unho f nf/
awGUprf;oyfMunhfcsifonfh pdwfxm;awG t&rf;yGm;rsm;vmonf/ rlv aiGpm&if;&Sif;wrf;wGif ray:aomtcsuftjzpf Munhfonf/ twå\ tm;
vlwef;pm;ZmpfjrpfESifh trSwftom;wdkYudk arhukefonf/ omcsufESifhtm;enf;csufwdkYudk &SmazGonf/ aumif;usKd;jyKaomtwå &Sdo
vdk qdk;usKd;jyKaomtwåvnf;&Sdonf/
ta&;oHk;yg; a&wdkufpm; ydpYk af rmf'efurl twåukd 'óetjrifEh iS hf vlro I yd yHÜ nmESpcf u k akd ygif;
AD'D,dkwifqufrIwdkYwGif ,Ofaus;rIqdkif&mEdkifiHa&;udk o½kyfazmfjy NcHKNyD;Munhfonf/ twåudk trSwftom;(identity)tjzpfvnf; Munho f nf/
vmonf/ odkYaomf ,cifu &SdcJhzl;aom blZGmESifhypönf;rJh y#dyu©yHkoP²mef þodkYMunhf&mü wpfckwnf;? wpfvHk;wpfpnf;wnf; rjrifay/ twåonf
rsK;d jzifh rwifqufawmhb?J vdit f rSwt
f om;wdq Yk ikd &f m 0da&m"drsm;ESihf t vnf;aumif;? trSwt f om;onfvnf;aumif;? tufuaJG eonf/ t`rmT `rmT
a&;tcif;wdkYudk OD;pm;ay;wifqufrIwdkYudk ydkNyD;zefwD;aeonf/ wpfppDuaJG eonf/ Fragmented self [kac:onf/ armf'efot D &dk D orm;wdYk
roefprG ;f olrsm;ta&;? obm0ywf0ef;usix f ed ;f odr;f a&;? aus;vuf u? twåü tajctjrpfEiS hf ,kw(då substance)wdYk qH;k ½I;H vmonf[w k u G o f nf/
usqif;rIESifh wd&pämeftcGifhta&;wdkYvdk ta&;tcif;wdkYu? rD'D,mavmu ydkYpfarmf'efuvnf; twåü tajctjrpfESifh ,kwådr&Sdjzpfaeonf/
wGif ydkíae&m&vmonf/ vlwef;pm;ta&;onf rD'D,mü aysmufq;kH oGm; odaYk omf zuf&iS x f w
k af zmfcsu(f fashion statement)? a&Smhyifaps;0,fxGuf
NyD/ r&SdawmhNyD/ tdE´d,rD'D,mü r,furÇma&G;yGJudk tdE´d,ü rjyKvkyf&ef jcif;ESihf vdu k zf pf wdik af &G;cs,Ef ikd rf (I life style choices)wdu Yk ppfreS rf I (au-
20 21
thenticity) udk nDrQjcif;(equation)rS armif;xkwfypfonf[k ,lqonf/ onf/ ukeyf pön;f pm;oH;k rIEiS hf yH&k yd Ef iS o
hf auFwwdYk pm;oH;k rIw[
Ykd í l jzpfonf/
t"dymÜ ,frmS twå\yifu, kd tf ppftrSeo
f nf ray:bJ? tay:,H a&TreI Bf uJ odjYk zif?h t&m&monf a&mif;ukeaf wGjzpfonf/ ypön;f wdo Yk mru yH&k yd f
wdkYuom ay:ay:vGifvGif pdk;rdk;xm;onf[k qdkvdkjcif;jzpfonf/ ESifhoauFwwdkYonfvnf; a&mif;ukefawGjzpfukefonf/ t&m&monf aps;
"r®q&mwdu Yk twåukd ½kyef mrfEpS yf g;jzifh Munho
f nf/ ydpYk af rmf'ef0g' uGuf\,kwådwGif atmufusKdU&NyD;? aumfrm&S,fjzpfukefonf/ þjzpfpOfudk
u ½kyfemrfESpfyg;udk tDvufxa&mepfwuúEdkvdk*sDjzifh aygif;pyfMunhfonf/ commodification [kac:onf/ wpfzufü vlxkrD'D,mESifh qufoG,fa&;
odkYjzifh vludk½kyfemrfESpfyg;&Sdaom owå0gtjzpfomrMunhfbJ? wuúEdkvdk*sD pepfwYkd t&rf;acwfru D s,jf yefv
Y monf/ ½kyef mrfEpS yf g;ESihf wuúEv kd *kd sD aygif;
udkyg aygif;pyfMunhfaomaMumifh? vlonf cybog jzpfoGm;onf/ qdkifabmh pyfrI? vlxkrD'D,mESifh qufoG,fa&;pepfacwfrDrIESifh? t&m&m a&mif;ukef
qdkonfrSm cybernectic organism udk ac:onf/ vlEiS phf uf aygif;pyfaom jzpfvmrIwdkYaMumifh vlwdkYonf trSwftom;rsKd;pHk&&Sdvmonf/ u@(role)
rsKd;pyf(hybrid)jzpfonf/ rsKd;pHk&&Sdvmonf/ þonfudkyif twåtufoGm;onf? tpdwfpdwft`rTm`rTm
wpfppDjzpfoGm;onf[k oHk;oyfonf/
e,ferd w
d af wG½yI f
½kyef mrfEiS phf ufwYkd aygif;pyfrad omtcg e,ferd w d af wG tuke½f yI u f ek f BuKd wifowdav;yg;
onf/ ½kyfESifhemrfMum; jcm;xm;aome,fedrdwf? ½kyfESifhwuúEdkvdk*sDMum; ydpYk af rmf'ef0g'u? twåukd tuGt J tuftjzpf oH;k oyfjypOfwiG f? tD*kd
jcm;em;xm;aome,fedrdwf? emrfESifhwuúEdkvdk*sDMum; jcm;em;xm;aom e,f aemfrpf(egonomics)u twåudk yifudkp½dkuf 27 rsKd;jzifh pdwfjzmjyonf/
edrdwfawG tukefa&maxG;½Iyfukefonf/ xdkYtjyif? vlESifh vlr[kwfaom csOf;uyfyHkcsif;rwlí wpfrsKd;wpfbmompDjzpfMuygvdrfhrnf/ ,ck tD*dkaemf
t&mMum;e,fedrdwf (between human and nonhuman)? obm0 (na- rpfu twåonf rdrdudkqefYusifí wefcdk;jyawmhrnf[kqdkvQif BudKwif
ture) ESihf zefw;D xm;aomt&m(artificial)wdMYk um; e,fer d w
d ?f twGi;f avmu owday;aMumif; ajymjyonf/ BudKwifowday;csufav;yg; (four early
ESifh tjyifavmuMum;e,fedrdwf (between innerworld and outerworld)? warning signs) &Sdav&m? ¤if;wdkYonf (1) EIdif;,SOfcH&onf (being com-
ZD0aA'ESifh wuúEdkvdk*sDMum; e,fedrdwfwdkYüvnf; tukef½IyfaxG;ukefonf/ parative)? (2) cHppfjzpfvmonf (being defensive)? (3) xl;cRefajymif
þodeYk ,ferd w d af wG ½Iyaf xG;vmaomtcg vlaY vmu(humanity)ESifh ajrmufonf[k Aef;wifcH&onf (showcasing brilliance)? (4) vufcHrIudk
twåb0(selfhood)wdkYuJhodkYaom pum;&yfwdkYudk rnfokdYteufay;rvJ &SmazG&onf (seeking acceptance) wdkY[lí jzpfMuonf/
[lí ar;p&may:vmonf/ ajz&ef cyfcufcufjzpfonf/ xdaYk Mumifh ydpYk af rmf tcsufjy (1) ü ]olrsm;xufomatmif}qdkNyD; ypfrSwfxm;avh&SdMu
'efacwfwGif vlom;qdkonfrSm bmudkqdkvdkoenf;[lí? aomu topf onf/ þodkYypfrSwfxm;jcif;onf yifudkoabmt&qdkzG,fr&Sday/ odkYaomf
yGm;rsm;&rnf[k qdkonf/ vlomy"me[k tcdkiftrmajym&ef cufonf/ olrsm;xufomatmifqdk&mü tvGeftuRHjzpfvmvQif vlwdkif;udk NydKifbuf
vludk ½kyfemrfESpfyg;wifrubJ? wuúEdkvdk*sDyg aygif;pyfwGJpOf;pm; tjzpf jrifvmonf/ yl;aygif;aqmif&Guf&rnfholudkyif NydKifbuftjzpf
aomtcg vlwdkY\edpö"l0b0ü yHk&dyfrsm;? oauFwrsm; xlxlxyfxyf NydK;NydK; txifrSm;Edkifonf/
jyufjyuf usL;ausmf0ifa&mufvmjcif;udk? xnfhwGuf&onf/ rD'D,m? 'pöy tcsufjy (2)ü tdkif'D,mwpfckudk umuG,fjcif;ESifh cHppfjzpfjcif;wdkY
av;ESifh aMumfjimaygif;pHkwdkYwGif yHk&dyfESifhoauFwwdkYjzifh jynhfvQHaeonf/ Mum;jcm;em;rIudk odxm;&rnf/ tkdif'D,mwpfckudkumuG,fjcif; qdkonfrSm
þodYk yH&k yd Ef iS o
hf auFwwdYk jynhv f QaH eojzif?h vlwo
Ykd nf vduk zf pf wdik t
f rsK;d rsK;d tdkif'D,maumif;wdkYxJrS aumif;&mudka&G;cs,fjcif;rnfonf/ bdZeufonf
udk tdyfrufrufEdkifMuonf/ yHk&dyfESifhoauFwwdkY aygrsm;vmojzifh þ tdik 'f ,
D maumif;wdt Yk ay: rDw
S nf&rnf/ þodrYk [kwb
f J tmPmESihf &mxl;
yHk&dyfESifhoauFwwdkYudkvnf; pm;oHk;Edkifonf/ þyHk&dyfESifh oauFwwdkYudk &SdolwdkYtay: rSDcdktm;xm;&vQif? cHppftaetxm; jzpfaeaMumif;udk od
ñTef;aom ukefypönf;wdkYudkvnf; pm;oHk;Edkifonf/ pm;oHk;rIESpfrsKd; jzpfoGm; tyfonf/
22 23
tcsujf y (3) ü rdr\ d xl;cReaf tmifjrifruI kd Aef;wifveG ;f vQif tm [pfa[mh(yf)ESifh &uf(yf)jrL;Zpf
½Hkpl;pdkuf&mA[dkjzpfatmif jyKvkyfvdkjcif;udkjyonf/ þtwGuftcsdefESifh
rdrdpGrf;tifwdkYudk? vdktyfonfxuf ydkoHk;&ma&mufoGm;onf/ odyÜHynm o½kyfaqmif yGJMunhfy&dowf jzpfoGm;jcif;
&SiBf u;D tdik ;f pwdik ;f u? ]uREykf wf \
Ykd xl;cRe;f atmifjrifrtI m; a*gh'u
f kd rylaZmf
oif/h xl;cReaf tmifjrifro I nf tiftm;Bu;D aomcGet f m; jzpfapumrl ,if;ü oauFwESihf tifazmfar;&Si;f pD;qif;rI
yifupkd ½duk rf &Sd (no personality)/ ,if;u acgif;raqmifEdkif/ jznfhqnf; rmvfwrD 'D , D myHpk aH wGrsK;d pH?k acwfrq
D ufo,G af &;pepfawGrsK;d pH?k *vdk
aqmif&Gufay;Edkif½Hkom &Sdonf} [kajymjyonf/ It cannot lead, it can b,fN*dK[fwk½kyfoHvTifhrIrsKd;pHk? tifwmeuf0uf(b)qdkufrsKd;pHk? o,f,lydkY
only serve [kqdkonf/ aqmifa&;pepfrsKd;pHk wpf[kefxdk; t&rf;xGef;um;vmaomtcg? ½kyfydkif;jzifh
jy|mef;xm;aom e,fedrdwfwdkYonf? yx0Dü ta&;ygrIavsmhyg;oGm;onf/
jrif;onfawmfav;a,muf xdt k pm;? tifazmfar;&Si;f owif;tcsut f vufEiS hf oauFwpD;qif;
tcsufjy (4) ü acgif;aqmifrI[lonf wrifzefwD;,l&efr[kwf? rI flow of information and signs wdkYtay:tajccHaom yx0Dopf ay:
rdrdbmvJ[lí vlawGu olUbmomol jrif&efjzpfonf/ todtrSwfjyKrI vmonf/ e,fajrtajcpdkufyx0DESifh tifazmfar;&Sif;ESifh oauFwpD;qif;
&&Sd&ef? rdrdukdvufcH&ef BudK;yrf;rIwdkYonf vdktyfaomt&mjzpfaomfvnf;? rItajcpdkufyx0DwdkYqdkNyD; ESpfrsKd;pifNydKifjzpfvmonf/
rvkyw f wfvQif acgif;aqmifru I kd ½du
k o
f iG ;f &ma&mufí todynmrsK;d pHrk EI iS hf ,ckacwfudk armf'efvGefacwf? ydkY(pf)armf'efacwf[k tuJjzwfMu
vGwfvyfpGmawG;ac:rI(intellectual diversity and independent think- onf/ þydkY(pf)armf'efacwfü vlawG? tifazmfar;&Sif;awG? yHk&dyfawG? t&m
ing) wdkYudk ajratmufydkYvdkufovdk jzpfrnf/ 0w¬KawG urÇmudktvsiftjrefywfaeMuonf/ þodkYywfaerIaMumifh vlY
vufcrH uI &kd mS azGjcif;onf BuKd wiftcsujf ywdt Yk xJü todraf rGUqHk; todkif;t0dkif;wpf&yf\ tuefYtowf e,fedrdwfwdkYudkvnf;aumif;? yDyD
tcsujf yrIjzpfonf/ taMumif;rl? ,if;onf ]csKo d m}vGe;f aomaMumifh jzpf jyifjyifteuft"dymÜ ,f&iS ;f jy&ef cufcv J monf/ oabmrSm Edik if eH ,ferd w d ?f
onf/ xdaYk Mumif?h vufcaH pjcif;ESihf todtrSwjf yKcv H jkd cif;wdu
Yk kd jiif;y,f obm0e,fedrdwfwdkYonf Zmwfvrf;wpfyk'fvHk;udk tukeftpif rajym
cH&onft h cg? tdkif'D,mudk jiif;y,fjcif;vm;? (odkYwnf;r[kwf) rdrdwdkY b,f awmhjcif; jzpfonf/ obm0ESifhEdkifiHe,fedrdwfwdkYudk oauFwe,fedrdwfwdkY
olvJ (who we are)udk jiif;y,fjcif;vm;[lí? cGJjcm;od&Sd&efvdkonf/ þodkY ESifh bufnD&ef rQajcudkuf&ef BudK;yrf;&awmhonf/
od&SdrIonf cyfayghayghaemufvdkufvm;? (odkYr[kwf) aphaqmfrIr&Sdaom oauFwe,fedrdwfwdkYudk vlxkrD'D,m? *vdkb,faps;uGuf? uGefysL
acgif;aqmifvm;[lí cGJjcm;Edkifonf/ wmus,fjyefYvmrIESifh tjcm;t&mwdkYu arG;xkwfay;onf/ þae&müwDADG
txufyg BuKd wifowday;csuaf v;yg;onf? twåonf rdrt d usK;d udk u tawmfta&;ygt&ma&mufonf/ tvkyf½Hkwdkif;? tdrfwdkif;? zkef;wdkif;
pwifqefYusifawmhrnf[k? BudKwifowday;jcif;jzpfonf/ þBudKwifowd qDa&muf&Sdojzifh? txl;udpöudk aZmif;ay;aom txl;0uf(b)qdkufawG
ay;csufav;yg;onf bdZeufydkif;ESifhom oufqdkifonfr[kwfbJ? tdrf ay:onf/ oauFwwkdYjzifhzefwD;? oauFwwdkYjzifh qufqHaomtodkif;
axmifa&;wdkYüvnf; oufqdkiftusKH;0ifaMumif;udk awGU&Sd&onf/ tdrf t0dik ;f (virtual community)awG ay:vmonf/ txl; py,f&, S jf yóemwdYk
axmifa&;ü twåvGefuJvQif (1) a0hvnfaMumifywfvkyfjcif; (stone- ud?k zd;k uyf(pf)vkyaf omudpw ö v
Ykd nf; ay:vmonf/ ,if;ESpcf k ½Iy½f yI af xG;axG;
walling)? (2) umqD;umqD;vkyfjcif; (defensiveness)? (3) a0zefjcif; aygif;qHkrdonf/
(criticism) ESifh (4) rxDav;pm;jyKjcif; (contempt) wkYdjzpfay:vmonf/ ydkY(pf)armf'efacwfwGif vlwpfa,mufonf trSwftom;rsKd;pHkjzifh
þav;yg;udk ]urÇmysufudef; jrif;onfawmfav;yg;} (four horsemen of aexdkifonf/ þtrSwftom;wdkYxJwGif *vdkb,fjzpfoGm;aomtrSwf
the apocalypse)[k or®musrf;pmjzifh wifpm;onf/ tom; (globalized identities) wdkYvnf; ay:xGef;vmonf/
24 25
vufwef;ESio
hf rd ;f ,ljcif; jzwfpn§ypf rsm;
vlrItajymif;tvJawG trsm;BuD;jzpfoGm;onf/ þvlrItajymif; 'kwd,tcsufrSm jrL;ZpfwdkYudka&maESmMunhfjcif;? usyef;aumuf,l
tvJwu Ykd trSwt f om;wdu Yk v kd nf; tajymif;tvJjzpfaponf/ ,Ofaus;rI Munhfjcif;? ukwfjcpfMunhfjcif;wdkYjzifh zefwD;aeMujcif;jzpfonf/ ,Ofaus;
wduYk vkd nf; tajymif;tvJjzpfaponf/ vlxk tajrmuftjrm;pm;oH;k rI? uGef rIonf tpkta0;wpfck\ oD;oefYypönf;jzpfonf[k rajymqdkEdkifawmhay/
ysLwmESifh rmvfwDae&Sife,fqufoG,fa&;yHkpHwdkYonf vlwdkif;udk tnDtrQ Hip-hop ESifh rap jrL;ZpfwdkYonf vlrsKd;a&;azmfjyrI\ ppfrSefaomyHkoP²mef
tusKd;jzpfxGef;aponfawmh r[kwfay/ rnDrrQ tusKd;jzpfxGef;onf/ (authentic form of racial expression) tjzpfrSwf,lvQif? trSwftom;
þtwGuf hip-hop ESifh rap music wdkYudkOyrmjyonf/ þjrL;Zpf onf tNrv J yI &f mS ;ajymif;vJaeonf/ 0da&m"djzpfaeonfqakd om tcsuu f kd
ESpfrsKd;onf urÇmwpf0ef;ü tajcpdkufrdaeonf/ þjrL;ZpfwdkYudk? ajrmuf jiif;qdk&ma&mufoGm;onf/
tar&du qif;&Jom;&yfuGuf vlrnf;wdkYu? pwifwDxGifcJhjcif;jzpfonf/ acwfonf ,Ofaus;rIrsKd;pHkuGmaeaom acwfjzpfonf/ urÇmvHk;csD
,cktcg wpfurÇmvHk;u wD;rIwfoDqdkaeMuonf/ þjrL;ZpfESpfrsKd;onf trSwt f om;ESihf urÇmvH;k csD vdu k (f z)pwdik rf sK;d pH&k adS eaomurÇmBu;D wGi?f a&G;
*vdkb,ftrSwftom; &vmonf/ þjrL;ZpfwdkYudk vljzL,vlrnf; ESpfrsKd; cs,fp&mawG rsm;vSonf/ a&G;cs,fp&mrsKd;pHk aygrsm;aomurÇmBuD;ü acwf
pvH;k u oDqv kd mMuonfut kd aMumif;jyKí bricolage ESihf appropriation NydKifjrL;ZpfwdkYwGifvnf; MoZmrsKd;pHk yg0ifywfoufaernf/ jzpfpn§yfprsKd;
qdkaom toHk;tEIef;ESpf&yf ay:vmonf/ pHu
k kd BuKH ovdu k yfxm;bdouJo h Ykd jzpfonf/ MoZmwdo Yk nf tpdwt f ydik ;f rsK;d pHk
Bricolage qdo k nfrmS &&mypön;f ESihf jzpfovdkvufwef;wDxGifjcif;udk ESifh tptersKd;pHkrsm;vGef;ojzifh ½dk;&mZpfjrpfwpfckwnf;udk pGJNidxm;&ef
ñTef;xm;onf/ wul;wuefY &SmazGraebJ? udk,fhtem;&Sdypönf;jzifh vuf cufcv J monf/ acwfNyKd iv f ukd (f zf)pwdik Ef iS hf trSwt f om;wdo Yk nf umvay:
wef;pyfqw kd ;D rIwqf Mkd unhjf cif; jzpfonf/ Appropriation qdo k nfrmS oabm jrL;ZpfwdkYuJhodkYyif aomif;ajymif;aygif;pyfxm;jcif; a&mpyfxm;jcif;rsKd; jzpf
wlnDcsufr,lbJ ypönf;wpf&yfudk vuf0,fodrf;,ljcif;udk ñTef;onf/ vmonf/
Hip-hop ESifh rap wdkYonf yxrtqifhü bricolage enf; (&&mypönf;ESifh ta&mtpyfrsm;tjyif toGiw f al tmifo½kyaf qmifrI (simulation)
vufwef;wD;rIwo f q D jkd cif;)jzpfNy;D ? aemufyikd ;f ü tjcm;t&yfwrYkd v
S nf;aumif;? wdkYvnf; tvGefrsm;vmonf/ rD'D,mudk,fpm;jyKrI 'D*spfw,fvfyHk&dyf? yHkwl
tjcm;vlrnf;wdkYuvnf;aumif;? tjcm;tom;ta&mif&Sd vluHkxHrS rsm;jcif;? vlUÓPfudk uGefysLwmjzifhwkyzefwD;rIwdkYonf toGifwlatmif
vnf;aumif; cdk;,loDqdkMuonf/ þenf;udk apropriation [k ac:onf/ o½kyfaqmifrIwdkYyifjzpfonf/ ¤if;udk simulacrum vdv Yk nf;ac:onf/ t
tqdyk genf;vrf;ESp&f yfjzifh jrL;ZpfEpS rf sK;d onf *vdb k ,ftrSwt f om; oGiw f al tmif o½kyaf qmifro I nf? rl&if;aumfyx D w k jf cif; r[kwaf y/ ta&;
&&Sv d mMuonf/ odaYk omf jrL;ZpftrsK;d tpm;wpfcük arG;&myg &if;jrpfwpfyg; vnf; rygawmhay/ yH&k yd \ f yH&k yd f(image of image)jzpfonf/ udk,fhcGeftm;
&Sdonfqdkaomtjrifudk? a0zefaom a0zefcsufwpf&yfay:onf/ þ ESifhudk,f arG;xkwfaompepfwdkYu arG;xkwfaom trSwftom; vu©Pm
a0zefcsuu f jrL;Zpfem;axmifonfh y&dowf(audience)bufrS ½Ijrifonf/ oauFwwdkYjzpfonf/ ¤if;wdkYonf avxJa&xJwdkYü vGifhyg;aeMuukef
y&dowfonf vlrnf;wDxGifaomjrL;Zpfudk em;raxmif&[k trdefYay;jcif; onf/ arsmaeMuukefonf/
udk *½krpdu k /f Hip-hop jrL;Zpfudk vljzL,vlrnf;ra&G; em;axmifMuonf/ þt"dymÜ ,fEiS ½hf jI rifvQif tifwmeufrS qGcJ s,al om jrL;Zpfwo Ykd nf
þtcsufudkaxmufjyí jrL;ZpfwpfrsKd;udk oD;oefYy&dowfwpfyg;\e,fed toGiw f al tmif o½kyaf qmifrjI zpfonf/ rsm;pGmaomyH&k yd Ef iS hf jrL;Zpfwo Ykd nf
rdwftwGi;f ü csKycf s,u f efo Y wfxm;vdrYk &[k aumufcsujf yKonf/ oP²mefvkyf o½kyfwlatmif jyKMujcif;jzpfonf/
26 27
tppfESifhvlvkyfMum; ydwf
jrefrmpum;yHu k ]yHkoP²mefEiS hf ynwfonf y&rwfr[kw}f [laom
tcsuEf iS hf qifwal vrvm;rod/ oP²mefvyk f o½kyaf qmifjcif;onf tppf av;urÇm? av;jrifuiG ;f ? edrw
d t
f yg;oH;k q,f
r[kw[ f k rqdEk ikd af y/ ¤if;wdo Yk nf tppfEiS hf vlvyk zf efw;D olwMYkd um; uGm[rI
udk ydwfrdonf/ To close the gap between real and artifical [k qdo k nf/ tem*wfa[mudef;ESpf&yf EdIif;,SOfcsuf
oP²mefvkyfo½kyfwlatmif jyKaomt&mwdkYonf tppfvnf;r[kwf? twk OD;csr;f at;
vnf;rrnf? aumfyDvnf;r[kwf/ vlYtzGJUtpnf;onf þvkdt&mawG
Mum;xJ aevm&ojzif?h vlUtzGUJ tpnf;onfyif oP²mefvyk o f ½kyw f al tmif
jyKxm;aomt&mvdk jzpfvmonf/vlt Y zGUJ tpnf;onf ud, k u
hf , kd u
f ,kd f jyef BuKd wifcefrh eS ;f csuEf pS yf g;
xif[yf&mü oP²mefvkyfo½kyfwlatmifjyKí xif[yfonf/ tem*wf0g'Dorm;wdu Yk 21 &mpk\teuft"dymÜ ,fu&kd mS &if; w½kwf
vlxkrD'D,maMumifh yHk&dyf? oauFwtrSwftom;wdkYonf aps;uGuf jynf\pGrf;yum;udk cefYrSef;onf/ Forecast vkyfMuonf/ w½kwfjynfudk
xJu a&mif;ukefvdk tukefjzpfukefNyD/ ¤if;udk commodification [k ac: 21 &mpkwGif ay:aygufvmzG,f&Sdonfh? tiftm; awmifhwif;cdkifrmaom
onf/ vlxkrD'D,m vlxkqufoG,fa&; tm;aumif;aom uGefjyLwmESifh EdkifiHwdkY\uvyf (The Strong Nations Club) xJ pm&if;oGif;onf/ þ
tifwmeufwdkUaMumifh? t&m&mwGifaps;uGufESifh csdwfqufrdonf/ t&m uvyftzGJU0ifEdkifiHwdkYonf tiftm;awmifhwif;cdkifrmvm&m cHwyfBuD;
&monf a&mif;ukefjzpfoGm;onf/ þodkY? vlxkrD'D,mESifh a&mif;ukefawG (fortress)wdkYESifh wlacsonf/
jzpfukefrIwdkYaMumifh? vlwdkYonf b0udk yGJMunhfy&dowftjzpf? rvIyrf ,Suf taemufwdkif;rS tem*wf0g'Dorm;wdkYu? w½kwfjynf\ tem*wf
Munhv f m&onf/ o½kyaf qmifaomZmwfaumifrS yGJMunhfy&dowfodkY ajymif; tvm;tvmudk cefYrSef;ovdk? w½kwfjynfrS w½kwfynm&SifokcrdeftzGJU
oGm;onf/ oP²meffvkyfo½kyfwlatmifvkyfMu&if; yGJMunhfy&dowftjzpf wpfzGJUuvnf;? rdrdwdkYEdkifiHonf 2035 ckESpfü b,fvdkyHkoP²mef&SdrvJ[k
MunhfvmMu&onf/ Zmwfpifay:wufNyD; udk,fwdkifruawmhay/ þ cefYrSef;Muonf/ Forecast vkyfonf/ ,ckaqmif;yg;onf? taemufwdkif;
tcsufu pm;oHk;jcif;udkñTef;onf/ vlwdkYonf ½kyfypönf;wdkYudkom pm;oHk; okcrdefwdkYESifh w½kwfynm&SifokcrdefwdkY\ w½kwfjynf\tem*wfudk ½Ijrif
onf r[kw?f yH&k yd ?f oauFwtrSwt f om; vu©Pmwdu Yk vkd nf; pm;oH;k onf/ oHk;oyfyHkwdkYudk EdIif;,SOfjyxm;jcif;jzpfonf/
wDAD? AD'D,dkMunhfjcif;wdkYudk ñTef;onf/ pm;oHk;jcif;oufoufjzpfí rvIyf
r,Suyf MJG unhyf &dowf jzpfomG ;onf/ ,if;onfyif yifra&pD;aMumif; jzpf av;urÇm
av&m? þtcsuu f kd rESpof ufaom *Dwa0zefa&;orm;wdu Yk ? yifra&pD; 21 &mpk\teuft"dymÜ ,f (The Meaning of 21 Century) taMumif;
aMumif;a0zefa&;udk pwifjyKvkyfvmMuonf/ usrf;jyKol? *sdrf;rmwifu urÇmBuD;udk av;urÇmcGJjcrf;jycJhonf/ ¤if;wdkYrSm-
(1) yxrurÇm-<u,f0csrf;omaom pufrIEdkifiHwdkY jzpfonf/
armifpl;prf; (2) 'kw, d urÇm-qif;&JwiG ;f rSvw
G af jrmufvmNy;D ? yxrurÇmtqifh
a&mufatmif BudK;yrf;aeaomEdkifiHwdkY jzpfonf/ xdk'kwd,
Ref : Postmodernism by Glenn Ward urÇmxJ w½kwfESifhtdE´d,wdkYudk xnfhxm;onf/
(3) wwd,urÇm-zGHYNzdK;qJEdkifiHwdkYudk &nfñTef;onf/
(4) pwkw¬urÇm-qif;&JwGif;rSrvGwfajrmufEdkifbJ cdkudk;&mrJhjzpf
aeaomEdkifiHwdkYjzpfonf/
28 29
urÇm½h cI if; av;rsK;d [rIu usOf;NyD; wnfNidrfoGm;rnf/
qdkcJhygtwdkif;? urÇmBuD;udk av;urÇmcJGjcm;NyD;aemuf urÇmh½Icif;jrif (6) pGrf;tifoHk;pGJrI- xda&mufNyD; ydkaumif;vmrnf/
uGif;(World Secenario)udkvnf; av;rsdK;cJGjyefonf/ (7) a&eHwifoGif;rI-t&rf;wufrnfr[kw/f oif½h w kH ufrnf/
(1) cHwyftar&dum; (Fortress America) (8) ukefoG,fa&; &;-ydkaiGwdk;rnf/ odkYaomf w½kwfjynf\ EdkifiHjcm;
(2) tiftm;awmifhwif;aomEdkifiHwdkY\uvyf(The Strong Na- ukefoG,fa&;tay: rSDcdktm;xm;rIonf avsmhoGm;rnf/
tion Club) / w½kwE f iS t
hf Ed ,
d́ wdu
Yk kd xnfx
h m;onf/ (9) w½kwfukrÜPDrsm; sm;-urÇmay:wGif urÇmt h qifrh u D rk P Ü aD ygif;
(3) touf½Sif&ef tvm;tvm½SdolwdkYudkom OD;pm;ay;ae&aom 500 ½Sd&m? xdktxJwGif w½kwfukrÜPD 22 ckyg0ifonf
EdkifiHrsm;(Triage) / aq;½Hkü ckwifr&SdonfhOyrmjzifh ajz&Sif;jy aemufxyfw½kwu f rk P
Ü D 30 rS 40 txd urÇmt h qifrh u D rk PÜ D
onf / awG jzpfvmzG,f½Sdonf/
(4) arwåmu½kPmoufp&murÇm (Compossinate World) (10) armfawmfum;pif;a& a&-w½kwfjynfwGif 2035 ckESpfü 53.4
wdkY[líjzpfonf/ oef; ausmfrnf/
qdck yhJ gtwdik ;f taemufwikd ;f tem*wf0g'Dynm&Siw f uYkd urÇmBu;D udk (11) rdkbdkif;zkef; -2000 jynfEh pS w f iG f rdb
k ikd ;f zke;f ½So d l oef; 480 ½Sd
þodkY av;urÇmcJG? urÇmhjrifuGif;udk av;jrifuGif;o½kyfcGJ jyvdu k cf sed w
f iG ?f av&m 2035 ckESpfü 541 oef;txd ½Sdvmrnf/
w½kwo f ck rdet f zGUJ uvnf; 2035 ckEpS t f xd w½kwjf ynfBu;D \tem*wfudk (12) tifwmeuftoHk;jyKol -,ckvuf½Sd tifwmeuftoHk;jyKol
a[mudef;xkwfonf/ tydkif; 30 yg0ifonf/ 137oef; ½Sdonf/ 2035 ckESpfü 223oef; ½Sdvmrnf/ NrdKUjy
xGef;um;rIaMumifh vlOD;a&\ 70 &mcdkifEIef;onf tifwm
w½kwo
f ck rdew
f ahkd [mude;f euftoHk;jyKolawG jzpfvmrnf/
þtydkif;oHk;q,fpvHk;udk tao;pdwf½Sif;rjybJ ta&;BuD;onfh t (13) pD;yGm;a&;jyKjyifajymif;vJr-I 2030jynfESh pS üf tajccHtm;jzifh
ykid ;f udo
k m pmrsuEf mS iJíh tenf;i,fp½D iS ;f jyygrnf/ w½kwv f rl o
I yd HÜ tu,f NyD;pD;rnf/ usefumvwGif tusdK;pD;yGm;csif; ñ§dEdIif;rIwdkYom
'rDtzGJUrS okawoDwdkY\a[mudef;jzpfonf/ taemufwdkif;a0zefolwdkYu ½Srd nf/ Adjustment of Interests [kqdkonf/
þa[mudef;udk ½dk;om;aoma[mudef;[k todtrSwfjyKonf/ (14) aps;uGuf,SOfNydKifrI -*vdb k ,fvaf ps;uGuw f iG f w½kwu f rk PÜ D
(1) vlOD;a& a&-w½kwv f Ol ;D a&onf 2030jynfEh pS wf iG f 1.47 bDvsH wdkY\ ,SOfNydKifEdkifrIpGrf;yum;onf
&Sdí? 2035ckESpfwGif 1.49 bDvsH&Sdrnf/ ,ck w½kwfvlOD; (u) okawoeESizhf NYHGzKd ;a&;udk tm½Hpk ;l pdu k jf cif;jzifv h nf;aumif;?
a& 1.31 bDvsH&Sdonf/ (c) vkyt f m;cEIe;f edru hf sraS y:aom tcGit hf vrf;wdu Yk kd toH;k
(2) *sD ' D yD-2035 ckESpfü a':vm 6.7 x&DvsH &Sdrnf/ csjcif;jzifhvnf;aumif;?
(3) wpfOD;us *sD'DyD-2035 ckESpfü a':vm 4500 &Sdrnf/ ,ck (*) t½G,t f pm;\tusKd ;udk toH;k jyKjcif;jzifv h nf;aumif;
186.7 a':vm&Sdonf/ awmfawmfwdk;wufvmrnf/
(4) 0efaqmifrIpD;yGm;a&; ;a&;-2035 ckESpfwGif w½kwfpD;yGm;a&;\ (15) b@ma&;pepf-acwfNyKd ib f @ma&;pepf ay:xGe;f rnf/odaYk omf
55 ESifh 60 &mcdkifEIef;Mum; a&muf½Sdrnf/ bPfwdkYwGifjrKyfaeaom tufqufwdkYaMumifh tenf;i,f
(5) qif ; &J c srf ; omuG m [rI - acgif;aqmifBuD; wdefa½Smifyifu aES;auG;p&m½Sdonf/
tcsdKUvlawG t&ifcsrf;omygap[k qdkcJhaomaMumifh? qif;&J (16) odyÜHynmESifhwuúEdkvdk*sD-xl;cRex f ufjrufol &Sm;yg;rIEiS hf ÓPf
csr;f omuGm[rIBu;D cJo h nf/ vmrnfEh pS f 30 twGi;f þuGm ynmypönf; rlydkiftcGifhta&; nHhzsif;rIaMumifh 2036 ckEpS f
30 31
txd tcuftcJawGUEdik pf &m&So d nf/ 0efxyk 0f efydk; BuD;av; tmz&du? vufwiftar&duwdkY qufqHrIwGif tcsKd;rnDrI
p&m ½Sdonf/ (anymmetry) ay:aygufEdkifonf/
(17) w,f v D u G e f ; quf o G , f a &; &;-tuefYtowfcsKyfcs,frIwdkYudk (29) ppfa&;zGHUNzdK;wdk;wufrI-w½kwfjynfvkyf ppfvufeufwdkYjzifh
2030 jynfEh pS af vmufü tawmftwef z,f&mS ;Edik v f rd rfh nf[k tiftm;jznfq h nf;Edik af pumrl? Edik if jH cm;rS acwfrv D ufeufrsm;
arQmfvifhxm;rnf/ wifoGif;rIudk qufvuftm;udk;&OD;rnfjzpfonf/ 2035
(18) vlrIa&; jyKjyifajymif;vJrI-vlrzI v l akH &;ESihf use;f rma&; apmifh ckESpftxd þodkYtm;udk;rI ½Sdaernfjzpfonf/ þtcsuu f yif
a½SmufrIwdkYonf vlrIjyKjyifajymif;vJa&;\ ta&;BuD;aom w½kwjf ynf\a½G;cs,rf I(China's option)wdu Yk kd tueft Y owf
tpdwftydkif;wdkY jzpfrnf/ jzpfaprnf/
(19) usef ;rma&;apmihfa½Smufr-I tvH;k pHt k usKH ;0ifaom use;f rma&; (30) Muufacgif;qdwfrcH-Muufacgif;qdwfrcHaom (sensitive)
apmifha½SmufrI ay:rnf/ jyóemrsm;½So d nf/ ¤if;wdt
Yk ay: BuKd wifcefrY eS ;f &efcufonf/
(20) y nma&;
nma&;-ynma&;aps;uGut f ay: csKycf s,x f m;rIwu Ykd kd z,f þjyóemwdkYrSm
½Sm;NyD;om; jzpfrnf/ tpdk;&ynma&;ESifh y½dkufAw d yf nma&; (u) EdkifiHa&; jyKjyifajymif;vJa&;?
wdt Yk Mum; w&m;rQwpGm ,SONf yKd irf aI y:aygufrnf/ (c) tvkyform;or*¾rsm;ESifh
(21) tpm;xd k ; pG r f ; ti tif-aps;uGufus,fjyefYvmrnf/ (*) bmoma&;
(22) ywf0ef;usifxdef;odrf;a&; a&;-avxk a&xknpfnrf;rI? obm0 wdkYjzpfMuonf/
npfnrf;rIwu Ykd w
kd u
kd zf suaf om wuúEv kd *kd saD wG acwfpm;rnf/ txufygwdu Yk m; taemufwikd ;f tem*wf0g'Dynm½Siw f uYkd w½kwf
(23) a&t&if ; tjrpf -wd;k wufrI tm;&p&mr½Sad y/ 2035-36ckEpS üf jynfESifhywfoufNyD; jyKvkyfaom BudKwifcefYrSef;csufESifh w½kwfynm½SifwdkY
a&t&if;tjrpftajctae qdk;½Gm;rnf/ ud, k w
f ikd u
f w½kwjf ynfEiS yhf wfoufNy;D jyKvyk af om BuKd wifcefrY eS ;f csuw f u
Ykd kd
(24) rdom;pkpDrHudef;-wpftrd af xmif uav;wpfa,muf ay:vpD EdIif;,SOfjyxm;jcif;jzpfonf/ odkYjzifh pmzwfolwdkYu ÓPfuGefYtuJjzwf
udk wjznf;jznf;½kyfodrf;rnf/ MunfhEdkif&monf/
(25) ,ltufpf(tar&duef)ESifhqufqHa&; &;-w½kwEf iS hf ,ltufpw f Ykd
pD;yGm;a&;t&qufqHrIawG wdk;wufrsm;jym;vmovdk ukef armifpl;prf;
oG,af &;? a'ovHNk cKH a&;ESihf tMurf;zuf0g' qefu Y siaf &;wdw Yk iG f
wlnaD omtusKd ;pD;yGm;awG &Sv d mrnf/ Ref : The Meaning of 21 Century
(26) w½k w f ( wd k i f a y)ES i f h quf q H a &;
&;-wef;wl&nfwl ydjk zpfvmrnf/ Forecast by Chinese Academy of Social Science
EdkifiHa&;tjiif;yGm;rIwdkYudk ukefoG,fa&;ESifhpD;yGm;a&; yl;aygif;
aqmif½GufrIwdkYjzifh tpm;xdk;rnf/
(27) ½k½Sm;-w½kwf qufqHa&; &;-½k½Sm;ESifh r[mrdwftjzpf yl;aygif;
aqmif½u G rf u I kd wd;k `ri§ phf &m½So
d nf/ odaYk omf w½kwNf crd ;f ajcmufrI
qdak omt,ltqudk ½S½mS ;bufrS udik v f mp&m&So d nf/
(28) tmz&du? vufwiftar&duESifh w½kw-f tmz&duESihf vuf
wiftar&duwdYk rdwaf qGqufqaH &;wd;k jr§irhf nf/ w½kwfESifh
32 33
pufrEI iS ehf nf;ynmu jzpfay:vmwJh
vlrIa&;eJY udk,fusifhw&m;e,fopfawG[m
34 35
awGudk awG;awmaezdkYae&mr½Sdbl;? 'gawGudkaqG;aEG;Edkifwm vlcsrf; 'Dudpöudk Oya'orm;a&SUaeawGu ydkNyD; pdwf0ifpm;Muw,f/
omawG&JU e,fy,frSmjzpfw,f/ olwdkYrSm awG;awmaezdkY tcsdefydk wpfoD;yk*¾vtaetxm;[m b,fvdkrSefovJqdkwJhudpörSm
awG&Sdw,f/ olwdkYb0rSm tajccHvkdtyfrItm;vkH;jynfhpkHNyD;om;/ ouf0if ,kHMunfrIpepfawG uGJjym;wmay:vGifvmw,f/ xdkif;eJY
odyÜHESifhenf;ynm[m qif;&JjynfolawG&JU vlrIpD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk; uarÇm'D;,m;u aqG;aEG;olawG[m 'óeduynm&SifawG jzpfay
wufrItwGuf ud&d,mwefqm jzpf&r,fvdkY a'gufwmvD'ifvGef;u r,fh Ak'¨0g'DawGjzpfwJhtwGuf Ak'¨&JUoifMum;csufawGeJY jyóemudk
aqG;aEG;w,f/ olYcHpm;rIudk trsm;pku rQa0Edkifayr,fh olYtjrifudk csOf;uyfMuw,f/
awmh ra0rQEdkifMubl;/ ,Ofaus;rIxkH;pHawG b,fuyJtpjyKygap tjiif;yGm;p&m
odyHÜeJYenf;ynm[m qif;&JrIwdkufzsufa&; vufeufwpfck r&SdEdkifwJh wefzdk;awG½Sdw,fqdkwmudk oabmwlMuw,f/
tjzpf yDjyifzdkYtwGuf vkyfxkH;vkyfenf; abmifpnf;wpfckatmufrSm puFmyl paumfvmawGwifvmwJh jyefvSeftusKd;&SdrI (reci-
udk,fusifhw&m;[m wu,fhvdktyfcsufwpfckjzpfw,f/ udk,fusifh procity) udkvnf; aqG;aEG;Muw,f/ tpdk;&[m EdkifiHom;awGqDu
oDv pnf;abmifr&Sd&if odyHÜeJYenf;ynm[m qif;&JrIwdkufzsufa&; opöm½SdrIudk wpfpkHwpf&marQmfvifhw,f/ vlrIb0at;csrf; wnf
tpm; olaX;BuD;awGu qif;&Jom;jynfoal wGukd tjrwfxw k af oG; Nird rf u
I kd wm0ef,Nl y;D uefo Y wfru
I kd twdik ;f twmwpfcx k v
d yk w
f ,f/
pkywf u hJ &d ,
d mjzpfomG ;r,f/ 'Dvdk pnf;abmifwpfck wnfaqmufzdkY vlxkuvufcHw,fqdkwJh tpdk;&eJYEdkifiHom;awGMum;u oG,f0dkuf
qdkwm jyóem&yfyJ/ 'gudkwnfaqmufEkdifrS *vdkb,fw&m;rQwrI oabmwlnDrIjzpfw,f/
&Sdr,f/ rsKd;&if;ADZynmeJY olYqufEG,fwJh ynme,fy,fawG[m qif; tjcm;wpfzufrSm Oa&mytpOftvmeJY tjrpfwG,fygvmwJh
&Jom;jynfolawG&JU rdwfaqGjzpfvmr,f/ jyóem&JU tajzrSefudk aoG;pnf;nDñGwfrI (aqmfvD'g&wD) oabmudkvnf; aqG;aEG;Mu
&&SdEdkifzdkYtwGuf rsKd;&if;ADZynm&JU vlrIa&;? udk,fusifhw&m;? ,Of w,f/ aoG;pnf;nDñGwfrI[m puFmyl&JU jyefvSeftusKd; &SdrIxJrSm
aus;rIqdkif&m tusKd;oufa&mufrIawGudk &Sif;&Sif;vif;vif; od&Sdem; wpfpw d w f pfyikd ;f yg0ifaewJh xufatmufusK;d EGrH eI YJ OD;pD;zcif oabm
vnfxm;zdkY txl;ta&;BuD;w,f/ xm;awGudk vufrcHbl;? 'gayrJh tm&SvlYtzGJUtpnf;awG twGif;rSm
'DaqG;aEG;yGJrSm ta&SUeJYtaemufrSm&SdwJh odomjcm;em;wJh vnf; tm&SykHpHeJY wckwnf;jzpfrI? wpkwnf;jzpfrIoabmudk awGY
pHEIef;awG? wefzdk;awGudk o[Zmwjzpfatmif b,fvdk vkyfMurvJ Edkifw,f/
qdkwmudkvnf; aqG;aEG;cJhMuw,f/ aqG;aEG;yGJrSm rwlwmawGudkwifjyMuw,f/ rwlwmxuf
ta&SUeJYywfoufNyD; ajymMuwJhtcsufawG? wpfOD;xuf vlU wlwm ydkrsm;w,fvdkYvufcHMuw,f/ tem*wfrSm ydkrdkus,fjyefYwJh?
tzGJUtpnf;udk tav;ay;wm? wpfOD;csif;vGwfvyfrI[m trsm;pk&JU ydkrdkeuf½Idif;wJh ynm&yfqdkif&maqG;aEG;yGJawG qufvkyfoGm;rSm ao
vlrIa&;wnfNidrfrIatmufrSm &Sdw,fqdkwmawG[m taemufrSm csmw,f/
vnf; awGUEdkifw,fvdkY aqG;aEG;Muw,f/
yk*¾vdub0tay:oabmxm;[mvnf; rsKd;&if;ADZynm armifcdkifatmif (ppfawG)
qdkif&m aqG;aEG;rIawGrSm ta&;ygw,f/ udk,fusifhw&m;eJYqufEG,f
aevdkY jzpfw,f/
vlrsKd;EG,fwpfck&JUrsKd;&if;ADZqdkif&m tcsuftvufrSefawGudk pmñTef; - Genetic and it's ethical and
&nf&G,fcsufwpfrsKd;eJY yg;eyfvdr®mazmfjyvm&if jynfolawG&JU tcGifh social implication in Asia and Europe
ta&; xdcdkufepfemrIawG jzpfvmr,f/ pdk;&drfp&mawGay:vmr,f/
36 37
Essay
ygupöwefrmS ? arG;zGm;pOfuyif rdbrJjh zpf&aom wkid ;f tcsi;f csi;f roifrh wifjh zpfaeMuaom vlrsK;d pkwpf'gZifMum;? pnf;vH;k
jynfwpfck[k? qdk&rvdk&Sdonf/ tdEd́,wdkufi,f\ taemuf nDnGwfonfh trSwftom;o½kyfwpfckukd BudK;pm;&SmazG&if;rSyif? vGwfvyf
ajrmufbufEiS ?fh ta&SUwpfvmT ;&Sd rGwfpvifbmom0if t aomygupöwefEidk if rH mS ordik ;f \vdiI ;f wHy;dk Bu;D rsm;uk?d wpfv;kH Ny;D wpfv;kH &ifqikd f
rsm;pkaexkid &f m jynfe,frsm;ukpd pk nf;Ny;D ? vGwv f yfaom Ekid if H cJ&h onf/ *si;f em;ukq d ufco H ?l ygupöwef\yxrqH;k 0efBu;D csKyf tvDcefrSm?
opfwpfcktjzpf ay:xGufvmpOf 1947 ckESpfurl? arQmfvihf 1951 ckEpS u f yif yxefcx JG uG af &;orm;wpfO;D \ vkyBf urH u I dk cHvukd &f onf/
csuftjynfhjzihf arG;zGm;vmcJhjcif;jzpfygonf/ tdEd́, tpOf þvkyfBuHrIBuD;tNyD; 56 ESpftMum? qdkcJhygtcif;jzpfyGm;&m yef;NcHrSmyif?
tvm ZmwfcGJjcm;rItarGqdk;rSy,fcGmNyD;? 'Drdkua&pDpepfjzihf bemZD,mblwkd wpfa,muf vkyfBuHcHvdkuf&jyefonf/ orkdif;\ xl;jcm;
a&SUqufcsDrnfhqdkaom oHEéd|meftjynfhESihfjzpfygonf/ okdY aomwdu k q
f ikd rf [
I k qd&k rnfvm;rod/ 1951 ckEpS u f tvDcef\toufudk
ESiw
hf ikd ?f ygupöwef\ vGwv f yfa&;zcif[q k tkd yfaom rd[
k m u,fwifzdkYBudK;pm;cJhaom orm;awmfBuD;wpfOD;\ om;jzpfolrSm? ,ck
ruftvD*sifem;wpfa,muf? tcsKyftjcmtmPmykdifEkdifiH 2008 ckESpfvkyfBuHrIaMumifh toufiifaeaom rpöpfblwdkukd? aemufq;kH
aMunmcsuu f dk vufrwS af &;xk;d Ny;D ? wpfEpS o
f momceft Y Mum tcsed x
f d u,fwifzBYkd uKd ;pm;cJah om q&m0efBu;D wpfO;D jzpfco hJ nf/ q&m0ef
rSmyif? tqkwfuifqma&m*gjzihf uG,fvGefoGm;cJh&onf/ om;tzESpfOD;vHk;? olwdkYvlemrsm;\toufukd ru,fwifEkdifcJhMuyg/ t
onfvkdESifh 'Drdkua&pDEdkifiHa&;pepft&? EkdYpdkYuav;t&G,f vm;wlyif toufiifaeaom tzwkdif;jynfBuD;ukdvnf;? rnfonfh EkdifiH
rQom&Sdaom ygupöwefrSm? vGwfvyfa&;oufwrf; tcg a&;acgif;aqmifurQ ru,fwifEkdifovdk jzpfaeonf/
vnfausmfcgpuyif rdbrJhjzpfcJh&onf/ xkdpOfrSpí? wpfrsKd; tvDcefaemufykdif; qufcHoltrsm;pkrSm wdkif;jynfwnfaqmufa&;
om;vHk;ukd ukd,fpm;jyKEkdifrnfh MoZmwduúrBuD;aom acgif; xuf? rdrdwdkYtmPmwnfNrJa&;twGufom OD;wnfvHk;yrf;cJholrsm;[k qdk&
aqmifrI&SmyHkawmfc&D;rSm? ,aeYwdkifyifjzpfawmhonf/ ygvdrrhf nf/ onfvEkd iS fh vGwv f yfa&;oufwrf; 10 ESpt f a&mufwiG ?f or®w
tvDrD&wf(Z)u rm&S,favmjzihf tkyfcsKyf&onfhtajcokdY qdkufcJh&onf/
38 39
aemufwpfEpS t f Mum 1958 ckEpS t f a&mufwiG ?f AdkvfcsKyfBuD; olrygwDu tjywftowftEkdif&vdkufonf/ olrrSm zcifBuD;\MoZm
t,Gwfcefu tmPmodrf;ykdufjyefonf/ xkdpOfrSpí yg wduúrukd tarGcHEkdifonfhwdkif? zcifBuD;\ tm;enf;csurf sm;ukv d nf; tarG
upöwefEidk if aH &;rSm? 'Dru kd a&pDEiS fh a0;oxufa0;vmNy;D ? ]cuf &vdu k of l jzpfonf/ olr\ tmPm&oufwrf;twGif;? olr\wdkif;jynfrSm
zG,f&,fBuHK vufeufu,f pHktnDeJY} qdkaomoHqef;jzifh t&nftcsif;rjynfhrDrIrsm;ESihf? tusihfysufjcpm;rIrsm;jzifhom qla0aecJh
idkcsif;cs&rvdk jzpfcJh&awmhonf/ onf/ ESpBf urd Ef pS cf gwdw?d olrrSm jzKwcf sccH &hJ onf/ olruk, d wf idk f wdik ;f jynf
okdYESifhwdkif? 1967 um;? ygupöweftwGuf ]ESif;cJ rS cGmcJ&h onf/ aemif &SpEf pS t f Mum? rpöpb f w l kdwpfa,muf jynfawmfjyefvm
aysmfcsdef}[k qdk&rvdk &Scd yhJ gonf/ tweftoihMf oZmBu;D aom aomtcgwGirf ?l aemufwpfBurd f arQmv f ihcf sufrsm; &Sifoefvmjyefonf/
vlxBk uKd uf Edik if aH &;acgif;aqmifwpfOD; ay:xGufvmcJhonf/ okdYESihfwkdif? aoewfoHAHk;oHrsm;Mum;wGif? tqdkygarQmfvifhcsufrsm;
,ck vkyfBuHowfjzwfjcif;cHvdkuf&aom rpöpfblwdk\zcif wpfppDNydKuGJoGm;&jyefonf/ arQmfvihfjcif;\rdcifukd,fwdkifvnf;? tqdkyg
tvDblwdk jzpfygonf/ blwdkrSm tkyfpkd;olvlwef;pm;rS qif; aoewfoHESifh AHk;oHMum;wGif ZD0defa<ucJh&onf/ olruG,fvGefNyD; em&Dykdif;
oufvmoljzpfonfhwdkif? jynfolvlxk\toHukd yJhwifxyf twGi;f rSmyif? ygupöwef\vrf;rwkid ;f rSm a'goxGuaf eaom vltyk Bf u;D jzih?f
Ekdifol jzpfonf/ ygupöwef qif;&Jom;rsm;twGufrl? yxr jynfv h Qo
H mG ;awmhonf/ or®wrl&mS &uf(z)u a&G;aumufyu JG dk a&GUqdik ;f vdu k f
qHk;BuHKvdkuf&aom arQmfvihfcsufa&mifjcnfyif jzpfygonf/ onf/ vkyfBurH w I &m;cHudk &atmifazmfxw k rf nf[k uwday;onf/ ol\
onfvkdESifh 1971 a&G;aumufyGJwGif blwdk\ yDoHk;vHk;ygwD r[mrdwf tar&duefor®wBuD;url rsufESmtdktdkjzihf 0rf;enf;pum;qdk½HkrQ
(ygupöwefjynfolYygwD) tmPm&vmcJhonf/ ygupöwef om wkHYjyefonf/
twGufrl aemufxyf zcifwpfOD;ukd &SmazGawGU&Sdvdkufovdk ygupöwef\ vrf;rrsm;ay:wGiu f m;? rD;cd;k jymawGjzihf rIe&f aD eonf/
jzpfcJhonf/ rD;½dIUzsufqD;xm;aom bwf(p)um;BuD;awGrSm? t½dk;pkBuD;awGvdk tusnf;
okdYaomf blwdk\ a&Ta&mifaeY&ufrsm;rSm? ntarSmif wefpGm&Sdaeonf/ vli,fvl&G,fwdkif;\rsufESmrSm NydKawmhrnfhrdk;ES,f ndK
wGif zswfceJom vif;vufciG &fh aom vQyaf &mifrQomjzpfc&hJ arSmifvsuf/ rsuEf mS tdt k Ekd iS fh pwd;k qdik yf idk &f iS wf pfO;D u qdik wf cH g;0ukad i;&if;?
onf/ 1977 tmPmodrf; rIESifhtwl blwdkacwf ed|dwHoGm; nnf;nnf;jiLjiL ajymaeonf/ ]]oGm;ygNyDAsm.....bmrSrusefawmhbl;/
cJhonf/ q,fausmfouft&G,f r[kwfawmhaom? touf tMurf;zufrIuvGJvdkY bmqdkbmrS rusefawmhbl;.....}}/
30 t&G,f ygupöwefrSm wnfNidrfrIESifh a0;oxufa0;um? 21 &mpk urÇmBuD;um;? 20 &mpkESihf rwlawmhNyD/ ao&J? owf&J
trkef;rD;yGm;rsm;jzihf qlyGufusef&pfcJhawmhonf/ 1979 aom tmZmenfvrf;xuf? pOf;pm;wwf csihfcsdefwwfaom ynmvrf;ukd
tdrfeD;csif; tmz*efepöwefokdY? qdkAD,ufwyfrsm; usL;ausmf acwfu awmif;qdak eayNy/D þawmif;qdo k u H dk a'goqla0aeolrsm; rMum;
0ifa&mufvmaomtcg? xkdEkdifiHrS *sD[wfvIyf&Sm;rIrSm Ekid /f aojcif;ukd *kPrf jyKb?J toufquf&iS o f efEidk af &;onfom ygupöwef
ygupöwefokdYvmxdNyD;? &Sd&if;pGJtrkef;rD;yGm;rsm;udk avmifpm \tem*wf jzpfayvdrfhrnf/
auR;vdkufovdk &SdcJhjyefonf/ onfvdkESihf? toufpGefY
tmZmenfvrf;aMumif;onfyif? ygupöwef\wpfckwnf; pkd;&drf
aom Ekid if aH &;xGuaf ygufvkd jzpfvm&awmhonf/ pmnTef; - National Tragedy
1986 ckESpf bemZD,mblwdkwpfa,muf? trdajr (Arym Baker)
jyefa&mufvmaomtcg? wdkif;jynfu olrukd 0rf;omtm;&
BudKqdkMuonf/ rMumrwif usif;yaoma&G;aumufyGJwGif?
40 41
Special Feature
tvSaA'AdokumESifh
Nird ;f csr;f a&;
atmifZifrif;
q&m'*kefwm&m[m {&m0wDurf;ezl; xdkifuljrpf
wef;&Gmuav;rSm rxifr½Sm;arG;zGm;cJhw,f/ aMomf.. ig
arG;zGm;&Gmum;? &mZ0ifacwf? BuHKjzpfonfaum..../
uavmacsmif;ab; rIid ;f vk;H awmifMum;? jrLyg; NyKd ;jyuf? c&rf;
a&mifzkH;? tif;jyifvrf;csKd;qDxdvnf; q&ma&mufoGm;jyef
w,f /
]]onfae&mum;
rJZmr[kwf
pmayrdwfaqG
uAsmaMumif;
um&efaMumif;
ighxuf i,fol
zl;p yGifhp
acwfa[mif;ordkif;
t½dkif; t,Of
igvQifEkysKd vmcJh&....}} q&mhuAsmaqmif;yg; wcsKdUwavxJudk tajccH
EIwfcrf;ay:u armtNyHK;xufuae ydawmufwpfvSnfh q&mh&JU Nidrf;csrf;a&;pdwfeJY q&m'*kefwm&mudk uRefawmf
pdefyef;wpfvSnfh 'DrSm aqmif;ckdNrdKU(aEGauGUvrf;)qDudk q&m awGYqkHaerdjcif;vnf; jzpfygvdrfhrnf/ q&m'*kefwm&mu
qif;vmjyefawmhw,f/ ol&JUuAsmaygif;csKyf(2005? Zefe0g&D)rSm ]]pmayudv k nf;
uReaf wmf q&mhuakd wGUqkcH sed rf mS &efuek Nf rKd U[m ... ordik ;f acwfu zl;yGiahf pvduk of nf/ ta&mifEiS hf &eHYwdkYonf
ESpfq,fhudk;? Zefe0g&D? 2008 xJudka&mufaew,f/ 2009 ordkif;acwfuay;jcif;jzpfonf/ uRefawmf\ pmaytawGU
arv? 10 &ufqdk&if q&mhtouf 90/ &mpk0if '*kefwm&m tBuKH u ,if;odu Yk AsmESihf olo
Y rdik ;f acwf qufpyfyw
Hk &m;udk
armfuGef;udk uRefawmfwdkUBudK&ayOD;awmhrnf/ &&SdvmcJhonf/}}
42 43
(1) uAsmqdw k mawG;&r,fAs/
atmifZifrif; / / ]]ESif;cJaysmfcsdef}} uAsmudk (1990)rSm q&m
a&;cJhw,fq&m/
awG;vkdh t"dyÜm,f wpfa,mufeJw Y pfa,muf
]]tESpf 70? ESpfrsm;Mumaomf uGJvGJcsif uGJvGJr,f/
{u&mZfpHepf? repfoufMuNyD tJ'g ta&;rBuD;bl;As/
A[k&mZffpHepf? topfa&mufvm
aAmfv*grS? 'ifEkjymtxd
ud,k thf awGYtBuHKeJY udk,fhordkif;aMumif;eJY
pifjrifhtopf? vIyf½Sm;rItopf ud, k t f "dymÜ ,faumufwm
a½S;a[mif;xdef;tiftm;wdkY tdkMuayNyD/}} rSm;w,fvdkY rajymEkdkifbl;As/
a½S;a[mif;xdef;tiftm;qdkwJh tcsdefwkef;uvnf;
q&m Nidrf;csrf;a&;pum;ajymcJhwmygyJq&m/ a&muf&if a&cJawGu aysmfuswm/
Spring
tckvnf; q&m Nidrf;csrf;a&;pum;ajymae [dkrSmuawmh uRefawmfu Snow qdkwmudk ]ESif;}vdkY
wmygyJ q&m/ a½S;a[mif;xdef;tiftm;wdkYtxJrSm armfpDwkH;&JUuAsmudk bmomjyefzl;w,fav/ uRefawmf
Nidrf;csrf;a&; &SdcJhygovm;q&m/ csufudkpvdkAD;,m;awmifbuf a&mufwJhtcgusawmh
'*kefwm&m / / tJ'gvnf; jyefpOf;pm;rS ...csufcsif; ajz& ESif;awGutcJtjzpfeJYuswm/ 'DrSmvdk t&nfeJYuswm
wm/ A[k&mZfawmhow d ,fr[kwv f m;/ A[k&mZfuawmh r[kwfbl;/ at;wJhEdkifiHusawmh tcJtjzpfeJYuswm/
uRefawmfu trsm;aygh/ A[kqdkwm trsm;/ &mZ qdk tuFsDay:rSmawmif tcJvdkufwifwm/ aemufawmh
wmuawmh trsm;&JUqE´eJYtkyfpdk;wm/ aysmf&if aysmfrSmaygh/
tJ't D "dyÜm,faygh/ Mum&if a wmh a ysmf w ,f / tJ ' D t "d y Ü m ,f e J Y
atmifZifrif; / / tJ'DrSm q&mu pifjrifhtopfvdkY A[k&mZf uRefawmfu ]ESif;cJaysmfcsdef}vdkYacgif;pOfwyfxm;wm/
pHepfudk okH;xm;,lq[efwlw,f/ vIyf½Sm;rIuvnf; uRefawmf wifpm;ajymwJhpum;vkH;rsKd;ayghAsm/
topfjzpfvmawmh ]aAmfv*grS 'ifEkjym 'guawmh½Sif;&wmt"dyÜm,favsmhw,fAs/
txd...} jzpfcJhwJh a½S;a[mif;xdef;tiftm;xJu ½Sif;awmh raumif;bl;/ uAsmqdkwm awG;&r,fAs/
Nird ;f csr;f a&;eJY tck q&m,lqxm;wJ Nh ird ;f csr;f a&; ... awG;vkdY t"dyÜm,fwpfa,mufeJYwpfa,muf uGJvGJcsif
tuGmta0;½Sdygovm;q&m/ uGJvGJr,f/ tJ'g ta&;rBuD;bl;As/ ud, k t
hf awGUtBuHKeJY
'*kefwm&m / / tuGmta0;awmhr ½Sdbl;As/ Nidrf;csrf;a&;u udk,fhordkif;aMumif;eJYudk,f t"dyÜm,faumufwm rSm;
b,facwfrqdk Nidrf;csrf;a&;&atmifvkyf&r,fqdkwJh t w,fvdkY rajymEkdkifbl;As/
,ltqudka&;xm;wm/ tJ'DESif;cJaysmfcsdef/ ESif;cJ ausmif;ok;H pmtkyrf mS uReaf wmfuh Asm jy|mef;
aysmfcsdefqdkwm [kd'if;udkajymwm/ olwdkYqDrSm pum; zl;w,fAs/ q,fwef;xifw,f uReaf wmfow d m r[kwf
vkH;wpfvkH;(Thaw)qdkwm ½Sdw,f/ aEGOD;a&mufvdkY½Sd&if bl;As/ zufqpfawmfvSefwJh jyifqifcsdef/ aeOD;As/
ESif;cJaewmawG aysmfuswm/ tJ'g tDvsmtm&ifbwf rwfv0ef;usifayghAsm/ ]ESif;,Gef;a[rmef}/ ESif;uswJh
u 0w¬Ka&;zl;w,f/ tcsdefu a½GUwmayghAsm/ 'gayrJh ]ESif;,Gef;*drmef}vdkY
44 45
jyifvdkufw,fAs/ uRefawmfhudk a[rmae0if; (a[rm) uGefjrLepfu ay:wmvnf;
wdkhuajymrS od&wm/ uRefawmfrodbJ acgif;pOfjyif
vduk v
f Ykd uReaf wmfu pmrlc vufrcHvu kd b f ;l As/ pum;
a½S;uay:wmyJav/
pyfrdawmh q&mrif;ok0PfrSef;odwm/ um;vfrwf&YJ
atmifZifrif; / / q&mBuD;rif;ok0Pf/ Manifesto of the Communist Party (1848) As/
'*kefwm&m / / udk,fhq&mjzpfaew,f/ q&mhudk pum;pyf
rSyJ ajymr,fayghAsm/ pum;pyfrdwJhtcgusawmh
a&S;aygU/ 'Duaeh MunfU&if a&S;aygUAsm/
q&m ]ESif;,Gef;a[rmef}u uRefawmfh pum;
vkH;r[kwfbl; q&m/ jyifpnfrif;om;BuD;&JU ywfysKd; atifZifrif; / / a&S;a[mif;xdef;tiftm;wdk tdkMuayNyD/
trnf/ aqmif;tajy;aEGO;D t0if/ 'ghaMumifh uReaf wmf '*kefwm&m / / tJ ' gud k a jymwm/ uG e f j rLepf u ay:wm
okH;wmq&m/ q&mu bmrSawmhjyefrajymbl;/ vnf; a½S;uay:wmyJav/ um;vfrwf&JU Manifesto
]ESif;,Gef;*drmef} vnf;&Sdw,f/ ywfysKd;yJAs/ of the Communist Party (1848) As/ a½S ; aygh /
jyifpnfrif;om;BuD;yJ a&;wm/ tJ'gav;awGvnf; 'DuaeYMunhf&if a&S;ayghAsm/ acwfayghAsm/ tJ'Dtkyfpk
½SdwmayghAsm/ vlawG tmPm&awmh qdkAD,ufacgif;aqmifwJh qdkAD
t"d y Ü m ,f a umuf a wmh ]a&S ; a[mif ; xd e f ; ,ufvo Ykd ;Hk wmaemf/ ½k&mS ;vdrYk ok;H bl;/ tckro
S m ½k½mS ;
tiftm;wdYk tdMk uayNy/D }a&S;a[mif;xde;f qdw k m tNrw J rf; zuf'a&;½Sif;vdkYokH;wm/ usefwmawGawmh uRefawmf
½Sdw,fav/ a½S;½dk;&mtwdkif;xdef;wJh tiftm;pkqdkwm rrSwfrdbl;/ ol[meJYol uGJoGm;NyD/ 1953/ uRefawmf
½Sdw,f/ b,frSmrqdk ½Sdw,f/ ½SdwJhtcgusawmh qdkAD a&mufzl;w,f/ a*smf*sD,mvnf; a&mufzl;w,f/ tJh'D
,ufjynfaxmifpk NydKuGJawmhr,fhtcsdef/ 1990/ NydK taMumif;awGa&;xm;wJh ESif;cJaysmfcsdef/ uRefawmfu
oGm;NyD/ ysufoGm;NyDAsm/ qdkAD,ufjynfaxmifpkvdkY r uAsmxJrSmawmh xnfhra&;bl;ayghAsm/ a&S;a[mif;
ac:awmhbl;/ xdef; [kwf ,r[kwfuawmh udk,fhudk,fudk,fawG;zdkYAs/
tJ'gawGawmh uRefawmfrajymawmhygbl;/ udk,fhbmomudk,f tajz½Smav/ [kwfw,fxif&if
urÇ m h N id r f ; csrf ; a&;tzG J U uvnf ; r½S d a wmh b l ; Asm/ vnf; [kwfvdkuf/ r[kwfbl;xif&ifvnf; r[kwf
ppfat;tqkH;rSm ysufoGm;NyD/ 1990 avmufrSmr½Sd vdkuf/ uAsma&;wJholu 'g bmrSrajymbl;/ ½Sif;p&m
awmhbl;/ uRefawmf qdkAD,uf,leD,Hudka&mufawmh rvdkbl;qdkwm 'gudkajymwmAs/ ykHaoenf;r[kwfbl;
taqmuftODawG pum;jyeftrsKd;orD;udk ar;Munhf Asm/ uAsmwpfyk'fudk t"dyÜm,ftrsKd;rsKd; aumufEkdif
wm/ tJ'g a&S;taqmuftODawG/ pwmvifu BudKuf w,fAsm/
wmwJ h / pwmvif u d k , f ü ud k u acwf r [k w f b l ; As/ atifZifrif; / / q&mhudkarG;zGm;ay;cJhwJh aemufcH ckESpfaygh
uRefawmfem;vnfwm/ c½k&Sufwufawmh enf;enf; q&m/ q&ma&;zl;wJah qmif;yg; wcsKUd xJrmS qd&k if aemuf
ajymif;oGm;NyDAs/ yef;csDawGbmawGudk a½S;ykHpHeJYa&;& cHckESpfouú&mZfu odyfta&;BuD;w,fvdkY uRefawmf
w,fAs/ AdokumawG bmawGuvnf; a½S;ykHpH/ tJ'g zwfzl;w,f/ q&mhudkarG;zGm;ay;cJhwm .../
aygh ckeucifAsm;½GwfwJh .... '*kefwm&m / / 1919/ yxrurÇmppfNyD;prSmarG;wm/
46 47
atmifZifrif; / / NyD;awmh q&m 'kwd,urÇmppfBuD;udk jzwf ppf&JU'PfudkcHpm;&wm tJ'DtxJu pwm
oef;cJh&w,f/ aygh/ ppfqefYusifwJhpdwf/ ppf&JUraumif;rIayghAsm/ajy;
'*kefwm&m / / tJawmh NyD;oGm;NyD/ vmw,fqdkuwnf;u qif;qif;&J&J tvkyfr½Sd tudkif
atmifZifrif; / / zufqpfawmfvSefa&;wdkY/ 1300jynfh ta&; r½Sd vlrsKd;pkHa&mufvmw,f/ vlawGaoMuw,fav/
awmfykHwdkY/ aemufwpfcg *syefacwfa&mufawmhvnf;
'*kefwm&m / / uRefawmfwuúodkvfa&mufaeNyD/ uRefawmf &efukefudkjyef0ifvmawmh caemifwdkrSm
atmifZifrif; / / tJovdk q&mjzwfoef;cJh&m aemufcHckESpf? wpfntdyf&w,f/
aemufcHtjzpftysufawGu q&mhpdwfudk Nidrf;csrf;a&; atmifZifrif; / / [kwfuJhq&m/
oaE¨ 0ifa&mufvmapcJhwmvm;q&m/ '*kefwm&m / / tdyf&mEdk;awmh Munhfvdkufawmh &efukef
'*kefwm&m / / ppfudkBuKHcJh&wmudk;/ uRefawmfu ausmif;rSm qdyu f rf;uduk yfvrYkd &bl;av/ ukt d ek ;f vGi(f yef;csq
D &m)?
wkef;u ordkif;,lw,fav/ a½S;a[mif;ordkif;aygh Asm/ *sme,fausmOf ;D cspaf rmifvnf; ygw,f/ &efuek o f mG ;r,f
Ancient History t*Fvdyfvdkac:wmav/ tJ'DrSm qdkwmodvdkY uRefawmhfudk 0ifac:wm/ usKdufvwfrSef;
ppftaMumif;awG pmtkyfrSm tNrJoif&w,f/ odawmh 0ifac:wm/ reufrdk;vif;awmhrS ..tdrfa½SU
atmifZifrif; / / aMomf ...[kwfuJh/ rSm ppfaMumifhay:vmwJhpum;vkH;/ ]olcdk;aps;}vdkY ac:
'*kefwm&m / / pmvkH;tjzpfeJYawmh ppfudkod&wmayghAsm/ w,f/ bmvdkYvJqdkawmh &efukefysufoGm;awmh qdkif
udk,fwdkifBuHKwmr[kwfbl;/ udk,fwdkifBuHKwmuawmh awGu 0if,Ml u[efwyl gw,f/ tpkaH &mif;wmAs/ vuf
yxrOD ; qk H B uH K wmuawmh ...1941/ 'D Z if b m/ ESdyfpufawG/ rdv’mcGufawG/ awmuawmh rodawmh
&efukefudkAkH;BuJw,fav? *syefu .../ uRefawmfu xrif;xnfhw,fvdkMum;w,f/ aemuf r S m om Mum;
tJ'Dawmh usKdufvwfudka&mufaeNyD/ tJ'D 'DZifbmv wmyg/ a<u&nfokwfawGudkAsm/ xrif;xnfhvdkYvnf;
xJrSmyJ ausmif;uydwfvdkufNyDudk;/ &w,f/ trSefu topfudkAs/ tJovdk[mawG pBuHK
ykvJqdyfurf;udkAkH;BuJawmh/ *syefawG AkH;BuJ &if;BuHK&if;uae ppf&J'Pfudkwjznf;Nznf;odvmw,f/
vkdkufw,fav/ oabFmawGudk AkH;BuJvkdufw,fav/ Nidrf;csrf;a&;&JUqefYusifbufav/
oabFmay:udk av,mOfawGarSmufcsvkduf xdk;pdkuf Nidrfcsrf;rS ppfr½SdrSmudk;/ Nidrf;csrf;a&;qdkwm
vdkufwm/ taocHaygh/ umrDumaZav/umrDumaZ;/ ppfr½SdwJhumvudkac:wmudk;/ ppfNyD;awmh ppfNyD;wdkif;
tJ'DupNyD; AkH;oHudkMum;zl;wm/ &efukefudk AkH;uswm/ Nidrf;csrf;a&;udkatmfMuwmyJ/ yxrurÇmppf NyD;awmh
aeOD;As/ 'DZifbm 23 xifw,f/ tJ'gpwm/ vnf; Nidrf;csrf;a&;tzGJUay:vmw,fav/
ppfqw kd mudk wu,fBuKH &wmayghAsm/ aemuf EdkifiHaygif;csKyftoif;vdkUac:w,fAsm/ 'D
usawmh &efukefu ]ppfajy;awG}vdkYac:wmayghAsm/ bufusawmh ukvor*¾aygh/ 'kwd,urÇmppfNyD;awmh/
[dkwkef;uac:wm/ ajy;vmMuwJhtxJ? usKdufvwfudk &nf½G,fcsufxJrSmygw,fav/ Nidrf;csrf;a&;xdef;odrf;zdkY
ajy;vmMuawmh uRefawmhrdwfaqGawG ygvmw,f/ qdkwm/ y#dnmOf (charter)aygh/ tJh'DupNyD; Nidrf;csrf;
bk&m;xJu Z&yfawGrSm0ifaeMuwm/ rif;om;BuD;cspf a&; tjrpfwG,fwmaygh/ppf&JU'PfudkcH&wmuae Nidrf;
aqG&JUnD udkoef;a&Tvnf; uRefawmfeJYvmawGUw,f/ csrf;a&;tjrpfwG,fwmaygh/e*dkpdwfuvnf; uRefawmf
48 49
u &efjzpfwmawGbmawG r½Sb d ;l As/ i,fi,fuwnf;u pmtkyfxJu Nidrf;csrf;a&;ua&m/ q&m tck ppfudk
&efrjzpfzl;bl;/ tJ'g tpygyJ/ jzwfoef;&½SdwJh Nidrf;csrf;a&;eJha&m tuGmta0;½Sdyg
ppfuaeNyD; Nidrf;csrf;a&;tawG; 0ifvmwm/ ovm; q&m/
atmifZifrif; / / ]&eforl S rdwf af qGo}Ykd aqmif;yg;q&m/ ]ppfNird ;f '*kefwm&m / / uRefawmfvnf; pOf;pm;ajym&wm/ ppfudk
oHo&m} pmtkyf (2005)ckESpfrSma&;om;cJhzl;w,f/ olu b,fvdka&;xm;ovJqdkawmh ../ 'guvnf;
uRefawmfwdkY rrDcJhwmawGrsm;w,f/ tck uRefawmfeJY cufw,f/ pmtkyfudkjyefMunhfrS/ War to end War /
twlygvmwJh ]pdkif;pdkif;}qdk&if uRefawmfhxufawmif ppfawG&yfzdkY ppfeJYyJvkyf&r,fqdkwm ygw,fAsm/
touftawmfav; i,fygvdrrhf ,f/ (The Key pmtkyf tJ'g uRefawmfu oHo,jzpfw,fAs/ odyf
xkwfa0a&;udk udkausmf0if;bmomjyefwJh ]ESvkH;vS rBudKufbl;/ uRefawmfhtmabmf r[kwfbl;av/ vDeif
oHwref} eJY pwif pmayavmuxJa&mufvmolyg/) &JU tmabmfjzpfr,fav/
tJ'Daqmif;yg;rSm ckvdka&;xm;wmawGUw,f atmifZifrif; / / q&mhudk uRefawmfu 'Dae&mrSmMum;jzwfNyD;
]]1939 - 0ef;usifu ]bkH0g'ESifhppfrufa&;} [laom q&mhuAsmwpfyk'feJY qufpyfrIav; ar;csifygw,f
aqmif;yg;wpfapmifudk '*kefr*¾Zif;wGif a&;om;cJh q&m/ ],ZfylaZmfyGJ}qdkNyD; q&m (2003)ckESpfrSma&;cJh
onf/ uRefawmf\ordkif;tawGUtBuHKudk tajccHí w,f /
a&;jcif; r[kw/f vDeifa&;aompmtkyrf sm;udk tuJjzwf ]AkHoHESJoH
í em;vnfovdk a&;om;jcif;omvQifjzpfonf/}} qlnHyo? ordkif;tp
'*kefwm&m / / [kww f ,f/ tJ'aD qmif;yg;uvnf; jyefzwfrS tpOftvmrsm;? wdk;yGm;vmcJh
As/ tJ'g 'Dvdkav/ AdkvfcsKyfaps;rSm wuúodkvfor ,aeYacwfrSm? onfordkif;ygyJ
0g,rtoif; qdkifcef;wpfcef; ½Sdw,f/ taemufbuf rdrdqE´? jznfh&mpepf
wef;av/ cifAsm;wdkYu i,fawmh odrSmr[kwfbl;/ ppfyGJrsm;pGm? ajz½Sif;&mygyJ
yef ; qd k ; wef ; uvnf ; pmtk y f q d k i f a wG ,ZfylaZmfyGJyJ r[kwfygvm; /}
&Sdw,fAs/ wuúodkvfrSmvnf; pmtkyfqdkifawG ½Sdw,f q&mhrSm'Dvdktjrifay:vmw,f/ 'DrSmyJ War to end
As/ vDeifa&;wJh pmtkyyf g;yg;av;yg/ tJ'pD mtkyzf wfNy;D / War qdkwmeJY tuGmta0; q&mhrSm½SdoGm;wmayghaemf
pmtkyfemrnfu Socialism and War xifw,fAs/ q&m/
bk H 0 g'ES i f h ppf r uf a &;&maqmif ; yg;aemf / rS w f r d '*kefwm&m / / ½Sdwmaygh/ ,ZfylaZmfw,fqdkwm wd&pämefudk
oavmufajymwm/ tJh'g uRefawmfhtmabmf r[kwf owf&w,fav/ urÇmOD;uud;k As/ vl½ikd ;f vdYk ok;H wmaygh
bl;As/ Asm/ ,ZfylaZmfyGJqdkwm uRefawmfwdkYoifcJhwJhpmtkyf?
atmifZifrif; / / q&mu tJh'Daqmif;yg;rSm ordkif;tawGU ordkif;pmtkyfawGxJrSmvnf;ygw,favAsm/
tBuKH ukd tajccHa&;jcif;r[kw/f vDeifa&;aompmtkyf wd&pämefowfNyD; yo&wmav/ t,ltq½Sd
rsm;udkvkdY okH;xm;w,f/ q&m ckeu Nidrf;csrf;a&;us w,f/ ppfuvnf; vlowfwmyJav/ wd&pämefudkawmh
awmh ppfBuD;&JU wu,fhppfBuD;&JUtawGUtBuHKt& jzpf r [kwfbl;/ wd&pämefaowmawGvnf; ygwmayghAsm/
vmw,f/ q&m thJ'D (1939)ywf0ef;usifu zwfcJhwJh tJ'DtcsdefrSm ppfawGjzpfaeMuwm/
50 51
atmifZifrif; / / aemufq&ma&;xm;wJhuAsmwpfyk'frSm wyfawG0ifa&mufoGm;wm uRefawmfvufcHrdw,f/
]edó,aA' tckawmh jzwfoef;rIeJYokH;oyfNyD; q&mh [efa*&Day:
wpfacwfopfvnf; oabmxm;udk vufcHoGm;awmhw,f/ q&m [efa*&D
ppfESifhNidrf;csrf;a&; udk usL;ausmfwm rBudKufwm q&m&JUNidrf;csrf;a&; pdwf
ajz½Sif;ray;Ekdif aMumifhyJvm;/
ig\tEkynmt,ltq/} '*kefwm&m / / [kwfw,fAs/ [efa*&Dta&;tcif;u ½dk;½dk;
'*kefwm&m / / edó,aA'qdw k m technology udk jrefrmvdk av;ygyJAs/ 0gaqmyuf (War Saw Pact) ½Sw d ,f/
a&;wm/ tckqykd gawmh uGeyf sLwm tukev f yk Ef ikd w
f ,f/ uGefjrLepfEkdifiHawG/ ,lar;eD;,m;? ydkvef?
uAsmwpfyk'fvnf;a&;zl;w,f/ (cHpm;rIESifh uGefysLwm [efa*&D? t,fvfab;eD;,m; tJ'DEdkifiHawGtm;vkH;u
vl/ 21-1-1982)/ tJ'D 0gaqmyufxJrSmygwmyJAs/ 0gaqmu ydkvef&JU
uGefysLwmawGay:vmwJhtwGuf wdk;wufNyD NrdKUawmfAsm/ wpfa,muf ppfjzpf&if wpfa,mufu
vm;/ umvf;rmu©paf y:awmh uGeyf sLwmray:ao;bl; ulnD&rSmwJhAsm/
av/ t&if;½Sifpepfawmh½Sdw,f/ t&if;½Sifpepf&JU atmifZifrif; / / urÇmhNidrf;csrf;a&;eJywfoufNyD; q&m pawmh
ay:pacwfrSm olua&;wm/ t&if;½SifpepfqefYusif [krf;udka&mufoGm;cJhw,faemf q&m/ q&m tJh'DrSm
wJh tapmqkH;a0zefolav/ edó,aA'qdkwJh enf; tDvD,mtm&ifbwfeJYawGUcJhw,f/
ynmawG b,favmufwdk;wufaeayr,fh ppfuawmh '*kefwm&m / / awGUwmu (1952)xJupawGUwm/ pawmh
&yfpJoGm;wm r½Sdbl;? rNidrf;csrf;ao;bl;As/ [krf; vkyfwmu (1961) As/
atmifZifrif; / / q&muajymwm ]ppfESifhNidrf;csrf;a&;? ajz½Sif; atmifZifrif;/ / q&m tm&ifbwf&JUNidrf;csrf;a&;tjrif b,f
ray;Edkif? ig\tEkynmt,ltqvdkY ....} a&;xm; vdkvJq&m/ tJwkef;u q&mar;vkdY (memoir)a&;ae
wm/ w,fvdkY ajymw,f/
'*kefwm&m / / ppfjzpfwmvnf; ,ZfylaZmfyGJyJav/ [dkwkef; '*kefwm&m / / Nid r f ; csrf ; a&;/ ajymawmh a jymw,f A sm/
u wd&pämefayghAsm/ ,ZfylaZmfwJhoabmyJav/ uReaf wmf odyrf rSwrf b d ;l / urÇmNh ird ;f csr;f a&; ,kw
H maygh
atmifZifrif; / / 1956/ [efa*&Dta&;tcif;ay:vma&m/ Asm/ aemuf r S [ef a *&D r S m tajccH N yD ; uRef a wmf
uRefawmfwdkYu tawmhudki,fygao;w,f/ pdwfysufoGm;wmaygh/ [efa*&Du olrsm;jynfav/
'*kefwm&m / / [kwfw,f tawmhfudk i,fOD;rSmyJ/ usL;ausmfNyD; ypfawmifypfao;w,fAs/ tpu ppf
atifZifrif; / / tJ'Dawmhq&m/ tJ'DrSm q&m[m trsm;eJY qefYusifwJhpdwfom odwm/ Nidrf;csrf;a&;enf;vrf;awG
wpfa,mufvjkd zpfcw hJ ,f/ Majority udk q&m uefu Y u
G f odyfrodao;bl;/ urÇmhNidrf;csrf;a&;rSm vkyfawmhrS
csifrSuefYuGufcJhygvdrfhr,f/ 'gayrJh q&m rSwfwrf; pOf;pm;&? pOf;pm;&w,f/ uRefawmf aMunmcsufawG
wifEdkifcJhw,f/ a&;&w,f/
'*kefwm&m / / [kwfw,f/ atmifZifrif; / / q&mu q&mBuD ; ocif u d k , f a wmf r I d i f ; ud k
atmifZifrif; / / uRefawmfvnf; t½G,f&vm? pmzwfusifh Nidrf;csrf;a&;AdokumvdkY okH;xm;w,faemf/ q&mBuD;&JU
&vmawmh pmawGzwfvmawmh [efa*&Dudk qdkAD,uf twGif;pdwfudkjrifwm&,f/ jynfolvlxk&JU vdktyfcsuf
52 53
awG&,f/ q&m&JUtwGif;pdwf&,faygif;NyD; Nidrf;csrf; atmifZifrif; / / Nidrf;csrf;a&;pdwfeJYom ajz½Sif;&r,fqdkwm?
a&;AdokumvdkYrsm; okH;xm;ovm; q&m/ wcsKdUu? udk,fu Nidrf;csrf;pdwfxm;ygw,f/ wpfzuf
'*kefwm&m / / jzpfEkdifygw,f/Nidrf;csrf;a&;twGuf vIyf½Sm; u rxm;&ifa&mwJh/
wm/ xif&Sm;wJhacgif;aqmif/ 'ghaMumifhudk Adokum '*kefwm&m / / tJ'gvnf; ar;oifhwJhar;cGef;ygyJ/ wpfzuf
okH;wm/ u &SEd idk w
f ,f/ ud, k b
hf ufu pdwu f ckd pH m;Ny;D &efol r½Sd
(q&m'*kefwm&mu ]uRefawmfuawmh Adokumynm vdkYokH;wm/ wpfzufu udk,fhtay:xm;wm udk,fu
&yfudk vlrItrsKd;om; tvSaA'[k ac:csifaeonf/} ajymydkifcGifhr&Sdbl;av/
]Mu,fa&mif va&mif rdk;puf} ...pmtkyf trSmpmwGif atmifZifrif; / / AD,uferf&JU yxrqkH; tar&duefoHtrwf
a&;zl;onf/) [m wpfBudrfwkef;u AD,uferfudkav,mOfay:u AkH;
q&mBuD ; u Nid r f ; csrf ; a&;w&m;yG J a c:&if BuJcJhwJhvl/ NyD;awmh olYav,mOfysHtajrmufusnfqH
vkdufw,f/ y0gudk acgif;udkywfvdkufw,f/ ususee rSefNyD; oltzrf;cH&w,f/
aygif;wmvnf; r[kwb f ;l / ywfvu kd w
f m/ ywfNy;D awmh owif;axmufawGu tJ'Dtjzpftysufudk
xvdkufoGm;wmyJ/ 'ghaMumifhrdkYvnf; uRefawmfu tJ'DoHtrwfudk jyefvkdYar;cGefxkwfMuwJhtcg tar&d
q&mBuD ; ud k Ad o k u mvd k Y a jymwm/ Ad o k u mqd k w m uefoHtrwfu .....
uRefawmfu Munfñdkwm/ uAsmpum;vkH;ayghAsm/ ]]tck t cgrS m uRef a wmf v uf x J r S m &J w if ; rygvm
ykHpHaocsmvkyf&wmyJ/ (ajr;rav; a'0Dudk &nfñTef;) ygbl;/ ]pyg;rsKd;}awGyJ ygvmw,f}} vdkYajymw,fq&m/
uav;rav;vkyw f mod&wm/ Nird ;f csr;f a&;wnfaqmuf &eforl &S?d rdwaf qGom&Sq d w kd m tJ'oD abmyJvm; q&m/
aewmud;k / ode;f azjrifu h odyf oabmrwlb;l As/ olu '*kefwm&m / / [kwfw,f/ [kwfw,f/ tJ'g jyefaygif;&
rwnf a qmuf E d k i f a o;bl ; vd k U ,l q wm/ t,l t q r,f/
rwlwm odyfta&;rBuD;bl;As/ Nidrf;csrf;a&;enf;eJY atmifZifrif; / / q&m ckeu/ tvSaA'uvnf; Nird ;f csr;f a&;yJ
ajz½Sif;&r,f/ ñ§d&r,f/ &efoludkrdwfaqGzGJUwm/ tJ'g vm; q&m/
udkajymwm/ AD,uferfor®weJY tar&duefor®wawGU '*kefwm&m / / uRefawmfuawmh tJovdk,lqw,f/ Aes-
w,fAsm/ &efoludk rdwfaqGvkyfwJhenf;As/ tJ'g Nidrf; thetics tvSaA'qdkwm 'DvdkAs/ wcsKdUuvnf; t*F
csrf;a&;enf;yJAs/ AD,uferfqdkwm taotvJ wdkuf vdyf pum;vk;H u ,lwm/ t*Fvyd pf um;vk;H awmh &Sw d ,f/
wmav/ Science of Beauty vka Yd c:w,f/ SciencexJrSm xnfh
atmifZifrif;/ / ordkif;acwfxJrSmyJ ordkif;tawGUtBuHKvdkY xm;w,f/ tar&duefuawmh B.A./ Adokumvnf;
q&mokH;xm;w,faemf q&m/ ]uRefawmf\ordkif; t B.A. yJ / aemufqkH;ac:wmuawmh Bachelor of
awGYtBuHKrsm;t& uRefawmf ,ckBuHKaeonfum; &ef Art.
ol r½Sd/ rdwfaqG r½Sd/ rkef;ol r½Sd/ cspfolom½Sd/ q&m atmifZifrif; / / aemuf q&mwpfcga&;zl;w,f/ Culture eJY
tckajymwJhpum;awGudk csKyfvdkuf&if Nidrf;csrf;a&;pdwf ywfoufNy;D Agriculture xJrSm ....
vdkY ajym&rvm; q&m/ '*kefwm&m / / Agri u ajrBuD;/ ½dkif;wmuae ,Ofatmif
'*kefwm&m / / ajymvdkY&w,fav/ odyf&w,f/ vkyfwm/
54 55
ig;yg;oDvu
Nird ;f csr;f a&;enf;yJAs/
c&pf,mefrmS vnf; GLOBAL ECONOMIC DICTIONARY
The Ten Commandments
Nidrf;csrf;a&;enf;awGayghAsm/
(2)
4009900807
29-1-2008 aeYv,favmufrmS uReaf wmfeYJ
pdkif;pdkif; (The Key pmayxkwfa0a&;) wdkY q&mhtyg;
uae ,m,DcGmMu tdrfudkjyefawmhr,f/ uRefawmfu
atmifZifrif; /
tdrfudkrjyefcifav;rSmyJ q&mhukd ....
/ q&m ig;yg;oDvqdkwmudk uRefawmfu Nidrf;
csrf;a&;vdkY ,lqw,fq&m/
urÇmvHk;pD;yGm;a&;tbd"mef
'*kefwm&m / / [kwwf ,f? ig;yg;oDvu Nird ;f csr;f a&;enf;yJAs/
c&pf,mefrmS vnf; The Ten Commandments Nidrf;csrf;
ausmf0if; pkpnf;onf
a&;enf;awGayghAsm/
Plastic Rainbow Book Publication
atmifZifrif; trSwf 217? yxrxyf(0J)? qdyfurf;omvrf;(tv,f)
ausmufwHwm;NrdKYe,f? &efukefNrdKY/
zkef; - 095193106 ^ 384199
56 57
Cover Theme urÇmBuD;\ ta&;t&mtm;vkH;wGif
w½kwfjynfum; ]tdwf(ufçpf)zufwmopf}
NATION TO WATCH
(new x-factor) jzpfvmacsNyD/
w½kwfjynfryg0ifaom rnfonfUajz&Sif;csufrS
2008w½kwfjynf wm&SnfrcHawmUNyD/
C H I N A , 2 0 0 8
zm&d(')Zmcg&D&m rSef;qEdkifp&m&Sdygonf/ urÇmvkH;csD pD;yGm;a&;wdk;wufrIEIef; bufrSMunfh
vQif? w½kwfwdkYu tar&duudk jzwfwufoGm;cJhonf/ þonfrSm (1930
tvGefESpfrsm;aemufydkif;? tar&dutaeESifh tjcm;EdkifiHwpfckudk yxrqkH;
tdw(f ufçpf)zufwmopf tBudrftjzpf? ae&mz,fay;vdkuf&jcif;jzpfonf/) urÇmvkH;csDpm;okH;rIt&m
wGifvnf;? tajccHpm;aomufukef ig;rsKd;teuf av;rsKd;wGifw½kwfjynfu
2008 ckEpS rf mS tar&duefrsm;twGuf ta&;BuD;aom tar&duudk? ausmfwufoGm;cJhonf/ (þonfrSm 1940 tvGefESpfrsm;
a&G;aumufyGJESpfjzpfygonf/ urÇmhEdkifiHtrsm;pktwGufrl? aemufydkif;? tar&dutaeESifh tjcm;EdkifiHwpfckudk yxrqkH;tBudrfae&m
w½kwfjynfBuD;? urÇmhZmwfckH\ A[dktcsuftcsmae&modkY z,fay;vkduf&jcif;jzpfonf/)
vSrf;wufvmaeonfudk apmifhMunfh&rnfhESpf jzpfygonf/ w½kwfjynf\ tqdkygjzwfausmfwufrIrsm;rSm taumif;bufwGif
w½kwfacgif;aqmifrsm;taeESifh? þtcsufudk vGefcJhaom omr[kwf? tqdk;bufwGifvnf; tvm;wlom jzpfonf/ Oyrm-urÇmvkH;
ESpftcsKdUuwnf;u? ¤if;wdkYarQmfvifhapmifhpm;aecJhMuaom twdkif;twm umAGef'dkifatmufqdk'f xkwfvTwfrIwGif? w½kwfu tar&du
tdkvHypfyGJawmfjzifh? yGJxkwfjyMuygvdrfhrnf/ xufomoGm;onf/ rnfodkYyifqdkap urÇmha&;&mrsm;ESifhywfoufvQif?
]umvwm&SnftdyfaysmfaecJhaom w½kwfe*g;BuD;? w½kwfjynf\tcef;u@udk ab;z,fxm;vdkYr&awmhonfum;? tao
urÇmvkH;csDtiftm;BuD;EdkifiHtjzpf xGufay:vmawmhrnf} tcsmyifjzpfygonf/ urÇmu h ek o
f ,
G af &;ESihf ywfoufvQijf zpfap? urÇmBuD;
qdkaomus,favmifjrnf[nf;vS
onfo h aH wmfqifo
h BH u;D rSm? ,cktcg
tem*wfa[mpmwrf; r[kwaf wmh
ygacs/ ypöKyÜefumv\ vufawGU
rsufawGU t&Sdw&m;jzpfaeacsNyD/
NyD;cJhaomESpf (2007) \ jzpfpOf
jzpf&yfrsm;udk jyefMunfhvdkufvQif?
yif? w½kwfjynf\tqifhae&mudk ,Ofaus;rIawmfvSefa&;NyD;cgp]armf} ]epfqif}\orkdif;0ifc&D; tar&dua&muf ]wdefa&Smufyif;}
58 59
ylaEG;vmrIjzpfap? 'gzm (odkYr[kwf) ajrmufudk&D;,m;ta&;jzpfap? urÇm Oa&myom;wdkh &mpkESpfckMumrQ
BuD;\ ta&;t&mtm;vkH;wGif w½kwfjynfum; ]tdwf(ufçpf)zufwmopf}
jzwfoef;cJU&aom pufrIxlaxmifa&;?
(new x-factor) jzpfvmacsNyD/ w½kwfjynf ryg0ifaom rnfonfhajz&Sif;
csufrS? wm&SnfrcHawmhNyD/ NrdKY jyrsm;yGm;pnf;a&;ESifU vlrIa&;
tajymif;tvJrsm;udk? w½kwfwdkhu
tuJqwfaomplyg-yg0g q,fpkESpfckrQtwGif; jzwfausmfEdkifcJUonf
odkYjzpfvifhupm;? w½kwfwdkYudk,fwdkifurl rdrdwdkYwdkif;jynfudk ]plyg-
yg0g} [koabmxm;Muonfr[kwyf g/ rMumao;cifu xGucf o hJ nfh ]tuJ
qwfaom plyg-yg0g}(The Fragile Superpower)trnf&Sd w½kwfjynf
taMumif;pmtkyfudk a&;om;jyKpkcJhol? plqef½Syf(c)u olr pmtkyftrnf tvJrsm;udk? w½kwfwdkUu q,fpkESpfckrQtwGif; jzwfausmfEdkifcJhonf/ þrQ
\0da&m"doabmudk ,ckvakd jymjyzl;onf/ tar&duwGif olrpmtkyt f rnf jrefEIef;jrifhvSaom t&Sdeft[kefBuD;udk? vGefcJhaomESpfaygif; 30 u tajc
udk ajymvdu k o
f nfth cgwkid ;f vlawGu ,ckvkd apm'uwufMuonfqdk\ taeESifh ,aeYw½kwfjynf\ taetxm;udk EIdif;,SOfMunfhjcif;tm;jzifh
]tuJqwfw,f...[kwfvm;? w½kwfjynfBuD; 'Davmuf tiftm;Bu;D wm? aumif;aumif;q0g;Edkifp&m &Sdygonf/
b,frmS tuJqwfvv Ykd .J ..}[lowwf/ tvm;wl w½kwaf wGuvnf; ,ck xdkpOfu w½kwfjynfrSm rkefwdkif;vGefcgp? zGwfzGwfnufnuf aMu
vdwk jYHkyefMuonf[k qdjk yefonf.../ ]plyg-yg0g... [kwfvm;/ uRefawmfwdkY aeaom tysuftpD;ykHBuD;[k qdk&rvdk&Sdonf/ odkYESifhwdkif wdefYa&Smifyif;
w½kwfjynfu plyg-yg0gr[kwfygbl;...}[l\/ trSL;jyKaom acgif;aqmifwpfpku? þrQqdk;0g;vSaom taetxm;udk?
trSefpifppf rpöplqef\ pmtkyftrnfrSm? wu,fhtjzpfudk trSef tcsdefwdktwGif; arSmufvSefajymif;vJypfEdkifcJhonf/ q,fESpfausmfumv
wu,fxif[yfvsuf &Sdygonf/ ,aeYw½kwfjynfudk ]tuJqwfaom twGif; NrdKUrsm;? wuúodkvfrsm;? vrf;rsm;? qdyfurf;rsm; t&Sdeft[kefESifh
plyg-yg0g}[k qdkoifhygonf/ ajym&vQif? þtuJqwfrIrSm w½kwfjynf\ ay:xGufvmapcJhNyD;? tHhrcef;wdk;wufjzpfxGef;rIrsm;udk aqmifMuOf;ay;Edkif
omrefxufxl;uJaom tiftm;BuD;rm;vmrIESifh? eufeuf½Idif;½Idif;qufpyf cJhonf/ onfvdkESifh w½kwfvlxkoef; 400 udk qif;&JwGif;rS q,fwifay;
xGuaf y:vmjcif;jzpfonf/ rMumao;cifuyif? [m;Awfwuúov kd rf S avm EdkifcJhonf/ NyD;cJhaom &mpktwGif; wpfurÇmvkH;twdkif;twm pkpkaygif;
&if;qr®m;u w½kwfjynfBuD; tcsdefwdktwGif;tiftm;BuD;rm;vmykHudk? ,ck qif;&JrIavQmhcsa&;yrmP\ 75% &Sdygonf/
vdk axmufjyzl;onf/ ]pufrIawmfvSefa&;umv Oa&myEdkifiHrsm;\ ysrf;rQ xdkrQru ,aeYw½kwfacgif;aqmifpkrSm? pD;yGm;a&;wdk;wufrIESifh
vlaerItqifhrSm? vlUoufwrf;wpfcktwGif;(qdkvdkonfrSm ESpfaygif; 40 EdkifiHa&;wnfNidrfrIudk csdefcGifvQmrQEdkifapa&;twGuf? ajymif;vG,f,jyifvG,f
twGif;) 50%rQ jrifhrm;vmcJhonf/ ,aeYtm&S (txl;ojzifh w½kwfjynf) aom ywf0ef;usiftajctaewpf&yfudk zefwD;um? uRrf;uRrf;usifusif
wGifrl? yQrf;rQvlaerItqifhjrifhrm;vmrIrSm 10000% txd &Sdonf}[lí pDrHcefYcGJEdkifonf[k qdk&ygvdrfhrnf/ ,aeYw½kwfjynfrSm uGefjrLepfygwD
wGufcsufjyygonf/ tmPmydkifpdk;rIatmufwGif &SdaeqJjzpfonfhwdkif? vlyk*¾dKvfwpfOD;csif; pdwf
rpöwmqr®m;wGufcsufjyonfhtwdkif;yif? w½kwfwdkY\ zGHNzdK;wdk;wuf vGwv f yfru I rkd l wwfEikd o
f rQ qGq
J efx
Y m;onf[?k qdEk ikd pf &m&Syd gonf/ ,aeY
rIEIef;rSm ordkif;wGif rBuHKzl;ao;aom &ifoyftHhMozG,f&m[k? qdk&ygvdrfh w½kwfvlxkwGif vGwfvGwfvyfvyf tvkyfvkyfcGifh&Sdonf/ yk*¾vduypönf;
rnf/ þjzpfpOfBuD;uyif? tvm;wl &ifoyftHhMozG,f&m tajymif;tvJ w&m;0ifydkifqkdifcGifh&Sdonf/ vGwfvGwfvyfvyf c&D;oGm;cGifh&Sdonf/ rdrd
rsm;udkvnf;? o,faqmifvmcJhonf/ Oa&myom;wdkY &mpk ESpfckMumrQjzwf ,kHMunfESpfouf&mbmomw&m;udk vGwfvyfpGmudk;uG,fcGifhvnf;&Sdonf/
oef;cJ&h aom pufrx I al xmifa&;? NrKd Ujyrsm;yGm;pD;a&;ESihf vlrIa&;tajymif; vpfb&,fEIef;pHrsm;txd ra&mufao;onfhwdkif? odomxif&Sm;aom
60 61
jzpfxGef;wdk;wufrIrsm;tjzpf? odrSwfvufc HMu&rnfomjzpfygonf/ yif jzpfonf/ þtcsurf mS aps;uGupf ;D yGm;a&;pepf\ tpOftvmvu©Pm
odEYk iS w hf ikd ?f ]qdck yhJ g pD;yGm;a&; Edik if aH &;csed cf iG v
f Qmudk a&&Snx f ed ;f odr;f jzpfaomfvnf;? qdk&S,fvpfukefvkyfqufqHa&;ESifhrl 0da&m"dvu©Pm jzpf
Edkifygrnfavm} qdkaom ar;cGef;rSmrl? w½kwfjynftwGuf ta&;tBuD;qkH; aeonf/
pdeaf c:csuf jzpfNrjJ zpfvsu&f ydS gonf/ ajym&vQi?f þpdeaf c:csurf mS w½kwf þjyóemtwGuf wpfckwnf;aomajz&Sif;enf;rSm? yOörajrmuf
acgif;aqmifrsm; w&m;0ifazmfxkwfxm;aom ]qdk&S,fvpfaps;uGufpD;yGm; acwfrDa&;jzpfygonf/ ]av;rsKd;acwfrDa&;}ESifh pwifcJhaom w½kwfjynf\
a&;pepf}qdkonf\0da&m"drsm;rS? tajccHay:xGufvmjcif;yif jzpfonf/ jyKjyifajymif;vJrIudk? yÍörajrmufacwfrDa&;ESifh txGwfwifzdkYyifjzpfonf/
aps;uGupf ;D yGm;a&;\ zGUH NzKd ;rItqifw h pfco k aYdk &mufvQif qd&k , S v f pfEikd if aH &; þodt Yk xGww f ifzq Ykd v
kd Qif w½kwv
f x
l \
k pD;yGm;a&;? vlraI &;ESihf ,Ofaus;rI
pepfEiS hf wd;k wku d rf Ed ikd pf &m&Sad e&m? ,cktcsed t f xd [efcsun f q D J pD;yGm;a&; a&csed rf mS vGecf ahJ omESpaf ygif; 30 uESihf rwlawmhonfu?kd yxrqk;H odrw S f
Edik if aH &;csed cf iG v f QmrSm? tcsed rf a&G; usK;d aygufomG ;Edik o f nf/ þonfyifvQif vufcHzdkYvdkygvdrfhrnf/ odkYESifhtrQ? w½kwftkyfcsKyfa&;pepfonfvnf; ydkí
zGHUNzdK;wdk;wufrIESifhtwl uRJul;a&ygjzpfvmaom tuJqwfrI\ a&cHajrcH yGifhvif;jrifomvmovdk? ydkíwm0ef,lEdkifpGrf; &Sdvm&rnf jzpfygonf/
[k qdkEdkifygvdrfhrnf/ tajrmftjrif&Sdaom w½kwfacgif;aqmifpktaejzifh þvdktyfcsufudk
,ckyifvQif? w½kwfvlxk (w½kwfuGefjrLepfwdkY\ pum;ESifhqdk&vQif odjrifNyD;? owdBuD;BuD;jzifh udkifwG,fajz&Sif;oGm;vdrfhrnf[k arQmfvifh&yg
ukefxkwfpGrf;tm;pk)\ BuD;xGm;wdk;wufvmrIudk? wnfqJtkyfcsKyfa&;pepf onf /
(uGefjrLepfa0g[m&t& ]ukefvkyfqufqHa&;} ) u? &mEIef;jynfh rxdef;csKyf
Edkifonfh vu©PmtcsKdU awGUoavmufawGUae&NyDjzpfonf/ A[dktpdk;&\ Nird ;f csr;f pGm tiftm;Bu;D rm;a&;
t&yf&yftcGefawmf pkaqmif;EdkifpGrf;rSm? tjcm;EdkifiHrsm;ESifh EIdif;,SOfvdkuf rnfodkYyifqdkap w½kwfjynftaeESifh? ¤if;wdkY\acwfopfordkif;wGif
vQif odoo d momenf;aeonf/ zefvt Hk rd "f mwfaiGUxkwv f w T rf I avQmch sa&;? pnf;vkH;nDnGwfaom urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfcktjzpf? yxrqkH;tBudrf
aiGacs;iSm;rIavQmch sa&; ponfjh yóemrsm;ESihf ywfoufaom A[dktpdk;&\ ay:xGufvmEdkifcJhNyD jzpfygonf/ pkpkaygif; jynfwGif;xkwfukefwefzdk;(*sD'DyD)
trdejYf yefwrf;rsm;ud?k a'otmPmydik rf sm;u rodusK;d uRjH yKaeonfrsm;vnf; ESiqhf v
kd Qi?f ,aeYw½kwjf ynfrmS csr;f omaomEdik if BH u;D wpfck jzpfaeayNyD/
&Sdonf/ xdkxuf wpfppBuD;rm;us,fjyefYvmaom qif;&Jcsrf;omuGm[rI odkYaomf? wpfOD;csif;0ifaiGESifhqdkvQifrl qif;&JEdkifiHwpfck jzpfaeqJ[k? qdk&
uvnf;? vlraI &;wnfNird rf t I wGuf &wufrat;p&mjzpfvm&onf/ þ rnfomjzpfonf/ odkYtwGuf? ,aeYw½kwfjynfwGif ]zefvkHtdrf"mwfaiGU
t&mtm;vkH;xufydkí ta&;BuD;EdkifonfrSm? wdkif;jynf\ pD;yGm;a&;u@ xkwfvTwfrI}vdk csrf;omEdkifiHrsm;\ jyóemawG&Sdaeovdk? ]qif;&JrI
awmfawmfrsm;rsm; uGefjrLepfygwD\ xdef;csKyfrIatmufwGif? r&Sdawmhjcif; avQmhcsa&;}vdk qif;&JEdkifiHrsm;\ jyóemawGvnf; &Sdaejcif;jzpfonf/
62 63
þodkY 0da&m"dvu©Pmrsm; &Sdaevifhupm;? EdkifiHwumrsufESmpmwGifrl ]urÇmvkH;csD tiftm;BuD;EdkifiHwpfcktwGuf
w½kwfjynf\ykH&dyfrSm ydkíydkí odomxif½Sm;vmaeNyD[k? qdk&ygvdrfhrnf/
ajrmufudk&D;,m;? 'gzm? tD&ef paom vIyfaeonfh urÇmhjyóemrsm;wGif?
a&&Snfpdwfcscdkifrmaom atmifjrifrIudk
w½kwfacgif;aqmifrsm;udk,fwdkifu ¤if;wdkYudk,fudk urÇmBuD;\ ]wm0ef&Sd owfrSwfjy|mef;ay;onfrSm
aom tusKd;&Sif}wpfOD;tjzpf? ydkíydkí jyovmMuNyDjzpfygonf/ tifyg,mr[kwf? aps;uGufjzpffonf}
tcsKUd aom ay:vpDrw d u f mrsm;? ynm&Sirf sm;ESihf yifw*Gerf S Adv k cf sKyf
BuD; tenf;i,furl? w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmjcif;udk r[mtiftm;
BuD; EdkifiHrsm;tMum; rvTJraoGay:xGufvmrnfh y#dyu©rsKd;aphtjzpf?
oabm,lvsuf&SdMuonf/ tqifroifhvQif ppfyJGwpfyGJtxd OD;wnfoGm; azmfjyvdkygonf/
Edkifonf[k ,lqMuonfrsm;yif&Sdonf/ þtkyfpku olwdkY\tjrifESifh ]],ckvuf&Sd urÇmt h pDtpOfrmS ? w½kwjf ynfNird ;f csr;f pGm tiftm;BuD;
ywfoufNyD;? twdwfordkif;udkom"uwifonf/ ]tiftm;BuD; EdkifiHopf rm;vmapa&;twGu?f wHcg;zGiahf y;xm;ovdk &Syd gonf/ þtpDtpOf
wpfck ay:xGufvmonfESifh? ¤if;u wnfqJcsdefcGifvQmudk xdcdkufapvdrfh udk {u0if½dk;ay:wGif wnfaqmufxm;onfr[kwf/ A[dk0if½kd;ay:
rnf/ vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOfwGif? ¤if;twGuf tqifhwpfae&mudk wGif &yfwnfaejcif;jzpfonf/ EdkifiHBuD;wpfck\ tvdkqE´ay:wGif
½SmazG&mrSm rwnfNird rf rI sm;ay:xGuv f mvdrrhf nf/ ordik ;f tawGUtBuKH t& tajccHxm;onfr[kwf/ pnf;rsOf;pnf;urf;tay: tajccHaom
qdvk Qi?f þwl½lcsurf mS a&SmifvrJG &Edik af om rkcs{uefvrf;aMumif;}[k? ¤if;wdkY us,fjyefYeuf½Idif;onfhtkwfjrpf &Sdonf/ w½kwfjynftaeESifh þ
u qdkMuonf/ odkYtwGuf ,aeYacwfNydKifurÇmBuD;wGifvnf;? w½kwf- urÇmhtpDtpOfwGif wuf<upGm yg0ifvmjcif;tm;jzifh? BuD;rm;aom
tar&du y#dyu©rSm a&SmifvTJ&EkdifzG,fr&Sd[k? rSwfcsufjyKMuygonf/ pD;yGm;a&;tusKd;tjrwfrsm; &Edkifp&m&Sdonf/ þtcsdefwGif zsuf
odkYESifhwdkif? ordkif;wGif ay:xGufcJhzl;aom tiftm;BuD;EdkifiHopfrsm; tm;jyif; EsLuvD;,mvufeufrsm;uvnf;? r[mtiftm;BuD;EdkifiH
rSm ]emZD*smreD}vdk jzpfEdkifovkdyif? ppfNyD;acwf *smreDESifh *syefwdkYvdkvnf; rsm;tMum; ppfyGJwpfckjzpfyGm;jcif;rSm? udk,fhvnfyif; udk,fBudK;
jzpfEdkifygonf/ vuf&Sd tar&duefjynfaxmifpktaeESifh? wpfcgu NAdwdoQ uGi;f pGy&f ma&mufrnfh tEÅ&m,fukd azmfjyvsu&f adS eonf/ tcsKyfqdk
\eHygwfwpfae&mudk vTJajymif;&,lcJh&mwGifvnf;? ESpfEdkifiHMum; ppfruf &vQif? ,aeYEdkifiHwumtpDtpOfrSm arSmufvSefzsufqD;zdkY rvG,f
jzpfyGm;cJh&onf r[kwfyg/ ,aeY w½kwfESifh tar&duMum;wGif NydKifqdkifrI onfwdkif? yl;aygif;yg0ifzdkYvG,fulygonf/...}}
rsm;? 0da&m"doabmaqmifonfrsm; r&Sdr[kwf &SdEdkifygonf/ txl;ojzifh (aumufEIwfcsuf)
pD;yGm;a&;e,fy,fwGif trSefyif&Sdaeygonf/ odkYaomf þNydKifqdkifrIESifh 0d (þaqmif;yg;- The Rise of China and The Future of The West...
a&m"drsm;rSaeí? t½kyfqdk;tusnf;wefaom y#dyu©rIrsm;odkY rvTJraoG tjynfhtpkHudk ,ckaqmif;yg;aemufwGif uyfvsufazmfjyxm;ygonf/)
OD;wnfoGm;vdrfhrnf[líum;? uHaouHr ajymEdkifvdrfhrnfr[kwfyg/ ajym ygarmu© tDuifbm&D axmufjyaom þtajctaeudk? rdrdwdkY
&vQif? þudpörSm a&SUvmrnfhq,fpktwGif; 0g&Si fwefESifhab*sif;wdkY\ bufrS em;vnfoabmaygufaMumif; w½kwfjynftaeESifh tBudrfBudrf
ay:vpDa&G;cs,frItay:wGifom? wnfrSDygvdrfhrnf/ azmfjycJhNyD;jzpfygonf/ ,aeYw½kwfjynf\ r[mAsL[mudkazmfxkwf&mwGif
þae&mwGif? rMumao;cifuxkwfa0cJhaom EdkifiHjcm;a&;&m t"dutusq;Hk jzpfz, G &f adS om Zefb, D ef u? w½kwjf ynfa&G;cs,x f m;aom
r*¾Zif; (Zefe0g&D? azazmf0g&Dvxkwf Foreign Affairs, Volume 87.No.1) wGif vrf;aMumif;udk ]Nidrf;csrf;pGm tiftm;BuD;rm;a&;} (peace for rise)[k
yg0ifaom y&ifpwefwuúov kd rf S Edik if aH &;odyyHÜ garmu© *sD *Ref tDuifbm&D 0dN*dK[fjyKonf/ t"dyÜm,frSm? w½kwfjynftaeESifh wnfqJurÇmhtpDtpOf
\aqmif;yg;xJrS ta&;BuD;onf[k ,lq&aom tcsuftcsKdUudk xkwfEkwf udk arSmufvSefajymif;vJrnf r[kwfbJ? vuf&SdtpDtpOfwGif;rSmyif
64 65
Nidrf;csrf;pGmyl;aygif;yg0ifrnf qdkonfhoabmyif? jzpfonf/ þoabm
udk w½kwfvlxkMum; ynmay;&eftwGuf? ,refESpfuyif tcef;(12)cef;
yg aMunmcsufwpfck xkwfjyefcJhao;onf/ ]r[mtiftm;BuD;EdkifiHrsm;\
aexGufcsdef}(The Rise of Great Nations) trnf&pmwrf; jzpfonf/
pmwrf;uazmfxkwfjyaom t"duoifcef;pmrSm ]urÇmvkH;csD tiftm;BuD;
Edik if w
H pfct k wGu?f a&&Snpf w d cf scikd rf maomatmifjrifru I kd owfrw S jf y|mef;
ay;onfrSm? tifyg,mr[kwf? aps;uGufjzpfonf} qdkaomtcsuf jzpfyg
onf /
tajctaeudk,fwdkifu? Nidrf;csrf;a&;ESifh yl;aygif;aqmif&Gufa&;
twGuf tvm;tvmaumif;rsm; zefw;D xm;vifu h pm;? tjcm;wpfyg;aom
OD;wnfcsufrsm;odkY aoGznfoGm;Edkifonfh zufwmrsm;vnf;? renf;raem
&SdaeqJjzpfygonf/ w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmonfESifhtrQ? ¤if;\
ZmwdykncHpm;rIrsm;rSmvnf; jrifhrm;vmEdkifp&m½Sdonf/ þZmwdyknudk?
,ckESpf (2008 ckESpf) aEG&moD tdkvHypfyGJawmfwGif? tjynfht0jyornfhykH
&Sdonf/ þtcsdefwGif {u0if½dk;urÇmtay: tm½kHusEdkifaom tar&duef
jynfaxmifpktaeESifhvnf;? w½kwfjynftwGuf vrf;zGifhay;&ma&mufap
rnfh A[dk0if½dk;urÇm tpDtpOftay:? cHwGif;awGUcsifrS awGUygvdrfhrnf/
xdx Yk uf w½kww f ikd af yudpv ö ?kd twdw\ f qd;k arG? yx0DEikd if aH &;rdik ;f Ak;H rsm;ESihf
vlUydik cf iG u
hf pd v
ö kd ypöKyeÜ tf jiif;yGm;rIrsm;uvnf;? plygESpcf Mk um; ,kHMunfrI
r@dKifudk tcsdefra&G; NzdKcsoGm;Edkifp&m&Sdaeonf/
aocsmonft h csuuf akd jym&vQi?f 2008 rSm w½kww f Ykd tBu;D tus,f
arQmfvifhxm;aom ESpfwpfESpfjzpfonf/ w½kwfe*g;ESpf qdkMuygpdkY.../
tar&duefjynfaxmifpktygt0if vuf&SdurÇmhtiftm;BuD;EdkifiHrsm; t
wGufvnf;? ]wnfqJurÇmhtpDtpOfrsm;xJodkY w½kwfe*g;BuD; at;at;
anmif;anmif;wGif;0ifajzmifhap&ef? uRrf;usifpGmudkifwG,fMu&rnfh ta&;
BuD;aom ESpfwpfESpfjzpfygvdrfhrnf/
0if;aemif
66 67
]aoG;acsmif;pD;aom 20&mpktaeESifU
Cover Theme taemuf\usqkH;cef;ESifU ta&SYodkhOD;wnfaom
CHINA AND THE WORLD ORDER
urÇmhtpDtpOfopf jyefvnfae&mcsxm;rIudk
rsufjrifudk,fawGY MuHKcJU&ayNyD . . .}
70 71
a&mufonfw h ikd ?f rdrud ,
kd w
f ikd f OD;aqmifyaHk zmfcahJ om vuf&u
dS rÇmt
h pDtpOf vQHusvmaeawmhonf/
opfBuD; qufvuf&SifoefEdkifygvdrfhrnf/ yg0gcGJa0rIrSm? EdkifiHwumqufqHa&;wGif xyfwvJvJ jyefvnfjzpf
tar&duefjynfaxmifpt k wGuf ]{u0if½;kd tcgor,} (unipolar ay:wwfaomjyóem jzpfygonf/ ayg(v)uifae'Dv?kd a&mbwf *D(v)yif
moment)um;? rvTr J a&Smifom ed*;Hk csKy&f avawmhrnf/ tu,fí 21&mpk\ vdk ordkif;ynm&Sifrsm; azmfjycJhMuonfhtwdkif;? ]urÇmhEdkifiHa&;qdo k nfrmS
xif&mS ;ay:vGiaf om tm;NyKd irf rI mS w½kwEf iS hf tar&duefMum;wGif jzpfay: Edik if w
H umpepfwpf&yf zGUJ pnf;xlaxmifEikd o f nftxd? tm;aumif;armif;oef
vmcJhvQif? w½kwfjynfbufrS ydktcGifhomygvdrfhrnf/ tu,fí tqdkyg ay:xGuv f maom tiftm;Bu;D Edik if t H qufquf\ tpDtpOfrsm;jzif?h rSwf
tm;NydKifrIrSm w½kwfESifh wnfqJEdkifiHwumpepftMum; ay:xGufvmrnf wrf;wifxm;aom c&D;&SnfBuD;}yif jzpfygonf/ tiftm;BuD;EdkifiHwpfck
qdkvQifrl? vuf&Sdpepfuom atmifyGJqifoGm;ygvdrfhrnf/ ay:xGufvmonfESifh wnfNidrfaom urÇmvkH;csDtpDtpOfwpf&yf jzpfvm
ap&ef? pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;ESifh tzGJUtpnf;rsm;udk zefwD;ykHazmfavh ½SdMu
ul;ajymif;a&;umv? ylyifaomursm; onf/ þodkY zefwD;ykHazmfMu&mwGifvnf;? ¤if;\trsKd;om;a&;ESifh vkHNcHKa&;
tusKd;pD;yGm;rsm;udk? vufudkifjyKMuonfomjzpfygonf/ odkYESifhwdkif? rnfodkY
w½kwfjynfrSm? ¤if;\av;pm;cefYnm;avmufaom urÇmvkH;csD tif aom urÇmvk;H cst D pDtpOfrS xm0&wnfwefEY ikd o f nfawmhr[kwyf g/ a&&Snf
tm;BuD;EdkifiHjzpfvma&; vrf;aMumif;ay:wGif? aumif;pGmcsDwufEdkifNyD wGif yg0gcGJa0rItajymif;tvJrsm; jzpfay:vmNyD;? aemufxyf pdefac:ol
jzpfygonf/ 1970 tvGefESpfrsm;twGif; aps;uGufjyKjyifajymif;vJrIrsm; topfrsm; ay:xGufvmonfom jzpfygonf/
pwifNyD;uwnf;u? w½kwfpD;yGm;a&;rSm av;qwdk;wufcJhonf/ cefYrSef; tqdkyg pdefac:oltopfrsm;onfvnf;? rdrdwdkYtrsKd;om;a&;tusKd;
csut f csKUd t&? a&SUvmrnfq
h ,fpt k wGi;f aemufxyfESpfqwdk;vdrfhOD;rnf[k pD;yGm;ESifh vdkufavsmnDaxGjzpfaprnfh aemufxyftpDtpOfopfwpf&yf
od&onf/ ,aeYw½kwfjynfrSm urÇmvkH;twdkif;twm xkwfvkyfa&;A[dk zefw;D ykaH zmfEikd &f ef? qufvufBuKd ;pm;Mujyefonf/ þwGif tusbuf a&muf
jzpfvmovdk? pm;okH;rIbufwGifvnf; tMurf;tm;jzifh wpfurÇmvkH; oH? aeaomEdkifiHrsm;taeESifh? ¤if;wdkY\ xdef;csKyfrIrsm; qkH;yg;vmrnfh ta&;
oHrPdESifh ausmufrD;aoG;xkwfvkyfrI\ okH;ykHwpfykHudk jzKef;ay;Edkifaom twGuf xdwv f efw Y ek vf yI v
f mMuovd?k ¤if;wd\ Yk tm;enf;,d;k ,Gi;f vmaom
taetxm;wGif &Sdonf/ 2006 ckESpf ESpfcsKyfZ,m;t&? a':vm wpf taetxm;tay: ½du k cf wfvmEdik o f nfh vkNH cKH a&;qdik &f m*,ufrsm; twGuf
x&DvD,HausmfrQ½Sdaom tvGefBuD;rm;onfh oD;oefY&HykHaiGudk? udkifxm;Edkif vnf;? pd;k &drrf uif;jzpfvmMu&awmhonf/ þonfyif vlo Y rdik ;f wpfavQmuf?
onfhEdkifiHBuD;vnf; jzpfygonf/ tzefwvJvJ BuHKawGUae&aom ordkif;\avmu"H[k? qdk&ygvdrfhrnf/
þodkYpD;yGm;a&;bufrS t&Sdeft[kefESifh csDwufvsuf&SdpOf? w½kwf þodkYaom yg0gtajymif;tvJ umvrsKd;rSm? tEÅ&m,fawG ywfcsm
jynf\ ppfa&;tokH;p&dwfrSm (aiGaMu;azmif;yGrIESifh csdefn§dNyD; pm&if;t& 0dkif;aeaom 0½kef;okef;um; tajctaeBuD; jzpfavh&Sdygonf/ tiftm;BuD;
yif) ESpfpOf 18% rSefrSefwdk;wufvsuf&Sdonf/ ¤if;\ oHcif;wrefcif; EdkifiHwpfcktaeESifh? EdkifiHwumpepfwpf&yfwGif trdefYay;OD;aqmif tae
vufwHrsm;rSmvnf;? tm&Sa'oudk ausmfvGefNyD;oumv tmz&du? vuf txm;udk ydik q f ikd xf m;Nyq D o kd nfEiS hf tqdyk gwnfqpJ epfudk ajymif;vJypf&ef?
wiftar&duESifh ta&SUtv,fydkif;txd a&muf&SdaeNyDjzpfonf/ ppfat; ¤if;wGiaf &m pepftwGi;f &Sd tm;enf;onfh tjcm;Edik if rH sm;wGiyf g? rnfonfh
acwfu qdkAD,uf,leD,HrSm? ppfa&;rsufESmpmwGifom tar&duudk,SOf rufvkH;rS r&SdEdkifawmhyg/ odkYESifhwdkif pdefac:olEdkifiHwpfck\ wefcdk;tiftm;
Edkifaomfvnf;? ,aeYw½kwfjynfum; ppfa&;a&m pD;yGm;a&;wGifyg tar Bu;D rm;vmNy;D ? vuf&OdS ;D aqmifEikd if \ H MoZmt&Sed t f 0g csnfheJYvmaomtcg
&duudk aumif;aumif;,SOfEdkifonfh? pdefac:oltopfwpfa,muf jzpfvm wGifrl? r[mAsL[majrmuf,SOfNydKifrIwpf&yf xGufay:vmygawmhonf/
acsNyD/ onfvdkESifh urÇmvkH;csD yg0gcGJa0ay;rIwGif? euf½dIif;aom tajymif; þNydKifqdkifrIrSaeí y#dyu©rsm; (rMumcPqdkovkd) ppfyGJrsm;txdyif
tvJrsm; jzpfay:vmawmhrnfh t&dyfvu©PmawG? e,fy,ftoD;oD;rS OD;wnfoGm;onfrsm; &Sdwwfygonf/
72 73
þoabmrsKd;udk 19 &mpkaESmif;ydkif; *smreDwGif BuHK&zl;onf/ yg0gtajymif;tvJwdkif;u
1870jynfEh pS u f ? NAw d o
d Qw\Ykd pD;yGm;a&; ppfa&;yg0grSm? *smreDxuf okH;q
ausmfrQydkygonf/ 1903 ckESpfodkY a&mufaomtcgwGifrl? pD;yGm;a&;a&m
ppfyGJudkarG;xkwfonfawmUvnf; r[kwfyg/
ppfa&;wGifyg *smreDu NAdwdoQwdkYudk? jzwfausmfwufoGm;cJhonf/ *smreD wnfqJurÇmhtpDtpOfa[mif;udk
EdkifiH aygif;pnf;rdNyD; tiftm;BuD;rm;vmonfESifhtrQ? ¤if;\wnfqJ arSmufvSefajymif;vJypfvdrfUrnf[lívnf;
Edik if w
H umpepftay: rauseyfrrI sm;ESihf awmif;qdck surf sm;rSmvnf;? onf; ,wdjywfqdkEdkifvdrfUrnf r[kwfyg/
oefjyif;xefvmum Oa&my&Sd tjcm;aomtiftm;BuD;EdkifiHrsm;twGuf
Ncdrf;ajcmufrIwpfckvdk jzpfvmcJhonf/ onfvdkESifh? vkHNcHKa&;qdkif&m,SOfNydKifrI
rsm; pwifvmawmhonf/ þwGif r[mAsL[majrmuf tiftm;csdefcGifvQm
jyefvnfcsdefn§dvmMu&mrS? ,cif&efola[mif;rsm;jzpfaom jyifopf? ½k½Sm; wumtpDtpOftay: pdefac:onfrsm; b,fwkef;urS rvkyfcJhygacs/
ESifh NAdwdefwdkYrSm? topfxGufay:vmaom *smreDudk &ifqdkifEdkifa&;twGuf þtawGUtBuKH rsm;u bmudak zmfjyaeoenf;qdv k Qi?f yg0gtajymif;
pkpnf;vmcJhMuonf/ tusKd;qufum; Oa&myppfyGJBuD;yif jzpfawmhonf/ tvJrsm;rSm tm;vkH;xyfwlnDMuonfr[kwf/ rwlaomykHpH toD;oD;&SdEdkif
avhvmapmifMh unfo h l awmfawmfrsm;rsm;u? rsuaf rSmufacwftar onf qdkaomtcsufjzpfygonf/ tcsKdUaomEdkifiHrsm;rS? ¤if;wdkY\pD;yGm;a&;
&duef-w½kwf qufqHa&;udk? qdkcJhygjzpf&yfESifh rsOf;NydKifqGJMunfhMuonf ESifh yx0DEdkifiHa&;yg0g tBuD;tus,f BuD;xGm;vmaomfvnf;? wnfqpJ epf
rsm;&Sdonf/ þudpöESifhywfoufNyD; o½kyfrSef0g'Dynm&SifwpfOD;jzpfol *Ref twGi;f rSmyif tvdu k of ifth vsm;oifh yg0ifaygif;pnf;zdkY BudK;pm;wwfMuyg
rd,m&SD;rm;u? ,ckvdka&;om;cJhonf/ ]tu,fí w½kwfjynfom a&SUvm onf/ tcsKdUurl? þodkYr[kwf ¤if;wdkY\BuD;xGm;vmaom wefcdk;tmPmudk
rnfh q,fpktenf;i,ftwGif;? ¤if;\av;pm;cefYnm;avmufaom pD;yGm; tokH;jyKNyD;? wnfqJEdkifiHwumpepfudk arSmufvSefypfum? aemufxyf tpD
a&;wd;k wufru I kd qufvufjri§ w hf ifEikd rf nfqv
kd Qi?f tar&duefjynfaxmifpk tpOfopfwpf&yfxlaxmif&ef BudK;yrf;wwfMuygonf/ ordkif;wGifBuHKcJhzl;
ESifhw½kwfjynfwdkYrSm jyif;xefaom vkHNcHKa&;qdkif&m,SOfNydKifrIBuD;wGif? xdyf aom yg0gtajymif;tvJrsm;udk jyefMunfhvdkufvQif? rwl jcm;em;onfh
wdkufawGUMuayawmhrnf/ þ,SOfNydKifrIrSaeí ppfyGJwpfyGJodkYyif OD;wnf qdkcJhygykHpHESpf&yf (tenf;qkH;) &Sdaeonfudk? awGU&ygvdrfhrnf/
oGm;aumif; oGm;Edkifavonf...} pojzifh/ yg0gtajymif;tvJrsm;\ wl½lcsufudk? owfrSwfjy|ef;ay;aom t
odkYESifhwdkif? yg0gtajymif;tvJwdkif;u ppfyGJudkarG;xkwfonfawmh csufrsm;um;? wpfckru rsm;pGm&SdEdkifygonf/ þtxJrS ta&;BuD;aom
vnf;? r[kwfyg/ wnfqJurÇmhtpDtpOfa[mif;udk arSmufvSefajymif;vJ tcsufwpfckrSm? tiftm;BuD;EdkifiHtjzpf topfjzpfxGef;vmaom EdkifiH\
ypfvdrfhrnf[lívnf;? ,wdjywfqdkEdkifvdrfhrnf r[kwfyg/ 20 &mpk\ oabmobm0ESifh? wnfqJtpDtpOfa[mif;tay: ¤if;\rauseyfcsuf
tapmydkif;q,fpkrsm;twGif;u? NAdwdeftaeESifh tar&duefjynfaxmifpk twdkif;twm jzpfygonf/ Oyrm-19 &mpktqkH;u ork'´&mjcm;aeaom
odkY rdrd\OD;aqmifrItcef;udk? tomwMunfvTJajymif;ay;cJhzl;onf/ þ tar&durSm? wdu k Bf u;D wpfct k wGi;f aexdik af om *smreDxuf? NAdwdoQA[dkjyK
tajymif;tvJwGif jyif;xefaom y#dyu©rqdkESifh? ESpfEdkifiHqufqHa&;rSmyif EdkifiHwumtpDtpOfudk at;at;anmif;anmif; zufayGUvufcHEdkifcJh
tzktxpfrsm; ajymyavmufatmifr½Sdyg/ tvm;wl? 1940tvGefESpfrsm; ygonf/ ydkíta&;BuD;aom tqkH;tjzwfae&mwGif &SdEdkifonfh aemufxyf
\aESmif;ydkif;rS 1990 tvGefESpfrsm;\ tapmydkif;umvrsm;twGif;? tcsufwpfckrSm? wnfqJ EdkifiHwumtpDtpOfudk,fwdkif\ p½dkufvu©Pm
*syef\ pD;yGm;a&;wdk;wufrIEIef;rSmvnf; tHrcef;[k qdkEdkifavmufygonf/ jzpfEdkifygonf/ taMumif;rl topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiH\
(,cifutar&duef *sD'DyD\ 5%om½Sd&mrS 60%txd wpf[kefxdk; ]pdefac:rvm;? yl;aygif;rvm;}qdkaom a&G;cs,frIudk? wnfqJtpDtpOf\
wufoGm;cJhjcif;jzpfonf/) odkYjzpfvifhupm; *syeftaeESifh wnfqJEdkifiH oabmobm0ESihf p½du k v
f u©Pmrsm;u? yko H iG ;f ay;aomaMumifh jzpfygonf/
74 75
wHcg;zGit
hf pDtpOf
ppfNyD;acwf urÇmhtpDtpOfrSm? ordkif;tawGUtBuHKt& xl;jcm;
onf[q k Ekd ikd yf gonf/ tiftm;Bu;D Edik if wH pfcck u k vTr;f rd;k xm;aom rnfonfh
Edik if w
H umtpDtpOfrqd?k tusyu f ikd rf EI iS v
hf u
kd af vsmrI ta&mtpyftay:
tajccHMuonfu rsm;onf/ odkYESifhwdkif? tar&duefjynfaxmifpk\
OD;aqmifrIESifh ay:xGufvmaom ppfNyD;acwf EdkifiHwumtpDtpOfurl?
qdkcJhygtpOftvmrS azmufxGufEdkifcJhygonf/ þpDtpOfrSm tifyg,m
oabmxuf vpfb&,foabm ydkaqmifonf/ urÇmhEdkifiHtm;vkH; us,f
us,fjyeYfjyefY yl;aygif;aqmif&GufEdkifap&ef? us,fus,fjyefYjyefY wHcg;zGifhxm;
onf/ EdkifiHwpfck\ tvdkqE´twdkif;r[kwf/ EdkifiHwumOya'ESifhtnD
aqmif&u G o f nf/ a&wdrk [mrdwt f zGUJ oabmr[kw/f a&&Sno f abm aqmif
onf/ þtpDtpOf\ aemufuG,frS t"duwGef;tm;tjzpf? 'Drdkua&pDESifh
aps;uGufpD;yGm;a&;pepf &Sdonf/ odkYESifhtrQ? yl;aygif;yg0ifaomEdkifiH tm;
vkH;\ pD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk;wufrIudk? vrf;zGifhay;Edkifonf/ þ tm;aumif;
aomtcsufrsm;aMumifhyif? ppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOfudk NzdKzsufzdkY rvG,f
ovdk? yl;aygif;yg0ifzdkY tqifajyvG,fulapjcif; jzpfygonf/
trSefpifppf? tqdkygppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOfudk OD;aqmifykHazmfcJh
Muaom AdokumBuD;rsm;\&nf&G,fcsufrSm? aoG;wlarG;wlcsif; tkyfpkzGJUMuzdkY
r[kwfyg/ urÇmhEdkifiHtm;vkH; us,fus,fjyefYjyefY yl;aygif;aqmif&GufEdkifzdkY
jzpfygonf/ þoabmudk? qdkcJhygurÇmhtpDtpOfopf\ acgif;udkifzcif
wpfOD;jzpfaom z&efuvif½kpAJ(v)\ oabmxm;wGif? &Sif;&Sif;vif;vif;
jrifEdkifp&m&Sdygonf/ urÇmBuD;udk tdkif'Dtdkvdk*sD tkyfpkBuD;ESpfcktjzpf cGJypf
vdkufaom ppfat;wdkufyGJrprDuyif? ½kpAJ(v)taeESifh urÇmhtiftm;BuD;
EdkifiHtm;vkH; yl;aygif;pDrHcefYcGJEdkifrnfh urÇmhpepfwpf&yf zefwD;Edkif&ef? enf;
vrf;&SmazGcJhonf/ ol\&nf&G,fcsufrSm? ppfEdkifaomfvnf; ppf'PfaMumifh
zGwfzGwfnufnuf aMuaeaomEdkifiHrsm;ESifh? ppf½IH; 0if½dk;pGef;EdkifiHrsm; twl
vufwGJNyD;? pkaygif;vkHNcHKa&;pepf xlaxmif&efESifh urÇmvkH;twdkif;twm
pD;yGm;a&;wdk;wufrIudk? wGef;wifEdkif&efjzpfonf/
ajym&vQif? ukvor*¾tzGJUBuD;\ vkHNcHKa&;aumifpD tNrJwrf; tzGJU
0ifae&mwGif? w½kwfjynf yg0ifcGifh&ap&ef csmcsDBuD;ESifh twdkuftcHvkyfNyD;
BudK;yrf;cJholrSm? z&efuvif½kpAJ(v)yif jzpfonf/ «½kpAJ(v) udk,fwdkif
76 77
BudK;pm;&,lay;cJhaom w½kwfjynf\ae&mwGif? w½kwf(wdkifay)tpdk;&udk ppfNyD;acwf urÇmhpD;yGm;a&;pef;yGifUrIrsm;ESifU
qufcaH pcJo h nfrmS um; aemufyikd ;f tar&duefor®wrsm;ESio hf m ydík qdik yf g
wpfpkHwpf&m EdkifiHa&;wnfNidrfrI
onf/»
½kpAJ(v)\rlv&nfrSef;csufrSm tjynfht0ratmifjrifcJhonfhwdkif? (wwd,urÇmppfrjzpfatmifxdef;xm;EdkifrI)wdkhrSm
(wpfenf; ppfat;udkrwm;qD;EdkifcHonfhwdkif) awmfawmfrsm;rsm;atmifjrif qdkcJUyg ppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOf\
rI&cJhonf[k qdkEdkifygonf/ emZD*smreDwpfjzpfvJ taemuf*smreDtaeESifh? aus;Zl;jyKrI[kqdk&ygvdrfUrnf
]Oa&my ausmufrD;aoG;ESifh oHrPdtzJGU} (aemif tD;pD jzpfvmrnfhtzGJU)rS
wpfqifh? 'Drdkt&ufwpf taemufOa&myESifhaygif;pnf;EdkifcJhonf/ wpf
qufwnf;rSmyif? twåvefwpfvkHNcHKa&;pmcsKyfrSwpfqifh tar&duefjynf
axmifpkESifh aygif;pnf;EdkifcJhonf/ tvm;wl ppftwGif; zufqpf*syefrSm EdkifiHwumpepfu aygif;pnf;NyD;*smreDtwGuf? wHcg;us,fus,f zGifhay;cJh
vnf;? tar&duESihf vkNH cKH a&;? pD;yGm;a&;yl;aygif;aqmif&u G rf rI sm;rS wpfqif?h onfom jzpfygonf/ ppfat;vGefacwf uGefjrLepfEdkifiHa[mif;rsm;twGuf
EdkifiHwumrdom;pkzGJU0if jzpfvmcJhonf/ vnf;? tvm;wl wHcg;us,fus,fzGifhay;cJhonfom jzpfygonf/ þodkY
onfvdkESifh 1944 ckESpf b&dwef0k uGefz&ifhBuD; usif;yaomtcg? EdkifiHopfrsm;twGuf wHcg;us,fus,f zGifhay;Edkifjcif;onfyif? ppfNyD;acwf
ppfNyD;acwfurÇmhpDyGm;a&;\ yJhudkifEdkifiHwum tzGJUtpnf;rsm;jzpfaom urÇmhtpDtpOf oufwrf;&SnfMumpGm tvkyfjzpfEdkifa&;twGuf? t"du
urÇmb h Pf? tdik tf rftuf(z)ESihf *wftzGYJ (aemifurÇmu h ek o
f , G af &;tzGUJ )wdYk tm;aumif;csufwpfck[k qdkEdkifvdrfhrnfxifygonf/
ay:xGuv f mcJoh vdk ? ukeo
f , G af &;qdik &f mESihf b@ma&;qdik &f m Edik if w
H um ppfNyD;acwfurÇmtpDtpOftaeESifh? ,ckxufwdkif a&&Snf tvkyf
pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udkvnf;? csrSwfvmEdkifcHygonf/ ajym&vQif ppfNyD; jzpfaeonfudk jyefvnfqef;ppfMunfhvdkufvQif? ¤if;\twdwfu pepfrsm;
acwf urÇmhpD;yGm;a&;pef;yGifhrIrsm;ESifh? wpfpkHwpf&m EdkifiHa&;wnfNidrfrI ESifhrwlaom xl;jcm;onfhvu©PmokH;&yfaMumifh[k? qdkEdkifygvdrfhrnf/
(wwd,urÇmppfrjzpfatmif xde;f xm;Edik rf )I wdrYk mS ? qdck yhJ gppfNy;D acwfurÇmh yxrvu©PmrSm twdwu f &Scd zhJ ;l aom tpDtpOfrsm;vd?k tifyg
tpDtpOf\aus;Zl;jyKrI[k qdk&ygvdrfhrnf/ wpfenf;qdk&vQif? tar&du? ,mpepftay: tajccHonfr[kwfbJ? vpfb&,fEIef;pHrsm;tay:
Oa&myESifh *syefwdkYOD;aqmifaom? A[dk0if½dk;vu©Pm\ tvkyfjzpfrI[k tajccHaomaMumifhjzpfonf/ tifyg,mpepfqdkonfrSm tiftm;
trSwfay;&rnfjzpfygonf/ tay: A[dkjyKjcif;jzpfNyD;? vpfb&,fpepfurl tiftm;xuf w&m;
ppfat;acwfaemufqkH;tcsdefwGifvnf;? vuf&SdEdkifiHwum tpD tay: tajcjyKygonf/ ppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOf tajcjyKaom
tpOf\ tvkyfjzpfrIudk? aemufwpfBudrfawGUEdkifygao;onf/ qdkAD,uf w&m;um;? 'Drdkua&pDESifh aps;uGufpD;yGm;a&;pepfyif jzpfonf/
,leD,HESifhywfoufvQif? a&*iftpdk;&uom wif;wif;rmrmay:vpD usifh odt Yk wGuf? þpepfwiG v f ufwyJG g0ifaom Edik if rH sm;twGuf pD;yGm;a&;?
okH;cJhaomfvnf;? Oa&mytaeESifhrl wif;rmrIavQmhaygha&; ay:vpDudkom EdkifiHa&; zGHUNzdK;wdk;wufrIrufvkH;rsm; &Sdaejcif;jzpfonf/
awmufavQmufqdkovdk usifhokH;cJhygonf/ aemufqkH; qdkAD,uf,leD,H 'kw,
d vu©PmrSm? twdwu f &Scd zhJ ;l aom tpDtpOfrsm;vd?k tif
aendKcsed f a&mufvmaomtcg? vuf&EdS ikd if w H umpepftaeESihf tqif;bD; tm;tBuD;qkH;EdkifiHwpfck\ vTrf;rdk;rItay: tajcrcHbJ? urÇmhEdkifiH
wyfonfrsKd;rvkyfcJhbJ? jyKjyifajymif;vJa&;0g'D a*:bmacsmh(z) udkom rsm; (wdwdususqdk&vQif tiftm;BuD;EdkifiHrsm;) \ yl;aygif;aqmif
axmufcHtm;ay;cJhygonf/ þonfhtusKd;qufaMumifhyif qdkAD,uf &Gurf tI ay:? tajccHjcif;jzpfonf/ wpfenf;qd&k vQif {u0if½;kd tpD
wpfjzpfvJ ½k½Sm;EdkifiHrSm? EdkifiHwumrdom;pkESifh vkH;0uif;uGmroGm;cJhjcif; tpOfr[kwf/ A[k0if½dk;tpDtpOfjzpfonf/ ppfat;wdkufyGJ NyD;cgp
jzpfonf/ *smreDEdkifiH jyefvnfaygif;pnf;oGm;aomtcgwGifvnf;? vuf&Sd url? wpfckwnf; xD;xD;BuD; usef&pfaom plyg-yg0g tar&du
78 79
pdeaf c:ou
l akd e&may;jcif;
rsufarSmufacwf wu©Ekdvkd*sDrsm;u
tpOftvmpD;yGm;a&;qufqHrIrsm;\ w½kwjf ynftaeESi?hf ¤if;\tcsKyt f jcmtmPmESihf pD;yGm;a&;tusK;d
pD;yGm;udk? obm0uspGm xdef;odrf;umuG,fvdkrnfom jzpfonf/ þodkY
,kwÅdaA'ukd tajcrSajymif;jypfvdkufNyD[k xdef;odrf;umuG,fEdkifonfESifhtrQ? vuf&SdEdkifiHwumpepfESifh o[Zmw
qdk&ygvdrfUrnf rQaprnfhvrf;aMumif;udk a&G;cs,fygvdrfhrnf/ w½kwfjynftwGufa&m
wpfurÇmvkH;twGufyg uHaumif;aponfhtcsufrSm? vuf&SdEdkifiHwum
pepftaeESifh topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiHrsm;twGuf? wHcg;
zGifh BudKqdk½kHrQru ae&may;qufqHjcif; jzpfygonf/ aemufxyfuHaumif;
aponhftcsufwpfckrSmum;? tqdk;xJrS taumif;[k qdk&ygvdrfhrnf/
taeESifh? {u0if½dk;wdrf;ñGwfrIrsm; &Sdoavmuf&cdS yhJ gonf/ odaYk omf tar&duESiw hf ½kwt
f ygt0if urÇmt h iftm;Bu;D Edik if H tm;vk;H avmufwiG ?f
A[k0if½;kd urÇmt h pDtpOfu? wpfudk,fawmfusdwf ajcvSrf;rsm;udk EsLuvD;,mvufeufrsm; &Sdaejcif;jzpfygonf/ EsLuvD;,mNcdrf;ajcmuf
vufrcH/ þtcsufudk tD&wfppfyGJu oufaojycJhonf/ [eYw f m;rIacwfwiG ?f *&dwyf g0gppfyrJG sm;jzifh ordik ;f udrk ajymif;vJEikd af wmhNy/D
wwd,vu©PmrSm? twdwfu&SdcJhzl;aom tpDtpOfrsm;vdk zsuftm;jyif;EsLuvD;,mvufeufrsm;\ a&SUarSmufwGif? ppfyGJjzifharmif;
tkypf k oabmaqmifonfh wHcg;ydwpf epf r[kw/f urÇmEh ikd if t H m;vk;H aomtajymif;tvJrSm ordkif;jzpfpOfBuD;wpfckvkH; ed*kH;urÜwftqkH;owf
tvG,fwul yl;aygif;yg0ifvmEdkifap&ef? ae&mus,fus,fay;xm; oGm;Edik of nfu?kd w½kwaf &m tar&duuyg oabmaygufMuNy;D jzpfygonf/
aom wHcg;zGifhpepfjzpfonf/ topfjzpfxGef;vm;aom tiftm;
Bu;D Edik if w
H pfct k aeESi?hf ¤if;\pD;yGm;a&;? Edik if aH &;&nfreS ;f csurf sm;udk
pepfabmiftwGif;rSmyif? taumiftxnfazmf aqmif&GufcGifh&ap
onf/ odkYtwGuf urÇmhtiftm;csdefcGifvQmwGif tajymif;tvJrsm;
&So
d nfw h ikd ?f tvGetf uRH tvIyt f ,rf;rsm;rjzpfay:apbJ? xde;f Edik çf
odrf;Edkifjcif; jzpfonf/
qdkcJhyg vu©PmokH;&yfonfyif? ,aeYtiftm;BuD;rm;vmaom
w½kwfjynftaeESifh wnfqJurÇmhtpDtpOfudk rNzdKzsufbJ? tomwMunf
yl;aygif;aqmif&Gufaprnfh txda&mufqkH;rufvkH;rsm; jzpfzG,f&Sdygonf/
þrufvkH; okH;ckudk xyfrHtm;jznfhxm;onfh pwkw¬rufvkH;rSm? wu©Edkvdk*sD
jzpfonf/ rsufarSmufacwf wu©Edkvdk*sDrsm;u? tpOftvmpD;yGm;a&; quf
qHrIrsm;\ ,kwådaA'udk? tajcrSajymif;jypfvdkufNyD[k qdk&ygvdrfhrnf/
wu©Edkvdk*sDjzifharmif;aom rsufarSmufacwfpD;yGm;a&;wGif? rnfonfhEdkifiHrS
{upmusifhvdkYr&EdkifawmhNyD/ tjyeftvSeftrSDo[JjyK&rIrsm;jzifhom rdrdwdkY
&nfrSef;csufrsm; atmifjrifEdkifonfjzpf&m? þtcsufudk tajrmftjrifBuD;
aom w½kwfacgif;aqmifrsm; oabmaygufMuygvdrfhrnf/
80 81
þae&mwGif? w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmrIESifh ywfoufaom ]*vdkb,fyg0g} odkhoGm;&mvrf;rSm
]pdea&;&m}uRr;f usio f wl pfO;D jzpfonfh ygarmu©rmhvefwif;\ aumufcsuf
tcsKdUudk? tenf;i,fazmfjyvdkygonf/ olUaumufcsufwGif? w½kwfwdkYa&G;
vuf½SdEdkifiHwumtpDtpOfESifU
cs,fxm;aom r[mAsL[mvrf;aMumif;udk? rSef;qEdkifp&m &SdaomaMumifh wnfqJtzGJYtpnf;abmifudk jzwfoef;oGm;ygrS
jzpfygonf/ c&D;wGifEdkifaMumif; w½kwfacgif;aqmifawG
]]w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmonfrSm jiif;r&onfhtcsuf ususeeoabmaygufaeMuNyDjzpfygonf
jzpfaomfvnf;? trsm;xifxm;oavmuf pd;k &drzf , G &f mawmh r[kwf
yg/ taMumif;rl? w½kwfjynf\ajcvSrf;rsm;rSm twdwfuay:xGuf
cJhzl;aom pdefac:olrsm;ESifhrwlaomaMumifh? jzpfygonf/ ,aeY
w½kwfjynfrmS ,cifuESiphf mvQi?f a'oqdik &f mESihf urÇmvk;H twdkif; tajccH&onfjzpf&m? rnfonfhEdkifiHrS *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;ESifhuif;uGmNyD;
twm ta&;t&mrsm;wGi?f ydrk w kd uf<upGm yg0ifvmaeNyjD zpfygonf/ acwfrED ikd if aH wmf rwnfaqmufEikd af Mumif;? w½kwaf cgif;aqmifawGoo d nf/
þonfrmS ? ¤if;a&G;cs,x f m;aom Nird ;f csr;f pGmjzpfay:a&;vrf;aMumif; (þtodaMumifhyif urÇmhukefoG,fa&;tzGJU WTO odkY rjzpfrae 0ifcJhjcif;
udk uset f iftm;Bu;D Edik if rH sm;u? em;vnfoabmaygufap&efjzpfEdkif jzpfonf/) ajym&vQif? ]*vdkb,fyg0g}odkYoGm;&mvrf;rSm vuf&SdEdkifiHwum
ygonf/ xdkYxufydkíjzpfEdkifonfrSm? ¤if;\aemufxyf&nf½G,fcsuf tpDtpOfESifh wnfqJtzGJYtpnf;abmifudk jzwfoef;oGm;ygrS c&D;wGifEdkif
wpfcjk zpfaom]*vdb k ,fyg0g}taetxm;odaYk &mufvmapa&;twGu?f aMumif;? w½kwaf cgif;aqmifawG ususeeoabmaygufaeMuNyDjzpfygonf/
vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOf&SdtzGJUrsm;udk tokH;csvdkaomaMumifh odt Yk wGuf vuf&pdS epfEiS hf vuf&t dS zGUJ tpnf;rsm;udk ab;rSyef;wdkufzdkYxuf?
jzpfygvdrrhf nf/ rnfoyYkd ifqakd p w½kwjf ynf tiftm;Bu;D rm;vmonf twGi;f rSjzwfomG ;zdu Yk o
kd m w½kwaf cgif;aqmifawG ydpk w d 0f ifpm;Muygvdrrhf nf/
rSm? wnfqJpepf\ jyifyrSr[kwf/ pepfa[mif;twGif;rS tiftm; w½kwfjynftaeESifh urÇmhvkH;t&if;&SifpepfxJwGif qufvufyg0if
BuD;rm;vmjcif;jzpfonfudk owdcsyfMuzdkYjzpfonf/ &ef vdktyfae½HkrQru? þpepf\ pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;ESifh tzGJUtpnf;
tmvk;H odMuonft h wdik ;f ? w½kwjfynfrmS ukvor*¾vkHNcHKa&;aumifpD\ rsm;uay;aom umuG,fapmifha&SmufrIudkvnf;? qufvuftvdk&Sdae
tNrJ;wrf;tzGJU0ifjzpfonf/ «þonfrSm ½kpAJ(v)arQmfrSef;cJhaom ]tiftm; rnfomjzpfygonf/ Oyrmtm;jzifh WTO \A[k0if½;dk ukeo f ,G af &; tajccH
Bu;D Edik if rH sm;\ ya'ompkaH cgif;aqmifr}I \toD;tyGijhf zpfonf/» þonf\ rlrsm;ESifh? tjiif;yGm;rIajz&Sif;a&;qdkif&m vkyfxkH;vkyfenf;rsm; jzpfonf/
tusKd;qufaMumifh? tjcm;aomtNrJwrf;tzGJU0ifEdkifiHrsm;vdkyif ]*&dwfyg0g þt&mrsm;u? topfay:xGufvmaom pD;yGm;a&;tiftm;BuD;EdkifiHrsm;?
>cif;csuftcGifhta&; (wpfenf; ADwdktmPmokH;ydkifcGifh)} &aeonf/ þ rMumcPqdkovdk &ifqdkif&avh&Sdonfh udk,fusKd;pD;yGm;umuG,fa&;0g'ESifh
onfrmS vuf&u dS rÇmt
h pDtpOf\ Edik if aH &;rsuEf mS pmwGif? w½kwfwdkYvdkcsif cGjJ cm;qufqaH &;Ncrd ;f ajcmufrrI sm;rS? w½kwjf ynfukd aumif;pGm tumtuG,f
aom taetxm;yifjzpfonf/ ,ck þtaetxm;udk ydik yf ikd Bf u;D &aeonf/ ay;xm;Edkifonf/
vuf&Sd *vdkb,fukefoG,fa&;pepfrSmvnf;? w½kwfjynftwGuf w½kwaf cgif;aqmifrsm;taeESihf rdrw d \
Ykd tawGUtBuKH rsm;rSwpfqif?h
tusKd;rsm;pGm jzpfaponf/ ajym&vQif? w½kwfjynf\pD;yGm;a&; tusKd; vuf&Sdpepf\ tusKd;aus;Zl;rsm;udk aumif;pGmoabmaygufem;vnfNyD
pD;yGm;rSm? wnfqJ*vdkb,ft&if;&SifpepfESifh tH0ifcGifus&Sdaeonf/ (,ck jzpfygonf/ w½kwfjynfBuD;? pD;yGm;a&;vpfb&,fvdkufaZ;&Sif; (pD;yGm;a&;
aemufydkif; ukefoG,fa&;tjiif;yGm;rIrsm;wGif? w½kwfjynfu ]z&D;x&dwf} wGiftaxGaxGxdef;csKyfrI avQmhcsa&;)udk ydkrdkaqmif½GufvmonfESifhtrQ?
bufrS&yfcHaejcif;u? þtcsufudk azmfjyvsuf&Sdonf/) rsufarSmufacwf &if;ESD;jr§KyfESHrIwGifa&m ukefoG,fa&;e,fy,fwGifyg tHbeef;atmifjrifrI
EdkifiHwpfck\tiftm;rSm a&&SnfwnfwefYaom pD;yGm;a&;wdk;wufrItay: rsm; &½SdcJhygonf/ þtawGUtBuHKaMumifhyif WTO &Sd w½kwfjynftcef;
82 83
u@rSm ydrk akd &SUa&mufvmvdrrhf nf[k rSe;f q&ygonf/ wpfcak wmh&o dS nf/ yg0gta&GEY iS Uf Nird ;f csr;f pGmajymif;vJa&;
qdkcJhNyD;onfhtwdkif; WTO wGif w½kwfjynfMoZm ydkBuD;vmonfESifhtrQ?
taemufEikd if rH sm;\ WTO tay:axmufcrH rI mS ? tusbufoYkd a&mufaumif; txufwGifazmfjycJhaom t&yf&yftajctaersm;\ tvif;a&mif
a&mufoGm;Edkifonf/ odkYESifhwdkif? WTO \ y#dyu© ajz&Sif;a&;(odkYr[kwf atmufwGif? vufawGUusus pOf;pm;MunfhvdkufvQif w½kwfjynf tiftm;
tedrfhqkH;tm;jzifh y#dyu©rsm; avsmhyg;oufomapa&;) vkyfxkH;enf;rsm; BuD;rm;vmjcif;rSm? tar&duefjynfaxmifpkESifh xdyfwdkuf&ifqdkifa&;vrf;
toifh&SdaeNyDjzpf&m? w½kwfESifh tqdkygEdkifiHrsm;tMum; t[yfuGmrlrsm;udk aMumif;odkY OD;wnfp&mrvdkaMumif;? xif&Sm;ygvdrfhrnf/ vuf&SdEdkifiHwum
&ifMum;aphay;Edkifp&m &Sdygvdrfhrnf/ tpDtpOfrSm? topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiHrsm;udk? Nidrf;csrf;pGm
wnfqJ EdkifiHwum pD;yGm;a&;tzGJUtpnf;rsm;uvnf;? w½kwfjynf jzpfay:a&;vrf;aMumif;rS aoGznfroGm;ap&ef? wHcg;zGifhBudKqdkay;Edkifaom
uJo h aYkd om tiftm;Bu;D onfEh ikd if rH sm;ud?k ¤if;wd\ Yk xuf,atmufzUJG pnf;ykw H iG f aMumifh jzpfygonf/ odkYESifhwdkif? þvrf;aMumif;twdkif; taotcsmjzpfzdkY
tqifq h ifjh rifw
h ufciG &hf adS p&ef tcGit hf vrf;rsm; zefw;D vsu&f ydS gonf/ Oyrm qdv k Qi?f tar&duefjynfaxmifpb k ufrvS nf; oabmxm;rSefzdkYvdkygvdrfhrnf/
vuf&SdEdkifiHwumaiGaMu;&HykHaiGtzGJU IMF ESifh urÇmhbPfwdkY\pDrHcefYcGJrI tar&dutaeESifh? w½kwfjynftay: r[mAsL[m&efbuftjzpf oabm
tmPmrSm? EdkifiHtvdkufxnfh0ifMuonhf &efykHaiGyrmPtay: tajccH rxm;bJ? rdwfbuftjzpf vuf&SdpepfabmifxJrS vufcHBudKqdkEdkif&ef jyif
onfjzpf&m? &S,, f mrsm;rsm;xnf0h ifEikd af v ajyma&;qdck iG yhf &kd adS v jzpfonf/ qif&ygvdrfhrnf/ þtwGuf? vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOfudk cdkifrmoxuf
,ckavmavmq,fwGif? tar&duESifh Oa&mywdkYu IMF udk vTrf;rdk;xm; cdkifrmatmif? tm;jznfhwnfaqmufzdkYvdkygonf/
onfqdkaomfvnf;? tar&du\ rJay;ydkifcGifh½S,f,mrSm ,cif 30% ,ckavmavmq,ftcsdefwGif? 0g&SifwefrSm tMurf;zufrIqefYusif
&Sd&mrS ,ck 17% om&Sdawmhonf/ qkH;jzwfcsufwpfck csvdkuf&eftwGu?f a&;wdu k yf EJG iS hf ta&SUtv,fyikd ;f ta&;wGio f m epfaeqJ&&dS m? qdck yhJ g Edik if aH &;
rJay;cGifh&Sdolrsm;\ 85%u twnfjyKay;zdkYvdkonfjzpf&m? w½kwftyg tpDtpOftm;jznfha&; vdktyfcsufudk? tjynfht0 wm0efr,lEdkifjzpfae
t0if topfjzpfxGef;vmaom pD;yGm;a&;yg0grsm;twGuf? tcGifhtvrf; &onf/ xdkYxufydkíqdk;onfrSm? vuf&Sd bk(&S)tpdk;&xJrS tcsKdUaomtpdwf
wpfck jzpfvmawmhonf/ 2006 ckESpf pufwifbmvtwGif;u puFmyll tydkif;rsm;taeESifh? wpfcsdefu tar&duudk,fwdkif OD;aqmifykHazmfcJhaom
EdkifiHwGifusif;ycJhaom IMF tpnf;ta0;wGif w½kwf? ruúqDudk? awmif A[k0if½dk;EdkifiHwumpepfESifh? EdkifiHwum pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;tay:
ud&k ;D ,m;ESihf wl&uDwu Ykd ?kd þtzGUJ Bu;D wGiaf jyma&;qdck iG hf yd&k vmapa&;twGuf twdtvif; qefYusifaeMujcif;jzpfonf/ trSefpifppf? þodkYaom &efvdk
jyKjyifajymif;vJrIrsm;vkyf&ef? oabmwlqkH;jzwfcJhMuonf/ onfhoabmxm;rSm ½l;rdkuf&mus½kHrQru? tEÅ&m,fvnf;BuD;ygonf/
tcsKyfqdk&vQif? w½kwfjynftaeESifh rdrd\vuf½Sdtaetxm;udk pdwq f E´t& vdv k m;onfjzpfap,rvdv k m;onfjzpfap? w½kwfjynftaeESifh
zGUH NzKd ;qJEikd if w
H pfctk jzpf pGpJ NJG rNJ raJ jymqdak eonfwh ikd ?f ,aeYvuf&dS Edik if w
H um ,ck&mpktwGif; tiftm;BuD;EdkifiHBuD;wpfck? taotcsm jzpfvmayawmh
tzGJUtpnf;rsm;wGif ydkíykdíae&m&vmonfum;? trSefyifjzpfygonf/ rnf/ ,ckyifvQif urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfcktjzpf pwifajcvSrf;vsuf
þtcsufu? vuf&Sdpepf\ pdefac:oltopfrsm;twGuf ae&may;EdkifpGrf; &SdaeayNyD/ þaemufcHtcif;tusif;wGif? tar&dutwGuf xda&mufNyD;
udk azmfjyaeovdk? w½kwfwdkY\ r[mAsL[majcvSrf;rsm;udkvnf; rSef;qEdkif tpGrf;xufEdkifonfh r[mAsL[mvufeufrSm? tiftm;BuD;rm;vmaom
p&m &Sdaeygonf/ w½kwfjynfudk? vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOfwGif at;at;anmif;anmif;
ae&mcsxm;EdkifpGrf;yif? jzpfygonf/
þodkYjzpfvmap&ef? tar&dutaeESifh vuf&SdEdkifiHwumtpD
tpOfudk? jyefvnftm;jznfhay;&ygvdrfhrnf/ pepftwGif;rS EdkifiHtm;vkH;
yl;aygif;aqmif½u G Ef ikd &f ef? tjyeftvSeo f nf;cHxed ;f csKyEf ikd &f ef? rdrdudk,fwdkif
84 85
u pHjytcef;rSyg0ifNyD; wGef;tm;ay;zdkY vdkygvdrfhrnf/ bk(½S)tpdk;&twGif;rS rSvnf; xdkEdkifiHrsm;\ vkHNcHKa&;ESifh zGHYNzdK;a&;udkwm0ef,lay;&vdrfh
tiftm;pktcsKUd tm½k&H aeaom? ]wpfu, kd af wmfusw d 0f g'} (unilateralism) rnf.../}
udkausmckdif;NyD;? 'Drdku&ufwpfEdkifiHrsm;\ pkaygif;acgif;aqmifrItay: qdkaom tay;t,loabmjzpfygonf/ ,ckuGefjrLepftEÅ&m,f ajymy
tajccHaom? ]EdkifiHpkHpkaygif;BudK;yrf;rl0g'} (multilateralism) udk jyefvnf avmufatmif r&Sdawmhaomtcg? tqdkyg tay;t,lem;vnfcsufwGif
tm;jyKzdkY? txl;vdktyfygvdrfhrnf/ tjiif;yGm;zG,f&mrsm; &SdvmEdkifygonf/ txl;ojzifh ppfat;vGefurÇmhEdkifiH
trsm;qE´EiS yhf íkd nDnw G af om? Edik if w H umw&m;Oya'ESihf pnf;rsOf; rsm;\ ydkrdkvGwfvyfvdkonfh wdrf;nGwfcsufESifh? A[k0if½dk;vdkvm;csufrsm;udk
pnf;urf;rsm;tay: ydí k tajccHaom? ydí k yGivhf if;jrifomaom Edik if w H um tar&dubufrS odrw S v
f ufcaH y;zd?Yk vdt k yfvmygonf/ þodYk odrw S v f ufcH
tzGJUtpnf;rsm;udk wnfaqmufvmEdkifonfESifhtrQ? ydkírsm;jym;aom 'Drdk EdkifrSom ppfat;vGefacwfESifh t[yfnDrnfh n§dEIdif;aqG;aEG;rI ykHoP²mef
u&ufwpfEikd if rH sm;ud?k qdck yhJ gtzGUJ tpnf;abmiftwGi;f wGif ydrk pkd pk nf;Edik yf g opfudk zefwD;ykHazmfEdkifrnf jzpfygonf/
vdrrhf nf/ þodpYk pk nf;Edik af om Edik if rH sm;tMum;? vuf&pdS epf\ tusKd;tjrwf wwd,vkyfief;pOfrSm? ppfNyD;cgpu ¤if;udk,fwdkifOD;aqmif zefwD;cJh
rsm;udk? ydkíus,fjyefYrQwpGm cGJa0cHpm;EdkifonfESifhtrQ? topfjzpfxGef;vm aom EdkifiHwumtzGJUtpnf;rsm;\ us,fjyefYrIESifhxda&mufpGrf;aqmifrIudk?
aom tiftm;Bu;D Edik if rH sm;taeESiv hf nf;? pepftay: ydrk , kd MHk unf tm;ud;k vm jyefvnftm;opfay;zdkY jzpfygonf/ ajym&vQif? þtzGJUtpnf;rsm;\
Muygvdrfhrnf/ odkESifhtrQ? vuf&Sdpepfudk NzdKcszdkYxuf wnfqJpepfabmif wu,ft h ouf0n d mOfrmS Edik if pH Hk yl;aygif;aqmif&u
G Ef ikd pf rG ;f yif? jzpfygonf/
twGif;rS Nidrf;csrf;pGmyl;aygif;aqmif&GufzdkY? ydkrdktm;oefvmMuygvdrfhrnf/ 'kw, d urÇmppfNy;D cgp ppfat;acwftaetxm;t&qd&k vQi?f tar&duESifh
vuf&dS Edik if w
H umtpDtpOfopfukd ydí k tm;aumif;armif;oef wnf Oa&myEdkifiHrsm;\pkaygif;pGrf;aqmifrI? (wpfenf;) taemuf\pGrf;aqmifrI
aqmufzdkYqdkvQif? tar&duefjynfaxmifpktaeESifh rvGJraoGaqmif&GufzdkY yifjzpfonf/ odkYESifhwdkif? ,cka&muf&Sdaeaom ppfat;vGefacwfwGif? t
vdktyfonfhvkyfief;pOfrSm? wpfcsdefu ¤if;udk,fwdkifOD;aqmifykHazmfcJhonfh aemuf\wpfzufowfO;D aqmifrEI iS hf rvkaH vmufawmhyg/ olUtwdik ;f twm
urÇmvkH;csDtkyfcsKyfa&;pepf\ t"dur@dKiftjzpf? rdrdudk,fudk jyefvnf ESifhol tiftm;BuD;EdkifiHrsm;rSm? urÇmhtaemufjcrf;rSomru urÇmwpf0ef;
wnfaqmufEdkifzdkY jzpfygonf/ ydkí &Sif;&Sif;vif;vif;qdk&vQif? tqdkyg rS ay:xGufvmaeaomaMumifh? jzpfygonf/ þodkYa&SUwef;a&mufvmaom
urÇmvkH;csD tkyfcsKyfa&;pepf\0dnmOf[kqdkEdkifaom ]pkaygif;jyóemajz&Sif; Edik if oH pfrsm;twGu?f xdu k o
f ifah om ajyma&;qdck iG Ehf iS hf qk;H jzwfyikd cf iG hf tmPm
a&;pepf} (collective problem solving) ud?k jyefvnftoufoiG ;f zdjYk zpfyg udk zefwD;ray;EdkifvQif? tqdkygtzGJUtpnf;rsm;\ touf0dnmOfjzpfaom
onf/ þodkYvkyfEdkifygrS? ppfat;acwfu&&SdcJhaom ,kHMunfrIrsKd;udk? jyef EdkifiHpkH yl;aygif;aqmif&GufEdkifpGrf;rSm? qufvuf&SifoefEdkifawmhrnf r[kwf
vnf&vmEdkifp&m &Sdygonf/ tD&wfppfyGJaemufydkif; xdcdkufyGef;yJhcJh&aom ygacs/
tar&du\ Oy"dudkvnf;? jyefvnfwnfhrwfEdkifp&m &Sdygvdrfhrnf/ ,aeY WTO tzGJUBuD;\ 'dk[mtausmhaqG;aEG;yGJrsm;? a&SUrwdk;Edkif
'kwd,vkyfief;pOfrSm? 'kwd,urÇmppftNyD; vkHNcHKa&;pmcsKyfrsm; jzpfae&onfrSm þoabmyifjzpfonf/ þodkY a&SUrwdk;Edkifjzpfae&rI\
csKyfqdkcJhpOfu? aomhcsuftcef;rSyg0ifcJhaom n§dEdIif;aqG;aEG;rI ykHoP²mef tusKd;qufaMumifh? urÇmvkH;twdkif;twm oabmwlnDcsufrsm; rzefwD;
a[mif;rsm;udk? acwfESifhtnDjyefvnfn§dzdkYjzpfygonf/ xdkpOfu n§dEIdif; Edkifjzpfaeawmh&m? ESpfEdkifiHoabmwlnDcsufrsm; (bilateral)? a'oqdkif&m
aqG;aEG;rI ykHoP²mefrsm;\ aemufuG,fwGif&SdcJhaom em;vnfcsufrSm? ,ck oabmwlncD surf sm; (regional)jzifo h m pcef;oGm;ae&awmhonf/ tqdyk g
vdkjzpfonf/ ESpfEdkifiH (odkYr[kwf) a'oqdkif&moabmwlnDcsufrsm;rSmvnf;? tcsKdUu
]*vdkb,foabmaqmifvmaom uGefjrLepf ighrif;ighcsif;pepf\ tar&duESifheD;í? tcsKdUuw½kwfESifh eD;pyfonfjzpfMu&m? urÇmBuD;rSm
tEÅ&m,frS umuG,fEdkif&ef? usefurÇmhEdkifiHrsm;u tar&duudk trsm;arQmfvifhovdk A[k0if½dk;jzpfrvmbJ? 'Gd0if½dk;urÇm (bilateral world)
trsm;nDacgif;aqmiftjzpf odrSwfvufcHrnf/ tar&dubuf odkY jyefvnfxGufvmEdkifygonf/ wnfqJEdkifiHwumtpDtpOfrSmvnf;?
86 87
]c&pfESpf 2050 odkha&mufvQif ESifhzGHUNzdK;a&;tzGJU)udkrl? trDvdkufzdkYyif vG,fvdrfhrnfr[kwfyg/ þtcsufukd
atmufygZ,m;wGif awGUEdkifygonf/
BRIC (b&mZD;vf? ½k½Sm;? tdEdÅ,ESifU
w½kwf)EdkifiHrsm;\ pkpkaygif;pD;yGm;a&;tiftm;rSm Z,m;(1) urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHrsm;\ *sD'DyDcefhrSef;csuf (2005-2030)
rlv G6 EdkifiHrsm; (*smreD? jyifopf? tDwvD?
*syef? NAdwdefESifU tar&du)wdkh\
pkpkaygif;pD;yGma&;xuf ydkrdkBuD;rm;vmvdrfhrnf}
98 99
tar&duefp;D yGm;a&;usqif;rIEiS hf
Cover Theme a':vmwefzdk;usqif;rIwaYkd Mumifh
COMMENTARY w½kwpf ;D yGm;a&;udk usqif;aponf[k qdv k Qiv
f nf;
102 103
People
pdef? OD;? AE¨Kv -
Feature 1900 jynfhESpf rwfv 13&uf t*FgaeYwGif rEÅav;c½kdif?
104 AE¨KvOD;pdef jrpfi,fNrKd Ue,f O,smOfawmf½mG üzGm;onf/ tz ukeo f nf OD;zd;k MuL;?
108 wwd,vrf; trd a':ausmh jzpfonf/ i,fpOfu bkefBuD;ausmif;ü ynm
115 tawG;rSm;t,HkrSm;tpGJrSm;rsm;\tMurf;zufrI(2)
oifMum;cJhonf/
122 vlrItif*sifeD,menf;ESifUzGHY NzdK;a&;jyóem
rEÅ a v;Nrd K U "m;wef ; t&yf OD ; av;awmf o l OD ; csif ; \
128 'ku©wkdhuif;&mukef&m
*kP0wDyEHk ydS w f u
kd w
f iG f pwiftvkyv f yk o f nf/ xdaYk emuf &efuek Nf rKd U
12vrf ; xd y f jref r mh 0 ef x rf ; owif ; pmwd k u f t ,f ' D w mtjzpf
aqmif&Gufonf/ 1921 ckESpf Zefe0g&Dv 12&ufaeYwGif ]ESpfyg;
Munf*sme,f}udk pwifxkwfa0onf/ *sme,ftrnfudk ]AE¨Kv
106 107
Alternative Trend
r&Sd qdkaomtcsuf jzpfygonf/ þtcsufrSmyif avbm\ay:vpD
tajymif;tvJrsm; ay:xGuv f mjcif;jzpfonf/ pufrv I yk if ef;tm;vH;k jynfol
vlrItif*sifeD,menf;ESifU
zGY H NzdK;a&;jyóem
rdk;aumif;
&m½IjrifuGif;udk? tBuD;tus,f toGifajymif;ay;EdkifcJhonf/ tqdkyg jzpf awGUtaumiftxnfazmfEdkif&ef ESpfpOfa':vm 5 bDvD,H txd pkpnf;zdkY
pOftaeESifh? þodkY atmifjrifrI&cJhonfrSm zGJUpnf;ykHtajymif;tvJqkdif&m tqdkjyKcJhonf/ þtwdkif;om trSefwu,fpkaqmif;EdkifrnfqdkvQif? t
acs;aiGrsm;wGif? awGU&avh&Sdaom qdkcJhyg tEÅ&m,frsm;rS a&Smif&Sm;Edkifonfh ar&du\ qif;&JEikd if rH sm;odaYk y;aom ODA tultnDrmS ? ESpq f wd;k vmrnf
tajctaeowfrw S rf rI sm;aMumif?h jzpfygonf/ Oa&myor*¾ (EU)u owf jzpfygonf/ odkYaomf 2005 ckESpfodkYa&mufaomtcg? a':vm 1.75
rSwfay;xm;aomtajctaerSm tjcm;r[kwf/ tD;,lpHjzifh owfrSwfxm; bDv, D rH Qom vufawGUpkpnf;Edik cf o hJ nf/ rlvowfrw S cf su\
f wpf0ufyifr&Sd
aom? tzGJUtpnf;qdkif&m jyKjyifajymif;vJrIrsm; vufawGUvkyfjyEdkifonfh [k qdk&ygvdrfhrnf/ ydkíqdk;onfrSm? bk(½S)tpdk;& 'kwd,oufwrf; a&muf
EdkifiHrsm;udkom? tD;,ltzGJU0iftjzpf vufcHrnfqdkaom ]tajctae jy onftxd? rnfonfhEdkifiHudkrS qdkcJhyg MCA tpDtpOfjzifh aiGxw k rf acs;cJh
|mef;csuf} jzpfygonf/ þ]pH}udk twdtvif;aMunmxm;onfjzpfí? jcif;jzpfonf/ MCA axmufyHhulnDrIrsm;udk cHpm;xkdufaom t&nftcsi;f
rnfonfhtiftm;pkurS vdkovdk yHkaz:ajymif;vJvdkU r&/ trSefwu,f jynfrh o D nfh Edik if q
H í
kd vnf;? ESpEf ikd if u
H okd m axmufcH twnfjyKay;cJhonf/
vufawGUvkyfaqmifrIjzifh oufaojyMu&onfjzpfí? tay:,HowfrSwf [Gef'l&yf(p)ESifh r'g*uf(p)umEdkifiHwdkY jzpfygonf/ þESpfEdkifiHpvkH;wGif?
csufrsdK;vnf; r[kwf/ vufawGUESifhcsdefpufEdkifaom? tcdkiftrmowfrSwf toift h wifah umif;rGeaf om tkycf sKyaf &;pepf&NdS y;D jzpf&m? tultnDay;&ef
csuf jzpfonf/ xdkYxuf tD;,ltzGJU0ifjzpfa&;rSm? ta&SUOa&myEdkifiHrsm; rvkt d yf[ak 0zefMuonfrsm;&So d nf/ tcsKyq f &kd vQif MCA tpDtpOfrmS vnf;?
twGuf pD;yGm;a&;? EdkifiHa&; rufvkH;wpfckjzpf&m? tqdyk gEdik if rH sm; ud, k wf ikd f wDxGifzefwD;rI½Sdaom zGHUNzdK;a&;csOf;uyfrI[k qdkEdkifonfhwdkif? vufawGU
uvnf; owfrSwfay;xm;aom jyKjyifajymif;vJrIrsm;udk? pdwfygvufyg atmifjrifrIr½SdcJh[k qdk&rnfomjzpfygonf
aqmif&GufMuonfrSmvnf; atmifjrifrI\ta&;BuD;aom aomhcsufwpfck 20 &mpk\aESmif;ydkif; q,fpkrsm;twGif;? atmifjrifrI&&SdcJhonfh
jzpfygvdrfhrnf/ zGUH NzKd ;a&;tawGUtBuKH rsm;rS xGuaf y:vmaom oifcef;pmwpfcu k m;? trSef
bk(½S)tpdk;&\ axmifpkESpfpdefac:csufqdkif&m acs;aiG(MCA) rSm? yif&ydS gonf/ awmifu&kd ;D ,m;ESihf w½kww f ikd af yrS abmh(p)0gemESihf ,l*E¨m
zGJUpnf;ykH tajymif;tvJqdkif&m acs;aiG\ tuefYtowfrsm;udk ausmfvTm; xd? us,af jymaom tawGUtBuKH rsm;rS xGuaf y:ívmonf?h tvGejf ywfom;
Edkif&ef 'DZdkif;qifxm;jcif; jzpfygonf/ ¤if;u jyKjyifajymif;vJa&;tajccH &Sif;vif;aom oifcef;pmjzpfonf? ]tu,fí jynfwGif;rS cdkifrmaom
tjzpf tkyfcsKyfa&;qdkif&m ñTefudef;rsm;udk? tcdkiftrm owfrSwfay;onf/ awmif;qdkrIr&SdvQif pGrf;aqmif&nfjynfhtzGJUtpnf;rsm; zefwD;zdkY rjzpfEdkif}
þowfrw S cf surf sm;twdik ;f jynfrh aD tmif aqmif½u
G Ef ikd o
f nfh Edik if rH sm;udo
k m? [k þoifcef;pmu qdkonf/ nHhzsif;aom tkyfcsKyfa&;? tm;enf;aom
MCA tpDtpOft&ay;rnfh axmufyHhulnDrIrsm;udk &&SdcHpm;ap&rnf tzGJUtpnf;rsm;? EdkifiHa&;t& tusifhysufjcpm;rIrsm;ESifh t&SifarG; ol
jzpfonf/ odkYESifhwdkif? bk(½S)tpdk;& taeESifh ¤if;udk,fwdkifazmfxkwfcJhaom aumif;jyKrrI sm;&Sad eonfrmS ? vuf&dS ydak eNru J sm;aeNrJ tajctaewGi?f MoZm
MCA tpDtpOfudk? qkH;cef;wdkifatmifaqmif½GufcJhjcif; r½Sdyg/ Bu;D aom Edik if aH &;orm;rsm;\ tcdik t f rmtusK;d pD;yGm;rsm; &Sad eaomaMumifh
þtpDtpOfudk 2002 ckESpf rwfvwGif pwifaMunmcJhNyD;? vuf jzpfonf[k qdkonf/ þodkYaom rvdkvm;tyfonfh jyóemrsm;udkz,f&Sm;
124 125
]yg0gtaysmq h o kd nfrmS tiftm;pk\ BudK;yrf;tm;xkwfrI &v'fomjzpfygonf/
ppfa&;? pD;yGm;a&;? tiftm;rsm;jzifh
tusyu f ikd jf cif;r[kwb f J yg0gtaysmqh ikd &f mtzGt
YJ pnf;rsm;
wefz;kd tajccHtjyKoabmaqmifonfU jyKjyifajymif;vJa&;
qGaJ qmiford ;f oGi;f rIjzifU rdrv
d t
kd ifqE´u&kd ,lEikd pf rG ;f } tar&duefjynfaxmifpktaeESifh urÇmvkH;twdkif;twm EdkifiHa&;?
pD;yGm;a&;zGHUNzdK;rIudk trSefwu,f wGef;wifvkdvQif? zGHUNzdK;a&;jyóemudk
tzGJUtpnf;tajccHay:wGif? jyefvnfpDppfzdkYvdkygvdrfhrnf/ wpfNydKifwnf;
&ef? jynfwGif;EdkifiHa&; vdktifqE´csKdUwJhaevQif jyifyrS zdtm;rsm;rSm xd rSmyif rdrd\ yg0gtaysmhqdkif&m tzGJUtpnf;rsm;udkvnf;? jyKjyifajymif;vJ
a&mufEdkifzG,f&mr&Sd[k qdkvdk&if;jzpfygonf/ Mu&ygvdrfhrnf/
odkYESifhwdkif? zGHUNzdK;qJ EdkifiHawmfawmfrsm;rsm;wGif ppfrSefaom tzGJU yg0gtaysmh (soft power) qdak oma0g[m&udk pwiftok;H jyKco hJ rl mS ?
tpnf;qdik &f m jyKjyifajymif;vJrrI sm; qufvuf tvkyjf zpfaeonfrsm;vnf; uvifweftpdk;&vufxufu umuG,fa&;0efBuD;XmewGif yg0ifaqmif
&Sdoavmuf &Sdygonf/ em;BuD;? rsufpdBuD;rsm;[kqdkMuaom EdkifiHwumrS &GufcJhzl;aom? ygarmu© *sKd;Zuftuf(p)Edkif; jzpfonf/ ol\ t"dyÜm,f
avhvmapmifhMunfholrsm;\ a&'gxufwGif ray:aomaMumifhom? þodYk zGiq
hf ckd sut f & ? ]yg0gtaysmq h o kd nfrmS ppfa&;? pD;yGm;a&;? tiftm;rsm;jzifh
aomatmifjrifrrI sm;udk olww Ykd pfawG rodMujcif;jzpfonf/ þtwGuf t tusyu f ikd jf cif;r[kwbf J? wefz;kd tajccH tjyKoabmaqmifonfh qGaJ qmif
xif&Sm;qkH;aomOyrmrSm ruúpDudka&G;aumufyGJrsm; jzpfygonf/ tpOf odrf;oGif;rIjzifh? rdrdvdktifqE´udk &,lEdkifpGrf;} jzpfygonf/ þt"dyÜm,f
tvmt& þEdkifiH\ a½G;aumufyGJrsm;rSm 1990 tvGefESpfrsm;avmufu zGiq hf ckd surf mS ? vuf&jdS yóem&Sad eaom tzGUJ tpnf;tm;vk;H udk NcKH iaHk vmuf
wnf;u? ruúpDudkEdkifiHa&;udk csKyfudkifxm;EdkifcJhaom tifpwDusL½Sife,f onftxd? us,fjyefYvSonfawmh r[kwfyg/ Oyrm-zGHUNzdK;a&;at*sifpD
awmfveS af &;ygwD (PRI)\ uRrf;uRrf;usifusif udkifwG,ftokH;csrIatmuf rsm;\acs;aiGudk tajctae owfrSwfcsufrsm;jzifh wGJzufusifhokH;onfh
wGifom &SdaecJhonf/ odkYaomf 1996 ckESpfta&mufwGif ]jynfaxmifpk ay:vpDqdkvQif? tultnDvufcH&,lvdkonfh EdkifiHrsm;bufrS ]tusyfudkif
a&G;aumufwifajr§mufrIqdkif&m tifpwDusK} (IFE) udkzGJUpnf;cJhNyD;? a&G; rI}[k ,lqrnfomjzpfonf/ olwdkYtjrif&qdkvQif? tqdkygzGHUNzdK;a&; at
aumufyGJqdkif&m jyKjyifajymif;vJrIrsm;udk aqmif½GufEdkifcJhonf/ *sifpDrsm;rSm yg0gtaysmhqdkif&m tzGJUtpnf;rsm;? jzpfEdkifrnf r[kwfygacs/
xdkpOfrSpí? a½G;aumufyGJrsm;udk (IFE) tzGJUBuD;rS apmifhMunfh BuD; rnfodkYyifqdkap EdkifiHjcm;a&;0efBuD;Xme? EdkifiHwumzGHUNzdK;a&;qdkif&m
Muyfay;jcif;? rJqE´&Sifrsm;ESifh EdkifiHom;rsm;ukdk ynmay;jcif;? a&G;aumufyGJ ,ltuf(p) at*sipf ?D axmifpEk pS f pdeaf c:csuq f ikd &f maumfyakd &;&Si;f paom
qdik &f m b@ma&;pnf;rsO;f pnf;urf;rsm; csK;d azmufonfh Edik if aH &;ygwDrsm;udk tzGJUtpnf;trsm;pkrSm? ppfa&;r[kwfaom enf;vrf;jzifh urÇmvkH;
xdxda&mufa&muf ta&;,ljcif;....... ponfwdkYudk awmufavQmuf twdkif; twm? pD;yGm;a&;,EdkifiHa&; zGHUNzdK;rIudk taumiftxnfazmfEdkif&ef
aqmif&GufEdkifcJhonf/ ,ckqdkvQif? IFE tzGJUBuD;rSm 0efxrf;aygif; 13000 BudK;yrfaeMuonf jzpf&m? yg0gaysmhqdkif&mtzGJYtpnf;rsm;[k a,bk,s
jzifh? atmifjrifpGm vnfywfaeaom tzGJUBuD;wpfckjzpfaeygNyD/ ruúpDudk qdkEkdifygvdrfhrnf/
EdkifiH\ jynfe,fwdkif;? NrdKUBuD;wdkif;wGif ¤if;\½kH;cGJrsm;&SdaeNyD; jzpfonf/ a½SUvtNyD;owfygrnf/
odkYESifhtrQ? ruúpDudka½G;aumufyGJrsm;udkvnf;? ]vGwfvyfNyD; w&m;rQwrI rdk;aumif;
&Sdonf}[lí? EdkifiHwumrS odrSwfvufcHvmMu&onf/ þodkYaom atmif
jrifrIrsm; &&SdvmcJhonfrSm? jyifya&G;aumufyGJ uRrf;usifolrsm;\ tul pmñTef; - After the Neocons : America at the Crossroads
tnDudk rqdkpavmufom,lcJh&NyD;? t"dutm;jzifh ruúpDudk jynfwGif; (By. Francis Fukuyama)
126 127
Traveller's Tale
awGUorQpmtkyfawGudkum;? onf;BuD;
rnf;BuD;zwfjzpfonf/ ausmif;om;
jrefrmEkdifiH
a&S;acwfbmomjyeforkid ;f tcsKyfÄ
OD;0ef
omoema&;t&jzpfap? vlrIa&;t&jzpfap? pD;yGm;a&;t&jzpfap? þtaxmuftxm;wkdYonf tdE´d,ESifhywfoufí rSwfwrf;wif
ppfrufa&;t&jzpfap bmomrwlolESpfOD;awGYqkHaomtcg pum;jyefrI xm;aom bmomjyefrI tapmqkH;taxmuftxm;rsm;jzpfonf[k ,lq
bmomjyefrIjzpfay:&onf/ ukef;abmifquf&mZ0if qifjzL&Sifvufxuf rdonf/ Oa&mybufodkYvSrf;arQmfMunfhaomtcg c&pfawmfray:rD ESpf
w½kwpf pfa&mufaomtcg w½kwpf um;jyefo0D &mrausmx f ifu pum;jyef 240 wGif *&dvlrsKd; awmfvSefuRef vdAd,tE´½kdedu (Livius Andronicus)
&onf/ w½kwfppfolBuD;wkdYu ay;ydkYonfhpmudk bmomjyefap&onf onf atmf'dpdr[muAsmBuD;udk vufwifbmomjzifh jyefqkdonfrSmtapm
ponfjzifh &mZ0ifwiG zf wf&onfrmS taxmuftxm;wpf&yfjzpfayonf/ qkH;taxmuftxm;jzpfonf[k od&onf/
omoema&;t& bmomjyefrIay:aygufykHudkum; tdE´d,oD[dkVf þwG i f ]bmomjyef } qk d a om jref r mh a 0g[m&ud k pOf ; pm;&ef
orkdif;wGif tawmfa&S;usus awGY&onf/ c&pfawmfray:rD tESpf 300 tuGuf y:vmonf/ t&Sifa&0wonf t&SifAk'¨aCmoudk oD[dkVfokdY
ceft
Y cgu &Sirf [dEo
´ nf ZrÁL'dyrf o S [
D Vkd o
f u
Ydk ;l í omoemjyKonf/ xkt d cg bmomjyefudpötwGuf apvTwfaomtcg ]y&d0awå[d}[k qkdvkdufonf/
t&Sifonf t&Sifr[muóytp&Sdaom &[EÅmBuD;wkdY txyfxyf o*Fg jrefrmbmomjzifhum; ]jyefavmh}[k teuf&onf/ þygVdudkpGJí jrefrmwkdY
,emwifxm;aom ygVdt|uxmwkdYudk oD[kdVfodkY,laqmifoGm;í oD[dkVf u ]jyefonf}qkdaom pum;udk okH;avoavm[k awG;awm&ef&Sdonf/
bmomjzifhjyefqkdonf[k t|omvdeDt|uxm usrf;OD;*gxmrsm;wGif ,ckacwfq&mwkdYum; ]bmomy&d0wåe} (bmomjyefrI)[lí ]bmom}qkd
azmfjyxm;csuf&Sdonf/ aomyk'fESifhwGJum okH;aeMuavNyD/ jrefrmhtokH;tEIef;udk ygVdokdYoGif;jcif;
wpfzefvnf; c&pfESpf 400 qDwGif oD[dkVfürif;jyKaom Ak'¨'go jzpfay&monf/
rif;vufxuf "r®uxDtrnf&Sdaom&[ef;onf okwåefyd#uudk oD[dkVf jrefrmwkdYonf ]bmomjyefonf}qkdaom a0g[m&wpfckwnf;udk
bmomjzifh jyefqkdonf[k plV0ifusrf;wGif azmfjyxm;csuf&Sdonf/ omokH;onfr[kwf/ ]teufjrefrmjyefonf? teufa,mZemonf? teuf
wpfzefvnf; c&pfESpf 500 qDwGif oD[dkVfürif;jyKaom r[m orÁefonf} ponfjzifh tvJtvS,fokH;onfudkvnf; awGY&onf/
emrrif ; vuf x uf &S i f A k ' ¨ a Cmoonf ZrÁ L 'd y f r S oD [ d k V f o k d Y u l ; í a&S;acwfu jrefrmwkdYbmomjyefonfudk avhvmMunfhaomtcg
oD[dkVft|uxmrsm;udk ygVdbmomjzifhjyefqkdonf[k r[m0ifusrf; Ak'¨ (1) edosjyefenf; (2) ygXfavQmufjyefenf;[k 2 rsKd;awGYrdonf/ ygVd
aCmouxmwGif azmfjyxm;csuf&Sdonf/ wpfcsuf jrefrmwpfcsufjyefonfrSm edosjzpfí ygVdudkcsefum jrefrm
Ä 1962 Zefe0g&D 26 wGiu
f si;f yaom jrefrmEkid if o
H ak woetoif; ESpyf wfvnftpnf;ta0;wGif oufoufjyefonfrSm wpfenf;qkd&aomf rl&if;bmomudkcsefum ESpfouf
zwfMum;onf/ obmywd OD;azarmifwif/ JBRS, XLV, ii, December 1962. &mbmomwpfckckjzifhjyefonfrSm ygXfavQmufjzpfonf/ þESpfrsKd;vkH;udkyif
138 139
rGefjrefrm pmayacwfOD; yk*HausmufpmwkdYwGif awGY&onf/ edosa[mif;jzpfí aygifavmif&Sif r[muóyjyKpkonf[k qkdonf/
c&pfESpf 1100 qDwGif usefppfom;rif;a&;xkd;onfh a&Tpnf;ckH yk*HacwfjrefrmwkdYonf yd#uwfwkdYudk xkdokdYavhvmvkdufpm;&mwGif
rGefausmufpmü awGY&aom ygVd*gxmbmomjyefcsufonf tapmqkH;awGY tcuftcJrsm;pGmESifh &ifqkdifcJhMu&ayrnf/ rdrdwkdYbmomonf wdAuf
&aom edosjyefjzpfonf/ ,if;edosjyefonf rGefbmomedosjyefyif jzpf w½kwfrsKd;½kd;0if jzpfonf/ ygVdbmomonf tdEd́, Oa&myrsKd;½kd;0if jzpf
vifhupm; ,cktcgawGYjrifae&aom jrefrmbmomedosjyefenf;ESifh nD onf/ rsKd;½kd;csif;tvGefuGJjym;onf/ xkdYjyif rdrdwkdYbmomrSm ,ckrS tu©&m
nGwfaeojzifh jrefrmwkdYvnf; xdktcgu xkdenf;twkdif;yif jyefaeMuNyD[k wifopfpjzpfonf/ ygVdrSm ESpfaygif;rsm;pGmuyif jrifhrm;aom pmay
rSwf,l&ef&Sdonf/ ,if;ygVd*gxm rGefbmomedosjyefudk ,ckacwf jrefrm tqifhtwef;odkY a&mufaecJhNyD/ wpfzefvnf; rdrdwkdYrSm ½kd;½kd;vG,fvG,f
bmomjzifh q&mBuD;OD;azarmifwifjyefxm;onfrSm atmufygtwkdif; awG;awmaeMuolrsm;jzpfonf/ ygVdouúwusrf;*efvm tawG;tac:wkdY
jzpfonf/ rSmrlum; tvGefeufeJodrfarGYqef;Mu,fMuonf/ þodkYaom uGJjym;jcm;em;
]t*Ð&aom ousrked? oAÁblwm Ek urÜaum csufwkdYudk ausmfeif;Ekdifatmif yk*HacwfjrefrmwkdYonf txl;tm;xkwfcJhMu
oAÁowåKwåarmoDa[m? &mZOyÜwåd H a'o,Dwd/}} &rnf rkcsjzpfonf/ yd#uwfa&;bmom ygVdudk em;vnfEkdif&atmif olwkdY
ousrked b*0g? bk&m;ocifousrked? uð0daoaom? ocif\ onf o'´gusrf;rsm;udk txl;avhvmMuonf/ yk*Hq&mawmfwkdYudk,fwkdif
½kyftqif;xl;um; tb,fokdYenf;/ t*Ð&aom? udk,f\tvif;a&mif jyKpkcJhaom o'´gusrf;rsm;yifvnf; renf;vSacs/ yd#uwfpmaya&mufí
awmufyjcif;&Sdaomocif/ ykeyd0daoaom? wpfzefwkH ocif\ ½kyftqif; tESpf 100 rQr&Sdao;cif o'´eDwdo'´gusrf;onf yk*HjynfwGifay:aygufí
xl;um; tb,fodkYenf;/ oAÁblwm Ek urÜaum? owå0gtvkH;wkdYudkcspf oD[dkVfuRef;okdY ul;a&mufausmfapmavonf/
aomocif/ oAÁowåKwåarm? owå0gtvkH;wkdYxuf rGefjrwfaomocif/ xkdokdYo'´gudk Ekdifeif;atmif avhvmckdufwGif yd#uwfusrf;*efudk
oDa[m? auo&mZmjcaoFhESifhwlaomocif/ &mZOyÜwåð? bkef;? ynm?&JpGrf;? jrefrmjyef&efvnf; txl;vkH;yef;aeMuykH&onf/ tb,faMumifhqkdaomf
*kPftoa&? 0D&d,? ausmfapmjcif;? ta>ct&H&Sdaom NydKifolr&Sdatmif e&ywdpnfolrif; (c&pfESpf 1173-1210)vufxufwGif oHysiftrwf
jrwfaom N*DhBwdbk0e? 'dws"r®&mZmrif;\jzpfay:jcif;/ a'o,d a'ao a&;aom oHysif#Dumü teufjyefenf; *gxmwpfyk'fudk þokdYawGY&aom
od? bk&m;ocifonf N*Dh Bwdbk0e? 'dws"r®&mZmrif;\ jzpfay:wnf aMumifhjzpfonf/
aejcif;\ taMumif;tm;vkH;wkdYudk a[majymjyoxkwfazmfawmfrlav\/ ]yxrH ua& y'apä'H
ygXfavQmufjyefenf;twGuf om"uxkwfaqmif azmfjyvdkaom ormom'ð wawm ua&
ausmufpmrSm usefppfom;rif;\om;awmf &mZukrm&fonf c&pfESpf ormoma'g uaw ypäm
1112 ckESpfwGif a&;xkd;onfh ygVd? rGef? ysL? jrefrmav;bmom ausmufpm tw¬H ed,smx y@dawm/
jzpfonf/ taMumif;wpf&yfwnf;udk av;bmomESifh azmfxm;csufjzpfo yxrH? a&S;ODpGm/ y'apä'H? yk'fjzwfjcif;udk/ ua&? jyK&m\/ wawm?
jzifh bmomwpfckudkrlwnfí usefokH;bmomjzifh ygXfavQmufjyefonf[k xkdYaemuf/ ormom'ð? ormofponfudk/ ua&? jyK&m\/ ormoma'g?
,lq&ef&o dS nf/ av;rsK;d udk wku
d q
f idk Mf unfMh uaomq&mwko
Yd nfum; jrefrm ormof p onf u d k / uaw? jyKtyf N yD ; onf & S d a omf / ypä m ? aemuf ü /
bmomudk rl&if;[k ,lqvdkMuonf/ jrefrmrludkrS rGef? ygVd? ysLwkdYjzifh y@dawm? ynm&Sdonf/ tw¬H? teufudk/ ed,smx? aqmifESif;ukef&m\/
jyefonf[k ,lqvdkonf/ 0g? a,mZem ukef&m\/}
&mZukrm&f\ av;bmomausmufpmESifhacwfNydKif[k ynm&SdwkdY þenf;tjyif tjcm;enf;wkdYvnf; &Sdao;ay&monf/ q&mawmf
,lqaom edosaypmwpfapmif EkdifiHawmfpmMunfhwkdufwGif&Sdonf[k yd# wkdYonf bmomjyef&if;ESifh pnf;urf;xkwf/ pnf;urf;xkwf&if;ESifh bmom
uwforkdif;pmwrf;t& od&onf/ ,if;usrf;rSm ck'´odu©m t|uxm jyefcJhMu&m usrf;aygif;rnfrQ&Sdrnfudk rod&aomfvnf; c&pfESpf 1300
140 141
avmufqDwGif yk*Ha&Tausmif;ae t&Sif*kP0#HoupD&ifonfh edospm&if; orEÅ p u© K 'D y eD ('k ? 330) q&mcsD ; usL;ajymqk d a om t&S i f r [m
wpfckudkum; yd#uwforkdif;pmwrf;wGif awGY&onf/ q&mawmfonf ygVd t&d,0Hoonf tif;0jynfü xif&Sm;ausmfapmonf/ q&mawmfonf
awmf 3 usrf;? t|uxm 3 usrf;? qef; 1 usrf;? o'´g 1 usrf;wkdYudk rlv#DumESifh tEk#Dumudkpyf,SOfí zGifhaom r[medó,udk pD&ifonf[k
edospD&ifawmfrlcJhonf/ omoemvuFm&pmwrf; (148)wGifqkdonf/ þvnf; jrefrmbmomjyef
xkdYaemuf c&pfESpf 1442 ckESpfwGif yk*HNrdKUü awmifxGif;rif; wpfrsKd;yifjzpfwef&monf/ q&mawmfonf ppfukdif;awmif½kd;ykn&SifapwD
rif;oD&daZ,sol&onf yd#uwfusrf;? aA'ifusrf;ponfwkdYudk a&;ul;vSL ta&SUajrmufacsmufwGif oDwif;okH;í ]vloHiSufoHpJrS nOfhudk yk&ykdufzGifh
'gef;onf/ ,if;usrf;wkdYwGif jrefrmbmomjyef edostrSDeHapmifaygif; 23 í a&;onf/ vloH iSufoHMum;rS aeYudkyk&ykduftkyfíaeonf}[k txl;
usrf;wkdYyg0ifaMumif; awmifxGif;rif;a&;xkd;cJhonfhausmufpmwGif ,aeY wvnf usrf;jyKavh&SdaMumif;jzifh ausmfapmonf/ usrf;vnf;wwfonf/
wkdifawGY&onf/ ,if;usrf;wkdYrSm (1) 0denf;eH? (2) okwfeH? (3) uxm0w¬K usrf;vnf;jyKonf/ usrf;vnf; aocsmonf/ usrf;um;rNyD;[k ajympOf&Sd
edó&nf;? (4) t|omvdeDedó&nf;? (5) om&oN*ØK[ftrSD? (6) ig;&mh onf/ q&mawmfoDwif;okH;cJhaomacsmufonf ,ckwkdif t&d,0Hoacsmif
ig;q,fedó&nf;? (7) Zmwf*P²dedó&nf;? (8) "r®y'*P²d edó&nf;? [k xif&Sm;onf/
(9) upönf;o'´gedó&nf;? (10) ½lyod'¨dedó&nf;? (11) uvmyfusrf; xkdtcg jrefrmpmayonfvnf; tvGefxGef;um;BuD;yGm;vsuf &Sdae
edó&nf;? (12) o'´wa¬ b'pdEmÅ trS?D (13) tbd"mefeó d &nf;? (14) tr NyD/ &SifOwårausmf? &Sifr[moDv0Ho? &Sifr[m&|om&wkdY ysKdUvuFmpDukH;
&aumo edó&nf;? (15) &wårmvmeH? (16) yda@medó&nf;? (17)a&m* aomacwfjzpfonf/ &Sifr[moDv0Hoonf ysKdUvuFmpDukH;½kHrQru rif;
ed'gef;trSD? (18) yg&musrf;trSD? (19) NAdKU[wfusrf;trSD (20) umrE´uD ajcmufqufwkdifwkdif todcufí wdrfjrKyfaeaom aewådusrf;udkvnf;
trSD (21) a,m,mMwmtrSD? (22) om&mrDwduAsmtrSD? (23) ,kwådo*F[ edó&nf;pD&ifawmfrlonf/ þtcsufudk&nf&G,fí q&mawmf\ wynfh
trSD[lí ygVdusrf; ouúwusrf; yd#uwfusrf; o'´gusrf; tbd"mefusrf; rsm;onf "r®ygvysKdUtykd'f 100 wGif ]aewådusrf;cuf? rif;ajcmufqufpif?
aq;usrf; aA'ifusrf;ESifh trnfrazmfwwfaomusrf;wkdY jzpfMuonf/ teufr&? &SdvSnfhxokdY}[k zGJYqkdcJhMuonf/ rif;ajcmufqufum; rkd;n§if;
tqkdygedó&nf;rsm;onf rlvtwkdif;aomfvnf;aumif; tenf;trsm;jyK ajcmufqufudk qkdvdkykH&onf/
jyifNyD;rSaomfvnf; aemifacwfrsm;odkY qif;oufonf rqif;oufonfudk xkdYaemufjzpfaom ESpfwdkYwGif jynfxJa&;acsmufcsm;aomaMumifh
rod&acs/ aya[mif;rsm;&SmazGavhvmí okawoejyKEkdifvQif oJvGefp avvm;rod? edosa&;onfhtaMumif;udk aumif;pGmrawGY&/ omvGefrif;
&aumif;&Ekdifayvdrfhrnf/ yk*HNrdKU wl&Gif;ajc&GmZmwd &Sifo'¨r®oD&donf vufxuf (c&pfESpf 1629-48)wGifrS edosq&mtausmfwkdY xGufay:vm
aA'ifNAdKU[wfusrf;edó&nf;udk pD&ifaMumif; omoemvuFm&pmwrf; jyefonf/ txif&Sm;qkH;yk*¾dKvfESpfOD;rSmum; a&TOrifq&mawmfESifh awmifzD
wGif tqkd&SdonfrSm awmifxGif;rif; vSLaomusrf;yifjzpf ayrnfvm; vmq&mawmfwkdYjzpfonf/
vnf; rod&acs/ a&TOrifq&mawmfonf ykcef;om*&0ufusOrifwGif oDwif;okH;
þwGif edó&nf;[lívnf;aumif;? trS[ D í
l vnf;aumif;? eH[í
l onf/ (ykcef;BuD;NrdKUa&TOrifausmif;wGif oDwif;okH;onf[kvnf; tqkd&Sd
vnf;aumif; trsKd;rsKd;ac:xm;aomfvnf; edosusrf;csnf;jzpfonf[k onf/) bGJYawmfrSm &SifZrÁK"Zjzpfonf/ ygVd t|uxm #Dumuseonf/
,lq&rnfxifonf/ eHqkdaoma0g[m&udk þwGiftapmqkH;awGYrdonf/ teufjrefrmEkdifeif;onf[k ausmfapmonf/ 0denf;ig;usrf; ygVdawmfedos
eHonf teufqkdaomyk'frS qif;oufvmonf/ teufudk a&S;utéH[k ESifh t|uxmedoswkdYudk pD&ifonf/ ,if;edoswkdYonf ,aeYwkdif xif&Sm;
twkdcsKyfa&;Mu&mrS eH[kjzpfvmjcif;jzpfonf/ ,if;udka&S;u ]euf}[lí vsuf&Sdonf/
zwfMuavrnfvm;rod/ ,cktcgwGifrl ]erf} [lí zwfaeMuavNyD/ awmifzDvmq&mawmfum; pvif;NrdKUZmwdjzpfonf/ bGJYawmfrSm
awmifxGif;rif;wkdYvufxufqDwGifyif usrf;wwfq&mav;OD; t0if[k &SifrkedE´aCmojzpfonf/ i,fpOfu jynfNrdKUwGifpmoifonf/ usrf;*ef
142 143
tvGefwwfajrmufojzifh jynfyOöif;ausmf[k ausmfapmonf/ taemuf q&mawmfonf ZmwfBu;D q,fbUJG t|uxmedosrsm;udk pD&ifcahJ omaMumifh
bufveG rf if;uyifí h tif;0odaYk &mufonf/ q&mawmfonf 0denf;ig;usr;f jzpfonf/ rdvdE´yOSmygVdawmfedosudkvnf; q&mawmfyifpD&ifcJhonf/
udk edosjyefonf/ tbd"r®mav;usrf;udkvnf; edosjyefonf/ q&mawmf bk;d awmfb&k m; (c&pfEpS f 1782-1819)vufxufwiG v f nf; vlrsm;pk
onf oli,fb0wGifvnf; ausmfapmonf/ omraPb0wGifvnf; twGuf edostrsm;ay:xGufonf/ txufwGifazmfjycJhonfh awmifxGif;
ausmfapmonf/ yOöif;b0wGifvnf; ausmfapmonf/ rax&fb0wGif rif;ausmufpm edospm&if;wGif ig;&mhig;q,fedó&nf;ygNyD;jzpfaomfvnf;
vnf; ausmfapmonf/ þokdYausmfapmjcif;av;yg;ESifhjynfhpkHonf[k xif bkd;awmfbk&m;vufxufwGif (1) awmifxGif;q&mawmf? (2) yvkdif; q&m
&Sm;aomyk*¾dKvfxl;jzpfonf/ awmf? (3) rJxD;q&mawmf? (4) a&Tawmifq&mawmf? (5) awmifav;vkH;
c&pfESpf 1638 ckESpfwGif awmifzDvmq&mawmfonf ref; puf q&mawmf? (6) uwk;d q&mawmf? (7) yXr Am;u&mq&mawmf? (8) qkw H m;
awmf&mokdY bk&m;zl;oGm;onf/ tjyefwGif ykcef;BuD;NrdKUudk0ifí a&TOrif q&mawmf? (9) yXrarmif;axmifq&mawmf? (10) rkHawmq&mawmf?
q&mawmfESifh aqG;aEG;a[majymonf/ xkdtckduf a&TOrifq&mawmf pD&if (11) anmifuefq&mawmf? (12) rif;&Gmq&mawmf? (13) yXr qifwJ
onfh 0denf;awmfedosrsm;udkawmif;MunfhvQif ]igpD&ifonfh edosonf q&mawmfwkdYonf Zmwft|uxmrsm;udk {uedygwfrS toDwdedygwfqkH;
us,fonf/ olpD&ifonf edosum; usOf;onf/ onfrQyif aemufom;wkdY onftxd wm0efcGJa0í edospD&ifMujyefonf/ a&S;edosrsm;uG,faysmufí
rD&mjzpfavmufNyD/ ESpfenf;&Sdojzifh avmu0,f bk&m;ESpfqlNydKifí yGifh topfpD&if&avovm;rod&/
aomf owå0gwkdY olYbk&m;omonf ighbk&m;omonf tjiif;tckHom jzpfí wpfzefbkd;awmfbk&m;vufxufwGifyif ykcef;BuD;NrdKUpD&ifpk0ufckwf
tusKd;r&Sd&mouJhokdY&Sdawmhrnf} [k oabmykdufí rdrdESifhtwlygvmaom &GmZmwd0ufckwfq&mawmfonfvnf; {uedygwftp toDwdedygwftqkH;
edoswkdYudk apwDjyifwGif rD;ylaZmfonf[k oDv0daom"eDusrf; (87)wGif Zmwft|uxmrsm;tjyif ZmwfBuD;q,fbGJUt|uxmrsm;udkvnf; edos
qkod nf/ yd#uwforkid ;f rlum; ppfuidk ;f NrKd Uawmifzv
D mawmifay:wGiaf pwD pD&ifonf/ 'efYwkdifq&mawmf\ ZmwfBuD;q,fbGJYedos&SdvsufESifh xyfrHpD
awmfwnfí edosrsm;udk XmyemoGif;vkdufonf[kqkdonf/ &ifjyefjcif;taMumif;udk avhvm&efvkdonf/
aemifumvwGifum; yif;wvJrif; (c&pfESpf 1648-61)vufxuf bk;d awmfb&k m;vufxufwiG f tdE,d ´ jynfrS ouúwbmoma&; (1) o'´g
wGif eef;ausmif;q&mawmfonfvnf;aumif;? e&m0&rif; (c&pfESpf usrf;? (2) Asmu½kdPf;usrf;? (3) "mwfusrf;? (4) tvuFmusrf;? (5) qef;
1672) vufxufwiG f awmifbv D ;l q&mawmfonfvnf;aumif;? we*FaEG usr;f ? (6) tbd"mefusr;f ? (7) aA'ifusr;f ? (8) aq;usr;f ? (9) "r®owfusr;f ?
rif; (c&pfESpf 1714-33)vufxufwGif ae&if;q&mawmfonfvnf; (10) eDwdusrf;? (11) £wd[mousrf;[lí usrf;aygif; 11 rsKd; apmifa&
aumif; ygVdawmfusrf;rsm;udk edospD&ifawmfrlMuonf/ ae&if;q&mawmf 253? puúLcsyfa& 23ç731? tr&yl&odkYa&mufonf/ þpm&if;rS apmifa&
um; t|uxmrsm;? #Dumrsm;? vufoef;t|uxmrsm;? vufoef; #Dum 23 udk yXrarmif;axmifq&mawmf teufjrefrmjyefonf/ ayxuf
rsm;ESifh o'´gusrf;rsm;udkvnf; edospD&ifonf/ teuf jrefrm oefvSonf/ tu©&mwifNyD;aomtcg t*Fgaygif; 199 t*Fg 8 csyf&Sdonf[kod&onf/
yk&ykdufrSmrwifbJ aywGifom unpfESifha&;í usrf;*efjyKpkonf[k ausmf q&mawmfjyefaom aA'ifusrf;? aq;usrf;? tbd"mefusrf;wkdYonf jrefrmh
apmonf/ ,Ofaus;rIudk ,aeYwkdifatmif tusKd;jyKvsuf&Sdonf/
edosorkdif;wGif t|uxmedosudk trsm;qkH;pD&ifaom q&mawmf bBuD;awmfrif; (c&pfESpf 1819-37)vufxufwGif ta&;BuD;aom
um; qifjzL&Sifrif; (c&pfESpf 1763-76)vufxufü xif&Sm;onfh 'efYwkdif o'´gusrf;edosrsm; xGufay:onf/ oD[dkVfuRef;jzpf y'½lyod'¨dpmudk,f?
q&mawmfjzpfonf/ q&mawmfonf vltrsm;ESifhqufqHonfh 0w¬Krsm;udk orÁE¨pdEÅmpmudk,f? yk*Hjynfjzpf o'´eDwdpmudk,fESifh rkcrwåom&#Dum
tvGefESpfoufykH&onf/ wpfenf;tm;jzifhqkd&aomf vlrsm;pktwGuf wkdYudk q&mawmfOD;ykwfonf teufjrefrmjyefonf/ þedoswkdYonf yd#
omoemjyKvdkpdwf tvGefxufoefykH&onf/ tb,faMumifhqkdaomf uwfavhvmrIudk rnfrQaus;Zl;jyKaeonfudk avhvmMunfhvQif aumif;pGm
144 145
odjrif&ayrnf/ rm*"tbd"mef? ouúwtbd"mefeó d &nf;rsm;ESihf ES;D aESmNy;D vQif o'´,w k då tw¬
þrQum; ygVdouúwrS teufjrefrmjyefaom ta&;BuD;onfh ,kw&åd odS nfuo kd m a&G;cs,í
f orÁeu f ek t
f }hH (tbd"mef#u D medosÄ 550)/
edosrsm;\ orkdif;tusOf;csKyfjzpfonf/ ygXfavsmuf jrefrmjyefusrf;wkdY\ (1) ygXmEkom&DorÁef? (2) OyrmorÁef? (3) a[wkorÁef? (4)
orkdif;onfvnf; ta&;BuD;onfyifjzpfonf/ jrefrmwkdYavmuwGif Oyrm a[wkorÁef[lí teufa,mZemenf;av;rsKd;jym;ykHudkvnf;
wpfenf;r[kwfwpfenf; aeYpOfMum;ae&aom ig;&mhig;q,fedygwf? Zmwf *VKefysH edosEiS hf q&mawmfO;D ykw\ f qef;edosww Ydk iG f O'g[½kPEf iS w hf uG
BuD;q,fbGJY? "r®y'0w¬KawmfBuD;? r[m0if0w¬KponfwkdYonf ygXfavQmuf awGY&onf/
bmomjyefrsm;jzpfMuonf/ ,if;wkdY\orkdif;udk avhvm&efvdkao;onf/ edosjyef&mwGif eHusO;f ? eHus,?f eHaysmuf[al om enf;rsm;&So d nfukd
þwGif teufjyef&mü a&S;q&mawmfwdkY tokH;jyKonfhenf;tcsKdU vnf; awGY&onf/ þenf;rsm;udk odom&efatmufygtwkdif; wifjyvdkyg
udk rSwfpktaejzifh jyvdkygonf/ onf/ &[ef;yk*¾dKvf? vlyk*¾dKvfwkdY rdefYqkdajymjyonfh tcsuftvufrsm;ESifh
ygVdpum;udk jrefrmteufwkduf½kdufjyef&ef rvG,fulaomudpörsKd;ü EkdifiHawmfpmMunhfwkduf&Sd aypmtcsKdUrSawGY&aom tcsuftvufwkdYudkzuf
emrowf t euf j yef e nf ; rsKd ; ud k q&mawmf w k d Y t ok H ; jyKonf / O'g[ wGJqifjcifum wifjy&jcif;jzpfygonf/ a&TOrifq&mawmfjyKpkcJhaom yg&m
½kPfjy&aomf yXrarmif;axmifq&mawmf\ tar;awmfajzusrf; pmrsuf ZduPfygVdawmfedos? eHus,fESifh eHusOf;? ayrl 2 ck&Sdygonf/ atmufyg
ESm 491 wGif odr*Fqkdaompum;vkH;udk rodomojzifh t"dyÜm,foabm ygVdawmfukd q&mawmfonf eHus,w f pfrsK;d ? eHusO;f wpfrsK;d jyKpck &hJ m EdiI ;f ,SOf
ouefr,kdr,Gif; rSefuef&atmif ]odr*Frnfaomyef;&nf} [k ygVdudkyif MunfhMuygukef/
jyefíokH;xm;jcif;rsKd;udk emrowfjyefenf;[kac:onf/ ]aweora,e Aka'¨g b*0g om0w¬d,H 0d[&wd aZw0ae
wpfzef teuftrsKd;rsKd;&SdykHudkvnf; q&mawmfwkdY rSwfcsufcscJh temxyd@duó tm&mar? awe acg ye ora,e om0w¬d,H tn
Muonf/ ]teufonf y'w¬vnf;&Sdonf? oauFww¬vnf;&Sdonf/ w&ó yl*ó oHCó opD0&bwåH y#d,wåH a[mwd abmaZwGm
&mZmudk rif;[kay;jcif;onf y'w¬jzpfonf/ rif;[lonfum; pD&ifcGJjcrf; pD0a&e tpäma'ómrmwd/ tx acg qAÁ*¾d,m bdu©L a,e aom
wwfaom vlxl;wnf;[k jyjcif; Mum;jcif;onf oauFww¬jzpfonf}[k yla*g? awEkyouFrðok/ OyouFrdwGm wH yl*H {w'a0gpkH? a'xm0kaom
yXrausmfatmifpHxm;q&mawmfonf 0de,orl[0dedpä, ('k? 468)wGif trSmuH £rmed pD0&meDw/d } (yg&mZduPfygVdawmf? pmrsuEf mS 373-4)/
jyrSmxm;onf/ ]yk&doo'´gudk a,musfm;[lí teufay;jcif;onf a0g[m ]awe acg ye ora,e? ü/ b*0g? aom/ Aka'¨g? onf/
&teuf ynwfteufomwnf;/ yk&do o'´gonfum; rdbwkdY\ESvkH;udk om0w¬d,H? ü/ temxyd@duó? \/ tm&mar? aom/ aZw0ae? ü/
ESpfoufapwwfaomol[lí teufay;jcif;onf o'´wåteufwnf;/ 0d[&wd? \/ awe acg ye ora,e? ü/ tnMwó? trSwfr&Sdaom/
yk&doo'´gudk yk&do[kteufay;jcif;onfum; o'´gudkyif teufvkyf yk*¾vó? 'dumtaygif;\/ oCF H? udk/ abmaZwGm? qGrf;auR;í/ pD0a&?
aomaMumifh o'´y'w¬u[kqkdonf}[k eef;pOfykpämtar;tajzusrf; (92) ouFef;udk/ tpäma'ómrmwd? vSLukeftHh[k/ oCFó? oCFmtm;/ pD0&
wGif tavmif;bk&m;\ q&mawmf twkvq&mawmfrSmxm;csuf &Sdonf/ bwåH? ouFef;ESifhtuGaomqGrf;udk/ y&,wåH? pD&ifonf/ a[mwd? \/
]0dva*¾ um,raZÑ? cg;ü}[kjyefvQif t"dyÜm,feufjzpfaMumif; ]]udk,f\ txacg? ü/ qAÁ*¾d,mbdu©L? wkdYonf/ a,e,w¬? ü/ aomyk*¾avm?
tv,fü}}[kjyefvQif o'´geufjzpfaMumif;udk tbd"mef#Dumedos pD&if xkd'dumtaygif;onf/ tw¬d? &Sd\/ aweww¬? odkY/ OyouFrd? \/
aom armif;axmifq&mawmft&Sifynmomrd rSwfcsufcscJhonf/ OyouFrdwGm? í/ wHyk*¾vH? xkd'dumtaygif;ukd0f/ {wH0peH? ukd0f/ ta0g
armif;axmifq&mawmfonfum; tbd"mefq&myDopGm þokdYrdefYqkd pkH? \/ tm0kaom? 'DumwkdY0fh/ trSmuH? igwkdYtm;/ £rmedpD0&med? þ
awmfrcl ahJ o;onf/ ]ynwfeufrsm;onf q&mwkYd twåaem½kpt d m;jzifh orÁef ouF e f ; wk d Y u d k / a'x? vS L uk e f a vm/ £wd ? 0f / ta0gpk H ? uk e f \ /}}
Muojzifh rnDrnGwfonfrsm;\/ xkdYaMumifh igwkdYonf avmuDaq;usr;f ? (yg&mZduPfygVdawmf edos eH u s,f/)
146 147
]awe ora,e? ü/ b*0g? bk e f ; BuD ; aom/ Ak a '¨ g ? onf /
om0w¬, d ?H om0w¬o d rDay? om0w¬jd ynf\teD;ü/ temxyd@ud ó? \/ Special Report
tm&mar? t&Hjzpfaom/ aZw0ae? ü/ 0d[&wd? \/ v/ tnw&ó?
trSwfr&Sdaom/ yk*¾vó? 'dumtaygif;\/ pD0&bwåHüpyf/ oCF?
oCFmudk/ abmaZwGm? qGrf;auR;í/ pD0a&e? jzifh/ udk0fvnf;ay;/ tw¬m
a'ómrmwd? vSLukeftHh[k/ oHCó? tm;/ pD0&bwåH? oCFef;ESifhtuG
aomqGrf;udk/ y&d,wåH? pD&ifonf/ a[mwd? \/ y/ a,e,w¬? ü/
zGHY NzdK;a&;ESifh
aomyk*¾avm? xkd'dumtaygif;onf/ tw¬d? \/ y/ tm0kaom? 'Dumwkd0f/
trSmuH? wkd0ftm;? £rmedpD0&med? wkd0fudk? a'x? vSLukefavm/ £wd
ta0gpkH? ukef\/} (yg&mZduPfygVdawmfedos eH u sOf ;)
aemufvmr,frh sK;d quf
eHaysmufESifhywfoufíum; EkdifiHawmfpmMunfhwkduf&Sd rmwdum DEVELOPMENT AND NEXT GENERATION
eHaysmufac:aom ayrSul;,lcJhonfhatmufyg oufaopmykd'fudk avhvm urÇmhbPftzGJY BuD;\ ]2007 zGHY NzdK;a&;tpD&ifcHpm}udk
MunfhEkdifMuygonf/ t,f'DwmtzGJY rS bmomjyefqkdwifqufonf/
]ukov"r®m/ ukodkvf {u0Do? apwoduf t|wðo &\/ cE¨m
,cif v rS t quf
av;yg;? tm,we ESpfyg;? "mwfESpfyg;jzpfownf;/ tukovm"r®m/
tukodkvf 'Gg'o? apwoduf owå0Do &\/ cE¨mav;yg;? tm,we tcef; (1)
ESpfyg;? "mwfESpfyg;jzpfownf;/ tAsmuwm"r®m/ 0dyguf qwåd Ho? Bud,m vli,fb0\tajymif;tvJ ig;&yf
0Do? apwoduf t|wðo? ½kyft|0Do? edAÁmef&\/ cE¨m ig;yg;? tm,we
wpfq,fhESpfyg;"mwf wpfq,fh&Spfyg;jzpfownf;/ y&rw¬Mum;av;yg;udk zGUH NzKd ;a&;r[mAsL[mrsm;\ a,bk,s&nfreS ;f csurf sm;rSm EdkifiHtwGif;
t<uif;rJh tukefa[mawmfrlaomaMumifh edyÜa'owdufrnf\/} rSw
D if;aexdik o f w
l ikd ;f ud?k ukex
f w
k o
f wåjd rifrh m;aom tvkyo f rm;aumif;rsm;
(rmwdum eHaysmuf) jzpfvmap&ef? tdrfaxmifOD;pD;aumif;rsm; jzpfvmap&ef? EdkifiHom;aumif;
txufygoufaowkdYudk avhvmMunfhNyD;aomtcg (1) ygVd rjr§Kyf rsm;jzpfvmap&efESifh uGefjrLewDacgif;aqmifaumif;rsm; jzpfvmap&ef
rausmfbJ teufay;aomedosudk eHus,f? (2) cufEkd;aom ygVdwGif om twGuf? tajccHvlUpGrf;tm;t&if;tjrpfrsm;udk wnfaqmufykHazmfay;zdkY
teufay;aom edosudk eHusOf;? (3) teufudkazsmufí t&aumuf jzpfygonf/ þodkY wnfaqmufykHazmfay;zdkYqdkvQif vli,fb0\tajymif;
udkomazmfjyxm;aompmrsKd;udk eHaysmuf[lí rSwf,l&rnfodkY&Sdonf/ tvJ ig;&yfvkH;wGif? wwfEdkiforQ tEÅ&m,fESifht[efYtwm;rsm; z,f&Sm;
þokdYjzifh ygVdouúwusrf;rsm;udk ynm&Sdtqufquf bmomjyef ay;&ef? tcGit hf vrf;aumif;rsm; zefw;D ay;&ef vdt k yfygvdrrhf nf/ þae&mwGif
cJhonfrSm yk*HacwfrSpí ,aeYwkdifatmifyifjzpfonf/ ed*kH;csKyftaejzifh ,cktpDt&ifcHpmu &nfñGef;aom vli,fb0\ tajymif;tvJig;&yf
ajym&ygvQif ygVdouúw v,fajrwGif bmomjyefrkd; &GmoGef;ojzifh jrefrmh qdo k nfrmS ynma&;b0? vkyfief;cGifb0? usef;rma&;b0? rdom;pkb0ESifh
,Ofaus;rIaumufyifwkdY aygufa&mufwkd;yGm;pnfyifonfrSm ,ckjrifawGY EdkifiHom;b0wdkYudk qdkvdk&if;jzpfonf/
ae&onfhtwkdif; jzpfygawmhownf;/ þig;&yfvkH;wGif rSefrSefuefuef ay:vpDcif;EdkifonfESifhtrQ? vlU
pGrf;tm;t&if;tjrpfrsm;udk xdxda&mufa&muf azmfxkwftokH;csEdkifp&m
OD;0ef &Sdygvdrfhrnf/ tu,fí ay:vpDcRwfacsmfwdrf;apmif;rIrsm; &SdcJhvQifrl?
148 149
jyefjyifzdkY rvG,faom (jyifvdkY&vQifaomfrS ukefusp&dwftvGef rsm;jym; ynmwpfyikd ;f wpfpESiaUf usmif;xGuv f u
kd &f jcif;?
Edik af om) tusK;d qufrsm;ESi?hf &ifqikd &f Edik pf &m&Syd gonf/ taMumif;rl ynm umvMum&Snt f vkyv f ufrjUJ zpfaejcif;?
wpfydkif;wpfpESifh ausmif;xGufvdkuf&jcif;? umvMum½Snf tvkyfvufrJh
jzpfaejcif;? tEÅ&m,fBuD;aom usef;rma&;tavhtxrsm;&Sdjcif; ponf
tEå&m,fBu;D aomuse;f rma&;tavUtxrsm;&Sjd cif;
wdkYrSm? wpfoufwm trm&GwfxifapEdkifaomaMumifh jzpfygonf/ vli,f ponfwrYkd mS
b0\ tajymif;tvJig;&yfv;Hk wGif? vlUpGr;f tm;t&if;tjrpfzUHG NzKd ;a&;twGuf wpfoufwm trm&Gwx f ifapEdik af omaMumifU
t[efYtwm;jzpfEdkifonfrSm qif;&JrIwpfckwnf;r[kwf? ay:vpDcRwfacsmf jzpfygonf/
wdr;f apmif;rIrsm;aMumifv
h nf; jzpfEikd o f nfu?kd txl;owdjyKzYkd vdyk gvdrrhf nf/
oufwrf;tvdkuftEå&m,fBuD;aom tjyKtrlrsm;
tvkyt f udik o f pfrsm;odhk ajymif;a&Tv
Y yk u
f ikd af &;ESi?Uf uRr;f usirf I avSum;
xpfay:odkh wufvSrf;Edkifa&;
qif;&JEdkifiHrsm;&Sd vli,fvl&G,frsm;rSm? trsm;xifMuovdk
rwufr<u? ysif;&d? xkHxkdif;olrsm; r[kwfMuyg/ olwdkYwpfawGrSm
tvkyfBudK;pm;vkyfudkifMuolrsm; jzpfonfhwdkif? rqdkpavmuf vkyfc
om &&SMd uygonf/ awmfawmfrsm;rsm;qdv k Qif w&m;0if vkyif ef;rsm;
wGif ae&mr&bJ? pnf;vGwfcGifwGifom usifvnfaeMu&ygonf/
olwdkYtwGuf ydkrdktcGifhomrnfh tvkyftudkifopfrsm;okdY ajymif;a&TU
vkyu f ikd af &;ESi?hf w&m;0if vkyif ef;e,fy,fxo J Ykd 0ifa&mufEikd af &;rSm?
uRrf;usifrI avSum;xpfay:odkY wufvSrf;Edkifa&;twGuf? vrf;
wpfoG,fjzpfygonf/ odkYESifhwdkif olwdkYxJrStrsm;pkrSm? þtcGifh
tvrf;udk qkyfudkifEdkifMuonf r[kwfyg/ olwdkY pwif&mvkyfief;
ESifhyif t½dk;xkwf&onfu rsm;ygonf/
156 157
eDaygESifh tif'dkeD;&Sm;wdkYwGif? touf 15 ESpfrS 24ESpfMum; vli,f onf/ touf 25 ESpEf iS hf 29 ESpt f wGi;f a&mufr?S uav;tazjzpfMuolawG
rsm;\ 60% rSm? aq;vdyfpGJaeMuNyDjzpfonf/ EdkifiHtrsm;pk&Sd vli,fawmf rsm;onf/ ykwH iG f a,musmf ;av;ESihf rde;f uav;yQr;f rQ,Nl y;D ? touftvdu
k f
awmfrsm;rsm;rSm? touf 15 ESprf wdik rf u D yif vdit f awGUtBuKH &Sad eNyjD zpf rdom;pkzGJUpnf;ykHudk *&yfrsOf;jzifh o½kyfazmfxm;ygonf/
onf/ þvdiftaysmftyg;vdkufpm;ol vli,frsm;xJrS tenf;i,favmuf
oufwrf;tvdkuf rdom;pkzGJYpnf;ykH
om? uGef'kH;okH;pGJMuonf[kvnf; od&ygonf/
þodkYaom? vli,fvl&G,fb0 usef;rma&;ESifhrnDaom tjyKtrl
rsm;\qdk;usKd;tcsKdU( Oyrm-vdiftaysmftyg;vdkufpm;rI)rSm csufcsif; tpGrf;
jywwfaomfvnf;? tcsKdUtjyKtrlrsm; (Oyrm-aq;vdyf? t&uf aomuf
jcif;)rSm? vlBu;D ydik ;f a&mufrS 'kua© y;Muonfvnf;&Syd gonf/ rnfonht f csed f
rS tusKd;ay;onfjzpfap? ¤if;wdkY\qdk;usKd;um; oufqdkif&m vlyk*¾dKvf
wpfOD;csif;udkomru? wdkif;jynfpD;yGm;a&;wpfckvkH;udkyg xdcdkufapEdkifyg
onf/ txl;ojzifh vlUpGrf;tm;t&if;tjrpf zGHUNzdK;a&;udk aESmifhaES;apNyD;?
usef;rma&;tokH;p&dwfrsm; ydkrdkukefusapygonf/
vli,fvl&G,frsm;? þuJhodkYaom tjyKtrlrsm;ESifh ruif;Edkifjzpf&
onfh taMumif;t&if;udk okawoejyKMunhf&m? usef;rma&;A[kokw
enf;yg;rI? owif;tcsuftvuf(tifazmfar;½Sif;)rjynfhpkHrI? tjrif rus,f
rI... ponfrsm;ESifhqufpyfaeonfudk? awGU&ygonf/ þodkYaom tm;
enf;csurf sm;aMumifh vli,fw\ Ykd pl;prf;vdpk w
d ?f tawGUtBuKH &SmrD;S vdpk wd rf mS vli,fvl&G,frsm;taeESifh? ¤if;wkdY\ om;orD;rsm;twGuf &if;ESD;
vrf;vGaJ &mufomG ;&jcif; jzpfygonf/ þodaYk om a&vdu k v
f rJG rI sm;ud?k tpd;k & jr§KyfESHvdkpdwf &Sd,r&SdESifh? &if;ESD;jr§KyfESHEdkifpGrf;&Sd,r&SdwdkYrSm aemiftem*wf rsKd;
ay:vpDjzifh wnfhrwfay;Edkifp&m&Sdygonf/ qufrsm;\ b0tajctaeudk? jy|mef;ay;aeonhf ta&;BuD;aomtcsuf
wpfcsuf jzpfygonf/ vli,ftdrfaxmifonftrsm;pkESifh rdom;pkpDrHudef;?
4/ rdom;pkb0 rdcifESifhuav;apmifha&SmufrI paomvkyfief;rsm;twGuf? &if;ESD;jr§KyfESHrI
(rdom;pkwpfcktjzpf ykHazmfpkpnf;jcif;) vkyf&ef pdwfrygMuonfu rsm;onf/ pdwfygvQifaomfrS vufawGUrwwf
Edik of nfu rsm;onf/ þodjYkzpf&onfrmS vnf; vli,frsm;tdrfaxmifjyK apm
EdkifiHtrsm;pkwGif? yxrOD;qkH; om;OD;uav; pwifarG;zGm;csdef aomaMumifh jzpfEdkifygonf/ qif;&JaomEdkifiHrsm;rS rdef;uav;rsm;qdkvQif?
wpfenf; (yxrOD;qkH; rdb b0a&mufcsdef)rSm? vli,fvl&G,fb0rSmyif touf 12 ESpf (tcsKdUqdkvQif 12ESpfrjynfh)ESifh tdrfaxmifjyKMuonfrsm;
jzpfonf/ rdcifavmif;rsm;\ touf 15 ESpfESifh 24 ESpfMum;wGif? uav; yif? &Sdonf/ touf 15 ESpfrwdkifrD rdcifjzpfaeolrdef;uav;rsm;\ &m
trsm;pkudk arG;zGm;Mujcif; jzpfygonf/ þtcsufu EdkifiHawmfawmfrsm;\ cdkifEIef;trsm;pkrmS ? qif;&Jaomrdom;pkrS arG;zGm;vmolrsm; jzpfaeonfudk
vlOD;a&zGJUpnf;ykHwGif? tajymif;tvJrsm; jzpfay:aponf/ vli,fvl&G,f awGU&onf/
vlOD;a&ydkrsm;vmonfh wl½Icsufjzpfonf/ zGHUNzdK;qJEdkifiHrsm;&Sd trsKd;orD; þodkY tdrfaxmifjyK apm&onfhtaMumif;&if;rsm;udk qef;ppfMunhf
i,frsm; touf 25 ESpfodkYa&mufNyDqdkvQif? ¤if;wdkYxJrS 60% rSm uav; &m? ynma&;tcGifhtvrf; enf;yg;rI? pD;yGm;a&;tqifrajyrI? todynm
tarawG jzpfaeMuayNyD/ a,musfm;av;rsm;wGifrl xkdYxufydkí aemufus csKd UwJrh EI iS hf vdiq
f ufqaH &;qdik &f m orm;½d;k us tpGt J vrf;rsm;ESihf qufpyfae
158 159
toufi,fi,f&, G &f ,
G Ef iS Uf cGifh jyKxm;onf/ wpfNydKifeufwnf;rSmyif? oufqdkif&muGefjrLewDu
jyifqifrv I aHk vmufpmG r&Sb d J owfrw S jf y|ef;xm;aom w&m;Oya'rsm;udk vdu
k ef mzdYk tjynft
h 0wm0ef&NdS yD
[kvnf; oabm,lavh&MdS uonf/ ajym&vQi?f touf 18 ESprf pS í Edik if H
tdraf xmifonfjzpfvmolrsm;rSm om;b0odkY tjynfht0 0ifa&mufvmNyD[k? owfrSwfxm;jcif;jzpfygonf/
rdom;pkprD uH ed ;f ESiUf om;orD;jyKpyk sK;d axmifrt
I ydik ;f wGif onfvdkESifh touf 24 ESpf0ef;usifodkYa&mufaomtcg? rdrdwdkYusifvnf&m
tm;enf;avU &So d nfuakd wG&Y ygonf uGefjrLewD\ta&;t&mrsm;wGif 50% rQ yg0ifywfoufvsuf &SdMuonf
udk awGU&ygonf/ þoabmudk azmfjyygykHESifh qufpyfMunhfzdkY jzpfonf/
5/ Edik if o
H m;b0
(EdkifiHom;b0tjzpfvufawGYyg0ifvIyf&Sm;jcif;)
4009240807
axG;a&m,Sufwif jzpfaeonfrsm;? &SdEdkifygonf/ Oyrm - vlwpfa,muf
taeESifh ynmoif&if;? tvkyf vkyfonfrsdK;vnf; &SdEdkifonf/ tdrfaxmif
onfb0ESifh ausmif;qufwufonfrsm;vnf; &SdEdkifonf/ ausmif;om;
b0uyif EdkifiHom;tjzpf yg0ifvIyf&Sm;aeonfrsm;vnf; ½SdEdkifygonf/
tcsKdUaomolrsm; twGufrl qdkcJhygtydkif;tjcm;ig;&yfyifr&SdbJ? tvGef
oef;xGef;
½dk;pif;onfrsKd;vnf; &SdEdkifygonf/ Oyrm-uav;omom 12 ESpft½G,f
( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)
avmufuwnf;u aoonft h xd? wpfcw
k nf;aomtvkyu f kd wpfoufv;Hk
vkyfoGm;&olrsm; jzpfonf/ a&T & ef a jyapwD ( 1888)eJ Y bk e f ; BuD ; ausmif ; (1890) rl v vuf & mrysuf
rnfodkYyifqdkap? qdkcJhygtajymif;tvJig;&yfxJrS yxrqkH;aom
jyif q if a &;
tydkif;(ynma&;b0)rSm? ta&;BuD;qkH;tajccHtkwfjrpf[k qdk&ygvdrfhrnf/
þtqifhcdkifrmygrS? a&SUquf&rnfh b0tydkif;tjcm;rsm;wGif? tqifajy
acsmarGUEdkifygvdrfrnf/ tu,fí? þtqifhudk vkH;0rjzwfcJh&vQifrl Restoration of
b0rSm tcsnf;ESD;omjzpfovdk? oufqdkif&m vlUtzGJUtpnf;twGufvnf; Shwe Yan Pyay Pagoda (1888)
vdktyfoavmuf tusKd;rjyKEdkifjzpfygvdrfhrnf/ and
Monastery (1890)
qufvufazmfjyygrnf/
a&SUvtñTef; - ]ay:vpDzdk;uyf(p)ESifh rSefbDvl;okH;vuf} Than Tun
( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)
azazmf0g&D 2008
162 163
u,f(v)a'gudk [efa*&DEdkifiH AsL;'gyuf(p)NrdKU (Budapest)wGif
Desk Reference 1908 ckESpfu arG;onf/ olYzcifonf a½SUaeBuD; wpfOD;jzpfNyD;? rdcifu
164 epfuvwf(p)u,f(v)a'g bPfvkyfief; tygt0if pD;yGm;a&;vkyfief;BuD;rsm;vkyfudkifonfh ol<u,f
174 aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwmbmvJ(3) rdom;pkrS qif;oufvmol jzpfonf/ xdkYaMumifh? u,f(v)a'g i,fpOfu
csrf;csrf;omom aexdkif&NyD;? ynmudkvnf; jynfhjynfh00 oif,lcGifh&cJh
onf/ AsL;'gyuf(p)wGif olwufcahJ omtxufwef;ausmif;rSm aqmhc&wdå\
oifMum;a&;pepfukd usio hf ;kH aom ausmif;wpfausmif;tjzpf xif&mS ;onf/
u,f(v)a'g\zcifonf a&SUaejzpfonfhtavsmuf olYom;udk
vnf; Oya'ynmoifapcsifonf/ odkYaomf u,f(v)a'gu pD;yGm;a&;
ynmbufudk ydkrdkxufoefcJhonf/ onfwGif? taMumif;wpfcku EdkifiHa&;
udk olpdwf0ifpm;aomaMumifh jzpfonf/ ,if;ESifhqufEG,fí pD;yGm;a&;
ynmbufudk tm½Hka&mufonf/ aemufwpfcsufrSm 1923 ckESpfu *smreD
180 181
MYANMA HISTORY SERIES vdak eayonf/
w&kwpf mayESiafh cwfNyKd iaf &;aom &mZ0ifusr;f rsm;ESifh tjcm;pmtkyf
182 jrefrmEkdifiHorkdif;ESifU w½kwfpmaytaxmuftxm;rsm;
wdkYwGif? jrefrmEkdifiHESihfoufqkdifaom taMumif;rsm;yg&Sdojzihf? ,if; w½kwf
197 Chinese Sources on Myanma History pmayESihfjzpfaom taxmuftxm;wdkUrSm? jrefrmEdkifiHorkdif;udk awGY&ay
182 183
ygarmu©jzpfaom a'gufwm *sDtdcsfvYkpfonf? 1924 ckuyif jrefrmEdkifiH &Sdrnfjzpfygonf/
orkdif;qdkif&mynm&SifwdkYudk? tBuHay;az:jycJhaomaqmif;yg; jzpfayonf/ þpmtkyrf sm;rS? ta&;Bu;D aom taxmuftxm;rsm;udk bmomjyef
þodYk tBuaH y;cJo h nft h wdik ;f ? ynm&Siw f Ukd &SmazGoak woejyKEidk f qdk&ef? jrefrmEkdifiHorkdif;aumfr&Sifonf OD;&nfpdef (rpöwmcsef,Dpdef)tm;
&ef? vGefcJhaomESpfaygif; 40 cefYuwnf;u &efukefwuúodkvfonf wuú wm0efay;cJ\ h / ,if;pmtkyrf sm;rS vkt d yfaom aumufEw k cf surf sm;udk jyefqkd
odkvf\pmMunhfwdkufwGif? w½kwfpmayusrf;*efrsm;? ordkif;usrf;rsm;udkpk cJhNyD;jzpfayonf/ ,if;w½kwfpmtkyfwdkY\ uwfwavmufpm&if;wpfckudk
aqmif;vmcJh&m? 1940 jynfhESpfavmufwGif? pmtkyfaygif; 20000 ausmf vnf; jyKvkyfcJhayonf/
pkaqmif;&Sdxm;Ny;D jzpfayonf/ ppfBu;D twGi;f u pkaqmif;vmcJah om w½kwf w½kwpf mayudt k ajcjyKí jrefrmEkid if o H rdik ;f udk okawoe jyKvo dk w
l Ykd
pmtkyftm;vHk; qHk;½HI;cJh&ayonf/ tzdkU? pmMunfhwdkuftoHk;twGufom &nf&G,fjyKvkyfxm;aom þuwf
w½kwpf mtkyrf sm;pkaqmif;jcif;ud?k xdpk Ofu &efuek w f uúov kd f jrefrm wavmufpm&if;rSm? tultnDrsm;pGm ay;Ekid rf nfr[kwaf y/ okawoDwUkd \
&mZ0ifEiS fh ta&SUydik ;f &mZ0ifXmeygarmu© rpöwm *sD tdy(f cs) vk(pf) u? tusK;d tvdUk iSmESifh jrefrmEkid if o H rkid ;f udk avhvmvdu k pf m;olrsm;tzdUk ? w½kwf
OD;aqmifOD;&GufjyKcJh\/ Ak'¨bmom w½kwfbkef;awmfBuD; Aef0SD;u? tBuHay; pmaywGif jrefrmEkid if o H rkid ;f qdik &f m rnfonft h aMumif;tcsurf sm; &Sad eonf
ulnDcJhonf/ txufwef;usaomynm&yfrsm;udk urÇmhwuúodkvfrsm;ESihf udk vG,fvihfwulESifhod&SdEkdif&ef? þ ]w½kwfpmayESihf jrefrmEkdifiHordik ;f
&ifabmifwef;vdkufí okawoejyKjcif;? oifMum;ydkUcsjcif;jyKEkdif[al om taxmuftxm;rsm;}udk? jrefrmEdik if o H rkid ;f aumfr&Sif pmMunfw h u
dk &f dS w½kwf
0g't& &efuek w f uúov kd u f ? tjrifus,v f pS mG jzihf vdt k yfaom b@ma&; pmtkyfwdkUavmufudkomtajcjyKí? a&;om;xm;jcif;jzpfayonf/
axmufyo hH ;kH pGrJ jI yK&mwGi?f þyk*Kd¾ vBf u;D wdUk \ BuKd ;pm;aqmif&u G rf w
I aYkd Mumih?f jrefrmEkid if oH rkid ;f jyKpak &;wGif w½kwpf mayESifh taxmuftxm;rsm;
xdpk Ofu &efuek w f uúov kd pf mMunfw h u kd rf mS Edik if oH rkid ;f qkid &f m w½kwpf may udk? tb,faMumihf þrQtav;ay;xm;&oenf;/ ,if;w½kwfusrf;wdkYwGif
wGif? tm&Swdkuf ta&SUawmifydkif;ü? taumif;qHk;ESihf pmtkyftpHkqHk; pm yg0ifonft h csut f vufwUkd onf? tb,frQreS u f efíjynfph o kH enf; [laom
Munfhwkduftjzpf? todtrSwfjyKjcif;udk cHcJh&ayonf/ tar;wdkYudk? ar;zG,f&m&Sdayonf/ þtar;wdkYudkajzqdkEkdif&ef EdkifiHorkdif;
'kwd,urÇmppfBuD;aMumihf pmMunfhwkduftaqmufttHkyg rD;wif qdkif&m w½kwfpmaywdkYtaMumif;udk od&SdzdkYvdkayonf/
½IdUjcif;cHcJh&í? w½kwfpmtkyfrsm; tm;vHk;qHk;½HI;cJh&NyD;aemuf? vGwfvyfa&; w&kwf,Ofaus;rIwdkYonf BuD;us,fcrf;em;vSonf/ *kPftajrmuf
&vmaom þwpfacwfwGif? jrefrmEkdifiHorkdif;udk acwfrD cdkifvHk jynfhpHkpGm qH;k [kq&dk rnfh w½kw, f Ofaus;rIwpf&yfrmS ? Edik if o H rdik ;f qkid &f m w½kwpf may
a&;om;&ef? EdkifiHtpdk;&u zGJUpnf;ay;cJhaom jrefrmEdkifiHordkif;aumfr&Sif jzpf\/ *E¬0if w½kwEf ikd if o H rkid ;f usr;f Bu;D wpfcjk zpfaom Shu Ching usrf;wGif?
onf? jrefrmEdkifiHordkif; jyKpka&;twGuf r&SdvQifrjzpfaom w½kwfpmtkyf c&pfray:rD 1000 ckESpfrsm;\ tpydkif;tjzpftysufrsm; taMumif;rsm;
rsm;udk? topfwpfzef jyefvnfpkaqmif;&jyefonf/ þta&;BuD;aom ygonf/ Oa&myom;ynm&Siw f Ukd u uGezf &k yS (f p)[kac:aom ckiZf k (Kung-
Edik if o
H rdik ;f taxmuftxm;rsm;udk pkaqmif;onfv h yk if ef;wGi?f Edik if t H pd;k & tzu) ynm&SifBuD;vufxuf? (600-500 bDpD)wGif uHauR;csEdkifiHi,fwUkd ü?
onf &ufa&mpGm ulnaD xmufyt Hh m;ay;cJah yonf/ od&Yk mwGif ppfrjzpfru D rdrw d EYkd idk if q
H ikd &f m &mZ0ifusr;f toD;oD;&Scd \ hJ / ,if;&mZ0ifusr;f wdkUteuf
uJo h Ukd ? pmtkyrf sm;udk vG,u f pl mG &SmazG0,f,l &&SEd idk cf jhJ cif;r&Sad y/ ppfaMumihf ]aqmif;OD; aEGO;D usr;f } (Ch'um Ch'iu) ac:aom? vke,f (Lu) \ &mZ0ifusr;f
pmtkyftrsm; ysufpD;qHk;&HI;cJhí vGefpGm&Sm;yg;vmcJh\/ tcsKdUpmtkyfwdkUrSm rSm? uGefzk&Syf(pf)0g'\vufpGJusrf; jzpfcJh\/ þusrf;rsKd;wdkYrSm? jzpf&yfwdkYudk
vHk;0aysmufuG,fonfh tajcodkUyif a&mufaeayNyD/ jzpfEkdiforQ &EkdiforQ ½dk;½dk;ESifhwHk;wHk;wdwd? a&;xm;aomusrf;rsm;jzpf\/ wefqmqifí zGJUEGJUa&;
aomenf;wdUk jzihf pkaqmif;vmcJ&h m? ,cktcgwGif orkid ;f aumfr&Sipf mMunhf om;xm;aomusr;f rsK;d r[kwaf y/ þacwf\aemuf? zGUJ zGUJ EGUJ EGUJ a&;xm;aom
wkdufü? w½kwfpmtkyfawmfawmfrsm;rsm; pkaqmif;&&SdcJhayNyD/ odkYaomf? ppf &mZ0ifusr;f tcsKUd ? ay:aygufc\ hJ / ,if;wdt Yk euf Tso Chuan usr;f rSm? taumif;
rjzpfrD &efuek w f uúov kd pf mMunfw h u dk &f dS w½kwpf mtkyw f \ Ykd 5yHk 1yHck efrY Qom? qH;k aompHerlemjzpf\/ þusr;f rSm Ch'um Ch'iu usr;f Bu;D \tzGijfh zpfí? bDpD
184 185
200 cefYu a&;cJhaomusrf;[k ,lqonf/ odkU&mwGif? Chu-shu-chi- niun wdkUwGif tqihftwef;jrihfrm;csufu? þcsdKU,Gif;csufudk zmax;ay;Ekdifrnf
(]0g;&mZ0ifrw S w f rf;} at'D 284 wGif a0 rif;om;wpfyg;\ocsiØ ;f rS wl; jzpf\/ &mZ0ifa&;&mwGif rsufESmrvdkufrItpOftvmudk tm;ay;aom
azmf&&Sdonf/ 0g;rsm;ay:wGifa&;om;aom &mZ0ifrSwfwrf;rsm;jzpfí? þ tpOftvmwpfckrSm? rif;qufwpfcktaMumif;udk xdkrif;qufukefqHk;NyD;
trnfwGifjcif;jzpf\/ Huang Ti bk&ifrS bDpD 99 txdjzpfaom &mZ0if aemufqufccH ahJ om rif;vufxufwiG f a&;om;apaom tpOftvmjzpf\/
rSwfwrf;rsm; jzpf\/) uJhodkYaomusrf;wdkYwGif? tydktvdkr&SdbJ wdwd usus ukefqHk;cJhNyDjzpfaom rif;qufwpfckudk rsufESmvdkuf&efvdkawmhrnf r[kwf
cHhnm;pGma&;om;xm;onfh[efudk? qufvufawGU&jyef\/ ay/
&mZ0ifa&;om;rItwwfonf? 100 bDpaD vmufwiG f rsm;pGmwd;k wuf rkcsjzpfaom taMumif;tcsuw f Ukd ESifh oufqikd af ompmayud?k w½kwf
vmcJ\ h / pwifwx D iG cf ahJ om ynm&Sirf mS Ssu-ma Ts'ieu jzpfonf/ w½kwjf ynf wkuYd urÇmwGif a&S;OD;pGmay:xGe;f apcJ\ h / Oa&mywku d üf rl vGecf ahJ om 19
\ 24 rif;quf&mZ0ifusr;f rsm;\ a&S;OD;vufreS u f sr;f jzpfaom Shih chi &mpkEpS rf sm;twGi;f avmu"mwfynm xGe;f um;vmNy;D aemufr?S þpmayrsK;d
usr;f ac: ]&mZ0ifrw S w f rf;usr;f }rSm þorkid ;f ynm&SiBf u;D \ vuf&mjzpf\/ ay:aygufcJhonf/
þusr;f Bu;D udk jyiftopftrsK;d om; ynm&Sif &SAef;(Chavannes)onf jyifopf tjcm;wpfckrSm &mZ0ifynmqdk&mü bk&if{u&mZfwdkY\tw¬KyÜwåd?
bmomodkY jyefcJh\/ &SAef; ruG,v f eG rf D xuf0ufausmaf om bmomjyefNy;D eef;awmf(odrYk [kw)f Edik if aH &; (odrYk [kw)f wdu k yf w
JG \
Ykd rSww f rf;rsm;avmuf
csufudk? yHkESdyfxkwfa0cJhonf/ w½kwfwdkU\ &mZ0ifa&;om;rItwwfESihf om r[kwf? vlom;wdb Yk 0taxGaxG vIyf&Sm;rItrsKd;rsKd;wdkY taMumif;rsm;yg
pyfvsOf;í ,if;pmtkyf\ed'gef;wGif &SAef;u þodkYqdkxm;\/ yg0if&onf/ w½kwfjynftaMumif;udkomuGufí a&;om;jcif;rsKd;r[kwf/
]w½kwfwdkYtwGuf &mZ0ifrSm? ukefvGefcJhaomacwfrsm;ua&;om; w½kwfjynfywfvnf&Sd ]ta&SU? taemuf? awmif? ajrmuf vl½dkif;rsm;\
xm;csurf sm;ud?k a&mifpzkH ef? rSe(f odrYk [kw)f ausmuf rsuf&wemwku Yd kd taMumif;rsm;vnf; yg0if&onf} [laomtcsufwdkYudk &mZ0ifq&mwkdY
yHak y:atmifpyf[yfpu D yfxm;onfh rSepf D ausmufpD tEkynmvuf&m \zcifBuD; pkrmqd,Jef\&mZ0ifusrf;u xif&Sm;apcJhayonf/
ozG,?f ukev f eG cf ahJ omacwfrsm;udk a&;om;xm;csurf sm;udk pkaygif; pkrmqd,Jef\aemuf qufvufa&;cJhaom rif;quf 23 quf(rif;
pDpOfxm;tyfaomynm&yf jzpf\/ a&;om;aomynm&Sio f nf xdk quf&mZ0if 23 apmif)wd\ Yk &mZ0ifrsm;udak &;om;&mü? omrefrQjzpfaom
a&S;a&;om;csuw f rYkd ?S vdtk yfonfwu Ykd akd &G;cs,jf cif;ESifh a&G;cs,x
f m; ajymif;vJcsufESihf jyKjyifcsufwdkYjzihf? pkrmqd,Jef\ &mZ0ifa&;enf;xH;k udk
csuw f uYkd kd pkpnf;pDu;kH rIwiG t f oH;k jyKaom uRr;f usif rIwdkYavmufwGif vdkufemcJhMu\/ þodkYa&;vmcJhMuonf/ tdE´d,EdkifiH tm&Swdkuf ta&SU
om 0ifa&mufpGufzufjcif;jyK\/ wpfpHkwpfckudk jznfhpGufvQif awmifyikd ;f uRe;f qG,Ef iS w fh uG tm&Swu kd \ f acwfa[mif;&mZ0ifwrYkd mS twGJ
(odkYr[kwf) rl&if;xifjrif,lqcsufwpfckudk 0efcHvQif rlva&;om; aygif; 1500 cefY&Sdaom rif;quf 24 rif;quf &mZ0ifusrf;BuD;wGif yg
csufwGif tvTmwpfckudkom xyfavmif;jznhfpGufjcif; jzpfonf/ 0ifvmcJah yonf/ jrefrmEdik if t H aMumif; a&;om;xm;csurf sm;udk þ&mZ0if
,if;jznfhpGufcsufudk vG,fulpGmESihf cGJjcm;od&SdEdkif\/} usr;f Bu;D wGif &SmazGxw k Ef w k , f &l rnfjzpf\/ yk*H taemf&xmrif;apm rwdik f
w½kwfwdkY\ &mZ0ifa&;om;onfhenf;wGif tenf;i,frQaom cRwf rDjzpfaom jrefrmEdik if o H rdik ;f twGuf þusr;f Bu;D rSm t"du taxmuft
,Gif;csufrSwpfyg; yk*¾dKvfpGJESihf twåaemrwdrygay/ rdrdukd,fwdkifawGYjrifcJh xm;jzpf\/
&onfhtjzpftysufrsm;ESihf taMumif;rsm;udka&;om;&müyif? jzpfEkdifygu twGJaygif; 1500 cefY&Sdaom usrf;BuD;wGif jrefrmEdkifiHtaMumif;udk
udk;um;a&;om;jcif;rsdK;udk jyKvkyfvdkonf/ rnfonfhae&mü Munfh&rnfenf;/ &SmazGwwf&ef þ&mZ0ifusrf;BuD;\
odkYjzpfívnf; tEkynmwpfcktaejzihf w½kwf&mZ0ifwdkUwGif csKdU tcef;rsm;ESihf tcef;wkdUpDpOfxm;yHkudk od&Sd&efvdkayonf/ tjynfhtpHkjzpf
,Gif;csuf&o dS nf/ w½kw&f mZ0ifa&;enf;rSm twGi;f rSay:aygufonfxuf aom rif;qufwpfck\&mZ0ifusrf;wGif tcef;BuD; 3 cef;ygonf/ ,if;
jyifyrSay;vmaomenf; jzpfonf/ odkY&mwGif tpGJr&SdrIESihf rsufESmrvdkufrI wdrYk mS chi, chih ESifh chuan wdjYk zpfonf/
186 187
chi rSmt"dutydkif;jzpfonf/ pau chi [kvnf;ac:onf/ eef;wGif; ½H;k rsm;? t&m&Srd sm;? tkycf sKyrf qI ikd &f mtzGUJ tpnf;rsm;\ trnfrsm;ESifh
&mZ0ifrw S w f rf; jzpfonf/ eef;wGi;f &mZ0ifq&mu aeYpOf eef;wGi;f jzpfysuf tac:ta0:rsm;rSm acwftvdkuf? rif;quftvdkuf ajymif;vJcJhonf/
csurf sm;udk aeY&uftpDtpOftwdik ;f a&;om;xm;aom aeYpOfrw S w
f rf; jzpf þodkY ajymif;vJvmaomtrnfESihf tac:ta0:rsm;udk chih tydik ;f wGiyf g
onf/ a&;om;xm;aom þrSwfwrf;udk bk&if{u&mZftm; jy&ef rvdkay/ aom tkyfcsKyfrIpepftcef;ESihf wyfrawmftcef;wdkYwGif awGU&SdEkdifayrnf/
bDpD 841 ckrpS í aeYpOfrw S wf rf;rsm;udk aeYpOfvpOfrysurf uGuf tpDtpOf tjcm;usrf;udk;usrf;um;rsm;twGufrl chih tydkif;yg pmaytcef;udk avh
twdkif;a&;om;vmcJh\/ &ufpGJrsm;udk twdtusa&;rSwfxm;onf/ aeYpOf vm&ayrnf/
rSwfwrf;wdkYonf a0a0qmqmzGJYETJUa&;om;xm;jcif; r&S/d tydt k vdk rygbJ? odUk &mwGif þ&mZ0ifusr;f Bu;D wdUk wGif tñTe;f rmwdum xnfx h m;jcif;
wduk ½f ukd af &;om;xm;onf/ wpf&ufNyD;wpf&uf pDa&;xm;aomfvnf; rSwf r&So d jzihf &SmazGrrI mS rvG,u f v l aS y/ jrefrmEkid if H (odrYk [kw)f jrefrmEdik if EH Sihf
wrf;wpfckckESihf tquftoG,fr&Sday/ qufpyfaeaomtaMumif;&yfrsm;ESihf tñTef;rsm;udk&&SdEkdif&ef þusrf;BuD;
csd (chih) tydik ;f wGif oD;jcm;pmwrf;rsm;yg0ifonf/ a&;om;aom wdkY\ oufqdkif&mtcef;wdkYudk tptqHk;zwf½I&efvdkayrnf/
taMumif;&yfwrYkd mS rrsm;vSyg/ wl&, d m*Dw? yx0D0if (wdvd tili ) tkycf sKyf þusrf;BuD;wdkUrSm &Snfvsm;vSonf/ tusOf;csKyf&mZ0ifusrf;wpf
rIpepf? wyfrawmf? pmayponfh taMumif;&yfrsm;yg0ifonf/ þt usrf;jzpfaom &SDusd Shih-chi üyif tkyaf ygif; 130 (chuan)ygonf/
aMumif;&yfrsm;tm;vH;k (odrYk [kw)f tcsKUd wdw Yk iG f jrefrmEdik if EH iS pfh yfvsO;f onfh Tu-shu-chi-cheng ac:aompG,p f u
kH sr;f Bu;D wGif tkyaf ygif; 10000
taMumif;t&mrsm; yg0ifonf/ ausmfyg0ifí twGJaygif; 1628 wGJ&Sdonf/ bDpD 4 &mpkESpfrS at'D 10
Chuan tydkif;rSm t&SnfqHk;jzpfonf/ þtydkif;wGif xif&Sm;aom &mpkESpfxdjzpfaom rif;quf&mZ0ifusrf;rsm;udk tkyfcsKyfrIwGif uRrf;usif
yk*¾dKvfwdkY\ tw¬KyÜwådrsm;ygonf/ þtydkif;\ tqHk;ydkif;tcef;wdkYrSm ]EkdifiH em;vnfaomynm&Sd Sau ma hung onf tvGefoyf&yfwduspGm tusOf;
jcm;rsm;taMumif;rSwfwrf;}? ]awmifydkif;vl½dkif;rsm;}? ]taemufawmifydkif; csHK;ía&;om;cJh\/ xdktusOf;csKyf&mZ0ifusrf;rSm Tzu-chuh-t'ung-chien
vl&dkif;rsm;} ponfwdkYjzpf\/ þtcef;wdkYwGif jrefrmEdkifiHESihfwdkuf½dkufouf jzpfonf/ þtusOf;csKyfusrf;üyif tkyfa&aygif; 306 &Sdí twGJBuD;aygif;
qdkifaom tcef;i,frsm;ygpNrJjzpfonf/ þtcef;i,fwdkYwGif awGU&aom 60 &Sdavonf/
taMumif;tcsufwdkYudk &SmazGrSwfom;&ayrnf/ oHtzGJUrsm;? ppfyGJrsm; &mZ0ifusr;f rsm;uJo h ykYd if yx0D0ifusr;f rsm;udv k nf; w½kwfynm&Sd
ponfw h \Ykd ckEpS rf sm;udrk w
S of m;Ny;D vQif pau-chi wGiyf g0ifcsurf sm;ESifh wdu k f wkUd onf tvGeaf &S;usaomumv uwnf;u a&;om;cJMh uonf/ yx0D0if
qdik pf pfaq;Edik af yonf/ pau-chi wGif yg0ifcsufwdkYrSm wdkyifwkdaomfvnf; udk w½kwb f momü wdvd [kac:onf/ a&S;tusq;kH &mZ0ifusr;f Shu Ching
ydkíwdusrSefuefonf/ wpfzef jrefrmEkdifiHESihfoufqdkifaom xif&Sm;onhf \ (yu kung)tcef;wGif yx0D0ifynm\t&dyt f >rufukd awG&Y onf/ þum;
yk*¾dKvfrsm;? ppfolBuD;rsm;? bk&ifcHrsm;? oHwrefrsm;ESifh tjcm;yk*¾dKvfwdkY\ w½kwb f momESifh a&S;tusq;kH a&;om;xm;aom yx0D0iftaMumif;jzpfonf/
trnfrsm;udv k nf; rSwo f m;í? þ chuan tydik ;f ygtw¬Kyw Ü rdå sm;wGif &SmazG xdt k csed af vmufrpS í w½kwb f momESifh yx0D0ifusr;f rsm;udk &mZ0ifusr;f
avhvmEdkifonf/ þodkUjzihf ydkrdkjynfhpHkaomtaMumif;tcsufrsm;udk &&SdEdkif rsm;ESihf,SOfwGJí awGY&\/ us,fjyefYjcif;? pepfwus&SdpGm jynfhpHkjcif;wdkYü
ayonf/ w½kwfyx0D0ifusrf;rsm;udk rnfonfhyx0D0ifusrf;wdkYurS ,SOfNydKifEkdifrnf
wl&d,m*DwtaMumif;a&;om;xm;csufudkawGYvQif chih tydik ;f yg r[kwf[k w½kwfpmayyg&*l qmtmoma0hvDu qdkxm;ayonf/ ('Notes
wl&d,m*Dwtcef;wGif jyefí &SmazGvQiftusdK;&Sdrnfjzpf\/ NrdKU? &Gm? jrpf? on Chinese Literature', A .Wylie; Shanghai,1922, 43.)
acsmif;ponfh ae&ma'owdUk \ trnfrsm;udk wdvcd sD ti li chih wGif ,leef rif;quf&mZ0ifusrf;wdkif;üvdkyif &mZ0iftcef; Shih chi NyD;onf
e,f taemufyikd ;f tcef;wGif &SmazGawGU&SEd ikd o f nf/ aemufyikd ;f acwf &mZ0if aemuf Ti-li-chih ygpNrJ jzpfonf/
wdkYwGif þtcef;rSm ydkrdkíta&;BuD;ayonf/ w½kwEf idk if \
H jrpfrsm;taMumif;udk a&S;tusq;kH a&;om;cJah omusr;f
188 189
rSm a&*E¨0ifusr;f [k t"dymÜ ,faumufEikd af om Shui chung usr;f jzpfonf/ qkefrif;quftxdjzpfaom taMumif;w&m;rsm; ygonf/
c&pfEpS af y:OD;avmufu Sang Chin qdo k al &;om;cJ\
h / (Wyle 53) T'ing- tian ukd Tu Yu ua&;onf/ tkyfa& 200 yg0if\/ (ibid
þusrf;\rl&if;tzGiu fh kd Li Tao yuan u at'D 6 &mpkEpS rf sm; tpavmuf 68) þusrf;rSm Liu (Chih) Yih a&;aom Chang tian udk rS;D onfq\ kd /
wGiaf &;cJ\ h / þusr;f wGif w½kwjf ynf&dS jrpfrsm;taMumif;udk jrpfzsm;rS jrpf0 trSD;usrf;rSm rjynfhpHkojzihf jynfhpHkatmif tcef;opfrsm;xnfhí a&;om;
txd a&;om;xm;onf/ tcsKdUjrpfwdkUrSm jrefrmEkdifiHe,fpyfESihfeD;ojzihf jcif;jzpfonf/ þusr;f wGif yg0ifaomtcef;wdUk rSm Edik if aH &;qdik &f m pD;yGm;a&;?
xdak 'orsm;taMumif;udk ,if;pmtkyfwGifawGU&\/ (tcef; 33-37) pmay wdk;wufa&;? tpdk;&½Hk;ESifh&mxl;rsm;? tcrf;tem;rsm;? wl&d,m*Dw?
w½kwftifyg,mtaMumif;udk tao;pdwfazmfjy a&;om;xm;aom ppf pnf;urf;? yx0D0ifEiS fh trsKd ;om;umuG,af &;wdjYk zpfonf/ þusrf;yg
T'ai-p'ung-huan-np-chi (ibid 44) usrf;rSm yx0D0ifusrf;BuD;wpfusrf; tcsuw f rYkd mS w½kwEf dkifiHordkif;tapmqHk;rS 8 &mpk at'Dtv,favmufxd
jzpfonf/ at'D 980 avmufu Lo-shih qdkola&;om;cJhonf/ þusrf; a&muf\/
\tqH;k avmufwiG f awmifyikd ;f vl½ikd ;f rsm;taMumif; (tcef; 176-9)yg\/ þusr;f rSm taMumif;t&mjynfph í kH cdik v
f pkH mG a&;om;xm;aomusr;f
þtaMumif;wGif tm&Swu kd t
f a&SUawmifyikd ;f twGuf ta&;Bu;D aom Edik if H jzpf\/ þusr;f tpDtpOftwdik ;f ordik ;f pOfrysuaf tmif qufvufa&;om;
orkdif;taxmuftxm; tudk;tum;rsm; yg&Sdonf/ &ef vdktyfojzihf refcsL;rif;qufvufxuf 1767 ckwGif bk&if {u&mZf
,Ge;f (Yuan) rGe*f v kd rf if;qufvufxufu a&;xm;cJah om Ta-yuan- trdejYf zihf qufvufa&;om;rIukd jyKvyk af pcJo h nf/ þodUk qufvufí jznfh
i-t'ung-chih ,GJefrif;qufyx0D0ifusrf;BuD;wGif tcef;aygif; 1000 pGuaf &;om;aomusr;f udk Chin-ting-hai-t'ing-tinac:\/ aemuf qufa&;
ygonfq\ kd / þusr;f Bu;D rSm ,cktcgwGif tpaysmufíaeayNy/D odUk &mwGif aom hsu usr;f rsm;[k ac:Ekid o f nf/ þa&;om;csuw f rYkd mS Meng rif;quf
rifrif;quf yx0D0ifusrf;BuD;rSm usef&Sdaeao;onf/ ,GJef usrf;a&;om;yHk ukefonftxd a&mufonf/ tkyfa& 144 &Sd\/ tpDtpOfrSm xyfwl
udkrlwnfí a&;om;xm;aom þ Ta-ming-i-t'ung-chihusrf;BuD;udk jzpfaomfvnf; aemufqHk;tcef;jzpfaom trsKd;om;umuG,fa&;tcef;udk
tkyfcsKyfrIt& ydkif;jcm;xm;aome,frsm;udk vdkufía&;om;xm;\/ tcef; ppfa&;ESihf w&m;"r®owfa&;[k 2 cef; cGJjcm;vdkufonf/
87 wGif ,leefe,f jrefrmEdkifiHe,fpyfteD; teD;a'orsm;ESihf jrefrmEkdifiH refcsL;acwftxd qufvufa&;apjyef&m Chiu- t'ing- huang-
ajrmufydkif;a'owdkU\yx0D0ifudk awGY&\/ ta&;BuD;vSaomazmfjycsuf chao- t'ing-tian pG,fpHkusrf; ay:aygufcJhonf/ þusrf;wGif tkyfa& 100
rsm; jzpfayonf/ &Sdonf/ refcsL;rif;quf tao;pdwftaMumif;t&mrsm; ygí 1736 at'D
þyx0D0ifusrf;wdkU\rludkvkdufí refcsL;rif;qufvufxufwGif txd a&mufonf/
ydkrdkBuD;us,faom Ta-t'ing-i-t'ung-chih usrf;BuD; ay:aygufcJhonf/ e,f þusrf;tm;vHk;wdkYavmufwGif ]awmifbufe,fedrdwf} (odkYr[kwf)
BuD;rsm;omru shing, chou, hsunwdkYtxd tkyfcsKyfrIe,fti,fqHk; txd awmifydkif;vl½dkif;rsm;taMumif;yg0ifí jrefrmEdkifiHordkif;twGufta&;BuD;
tao;pdwfa&;om;xm;aom usrf;jzpfonf/ (ibid 43) vSayonf/ þ tung usrf;wpfusrf;jzpfaom Ma Tnan-liu (1282)
jrefrmEdik if t
H wGuf ta&;Bu;D aom tjcm;w½kwyf x0Dusr;f wpfcrk mS a&; Tuang Kao usrf;yg awmifydkif;vl&dkif;wdkUtaMumif;udk Hervey de
1667 wGifxkwfa0aom Ku-tsu-yu a&; Tu-chih-fang-yu-chi-yao Saint Denysu jyifopfbmomjyefqdkNyD; jzpfonf/ þusrf;udkvnf;
jzpfonf/ (ibid 63) pm 9-tkyf&Sd\/ ajymif;vJvmaom w½kwfEkdifiH\ refcsL;rif;qufwiG f tpOftqufrjywf&atmif qufvufí a&;om;apcJh
yx0D0ifudk tapmqHk;tcsdefrS 17 &mpk at'Dtxd a&;xm;aomusrf; ayonf/
jzpfonf/ tcef; 119 rSm jrefrmEdkifiHESihfqufpyfaeayonf/ rif rif;quf0if Yung lo {u&mZfonf 1407 at'D wGif Yung
ta&;BuD;aom tjcm;usrf;BuD;rsm;rSm pG,fpHkusrf;BuD;rsm; jzpfMu Lo ta triu {&mrpG,fpHkusrf;BuD;udk jyKpkapcJh\/ twGJaygif; 22877 wGJ
onf/ a&S;usaomusrf;wdkUrSm Chiu T'ung 9 usrf;jzpfonf/ yXr 3usrf; yg&So
d nf/ rmwdumyif usr;f pmtkyt f jzpf&o dS nf/ a&S;a[mif;pmayESifh ynm
rSm T'ing-tian , T'ing Chih ESihf T'ing K'ao wdkY jzpfonf/ xefrif;qufrS
190 191
&Sirf sm;udk pmtkyaf &;om;jcif;jzifh xde;f odr;f Edik af &;twGuf vlw\ Ykd BuKd ;pm;rI cef;rwGifxm;cJhonf/ þpmrlrSm 1557 ckESpfwGif avmifuRrf;aomrD;wGif
orkid ;f wGif þpG,pf u kH sr;f Bu;D udjk yKpjk cif;ESihf EdiI ;f ,SOEf ikd of nfh BuKd ;pm;rIrsK;d rSm eef;awmfESihf twlygoGm;cJh[efwl\/
&Sm;yg;vSayonf/ þusrf;BuD;udkjyKpkcJh&yHk taMumif;rSm pdwf0ifpm;zG,f 1562 ckwGif pmul;orm; 100 udkcefYxm;í þusrf;BuD;udk rdwåL
aumif;\/ 2 ck ul;apjyefonf/ 1567 ckwGif NyD;pD;cJh\/ pmrlwpfapmifudk yDuif;NrdKU
rif rif;quf\ 'kw, d {u&mZf Ching tsie onf vdkavao;r&Sd Wan Yiian hao wGix f m;í wpfapmifukd bk&if{uú&mZf\pmMunfch ef;wGif
atmif jynfhpHkaom pG,fpHkusrf;BuD;wpfckudk jyKpkap&ef 1403 at'DwGif xm;onf/ rl&if;pmrludk eefuifNrdKUwGifxm;onf/ rifrif;qufaysmufí
Chinch kai Tsin qkdolynm&Sdudk wm0efay;cJhonf/ Kai Tsin onf pmay rif;ajymif;rif;vGJjzpfcsdefwGif eefuif;&Sdrl&if;pmrlESihf bk&if{uú&mZf\ pm
ynm&Sif 147 OD;wdkY\tultnDjzihf usrf;BuD;wpfusrf;udkjyKpkcJh&m 1ESpfcJG Munhfcef;&SdpmrlwdkU ysufpD;qHk;½HI;cJh\/ Wan Yiian hao wGif xm;aompmrlrS
cefYtcsdeftwGif;NyD;cJh\/ pmwGJaygif; 2422 aysmufqHk;onf/
þusr;f rSm bk&if{u&mZfarQmrf eS ;f onfavmuf jynhpf jkH cif;r&So d jzihf þusrf;BuD;rSm rjynfhpHkawmhonfwdkifatmif rlvpDpOfa&;cJholwdkY
pmayynm&SifwdkY\OD;a&udkwdk;csJUum aumfr&Sifwpfckudk zGJUpnf;ay;cJh\/ arQmfrSef;cJhonfxuf ynma&;avmuwGif tusdK;jyKvsuf&Sd\/ þusrf;BuD;
aumfr&Sif\wm0efrSm xkwfa0cJhNyD;orQaom *E¨0ifusrf;rsm;? &mZ0if? wGif udk;um;az:jycJhonfhtwGuf omreftm;jzifh aysmufqHk;aeNyDjzpfaom
obm0wåynmESihf pmayusrf;*efwdkY\ tqDtESpfwdkYudkxkwf,lí wpfpk tzdk;wefa&S;usrf; 385 apmifrSm þusrf;twGif; yg0ifwnf&Sdvsuf r
wpfaygif;wnf; usrf;BuD;wpfckjzpfatmif a&;om;&efjzpf\/ þusrf;wGif aysmufrysuf usef&Sdaeayonf/
eu©wfaA'? yx0D0if? vlYOmPfrrDavmufatmif eufeJaomynm&yfrsm;? ,aeYwikd f urÇmwGit f Bu;D qH;k [k ,lq&aom pG,pf u kH sr;f Bu;D rSmvnf;
aq;0g;? Ak'¨0g'? wtdk0g'? tEkynm&yf ponfwdkY yg0if&efjzpfonf/ w½kwfbmomESihf jzpf\/ þusrf;rSm 1726 at?'DwGif Chin Meng Lei
þusrf;BuD;jyKpka&;wGif BuD;MuyfuGyfuJ&ef Chich Tsin udyk if wm u a&;om;xkwfa0cJhap\/ T'u-shu-chi-ching usrf;BuD;jzpfonf/ twGJ
0efay;\/ Yao Kuang-hsias ESifh Liu chi chih wdu Yk m; Chich Tsi udk ulnD aygif; 1628 wGJyg\/ þusrf;wGifygaom taMumif;t&mrsm;ESihftrnf
aponf/ þyk*¾dKvfBuD; 3 OD;wdkYu aumfr&Si\ f Ouú|rsm;tjzpf aqmif&u G f rsm;udk vG,u f pl mG &SmazGawG&Y EdS idk &f ef NAw
d o
d Qjywdu
k u
f tñTe;f ? rmwdumrsm;
\/ aumfr&Siw f iG f ñTefMum;a&;rSL;csKyf 5 OD;? vufaxmuftkyfcsKyfa&;rSL; udk jyKvkyfcJhayonf/
20 ESifh ynm&Sipf mjyKoal ygif; 2169 a,muf yg0ifonf/ 1407 ck ukef þusrf;BuD;rsm;uJhodkY BuD;us,fjcif;r&Sdaomfvnf; þusrf;wdkUxuf
vkeD;rS a&;om;jyKpkrIvkyfief; NyD;pD;cJh\/ ydkrdka&S;usí jrefrmEkdifiHordkif;twGuf ta&;ygvSaom pG,fpHkusrf;i,fwdkU
tcef;rsm;udk Hung-wu-ching-yin tbd"mefwiG f yg0ifonfh pmvH;k rSm Hui-yao usr;f pOfrsm;jzpfonf/ Hui-yao (Wylu, 69)rSm rif;qufwpfc\ k
tpDtpOftwdkif; pDxm;onf/ ay:aygufxGef;cJhNyD;aom usrf;rsm;udk udk; tpOftvmESihfxHk;enf;Oya'[k t"dyÜm,f&onf/ wdkif;a&;jynf&mESihf
um;az:jyonfhenf;rSm wpforwfwnf; r&Sday/ wpfcgwpf&H acgif;pOfyg oufqdkif aom taMumif;&yfwdkUudk trsdK;tpm;cGJjcm;um rif;quftvdkuf
aom 0guspmydkif;avmufomay;onf/ wpfcgwpf&H pmtkyfygtcef; wpf a&;om;xm;aomusrf;rsm; jzpfonf/
ckvHk;udk xnfhíudk;um;onf/ wpfcgwpf&H taMumif;ESihfqkdifonfh pmtkyf þusrf;pOfwGif a&S;tusqHk;usrf;udk Su Misn [kac:aom ynm
wpftkyfvHk;udk xnfhay;onf/ &Sifu jyKpkonf/ 618 rS 804 at'Dtxdjzpfaom umvtxd jzpfaom
pmrlrsm;NyD;pD;í bk&if{u&mZfxH wifjyaomtcgwGif yHkESdyfEdkif&ef taMumif;&yfrsm;yg0ifonf/ 853 at'DwGif Yang Chao-fu ESihf tjcm;
rdwåLul;ap\/ 1409 ckwGif rdwåLNyD;\/ okdY&mwGif yHkESdyf&ef wm0efBuD;av; yk*Kd¾ vw
f oYkd nf 804 rS 853 at'Dtxdjzpfaom tjzpftysuEf iS fh taMumif;
vSojzihf pmvHk;wdkY\bavmufrsm;udkyif rvkyfEdkifcJhay/ aejynfawmfudk t&mrsm;udk rif;rdefYt& jznfhpGufa&;om;onf/
yDuif;NrKd UodaYk &TUvmaomtcg þusr;f Bu;D udyk EkH ydS &f efrw d Lå udk eef;awmfwiG ;f &Sd Sung rif;quf (960-1280) tpavmufwGif Wuang Piu ac:
ynm&Sio f nf a&;cJNh y;D aomusr;f rsm;udpk ak ygif;í vdt k yfaeaom taMumif;
192 193
t&mrsm;udk jznfhpGufa&;om;\/ xdkYjyif T'ang rif;qufukefqHk;onfh 907 rSeuf efonfu rsm;onfuakd wG&Y \/ odUk &mwGif az:jyxm;aomtud;k tum;
at'Dtxd qufvufa&;om;cJhonf/ þodkU pkaygif;jznhfpGufa&;om;jcif; usrf;rsm;rSm r&Sdawmhyg/ ,if;wdkUrS aumufEkwfcsufrsm;avmufom þ
onf 961 at'DwGif NyD;qHk;cJh\/ þusrf;rSm T'ang-Hui-Yao (ibid 69)[k pG,fpHkusrf;wGif awGY&awmhonf/
wGifonf/ taMumif;tcsufwdkUudk pDpOfxm;yHkrSm oihfjrwfjcif;r&Sd ½IyfaxG; usrf;\tpDtpOfrSm aumif;rGefonf/ awmifydkif;vl½dkif;rsm;tydkif;
onf/ odkY&mwGif wl&d,m*Dwtcef;jzpfaom tcef; 33 ESihf aemufqHk; (tcef; 785 rS 791xd)ESifh tjcm;oufqidk &f mae&mrsm;wdUk wGif jrefrmEkid if H
tcef; (tcef; 100) wdkUwGif ysLvlrsdK;ESihf jrefrmEkdifiH\ a&S;acwfa[mif; ESihfpyfqkdifaom taMumif;tcsufrsm;udk awGU&onf/
EdkifiHrsm;ESihfpyfvsOf;onfh tzdk;wefvSaom taMumif;tcsufwdkYudk awGYEkdif þusrf;\ tzdk;wefyHkudk w&kyfpmayynm&Sd vD,dke,f*sdKif; (Lionel
ayonf/ Gilis) u ]vuf&Sdvlom;wdkU\todynmwpfckvHk;udk NcHKrdatmif tav;
T'si-fu-yuan-kui (ibid 183) ac: usr;f \ aemufq;kH tydi k ;f jzpfonfh teuf BudK;pm;jyKpkxm;aomusrf;jzpfojzihf pG,fpHkusrf;[laomtrnfudk
Edik if yH aus;awmfrsKd; uRefawmfrsKd;rsm;taMumif;ac: Wai Ch'an wpfyikd ;f ? trSefwu,f cH,lxdkufaomusrf; jzpfonf/ odvdkaom taMumif;t&yf
(tcef; 956 rS 1000xd)wGif a&S;cwfjrefrmEdkifiHESihfpyfvsOf;onhf wpfckck\taMumif;udk 1690 xufrenf;aomusrf;wdkYrS xkwfEkwf,lxm;
aemufxyf taMumif;tcsuf tawmfrsm;rsm;udk tESUH tjym;awG&Y ayonf/ aompmydk'frsm;tm;jzihf az:jyxm;ao;onf}} [k csD;usL;a&;om;cJhzl;\/
þusrf;rSm 1005 at'DwGif wwd,ajrmuf Sung {uú&mZf Chiu Tsung qdkcJhNyD;aompG,fpHkusrf;wdkUrSm usrf;BuD;rsm;jzpf\/ þusrf;wdkUtjyif
cefYtyfaom aumfr&Sifua&;om;aomusrf; jzpf\/ tapmqHk;tcsdefrSpí a'oEÅ&qdkif&m pG,fpHkusrf;rsdK;vnf;&Sdao;onf/ ,if;usrf;wdkUudk T'ung-
jynfa&;jynf&mESiq fh idk af om taMumif;tcsuw f Ukd udk ouú&mZftpOftvdu k f chih [kac:onf/ e,ftpdk;&toD;oD;wdkYu xkwfaom usrf;rsm;jzpfonf/
pG,fpHkusrf;qefqef a&;om;xm;aomusrf; jzpf\/ taMumif;t&mrsm;udk jrefrmEdik if EH iS fh teD;qH;k jzpfaom ,leefe,f\ T'ung-chih wdUk teuf a&S;t
jynfph pkH mG tao;pdwí f az:jyxm;onf/ 1013 at'DwiG f a&;om;Ny;D pD;onf/ usqHk;rSm Yüan rif;qufvufxufu xkwfcJhaomusrf;jzpf\/ xdkusr;f
tcef;aygif; 1000 yg0if\/ jynfhpHkaomfvnf; taMumif;t&maz:jycsuf aemuf Li Yuan Yang \ usr;f ay:aygufco hJ nf/ 1572 at'D Mung rif;
wdkUrSm pdwfcszG,f&mr&Sd[k ynm&SifwdkU,lqMu\/ quftwGif; a&;om;cJhaomusrf;wnf;/ xdkUaemuf refcsL;eef;quf t
þusr;f xuf ydrk ckd ikd v
f o
kH nf[, k q
l &aomusr;f rSm T'ai-Ping-yu-lan apmydkif; 1691 ck a&;om;aomYinn-nau Tung-chit usr;f vnf; &So d nf/
usrf;jzpf\/ (Wylu, 183) 'kwd,ajrmuf Sung {uú&mZf T'ai Tsung \ 17 wGJyg\/ 1736 at'DwGif Orkttai ESihf Chung Tao-mo wdUk \usr;f
trdet Yf & ynm&Sd Li Fang ESifh tjcm;yk*Kd¾ vw f Ukd jyKpok nfh pG,pf u
kH sr;f jzpf\/ ay:aygufcJhonf/ taMumif;tcsufpHkí vGefpGmtoHk;0ifaom ykPÖm;wdkif
983 at'DwGif a&;om;íNyD;onf/ þusrf;udk a&S;OD;ay;aomtrnfrSm usrf;rSm Wang Sung, Li Ching polwUkd 1826 cku a&;xkwcf ahJ omusr;f
T'ai-p'ing-pin-lei jzpfonf/ rif;{u&mZfudk,fwdkif pmrludkppfaq;onf/ jzpfonf/ þusr;f udk Ch'ang T'ing-chun qdkolu 1826 ckESpf aemuf
wpfaeYvQif 3 tkyu f sNy;D í wpfEpS Mf umrS pmrlppfaq;jcif;Ny;D onf[k qd\ k / jzpfysufcJhaom taMumif;&yfwdkUudk jznfhpGufí ydkrdkus,fjyefYpGmwnf;jzwf
þodUk ppfaq;&onfukd taMumif;jyKí usr;f trnfukd ,ckac:a0:aeaom NyD;vQif 1895 ck wGix f w
k af 0cJ\
h / usr;f \ta&;Bu;D aom aemufxyfjznfh
T'ai-ping-yu-lan odkYajymif;cJhjcif; jzpfonf/ pGucf sujf zpfonf/ Hsu-yün-nan-t'ung-chih-kao udk Lo Yüan-fu qdo k u
l
þusrf;rSm ay:cJhNyD;aompG,fpHkusrf;wdkYxuf ydkrdkíjynfhpHkonf/ t jyKpkonf/ þaemufxyfjznfhpGufcsufusrf;rSm bk&if{uú&mZf\twnfjyK
cef;aygif; 1000 ygonf/ usr;f \tpwGif ud;k um;aomusr;f aygif; 1690 csuf r&ojzihf pmrltjzpfESihfom &SdaecJhonf/ þpmrltwdkif;yif 1900
wdkU\pm&if;udk ay;xm;\/ tcsuftvufrsm;udk a&;om;az:jy&mü ,if; jynhfESpfüyHkESdyfxkwfa0cJh\/ þaemufydkif; T'ung chih usrf;wdkUwGif
usrf;wdkUrS aumufEkwfcsufrsm;udk,lí rSefuefpGmudk;um;az:jyonf/ þ ,leefe,fwiG fyg0ifaom c½dik w f ikd ;f wdUk \ajryHrk sm;udk xnfo
h iG ;f xm;\/ tm;
udk;um;csufrsm;udk &Sdaeao;onfhusrf;rsm;ESihf wdkufqdkifppfaq;aomtcg vHk;udkNcHKMunfhvQif þusrf;wdkYrSm tñTef;usrf;rsKd;omjzpfonf/ tajccH
taejzihf arhaysmuf&efusrf;rsdK; r[kwfay/ tzdk;wefaomusrf;rsm;yif
194 195
jzpfvifhupm; Oya'tpdk;&qefvGef;vSaom ta&;tom;rsKd; jzpfaeonf/
ydkrdkí pmayobm0ususa&;om;onhfusrf;rSm Tusn hsi usrf; Ba Shin; Chinese Sources on Myanma History
jzpf\/ 1807 ckwGif Shih Fan qdkolua&;om;cJh\/ twGJ 40 yg0ifonf/ Translated by Than Tun
tcef;cGJjcm;yHktpDtpOfrSm tpdk;&pG,fpHkusrf;rsm;avmuf aumif;rGefjcif;r&Sd
ay/ usr;f jyKol Shih Fan rSm tpd;k &t&m&Sjd zpfonf/ tajccHtm;jzihf ynm Every new Chinese emperor wanted to know the
extent of the Chinese empire and the history and
&Siw f pfO;D jzpf\/ ynm&Siq f &kd mü w½kwyf nm&Siwf Ukd wGif &Spd NrjJ zpfaom xl; culture of the people living in it. The Chinese took it
jcm;onfhpdwfoabmxm;&Sdol jzpfonf/ oabmxm;BuD;onf? yifyifyef; for granted that Myanma had had a subordinate
yef;BuKd ;pm;onf? ESrd cfh sonf/ tjcm;usr;f rsm;wGif rawGUEkid o f nfh t aMumif; alliance with them. Reports on Myanma were made
t&mawmfawmfrsm;rsm;udk Tuan chih usr;f wGiaf wG&Y \/ Shih Fan \ out the beginning of each emperor’s reign and any-
aus;Zl;yifjzpfonf/ oufqdkif&mtaMumif;t&yf\wefzdk;udk jzwfay;aom one interested in Myanma’s relation with her east-
a0zefcsufrSwfpkwpfckvnf; ygao;onf/ ern neighbour has to use these reports. Colonel
Ba Shin (1914-7 January 1970) specialized in
tjcm;usrf;pkrSm c½dkifrSwfwrf;rsm; jzpfonf/ ,cktcgwGif &&Sd&ef Myanma Relations with Her Eastern Neighbours
cufcJvSaomusrf;rsm;jzpf\/ wuúodkvfpmMunfhwkdufwGif a&S;u þusrf; and his Note on Chinese Sources on Myanma is
rsKd ; 2 usr;f om&Scd zhJ ;l \/ wpfusr;f rSm T'eng-yüih-chun-chih jzpf\/ at'D found very useful to all people working on Sino-
1795 u T'u Shu-Lin qdkol jyKpkcJh\/ tjcm;usrf;rsm; 1887 at'DwGif Myanma relations.
Chao Tuan-Li qdkolu jyKpkaom T'eng-yüih-t'ing-chih usr;f jzpfonf/
Than Tun
Wang Seng \ Yün-nan-t'ung-chih usrf;tcef; 191 ESihf 192 wdkUwGif
tapmqH;k acwfrS pí&Sv d mcJah om Yü-nan e,ftaMumif; usrf;rsm;pm&if; Chinese Imperial Annals have various accounts on China’s
udk awGEY ikd o f nf/ ,ckoad eaom Yü-nan e,f taMumif;yg usr;f pm&if;ESifh neighbouring countries and its political as well as economic re-
EIdif;,SOfMunfhvQif Yü-nan e,ftaMumif; a&;xm;aomusrf; tajrmuf lations with Myanma are of immense value source material to
tjrm;uG,faysmufcJh&NyD;udk odEdkifonf/ ,if;usrf;wdkUwGif jrefrmEdkifiH write the early history of Myanma. One would hardly believe
taMumif;rsm; tawmfrsm;rsm;yg&SdcJhrnf jzpfonf/ tcsdKUusrf;wdUk rSm jrefrm such a statement, but it is true. Documentation is of prior im-
portance. The material should be (a) original, (b) contempo-
Edik if tH aMumif;oyfoyfukd a&;xm;aomusr;f rsm; jzpfayonf/ þusr;f rsK;d rSm rary and (c) trustworthy in the sense that there are no imagina-
T'ai-pao awmifay:ae xif;acG&aoha&;aom Mu-tiu-shih-wo ]jrefrm tions nor exagerations in it .
EkdifiH\tpESihftqHk;} ac: usrf;jzpf\/ From about the tenth century AD native material is ample
Wang Buug yifa&;om;aom Yü-nan-pei-chaung-chit usrf;rSm and usuable. Beyond this, they are either too little and too diffi-
jrefrmEkdifiHorkdif;okawoejyK&eftwGuf tvG,fwuloHk;pGJEdkifaomusrf; cult to understand. That certainly was ' The Dark Age '. The
jzpf\/ tcef; 21 cef;ygonf/ 1831 ckESpfujzpf\/ Téu-hai usr;f xuf Chinese information, however, could throw some light in that
darkness. In another words the Chinese sources could
omonfhtcsufrSm? tMurf;tm;jzihf ckESpftvdkuf pDpOfxm;jcif;jzpfonf/ supplement much to what scanty knowledge that we have on
Mug rif;quftqHk;xd ygonf/ toHk;usaomusrf; jzpfonf/ the history of ' Early Myanma '.
Professor G.H. Luce, Editor of the Journal of the Burma
AdkvfrSL;b&Sif Research Society, for the year 1924, said:
The present number (JBRS XIV, ii, August 1924) is but a
196 197
shot at a venture. It aims at recalling the attention of monarch on earth). That certainly was the Dark Age. The
(Myanma) scholors to the wide field of research await- Chinese records, however, could fill in the blank and shed some
ing them in Chinese histories and literature relating to glimmer of light in the said darkness.
(Myanma). In the early days after the annexation of Subsequently, the collecting of Chinese Works were
Upper Myanma a first harvest from this field was reaped started. At about the beginning of the Second War (1940)about
by Messrs Warry and Parker. Of their translations only 20,000 works were collected. (Unfortunately all of them were
a fraction has been published in a form accessible to the lost during to the Second World War.
public; and Professor Parker's best known work on the Museum? Start collecting. Have a building first. Making
subject - Burma with Special Referance to Her Rela- the wearer to fit the clothes or cutting the cloth to fit the wearer?
tions with China, Yangon Gazette Press, 1893, is now Take over the Phayre Museum and enlarge it. Take the Myanma
well-nigh unprocurable. For subsequent work in this field exhibits at the Wembley Park Exhibition. A warehouse would
we are chiefly indebted to French orientalists, notably to be good enough at the beginning. (JBRS, XIV,i, April, 1924, 17)
Professor Pelliot, M. Coedis, M. Gabriel Ferrand and " Museum is an urgent national need".
the late M. Edvard Hunter. As early as 1904, M.Pelliot Professor G.H. Luce started seriously to collect Chinese
published, in Tome IV of the Bulletin de L' Ecole sources on Myanma History and Rev.S. Wan Hui (Aef0SD;) was
Fran,caise d' Extreme-Oriant, his masterly 'article' (of of great help to him in this dark. As a result, they two suc-
nearly 300 pages), Deux Itineraires, a great contribu- ceeded in making this library of the history of Southeast Asia
tion to the history, not merely of Myanma, but the whole became this best in the whole of Southeast Asia.
of Indo-China. It is the solid rock on which much subse- During the World War II, the library building was burnt
quent research has been founded. Being in French, how- and the whole of Southeast Asian references were lost. The
ever, this work is unfamiliar to some of our readers; that Myanma Historical Commission, formed in 1955, started to build
is why-not without shame at the 20 years delay-we of- a similar collection of Chinese Sources on (Early) Myanma
fer, in this latter part of this number, a translation of the History. Unfortunately, several of the important works are not
first fifty pages, containing most of the passages directly available.The Library of MHC (Myanma Historical Commis-
relating to Myanma. Our efforts to collect passage in the sion), however, has so far collected... works (which is about1^5
Chinese Histories dealing with the early history of of the Prewar Collection).
Myanma, have been greatly limited by the absence of The translation of relevant parts on Myanma history
any Chinese Historical Library in Yangon. In fact with from.... books was made by U Yi Sein (Chen Yi Sein, unfortu-
but for exception, we were confined to this Dynastic His- nately Chen left Myanma to live with his son in Taiwan. He
tories. never returned and he died there on 23 March 2005.) The List
(Using the Gupta script of early Christian era, Pyu people of Translated Works is available. It is not complete, though the
left tomb stones with inscription. With what like vocabulary work done so far, is quite helpful.
known, we think we know who died when. Chronologies have One might ask why so much importance is attached to
no scruples. They mention dozens of kings and the cities they Chinise sources in the research of (Early) Myanma History.
built. In addition to this, they mention the migration of people. The next thing one would ask is how much information would
Tibeto-Myanma would have moved south from Yunnan, T'ai- be useful and how would we check their authenticity.
Chinese from Sisom Panna and Mon-Khmer from Kampucha. Chinese culture is great. Their dynastic histories are
But the Chroniclers said they were Indo-Aryans and their kings numerious. They contain much information that we could use
were the direct descendants of Mahathamada, the very first with much a
198 199
Chinese Text Description were "Southern Barbarians," Japanese were "Island Barbar-
ians" and European were "Red Headed Barbarians". So they
Shu Ching About India in 1;000 BC were incapable of doing anything good. There is, however, one
saving device on it. A new emperor always wanted to know
Ch'un Ch'in (Spring/Au- Manual of Confunism, short and simple about the success or failure of the last dynesty and he got un-
tumn) biased or true stories. Nothing like this was fond in Europe until
Tso chuan Ch'un Ch'in explained written before 200 BC the 19th century A.D.
Chu-Shu-chi-nien Accounts on the reign of Huang Ti Almost all historical accounts were on palaces and pal-
(299BC); from a grave of a We prince, un- ace people (King, Queens and Concubines). Sumeria took the
earthed in AD 284 leadership in writing historical anothers. Causes lead to events
Shih-chi A history of 24 Chinese Dynasties; partly and results and this process was faithfully observed. Thus the
transleted into French by Chineses; trans- volumes of 23 dynasties and 24 dynasties followed. The story
lator took great care to keep close to the of Myanma would appear in these volumes running into 1,500.
original It would a long time to do it. It is arduous but possible. Inevitally
we shall have to do it.
The chinese were past masters in collecting information Where shall we go from here? Look at the contents un-
on the history and culture of neighbouring courtries. On an- der the headings of
tiques they know the difference between. Chi
(1) Conservation (stop the decay) Chih
(2) Preservation (keep it stands exactly as it was before) Chuan
and Chi is a major part of work which is also called Pai-Chi.
(3) Restoration (maintain its old appearance) It recored Everyday Events of the Palace. The king would
On the other hand, they have had a great thirst for knowl- not say 'Delete it' nor 'Omit It'. So it contains all sorts of infor-
edge. A new emperor must be told about mation. We were amazed to find that these records date back
(1) the extent of his territories to 841BC. The records are short, simple and straight forward.
(2) the history of the people living in these territories and they are on largely on -
(3) the likes and dislikes of these people Administration
When a Chinese writes these imformations he takes care not to Army
add his own observations. His reports are true and precise. Per- Geography
haps it was because the old people were dead and gone and Literature
they did not fear any reprisals for being too honest. They felt music and
free to be honest. In Europe there were religion wars right up Musical instruments
to the 19th century. They all contain several references to Myanma condi-
The Chinese historians always try to get contemporary tions. Chuan is long and close information on some people of
or 'eye- witness' accounts. That too has a weakness in it. Some importance. It also included foreign relations. In this part, the
witnesses are not keen in observation. It is not difficult to check chapter or Southern Barbarians and South Westerians barbar-
any account on a battle but it is not so easy to check an ac- ians are interesting. In all these accounts there are some de-
count of any expedition. For instance the Chinese considered scriptions on people in Myanma. We shall have to take note on
themselves the only civilized people on earth. To them, Myanma such references on Myanma and compare them with similar
200 201
references found in Pai-Chi. Pai-Chi descriptions are usually in these chapters. These are, infact, useful information on the
short but more accurate. They are mostly on biographies of politics of these land and people.
notable persons and these are just clues to various important The Ta-yuan-l-t'ung-chih, written during the Yuan Dynasty
events. has 1,000 chapters. It is lost. But the Geography of the Mings
On music, Chih is more useful. In giving what kind of is available. It is written after the style of Yuan history. In this
musical instruments were used by which people of what places, work called Ta-mung-i-t'ung-chih. The empire is divided into
one would also learn the geography. several administrative units and each unit is described in detail.
There are several volumes of these records. The Shih- Chapter 87 of this work deals with Yunnan and the areas
Chi has 130 Chuan (? Volumes) bodering on Myanma are described. There are several impor-
The Encyclopaedia of T'u - Shu - Chi - Ch'eng has tant details in this. In the wake of these treatises, a very compre-
10,000 parts in 1,625 volumes for the period from the 4th cen- hensive work in geography was produced. It is called i Ta-t'ing-
tury BC to the 10th countary AD. It was compiled by the learned i-t'ung-dih. Not only provinces but also districts are given in
man called Ssu-man Kuang. He was precise and accurate in detal.(Wyle 43)
his writings. His book is known as Tza - Chuh - t'rang -chien Another important treatise on Geography of Myanma
Though it is called A brief History, it has 306 volumes under 60 published in 1667 is Ku Tsu- yu. (Wyle 63)
parts. Tu-chih-fang-yu-chis-yuo, from the earliest time to the
The Chinese scholars have great interest not only in his- 17th century AD in 9 volumes Chapter 119 is on Myanma. Most
tory but also in geography and they had produced great (or important works are Encyclopaedias Chin T'ung. The first three
several) volumes on it from the very early periods. Geography volumes are
is Ti Li. In the Shu Ching - the earliest work on history, there is T'ung-tien
a referance to geography. And that is the most early account T'ung Chih and
on Geography in Chinese. Most of the historical works have T'ung K'ao
references to geography and no other geographies could rival They are on dynasties of T'ung to Sung. Tu Yu wrote
the Chinese geographers in detail and description. So says A. Wylie T'ung tien in 200 (?books).(Wyle 68). It is based on Leu (Chib)
on his Nots on Chinese Literature, Shanghai, 1922, .43. All Yih?,
Shih- chi (history) would have a few referance to Tili (geogra- Chingtien. The original is not so comprehensive so it was
phy). enlarged. Now it has special sections on
The earliest notice on rivers is found in Shui Chung. (Wylie, Administrative Offices and Officers
53) He wrote it at about the beginning of the Christian era. By Ceremonics secular and temporal
6th century AD, an explanatory work on Ch'in's book appeared. Economic developments
The Chinese rivers are traced from its source to its mouth is Geographigal positions
enduring the ocean. Some rivers come close to Myanma bor- Literary pursuits
der and a few notes on people living at these borders are also Military Programs
given.(see PP. 33-37) Music and musical instruments
A fairly complete descripton of the Chinese empire in National defence problems
given on a noted work on geography called The T'ai-p'ing- Political changes
huan-yu-chi compiled by Lo-shih in about AD 980. At about All these account started from the earliest possible times
the close of this work (in Chapters 176-9) the description of to middle of 8th century AD. It goes without saying that they
Southern Barbarians is given. Political conditions are also given should be up dated. In 1767 the Emperor passed an order to
202 203
supplement it. The supplementary volume is called Ch'in- tung- not printed. The palace was burnt in 1557 and it seems that the
hsi-t'ung-tien. These supplementary works are sometimes called MS was also burnt with the palace. In 1562, one hundred scribes
as hsu.They brought down the trcatise to the end of Ming were employed to make two copies of it. The copies were
dynasty.There are 144 volumes. There is, however, one improve- finished in 1567. One copy was kept at Nan Yuan Ko and an-
ment. The last part (on national defence) is divided into two other in the library of the emperor. When the Ming dynasty fell,
sections, viz. Mititary and Law. When it was again supple- the original copy kept at Nan King of and at the library of the
mented to bring the story right down to the time of Manchu (or emperor were lost. The editors expected that it might be use-
last dynasty in China), it is called the Encyclopaedia of Ch'in- ful. Its usefulness goes much beyond expectation. If it were
tung-huan-ch'ao-t'ung-tien and the story is brought down to not in corporated in this collection, 385 classics might be lost
AD1736. Almost all these works mention the southern boundry for ever.
(of China) where southern barbarians lived. And this is to rea- The world's biggest encyclodopadia, called T'u-shu-chi-
son why these accounts are considered very useful source ch'ang was compiled in 1726 by Ch'an Mang-Lei has 1,628.
material on the history of Myanma.The account on the south- For easy reference, the British Museum. No other encyclopaedias
ern Barbarians in one of these volumes written by Traing K'ao are as good as this work. For the history of Myanma that the
in (AD 1282), was translated into French by Hervay de Saint Myanma Historical Comission is supposed to produce, the fol-
Denys is also taken as one of the supplementary volumes to lowing works might be of great help.
the above mentioned compilation. All these works are written 1.The Hui-yao-Theory and practice of Dynasties, was
about the Manchu rulers of China but they updated the story of compiled by Su Mien. It is about China from AD 618-
China from time to time. In 1407 Emperor Yung-Lo ordered 804. By Royal Order of AD 853, Yang - Chao- fu and
the compilation of a very large encyclopaedia of 22,877 chap- several of his associated work in this series from AD
ters. The contents alone takes sixty pages. It is indeed a great 804-853.
marvel that all human activities were reduced to writing to the 2.At about the beginning of the Sung dynasty (960-1280),
minutest detail so that the later generation could have an easy Wang P1u, The Learned Man joined the programmar
access to them. and continued the work down to AD 907. He finished
The second Ming Emperor Ching tsu asked a wise wan it in AD 961 and he named it T'ang-hui-yuo.(Wyle,69)
called Chih Kai Tsin in AD 1403. He and his 147 associate The writing was not clear and the arrangement were
learned friends finished within a year. This work did not come was haphazard. Chapter 33 is on music and 100 is on Pyu.
up to the expectation of the emperor. He got more learned men These chapters are quite useful. They are on Myanma and its
to get together to write the most complete book on astrology, neighbours.
Buddhism, geography, medicine, occultism, Taoism, etc. The T'si-fu-yiian-kui (Wylie,183) is the last section of the
coordinator do have had it compiled was Chuh Tsi. Yao Kuang- work. It has several accounts on the people living at the out-
hsiao and Liu Chi- Eh'ih were to help. Chuh Tsi in this grand skirts of the fronties Sections 956-1000 have references, though
scheme. This commission had five directors, 20 assistant di- much scattered, on Early Myanma. This work was written in
rectors and 2,169, learned men. They finished their work be- AD 1005 by the order of Chin Tsung, the Third Emperor. This
fore the end of 1407. Personal names and subjerts are arranged is another but much better encyclopaedia. The compilation was
as they are found in the Dictionary called Hung-wa-ching-yun. finished in AD1013. There are 1000 chepters in it. It was not
The list of references is not made properly. And quotations are done properly so that some people were reluctant to use it. A
often too long. The emperor, sanctioned its publication. A fair far more better work is T'ai-ping-yu-lan (Wyle, 183) Li-fang
copy of it was made first. It was finished in 1409. But it was and his associates compiled it by order of T'ai- Tsung (Sung
204 205
Emperor II). It was finished in AD 983. First it was called T'ai-
ping-pien-lei.The emperor himself edited it. He finished editing
three sections in each day. And the editing lasted one whole
year. Thus its name had been changed to T'ai-p'ing-yu-lan. There
are 1000 chapters and the bibliography contains 1,690 works.
References are accurate. Several of these works are now lost.
Except these quotations, there are no trace of them now. Lioriel
Gile's, the famous specialist on China said, No other
encyclopaedias are as good as this one. For instance, one point
is verified by using 1,690 references.
One kind of encyclopaedia deals with only one snigle
subject. It is called T'ung-chih. On Yunnan, which is very close
to Myanma, the encyclopaedia called Li-Yuan-yaung is the best.
It was compiled in AD 1572. There is another work compiled
in 1691 is called Yunnan T'ung-Chih. It has seventeen volumes.
In 1736, there is also another work called O-erh-t'ai-mo. The
works of Brananas Sung and Li Ch'ring appeard in 1826 and
anything that happand later works of 1895. Lo-yuan-fu com-
piled this in 1895. Some similar works which did not have the
Emperors approval could not be used. But in 1900 they too
were published. But they are pedantics so that they were not
popular. Later T'ung chih have the maps of Yunnan. They were
not written with care so that they did not become known much.
In addition to this, one could not find this easily. The Library at
the University of Yangon once possessed two of these rare
works. The work of 1790 called T'ong-yuch-t'eng-chih has a
list of works on Yunnan though much of them are lost. The
Mien-tien-shih-mo is in Myanma. Wang Sung's Yunnan-pei-
cheng-chih ites some more notes on Myanmar and it is not
difficult to get it. It has 21 chapters and it was compiled in
1831. It comes down to the end of the Ming dynasty.
Than Tun
27 May 2005
206 207