You are on page 1of 104

OPINION xkwaf 0ol

10 armifp;l prf; OD;ausmf0if;


ajAmifonfvS\ tcef;(22)? wdkuf(20)?
jynf&dyfrGeftdrf&m?
14 OD;csrf;at;
urm&GwfNrdKYe,f? &efukefNrdKY/
ykef;uG,faeaomrsufESmpmESifU . . .
18 armifp;l prf; yHEk ydS o
f l
ykphd af rmf'ef OD;0if;ausmfxGef;?
29 armifp;l prf; rHak &G;yHEk ydS w
f u
kd ?f 140? 45-vrf;?
SPECIAL tem*wfa[mudef;ESpf&yf EdIif;,SOfcsuf AdkvfwaxmiffNrdYe,f? &efukefNrdKY/
SECTION 34 armifcikd af tmif(ppfawG)
tjyiftqif
rsKd;½dk;ADZynmESifUukd,fusifUw&m;
138 rif;ok0Pf Plastic Rainbow
38 pd;k &drf
jrefrmEkdifiH a&S;acwfbmomjyeforkdif;tcsKyf
rdbrJUwdkif;jynf\trsKd;om;a&;tvGrf;Zmwf t,f'w
D mtzGYJ
4 EDITORIAL ausmf0if;
SPECIAL a&Tausmf
6 EDITOR’S REPORT SPECIAL FEATURE armifaZ,sm
CHOICE 149 t,f'w D mtzGYJ 42 atmifZifrif; aersKd;ol&
zGHY NzdK ;a&;ESifU aemufvmr,fUrsKd;quf tvSaA'AdokumESifU Nidrf;csrf;a&; pDrH
COVER THEME a': MuLMuLjrifh
58 zm&d(')Zmcg&&D m FEATURES
2008 w½kwfjynf (Economy, Society, Culture, etc.) DESK REFERENCE
tkyaf &
1000
68 *sD*Ref tDuifbm&D 104 armifaZ,sm 164 azjrifU
w½kwfjynf AE¨KvOD;pdef epfuvuf(p)u,f(v)a'g wefz;dk
tiftm;BuD;rm;vmjcif;ESifU 108 ausmf0if; 174 t,f'w D mtzGYJ 1200 usyf
taemuf\tem*wf wwd,vrf; aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwm bmvJ (3)
91 rd;k aumif; 115 0if;aemif rsufEmS zH;k cGiUf jyKcsuftrSwf
w½kwfya[Vd 5402610308
tawG;rSm;? t,HkrSm;? tpGJrSm;rsm;\ MYANMA HIST0RY SERIES
tajznd§jcif; tMurf;zufrI (2) qufo,
G &f efvyd pf m
96 armifp;l prf; 182 Adv
k rf LS ; b&Sif
122 rd;k aumif; trSwf (217)? yxrxyf(0J)?
2008 ckESpf w½kwfplygyg0gjzpfNyD jrefrmEdkifiHordkif;ESifh w½kwfpmay
vlrItif*sifeD,menf;ESifU qdyfurf;omvrf;(tv,f)?
100 armifp;l prf; taxmuftxm;rsm;
zGHYNzdK;a&;jyoem ausmufwHwm;NrdKYe,f?
&Dquf&Sif;ESifU 197 Than Tun (trans)
128 vif;xufaZmf &efukefNrdKY /
Chinese Sources on Myanma History
a':vmwefzdk;usqif;rI 'ku©wkdhuif;&mukef&m zkef; 095193106? 384199

2 3
Editorial
onfrsm;vnf;&So d nf/ (Oyrm-19 &mpktqH;k u NAw d od QEiS fh
tar&duwdkY\OD;aqmifrI tajymif;tvJ/) wif;wif;rmrm
ESifh ppfyrJG sm;okYd OD;wnfomG ;onfvnf;&So d nf/ (Oyrm-yxr
urÇmppftNy;D *smreDtiftm;Bu;D rm;vmjcif;/) nifomrvm;?
jyif;xefrvm; qdkonfukd? tcsufESpfcsufu tqHk;tjzwf
ay;onf[kvnf;? rSwfcsufjyKMuygonf/ þonfwdkYrSm
(1) wnfqJurÇmhtpDtpOf\ ae&may;EkdifpGrf;?
(2) vuf&Sd*&dwfyg0gESifh topfjzpfxGef;vmaom
*&dwfyg0gwdkY\ tajrmftjrif .....

yg0gta&GYESiUf wdkYjzpfonf/

ay;Ekid v
wnfqu J rÇmth pDtpOfu? qefu
f Qif nifomrnf? r[kwv
Y sib
f ufrsm;udk ae&m
f Qif jyif;xefrnf/ oufqidk f
21&mpk pOf;pm;enf; &m *&dwfyg0gESpfcktaeESihf? arQmfvihfwefzdk;rsm;udk tao
qkyfrxm;bJ? ESpfzufvHk;twGuf vuf&Sdxufydkaumif;aom
taetxm;ukd nd, § El idk v
f Qif nifomrnf/ r[kwv f Qif jyif;
xefrnf... ponfjzihf? rSwfom;&ygonf/

(1) (3)
,cka&muf&adS eaom 21 &mpkacwfO;D wGif? urÇmvH;k csD 20 &mpkwGif toHk;rsm;onfhpOf;pm;enf;rSm? 'kdif,m
yg0gta&GUBuD;wpfckudk rsufarSmufjyKae&NyD[k? ynm&Sifrsm; vufwpfenf; jzpfonf/ vuf0J,vuf,mra&G;? þenf;ukd
u oHk;oyfMuygonf/ ppfat;vGefacwfwGif? *&dwfyg0g om tm½Hu k savh&o
dS nf/ þenf;u? qefu Y sib f uf tiftm;
taetxm;ukd wpfO;D wnf;qkyu f idk x
f m;Ekid af om tar&du pkESpfck tjyeftvSefz,fxkwfzdkY? jzpfonf/ y#dyu©csOf;uyf
ESi?hf tiftm;Bu;D rm;vmaom w½kwjf ynfw\ Ykd qufqaH &;ukd enf;[k qkd&ygvdrfhrnf/ 21 &mpkum;? 20 &mpkESihf rwl
A[djk yKNy;D ? þoH;k oyfcsuf xGuaf y:vmjcif;jzpfonf/ tqkyd g awmhNyD/ 'kdif,mvufwpfxuf xdGKif,mvufwpf pOf;pm;
yg0ga&TUajymif;rIBu;D rS? rnfoaYdk omtusK;d qufrsm; xGuaf y: enf;ukd ykdtm;jyKvmMuonf/ þenf;u? qefYusifbuf
vmEkdifonfudkvnf;? pkd;&drfruif; apmifhMunfhvsuf &SdaeMu tiftm;pkESpfck tNydKifwnf&SdrIukd? &nfrSef;csufxm;onf/
onf/ þwGif? orkdif;ukdjyefMunfhzdkY taMumif;zefvmawmh tm;rQajc taetxm;wpfck ay:xGuv f map&ef? ndE§ iId ;f Mu
onf / jcif;jzpfygonf/ orl[csO;f uyfenf;[k qdEk idk of nf/ r*Fvm
&Sdaom pOf;pm;enf;jzihfom? r*Fvm&Sdaom tusKd;qufawG
(2) ay:xGufvmEkdifygvdrfhrnf/
ordkif;wGifBuHKcJhaom yg0ga&GUajymif;rIrsm;udk jyef „
Munfhvdkufaomtcg? at;at;anmif;anmif; ajymif;oGm;

4 5
Editor's Choice

rxifrSwfaom½dkufcsufESifh
r[mAsL[majrmuftzh H ,
G cf ek pfyg; - Blindside : How to anticipate
Forcing Events and Wild Cards
in Global Politics
- Edited by Francis Fukuyama
bvdik ;f qdu
k f
tifwmeufaus;Zl;aMumif?h rMumao;rDu pmtkyw f pftyk f jrnf;cGihf 'yfc&f ef'v
J w
f u
Ykd vufrcH/ tjypfzpYkd um;qdak om bvde;f *dr;f (Blame Game)
&vdkufonf/ pmtkyftrnfu? enf;enf;awmh aMumufp&maumif;onf/ jzifh jyóemudkrcsOf;uyfEdkif/ taotcsmqef;ppfzdkY vdkvdrfhrnf[k tBuH
]bvkdif;qdkuf} (Blindside) [l\/ tbd"mefziG q hf ckd sut
f &? ]rxifrw S o
f nfh jyKonf/
bufrS 0if½dkufjcif;}? ]rodrjrif&aomae&mrS wdkufcdkufjcif;} ponfjzifh
t"dyÜm,f&onf/ pmtkyfrSm pma&;q&mwpfa,mufwnf;\ tmabmf ½IjrifuiG ;f rsm;
r[kw/f pma&;olaygif;pH\ k aqmif;yg;aygif;csKyjf zpfonf/ e,fy,ftoD;oD; tqdkygtem*wf0g'DESpfOD;\ tjrift&? r[mAsL[majrmuf tHhMo
rS ynm½SiftoD;oD;\ xifjrifcsufrsm;[k qdkEdkifygvdrfhrnf/ zG,f&mrsm;twGuf taumif;qHk;([k ,lq&onfh) csOf;uyfenf;rSm? ]jzpf
pmtkyfudkpkpnf;wnf;jzwfolrSm emrnfausmf z&efppfzlul,m;rm;/ Edkifajc½IjrifuGif;rsm;} (alternative potenital scenarios) rsm; jzefYcif;Munfh
]tem*wfESifhywfoufNyD; uRefawmfwdkYaocsmayguf cefYrSef;EdkifonfrSm? zdjYk zpfonf[k qdo k nf/ þodYk Munfjh rif&mwGi?f tpOftvm toH;k rsm;aom
rxifwmawGjzpfvdrfrnf? thHMozG,f&mawGvmvdrfhrnf qdkaomtcsufrS a*smfumoHk;ajz½Sif;enf;udk tm½kHrusrdzdkY? owday;onf/ jyóemrsm;pGm
vGJí tjcm;r&SdawmhNyD} [laom? wnf;jzwfol\trSmpum;jzifh pmtkyfudk xJrS t"dutusqHk;jyóem (wpfenf; t"duy#dyu©)udk qkyfudkifvkduf
zGifhvdkufonf/ wpfqufwnf;rSmyif ]jzpfEdkifajctvGefenf;onf[k xif& vQif? usefjyóemrsm;tm;vHk; ajyvnfoGm;vdrfhrnfqdkaom taumuf
aomt&mawGrSm? wpfcsdefrSm t"dutusqHk;pdefac:csufawG jzpfvmEdkif t,ludk ]a*smfumoHk;ajz½SSif;enf;}[k qdkvdk&if;jzpfonf/ wpfqufwnf;rSm
p&m&Sdonf}[kvnf; aumufcsufcsonf/ ath'f(pf)a&m*g? 9^11 ta&; yif? jyóemwpfckcsif;tvdkuf tEkpdwfokawoevkyfzdkY? tBuHjyKonf/
tcif;? uufx&Demrkefwdkif;? blwdkvkyfBuHcH&rI paom edpö"l0jyóem ½IjrifuiG ;f rsm;udk EdiI ;f ,SOt
f uJjzwf&mwGi?f jzpfEikd af jcenf;aomfvnf;
awGukd awG;vdu k rf &d m? zlu,l m;rm;aumufcsuf rSerf nfyh ½kH o
dS nf[?k pOf;pm; tu,fíjzpfcJhvQif oufa&mufrItwkdif;twm BuD;Edkifonfrsm;udk? ydk
rdonf/ tm½HkjyKzdkYvnf; tqdkjyKonf/ oufa&mufrItwdkif;twmqdk&mwGif jzpf&yf
þodkYaom cefYrSef;&cufonfh ra&r&mtem*wfrSm? ay:vpDrdwf \t&Sdeft[kefyrmPESifh rqHk;jzwfbJ? urÇmvHk;tESHU ysHUESHUoGm;Edkifaom
umrsm;twGuf acgif;ajcmufp&mjzpfae&m? þtjcif;t&mudkyif zlul,m; Edik if aH &;? pD;yGm;a&;oufa&mufciG u f kd tav;xm;MunfzYkd xyfrt H qdjk yKonf/
rm;u ]r[mAsL[majrmuf thHMozG,f&mrsm;} (Strategic Surprises)[k Oyrm-2004 ckEpS u f jzpfcahJ om qlemrDrmS Bu;D us,o f nfrmS rSeaf omfvnf;?
trnfay;xm;onf/ cyfvG,fvG,f pOf;pm;MunfhvQif? tqdkyg r[mAsL[m *vdkb,foabmaqmifaom oufa&mufrIr[kwf/ 1991 ckEpS f qdAk , D uf
ajrmuftHhzG,f&mrsm; a&SUa&mufvmonfrSm? ay:vpDrdwfumrsm;\ ]tem ,le, D NH yKd urJG I urS? Bu;D us,½f rkH Qru *vdb k ,foabmaqmifaom vSnahf jymif;
*wHoÓPf} csdKUwJhaomaMumifh? jzpfaumif;jzpfEdkifygonf/ odkYaomf þ rIjzpfonf/ þodYk ½IjrifuiG ;f rsm;udk o½kycf pJG pd pfNy;D rS? tEkwv f u©Pmaqmif
tjrifudk yg0ifa&;om;ol? tem*wf0g'DESpfOD;jzpfaom yDwm½S0yfZfESifh onfrsm;udk a&SmifEikd &f ef? taygif;vu©Pmaqmifonfrsm;ukd trSefwu,f

6 7
cefrY Sef;&cufonfU ra&r&mtem*wfrSm onf/ odkYaomf? tar&duESifh Oa&mywdkYMum; tusdK;pD;yGm;csif; uGm[vmrI
ay:vpDrdwfumrsm;twGuf acgif;ajcmufp&mjzpfae&m aMumif?h aemifvmrnfh q,fEpS t f wGi;f þtzGUJ Bu;D aysmufu, G of mG ;Edik pf &m
þtjcif;t&mudkyif zlul,m;rm;u &Sdonf/
(4) Oa&my-½k½Sm; r[mrdwftzGJY BuD;ay:xGufEkdif
]r[mAsL[majrmuftHUMozG,f&mrsm;}[k trnfay;xm;onf/
,ckavmavmq,f Oa&myESifh ½k½Sm;Mum;wGif tuGmta0;wpfck
jzpfay:vmap&ef? ay:vpDcif;&rnf[k qdkygonf/ &Sad eonf/ wpfcgu rdr\ d Mu,f&EH ikd if rH sm; Oa&myor*¾tzGUJ 0ifjzpfuek í f ?
trSefpifppf r[mAsL[majrmuf tHhzG,f&mrsm;rSm? omreftm;jzifh ½k½mS ;bufrS rtDrvnf&adS eonf/ Oa&mybufrv S nf; ½k½mS ;\o,HZmw
½kwfcsnf;oabm aqmifaomfvnf; trSefwu,fwGif olYtDaAmfvl;&Sif;ESihf <u,f0rIudk pdk;&drfruif;&Sdaeonf/ odkYaomf vmrnfhq,fpkESpf tenf;i,f
ol &Sdonfomjzpfonf/ qdkcJhygenf;ESifhom o½kyfcGJpDppfEdkifvQif? txdkuf twGi;f ? Oa&my-½k½mS ; r[mrdwt f zGUJ Bu;D ay:xGuv f mEdik of nf/ þyl;aygif;
toifh BudKwifrSef;qEkdifp&m &Sdygonf[kqdkonf/ olwdkYESpfa,muf (yDwm rIrSm yxr-pD;yGm;a&;rSpNyD;? aemufydkif; EdkifiHa&;odkY OD;wnfoGm;Edkifonf/
&Sm0yfZfESifh 'yfcf&ef'Jvf)\ tvdkt&? 21&mpk yxrwpf0uftwGif; jzpf (5) ],l½dk} ESifh ]tD;,l} cGmNyJEdkif
zG,f&Sdonfh r[mAsL[majrmuftHhzG,fckepfyg;udk? ,ckyif rSef;qMunhfEdkifNyD tm;vHk;odMuonfhtwdkif;? ],l½dk}rSm ]tD;,l}\ w&m;0ifaiGaMu;
[kqdkygonf/ jzpfonf/ odkYaomf vmrnfhq,fpkESpfwpfck (odkYr[kwf) ESpfcktwGif;? ],l½dk}
e,fy,frScGmawmhrnfh ]tD;,l}EdkifiHawG? qufwdkufay:xGufvmEdkifonf/
ckepfyg; ,ckyif tDwvDu þajcvSrf;udk paeNyD/
olwaYkd jymaom ]tHzh , G cf ek pfyg;}udk pmzwfow l Ykd pdwu f ;l uGejYf rL;Edik &f ef (6) tD*spfrSm 1978 u tD&efvdkrsdK;jzpfoGm;Edkif
wef;pDazmfjyvkdufygonf/ oufwrf;&SnMf umvmaom tmPmydik pf epf? tusiyhf sujf cpm;rIEiS hf
(1) tif'dkeD;&Sm;NydKuGJEdkif ruif;aomtDvpfrsm;? jrefEeI ;f jrifh vlO;D a&wd;k yGm;rIEiS hf tMurf;zuf bmom
tif'dkeD½Sm;rSm orÇm&ifhtm&SEdkifiHBuD;jzpfonf/ rGwfpvifvlOD;a& a&;*dkPf;rsm;\ vIyf½Sm;rIrsm;aMumifh? tD*spfrSm 1978ckESpfu tD&efvdkrsKd;
trsm;qk;H ½Sod nfw h ikd ?f avmuDo;D oef0Y g'udk usio hf ;Hk onfh Edik if Ha&;pepf&o dS nf/ jzpfoGm;Edkifonf/
jyóemtcsKUd &So d nfw h ikd f rNyKd uEJG ikd [
f rk eS ;f q&onf/ odaYk omf ajrivsiaf b;? (7) w½kwfarmif;rnfU *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;
MuufiSufwkyfauG;ESifh tpGef;a&muf bmoma&;tkyfpkrsm;aMumifh rxif ,cktcsed x f ?d *vdb k ,fvu kd af Z;½Si;f jzpfpOfBu;D udk armif;ESiaf eonf
rSwfbJNydKuGJEdkifp&m &Sdonf/ rSm? tar&duefyHkpH t&if;½Sifpepfjzpfonf/ odkYaomf? þpepf\ rrQwrIrsm;
(2) uGefysLwmpGrf;&nf uGrfwrfckeful;rI tay: tpmraMuonfrsm; wdk;yGm;vm&mrS? w½kwfyHkpHt&if;½Sifpepfjzifh
uGefysLwmpGrf;&nfwdk;wufrIESifhywfowfvQif ]rl;vfed,mr}&Sdonf/ armif;ESiaf om *vdb k ,fvu kd af Z;&Si;f jzpfvmEdkifonf/
a&SUvmrnfh uGefysLwmpGrf;&nfwdk;wufrIrSm? ]uGrfwrfckeful;rI} oabm þonfwu Ykd m;? tem*wf0g'DEpS Of ;D azmfxw k v f u
kd af om? r[mAsL[m
aqmifvmrnfjzpf&m? rl;vfed,mrudkausmfoGm;rnfhykH ½Sdonf/ odkYESifhtrQ ajrmuf tHzh ,G cf ek pfyg; jzpfygonf/ taygif;vu©Pmxuf tEIwv f u©Pm
1980 0ef;usifuay:xGufcJhaom ]ynmaygufuGJrI}xuf tqrsm;pGm u rsm;aeonfudk qifjcifMunfhzdkYjzpfygonf/
ydkBuD;rnfh? aemufxyfynmaygufuGJrIBuD;wpfckESifh BuHK&Edkifp&m½Sdonf/
(3) aewdk;tzGJY BuD; aysmufoGm;Edkif pmtñTef; - Blindside : How to Anticipate
aewdk; (NATO) tzGJUBuD;rSm? 'kwd,urÇmppfaemufydkif; ay:xGufcJh Forcing Events and Wild Cards in Global Politics.
aom r[mrdwt f zGUJ rsm;pGmxJr?S wpfcw k nf; pGNJ ru J se&f pfcohJ nft h zJUG Bu;D jzpf

8 9
Opinion ,if;rSm aps;uGufonf trSefwu,f rvGwv
jyóemawG awGU&jcif;jzpfonf/
f yfaomaMumif?h

10 ajAmifonfvS\ (5) þodYk aps;uGuüf yHpk yH surf I (distortion)rsm;&Sv d Qif 0ifa&muf


14 ykef;uG,faeaomrsufESmpmESifU . . . pGuzf uf&onf/ 0ifa&mufpu G zf ufenf;rSm aps;uGuef nf;wdo Yk m
18 ykdhpfarmf'ef jzpfonf/ aps;uGut f wGi;f rvGwv f yfrwI u
Ykd kd z,f&mS ;ay;onfh
29 tem*wfa[mudef;ESpf&yf ESdkif;,SOfcsuf enf;wdkYom jzpfonf/
34 rsKd;½dk;ADZynmESifUukd,fusifUw&m; þenf;jzifph rD aH om t&if;&Sipf epfu?kd taESmiftzGUJ r&Sad om t&if;&Sif
38 rdbrJUwdkif;jynf\trsKd;om;a&;tvGrf;Zmwf pepf (unfettered capitalism) [kac:onf/ t&if;&Sipf epf yDyo D o oefo Y efY
„ armifpl;prf; vdkvQif aESmifBudK;awGuif;&rnf/ aps;uGufoabmt& þtjrifudk av;
pm;zG,fvufopf (neolized faire) [kac:onf/
ajAmifonf vS\ ajAmiftvGwfonfvS\
Blank is Beautiful urÇmBuD;onf ab;tEÅ&m,fuyfqdk;(disaster)awG ay:onf/ t
usyftwnf;(crisis)awG ay:onf/ ,ck t&if;&Sifppfppfform;wdkYu? ab;
ppfppfoefo
h efh tajccH0g'D tEÅ&m,fEiS hf tusyt f wnf;wdu Yk kd aMuuGpJ &m(tregedy)tjzpf rjrif? tcGifh
rnfonf0h g'ürqdk tppfvckd sio f al wG&o dS nf/ bmrQ ra&mpyf&ay/ tvrf;(opportunity)[k jrifonf/ xdkYaMumifh ab;tEÅ&m,fESifh tusyf
t&if;&Sifpepfüvnf; t&if;&Sifpepfppfppfudk vdkcsifonf/ aps;uGufpD;yGm; twnf;wdkYudk toHk;csí? ajymif;vJrIwdkYudkoGwfoGif;&ef EId;aqmfonf/ t
a&;qdv k Qiv
f nf; ppfppfukd vdck sio f nf/ rnfonhf ta&mtaESmwdu Yk rkd S r u,fí ab;tEÅ&m,f tusyftwnf;r&Sd[k qdkvQifvnf;? ab;tEÅ&m,f
vdkcsifay/ olwdkYtjrifü ppfppfomvQifoefYonf? þppfppfudk pdeaf c:ol? ESifh tusyftwnf;wdkYudk wrifzefwD;ay;rnf/ ab;tEÅ&m,fESifh tusyf
vrf;cGaJ &mufow l uYkd kd 'd|[ d x k ifonf/ xdaYk Mumifh olwu Ykd kd tajccH0g'Drsm;[k twnf;wdu Yk kd wrifzefw;D ívnf;? ajymif;vJrw I Ukd udk aqmif&u
G &f rnf[íl
ac:onf/ t&if;&Sifpepfudk ouf0if,HkMunfolwdkYüvnf; y&rwfppfppf ajymvmonf/
orm;? tajccH0g'Dorm;awG&Sdonf/ Fundamentalists of Capitalism [k ab;tEÅ&m,fESifh tusyftwnf;wdkYudk toHk;jyKí? jyKjyifrIwdkYudk
ac:onf/ olwdkYonf wpf,loefvGef;onf/ olwdkYu aqmif&GufvQifvnf; a&Smhcf½dkufaqmif&Guf&rnf/ vQifvQifjrefjref oGuf
(1) aps;uGuo f nf vGwv f yf&rnf/ rnfonfh tcsKyt f cs,t f uefY oGufvufvuf aqmif&Guf&rnf/ a&Smhcf½dkufaqmif&Gufjcif;udk shock
towfrQ r&Sd&/ therapy [kac:onf/ w&pyf tqufrjywfaqmif&Gufjcif;udk rapid faire
(2) vGwv f yfaomaps;uGuo f nf odyeHÜ nf;usí Ny;D jynhpf akH ompepf transformation [kac:onf/ odkYjzifh ab;tEÅ&m,fESifh tusyftwnf;
jzpfonf/ wduYk kd toH;k jyKvmonfjzpfí? t&if;&Sipf epfww Ykd iG f ab;'kut © ajccH t&if;
(3) þpepfü vlwo Ykd nf ud,k uf sK;d udk t"duxm;í ,SONf yKd iMf u&if;? &Sipf epf(disaster capitalism)uvnf;? pepfwpfyg;tjzpf ay:xGe;f vmNy[ D k
þod, Yk OS Nf yKd irf aI Mumifh tm;vH;k twGuf tjrifq h ;kH tusK;d aus;Zl; axmufjyonf/
awG jzpfay:onf/ ab;'kut © ajccHt&if;&Sipf epfü shock ukoenf;udk tav;ay;&ef
(4) tu,fí vGwfvyfaomaps;uGufü wpfpHkwpf&m trSm;awGU a[majymonfhtwGufvnf;? a&Smhcfenf;onf rl0g'vdk jzpfvmonf/
vQif (Oyrm-tifzav;&Sif;ESifh tvkyfvufrJhjyóemrsKd;) Shock doctrine and the rise of disaster capitalism [k trnfay;onf/

10 11
ab;'ku©ESihf tusyftwnf;wdkYonf? t&m&mudk zsufqD;ypfvdkufojzifh tD&wfpD;yGm;a&;udk tHhMoxdwfvefYenf;wdkYjzifh a&Smhcf½dkufonf/
wvif;jyifvdk? uGif;jyifvdkjzpfoGm;onf/ þodkY wvif;jyif? uGif;jyifwGif
ta[mif;wdu Yk kd zsuq
f ;D rIrvkyaf wmhbJ topfwnfaqmufonf/ ajymif;vJ bGo
YJ pf
rItopfwdkYudk vkyfEdkifrnf/ odkYjzifh blank is beautiful (uGuv
f yfvw
G o
f nf txufygwdkYrSm ab;'ku©udkvnf;aumif;? tusyftwnf;udkvnf;
vSy\/ ajAmifonf vS\)[k ajymvmonf/ aumif; toHk;jyKí? t&if;&SifppfppfwdkY a&Smhcf½dkufonfhom"ursm;yif jzpf
onf/ oD&v d uFmü qlemrDivsiaf Mumifh a&vTr;f onfjh zpfpOfuvnf;? urf;
tD&wfESifh uwfx&D;em; ajcwpfavQmuf ajymifwvif;jzpfomG ;cJo h nf/ Edik if pH akH umfyakd &;&Si;f Bu;D wdu
Yk
ab;'ku©tEÅ&m,fwdkYqdk&mü obm0ab;tEÅ&m,fvnf; yg0if ajymifwvif;jzpfoGm;aom oD&dvuFmurf;ajcü? a[mfw,fBuD;rsm; wnf
onf/ vluzefwD;aom ab;tEÅ&m,fwdkYvnf; ygonf/ tar&duef aqmuf&ef? tajy;tvTm;0ifvmMuonf/ zsufypfrnfht&mwdkYudk obm0
awmifydkif; e,l;atmfvif;ü? uwfx&D;em;rkefwdkif; a&vIdif;wdkufcdkufvdkuf u zsufay;vdkufonf/
aomtcg? taqmufttHkawG tukefavmufeD;yg; ysufpD;ukefonf/ t&if;&Sifpepfppfppf? vGwfvyfaomaps;uGufppfppfudk vdkvm;ol
vlwdkYvnf; tNyD;tydkifa&TUajymif;Mu&onf/ tukef tvGwfwvif;jyif ynm&SifwdkYonf? vufwiftar&duüvnf; tmPm&SdNyD; vGwfvyfaom
jzpfoGm;onf/ þodkY tvGwfajAmifjzpfoGm;jcif;onfyif? tcGifhtvrf;[k aps;uGufpD;yGm;a&;udk oGwfoGif;cJhMuonf/ yk*¾vduydkifawG jyKvkyfcJhMu
t&if;&Sifppfppform;wdkYu ,lqvdkufonf/ vlawG ab;tEÅ&m,f uif; onf/ Oyrmtaejzifh csDvDESifh tm*sifwD;em;EdkifiHwdkYudk jyonf/ oabm
&modkY a&GUajymif;'ku©a&mufaejcif;udkvnf;? tcGifhtvrf;[k ,lqvdkuf w&m;t&ajymvQif t&if;&Sifppfppf? aps;uGufpD;yGm;a&;ppfppfonf 'Drdku
onf / a&pDESifh aoQmifaemufqHxHk;ygqdkovdk wGJygonf/ odkYaomf vufwif
e,l;atmfvif;wGif pmoifausmif;wdo Yk nf tpd;k &ausmif;awG jzpfMu tar&duEdkifiHwdkYü? ppftmPm&SifpepfESifh t&if;&SifppfppfwdkYudk wGJay;cJh
onf/ t&Sif;&ifppfppf jzpfcsifolwdkYonf ,ckuJhodkYynma&;ü tpdk;&u &onf /
udkifxm;jcif;udk rBudKufMuay/ ausmif;udk tpdk;&ydkifausmif;rS yk*¾vduydkif vufwiftar&duEdkifiHwdkYwGif EdkifiHa&;tusyftwnf;udk toHk;jyK
ausmif;tjzpfodkY ajymif;vJypfcsifonf/ tpdk;&u axmufyHhaom yk*¾vdu NyD;? t&if;&Sifppfppf aps;uGufppfppfodkY tajymif;tvJjyKvkyfcJhonf/ &v'f
ausmif;awGtjzpf ajymif;vJypfcsifonf/ um; pdwfrcsrf;romjzpfonf/ tusyftwnf;ESifh ab;'ku©wu Ykd kd tajymif;
e,l;atmfvif;uvnf; a&awGvTrf;rdk;? [m&Dudef;avrkefwdkif;ESifh tvJjyKvkyf&ef tcGifhaumif;wpfcktjzpf toHk;csNyD;? shock ukxHk;wdkYjzifh
vlawGvw G &f muRw&f modYk avQmufajy;aepOfwiG ?f tpd;k &ausmif;wdu Yk kd csmwm t&if;&Sifpepfppfppf? aESmifBudK;rJht&if;&Sifpepfudk xlaxmifMunhfcJhav
ausmif;rsm;tjzpf ajymif;vJypfaMumif;? tkyfcsKyfa&;rSL;u trdefYxkwfvkduf &m? vufawGUprf;oyf"mwfcGJcef;wGif prf;oyfenf;rsKd; prf;oyfcJhav&m?
onf/ ab;'ku©udk csufaumif;,lí ynma&;udk yk*¾vduydkifjyKvkyfjcif;? xifovdk jzpfrvmcJhMuay/
(privatization of education) wdYk jyKvy k v
f u
kd o f nf/ rauseyfow l u Ykd vnf; uGeq f maA;wpf0g'onf? ab;'kuE© iS fh tusyt f wnf;wdo Yk nf t
'ku©awGa0NyD; aqmufwnf&mr& ajy;vTm;ae&if;jzifh? bmrQ jyefvnf ajymif;tvJjyKvyk &f ef tcGithf vrf;aumif;jzpfonf[k ,lqMuonf/ odjYk zifh
apm'uwufjcif; r&SdcJhMuay/ ab;'ku©toHk;jyK t&if;&Sifpepf? disaster capitalism [kqdkNyD;? t&if;
aemufOyrmwpfckrSm? tD&wfppfyGJudk qifETJpOfu shock and awe &Sifpepfonf bGJUwHqdyftopfwpfrsKd; &&Sdaeonf/
(a&SmhcfESifh xdwfvefYzG,f) trnfjzifhqifonf/ wpf[kefxdk; tiftm; tvHk;
armifpl;prf;
t&if;jzifh tjrefcsDwufNyD;? tm;vHk; xdwfvefYwkefvIyf acsmufcsm;atmif Ref : The Shock Doctrine The Rise of Disaster Capitalism
jyKonf/ þppfqifa&;aMumifh tD&wfonf uGuv f yfajAmifvkd jzpfomG ;onf/ By Naomi Klein:

12 13
pufrv I ufrx I eG ;f um;a&;rS tqifjh rifeh nf;ynm [du k wf ufct
f ikd pf w
D o
D [
Ykd í
l
tpDtpOftwdkif; jr§ifhwifoGm;&ef jzpfonf/ odaYk omf 21 &mpkacwfü v,f,m
pdu
k yf sK;d a&;rS [du
k w f ufct
f ikd pf w
D o
D Ykd ckeful;oGm;Edkifonf/ pufrIvkyfief;tqifh
udk ckefausmfypfvdkufcsifonf/
ykef;uG,faeaom rsufESmpmESifh pnf;vGwEf iS hf ajymif;jyef
arSmifrnf;aeaom aehrsm;taMumif; þae&mü orm;½dk;ustjrifwpfckudk tvsOf;oifhíazmfjyvdkonf/
okawoeESifh zGHUNzdK;a&;vkyfief; (research and development)onf pufrI
„ OD;csrf;at; vkyfief;? ukefacsmxkwfvkyfrIvkyfief;ESifh obm0tavsmuf qufEG,fae
onf/ okawoevkyif ef;t&yf&yfonf pufrv I yk if ef;twGuf &nfpl;&onf?
OD;wnf&onf/ okawoe&v'fwdkYudk pufrIvkyfief;wGif taumiftxnf
yke;f uG,af eaomrsuEf mS pmrsm; azmf&onf/ pifppfüvnf; pufrIvkyfief;r&SdbJ? okawoeESifh zGHUNzdK;a&;
ykHaoum;csyfykHpH? orm;½dk;usykHp(H sterotypes)wdkYudk vkyfief;wdkYonf r½SdEdkifay/ þtjrifonf orm;½dk;ustjrif jzpfonf/
tajccHí jyóemudkcsOf;uyfjcif;onf? tcsKdUae&mwdkYüqD ,ck pufrIvkyfief;ukd ypfrSwfrxm;bJ? tjcm;vkyfief;wdkYudk ypfrSwf
avsmfoavmuf? tcsKdUae&mwdkYü tppftrSefwdkYESifh vGJacsmf xm;í okawoeESizhf UHG NzKd ;a&;vkyif ef;wdu Yk kd jyKvyk Ef ikd pf rG ;f &Sv
d monf/ okaw
oGm;wwfonf/ Oyrm-ykHaoum;csyfpOf;pm;vQif? *vdkb,f oeESifhzGHUNzdK;a&; (R&D)udk ukefacsmxkwfvkyfrIvkyfief;tm; ckefausmfNyD;?
vdkufaZ;&Sif;onf w&m;0ifenf;vrf;? w&m;0ifaps;uGufrS abmifcwfEdkifjcif;rsKd;awG jzpfay:vmonf/ zGHUNzdK;rItif*sifudk ordkif;wGif
wpfqifh 0ifonf? jzpfxGef;onf/ vkyfxkH;vkyfenf;usus jzpfay:zl;aomtpDtpOfjzif?h ykaH oum;csyf avSe"H m;xpf rpOf;pm;awmhay/
enf;vrf;(formal market)wdrYk w S pfqif?h *vdb
k ,fvukd af Z;&Si;f tajctaeudk taotcsmavhvmtuJcwfNyD;? ckefEdkifonfhae&mückef?
0ifonf/ ajy;Edkifonfhae&müajy;? vrf;avQmufEdkifonfhae&müavQmuf ponfjzifh?
pD;yGm;a&;avhvmenf;wGi?f Freakonomics (z&dwu f kd tajctaet& yHpk t H rsK;d rsK;d udak &maESmok;H pGv J monf/ t&yfpum;jzifh ajym
aemrpf)enf;jzifh avhvmenf;wpfrsK;d ay:onf/ ¤if;enf;u &vQif? vmbfjrifzdkY jzpfonf/
t&m&mwdik ;f \ yke;f uG,af eaomrsuEf mS pm edp"ö 0l b0ü? yke;f aps;uGupf ;D yGm;a&;pepfqo D Ykd ul;ajymif;a&;rSm jrefrmhtajctaet&
uG,faeaomrsufESmpmudk EIdufcRwfuavmfxkwfí avhvm ajymif;jyefu;l ajymif;&jcif; (reverse transition) jzpfonf/ qd&k , S v
f pfp;D yGm;a&;
onf/ To Study Hidden Side of Everything [kqdkonf/ ykH pepfrS jyefívefusvmjcif;jzpfonf/ qd½k , S v f pfpepfukd prf;oyfNy;D ratmif
aoum;csyfavhvmenf; r[kwfay/ jrifojzifh aps;uGupf ;D yGm;a&;pepfqD jyefvn S &hf aomEdik if w H t Ykd xJwiG ?f jrefrmh
ykaH oum;csyaf vhvmenf;onf tpDtpOftwdik ;f pOf; pD;yGm;a&;tusK;H 0ifonf/ ½k½mS ;? w½kw?f ta½SUOa&my? AD,uferf ponfh
pm;onf/ wpfNyD;ESpf? ESpfNyD;okH; ponfjzifh tpDtpOftwdkif; Edik if w
H EYkd iS q
hf ifwo
l nf/ aps;uGupf ;D yGm;a&;pepfoYkd jyefO;D vSn&hf jcif; jzpfonf/
pOf;pm;onf/ z&dwu f akd emrpfenf;u tpDtpOftwdik ;f rpOf; xkdYaMumifh jrefrmhpD;yGm;a&;wGif xl;xl;qef;qef;awG jzpfay:onf/
pm;ay/ tpDtpOfudkzsufNyD; ckefausmf? jzpfEikd af om tvm; (1) *vdkb,fvdkufaZ;½Sifonf pnf;vGwfpnf;jyifaps;uGufrSvnf;
tvmwdkYudk&Smonf/ Oyrm-tpDtpOftwdkif;qdkvQif (1) 0ifonf/
v,f,mpdkufysKd;a&;rS (2) pufrIvkyfief;zGHUNzdK;a&;odkY (3) (2) aps;uGufpD;yGm;a&;odkY ajymif;jyefvSef ul;ajymif;&onf/

14 15
(3) ykaH oum;csyf r[kwb
f ?J orm;½d;k ustpDtpOftwdik ;f r[kwb
f ?J umv\trSwfwHqdyf
ckefausmfEdkifaom tvm;tvmawG½Sdonf/ qGpfZmvefEdkifiH? 'gAdkUpfNrdKUüESpfpOfusif;yaom urÇmhpD;yGm;a&;zdk&rf
onf? rMumao;rDu usi;f yNy;D pD;oGm;onf/ þ'gAdUk pfz&kd rfoYkd urÇmph ;D yGm;a&;
oGi;f uket
f pm;xk;d NyKd if acgif;aqmifrsm;? tpdk;&acgif;aqmifrsm;? urÇmhEdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;?
jrefrmhpD;yGm;a&;onf plygyg0gtqifhodkYa&mufvmaom w½kwfESifh odyyHÜ nm½Sirf sm;? trÇmt h awG;tac:ynm½Sirf sm; tpkt H nD wufa&mufMu
tdE´d,wdkYMum;wGif½Sdonf/ þyx0DEdkifiHa&;taetxm;u tcGifhtvrf; onf/ olwdkYudk 'gAdkUpfxdyfwef;vTm (Davos' Elite) rsm;[kac:a0:Muonf/
aumif;awG trsm;BuD;arG;xkwfay;ovdk? tcGifhtvrf;aumif;awG jrefjref olwdkY\toHudk wpfurÇmvkH;uem;pGifhMuonf/
aysmufoGm;Edkifaom tvm;tvmwdkYvnf;½Sdonf/ Oyrm-oGif;ukeftpm; zd&k rftpnf;ta0;ü olwaYkd jymMuqdMk uykrH mS ? 2008 ckEpS u f kd taumif;
xdk;jcif; (import substitution) jzpfonf/ oGif;ukeftpm;xdk;jcif;udk w½kwf rjrifay/ 2008 ckEpS o f nf arSmifrnf;aomaeYrsm;(dark days) jzpfrnfvm;
if ESifhtdE´d,wdkYu cyfjrefjrefjyKvkyfEdkifpGrf;&Sdonfukd axmufjyvdkonf/ [k? pdk;&drfylyefaMumif; xkwfjyefaMunmMuonf/ arSmifrnf;aomaeYrsm;
w½kwjf ynfonf ajraygonf/ vlaygonf/ vkyo f m;OD;a&aygonf/ tjzpf tuJjzwfvdkufapumrl? tar&duefpD;yGm;a&; tusyftwnf;ESifh
wuúEdkvdk*sD&Sdonf/ aps;uGufBuD;onf/ xdkYaMumifh jrefrmbufrS ukefypönf; ywfoufí ]tufp}f (S)vm;? ]tm&f} (R)vm; qdak omtcsuüf wpfow H nf;
tcsKdUudk? olwdkYEdkifiHür&Sdao;ojzifh wifoGif;rnf/ txl;ojziffh tajccHukef rxGufMuay/ oabmxm;uGJvGJMuonf/
ypönf;wdkYjzpfonf/ þodkY0,f,lwifoGif;NyD;aemuf? olwdkYü ajrESifhvl ayg tcsKUd u tar&duefp;D yGm;a&;tusyt f wnf;onf? twufaES;oGm;
ojzifh? wifoGif;aomoD;ESHwdkYudk rsKd;,lNyD;pdkufysKd;Edkifonf/ yxr jrefrm jcif;omjzpfonf[k ok;H oyfonf/ Slow down [kqo kd nf/ pD;yGm;a&; wuf
z&JoD;udk 0,fonf/ aemufydkif; olwdkYu z&JoD;jyefydkYonf/ yxr jrefrm onf/ odaYk omf ,cifuvdk rjref/ twufaES;aeonf[k qdo k nf/ tcsKUd u
yef;oD;0,fonf/ aemufyikd ;f olwu Ykd yef;oD;jyefyo Ykd nf/ oabmu oGi;f ukef vuf½&dS ifqikd af e&aom tar&duefp;D yGm;a&; tusyt f wnf;onf? twuf
tpm;xdk;jcif;(import subsitution)udk? olwdkYu ydkNyD;BuD;BuD;us,fus,f jref aES;oGm;jcif;r[kw/f wufjcif;r[kw/f usqif;jcif;(recession)omjzpfonf
jrefqefqefESifh p&dwfusOf;usOf;jzifhvkyfEdkifjcif;udk &nfñTef;onf/ w½kwf [kqdkonf/ 'gAdkYpfzdk&rfonf ]tar&duefpD;yGm;a&; tusyftwnf;onf
ESit hf Ed ,
´d wdo Yk nf jrefrmEdik if rH w S ifyoYkd rQukd cyfjrefjref tpm;xd;k ypfEikd af om tufpf(S)vm;? tm&f(R) vm;}? jiif;ck&H if;Ny;D pD;oGm;cJo h nf/ arSmifaomaeYrsm;
pGrf;yum; &Sdonf/ [k 2008 ckESpfudktuJjzwf&mürl? oabmwlnDMuonf/
oGif;ukef tpm;xdk;a&;ac:ac:? ajymif;jyeftif*sifeD,m (reverse odjYk zif?h ay:vpDcsrw S o f w l MYkd um;wGi;f zd;k uyfpaf jymif;oGm;onf/ ,cif
engineering) vda Yk c:ac:? tdref ;D em;csi;f aps;uGuBf u;D ? wdik ;f jynfBu;D ? vlayg u pD;yGm;a&;zGUH NzKd ;wd;k wufru I kd pDrcH efcY aJG e&onf/ Management for growth
aomEdik if w H u Ykd ? wuúEv kd *kd sED iS ahf ygif;pyfí ydNk y;D aqmif½u G Ef ikd af Mumif;ud?k owd [k qdkonf/ ,ck tusyftwnf;udk b,fvdkpDrHcefYcGJrvJ (management
csyfzdkY jzpfonf/ oGif;ukeftpm;xdk;&ef udk,fuajymaewkef;? olwdkYu tpm; for the crisis)udk vufudkifjyKae&NyD/ zdk;uyfpfa½TU&onf/ tusyftwnf;
xdk;NyD; jzpfaewwfonf/ tdwfpfydkYyifvkyfEdkifonf/ þtcsufudk wifjy& udk Munf&h müvnf;? *vdb k ,ftusyt f wnf;tjyif? rdrEd ikd if t H wGuf xl;xl;
onfrSm rnfonfht&mudkrS w&m;ao? ykHaoavSeH"m;xpf rrSwfxm;vdkí jcm;jcm; ½du k cf wfrnf*h ,ufu?kd *½kpu kd &f awmhrnf/ Edik if t H vdu
k x f ;l jcm;csuaf wG
jzpfonf/ Filp side udk xnfhpOf;pm;&ef jzpfonf/ *drf;ukd t½Sif upm;&ef &Sdrnf/ tusyt f wnf;qdo k nfrmS t&m&mudt k uJprf;jcif;jzpfav&m? aysmh
jzpfonf/ aysmif;aomay:vpD(flexibility)onf? umv\trSwfwHqdyfjzpfp&m t
oGif;ukeftpm;xdk;jcif;üvnf; EdkifiHtcsif;csif; tonf;toef ,SOf aMumif;&Sdonf/
NyKd iMf uonf/ þod, Yk OS Nf yKd i&f mü Edik if w H t
Ykd Mum; ]EIid ;f ,SOt f cGio hf mrI} (com- OD;csrf;at;
parative advantage) rwlonfudk owdxm;tyfonf/ Ref: CNN

16 17
yGm;&m wnfae&m jzpfonf/ xdaYk Mumifh vlwef;pm;wdu k yf o
JG nf tem*wf
awmfvSefa&;\tajccH jzpfonf/
odjYk zifh þtjrifonf ypön;f rJv
h w
l ef;pm;(proletariat)udk ,leAD mq,f
vlwef;pm;(universal class)tjzpf vH;k 0,HMk unfonf/ vlrsK;d ra&G;? bmom
ra&G;? vdifra&G; urÇmtvHk;pHkü&Sdaom t<uif;r&Sdvlwef;pm;tjzpf jrif
vdkufonf/ þvlwef;pm;uyif qdk&S,fvpfpepfatmifyGJqDodkY a&SUaqmif
oGm;vdrfhrnf[lívnf; t<uif;rJh,HkMunfonf/ vlrIa&;ESifh,Ofaus;rI
b0wdkYwGif? pD;yGm;a&;u pD&ifjy|mef;aom factor jzpfonf[lívnf;
,HkMunfonf/ odkYaomf? ,ck þtjrifwdkY,dkifvJoGm;NyD/ EdkifiHa&;tawG;t
ac:wdkYvnf; yHkoP²mefajymif;vJoGm;onf/

ydkhpfarmf'ef twGi;f NyKd vm;? ed*;kH vm;


ydkYpfarmf'eftawG;tac:onf vlwef;pm;wpf&yfu? tzGJUtpnf;
(structure)wpf&yfu? zufwm(factor)wpf&yfuom wpfckwnf;jzifhordkif;
„ armifpl;prf;
udk ajymjyEdik o f nf[q k akd om t,ltqudv k nf;aumif;? tajymif;tvJawG
vlwef;pm;yHk&dyf tufuGJ zefwD;jyKvkyfEdkifonfqdkom t,ltqudkvnf;aumif; pdefac:vdkufonf/
,leDAmq,fvlwef;pm;? ,leDAmq,ftzGJUtpnf;? ,leDAmq,ftkdif'D,mwdkY
armf'efacwf ta&;oHk;yg; a&wdkufpm; u tajymif;tvJudk zefwD;Edkifonfqdkaom tqdktrdefYudk? ½kyfvGefyHkjyif
BuD;rsm;(meta-narrative)[k ac:onf/
rmhc0f g' yHak jymif; yHjk yifwoYkd nf rsm;aomtm;jzifh a'otvdu k yf jkH yif? yHjk yiftao;awG
ynmacwf[kqdk&mü? ynmonf wpfvHk;wpfpnf;wnf; pkpkpnf; jzpfMuonf/ Local and Micro-narrative rsm;[kac:onf/ odaYk omf {&mr
pnf;jzpfvmonfr[kwf/ ynmonf tydkif;ydkif;tpp yJhxGufonf/ Splin- yHkjyifBuD;wdkYvnf;&Sdonf/ þ{&mryHkjyifBuD;wdkYonf avmutvHk;pHkü cdkif
tering of knowledge [kac:onf/ ynmü tydi k ;f ydik ;f tppyJx
h u
G o
f nfEiS hf vHo k nf/ Universally valid jzpfonf[lí a[mMum;onf/ þyHkjyifBuD;wdkY
twl? vlrIa&;ESifh,Ofaus;rIwdkYuvnf; tpdwfpdwft`rTm`rTmjzifh pifNydKifjzpf udk ½kyfvGefyHkjyifrsm;[kac:onf/
vmonf/ ynmyJhxGufrIESifh vlrIa&;? ,Ofaus;rI tpdwfpdwft`rTm`rmT jzpf 1980 jynfEpS af emufyikd ;f ppfat;acwfü? uGejf rLepf0g' ,dkifvJNydKus
rIwYkd pifNyKd iaf y:onf/ ,if;udyk if ydpk ahf rmf'eftajctaewpfyg; (post mod- oGm;onf/ þodNYk yKd vo J mG ;onfEiS hf yg0gajryHv
k nf; ajymif;vJomG ;onf/ yg0g
ern condition)tjzpf tuJjzwfonf/ ajryHtk opf(new map of power) ay:vmonf/ þajryHktopfü vuf0J
þydkYpfarmf'eftajctaeonf EdkifiHa&;ESifh vlrIa&;tawG;tac: uvnf; tv,fA[dkbufa&TUonf/ vuf,muvnf; tv,fA[dkbuf
wdkYtay:? rnfodkY*,uf½dkufoenf;[k a0zefqef;ppfMunhf&ef jzpfvm a&TUonf/ tv,fA[dkü vuf0J,vuf,mqHkrdjcif;udk implosion [kac:
onf/ þodkYqef;ppfMunhfaomtcg rmhcf0g'(Marxism) \toGifoP²mef onf/ twGi;f bufuRí H jyefqif;jcif;[k teuft"dymÜ ,fxu G o
f nf/ tcsKUd
ajymif;vJoGm;rI(The Transformation of Maxism)udk txift&Sm; oGm; ynm&SifwdkYuvnf; þoabmudk tkdif'Dtkdvdk*sD\ed*Hk;(the end of ideol-
awGUonf/ rmhcf\tjrift& vlwef;pm;(class)onf zdESdyfcsKyfcs,frI jzpf ogy) [k owfrSwfonf/

18 19
yH&k yd u
f sK;d yJh azmfjyaomtzGJUu? olwdkYukd,folwdkY rD;½IdUjyrnf[k &mZoHay;onf/ þ
jzpfay:vmaom tajctaetopfwdkYt&? pD;yGm;a&;udk tajccH &mZoHrsKd;udk rD'D,mwdkYu tBuD;tus,fae&may;onf/ tm;vHk;vHkNcHKí
aom vlwef;pm;tay:rlwnfNy;D ? Edik if aH &;trSwt f om;ESihf vlraI &;trSwf ajym&vQif? rD'D,mwdkYonfyif vlwef;pm;ta&;udk rudkifwG,fMuawmhay/
tom;wdkYudk rwnfaqmufEdkifawmhay/ vlwef;pm;tjrifjzifh EdkifiHa&;? NAwd o d QygvDref\ Oyrmwpfcu k vnf; pdw0f ifpm;p&maumif;onf/
vlrIa&;trSwftom;wdkYudk rxlaxmifEdkifyg[k qdkvdk&if;jzpfonf/ usm;,r avbmygwDqakd omfvnf; ygvDrefxw J iG f tvkyo f rm;vlwef;pm;taMumif;
vdicf jJG cm;rI? vlrsK;d pktrSwt f om;? vdiq f ufqrH t I ay: oabmxm;ESihf t raqG;aEG;Muawmhay/ vlrnf;wdkY\ &ufyfoDcsif;taMumif;udk a&;BuD;cGif
jcm;t&mwdu Yk vlwef;pm;yH&k yd f(image of the class)udk eif;ausmf jzwfoef; us,v f yk Nf y;D aqG;aEG;aeonf/ xdaYk Mumifh ed*;kH csKyaf jym&aomf ydpYk af rmf'efacwf
oGm;MuNyD/ vlwef;pm;yHk&dyfwdkYonf tufuGJukefNyD/ usKd;yJhukefNyD/ wGif? armf'efacwfwkef;u tav;xm;cJhaom (1) EdkifiH(nation) (2) vl
pufrv I yk if ef;tydik ;f üvnf; tajymif;ta&TUawG jzpfvmonf/ pHcsed f wef;pm;(class)ESifh (3) urÇmBuD;udk vufvDvufum; ajymif;vJypfrnf[k
pHñeT ;f wpfcw k nf;jzpfjcif; (standardization) r[kwaf wmhb?J xkwu f ek w
f uYkd kd qdkaom tdkif'D,mESif,HkMunfrIwdkYonf wpfpwpfp a&wdkufpm;NyD;? yJha<u
rsK;d pHak tmifxw k v
f yk jf cif; (diversification of output) odYk a&TUajymif;oGm;onf/ ukefNyD[k qdk&rnf/
oabmrSm [ife&DzdkY'fwDxGifcJhaom xkESifhxnfESifh trsm;tjym;xkwv f yk f
jcif;(mass production)rS? t&om(taste)a&G;aom txl;py,f&, S f ukef „
ypönf;rsm; xkwfvkyfa&mif;csjcif;(niche marketing)buf a&GUajymif;jcif;
jzpfonf/ ydkYpfarmf'eftwÅESifh tD*dkaemfrpftwÅ
þta&TUtajymif;wdkYaMumifh vlwef;pm;vnf; tpdwfpdwft`rTm`rTm
uGo J nf/ Fragmentation of Class [kac:onf/ vlYtzGJYtpnf;wGif ydkrdk ½kyef mrfEiS hf wuúEv
kd *kd srD sK;d pyf
<u,f0csr;f omvmolwo Ykd nf t&om(taste)trsK;d rsK;d jzifh tkypf u k v
JG monf/ tD*dkaemfrpfu ego [koHk;onf/ ydkYpfarmf'efu self [koHk;onf/
Taste groups rsm;ay:onf/ <u,f0olwo Ykd nf tastetrsK;d rsK;d udv
k nf;aumif;? ESpfckpvHk;udk tbd"mefu ]twå}[ktrnfay;onf/ oabmw&m;csif;u
vdkufzfpwdkiftrsKd;rsKd;udkvnf;aumif;? yHk&dyftrsKd;rsKd;udkvnf;aumif;? vuf rwlonft h avsmuf? tD*akd emfrpfu twåukd bdZeuf½aI xmifrh MS unho f nf/
awGUprf;oyfMunhfcsifonfh pdwfxm;awG t&rf;yGm;rsm;vmonf/ rlv aiGpm&if;&Sif;wrf;wGif ray:aomtcsuftjzpf Munhfonf/ twå\ tm;
vlwef;pm;ZmpfjrpfESifh trSwftom;wdkYudk arhukefonf/ omcsufESifhtm;enf;csufwdkYudk &SmazGonf/ aumif;usKd;jyKaomtwå &Sdo
vdk qdk;usKd;jyKaomtwåvnf;&Sdonf/
ta&;oHk;yg; a&wdkufpm; ydpYk af rmf'efurl twåukd 'óetjrifEh iS hf vlro I yd yHÜ nmESpcf u k akd ygif;
AD'D,dkwifqufrIwdkYwGif ,Ofaus;rIqdkif&mEdkifiHa&;udk o½kyfazmfjy NcHKNyD;Munhfonf/ twåudk trSwftom;(identity)tjzpfvnf; Munho f nf/
vmonf/ odkYaomf ,cifu &SdcJhzl;aom blZGmESifhypönf;rJh y#dyu©yHkoP²mef þodkYMunhf&mü wpfckwnf;? wpfvHk;wpfpnf;wnf; rjrifay/ twåonf
rsK;d jzifh rwifqufawmhb?J vdit f rSwt
f om;wdq Yk ikd &f m 0da&m"drsm;ESihf t vnf;aumif;? trSwt f om;onfvnf;aumif;? tufuaJG eonf/ t`rmT `rmT
a&;tcif;wdkYudk OD;pm;ay;wifqufrIwdkYudk ydkNyD;zefwD;aeonf/ wpfppDuaJG eonf/ Fragmented self [kac:onf/ armf'efot D &dk D orm;wdYk
roefprG ;f olrsm;ta&;? obm0ywf0ef;usix f ed ;f odr;f a&;? aus;vuf u? twåü tajctjrpfEiS hf ,kw(då substance)wdYk qH;k ½I;H vmonf[w k u G o f nf/
usqif;rIESifh wd&pämeftcGifhta&;wdkYvdk ta&;tcif;wdkYu? rD'D,mavmu ydkYpfarmf'efuvnf; twåü tajctjrpfESifh ,kwådr&Sdjzpfaeonf/
wGif ydkíae&m&vmonf/ vlwef;pm;ta&;onf rD'D,mü aysmufq;kH oGm; odaYk omf zuf&iS x f w
k af zmfcsu(f fashion statement)? a&Smhyifaps;0,fxGuf
NyD/ r&SdawmhNyD/ tdE´d,rD'D,mü r,furÇma&G;yGJudk tdE´d,ü rjyKvkyf&ef jcif;ESihf vdu k zf pf wdik af &G;cs,Ef ikd rf (I life style choices)wdu Yk ppfreS rf I (au-
20 21
thenticity) udk nDrQjcif;(equation)rS armif;xkwfypfonf[k ,lqonf/ onf/ ukeyf pön;f pm;oH;k rIEiS hf yH&k yd Ef iS o
hf auFwwdYk pm;oH;k rIw[
Ykd í l jzpfonf/
t"dymÜ ,frmS twå\yifu, kd tf ppftrSeo
f nf ray:bJ? tay:,H a&TreI Bf uJ odjYk zif?h t&m&monf a&mif;ukeaf wGjzpfonf/ ypön;f wdo Yk mru yH&k yd f
wdkYuom ay:ay:vGifvGif pdk;rdk;xm;onf[k qdkvdkjcif;jzpfonf/ ESifhoauFwwdkYonfvnf; a&mif;ukefawGjzpfukefonf/ t&m&monf aps;
"r®q&mwdu Yk twåukd ½kyef mrfEpS yf g;jzifh Munho
f nf/ ydpYk af rmf'ef0g' uGuf\,kwådwGif atmufusKdU&NyD;? aumfrm&S,fjzpfukefonf/ þjzpfpOfudk
u ½kyfemrfESpfyg;udk tDvufxa&mepfwuúEdkvdk*sDjzifh aygif;pyfMunhfonf/ commodification [kac:onf/ wpfzufü vlxkrD'D,mESifh qufoG,fa&;
odkYjzifh vludk½kyfemrfESpfyg;&Sdaom owå0gtjzpfomrMunhfbJ? wuúEdkvdk*sD pepfwYkd t&rf;acwfru D s,jf yefv
Y monf/ ½kyef mrfEpS yf g;ESihf wuúEv kd *kd sD aygif;
udkyg aygif;pyfMunhfaomaMumifh? vlonf cybog jzpfoGm;onf/ qdkifabmh pyfrI? vlxkrD'D,mESifh qufoG,fa&;pepfacwfrDrIESifh? t&m&m a&mif;ukef
qdkonfrSm cybernectic organism udk ac:onf/ vlEiS phf uf aygif;pyfaom jzpfvmrIwdkYaMumifh vlwdkYonf trSwftom;rsKd;pHk&&Sdvmonf/ u@(role)
rsKd;pyf(hybrid)jzpfonf/ rsKd;pHk&&Sdvmonf/ þonfudkyif twåtufoGm;onf? tpdwfpdwft`rTm`rTm
wpfppDjzpfoGm;onf[k oHk;oyfonf/
e,ferd w
d af wG½yI f
½kyef mrfEiS phf ufwYkd aygif;pyfrad omtcg e,ferd w d af wG tuke½f yI u f ek f BuKd wifowdav;yg;
onf/ ½kyfESifhemrfMum; jcm;xm;aome,fedrdwf? ½kyfESifhwuúEdkvdk*sDMum; ydpYk af rmf'ef0g'u? twåukd tuGt J tuftjzpf oH;k oyfjypOfwiG f? tD*kd
jcm;em;xm;aome,fedrdwf? emrfESifhwuúEdkvdk*sDMum; jcm;em;xm;aom e,f aemfrpf(egonomics)u twåudk yifudkp½dkuf 27 rsKd;jzifh pdwfjzmjyonf/
edrdwfawG tukefa&maxG;½Iyfukefonf/ xdkYtjyif? vlESifh vlr[kwfaom csOf;uyfyHkcsif;rwlí wpfrsKd;wpfbmompDjzpfMuygvdrfhrnf/ ,ck tD*dkaemf
t&mMum;e,fedrdwf (between human and nonhuman)? obm0 (na- rpfu twåonf rdrdudkqefYusifí wefcdk;jyawmhrnf[kqdkvQif BudKwif
ture) ESihf zefw;D xm;aomt&m(artificial)wdMYk um; e,fer d w
d ?f twGi;f avmu owday;aMumif; ajymjyonf/ BudKwifowday;csufav;yg; (four early
ESifh tjyifavmuMum;e,fedrdwf (between innerworld and outerworld)? warning signs) &Sdav&m? ¤if;wdkYonf (1) EIdif;,SOfcH&onf (being com-
ZD0aA'ESifh wuúEdkvdk*sDMum; e,fedrdwfwdkYüvnf; tukef½IyfaxG;ukefonf/ parative)? (2) cHppfjzpfvmonf (being defensive)? (3) xl;cRefajymif
þodeYk ,ferd w d af wG ½Iyaf xG;vmaomtcg vlaY vmu(humanity)ESifh ajrmufonf[k Aef;wifcH&onf (showcasing brilliance)? (4) vufcHrIudk
twåb0(selfhood)wdkYuJhodkYaom pum;&yfwdkYudk rnfokdYteufay;rvJ &SmazG&onf (seeking acceptance) wdkY[lí jzpfMuonf/
[lí ar;p&may:vmonf/ ajz&ef cyfcufcufjzpfonf/ xdaYk Mumifh ydpYk af rmf tcsufjy (1) ü ]olrsm;xufomatmif}qdkNyD; ypfrSwfxm;avh&SdMu
'efacwfwGif vlom;qdkonfrSm bmudkqdkvdkoenf;[lí? aomu topf onf/ þodkYypfrSwfxm;jcif;onf yifudkoabmt&qdkzG,fr&Sday/ odkYaomf
yGm;rsm;&rnf[k qdkonf/ vlomy"me[k tcdkiftrmajym&ef cufonf/ olrsm;xufomatmifqdk&mü tvGeftuRHjzpfvmvQif vlwdkif;udk NydKifbuf
vludk ½kyfemrfESpfyg;wifrubJ? wuúEdkvdk*sDyg aygif;pyfwGJpOf;pm; tjzpf jrifvmonf/ yl;aygif;aqmif&Guf&rnfholudkyif NydKifbuftjzpf
aomtcg vlwdkY\edpö"l0b0ü yHk&dyfrsm;? oauFwrsm; xlxlxyfxyf NydK;NydK; txifrSm;Edkifonf/
jyufjyuf usL;ausmf0ifa&mufvmjcif;udk? xnfhwGuf&onf/ rD'D,m? 'pöy tcsufjy (2)ü tdkif'D,mwpfckudk umuG,fjcif;ESifh cHppfjzpfjcif;wdkY
av;ESifh aMumfjimaygif;pHkwdkYwGif yHk&dyfESifhoauFwwdkYjzifh jynhfvQHaeonf/ Mum;jcm;em;rIudk odxm;&rnf/ tkdif'D,mwpfckudkumuG,fjcif; qdkonfrSm
þodYk yH&k yd Ef iS o
hf auFwwdYk jynhv f QaH eojzif?h vlwo
Ykd nf vduk zf pf wdik t
f rsK;d rsK;d tdkif'D,maumif;wdkYxJrS aumif;&mudka&G;cs,fjcif;rnfonf/ bdZeufonf
udk tdyfrufrufEdkifMuonf/ yHk&dyfESifhoauFwwdkY aygrsm;vmojzifh þ tdik 'f ,
D maumif;wdt Yk ay: rDw
S nf&rnf/ þodrYk [kwb
f J tmPmESihf &mxl;
yHk&dyfESifhoauFwwdkYudkvnf; pm;oHk;Edkifonf/ þyHk&dyfESifh oauFwwdkYudk &SdolwdkYtay: rSDcdktm;xm;&vQif? cHppftaetxm; jzpfaeaMumif;udk od
ñTef;aom ukefypönf;wdkYudkvnf; pm;oHk;Edkifonf/ pm;oHk;rIESpfrsKd; jzpfoGm; tyfonf/

22 23
tcsujf y (3) ü rdr\ d xl;cReaf tmifjrifruI kd Aef;wifveG ;f vQif tm [pfa[mh(yf)ESifh &uf(yf)jrL;Zpf
½Hkpl;pdkuf&mA[dkjzpfatmif jyKvkyfvdkjcif;udkjyonf/ þtwGuftcsdefESifh
rdrdpGrf;tifwdkYudk? vdktyfonfxuf ydkoHk;&ma&mufoGm;onf/ odyÜHynm o½kyfaqmif yGJMunhfy&dowf jzpfoGm;jcif;
&SiBf u;D tdik ;f pwdik ;f u? ]uREykf wf \
Ykd xl;cRe;f atmifjrifrtI m; a*gh'u
f kd rylaZmf
oif/h xl;cReaf tmifjrifro I nf tiftm;Bu;D aomcGet f m; jzpfapumrl ,if;ü oauFwESihf tifazmfar;&Si;f pD;qif;rI
yifupkd ½duk rf &Sd (no personality)/ ,if;u acgif;raqmifEdkif/ jznfhqnf; rmvfwrD 'D , D myHpk aH wGrsK;d pH?k acwfrq
D ufo,G af &;pepfawGrsK;d pH?k *vdk
aqmif&Gufay;Edkif½Hkom &Sdonf} [kajymjyonf/ It cannot lead, it can b,fN*dK[fwk½kyfoHvTifhrIrsKd;pHk? tifwmeuf0uf(b)qdkufrsKd;pHk? o,f,lydkY
only serve [kqdkonf/ aqmifa&;pepfrsKd;pHk wpf[kefxdk; t&rf;xGef;um;vmaomtcg? ½kyfydkif;jzifh
jy|mef;xm;aom e,fedrdwfwdkYonf? yx0Dü ta&;ygrIavsmhyg;oGm;onf/
jrif;onfawmfav;a,muf xdt k pm;? tifazmfar;&Si;f owif;tcsut f vufEiS hf oauFwpD;qif;
tcsufjy (4) ü acgif;aqmifrI[lonf wrifzefwD;,l&efr[kwf? rI flow of information and signs wdkYtay:tajccHaom yx0Dopf ay:
rdrdbmvJ[lí vlawGu olUbmomol jrif&efjzpfonf/ todtrSwfjyKrI vmonf/ e,fajrtajcpdkufyx0DESifh tifazmfar;&Sif;ESifh oauFwpD;qif;
&&Sd&ef? rdrdukdvufcH&ef BudK;yrf;rIwdkYonf vdktyfaomt&mjzpfaomfvnf;? rItajcpdkufyx0DwdkYqdkNyD; ESpfrsKd;pifNydKifjzpfvmonf/
rvkyw f wfvQif acgif;aqmifru I kd ½du
k o
f iG ;f &ma&mufí todynmrsK;d pHrk EI iS hf ,ckacwfudk armf'efvGefacwf? ydkY(pf)armf'efacwf[k tuJjzwfMu
vGwfvyfpGmawG;ac:rI(intellectual diversity and independent think- onf/ þydkY(pf)armf'efacwfü vlawG? tifazmfar;&Sif;awG? yHk&dyfawG? t&m
ing) wdkYudk ajratmufydkYvdkufovdk jzpfrnf/ 0w¬KawG urÇmudktvsiftjrefywfaeMuonf/ þodkYywfaerIaMumifh vlY
vufcrH uI &kd mS azGjcif;onf BuKd wiftcsujf ywdt Yk xJü todraf rGUqHk; todkif;t0dkif;wpf&yf\ tuefYtowf e,fedrdwfwdkYudkvnf;aumif;? yDyD
tcsujf yrIjzpfonf/ taMumif;rl? ,if;onf ]csKo d m}vGe;f aomaMumifh jzpf jyifjyifteuft"dymÜ ,f&iS ;f jy&ef cufcv J monf/ oabmrSm Edik if eH ,ferd w d ?f
onf/ xdaYk Mumif?h vufcaH pjcif;ESihf todtrSwjf yKcv H jkd cif;wdu
Yk kd jiif;y,f obm0e,fedrdwfwdkYonf Zmwfvrf;wpfyk'fvHk;udk tukeftpif rajym
cH&onft h cg? tdkif'D,mudk jiif;y,fjcif;vm;? (odkYwnf;r[kwf) rdrdwdkY b,f awmhjcif; jzpfonf/ obm0ESifhEdkifiHe,fedrdwfwdkYudk oauFwe,fedrdwfwdkY
olvJ (who we are)udk jiif;y,fjcif;vm;[lí? cGJjcm;od&Sd&efvdkonf/ þodkY ESifh bufnD&ef rQajcudkuf&ef BudK;yrf;&awmhonf/
od&SdrIonf cyfayghayghaemufvdkufvm;? (odkYr[kwf) aphaqmfrIr&Sdaom oauFwe,fedrdwfwdkYudk vlxkrD'D,m? *vdkb,faps;uGuf? uGefysL
acgif;aqmifvm;[lí cGJjcm;Edkifonf/ wmus,fjyefYvmrIESifh tjcm;t&mwdkYu arG;xkwfay;onf/ þae&müwDADG
txufyg BuKd wifowday;csuaf v;yg;onf? twåonf rdrt d usK;d udk u tawmfta&;ygt&ma&mufonf/ tvkyf½Hkwdkif;? tdrfwdkif;? zkef;wdkif;
pwifqefYusifawmhrnf[k? BudKwifowday;jcif;jzpfonf/ þBudKwifowd qDa&muf&Sdojzifh? txl;udpöudk aZmif;ay;aom txl;0uf(b)qdkufawG
ay;csufav;yg;onf bdZeufydkif;ESifhom oufqdkifonfr[kwfbJ? tdrf ay:onf/ oauFwwkdYjzifhzefwD;? oauFwwdkYjzifh qufqHaomtodkif;
axmifa&;wdkYüvnf; oufqdkiftusKH;0ifaMumif;udk awGU&Sd&onf/ tdrf t0dik ;f (virtual community)awG ay:vmonf/ txl; py,f&, S jf yóemwdYk
axmifa&;ü twåvGefuJvQif (1) a0hvnfaMumifywfvkyfjcif; (stone- ud?k zd;k uyf(pf)vkyaf omudpw ö v
Ykd nf; ay:vmonf/ ,if;ESpcf k ½Iy½f yI af xG;axG;
walling)? (2) umqD;umqD;vkyfjcif; (defensiveness)? (3) a0zefjcif; aygif;qHkrdonf/
(criticism) ESifh (4) rxDav;pm;jyKjcif; (contempt) wkYdjzpfay:vmonf/ ydkY(pf)armf'efacwfwGif vlwpfa,mufonf trSwftom;rsKd;pHkjzifh
þav;yg;udk ]urÇmysufudef; jrif;onfawmfav;yg;} (four horsemen of aexdkifonf/ þtrSwftom;wdkYxJwGif *vdkb,fjzpfoGm;aomtrSwf
the apocalypse)[k or®musrf;pmjzifh wifpm;onf/ tom; (globalized identities) wdkYvnf; ay:xGef;vmonf/

24 25
vufwef;ESio
hf rd ;f ,ljcif; jzwfpn§ypf rsm;
vlrItajymif;tvJawG trsm;BuD;jzpfoGm;onf/ þvlrItajymif; 'kwd,tcsufrSm jrL;ZpfwdkYudka&maESmMunhfjcif;? usyef;aumuf,l
tvJwu Ykd trSwt f om;wdu Yk v kd nf; tajymif;tvJjzpfaponf/ ,Ofaus;rI Munhfjcif;? ukwfjcpfMunhfjcif;wdkYjzifh zefwD;aeMujcif;jzpfonf/ ,Ofaus;
wduYk vkd nf; tajymif;tvJjzpfaponf/ vlxk tajrmuftjrm;pm;oH;k rI? uGef rIonf tpkta0;wpfck\ oD;oefYypönf;jzpfonf[k rajymqdkEdkifawmhay/
ysLwmESifh rmvfwDae&Sife,fqufoG,fa&;yHkpHwdkYonf vlwdkif;udk tnDtrQ Hip-hop ESifh rap jrL;ZpfwdkYonf vlrsKd;a&;azmfjyrI\ ppfrSefaomyHkoP²mef
tusKd;jzpfxGef;aponfawmh r[kwfay/ rnDrrQ tusKd;jzpfxGef;onf/ (authentic form of racial expression) tjzpfrSwf,lvQif? trSwftom;
þtwGuf hip-hop ESifh rap music wdkYudkOyrmjyonf/ þjrL;Zpf onf tNrv J yI &f mS ;ajymif;vJaeonf/ 0da&m"djzpfaeonfqakd om tcsuu f kd
ESpfrsKd;onf urÇmwpf0ef;ü tajcpdkufrdaeonf/ þjrL;ZpfwdkYudk? ajrmuf jiif;qdk&ma&mufoGm;onf/
tar&du qif;&Jom;&yfuGuf vlrnf;wdkYu? pwifwDxGifcJhjcif;jzpfonf/ acwfonf ,Ofaus;rIrsKd;pHkuGmaeaom acwfjzpfonf/ urÇmvHk;csD
,cktcg wpfurÇmvHk;u wD;rIwfoDqdkaeMuonf/ þjrL;ZpfESpfrsKd;onf trSwt f om;ESihf urÇmvH;k csD vdu k (f z)pwdik rf sK;d pH&k adS eaomurÇmBu;D wGi?f a&G;
*vdkb,ftrSwftom; &vmonf/ þjrL;ZpfwdkYudk vljzL,vlrnf; ESpfrsKd; cs,fp&mawG rsm;vSonf/ a&G;cs,fp&mrsKd;pHk aygrsm;aomurÇmBuD;ü acwf
pvH;k u oDqv kd mMuonfut kd aMumif;jyKí bricolage ESihf appropriation NydKifjrL;ZpfwdkYwGifvnf; MoZmrsKd;pHk yg0ifywfoufaernf/ jzpfpn§yfprsKd;
qdkaom toHk;tEIef;ESpf&yf ay:vmonf/ pHu
k kd BuKH ovdu k yfxm;bdouJo h Ykd jzpfonf/ MoZmwdo Yk nf tpdwt f ydik ;f rsK;d pHk
Bricolage qdo k nfrmS &&mypön;f ESihf jzpfovdkvufwef;wDxGifjcif;udk ESifh tptersKd;pHkrsm;vGef;ojzifh ½dk;&mZpfjrpfwpfckwnf;udk pGJNidxm;&ef
ñTef;xm;onf/ wul;wuefY &SmazGraebJ? udk,fhtem;&Sdypönf;jzifh vuf cufcv J monf/ acwfNyKd iv f ukd (f zf)pwdik Ef iS hf trSwt f om;wdo Yk nf umvay:
wef;pyfqw kd ;D rIwqf Mkd unhjf cif; jzpfonf/ Appropriation qdo k nfrmS oabm jrL;ZpfwdkYuJhodkYyif aomif;ajymif;aygif;pyfxm;jcif; a&mpyfxm;jcif;rsKd; jzpf
wlnDcsufr,lbJ ypönf;wpf&yfudk vuf0,fodrf;,ljcif;udk ñTef;onf/ vmonf/
Hip-hop ESifh rap wdkYonf yxrtqifhü bricolage enf; (&&mypönf;ESifh ta&mtpyfrsm;tjyif toGiw f al tmifo½kyaf qmifrI (simulation)
vufwef;wD;rIwo f q D jkd cif;)jzpfNy;D ? aemufyikd ;f ü tjcm;t&yfwrYkd v
S nf;aumif;? wdkYvnf; tvGefrsm;vmonf/ rD'D,mudk,fpm;jyKrI 'D*spfw,fvfyHk&dyf? yHkwl
tjcm;vlrnf;wdkYuvnf;aumif;? tjcm;tom;ta&mif&Sd vluHkxHrS rsm;jcif;? vlUÓPfudk uGefysLwmjzifhwkyzefwD;rIwdkYonf toGifwlatmif
vnf;aumif; cdk;,loDqdkMuonf/ þenf;udk apropriation [k ac:onf/ o½kyfaqmifrIwdkYyifjzpfonf/ ¤if;udk simulacrum vdv Yk nf;ac:onf/ t
tqdyk genf;vrf;ESp&f yfjzifh jrL;ZpfEpS rf sK;d onf *vdb k ,ftrSwt f om; oGiw f al tmif o½kyaf qmifro I nf? rl&if;aumfyx D w k jf cif; r[kwaf y/ ta&;
&&Sv d mMuonf/ odaYk omf jrL;ZpftrsK;d tpm;wpfcük arG;&myg &if;jrpfwpfyg; vnf; rygawmhay/ yH&k yd \ f yH&k yd f(image of image)jzpfonf/ udk,fhcGeftm;
&Sdonfqdkaomtjrifudk? a0zefaom a0zefcsufwpf&yfay:onf/ þ ESifhudk,f arG;xkwfaompepfwdkYu arG;xkwfaom trSwftom; vu©Pm
a0zefcsuu f jrL;Zpfem;axmifonfh y&dowf(audience)bufrS ½Ijrifonf/ oauFwwdkYjzpfonf/ ¤if;wdkYonf avxJa&xJwdkYü vGifhyg;aeMuukef
y&dowfonf vlrnf;wDxGifaomjrL;Zpfudk em;raxmif&[k trdefYay;jcif; onf/ arsmaeMuukefonf/
udk *½krpdu k /f Hip-hop jrL;Zpfudk vljzL,vlrnf;ra&G; em;axmifMuonf/ þt"dymÜ ,fEiS ½hf jI rifvQif tifwmeufrS qGcJ s,al om jrL;Zpfwo Ykd nf
þtcsufudkaxmufjyí jrL;ZpfwpfrsKd;udk oD;oefYy&dowfwpfyg;\e,fed toGiw f al tmif o½kyaf qmifrjI zpfonf/ rsm;pGmaomyH&k yd Ef iS hf jrL;Zpfwo Ykd nf
rdwftwGi;f ü csKycf s,u f efo Y wfxm;vdrYk &[k aumufcsujf yKonf/ oP²mefvkyf o½kyfwlatmif jyKMujcif;jzpfonf/

26 27
tppfESifhvlvkyfMum; ydwf
jrefrmpum;yHu k ]yHkoP²mefEiS hf ynwfonf y&rwfr[kw}f [laom
tcsuEf iS hf qifwal vrvm;rod/ oP²mefvyk f o½kyaf qmifjcif;onf tppf av;urÇm? av;jrifuiG ;f ? edrw
d t
f yg;oH;k q,f
r[kw[ f k rqdEk ikd af y/ ¤if;wdo Yk nf tppfEiS hf vlvyk zf efw;D olwMYkd um; uGm[rI
udk ydwfrdonf/ To close the gap between real and artifical [k qdo k nf/ tem*wfa[mudef;ESpf&yf EdIif;,SOfcsuf
oP²mefvkyfo½kyfwlatmif jyKaomt&mwdkYonf tppfvnf;r[kwf? twk „ OD;csr;f at;
vnf;rrnf? aumfyDvnf;r[kwf/ vlYtzGJUtpnf;onf þvkdt&mawG
Mum;xJ aevm&ojzif?h vlUtzGUJ tpnf;onfyif oP²mefvyk o f ½kyw f al tmif
jyKxm;aomt&mvdk jzpfvmonf/vlt Y zGUJ tpnf;onf ud, k u
hf , kd u
f ,kd f jyef BuKd wifcefrh eS ;f csuEf pS yf g;
xif[yf&mü oP²mefvkyfo½kyfwlatmifjyKí xif[yfonf/ tem*wf0g'Dorm;wdu Yk 21 &mpk\teuft"dymÜ ,fu&kd mS &if; w½kwf
vlxkrD'D,maMumifh yHk&dyf? oauFwtrSwftom;wdkYonf aps;uGuf jynf\pGrf;yum;udk cefYrSef;onf/ Forecast vkyfMuonf/ w½kwfjynfudk
xJu a&mif;ukefvdk tukefjzpfukefNyD/ ¤if;udk commodification [k ac: 21 &mpkwGif ay:aygufvmzG,f&Sdonfh? tiftm; awmifhwif;cdkifrmaom
onf/ vlxkrD'D,m vlxkqufoG,fa&; tm;aumif;aom uGefjyLwmESifh EdkifiHwdkY\uvyf (The Strong Nations Club) xJ pm&if;oGif;onf/ þ
tifwmeufwdkUaMumifh? t&m&mwGifaps;uGufESifh csdwfqufrdonf/ t&m uvyftzGJU0ifEdkifiHwdkYonf tiftm;awmifhwif;cdkifrmvm&m cHwyfBuD;
&monf a&mif;ukefjzpfoGm;onf/ þodkY? vlxkrD'D,mESifh a&mif;ukefawG (fortress)wdkYESifh wlacsonf/
jzpfukefrIwdkYaMumifh? vlwdkYonf b0udk yGJMunhfy&dowftjzpf? rvIyrf ,Suf taemufwdkif;rS tem*wf0g'Dorm;wdkYu? w½kwfjynf\ tem*wf
Munhv f m&onf/ o½kyaf qmifaomZmwfaumifrS yGJMunhfy&dowfodkY ajymif; tvm;tvmudk cefYrSef;ovdk? w½kwfjynfrS w½kwfynm&SifokcrdeftzGJU
oGm;onf/ oP²meffvkyfo½kyfwlatmifvkyfMu&if; yGJMunhfy&dowftjzpf wpfzGJUuvnf;? rdrdwdkYEdkifiHonf 2035 ckESpfü b,fvdkyHkoP²mef&SdrvJ[k
MunhfvmMu&onf/ Zmwfpifay:wufNyD; udk,fwdkifruawmhay/ þ cefYrSef;Muonf/ Forecast vkyfonf/ ,ckaqmif;yg;onf? taemufwdkif;
tcsufu pm;oHk;jcif;udkñTef;onf/ vlwdkYonf ½kyfypönf;wdkYudkom pm;oHk; okcrdefwdkYESifh w½kwfynm&SifokcrdefwdkY\ w½kwfjynf\tem*wfudk ½Ijrif
onf r[kw?f yH&k yd ?f oauFwtrSwt f om; vu©Pmwdu Yk vkd nf; pm;oH;k onf/ oHk;oyfyHkwdkYudk EdIif;,SOfjyxm;jcif;jzpfonf/
wDAD? AD'D,dkMunhfjcif;wdkYudk ñTef;onf/ pm;oHk;jcif;oufoufjzpfí rvIyf
r,Suyf MJG unhyf &dowf jzpfomG ;onf/ ,if;onfyif yifra&pD;aMumif; jzpf av;urÇm
av&m? þtcsuu f kd rESpof ufaom *Dwa0zefa&;orm;wdu Yk ? yifra&pD; 21 &mpk\teuft"dymÜ ,f (The Meaning of 21 Century) taMumif;
aMumif;a0zefa&;udk pwifjyKvkyfvmMuonf/ usrf;jyKol? *sdrf;rmwifu urÇmBuD;udk av;urÇmcGJjcrf;jycJhonf/ ¤if;wdkYrSm-
(1) yxrurÇm-<u,f0csrf;omaom pufrIEdkifiHwdkY jzpfonf/
armifpl;prf; (2) 'kw, d urÇm-qif;&JwiG ;f rSvw
G af jrmufvmNy;D ? yxrurÇmtqifh
a&mufatmif BudK;yrf;aeaomEdkifiHwdkY jzpfonf/ xdk'kwd,
Ref : Postmodernism by Glenn Ward urÇmxJ w½kwfESifhtdE´d,wdkYudk xnfhxm;onf/
(3) wwd,urÇm-zGHYNzdK;qJEdkifiHwdkYudk &nfñTef;onf/
(4) pwkw¬urÇm-qif;&JwGif;rSrvGwfajrmufEdkifbJ cdkudk;&mrJhjzpf
aeaomEdkifiHwdkYjzpfonf/

28 29
urÇm½h cI if; av;rsK;d [rIu usOf;NyD; wnfNidrfoGm;rnf/
qdkcJhygtwdkif;? urÇmBuD;udk av;urÇmcJGjcm;NyD;aemuf urÇmh½Icif;jrif (6) pGrf;tifoHk;pGJrI- xda&mufNyD; ydkaumif;vmrnf/
uGif;(World Secenario)udkvnf; av;rsdK;cJGjyefonf/ (7) a&eHwifoGif;rI-t&rf;wufrnfr[kw/f oif½h w kH ufrnf/
(1) cHwyftar&dum; (Fortress America) (8) ukefoG,fa&; &;-ydkaiGwdk;rnf/ odkYaomf w½kwfjynf\ EdkifiHjcm;
(2) tiftm;awmifhwif;aomEdkifiHwdkY\uvyf(The Strong Na- ukefoG,fa&;tay: rSDcdktm;xm;rIonf avsmhoGm;rnf/
tion Club) / w½kwE f iS t
hf Ed ,
d́ wdu
Yk kd xnfx
h m;onf/ (9) w½kwfukrÜPDrsm; sm;-urÇmay:wGif urÇmt h qifrh u D rk P Ü aD ygif;
(3) touf½Sif&ef tvm;tvm½SdolwdkYudkom OD;pm;ay;ae&aom 500 ½Sd&m? xdktxJwGif w½kwfukrÜPD 22 ckyg0ifonf
EdkifiHrsm;(Triage) / aq;½Hkü ckwifr&SdonfhOyrmjzifh ajz&Sif;jy aemufxyfw½kwu f rk P
Ü D 30 rS 40 txd urÇmt h qifrh u D rk PÜ D
onf / awG jzpfvmzG,f½Sdonf/
(4) arwåmu½kPmoufp&murÇm (Compossinate World) (10) armfawmfum;pif;a& a&-w½kwfjynfwGif 2035 ckESpfü 53.4
wdkY[líjzpfonf/ oef; ausmfrnf/
qdck yhJ gtwdik ;f taemufwikd ;f tem*wf0g'Dynm&Siw f uYkd urÇmBu;D udk (11) rdkbdkif;zkef; -2000 jynfEh pS w f iG f rdb
k ikd ;f zke;f ½So d l oef; 480 ½Sd
þodkY av;urÇmcJG? urÇmhjrifuGif;udk av;jrifuGif;o½kyfcGJ jyvdu k cf sed w
f iG ?f av&m 2035 ckESpfü 541 oef;txd ½Sdvmrnf/
w½kwo f ck rdet f zGUJ uvnf; 2035 ckEpS t f xd w½kwjf ynfBu;D \tem*wfudk (12) tifwmeuftoHk;jyKol -,ckvuf½Sd tifwmeuftoHk;jyKol
a[mudef;xkwfonf/ tydkif; 30 yg0ifonf/ 137oef; ½Sdonf/ 2035 ckESpfü 223oef; ½Sdvmrnf/ NrdKUjy
xGef;um;rIaMumifh vlOD;a&\ 70 &mcdkifEIef;onf tifwm
w½kwo
f ck rdew
f ahkd [mude;f euftoHk;jyKolawG jzpfvmrnf/
þtydkif;oHk;q,fpvHk;udk tao;pdwf½Sif;rjybJ ta&;BuD;onfh t (13) pD;yGm;a&;jyKjyifajymif;vJr-I 2030jynfESh pS üf tajccHtm;jzifh
ykid ;f udo
k m pmrsuEf mS iJíh tenf;i,fp½D iS ;f jyygrnf/ w½kwv f rl o
I yd HÜ tu,f NyD;pD;rnf/ usefumvwGif tusdK;pD;yGm;csif; ñ§dEdIif;rIwdkYom
'rDtzGJUrS okawoDwdkY\a[mudef;jzpfonf/ taemufwdkif;a0zefolwdkYu ½Srd nf/ Adjustment of Interests [kqdkonf/
þa[mudef;udk ½dk;om;aoma[mudef;[k todtrSwfjyKonf/ (14) aps;uGuf,SOfNydKifrI -*vdb k ,fvaf ps;uGuw f iG f w½kwu f rk PÜ D
(1) vlOD;a& a&-w½kwv f Ol ;D a&onf 2030jynfEh pS wf iG f 1.47 bDvsH wdkY\ ,SOfNydKifEdkifrIpGrf;yum;onf
&Sdí? 2035ckESpfwGif 1.49 bDvsH&Sdrnf/ ,ck w½kwfvlOD; (u) okawoeESizhf NYHGzKd ;a&;udk tm½Hpk ;l pdu k jf cif;jzifv h nf;aumif;?
a& 1.31 bDvsH&Sdonf/ (c) vkyt f m;cEIe;f edru hf sraS y:aom tcGit hf vrf;wdu Yk kd toH;k
(2) *sD ' D yD-2035 ckESpfü a':vm 6.7 x&DvsH &Sdrnf/ csjcif;jzifhvnf;aumif;?
(3) wpfOD;us *sD'DyD-2035 ckESpfü a':vm 4500 &Sdrnf/ ,ck (*) t½G,t f pm;\tusKd ;udk toH;k jyKjcif;jzifv h nf;aumif;
186.7 a':vm&Sdonf/ awmfawmfwdk;wufvmrnf/
(4) 0efaqmifrIpD;yGm;a&; ;a&;-2035 ckESpfwGif w½kwfpD;yGm;a&;\ (15) b@ma&;pepf-acwfNyKd ib f @ma&;pepf ay:xGe;f rnf/odaYk omf
55 ESifh 60 &mcdkifEIef;Mum; a&muf½Sdrnf/ bPfwdkYwGifjrKyfaeaom tufqufwdkYaMumifh tenf;i,f
(5) qif ; &J c srf ; omuG m [rI - acgif;aqmifBuD; wdefa½Smifyifu aES;auG;p&m½Sdonf/
tcsdKUvlawG t&ifcsrf;omygap[k qdkcJhaomaMumifh? qif;&J (16) odyÜHynmESifhwuúEdkvdk*sD-xl;cRex f ufjrufol &Sm;yg;rIEiS hf ÓPf
csr;f omuGm[rIBu;D cJo h nf/ vmrnfEh pS f 30 twGi;f þuGm ynmypönf; rlydkiftcGifhta&; nHhzsif;rIaMumifh 2036 ckEpS f

30 31
txd tcuftcJawGUEdik pf &m&So d nf/ 0efxyk 0f efydk; BuD;av; tmz&du? vufwiftar&duwdkY qufqHrIwGif tcsKd;rnDrI
p&m ½Sdonf/ (anymmetry) ay:aygufEdkifonf/
(17) w,f v D u G e f ; quf o G , f a &; &;-tuefYtowfcsKyfcs,frIwdkYudk (29) ppfa&;zGHUNzdK;wdk;wufrI-w½kwfjynfvkyf ppfvufeufwdkYjzifh
2030 jynfEh pS af vmufü tawmftwef z,f&mS ;Edik v f rd rfh nf[k tiftm;jznfq h nf;Edik af pumrl? Edik if jH cm;rS acwfrv D ufeufrsm;
arQmfvifhxm;rnf/ wifoGif;rIudk qufvuftm;udk;&OD;rnfjzpfonf/ 2035
(18) vlrIa&; jyKjyifajymif;vJrI-vlrzI v l akH &;ESihf use;f rma&; apmifh ckESpftxd þodkYtm;udk;rI ½Sdaernfjzpfonf/ þtcsuu f yif
a½SmufrIwdkYonf vlrIjyKjyifajymif;vJa&;\ ta&;BuD;aom w½kwjf ynf\a½G;cs,rf I(China's option)wdu Yk kd tueft Y owf
tpdwftydkif;wdkY jzpfrnf/ jzpfaprnf/
(19) usef ;rma&;apmihfa½Smufr-I tvH;k pHt k usKH ;0ifaom use;f rma&; (30) Muufacgif;qdwfrcH-Muufacgif;qdwfrcHaom (sensitive)
apmifha½SmufrI ay:rnf/ jyóemrsm;½So d nf/ ¤if;wdt
Yk ay: BuKd wifcefrY eS ;f &efcufonf/
(20) y nma&;
nma&;-ynma&;aps;uGut f ay: csKycf s,x f m;rIwu Ykd kd z,f þjyóemwdkYrSm
½Sm;NyD;om; jzpfrnf/ tpdk;&ynma&;ESifh y½dkufAw d yf nma&; (u) EdkifiHa&; jyKjyifajymif;vJa&;?
wdt Yk Mum; w&m;rQwpGm ,SONf yKd irf aI y:aygufrnf/ (c) tvkyform;or*¾rsm;ESifh
(21) tpm;xd k ; pG r f ; ti tif-aps;uGufus,fjyefYvmrnf/ (*) bmoma&;
(22) ywf0ef;usifxdef;odrf;a&; a&;-avxk a&xknpfnrf;rI? obm0 wdkYjzpfMuonf/
npfnrf;rIwu Ykd w
kd u
kd zf suaf om wuúEv kd *kd saD wG acwfpm;rnf/ txufygwdu Yk m; taemufwikd ;f tem*wf0g'Dynm½Siw f uYkd w½kwf
(23) a&t&if ; tjrpf -wd;k wufrI tm;&p&mr½Sad y/ 2035-36ckEpS üf jynfESifhywfoufNyD; jyKvkyfaom BudKwifcefYrSef;csufESifh w½kwfynm½SifwdkY
a&t&if;tjrpftajctae qdk;½Gm;rnf/ ud, k w
f ikd u
f w½kwjf ynfEiS yhf wfoufNy;D jyKvyk af om BuKd wifcefrY eS ;f csuw f u
Ykd kd
(24) rdom;pkpDrHudef;-wpftrd af xmif uav;wpfa,muf ay:vpD EdIif;,SOfjyxm;jcif;jzpfonf/ odkYjzifh pmzwfolwdkYu ÓPfuGefYtuJjzwf
udk wjznf;jznf;½kyfodrf;rnf/ MunfhEdkif&monf/
(25) ,ltufpf(tar&duef)ESifhqufqHa&; &;-w½kwEf iS hf ,ltufpw f Ykd
pD;yGm;a&;t&qufqHrIawG wdk;wufrsm;jym;vmovdk ukef armifpl;prf;
oG,af &;? a'ovHNk cKH a&;ESihf tMurf;zuf0g' qefu Y siaf &;wdw Yk iG f
wlnaD omtusKd ;pD;yGm;awG &Sv d mrnf/ Ref : The Meaning of 21 Century
(26) w½k w f ( wd k i f a y)ES i f h quf q H a &;
&;-wef;wl&nfwl ydjk zpfvmrnf/ Forecast by Chinese Academy of Social Science
EdkifiHa&;tjiif;yGm;rIwdkYudk ukefoG,fa&;ESifhpD;yGm;a&; yl;aygif;
aqmif½GufrIwdkYjzifh tpm;xdk;rnf/
(27) ½k½Sm;-w½kwf qufqHa&; &;-½k½Sm;ESifh r[mrdwftjzpf yl;aygif;
aqmif½u G rf u I kd wd;k `ri§ phf &m½So
d nf/ odaYk omf w½kwNf crd ;f ajcmufrI
qdak omt,ltqudk ½S½mS ;bufrS udik v f mp&m&So d nf/
(28) tmz&du? vufwiftar&duESifh w½kw-f tmz&duESihf vuf
wiftar&duwdYk rdwaf qGqufqaH &;wd;k jr§irhf nf/ w½kwfESifh

32 33
pufrEI iS ehf nf;ynmu jzpfay:vmwJh
vlrIa&;eJY udk,fusifhw&m;e,fopfawG[m

rsKd;½dk;ADZynmESifh vuf&*dS vkb


tpdwt
d ,fvrf;aMumif;rSm
f ydik ;f awGjzpfvmovdk
rsK;d &if;ADZynmeJY

ud k , f u sif h w &m; olq


Y ufE,
pdwt
*vdb
G &f me,fy,fawGtay:rmS
f m;xufoefraI wG[m
k ,ftwdik ;f twmt&
„ armifcidk af tmif(ppfawG)
wd;k yGm;us,jf yefv h maew,f/

'DaeYacwfrSm rsKd;&if;ADZynm[m tHbeef;tm; ]rsKd;&if;ADZynmESifh tm&SOa&mytwGif; vlrIa&;t& udk,fusifh


aumif;&Sifoefvmaew,f/ vlom;awG&JU rsKd;&if;ADZzGJUpnf; w&m;tusLd;oufa&mufrI} acgif;pOfatmufrSm ESpf&ufMumaqG;aEG;yGJ
ykHtvkH;pkHudkpDpOfazmfxkwfwJh *sDEkrf;pDrHudef;&JUatmifjrifrI jzpfw,f/ 'DyGJ[m &SpfBudrfajrmuf tm&Sqkdif&m ZD0udk,fusifhw&m;uGefz&ifh
awGaemufrSm 'Dynm&yf[m ydkrdktm;aumif;vmw,f/ &JU tpdwftydkif;jzpfovdk? tm½SOa&myazmifa';&Sif;upDpOfwJh tm&S
rsK;d &if;ADZynm[m ya&mfzuf&iS ef ,f odyyHÜ nm&Siaf wGtwGuf Oa&myvkyf½kHaqG;aEG;yJG pD;&D;rSmvnf; tusKH;0ifw,f/
ta&;yg½kHomru 'DynmujzefYxGufvmwJh todynme,f aqG;aEG;yGJ&JUt"duar;cGef;u ]tm&SESifhOa&myrSm rsKd;&if;ADZe,f
[m vlYtzJGUtpnf;&JU bmoma&;,Ofaus;rIeJY "avhxkH;pH y,fopfay:xGufvmrIaMumifh vlrIa&;t&? udk,fusifhw&m;t& tusKd;
awGtay:rSm oufa&mufraI wG jzpfay:vmw,f/ vlt Y jzpf oufa&mufrIawG[m bmawGvJ} qdkwmjzpfw,f/
[m trSefwu,fb,f[mawGvJqdkwmudk zGifhqdkzdkYrsKd;½dk;ADZ 10 EdkifiHu paumfvm 20 ausmfwufa&mufcJhMuw,f/ 'óedu
qdkif&m jyKjyifpD&ifrIawGeJY &Sif;jyEdkifayr,fh? vlrIa&;eJY udk,f ynm&SifawG? a&SUaeawG? uyfa&m*gwdkufzsufa&;yg&*l? rsKd;&if;ADZynm
usifhw&m;qdkif&m oufa&mufrIawG[m euf½Idif;½IyfaxG; &Sif? ZD0ESifhodyHÜa&;&may:vpDorm; ponfjzifh e,fpkHuyg0ifw,f/
w,f/ pufrIESifhenf;ynmu jzpfay:vmwJh vlrIa&;eJY udk,f AD,uferfu rsKd;&if;ADZynm½Sif vD'ifvGef;wifjyvmwJhar;cGef;[m
usifhw&m;e,fopfawG[m vuf&Sd*vkdb,fvrf;aMumif;rSm aqG;aEG;yGJeJavsmfnDNyD; pdwf0ifpm;p&m aumif;w,f/
tpdwftydkif;awGjzpfvmovdk rsKd;&if;ADZynmeJY olYquf ]]odyHÜenf;ynmxJu udk,fusifhw&m;awG[m qif;&JwJhjynfolawG
EG,f&m e,fy,fawGtay:rSm pdwftm;xufoefrIawG[m twGuf bmtokH;0ifrvJ}}/
*vdkb,ftwdkif;twmt& wdk;yGm;us,fjyefYvmaew,f/ ol[mqif;&JwJhrdom;pku BuD;jyif;vmcJh&w,f/ AD,uferfppfyGJ&JU
2007 rwfvrSm pufrIenf;ynm\udk,fusifhoDv xdwv f efw
Y ek v
f yI pf &mawGukd 'd|ud,
k af wGUBuKH c&hJ w,f/ aemufawmh ol[m
Xme (csLvmavmifuGrf wuúodkvf)u EdkifiHwumtvkyf½kH odyÜHynm&SifwpfOD; jzpfvmcJhw,f/ odyHÜeJYenf;ynmawG[m qif;&JwJh
aqG;aEG;yJw G pfcu
k kd pDpOfcw
hJ ,f/ ywf0ef;usief YJ pD;yGm;a&;qdik f jynfolawGudk trSefwu,f qif;&JwGif;uvGwfatmif u,fwifEdkifvdrfh
&m Oa&mytu,f'rD(*smrPD)u yl;wGJyg0ifulnDw,f/ r,fvdkY ol,kHMunfcJhw,f/ qif;&JwGif;eufaeolawGb0rSm udk,fusifhoDv

34 35
awGudk awG;awmaezdkYae&mr½Sdbl;? 'gawGudkaqG;aEG;Edkifwm vlcsrf; 'Dudpöudk Oya'orm;a&SUaeawGu ydkNyD; pdwf0ifpm;Muw,f/
omawG&JU e,fy,frSmjzpfw,f/ olwdkYrSm awG;awmaezdkY tcsdefydk wpfoD;yk*¾vtaetxm;[m b,fvdkrSefovJqdkwJhudpörSm
awG&Sdw,f/ olwdkYb0rSm tajccHvkdtyfrItm;vkH;jynfhpkHNyD;om;/ ouf0if ,kHMunfrIpepfawG uGJjym;wmay:vGifvmw,f/ xdkif;eJY
odyÜHESifhenf;ynm[m qif;&JjynfolawG&JU vlrIpD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk; uarÇm'D;,m;u aqG;aEG;olawG[m 'óeduynm&SifawG jzpfay
wufrItwGuf ud&d,mwefqm jzpf&r,fvdkY a'gufwmvD'ifvGef;u r,fh Ak'¨0g'DawGjzpfwJhtwGuf Ak'¨&JUoifMum;csufawGeJY jyóemudk
aqG;aEG;w,f/ olYcHpm;rIudk trsm;pku rQa0Edkifayr,fh olYtjrifudk csOf;uyfMuw,f/
awmh ra0rQEdkifMubl;/ ,Ofaus;rIxkH;pHawG b,fuyJtpjyKygap tjiif;yGm;p&m
odyHÜeJYenf;ynm[m qif;&JrIwdkufzsufa&; vufeufwpfck r&SdEdkifwJh wefzdk;awG½Sdw,fqdkwmudk oabmwlMuw,f/
tjzpf yDjyifzdkYtwGuf vkyfxkH;vkyfenf; abmifpnf;wpfckatmufrSm puFmyl paumfvmawGwifvmwJh jyefvSeftusKd;&SdrI (reci-
udk,fusifhw&m;[m wu,fhvdktyfcsufwpfckjzpfw,f/ udk,fusifh procity) udkvnf; aqG;aEG;Muw,f/ tpdk;&[m EdkifiHom;awGqDu
oDv pnf;abmifr&Sd&if odyHÜeJYenf;ynm[m qif;&JrIwdkufzsufa&; opöm½SdrIudk wpfpkHwpf&marQmfvifhw,f/ vlrIb0at;csrf; wnf
tpm; olaX;BuD;awGu qif;&Jom;jynfoal wGukd tjrwfxw k af oG; Nird rf u
I kd wm0ef,Nl y;D uefo Y wfru
I kd twdik ;f twmwpfcx k v
d yk w
f ,f/
pkywf u hJ &d ,
d mjzpfomG ;r,f/ 'Dvdk pnf;abmifwpfck wnfaqmufzdkY vlxkuvufcHw,fqdkwJh tpdk;&eJYEdkifiHom;awGMum;u oG,f0dkuf
qdkwm jyóem&yfyJ/ 'gudkwnfaqmufEkdifrS *vdkb,fw&m;rQwrI oabmwlnDrIjzpfw,f/
&Sdr,f/ rsKd;&if;ADZynmeJY olYqufEG,fwJh ynme,fy,fawG[m qif; tjcm;wpfzufrSm Oa&mytpOftvmeJY tjrpfwG,fygvmwJh
&Jom;jynfolawG&JU rdwfaqGjzpfvmr,f/ jyóem&JU tajzrSefudk aoG;pnf;nDñGwfrI (aqmfvD'g&wD) oabmudkvnf; aqG;aEG;Mu
&&SdEdkifzdkYtwGuf rsKd;&if;ADZynm&JU vlrIa&;? udk,fusifhw&m;? ,Of w,f/ aoG;pnf;nDñGwfrI[m puFmyl&JU jyefvSeftusKd; &SdrIxJrSm
aus;rIqdkif&m tusKd;oufa&mufrIawGudk &Sif;&Sif;vif;vif; od&Sdem; wpfpw d w f pfyikd ;f yg0ifaewJh xufatmufusK;d EGrH eI YJ OD;pD;zcif oabm
vnfxm;zdkY txl;ta&;BuD;w,f/ xm;awGudk vufrcHbl;? 'gayrJh tm&SvlYtzGJUtpnf;awG twGif;rSm
'DaqG;aEG;yGJrSm ta&SUeJYtaemufrSm&SdwJh odomjcm;em;wJh vnf; tm&SykHpHeJY wckwnf;jzpfrI? wpkwnf;jzpfrIoabmudk awGY
pHEIef;awG? wefzdk;awGudk o[Zmwjzpfatmif b,fvdk vkyfMurvJ Edkifw,f/
qdkwmudkvnf; aqG;aEG;cJhMuw,f/ aqG;aEG;yGJrSm rwlwmawGudkwifjyMuw,f/ rwlwmxuf
ta&SUeJYywfoufNyD; ajymMuwJhtcsufawG? wpfOD;xuf vlU wlwm ydkrsm;w,fvdkYvufcHMuw,f/ tem*wfrSm ydkrdkus,fjyefYwJh?
tzGJUtpnf;udk tav;ay;wm? wpfOD;csif;vGwfvyfrI[m trsm;pk&JU ydkrdkeuf½Idif;wJh ynm&yfqdkif&maqG;aEG;yGJawG qufvkyfoGm;rSm ao
vlrIa&;wnfNidrfrIatmufrSm &Sdw,fqdkwmawG[m taemufrSm csmw,f/
vnf; awGUEdkifw,fvdkY aqG;aEG;Muw,f/
yk*¾vdub0tay:oabmxm;[mvnf; rsKd;&if;ADZynm armifcdkifatmif (ppfawG)
qdkif&m aqG;aEG;rIawGrSm ta&;ygw,f/ udk,fusifhw&m;eJYqufEG,f
aevdkY jzpfw,f/
vlrsKd;EG,fwpfck&JUrsKd;&if;ADZqdkif&m tcsuftvufrSefawGudk pmñTef; - Genetic and it's ethical and
&nf&G,fcsufwpfrsKd;eJY yg;eyfvdr®mazmfjyvm&if jynfolawG&JU tcGifh social implication in Asia and Europe
ta&; xdcdkufepfemrIawG jzpfvmr,f/ pdk;&drfp&mawGay:vmr,f/

36 37
Essay

rd b rJU wkdif; jynf \


trsK;d om;a&;tvGr;f Zmwf
„ pkd;&drf
rpöblwdktwGuf 0rf;enf;jcif;txdrf;trSwf

ygupöwefrmS ? arG;zGm;pOfuyif rdbrJjh zpf&aom wkid ;f tcsi;f csi;f roifrh wifjh zpfaeMuaom vlrsK;d pkwpf'gZifMum;? pnf;vH;k
jynfwpfck[k? qdk&rvdk&Sdonf/ tdEd́,wdkufi,f\ taemuf nDnGwfonfh trSwftom;o½kyfwpfckukd BudK;pm;&SmazG&if;rSyif? vGwfvyf
ajrmufbufEiS ?fh ta&SUwpfvmT ;&Sd rGwfpvifbmom0if t aomygupöwefEidk if rH mS ordik ;f \vdiI ;f wHy;dk Bu;D rsm;uk?d wpfv;kH Ny;D wpfv;kH &ifqikd f
rsm;pkaexkid &f m jynfe,frsm;ukpd pk nf;Ny;D ? vGwv f yfaom Ekid if H cJ&h onf/ *si;f em;ukq d ufco H ?l ygupöwef\yxrqH;k 0efBu;D csKyf tvDcefrSm?
opfwpfcktjzpf ay:xGufvmpOf 1947 ckESpfurl? arQmfvihf 1951 ckEpS u f yif yxefcx JG uG af &;orm;wpfO;D \ vkyBf urH u I dk cHvukd &f onf/
csuftjynfhjzihf arG;zGm;vmcJhjcif;jzpfygonf/ tdEd́, tpOf þvkyfBuHrIBuD;tNyD; 56 ESpftMum? qdkcJhygtcif;jzpfyGm;&m yef;NcHrSmyif?
tvm ZmwfcGJjcm;rItarGqdk;rSy,fcGmNyD;? 'Drdkua&pDpepfjzihf bemZD,mblwkd wpfa,muf vkyfBuHcHvdkuf&jyefonf/ orkdif;\ xl;jcm;
a&SUqufcsDrnfhqdkaom oHEéd|meftjynfhESihfjzpfygonf/ okdY aomwdu k q
f ikd rf [
I k qd&k rnfvm;rod/ 1951 ckEpS u f tvDcef\toufudk
ESiw
hf ikd ?f ygupöwef\ vGwv f yfa&;zcif[q k tkd yfaom rd[
k m u,fwifzdkYBudK;pm;cJhaom orm;awmfBuD;wpfOD;\ om;jzpfolrSm? ,ck
ruftvD*sifem;wpfa,muf? tcsKyftjcmtmPmykdifEkdifiH 2008 ckESpfvkyfBuHrIaMumifh toufiifaeaom rpöpfblwdkukd? aemufq;kH
aMunmcsuu f dk vufrwS af &;xk;d Ny;D ? wpfEpS o
f momceft Y Mum tcsed x
f d u,fwifzBYkd uKd ;pm;cJah om q&m0efBu;D wpfO;D jzpfco hJ nf/ q&m0ef
rSmyif? tqkwfuifqma&m*gjzihf uG,fvGefoGm;cJh&onf/ om;tzESpfOD;vHk;? olwdkYvlemrsm;\toufukd ru,fwifEkdifcJhMuyg/ t
onfvkdESifh 'Drdkua&pDEdkifiHa&;pepft&? EkdYpdkYuav;t&G,f vm;wlyif toufiifaeaom tzwkdif;jynfBuD;ukdvnf;? rnfonfh EkdifiH
rQom&Sdaom ygupöwefrSm? vGwfvyfa&;oufwrf; tcg a&;acgif;aqmifurQ ru,fwifEkdifovdk jzpfaeonf/
vnfausmfcgpuyif rdbrJhjzpfcJh&onf/ xkdpOfrSpí? wpfrsKd; tvDcefaemufykdif; qufcHoltrsm;pkrSm wdkif;jynfwnfaqmufa&;
om;vHk;ukd ukd,fpm;jyKEkdifrnfh MoZmwduúrBuD;aom acgif; xuf? rdrdwdkYtmPmwnfNrJa&;twGufom OD;wnfvHk;yrf;cJholrsm;[k qdk&
aqmifrI&SmyHkawmfc&D;rSm? ,aeYwdkifyifjzpfawmhonf/ ygvdrrhf nf/ onfvEkd iS fh vGwv f yfa&;oufwrf; 10 ESpt f a&mufwiG ?f or®w
tvDrD&wf(Z)u rm&S,favmjzihf tkyfcsKyf&onfhtajcokdY qdkufcJh&onf/

38 39
aemufwpfEpS t f Mum 1958 ckEpS t f a&mufwiG ?f AdkvfcsKyfBuD; olrygwDu tjywftowftEkdif&vdkufonf/ olrrSm zcifBuD;\MoZm
t,Gwfcefu tmPmodrf;ykdufjyefonf/ xkdpOfrSpí yg wduúrukd tarGcHEkdifonfhwdkif? zcifBuD;\ tm;enf;csurf sm;ukv d nf; tarG
upöwefEidk if aH &;rSm? 'Dru kd a&pDEiS fh a0;oxufa0;vmNy;D ? ]cuf &vdu k of l jzpfonf/ olr\ tmPm&oufwrf;twGif;? olr\wdkif;jynfrSm
zG,f&,fBuHK vufeufu,f pHktnDeJY} qdkaomoHqef;jzifh t&nftcsif;rjynfhrDrIrsm;ESihf? tusihfysufjcpm;rIrsm;jzifhom qla0aecJh
idkcsif;cs&rvdk jzpfcJh&awmhonf/ onf/ ESpBf urd Ef pS cf gwdw?d olrrSm jzKwcf sccH &hJ onf/ olruk, d wf idk f wdik ;f jynf
okdYESifhwdkif? 1967 um;? ygupöweftwGuf ]ESif;cJ rS cGmcJ&h onf/ aemif &SpEf pS t f Mum? rpöpb f w l kdwpfa,muf jynfawmfjyefvm
aysmfcsdef}[k qdk&rvdk &Scd yhJ gonf/ tweftoihMf oZmBu;D aom aomtcgwGirf ?l aemufwpfBurd f arQmv f ihcf sufrsm; &Sifoefvmjyefonf/
vlxBk uKd uf Edik if aH &;acgif;aqmifwpfOD; ay:xGufvmcJhonf/ okdYESihfwkdif? aoewfoHAHk;oHrsm;Mum;wGif? tqdkygarQmfvifhcsufrsm;
,ck vkyfBuHowfjzwfjcif;cHvdkuf&aom rpöpfblwdk\zcif wpfppDNydKuGJoGm;&jyefonf/ arQmfvihfjcif;\rdcifukd,fwdkifvnf;? tqdkyg
tvDblwdk jzpfygonf/ blwdkrSm tkyfpkd;olvlwef;pm;rS qif; aoewfoHESifh AHk;oHMum;wGif ZD0defa<ucJh&onf/ olruG,fvGefNyD; em&Dykdif;
oufvmoljzpfonfhwdkif? jynfolvlxk\toHukd yJhwifxyf twGi;f rSmyif? ygupöwef\vrf;rwkid ;f rSm a'goxGuaf eaom vltyk Bf u;D jzih?f
Ekdifol jzpfonf/ ygupöwef qif;&Jom;rsm;twGufrl? yxr jynfv h Qo
H mG ;awmhonf/ or®wrl&mS &uf(z)u a&G;aumufyu JG dk a&GUqdik ;f vdu k f
qHk;BuHKvdkuf&aom arQmfvihfcsufa&mifjcnfyif jzpfygonf/ onf/ vkyfBurH w I &m;cHudk &atmifazmfxw k rf nf[k uwday;onf/ ol\
onfvkdESifh 1971 a&G;aumufyGJwGif blwdk\ yDoHk;vHk;ygwD r[mrdwf tar&duefor®wBuD;url rsufESmtdktdkjzihf 0rf;enf;pum;qdk½HkrQ
(ygupöwefjynfolYygwD) tmPm&vmcJhonf/ ygupöwef om wkHYjyefonf/
twGufrl aemufxyf zcifwpfOD;ukd &SmazGawGU&Sdvdkufovdk ygupöwef\ vrf;rrsm;ay:wGiu f m;? rD;cd;k jymawGjzihf rIe&f aD eonf/
jzpfcJhonf/ rD;½dIUzsufqD;xm;aom bwf(p)um;BuD;awGrSm? t½dk;pkBuD;awGvdk tusnf;
okdYaomf blwdk\ a&Ta&mifaeY&ufrsm;rSm? ntarSmif wefpGm&Sdaeonf/ vli,fvl&G,fwdkif;\rsufESmrSm NydKawmhrnfhrdk;ES,f ndK
wGif zswfceJom vif;vufciG &fh aom vQyaf &mifrQomjzpfc&hJ arSmifvsuf/ rsuEf mS tdt k Ekd iS fh pwd;k qdik yf idk &f iS wf pfO;D u qdik wf cH g;0ukad i;&if;?
onf/ 1977 tmPmodrf; rIESifhtwl blwdkacwf ed|dwHoGm; nnf;nnf;jiLjiL ajymaeonf/ ]]oGm;ygNyDAsm.....bmrSrusefawmhbl;/
cJhonf/ q,fausmfouft&G,f r[kwfawmhaom? touf tMurf;zufrIuvGJvdkY bmqdkbmrS rusefawmhbl;.....}}/
30 t&G,f ygupöwefrSm wnfNidrfrIESifh a0;oxufa0;um? 21 &mpk urÇmBuD;um;? 20 &mpkESihf rwlawmhNyD/ ao&J? owf&J
trkef;rD;yGm;rsm;jzihf qlyGufusef&pfcJhawmhonf/ 1979 aom tmZmenfvrf;xuf? pOf;pm;wwf csihfcsdefwwfaom ynmvrf;ukd
tdrfeD;csif; tmz*efepöwefokdY? qdkAD,ufwyfrsm; usL;ausmf acwfu awmif;qdak eayNy/D þawmif;qdo k u H dk a'goqla0aeolrsm; rMum;
0ifa&mufvmaomtcg? xkdEkdifiHrS *sD[wfvIyf&Sm;rIrSm Ekid /f aojcif;ukd *kPrf jyKb?J toufquf&iS o f efEidk af &;onfom ygupöwef
ygupöwefokdYvmxdNyD;? &Sd&if;pGJtrkef;rD;yGm;rsm;udk avmifpm \tem*wf jzpfayvdrfhrnf/
auR;vdkufovdk &SdcJhjyefonf/ onfvdkESihf? toufpGefY
tmZmenfvrf;aMumif;onfyif? ygupöwef\wpfckwnf; pkd;&drf
aom Ekid if aH &;xGuaf ygufvkd jzpfvm&awmhonf/ pmnTef; - National Tragedy
1986 ckESpf bemZD,mblwdkwpfa,muf? trdajr (Arym Baker)
jyefa&mufvmaomtcg? wdkif;jynfu olrukd 0rf;omtm;&
BudKqdkMuonf/ rMumrwif usif;yaoma&G;aumufyGJwGif?

40 41
Special Feature
tvSaA'AdokumESifh
Nird ;f csr;f a&;
„ atmifZifrif;
q&m'*kefwm&m[m {&m0wDurf;ezl; xdkifuljrpf
wef;&Gmuav;rSm rxifr½Sm;arG;zGm;cJhw,f/ aMomf.. ig
arG;zGm;&Gmum;? &mZ0ifacwf? BuHKjzpfonfaum..../
uavmacsmif;ab; rIid ;f vk;H awmifMum;? jrLyg; NyKd ;jyuf? c&rf;
a&mifzkH;? tif;jyifvrf;csKd;qDxdvnf; q&ma&mufoGm;jyef
w,f /
]]onfae&mum;
rJZmr[kwf
pmayrdwfaqG
uAsmaMumif;
um&efaMumif;
ighxuf i,fol
zl;p yGifhp
acwfa[mif;ordkif;
t½dkif; t,Of
igvQifEkysKd vmcJh&....}} q&mhuAsmaqmif;yg; wcsKdUwavxJudk tajccH
EIwfcrf;ay:u armtNyHK;xufuae ydawmufwpfvSnfh q&mh&JU Nidrf;csrf;a&;pdwfeJY q&m'*kefwm&mudk uRefawmf
pdefyef;wpfvSnfh 'DrSm aqmif;ckdNrdKU(aEGauGUvrf;)qDudk q&m awGYqkHaerdjcif;vnf; jzpfygvdrfhrnf/ q&m'*kefwm&mu
qif;vmjyefawmhw,f/ ol&JUuAsmaygif;csKyf(2005? Zefe0g&D)rSm ]]pmayudv k nf;
uReaf wmf q&mhuakd wGUqkcH sed rf mS &efuek Nf rKd U[m ... ordik ;f acwfu zl;yGiahf pvduk of nf/ ta&mifEiS hf &eHYwdkYonf
ESpfq,fhudk;? Zefe0g&D? 2008 xJudka&mufaew,f/ 2009 ordkif;acwfuay;jcif;jzpfonf/ uRefawmf\ pmaytawGU
arv? 10 &ufqdk&if q&mhtouf 90/ &mpk0if '*kefwm&m tBuKH u ,if;odu Yk AsmESihf olo
Y rdik ;f acwf qufpyfyw
Hk &m;udk
armfuGef;udk uRefawmfwdkUBudK&ayOD;awmhrnf/ &&SdvmcJhonf/}}

42 43
(1) uAsmqdw k mawG;&r,fAs/
atmifZifrif; / / ]]ESif;cJaysmfcsdef}} uAsmudk (1990)rSm q&m
a&;cJhw,fq&m/
awG;vkdh t"dyÜm,f wpfa,mufeJw Y pfa,muf
]]tESpf 70? ESpfrsm;Mumaomf uGJvGJcsif uGJvGJr,f/
{u&mZfpHepf? repfoufMuNyD tJ'g ta&;rBuD;bl;As/
A[k&mZffpHepf? topfa&mufvm
aAmfv*grS? 'ifEkjymtxd
ud,k thf awGYtBuHKeJY udk,fhordkif;aMumif;eJY
pifjrifhtopf? vIyf½Sm;rItopf ud, k t f "dymÜ ,faumufwm
a½S;a[mif;xdef;tiftm;wdkY tdkMuayNyD/}} rSm;w,fvdkY rajymEkdkifbl;As/
a½S;a[mif;xdef;tiftm;qdkwJh tcsdefwkef;uvnf;
q&m Nidrf;csrf;a&;pum;ajymcJhwmygyJq&m/ a&muf&if a&cJawGu aysmfuswm/
Spring
tckvnf; q&m Nidrf;csrf;a&;pum;ajymae [dkrSmuawmh uRefawmfu Snow qdkwmudk ]ESif;}vdkY
wmygyJ q&m/ a½S;a[mif;xdef;tiftm;wdkYtxJrSm armfpDwkH;&JUuAsmudk bmomjyefzl;w,fav/ uRefawmf
Nidrf;csrf;a&; &SdcJhygovm;q&m/ csufudkpvdkAD;,m;awmifbuf a&mufwJhtcgusawmh
'*kefwm&m / / tJ'gvnf; jyefpOf;pm;rS ...csufcsif; ajz& ESif;awGutcJtjzpfeJYuswm/ 'DrSmvdk t&nfeJYuswm
wm/ A[k&mZfawmhow d ,fr[kwv f m;/ A[k&mZfuawmh r[kwfbl;/ at;wJhEdkifiHusawmh tcJtjzpfeJYuswm/
uRefawmfu trsm;aygh/ A[kqdkwm trsm;/ &mZ qdk tuFsDay:rSmawmif tcJvdkufwifwm/ aemufawmh
wmuawmh trsm;&JUqE´eJYtkyfpdk;wm/ aysmf&if aysmfrSmaygh/
tJ't D "dyÜm,faygh/ Mum&if a wmh a ysmf w ,f / tJ ' D t "d y Ü m ,f e J Y
atmifZifrif; / / tJ'DrSm q&mu pifjrifhtopfvdkY A[k&mZf uRefawmfu ]ESif;cJaysmfcsdef}vdkYacgif;pOfwyfxm;wm/
pHepfudk okH;xm;,lq[efwlw,f/ vIyf½Sm;rIuvnf; uRefawmf wifpm;ajymwJhpum;vkH;rsKd;ayghAsm/
topfjzpfvmawmh ]aAmfv*grS 'ifEkjym 'guawmh½Sif;&wmt"dyÜm,favsmhw,fAs/
txd...} jzpfcJhwJh a½S;a[mif;xdef;tiftm;xJu ½Sif;awmh raumif;bl;/ uAsmqdkwm awG;&r,fAs/
Nird ;f csr;f a&;eJY tck q&m,lqxm;wJ Nh ird ;f csr;f a&; ... awG;vkdY t"dyÜm,fwpfa,mufeJYwpfa,muf uGJvGJcsif
tuGmta0;½Sdygovm;q&m/ uGJvGJr,f/ tJ'g ta&;rBuD;bl;As/ ud, k t
hf awGUtBuHKeJY
'*kefwm&m / / tuGmta0;awmhr ½Sdbl;As/ Nidrf;csrf;a&;u udk,fhordkif;aMumif;eJYudk,f t"dyÜm,faumufwm rSm;
b,facwfrqdk Nidrf;csrf;a&;&atmifvkyf&r,fqdkwJh t w,fvdkY rajymEkdkifbl;As/
,ltqudka&;xm;wm/ tJ'DESif;cJaysmfcsdef/ ESif;cJ ausmif;ok;H pmtkyrf mS uReaf wmfuh Asm jy|mef;
aysmfcsdefqdkwm [kd'if;udkajymwm/ olwdkYqDrSm pum; zl;w,fAs/ q,fwef;xifw,f uReaf wmfow d m r[kwf
vkH;wpfvkH;(Thaw)qdkwm ½Sdw,f/ aEGOD;a&mufvdkY½Sd&if bl;As/ zufqpfawmfvSefwJh jyifqifcsdef/ aeOD;As/
ESif;cJaewmawG aysmfuswm/ tJ'g tDvsmtm&ifbwf rwfv0ef;usifayghAsm/ ]ESif;,Gef;a[rmef}/ ESif;uswJh
u 0w¬Ka&;zl;w,f/ tcsdefu a½GUwmayghAsm/ 'gayrJh ]ESif;,Gef;*drmef}vdkY

44 45
jyifvdkufw,fAs/ uRefawmfhudk a[rmae0if; (a[rm) uGefjrLepfu ay:wmvnf;
wdkhuajymrS od&wm/ uRefawmfrodbJ acgif;pOfjyif
vduk v
f Ykd uReaf wmfu pmrlc vufrcHvu kd b f ;l As/ pum;
a½S;uay:wmyJav/
pyfrdawmh q&mrif;ok0PfrSef;odwm/ um;vfrwf&YJ
atmifZifrif; / / q&mBuD;rif;ok0Pf/ Manifesto of the Communist Party (1848) As/
'*kefwm&m / / udk,fhq&mjzpfaew,f/ q&mhudk pum;pyf
rSyJ ajymr,fayghAsm/ pum;pyfrdwJhtcgusawmh
a&S;aygU/ 'Duaeh MunfU&if a&S;aygUAsm/
q&m ]ESif;,Gef;a[rmef}u uRefawmfh pum;
vkH;r[kwfbl; q&m/ jyifpnfrif;om;BuD;&JU ywfysKd; atifZifrif; / / a&S;a[mif;xdef;tiftm;wdk tdkMuayNyD/
trnf/ aqmif;tajy;aEGO;D t0if/ 'ghaMumifh uReaf wmf '*kefwm&m / / tJ ' gud k a jymwm/ uG e f j rLepf u ay:wm
okH;wmq&m/ q&mu bmrSawmhjyefrajymbl;/ vnf; a½S;uay:wmyJav/ um;vfrwf&JU Manifesto
]ESif;,Gef;*drmef} vnf;&Sdw,f/ ywfysKd;yJAs/ of the Communist Party (1848) As/ a½S ; aygh /
jyifpnfrif;om;BuD;yJ a&;wm/ tJ'gav;awGvnf; 'DuaeYMunhf&if a&S;ayghAsm/ acwfayghAsm/ tJ'Dtkyfpk
½SdwmayghAsm/ vlawG tmPm&awmh qdkAD,ufacgif;aqmifwJh qdkAD
t"d y Ü m ,f a umuf a wmh ]a&S ; a[mif ; xd e f ; ,ufvo Ykd ;Hk wmaemf/ ½k&mS ;vdrYk ok;H bl;/ tckro
S m ½k½mS ;
tiftm;wdYk tdMk uayNy/D }a&S;a[mif;xde;f qdw k m tNrw J rf; zuf'a&;½Sif;vdkYokH;wm/ usefwmawGawmh uRefawmf
½Sdw,fav/ a½S;½dk;&mtwdkif;xdef;wJh tiftm;pkqdkwm rrSwfrdbl;/ ol[meJYol uGJoGm;NyD/ 1953/ uRefawmf
½Sdw,f/ b,frSmrqdk ½Sdw,f/ ½SdwJhtcgusawmh qdkAD a&mufzl;w,f/ a*smf*sD,mvnf; a&mufzl;w,f/ tJh'D
,ufjynfaxmifpk NydKuGJawmhr,fhtcsdef/ 1990/ NydK taMumif;awGa&;xm;wJh ESif;cJaysmfcsdef/ uRefawmfu
oGm;NyD/ ysufoGm;NyDAsm/ qdkAD,ufjynfaxmifpkvdkY r uAsmxJrSmawmh xnfhra&;bl;ayghAsm/ a&S;a[mif;
ac:awmhbl;/ xdef; [kwf ,r[kwfuawmh udk,fhudk,fudk,fawG;zdkYAs/
tJ'gawGawmh uRefawmfrajymawmhygbl;/ udk,fhbmomudk,f tajz½Smav/ [kwfw,fxif&if
urÇ m h N id r f ; csrf ; a&;tzG J U uvnf ; r½S d a wmh b l ; Asm/ vnf; [kwfvdkuf/ r[kwfbl;xif&ifvnf; r[kwf
ppfat;tqkH;rSm ysufoGm;NyD/ 1990 avmufrSmr½Sd vdkuf/ uAsma&;wJholu 'g bmrSrajymbl;/ ½Sif;p&m
awmhbl;/ uRefawmf qdkAD,uf,leD,Hudka&mufawmh rvdkbl;qdkwm 'gudkajymwmAs/ ykHaoenf;r[kwfbl;
taqmuftODawG pum;jyeftrsKd;orD;udk ar;Munhf Asm/ uAsmwpfyk'fudk t"dyÜm,ftrsKd;rsKd; aumufEkdif
wm/ tJ'g a&S;taqmuftODawG/ pwmvifu BudKuf w,fAsm/
wmwJ h / pwmvif u d k , f ü ud k u acwf r [k w f b l ; As/ atifZifrif; / / q&mhudkarG;zGm;ay;cJhwJh aemufcH ckESpfaygh
uRefawmfem;vnfwm/ c½k&Sufwufawmh enf;enf; q&m/ q&ma&;zl;wJah qmif;yg; wcsKUd xJrmS qd&k if aemuf
ajymif;oGm;NyDAs/ yef;csDawGbmawGudk a½S;ykHpHeJYa&;& cHckESpfouú&mZfu odyfta&;BuD;w,fvdkY uRefawmf
w,fAs/ AdokumawG bmawGuvnf; a½S;ykHpH/ tJ'g zwfzl;w,f/ q&mhudkarG;zGm;ay;cJhwm .../
aygh ckeucifAsm;½GwfwJh .... '*kefwm&m / / 1919/ yxrurÇmppfNyD;prSmarG;wm/

46 47
atmifZifrif; / / NyD;awmh q&m 'kwd,urÇmppfBuD;udk jzwf ppf&JU'PfudkcHpm;&wm tJ'DtxJu pwm
oef;cJh&w,f/ aygh/ ppfqefYusifwJhpdwf/ ppf&JUraumif;rIayghAsm/ajy;
'*kefwm&m / / tJawmh NyD;oGm;NyD/ vmw,fqdkuwnf;u qif;qif;&J&J tvkyfr½Sd tudkif
atmifZifrif; / / zufqpfawmfvSefa&;wdkY/ 1300jynfh ta&; r½Sd vlrsKd;pkHa&mufvmw,f/ vlawGaoMuw,fav/
awmfykHwdkY/ aemufwpfcg *syefacwfa&mufawmhvnf;
'*kefwm&m / / uRefawmfwuúodkvfa&mufaeNyD/ uRefawmf &efukefudkjyef0ifvmawmh caemifwdkrSm
atmifZifrif; / / tJovdk q&mjzwfoef;cJh&m aemufcHckESpf? wpfntdyf&w,f/
aemufcHtjzpftysufawGu q&mhpdwfudk Nidrf;csrf;a&; atmifZifrif; / / [kwfuJhq&m/
oaE¨ 0ifa&mufvmapcJhwmvm;q&m/ '*kefwm&m / / tdyf&mEdk;awmh Munhfvdkufawmh &efukef
'*kefwm&m / / ppfudkBuKHcJh&wmudk;/ uRefawmfu ausmif;rSm qdyu f rf;uduk yfvrYkd &bl;av/ ukt d ek ;f vGi(f yef;csq
D &m)?
wkef;u ordkif;,lw,fav/ a½S;a[mif;ordkif;aygh Asm/ *sme,fausmOf ;D cspaf rmifvnf; ygw,f/ &efuek o f mG ;r,f
Ancient History t*Fvdyfvdkac:wmav/ tJ'DrSm qdkwmodvdkY uRefawmhfudk 0ifac:wm/ usKdufvwfrSef;
ppftaMumif;awG pmtkyfrSm tNrJoif&w,f/ odawmh 0ifac:wm/ reufrdk;vif;awmhrS ..tdrfa½SU
atmifZifrif; / / aMomf ...[kwfuJh/ rSm ppfaMumifhay:vmwJhpum;vkH;/ ]olcdk;aps;}vdkY ac:
'*kefwm&m / / pmvkH;tjzpfeJYawmh ppfudkod&wmayghAsm/ w,f/ bmvdkYvJqdkawmh &efukefysufoGm;awmh qdkif
udk,fwdkifBuHKwmr[kwfbl;/ udk,fwdkifBuHKwmuawmh awGu 0if,Ml u[efwyl gw,f/ tpkaH &mif;wmAs/ vuf
yxrOD ; qk H B uH K wmuawmh ...1941/ 'D Z if b m/ ESdyfpufawG/ rdv’mcGufawG/ awmuawmh rodawmh
&efukefudkAkH;BuJw,fav? *syefu .../ uRefawmfu xrif;xnfhw,fvdkMum;w,f/ aemuf r S m om Mum;
tJ'Dawmh usKdufvwfudka&mufaeNyD/ tJ'D 'DZifbmv wmyg/ a<u&nfokwfawGudkAsm/ xrif;xnfhvdkYvnf;
xJrSmyJ ausmif;uydwfvdkufNyDudk;/ &w,f/ trSefu topfudkAs/ tJovdk[mawG pBuHK
ykvJqdyfurf;udkAkH;BuJawmh/ *syefawG AkH;BuJ &if;BuHK&if;uae ppf&J'Pfudkwjznf;Nznf;odvmw,f/
vkdkufw,fav/ oabFmawGudk AkH;BuJvkdufw,fav/ Nidrf;csrf;a&;&JUqefYusifbufav/
oabFmay:udk av,mOfawGarSmufcsvkduf xdk;pdkuf Nidrfcsrf;rS ppfr½SdrSmudk;/ Nidrf;csrf;a&;qdkwm
vdkufwm/ taocHaygh/ umrDumaZav/umrDumaZ;/ ppfr½SdwJhumvudkac:wmudk;/ ppfNyD;awmh ppfNyD;wdkif;
tJ'DupNyD; AkH;oHudkMum;zl;wm/ &efukefudk AkH;uswm/ Nidrf;csrf;a&;udkatmfMuwmyJ/ yxrurÇmppf NyD;awmh
aeOD;As/ 'DZifbm 23 xifw,f/ tJ'gpwm/ vnf; Nidrf;csrf;a&;tzGJUay:vmw,fav/
ppfqw kd mudk wu,fBuKH &wmayghAsm/ aemuf EdkifiHaygif;csKyftoif;vdkUac:w,fAsm/ 'D
usawmh &efukefu ]ppfajy;awG}vdkYac:wmayghAsm/ bufusawmh ukvor*¾aygh/ 'kwd,urÇmppfNyD;awmh/
[dkwkef;uac:wm/ ajy;vmMuwJhtxJ? usKdufvwfudk &nf½G,fcsufxJrSmygw,fav/ Nidrf;csrf;a&;xdef;odrf;zdkY
ajy;vmMuawmh uRefawmhrdwfaqGawG ygvmw,f/ qdkwm/ y#dnmOf (charter)aygh/ tJh'DupNyD; Nidrf;csrf;
bk&m;xJu Z&yfawGrSm0ifaeMuwm/ rif;om;BuD;cspf a&; tjrpfwG,fwmaygh/ppf&JU'PfudkcH&wmuae Nidrf;
aqG&JUnD udkoef;a&Tvnf; uRefawmfeJYvmawGUw,f/ csrf;a&;tjrpfwG,fwmaygh/e*dkpdwfuvnf; uRefawmf

48 49
u &efjzpfwmawGbmawG r½Sb d ;l As/ i,fi,fuwnf;u pmtkyfxJu Nidrf;csrf;a&;ua&m/ q&m tck ppfudk
&efrjzpfzl;bl;/ tJ'g tpygyJ/ jzwfoef;&½SdwJh Nidrf;csrf;a&;eJha&m tuGmta0;½Sdyg
ppfuaeNyD; Nidrf;csrf;a&;tawG; 0ifvmwm/ ovm; q&m/
atmifZifrif; / / ]&eforl S rdwf af qGo}Ykd aqmif;yg;q&m/ ]ppfNird ;f '*kefwm&m / / uRefawmfvnf; pOf;pm;ajym&wm/ ppfudk
oHo&m} pmtkyf (2005)ckESpfrSma&;om;cJhzl;w,f/ olu b,fvdka&;xm;ovJqdkawmh ../ 'guvnf;
uRefawmfwdkY rrDcJhwmawGrsm;w,f/ tck uRefawmfeJY cufw,f/ pmtkyfudkjyefMunhfrS/ War to end War /
twlygvmwJh ]pdkif;pdkif;}qdk&if uRefawmfhxufawmif ppfawG&yfzdkY ppfeJYyJvkyf&r,fqdkwm ygw,fAsm/
touftawmfav; i,fygvdrrhf ,f/ (The Key pmtkyf tJ'g uRefawmfu oHo,jzpfw,fAs/ odyf
xkwfa0a&;udk udkausmf0if;bmomjyefwJh ]ESvkH;vS rBudKufbl;/ uRefawmfhtmabmf r[kwfbl;av/ vDeif
oHwref} eJY pwif pmayavmuxJa&mufvmolyg/) &JU tmabmfjzpfr,fav/
tJ'Daqmif;yg;rSm ckvdka&;xm;wmawGUw,f atmifZifrif; / / q&mhudk uRefawmfu 'Dae&mrSmMum;jzwfNyD;
]]1939 - 0ef;usifu ]bkH0g'ESifhppfrufa&;} [laom q&mhuAsmwpfyk'feJY qufpyfrIav; ar;csifygw,f
aqmif;yg;wpfapmifudk '*kefr*¾Zif;wGif a&;om;cJh q&m/ ],ZfylaZmfyGJ}qdkNyD; q&m (2003)ckESpfrSma&;cJh
onf/ uRefawmf\ordkif;tawGUtBuHKudk tajccHí w,f /
a&;jcif; r[kw/f vDeifa&;aompmtkyrf sm;udk tuJjzwf ]AkHoHESJoH
í em;vnfovdk a&;om;jcif;omvQifjzpfonf/}} qlnHyo? ordkif;tp
'*kefwm&m / / [kww f ,f/ tJ'aD qmif;yg;uvnf; jyefzwfrS tpOftvmrsm;? wdk;yGm;vmcJh
As/ tJ'g 'Dvdkav/ AdkvfcsKyfaps;rSm wuúodkvfor ,aeYacwfrSm? onfordkif;ygyJ
0g,rtoif; qdkifcef;wpfcef; ½Sdw,f/ taemufbuf rdrdqE´? jznfh&mpepf
wef;av/ cifAsm;wdkYu i,fawmh odrSmr[kwfbl;/ ppfyGJrsm;pGm? ajz½Sif;&mygyJ
yef ; qd k ; wef ; uvnf ; pmtk y f q d k i f a wG ,ZfylaZmfyGJyJ r[kwfygvm; /}
&Sdw,fAs/ wuúodkvfrSmvnf; pmtkyfqdkifawG ½Sdw,f q&mhrSm'Dvdktjrifay:vmw,f/ 'DrSmyJ War to end
As/ vDeifa&;wJh pmtkyyf g;yg;av;yg/ tJ'pD mtkyzf wfNy;D / War qdkwmeJY tuGmta0; q&mhrSm½SdoGm;wmayghaemf
pmtkyfemrnfu Socialism and War xifw,fAs/ q&m/
bk H 0 g'ES i f h ppf r uf a &;&maqmif ; yg;aemf / rS w f r d '*kefwm&m / / ½Sdwmaygh/ ,ZfylaZmfw,fqdkwm wd&pämefudk
oavmufajymwm/ tJh'g uRefawmfhtmabmf r[kwf owf&w,fav/ urÇmOD;uud;k As/ vl½ikd ;f vdYk ok;H wmaygh
bl;As/ Asm/ ,ZfylaZmfyGJqdkwm uRefawmfwdkYoifcJhwJhpmtkyf?
atmifZifrif; / / q&mu tJh'Daqmif;yg;rSm ordkif;tawGU ordkif;pmtkyfawGxJrSmvnf;ygw,favAsm/
tBuKH ukd tajccHa&;jcif;r[kw/f vDeifa&;aompmtkyf wd&pämefowfNyD; yo&wmav/ t,ltq½Sd
rsm;udkvkdY okH;xm;w,f/ q&m ckeu Nidrf;csrf;a&;us w,f/ ppfuvnf; vlowfwmyJav/ wd&pämefudkawmh
awmh ppfBuD;&JU wu,fhppfBuD;&JUtawGUtBuHKt& jzpf r [kwfbl;/ wd&pämefaowmawGvnf; ygwmayghAsm/
vmw,f/ q&m thJ'D (1939)ywf0ef;usifu zwfcJhwJh tJ'DtcsdefrSm ppfawGjzpfaeMuwm/

50 51
atmifZifrif; / / aemufq&ma&;xm;wJhuAsmwpfyk'frSm wyfawG0ifa&mufoGm;wm uRefawmfvufcHrdw,f/
]edó,aA' tckawmh jzwfoef;rIeJYokH;oyfNyD; q&mh [efa*&Day:
wpfacwfopfvnf; oabmxm;udk vufcHoGm;awmhw,f/ q&m [efa*&D
ppfESifhNidrf;csrf;a&; udk usL;ausmfwm rBudKufwm q&m&JUNidrf;csrf;a&; pdwf
ajz½Sif;ray;Ekdif aMumifhyJvm;/
ig\tEkynmt,ltq/} '*kefwm&m / / [kwfw,fAs/ [efa*&Dta&;tcif;u ½dk;½dk;
'*kefwm&m / / edó,aA'qdw k m technology udk jrefrmvdk av;ygyJAs/ 0gaqmyuf (War Saw Pact) ½Sw d ,f/
a&;wm/ tckqykd gawmh uGeyf sLwm tukev f yk Ef ikd w
f ,f/ uGefjrLepfEkdifiHawG/ ,lar;eD;,m;? ydkvef?
uAsmwpfyk'fvnf;a&;zl;w,f/ (cHpm;rIESifh uGefysLwm [efa*&D? t,fvfab;eD;,m; tJ'DEdkifiHawGtm;vkH;u
vl/ 21-1-1982)/ tJ'D 0gaqmyufxJrSmygwmyJAs/ 0gaqmu ydkvef&JU
uGefysLwmawGay:vmwJhtwGuf wdk;wufNyD NrdKUawmfAsm/ wpfa,muf ppfjzpf&if wpfa,mufu
vm;/ umvf;rmu©paf y:awmh uGeyf sLwmray:ao;bl; ulnD&rSmwJhAsm/
av/ t&if;½Sifpepfawmh½Sdw,f/ t&if;½Sifpepf&JU atmifZifrif; / / urÇmhNidrf;csrf;a&;eJywfoufNyD; q&m pawmh
ay:pacwfrSm olua&;wm/ t&if;½SifpepfqefYusif [krf;udka&mufoGm;cJhw,faemf q&m/ q&m tJh'DrSm
wJh tapmqkH;a0zefolav/ edó,aA'qdkwJh enf; tDvD,mtm&ifbwfeJYawGUcJhw,f/
ynmawG b,favmufwdk;wufaeayr,fh ppfuawmh '*kefwm&m / / awGUwmu (1952)xJupawGUwm/ pawmh
&yfpJoGm;wm r½Sdbl;? rNidrf;csrf;ao;bl;As/ [krf; vkyfwmu (1961) As/
atmifZifrif; / / q&muajymwm ]ppfESifhNidrf;csrf;a&;? ajz½Sif; atmifZifrif;/ / q&m tm&ifbwf&JUNidrf;csrf;a&;tjrif b,f
ray;Edkif? ig\tEkynmt,ltqvdkY ....} a&;xm; vdkvJq&m/ tJwkef;u q&mar;vkdY (memoir)a&;ae
wm/ w,fvdkY ajymw,f/
'*kefwm&m / / ppfjzpfwmvnf; ,ZfylaZmfyGJyJav/ [dkwkef; '*kefwm&m / / Nid r f ; csrf ; a&;/ ajymawmh a jymw,f A sm/
u wd&pämefayghAsm/ ,ZfylaZmfwJhoabmyJav/ uReaf wmf odyrf rSwrf b d ;l / urÇmNh ird ;f csr;f a&; ,kw
H maygh
atmifZifrif; / / 1956/ [efa*&Dta&;tcif;ay:vma&m/ Asm/ aemuf r S [ef a *&D r S m tajccH N yD ; uRef a wmf
uRefawmfwdkYu tawmhudki,fygao;w,f/ pdwfysufoGm;wmaygh/ [efa*&Du olrsm;jynfav/
'*kefwm&m / / [kwfw,f tawmhfudk i,fOD;rSmyJ/ usL;ausmfNyD; ypfawmifypfao;w,fAs/ tpu ppf
atifZifrif; / / tJ'Dawmhq&m/ tJ'DrSm q&m[m trsm;eJY qefYusifwJhpdwfom odwm/ Nidrf;csrf;a&;enf;vrf;awG
wpfa,mufvjkd zpfcw hJ ,f/ Majority udk q&m uefu Y u
G f odyfrodao;bl;/ urÇmhNidrf;csrf;a&;rSm vkyfawmhrS
csifrSuefYuGufcJhygvdrfhr,f/ 'gayrJh q&m rSwfwrf; pOf;pm;&? pOf;pm;&w,f/ uRefawmf aMunmcsufawG
wifEdkifcJhw,f/ a&;&w,f/
'*kefwm&m / / [kwfw,f/ atmifZifrif; / / q&mu q&mBuD ; ocif u d k , f a wmf r I d i f ; ud k
atmifZifrif; / / uRefawmfvnf; t½G,f&vm? pmzwfusifh Nidrf;csrf;a&;AdokumvdkY okH;xm;w,faemf/ q&mBuD;&JU
&vmawmh pmawGzwfvmawmh [efa*&Dudk qdkAD,uf twGif;pdwfudkjrifwm&,f/ jynfolvlxk&JU vdktyfcsuf

52 53
awG&,f/ q&m&JUtwGif;pdwf&,faygif;NyD; Nidrf;csrf; atmifZifrif; / / Nidrf;csrf;a&;pdwfeJYom ajz½Sif;&r,fqdkwm?
a&;AdokumvdkYrsm; okH;xm;ovm; q&m/ wcsKdUu? udk,fu Nidrf;csrf;pdwfxm;ygw,f/ wpfzuf
'*kefwm&m / / jzpfEkdifygw,f/Nidrf;csrf;a&;twGuf vIyf½Sm; u rxm;&ifa&mwJh/
wm/ xif&Sm;wJhacgif;aqmif/ 'ghaMumifhudk Adokum '*kefwm&m / / tJ'gvnf; ar;oifhwJhar;cGef;ygyJ/ wpfzuf
okH;wm/ u &SEd idk w
f ,f/ ud, k b
hf ufu pdwu f ckd pH m;Ny;D &efol r½Sd
(q&m'*kefwm&mu ]uRefawmfuawmh Adokumynm vdkYokH;wm/ wpfzufu udk,fhtay:xm;wm udk,fu
&yfudk vlrItrsKd;om; tvSaA'[k ac:csifaeonf/} ajymydkifcGifhr&Sdbl;av/
]Mu,fa&mif va&mif rdk;puf} ...pmtkyf trSmpmwGif atmifZifrif; / / AD,uferf&JU yxrqkH; tar&duefoHtrwf
a&;zl;onf/) [m wpfBudrfwkef;u AD,uferfudkav,mOfay:u AkH;
q&mBuD ; u Nid r f ; csrf ; a&;w&m;yG J a c:&if BuJcJhwJhvl/ NyD;awmh olYav,mOfysHtajrmufusnfqH
vkdufw,f/ y0gudk acgif;udkywfvdkufw,f/ ususee rSefNyD; oltzrf;cH&w,f/
aygif;wmvnf; r[kwb f ;l / ywfvu kd w
f m/ ywfNy;D awmh owif;axmufawGu tJ'Dtjzpftysufudk
xvdkufoGm;wmyJ/ 'ghaMumifhrdkYvnf; uRefawmfu tJ'DoHtrwfudk jyefvkdYar;cGefxkwfMuwJhtcg tar&d
q&mBuD ; ud k Ad o k u mvd k Y a jymwm/ Ad o k u mqd k w m uefoHtrwfu .....
uRefawmfu Munfñdkwm/ uAsmpum;vkH;ayghAsm/ ]]tck t cgrS m uRef a wmf v uf x J r S m &J w if ; rygvm
ykHpHaocsmvkyf&wmyJ/ (ajr;rav; a'0Dudk &nfñTef;) ygbl;/ ]pyg;rsKd;}awGyJ ygvmw,f}} vdkYajymw,fq&m/
uav;rav;vkyw f mod&wm/ Nird ;f csr;f a&;wnfaqmuf &eforl &S?d rdwaf qGom&Sq d w kd m tJ'oD abmyJvm; q&m/
aewmud;k / ode;f azjrifu h odyf oabmrwlb;l As/ olu '*kefwm&m / / [kwfw,f/ [kwfw,f/ tJ'g jyefaygif;&
rwnf a qmuf E d k i f a o;bl ; vd k U ,l q wm/ t,l t q r,f/
rwlwm odyfta&;rBuD;bl;As/ Nidrf;csrf;a&;enf;eJY atmifZifrif; / / q&m ckeu/ tvSaA'uvnf; Nird ;f csr;f a&;yJ
ajz½Sif;&r,f/ ñ§d&r,f/ &efoludkrdwfaqGzGJUwm/ tJ'g vm; q&m/
udkajymwm/ AD,uferfor®weJY tar&duefor®wawGU '*kefwm&m / / uRefawmfuawmh tJovdk,lqw,f/ Aes-
w,fAsm/ &efoludk rdwfaqGvkyfwJhenf;As/ tJ'g Nidrf; thetics tvSaA'qdkwm 'DvdkAs/ wcsKdUuvnf; t*F
csrf;a&;enf;yJAs/ AD,uferfqdkwm taotvJ wdkuf vdyf pum;vk;H u ,lwm/ t*Fvyd pf um;vk;H awmh &Sw d ,f/
wmav/ Science of Beauty vka Yd c:w,f/ SciencexJrSm xnfh
atmifZifrif;/ / ordkif;acwfxJrSmyJ ordkif;tawGUtBuHKvdkY xm;w,f/ tar&duefuawmh B.A./ Adokumvnf;
q&mokH;xm;w,faemf q&m/ ]uRefawmf\ordkif; t B.A. yJ / aemufqkH;ac:wmuawmh Bachelor of
awGYtBuHKrsm;t& uRefawmf ,ckBuHKaeonfum; &ef Art.
ol r½Sd/ rdwfaqG r½Sd/ rkef;ol r½Sd/ cspfolom½Sd/ q&m atmifZifrif; / / aemuf q&mwpfcga&;zl;w,f/ Culture eJY
tckajymwJhpum;awGudk csKyfvdkuf&if Nidrf;csrf;a&;pdwf ywfoufNy;D Agriculture xJrSm ....
vdkY ajym&rvm; q&m/ '*kefwm&m / / Agri u ajrBuD;/ ½dkif;wmuae ,Ofatmif
'*kefwm&m / / ajymvdkY&w,fav/ odyf&w,f/ vkyfwm/

54 55
ig;yg;oDvu
Nird ;f csr;f a&;enf;yJAs/
c&pf,mefrmS vnf; GLOBAL ECONOMIC DICTIONARY
The Ten Commandments
Nidrf;csrf;a&;enf;awGayghAsm/

atmifZifrif; / / ½dkif;wmuae ,Ofatmifvkyfwmudkaum


Nidrf;csrf;a&;vkdY ajymvdkY&ovm;q&m/
'*kefwm&m / / Nidrf;csrf;a&;enf;ayghAsm/
atmifZifrif; / / uReaf wmfu q&mh&UJ Nird ;f csr;f a&;pdw?f Nird ;f csr;f
a&; oabmxm;udk av;euf&muae q&ma&;cJhwJh
uAsm? aqmif;yg;awGudk tajccH q&mhqDuae tvS
aA'awG ydkrdk&vmcJh&ygw,fq&m/

(2)

4009900807
29-1-2008 aeYv,favmufrmS uReaf wmfeYJ
pdkif;pdkif; (The Key pmayxkwfa0a&;) wdkY q&mhtyg;
uae ,m,DcGmMu tdrfudkjyefawmhr,f/ uRefawmfu

atmifZifrif; /
tdrfudkrjyefcifav;rSmyJ q&mhukd ....
/ q&m ig;yg;oDvqdkwmudk uRefawmfu Nidrf;
csrf;a&;vdkY ,lqw,fq&m/
urÇmvHk;pD;yGm;a&;tbd"mef
'*kefwm&m / / [kwwf ,f? ig;yg;oDvu Nird ;f csr;f a&;enf;yJAs/
c&pf,mefrmS vnf; The Ten Commandments Nidrf;csrf;
ausmf0if; pkpnf;onf
a&;enf;awGayghAsm/
Plastic Rainbow Book Publication
atmifZifrif; trSwf 217? yxrxyf(0J)? qdyfurf;omvrf;(tv,f)
ausmufwHwm;NrdKYe,f? &efukefNrdKY/
zkef; - 095193106 ^ 384199

56 57
Cover Theme urÇmBuD;\ ta&;t&mtm;vkH;wGif
w½kwfjynfum; ]tdwf(ufçpf)zufwmopf}
NATION TO WATCH
(new x-factor) jzpfvmacsNyD/
w½kwfjynfryg0ifaom rnfonfUajz&Sif;csufrS
2008w½kwfjynf wm&SnfrcHawmUNyD/

C H I N A , 2 0 0 8
„ zm&d(')Zmcg&D&m rSef;qEdkifp&m&Sdygonf/ urÇmvkH;csD pD;yGm;a&;wdk;wufrIEIef; bufrSMunfh
vQif? w½kwfwdkYu tar&duudk jzwfwufoGm;cJhonf/ þonfrSm (1930
tvGefESpfrsm;aemufydkif;? tar&dutaeESifh tjcm;EdkifiHwpfckudk yxrqkH;
tdw(f ufçpf)zufwmopf tBudrftjzpf? ae&mz,fay;vdkuf&jcif;jzpfonf/) urÇmvkH;csDpm;okH;rIt&m
wGifvnf;? tajccHpm;aomufukef ig;rsKd;teuf av;rsKd;wGifw½kwfjynfu
2008 ckEpS rf mS tar&duefrsm;twGuf ta&;BuD;aom tar&duudk? ausmfwufoGm;cJhonf/ (þonfrSm 1940 tvGefESpfrsm;
a&G;aumufyGJESpfjzpfygonf/ urÇmhEdkifiHtrsm;pktwGufrl? aemufydkif;? tar&dutaeESifh tjcm;EdkifiHwpfckudk yxrqkH;tBudrfae&m
w½kwfjynfBuD;? urÇmhZmwfckH\ A[dktcsuftcsmae&modkY z,fay;vkduf&jcif;jzpfonf/)
vSrf;wufvmaeonfudk apmifhMunfh&rnfhESpf jzpfygonf/ w½kwfjynf\ tqdkygjzwfausmfwufrIrsm;rSm taumif;bufwGif
w½kwfacgif;aqmifrsm;taeESifh? þtcsufudk vGefcJhaom omr[kwf? tqdk;bufwGifvnf; tvm;wlom jzpfonf/ Oyrm-urÇmvkH;
ESpftcsKdUuwnf;u? ¤if;wdkYarQmfvifhapmifhpm;aecJhMuaom twdkif;twm umAGef'dkifatmufqdk'f xkwfvTwfrIwGif? w½kwfu tar&du
tdkvHypfyGJawmfjzifh? yGJxkwfjyMuygvdrfhrnf/ xufomoGm;onf/ rnfodkYyifqdkap urÇmha&;&mrsm;ESifhywfoufvQif?
]umvwm&SnftdyfaysmfaecJhaom w½kwfe*g;BuD;? w½kwfjynf\tcef;u@udk ab;z,fxm;vdkYr&awmhonfum;? tao
urÇmvkH;csDtiftm;BuD;EdkifiHtjzpf xGufay:vmawmhrnf} tcsmyifjzpfygonf/ urÇmu h ek o
f ,
G af &;ESihf ywfoufvQijf zpfap? urÇmBuD;
qdkaomus,favmifjrnf[nf;vS
onfo h aH wmfqifo
h BH u;D rSm? ,cktcg
tem*wfa[mpmwrf; r[kwaf wmh
ygacs/ ypöKyÜefumv\ vufawGU
rsufawGU t&Sdw&m;jzpfaeacsNyD/
NyD;cJhaomESpf (2007) \ jzpfpOf
jzpf&yfrsm;udk jyefMunfhvdkufvQif?
yif? w½kwfjynf\tqifhae&mudk ,Ofaus;rIawmfvSefa&;NyD;cgp]armf} ]epfqif}\orkdif;0ifc&D; tar&dua&muf ]wdefa&Smufyif;}

58 59
ylaEG;vmrIjzpfap? 'gzm (odkYr[kwf) ajrmufudk&D;,m;ta&;jzpfap? urÇm Oa&myom;wdkh &mpkESpfckMumrQ
BuD;\ ta&;t&mtm;vkH;wGif w½kwfjynfum; ]tdwf(ufçpf)zufwmopf}
jzwfoef;cJU&aom pufrIxlaxmifa&;?
(new x-factor) jzpfvmacsNyD/ w½kwfjynf ryg0ifaom rnfonfhajz&Sif;
csufrS? wm&SnfrcHawmhNyD/ NrdKY jyrsm;yGm;pnf;a&;ESifU vlrIa&;
tajymif;tvJrsm;udk? w½kwfwdkhu
tuJqwfaomplyg-yg0g q,fpkESpfckrQtwGif; jzwfausmfEdkifcJUonf
odkYjzpfvifhupm;? w½kwfwdkYudk,fwdkifurl rdrdwdkYwdkif;jynfudk ]plyg-
yg0g} [koabmxm;Muonfr[kwyf g/ rMumao;cifu xGucf o hJ nfh ]tuJ
qwfaom plyg-yg0g}(The Fragile Superpower)trnf&Sd w½kwfjynf
taMumif;pmtkyfudk a&;om;jyKpkcJhol? plqef½Syf(c)u olr pmtkyftrnf tvJrsm;udk? w½kwfwdkUu q,fpkESpfckrQtwGif; jzwfausmfEdkifcJhonf/ þrQ
\0da&m"doabmudk ,ckvakd jymjyzl;onf/ tar&duwGif olrpmtkyt f rnf jrefEIef;jrifhvSaom t&Sdeft[kefBuD;udk? vGefcJhaomESpfaygif; 30 u tajc
udk ajymvdu k o
f nfth cgwkid ;f vlawGu ,ckvkd apm'uwufMuonfqdk\ taeESifh ,aeYw½kwfjynf\ taetxm;udk EIdif;,SOfMunfhjcif;tm;jzifh
]tuJqwfw,f...[kwfvm;? w½kwfjynfBuD; 'Davmuf tiftm;Bu;D wm? aumif;aumif;q0g;Edkifp&m &Sdygonf/
b,frmS tuJqwfvv Ykd .J ..}[lowwf/ tvm;wl w½kwaf wGuvnf; ,ck xdkpOfu w½kwfjynfrSm rkefwdkif;vGefcgp? zGwfzGwfnufnuf aMu
vdwk jYHkyefMuonf[k qdjk yefonf.../ ]plyg-yg0g... [kwfvm;/ uRefawmfwdkY aeaom tysuftpD;ykHBuD;[k qdk&rvdk&Sdonf/ odkYESifhwdkif wdefYa&Smifyif;
w½kwfjynfu plyg-yg0gr[kwfygbl;...}[l\/ trSL;jyKaom acgif;aqmifwpfpku? þrQqdk;0g;vSaom taetxm;udk?
trSefpifppf rpöplqef\ pmtkyftrnfrSm? wu,fhtjzpfudk trSef tcsdefwdktwGif; arSmufvSefajymif;vJypfEdkifcJhonf/ q,fESpfausmfumv
wu,fxif[yfvsuf &Sdygonf/ ,aeYw½kwfjynfudk ]tuJqwfaom twGif; NrdKUrsm;? wuúodkvfrsm;? vrf;rsm;? qdyfurf;rsm; t&Sdeft[kefESifh
plyg-yg0g}[k qdkoifhygonf/ ajym&vQif? þtuJqwfrIrSm w½kwfjynf\ ay:xGufvmapcJhNyD;? tHhrcef;wdk;wufjzpfxGef;rIrsm;udk aqmifMuOf;ay;Edkif
omrefxufxl;uJaom tiftm;BuD;rm;vmrIESifh? eufeuf½Idif;½Idif;qufpyf cJhonf/ onfvdkESifh w½kwfvlxkoef; 400 udk qif;&JwGif;rS q,fwifay;
xGuaf y:vmjcif;jzpfonf/ rMumao;cifuyif? [m;Awfwuúov kd rf S avm EdkifcJhonf/ NyD;cJhaom &mpktwGif; wpfurÇmvkH;twdkif;twm pkpkaygif;
&if;qr®m;u w½kwfjynfBuD; tcsdefwdktwGif;tiftm;BuD;rm;vmykHudk? ,ck qif;&JrIavQmhcsa&;yrmP\ 75% &Sdygonf/
vdk axmufjyzl;onf/ ]pufrIawmfvSefa&;umv Oa&myEdkifiHrsm;\ ysrf;rQ xdkrQru ,aeYw½kwfacgif;aqmifpkrSm? pD;yGm;a&;wdk;wufrIESifh
vlaerItqifhrSm? vlUoufwrf;wpfcktwGif;(qdkvdkonfrSm ESpfaygif; 40 EdkifiHa&;wnfNidrfrIudk csdefcGifvQmrQEdkifapa&;twGuf? ajymif;vG,f,jyifvG,f
twGif;) 50%rQ jrifhrm;vmcJhonf/ ,aeYtm&S (txl;ojzifh w½kwfjynf) aom ywf0ef;usiftajctaewpf&yfudk zefwD;um? uRrf;uRrf;usifusif
wGifrl? yQrf;rQvlaerItqifhjrifhrm;vmrIrSm 10000% txd &Sdonf}[lí pDrHcefYcGJEdkifonf[k qdk&ygvdrfhrnf/ ,aeYw½kwfjynfrSm uGefjrLepfygwD
wGufcsufjyygonf/ tmPmydkifpdk;rIatmufwGif &SdaeqJjzpfonfhwdkif? vlyk*¾dKvfwpfOD;csif; pdwf
rpöwmqr®m;wGufcsufjyonfhtwdkif;yif? w½kwfwdkY\ zGHNzdK;wdk;wuf vGwv f yfru I rkd l wwfEikd o
f rQ qGq
J efx
Y m;onf[?k qdEk ikd pf &m&Syd gonf/ ,aeY
rIEIef;rSm ordkif;wGif rBuHKzl;ao;aom &ifoyftHhMozG,f&m[k? qdk&ygvdrfh w½kwfvlxkwGif vGwfvGwfvyfvyf tvkyfvkyfcGifh&Sdonf/ yk*¾vduypönf;
rnf/ þjzpfpOfBuD;uyif? tvm;wl &ifoyftHhMozG,f&m tajymif;tvJ w&m;0ifydkifqkdifcGifh&Sdonf/ vGwfvGwfvyfvyf c&D;oGm;cGifh&Sdonf/ rdrd
rsm;udkvnf;? o,faqmifvmcJhonf/ Oa&myom;wdkY &mpk ESpfckMumrQjzwf ,kHMunfESpfouf&mbmomw&m;udk vGwfvyfpGmudk;uG,fcGifhvnf;&Sdonf/
oef;cJ&h aom pufrx I al xmifa&;? NrKd Ujyrsm;yGm;pD;a&;ESihf vlrIa&;tajymif; vpfb&,fEIef;pHrsm;txd ra&mufao;onfhwdkif? odomxif&Sm;aom
60 61
jzpfxGef;wdk;wufrIrsm;tjzpf? odrSwfvufc HMu&rnfomjzpfygonf/ yif jzpfonf/ þtcsurf mS aps;uGupf ;D yGm;a&;pepf\ tpOftvmvu©Pm
odEYk iS w hf ikd ?f ]qdck yhJ g pD;yGm;a&; Edik if aH &;csed cf iG v
f Qmudk a&&Snx f ed ;f odr;f jzpfaomfvnf;? qdk&S,fvpfukefvkyfqufqHa&;ESifhrl 0da&m"dvu©Pm jzpf
Edkifygrnfavm} qdkaom ar;cGef;rSmrl? w½kwfjynftwGuf ta&;tBuD;qkH; aeonf/
pdeaf c:csuf jzpfNrjJ zpfvsu&f ydS gonf/ ajym&vQi?f þpdeaf c:csurf mS w½kwf þjyóemtwGuf wpfckwnf;aomajz&Sif;enf;rSm? yOörajrmuf
acgif;aqmifrsm; w&m;0ifazmfxkwfxm;aom ]qdk&S,fvpfaps;uGufpD;yGm; acwfrDa&;jzpfygonf/ ]av;rsKd;acwfrDa&;}ESifh pwifcJhaom w½kwfjynf\
a&;pepf}qdkonf\0da&m"drsm;rS? tajccHay:xGufvmjcif;yif jzpfonf/ jyKjyifajymif;vJrIudk? yÍörajrmufacwfrDa&;ESifh txGwfwifzdkYyifjzpfonf/
aps;uGupf ;D yGm;a&;\ zGUH NzKd ;rItqifw h pfco k aYdk &mufvQif qd&k , S v f pfEikd if aH &; þodt Yk xGww f ifzq Ykd v
kd Qif w½kwv
f x
l \
k pD;yGm;a&;? vlraI &;ESihf ,Ofaus;rI
pepfEiS hf wd;k wku d rf Ed ikd pf &m&Sad e&m? ,cktcsed t f xd [efcsun f q D J pD;yGm;a&; a&csed rf mS vGecf ahJ omESpaf ygif; 30 uESihf rwlawmhonfu?kd yxrqk;H odrw S f
Edik if aH &;csed cf iG v f QmrSm? tcsed rf a&G; usK;d aygufomG ;Edik o f nf/ þonfyifvQif vufcHzdkYvdkygvdrfhrnf/ odkYESifhtrQ? w½kwftkyfcsKyfa&;pepfonfvnf; ydkí
zGHUNzdK;wdk;wufrIESifhtwl uRJul;a&ygjzpfvmaom tuJqwfrI\ a&cHajrcH yGifhvif;jrifomvmovdk? ydkíwm0ef,lEdkifpGrf; &Sdvm&rnf jzpfygonf/
[k qdkEdkifygvdrfhrnf/ tajrmftjrif&Sdaom w½kwfacgif;aqmifpktaejzifh þvdktyfcsufudk
,ckyifvQif? w½kwfvlxk (w½kwfuGefjrLepfwdkY\ pum;ESifhqdk&vQif odjrifNyD;? owdBuD;BuD;jzifh udkifwG,fajz&Sif;oGm;vdrfhrnf[k arQmfvifh&yg
ukefxkwfpGrf;tm;pk)\ BuD;xGm;wdk;wufvmrIudk? wnfqJtkyfcsKyfa&;pepf onf /
(uGefjrLepfa0g[m&t& ]ukefvkyfqufqHa&;} ) u? &mEIef;jynfh rxdef;csKyf
Edkifonfh vu©PmtcsKdU awGUoavmufawGUae&NyDjzpfonf/ A[dktpdk;&\ Nird ;f csr;f pGm tiftm;Bu;D rm;a&;
t&yf&yftcGefawmf pkaqmif;EdkifpGrf;rSm? tjcm;EdkifiHrsm;ESifh EIdif;,SOfvdkuf rnfodkYyifqdkap w½kwfjynftaeESifh? ¤if;wdkY\acwfopfordkif;wGif
vQif odoo d momenf;aeonf/ zefvt Hk rd "f mwfaiGUxkwv f w T rf I avQmch sa&;? pnf;vkH;nDnGwfaom urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfcktjzpf? yxrqkH;tBudrf
aiGacs;iSm;rIavQmch sa&; ponfjh yóemrsm;ESihf ywfoufaom A[dktpdk;&\ ay:xGufvmEdkifcJhNyD jzpfygonf/ pkpkaygif; jynfwGif;xkwfukefwefzdk;(*sD'DyD)
trdejYf yefwrf;rsm;ud?k a'otmPmydik rf sm;u rodusK;d uRjH yKaeonfrsm;vnf; ESiqhf v
kd Qi?f ,aeYw½kwjf ynfrmS csr;f omaomEdik if BH u;D wpfck jzpfaeayNyD/
&Sdonf/ xdkxuf wpfppBuD;rm;us,fjyefYvmaom qif;&Jcsrf;omuGm[rI odkYaomf? wpfOD;csif;0ifaiGESifhqdkvQifrl qif;&JEdkifiHwpfck jzpfaeqJ[k? qdk&
uvnf;? vlraI &;wnfNird rf t I wGuf &wufrat;p&mjzpfvm&onf/ þ rnfomjzpfonf/ odkYtwGuf? ,aeYw½kwfjynfwGif ]zefvkHtdrf"mwfaiGU
t&mtm;vkH;xufydkí ta&;BuD;EdkifonfrSm? wdkif;jynf\ pD;yGm;a&;u@ xkwfvTwfrI}vdk csrf;omEdkifiHrsm;\ jyóemawG&Sdaeovdk? ]qif;&JrI
awmfawmfrsm;rsm; uGefjrLepfygwD\ xdef;csKyfrIatmufwGif? r&Sdawmhjcif; avQmhcsa&;}vdk qif;&JEdkifiHrsm;\ jyóemawGvnf; &Sdaejcif;jzpfonf/

a[mifaumifukdvTJtyfpOfu ]usefZDrif;}ESifU ]uvifwef} 2008 ab*sif;tkdvHypf

62 63
þodkY 0da&m"dvu©Pmrsm; &Sdaevifhupm;? EdkifiHwumrsufESmpmwGifrl ]urÇmvkH;csD tiftm;BuD;EdkifiHwpfcktwGuf
w½kwfjynf\ykH&dyfrSm ydkíydkí odomxif½Sm;vmaeNyD[k? qdk&ygvdrfhrnf/
ajrmufudk&D;,m;? 'gzm? tD&ef paom vIyfaeonfh urÇmhjyóemrsm;wGif?
a&&Snfpdwfcscdkifrmaom atmifjrifrIudk
w½kwfacgif;aqmifrsm;udk,fwdkifu ¤if;wdkYudk,fudk urÇmBuD;\ ]wm0ef&Sd owfrSwfjy|mef;ay;onfrSm
aom tusKd;&Sif}wpfOD;tjzpf? ydkíydkí jyovmMuNyDjzpfygonf/ tifyg,mr[kwf? aps;uGufjzpffonf}
tcsKUd aom ay:vpDrw d u f mrsm;? ynm&Sirf sm;ESihf yifw*Gerf S Adv k cf sKyf
BuD; tenf;i,furl? w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmjcif;udk r[mtiftm;
BuD; EdkifiHrsm;tMum; rvTJraoGay:xGufvmrnfh y#dyu©rsKd;aphtjzpf?
oabm,lvsuf&SdMuonf/ tqifroifhvQif ppfyJGwpfyGJtxd OD;wnfoGm; azmfjyvdkygonf/
Edkifonf[k ,lqMuonfrsm;yif&Sdonf/ þtkyfpku olwdkY\tjrifESifh ]],ckvuf&Sd urÇmt h pDtpOfrmS ? w½kwjf ynfNird ;f csr;f pGm tiftm;BuD;
ywfoufNyD;? twdwfordkif;udkom"uwifonf/ ]tiftm;BuD; EdkifiHopf rm;vmapa&;twGu?f wHcg;zGiahf y;xm;ovdk &Syd gonf/ þtpDtpOf
wpfck ay:xGufvmonfESifh? ¤if;u wnfqJcsdefcGifvQmudk xdcdkufapvdrfh udk {u0if½dk;ay:wGif wnfaqmufxm;onfr[kwf/ A[dk0if½kd;ay:
rnf/ vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOfwGif? ¤if;twGuf tqifhwpfae&mudk wGif &yfwnfaejcif;jzpfonf/ EdkifiHBuD;wpfck\ tvdkqE´ay:wGif
½SmazG&mrSm rwnfNird rf rI sm;ay:xGuv f mvdrrhf nf/ ordik ;f tawGUtBuKH t& tajccHxm;onfr[kwf/ pnf;rsOf;pnf;urf;tay: tajccHaom
qdvk Qi?f þwl½lcsurf mS a&SmifvrJG &Edik af om rkcs{uefvrf;aMumif;}[k? ¤if;wdkY us,fjyefYeuf½Idif;onfhtkwfjrpf &Sdonf/ w½kwfjynftaeESifh þ
u qdkMuonf/ odkYtwGuf ,aeYacwfNydKifurÇmBuD;wGifvnf;? w½kwf- urÇmhtpDtpOfwGif wuf<upGm yg0ifvmjcif;tm;jzifh? BuD;rm;aom
tar&du y#dyu©rSm a&SmifvTJ&EkdifzG,fr&Sd[k? rSwfcsufjyKMuygonf/ pD;yGm;a&;tusKd;tjrwfrsm; &Edkifp&m&Sdonf/ þtcsdefwGif zsuf
odkYESifhwdkif? ordkif;wGif ay:xGufcJhzl;aom tiftm;BuD;EdkifiHopfrsm; tm;jyif; EsLuvD;,mvufeufrsm;uvnf;? r[mtiftm;BuD;EdkifiH
rSm ]emZD*smreD}vdk jzpfEdkifovkdyif? ppfNyD;acwf *smreDESifh *syefwdkYvdkvnf; rsm;tMum; ppfyGJwpfckjzpfyGm;jcif;rSm? udk,fhvnfyif; udk,fBudK;
jzpfEdkifygonf/ vuf&Sd tar&duefjynfaxmifpktaeESifh? wpfcgu NAdwdoQ uGi;f pGy&f ma&mufrnfh tEÅ&m,fukd azmfjyvsu&f adS eonf/ tcsKyfqdk
\eHygwfwpfae&mudk vTJajymif;&,lcJh&mwGifvnf;? ESpfEdkifiHMum; ppfruf &vQif? ,aeYEdkifiHwumtpDtpOfrSm arSmufvSefzsufqD;zdkY rvG,f
jzpfyGm;cJh&onf r[kwfyg/ ,aeY w½kwfESifh tar&duMum;wGif NydKifqdkifrI onfwdkif? yl;aygif;yg0ifzdkYvG,fulygonf/...}}
rsm;? 0da&m"doabmaqmifonfrsm; r&Sdr[kwf &SdEdkifygonf/ txl;ojzifh (aumufEIwfcsuf)
pD;yGm;a&;e,fy,fwGif trSefyif&Sdaeygonf/ odkYaomf þNydKifqdkifrIESifh 0d (þaqmif;yg;- The Rise of China and The Future of The West...
a&m"drsm;rSaeí? t½kyfqdk;tusnf;wefaom y#dyu©rIrsm;odkY rvTJraoG tjynfhtpkHudk ,ckaqmif;yg;aemufwGif uyfvsufazmfjyxm;ygonf/)
OD;wnfoGm;vdrfhrnf[líum;? uHaouHr ajymEdkifvdrfhrnfr[kwfyg/ ajym ygarmu© tDuifbm&D axmufjyaom þtajctaeudk? rdrdwdkY
&vQif? þudpörSm a&SUvmrnfhq,fpktwGif; 0g&Si fwefESifhab*sif;wdkY\ bufrS em;vnfoabmaygufaMumif; w½kwfjynftaeESifh tBudrfBudrf
ay:vpDa&G;cs,frItay:wGifom? wnfrSDygvdrfhrnf/ azmfjycJhNyD;jzpfygonf/ ,aeYw½kwfjynf\ r[mAsL[mudkazmfxkwf&mwGif
þae&mwGif? rMumao;cifuxkwfa0cJhaom EdkifiHjcm;a&;&m t"dutusq;Hk jzpfz, G &f adS om Zefb, D ef u? w½kwjf ynfa&G;cs,x f m;aom
r*¾Zif; (Zefe0g&D? azazmf0g&Dvxkwf Foreign Affairs, Volume 87.No.1) wGif vrf;aMumif;udk ]Nidrf;csrf;pGm tiftm;BuD;rm;a&;} (peace for rise)[k
yg0ifaom y&ifpwefwuúov kd rf S Edik if aH &;odyyHÜ garmu© *sD *Ref tDuifbm&D 0dN*dK[fjyKonf/ t"dyÜm,frSm? w½kwfjynftaeESifh wnfqJurÇmhtpDtpOf
\aqmif;yg;xJrS ta&;BuD;onf[k ,lq&aom tcsuftcsKdUudk xkwfEkwf udk arSmufvSefajymif;vJrnf r[kwfbJ? vuf&SdtpDtpOfwGif;rSmyif

64 65
Nidrf;csrf;pGmyl;aygif;yg0ifrnf qdkonfhoabmyif? jzpfonf/ þoabm
udk w½kwfvlxkMum; ynmay;&eftwGuf? ,refESpfuyif tcef;(12)cef;
yg aMunmcsufwpfck xkwfjyefcJhao;onf/ ]r[mtiftm;BuD;EdkifiHrsm;\
aexGufcsdef}(The Rise of Great Nations) trnf&pmwrf; jzpfonf/
pmwrf;uazmfxkwfjyaom t"duoifcef;pmrSm ]urÇmvkH;csD tiftm;BuD;
Edik if w
H pfct k wGu?f a&&Snpf w d cf scikd rf maomatmifjrifru I kd owfrw S jf y|mef;
ay;onfrSm? tifyg,mr[kwf? aps;uGufjzpfonf} qdkaomtcsuf jzpfyg
onf /
tajctaeudk,fwdkifu? Nidrf;csrf;a&;ESifh yl;aygif;aqmif&Gufa&;
twGuf tvm;tvmaumif;rsm; zefw;D xm;vifu h pm;? tjcm;wpfyg;aom
OD;wnfcsufrsm;odkY aoGznfoGm;Edkifonfh zufwmrsm;vnf;? renf;raem
&SdaeqJjzpfygonf/ w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmonfESifhtrQ? ¤if;\
ZmwdykncHpm;rIrsm;rSmvnf; jrifhrm;vmEdkifp&m½Sdonf/ þZmwdyknudk?
,ckESpf (2008 ckESpf) aEG&moD tdkvHypfyGJawmfwGif? tjynfht0jyornfhykH
&Sdonf/ þtcsdefwGif {u0if½dk;urÇmtay: tm½kHusEdkifaom tar&duef
jynfaxmifpktaeESifhvnf;? w½kwfjynftwGuf vrf;zGifhay;&ma&mufap
rnfh A[dk0if½dk;urÇm tpDtpOftay:? cHwGif;awGUcsifrS awGUygvdrfhrnf/
xdx Yk uf w½kww f ikd af yudpv ö ?kd twdw\ f qd;k arG? yx0DEikd if aH &;rdik ;f Ak;H rsm;ESihf
vlUydik cf iG u
hf pd v
ö kd ypöKyeÜ tf jiif;yGm;rIrsm;uvnf;? plygESpcf Mk um; ,kHMunfrI
r@dKifudk tcsdefra&G; NzdKcsoGm;Edkifp&m&Sdaeonf/
aocsmonft h csuuf akd jym&vQi?f 2008 rSm w½kww f Ykd tBu;D tus,f
arQmfvifhxm;aom ESpfwpfESpfjzpfonf/ w½kwfe*g;ESpf qdkMuygpdkY.../
tar&duefjynfaxmifpktygt0if vuf&SdurÇmhtiftm;BuD;EdkifiHrsm; t
wGufvnf;? ]wnfqJurÇmhtpDtpOfrsm;xJodkY w½kwfe*g;BuD; at;at;
anmif;anmif;wGif;0ifajzmifhap&ef? uRrf;usifpGmudkifwG,fMu&rnfh ta&;
BuD;aom ESpfwpfESpfjzpfygvdrfhrnf/

0if;aemif

e,l;0d(c)r*¾Zif;yifwdkifaqmif;yg;&Sif-zm&dZmcg&D&m\ The Rise of a Fierce


Yet Fragile Superpower aqmif;yg;udk 0if;aemif tESpc f sKyb
f momjyefonf/

66 67
]aoG;acsmif;pD;aom 20&mpktaeESifU
Cover Theme taemuf\usqkH;cef;ESifU ta&SYodkhOD;wnfaom
CHINA AND THE WORLD ORDER
urÇmhtpDtpOfopf jyefvnfae&mcsxm;rIudk
rsufjrifudk,fawGY MuHKcJU&ayNyD . . .}

NzKd csypfrnfavm...? (odrYk [kw)f vuf&t dS pDtpOf\ tpdwt f ydik ;f wpf&yf


jzpfrnfavm.../ qdkcJhygtwdkif; w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmcsdefwGif
tar&duefjynfaxmifpktaeESifhaum? ¤if;\tqifhae&mudk qufvuf
xde;f odr;f Edik yf grnfavm.../ þodYk qufvufxed ;f odr;f zdYk BuKd ;pm;vQi.f ..
bmawGjzpfrnfenf;.../
avhvmapmifhMunfholtcsKdU\tjrift& tar&duefacwf qkH;cef;
THE RISE OF CHINA AND wdkifawmhrnf[k ,kHMunfxm;Muonf/ odkYESifhtrQ? taemufodkY OD;wnf
THE FUTURE OF THE WEST aom urÇmhtpDtpOfa[mif;ae&mwGif? ta&SUu ydkíydkí vTrf;rdk;vmaom
tpDtpOfwpf&yfjzifh tpm;xdk;vdrfhrnf[k cefYrSef;xm;Muonf/ þoabm
„ *sD *Ref tDuifbm&D udyk if? acwfNyKd io f rdik ;f ynm&Sif eD;(v)zm*lqefu ,ckvxkd w
k af zmfa&;om;
cJhzl;onf/ ]aoG;acsmif;pD;aom 20&mpktaeESifh? taemuf\usqkH;cef;ESifh
*&dw'f &rfrm ta&SUodkYOD;wnfaom urÇmhtpDtpOfopf jyefvnfae&mcsxm;rIudk? rsuf
jrifudk,fawGUBuHKcJh&ayNyD...}[l\/
w½kwjf ynftiftm;Bu;D rm;vmjcif;rSm? 21&mpk r[m ]o½kyfrSef0g'Drsm;} (realists) \ tvdkt&rl ]w½kwfjynf tiftm;
'&rfrmBu;D rsm;xJrS ta&;Bu;D qk;H wpfc?k jzpfvmayawmhrnf/ BuD;rm;vmNyD;? tar&du\ taetxm; wpfppavsmhyg;vmonfh jzpfpOf
þtcsufudk oHo,&Sdp&m rvdkawmhygacs/ ,ckyifvQif? BuD;rS? tjcif;t&mESpf&yf ay:xGufvmvdrfhrnf}[k rSwfcsufjyKMuonf/
w½kwfjynf\ xl;jcm;aom pD;yGm;a&;wdk;wufrIESifh wuf<u (1) w½kwfjynftaeESifh ¤if;\BuD;xGm;vmaom t&Sdeft0gudktokH;jyKNyD;?
aomoHcif;wrefcif;rsm;u? ta&SUtm&Sa'oBuD;udk toGif wnfqJ EdkifiHwumpepf\ pnf;rsOf;pnf;urf;ESifh tzGJUtpnf;rsm;udk? rdrd
ajymif;ypfvdkufNyDjzpfonf/ a&SUvmrnfh q,fpkrsm;twGif;? tusK;d pD;yGm;ESi, hf OS í
f jyefvnfyaHk zmfvmvdrrhf nf/ (2) þwGif wnfqJpepf
w½kwfwdkY\ wefcdk;tmPmESifh MoZmt&Sdeft0gwdkY ydkrdkjrifh twGif;rS tjcm;EdkifiHrsm; (txl;ojzifh MoZmvTrf;rdk;rI tusbufa&muf
rm;vmrnfudk? awGUjrifMu&zdkY&Sdygonf/ odkYESifhwdkif? tqdkyg aomEdkifiHrsm;)bufrS? w½kwfjynfudk rdrdwdkYvkHjcHKa&;twGuf ydkíydkí
'&rfrmBuD; rnfodkYujytokH;awmfcHvdrfhrnfqdkaom tcsuf tEÅ&m,fBuD;vmaeaom Ncdrf;ajcmufoltjzpf? Munfhjrifvmvdrfhrnf../
um;? ,ckxufwdkif tajzrxGufao;aom ykpämwpfyk'fjzpf þjzpfxGef;rIESpf&yf\ tusKd;qufum;? wif;rmrIrsm;? r,kHMunfrIrsm;?
aeonf/ w½kwfjynftaeESifh wnfqJurÇmhtpDtpOfudk y#dyu©rsm; (ajym&vQif MoZmtmPmtajymif;tvJ umvwdkif;wGif
68 69
BuHK&avh&Sdaom vu©Pmrsm;) jzpfvdrfhrnf[k edrdwfzwfMuonf/
þtjriftwdik ;f qdv k Qi?f uReaf wmfwrYkd suaf rSmufjyKae&aom w½kwf tar&duefjynfaxmifpt
k wGuf
'&rfrmBuD;rSm? wufvmaomw½kwfESifh tusbufa&mufvmaom tar ]{u0if½dk; tcgor,} um;
&duwdkY? EdkifiHwumpepf\ acgif;aqmifrIae&m vk,lEdkifa&;twGuf r[m rvTJra&Smifom ed*kH;csKyf&avawmUrnf/
ppfyGJBuD;wpfckwGif? &ifqdkifawG&awmhrnfh Zmwf0ifcef;udk o½kyfazmfMuay
awmhrnf/ urÇmhtBuD;qkH;EdkifiHBuD;rSm? 'kwd, urÇmppfaemufydkif;wnf
aqmufcMhJ uaom Edik if w H umtpDtpOf\ twGi;f rSr[kwb f J tjyifrx
S u
G f þodkY? xl;xl;jcm;jcm; a&&SnfoabmaqmifNyD; tjyefYus,fonfh
ay:vmonfjzpf&m? þ'&rfrmBuD;rSm taemuf\ed*kH;jzpfovdk ta&SU\ EdkifiHwumpepfrSm? tajrmftjrifBuD;aom acgif;aqmifrI\ tusKd;quf[k
ed'gef;vnf; jzpfvmayvdrrhf nf/ wpfenf;qd&k vsif urÇmhtpDtpOfa[mif;\ qdkEdkifygonf/ 'kwd,urÇmppftNyD;? tar&duefjynfaxmifpktaeESifh rdrd
]qkH;}rSwfjzpfovdk? tpDtpOfopf\ ]p}rSwfvrf;jzpfayawmhrnf/ þum; udk,fudk OD;aqmifurÇmhtiftm;BuD;EdkifiHtjzpf wnfaqmufcJh½kHrQru? wpf
o½kyfrSef0g'Drsm; Munfhjrifxm;Muaom urÇmBuD;\wl½lcsufjzpfygonf/ avmuvk;H oabmaqmifaom Edik if w H umtzGUJ tpnf;Bu;D jzpfvmapa&;
odkYESifhwdkif? þwl½lcsufrSm rvGJraoGjzpfudkjzpfvm&rnfqdkaom twGufvnf;? t"dutcef;rS a&SUaqmifcJhygonf/ þtzGJUtpnf;BuD;u
{uefoabmawmhum;? r[kwfyg/ w½kwfjynf tiftm;BuD;rm;vmrIu? urÇmhEdkifiHtm;vkH;udk wHcg;zGifhBudKqdkcJhovdk? 'Drdkua&pDESifh aps;uGuftajccH
wif;rmjyif;xefaom vTr;f rd;k csKyu f ikd rf t
I ajymif;tvJwpf&yfu?kd rvJrT a&Smif vlt Y zGUJ tpnf;tmm;vk;H udvk nf; ausmcsi;f uyfapcJo h nf/ xdrk Qru? tom;
om cvkwfjzKwfay;p&m rvdkygacs/ ,aeYxGufay:vmaom tar&du- usNyD; tiftm;BuD;EdkifiHrsm;omru? vGwfvyfcgpEdkifiHrsm;yg wpfaygif;
w½kwf yg0gtajymif;tvJrSm? twdwfujzpfcJhaom tajymif;tvJrsm;ESifh wpfpnf;wnf; yl;aygif;yg0ifaqmif&GufEdkifa&;twGuf? tqifajyvG,ful
vGefpGmrSyif uGmjcm;Edkifygonf/ taMumif;rl ,aeYw½kwfjynf rsufarSmuf aprnfh urÇmhtpDtpOfwpf&yfudkvnf; ykHazmfay;EdkifcJhygonf/ ,aeY tif
jyKae&aom EdkifiHwumtpDtpOfrSm? twdwfu tiftm;BuD;rm;vmaom tm;BuD;rm;vmaom w½kwfjynftaeESifh? tqdkygurÇmhtpDtpOfxJwGif
EdkifiHrsm;&ifqdkifcJh&zl;aom tpDtpOfESifh? tajccHusus uGJjym;jcm;em;aom wufwuf<u<u yl;aygif;yg0ifaqmif&GufEdkif&ef? tjynfht0wHcg;zGifh
aMumifhjzpfygonf/ ,cktajymif;tvJwGif? w½kwfjynftaeESifhtar&du xm;NyD;jzpfonf/ odkYtwGuf w½kwfjynfbufrS qufvuftiftm;BuD;rm;
udkomru taemufA[dkjyKpepfBuD;wpfckvkH;ESifhyg? &ifqdkif&zdkY&Sdaeonf/ cGifh&Sdovdk? wnfqJ EdkifiHwumtpDtpOfonfvnf; qufvuf touf
þpepfrSm EdkifiHtm;vkH;twGuf wHcg;zGifhxm;onfh yl;aygif;aqmif qufEdkifp&m&Sdygonf/ ajym&vQif ESpfOD;ESpfzuftusKd;rsm;aprnfh ]Edkif-
&GufrIudka&S;½Ionf/ pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;tay: tajccHonf/ us,fjyefY Edkif-qufqHa&;} (Win-Win relationship) [k qd&k rnfjzpfygonf/
onfESifhtrQ euf½Idif;aom EdkifiHa&;tajccH&Sdonf/ þtajctaewGif 0g&SifweftaeESifh rdrd\tqifhae&mudk qufvufxdef;odrf; xm;
acwfNyKd iEf sLuvD;,mawmfveS af &;uvnf;? r[mtiftm;BuD;EdkifiHrsm;Mum; vdkvQif? vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOf\ ausmaxmufaemufcHrsm;jzpfaom?
ppfyGJrsm;udk wm;qD;xm;ovdk&Sdonf/ tu,fí zsuftm;jyif;EsLuvD;,m pnf;rsOf;pnf;urf;ESifh tzGJUtpnf;rsm;udk cdkifrmoxufcdkifrmatmif quf
vufeufrsm;ESifh xdyfwdkuf&ifqdkifMuvQif? ESpfzufpvkH; udk,fhvnfyif;udk,f vuftm;jznfhay;&ygvdrfhrnf/ w½kwfjynfvdk topfjzpfxGef;vmaom
BudK;uGif;pGyfovdkjzpfvdrfhrnfudk? oabmayguf em;vnfxm;Muonf/ odkY tiftm;BuD;EdkifiHrsm;twGuf? vuf&SdtpDtpOfudk jiif;y,fonfxuf vuf
twGuf wnfqJEdkifiHwumpepfudk arSmufvSefzsufqD;zdkYtwGuf? ppfyGJqdk cHonfu ydktusKd;rsm;apaMumif; jyoEdkifzdkYvdkygonf/ ]ta&SUodkYoGm;&m
aom ajz&Sif;enf;udk tm;udk;vdkYr& jzpfvmonf/ tcsKyfqdk&vQif ,aeY vrf;onf taemufudkjzwfoGm;&ayvdrfhrnf} qdkaom aqmifyk'fay:wGif
EdkifiHwumtpDtpOfrSm zsufqD;zdkYrvG,fyg/ odkYaomf yl;aygif;yg0ifzdkYum; tajccHí? rdrd\r[mAsL[mudk wnfaqmuf&rnfjzpfygonf/ odkYrSom
tqifajyvG,fulvSonf/ vQif EIdif;,SOfjcif;tm;jzifh rdrd(tar&du)\MoZmtmPmudk tusbuf

70 71
a&mufonfw h ikd ?f rdrud ,
kd w
f ikd f OD;aqmifyaHk zmfcahJ om vuf&u
dS rÇmt
h pDtpOf vQHusvmaeawmhonf/
opfBuD; qufvuf&SifoefEdkifygvdrfhrnf/ yg0gcGJa0rIrSm? EdkifiHwumqufqHa&;wGif xyfwvJvJ jyefvnfjzpf
tar&duefjynfaxmifpt k wGuf ]{u0if½;kd tcgor,} (unipolar ay:wwfaomjyóem jzpfygonf/ ayg(v)uifae'Dv?kd a&mbwf *D(v)yif
moment)um;? rvTr J a&Smifom ed*;Hk csKy&f avawmhrnf/ tu,fí 21&mpk\ vdk ordkif;ynm&Sifrsm; azmfjycJhMuonfhtwdkif;? ]urÇmhEdkifiHa&;qdo k nfrmS
xif&mS ;ay:vGiaf om tm;NyKd irf rI mS w½kwEf iS hf tar&duefMum;wGif jzpfay: Edik if w
H umpepfwpf&yf zGUJ pnf;xlaxmifEikd o f nftxd? tm;aumif;armif;oef
vmcJhvQif? w½kwfjynfbufrS ydktcGifhomygvdrfhrnf/ tu,fí tqdkyg ay:xGuv f maom tiftm;Bu;D Edik if t H qufquf\ tpDtpOfrsm;jzif?h rSwf
tm;NydKifrIrSm w½kwfESifh wnfqJEdkifiHwumpepftMum; ay:xGufvmrnf wrf;wifxm;aom c&D;&SnfBuD;}yif jzpfygonf/ tiftm;BuD;EdkifiHwpfck
qdkvQifrl? vuf&Sdpepfuom atmifyGJqifoGm;ygvdrfhrnf/ ay:xGufvmonfESifh wnfNidrfaom urÇmvkH;csDtpDtpOfwpf&yf jzpfvm
ap&ef? pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;ESifh tzGJUtpnf;rsm;udk zefwD;ykHazmfavh ½SdMu
ul;ajymif;a&;umv? ylyifaomursm; onf/ þodkY zefwD;ykHazmfMu&mwGifvnf;? ¤if;\trsKd;om;a&;ESifh vkHNcHKa&;
tusKd;pD;yGm;rsm;udk? vufudkifjyKMuonfomjzpfygonf/ odkYESifhwdkif? rnfodkY
w½kwfjynfrSm? ¤if;\av;pm;cefYnm;avmufaom urÇmvkH;csD tif aom urÇmvk;H cst D pDtpOfrS xm0&wnfwefEY ikd o f nfawmhr[kwyf g/ a&&Snf
tm;BuD;EdkifiHjzpfvma&; vrf;aMumif;ay:wGif? aumif;pGmcsDwufEdkifNyD wGif yg0gcGJa0rItajymif;tvJrsm; jzpfay:vmNyD;? aemufxyf pdefac:ol
jzpfygonf/ 1970 tvGefESpfrsm;twGif; aps;uGufjyKjyifajymif;vJrIrsm; topfrsm; ay:xGufvmonfom jzpfygonf/
pwifNyD;uwnf;u? w½kwfpD;yGm;a&;rSm av;qwdk;wufcJhonf/ cefYrSef; tqdkyg pdefac:oltopfrsm;onfvnf;? rdrdwdkYtrsKd;om;a&;tusKd;
csut f csKUd t&? a&SUvmrnfq
h ,fpt k wGi;f aemufxyfESpfqwdk;vdrfhOD;rnf[k pD;yGm;ESifh vdkufavsmnDaxGjzpfaprnfh aemufxyftpDtpOfopfwpf&yf
od&onf/ ,aeYw½kwfjynfrSm urÇmvkH;twdkif;twm xkwfvkyfa&;A[dk zefw;D ykaH zmfEikd &f ef? qufvufBuKd ;pm;Mujyefonf/ þwGif tusbuf a&muf
jzpfvmovdk? pm;okH;rIbufwGifvnf; tMurf;tm;jzifh wpfurÇmvkH; oH? aeaomEdkifiHrsm;taeESifh? ¤if;wdkY\ xdef;csKyfrIrsm; qkH;yg;vmrnfh ta&;
oHrPdESifh ausmufrD;aoG;xkwfvkyfrI\ okH;ykHwpfykHudk jzKef;ay;Edkifaom twGuf xdwv f efw Y ek vf yI v
f mMuovd?k ¤if;wd\ Yk tm;enf;,d;k ,Gi;f vmaom
taetxm;wGif &Sdonf/ 2006 ckESpf ESpfcsKyfZ,m;t&? a':vm wpf taetxm;tay: ½du k cf wfvmEdik o f nfh vkNH cKH a&;qdik &f m*,ufrsm; twGuf
x&DvD,HausmfrQ½Sdaom tvGefBuD;rm;onfh oD;oefY&HykHaiGudk? udkifxm;Edkif vnf;? pd;k &drrf uif;jzpfvmMu&awmhonf/ þonfyif vlo Y rdik ;f wpfavQmuf?
onfhEdkifiHBuD;vnf; jzpfygonf/ tzefwvJvJ BuHKawGUae&aom ordkif;\avmu"H[k? qdk&ygvdrfhrnf/
þodkYpD;yGm;a&;bufrS t&Sdeft[kefESifh csDwufvsuf&SdpOf? w½kwf þodkYaom yg0gtajymif;tvJ umvrsKd;rSm? tEÅ&m,fawG ywfcsm
jynf\ ppfa&;tokH;p&dwfrSm (aiGaMu;azmif;yGrIESifh csdefn§dNyD; pm&if;t& 0dkif;aeaom 0½kef;okef;um; tajctaeBuD; jzpfavh&Sdygonf/ tiftm;BuD;
yif) ESpfpOf 18% rSefrSefwdk;wufvsuf&Sdonf/ ¤if;\ oHcif;wrefcif; EdkifiHwpfcktaeESifh? EdkifiHwumpepfwpf&yfwGif trdefYay;OD;aqmif tae
vufwHrsm;rSmvnf;? tm&Sa'oudk ausmfvGefNyD;oumv tmz&du? vuf txm;udk ydik q f ikd xf m;Nyq D o kd nfEiS hf tqdyk gwnfqpJ epfudk ajymif;vJypf&ef?
wiftar&duESifh ta&SUtv,fydkif;txd a&muf&SdaeNyDjzpfonf/ ppfat; ¤if;wGiaf &m pepftwGi;f &Sd tm;enf;onfh tjcm;Edik if rH sm;wGiyf g? rnfonfh
acwfu qdkAD,uf,leD,HrSm? ppfa&;rsufESmpmwGifom tar&duudk,SOf rufvkH;rS r&SdEdkifawmhyg/ odkYESifhwdkif pdefac:olEdkifiHwpfck\ wefcdk;tiftm;
Edkifaomfvnf;? ,aeYw½kwfjynfum; ppfa&;a&m pD;yGm;a&;wGifyg tar Bu;D rm;vmNy;D ? vuf&OdS ;D aqmifEikd if \ H MoZmt&Sed t f 0g csnfheJYvmaomtcg
&duudk aumif;aumif;,SOfEdkifonfh? pdefac:oltopfwpfa,muf jzpfvm wGifrl? r[mAsL[majrmuf,SOfNydKifrIwpf&yf xGufay:vmygawmhonf/
acsNyD/ onfvdkESifh urÇmvkH;csD yg0gcGJa0ay;rIwGif? euf½dIif;aom tajymif; þNydKifqdkifrIrSaeí y#dyu©rsm; (rMumcPqdkovkd) ppfyGJrsm;txdyif
tvJrsm; jzpfay:vmawmhrnfh t&dyfvu©PmawG? e,fy,ftoD;oD;rS OD;wnfoGm;onfrsm; &Sdwwfygonf/
72 73
þoabmrsKd;udk 19 &mpkaESmif;ydkif; *smreDwGif BuHK&zl;onf/ yg0gtajymif;tvJwdkif;u
1870jynfEh pS u f ? NAw d o
d Qw\Ykd pD;yGm;a&; ppfa&;yg0grSm? *smreDxuf okH;q
ausmfrQydkygonf/ 1903 ckESpfodkY a&mufaomtcgwGifrl? pD;yGm;a&;a&m
ppfyGJudkarG;xkwfonfawmUvnf; r[kwfyg/
ppfa&;wGifyg *smreDu NAdwdoQwdkYudk? jzwfausmfwufoGm;cJhonf/ *smreD wnfqJurÇmhtpDtpOfa[mif;udk
EdkifiH aygif;pnf;rdNyD; tiftm;BuD;rm;vmonfESifhtrQ? ¤if;\wnfqJ arSmufvSefajymif;vJypfvdrfUrnf[lívnf;
Edik if w
H umpepftay: rauseyfrrI sm;ESihf awmif;qdck surf sm;rSmvnf;? onf; ,wdjywfqdkEdkifvdrfUrnf r[kwfyg/
oefjyif;xefvmum Oa&my&Sd tjcm;aomtiftm;BuD;EdkifiHrsm;twGuf
Ncdrf;ajcmufrIwpfckvdk jzpfvmcJhonf/ onfvdkESifh? vkHNcHKa&;qdkif&m,SOfNydKifrI
rsm; pwifvmawmhonf/ þwGif r[mAsL[majrmuf tiftm;csdefcGifvQm
jyefvnfcsdefn§dvmMu&mrS? ,cif&efola[mif;rsm;jzpfaom jyifopf? ½k½Sm; wumtpDtpOftay: pdefac:onfrsm; b,fwkef;urS rvkyfcJhygacs/
ESifh NAdwdefwdkYrSm? topfxGufay:vmaom *smreDudk &ifqdkifEdkifa&;twGuf þtawGUtBuKH rsm;u bmudak zmfjyaeoenf;qdv k Qi?f yg0gtajymif;
pkpnf;vmcJhMuonf/ tusKd;qufum; Oa&myppfyGJBuD;yif jzpfawmhonf/ tvJrsm;rSm tm;vkH;xyfwlnDMuonfr[kwf/ rwlaomykHpH toD;oD;&SdEdkif
avhvmapmifMh unfo h l awmfawmfrsm;rsm;u? rsuaf rSmufacwftar onf qdkaomtcsufjzpfygonf/ tcsKdUaomEdkifiHrsm;rS? ¤if;wdkY\pD;yGm;a&;
&duef-w½kwf qufqHa&;udk? qdkcJhygjzpf&yfESifh rsOf;NydKifqGJMunfhMuonf ESifh yx0DEdkifiHa&;yg0g tBuD;tus,f BuD;xGm;vmaomfvnf;? wnfqpJ epf
rsm;&Sdonf/ þudpöESifhywfoufNyD; o½kyfrSef0g'Dynm&SifwpfOD;jzpfol *Ref twGi;f rSmyif tvdu k of ifth vsm;oifh yg0ifaygif;pnf;zdkY BudK;pm;wwfMuyg
rd,m&SD;rm;u? ,ckvdka&;om;cJhonf/ ]tu,fí w½kwfjynfom a&SUvm onf/ tcsKdUurl? þodkYr[kwf ¤if;wdkY\BuD;xGm;vmaom wefcdk;tmPmudk
rnfh q,fpktenf;i,ftwGif;? ¤if;\av;pm;cefYnm;avmufaom pD;yGm; tokH;jyKNyD;? wnfqJEdkifiHwumpepfudk arSmufvSefypfum? aemufxyf tpD
a&;wd;k wufru I kd qufvufjri§ w hf ifEikd rf nfqv
kd Qi?f tar&duefjynfaxmifpk tpOfopfwpf&yfxlaxmif&ef BudK;yrf;wwfMuygonf/ ordkif;wGifBuHKcJhzl;
ESifhw½kwfjynfwdkYrSm jyif;xefaom vkHNcHKa&;qdkif&m,SOfNydKifrIBuD;wGif? xdyf aom yg0gtajymif;tvJrsm;udk jyefMunfhvdkufvQif? rwl jcm;em;onfh
wdkufawGUMuayawmhrnf/ þ,SOfNydKifrIrSaeí ppfyGJwpfyGJodkYyif OD;wnf qdkcJhygykHpHESpf&yf (tenf;qkH;) &Sdaeonfudk? awGU&ygvdrfhrnf/
oGm;aumif; oGm;Edkifavonf...} pojzifh/ yg0gtajymif;tvJrsm;\ wl½lcsufudk? owfrSwfjy|ef;ay;aom t
odkYESifhwdkif? yg0gtajymif;tvJwdkif;u ppfyGJudkarG;xkwfonfawmh csufrsm;um;? wpfckru rsm;pGm&SdEdkifygonf/ þtxJrS ta&;BuD;aom
vnf;? r[kwfyg/ wnfqJurÇmhtpDtpOfa[mif;udk arSmufvSefajymif;vJ tcsufwpfckrSm? tiftm;BuD;EdkifiHtjzpf topfjzpfxGef;vmaom EdkifiH\
ypfvdrfhrnf[lívnf;? ,wdjywfqdkEdkifvdrfhrnf r[kwfyg/ 20 &mpk\ oabmobm0ESifh? wnfqJtpDtpOfa[mif;tay: ¤if;\rauseyfcsuf
tapmydkif;q,fpkrsm;twGif;u? NAdwdeftaeESifh tar&duefjynfaxmifpk twdkif;twm jzpfygonf/ Oyrm-19 &mpktqkH;u ork'´&mjcm;aeaom
odkY rdrd\OD;aqmifrItcef;udk? tomwMunfvTJajymif;ay;cJhzl;onf/ þ tar&durSm? wdu k Bf u;D wpfct k wGi;f aexdik af om *smreDxuf? NAdwdoQA[dkjyK
tajymif;tvJwGif jyif;xefaom y#dyu©rqdkESifh? ESpfEdkifiHqufqHa&;rSmyif EdkifiHwumtpDtpOfudk at;at;anmif;anmif; zufayGUvufcHEdkifcJh
tzktxpfrsm; ajymyavmufatmifr½Sdyg/ tvm;wl? 1940tvGefESpfrsm; ygonf/ ydkíta&;BuD;aom tqkH;tjzwfae&mwGif &SdEdkifonfh aemufxyf
\aESmif;ydkif;rS 1990 tvGefESpfrsm;\ tapmydkif;umvrsm;twGif;? tcsufwpfckrSm? wnfqJ EdkifiHwumtpDtpOfudk,fwdkif\ p½dkufvu©Pm
*syef\ pD;yGm;a&;wdk;wufrIEIef;rSmvnf; tHrcef;[k qdkEdkifavmufygonf/ jzpfEdkifygonf/ taMumif;rl topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiH\
(,cifutar&duef *sD'DyD\ 5%om½Sd&mrS 60%txd wpf[kefxdk; ]pdefac:rvm;? yl;aygif;rvm;}qdkaom a&G;cs,frIudk? wnfqJtpDtpOf\
wufoGm;cJhjcif;jzpfonf/) odkYjzpfvifhupm; *syeftaeESifh wnfqJEdkifiH oabmobm0ESihf p½du k v
f u©Pmrsm;u? yko H iG ;f ay;aomaMumifh jzpfygonf/
74 75
wHcg;zGit
hf pDtpOf
ppfNyD;acwf urÇmhtpDtpOfrSm? ordkif;tawGUtBuHKt& xl;jcm;
onf[q k Ekd ikd yf gonf/ tiftm;Bu;D Edik if wH pfcck u k vTr;f rd;k xm;aom rnfonfh
Edik if w
H umtpDtpOfrqd?k tusyu f ikd rf EI iS v
hf u
kd af vsmrI ta&mtpyftay:
tajccHMuonfu rsm;onf/ odkYESifhwdkif? tar&duefjynfaxmifpk\
OD;aqmifrIESifh ay:xGufvmaom ppfNyD;acwf EdkifiHwumtpDtpOfurl?
qdkcJhygtpOftvmrS azmufxGufEdkifcJhygonf/ þpDtpOfrSm tifyg,m
oabmxuf vpfb&,foabm ydkaqmifonf/ urÇmhEdkifiHtm;vkH; us,f
us,fjyeYfjyefY yl;aygif;aqmif&GufEdkifap&ef? us,fus,fjyefYjyefY wHcg;zGifhxm;
onf/ EdkifiHwpfck\ tvdkqE´twdkif;r[kwf/ EdkifiHwumOya'ESifhtnD
aqmif&u G o f nf/ a&wdrk [mrdwt f zGUJ oabmr[kw/f a&&Sno f abm aqmif
onf/ þtpDtpOf\ aemufuG,frS t"duwGef;tm;tjzpf? 'Drdkua&pDESifh
aps;uGufpD;yGm;a&;pepf &Sdonf/ odkYESifhtrQ? yl;aygif;yg0ifaomEdkifiH tm;
vkH;\ pD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk;wufrIudk? vrf;zGifhay;Edkifonf/ þ tm;aumif;
aomtcsufrsm;aMumifhyif? ppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOfudk NzdKzsufzdkY rvG,f
ovdk? yl;aygif;yg0ifzdkY tqifajyvG,fulapjcif; jzpfygonf/
trSefpifppf? tqdkygppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOfudk OD;aqmifykHazmfcJh
Muaom AdokumBuD;rsm;\&nf&G,fcsufrSm? aoG;wlarG;wlcsif; tkyfpkzGJUMuzdkY
r[kwfyg/ urÇmhEdkifiHtm;vkH; us,fus,fjyefYjyefY yl;aygif;aqmif&GufEdkifzdkY
jzpfygonf/ þoabmudk? qdkcJhygurÇmhtpDtpOfopf\ acgif;udkifzcif
wpfOD;jzpfaom z&efuvif½kpAJ(v)\ oabmxm;wGif? &Sif;&Sif;vif;vif;
jrifEdkifp&m&Sdygonf/ urÇmBuD;udk tdkif'Dtdkvdk*sD tkyfpkBuD;ESpfcktjzpf cGJypf
vdkufaom ppfat;wdkufyGJrprDuyif? ½kpAJ(v)taeESifh urÇmhtiftm;BuD;
EdkifiHtm;vkH; yl;aygif;pDrHcefYcGJEdkifrnfh urÇmhpepfwpf&yf zefwD;Edkif&ef? enf;
vrf;&SmazGcJhonf/ ol\&nf&G,fcsufrSm? ppfEdkifaomfvnf; ppf'PfaMumifh
zGwfzGwfnufnuf aMuaeaomEdkifiHrsm;ESifh? ppf½IH; 0if½dk;pGef;EdkifiHrsm; twl
vufwGJNyD;? pkaygif;vkHNcHKa&;pepf xlaxmif&efESifh urÇmvkH;twdkif;twm
pD;yGm;a&;wdk;wufrIudk? wGef;wifEdkif&efjzpfonf/
ajym&vQif? ukvor*¾tzGJUBuD;\ vkHNcHKa&;aumifpD tNrJwrf; tzGJU
0ifae&mwGif? w½kwfjynf yg0ifcGifh&ap&ef csmcsDBuD;ESifh twdkuftcHvkyfNyD;
BudK;yrf;cJholrSm? z&efuvif½kpAJ(v)yif jzpfonf/ «½kpAJ(v) udk,fwdkif
76 77
BudK;pm;&,lay;cJhaom w½kwfjynf\ae&mwGif? w½kwf(wdkifay)tpdk;&udk ppfNyD;acwf urÇmhpD;yGm;a&;pef;yGifUrIrsm;ESifU
qufcaH pcJo h nfrmS um; aemufyikd ;f tar&duefor®wrsm;ESio hf m ydík qdik yf g
wpfpkHwpf&m EdkifiHa&;wnfNidrfrI
onf/»
½kpAJ(v)\rlv&nfrSef;csufrSm tjynfht0ratmifjrifcJhonfhwdkif? (wwd,urÇmppfrjzpfatmifxdef;xm;EdkifrI)wdkhrSm
(wpfenf; ppfat;udkrwm;qD;EdkifcHonfhwdkif) awmfawmfrsm;rsm;atmifjrif qdkcJUyg ppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOf\
rI&cJhonf[k qdkEdkifygonf/ emZD*smreDwpfjzpfvJ taemuf*smreDtaeESifh? aus;Zl;jyKrI[kqdk&ygvdrfUrnf
]Oa&my ausmufrD;aoG;ESifh oHrPdtzJGU} (aemif tD;pD jzpfvmrnfhtzGJU)rS
wpfqifh? 'Drdkt&ufwpf taemufOa&myESifhaygif;pnf;EdkifcJhonf/ wpf
qufwnf;rSmyif? twåvefwpfvkHNcHKa&;pmcsKyfrSwpfqifh tar&duefjynf
axmifpkESifh aygif;pnf;EdkifcJhonf/ tvm;wl ppftwGif; zufqpf*syefrSm EdkifiHwumpepfu aygif;pnf;NyD;*smreDtwGuf? wHcg;us,fus,f zGifhay;cJh
vnf;? tar&duESihf vkNH cKH a&;? pD;yGm;a&;yl;aygif;aqmif&u G rf rI sm;rS wpfqif?h onfom jzpfygonf/ ppfat;vGefacwf uGefjrLepfEdkifiHa[mif;rsm;twGuf
EdkifiHwumrdom;pkzGJU0if jzpfvmcJhonf/ vnf;? tvm;wl wHcg;us,fus,fzGifhay;cJhonfom jzpfygonf/ þodkY
onfvdkESifh 1944 ckESpf b&dwef0k uGefz&ifhBuD; usif;yaomtcg? EdkifiHopfrsm;twGuf wHcg;us,fus,f zGifhay;Edkifjcif;onfyif? ppfNyD;acwf
ppfNyD;acwfurÇmhpDyGm;a&;\ yJhudkifEdkifiHwum tzGJUtpnf;rsm;jzpfaom urÇmhtpDtpOf oufwrf;&SnfMumpGm tvkyfjzpfEdkifa&;twGuf? t"du
urÇmb h Pf? tdik tf rftuf(z)ESihf *wftzGYJ (aemifurÇmu h ek o
f , G af &;tzGUJ )wdYk tm;aumif;csufwpfck[k qdkEdkifvdrfhrnfxifygonf/
ay:xGuv f mcJoh vdk ? ukeo
f , G af &;qdik &f mESihf b@ma&;qdik &f m Edik if w
H um ppfNyD;acwfurÇmtpDtpOftaeESifh? ,ckxufwdkif a&&Snf tvkyf
pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udkvnf;? csrSwfvmEdkifcHygonf/ ajym&vQif ppfNyD; jzpfaeonfudk jyefvnfqef;ppfMunfhvdkufvQif? ¤if;\twdwfu pepfrsm;
acwf urÇmhpD;yGm;a&;pef;yGifhrIrsm;ESifh? wpfpkHwpf&m EdkifiHa&;wnfNidrfrI ESifhrwlaom xl;jcm;onfhvu©PmokH;&yfaMumifh[k? qdkEdkifygvdrfhrnf/
(wwd,urÇmppfrjzpfatmif xde;f xm;Edik rf )I wdrYk mS ? qdck yhJ gppfNy;D acwfurÇmh yxrvu©PmrSm twdwu f &Scd zhJ ;l aom tpDtpOfrsm;vd?k tifyg
tpDtpOf\aus;Zl;jyKrI[k qdk&ygvdrfhrnf/ wpfenf;qdk&vQif? tar&du? ,mpepftay: tajccHonfr[kwfbJ? vpfb&,fEIef;pHrsm;tay:
Oa&myESifh *syefwdkYOD;aqmifaom? A[dk0if½dk;vu©Pm\ tvkyfjzpfrI[k tajccHaomaMumifhjzpfonf/ tifyg,mpepfqdkonfrSm tiftm;
trSwfay;&rnfjzpfygonf/ tay: A[dkjyKjcif;jzpfNyD;? vpfb&,fpepfurl tiftm;xuf w&m;
ppfat;acwfaemufqkH;tcsdefwGifvnf;? vuf&SdEdkifiHwum tpD tay: tajcjyKygonf/ ppfNyD;acwfurÇmhtpDtpOf tajcjyKaom
tpOf\ tvkyfjzpfrIudk? aemufwpfBudrfawGUEdkifygao;onf/ qdkAD,uf w&m;um;? 'Drdkua&pDESifh aps;uGufpD;yGm;a&;pepfyif jzpfonf/
,leD,HESifhywfoufvQif? a&*iftpdk;&uom wif;wif;rmrmay:vpD usifh odt Yk wGuf? þpepfwiG v f ufwyJG g0ifaom Edik if rH sm;twGuf pD;yGm;a&;?
okH;cJhaomfvnf;? Oa&mytaeESifhrl wif;rmrIavQmhaygha&; ay:vpDudkom EdkifiHa&; zGHUNzdK;wdk;wufrIrufvkH;rsm; &Sdaejcif;jzpfonf/
awmufavQmufqdkovdk usifhokH;cJhygonf/ aemufqkH; qdkAD,uf,leD,H 'kw,
d vu©PmrSm? twdwu f &Scd zhJ ;l aom tpDtpOfrsm;vd?k tif
aendKcsed f a&mufvmaomtcg? vuf&EdS ikd if w H umpepftaeESihf tqif;bD; tm;tBuD;qkH;EdkifiHwpfck\ vTrf;rdk;rItay: tajcrcHbJ? urÇmhEdkifiH
wyfonfrsKd;rvkyfcJhbJ? jyKjyifajymif;vJa&;0g'D a*:bmacsmh(z) udkom rsm; (wdwdususqdk&vQif tiftm;BuD;EdkifiHrsm;) \ yl;aygif;aqmif
axmufcHtm;ay;cJhygonf/ þonfhtusKd;qufaMumifhyif qdkAD,uf &Gurf tI ay:? tajccHjcif;jzpfonf/ wpfenf;qd&k vQif {u0if½;kd tpD
wpfjzpfvJ ½k½Sm;EdkifiHrSm? EdkifiHwumrdom;pkESifh vkH;0uif;uGmroGm;cJhjcif; tpOfr[kwf/ A[k0if½dk;tpDtpOfjzpfonf/ ppfat;wdkufyGJ NyD;cgp
jzpfonf/ *smreDEdkifiH jyefvnfaygif;pnf;oGm;aomtcgwGifvnf;? vuf&Sd url? wpfckwnf; xD;xD;BuD; usef&pfaom plyg-yg0g tar&du
78 79
pdeaf c:ou
l akd e&may;jcif;
rsufarSmufacwf wu©Ekdvkd*sDrsm;u
tpOftvmpD;yGm;a&;qufqHrIrsm;\ w½kwjf ynftaeESi?hf ¤if;\tcsKyt f jcmtmPmESihf pD;yGm;a&;tusK;d
pD;yGm;udk? obm0uspGm xdef;odrf;umuG,fvdkrnfom jzpfonf/ þodkY
,kwÅdaA'ukd tajcrSajymif;jypfvdkufNyD[k xdef;odrf;umuG,fEdkifonfESifhtrQ? vuf&SdEdkifiHwumpepfESifh o[Zmw
qdk&ygvdrfUrnf rQaprnfhvrf;aMumif;udk a&G;cs,fygvdrfhrnf/ w½kwfjynftwGufa&m
wpfurÇmvkH;twGufyg uHaumif;aponfhtcsufrSm? vuf&SdEdkifiHwum
pepftaeESifh topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiHrsm;twGuf? wHcg;
zGifh BudKqdk½kHrQru ae&may;qufqHjcif; jzpfygonf/ aemufxyfuHaumif;
aponhftcsufwpfckrSmum;? tqdk;xJrS taumif;[k qdk&ygvdrfhrnf/
taeESifh? {u0if½dk;wdrf;ñGwfrIrsm; &Sdoavmuf&cdS yhJ gonf/ odaYk omf tar&duESiw hf ½kwt
f ygt0if urÇmt h iftm;Bu;D Edik if H tm;vk;H avmufwiG ?f
A[k0if½;kd urÇmt h pDtpOfu? wpfudk,fawmfusdwf ajcvSrf;rsm;udk EsLuvD;,mvufeufrsm; &Sdaejcif;jzpfygonf/ EsLuvD;,mNcdrf;ajcmuf
vufrcH/ þtcsufudk tD&wfppfyGJu oufaojycJhonf/ [eYw f m;rIacwfwiG ?f *&dwyf g0gppfyrJG sm;jzifh ordik ;f udrk ajymif;vJEikd af wmhNy/D
wwd,vu©PmrSm? twdwfu&SdcJhzl;aom tpDtpOfrsm;vdk zsuftm;jyif;EsLuvD;,mvufeufrsm;\ a&SUarSmufwGif? ppfyGJjzifharmif;
tkypf k oabmaqmifonfh wHcg;ydwpf epf r[kw/f urÇmEh ikd if t H m;vk;H aomtajymif;tvJrSm ordkif;jzpfpOfBuD;wpfckvkH; ed*kH;urÜwftqkH;owf
tvG,fwul yl;aygif;yg0ifvmEdkifap&ef? ae&mus,fus,fay;xm; oGm;Edik of nfu?kd w½kwaf &m tar&duuyg oabmaygufMuNy;D jzpfygonf/
aom wHcg;zGifhpepfjzpfonf/ topfjzpfxGef;vm;aom tiftm;
Bu;D Edik if w
H pfct k aeESi?hf ¤if;\pD;yGm;a&;? Edik if aH &;&nfreS ;f csurf sm;udk
pepfabmiftwGif;rSmyif? taumiftxnfazmf aqmif&GufcGifh&ap
onf/ odkYtwGuf urÇmhtiftm;csdefcGifvQmwGif tajymif;tvJrsm;
&So
d nfw h ikd ?f tvGetf uRH tvIyt f ,rf;rsm;rjzpfay:apbJ? xde;f Edik çf
odrf;Edkifjcif; jzpfonf/
qdkcJhyg vu©PmokH;&yfonfyif? ,aeYtiftm;BuD;rm;vmaom
w½kwfjynftaeESifh wnfqJurÇmhtpDtpOfudk rNzdKzsufbJ? tomwMunf
yl;aygif;aqmif&Gufaprnfh txda&mufqkH;rufvkH;rsm; jzpfzG,f&Sdygonf/
þrufvkH; okH;ckudk xyfrHtm;jznfhxm;onfh pwkw¬rufvkH;rSm? wu©Edkvdk*sD
jzpfonf/ rsufarSmufacwf wu©Edkvdk*sDrsm;u? tpOftvmpD;yGm;a&; quf
qHrIrsm;\ ,kwådaA'udk? tajcrSajymif;jypfvdkufNyD[k qdk&ygvdrfhrnf/
wu©Edkvdk*sDjzifharmif;aom rsufarSmufacwfpD;yGm;a&;wGif? rnfonfhEdkifiHrS
{upmusifhvdkYr&EdkifawmhNyD/ tjyeftvSeftrSDo[JjyK&rIrsm;jzifhom rdrdwdkY
&nfrSef;csufrsm; atmifjrifEdkifonfjzpf&m? þtcsufudk tajrmftjrifBuD;
aom w½kwfacgif;aqmifrsm; oabmaygufMuygvdrfhrnf/

80 81
þae&mwGif? w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmrIESifh ywfoufaom ]*vdkb,fyg0g} odkhoGm;&mvrf;rSm
]pdea&;&m}uRr;f usio f wl pfO;D jzpfonfh ygarmu©rmhvefwif;\ aumufcsuf
tcsKdUudk? tenf;i,fazmfjyvdkygonf/ olUaumufcsufwGif? w½kwfwdkYa&G;
vuf½SdEdkifiHwumtpDtpOfESifU
cs,fxm;aom r[mAsL[mvrf;aMumif;udk? rSef;qEdkifp&m &SdaomaMumifh wnfqJtzGJYtpnf;abmifudk jzwfoef;oGm;ygrS
jzpfygonf/ c&D;wGifEdkifaMumif; w½kwfacgif;aqmifawG
]]w½kwfjynftiftm;BuD;rm;vmonfrSm jiif;r&onfhtcsuf ususeeoabmaygufaeMuNyDjzpfygonf
jzpfaomfvnf;? trsm;xifxm;oavmuf pd;k &drzf , G &f mawmh r[kwf
yg/ taMumif;rl? w½kwfjynf\ajcvSrf;rsm;rSm twdwfuay:xGuf
cJhzl;aom pdefac:olrsm;ESifhrwlaomaMumifh? jzpfygonf/ ,aeY
w½kwfjynfrmS ,cifuESiphf mvQi?f a'oqdik &f mESihf urÇmvk;H twdkif; tajccH&onfjzpf&m? rnfonfhEdkifiHrS *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;ESifhuif;uGmNyD;
twm ta&;t&mrsm;wGi?f ydrk w kd uf<upGm yg0ifvmaeNyjD zpfygonf/ acwfrED ikd if aH wmf rwnfaqmufEikd af Mumif;? w½kwaf cgif;aqmifawGoo d nf/
þonfrmS ? ¤if;a&G;cs,x f m;aom Nird ;f csr;f pGmjzpfay:a&;vrf;aMumif; (þtodaMumifhyif urÇmhukefoG,fa&;tzGJU WTO odkY rjzpfrae 0ifcJhjcif;
udk uset f iftm;Bu;D Edik if rH sm;u? em;vnfoabmaygufap&efjzpfEdkif jzpfonf/) ajym&vQif? ]*vdkb,fyg0g}odkYoGm;&mvrf;rSm vuf&SdEdkifiHwum
ygonf/ xdkYxufydkíjzpfEdkifonfrSm? ¤if;\aemufxyf&nf½G,fcsuf tpDtpOfESifh wnfqJtzGJYtpnf;abmifudk jzwfoef;oGm;ygrS c&D;wGifEdkif
wpfcjk zpfaom]*vdb k ,fyg0g}taetxm;odaYk &mufvmapa&;twGu?f aMumif;? w½kwaf cgif;aqmifawG ususeeoabmaygufaeMuNyDjzpfygonf/
vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOf&SdtzGJUrsm;udk tokH;csvdkaomaMumifh odt Yk wGuf vuf&pdS epfEiS hf vuf&t dS zGUJ tpnf;rsm;udk ab;rSyef;wdkufzdkYxuf?
jzpfygvdrrhf nf/ rnfoyYkd ifqakd p w½kwjf ynf tiftm;Bu;D rm;vmonf twGi;f rSjzwfomG ;zdu Yk o
kd m w½kwaf cgif;aqmifawG ydpk w d 0f ifpm;Muygvdrrhf nf/
rSm? wnfqJpepf\ jyifyrSr[kwf/ pepfa[mif;twGif;rS tiftm; w½kwfjynftaeESifh urÇmhvkH;t&if;&SifpepfxJwGif qufvufyg0if
BuD;rm;vmjcif;jzpfonfudk owdcsyfMuzdkYjzpfonf/ &ef vdktyfae½HkrQru? þpepf\ pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;ESifh tzGJUtpnf;
tmvk;H odMuonft h wdik ;f ? w½kwjfynfrmS ukvor*¾vkHNcHKa&;aumifpD\ rsm;uay;aom umuG,fapmifha&SmufrIudkvnf;? qufvuftvdk&Sdae
tNrJ;wrf;tzGJU0ifjzpfonf/ «þonfrSm ½kpAJ(v)arQmfrSef;cJhaom ]tiftm; rnfomjzpfygonf/ Oyrmtm;jzifh WTO \A[k0if½;dk ukeo f ,G af &; tajccH
Bu;D Edik if rH sm;\ ya'ompkaH cgif;aqmifr}I \toD;tyGijhf zpfonf/» þonf\ rlrsm;ESifh? tjiif;yGm;rIajz&Sif;a&;qdkif&m vkyfxkH;vkyfenf;rsm; jzpfonf/
tusKd;qufaMumifh? tjcm;aomtNrJwrf;tzGJU0ifEdkifiHrsm;vdkyif ]*&dwfyg0g þt&mrsm;u? topfay:xGufvmaom pD;yGm;a&;tiftm;BuD;EdkifiHrsm;?
>cif;csuftcGifhta&; (wpfenf; ADwdktmPmokH;ydkifcGifh)} &aeonf/ þ rMumcPqdkovdk &ifqdkif&avh&Sdonfh udk,fusKd;pD;yGm;umuG,fa&;0g'ESifh
onfrmS vuf&u dS rÇmt
h pDtpOf\ Edik if aH &;rsuEf mS pmwGif? w½kwfwdkYvdkcsif cGjJ cm;qufqaH &;Ncrd ;f ajcmufrrI sm;rS? w½kwjf ynfukd aumif;pGm tumtuG,f
aom taetxm;yifjzpfonf/ ,ck þtaetxm;udk ydik yf ikd Bf u;D &aeonf/ ay;xm;Edkifonf/
vuf&Sd *vdkb,fukefoG,fa&;pepfrSmvnf;? w½kwfjynftwGuf w½kwaf cgif;aqmifrsm;taeESihf rdrw d \
Ykd tawGUtBuKH rsm;rSwpfqif?h
tusKd;rsm;pGm jzpfaponf/ ajym&vQif? w½kwfjynf\pD;yGm;a&; tusKd; vuf&Sdpepf\ tusKd;aus;Zl;rsm;udk aumif;pGmoabmaygufem;vnfNyD
pD;yGm;rSm? wnfqJ*vdkb,ft&if;&SifpepfESifh tH0ifcGifus&Sdaeonf/ (,ck jzpfygonf/ w½kwfjynfBuD;? pD;yGm;a&;vpfb&,fvdkufaZ;&Sif; (pD;yGm;a&;
aemufydkif; ukefoG,fa&;tjiif;yGm;rIrsm;wGif? w½kwfjynfu ]z&D;x&dwf} wGiftaxGaxGxdef;csKyfrI avQmhcsa&;)udk ydkrdkaqmif½GufvmonfESifhtrQ?
bufrS&yfcHaejcif;u? þtcsufudk azmfjyvsuf&Sdonf/) rsufarSmufacwf &if;ESD;jr§KyfESHrIwGifa&m ukefoG,fa&;e,fy,fwGifyg tHbeef;atmifjrifrI
EdkifiHwpfck\tiftm;rSm a&&SnfwnfwefYaom pD;yGm;a&;wdk;wufrItay: rsm; &½SdcJhygonf/ þtawGUtBuHKaMumifhyif WTO &Sd w½kwfjynftcef;
82 83
u@rSm ydrk akd &SUa&mufvmvdrrhf nf[k rSe;f q&ygonf/ wpfcak wmh&o dS nf/ yg0gta&GEY iS Uf Nird ;f csr;f pGmajymif;vJa&;
qdkcJhNyD;onfhtwdkif; WTO wGif w½kwfjynfMoZm ydkBuD;vmonfESifhtrQ?
taemufEikd if rH sm;\ WTO tay:axmufcrH rI mS ? tusbufoYkd a&mufaumif; txufwGifazmfjycJhaom t&yf&yftajctaersm;\ tvif;a&mif
a&mufoGm;Edkifonf/ odkYESifhwdkif? WTO \ y#dyu© ajz&Sif;a&;(odkYr[kwf atmufwGif? vufawGUusus pOf;pm;MunfhvdkufvQif w½kwfjynf tiftm;
tedrfhqkH;tm;jzifh y#dyu©rsm; avsmhyg;oufomapa&;) vkyfxkH;enf;rsm; BuD;rm;vmjcif;rSm? tar&duefjynfaxmifpkESifh xdyfwdkuf&ifqdkifa&;vrf;
toifh&SdaeNyDjzpf&m? w½kwfESifh tqdkygEdkifiHrsm;tMum; t[yfuGmrlrsm;udk aMumif;odkY OD;wnfp&mrvdkaMumif;? xif&Sm;ygvdrfhrnf/ vuf&SdEdkifiHwum
&ifMum;aphay;Edkifp&m &Sdygvdrfhrnf/ tpDtpOfrSm? topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiHrsm;udk? Nidrf;csrf;pGm
wnfqJ EdkifiHwum pD;yGm;a&;tzGJUtpnf;rsm;uvnf;? w½kwfjynf jzpfay:a&;vrf;aMumif;rS aoGznfroGm;ap&ef? wHcg;zGifhBudKqdkay;Edkifaom
uJo h aYkd om tiftm;Bu;D onfEh ikd if rH sm;ud?k ¤if;wd\ Yk xuf,atmufzUJG pnf;ykw H iG f aMumifh jzpfygonf/ odkYESifhwdkif? þvrf;aMumif;twdkif; taotcsmjzpfzdkY
tqifq h ifjh rifw
h ufciG &hf adS p&ef tcGit hf vrf;rsm; zefw;D vsu&f ydS gonf/ Oyrm qdv k Qi?f tar&duefjynfaxmifpb k ufrvS nf; oabmxm;rSefzdkYvdkygvdrfhrnf/
vuf&SdEdkifiHwumaiGaMu;&HykHaiGtzGJU IMF ESifh urÇmhbPfwdkY\pDrHcefYcGJrI tar&dutaeESifh? w½kwfjynftay: r[mAsL[m&efbuftjzpf oabm
tmPmrSm? EdkifiHtvdkufxnfh0ifMuonhf &efykHaiGyrmPtay: tajccH rxm;bJ? rdwfbuftjzpf vuf&SdpepfabmifxJrS vufcHBudKqdkEdkif&ef jyif
onfjzpf&m? &S,, f mrsm;rsm;xnf0h ifEikd af v ajyma&;qdck iG yhf &kd adS v jzpfonf/ qif&ygvdrfhrnf/ þtwGuf? vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOfudk cdkifrmoxuf
,ckavmavmq,fwGif? tar&duESifh Oa&mywdkYu IMF udk vTrf;rdk;xm; cdkifrmatmif? tm;jznfhwnfaqmufzdkYvdkygonf/
onfqdkaomfvnf;? tar&du\ rJay;ydkifcGifh½S,f,mrSm ,cif 30% ,ckavmavmq,ftcsdefwGif? 0g&SifwefrSm tMurf;zufrIqefYusif
&Sd&mrS ,ck 17% om&Sdawmhonf/ qkH;jzwfcsufwpfck csvdkuf&eftwGu?f a&;wdu k yf EJG iS hf ta&SUtv,fyikd ;f ta&;wGio f m epfaeqJ&&dS m? qdck yhJ g Edik if aH &;
rJay;cGifh&Sdolrsm;\ 85%u twnfjyKay;zdkYvdkonfjzpf&m? w½kwftyg tpDtpOftm;jznfha&; vdktyfcsufudk? tjynfht0 wm0efr,lEdkifjzpfae
t0if topfjzpfxGef;vmaom pD;yGm;a&;yg0grsm;twGuf? tcGifhtvrf; &onf/ xdkYxufydkíqdk;onfrSm? vuf&Sd bk(&S)tpdk;&xJrS tcsKdUaomtpdwf
wpfck jzpfvmawmhonf/ 2006 ckESpf pufwifbmvtwGif;u puFmyll tydkif;rsm;taeESifh? wpfcsdefu tar&duudk,fwdkif OD;aqmifykHazmfcJhaom
EdkifiHwGifusif;ycJhaom IMF tpnf;ta0;wGif w½kwf? ruúqDudk? awmif A[k0if½dk;EdkifiHwumpepfESifh? EdkifiHwum pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;tay:
ud&k ;D ,m;ESihf wl&uDwu Ykd ?kd þtzGUJ Bu;D wGiaf jyma&;qdck iG hf yd&k vmapa&;twGuf twdtvif; qefYusifaeMujcif;jzpfonf/ trSefpifppf? þodkYaom &efvdk
jyKjyifajymif;vJrIrsm;vkyf&ef? oabmwlqkH;jzwfcJhMuonf/ onfhoabmxm;rSm ½l;rdkuf&mus½kHrQru? tEÅ&m,fvnf;BuD;ygonf/
tcsKyfqdk&vQif? w½kwfjynftaeESifh rdrd\vuf½Sdtaetxm;udk pdwq f E´t& vdv k m;onfjzpfap,rvdv k m;onfjzpfap? w½kwfjynftaeESifh
zGUH NzKd ;qJEikd if w
H pfctk jzpf pGpJ NJG rNJ raJ jymqdak eonfwh ikd ?f ,aeYvuf&dS Edik if w
H um ,ck&mpktwGif; tiftm;BuD;EdkifiHBuD;wpfck? taotcsm jzpfvmayawmh
tzGJUtpnf;rsm;wGif ydkíykdíae&m&vmonfum;? trSefyifjzpfygonf/ rnf/ ,ckyifvQif urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHwpfcktjzpf pwifajcvSrf;vsuf
þtcsufu? vuf&Sdpepf\ pdefac:oltopfrsm;twGuf ae&may;EdkifpGrf; &SdaeayNyD/ þaemufcHtcif;tusif;wGif? tar&dutwGuf xda&mufNyD;
udk azmfjyaeovdk? w½kwfwdkY\ r[mAsL[majcvSrf;rsm;udkvnf; rSef;qEdkif tpGrf;xufEdkifonfh r[mAsL[mvufeufrSm? tiftm;BuD;rm;vmaom
p&m &Sdaeygonf/ w½kwfjynfudk? vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOfwGif at;at;anmif;anmif;
ae&mcsxm;EdkifpGrf;yif? jzpfygonf/
þodkYjzpfvmap&ef? tar&dutaeESifh vuf&SdEdkifiHwumtpD
tpOfudk? jyefvnftm;jznfhay;&ygvdrfhrnf/ pepftwGif;rS EdkifiHtm;vkH;
yl;aygif;aqmif½u G Ef ikd &f ef? tjyeftvSeo f nf;cHxed ;f csKyEf ikd &f ef? rdrdudk,fwdkif
84 85
u pHjytcef;rSyg0ifNyD; wGef;tm;ay;zdkY vdkygvdrfhrnf/ bk(½S)tpdk;&twGif;rS rSvnf; xdkEdkifiHrsm;\ vkHNcHKa&;ESifh zGHYNzdK;a&;udkwm0ef,lay;&vdrfh
tiftm;pktcsKUd tm½k&H aeaom? ]wpfu, kd af wmfusw d 0f g'} (unilateralism) rnf.../}
udkausmckdif;NyD;? 'Drdku&ufwpfEdkifiHrsm;\ pkaygif;acgif;aqmifrItay: qdkaom tay;t,loabmjzpfygonf/ ,ckuGefjrLepftEÅ&m,f ajymy
tajccHaom? ]EdkifiHpkHpkaygif;BudK;yrf;rl0g'} (multilateralism) udk jyefvnf avmufatmif r&Sdawmhaomtcg? tqdkyg tay;t,lem;vnfcsufwGif
tm;jyKzdkY? txl;vdktyfygvdrfhrnf/ tjiif;yGm;zG,f&mrsm; &SdvmEdkifygonf/ txl;ojzifh ppfat;vGefurÇmhEdkifiH
trsm;qE´EiS yhf íkd nDnw G af om? Edik if w H umw&m;Oya'ESihf pnf;rsOf; rsm;\ ydkrdkvGwfvyfvdkonfh wdrf;nGwfcsufESifh? A[k0if½dk;vdkvm;csufrsm;udk
pnf;urf;rsm;tay: ydí k tajccHaom? ydí k yGivhf if;jrifomaom Edik if w H um tar&dubufrS odrw S v
f ufcaH y;zd?Yk vdt k yfvmygonf/ þodYk odrw S v f ufcH
tzGJUtpnf;rsm;udk wnfaqmufvmEdkifonfESifhtrQ? ydkírsm;jym;aom 'Drdk EdkifrSom ppfat;vGefacwfESifh t[yfnDrnfh n§dEIdif;aqG;aEG;rI ykHoP²mef
u&ufwpfEikd if rH sm;ud?k qdck yhJ gtzGUJ tpnf;abmiftwGi;f wGif ydrk pkd pk nf;Edik yf g opfudk zefwD;ykHazmfEdkifrnf jzpfygonf/
vdrrhf nf/ þodpYk pk nf;Edik af om Edik if rH sm;tMum;? vuf&pdS epf\ tusKd;tjrwf wwd,vkyfief;pOfrSm? ppfNyD;cgpu ¤if;udk,fwdkifOD;aqmif zefwD;cJh
rsm;udk? ydkíus,fjyefYrQwpGm cGJa0cHpm;EdkifonfESifhtrQ? topfjzpfxGef;vm aom EdkifiHwumtzGJUtpnf;rsm;\ us,fjyefYrIESifhxda&mufpGrf;aqmifrIudk?
aom tiftm;Bu;D Edik if rH sm;taeESiv hf nf;? pepftay: ydrk , kd MHk unf tm;ud;k vm jyefvnftm;opfay;zdkY jzpfygonf/ ajym&vQif? þtzGJUtpnf;rsm;\
Muygvdrfhrnf/ odkESifhtrQ? vuf&Sdpepfudk NzdKcszdkYxuf wnfqJpepfabmif wu,ft h ouf0n d mOfrmS Edik if pH Hk yl;aygif;aqmif&u
G Ef ikd pf rG ;f yif? jzpfygonf/
twGif;rS Nidrf;csrf;pGmyl;aygif;aqmif&GufzdkY? ydkrdktm;oefvmMuygvdrfhrnf/ 'kw, d urÇmppfNy;D cgp ppfat;acwftaetxm;t&qd&k vQi?f tar&duESifh
vuf&dS Edik if w
H umtpDtpOfopfukd ydí k tm;aumif;armif;oef wnf Oa&myEdkifiHrsm;\pkaygif;pGrf;aqmifrI? (wpfenf;) taemuf\pGrf;aqmifrI
aqmufzdkYqdkvQif? tar&duefjynfaxmifpktaeESifh rvGJraoGaqmif&GufzdkY yifjzpfonf/ odkYESifhwdkif? ,cka&muf&Sdaeaom ppfat;vGefacwfwGif? t
vdktyfonfhvkyfief;pOfrSm? wpfcsdefu ¤if;udk,fwdkifOD;aqmifykHazmfcJhonfh aemuf\wpfzufowfO;D aqmifrEI iS hf rvkaH vmufawmhyg/ olUtwdik ;f twm
urÇmvkH;csDtkyfcsKyfa&;pepf\ t"dur@dKiftjzpf? rdrdudk,fudk jyefvnf ESifhol tiftm;BuD;EdkifiHrsm;rSm? urÇmhtaemufjcrf;rSomru urÇmwpf0ef;
wnfaqmufEdkifzdkY jzpfygonf/ ydkí &Sif;&Sif;vif;vif;qdk&vQif? tqdkyg rS ay:xGufvmaeaomaMumifh? jzpfygonf/ þodkYa&SUwef;a&mufvmaom
urÇmvkH;csD tkyfcsKyfa&;pepf\0dnmOf[kqdkEdkifaom ]pkaygif;jyóemajz&Sif; Edik if oH pfrsm;twGu?f xdu k o
f ifah om ajyma&;qdck iG Ehf iS hf qk;H jzwfyikd cf iG hf tmPm
a&;pepf} (collective problem solving) ud?k jyefvnftoufoiG ;f zdjYk zpfyg udk zefwD;ray;EdkifvQif? tqdkygtzGJUtpnf;rsm;\ touf0dnmOfjzpfaom
onf/ þodkYvkyfEdkifygrS? ppfat;acwfu&&SdcJhaom ,kHMunfrIrsKd;udk? jyef EdkifiHpkH yl;aygif;aqmif&GufEdkifpGrf;rSm? qufvuf&SifoefEdkifawmhrnf r[kwf
vnf&vmEdkifp&m &Sdygonf/ tD&wfppfyGJaemufydkif; xdcdkufyGef;yJhcJh&aom ygacs/
tar&du\ Oy"dudkvnf;? jyefvnfwnfhrwfEdkifp&m &Sdygvdrfhrnf/ ,aeY WTO tzGJUBuD;\ 'dk[mtausmhaqG;aEG;yGJrsm;? a&SUrwdk;Edkif
'kwd,vkyfief;pOfrSm? 'kwd,urÇmppftNyD; vkHNcHKa&;pmcsKyfrsm; jzpfae&onfrSm þoabmyifjzpfonf/ þodkY a&SUrwdk;Edkifjzpfae&rI\
csKyfqdkcJhpOfu? aomhcsuftcef;rSyg0ifcJhaom n§dEdIif;aqG;aEG;rI ykHoP²mef tusKd;qufaMumifh? urÇmvkH;twdkif;twm oabmwlnDcsufrsm; rzefwD;
a[mif;rsm;udk? acwfESifhtnDjyefvnfn§dzdkYjzpfygonf/ xdkpOfu n§dEIdif; Edkifjzpfaeawmh&m? ESpfEdkifiHoabmwlnDcsufrsm; (bilateral)? a'oqdkif&m
aqG;aEG;rI ykHoP²mefrsm;\ aemufuG,fwGif&SdcJhaom em;vnfcsufrSm? ,ck oabmwlncD surf sm; (regional)jzifo h m pcef;oGm;ae&awmhonf/ tqdyk g
vdkjzpfonf/ ESpfEdkifiH (odkYr[kwf) a'oqdkif&moabmwlnDcsufrsm;rSmvnf;? tcsKdUu
]*vdkb,foabmaqmifvmaom uGefjrLepf ighrif;ighcsif;pepf\ tar&duESifheD;í? tcsKdUuw½kwfESifh eD;pyfonfjzpfMu&m? urÇmBuD;rSm
tEÅ&m,frS umuG,fEdkif&ef? usefurÇmhEdkifiHrsm;u tar&duudk trsm;arQmfvifhovdk A[k0if½dk;jzpfrvmbJ? 'Gd0if½dk;urÇm (bilateral world)
trsm;nDacgif;aqmiftjzpf odrSwfvufcHrnf/ tar&dubuf odkY jyefvnfxGufvmEdkifygonf/ wnfqJEdkifiHwumtpDtpOfrSmvnf;?
86 87
]c&pfESpf 2050 odkha&mufvQif ESifhzGHUNzdK;a&;tzGJU)udkrl? trDvdkufzdkYyif vG,fvdrfhrnfr[kwfyg/ þtcsufukd
atmufygZ,m;wGif awGUEdkifygonf/
BRIC (b&mZD;vf? ½k½Sm;? tdEdÅ,ESifU
w½kwf)EdkifiHrsm;\ pkpkaygif;pD;yGm;a&;tiftm;rSm Z,m;(1) urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHrsm;\ *sD'DyDcefhrSef;csuf (2005-2030)
rlv G6 EdkifiHrsm; (*smreD? jyifopf? tDwvD?
*syef? NAdwdefESifU tar&du)wdkh\
pkpkaygif;pD;yGma&;xuf ydkrdkBuD;rm;vmvdrfhrnf}

wpfvkH;wpfpnf;wnf;aom *vdkb,foabmxuf? tpdwfpdwft`rmT `rTmNyKd


uGv J mEdik pf &m&Syd gonf/ odt
Yk wGu?f wnfqJEdkifiHwumtzGJUtpnf;rsm;\
EdkifiHpkHpkaygif;aqmif&GufrI touf0dnmOfudk? jyefvnfazmfxkwf &Sifoefap
a&;rSm? tar&dutwGufa&m urÇmBuD;twGufyg txl;ta&;BuD;aom
vkyfief;pOf jzpfvm&ygonf/ ppfa&;rsufESmpmbufrSMunfhvQifrl? w½kwfjynftaeESifh tar&du
vufawGUususajym&vQif tar&duESifhOa&myEdkifiHrsm; (qdkMuygpdkY udka&m OECD EdkifiHrsm;udkyg? rSef;qEdkifonfh tem*wfumvtwGif;
taemuf)taeESifh? w½kwfjynfudkomru b&mZD;? tdEd´,ESifh awmif trDvdkufzdkY vG,fvdrfhOD;rnfr[kwfyg/ þrSef;qcsufudkvnf; atmufyg
tmz&duvdk topfjzpfxGef;vmaom tiftm;BuD;EdkifiHrsm;udkyg? wnfqJ Z,m;wGif awGUEdkifygonf/
EdkifiHwumpepfwGif ae&may;Mu&rnfjzpfygonf/ *dk;(v)rif;qmh(cs)
okawoDtzGJUBuD;\ tpD&ifcHpmwpfapmift&? ]c&pfESpf 2050odkYa&muf Z,m;(2) urÇmhtiftm;BuD;EdkifiHrsm;\ ppfa&;toHk;p&dwfcefhrSef;csuf (2003-2030)
vQif BRIC (b&mZD;? ½k½Sm;? tdEd́,ESifhw½kwf)EdkifiHrsm;\ pkpkaygif; pD;yGm;
a&;tiftm;rSm? rlv G 6 EdkifiHrsm; (*smreD? jyifopf? tDwvD? *syef?
NAdwdefESifh tar&du)wdkY\ pkpkaygif;pD;yGm;a&;xuf ydkrdkBuD;rm;vmvdrfhrnf}
[k od&onf/ þtajymif;tvJrsm;udk? tar&dutygt0if vuf&SdEdkifiH
wumtpDtpOfudk OD;aqmifykHazmfcJhMuonfh EdkifiHrsm;taeESifh? odrSwf
vufcHEdkifMuzdkY txl;ta&;BuD;vSygonf/
tem*wff
pD;yGm;a&;rsufESmpmbufrSMunfhvQif? w½kwfjynftaeESifh tar&d
uefjynfaxmifpkudk a&SUvmrnfh q,fESpfausmfumvtwGif;? jzwfausmf
wufEdkifp&m &Sdygonf/ odkYESifhwdkif? wnfqJ EdkifiHwumtpDtpOf\ þZ,m;ESpfcku bmudkazmfjyaeoenf;qdkvQif? tar&dutwGuf
t"duEdkifiHrsm;jzpfaom OECD EdkifiHrsm; (pD;yGm;a&;yl;aygif;aqmif&GufrI {u0if½;dk tcgor, vGecf NhJ yq
D akd omtcsuEf iS ?hf w½kwjf ynftwGuf {u0if½dk;
88 89
tcgor,jzpfEdkifajc r&Sdao;qdkaom tcsufyifjzpfygonf/ wpfenf;
qdk&vQif? urÇmBuD;\tem*wfrSm A[k0if½dk; rjzpfEdkifajctwGif;rSmyif
Cover Theme
qufvufwnf&SdaeqJ[k qdk&rnfomjzpfygonf/ THINK AGAIN
þuJhodkYaomtajctaeatmufwGif? tar&duefay:vpD rdwfum
rsm;twGuf rdrdudk,fudk jyefvnfar;cGef;xkwf&awmhrnfh r[mAsL[m
ajrmufykpämrSm? wpfckwnf;om &Sdygawmhonf/ ]rdrdwdkY\ tqifhae&mESifh
wefcdk;tmPmwdkY avQmusaeonhf tcgor,wGif? rnfodkYaom EdkifiH
w½kwfya[Vd
wumtpDtpOfrsKd;udk awGUjrifvdkygoenf;} qdkaom tar;pum;yifjzpfyg
onf/ þar;cGef;udkyif rsufarSmufacwf\ ]eD,dk&m0,f(v)qD,Hykpäm}
(neo-Rawlsian question) [k qdE k ikd yf gvdrrhf nf/
tajznd§jcif;
EdkifiHa&;'oeynm&Sif *Ref&m0,f(vJpf)u? ]EdkifiHa&;tzGJYtpnf;
wpf&yfwnfaqmuf&mwGi?f wnfaqmufo\ l udk,fusKd;pD;yGm;ESifhywfouf ,aehw½kwjf ynfrmS rsuaf rSmufacwf\plygpwm;Edik if BH u;D wpfck jzpfvmaeayNy/D
ygu? Oayu©mZmy0gvTr;f í pdwu f ;l BupH nfoifo h nf}[k qdck zhJ ;l onf/ þodYk odkhESifUtrQ w½kwfjynfBuD;ESifU ywfoufaom xifjrifcsufrsm; rSef;qcsufrsm;?
wnfaqmufEdkifygrSom? csrf;omonfjzpfapç qif;&Jonfjzpfapç tiftm; a0zefcsufrsm;rSmvnf; rD'D,mrsKd;pkHrS vQHusvsuf &SdaeawmUonf/ ,ckpmpkrSm
BuD;onfjzpfapç tm;enf;onfjzpfap ... EdkifiHtm;vkH;twGuf a&&Snf tqdkygtoHrsm;ESifUywfoufNyD; acwfNydKifynm&SifwpfOD;\ wkHhjyefpDppfcsuf
tusKd;rsm;aprnfh tzGJUtpnf;wpf&yfudk zefwD;ykHazmfEdkifrnf jzpfygonf/ rsm;jzpfygonf/ a*sm0h g&iS w
f efwuúov kd rf S Edik if aH &;odyyHÜ garmu©[m&D[m'if;\
tar&duefjynfaxmifpt k aeESihf rdru d , kd w
f ikd f OD;aqmifyaHk zmfcahJ om vuf&dS w½kwfjynfESifUywfoufaom oabmxm;tjrifrsm;[k qdkEdkifygvdrfUrnf/
Edik if w
H umtpDtpOfpepfu?kd tqdyk g *Re&f m0,f(vfçpf)\ csO;f uyfrjI zifo h m
Munfjh rifoifyh gonf/ odrYk o
S m tiftm;csed cf iG v f Qm tajymif;tvJrsm; rnf
odkYyif BuHK&onfjzpfap? pepfwpfckvkH;\ pGrf;aqmif&nfudk qufvufxdef; Ä w½kwfjynf\ tBuD;qkH;tEå&m,frSm pD;yGm;a&;e,fy,fwGif &Sdonf/
odrf;xm;Edkifrnf jzpfygonf/ þonfyif wnfqJEdkifiHwumtpDtpOf\ Ä rrSeyf g/
tem*wfjzpfovd?k þtpDtpOf\aemufu, G wf iG &f adS om vpfb&,fEeI ;f pH
wefzdk;rsm;\tem*wf jzpfygonf/ ajym&vQif urÇmBuD;wpfckvkH;\tem ,aeYw½kwfjynftwGuf tBuD;rm;qkH;aomtEÅ&m,frsm;rSm? a*[
*wfvnf; jzpfygonf/ aA'e,fy,fwGif &Sdaeygonf/ txl;ojzifh? obm0ywf0ef;usifqdkif&m
jyóemrsm;ESifh ul;pufa&m*grsm;rS? tumtuG,fuif;rJhaeonfh tae
ausmf0if; txm;jzpfonf/ þodkYqdkonfESifh? w½kwfjynfwGif rnfonfhpD;yGm;a&;
jyóemrSr&S[ d ?k qdv
k o kd nfawmhr[kwyf g/ trSepf ifppf? aps;uGupf ;D yGm;a&;
pepfwGif a&SmifvTJzdkYrvG,fvSonhf pD;yGm;a&;twuftus oHo&mrsm;ESifh?
y&ifpwefwuúodkvfrS EdkifiHa&;odyÜHygarmu© G. John Ikenberry \ rnfonfhwdkif;jynfrS uif;vGwfEdkifrnfr[kwfyg/ w½kwfjynfwGifvnf;
The Rise of China and the Future of the West pmwrf;udk ]ausm0
f if;} tjcm;aomEdkifiHrsm;enf;wl? aiGaMu;azmif;yGrIjyóemESifh pD;yGm;a&;
tESpfcsKyfbmomjyefonf/ tusyftwnf; jzpfEdkifajcrsm;&Sdaeonfom? jzpfygonf/ odkYESifhwdkif? ,aeY
w½kwfacgif;aqmifrsm;wGif acwfrDxufjrufaom b@ma&;ESifhaiGaMu;
90 91
qdkif&may:vpDrsm; &SdaeNyDjzpf&m? qdkcJhygpD;yGm;a&;jyóemrsm;udk xdef;odrf; onf/ txl;ojzifh? w½kwfjynf WTO 0ifNyD;onfaemufykdif;wGif? jynfyrS
Edkifonfh taetxm;wGif &SdaeNyDjzpfygonf/ v,f,mxGufypönf;oGif;ukefrsm;udk wpfpkHwpf&mcGifhjyKvm&&mrS? v,f
,ckavmavmq,f w½kwfjynf&ifqdkifae&aom a*[aA'jyó orm;xk\0ifaiGrSm tusbufodkY a&muf&Sdvm&onf/ onfvdkESifh pD;yGm;
emrsm;ESifhywfoufvQifrl? þodkY ydkifydkifEdkifEdkif xdef;odrf;Edkifonfh tae a&;zGHUNzdK;wdk;wufrIjzpfpOfwGif? aemufususef&pfaom aus;vufa'o\
txm;rsKd; r&Sdao;[k? qdk&ygvdrfhrnf/ zefvkHtdrf"mwfaiGUxkwfvTwfrIESifh tpmraMurIrsm;ESifh? &ifqdkifvm&awmhonf/ þtcsufudk w½kwfacgif;
avxknpfnrf;rIrSm ab*sif;? &Sef[dkif;? a[mifaumif tp&SdaomNrdKUBuD; aqmifrsm;udk,fwdkif aumif;pGmoabmaygufMu[ef&Sdonf/ NyD;cJhonfh
rsm;\b0t&nfaoG;ud?k qd;k qd;k 0g;0g;xdcu kd vf suf &Sad eygonf/ vkaH vmuf w½kwfuGefjrLepfygwDuGef*&ufu csrSwfcJhaom OD;pm;ay;vkyfief;pOfrsm;
onfh aomufokH;a& &&Sda&;rSmvnf;? pdkufysKd;a&;a'orsm;wGifomru wGi?f aus;vufa'ojyKjyifajymif;vJa&;rSm eHygwf (1) OD;pm;ay;vkyif ef;pOf
vlaexlxyfaomNrdKUBuD;rsm;udkyg? Ncdrf;ajcmufvsuf &Sdaeonf/ Oyrm- jzpfygonf/
&Sef[dkif;wGifqdkvQif toifh&&SdEdkifaom ajray:a&\ 1% EIef;omvQif?
pdwfcsvufcs aomufokH;Edkifonfh taetxm;wGif&Sdonf[k od&ygonf/
w½kwfjynfrSm? tEÅ&m,fBuD;vSaom ul;pufa&m*gBuD;rsm;\Ncdrf; Ä vuf&w dS ½kwaf cgi;f aqmifrrI mS wnfNird v
f su&f adS eonf/
ajcmufpdefac:rIESifhvnf;? &ifqdkifae&ygonf/ w½kwftpdk;&\ w&m;0if Ä rSefygonf/
xkwfazmfcsuft&? 2006 ckESpftxd HIV a&m*g&Sdaeonfhvlaygif;?
650000 rQ&o dS nf[ok &d ygonf/ 2010 jynfEh pS af &mufvQi?f þta&twGuf odEYk iS whf ikd ?f jrifomxifom &So d avmufawmhvnf;r[kwyf g/ w½kwf
rSm 10 oef;txd wk;d oGm;Edik pf &m&So
d nf[v k nf;? cefrY eS ;f xm;onf/ tvm; jynf\ EdkifiHa&;b0rSm? aygvpfAsL½dktkyfcsKyfa&;rS ]tzGJUtpnf;abmifoGif;
wlyif? MuufiSufwkyfauG;a&m*gESifh qm;a&m*gwdkYvdk ul;pufjrefa&m*gBuD; a&;}(institutionalization)odkY vSnfhajymif;vmovdk? w½kwfacgif;aqmifpk
rsm;\tEÅ&m,frSmvnf;? pdk;&drfzG,f&mtaetxm;wGif &SdaeqJjzpfygonf/ rSmvnf; ,cifuvdk tdkif'Dtdkvdk*sDtpGJ rBuD;awmhbJ? ydkíydkí vufawGUus
vmonfrmS trSeyf ifjzpfonf/ odEYk iS w hf ikd f ]armf}acwf\tarG[q k Ekd ikd af om
trSefpifppf tusyftwnf;rSm? pD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk;wufrI udk,f tdik 'f t
D v
kd *kd sD tpGo J efru I u
kd m;? tNy;D wdik cf 0gcsEikd af o;[ef r&Syd g/ A[dt k qifh
wdkifu arG;xkwfvdkufaom? topfjzpfxGef;vmonfh vlvwfwef;pm; wGifa&m a'otqifhwGifyg? þodkYaom tpGJoefonfh uGefjrLepfuGefqm
ta&;ESifh? qufpyfay:aygufvmjcif; jzpfygonf/ w½kwfacgif;aqmif aA;wpfrsm;? &SdEdkifao;ygonf/
rsm;taeESifh? tqdkygvlvwfwef;pm;\ awmif;qdkcsufrsm;udk? vkH;0 odkYjzpfvifhupm;? acgif;aqmifrItwGif;&Sdaeaom qdkcJhyg t[yf
Oyu©mjyKxm;onfawmhr[kwfyg/ taemufykHpH ygvDref'Drdkua&pDpepfodkY uGmrIrSm? vuf&SdwnfNidrfrIudk xdcdkufapavmufonfh taetxm;xdum;?
csufcsif;vufiif;ul;ajymif;rnfh tvm;tvmr&Sdonfhwdkif? tmPm& a&mufvmvdrfhrnfr[kwfyg/ taMumif;rl vuf&Sdacgif;aqmifpktwGif;&Sd
uGefjrLepfygwDwGif qdkcJhyg vlvwfwef;pm;rsm; yg0ifvmap&ef? wHcg;us,f tiftm;pktm;vkH;u? rwlnDrIrsm;xuf wlnDcsufrsm;udkom OD;pm;ay;qkyf
us,f zGifhay;vsuf&Sdygonf/ odkYESifhtrQ topfjzpfvmaom vlvwfwef; udkifxm;aomaMumifh? jzpfygonf/ wpfenf;qdk&vQif ]ygwDwGif;wdkufyGJjzifh
pm;xJrS ]tDvpf}awmfawmfrsm;rsm;rSm? uGefjrLepfygwD0ifrsm; jzpfvmMuyg ygwD\EdkifiHa&;b0udk tNrJoefYpifaeap&rnf} qdkaom? ]armf}acwft,l
onf/ þtcsufu? w½kwfwdkY\ ]ygwDwHcg;zGifha&;}ay:vpD(,cktcsdef tqudk ausmcdkif;vdkufaomaMumifh jzpfygonf/ vuf&SdeHygwf (1) acgif;
txd) tvkyfjzpfaeonfudk? azmfjy&ma&mufygonf/ aqmif [lusifawmiftaeESifh? A[dktqifhESifha'otqifh&Sd qefYusifbuf
w½kwfacgif;aqmifpktwGuf aemufxyfpdefac:csuf jzpfvmEdkif tkyfpkrsm;udk? tusifhysufjcpm;rIpGyfpGJcsufjzifh z,f&Sm;ypfEdkifaom tajc
onfrSm? qdkcJhygvlvwfwef;pm;xuf aus;vufaev,form;xkxHrSjzpfyg taewGif &Sdygonf/ odkYESifhwdkif? tqdkygae&mrsm;wGif ol\trmcHrsm;ESifh
92 93
tpm;xdk;onftxdum;? ajcvSrf;rus,fcJhyg/ þonfrSm acgif;aqmifpk &SifoefcGifhay;xm;rnfjzpfaomfvnf;? vuf&SdpD;yGm;a&;wdk;wufrIt&Sdefudk
nDñTwfa&;udk odrfodrfarGUarGU xdef;odrf;xm;vdkonfhazmfjycsuf jzpfonf/ xdcdkufapvmonfh twdkif;twmxdum;? ta&mufcHvdrfhrnfr[kwf[k
][l}\ vuf&Sdacgif;aqmifrIoufwrf;rSm yxrig;ESpfumv qkH; rSef;q&ygonf/
cef;wdkifawmhrnf jzpfonf/ tpOftvmt&qdkvQif olUudkqufcHrnfh
rsKd;qufopfacgif;aqmifwpfa,muf (odkYr[kwf) ESpfa,muf w&m;0ifa&G; Ä w½kwjf ynftiftm;Bu;D rm;vmjcif;u tar&duESiUf ppfa&;xdyw
f u
kd af wGY rt
I xd
cs,f&awmhrnfjzpfonf/ odkYaomf NyD;cJhaomygwDuGef*&ufwGif þodkYaom OD;wnfvmEdkifonf/
acgif;aqmifopfrsm; wdwdusus ay:xGufrvmcJhyg/ þtcsufrSmvnf;
vuf&Sdw½kwfacgif;aqmifpk\ a&&Snftem*wftwGuf? pdwf0ifpm;zG,f
Ä uHaouHr rajymEdkifyg/
wpfck jzpfygonf/ w½kwfjynf tiftm;BuD;rm;vmonfrSm trSefyifjzpfonf/ tar
&du\ MoZmtmPm tusbufa&mufvmonfudkvnf; jiif;r&yg/
Ä w½kwt f rsK;d om;a&;0g'rSm t&Sed t
f [kejf yif;jyif;jzifU csw
D ufvmaeonf/ odkYtwGuf urÇmhEdkifiHa&;wGif yg0gtajymif;tvJ jzpfawmhrnf? (odkYr[kwf)
Ä rSeo
f ifo
U avmufreS yf gonf/ jzpfaeNyD[k tjynfht0qdkEdkifp&m &Sdygonf/
odkYESifhwdkif? yg0gtajymif;tvJwdkif;u ppfyGJudkarG;xkwfonfawmh
odkYaomf? ¤if;\ *,ufteufrsm;udu k m; ydrk wGuo
f ifyh g/ ajym&vQif r[kwfyg/ wnfqJEdkifiHwumtpDtpOf abmifxJwGif? at;at;anmif;
19 &mpk tv,favmufuwnf;u? trsKd;om;a&;0g'rSm w½kwfEdkifiHa&; anmif; ajymif;vJoGm;wwfonfh tpOftvmrsm;vnf;? renf;raem &Sdae
b0\tcsut f csmcef;wGif &Sad ecJNh yDjzpfygonf/ þonfrmS vnf;? EdkifiHjcm; ygonf/ vuf&Sd uRefawmfwdkY rsufarSmufjyKae&aom yg0gtajymif;tvJ
usL;ausmf&efprIrsm;jzifh jynfhvQrf;aeaom acwfopfw½kwfordkif;\ wdkuf \tusK;d qufrsm;ud?k tajctaeok;H &yfu jy|mef;oGm;ygvdrrhf nf/ þonf
½dkuftusKd;quf[k qdk&ygvdrfhrnf/ trSefpifppf w½kwfuGefjrLepfygwD wdkYrSm-
tmPm&vmjcif;onfyifvQi?f rmu©0g'xuf trsK;d om;0g'aMumifh ydjk zpf (1) vuf&SdEdkifiHwumtpDtpOf\ wHcg;zGifhEdkifpGrf;?
Edkifygonf/ (2) tar&du\ ESvkH;oGif;EdkifpGrf;ESifh?
pD;yGm;a&;jyKjyifajymif;vJrrI sm;aemufyikd ;f tmPm&ygwD\ w&m;0if (3) w½kwfacgif;aqmifrsm;\ tajrmftjrifwdkY jzpfygonf/
tdkif'Dtdkvdk*sD(rmu©0g') tpnf;ajyvmaomtcg? ygwDacgif;aqmifrsm; arQmfrSef;Edkifonfh tem*wfumvtwGif;wGifrl? vltcsKdUpdk;&drfae
udk,fwdkifu jynfwGif;tiftm;udk pkpnf;vIHaqmfEdkifa&;twGuf? trsKd;om; Muaom plygyg0gppfa&;xdyfwdkufawGUrIrsKd;? rjzpfEdkif[k oabm&ygonf/
a&;0g'tvHudk jrifhjrifhrm;rm; jyefvnfvTifhxlcJhonfrsm;vnf; &Sdygonf/
odkYESifhwdkif? trsKd;om;a&;0g'\ toGm;ESpfzufudkrl w½kwfacgif;aqmifrsm; ]rdk;aumif;} tESpfcsKyfbmomjyefonf/
udk,fwdkifoabmaygufNyD;? jzpf[ef&Sdonf/ þ0g'u jynfwGif;tiftm;pk
rsm; pkpnf;a&;twGuf tokH;wnfhEdkifaomfvnf;? EdkifiHwumqufqHa&;
wGifrl pdk;&drfaMumifhMurIrsm;ESifh oHo,rsm;udk arG;xkwfay;Edkifp&m? &Sdae
onf/ þwdrf;ñGwfrIu? w½kwfjynfBuD;udk *vdkb,fvdkufaZ;½Sif;ESifh
a0;&modkY qGJac:oGm;Edkifonfjzpf&m? *vdkb,fa&pD;wGifvdkufyg&if; pD;yGm;
jzpfvmonhf w½kwfjynftwGuf? txl;owdxm;&onfhoabm &Sdonf/
odkYtwGuf? w½kwfjynfwGif trsKd;om;a&;0g'udk tqifhwpfckxd
94 95
w½kwfplygyg0gonf tMurf;rcHay/
Cover Theme rcdkifcHUao;[k qdkapumrl
OPINION urÇmha&;&mwdkYwGif plygyg0g tar&duefESifhtwl
2008 ckEpS f tzufzufü ta&;ygt&ma&mufaeNyDjzpfí
w½kwfudk plygyg0gtjzpf todtrSwfjyK&rnf[k
w½kwfplygyg0gjzpfNyD oH;k oyfMuonf/

twGJjyóemESifhppfjyóem þudpöESifhywfoufí tjynfjynfqdkif&m qufqHa&;pepf (odkYr[kwf)


„ armifp;l prf; wnfqJurÇmhpepfonf w½kwfjynf plygyg0gtjzpf jzpfxGef;vmrIukd tusK;d
2008 ckESpfudk urÇmha&;&m oHk;oyfolwdkYu w½kwf jyKonf[k y&ifpwefwuúov
kd rf S urÇmah &;&myg&*l uGet
f u
dk f uifbm&Du
ESp[f w
k ifpm;trnfay;onf/ tb,faMumifq h akd omf w½kwf a0zefoHk;oyfjyonf/
jynfonf plygyg0gjzpfvmaomaMumifh jzpfonf/ ,cifu
w½kwfjynf\ tiftm;BuD;xGm;rIudk plygyg0gtqifhtjzpf wnfqu
J rÇmph epf z½dzk &Jrvkyf
todtrSwfrjyKcJh/ wpfaeYaeYü plygyg0gjzpfvmvdrfhrnf[l þtjrifrSMunhfvQif plygyg0gjzpfvmaomw½kwfjynfonf rdrdudk
íom cefYrSef;cJhonf/ ,ck 2008 ckESpfwGif w½kwfjynf tusKd;jzpfxGef;aponfh vuf&SdwnfqJurÇmhpepfudk uarmufur jzpf
onf plygyg0gwu,fjzpfvmonf[k todtrSwfjyKvdkuf atmif jyKvkyfvdrfhrnf r[kwfay/ xdkYtjyif y&ifpwefygarmu©u plyg
Muonf/ yg0g ESpfOD;pvkH; EsLuvD;,m;vufeufawGykdifqdkifMuojzifh plygyg0gcsif;
w½kwfplygyg0gonf tMurf;rcHay/ rcdkifcHhao;[k ppfwdkufp&mtaMumif;r½Sdawmh[lívnf; okH;oyfonf/ plygyg0g topf
qdkapumrl urÇmha&;&mwdkYwGif plyg yg0g tar&duefESifh w½kwfjynfonf? wnfqJurÇmhpepfxJü tvkyfvkyfjcif;onf? olYtwGuf
twl tzufzufü ta&;ygt&m a&mufaeNyDjzpfí w½kwf taumif;qHk;jzpfaeonf/ urÇmhpepfonf taemufwdkif;qef urÇmhpepf
udk plygyg0gtjzpf todtrSwfjyK&rnf[k oHk;oyfMuonf/ jzpfí 0ifvdkYvG,foavmuf ajymif;jyefvSefypfzdkY cufaompepf jzpfvm
azmhbrf *¾Zif;Bu;D rS ynm&Siw f pfO;D u tjcm;jzpfxeG ;f rIwEYkd iS hf onf /
w½kwfjynfplygyg0gjzpfvmrIudk aygif;NcHKpOf;pm;um 2008 vuf&Sd urÇmhpepf (tjynfjynfqdkif&mqufqHa&;pepf)onf pkpnf;
ckESpftm; wpfckcktajymif;tvJtwGuf pD&ifcH&rnfhESpf rI&Sdaom pepfjzpfonf/ pnf;rsOf;udk tajccHonf/ euf½Idif;us,fjyefYaom
(year of reckoning)[k qdv k u kd of nf/ tajccHtkwfjrpfawG&Sdonf/ þyHkpHonf w½kwfjynfudk tusKd;aus;Zl;
xdkYaMumifh w½kwfjynf\atmifyGJudk rnfodkY pDrHcefYcGJ ay:apcJhNyD/ xdkYaMumifh wnfqJurÇmhpepfyHkpHESifh vdkufavsmnDaxG aqmif
rvJ[t k ar;ay:onf/ w½kwjf ynfuvnf; w½kwfatmifyGJ &GufvdkaomtcsufwdkYudkvnf; w½kwfbufrSjyvmjcif;jzpfonf/ w½kwf
udk rnfodkYpDrHcefYcGJrvJ/ tar&duefuvnf; w½kwfatmifyGJ jynf\ r[mAsL[mtawG;tac:ynm&Sif Zifab*seu f w½kwjf ynf tif
udk rnfoYkd pDrcH efcY rJG vJ/ w½kwEf iS hf tar&duef ESpOf ;D pvH;k u tm;BuD;xGm;rIudk Nidrf;csrf;pGm jzpfxGef;wdk;wufrI (peaceful rise)[lí
w½kwaf tmifyu JG kd rnfopYkd rD cH efcY rJG vJ[í
l pOf;pm;&awmhrnf/ trnfay;cJhonf/
96 97
Nidrf;csrf;pGm jzpfxGef;wdk;wufrIqdkonfrSm w½kwfplygyg0gonf plygyg0gonf t&Sdw&m;jzpfí yg0gudkrQa0&eftqifoifh&Sd&awmhrnf/
wnfqJurÇmhpepfudk z½dkz&Jjzpfatmifrvkyf/ wnfqJurÇmhpepfESifhtnD xdaYk Mumifh 2008 ckEpS o
f nf w½kwu
f kd plygyg0gtjzpf todtrSwjf yK&rnfEh pS ?f
pnf;rsOf;wdkYudk av;pm;vsuf aqmif&Gufrnf[k ajymMum;jcif;jzpfonf[k þplygyg0gopfESifh yg0grQa0,l&rnfhESpf[k axmufjyonf/
urÇmha&;&muRrf;usifolwdkYu ,lqMuonf/ þtcsufonf *&dwfyg0g
wdkY\ordkif;ESifh vrf;cGJxGufjcif;jzpfonf/ ordkif;wGif *&dwfyg0gtopfawG twGJjzKwfçrjzKwf jyóem
ay:vQif ¤if;wdu Yk &Sq
d *J &dwyf g0gtm; &efvyk o
f nf/ pdeaf c:onf/ y#dyu© w½kwftm; plygyg0gtopftjzpf 2008 ckESpfü todtrSwfjyKvm
awGzefwD;í ppfwdkufonf? 'kwd,urÇmppfrwdkifrD *smreDESifh *syefwdkY MupOfü? plygyg0gtopfonf tar&duefplygyg0gESifh twGJjzKwfçrjzKwf
tiftm;BuD;xGm;í ppfjzpfcJh&onfudk jyefñTef;Munhfonf/ (decoupling) jyóempOf;pm;onf/ txl;ojzifh pD;yGm;a&;ydik ;f wGif pOf;pm;
onf/ 2007ckESpfü wpfurÇmvHk; EdkifiHwdkif;onf pD;yGm;a&;t& zGHUNzdK;
yg0grQa0 wdk;wufcJhonf/ pD;yGm;a&;rzGHUNzdK; rwdk;wufonfh EdkifiH[lír&Sdoavmuf
xdkYaMumifh tar&duefEdkifiHa&;orm;wdkYü *&dwfyg0gawG ay:vmyHk &Sm;yg;cJhonf/ odkYjzifh EdkifiHwdkif; pD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk;wufvmaomtcg
ordkif;udk jyefvSefMunhfNyD;? *&dwfyg0gcsif; ppfonfra&SmifvGJom[k,lqNyD; (1) csrf;omaomEdkifiHESifh qif;&JaomEdkifiHwdkYonf pD;yGm;a&;t&
,ckvnf; plygyg0gtopfjzpfvmaom w½kwEf iS hf &S&d if;plygyg0g tar&duef twGJjzKwfvmEdkifNyDvm;?
wdkY? aemufqHk;wpfaeYü ra&SmifrvGJom ppfjzpf&rnf[k a[mMuonf/ (2) xGef;opfqJEdkifiHwdkYonf tar&duefpD;yGm;a&;ESifh twGJjzKwf
odkY&mwGif þvdkoHk;oyfolwdkYonf jzpfxGef;rIwpfckudk xnhfrwGuf/ ypfEdkifNyDvm;?
,if;rSm NAwd ed \
f *&dwyf g0gtqifu h kd tar&duef*&dwyf g0gu tpm;xdk;cJhpOfü (3) w½kwpf ;D yGm;a&;onf tar&duefp;D yGm;a&;ESihf twGjJ zKwEf ikd Nf yD
tar&duefESifh NAdwdefwdkY ppfrjzpfMuay/ tar&duefu olYbmomol vm;[lí ar;cGef;ay:onf/
ausmfwufoGm;onf/ ,ckvnf; tar&duefESifhw½kwfyg0g ,SOfNydKifrIwGif 2007 ckESpf pD;yGm;a&;pef;yGifhcJhaomfvnf; ,ck 2008 ckESpfxJ
ppfjzpfp&m taMumif;r&Sd/ pD;yGm;a&;e,fy,fwGif tBudwfte,f,SOfNydKifrI a&mufonfESifh? tar&duefplygyg0gpD;yGm;a&;onf &Dquf&Sif;(qkwf,kwf
awGom jzpfay:rnf/ pD;yGm;a&;,SOfNydKifrIrS ppftjzpfodkY tusnf;wefpGm usqif;rIuyf)xJ 0ifaejcif; [kwfçr[kwf tjiif;yGm;onf/ ,ckaemufqHk;
ul;çrul;qdo k nfrmS 0g&Siw f efEiS hf ab*si;f rSacgif;aqmifwYkd b,fvq
kd ;kH jzwf tar&duefpD;yGm;a&;onf &Dquf&Sif;xJa&mufaeNyD[k wpfoabmwnf;
MurvJ qdkaomtcsufwGif rlwnfygvdrfhrnf[k ynm&SifwpfOD;u oHk;oyf oHk;oyfvdkufMuonf/ tar&duef plygyg0gpD;yGm;a&;onf 2008 ckESpfxJ
onf / 0ifonfESifh &Dquf&Sif;ESifh BuHKae&NyD/
xdkYaMumifh tar&duefplygyg0gonf w½kwfplygyg0gtay: a&&Snf þodkY tar&duefpD;yGm;a&; &Dquf&Sif;xJ pdkufqif;aecsdefwGif plyg
ay:vpDcsrSwf&ef vdkonf/ a&wdkay:vpDESifh a&wdktusKd;pD;yGm;udkom yg0gw½kwfESifh plygyg0gtar&duefwdkY twGJjyKwfaevQif twGJjyefwGJoifhNyD
Munhf&efr[kwfNyD/ a&&SnfarQmfawG;í w½kwfjynfqdkif&m a&&Snfay:vpD [kaxmufjyvmMuonf/ Recoupling [kac:onf/ w½kwEf iS t hf ar&duef
csrSwf&rnfhESpfjzpfvmNyD/ tar&duefplygyg0gonf plygyg0gwpfckwnf;&Sd jyefwGJrS? awGUae&aom &Dquf&Sif;onf ydkí rqdk;0g;oGm;Edkif[kqdo k nf/
aom urÇmay: zifckxdkifxm;&onf/ xdkYaMumifh tjcm;yg0gwdkYESifh yg0g tar&duef&q D uf&iS ;f urÇmtESYH rysUH ESaYH tmif wm;qD;a&;? w½kwu f txl;
rQa0&rnfqdkaomtjrifvnf; r&SdcJhay/ yg0grQa0,laom tawGUtBuHK wvnf ulnDEdkifonfudk axmufxm;í? w½kwfu plygyg0gjzpfvmyHkudk
vnf; r&SdcJhay/ oufaotaxmuftxm;wpf&yf taejzifhvnf;? wifjyonf/
,ck w½kwfplygyg0gopfESifh yg0grQa0&rnfqdkaomtcg tHhMoMu armifpl;prf;
onf/ rawGUzl;í tawGUtBuHKopfjzpfaeonf/ rnfodkYyifjzpfap w½kwf Ref : CNN, Newsweek, Jan 10, 2008

98 99
tar&duefp;D yGm;a&;usqif;rIEiS hf
Cover Theme a':vmwefzdk;usqif;rIwaYkd Mumifh
COMMENTARY w½kwpf ;D yGm;a&;udk usqif;aponf[k qdv k Qiv
f nf;

&Dquf&Sif;ESifh þusqif;rIonf tqdk;xJrS taumif;jzpfrnf/


w½kwfpD;yGm;a&;onf r&yfrem; zGHY NzdK;wd;k wufvmojzifh
t&Sed af vQmch s&efvo
kd nf/ rD;aygifavQmh&efvdkonf/
a':vmwefzdk;usqif;rI
a'o a&eHxkwfvkyfaom EdkifiHwdkYuvnf; olwdkY\aiGaMu;udk a':vmESifh
w½kwfukdxdrvm; EIef;aoowfrSwfjcif; (peg vkyfxm;jcif;) udkjzKwfoif,h roifh pOf;pm;ae
onf/ ul0dwfu *sDpDpDrS azmufxu G Nf y;D a':vmyufukd jzKwyf pfvu kd o
f nf/
„ OD;csr;f at; tar&duefa':vmESihf csw d q
f uf yufvkyfxm;aom a[mifaumifa':vm
tar&duefa':vmwefzdk; xdk;usvmaomtcg ar;cGef; uvnf; a':vmyuf jzKwf&ef oifhçroifh pOf;pm;ae&NyD/ tar&duefonf
awG wpfoDBuD;ar;onf/ a&S;OD;yxr tar&duefa':vm us &Dquf&iS ;f ESit
hf wl a':vmudk 0dik ;f 0ef;eef;csjcif;ESihf BuKH ae&Ny/D a':vmrS
qif;rIonf w½kwfpD;yGm;a&;udkvnf; tusbufqGJac:oGm;rSm vnf;aumif;? a':vmtqufqufwdkYrSvnf;aumif; pGefYcGmaeMuonf/
vm;[líar;onf/ þar;cGef;udk ajzqd&k ef ESpEf ikd if pH ;D yGm;a&;\
taetxm;udk tMurf;zsi;f tuJjzwfonf/ ,ltufppf ;D yGm;a&; w½kwfudk xdcdku?f rxdcdkuf
onf zsm;emaeonf? ckwifay:vJaeonf[o k ;kH oyfí w½kwf ,cktajctaetopfawG ay:vmojzifh rnfonfEh ikd if \ H pD;yGm;a&;
pD;yGm;a&;url oGufvufusef;rmaeonf[k oHk;oyfonf/ xdkY tajctaeudk ydkNyD; tm½Hkpl;pdkuf&rnfenf;[k ar;onf/ tar&duef
aMumifh zsm;emaeaom pD;yGm;a&;udk rdru d ohJ v Ykd el mjzpfomG ;atmif pD;yGm;a&;usqif;rItay: ydkNyD;pdk;&drf&rvm;[lí EIdif;,SOfavhvmMuonf/
jyKvyk Ef ikd pf rG ;f &Syd govm;[k ar;cGef;wpfyk'f xyfqifhxkwfonf/ pD;yGm;a&;ynm&Sit f rsm;pk\tajzu tar&duefp;D yGm;a&; usqif;rItay:
þar;cGef;onf *vdkb,fpD;yGm;a&;zGHUNzdK;wdk;wufrIudk odyfrpdk;&drf? w½kwfpD;yGm;a&; usqif;rItay:om ydkNyD;pdk;&drfonf/
w½kwfpD;yGm;a&;u ydkNyD; taxmuftuljyKaeovm; (odkYwnf; w½kwfpD;yGm;a&;usqif;rIu tar&duefpD;yGm;a&;usqif;rIxuf
r[kwf) tar&duefpD;yGm;a&;u ydkNyD;taxmuftuljyKaeovm; ydjk yif;xefrnf[k wGuMf uonf/ xkaYd Mumifh ,ckw½kwpf ;D yGm;a&;rusqif;bJ
[k ar;jcif;yifjzpfonf/ urÇmhpD;yGm;a&;\ *s'D yD w D ;kd wufrw
I iG f q,fpEk pS f ESpcf vk ;kH wpf&edS x
f ;kd axmifwufaeonfukd aus;Zl;wifMuonf/
w½kwpf ;D yGm;a&;u tar&duefp;D yGm;a&;xuf ydkNyD;taxmuftul þwGif tusr&SdbJ qufwdkufaxmifwufaeaom w½kwfpD;yGm;a&;onf
jyKaeNy;D ? þoabmt& urÇmph ;D yGm;a&;onf tar&duefp;D yGm;a&; acGusroGm;Edkifbl;vm;[k qef;ppfMunhfMuonf/
wpfcw k nf;tay: rSw D nfjcif;r&Sad wmhay/ w½kwpf ;D yGm;a&;tay: w½kwpf ;D yGm;a&;acGusomG ;Edik o
f nf[k ,lqolwu Ykd w½kwfpD;yGm;a&;
om rSDwnfvmonf/ wpfESpfysrf;rQ 10&mcdkifEIef;ausmf rSefrSefwufaejcif;udk vufn§Kd;xdk;onf/
,ck tar&duefpD;yGm;a&; qkwf,kwfusqif;aeonf/ þvdkwufvGef;ojzifh w½kwfpD;yGm;a&;tif*sifylvGef;aeNyD[k qdkonf/
&Dquf&Sif;xJ0ifaeonf/ a':vmwefzdk;usqif;aeonf/ tD&ef olwu Ykd w½kwpf ;D yGm;a&;tif*siyf al epOf? tar&duefp;D yGm;a&; &Dquf&iS ;f xJ
u ol\a&eHukd a':vmESirhf a&mif;awmh[q k o kd nf/ yifv,fauGU a&mufNy;D a':vmwefz;kd usqif;aerIaMumif?h w½kwpf ;D yGm;a&;vnf; ,dik v f J
100 101
oGm;Edkifonf[k wGufjyonf/ t"dutm;udk;NyD; axmufjyonfhtcsufrSm todtrSwfjyK&ma&mufonf/
w½kwf\ tar&duefodkYwifydkYaomtdwfpydkY jzpfonf/
tar&duefp;D yGm;a&; usqif;rIEiS hf a':vmwefz;kd usqif;rIwaYkd Mumifh r*Fvmowif;
tar&duefu tdwfpydkUwdkUudk avQmhcsvmp&m&Sdonf/ þodkU avQmhcsvm a':vmwefzdk; usqif;jcif;onf w½kwfjynf\ tifzav;&Sif;udk
onfESifh tdwfpydkYudk tajccHxm;aom w½kwfpD;yGm;a&;onf? ,dkifoGm; ydNk y;D qd;k 0g;oGm;Edik o f nf/ tifzav;&Si;f qd;k 0g;vmvQif w½kwpf ;D yGm;a&;vnf;
&rnf[kqdkonf/ oabmrSm a':vmwefzdk;usqif;rIonf tdwfpydkYus usqif;&rnf[k qifajcay;Muonf/ þtcsufuvnf; ,kwåd&Sdovdkvdk
qif;rIrSwpfqifh w½kwfpD;yGm;a&;udk tusbufqGJac:oGm;rnf/ ESifh ,kwådr&Sdjzpfaeonf/ tb,faMumifhqdkaomf w½kwfjynfü Edik if jH cm;aiG
&efyakH iG tvQyH ,ftrsm;Bu;D &So d nf/ {&mrrsm;jym;vSaom Edik if Hjcm;aiGwdkYjzifh
0,fvdktm;csif; axEkdif? acsEdkif tifzav;&Sif;jyóemudk ajz&Sif;Edkifonf/ tifzav;&Sif;omru tjcm;
w½kwfpD;yGm;a&;onf wu,fyJ tdwfpydkYarmif;pD;yGm;a&; (export- rnfonfh pD;yGm;a&;jyóemBuD;wkdYudkrqdk ajz&Sif;EdkifpGrf; &dSaeonf/
drived economy) [kwf,r[kwfar;cGef;xkwf&awmhonf/ ]tDaumfaemfrpf tu,fí tar&duefp;D yGm;a&;usqif;rIEiS hf a':vmwefzdk;usqif;rI
*sme,f}BuD;u w½kwfpD;yGm;a&;onf tdwfpydkYarmif;pD;yGm;a&;jzpfonf wdaYk Mumif?h w½kwpf ;D yGm;a&;udk usqif;aponf[q k vkd Qiv
f nf; þusqif;rI
qdkaom Zmwfvrf;udk '@m&D[k axmufjyvdkufonf/ tdwfpydkYtajcpdkuf onf tqdk;xJrS taumif;jzpfrnf/ w½kwfpD;yGm;a&;onf r&yfrem;zGHUNzdK;
pD;yGm;a&;qdkonfrSm jynfy0,fvdktm; (odkYr[kwf) jynfyrSoHk;pGJrIwdkYtay: wd;k wufvmojzifh zGUH NzKd ;rIukd t&Sed af vQmch s&efvo kd nf/ rD;aygifavQmh&efvdkonf/
rSDcdkaejcif;udk qdkvdkonf/ þae&mü jyóemonf wu,fvnf; tdwfpydkY ,ck tar&duefpD;yGm;a&;usqif;rIaMumifh w½kwpf ;D yGm;a&; usqif;rnf[k
avsmo h mG ;vQif jynfy0,fvt kd m;avsmo h mG ;jcif;jzpfí? þ jynfy0,fvt kd m; qdv k Qif? jzpfcsio f vdjk zpfvmí tusaumif;[kqdk&rnf/ w½kwfpD;yGm;a&;udk
tavsmu h kd jynfwiG ;f 0,fvt kd m;ESihf axEdik çf rEdik q
f akd omjyóem jzpfvmonf/ wtm;,dik v f aJ ponfh xd;k ESucf surf jzpfEikd af y/ acG;ususjcif; (handlanding)
w½kwfjynfpD;yGm;a&; t&rf;zGHUNzdK;wdk;wufaeonf[k qdkonfrSm? rjzpfEdkifay/
w½kwfjynfwGif;ü 0,fvdktm;awG t&rf;wdk;yGm;vmjcif;udkvnf; &nfñTef; w½kwfpD;yGm;a&; tusbufNydKvdrfhrnf[k wGufqxm;olrsm;u
onf/ xdkYaMumifh jynfyrS0,fvdktm; usqif;rIudk? jynfwGif;rS0,fvdktm; w½kwfjynfü tvkyform;awG vkyfc raygawmh/ aps;aygtvkyform;
wdk;wufrIwdkYjzifh aumif;rGefpGm axEdkif? acsEdkifonf/ jynfwGif;0,fvdktm; &Sm;yg;rIBuD; ay:aeNyD[k xdwfvefYwMum; oHk;oyfjyonf/ aps;aygtvkyf
uyif jynfy0,fvdktm;xuf trsm;BuD;ydkvQHaeonf/ ,if;\oabmrSm orm;&Sm;yg;rI(shortage of cheap labour) aMumifh w½kwpf ;D yGm;a&;usqif;
tar&duefüjzpfyGm;aom pDyGm;a&;usqif;rIa&Smhcfudk? w½kwfpD;yGm;a&;u &awmhrnf[k ajymonf/ þoHk;oyfcsufonf t"dyÜm,fr&Sd[k ]tDaumf
aumif;rGefpGm pkyf,lEdkifonf[kqdkjcif;jzpfonf/ Capicity to absorb aemfrpf}*sme,fBuD; u a0zefjyonf/ vkyfcawG wdk;wufvmaomfvnf;
shorks [kac:onf/ wpfzufü tvkyform;wdkY\ xkwfvkyfrItpGrf;owådu trsm;BuD;wufae
pD;yGm;a&; zGHUNzdK;wdk;wufrI\ &v'ftjzpf? w½kwfjynfwGif tifz jcif;udk axmufjyonf/ t"dymÜ ,frmS vkyo f m;caps;Bu;D vmjcif;onf pD;yGm;
av;&Si;f (t&yf&yfaps;EIe;f rsm;wufjcif;) txdu k t f avsmuf ay:vmonf/ a&;wpfcv k ;kH udk tEÅ&m,fay;avmufatmif rjzpfyg[k axmufjyjcif;jzpfonf/
þtifzav;&Si;f udw k u
kd zf su&f ef w½kwAf [db k Pfonf twd;k EIe;f udk ig;Burd f w½kwfpD;yGm;a&;u wmwdktjrefajy;aeonf/ tar&duefpD;yGm;
jr§ifhcJhonf/ ,ckaemufqHk; bPfwdkufwdkYu tenf;qHk;xm;&Sd&rnfh aiGom; a&;u tdyf&may:vJaeonf/ þtajctaeuyifurÇmhpD;yGm;a&;twGuf
t&efaiG (reserve requirement) udk jr§ifhvdkufonf/ bPfwdk;vnf;jr§ifh? aumif;owif;jzpfonf[k qdkonf/
aiGom;&efyHkaiGudkvnf; jr§ifhvdkufojzifh aiGacs;iSm;rIawG &yfwefYoGm;Edkif OD;csrf;at;
onf/ þtcsufu w½kwftmPmydkifwdkYu tifzav;&Sif;&SdaMumif;udk Ref : The Economist, 12, December, 2007.

102 103
People
pdef? OD;? AE¨Kv -
Feature 1900 jynfhESpf rwfv 13&uf t*FgaeYwGif rEÅav;c½kdif?
104 AE¨KvOD;pdef jrpfi,fNrKd Ue,f O,smOfawmf½mG üzGm;onf/ tz ukeo f nf OD;zd;k MuL;?
108 wwd,vrf; trd a':ausmh jzpfonf/ i,fpOfu bkefBuD;ausmif;ü ynm
115 tawG;rSm;t,HkrSm;tpGJrSm;rsm;\tMurf;zufrI(2)
oifMum;cJhonf/
122 vlrItif*sifeD,menf;ESifUzGHY NzdK;a&;jyóem
rEÅ a v;Nrd K U "m;wef ; t&yf OD ; av;awmf o l OD ; csif ; \
128 'ku©wkdhuif;&mukef&m
*kP0wDyEHk ydS w f u
kd w
f iG f pwiftvkyv f yk o f nf/ xdaYk emuf &efuek Nf rKd U
12vrf ; xd y f jref r mh 0 ef x rf ; owif ; pmwd k u f t ,f ' D w mtjzpf
aqmif&Gufonf/ 1921 ckESpf Zefe0g&Dv 12&ufaeYwGif ]ESpfyg;
Munf*sme,f}udk pwifxkwfa0onf/ *sme,ftrnfudk ]AE¨Kv

AE¨ K vOD ; pd e f (1900-67)


( 1900-67)
*sme,f}[k {NyDvwGifajymif;vJonf/ AE¨Kv*sme,fwGif yDrdk;eif;
udk r@dKifxm;í armifpdefudk,fwdkif ]pdefuavmif}? ]wif;bkwf}?
armifaZ,sm ]pdef'dk;}? ]owdk;pdef} trnfrsm;jzifh *sDpDbDat toif;csKyfBuD;
udkaxmufcHí 21 OD;tzGJYudk jyif;jyif;xefxefa0zefcJhonf/
udv
k ekd aD cwf jrefrmEdik if aH &;ESihf pme,fZif;avmuwGif AE¨Kv 1921 ckESpf Edk0ifbmv 3 &ufaeYwGif ol&d, owif;pm
OD;pdet
f rnfjzifh xif½mS ;onf/ pme,fZif;avmuwGif xif&mS ;aom t,f'Dwm OD;wkwfBuD; (o&mZOD;wkwfBuD;) obmywdtjzpf
AE¨Kv *sme,f? AE¨Kvowif;pm wnfaxmifolt,f'Dwm/ AE¨Kv aqmif½Gufaom ]pme,fZif;rsm;\ 0IdufaumfrwDoydwfarSmufa&;}
*sme,frS pdefuavmif? wif;bkwf? owdk;pdef? AE¨KvOD;pdef uavmif tpnf;ta0;udk wufa&mufonf/ 1922 ckESpf azazmf0g&DvwGif
trnfrsm;jzifh *sDpDbDattoif;csKyfBuD;udk axmufcHí 21 OD; AE¨Kv*sme,fonf jrefrmhtvif;? ynmhtvif;? 0&Zdef*sme,f
tzGJUudk jyif;jyif;xefxefa0zefcJhonf/ pHzJta&;ay:aygufvmcsdef wdkYESifhtwl tmrcHaiGESpfaxmifusyf wif&onf/
wGif pdefuavmiftrnfjzifh 4 yJwef pHzJ0w¬Ka&;om;cJh&m puf 1927 ck E S p f Zef e 0g&D v 1&uf paeaeY w G i f ]AE¨ K v
wifyEHk ydS q
f rJ mS yif tkyaf &wpfoed ;f a&mif;cJ&h onf/ wGaJ &;cGaJ &; ay: owif;pm} xyfrHxkwfa0onf/ pHzJowif;? rpöwmarmifrIdif;\
aygufvmcsdefwGif 'D;'kwf*sme,fESifhtwl AE¨Kv*sme,frS wGJa&; pHzJaqmif;yg;rsm;jzifh AE¨Kvowif;pmonf vlBudKufrsm;vmonf/
udak qmfMocJo h nf/ xdaYk emuf Edik if aH &;avmuwGif a'gufwmbarmf owif;pmzdk;udk ½kyf&SifvufrSwfwef;pD0,fouJhodkY apmifhí aiG
\ r*FvGef;*sDpDbDatOuú|? qif;&J;om;ygwDacgif;aqmif? Armh oGif;&onf/ AE¨KvOD;pdefudk,fwdkif pdefuavmiftrnfjzifh 4 yJ
xGuf&yf*dkPf;\tvkyftrIaqmifjzpfvmonf/ 1940 jynfhESpfwGif wef pHzJ0w¬Ka&;&m pufwifykHESdyfqJrSmyif apmifa& wpfodef;
umuG,fa&;tufOya't& NAw d o
d Qw\ Ykd axmif'Pfc&H onf/ *syef a&mif;csc&hJ onf/ wGaJ &;cG;J a&;ay:aygufvmcsed w f iG f 'D;'kw*f sme,f
acwfwiG f a'gufwm barmfOD;aqmifaom tpdk;&tzGJUü omoem ESifhtwl wGJa&;bufrS axmufcHtm;ay;cJhonf/
a&;ESifh 0g'jzefYcsda&;0efBuD;tjzpf xrf;aqmifcJhonf/ udk,fwdkif 1933 ck E S p f w G i f OD ; pd k ; od e f ; *sD p D b D a trS Ouú | jzpf o l
yg0ifcJhaom EdkifiHa&;aqmif&Gufcsufrsm;udk ]t*Fvdyfajy;rif;} OD;pdk;odef; pGefYcGmoGm;&m AE¨KvOD;pdefOuú|jzpfvmonf/ [Hom
(1946)? ]uREfkyfwdkY\twGif;a&;} ESpfwGJ (1946) pmtkyfrsm;jzifh 0wD e ,f r*F v G e f ; q&mawmf a xmuf c H í r*F v G e f ; *sD p D b D a t
rSwfwrf;wifchJonf/ [kvnf;ac:a0:Muonf/ 1934 ckESpfwGif rkH&Gmwpfzufurf;
104 105
anmifyifBuD;ul;wdkYqdyf t|rkedat;csrf;&efatmif bk&m;teD; a&vrf;? ukef;vrf;? av,mOfc&D;wdkYjzifh jrefrmjynf jyefa&mufcJhonf/
usif;yaom 19 Budrfajrmuf r*FvGef;*sDpDbDatuGefz&ifhü obm NAdwdoQwdkY\ zrf;qD;tusOf;cscH&onf/ 1946 ckESpf Zefe0g&Dv 5 &ufaeY
ywd t jzpf wif a jr§ m uf c H & onf / 1936ck E S p f rEÅ a v;Nrd K UwG i f wGif tif;pdefaxmifrSvGwfajrmufí qif;&Jom;0HomEktzGJUudk jyefvnf
usif ; yaom (20)Bud r f a jrmuf r*F v G e f ; *sD p D b D a tuG e f z &if h ü OD;aqmifcJhonf/ owif;pmrsm;rS AE¨KvOD;pdeftwGuf bk&ifcHOD;aqmif
Ouú|tjzpf om,m0wD OD;armifarmif a&G;cs,í f ? AE¨KvOD;pdeo f nf aom tpdk;&tzGJUwGif omoema&;ESifh jyefMum;a&;0efBuD; wpfae&may;
aiGxdef;tjzpfwm0efay;tyfcH&onf/ xdkuGefz&ifhü a'gufwm &ef &nf&G,faeaMumif;a&;om;cJhonf/ vGwfvyfa&;&NyD; 1956 ckESpf
barmf\ qif;&Jom;0g'udkvufcHí qif;&Jom;tzGJU acgif;aqmif atmufwdkbmv 5 &ufaeYwGif omoema&;Xme omoema&;ñTefMum;
jzpfvmonf/ a&;0eftjzpf cefYtyfcH&onf/ 1961 ckESpfwGif &mxl;rStNidrf;pm;,lcJh
1939 ckESpf atmufwdkbmvwGif ]AE¨Kvr*¾Zif;}udk t,f'D onf /
wmtjzpfwm0efcí H xkwaf 0onf/ r*¾Zif;wGif AE¨KvOD;pdef ud, k f AE¨KvOD;pdefonf t*Fvdyfpmrwwfaomfvnf; vkyf&nfudkif&nf
wdik f t*Fvyd -f jrefrmppfyGJESifh ywfoufaom aqmif;yg;½Snf a&; xufjrufí omoema&;ESifhpme,fZif;avmuwGif xif&Sm;onf/ Ak'¨
om;cJ h o nf / 1939 ck E S p f atmuf w d k b mv 1 &uf a eY w G i f omoemaumifpD? awmifwef;omoemjyKtzGJU? EdkifiHawmf omoema&;
a'gufwmbarmf\ aetdrfü zGJUpnf;aom ArmhxGuf&yf*dkPf;wGif aumfr½SifwdkYwGif tusKd;aqmiftwGif;a&;rSL;? wdyd#ua½G;cs,fa&; tvkyf
A[d k t vk y f t rI a qmif j zpf v monf / xG u f & yf * d k P f ; Ouú | rS m trIaqmift&m&Sd? 1957 ckESpfwGif Ak'¨Z,EdÅtxdrf;trSwf jrefrmEdkifiH
a'gufwmbarmf? taxGaxGtwGif;a&;rSL;rSm ocifatmifqef; udk,fpm;vS,ftzGJU0iftjzpf xdkif;? uarÇm'D;,m;? vmtdkEdkifiHrsm;odkY
jzpf o nf / 1940 jynf h E S p f w G i f umuG , f a &;tuf O ya't& oGm;a&mufcJhonf/
axmif'Pf tjypfay;cH&onf/ touf 67 ESpt f &G,?f 1967 ckEpS f arv 22 &ufaeYwiG f &efuek Nf rKd U?
1942 ckESpf azazmf0g&Dv 10 &ufaeYwGif axmifrS bdkuav;aps;vrf;? wdkuftrSwf (132)? wwd,xyfaetdrfü uG,fvGefcJh
vGwfajrmufonf/ ZGefv 4 &ufaeY jyifOD;vGifNrdKUwGif jrefrmjynf onf/ uG,fvGefcsdefü ZeD;a':cifjrESifh om;wpfOD;usef&pfonf/
*syefwyfrawmfwm0efcH *syefAdkvfcsKyfBuD; tD'g OD;aqmifjyKvkyf armifaZ,sm
aom ArmjynfA[dktkyfcsKyfa&; pDpOfa&;tzGJU0if jzpfvmonf/
1942 Mo*kwfv 1&ufaeYwGif a'gufwmbarmf OD;aqmifaom 4007660606
jrefrmjynfA[dktpdk;&tzGJUwGif vrf;yef;taqmufttHkESifh jyef
UNITY
vnfxlaxmifa&;0efBuD;/ 1943 ckESpf Mo*kwfv 1 &ufaeUwGif
t"dywd a'gufwmbarmf OD;aqmifaom vGwfvyfonfh jrefrm
jynftpdk;&tzGJUü omoema&;? EdkifiHBuD;yGm;a&;ESifh 0g'jzefYcsda&; urÇmod jrefrmrsm;ESifh
0efBuD;tjzpf wm0efxrf;aqmifcJhonf/ 1945 ckESpf *syefwyfrsm;
&efuek u f pkd eG cYf mG &m tpd;k &tzGUJ 0if a'gufwmbarmf? ocifjr? ocifEk
urÇmod jrefrmpmtkyfrsm;
wdkYESifhtwl vdkufygcJhonf/ *syefvufeufrcsrD ESpf&ufcefYtvdk armifaZ,sm
wGif? Adkvf&efEdkif? a'gufwmbarmf rdom;pkEiS t hf wl ,d;k ',m;(xdik ;f )Edik if H
twGi;f xd vdkufygcJhonf/ urÇmUynm&Sifrsm;tv,f xif&Sm;ausmfMum;vSaom jrefrmynm&Sifrsm;taMumif;
1945 ckESpf atmufwdkbmv ESpf&ufaeYwGif xdkif;EdkifiHrS t*Fvdyfbmomjyef urÇmausmf jrefrmpmtkyfrsm;taMumif;

106 107
Alternative Trend
r&Sd qdkaomtcsuf jzpfygonf/ þtcsufrSmyif avbm\ay:vpD
tajymif;tvJrsm; ay:xGuv f mjcif;jzpfonf/ pufrv I yk if ef;tm;vH;k jynfol

wwd , vrf ; ydkifodrf;a&;qdkaom r[mAsL[m&nfrSef;csufudk? tNyD;wdkifpGefYvTwfvdkuf


onf/ udef;abm*aA'vm ]0,fvdktm;bufrS pDrHcefYcGJrI} udkvnf; yGifhyGifh
vif;vif; y,fvdkufonf/ tvkyform;or*¾rsm;tay: tBuD;tus,frSDcdk
The Third Way ae&onfudkvnf;? ododomomavQmhcsypfvkdufonf/ pHawmf0if qdk&S,f
'Drdkua&pDwGif? b,fwkef;urS ae&mray;cJhzl;aom obm0ywf0ef;usif
tefaxmfeD*D'if a&;í ausmf0if; bmomjyefonf/
udpöudkvnf;? xnfhoGif;pOf;pm;vmonf/
aemufxyfta&;BuD;aom ajymif;vJrIrsm;udk? 1986 ckESpfESifh 1988
,cifvrStquf ckEpS rf sm;u usi;f ycJah om? aemfa0avbmygwD\ uGezf &ifrh sm;wGif awGUEdik f
ay:vpD&AD sL; ygonf/ þuGefz&ifhrsm;twGif; jyóemajcmuf&yfudk yGifhyGifhvif;vif;
1989 qdkAD,uftifyg,m NydKuGJoGm; aqG;aEG;jiif;cHkcJhMuonf/ yk*¾vduESifh vlxktMum; [efcsufnDa&;? tvkyf
aomtcg? taemufOa&myuGefjrLepfygwDrsm; csdefESifhywfowfaom ajymif;vG,fjyifvG,fEdkifpGrf;? ynma&;tcGifhtvrf;?
rSm ygwDqdkif;bkwfESifh ygwDtrnfrsm;udk 'a&m obm0ywf0ef;usif,dk,Gif;rI? tdrf&m (odkYr[kwf) aea&;udpöESifh pD;yGm;
aomyg; ajymif;NyD;oumv? qdk&S,f'Drkdu&uf a&;'Drdkua&pDwdkY jzpfonf/ aqG;aEG;csuftm;vHk;\ t"duwl½lcsufrSm?
wpfpnf;0dkif;xJodkY ajy;0ifvmMuonf/ wpfNydKif wpfcsed u f azmufjyefonft h ,ltq[k owfrw S cf MJh uaom ]yk*v ¾ u
d tusKd ;
eufwnf;rSmyif? ta&SUOa&mywpfvTm;wGif pD;yGm;rsm;} (individual interests) jzpfygonf/
vnf; qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDrsm; tNydKif; ydkíta&;BuD;aom ay:vpDvSnfhajymif;rIrSm? Oa&my\ tiftm;
t½dkif; ay:xGufvmMuonf/ þodkY qd&k , S 'f rD kd tBu;D qH;k *smrefq&kd , S v
f pf'rD u
dk &ufwpfygwDwiG f jzpfay:cJo h nf[?k qdEk ikd f
ua&pDukd tm;ud;k wBu;D csO;f uyfvmMu csed w f iG ?f vdrfhrnfxifygonf/ pifppf qdk&S,f'Drdkua&pD\ ay:vpDppfaq;rIrsm;rSm?
tpOftvmpHawmf0if qdk&S,f'Drdkua&pDukd,f aps;uGuf'óe\ pdefac:csufudkwHkYjyef&ef jzpfaomfvnf;? *smreDwGifrl
wdkifurl? rdrdwdkY\rlvtxdkifudk tBuD;tus,f þrQruyg/ wjznf;jznf;tiftm;BuD;vmaom obm0ywf0ef;usif0g'D
jyefvnfpdppfaeMu&NyD jzpfygonf/ ]jrpdr;f a&mifygwD}(Green Party)ESiv hf nf; ywfoufygonf/ oufcsm0g'udk
þtcsufudk 1987 ckESpf? atmufwdk *smreDwGif yGJxkwfvmonfh [JvrGwfcdk;(v)\ c&pf,mef 'Drdku&ufrsm;
bmvtwGif;u usif;ycJhaom NAdwdoQavbm ESifh&ifqdkif&ef? qdk&S,f'Drdku&ufrsm;twGuf ]*&if;}wdkYESifhr[mrdwfzGJUa&;rSm?
ygwD\uGezf &ifw h iG ?f txift&Sm;awGUEdik o f nf/ aomhcsufjzpfvm&onf/ odkYjzifh obm0ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;rSm?
vlBudKufrsm;vSaom]oufcsm0g'} ESifh xdyfwdkuf pD;yGm;a&;zGHUNzdK;rIESifh qefYusifbufr[kwf? tjyeftvSefaus;Zl;jyKaeaom
&ifqikd &f aomtcg? avbm\ay:vpDtyk pf rk sm; rdwfbufjzpfonf} qdkaom t,ltqudk wDxGifBuHqvm&awmhonf/
Mum;wGif oabmwlnDcsufwpfck &vmcJhonf/ aemufxyfta&;BuD;onfh ay:vpDtajymif;tvJrSm zGHUNzdK;NyD;EdkifiH
avbmtaejzifh yk*v ¾ u d vGwv
f yfciG Ehf iS hf wpfO;D rsm;wGif xif&Sm;vmaom ]½kyf0g'tvGef} (post materialism) tajctae
csi;f a&G;cs,yf ikd cf iG u
hf kd tav;rxm;vQif vlx\ k opfrsm;tay:? cH,lwHkYjyefyHkjzpfonf/ þae&mwGif EdkifiHa&;odyÜHynm&Sif
tEl;tñGwfaxmufcHrIudk b,fvdkrS &Edkifp&m a&mf e ,f t if * vd [ wf \ t,l t qrsm;ud k tud k ; tum;jyKMuonf /
108 109
aevdkolrsm; jzpfonf/ þtcsufu bmudkazmfjyaeoenf;qdkvQif ]&Sm;yg;
ajymif;vJvmaom taetxm;wGif
rIwefz;kd } (scarcity value)rS ]½kyv
f eG w
f efz;kd } (post-meterialist value) qDoYkd
tpOftvm vuf0Jvuf,mqdkaom cGJjcm;enf;jzifU ajymif ; vmonh f o abm jzpf y gonf / wpf e nf ; ajym&vQif a&mf e ,f
rJqE´&Sifrsm;udk MunfUjrifr&Edkifawmhyg/ tvkyform;? tif*vD[wf\t,ltq rSefuefaMumif;? oufaojycsufyif jzpfawmh
t&if;&Sif paom vlwef;pm;cGJjcm;pdwfjzmrIwdkhrSmvnf; onf /
vufawGYESifU tHr0ifawmUaom w&m;aorsm; þodkY ajymif;vJvmaom taetxm;wGif? tpOftvm vuf0J,
jzpfuek yf gawmUonf/ vuf,mqdkaom cGJjcm;enf;jzifh? rJqE´&Sifrsm;udk Munfhjrifr&Edkifawmhyg/
tvkyform;? t&if;&Sif paom vlwef;pm;cGJjcm;pdwfjzmrIwdkYrSmvnf;? vuf
awGUESifhtHr0ifawmhaom w&m;aorsm;? jzpfukefygawmhonf/ *Refbvef
[wfu ]]vlonf wpfpHkwpf&maomtqifhxd csrf;om<u,f0vm 'J(v) ESifh b½dkif,efa*gh(p)acsmh wdkY\ okawoeqmaA;t&? NAdwdoQvlxk
vQi?f pD;yGm;a&;jyóemxuf ]b0t&nftaoG;}(quality of life)ud?k udk EdkifiHa&;wdrf;ñGwfrIt& av;rsKd;av;pm; cGJjcm;Edkifonf[k qdkygonf/
ydkí tm½Hk&vmonf}}[k qdkonf/ þtqdku? pHawmf0ifqdk&S,f uGefqmaA;wpfrsm;? vpfbmwm&D,efrsm;? qdk&S,fvpfrsm;ESifh atmhodk&pf
'Drdku&ufwpf\ tpOftvm vu©Pmjzpfaom ]pkaygif;0g'}udk? wm&D,efrsm; jzpfonf/
tajcrSudkifvIyfvdkufovdk &Sdonf/ odkYjzifh pD;yGm;a&;wdk;wufzGHUNzdK; uG e f q maA;wpf r sm;rS m aps;uG u f v G w f v yf r I u d k tqd k j yKaom
½HkrQjzifh rvHkavmufawmhbJ? wpfOD;csif;b0rsm;\ t&nftaoG; av;q,fzJ,m;0g'Drsm;jzpfonf/ odkYESifhwdkif rdom;pk? rl;,pfaq;0g;ESifh
jrifhrm;a&;rSm? qdk&S,f'Drdkua&pD\ &nfrSef;csufopf jzpfvm& udk,f0efzsufcscGifhudpörsm;wGif? tpdk;&\ wif;wif;usyfusyfcsKyfudkifrIudk
awmhonf/ tvdk&Sdonf/ vpfbmwm&D,efrsm;(Libertarian)rsm;u? yk*¾vdu0g'tvH
udk vTifhonf/ e,fy,ftoD;oD;wGif EdkifiHawmf\yg0ifrIudk tedrfhqHk;
tajymif;tvJ jzpfapvdkonf/ qdk½S,fvpfrsm;url? uGefqmaA;wpfrsm;ESifh ajymif;jyef/
ygwD0ifodrf;oGif;&mwGifaomfvnf;aumif;? rJqE´wGufcsuf pD;yGm;a&;wGif tpdk;&yg0ifrIudk wufwuf<u<u axmufcHaomfvnf;?
&mwGifaomfvnf;aumif;? pHawmf0if qdk&S,f'Drdku&ufwpf\ tajc usifh0wfudpörsm;wGifrl wpfpHkwpf&m vGwfvyfcGifhay;apvdkonf/ ]atmhodk
cHpOf;pm;yHkrSm vlwef;pm;qufqaH &;taetxm;[kqEkd ikd o
f nf/ ,ck &pfwm&D,efrsm;} (Authoritarian) url? e,fy,ftm;vHk;udk EdkifiHawmfrS
þtaetxm;rSm ododomom ,dk,Gif;vsuf&SdaeayNyD/ qdk&S,f'Drdk wdkuf½dkufcsKyfudkifzdkY a[monf/
u&ufrsm;\tvdkt&? t"dutusqHk;[k ,lqcJhMuaom aumfvm qmaA;yg udef;*Pef;rsm;t& ajym&vQif? NAdwdoQvlOD;a&\ oHk;yHk
jymtvkyform;xkrSm? ta&twGuft&a&m ta&;ygrIbufwGifyg wpfyHkrSm uGefqmaA;wpft,ltqESifh eD;olrsm;[k? qdkygonf/ 20%rSm
tusbufa&mufvmonf/ þtcsdefwGif? 0efaqmifrIu@rS aumf vpfbmwm&D,efrsm;? 18%rSm qdk½S,fvpfrsm;jzpfNyD;? 13%rSm atmhodk
vmjzLtvkyform;xkrSm? twufbufjyaeonf/ xdkYxuf? trsdK; &pfwm&D,efrsm;[k azmfjyxm;onf/ þt,ltqav;&yfvHk;ESifh uif;
orD;rsm; tvkyform;tiftm;pkxJodkY? ydkíydkí yg0ifvmMuonf/ vGwfaeaom EdkifiHa&;rS cyfcGmcGmaevdkolrsm;rSm? 15%xd &SdEdkifonf[k
þtcsdefrSmyif trsm;pk[krqdkomonfhwdkif? ta&twGuft& qdkonf/ rm*&ufoufcsmESifh olr\uGefqmaA;wpfrsm;udk pkNyHKrJay;cJhMu
renf;vSaom tiftm;pkwpfck? jzpfxGef;ay:aygufvmvsuf &Sd aom rJqE´&Sifrsm;\ 84%rSm? uGefqmaA;wpfrsm;csnf; r[kwf? vpfbm
aeonf/ olwdkYrSm rnfonfhygwDrS r[kwfMuovdk? rnfonfhygwD wm&D,efrsm;vnf; ygonf[k qdkygonf/
udkrS rJqE´ay;zdkY oabmxm;r½Sdaom? EdkifiHa&;ESifhuif;uif; þae&mwGif? touft½G,ftvdkuf EdkifiHa&;t,ltqrsm;tay:
110 111
þodkYaom a½G;aumufyGJatmifjrifrIrsm; &cJhonfhwdkif? pHawmf0if
qdk&S,f'Drdkua&pDrSm EdkifiHa&;tjrifopfwpf&yfudk pkpnf;yHkazmfEdkifcJhonf
wwd,vrf;opfonf awmh r[kwfyg/ ay:vpDppfaq;rIrsm;ESifh jyKjyifajymif;vJrItcsdKUwdkY ½SdcJh
pHawmf0ifqdk&S,f'Drdkua&pD (vuf0Ja[mif;) onfhwdkif? tpOftvmpOf;pm;yHk e,fy,fxJrS rxGufEdkifao;[líom
r[kwof vdk qdk&ygvdrfhrnf/ ajym&vQif? qdk&S,fvpf0g'ESifh oHa,mZOf rjzwfEdkifao;
vpfb&,f0g'opf (vuf,mopf) vnf; aom vuf0Ja[mif;[líom? ,lq&rnf jzpfonf/ pifppf ppfNyD;acwf
r[kwyf g/ qd&k ,S 'f rD u
kd a&pDrmS ? ppfat;umv 'Gpd u
kH rÇmtajctaeatmufwiG f yHak zmf
cJh&jcif; jzpfonf/ qdkAD,ufpepfudk qefYusifonfhwdkif? uGefjrLepf0g'\
tajccHtaumuft,ltcsdKUudkrl? vufcH,HkMunfxm;qJ[kqdkEdkifonf/
wHjYk yefyrkH mS ? pdw0f ifpm;zG,jf zpfonf/ touf 15 ESpEf iS hf 24 ESpfMum; txl;ojzifh? t&if;&SifpD;yGm;a&;pepfrSm wpfckwnf;aom a&G;cs,fp&m
vli,frsm;\ 18%uom uGeq f maA;wpft,ltqudk vufcHMuNyD;? jzpfonfqdkaom tcsufudk? b0ifrusEdkif jzpfaeqJ[k qdkEdkifonf/ odkYjzifh
72%u vpfbmwm&D,efrsm; jzpfMuonf/ touf 55 ESpfESifh qdk&S,f'Drdkua&pD\ tdkif'Dtkdvdk*sDtajccHrSmyif? ½IyfaxG;rIrsm; &SdaeqJ[k
txuf rJqE´&Sifrsm;\ 54%url uGefqmaA;wpfrsm;jzpfNyD; vpf qd&k rnfomjzpfonf/ þonfyifvQif qd&k , S 'f rD u
kd a&pD\uHMur®mjzpfawmh
bmwm&D,ef t,ltqESifheD;olrsm;rSm 36% rQom&Sdonf/ vpf onf /
bmwm&D,ef t,ltqudk axmufcHMuolrsm;xJwGif trsdK;orD;xk þtaetxm;wGif? ]wwd,vrf;}qdkaom a0g[m&udk,fwdkifonf
tawmf r sm;rsm; yg0if a eonf r S m vnf ; xl ; jcm;csuf w pf c k y if yif? ½IyfaxG;rIrsm;jzifh uif;Edkifvdrfhrnfr[kwfyg/ ordkif;udkjyefvSef&vQif
jzpfonf/ þa0g[m&\ZmpfjrpfrSm? 19 &mpktukef 20 &mpkqef;umpuyif? oaE¨
þodkUvlxktMum; EdkifiHa&;wdrf;ñGwfrIrsm; ajymif;vJvm wnfcJhjcif;jzpfonf/ qdk&S,f'Drdku&uffwpfrsm;ESifh qdk&S,fvpfrsm;u
jcif;rSmvnf;? pHawmf0ifqdk&S,f'Drdkua&pDudk jyKjyifajymif;vJa&; wGifwGifus,fus,f toHk;jyKcJhonfhwdkif? 1920 tvGefESpfrsm;avmufxd
jzpfpOfay:odkU? wGef;wifvdkufaom taMumif;&if;wpfck jzpfEdkifp&m v,f,mtkyfpkrsm;Mum;wGifom? a&yef;pm;cJhonf/ 'kwd,urÇmppfBuD;
&Sdygonf/ NyD;csdefa&mufrS? qdk&S,f'Drdku&ufwpfrsm;\ w&m;0ifa<u;aMumfoHjzpfvm
cJhonf/ tar&duefaps;uGufpepfESifh qdkAD,ufuGefjrLepfpepfMum;rS
qd&k ,
S 'f rD u
kd a&pD\uHMur®m wwd,vrf;[k t"dyÜm,fzGifhcJhMuonf/ 1951 ckESpf qkd&S,fvpftifwm
qdkcJhyg tajymif;tvJrsm;ESifh &ifqdkifvdkuf&aomtcg? ae&Sife,fudk jyefvnfzGJYpnf;Muaomtcg? þwwd,vrf; t,ltqrSm
qdk&S,f'Drdkua&pDrSm ajrmif;xJodkY a&mufoGm;cJhNyD[líawmh? ,wd w&m;0ifr[mAsL[m jzpfvmcJhonf/
jywfajymEdkifvdrfhrnf r[kwfyg/ qefYusifpGmyif 1998 ESpfv,fodkY aemufxyftESpf 20 rQ Mumaomtcg? aemufxyf wwd,vrf;
a&mufaomtcg? qdk&S,f 'Drdku&ufwpfygwDrsm; (okdYr[kwf) A[dk qd k a omtoH u d k Mum;vd k u f & jyef o nf / þtBud r f w G i f r l qd k & S , f v pf
vuf0JñTefYaygif;tpdk;&rsm;rSm? Oa&mywpfvTm;wGif jyefíae&m tifwmae&Sife,frSr[kwf/ qdkAD,uftkyfpktwGif; (twdtus ajym&
&vmcJhygonf/ t*Fvef? jyifopf? tDwvD? MopBwD;,m;? *&dESifh vQif) [efa*&DESifh csufudkpvdkAm;uD;,m;wdkYrS jzpfonf/ vlom;rsufESmESifh
puif'DaeAD;,ef;EdkifiHrsm;wGif jzpfonf/ ta&SUOa&myEdkifiHrsm;wGif qdk&S,fvpf0g'[k qdkMuonf/ qdk&S,fvpf&nfrSef;csufrsm;ESifh aps;uGuf
vnf; qd&k , S 'f rD u
kd &ufrsm;rSm? t&;Bu;D onfh Edik if aH &;tiftm;pkrsm; pD;yGm;a&;pepfudk orl[jyKEdkifzdkY BudK;yrf;Munfhaom ]aps;uGufqdk&S,fvpf
jzpfvmcJhygonf/ 0g'} (market socialism) prf;oyfcsufjzpfygonf/ qdkAD,uf,leD,Ha&m?
112 113
Identity
xdpk Ofu w½kwjf ynfuyg vufrcHcyhJ g/ 1980tvGef ESprf sm;wGif ay:xGuf
vmaom? qDG'ifrS aemufxyf ]wwd,vrf;}rSmvnf;? Oa&myudkyif rvTrf; tawG;rSFeature
m;
rdk;EdkifbJ puif'DaeAD;,ef; t,ltqtjzpfESifhom &yfwnfEdkifcJhonf/
,aeY acwfNydKifurÇmwGifrl? bD;(v)uvifwef ESifh wdkeDbvJ wdkY\ t,kHrSm;
wwd,vrf;BudK;yrf;rIrsm;udk? awGUEdkifonf/ olwdkYudkvnf;? Oa&my qdk&S,f
'Drdku&ufrsm;udk,fwdkifu? [uf[ufyufyuf BudKqdkcJhMuonf r[kwfyg/
tpGJrSm;rsm;\
vuf0JtpGJoefolrsm;uqdkvQif tBuD;tus,f a0zefwdkufcdkufcJhMuonf
rsm;yif&Sdonf/ olwdkY\tjrift&? tar&duefpD;yGm;a&;yHkpHrSm 'dkif;erpfjzpf tMurf;zufrI(2)
vGe;f ½Hrk Qru? qif;&J,csr;f omuGm[rI tjyif;xefq;kH jzpfaeonf/ b,fvrkd S
b0ifusEdkifzG,fr½Sd/ bD;(v)uvefwef u? ]a½Tjynfomvrf;aMumif;}udk THE VIOLENCE OF ILLUSION
qHk;cef;wdkif&rnf[k qdkaomtcg? wwd,vrf;rsufESmzHk; pGyfxm;aom „ 0if;aemif
]vpfb&,f0g'opf}[ka0zefMuonf/ ]wdkeDbvJ}\ pD;yGm; a&;ay:vpDudk ,cifvrStquf
vnf;? wwd,vrf;ta&NcHKNyD; oufcsm0g'udk qufvufyGJxkwfonf[k? tueft
h owfrsm;ESiv
hf w
G v
f yfrrI sm;
pGyfpGJcJhMuonf/ uGefjrLewD0g'Drsm;\tvdkt&? vTrf;rdk;xm;aom uGefjrLewDtrSwf
þae&mwGi?f uReaf wmft h aeESihf tqdyk ga0zefcsurf sm;\ tajccdik rf I tom;o½kyfonfom? rdrdudk,fudk od½Sdem;vnfapa&;twGuf wpfckwnf;
&Sd,r&Sdudk? qef;ppfoHk;oyfzdkY oabmxm;r&Sdyg/ qdk&S,f'Drdkua&pD\ vwf aomZmpfjrpf[kqdkonf/ þtrSwftom;o½kyfudk a&G;cs,fvdkY &aumif;
wavmuHMur®mESifh tem*wfudkom? t"duaZmif;ay;í ajymvdkygonf/ onfr[kwf/ owfrSwfjy|mef;NyD;aom obm0Zmpfjrpfjzpfonf[k cH,l
vuf½Sd pHawmf0ifqdk&S,f'Drdkua&pDtaeESifh wwd,vrf;opf razmufEdkif onf/ wu,fhvufawGUwGif? olwdkYtqdkudk vufcH,kHMunfzdkY tawmfcuf
vQif? tem*wf&SdEdkifawmhrnfr[kwf qdkaomtcsufudkom? rD;armif;xkd;jy ygvdrfhrnf/ vlwpfa,muftaeESifh rdrdESifhqufpyfywfoufaom vlrI
vdk&if;jzpfygonf/ uRefawmf&nfñTef;aom wwd,vrf;qdkonfrSm? vGefcJh tkyfpkrsm;pGmteufrS? rnfonfhtkyfpkESifh wGJqufpOf;pm;oifhonfudk? a&G;
aom q,fpkoHk;cktwGif; tajccHususvSnfhajymif;cJhNyD jzpfaom? tajc cs,q f ;Hk jzwfciG hf r&Sad wmhNyaD vm/ uGejf rLepfwu D owfrw S jf y|mef;ay;aom
taeopfrsm;udk udk,fpm;jyKEdkifrnfh wwd,vrf;opfjzpfygonf/ þ twGt J pyfuo kd m rdr\ d trSwt f om;o½kyt f jzpf tqiftjcifrphJ mG ? rsupf d
wwd,vrf;opfonf pHawmf0if qdk&S,f'Drdkua&pD (vuf0Ja[mif;) r[kwf rSdwf vufcHvdkuf&awmhrnfavm.../ þodkYqdkvQif? ]]trsm;nD ]þ}udk
ovdk vpfb&,f0g'opf (vuf,mopf)vnf; r[kwyf g/ þtpGe;f ESpzf uf ]uRJ} zwf}}qdkaom pOf;pm;rIabmifxJrS? azgufxGufEdkifzG,f&m taMumif;
udk azmufxu G Ef ikd zf Ykd BuKd ;pm;Munfv
h u
kd af om ]awG;ac:ajrmfjrifa&;ud,
k x
f nf} r&Sd Edkifawmhyg/
(framework of thinking) wpfckom jzpfygonf/ obm0tjcif;t&mrsm; qdv k Qiu
f m; wpfrsK;d jzpfygvdrrhf nf/ obm0
w&m;um;? vlw\ Ykd pdwqf E´EiS rhf oufqikd ?f olUoabm olaqmifonfjzpf&m?
qufvufazmfjyygrnf/ ¤if;\owfrSwfjy|ef;csufrsm;udk vufcHMu&rnfomjzpfonf/ Oyrm-]aeY}
ausmf0if; udk ]n}jzpfapcsifvdkY r&ovdk? ]n}udkvnf; ]aeY}jzpfapcsifvdkY r&Edkifyg/
(vGefa&muRHa&m ]aeY} twk? ]n}twkomzefwD;vdkY&ayvdrfhrnf/) þodkY
a½SUvtñTef; - tcef;(2)tusOf;tusyf 5 &yf aom obm0tjcif;t&mrsm;wGif a&G;cs,pf &mr&S[ d q k v
kd Qi?f vufcEH ikd pf &m
&Syd gonf/ trSwt f om;o½kyu f m; þoabmrsK;d r[kw/f jzpfEikd af jcrsm;pGm
114 115
&Sdonfjzpf&m? a&G;cs,fcGifh&Sdaom, a½G;cs,foifhonfvnf;jzpfaom? tjcif;
t&mjzpfygonf/ trSefpifppf
trSefpifppf? uRefawmfwdkYwpfawGrSm pOfqufrjywfqdkovdk? a&G;
uReaf wmfwwhkd awGrmS
cs,frIrsm; vkyfaeMu&onfom jzpfonf/ uRefawmfwdkY\ rwljcm;em;
aom? ya'ompkjH zpfaeaom qufpyfrrI sm;? pkzUJG rIrsm;wGi?f rnfonft h &mudk
pOfqufrjywfqo kd vd?k
OD;pm;ay;Mu&rnfqdkonfudk a&G;cs,faeMu&onfomjzpfonf/ uRefawmf a½G;cs,frIrsm;
wdkY ydkifqdkifaom vlrItkyfpkrsm;pGmteufrS? rnfonfhtkyfpktay: opömcH vkyaf eMu&onfomjzpfygonf
rnfqdkonfudkvnf;? owfrSwfqkH;jzwfaeMu&onfom jzpfonf/ þodkY
a½G;cs,fowfrSwfqkH;jzwfMu&mwGif? ]]trsm;nD ]þ} udk ]uRJ} zwf}} Mu EdkifiHwdkif;\ pD;yGm;a&;jrifuGif;udkMunfhvdkufvQif? tqdkyg bwf*swftuefU
rnfavm ...? udk,fydkiftod? udk,fydkifqifjcifwkHw&m;jzifh a&G;cs,fowf towfudk? vufñSdK;xdk;rvGJ awGUEdkifygonf/
rSwfMurnfavm..qdkonfuom? t"dujyóemjzpfygonf/ uRefawmfh tajccHabm*aA'wGif trSef[k ,lqMuonfrsm;udk? ydkrdk½IyfaxG;
oabmudkajym&vQif? rdrdowfrSwfvufcH&m EIef;pHwefzdk;rsm;t& qifjcif aom vlrIa&;? EdkifiHa&; qHk;jzwfcsufrsm; csrSwf&mwGifvnf; ? (a,bk,s
wkHw&m;&Sd&Sdjzifh a&G;cs,foifhonf[k? oabm&ygonf/ a&G;cs,fcGifh&Sd&rnf tm;jzifh) trSef[líyif? ,lqEdkifp&m&Sdygonf/ þtjrifjzifh apmapmu
[kvnf; ,kHMunfygonf/ ]aps;0,fxu G o f nfOh yrmudk qufpOf;pm;Munhyf grnf/ bmypön;f 0,frnfenf;
]a&G;cs,frI&Sdonf? &Sd&rnf? &Sdoifhonf...}[k qdkvdkufonfh t qkH;jzwf&mwGif? ygvmaomaiGaMu;yrmP\ tuefYtowfwpfckwnf;
wGuf? þodkYaom a&G;cs,frIrsm;wGif tuefYtowfr&Sd[k qdkvdkonfawmh ay: owfrSwf&onf r[kwfyg/ BudKuf,rBudKuf? usef;rma&;ESifh nD,rnD
r[kwfyg/ trSefpifppf rnfodkYaoma½G;cs,frIrsKd;rqdk? jzpfEdkif,rjzpfEdkif oufqdkif&mypönf;\ aps;EIef;... ponfh tjcm;tuefYtowfrsm;udkyg?
qdkaom vufawGUtuefYtowf abmiftwGif;wGifom? qkH;jzwfowfrSwf xnfo h iG ;f qk;H jzwf&onfrsm; &SEd ikd yf gonf/ trSwt f om;o½kyEf iS hf ywfouf
Mu&onfomjzpfygonf/ þae&mwGi?f trSwt f om;o½kyaf ½G;cs,rf o
I nf aom qkH;jzwfcsufrsm;wGifvnf;? þtwdkif;yifjzpfonf/
vnf;? >cif;csurf [kwyf g/ vly*k Kd¾ vw f pfO;D csi;f pD\ "avhp½du
k ?f vlryI wf0ef; vlwpfa,mufwiG f rdru d , kd wf ikd u
f a&m tjcm;olrsm;uyg? owfrw S f
usifwpfckvkH;\ taetxm;? tjcm;aom atmf(v)wmae;wpf jzpfwef xm;onfh trSwftom;o½kyfwpfck &Sdonf/ Oyrm jyifopfwpfa,muf?
&mrsm; ponfh tuefYtowfrsm;xJrS? wpfckckudk a&G;cs,fMu&onfom *sL;wpfa,muf? b&mZD;(v)wpfa,muf? tmz&dueftar&duefwpf
jzpfonf/ a,muf? tm&yfwpfa,muf? rGwfpvifwpfa,muf ...pojzifh/ ,aeY
ajym&vQif? þonfrSm topftqef;r[kwf/ rnfonfhe,fy,frS uJo h aYkd om trSwt f om;o½kyrf sKd ;pkH wd;k wduk Ef ikd o
f nfh vufNyu
J mvBu;D wGif
rnfonfha&G;cs,frIrsKd;rqdk? trSefwu,f &ifqdkifaeMu&onfh tppftrSef qdkcJhyg trSwftom;o½kyf wpfckwnf;ESifh rvHkavmufEdkifyg/ aemufxyf
w&m;yifjzpfonf/ rnfodkYaom trsKd;tpm;yifjzpfap? a&G;cs,frIrSeforQudk trS w f t om;o½k y f r sm;? a&G ; cs,f q k H ; jzwf & OD ; rnf j zpf y gonf / Oyrm
tcdkiftrm tuefYtowfrsm;twGif;wGifom? tpOfxm0& qkH;jzwfMu rGwfpvifwpfOD; qdkygpdkY .../ tpövrfrpf'Drdkua&pDudk vufcHolvm;
onfomjzpfygonf/ þtwGuf jrifomxifomonfhOyrm jy&vQif? ]aps; ...tpGef;a&muftajccH0g'udk tm½kHusolvm;... qdkonfudk a&G;cs,f
0,fxGufjcif;} udk pOf;pm;MunfhEdkifygonf/ bmypönf;0,frnfudk qHk;jzwf qkH;jzwf&OD;rnfhoabmjzpfygonf/
zdUk &efrmS ? rdrw
d iG yf gvmaomaiGtwd \ f tuefUtowftwGi;f wGio f m jzpfyg ESv;Hk oGi;f Edik pf rG ;f
onf/ ygvmaomaiGaMu;xuf ydk0,fcsifvdkU &onf r[kwfyg/ þonfudk uRefawmfwdkYtaeESifh? rdrdudk,fudk rdrd b,fvdkMunfhjrifvdkonfudk
abm*aA'q&mrsm;u? ]bwf*swt f uefUtowf} [kac:Muonf/ ,aeU? &Sif;&Sif;vif;vif; odxm;Muonfhwdkif? tjcm;olrsm;u rdrdtay: rdrdMunfh
116 117
jrifapvdkonfh enf;twdkif;? Munfhjrifap&ef qGJaqmifodrf;oGif;zdkYtwGufrl y#dyu©rsKd;pkHjynfUvQrf;aeaom
tcuftcJ&EdS ikd yf gonf/ Oyrm-tom;a&mifcjJG cm;rI vTr;f rd;k xm;aom? awmif rsuaf rSmufacwfwiG f
tmz&duEdkifiHrS vljzLr[kwfaom vlwpfa,mufqdkygpdkY/ olYtaeESifh? olU rnfonfpU Of;pm;csurf S
tay: vlom;wpfa,muftjzpf qufqHMu&ef? awmif;qdkvdkY &Edkifrnf
vk;H 0tjypfuif;vdrrUf nf[k
r[kwyf g/ olwv Ykd Ul tzGUJ tpnf;udk vTr;f rd;k xm;aomvlrsm;u? olEiS yhf wfouf
vQif vljzLr[kwaf om twef;tpm;wpfcw k iG ?f oD;oefw
Y pfae&m owfrwS f arQmfrSef;tyfonfawmU r[kwyf g/
xm;NyD;jzpfaeaomaMumifh jzpfygonf/ uRefawmfwdkYwpfawG\ rdrdudk,fydkif
trSwftom;o½kyfudk? rdrdudk,fwdkifa½G;cs,fEdkifa&; vGwfvyfrIrSm? tjcm; usKd;aMumif;qDavQmfrI½Sdaom pOf;pm;enf;wpfckudk? wifjyvdkí jzpfygonf/
olrsm;\tjrifwGif? xl;qef;pGmuefUowfNyD;jzpfaeygawmhonf/ uRefawmf rnfoyYkd ifqakd p? y#dyu©rsK;d pkjH ynfv
h Qr;f aeaom rsuaf rSmufacwfwiG ?f rnfonhf
wdkUu rdrdudk,fudk rnfodkYyifMunfhjrifapumrl? tjcm;olrsm;u? uRefawmf pOf;pm;csufrS vkH;0tjypfuif;vdrfhrnf[k? arQmfrSef;tyfonfawmh r[kwf
wdkYtay: olwdkYMunfhcsifovdkom? MunfhMuygvdrfhrnf/ yg/ rjyif;xefvSaom? odrfarGYonf[k,lq&aom pOf;pm;csufrsm; rSmyif?
wpfcgwpf&HwGif? uRefawmfwdkYtaeESifh tjcm;olawGu rdrdtay: rdrrd vdv k m;olukd qefu Y siaf pvdo k nfh vIUH aqmfcsurf sm;? yl;wGyJ g0ifae wwf
b,fvdktrSwftom;o½kyf owfrSwfxm;onfudkyif? tjynfht0 odMu ygonf/ þoabmudkxif½Sm;ap&ef? ,ef;aygqwf\ ]*sL;qefYusifa&;
onfr[kwfyg/ rdrdudk,fwdkif owfrSwfxm;aom em;vnfcsufESifh? rwlzdkY orm;wpfa,muf \½kyfykHvTm} (Portrait of the Antisemite) pmtkyfrS?
awmh rsm;ygvdrfhrnf/ þudpöESifhywfoufNyD;? tDwmvsH 0w¬Kwdkwpfyk'fu tenf;i,f xkwfEIwfjyvdkygao;onf/
ay;aompdwf0ifpm;zG,f&m oifcef;pmwpfck &Sdonf/ 0w¬KaemufcHrSm? ]]trSefpifppf? ]*sL;}wpfa,mufrSm vlwpfa,mufyif jzpfygonf/
tDwvDwpfvTm; zufqpf0g' ysHUESHYacwfpm;aecsdef? 1920 tvGefESpfrsm; tjcm;olrsm;u? olUudk ]*sL;}tjzpf MunfhjkrifaeaomaMumifhom?
avmufu jzpfonf/ 0w¬KxJrS ZwfaumifwpfOD;jzpfol zufqpfygwD0if ]*sL;}jzpfae&jcif;jzpfonf/ ajym&vQif? olUudk ]*sL;}tjzpf zefwD;
vlopf pkaqmif;a&;rSL;wpfOD;u? aus;vufqdk&S,fvpf0g'Dwpfa,mufudk xm;olrSm? oludk,fwdkifr[kwf/ *sL;qefYusifa&;orm;rsm; udk,f
pnf;½kH;onfhtcef;rS 'dkif,mavmh(p)tcsKdUudk? tenf;i,frQ aumufEIwf wdkifyif jzpfonf/ }}
azmfjyygonf/ trkef;w&m;jzifh pGJcsufwifvdkonfh ,lqcsufrsm;wGif? wpfckESifh
]]cifAsm; usKyfwdkYygwD 0ifzdkYaumif;w,f? &JabmfBuD;&/}} wpfck uGJjym;onfhwdkif? tjyeftvSefqufpyfaeaom ]ykHzsufajymqdkrI}
]][m ... b,fjzpfrvJ/ usKyftazu qdk&S,fvpf? usKyftzkd;u ESpfrsKd; yg0ifavh&Sdygonf/ yxrykHzsufrIrSm? ypfrSwfxm;aom vlrItkyfpk
vnf; qdk½S,fvpfyJ? ...'Dawmh ..usKyfu cifAsm;wdkY zufqpf trsKd;tpm;xJrS vlwpfa,mufESifh ywfoufvQif? rSm;rSm;,Gif;,Gif; azmfjy
ygwD0ifvdkY b,fjzpfrSmvJ .../}} jcif;jzpfonf/ 'kwd,rSm? þodkY vdk&mqGJ rrSefruefykHzsufxm;aom p½dkuf
]]bmqd k i f v d k Y v J A s../ cif A sm;tazu vl o wf o rm;? cif A sm; vu©Pmrsm;udkyif? xdkyk*¾dKvf\trSwftom;o½kyf[k ZGwf&yfcHajymqdkjcif;
tzdk;uvnf; vlowform;qdk&if? cifAsm;aum vlvdkufowf jzpfygonf/ þodkYaom jyifyrSvmonfh tremy jy|mef;csufrsm;udk wGef;
rSmyJvm; .../ }} vSefzdkYqdkvQif? qdkcJhyg ykHzsufajymqdkrIrsm;udk BuHBuHcHEdkif½kHrQjzifh rvkHavmuf
]]tif; ...cifAsm;ajymwm[kwfw,fAs/ at;av... usKyf yg/ rdrd\ tjcm;aomp½dkufvu©Pmrsm;? tjcm;aomtrSwf tom;o½kyf
cifAsm; ygwD0ifzdkY pOf;pm;yghr,f/ [kwfNyDvm;...}} rsm;udkvnf;? rdrdbufrS azmfxkwfjyozdkY vdkygvdrfhrnf/ þoabmudk
þpum;ajymcef;udk aumufEIwfazmfjy&onfrSm? zufqpfygwDESifh &SdwfpyD;,m;\ ]Aif;epfNrdKUom;ukefonf} (The Merchant of Venic) wGif
zufqpfpnf;½k;H a&;rSL;udk *kPw f ifvakd omaMumif?h r[kwyf g/ txdu k t
f oifh Advdefo½kyfaqmif[k trsm;jrifxm;Muaom ½Idif;avmh(c)BuD;u? ajymif
118 119
ajrmufaompum;vkH;rsm;jzifh ,ckvdkajymqdk cJhygonf/
]]usKyf w d k Y * sL;awG r S m a&m rsuf p d r ygbl ; vm;? vuf r ygbl ; vm;? trSwftom;o½kyfudpöwGif tjcm;olrsm;u
uvDpmawG rygbl;vm;? cHpm;rI r&Sdbl;vm;? roem;&awmh rdrdtay: em;vnf,kHMunfapa&;ESifh
bl;vm;? rcspfwwf&awmhbl;vm; .../ *sL;jzpfjzpf? c&pf,mef
rdrdudk,fwdkifu tjcm;olrsm;tay:
jzpfjzpf 'DaygifrkefYudk pm;MuwmyJ r[kwfvm;/ 'DvufeufawGeJY
taqmfcH&&if 'DvdkyJemwwfwmr[kwfvm;/ 'Da&m*gawGjzpfNyD; tjyeftvSeef m;vnf,MHk unfrw I rhkd mS
'Daq;awGeJYyJ ukoaysmufuif;Muwm r[kwfbl;vm;/ 'Daqmif;? txll;ta&;BuD;onf[k qdk&ygvdrfUrnf
'DaEGawGaMumifh 'DvdkyJ at;Mu&? ylMu&wm r[kwfbl;vm;.../ tJ'Dwjcm;olawG&JU &nf½G,fcsufu? udk,fhudk,fudk jrifxm;wJh ]ig}
udkif; ...bmrsm;uGmvdkYvJAsm .../}} qdkwmeJY rwlwJh wjcm; ]ig}wpfckav .../}}
]vlom;}qdkaom? bkHwlnDrQtaMumif;udk tcdkiftrm &yfcHajymqdk tcdkiftrm tajctaersm;atmufwGif? vlwpfa,muftaeESifh
MuonfrSm? rwlaom acwfrsm;ESifh rwlaom ,Ofaus;rI"avhrsm;wGif? rdr\d ud,k yf ikd tf rSwt f om;o½kyu f ?kd tjcm;olrsm; odrw S v f ufcv H map&ef
rMumcPqdkovdk ay:xGufwwfonfh qdkcJhyg ykHysufyef;ysuf tqdkrsm;udk tcuftcJ&EdS ikd yf gonf/ vlrsm;pkukd ydí k qGaJ qmifEikd o
f nfrmS tjcm;olrsm;u
ckcHacszsufvdkufjcif; rnfygonf/ þoabmudkvnf; vGefcJhaomESpfaygif; ykHzsufxm;aom trSwftom;o½kyfom jzpfavh&Sdonf/ þodkYaom ykHysuf
2000 ywf0ef;usiu f ay:xGucf o hJ nf?h tdE, ´d r[muAsm ]r[mbm&w}wGif yef;ysuof wfrw S cf surf sK;d udo
k m? vlwpfa,muf (odrYk [kw)f vlrsK;d wpfrsK;d \
txift&Sm;awGUEdik yf gonf/ þr[muAsmBu;D xJrS ZmwfaumifwpfO;D jzpfol wpfckwnf;aom trSwftom;o½kyftjzpf zefwD;ykHazmfvdkufaomtcg?
b[m&m(')0& qdak om? aomwkZewpfO;D u? olUacwfoUl tcg r[my@dwf tqdkygvlwpfa,muf (odkYr[kwf) vlrsKd;wpfpkudk 0dkif;0ef; qefYusifap
Bu;D jzpfol b[&D*\ l ]ZmwfcjJG cm;rIpepf}udk ,ckvakd 0zefajymqdv k u
kd o
f nf/ a&;twGuf? tvG,fwul vrf;aMumif;ay;vmEdkifawmhonf/ emZDwdkY\
]jAm[®Pjzpfjzpf? ok'¨jzpfjzpf b,folrqdk avmb? a'go? aomu *sL;qefYusifa&; vIyf½Sm;rIrSm þoabmyifjzpfygonf/
eJY taMumufw&m;awG? qmavmifrGwfodyfrIawG&JU om;aumif þwGiaf jymvdo k nfrmS trSwt f om;o½kyf tajymif;tvJrsm;udk wrif
r[kwfygvm;Asm/ 'geJYawmif bmhaMumifhrsm;? Zmwfedrfh? Zmwfjrifh zefwD;jcif;jzifh? trkef;rD;yGm;rsm;udk ysHUESHUavmifNrdKufapwwfonfh obm0
cGJaeMuwmvJ.../ wpfqdwfavmuf odcGifh&yg&ap ...}}[l\/ jzpfygonf/ þodaYk om aumufuspo f nfeh nf;vrf;rsm;udo k ;Hk Ny;D ? rdwaf qGawGukd
ESdrfhcsajymqdkrIrsm;\tajccHwGif rSm;,Gif;aom udk,fpm;jyKrIrsm;udk &efoljzpfapEdkifonf/ cspfolawGudk rkef;oljzpfapEdkifonf/ aemufqkH; ol
azmfjy½kHrQru? wpfckwnf;aom trSwftom;o½kyf\ tjrifaoGvGJrIrsm; rwlaom &ufpufMurf;MuKwfrIrsm;qDodkYyif? OD;wnfoGm;Edkifp&m&Sdygonf/
vnf; yg0ifavh½Sdygonf/ tqdkygwpfckwnf;aom trSwftom; o½kyfqdk odkYtwGuf trSwftom;o½kyfudpöwGif? tjcm;olrsm;u rdrdtay: em;
onfrmS vnf;? tjcm;olrsm;u ¤if;wdo Yk u
d m© csvakd om vlwpfa,muftay:? vnf,kHMunfapa&;ESifh? rdrdudk,fwdkifu tjcm;olrsm;tay: tjyeftvSef
wrifqGJwifvdkufhonfh rSwf,lcsufomjzpfygonf/ þoabmudk t*Fvdyf em;vnf,MHk unfrw I rYkd mS ? txl;ta&;Bu;D onf[k qd&k ygvdrrhf nf/ ajym&vQi?f
o½kyfaqmif yDwmqJ(v)vm u? ol\ emrnfBuD; tifwmAsL; wpfckwGif trSwftom; o½kyfudk ]ESvkH;oGif;EdkifrI} jzifh? csOf;uyfMuzdkYjzpfygonf/
,ckvkdajymqdkcJhzl;onf/
]]uRefawmfwdkYrSm tom;usaewJh ]ig}qdkwm½Sdygw,f/ 'gudk cGJpdwf qufvufaz:jyygrnf-
z,f&Sm;vdkY &Edkifygw,f/ 'gayrJh 'DvdkcGJpdwf z,f&Sm;&wmudku 0if;aemif
pdefac:csufwpfckyg/ 'DxufravQmhwJh pdefac:csufwpfck uawmh? pmñTef; - Identity and Violence (Amartya Sen)
wjcm;vlawGu cGJpdwfoGwfoGif; vdkufwJh ]wu,fh ig}qdk wmaygh/
120 121
State Building

vlrItif*sifeD,menf;ESifU
zGY H NzdK;a&;jyóem
rdk;aumif;

,cifvrStquf wwd,tcsurf mS ? aiGxw k af cs;olrsm; (Nr&D iS rf sm;)ESihf tvSL&Sirf sm;\


tajctaeowfrSwfrIESifh wGJpyfxm;aom zGJUpnf;ykH &nf&, G cf surf sm; ud,k wf ikd u
f ? trsK;d rsK;d tzkzH Hk jzpfaejcif;[k qd&k ygvdrrhf nf/
ajymif;vJa&;qdik &f m acs;aiGrsm;rSm? vufawGUwGif tzGUJ tpnf;rsm; tzGJUtpnf;wpfcku? wdkif;jynfwpfckudk owfrSwfcsufrsm;rjynfhrD[k qkH;
trSefwu,f jyKjyifajymif;vJap&eftwGuf? vkHavmufaom jzwfNyD;? acs;aiGtpDtpOfwpfck &yfqdkif;vdkufvQif? tjcm;tzGJUtpnf;
wGef;tm;rjzpfcJh[k qdk&ygvdrfhrnf/ þodkYjzpf&onfrSmvnf; wpfckcku csufcsif;0ifvmNyD;? aemufxyfacs;aiGtpDtpOfwpfck pwifavh
taMumif;aygif; ajrmufjrm;pGmaMumifhjzpfonf/ &SMd uonf/ onfvEkd iS ?hf acs;aiGvufco H nfEh ikd if bH ufrS tajctaeowfrw S f
þodkYaom taMumif;t&if;rsm;pGmxJrS yxrwpfckrSm? csufrsm;udk? rdrdwdkYpdwfBudKuf aps;qpfvdkY&ovdk jzpfvmonf/ þtae
tajctae owfrSwfrIrsm; udk,fwdkifu? tay:,Htjyifyef;udk txm;udk rESpfoufaom NrD&Sifrsm;bufrS? ¤if;wdkYpdwfBudKuf tpDtpOf
om t"duxm;ovdk jzpfaejcif;[k qdk&ygvdrfhrnf/ wu,fh rsm;ukdowfrSwfvmMu&m? tajctaerSm ydkqdk;vmawmhonf/ rsm;aom
vkyfaqmifrItydkif;xuf? owfrSwfxm;aom tajctaersm;udk tm;jzifh ¤if;wdo Yk wfrwS af y;Muaom tajctaersm;rSm? wpfcEk iS w hf pfcq k efY
taumiftxnfazmfygrnfqdkaom uwdpum;udkom t usib f uf jzpfae½HkrQru? oufqdkif&mEdkifiH\ EdkifiHa&;? vlrIa&; vufawGU
ajcwnfNyD;? acs;aiGrsm; xkwfay;avh&dSonfudk qdkdvdkygonf/ rsm;udrk xif[yfEikd f jzpfaeonf/ þowfrw S cf surf sm;udk vufawGUtaumif
'kwd,tcsufrSm? owfrSwfxm;aom tajctaersm;udk jynfhrD txnfazmf&if;? jynfwGif;rwnfNidrfrIESifh &ifqdkif&onfhEdkifiHrsm;yif &Sd
atmif taumiftxnfazmfrI &S,d r&Sdqdkonfukd qkH;jzwf&mwGif? onf/ ajym&vQif? þodkYaom rwnfNidrfrIrsm;rSaeí jyKjyifajymif;vJ
bufvdkufrIrsm;ESifh ruif;jcif;jzpfonf/ EdkifiHwumb@ma&; a&;jzpfpOfwpfckvkH;? NydKusoGm;&onfrsm;yif ½Sdonf/ þodkYaomtEÅ&m,f
tzGJUtpnf;rsm;ESifh tvSL½Sifat*sifpDtrsm;pkrSm? trSefwu,f rsm;udka½Smif&Sm;zdkY BudK;pm;jyefvQifvnf;? NrD&SifESifhtvSL½Sifrsm;bufrS owf
vkyaf qmifEidk pf rG ;f &Sd,r&Sdqdkonfxuf? rdrdwdkYeD;pyf&m tiftm;pk rSwfxm;aom BudK;eDpepfESifh &ifqdkif&NyD;? vdktyfaom axmufyHhulnDrIrsm;
rsm;qDodkYom axmufyHhulnDaiGrsm; a&mufoGm;ap&ef? rufvkH; r&Edkif jzpfMu&awmhonf/
tjynfh&SdaeMuonf/ odkYESifhtrQ? axmufyHhulnDrI &oif,h r&oifh tzGJUtpnf;qdkif&m jyKjyifajymif;vJrIwGif atmifjrifrIt&qkH; tif
owfrSwfaom ]pH}rsm;udkvnf;? vdkovdk ajymif;vJusifhokH;Mu *sifwpfckrSm? ]Oa&myor*¾0ifcGifhjzpfpOf} (EU accession process) [k
onfrsm; &Sdaeonf/ qdkEdkifygvdrfhrnf/ þjzpfpOfu? ta½SUOa&myEdkifiHrsm;\ tzGJUtpnf;qdkif
122 123
rsm;aomtm;jzifU ¤if;wdo hk wfrw S af y;Muaom ]tu,fí
tajctaersm;rSm wpfcEk iS w hf pfck jynfwiG ;f rScikd rf maom
qefu h sib f uf jzpfae½Hrk Qru? awmif;qdrk rI &Sv d Qif
oufqikd &f mEdik if \ H Edik if aH &;? vlraI &; pGr;f aqmif&nfjynfU
vufawGrY sm;udk rxif[yfEikd jf zpfaeonf/ tzGt YJ pnf;rsm; zefw;D zdrhk jzpfEikd }f

&m½IjrifuGif;udk? tBuD;tus,f toGifajymif;ay;EdkifcJhonf/ tqdkyg jzpf awGUtaumiftxnfazmfEdkif&ef ESpfpOfa':vm 5 bDvD,H txd pkpnf;zdkY
pOftaeESifh? þodkY atmifjrifrI&cJhonfrSm zGJUpnf;ykHtajymif;tvJqkdif&m tqdkjyKcJhonf/ þtwdkif;om trSefwu,fpkaqmif;EdkifrnfqdkvQif? t
acs;aiGrsm;wGif? awGU&avh&Sdaom qdkcJhyg tEÅ&m,frsm;rS a&Smif&Sm;Edkifonfh ar&du\ qif;&JEikd if rH sm;odaYk y;aom ODA tultnDrmS ? ESpq f wd;k vmrnf
tajctaeowfrw S rf rI sm;aMumif?h jzpfygonf/ Oa&myor*¾ (EU)u owf jzpfygonf/ odkYaomf 2005 ckESpfodkYa&mufaomtcg? a':vm 1.75
rSwfay;xm;aomtajctaerSm tjcm;r[kwf/ tD;,lpHjzifh owfrSwfxm; bDv, D rH Qom vufawGUpkpnf;Edik cf o hJ nf/ rlvowfrw S cf su\
f wpf0ufyifr&Sd
aom? tzGJUtpnf;qdkif&m jyKjyifajymif;vJrIrsm; vufawGUvkyfjyEdkifonfh [k qdk&ygvdrfhrnf/ ydkíqdk;onfrSm? bk(½S)tpdk;& 'kwd,oufwrf; a&muf
EdkifiHrsm;udkom? tD;,ltzGJU0iftjzpf vufcHrnfqdkaom ]tajctae jy onftxd? rnfonfhEdkifiHudkrS qdkcJhyg MCA tpDtpOfjzifh aiGxw k rf acs;cJh
|mef;csuf} jzpfygonf/ þ]pH}udk twdtvif;aMunmxm;onfjzpfí? jcif;jzpfonf/ MCA axmufyHhulnDrIrsm;udk cHpm;xkdufaom t&nftcsi;f
rnfonfhtiftm;pkurS vdkovdk yHkaz:ajymif;vJvdkU r&/ trSefwu,f jynfrh o D nfh Edik if q
H í
kd vnf;? ESpEf ikd if u
H okd m axmufcH twnfjyKay;cJhonf/
vufawGUvkyfaqmifrIjzifh oufaojyMu&onfjzpfí? tay:,HowfrSwf [Gef'l&yf(p)ESifh r'g*uf(p)umEdkifiHwdkY jzpfygonf/ þESpfEdkifiHpvkH;wGif?
csufrsdK;vnf; r[kwf/ vufawGUESifhcsdefpufEdkifaom? tcdkiftrmowfrSwf toift h wifah umif;rGeaf om tkycf sKyaf &;pepf&NdS y;D jzpf&m? tultnDay;&ef
csuf jzpfonf/ xdkYxuf tD;,ltzGJU0ifjzpfa&;rSm? ta&SUOa&myEdkifiHrsm; rvkt d yf[ak 0zefMuonfrsm;&So d nf/ tcsKyq f &kd vQif MCA tpDtpOfrmS vnf;?
twGuf pD;yGm;a&;? EdkifiHa&; rufvkH;wpfckjzpf&m? tqdyk gEdik if rH sm; ud, k wf ikd f wDxGifzefwD;rI½Sdaom zGHUNzdK;a&;csOf;uyfrI[k qdkEdkifonfhwdkif? vufawGU
uvnf; owfrSwfay;xm;aom jyKjyifajymif;vJrIrsm;udk? pdwfygvufyg atmifjrifrIr½SdcJh[k qdk&rnfomjzpfygonf
aqmif&GufMuonfrSmvnf; atmifjrifrI\ta&;BuD;aom aomhcsufwpfck 20 &mpk\aESmif;ydkif; q,fpkrsm;twGif;? atmifjrifrI&&SdcJhonfh
jzpfygvdrfhrnf/ zGUH NzKd ;a&;tawGUtBuKH rsm;rS xGuaf y:vmaom oifcef;pmwpfcu k m;? trSef
bk(½S)tpdk;&\ axmifpkESpfpdefac:csufqdkif&m acs;aiG(MCA) rSm? yif&ydS gonf/ awmifu&kd ;D ,m;ESihf w½kww f ikd af yrS abmh(p)0gemESihf ,l*E¨m
zGJUpnf;ykH tajymif;tvJqdkif&m acs;aiG\ tuefYtowfrsm;udk ausmfvTm; xd? us,af jymaom tawGUtBuKH rsm;rS xGuaf y:ívmonf?h tvGejf ywfom;
Edkif&ef 'DZdkif;qifxm;jcif; jzpfygonf/ ¤if;u jyKjyifajymif;vJa&;tajccH &Sif;vif;aom oifcef;pmjzpfonf? ]tu,fí jynfwGif;rS cdkifrmaom
tjzpf tkyfcsKyfa&;qdkif&m ñTefudef;rsm;udk? tcdkiftrm owfrSwfay;onf/ awmif;qdkrIr&SdvQif pGrf;aqmif&nfjynfhtzGJUtpnf;rsm; zefwD;zdkY rjzpfEdkif}
þowfrw S cf surf sm;twdik ;f jynfrh aD tmif aqmif½u
G Ef ikd o
f nfh Edik if rH sm;udo
k m? [k þoifcef;pmu qdkonf/ nHhzsif;aom tkyfcsKyfa&;? tm;enf;aom
MCA tpDtpOft&ay;rnfh axmufyHhulnDrIrsm;udk &&SdcHpm;ap&rnf tzGJUtpnf;rsm;? EdkifiHa&;t& tusifhysufjcpm;rIrsm;ESifh t&SifarG; ol
jzpfonf/ odkYESifhwdkif? bk(½S)tpdk;& taeESifh ¤if;udk,fwdkifazmfxkwfcJhaom aumif;jyKrrI sm;&Sad eonfrmS ? vuf&dS ydak eNru J sm;aeNrJ tajctaewGi?f MoZm
MCA tpDtpOfudk? qkH;cef;wdkifatmifaqmif½GufcJhjcif; r½Sdyg/ Bu;D aom Edik if aH &;orm;rsm;\ tcdik t f rmtusK;d pD;yGm;rsm; &Sad eaomaMumifh
þtpDtpOfudk 2002 ckESpf rwfvwGif pwifaMunmcJhNyD;? vuf jzpfonf[k qdkonf/ þodkYaom rvdkvm;tyfonfh jyóemrsm;udkz,f&Sm;
124 125
]yg0gtaysmq h o kd nfrmS tiftm;pk\ BudK;yrf;tm;xkwfrI &v'fomjzpfygonf/
ppfa&;? pD;yGm;a&;? tiftm;rsm;jzifh
tusyu f ikd jf cif;r[kwb f J yg0gtaysmqh ikd &f mtzGt
YJ pnf;rsm;
wefz;kd tajccHtjyKoabmaqmifonfU jyKjyifajymif;vJa&;
qGaJ qmiford ;f oGi;f rIjzifU rdrv
d t
kd ifqE´u&kd ,lEikd pf rG ;f } tar&duefjynfaxmifpktaeESifh urÇmvkH;twdkif;twm EdkifiHa&;?
pD;yGm;a&;zGHUNzdK;rIudk trSefwu,f wGef;wifvkdvQif? zGHUNzdK;a&;jyóemudk
tzGJUtpnf;tajccHay:wGif? jyefvnfpDppfzdkYvdkygvdrfhrnf/ wpfNydKifwnf;
&ef? jynfwGif;EdkifiHa&; vdktifqE´csKdUwJhaevQif jyifyrS zdtm;rsm;rSm xd rSmyif rdrd\ yg0gtaysmhqdkif&m tzGJUtpnf;rsm;udkvnf;? jyKjyifajymif;vJ
a&mufEdkifzG,f&mr&Sd[k qdkvdk&if;jzpfygonf/ Mu&ygvdrfhrnf/
odkYESifhwdkif? zGHUNzdK;qJ EdkifiHawmfawmfrsm;rsm;wGif ppfrSefaom tzGJU yg0gtaysmh (soft power) qdak oma0g[m&udk pwiftok;H jyKco hJ rl mS ?
tpnf;qdik &f m jyKjyifajymif;vJrrI sm; qufvuf tvkyjf zpfaeonfrsm;vnf; uvifweftpdk;&vufxufu umuG,fa&;0efBuD;XmewGif yg0ifaqmif
&Sdoavmuf &Sdygonf/ em;BuD;? rsufpdBuD;rsm;[kqdkMuaom EdkifiHwumrS &GufcJhzl;aom? ygarmu© *sKd;Zuftuf(p)Edkif; jzpfonf/ ol\ t"dyÜm,f
avhvmapmifhMunfholrsm;\ a&'gxufwGif ray:aomaMumifhom? þodYk zGiq
hf ckd sut f & ? ]yg0gtaysmq h o kd nfrmS ppfa&;? pD;yGm;a&;? tiftm;rsm;jzifh
aomatmifjrifrrI sm;udk olww Ykd pfawG rodMujcif;jzpfonf/ þtwGuf t tusyu f ikd jf cif;r[kwbf J? wefz;kd tajccH tjyKoabmaqmifonfh qGaJ qmif
xif&Sm;qkH;aomOyrmrSm ruúpDudka&G;aumufyGJrsm; jzpfygonf/ tpOf odrf;oGif;rIjzifh? rdrdvdktifqE´udk &,lEdkifpGrf;} jzpfygonf/ þt"dyÜm,f
tvmt& þEdkifiH\ a½G;aumufyGJrsm;rSm 1990 tvGefESpfrsm;avmufu zGiq hf ckd surf mS ? vuf&jdS yóem&Sad eaom tzGUJ tpnf;tm;vk;H udk NcKH iaHk vmuf
wnf;u? ruúpDudkEdkifiHa&;udk csKyfudkifxm;EdkifcJhaom tifpwDusL½Sife,f onftxd? us,fjyefYvSonfawmh r[kwfyg/ Oyrm-zGHUNzdK;a&;at*sifpD
awmfveS af &;ygwD (PRI)\ uRrf;uRrf;usifusif udkifwG,ftokH;csrIatmuf rsm;\acs;aiGudk tajctae owfrSwfcsufrsm;jzifh wGJzufusifhokH;onfh
wGifom &SdaecJhonf/ odkYaomf 1996 ckESpfta&mufwGif ]jynfaxmifpk ay:vpDqdkvQif? tultnDvufcH&,lvdkonfh EdkifiHrsm;bufrS ]tusyfudkif
a&G;aumufwifajr§mufrIqdkif&m tifpwDusK} (IFE) udkzGJUpnf;cJhNyD;? a&G; rI}[k ,lqrnfomjzpfonf/ olwdkYtjrif&qdkvQif? tqdkygzGHUNzdK;a&; at
aumufyGJqdkif&m jyKjyifajymif;vJrIrsm;udk aqmif½GufEdkifcJhonf/ *sifpDrsm;rSm yg0gtaysmhqdkif&m tzGJUtpnf;rsm;? jzpfEdkifrnf r[kwfygacs/
xdkpOfrSpí? a½G;aumufyGJrsm;udk (IFE) tzGJUBuD;rS apmifhMunfh BuD; rnfodkYyifqdkap EdkifiHjcm;a&;0efBuD;Xme? EdkifiHwumzGHUNzdK;a&;qdkif&m
Muyfay;jcif;? rJqE´&Sifrsm;ESifh EdkifiHom;rsm;ukdk ynmay;jcif;? a&G;aumufyGJ ,ltuf(p) at*sipf ?D axmifpEk pS f pdeaf c:csuq f ikd &f maumfyakd &;&Si;f paom
qdik &f m b@ma&;pnf;rsO;f pnf;urf;rsm; csK;d azmufonfh Edik if aH &;ygwDrsm;udk tzGJUtpnf;trsm;pkrSm? ppfa&;r[kwfaom enf;vrf;jzifh urÇmvkH;
xdxda&mufa&muf ta&;,ljcif;....... ponfwdkYudk awmufavQmuf twdkif; twm? pD;yGm;a&;,EdkifiHa&; zGHUNzdK;rIudk taumiftxnfazmfEdkif&ef
aqmif&GufEdkifcJhonf/ ,ckqdkvQif? IFE tzGJUBuD;rSm 0efxrf;aygif; 13000 BudK;yrfaeMuonf jzpf&m? yg0gaysmhqdkif&mtzGJYtpnf;rsm;[k a,bk,s
jzifh? atmifjrifpGm vnfywfaeaom tzGJUBuD;wpfckjzpfaeygNyD/ ruúpDudk qdkEkdifygvdrfhrnf/
EdkifiH\ jynfe,fwdkif;? NrdKUBuD;wdkif;wGif ¤if;\½kH;cGJrsm;&SdaeNyD; jzpfonf/ a½SUvtNyD;owfygrnf/
odkYESifhtrQ? ruúpDudka½G;aumufyGJrsm;udkvnf;? ]vGwfvyfNyD; w&m;rQwrI rdk;aumif;
&Sdonf}[lí? EdkifiHwumrS odrSwfvufcHvmMu&onf/ þodkYaom atmif
jrifrIrsm; &&SdvmcJhonfrSm? jyifya&G;aumufyGJ uRrf;usifolrsm;\ tul pmñTef; - After the Neocons : America at the Crossroads
tnDudk rqdkpavmufom,lcJh&NyD;? t"dutm;jzifh ruúpDudk jynfwGif; (By. Francis Fukuyama)

126 127
Traveller's Tale
awGUorQpmtkyfawGudkum;? onf;BuD;
rnf;BuD;zwfjzpfonf/ ausmif;om;

'ku©wkdY trsm;pku? bGUJ 'D*&Dwpfc&k &Sad &;twGuf


usm;ukwfusm;cJ BudK;pm;aeMucsdef
wGif? uRefawmfu ausmif;pmr[kwf

uif;&mukef&m aom pmrsuEf mS rsm;Mum;wGif ajy;vTm;


&if;? tdyfruf rufaecJhonf/ &cJrQ
aom vkHNcHKpdwfcs&NyD; wnfNidrfonfh
AN END TO SUFFERING b0vrf;aMumif;twGuf? wuúodkvf
bGJUvufrSwfrSm 0ifcGifhu'fjym; jzpfae
PANKAJ MISHRA a&;í vif;xufaZmf bmomjyefonf/
&m? uReaf wmfum; r&ao;onft h mrcH
u'fjym;udk BudKwifqkwfNzJESifholvdk?
,cifvrStquf jzpfaeonf/ ]tdraf xmifjyK? om;orD;
xdkESpftapmydkif;uyif? uRefawmf a'vDrScGmcJhNyD; yGm;pD;? ykHrSefvkyfief;vkyf? aemuf yifpif,l}...qdkaom ykHaob0puf0ef;
pmtkyftcsKdUESifh t0wftpm;tcsKdUudk,lum? rm(p)[dkb&m udk? uRefawmfu b0ifrus/ azmufxGufMunfhvdkonfhqE´u xdyfwuf
odkYxGufcJhonf/ uRefawmfhvdk tdE´d,vli,fwpfa,muf aecsdefjzpfonf/
taeESifh? þ[dr0EÅm&Gmi,fav;udk a&G;cs,fvdkufonfrSm? qdkcJhNyD;onfhtwdkif;? uRefawmfrSm a'vDrScGmcJhonfhwdkif? NrdKUjyb0
xl;qef;ovkd jzpfaeygvdrfhrnf/ yGifhyGifhvif;vif;0efcH&vQif ESifh xm0&a0;uGmíum;? aeEdkifvdrfhrnfr[kwfyg/ ajym&vQif uRefawmfh
xdpk OfuuReaf wmfb h 0rSm? bmt"dymÜ ,frS [kw[ f w
k jf im;jim; pdwful;u? NrdKUESifhawm oGm;oGm;vmvm vkyfaezdkYjzpfonf/ &nf&G,fcsuf
r½Sdao;/ uRefawmfhtem*wfrSmvnf; ra&&mraocsm BuD;rm;aom pma&;q&mwpfa,muftwGuf? olusifvnf&m vlUtzGJU
&SdaeqJ[líom qdk&ygvdrfhrnf/ odkYESifhwkdif? wdwfqdwfNidrf tpnf;ESifh ruif;ruGm &Sda&;rSm? ta&;BuD;onf[k uRefawmfxifonf/
oufaom vlolta&muftayguf uif;a0;&m? þawmif pmtkyfpmay? yef;csDtEkynmESifh*DwcHpm;rI ponfwdkYrSm NrdKUjky,Ofaus;rI\
ay:&Gmuav;rSmyif? uRefawmfh&ifxJrS wqpfqpfudkufcJ xGufukefypönf;rsm;[k? uRefawmfu em;vnfxm;onf/ uRefawmf\ pdwf
vsuf&Sdaom uRefawmfh&nfrSef;csufrsm;udk pwifjznfhqnf; wpfpdwfu? qdkcJhygtwdkif; NrdKUjyrS ½kef;rxGufEdkif jzpfaepOfrSmyif? usefpdwf
Edkifvdrfhrnf[k arQmfvifhaerdonf/ wpf0ufurl? NrdKYjy\ aeyl? avyl? b0ylylrsm;rS xGufajy;wdrf;a&Smifcsif
uReaf wmfonf? vlreS ;f odwwfcgpuwnf;u? pma&; jyefonf/ þtwGuf? NAdwdoQudkvdkeDorm;wdkY pdwful;aumif;aumif;jzifh
q&mjzpfvckd ohJ l jzpfonf/ pma&;q&mtjzpfrv S í
JG ? uReaf wmfh zefwD;cJhaom awmifay:tyef;ajzNrdKUav;rsm;udk? uRefawmf\ 'kwd,
tem*wfb0udk b,fvdkrSykHazmfMunfhjrifvdkUr&/ odkYjzpfvifh pdwfu tm½kHusaerdonf/
upm;? xkpd Oftxd uReaf wmft h aetxm;rSm ]pmwd½k ;l }tqifh þpdwftcHaMumifhyif? [dr0EÅmawmifajc&Sd rlqdk&DNrdKUav;odkY uRef
rQom &Sdygao;onf/ a'vDwuúodkvf ausmif;om;b0 awmf yxrqkH;a&mufoGm;cJhjcif;? jzpfonf/ uRefawmfa&mufoGm;aom
okH;ESpfwm umvtwGif;? cyfnHhnHhpmtkyftñTef;tcsKdUESifh rlqdk&DwGif? aus;vuftaiGUtoufwdkU taiGUysHoGm;cJhygacsNyD/ c&pf,mef
tufaq;tenf;i,frQom a&;jzpfao;onf/ odkYaomf omoemjyKrsm;? a'vDrS a&mufvmaom urÇmvSnfhc&D;onfrsm;jzifh?
128 129
NAw
d o
d Quv kd ekd t
D mPmydik rf sm;taeESiUf tb,frQaysmf½TifMunfEl;p&m aumif;vdkufavrnfenf;/
]qif;rvm;}rnfaom tqdkyg [dr0EåmNrdKYuav;wGif odkYESifhwdkif? uRefawmfhtdyfrufrSm MumMumrcHcJhyg/ &xm;vrf;qkH;
awmESifUawmifudk zufayGY&if; aEG&ufrsm;udk ukefqkH;apum? u,f(v)umrS? qif;rvm;odkYoGm;&mvrf;uav; rqkH;cifrSmyif? tdyfrufrS
vefYEdk;cJh&onf/ vrf;uav;um; tauGUtaumufawG rsm;vSonf/
olw\ Ykd tzd;k txdu k w
f efq;kH udvk ekd yD ikd ef ufrsm;udk
tauGUwpfauGUa&mufwdkif;? awmifwef;pdrf;pdrf;ESifh aumif;uifjymjymudkrl
at;at;aq;aq;tay: pD;rS ½Ipm;vdk[efwlygonf/ tvSrysufjrifae&onf/ odkYaomf tauGUwdkif;rSmyif awGUae&aom oJ
NrdKUBuD;jyBuD;wrQ pnfum;aeNyDjzpfygonf/ odkYtwGuf rlqdk&Dudkausmcdkif; tdwfum befumrsm;um;? vSyaomyef;csDum;udk zsufaeonfh t&dyfrnf;
um? qif;rvm;buf OD;vSnfhcJhjcif;jzpfonf/ qif;rvm;um; 19&mpkESifh awGvdkyif tusnf;wefvSonf/ uyfvsufjynfe,f yef*syfwGif? qpf(c)
20&mpkOD;ydkif;u? NAdwdoQtdEd´,\aEG&moDNrdKUawmf jzpfygonf/ vlrsKd;cGJxGufa&;0g'Drsm; ykefuefjcm;em;aecJhonfrSm? q,fpk wpfck ausmfcJh
NAdwdoQudkvdkeDtmPmydkifrsm;taeESifh qif;rvm;rnfaom tqdkyg acsNyD/ reD;ra0; jynfe,fwpfckjzpfaom uuf&SrD;,m;wGifvnf; tMurf;
[dr0EÅmNrdKUuav;wGif? awmESifhawmifudk zufayGU&if; aEG&ufrsm;udk ukef zufrIrsm;jzifh rD;cdk;tlvsuf½Sdaeonf/
qkH;apum? olwdkY\tzdk;txdkufwefqHk; udkvdkeDydkifeufrsm;udk? at;at; þjynfe,fESpfckrS a&mufvmaom owif;rsm;rSm? tMurf;zuf
aq;aq;tay:pD;rS ½Ipm;vdk[efwlygonf/ qif;rvm;um;? tpdk;&½kH; owfjzwfrIrsm;? taocHAkH;cGJrIrsm;? Oya'rJh ESdyfpufn§Of;yef;rIrsm;jzifh pdwf
pdkuf&mjzpfonfhwdkif a'vDvdkr½IyfaxG;? uyGJcef;rrsm;? ydkvdkupm;uGif;rsm;? rcsrf;omp&mawGcsnf; jzpfaeawmhonf/ uRefawmf usifvnfcJh&m
taysmfwrf; uZmwf½kHrsm;? twif;tzsif;rsm;jzifh wefqmqifxm;aom wuúov kd f pmoifaqmifrsm;\ rSejf ywif;wpfzufr?S rMum;Edik f,rodEikd o
f nfh
tif*vdktdEd́,ef;tvTm\ oD;oefYewfbkHewfeef;wpfck jzpfonf/ emrnf trSmpum;rsm; jzpfygonf/ a'vDrSmqdkvQif ]tMurf;zufAkH;cGJrI owd
ausmf NAdwdoQpma&;q&mBuD; ½k,'fupfyvifu? ol\xif&Sm;aom ay;csuf} ydkpwmrsm;wGifom awGUEdkifaom pdk;&drfaomursm;udk? u,f(v)
]awmifay:ajrrS ajrjyefyY jHk yifrsm;} (Plain Tales from The Hill) pmtkyjf zif?h umqif;rvm;vrf;½Sd ppfaq;a&;pcef;rsm;rSm wm0efusaeaom &Jom;
tqdkyg ewfbkHewfeef;av;udk trSwfw&jzpfapcJhzl;onf/ NAdwdoQ tdEd́, BuD;rsm;\rsufESmxufwGif? twdkif;om;awGUae&onf/ olwdkYwpfawGrSm
ESifhywfoufvQif? *kPfowif;BuD;vSaom þawmifay:NrdKUav;taMumif; ½dkifz,faoewfBuD;awG &ifrSmydkufNyD;? rsufESmtdktdkjzifh um;awGudk wpfpD;
rygonhfpmtkyf[lí? r½Sdoavmuf½Sm;ygvdrfhrnf/ uRefawmf þpmtkyf NyD; wpfpD;&yfcdkif;onf/ c&D;onfawG\ 0efpnfpv,ftdwfawGudk zGifhcdkif;
awGudk zwfzl;onf/ pGJvnf;pGJcJhzl;ygonf/ onf/ wkHYaES;aES;vkyfaevQif taigufcHxdonf/ taMumufw&m;rS vm
onfvdkESifh? 1992 aEGOD;aygufwGif? qif;rvm;odkY uRefawmf aoma'goawG jzpfygvdrfhrnf/
ta&mufoGm;cJhonf/ qif;rvm;a&mufonfESifh aps;csKdcsKdESifh&Edkifrnfh? usOf;ajrmif;vSaom awmifay:vrf;uav;wGif ,mOfaMumydwfqdkY
oyfoyf&yf&yfvnf;&Sdrnfh? aus;vufykHpH wnf;cdkcef;av;wpfckudk &Sm& aeacsNy/D Bu;D rm;av;vHvaS om x&yfum;Bu;D wpfpD;rSm wuRDuRDjrnf&if;
rnf/ þodkYpOf;pm;&if;rSyif zwfcJhzl;aom pmtkyfawGxJrS qif; rvm;udk xdk;&yfoGm;onf/ aemufrSbwf(p)um;u olUudkausmfwufzdkY BudK;pm;&if;?
pm;NrHKUjyef&if;? pdwful;½Guf vTifhaerdonf/ yxrqkH; emrnfausmf qif; 'DZ,frD;cdk;awG rnf;aeatmif rIwfxkwfvdkufonf/ þwGif um;wef;BuD;
rvm;arm(v)½Sd&mbufodkY vrf;ovm;&rnf/ ESif;awGa0rnfh eHeufcif; wpfcv k ;Hk rS ][Ge;f }oHawG ay;vdu
k Mf uonfrmS ? wpfawmwpfawmifv;Hk wke[ f ;D
wdkif;? rSdefysysuzD;qdkifav;wGifxdkifNyD;? aerif;BuD;udkBudKrnf/ aeYcif;a&muf oGm;awmhonf/ onfvEkd iS hf em&Daygif;rsm;pGmMumrS qif;rvm;odaYk &mufavonf/
vQi?f zkew f ufaeaompmtkyq f ikd af wGbuf avQmuf&if;? pdwf BudKufpmtkyf ta0;jrif qif;rvm;um;? uGefu&pfaowåmBuD;awG axmifxm;
awGUvQif [dkvSef'DvSefMunfhrnf/ qnf;qmtcsdefa&mufNyD qdkvQifrl ovdk? NydKif;½dkif;rm;rwfESifh cefYnm;oyf&yfaeygonf/ uRefawmfhpdwful;
xif;&SL;yifwef;atmufavQmufum? aerif;BuD;udk EIwfqufvdkufrnf/ urÇmxJrS rsufpdyom'jzpfaom awmifay:NrdKUav;um; r[kwf/ awmif
130 131
vGr;f p&mr&Sad om qif;rvm;udk aqmufxm;wm jzpf&rnf/ opfom;&eHY oif;ysHUae&rnf/ Zmcef;qD;wyf
rvGr;f vSaomfvnf; uReaf wmfEw I q
f ufcyUJ gonf/ jywif;rS Munfv h u
kd v f Qi?f ESi;f qDcif;udv
k nf; jrif&rnf/ Ny;D ... odyf aps;Bu;D
vdkUvnf;rjzpf tdyfrufxJrStdrfuav;rSm tdyfrufxJrSmyif aysmufqkH;
]ae&pfcaUJ wmU awmifay:NrKd aY v;a&..../} oGm;cJh&onf/ ,ck þvdktdrfrsKd;awG r&Sdawmh[kod&onf/ ,cifu þvdk
wef;awGMum;rS acwfay:NrdKUav;wpfNrdKUvdkom jzpfygonf/ qif;rvm; tdrfrsKd;awG&Sd&m ae&mwdkif;wGif? tqifhtxyfwdkufBuD;awGu ae&m,l
NrdKUxJ0ifvmawmhrS awm&dyf? awmif&dyfESifh wdkuf&dyfuG,faeaom jym;csyf xm;onf/ vkH;csif;tdrfrajymESifh wdkufcef;iSm;cyif acgifcdkufaeonf/
csyfvlaewJawGudk jrif&awmhonf/ ]atmf...aemufxyfokcNrdKUawmf onfvEkd iS hf taygpm;wnf;cdck ef;rSmtdy?f vrf;ab;xrif;qdik rf mS pm;&if;
wpfck ygwum;.../} u? &uftcsKdUukefoGm;onf/ aemufqkH; ydkufqHtdwf ydefoxufydefvm
qif;rvm;odkY uRefawmfa&mufoGm;csdefrSm? 21 &mpk tdEd́, r[kwf awmh? awmifay:NrdKUuav;udk ausmcdkif;vkduf&onf/ vGrf;p&mr&Sdaom
ao;yg/ ESpfaygif;av;q,fMum qdk&S,fvpf xderd'¨rS Edk;xcgp tdEd́,om qif;rvm;udk rvGrf;vSaomfvnf;? uRefawmfEIwfqufcJhygonf/ ]ae&pf
jzpfygonf/ aub,fwDAGD? [m*sif'uf(Z)a&cJrkefYESifh tm;vyf&uf puFmyl cJhawmh awmifay:NrdKUav;a& .../}
odkY aps;0,fxGufjcif;wdkYrSm? topfxGufay:cgp vlvwfwef;pm;\ tusifh ÄÄÄ
p½dkufjzpfzkdY? ESpftcsKdUvdkygao;onf/ a'vD? uvuúwåm; ponfh NrdKUBuD;rsm; 0efc&H vQi?f qif;rvm;rS wyfacgufjyefc&hJ mrS rm(p)[db k &mudk rsupf d
rS vli,fvl&G,ftrsm;pkqdkvQifvnf;? 21 &mpk tdkifwDtdyfrufudk ruf& arSmufa&mufcJhjcif; jzpfygonf/ bm&,fr[kwf? ysif;&dNiD;aiGUzG,f&m a'vD
aumif;rSef; rodwwfMuao;yg/ olwdkYrdbrsm;\"eudk zuf&Sifpwdk;rsm;ESifh udk rjyefcsifao;onfESifh? tcsdefawGudkowfjzwf&if; oa0xdk;cJhjcif; jzpf
*dr;f ygvmrsm;wGif jzKe;f ½ko H m jzKe;f wwfMuygao;onf/ vAdu k *f si;f ? atm(v) onf/ odkYaomf rm(p)[dkb&mudk uRefawmfrarh/ ]vSyaom aysmfp&mae&m
pwm;zdeyfESifh vQmvdyfoH0J0J t*Fvdyfpum;wdkYrSmvnf;? tqifhwef;jy av;}[k? 'dkif,m,DwGif rSwfwrf;wifcJhonf/ xdkae&mav;odkY oGm;cJhaom
oauFwxuf rydkvSao;yg/ wpfreufudkvnf; uRefawmfrarh/ ,ckxufwdkif jyufjyufxifxif rSwfrd
wpfcsdefu? udkvdkeDt½Sifocifrsm; xGufajy;arGUavsmf&m qif;rvm; aeqJ&Sdonf/
rSmvnf;? olwx Ykd u
G af jy;qkwcf mG cJ&h m NrKd UBu;D rsm;ESihf ruGmvSawmhyg/ qdck yhJ g xk;H pHtwdik ;f bwf(p)um;tdBk u;D rSm? wuRu d Rn
d nf;ñl&if;? wa&GUa&GU
NrKd Ujyvli,fawGEiS hf aoG;wlarG;wl q,fausmo f ufawGu?kd arm(v)vrf;rBuD; a&GUaeonf/ usOf;ajrmif;aom qif;rvm;vrf;tvGef us,fajymaom
wpfavQmuf rjrifcsiftqkH;om jzpfygonf/ tqdkygarm(v)vrf;rBuD; vrf;rBu;D a&mufonft h xdvnf;? t&Sed u f jrifrh vm/ nnf;nnf;ñLñLESifh
atmuf ajredrhfydkif;&yfuGufrsm;\ jrifuGif;rSmvnf;? a'vD (odkYr[kwf) yif £a`EB´ u;D pGma&GUaeonf/ awmifay:rSqif;onfEiS hf r&rf;Ekaejcnfazsmh
uvuúwåm; qifajczkH;twdkif;om jzpfonf/ ykyfa[mifaeonfh a&qdk; udk pjrif&onf/ vrf;ab;0J,mrS &Gmi,frsm;um;? ESpfNcdKufpGm tdyfarmus
ajrmif;EIwfcrf;ay: ar;wifxm;onfh c½dk;c½kdifwJi,frsm;? vwmjyifAGuf qJ../ &Gmwef;awGausmfawmh ? awmifwrmyifawG ywfvnf0dkif;aeaom
Murf;? vrf;BudKvrf;Mum;tESHU awmif;&rf;pm;aomufaeMuaom ,mpum awmtkyfuav;xJodkY? 0ifvmonf/ þae&mwpf0dkufwGif? ]aqmif;} rSm
rsm;? qeftdwfxrf;&vGef;ívm;rod cg;ukef;aeaom ulvDrsm;.../ uRef rcGgcsifhcGgcsif w&pf0J0JvkyfaeqJ&Sdonf/ apmapmuaejcnfwef;awGudk
awmf arQmfvifhcJhaom qif;rvm;um;? uRefawmfxGufajy;cJhaom a'vDESifh rjrif&awmh ../ ESif;Zmy0gxlxlBuD;u umqD;wm;aeonf/
bmrSruGmawmhygacs/ awmtkyfrStxGuf ausmyaumhav;wpfck\xdyfodkY ta&mufwGif?
pmtkyfawGxJwGif zwfcJh&aom? wpfvrf;vkH; pdwful;arQmfvifhvmcJh bwf(p)um;BuD;u? rajymrqdk xdk;&yfoGm;onf/ ]udkif;... cPem;
aom? uRefawmhftdyfrufxJrS aus;vufpHtdrfav;udk vdkuf&Smaerdygao; r,f...? usef;rma&;...usef;rma&;}/ py,f,mu atmfaeaomfvnf;
onf/ þtdrfav;rSm t*FawuGefu&pf ryg/ opfom;oefYoefYjzifh uRefawmf rqif; jzpfyg/ vrf;ab; awmwGif;v[mxJrS arSmifysys vuf
132 133
awmifpOftxyfxyfMum;rS xk;d xGuaf eaom ]'Dem;wpf0dkufrSm tdrfwpfvkH;avmuf iSm;vdkY&rvm;cifAsm....}
awmifxGwfjzLjzLrsm;u acsmufurf;yg;tESHhjzefYusufxm;aom uReaf wmfhtar;udk b,forl rS ajzMuyg/ b,forl S r&SMd uaomaMumifh
awmtkyfpdrf;pdrf;ay:a&mifjyef[yfvQuf½Sd&m jrifuGif;wpfckvkH; jzpfygonf/ um;q&ma&m c&D;onfawGyg b,fqDa&mufukefonfrod/
awmifajrmuf0, J mudk vSnyhf wfMunf&h if;rS? awmtkypf rd ;f pdr;f Mum;u oGyrf ;kd
iSuaf ysmñGeaYf &mifvrT ;f oGm;onf/
eD e D u d k ½k w f w &uf j rif v d k u f & onf / ][m...td r f v S v S a v; wpf v k H ;
zuf&nfwJav;udkom ai;aerdonf/ qdkifa&SUwvif;wGif vlwpfpk rD;vIH ygvm;...}/ xdt k rd o
f OYkd ;D wnfaeaom a>rvdraf >raumuf vrf;uav;udyk g
aeMuonf/ olwt Ykd m;vk;H od;k arT;apmifBu;D awGu,
kd pf ED iS .hf .../ olwrYkd ;D zdrk S awGUvdkuf&awmh uRefawmfaysmfoGm;onf/
xif;½SL;eHYESifh opfuwdk;eHYoif;vmonf/ ]tzdk;wefopfawGudk rD;qdkufaeMu ÄÄÄ
wmygvm;...}/ uRefawmfrawG;bJ raeEdkif.../ tdrfa&SUa&mufawmhrS? tdrf\yom'udk ususeejrif&awmhonf/
onfwpfBudrf c&D;qufawmh? uRefawmfwdkYbwf(p)um;BuD;rSm tdraf v;rSm tawmfBu;D onfw h ikd f tvSrysu/f acwfa[mif;ykpH jH zpfonfw
h ikd f
ta0;ajy;vrf;rBu;D rS cGmNy;D ? awmifausmwpfavQmuf vrf;usO;f av;xJoYkd cefYcefYxnfxnfBuD; r[kwf/ ESpfxyftdrfjzpfNyD;? atmufxyfwGif qif0if
csKd;auGUvdkufonf/ vrf; ydkMurf;vmonfESifhtrQ? um;u ydk,rf;vmonf/ cHum? qif0iftay:wGif vomaqmifxw k xf m;onf/ eH&aH v;zufv;Hk wGif
um;tdBk u;D rSm omrefnnf;ñl½rHk Qru? tarmyg azmufvmonf/ onfvEkd iS hf jywif;aygufawGu tpDt&D/ wpftdrfvkH; opfuwdk;om;awG azmazm
opfom;tdrfav;rsm;udk jrif&pjyKcsdefwGif? wpfcsuf toufiifum vkH;0 oDoDokH;NyD; aqmufxm;onf/ (aemufrSod&onfrSm opfaps;csKdaom
xdk;&yfoGm;ygavawmhonf/ rlvuyif rrmrusef;jzpfaeaomtif*sifudk? 1970 tvGefESpfrsm;avmufu aqmufcJhonf[kqdkonf/) tdrfxJ0ifvdkuf
um;q&mu tNy;D owfvu kd [ f efwyl gonf/ c&D;onftm;vk;H wpfa,mufNyD; onfEiS hf opfuwd;k &eHu Y qD;BuKd vu kd o
f nf/ &moDtvDvD ajymif;cJhonfhwdkif
wpfa,mufqif;oGm;Muonf/ aemufqkH;qif;olu... uRefawmf .../ opfuwdk;&eHYu oif;ysHqJ..../ bmoma&; taqmuftODrsm;wGif
bwf(p)um;xJwGif aEG;ovdkvdk&Sdonfhwdkif? tjyifa&mufonfESifh awGY&avh&Sdaom tarT;wdkif&eHYrsKd; jzpfonf/ odkYaomf pl;pl;&J&JBuD; r[kwf/
pdrfhceJat;oGm;onf/ uRefawmfwdkYa&mufaeaom ae&mrSm awmifausm ysysav;oif;½kHrQom.../
av;wpfcx k ufwiG jf zpf&m? uReaf wmhrsuEf mS rl&mbufwiG f tol&meufaom tdrfuav;udk tawmftwefus,fonfh awmifausmav;ay:wGif?
acsmufBuD;wpfcku umqD;xm;onf/ þacsmufBuD;xJrS ajy;wufvm ta&SUt&yfoYkd rsuEf mS jyK aqmufxm;onf/ awmifpOfawmifwef;awG pD&&D
aom tjyma&mifavu? &ifbwfukd twm;tqD;rJh wd;k a0SUaeaomaMumifh wef;oGm;aom rsufESmpmjrifuGif;rSm? warQmfwac:BuD; &Sdonf/ eHeufcif;
cdkufcdkufwkefatmif at;pdrfhaejcif;jzpfygvdrfhrnf/ odkYESifhwdkif? Munfvif aejcnfawGukd umEdik &f ef? jywif;tm;vk;H udrk l tvif;ydwrf eS cf syaf wG wyfxm;
0if;yonfESifhtrQ BuD;us,fcrf;em;aom ½Icif;u? tat;udka&m? tarm onf/ vomaqmifwpfcv k ;Hk um; twm;tqD;rJah ea&mifaMumifh 0if;yvsuf
udkyg arhavsmhEdkifpGrf;½Sdygonf/ awmifpOftxyfxyfMum;rS xkd;xGufae &Sdaeonf/ t0gawmufawmuftcif;ay: vSrf;xm;onfh jiKwfoD;awmifh
aom awmifxGwfjzLjzLrsm;u? acsmufurf;yg;tESHU jzefYMuufxm;aom eDeaD wGukd awGU&onf/ tay:xyfrS jywif;aygufrmS yGiahf eovd?k atmufxyf
awmtkyfpdrf;pdrf;ay: a&mifjyef[yfvsuf½Sd&m? jrifuGif;wpfckvkH; iSufaysm t0ifwHcg;rBuD;udkvnf; zGifhxm;onf/ þwHcg;rBuD;rSyif? tdrftwGif;&Sd
ñGefYa&mifvTrf;oGm;onf/ ra[mf*eDa&mifawmufaeaom avSum;ckHBuD;udk vSrf;jrifae&onf/
uReaf wmf &ifuckd sND y;D ? tm;yg;w&touf½v I ukd o f nf.../ pdwaf &m zGifhxm;aom wHcg;rBuD;a&SU&yf&if;? uRefawmf toHjyKvdkufonf/
udk,fyg vef;qef;oGm;ovdk½Sdonf.../ ]Munfhprf;... odyfvSwJhae&m zdeyfrygbJ avQmufvmaom ajcoHoJhoJhudk Mum;ae&pOfrSmyif? tay:
av;... ig 'DrSmae&if b,fvdkvJ.../} uRefawmf\ wpf0ufwpfysuf xyf zGifhxm;aomjywif;rS uav;i,fwpfa,muf acgif;jyLxGufvmonf/
qif;rvm;tdyfrufrSm jyefvnf&Sifoefvmawmhonf/ ]]om;a&... vlBuD;awG&Sdvm;...}}
134 135
aumifav;u uRefawmftar;udk jyefrajz/ csufcsif; jyef0ifoGm; uRefawmhfrSm pum;yif rqdkEdkifawmUyg
onf/ þtcdkufrSmyif avScg;ckHrSqif;vmaom vlBuD;wpfa,mufudk awGU tdyaf rGcY scx
H m;&olwpfa,mufvkd
vdkuf&onf/ þum; rpöwm&Sm;rm;ESifh uRefawmfwdkY\ yxrqkH; pwif jrifawGaY e&aom MoumoavmuBu;D xJwiG f
oduRrf;ykHyif jzpfawmhonf/
tqk;H tpr&Sd epfarsmoGm;avawmUonf
rpöwm&Sm;rm;rSm tawmfav;t&yf½Snfol jzpfonf/ om;arG;
OD;xky&f nS Bf u;D udk aqmif;xm;í? ydí
k yift&yf&nS of vdk jzpfaeonf/ rsufESm &í tzDcsxm;[efwo l nf/ tcef;awGxo J Ukd 0ifMunfv h u
kd af omtcg? a&G
xm;ucyfNidrfNidrf? pum;ajymawmh vGrf;&dyforf;ovdk&Sdaom olUtoHudk abmfpmteHyY if &aeao;onf/ aemufaz;usus tcef;jywif;rS Munfv h ukd f
owdjyKvdkufrdonf/ olUaemufrS ajy;qif;vmaom uav;i,f (olUwljzpf aomtcg? tdraf tmufbufajredryhf ikd ;f wGif EGm;NcEH iS hf *dkaxmifi,fwpfvkH;udk
rSef;aemufrSod&onf/) u? olUvufudkqkyfxm;&if; uRefawmfudk pl;prf; awGU&onf/ uRJpmç EGm;pmawGodkavSmifzdkY aqmufxm;[efwlygonf/
ovdkMunfhaeonf/ uRefawmfhpdwfESifh tawGUqkH;um;? vomaqmifav;yif/ þvom
]]uRefawmf a'vDuvmwJh ausmif;om;wpfa,mufyg}} aqmifav;\ atmufwnfhwnfhodkY ikHYMunfhvdkufaomtcg? usKd;wdkusJwJ
'Dem;wpf0dkufrSm tckvdktdrfav;wpfvkH;avmuf iSm;vdkY&rvm;vdkY ajymif;cif;i,fav;udk jrif&onf/ usyw f ;D ajrwGif yifyef;Bu;D pGm tvkyk v
f yk f
.../ at;at;aq;aq; pma&;pmzwfvkyfvdkY&r,fh ae&mrsKd;av.../ aeMuaom? v,form;tdkBuD; wpfa,mufp, ESpfa,mufpudkvnf; awGU&
wpfEpS w f efonf? ESpEf pS w f efonfawmh uReaf wmfaejzpfrmS yg.../ aus;Zl; onf/ ajymif;cif;qkH;onfESifh oefpGrf;aom xif&SL;yifaygufav;rsm;udk
jyKNyD; uRefawmfudkulnDygAsm...../}} pawGU&onf/ xif;&SL;awmav;rSm awmifapmif;wpfavQmuf avQmqif;oGm;
uReaf wmfph um;awGu [dak &muf 'Da&muf.../ uRefawmfhtoHuvnf; NyD;? vGifjyifxJrS pyg;cif;BuD;ESifhxdpyfoGm;onf/ pyg;cif;\wpfzufwGif
xpfxpfaighaigh.../ rpöwm&Sm;rm;wdYk wl0&D;u? uReaf wmfhrsuEf mS udk aphaph um;? aea&mifatmufwGif wvufvufawmufaeaom oGyfrdk;udk,fpDESifh
Munfhaeonf/ uRefawmfajymwmawG rSefavmuf, rrSefavmuf csifhcsdefae ysOfaxmiftdrfav;rsm;.../ þae&mum;? uRefawmf\ blrdeufoefjzpf
[efwlygonf/ tawmfav;MumrS rpöwm&Sm;rm;u vufurf;ay;onf/ vmrnfh rm(p)[dkb&m &Gmav;yifjzpfygonf/
uRefawmf0rf;omtm;& olUvufudk zrf;qkyfvdkufygonf/ uRefawmhfb,fbuf,Gef;,Gef;odkY Munfhvdkufaomtcg rpöwm&Sm;
]]aumif;NyDav? uRefawmf cifAsm;udk tdrfwpfvkH;vdkufjyr,f/ rMum rm;\ opfoD;NcHav;udk tay:pD;rS vSrf;jrifae&onf/ opfoD;NcHtay:udk
cifurS uRefawmfaqmufxm;wJhtdrfaygh.../ vm..}} arQmMf unfvh u
kd af wmh? uReaf wmfvmcJ&h m awmifMum;vrf;av;udk zJBuKd ;jymav;
0rf;om½kHrQru? tBuD;tus,faysmfoGm;aom uRefawmfrSm olUajc wpfck uydku½dkcsxm;ovdk awGU&onf/ [dk;ta0; ESif;o&zlaqmif;xm;qJ
vSrf;BuD;rsm; a&SUaqmif&maemufodkY? xufMuyfruGm vdkufcJhonf/ rpöwm awmifxGwfrsm;u? zJBudK;jymvrf;uav;udk ikHYMunfhaeMuovdk...../
&Sm;rm;u opfoD;NcHav;wpfNcHudkjzwfNyD; ac:oGm;onf/ oD;yifçpm;yifawG uRefawmhfrSm pum;yifrqdkEdkifawmhyg/ tdyfarGUcscHxm;&ol wpfa,mufvdk
tawmfpkHvifaom NcHav;jzpfygonf/ odkYaomf yef;oD;yifvm;? cs,f&DoD; jrifawGUae&aom MoumoavmuBuD;xJwGif? tqkH;,tpr½Sd epfarsmoGm;
yifvm;? rufrGefyifvm;? w½kwfqD;oD;yifvm; uRefawmfrcGJjcm;wwfyg/ avawmhonf/ uReaf wmfh pdwu f ;l tdyrf ufxw J iG u
f m;? qnf;qmn&dyaf tmuf
a'vDaps;&Sd opfoD;wef;wGif&NrJjzpfaom &eHYudkawmh tm;&yg;& ½I½Idufrd wGif vomaqmifav;xufvJavsmif;&if;? uwåDygeufBuD; wpfppvTrf;NcHK
onf/ opfoD;NcHtvGef awmif½dk;wpfcktauGU? awmifpG,fusOf;av;xuf vmaeonhf avmutvkH;odkY? ai;armMunfhaeonfh uRefawmf udk,fwdkif
wGif? uRefawmfhtdyfrufxJrS aus;vufpHtdrfav;udk awGUvdkuf&ygNyD../ udk jyefjrifa,mifaerdygawmhonf/
tdrfuav;rSm? uRefawmfhpdwful;xJutwdkif; wpfoa0rwdrf;vdk qufvufazmfjyygrnf/ vif;xufaZmf
jzpfaeonf/ tdycf ef;ok;H cef;ygonf/ a&;csK;d cef;ESirhf ;D zdu
k rl? aemufrS pdwu
f ;l pmñGef; - An End to Suffering (Pankaj Mishra)
136 137
Special Section

jrefrmEkdifiH
a&S;acwfbmomjyeforkid ;f tcsKyfÄ
„ OD;0ef
omoema&;t&jzpfap? vlrIa&;t&jzpfap? pD;yGm;a&;t&jzpfap? þtaxmuftxm;wkdYonf tdE´d,ESifhywfoufí rSwfwrf;wif
ppfrufa&;t&jzpfap bmomrwlolESpfOD;awGYqkHaomtcg pum;jyefrI xm;aom bmomjyefrI tapmqkH;taxmuftxm;rsm;jzpfonf[k ,lq
bmomjyefrIjzpfay:&onf/ ukef;abmifquf&mZ0if qifjzL&Sifvufxuf rdonf/ Oa&mybufodkYvSrf;arQmfMunfhaomtcg c&pfawmfray:rD ESpf
w½kwpf pfa&mufaomtcg w½kwpf um;jyefo0D &mrausmx f ifu pum;jyef 240 wGif *&dvlrsKd; awmfvSefuRef vdAd,tE´½kdedu (Livius Andronicus)
&onf/ w½kwfppfolBuD;wkdYu ay;ydkYonfhpmudk bmomjyefap&onf onf atmf'dpdr[muAsmBuD;udk vufwifbmomjzifh jyefqkdonfrSmtapm
ponfjzifh &mZ0ifwiG zf wf&onfrmS taxmuftxm;wpf&yfjzpfayonf/ qkH;taxmuftxm;jzpfonf[k od&onf/
omoema&;t& bmomjyefrIay:aygufykHudkum; tdE´d,oD[dkVf þwG i f ]bmomjyef } qk d a om jref r mh a 0g[m&ud k pOf ; pm;&ef
orkdif;wGif tawmfa&S;usus awGY&onf/ c&pfawmfray:rD tESpf 300 tuGuf y:vmonf/ t&Sifa&0wonf t&SifAk'¨aCmoudk oD[dkVfokdY
ceft
Y cgu &Sirf [dEo
´ nf ZrÁL'dyrf o S [
D Vkd o
f u
Ydk ;l í omoemjyKonf/ xkt d cg bmomjyefudpötwGuf apvTwfaomtcg ]y&d0awå[d}[k qkdvkdufonf/
t&Sifonf t&Sifr[muóytp&Sdaom &[EÅmBuD;wkdY txyfxyf o*Fg jrefrmbmomjzifhum; ]jyefavmh}[k teuf&onf/ þygVdudkpGJí jrefrmwkdY
,emwifxm;aom ygVdt|uxmwkdYudk oD[kdVfodkY,laqmifoGm;í oD[dkVf u ]jyefonf}qkdaom pum;udk okH;avoavm[k awG;awm&ef&Sdonf/
bmomjzifhjyefqkdonf[k t|omvdeDt|uxm usrf;OD;*gxmrsm;wGif ,ckacwfq&mwkdYum; ]bmomy&d0wåe} (bmomjyefrI)[lí ]bmom}qkd
azmfjyxm;csuf&Sdonf/ aomyk'fESifhwGJum okH;aeMuavNyD/ jrefrmhtokH;tEIef;udk ygVdokdYoGif;jcif;
wpfzefvnf; c&pfESpf 400 qDwGif oD[dkVfürif;jyKaom Ak'¨'go jzpfay&monf/
rif;vufxuf "r®uxDtrnf&Sdaom&[ef;onf okwåefyd#uudk oD[dkVf jrefrmwkdYonf ]bmomjyefonf}qkdaom a0g[m&wpfckwnf;udk
bmomjzifh jyefqkdonf[k plV0ifusrf;wGif azmfjyxm;csuf&Sdonf/ omokH;onfr[kwf/ ]teufjrefrmjyefonf? teufa,mZemonf? teuf
wpfzefvnf; c&pfESpf 500 qDwGif oD[dkVfürif;jyKaom r[m orÁefonf} ponfjzifh tvJtvS,fokH;onfudkvnf; awGY&onf/
emrrif ; vuf x uf &S i f A k ' ¨ a Cmoonf ZrÁ L 'd y f r S oD [ d k V f o k d Y u l ; í a&S;acwfu jrefrmwkdYbmomjyefonfudk avhvmMunfhaomtcg
oD[dkVft|uxmrsm;udk ygVdbmomjzifhjyefqkdonf[k r[m0ifusrf; Ak'¨ (1) edosjyefenf; (2) ygXfavQmufjyefenf;[k 2 rsKd;awGYrdonf/ ygVd
aCmouxmwGif azmfjyxm;csuf&Sdonf/ wpfcsuf jrefrmwpfcsufjyefonfrSm edosjzpfí ygVdudkcsefum jrefrm
Ä 1962 Zefe0g&D 26 wGiu
f si;f yaom jrefrmEkid if o
H ak woetoif; ESpyf wfvnftpnf;ta0;wGif oufoufjyefonfrSm wpfenf;qkd&aomf rl&if;bmomudkcsefum ESpfouf
zwfMum;onf/ obmywd OD;azarmifwif/ JBRS, XLV, ii, December 1962. &mbmomwpfckckjzifhjyefonfrSm ygXfavQmufjzpfonf/ þESpfrsKd;vkH;udkyif
138 139
rGefjrefrm pmayacwfOD; yk*HausmufpmwkdYwGif awGY&onf/ edosa[mif;jzpfí aygifavmif&Sif r[muóyjyKpkonf[k qkdonf/
c&pfESpf 1100 qDwGif usefppfom;rif;a&;xkd;onfh a&Tpnf;ckH yk*HacwfjrefrmwkdYonf yd#uwfwkdYudk xkdokdYavhvmvkdufpm;&mwGif
rGefausmufpmü awGY&aom ygVd*gxmbmomjyefcsufonf tapmqkH;awGY tcuftcJrsm;pGmESifh &ifqkdifcJhMu&ayrnf/ rdrdwkdYbmomonf wdAuf
&aom edosjyefjzpfonf/ ,if;edosjyefonf rGefbmomedosjyefyif jzpf w½kwfrsKd;½kd;0if jzpfonf/ ygVdbmomonf tdEd́, Oa&myrsKd;½kd;0if jzpf
vifhupm; ,cktcgawGYjrifae&aom jrefrmbmomedosjyefenf;ESifh nD onf/ rsKd;½kd;csif;tvGefuGJjym;onf/ xkdYjyif rdrdwkdYbmomrSm ,ckrS tu©&m
nGwfaeojzifh jrefrmwkdYvnf; xdktcgu xkdenf;twkdif;yif jyefaeMuNyD[k wifopfpjzpfonf/ ygVdrSm ESpfaygif;rsm;pGmuyif jrifhrm;aom pmay
rSwf,l&ef&Sdonf/ ,if;ygVd*gxm rGefbmomedosjyefudk ,ckacwf jrefrm tqifhtwef;odkY a&mufaecJhNyD/ wpfzefvnf; rdrdwkdYrSm ½kd;½kd;vG,fvG,f
bmomjzifh q&mBuD;OD;azarmifwifjyefxm;onfrSm atmufygtwkdif; awG;awmaeMuolrsm;jzpfonf/ ygVdouúwusrf;*efvm tawG;tac:wkdY
jzpfonf/ rSmrlum; tvGefeufeJodrfarGYqef;Mu,fMuonf/ þodkYaom uGJjym;jcm;em;
]t*Ð&aom ousrked? oAÁblwm Ek urÜaum csufwkdYudk ausmfeif;Ekdifatmif yk*HacwfjrefrmwkdYonf txl;tm;xkwfcJhMu
oAÁowåKwåarmoDa[m? &mZOyÜwåd H a'o,Dwd/}} &rnf rkcsjzpfonf/ yd#uwfa&;bmom ygVdudk em;vnfEkdif&atmif olwkdY
ousrked b*0g? bk&m;ocifousrked? uð0daoaom? ocif\ onf o'´gusrf;rsm;udk txl;avhvmMuonf/ yk*Hq&mawmfwkdYudk,fwkdif
½kyftqif;xl;um; tb,fokdYenf;/ t*Ð&aom? udk,f\tvif;a&mif jyKpkcJhaom o'´gusrf;rsm;yifvnf; renf;vSacs/ yd#uwfpmaya&mufí
awmufyjcif;&Sdaomocif/ ykeyd0daoaom? wpfzefwkH ocif\ ½kyftqif; tESpf 100 rQr&Sdao;cif o'´eDwdo'´gusrf;onf yk*HjynfwGifay:aygufí
xl;um; tb,fodkYenf;/ oAÁblwm Ek urÜaum? owå0gtvkH;wkdYudkcspf oD[dkVfuRef;okdY ul;a&mufausmfapmavonf/
aomocif/ oAÁowåKwåarm? owå0gtvkH;wkdYxuf rGefjrwfaomocif/ xkdokdYo'´gudk Ekdifeif;atmif avhvmckdufwGif yd#uwfusrf;*efudk
oDa[m? auo&mZmjcaoFhESifhwlaomocif/ &mZOyÜwåð? bkef;? ynm?&JpGrf;? jrefrmjyef&efvnf; txl;vkH;yef;aeMuykH&onf/ tb,faMumifhqkdaomf
*kPftoa&? 0D&d,? ausmfapmjcif;? ta>ct&H&Sdaom NydKifolr&Sdatmif e&ywdpnfolrif; (c&pfESpf 1173-1210)vufxufwGif oHysiftrwf
jrwfaom N*DhBwdbk0e? 'dws"r®&mZmrif;\jzpfay:jcif;/ a'o,d a'ao a&;aom oHysif#Dumü teufjyefenf; *gxmwpfyk'fudk þokdYawGY&aom
od? bk&m;ocifonf N*Dh Bwdbk0e? 'dws"r®&mZmrif;\ jzpfay:wnf aMumifhjzpfonf/
aejcif;\ taMumif;tm;vkH;wkdYudk a[majymjyoxkwfazmfawmfrlav\/ ]yxrH ua& y'apä'H
ygXfavQmufjyefenf;twGuf om"uxkwfaqmif azmfjyvdkaom ormom'ð wawm ua&
ausmufpmrSm usefppfom;rif;\om;awmf &mZukrm&fonf c&pfESpf ormoma'g uaw ypäm
1112 ckESpfwGif a&;xkd;onfh ygVd? rGef? ysL? jrefrmav;bmom ausmufpm tw¬H ed,smx y@dawm/
jzpfonf/ taMumif;wpf&yfwnf;udk av;bmomESifh azmfxm;csufjzpfo yxrH? a&S;ODpGm/ y'apä'H? yk'fjzwfjcif;udk/ ua&? jyK&m\/ wawm?
jzifh bmomwpfckudkrlwnfí usefokH;bmomjzifh ygXfavQmufjyefonf[k xkdYaemuf/ ormom'ð? ormofponfudk/ ua&? jyK&m\/ ormoma'g?
,lq&ef&o dS nf/ av;rsK;d udk wku
d q
f idk Mf unfMh uaomq&mwko
Yd nfum; jrefrm ormof p onf u d k / uaw? jyKtyf N yD ; onf & S d a omf / ypä m ? aemuf ü /
bmomudk rl&if;[k ,lqvdkMuonf/ jrefrmrludkrS rGef? ygVd? ysLwkdYjzifh y@dawm? ynm&Sdonf/ tw¬H? teufudk/ ed,smx? aqmifESif;ukef&m\/
jyefonf[k ,lqvdkonf/ 0g? a,mZem ukef&m\/}
&mZukrm&f\ av;bmomausmufpmESifhacwfNydKif[k ynm&SdwkdY þenf;tjyif tjcm;enf;wkdYvnf; &Sdao;ay&monf/ q&mawmf
,lqaom edosaypmwpfapmif EkdifiHawmfpmMunfhwkdufwGif&Sdonf[k yd# wkdYonf bmomjyef&if;ESifh pnf;urf;xkwf/ pnf;urf;xkwf&if;ESifh bmom
uwforkdif;pmwrf;t& od&onf/ ,if;usrf;rSm ck'´odu©m t|uxm jyefcJhMu&m usrf;aygif;rnfrQ&Sdrnfudk rod&aomfvnf; c&pfESpf 1300
140 141
avmufqDwGif yk*Ha&Tausmif;ae t&Sif*kP0#HoupD&ifonfh edospm&if; orEÅ p u© K 'D y eD ('k ? 330) q&mcsD ; usL;ajymqk d a om t&S i f r [m
wpfckudkum; yd#uwforkdif;pmwrf;wGif awGY&onf/ q&mawmfonf ygVd t&d,0Hoonf tif;0jynfü xif&Sm;ausmfapmonf/ q&mawmfonf
awmf 3 usrf;? t|uxm 3 usrf;? qef; 1 usrf;? o'´g 1 usrf;wkdYudk rlv#DumESifh tEk#Dumudkpyf,SOfí zGifhaom r[medó,udk pD&ifonf[k
edospD&ifawmfrlcJhonf/ omoemvuFm&pmwrf; (148)wGifqkdonf/ þvnf; jrefrmbmomjyef
xkdYaemuf c&pfESpf 1442 ckESpfwGif yk*HNrdKUü awmifxGif;rif; wpfrsKd;yifjzpfwef&monf/ q&mawmfonf ppfukdif;awmif½kd;ykn&SifapwD
rif;oD&daZ,sol&onf yd#uwfusrf;? aA'ifusrf;ponfwkdYudk a&;ul;vSL ta&SUajrmufacsmufwGif oDwif;okH;í ]vloHiSufoHpJrS nOfhudk yk&ykdufzGifh
'gef;onf/ ,if;usrf;wkdYwGif jrefrmbmomjyef edostrSDeHapmifaygif; 23 í a&;onf/ vloH iSufoHMum;rS aeYudkyk&ykduftkyfíaeonf}[k txl;
usrf;wkdYyg0ifaMumif; awmifxGif;rif;a&;xkd;cJhonfhausmufpmwGif ,aeY wvnf usrf;jyKavh&SdaMumif;jzifh ausmfapmonf/ usrf;vnf;wwfonf/
wkdifawGY&onf/ ,if;usrf;wkdYrSm (1) 0denf;eH? (2) okwfeH? (3) uxm0w¬K usrf;vnf;jyKonf/ usrf;vnf; aocsmonf/ usrf;um;rNyD;[k ajympOf&Sd
edó&nf;? (4) t|omvdeDedó&nf;? (5) om&oN*ØK[ftrSD? (6) ig;&mh onf/ q&mawmfoDwif;okH;cJhaomacsmufonf ,ckwkdif t&d,0Hoacsmif
ig;q,fedó&nf;? (7) Zmwf*P²dedó&nf;? (8) "r®y'*P²d edó&nf;? [k xif&Sm;onf/
(9) upönf;o'´gedó&nf;? (10) ½lyod'¨dedó&nf;? (11) uvmyfusrf; xkdtcg jrefrmpmayonfvnf; tvGefxGef;um;BuD;yGm;vsuf &Sdae
edó&nf;? (12) o'´wa¬ b'pdEmÅ trS?D (13) tbd"mefeó d &nf;? (14) tr NyD/ &SifOwårausmf? &Sifr[moDv0Ho? &Sifr[m&|om&wkdY ysKdUvuFmpDukH;
&aumo edó&nf;? (15) &wårmvmeH? (16) yda@medó&nf;? (17)a&m* aomacwfjzpfonf/ &Sifr[moDv0Hoonf ysKdUvuFmpDukH;½kHrQru rif;
ed'gef;trSD? (18) yg&musrf;trSD? (19) NAdKU[wfusrf;trSD (20) umrE´uD ajcmufqufwkdifwkdif todcufí wdrfjrKyfaeaom aewådusrf;udkvnf;
trSD (21) a,m,mMwmtrSD? (22) om&mrDwduAsmtrSD? (23) ,kwådo*F[ edó&nf;pD&ifawmfrlonf/ þtcsufudk&nf&G,fí q&mawmf\ wynfh
trSD[lí ygVdusrf; ouúwusrf; yd#uwfusrf; o'´gusrf; tbd"mefusrf; rsm;onf "r®ygvysKdUtykd'f 100 wGif ]aewådusrf;cuf? rif;ajcmufqufpif?
aq;usrf; aA'ifusrf;ESifh trnfrazmfwwfaomusrf;wkdY jzpfMuonf/ teufr&? &SdvSnfhxokdY}[k zGJYqkdcJhMuonf/ rif;ajcmufqufum; rkd;n§if;
tqkdygedó&nf;rsm;onf rlvtwkdif;aomfvnf;aumif; tenf;trsm;jyK ajcmufqufudk qkdvdkykH&onf/
jyifNyD;rSaomfvnf; aemifacwfrsm;odkY qif;oufonf rqif;oufonfudk xkdYaemufjzpfaom ESpfwdkYwGif jynfxJa&;acsmufcsm;aomaMumifh
rod&acs/ aya[mif;rsm;&SmazGavhvmí okawoejyKEkdifvQif oJvGefp avvm;rod? edosa&;onfhtaMumif;udk aumif;pGmrawGY&/ omvGefrif;
&aumif;&Ekdifayvdrfhrnf/ yk*HNrdKU wl&Gif;ajc&GmZmwd &Sifo'¨r®oD&donf vufxuf (c&pfESpf 1629-48)wGifrS edosq&mtausmfwkdY xGufay:vm
aA'ifNAdKU[wfusrf;edó&nf;udk pD&ifaMumif; omoemvuFm&pmwrf; jyefonf/ txif&Sm;qkH;yk*¾dKvfESpfOD;rSmum; a&TOrifq&mawmfESifh awmifzD
wGif tqkd&SdonfrSm awmifxGif;rif; vSLaomusrf;yifjzpf ayrnfvm; vmq&mawmfwkdYjzpfonf/
vnf; rod&acs/ a&TOrifq&mawmfonf ykcef;om*&0ufusOrifwGif oDwif;okH;
þwGif edó&nf;[lívnf;aumif;? trS[ D í
l vnf;aumif;? eH[í
l onf/ (ykcef;BuD;NrdKUa&TOrifausmif;wGif oDwif;okH;onf[kvnf; tqkd&Sd
vnf;aumif; trsKd;rsKd;ac:xm;aomfvnf; edosusrf;csnf;jzpfonf[k onf/) bGJYawmfrSm &SifZrÁK"Zjzpfonf/ ygVd t|uxm #Dumuseonf/
,lq&rnfxifonf/ eHqkdaoma0g[m&udk þwGiftapmqkH;awGYrdonf/ teufjrefrmEkdifeif;onf[k ausmfapmonf/ 0denf;ig;usrf; ygVdawmfedos
eHonf teufqkdaomyk'frS qif;oufvmonf/ teufudk a&S;utéH[k ESifh t|uxmedoswkdYudk pD&ifonf/ ,if;edoswkdYonf ,aeYwkdif xif&Sm;
twkdcsKyfa&;Mu&mrS eH[kjzpfvmjcif;jzpfonf/ ,if;udka&S;u ]euf}[lí vsuf&Sdonf/
zwfMuavrnfvm;rod/ ,cktcgwGifrl ]erf} [lí zwfaeMuavNyD/ awmifzDvmq&mawmfum; pvif;NrdKUZmwdjzpfonf/ bGJYawmfrSm
awmifxGif;rif;wkdYvufxufqDwGifyif usrf;wwfq&mav;OD; t0if[k &SifrkedE´aCmojzpfonf/ i,fpOfu jynfNrdKUwGifpmoifonf/ usrf;*ef
142 143
tvGefwwfajrmufojzifh jynfyOöif;ausmf[k ausmfapmonf/ taemuf q&mawmfonf ZmwfBu;D q,fbUJG t|uxmedosrsm;udk pD&ifcahJ omaMumifh
bufveG rf if;uyifí h tif;0odaYk &mufonf/ q&mawmfonf 0denf;ig;usr;f jzpfonf/ rdvdE´yOSmygVdawmfedosudkvnf; q&mawmfyifpD&ifcJhonf/
udk edosjyefonf/ tbd"r®mav;usrf;udkvnf; edosjyefonf/ q&mawmf bk;d awmfb&k m; (c&pfEpS f 1782-1819)vufxufwiG v f nf; vlrsm;pk
onf oli,fb0wGifvnf; ausmfapmonf/ omraPb0wGifvnf; twGuf edostrsm;ay:xGufonf/ txufwGifazmfjycJhonfh awmifxGif;
ausmfapmonf/ yOöif;b0wGifvnf; ausmfapmonf/ rax&fb0wGif rif;ausmufpm edospm&if;wGif ig;&mhig;q,fedó&nf;ygNyD;jzpfaomfvnf;
vnf; ausmfapmonf/ þokdYausmfapmjcif;av;yg;ESifhjynfhpkHonf[k xif bkd;awmfbk&m;vufxufwGif (1) awmifxGif;q&mawmf? (2) yvkdif; q&m
&Sm;aomyk*¾dKvfxl;jzpfonf/ awmf? (3) rJxD;q&mawmf? (4) a&Tawmifq&mawmf? (5) awmifav;vkH;
c&pfESpf 1638 ckESpfwGif awmifzDvmq&mawmfonf ref; puf q&mawmf? (6) uwk;d q&mawmf? (7) yXr Am;u&mq&mawmf? (8) qkw H m;
awmf&mokdY bk&m;zl;oGm;onf/ tjyefwGif ykcef;BuD;NrdKUudk0ifí a&TOrif q&mawmf? (9) yXrarmif;axmifq&mawmf? (10) rkHawmq&mawmf?
q&mawmfESifh aqG;aEG;a[majymonf/ xkdtckduf a&TOrifq&mawmf pD&if (11) anmifuefq&mawmf? (12) rif;&Gmq&mawmf? (13) yXr qifwJ
onfh 0denf;awmfedosrsm;udkawmif;MunfhvQif ]igpD&ifonfh edosonf q&mawmfwkdYonf Zmwft|uxmrsm;udk {uedygwfrS toDwdedygwfqkH;
us,fonf/ olpD&ifonf edosum; usOf;onf/ onfrQyif aemufom;wkdY onftxd wm0efcGJa0í edospD&ifMujyefonf/ a&S;edosrsm;uG,faysmufí
rD&mjzpfavmufNyD/ ESpfenf;&Sdojzifh avmu0,f bk&m;ESpfqlNydKifí yGifh topfpD&if&avovm;rod&/
aomf owå0gwkdY olYbk&m;omonf ighbk&m;omonf tjiif;tckHom jzpfí wpfzefbkd;awmfbk&m;vufxufwGifyif ykcef;BuD;NrdKUpD&ifpk0ufckwf
tusKd;r&Sd&mouJhokdY&Sdawmhrnf} [k oabmykdufí rdrdESifhtwlygvmaom &GmZmwd0ufckwfq&mawmfonfvnf; {uedygwftp toDwdedygwftqkH;
edoswkdYudk apwDjyifwGif rD;ylaZmfonf[k oDv0daom"eDusrf; (87)wGif Zmwft|uxmrsm;tjyif ZmwfBuD;q,fbGJUt|uxmrsm;udkvnf; edos
qkod nf/ yd#uwforkid ;f rlum; ppfuidk ;f NrKd Uawmifzv
D mawmifay:wGiaf pwD pD&ifonf/ 'efYwkdifq&mawmf\ ZmwfBuD;q,fbGJYedos&SdvsufESifh xyfrHpD
awmfwnfí edosrsm;udk XmyemoGif;vkdufonf[kqkdonf/ &ifjyefjcif;taMumif;udk avhvm&efvkdonf/
aemifumvwGifum; yif;wvJrif; (c&pfESpf 1648-61)vufxuf bk;d awmfb&k m;vufxufwiG f tdE,d ´ jynfrS ouúwbmoma&; (1) o'´g
wGif eef;ausmif;q&mawmfonfvnf;aumif;? e&m0&rif; (c&pfESpf usrf;? (2) Asmu½kdPf;usrf;? (3) "mwfusrf;? (4) tvuFmusrf;? (5) qef;
1672) vufxufwiG f awmifbv D ;l q&mawmfonfvnf;aumif;? we*FaEG usr;f ? (6) tbd"mefusr;f ? (7) aA'ifusr;f ? (8) aq;usr;f ? (9) "r®owfusr;f ?
rif; (c&pfESpf 1714-33)vufxufwGif ae&if;q&mawmfonfvnf; (10) eDwdusrf;? (11) £wd[mousrf;[lí usrf;aygif; 11 rsKd; apmifa&
aumif; ygVdawmfusrf;rsm;udk edospD&ifawmfrlMuonf/ ae&if;q&mawmf 253? puúLcsyfa& 23ç731? tr&yl&odkYa&mufonf/ þpm&if;rS apmifa&
um; t|uxmrsm;? #Dumrsm;? vufoef;t|uxmrsm;? vufoef; #Dum 23 udk yXrarmif;axmifq&mawmf teufjrefrmjyefonf/ ayxuf
rsm;ESifh o'´gusrf;rsm;udkvnf; edospD&ifonf/ teuf jrefrm oefvSonf/ tu©&mwifNyD;aomtcg t*Fgaygif; 199 t*Fg 8 csyf&Sdonf[kod&onf/
yk&ykdufrSmrwifbJ aywGifom unpfESifha&;í usrf;*efjyKpkonf[k ausmf q&mawmfjyefaom aA'ifusrf;? aq;usrf;? tbd"mefusrf;wkdYonf jrefrmh
apmonf/ ,Ofaus;rIudk ,aeYwkdifatmif tusKd;jyKvsuf&Sdonf/
edosorkdif;wGif t|uxmedosudk trsm;qkH;pD&ifaom q&mawmf bBuD;awmfrif; (c&pfESpf 1819-37)vufxufwGif ta&;BuD;aom
um; qifjzL&Sifrif; (c&pfESpf 1763-76)vufxufü xif&Sm;onfh 'efYwkdif o'´gusrf;edosrsm; xGufay:onf/ oD[dkVfuRef;jzpf y'½lyod'¨dpmudk,f?
q&mawmfjzpfonf/ q&mawmfonf vltrsm;ESifhqufqHonfh 0w¬Krsm;udk orÁE¨pdEÅmpmudk,f? yk*Hjynfjzpf o'´eDwdpmudk,fESifh rkcrwåom&#Dum
tvGefESpfoufykH&onf/ wpfenf;tm;jzifhqkd&aomf vlrsm;pktwGuf wkdYudk q&mawmfOD;ykwfonf teufjrefrmjyefonf/ þedoswkdYonf yd#
omoemjyKvdkpdwf tvGefxufoefykH&onf/ tb,faMumifhqkdaomf uwfavhvmrIudk rnfrQaus;Zl;jyKaeonfudk avhvmMunfhvQif aumif;pGm
144 145
odjrif&ayrnf/ rm*"tbd"mef? ouúwtbd"mefeó d &nf;rsm;ESihf ES;D aESmNy;D vQif o'´,w k då tw¬
þrQum; ygVdouúwrS teufjrefrmjyefaom ta&;BuD;onfh ,kw&åd odS nfuo kd m a&G;cs,í
f orÁeu f ek t
f }hH (tbd"mef#u D medosÄ 550)/
edosrsm;\ orkdif;tusOf;csKyfjzpfonf/ ygXfavsmuf jrefrmjyefusrf;wkdY\ (1) ygXmEkom&DorÁef? (2) OyrmorÁef? (3) a[wkorÁef? (4)
orkdif;onfvnf; ta&;BuD;onfyifjzpfonf/ jrefrmwkdYavmuwGif Oyrm a[wkorÁef[lí teufa,mZemenf;av;rsKd;jym;ykHudkvnf;
wpfenf;r[kwfwpfenf; aeYpOfMum;ae&aom ig;&mhig;q,fedygwf? Zmwf *VKefysH edosEiS hf q&mawmfO;D ykw\ f qef;edosww Ydk iG f O'g[½kPEf iS w hf uG
BuD;q,fbGJY? "r®y'0w¬KawmfBuD;? r[m0if0w¬KponfwkdYonf ygXfavQmuf awGY&onf/
bmomjyefrsm;jzpfMuonf/ ,if;wkdY\orkdif;udk avhvm&efvdkao;onf/ edosjyef&mwGif eHusO;f ? eHus,?f eHaysmuf[al om enf;rsm;&So d nfukd
þwGif teufjyef&mü a&S;q&mawmfwdkY tokH;jyKonfhenf;tcsKdU vnf; awGY&onf/ þenf;rsm;udk odom&efatmufygtwkdif; wifjyvdkyg
udk rSwfpktaejzifh jyvdkygonf/ onf/ &[ef;yk*¾dKvf? vlyk*¾dKvfwkdY rdefYqkdajymjyonfh tcsuftvufrsm;ESifh
ygVdpum;udk jrefrmteufwkduf½kdufjyef&ef rvG,fulaomudpörsKd;ü EkdifiHawmfpmMunhfwkduf&Sd aypmtcsKdUrSawGY&aom tcsuftvufwkdYudkzuf
emrowf t euf j yef e nf ; rsKd ; ud k q&mawmf w k d Y t ok H ; jyKonf / O'g[ wGJqifjcifum wifjy&jcif;jzpfygonf/ a&TOrifq&mawmfjyKpkcJhaom yg&m
½kPfjy&aomf yXrarmif;axmifq&mawmf\ tar;awmfajzusrf; pmrsuf ZduPfygVdawmfedos? eHus,fESifh eHusOf;? ayrl 2 ck&Sdygonf/ atmufyg
ESm 491 wGif odr*Fqkdaompum;vkH;udk rodomojzifh t"dyÜm,foabm ygVdawmfukd q&mawmfonf eHus,w f pfrsK;d ? eHusO;f wpfrsK;d jyKpck &hJ m EdiI ;f ,SOf
ouefr,kdr,Gif; rSefuef&atmif ]odr*Frnfaomyef;&nf} [k ygVdudkyif MunfhMuygukef/
jyefíokH;xm;jcif;rsKd;udk emrowfjyefenf;[kac:onf/ ]aweora,e Aka'¨g b*0g om0w¬d,H 0d[&wd aZw0ae
wpfzef teuftrsKd;rsKd;&SdykHudkvnf; q&mawmfwkdY rSwfcsufcscJh temxyd@duó tm&mar? awe acg ye ora,e om0w¬d,H tn
Muonf/ ]teufonf y'w¬vnf;&Sdonf? oauFww¬vnf;&Sdonf/ w&ó yl*ó oHCó opD0&bwåH y#d,wåH a[mwd abmaZwGm
&mZmudk rif;[kay;jcif;onf y'w¬jzpfonf/ rif;[lonfum; pD&ifcGJjcrf; pD0a&e tpäma'ómrmwd/ tx acg qAÁ*¾d,m bdu©L a,e aom
wwfaom vlxl;wnf;[k jyjcif; Mum;jcif;onf oauFww¬jzpfonf}[k yla*g? awEkyouFrðok/ OyouFrdwGm wH yl*H {w'a0gpkH? a'xm0kaom
yXrausmfatmifpHxm;q&mawmfonf 0de,orl[0dedpä, ('k? 468)wGif trSmuH £rmed pD0&meDw/d } (yg&mZduPfygVdawmf? pmrsuEf mS 373-4)/
jyrSmxm;onf/ ]yk&doo'´gudk a,musfm;[lí teufay;jcif;onf a0g[m ]awe acg ye ora,e? ü/ b*0g? aom/ Aka'¨g? onf/
&teuf ynwfteufomwnf;/ yk&do o'´gonfum; rdbwkdY\ESvkH;udk om0w¬d,H? ü/ temxyd@duó? \/ tm&mar? aom/ aZw0ae? ü/
ESpfoufapwwfaomol[lí teufay;jcif;onf o'´wåteufwnf;/ 0d[&wd? \/ awe acg ye ora,e? ü/ tnMwó? trSwfr&Sdaom/
yk&doo'´gudk yk&do[kteufay;jcif;onfum; o'´gudkyif teufvkyf yk*¾vó? 'dumtaygif;\/ oCF H? udk/ abmaZwGm? qGrf;auR;í/ pD0a&?
aomaMumifh o'´y'w¬u[kqkdonf}[k eef;pOfykpämtar;tajzusrf; (92) ouFef;udk/ tpäma'ómrmwd? vSLukeftHh[k/ oCFó? oCFmtm;/ pD0&
wGif tavmif;bk&m;\ q&mawmf twkvq&mawmfrSmxm;csuf &Sdonf/ bwåH? ouFef;ESifhtuGaomqGrf;udk/ y&,wåH? pD&ifonf/ a[mwd? \/
]0dva*¾ um,raZÑ? cg;ü}[kjyefvQif t"dyÜm,feufjzpfaMumif; ]]udk,f\ txacg? ü/ qAÁ*¾d,mbdu©L? wkdYonf/ a,e,w¬? ü/ aomyk*¾avm?
tv,fü}}[kjyefvQif o'´geufjzpfaMumif;udk tbd"mef#Dumedos pD&if xkd'dumtaygif;onf/ tw¬d? &Sd\/ aweww¬? odkY/ OyouFrd? \/
aom armif;axmifq&mawmft&Sifynmomrd rSwfcsufcscJhonf/ OyouFrdwGm? í/ wHyk*¾vH? xkd'dumtaygif;ukd0f/ {wH0peH? ukd0f/ ta0g
armif;axmifq&mawmfonfum; tbd"mefq&myDopGm þokdYrdefYqkd pkH? \/ tm0kaom? 'DumwkdY0fh/ trSmuH? igwkdYtm;/ £rmedpD0&med? þ
awmfrcl ahJ o;onf/ ]ynwfeufrsm;onf q&mwkYd twåaem½kpt d m;jzifh orÁef ouF e f ; wk d Y u d k / a'x? vS L uk e f a vm/ £wd ? 0f / ta0gpk H ? uk e f \ /}}
Muojzifh rnDrnGwfonfrsm;\/ xkdYaMumifh igwkdYonf avmuDaq;usr;f ? (yg&mZduPfygVdawmf edos eH u s,f/)
146 147
]awe ora,e? ü/ b*0g? bk e f ; BuD ; aom/ Ak a '¨ g ? onf /
om0w¬, d ?H om0w¬o d rDay? om0w¬jd ynf\teD;ü/ temxyd@ud ó? \/ Special Report
tm&mar? t&Hjzpfaom/ aZw0ae? ü/ 0d[&wd? \/ v/ tnw&ó?
trSwfr&Sdaom/ yk*¾vó? 'dumtaygif;\/ pD0&bwåHüpyf/ oCF?
oCFmudk/ abmaZwGm? qGrf;auR;í/ pD0a&e? jzifh/ udk0fvnf;ay;/ tw¬m
a'ómrmwd? vSLukeftHh[k/ oHCó? tm;/ pD0&bwåH? oCFef;ESifhtuG
aomqGrf;udk/ y&d,wåH? pD&ifonf/ a[mwd? \/ y/ a,e,w¬? ü/
zGHY NzdK;a&;ESifh
aomyk*¾avm? xkd'dumtaygif;onf/ tw¬d? \/ y/ tm0kaom? 'Dumwkd0f/
trSmuH? wkd0ftm;? £rmedpD0&med? wkd0fudk? a'x? vSLukefavm/ £wd
ta0gpkH? ukef\/} (yg&mZduPfygVdawmfedos eH u sOf ;)
aemufvmr,frh sK;d quf
eHaysmufESifhywfoufíum; EkdifiHawmfpmMunfhwkduf&Sd rmwdum DEVELOPMENT AND NEXT GENERATION
eHaysmufac:aom ayrSul;,lcJhonfhatmufyg oufaopmykd'fudk avhvm urÇmhbPftzGJY BuD;\ ]2007 zGHY NzdK;a&;tpD&ifcHpm}udk
MunfhEkdifMuygonf/ t,f'DwmtzGJY rS bmomjyefqkdwifqufonf/
]ukov"r®m/ ukodkvf {u0Do? apwoduf t|wðo &\/ cE¨m
,cif v rS t quf
av;yg;? tm,we ESpfyg;? "mwfESpfyg;jzpfownf;/ tukovm"r®m/
tukodkvf 'Gg'o? apwoduf owå0Do &\/ cE¨mav;yg;? tm,we tcef; (1)
ESpfyg;? "mwfESpfyg;jzpfownf;/ tAsmuwm"r®m/ 0dyguf qwåd Ho? Bud,m vli,fb0\tajymif;tvJ ig;&yf
0Do? apwoduf t|wðo? ½kyft|0Do? edAÁmef&\/ cE¨m ig;yg;? tm,we
wpfq,fhESpfyg;"mwf wpfq,fh&Spfyg;jzpfownf;/ y&rw¬Mum;av;yg;udk zGUH NzKd ;a&;r[mAsL[mrsm;\ a,bk,s&nfreS ;f csurf sm;rSm EdkifiHtwGif;
t<uif;rJh tukefa[mawmfrlaomaMumifh edyÜa'owdufrnf\/} rSw
D if;aexdik o f w
l ikd ;f ud?k ukex
f w
k o
f wåjd rifrh m;aom tvkyo f rm;aumif;rsm;
(rmwdum eHaysmuf) jzpfvmap&ef? tdrfaxmifOD;pD;aumif;rsm; jzpfvmap&ef? EdkifiHom;aumif;
txufygoufaowkdYudk avhvmMunfhNyD;aomtcg (1) ygVd rjr§Kyf rsm;jzpfvmap&efESifh uGefjrLewDacgif;aqmifaumif;rsm; jzpfvmap&ef
rausmfbJ teufay;aomedosudk eHus,f? (2) cufEkd;aom ygVdwGif om twGuf? tajccHvlUpGrf;tm;t&if;tjrpfrsm;udk wnfaqmufykHazmfay;zdkY
teufay;aom edosudk eHusOf;? (3) teufudkazsmufí t&aumuf jzpfygonf/ þodkY wnfaqmufykHazmfay;zdkYqdkvQif vli,fb0\tajymif;
udkomazmfjyxm;aompmrsKd;udk eHaysmuf[lí rSwf,l&rnfodkY&Sdonf/ tvJ ig;&yfvkH;wGif? wwfEdkiforQ tEÅ&m,fESifht[efYtwm;rsm; z,f&Sm;
þokdYjzifh ygVdouúwusrf;rsm;udk ynm&Sdtqufquf bmomjyef ay;&ef? tcGit hf vrf;aumif;rsm; zefw;D ay;&ef vdt k yfygvdrrhf nf/ þae&mwGif
cJhonfrSm yk*HacwfrSpí ,aeYwkdifatmifyifjzpfonf/ ed*kH;csKyftaejzifh ,cktpDt&ifcHpmu &nfñGef;aom vli,fb0\ tajymif;tvJig;&yf
ajym&ygvQif ygVdouúw v,fajrwGif bmomjyefrkd; &GmoGef;ojzifh jrefrmh qdo k nfrmS ynma&;b0? vkyfief;cGifb0? usef;rma&;b0? rdom;pkb0ESifh
,Ofaus;rIaumufyifwkdY aygufa&mufwkd;yGm;pnfyifonfrSm ,ckjrifawGY EdkifiHom;b0wdkYudk qdkvdk&if;jzpfonf/
ae&onfhtwkdif; jzpfygawmhownf;/ þig;&yfvkH;wGif rSefrSefuefuef ay:vpDcif;EdkifonfESifhtrQ? vlU
pGrf;tm;t&if;tjrpfrsm;udk xdxda&mufa&muf azmfxkwftokH;csEdkifp&m
OD;0ef &Sdygvdrfhrnf/ tu,fí ay:vpDcRwfacsmfwdrf;apmif;rIrsm; &SdcJhvQifrl?
148 149
jyefjyifzdkY rvG,faom (jyifvdkY&vQifaomfrS ukefusp&dwftvGef rsm;jym; ynmwpfyikd ;f wpfpESiaUf usmif;xGuv f u
kd &f jcif;?
Edik af om) tusK;d qufrsm;ESi?hf &ifqikd &f Edik pf &m&Syd gonf/ taMumif;rl ynm umvMum&Snt f vkyv f ufrjUJ zpfaejcif;?
wpfydkif;wpfpESifh ausmif;xGufvdkuf&jcif;? umvMum½Snf tvkyfvufrJh
jzpfaejcif;? tEÅ&m,fBuD;aom usef;rma&;tavhtxrsm;&Sdjcif; ponf
tEå&m,fBu;D aomuse;f rma&;tavUtxrsm;&Sjd cif;
wdkYrSm? wpfoufwm trm&GwfxifapEdkifaomaMumifh jzpfygonf/ vli,f ponfwrYkd mS
b0\ tajymif;tvJig;&yfv;Hk wGif? vlUpGr;f tm;t&if;tjrpfzUHG NzKd ;a&;twGuf wpfoufwm trm&Gwx f ifapEdik af omaMumifU
t[efYtwm;jzpfEdkifonfrSm qif;&JrIwpfckwnf;r[kwf? ay:vpDcRwfacsmf jzpfygonf/
wdr;f apmif;rIrsm;aMumifv
h nf; jzpfEikd o f nfu?kd txl;owdjyKzYkd vdyk gvdrrhf nf/

1/ ynma&;b0 arG;uif;prS rlBudKrydkYrDtxd? uav;b0\ OmPf&nfOmPfaoG;udk


(rlvwef;vGefynma&;) t"duysKd;axmifay;&olrSm? rdbESpfyg;(odkYr[kwf) rdom;pkb0jzpfygonf/
touf(12)ESpft½G,f? zGHUNzdK;qJEdkifiHrsm;½Sd uav;oli,ftm;vkH;\ touf 4 ESpfrS 5 ESpftwGif;a&mufawmhrS? rlBudK (odkYr[kwf) rlvwef;
85% ausmrf mS ? pmoifcef;xJoYkd a&muf&adS eMuNyjD zpfonf/ odaYk omf 12 ESpf ausmif;odkYydkYavh½SdMuonf/ þtcsdefwGif uav;\todtvdr®mb0udk?
ausmfonfESifh? þtcsKd;tqrSm wjznf;jznf;tusbufodkY a&mufvm q&mrsm;ESifhpmoifausmif;u t"duykHazmfay;Mu&ygonf/ rdbtrsm;pk
onf/ aemufqkH;touf 24 ESpfodkY a&mufaomtcg? olwdkYtm;vkH;eD;yg; \qE´rSm? rdrdwdkY om;orD;rsm;udk 'kwd,tqifh(tv,fwef;? txufwef;
avmuf pmoifcef;ESifha0;oGm;&awmhonf/ onfvdkESifh? olwdkYwpfawGrSm tqif)h Ny;D qk;H onftxd? ausmif;xm;ay;zdjYk zpfygonf/ odaYk omf þtwdik ;f
yxrt&G,fu oif,lcJhaomynmrQESifhom? wpfb0vkH; c&D;qufMu &mEIef;jynfhtaumiftxnfazmfEdkifonfawmh r[kwfyg/ (ausmif;rScGmNyD
&awmhonf/ (ykHESifhwGJíMunfhyg&ef) qdkonfESifh? rdbq&mrsm;\ulnDyHhydk;rI r&Edkifawmhyg/ udk,fhtm;udk udk;í
om? b0c&D;udq k uf&awmhrnf jzpfygonf/) 'kw, d tqifNh y;D qk;H oGm;vQirf l
touftvdkufausmif;aeEdkifrI
wpfckckqkH;jzwf&ygawmhonf/ wuúodkvfqufxm;rnfvm;? ausmif;xkwf
NyD; vkyfief;cGif0ifcdkif;rnfvm;? (odkYr[kwf) tdrfaxmifjyKrnfvm; ...
ponfjzifh../
þodkY a&G;cs,fqkH;jzwf&mwGif? rdbESifhausmif;om;omru tpdk;&
ay:vpDuyg? pum;ajymygonf/ tpdk;&rsm;taeESifh? qif;&Jcsrf;omra½G;
t&nftcsif;½Sdolwdkif; ynmqufvufoif,lcGifh&ap&ef? tpDtpOfrsm;
csrwS af qmif&u G af y;zdv
Yk ykd gonf/ tqifjh rifyh nmwwf vli,fwpfa,muf\
ynmtusKd;qufrSm? ol\rdom;pktwGufomru wdkif;jynftwGufyg
tusKd;rsm;aponfjzpfí? ynma&;&if;ESD;jr§KyfESHrIudk tpkd;&ydkif;uyg yg0if
aqmif&Gufoifhygonf/
(a&jyifnDrsOf;rSm touftydkif;tjcm;udkazmfjyí a'gifvdkufrsOf;rSm ausmif;aeEdkifrI vli,fb0\ þtajymif;tvJumv (touf 12 ESpfESifh 24
&mcdkifEIef; jzpfygonf/ touf 12 ESpfwGif 85% txuf ausmif;aeEdkifaomfvnf; 18 ESpf Mum;) pDrHcefYcGJrIwGifrl? tcsKdYEdkifiHrsm;rSm ydkíatmifjrifNyD; tcsKdUEdkifiHrsm;
ESpfwGif 50% om &SdawmUonf/ 24 ESpfta&mufwGifrl okntxd xdk;usoGm;onf/) wGirf l tvm;wl atmifjrifrrI &onfu?kd awGU&ygonf/ atmifjrifrI t&qk;H
150 151
EdkifiHrsm;rSm ta&SUtm&SEdkifiHrsm;jzpfygonf/ þodkY tcsKdUa&SUa&muf? 2/ vkyif ef;cGib
f 0
tcsKdUaemufus bmhaMumifhjzpf&onfudk pdppfMunhf&m? atmufygtcsuf (vkyfief;cGifb0 pwifjcif;)
rsm;udk awGU&Sd&ygonf/
„ NyD;cJhaomESpfrsm;twGif; rlvwef;ynm NyD;qkH;atmif oifMum; uRrf;usifrIESifh ynmudk &SmazGpkaqmif;NyD;onfESifh (wpfenf;
Edkifol ta&twGuf wdk;vmcJhaomvnf;? rlvwef;ynma&;wGifrl ausmif;rSxGufonfESifh)? þodkY &SmazGpkaqmif;&&SdNyD; ynmudk xdxd
tm;wuf p &mraumif ; vS a o;ygacs/ ],aeY v l i ,f t rsm;pk a&mufa&muf tokH;cscGifh&zdkY vdkygonf/ EdkifiHtrsm;pkwGif vkyfief;cGifb0
taeESifh jzpfoifhjzpfxdkufoavmuf? ynmoifMum;cGifh r&Mu pwifonfh touftydkif;tjcm;rSm? 12 ESpfESihf 24ESpfMum; jzpfygonf/
ao;}[k? axmifpkopf zGHUNzdK;a&;xdyfoD;nDvmcHBuD;rS axmufjy þumvtwGi;f ? ynmoifMum;Edik o f nfh ta&twGurf mS usqif;vmaomf
xm;onf/ vnf;? vkyif ef;cGit f wGi;f 0ifa&mufonft h a&twGuu f rl? ydrk sm;vmaeyg
„ rlvwef;NyD;qkH;NyD;om; ausmif;om;rsm; qufvufynm roif onf/ touf 24 ESpfa&mufNyD;qdkvQif vli,fvl&G,fwdkif;avmuf pmoif
MuawmhonfrmS (1) pmoifausmif;&Sm;yg;rI? (2) qif;&Jr?I (3) tdrf cef ; xJ r&S d a wmh b J ? vk y f i ef ; cG i f a &muf a eNyD j zpf o nf / þoabmud k
axmifusoGm;jcif;... ponfwdkYteuf? wpfckckaMumifhaomfvnf; atmufyg*&yfykHwGifawGUEdkifygonf/
aumif;? okH;rsKd;vkH;aMumifhaomfvnf;aumif; jzpfonf/
touftvdkuff vkyfief;cGif0ifa&mufrI
„ ausmif;om;rsm;ud, k w
f ikd u
f ynma&;udpk w
d rf ygawmhí? ynm
qufvuf roifMuawmhonfvnf;&Sdonf/ þodkYjzpf&onfrSm?
q&mrsm;\oifMum;rItEkynm? oifMum;ykHpepf? ausmif;ywf0ef;
usifqufqHa&;? ynmwwftvkyfvufrJhjyóem? EdkifiHa&;rwnf
NidrfrI? urÇmBuD;ESifhtqufjywfrI paomtaMumif;w&m;rsm;ESifh
qufpyfEdkifygonf/
„ tcsKdUaomausmif;om;rsm;rSm NyD;qkH;atmif ynmoifMum;Mu
aomfvnf;? toufEiS t hf wef;tcsK;d ? rnDonfrsm;&Syd gonf/ Oyrm-
rmvDEdkifiHwGif touf 15 ESpfESifh 29 ESpfMum;vli,frsm;\ 20%
om rlvwef;ynmNyD;qkH;atmif oifMum;cJhonf/ rmv0DwGif
touf 19 ESpf t&G,fvli,frsm;\ 50%rSm? rlvwef;ynm
oifMum;aeqJtqifhwGif½Sdonf/
„ pD;yGm;a&;ESifh wu©Edkvdk*sDqdkif&m urÇmvkH;csDvIdif;vkH;BuD;rsm;u? vlrIodyÜHynm&Siftrsm;pk\ tvdkt&? vkyfief;cGifodkY pwif0if
tajccHuRr;f usirf x
I uf rsm;pGmomvGeaf om tqifjh rifh ynmwwf a&mufonfhumvrSm? b0wpfoufwm trSDcdkuif;&yfwnfEdkifa&;twGuf
rsm;udk? awmif;qdkvsuf &Sdaeonf/ odkYESifhwdkif? EdkifiHtrsm;pkrSm ta&;BuD;aom ]ñGefrSwf}[k? qdkEdkifygonf/ odkYESifhwdkif? þumvudk atmif
þawmif;qdkrIudk vkHavmufpGmjznfhqnf;ay;Edkifonf r[kwfyg/ jrifpGmjzwfausmfEkdifzdkYqdkonfrSm? tpOftNrJvG,fulonfawmh r[kwfyg/
þae&mwGif? jyóemrSm xkwfvkyfay;Edkifaom tqifhjrifhynm tvkyfr½Sd tudkifr½Sdb0ESifh? vli,fb0udk umvwm½Snf jzwfoef;ae&
wwf qdkolrsm;\ ta&twGufomru? t&nftcsif;ESifhyg ouf olrsm;? EdkifiHtrsm;pkwGif &Sdaeygonf/ þumv wm½Snfav? wdkif;jynf
qdkifygonf/ twGufa&m oufqdkif&mvli,frsm;twGufyg? xdcdkufepfemav jzpfonf/
152 153
vlro I yd yHÜ nm&Sit f rsm;pk\ tvdtk & jzpfonf/ tawGUtBuHKr½Sdao;aom vlopfwpfa,muftwGuf tpdk;&
vkyif ef;cGio f hkd pwif0ifa&mufonfu U mvrSm owfrSwfxm;aom tedrfhqkH;vkyfconfyifvQif rsm;aewwf&m? tvkyf&Sif
awmfawmfrsm;u vlopfrsm;udk tvkyfrcefYcsifMuay/ onfvdkESifh tvkyf
b0wpfoufwm vufrJhvli,ftrsm;pkrSm ]pnf;vGwfcGifh} odkYa&mufukefNyD;? tvkyform;
trScD ukd if;&yfwnfEikd af &;twGuf tcGifhta&;rsm; qkH;½IH;&awmhonf/
ta&;BuD;aom ]ñGefrSwf}[k qdkEdkifygonf/ þtajymif;tvJumv pDrHcefYcGJrIESifhywfoufNyD;? EdkifiHtrsm;
BuHK&avh&Sdonfh jyóemrsm;xJrS? t"duusqkH;[k ,lq&onfh tcsKdUudk
azmfjyvdkufygonf/
tvkyt f udik rf &Sí
d ? vkyif ef;cGirf o
S m&Edik af om uRr;f usirf EI iS hf tawGtY BuKH tcsdefrwdkifrD vkyfief;cGif0ifa&mufjcif;
rsm; pkaqmif;avhvmcGifhqkH;½IH;&jcif;? tvkyf½Sifrsm; ESpfoufavh&Sdonfh t½G,fra&mufao;aom uav;oli,frsm;ESifh? t½G,fa&muf
vkyfief;rSwfwrf;aumif;rsKd; r&Edkifawmhjcif; ... ponfhepfemrIrsm;jzpfyg cgpvli,frsm; tcsdefjynfhvkyfief;xJ a&mufvmcJhvQif? tjcm;
onf/ OECD EdkifiHrsm;\ okawoeawGU&Sdcsufrsm;t&? tvkyfvufrJh olrsm;xufydkí aoG;pkyfcH&Edkifygonf/ taMumif;rl? EdkifiHtrsm;pk
umvudk tMumBu;D jzwfoef;olrsm;taeESi?hf wpfb0pm pdwt f rm&Gwrf sm; rSm uav;vkyftm;cdkif;aponfh tjyKtrlrsm;udk? ydwfyifwm;qD;
wifusef&pfEdkifonf[k qdkygonf/ txl;ojzifh ynma&;? vlrIa&;aemufcH aom EdkifiHwumuGefAif;½Sif;rsm;udk oabmwlxm;Muonfjzpfí?
csKdUwJholrsm;twGuf tajctaerSm ydkqdk;Edkifygonf/ tqdkyg t&G,fra&mufwa&mufuav;rsm;udk w&m;0if0efxrf;
þae&mwGifvnf;? tpdk;&u@rSm ta&;BuD;aomtcef;wGif? &Sdae tjzpf rcefYawmhacs/ odkYESifhtrQ? xdkufoifhaomvkyfc r&½kHrQru?
ygonf/ tvkyt f udik f pdppfa&G;cs,cf efx
Y m;&mwGi?f rwdusonfh (odrYk [kw)f tjcm;tvkyform; tcGifhta&;rsm;vnf;? qkH;½IH;&awmhonf/
rrSefuefonhfowif;tcsuftvuf vGJacsmfrIrsm;? &SdEdkifygonf/ Oyrm- xdkYxuf? tqdkyguav;rsm;rSm i,fi,f&G,f&G,fESifh vkyfief;cGif0if
vkyfief;cGiftawGUtBuHK r&Sdao;aom vli,fwpfOD;\ ukefxkwfowådESifh a&mufvm&í ynmoifMum;cGiq hf ;Hk ½I;H cJ&h &m? tajccHuRr;f usirf rI sm;
uRrf;usifrItvm;tvm? vkyfief;cGif"avhp½dkuf ponfrsm;ESifh ywfouf yif r&Sdoavmufjzpfaeonf/ odkYESifhtrQ vufeufud&d,m rjynhf
aom tuJjzwfcsufrsm;jzpfonf/ þuJhodkYaom rSm;,Gif;cRwfacsmfEdkifonfh rpkHjzifh? a&SUc&D;udk cufcufcJcJESif&rnfh tvm;tvm &Sdaeonf/
owif;tcsuftvufrsm; xkwfjyefrIwGif? tpdk;&bufrS wpfpkHwpf&mulnD
aqmif&Gufay;ygu ydkrdktqifajyEdkifp&m&Sdygonf/ vkyftm;aps;uGufxJodkY tpdrf;oufouf 0ifa&muf&jcif;
qif;&Jaomrdom;pkrsm;taeESifh? ¤if;wdkY\om;orD;rsm;udk ynm vlUtzGJUpnf;wdkif;avmufrSmyif vkyfief;cGifa&mufvQif a&muf
rjynfhpkHrD i,fi,f&G,f&G,frSmyif? tvkyfvkyfcdkif;avh&Sdonf/ þonfrSm csif; trSDtcdkuif;aom toufarG;0rf;ausmif;tjzpf pwif&yf
qif;&Jr\ I tusKd;qufwpfckjzpf&m? tpdk;&ay:vpDrsm;jzifh ulnDyHydk;ay;Edkif wnfEdkifzdkYqdkonfrSm? vufawGUrjzpfEdkifoavmuf cufcJygonf/
p&m&Sdygonf/ Oyrm- roifrae& tcrJhynma&;tpDtpOfrsKd; jzpfonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf tcGifhtvrf;jywif;aygufudk zGifhEdkifonfh
tv,fwef;ESifh txufwef;tqifhwGif rwwfEdkifvQifaomfrS? tedrfhqkH; ]aomh}rSm? ]vufawGUatmifjrifrt I awGUtBuKH }[k qdkEdkifaomaMumifh
rlvwef;twGufrl þtpDtpOfrsKd; csrSwftaumiftxnfazmfzdkY? vdkygvdrfh jzpfonf/ þtawGUtBuHKay:rlwnfNyD;rSom vkyfief;ESifh qufpyf
rnf/ aom uRrf;usifrI? vkyfief;cGiftusifhp½dkuf paom t&nftaoG;
wpfcgwpf&HwGif? tpdk;&ay:vpDaMumifh ]aq;twGufav;} &onf aumif ; rsm;ud k yG m ;pD ; Ed k i f a omaMumif h j zpf y gonf / od k Y t wG u f ?
rsm;vnf;? &SdEdkifygonf/ Oyrm- tedrfhqkH;vkyfc owfrSwfvdkufonfrsKd; vkyftm;aps;uGufxJodkY tpdrf;oufouf 0ifa&mufvmaom vl
154 155
opfrsm;udk tvkyf½Sifrsm;pku tvkyfray;vdkMujcif; jzpfonf/ 3/ use;f rma&;b0
þtcsufaMumifhyif vli,fvl&G,f tvkyfvufrJhEIef;rSm? t&G,f (usef;rma&;ESifh nDñGwfaom b0ykHpHcH,la&;)
a&mufNyD; vlBuD;rsm;xuf ododomomrsm;aejcif; jzpfygonf/
(vlBuD;ESifh vli,fMum; tvkkyfvufrJhEIef;,SOfcsufjy*&yfykHESifh yl;wGJ tu,fí ]aoEIe;f }udk pHñeT ;f ude;f tjzpf,v l Qi?f vli,fv&l ,
G b
f 0rSm
avhvmzdkYjzpfygonf/) usef;rma&;taumif;qkH;tcsdef jzpfEdkifygonf/ yQrf;rQtouf 10 ESpf
vlBuD;ESifUvli,fMum; tvkyfvufrJU EIdif;,SOfcsuf 0ef;usif uav;oli,frsm;\ 97% rSm? touf 25 ESpftxd tjynhft0
touf&SifEdkifp&m &Sdygonf/ odkYaomf þt&G,frSm usef;rma&;ESifh rnD
rñGwfaom aexdkifrIykHpHrsm;? trsm;qkH;&Sdwwfonfh t&G,ftydkif;tjcm;
vnf; jzpfaeonf/ aq;vdyfaomufjcif;? t&ufaomufjcif;? rl;,pf
aq;0g;ok;H pGjJ cif;? vdiyf ikd ;f qdik &f mtawGUtBuKH &mS rS;D jcif; paom use;f rma&;udk
xdcdkufapEdkifonfh tjyKtrlrsm;udk? pwifvkyfudkifavh&SdonfrSm a,bk,s
tm;jzifh touf 12 ESpfrS 24 ESpftwGif;jzpfonf/ txl;ojzifh touf
18 ESpft&G,frSm tajctaetqdk;qkH;jzpfonf/ þoabmudk atmuf
azmfjyyg*&yfykHwGif awGUEdkifygonf/ vli,frsm;\ ynma&;b0? vkkyfief;
cGifb0ESifh usef;rma&;b0wdkYudk qufpyfavhvmEdkif&ef? rsOf;auG;okH;ckjzifh
azmfjyxm;ygonf/

oufwrf;tvdkuftEå&m,fBuD;aom tjyKtrlrsm;
tvkyt f udik o f pfrsm;odhk ajymif;a&Tv
Y yk u
f ikd af &;ESi?Uf uRr;f usirf I avSum;
xpfay:odkh wufvSrf;Edkifa&;
qif;&JEdkifiHrsm;&Sd vli,fvl&G,frsm;rSm? trsm;xifMuovdk
rwufr<u? ysif;&d? xkHxkdif;olrsm; r[kwfMuyg/ olwdkYwpfawGrSm
tvkyfBudK;pm;vkyfudkifMuolrsm; jzpfonfhwdkif? rqdkpavmuf vkyfc
om &&SMd uygonf/ awmfawmfrsm;rsm;qdv k Qif w&m;0if vkyif ef;rsm;
wGif ae&mr&bJ? pnf;vGwfcGifwGifom usifvnfaeMu&ygonf/
olwdkYtwGuf ydkrdktcGifhomrnfh tvkyftudkifopfrsm;okdY ajymif;a&TU
vkyu f ikd af &;ESi?hf w&m;0if vkyif ef;e,fy,fxo J Ykd 0ifa&mufEikd af &;rSm?
uRrf;usifrI avSum;xpfay:odkY wufvSrf;Edkifa&;twGuf? vrf;
wpfoG,fjzpfygonf/ odkYESifhwdkif olwdkYxJrStrsm;pkrSm? þtcGifh
tvrf;udk qkyfudkifEdkifMuonf r[kwfyg/ olwdkY pwif&mvkyfief;
ESifhyif t½dk;xkwf&onfu rsm;ygonf/

156 157
eDaygESifh tif'dkeD;&Sm;wdkYwGif? touf 15 ESpfrS 24ESpfMum; vli,f onf/ touf 25 ESpEf iS hf 29 ESpt f wGi;f a&mufr?S uav;tazjzpfMuolawG
rsm;\ 60% rSm? aq;vdyfpGJaeMuNyDjzpfonf/ EdkifiHtrsm;pk&Sd vli,fawmf rsm;onf/ ykwH iG f a,musmf ;av;ESihf rde;f uav;yQr;f rQ,Nl y;D ? touftvdu
k f
awmfrsm;rsm;rSm? touf 15 ESprf wdik rf u D yif vdit f awGUtBuKH &Sad eNyjD zpf rdom;pkzGJUpnf;ykHudk *&yfrsOf;jzifh o½kyfazmfxm;ygonf/
onf/ þvdiftaysmftyg;vdkufpm;ol vli,frsm;xJrS tenf;i,favmuf
oufwrf;tvdkuf rdom;pkzGJYpnf;ykH
om? uGef'kH;okH;pGJMuonf[kvnf; od&ygonf/
þodkYaom? vli,fvl&G,fb0 usef;rma&;ESifhrnDaom tjyKtrl
rsm;\qdk;usKd;tcsKdU( Oyrm-vdiftaysmftyg;vdkufpm;rI)rSm csufcsif; tpGrf;
jywwfaomfvnf;? tcsKdUtjyKtrlrsm; (Oyrm-aq;vdyf? t&uf aomuf
jcif;)rSm? vlBu;D ydik ;f a&mufrS 'kua© y;Muonfvnf;&Syd gonf/ rnfonht f csed f
rS tusKd;ay;onfjzpfap? ¤if;wdkY\qdk;usKd;um; oufqdkif&m vlyk*¾dKvf
wpfOD;csif;udkomru? wdkif;jynfpD;yGm;a&;wpfckvkH;udkyg xdcdkufapEdkifyg
onf/ txl;ojzifh vlUpGrf;tm;t&if;tjrpf zGHUNzdK;a&;udk aESmifhaES;apNyD;?
usef;rma&;tokH;p&dwfrsm; ydkrdkukefusapygonf/
vli,fvl&G,frsm;? þuJhodkYaom tjyKtrlrsm;ESifh ruif;Edkifjzpf&
onfh taMumif;t&if;udk okawoejyKMunhf&m? usef;rma&;A[kokw
enf;yg;rI? owif;tcsuftvuf(tifazmfar;½Sif;)rjynfhpkHrI? tjrif rus,f
rI... ponfrsm;ESifhqufpyfaeonfudk? awGU&ygonf/ þodkYaom tm;
enf;csurf sm;aMumifh vli,fw\ Ykd pl;prf;vdpk w
d ?f tawGUtBuKH &SmrD;S vdpk wd rf mS vli,fvl&G,frsm;taeESifh? ¤if;wkdY\ om;orD;rsm;twGuf &if;ESD;
vrf;vGaJ &mufomG ;&jcif; jzpfygonf/ þodaYk om a&vdu k v
f rJG rI sm;ud?k tpd;k & jr§KyfESHvdkpdwf &Sd,r&SdESifh? &if;ESD;jr§KyfESHEdkifpGrf;&Sd,r&SdwdkYrSm aemiftem*wf rsKd;
ay:vpDjzifh wnfhrwfay;Edkifp&m&Sdygonf/ qufrsm;\ b0tajctaeudk? jy|mef;ay;aeonhf ta&;BuD;aomtcsuf
wpfcsuf jzpfygonf/ vli,ftdrfaxmifonftrsm;pkESifh rdom;pkpDrHudef;?
4/ rdom;pkb0 rdcifESifhuav;apmifha&SmufrI paomvkyfief;rsm;twGuf? &if;ESD;jr§KyfESHrI
(rdom;pkwpfcktjzpf ykHazmfpkpnf;jcif;) vkyf&ef pdwfrygMuonfu rsm;onf/ pdwfygvQifaomfrS vufawGUrwwf
Edik of nfu rsm;onf/ þodjYkzpf&onfrmS vnf; vli,frsm;tdrfaxmifjyK apm
EdkifiHtrsm;pkwGif? yxrOD;qkH; om;OD;uav; pwifarG;zGm;csdef aomaMumifh jzpfEdkifygonf/ qif;&JaomEdkifiHrsm;rS rdef;uav;rsm;qdkvQif?
wpfenf; (yxrOD;qkH; rdb b0a&mufcsdef)rSm? vli,fvl&G,fb0rSmyif touf 12 ESpf (tcsKdUqdkvQif 12ESpfrjynfh)ESifh tdrfaxmifjyKMuonfrsm;
jzpfonf/ rdcifavmif;rsm;\ touf 15 ESpfESifh 24 ESpfMum;wGif? uav; yif? &Sdonf/ touf 15 ESpfrwdkifrD rdcifjzpfaeolrdef;uav;rsm;\ &m
trsm;pkudk arG;zGm;Mujcif; jzpfygonf/ þtcsufu EdkifiHawmfawmfrsm;\ cdkifEIef;trsm;pkrmS ? qif;&Jaomrdom;pkrS arG;zGm;vmolrsm; jzpfaeonfudk
vlOD;a&zGJUpnf;ykHwGif? tajymif;tvJrsm; jzpfay:aponf/ vli,fvl&G,f awGU&onf/
vlOD;a&ydkrsm;vmonfh wl½Icsufjzpfonf/ zGHUNzdK;qJEdkifiHrsm;&Sd trsKd;orD; þodkY tdrfaxmifjyK apm&onfhtaMumif;&if;rsm;udk qef;ppfMunhf
i,frsm; touf 25 ESpfodkYa&mufNyDqdkvQif? ¤if;wdkYxJrS 60% rSm uav; &m? ynma&;tcGifhtvrf; enf;yg;rI? pD;yGm;a&;tqifrajyrI? todynm
tarawG jzpfaeMuayNyD/ a,musfm;av;rsm;wGifrl xkdYxufydkí aemufus csKd UwJrh EI iS hf vdiq
f ufqaH &;qdik &f m orm;½d;k us tpGt J vrf;rsm;ESihf qufpyfae
158 159
toufi,fi,f&, G &f ,
G Ef iS Uf cGifh jyKxm;onf/ wpfNydKifeufwnf;rSmyif? oufqdkif&muGefjrLewDu
jyifqifrv I aHk vmufpmG r&Sb d J owfrw S jf y|ef;xm;aom w&m;Oya'rsm;udk vdu
k ef mzdYk tjynft
h 0wm0ef&NdS yD
[kvnf; oabm,lavh&MdS uonf/ ajym&vQi?f touf 18 ESprf pS í Edik if H
tdraf xmifonfjzpfvmolrsm;rSm om;b0odkY tjynfht0 0ifa&mufvmNyD[k? owfrSwfxm;jcif;jzpfygonf/
rdom;pkprD uH ed ;f ESiUf om;orD;jyKpyk sK;d axmifrt
I ydik ;f wGif onfvdkESifh touf 24 ESpf0ef;usifodkYa&mufaomtcg? rdrdwdkYusifvnf&m
tm;enf;avU &So d nfuakd wG&Y ygonf uGefjrLewD\ta&;t&mrsm;wGif 50% rQ yg0ifywfoufvsuf &SdMuonf
udk awGU&ygonf/ þoabmudk azmfjyygykHESifh qufpyfMunhfzdkY jzpfonf/

onfudk awGU&onf/ rnfonfhtaMumif;aMumifhyifjzpfap? touf oufwrf;tvdkuf EdkifiHom;tjzpf yg0ifvIyf&Sm;rIrsm;


i,fi,f&G,f&G,fESifh jyifqifrIvkHavmufpGmr&SdbJ tdrfaxmifonf jzpfvm
olrsm;rSm? rdom;pkpDrHudef;ESifh om;orD; jyKpkysKd;axmifrItydkif;wGif? tm;
enf;avh&o dS nfukd awGU&ygonf/ þodaYk omrdom;pkawG rsm;aeonfh Edik if H
rsm;rSmvnf;? pD;yGm;a&;wdk;wufrIEIef; aES;auG;av;vHaeonfudkom
tawGU&rsm;onf/ onfvdkESifh ]qif;&Jí tdrfaxmifjyKapm? tdrfaxmif
jyKapmí qif;&J}qdkaom? tqdk;ausmhoHo&m jzpfay:vm&onf/ þtqdk;
ausmoh oH &mrS azmufxu G Ef ikd &f ef? r[mAsL[mrsm; BuaH qmifazmfxwk zf v
Ykd kd
ygvdrfhrnf/

5/ Edik if o
H m;b0
(EdkifiHom;b0tjzpfvufawGYyg0ifvIyf&Sm;jcif;)

vlwpfa,muftaeESifh? ¤if;\rdom;pkjyifyrS taMumif;t&mrsm;


ESifh pwifxdawGU odjrifvm&onfrSm? vli,fb0 tcsdefydkif;twGif;rSmyif t&yfbufvlYtzGJUtpnf;wGifjzpfap? tpdk;&tzGJUtpnf;rsm;wGif
jzpfonf/ ydkrdkus,fjyefYaom vlYtodkif;t0kdif;ESifh trSDcdkuif;pGm qufpyf jzpfap? Edik if oH m;tjzpf yg0ifvyI &f mS ;aqmif&u G cf iG rhf &Sv
d Qif Edik if aH &;rwnf
ywfoufvm&mrS? vlyk*¾dKvf wpfOD;csif;qdkif&m udk,fydkiftrSwftom;o½kyf NidrfrIESifh pD;yGm;a&;usqif;rIrsm;odkYyif? OD;wnfvmwwfygonf/ EdkifiH t
rsm; jzpfwnfvmjcif;jzpfonf/ onfvdkESifh? oufqdkif&m vlUtodkif;t0dkif; awmfrsm;rsm;wGif jrifawGUae&aom vlrsKd;a&;? bmoma&;? EdkifiHa&; wif;
(uGefjrLewD)\ tzGJU0ifrsm; jzpfvmMu&onf/ odkYESifhtrQ? oufqdkif&muGef rmrIrsm;ESihf tMurf;zufvyI &f mS ;rIrsm;rSm? þoabmyifjzpfonf/ odt Yk wGuf
jrLewDu owfrSwfxm;aom ydkifqdkifcGifhrsm;udk &&SdcHpm;vm&ovdk? rdrd Edik if o
H m;tjzpf w&m;0ifyg0ifvyI &f mS ;Edik cf iG u hf kd odrw S v f ufcNH y;D ? us,u f s,f
oufqdkif&m uGefjrLewDtwGuf xrf;aqmif&aom wm0efydkif;awGvnf; jyefjY yefw
Y cH g;zGiahf y;Edik af &;rSm Edik if w
H nfaqmufa&;twGuf txl;ta&;Bu;D
&Sdvmonf/ þonfudkyif EdkifiHom;tjzpf vufawGUyg0ifvIyf&Sm;jcif;? aom vdktyfcsuf[k qdk&ygvdrfhrnf/
(odkYr[kwf) EdkifiHom;jzpfrI[k a,bk,s,lqEdkifygonf/ w&m;0if EdkifiHa&;&mrsm;wGif yg0ifaqmif&GufcGifhESifh? vlrIa&;tzGJU
EdkifiHtawmfrsm;rsm;wGif touf 18 ESpfjynhfNyD;olwdkif;udk? rJay; tpnf;rsm;wGif yg0ifvyI &f mS ;cGirhf mS ? ]aumif;rGeaf om tkycf sKyaf &;pepf} twGuf
160 161
ta&;BuD;aom vdktyfcsufjzpfovdk? vlUpGrf;tm;t&if;tjrpf zGHUNzdK;a&;ESifh uGefom,m
pD;yGm;a&;zGHUNzdK;rItwGufvnf;? r½Sdrjzpfvkdtyfcsuf jzpfygonf/ wpfzufrS ordkif;tkyfaqmif;pmpOf trSwf ( 10 )
w&m;Oya'jzifh xde;f csKyzf v
Ykd o
kd nfw
h ikd ?f ay:vpDaysmah ysmif;rI r&Sv
d Qiv
f nf;? (oef;xGef;a&;wJh pmwrf;eJh aqmif;yg;rsm; pkpnf;rI)
qefYusifbufrsm;ESifh &ifqdkif&Edkifp&m&Sdygonf/ EdkifiHtcsKdUwGif awGU&avh
&Sdaom? trsKd;orD;rsm;tay: cGJjcm;qufqHrI? ZmwfcGJjcm;rI? tdkif'Dtdkvdk*sD
tpGJjzifh wpfzufowfESdyfuGyfrI... ponfwdkYrSm? tvGefta&;BuD;aom?
ay:vpDaysmhaysmif;rItwGuf BuD;pGmaom t[efYtwm;rsm;? jzpfwwfyg
onf /
„

txufwGifazmfjycJhaom vli,fb0\ tajymif;tvJig;&yfrSm?


a,bk,soabmom jzpfygonf/ tcsKUd aomolrsm;twGu?f wpfcEk iS w hf pfck

4009240807
axG;a&m,Sufwif jzpfaeonfrsm;? &SdEdkifygonf/ Oyrm - vlwpfa,muf
taeESifh ynmoif&if;? tvkyf vkyfonfrsdK;vnf; &SdEdkifonf/ tdrfaxmif
onfb0ESifh ausmif;qufwufonfrsm;vnf; &SdEdkifonf/ ausmif;om;
b0uyif EdkifiHom;tjzpf yg0ifvIyf&Sm;aeonfrsm;vnf; ½SdEdkifygonf/
tcsKdUaomolrsm; twGufrl qdkcJhygtydkif;tjcm;ig;&yfyifr&SdbJ? tvGef
oef;xGef;
½dk;pif;onfrsKd;vnf; &SdEdkifygonf/ Oyrm-uav;omom 12 ESpft½G,f
( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)
avmufuwnf;u aoonft h xd? wpfcw
k nf;aomtvkyu f kd wpfoufv;Hk
vkyfoGm;&olrsm; jzpfonf/ a&T & ef a jyapwD ( 1888)eJ Y bk e f ; BuD ; ausmif ; (1890) rl v vuf & mrysuf
rnfodkYyifqdkap? qdkcJhygtajymif;tvJig;&yfxJrS yxrqkH;aom
jyif q if a &;
tydkif;(ynma&;b0)rSm? ta&;BuD;qkH;tajccHtkwfjrpf[k qdk&ygvdrfhrnf/
þtqifhcdkifrmygrS? a&SUquf&rnfh b0tydkif;tjcm;rsm;wGif? tqifajy
acsmarGUEdkifygvdrfrnf/ tu,fí? þtqifhudk vkH;0rjzwfcJh&vQifrl Restoration of
b0rSm tcsnf;ESD;omjzpfovdk? oufqdkif&m vlUtzGJUtpnf;twGufvnf; Shwe Yan Pyay Pagoda (1888)
vdktyfoavmuf tusKd;rjyKEdkifjzpfygvdrfhrnf/ and
Monastery (1890)
qufvufazmfjyygrnf/
a&SUvtñTef; - ]ay:vpDzdk;uyf(p)ESifh rSefbDvl;okH;vuf} Than Tun
( M.A., B.L., Ph.D., D.Lit. London)

azazmf0g&D 2008
162 163
u,f(v)a'gudk [efa*&DEdkifiH AsL;'gyuf(p)NrdKU (Budapest)wGif
Desk Reference 1908 ckESpfu arG;onf/ olYzcifonf a½SUaeBuD; wpfOD;jzpfNyD;? rdcifu
164 epfuvwf(p)u,f(v)a'g bPfvkyfief; tygt0if pD;yGm;a&;vkyfief;BuD;rsm;vkyfudkifonfh ol<u,f
174 aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwmbmvJ(3) rdom;pkrS qif;oufvmol jzpfonf/ xdkYaMumifh? u,f(v)a'g i,fpOfu
csrf;csrf;omom aexdkif&NyD;? ynmudkvnf; jynfhjynfh00 oif,lcGifh&cJh
onf/ AsL;'gyuf(p)wGif olwufcahJ omtxufwef;ausmif;rSm aqmhc&wdå\
oifMum;a&;pepfukd usio hf ;kH aom ausmif;wpfausmif;tjzpf xif&mS ;onf/
u,f(v)a'g\zcifonf a&SUaejzpfonfhtavsmuf olYom;udk
vnf; Oya'ynmoifapcsifonf/ odkYaomf u,f(v)a'gu pD;yGm;a&;
ynmbufudk ydkrdkxufoefcJhonf/ onfwGif? taMumif;wpfcku EdkifiHa&;
udk olpdwf0ifpm;aomaMumifh jzpfonf/ ,if;ESifhqufEG,fí pD;yGm;a&;
ynmbufudk tm½Hka&mufonf/ aemufwpfcsufrSm 1923 ckESpfu *smreD

epfuvuf(p)u,f(v)a'g jynfwGif jzpfyGm;cJhonfh w&m;vGefaiGaMu;azmif;yGrI (hyper inflation)


ESifhoufqdkifonf/ xdkpOfu? bmaA;&D;,ef; tJhvf(y) (p) awmifwef;wGif
tyef;ajzc&D;xGufpOf onfaiGaMu;azmif;yGrIudk udk,fawGUrsufjrifBuHKum
Nicholas Kaldor (1908-1986) wthHwMojzpfcJh&mu pD;yGm;a&;ynmudk olpdwf0ifpm;cJhjcif; jzpfonf/
epfuvuf(p) u,f(v)a'gu ol\ ynm&Sifb0 1925 ck E S p f w G i f bmvif w uú o d k v f o d k Y ol w uf a &muf o nf /
oufwrf;wpfavQmuf pD;yGm;a&;pGrf;aqmif&nf wdk;wufap ESpfESpfcefYMumonfhtcg vef'efpD;yGm;a&;ynmausmif; (London School
rnfhay:vpDrsm; wDxGifBuHqaom tvkyfudkyif t"du of Economics) odkY a½TUajymif;cJhNyD;? pD;yGm;a&;ynm½SifBuD; z&D;'&pf
aqmif&GufoGm;cJhonf/ olu tcGefudk 0ifaiGay:wGif [dkif;,uf(p) (Friedrich Hayek) xHü avhvmqnf;yl;onf/ 1930
raumufbJ oHk;pGJrIay:wGif aumufcHoihfaMumif;ESifh zGHUNzdK; jynfhESpfwGif bGJU&NyD;aemuf? vef'efausmif;rSmyif q&mtjzpf 0ifa&muf
NyD;pD;yGm;a&; (wdkif;jynf) rsm;ay:wGif ukefxkwfvkyfrI u@ vkyfudkifonf/ 1947 ckESpfwGif ausmif;rSxGufNyD;? Oa&mypD;yGm;a&;
(manufacturing sector) wd;k wufap&ef tm;ay;onft h cGef aumfr&Si\ f okawoeESiphf ;D yGm;a&;XmecGw J iG f ñTeMf um;a&;rSL;tjzpf aqmif
pepfrsdK;udk usifhoHk;oifhaMumif; wdkufwGef;ajymqdkonf/ &Gufonf/ odkYaomf? onfXmerSm MumMumrvkyfjzpf/ 1949ckESpfwGif
xdkYjyif aiGaMu;azmif;yGrIudk udkifwG,f&mü aiG&Sm;atmif ynma&;avmuxJ jyefa&mufvmonf/ pD;yGm;a&;ynm&SifBuD; udef;(p)
vkyfaomenf; (odkYr[kwf) aiGudk wif;wif;usyfusyf xdef; (John Maynard Keynes)\ wynfhom0ursm;pka0;&m udef;A&pf(cs)
csKyfaomenf; (tight money policy)udk toHk;jyKjcif;tm; wuúodkvf uif;(p)aumvdyfü &mxl;wpfae&m olvufcHcJhonf/
olqefYusifonf/ ,if;tpm; aiGazmif;yGrIjzpfatmif wGef; 1950 ckESpfESifh 1960 ckESpfrsm; wpfavQmufvHk;yif u,f(v)a'g
tm;ay;onfh vkyfc-aps;EIef;c½kywfvrf; (wage- price onf NAdwdoQtpdk;&ESifh tjcm;EdkifiHjcm;wdkif;jynftcsdKUrS tpdk;&rsm;twGuf
spiral)udk xdef;Edkifrnfh ay:vpDrsm;om usihfoHk;oifhaMumif; tBuHay;yk*¾dKvftjzpf aqmif&GufcJhonf/ NAdwdefjynfwGif b@ma&;
olwifjycJhonf/ 0efBuD;\ txl;twdkifyifcHt&m&Sdtjzpf 1964 rS 1968 txd wpfBudrf?
„ 1974 rS 1976 txd wpfBudrf wm0ef,lcJh&onf/
164 165
tpydkif;wGif u,f(v)a'gonf pD;yGm;a&;oDtdk&Dydkif;udk t"du u,f(v)a'gu 0ifaiGay:wGif tcGefaumufcHaom (income tax)
tm½Hk0ifpm;cJh\/ okdYaomf? udef;A&pf(cs)odkY a&muf½Sdonfh umvavmufrS pepfudk olqefYusif&onfh taMumif;&if;rsm;udkvnf; azmfjycJhonf/ ,if;
pwifí olu pD;yGm;a&;ay:vpDydkif;udk ydkrdkpl;pdkufrdvmcJhonf/ xdkYjyif? txJwGif t"duwpfcku? 0ifaiGcGefonf vlwpfa,muf\ tcGefaqmif
pD;yGm;a&;wpf&yfonf tpdk;&pGufzufrIrygbJ ¤if;bmom vGwfvyfpGm EdkifrIyrmPudk jynfhjynfhpHkpHk wdkif;wmjyEdkifjcif;r½Sd[laom tcsufjzpfonf/
&yfwnfcGifh&rSomvQif taumif;qHk;jzpfvmEdkifonf[laom? olapmapm onftwGuf xif&mS ;aomom"uwpfct k jzpf t&if;wefz;kd wd;k cGef (capital
ydkif;udkifpGJcJhonfh t,ltqvnf; pGefYvTwfcJhNyD;? tpdk;&u ay:vpDydkif; gains tax) udk ydik q
f ikd yf pön;f (asset) rsm; a&mif;csonft
h cgrSom aumufcH
qdkif&mü xdxda&mufa&muf yg0ifaqmif&GufzdkY vdktyfonf[laom Edkifonfhtcsufudkjyonf/ xkcGJa&mif;csrI rjyKrcsif; ,if;uwdk;wuf&&Sd
oabmxm;udk ajymif;vJcH,lcJhonf/ xdkYaMumifh? oludk,fwdkiftaejzifh aeonfh tusKd ;tjrwfay:wGif tcGeaf umufcrH rI jyKEikd b f &J adS e&m 0ifaiGceG f
pD;yGm;a&;wpf&yfvHk;\ pGrf;aqmif&nfwdk;jrifha&;udk taxmuftuljyK Edkif pepfonf <u,f0olrsm;tm; oufn§mrIay;aeaomoabm jzpfonf[k
onf[k ½Ijrifum tcGefqdkif&mrl0g'trsm;tjym;udk azmfxkwfwifjyay; olua0zefonf/ xdkYjyif tvGefcsrf;omolrsm;ESifh 4if;wdkYydkifqdkifonfh
cJhonf/ onfhtjyif? aps;EIef;azmif;yGrIrsm;ESifh ywfowfívnf; tpdk;&u Opöm"etrsm;pkonf tarGtESpftjzpf&SdcJhMujcif;jzpfNyD;? aemufydkif;ü
xdxda&mufa&muf pGufzuf aqmif&Gufaomenf;vrf;rsm;jzifh xdef;csKyf 0ifaiGopf ododomom 0ifa&mufvmavh r&dSMu&m? 0ifaiGoufoufay:
oifhaMumif; 1970 ckESpfrsm;ESifh 1980 ckESpfapmapmydkif;umvrsm;twGif; wGifom tcGefaumufygu 4if;yk*¾dKvfwdkYonf csrf;om<u,f0ygvsuf
olwdkufwGef;ajymqdkrIrsm; jyKvkyfcJhonf/ tcGefay;aqmif&jcif;rS vGwfNidrf;csrf;omcGifh &aeMurnfjzpfonf[k
1951 ckESpfwGif u,f(v)a'gonf tjrwfaiGESifh0ifaiGtay: oljrifonf/
tcGefaumufcHa&;qdkif&m awmf0ifaumfr&Sifü cefYtyfjcif;cH&onf/ 'kwd,wpfcsuf olaxmufjyonfu? 0ifaiGcGefaMumifh pD;yGm;a&;
onftzGJU\wm0efu vuf½SdusifhoHk;aeonfh NAdwdoQtcGefpepfudk pdppf wGifxdcdkufonfhtcsufrsm;jzpf\/ 0ifaiGcGefpepft& twdk;aiG(interest)
oHk;oyfNyD;? ¤if;tm; ydkrdkaumif;rGefatmif jyKjyif&efenf;vrf;rsm; tBuHjyK rsm;ESifh tjrwftpGef;rsm; (profits) ay:rS tcGefaiGaumuf,ljcif;cH&onfh
wifjyzdkY jzpfonf/ odkYaomf? aumfr&Siftpnf;ta0;yGJrsm;wGif u,f(v) tcg ,if;twdk;ESifhtjrwfwdkY jzpfay:aprnfh aiGpkaqmif;jcif;ESifh &if;ESD;
a'gu tNrJ vdkyif twdkuftcHjzpfí aeonf/ trsm;oabmwlvdkufonfh jr§KyfESHjcif;[laom tvkyfESpfckudk vkyfudkifvdkpdwf enf;yg;oGm;aponf/
aumfr&Sif\tBuHjyKcsuf[lonfrsm;udk olvufrcHEdkifojzifh? vlenf;pk wpfzef? pD;yGm;a&;t& rsm;rsm;pGefYpm;vkyfudkif&NyD; atmifjrifonfhtcg
tpD&ifcHpmwpfck &Snfvsm;pGma&;NyD; oD;jcm;wifjycJh&onf/ aemufwGif wGifrS tusKd;tjrwfrsm;rsm;&wwfonfh tvkyfrsKd;udk &½SdonfhtusdK;
onftpD&ifcHpmudk tajcjyKí An Expenditure Tax trnfjzifh pmtkyf tjrwfwpfckwnf;udkMunfhvsuf tcGefEIef; jrifhrm;pGmaumufcHonfhtcg?
wpftkyfa&;om;NyD; 1955 ckESpfwGif xkwfa0cJhonf/ ¤if;pmtkyfwGif? vkyfief;orm;rsm;twGuf pdwftm;ysufp&m jzpfaeonf/ onfvdk
tcGefudk 0ifaiGay:wGif raumufcHbJ? oHk;pGJrIay:üaumufcHrnfh vHk;0 pGefYpGefYpm;pm;vkyfief;aqmif½Gufwufolrsm;rSm pD;yGm;a&;wpf&yf zGHYNzdK;rI
uGJjym;aom enf;vrf;opfwpf&yfudk olwifjyxm;onf/ 1950 ckESpf twGuf ta&;BuD;aom armif;ESiftm;wpfckjzpf&m ¤if;wdkY tm;ysufvQif
rsm;wpfavQmufvHk;yif u,f(v)a'gonf zGHUNzdK;qJEdkifiHrsm;wGifvnf; zGHYNzdK;a&;vnf; tm;ysufavonf/
aumif;? zGHUNzdK;NyD;EdkifiHrsm;wGifvnf;aumif; tqdkyg oHk;pGJcGef (expendi- onfjyóemrsm;udk ukpm;&eftwGuf u,f(v)a'gu 0ifaiGcGef
ture taxation) pepfudk usifhoHk;Mu&ef wdkufwGef;rI? tus,fw0ifh ajymqdk tpm; oHk;pGJcGef (consumption tax) pepfudk ajymif;vJusifhoHk;&ef tBuHjyK
wifjyrIrsm; jyKvkyfcJhonf/ onfudpötwGuf oltBuHay;cJhonfrsm;xJwGif jcif;jzpfonf/
tdE´d,? oD&dvuFm? *dkif,mem? wl&uD? tD&ef? AifeDZGJvm;ESifh *gem onfpepft&rl? 0ifaiGcGefpepfwkef;u tcGefaumufcH&rnfhtxJ
ponfhEdkifiHrsm;rS tpdk;&rsm; yg0ifonf/ wGif yg0ifonfh pkaiGtopfrsm;tm;vHk;onf uif;vGwfcGifh &oGm;Murnf
166 167
jzpfonf/ ¤if;pkaiGtopfrsm;\ yrmPudk bPfpm&if;rsm;? pawmh½, S ,
f m xm;aomvkyfief;pkrsm;tm; taxmuftuljyKEdkif&ef OD;wnfcsrSwfzdkY vdk
ykdifqdkifrIpm&if;rsm;rSaeí tvG,fwul wGufcsuf,lEdkifayonf/ wpfzuf tyfonf[k oljrifvmjyefonf/ Oyrm - t*Fveftaejzifh pD;yGm;a&;\
wGif pkaiGux kd wk o
f ;kH jcif;? acs;iSm;oH;k pGjJ cif; ponfeh nf;rsm;tm;jzifh vwfwavm xkwfvkyftm;ydkrsm;aom (tusdK;tjrwfrsm;aom) tpdwftydkif;udk ydkzGHUNzdK;
0ifaiGxuf ydkrdkoHk;pGJMuolrsm;rSm ,kwfavsmhpkaiG (negative savings) atmif aqmif&Gufoifhonf[k ol,lqonf/ xkwfvkyftm;&Sdaom pD;yGm;
ay:wGif tcGefaqmifMu&aom oabm&Sdayrnf/ a&;u@ESifh? xkwfvkyftm;r½Sdaom pD;yGm;a&;u@[lí cGJjcm;½Ijrifonfh
pkaiGopfrsm;udk uif;vGwcf iG ahf y;xm;Ny;D ? oH;k pGaJ iGay:wGio f m tcGef pD;yGm;a&;awG;ac:&Sif z&GefqGmuifae; (Francois Quesnay 1946 - 1774)
aumufrnfqdkvQif tcGefb@maiG avsmhenf;oGm;rnfjzpfojzifh? aumuf \ t,ltqrsdK;bufodkY jyef,drf;oGm;aom oabmjzpfonf/ olu
cHonfhtpdwftydkif;ü tcGefEIef;rsm;udk wdk;`r§ifhzdkYvdkvmvdrfhrnf/ xdkYaMumifh? wdkif;jynfpD;yGm;a&; zGHYNzdK;wdk;wuf&eftwGuf pau;udkufxuf txGufydk
0ifaiGaumufcH&mü 0ifaiGjrifhvmonfESifhtrQ EIef;xm;udk wdk;jrifhonfh aom taetxm;rsKd; (increasing returns to scale) &SdzdkY ta&;BuD;onf
EIe;f wd;k tcGef (progressive tax)pepfjzifh pnf;MuyfouJo h Ykd oH;k pGcJ eG af umufcH [k,lqonf/ ,if;taetxm;rsdK;onf vkyfief;wpfcku ukefypönf;
&müvnf; tqifhjrifhoHk;pGJrIrsm;twGuf tcGefEIef;jrifhrm; pGmaumufcHaom wpfckudk wdk;íwdk;íxkwfvkyfvmNyD;? ,if;½Sdvkyfom;rsm;uvnf; xkwfvkyf
pepfudk usifhoHk;&vdrfhrnf[k u,f(v)a'g ½Ijrifonf/ ol\pmtkyfü rI pGrf;&nfwdk;wufoxuf wdk;wufvmonfhtcgrsdK;üom jzpfay:onf/
oHk;pGJcGefrsm;udk 100 &mcdkifEIef;ausmftxd aumufcH&ef vdktyfvrd rhf nf xkwfvkyfrI pGrf;tm;wufaomf jynfwGif;ü vkyfief; BuD;xGm;vmouJhodkY
jzpfaMumif;? wcsKd Utpdwt f ydik ;f wGif vdt k yfygu tjrifq h ;kH 300 &mcdkifEIef; urÇmhaps;uGufwGifvnf; ydkíNydKifqdkifEdkifpGrf; ½Sdvmonf/
txd aumufcHoifhaMumif; tBuHjyKa&;om;cJhonf/ u,f(v)a'gu ukefypönf;xkwfvkyfrIu@wGif pau;udkufxuf
0ifaiGcGefrSoHk;pGJcGefodkYajymif;vJjcif;aMumifh &vmrnfh t"du tusKd; ta&twGufydka&;onf tc&mjzpfonf[k jrifonf/ onfvdkjrifvm
tjrwfu pkaiGwdk;wufvmEdkifjcif; jzpfonf/ pkaiGu tcGefray;&? oHk;pGJ &jcif;u? zGHUNzdK;NyD; wdkif;jynftawmfrsm;rsm;\ zGHUNzdK;rItawGUtBuHKrsm;udk
vQifom oHk;pGJrItay: 'PfaMu;yg xyfaqmif;ay;&OD;rnf[laom tae oH;k oyfppd pf&if; olawGU½Sv d monfh wlnaD omtcsuo f ;kH &yfaMumihf jzpfonf/
txm;wGif vlawGaiGydkpk vmMuvdrfhrnf/ pkaiGrsm;onfhtcg &if;ESD;jr§KyfESHrI yxrtcsuf
bufodkY rsm;rsm;a&mufvmojzifh? ,if;\tusdK;quftjzpf enf;ynmwdk; 1950 ESifh 1960 ckESpfrsm;twGif; pufrIEdkifiHBuD; 12 EdkifiHudk
wufrI? xkwfvkyfrIpGrf;&nfjrifhrm;rI? xdkrSwpfqihf 0ifaiGwdk;wufrI? avhvmonfhtcg pD;yGm;a&;zGHUNzdK;rIESifh ukefypönf;xkwfvkyfrIyrmP wdk;
xdkYaemufpkaiGwdk;wufrI? &if;ESD;jr§KyfESHrIwdk;wufrIrsm;yg qufvufjzpfay: wufrIwdkYonf ododomom qufEG,frI&Sdaeonf[k olqdkonf/ olu?
vdrfhrnf[k ol,lqcJhonf/ pkpkaygif;zGHUNzdK;EIef; (aggregate growth rate) rsm;onf ukefypönf;xkwf
u,f(v)a'gonf NAdwdoQavbmtpdk;& ESpfqufüvnf;aumif;? vkyrf I u@zGUH NzKd ;EIe;f (manufacting growth rate) rsm;ay:wGif rSw D nfvsuf
zGHUNzdK;qJwdkif;jynf tawmfrsm;rsm;ü vnf;aumif;? tpdk;&rsm;twGuf pD;yGm; &SdaMumif;? ukefxkwfzGHUNzdK;rIurl pkpkaygif; zGHUNzdK;rItay:ü tjyeftvSef
a&;tBuHay;yk*fd¾Kvftjzpf aqmif½GufcJhaomfvnf;? tcGefay:vpDqdkif&m oabm rSDwnfjcif; r&SdaMumif;) þonfrSm pufrIvkyfief;rsm;ü pau;
ol\tBuHay;csufrsm;udkum; vufcHvdkol enf;yg;cJhonf/ tdE´d,ESifh udkufxuf txGufydkaom taetxm;½Sdjcif;aMumifhjzpfaMumif; oHk;oyf
oD&dvuFmEdkifiHESpfckom olwdkufwGef;onfhtwdkif; oHk;pGJcGefpepfudk vuf ajymqdkonf/
awGUusifhoHk; MunfhcJhMuonf/ odkYaomf onfpepfpwifNyD; rsm;rMumrDyif 'kwd,tcsuf
vlxk rausreyfjzpfum qlyt l <kH uvmojzifh tpDtpOfukd &yfpJcJhMu&onf/ uk e f x k w f v k y f r I u @ü xk w f v k y f r I p G r f ; &nf wd k ; wuf j cif ; ES i f h
vufawGUü ratmifjrifonfudk awGU&aomtcg tcGefay:vpD ukefypönf; txGufwdk;jcif;wdkYonfvnf; ododomom qufEG,frI&Sdonf[k
onf pD;yGm;a&;e,fy,ftwGi;f ½Sd tcsKUd aomu@rsm; (odrYk [kw)f owfrw S f oljrifonf/ onfae&mü olu xkwfvkyfpGrf;&nfwdk;wufjcif;onf xkwf
168 169
vkyfrIyrmP rsm;jym;vmrIay:wGif rlwnfaMumif; axmufjyonf/ onf/ tpdk;&taejzifh jynfwGif;puf½Hktvkyf½HkwdkYrS xkwfvkyfonfh ypönf;
taMumif;u? ukefypönf;wpfckudk vltrsm; wdk;wuf0,f,lvmonfhtcg rsm;udk 0,f,ljcif;? ¤if;vkyfief;rsm;udk tcGefoufomcGifhay;jcif;? wif;
¤if;ukefypönf; xkwfvkyfolwdkYu vkyfief;rsm;wdk;csJUvmMurnf/ onftcg usyfxm;aom pnf;rsOf;pnf;urf;tcsKdUudk avsmhayghay;jcif; ponfhrufvHk;
vkyfief;yrmP BuD;vmjcif;aMumifhjzpfonfh pau;vdkuftusdK;xl;rsm; rsm; taxmuftulrsm; ay;aomenf;jzifh ulnDEdkifrnf[k oluqdkonf/
(economies of scale) udk cHpm;&onf/ t"dyÜm,fu vkyfief;ao;orm;wdkY txufupdppfrIrS xGufay:vmonfh u,f(v)a'g\ ay:vpDd
roHk;pGJEdkifonfh puf,EÅ&m;opfrsm; oHk;pGJvmEdkifjcif;? vkyfom;rsm;udk ydkí qdkif&m wdwdusus tBuHjyKcsufwpf&yfu? tvkyfcefYtyfrIay:wGif trsKd;
tao;pdwftvkyfcGJa0ydkif;jcm;ay;Edkifjcif; ponfhtaMumif;rsm;aMumifh tpm;cGJjcm;í tcGefaumufcHonfh (selective employment tax) pepf
xkwfvkyfrIpGrf;&nf wdk;wufum ypönf;wpfckcsif;twGuf xkwfvkyf usifhoHk;&ef jzpfonf/ olu? 0efaqmifrIu@ (service sector) &Sd vkyif ef;
ukefusp&dwfvnf; oufomoGm;jcif;jzpfonf/ rsm;udk ¤if;wdkYiSm;&rf;xm;onfh vkyfom;OD;a&tvdkuf tcGefaumufcH&ef
wwd,tcsuf tBuHay;onf/ xdkodkYaumufcHjcif;jzifh ¤if;u@rsm;wGif vkyfom;opf
u,f(v)a'g awGU½Sd&onfu? wdkif;jynfwpfjynf\ puf½Hktvkyf½Hk cefYtyf&ef aESmifhaES;apNyD;? pau;udkufxuf txGufydkvsuf½Sdonfh ukef
rsm;rS ukeyf pön;f txGuw f ;kd wufro
I nf ¤if;pD;yGm;a&;\ tjcm;aomu@ xkwfvkyfrIu@üom vkyfom;opfrsm; wdk;wufcefYxm;jzpfaprnf[laom
rsm;ü xkwfvkyfrIpGrf;tm;wdk;wufrIESifh qufpyfvsuf &Sdaeonf[laom oabmjzpfonf/
tcsufjzpfonf/ aiGaMu;azmif;yGru I urÇmph ;D yGm;a&;wGif t"dujyóemBu;D jzpfvm
olu? ukefypönf;xkwfvkyfrIu@ zGYHNzdK;vmonfhtcg v,f,mpdkuf onf/ 1970 ckESpfrsm;twGif;rl ol\tm½Hkpl;pkdufrIu taMumif;t&m
ysKd;a&;u@½Sd ydkvQHvkyfom;rsm;udk ¤if;bufodkY a&TUajymif;,liifoGm; opfrsm;qDoYkd ajymif;a½TUvmcJo h nf/ onfumv olyxrqH;k &ifqikd &f onfh
aMumif;? xdt k cg pdu
k yf sKd ;a&;u@vnf; tajctaeajymif;vJum xkwv f yk f jyóemu urÇmwGif acwfpm;vmonfh aiGaMu;y"mepD;yGm;a&;0g'
pGrf;tm;wdk;wufjcif;? vlaerItqifh twef;jrifhrm;vmjcif; ponfhtusKd; (monetarism) jzpfonf/
aus;Zl;rsm;udk cHpm;&aMumif;/ onfhtjyif pufrIvkyfief;rsm; zGHUNzdK;wdk; acwfopfaiGaMu;y"me0g'u aps;EIef;rsm;jrifhwufrIonf aiGaMu;
wufvmonfhtcg enf;ynmajymif;vJEIef;vnf; vQifjrefvmwwfaom yrmP (supply of money) ajymif;vJjcif;aMumifh jzpfonf[k rSw, f o
l nf/
oabm&SdaMumif;? ,if;ajymif;vJrIonf pD;yGm;a&;\u@e,fy,f wpfck xdkYaMumifh aiGazmif;yGrIudk xdef;csKyfvdkvQif wpfESpftwGif; aiGaMu;yrmP
wavüomr[kwfbJ pD;yGm;a&;e,fy,fwpf&yfvHk;odkYyif jzefYMuwfouf wdk;yGm;EIef;udk ESpfpOf pD;yGm;a&;yrmP wdk;wufBuD;xGm;rIEIef;jzpfonfh 3
a&mufaMumif;? xdkYaMumifh e,fy,faygif;pHkü xkwfvkyfrIpGrf;&nf wdk; &mcdkifEIef; rS 5 &mcdkifEIef;txd xuf rydkatmif xdef;ay;xm;zdkYvdkaMumif;
wufum wpfEdkifiHvHk;twdkif;twmjzifh vlaerItqifhtwef; jrifhrm;vm 4if;wdkYuqdkonf/
jcif;jzpfaMumif; axmufjyonf/ 1982 ckEpS x f wk f u,f(v)a'g\ (The Scourge of Monetarism)
xdkYaemuf? onftcsufrsm;udk tajccHvsuf u,f(v)a'gu pD;yGm; usrf;wGif aiGaMu;y"me0g'udk trsm;tjym; a0zefuefYuGufxm;aMumif;
a&;zGHYNzdK;wdk;wufrIonf pufrIvufrIu@ (industrial sector)\ zGHUNzdK;rI awGU&onf/
ay:wGif OD;pGmyxrtpjyK&aMumif; aumufcsufqGJcJhonf/ ukefypönf; yxrtcsuf
xkwfvkyfrIvkyfief;rsm; pnfum;&Sio f efvQif pD;yGm;a&;zGUH NzKd ;rI vsifjrefpmG olu aiGaMu;y"ge0g'DwdkY\ vJvS,frInDrQjcif; (equation of ex-
jzpfay:NyD; vlaerItqifhtwef;vnf; jrifhrm;vmrnf/ onftwGuf change) udk axmufjyonf/ MV=PQ[lí a&;om;onfh ¤if;nDrQjcif;wGif
vkyaf qmif&ef enf;vrf; (odkYr[kwf) csrSwfoifhonfhrl0g'u jynfwGif;&Sd M onf money supply (aiGaMu;yrmP) jzpfí? V (velocity) rSm aiGvnf
ukefypönf;xkwfvkyfa&;vkyfief;rsm;udk tpkd;&u tm;ay;ulnD&ef jzpf ywfEeI ;f ? P (price) rSm ukefypönf; (odkYr[kwf) 0efaqmifrIaps;EIef;ESifh Q
170 171
(quantity) rSm ukefypönf; (odkYr[kwf) 0efaqmifrIyrmP jzpfonf/ [laom ay:vpDonf vGJrSm;onf[k oluaxmufjyonf/
xkdnDrQjcif;udk tajccHum aiGazmif;yGrI jzpfay:aponfh taetxm; olu aiGazmif;yGrIjyóem tajz½Sm&mü aiGudk wif;wif;usyfusyf
rsm;udk wGu&f mü? aiGyrmPrsm;jym;rIay:wGif tajccHaom aiGaMu;azmif; xdef;csKyfaom ay:vpDusifhoHk;jcif;udkqefYusifNyD;? ,if;tpm; 0ifaiGqdkif&m
yGjcif;onf aiGvnfywfEIef; wnfNidrfonfhtcgrsdK;üom jzpfEdkifonf[l ay:vpDopfwpf&yfjzifh ajz&Sif;&ef wifjyonf/
aomtcsufwpf&yf xGufay:cJhonf/ onftcsufESifhqufpyfíu,f(v) u,f(v)a'gu aiGazmif;yGrI[lonf aiGyrmPrsm;jcif; oufouf
a'gu aiGvnfywfEIef;onf tcsdefESifhtrQ ajymif;vJaeaomt&m jzpf aMumifhr[kwf/ ukefusp&dwfESifh aps;EIef;wdkY wpfckudkwpfck tjyeftvSef
aMumif;? wdkif;jynfwpfjynfESifh wpfjynfüvnf; rwlnDaMumif;? xdkYaMumifh wGef;wifaeMuonfh rqHk;Edkifaom oHo&maMumifhom jzpf&onf[k
¤if;udk rlaoxm;NyD; wGufcsufír&EdkifaMumif; jiif;qdkonf/ jrif\/ aps;EIef;rsm; jrifhwufaomtcg vkyfom;wdkYu rdrdwdkYukefusp&dwf
'kwd,tcsuf rsm;udk vdkufrD&eftwGuf vkyfcrsm;wdk;`r§ifhay;&ef awmif;qdkvmMu\/
olu aiGy"meorm;wdkY ajymMuonfh aiGaMu;yrmPrsm;jcif; odkYaomf vkyfcwdk;ay;&vQif vkyfief;wdkYü ukefusp&dwfwufojzifh 4if;udk
aMumifh aiGazmif;yGrIjzpf&onf [laomtcsufudkvufrcH/ onfae&mü umrd&eftwGuf aps;EIef;rsm;wdk;`r§ifhvm&jyef\/ onftcg aps;EIef;wuf
taMumif;tusdK;qufEG,frIonf ¤if;ESifhajymif;jyefomjzpfonf[k ol jrif jcif;aMumifh ....[lí aemufxyfwpfywf vnfjyef\/
onf / ol u pD ; yG m ;a&;vk y f i ef ; rsm; oG u f v uf v I y f & S m ;rI & S d v mvQif xdkYaMumifh aiGazmif;yGrI aMumifvdrfavSum; (odkYr[kwf) c½kywf
(odkYr[kwf) aps;EIef;rsm;wufvmvQifom aiGaMu;yrmP wdk;wufvm& vrf;aMumif;(inflationaty spiral) udk qufrwufatmifwm;qD;&eftwGuf
onf[líjrifonf/ olu? acwfopfpD;yGm;a&;wGif bPfrsm;uxkwfacs; tpdk;&u 0ifa&mufaqmif&Gufoifhonf[k u,f(v)a'gu jrifonf/
jcif;jzifyh if aiGaMu;topf jzpfay:onf[al omtcsuu f kd axmufjyonf/ tpdk;&taejzifh vkyfca&m aps;EIef;rsm;yg owfrSwfumvwpfcktwGif;
pD;yGm;a&; vkyif ef;rsm; aumif;rGeo f nft h cg ukrP Ü rD sm; wpfo;D yk*v
¾ rsm;u onfhxufrwdk;&[k xdef;csKyfuefowfjcif;rsKd; vkyfEdkifouJhodkY? aiGazmif;yGrI
aiGacs; iSm;um vkyfief;rsm; wdk;csJUvkyfudkifcsifvm Muonf/ onfvfk jyóemudk ajz&Sif;&mü vkyfom;rsm;ESifhvkyfief;½Sifrsm; tjyeftvSef
acs;iSm;rIrsm;aMumifh aiGyrmP wdk;yGm;vm&onf/ wpfzufwGif pD;yGm;a&; tay;t,l tavsmhtwif; jyKvkyfaomenf;jzifh yl;aygif;yg0ifvmMu
vkyfief;rsm;usqif;aomtcg aiGacs;iSm;NySD; vkyfief;vkyfudkifvdkol enf;yg; atmif aphpyfñ§dEdIif;rIrsm;vnf; jyKvkyfay;Edkifonf[k olu tBuHjyKonf/
onf/ xdkYjyif bPfrsm;uvnf; acs;aiGtopfrsm;xkwfray;ojzifh aiG „
yrmP rwdk;yGm;EdkifbJ ½Sd&onf/ ,if;odkY ol u½Ijrifonf/
aemufqHk;wpfcsuf u,f(v)a'gum;txufwGifazmfjycJhonfh pD;yGm;a&; wdk;wuf
olu aiGyrmP wdk;yGm;rIaES;auG;vQif tvkyfvufrJhjyóem ay: aumif;rGefatmif jyKjyifEdkifrnfhay:vpDrsm; wDxGifazmf xkwfcJhjcif;twGuf
aygufvmEdkifonf[k jrifonf/ xdkYaMumifh aiGaMu;azmif;yGrIjyóemtm; yif vlodrsm;cJhonf/ pD;yGm;a&;ynme,fy,fü olYtm; udef; (p)tvGef
aiGy"me0g'DwdkY tNrJa&SUwef;wif ajymqdkaejcif;udk oljypfwifa0zefonf/ acwfpD;yGm;a&;ynm*dkPf; (Post Keynesian School of Econmics) udk
pifppf? aiGazmif;yGjcif;[lonf taxGaxGukefaps;EIef;rsm; jrifhwufjcif; wnfaxmifolwpfOD;tjzpf todtrSwfjyKMuygonf/
yifjzpf&m? tu,fí aps;EIef;rsm;wufovdk 0ifaiGrsm;vnf;tcsKd;nDpGm
jrifwh ufaeMurnfqv kd Qif wdik ;f jynftwGuf ajymyavmufaom xdcdkufrIrsKd; azjrifh
r&SdEdkif/ aiGy"me0g'Drsm;udk,fwdkifvnf; onfudpöESifhpyfvsOf;í jyóem 28 Zefe0g&D 2008
Bu;D Bu;D rm;rm; azmfxw k af jymqdEk ikd jf cif; r&S/d xdaYk Mumif?h tvkyv f ufrOhJ ;D a&
wdk;yGm;vQifvnf; twdk;yGm;cHum aiGazmif;yGrIudk wm;qD;umuG,frnf
172 173
pufbD;wpfpD;xkwfvkyfjcif;
pufbD;xkwfvkyfa&mif;csaom ukrÜPDwpfcktaeESifh pOf;pm;Munfh
ygrnf/ pGefYOD;wDxGifolwpfa,mufjzpfap? ukrÜPDwpfckjzpfap? vkyfief;
wpfck rpwifrD? tcsuftvuf awmfawmfrsm;rsm;udk pOf;pmwGufcsuf&yg
vdrfhrnf/ pufbD;orm;wpfa,muftwGufqdkvQif yxrqkH; þar;cGef;
rsm;udk pepfwustajzxkwfEdkif&ef pOf;pm;zdkYvdkygonf/
pufbD;trsdK;tpm;opfwpfck xkwfvkyf&ef jzpfwef&m pm;okH;
ol 0,fvdktm;rnfrQ &Sdrnfenf;/ tqdkyg pm;okH;ol0,fvdk
tm; \ oabmobm0rSmrnfodkYjzpfrnfenf;/
pHcsdefrD rdk',fpufbD;rsm;twGuf? wpfckwnf;aom us,fjyefY
onfh aps;uGuf&Sdygoavm .../ odkYr[kwf pufbD;aps;uGuf
wGif aps;uGufi,frsm; uGJaeoavm .../
aps;uGufpD;yGm;a&;qdkwm bmvJ(3) uav;pD;pufbD;(odkYr[kwf) azmufonfBudKuf NydKifbD; (odkY
r[kwf) ,ckaemufydkif;acwfpm;vmonfh awmifwufpufbD;
What Is a Market Economy? rnfodkYaom pufbD;trsKd;tpm;wGif ]aps;uGuftcGifhtvrf;}
t,f'w
D mtzGYJ (nich)ydk½Sdrnfenf; ...ponfwdkYjzpfygonf/
a&G;cs,fqkH;jzwfMu&rnfh pufbD;trsKd;tpm; tajrmuftjrm;
tcef;(3) &Sdovdk? xkwfvkyfykHxkwfvkyfenf;wGifvnf; wpfckru rsm;pGm&Sdygonf/
aps;uGufpD;yGm;a&;&Sd bdZeufu@ odkYtwGuf 'kwd,tqifhtaeESifh atmufyg ar;cGef;rsm;udk tajzxkwfMu
Bussiness in a Market Economy &ygvdrfhrnf/
aps;uGufpD;yGm;a&;wGif? ukrÜPDwpfck\atmifjrifrIrSm pm;okH;ol\ atmfwdkrpfwpfpufrsm;wyfqifxm;aom pnf;ywfvrf;udk
vdktifqE´udk? auseyfatmif jznfhpGrf;ay;EdkifpGrf;tay: rlwnfygonf/ jzwfoef;apí? wpfxyfwnf;wlnDaom tpdwftydkif;toD;
þodkYjznfhpGrf;ay;Edkif&ef? pm;okH;oltvdk&Sdaom ypönf;rsm;udk xkwfvkyfay; oD;ukd ykHpHusxkwfvkyfum? tm;vkH;NyD;rS pufbD;wpfpD;jzpf
&onf/ þodkY xkwfvkyf&&Sdaomypönf;rsm;udkvnf; tjcm;aom bdZeuf atmif tacsmudkif wyfqifrnfavm .../
vkyfief;rsm;\ NydKifqdkifrIESifhcsdefqí aps;EIef;owfrSwfa&mif;csMu&onf/ odkYr[kwf puf,EÅ&m;udkavQmh? vkyftm;udkuJum azmuf
þodaYk om vdt k yfcsurf sm;ukd jznfph rG ;f Edik &f ef? ukrP
Ü rD sm;taeESihf rnfonfh onfBudKuf pufbD;trsKd;tpm;opfjzpf&ef? tptqkH;wDxGif
pD;yGm;a&;pepfrqdk &ifqdkifMu&onfh ta&;tBuD;qkH; ar;cGef;wpfckudk *½k xkwfvkyfrnfavm .../ ponfwdkYjzpfonf/
wpdkuftajzxkwfMu&onf/ ]ukefpnfESifh0efaqmifrIrsm;udk pGrf;aqmif þar;cGef;rsm;udk? wdwdususrSefrSefuefueftajzxkwfEdkifzdkYqdkvQif?
&nftjrifhqkH;jzpfap&ef b,fykHxkwfvkyfMurnfenf;}qdkaom tar;ykpäm tokH;jyK&aom oGif;tm;pkrsm;ESifh xGufay:vmrnfh ukefxGuf\ jzpfwef
jzpfygonf/ aps;uGufpD;yGm;a&;wGif þar;cGef;\t"dyÜm,frSm ]]tokH;jyK &maps;EIef;rsm;ukd? od&SdrSef;qEdkif&ygvdrfhrnf/ odkYESifhtrQ aps;EIef;udpörSm?
vduk af om ]oGi;f tm;pkrsm;} (inputs)rS wefz;kd tjrifq h ;Hk ]ukex
f u
G rf sm;} (out- wwd,pOf;pm;&rnfh taMumif;t&m jzpfvmygawmhonf/
puts) &&Sad pa&; ...}} jzpfygonf/ pufb;D wpfp;D xkwv f yk &f mwGif oHrPdrnfrQ? tvlreD ,D rH nfrQ? vkyf
174 175
tm;rnfrQ? puf,EÅ&m;rnfrQ? tjcm;aom ypönf;ud&d,mrsm; rnfí yk*¾vdu ypönf;ykdifqdkifcGifh Oya'? uefx½dkufpmcsKyfrsm; qdkif&m Oya'
rnfrQ tokH;jyKrnfudk a&G;cs,fqkH;jzwf&mwGif? t"duowfrSwfay;onfh ponfwdkYjzpfygonf/
tcsufrSm qdkcJhyg oGif;tm;pkrsm;\aps;EIef;yif jzpfygonf/ tu,fí yk*v ¾ u d ypön;f ydik qf ikd cf iG Ohf ya'jzifh yk*v¾ u d vkyif ef;rsm;udk tpd;k &rS
oHrPdaps;wufNyD; tvlrDeD,Haps;usaevQif? pufbD;xkwfvkyfoltrsm;pk odrf;,lEdkifonfhtEÅ&m,f? EdkifiHa&;tusKd;pD;yGm;twGuf tokH;jyKvmwef
taeESifh oHrPdavQmhNyD; tvlrDeD,Hudk ydktokH;jyKEdkifrnfh xkwfvkyfa&; &maom tEÅ&m,fwrYkd S tumtuG,af y;Edik o f nfEh iS t
hf rQ? vkyif ef;&Sirf sm;rSm
enf;vrf;udk &SmazGvmMuygvdrfhrnf/ tvm;wlyif tvkyform;c tBuD; tEÅ&m,fudk trIrxm;bJ pGefYpm;&if;ESD;jr§yfESHvmMuygvdrfhrnf/ vuf½Sd
tus,fwwfaevQifvnf; vkyftm;avQmhNyD;? t&if;uJrnfh puf,EÅ&m; bdZeufvkyfief;rsm;ukdaomfvnf;aumif;? aemufxyf vkyfief;opfrsm;udk
rsm;udk ydkrdktokH;jyKEdkifrnfh xkwfvkyfa&;enf;vrf;rsm;ukd &SmazGvmMurnf aomfvnf;aumif; tNydKifwdk;csJUvmMuygvdrfhrnf/ tvm;wl? uefx½dkuf
om jzpfygonf/ vkyfief;cGiftwGif; ypönf;wifypönf;cs tvkyfrsm;wGif pmcsKyfqdkif&m tjiif;yGm;rIrsm;BuHK&vQifvnf;? Oya'aMumif;t& Nidrf;
vnf;? tvkyform;avQmhcsEdkif&ef 0efcsDpufrsm; ydkrdktokH;jyKMuygvdrfhrnf/ csrf;pGmtajz&SmEdkifMuNyDjzpfí? pdwf&Sif;&Sif; pD;yGm;a&;vkyfEdkifMuygvdrfhrnf/
tvm;wl? *a[aqmf&onfh tvkyfrsm;wGifvnf;? tvkyform;xuf þae&mwGif ta&;BuD;onfrSm? tpdk;&\pD;yGm;a&;wGif yg0if
*a[ aqmfpufukd ydrk t kd ok;H jyKvmMuygvdrrhf nf/ (þodjYkzpfcv hJ Qif *a[aqmfpuf aqmif&GufrIrSm? trdefYay;pD;yGm;a&;rSmvdk yk*¾vdubdZeufu@udk xdef;
xkwfvkyfaom puf½kHwGifrl? vkyftm;ta&twGuf ydkrdkrsm;vmEdkifp&m csKyzf rYkd [kwb f ?J tm;jznft h umtuG,af y;zdo Yk m jzpfonfukd oabmayguf
&Sdonf/) em;vnfzv Ykd ykd gonf/ þodYk tm;jznfh tumtuG,af y;Edik zf q Ykd v
kd Qi?f Oya'
qdkcJhygtwdkif; tqifhqifh a½G;cs,fqkH;jzwfMu&onfhwdkif? rnfonfh a&SUarSmufwGif ydkif&Sifjzpfap? 0efxrf;jzpfap? xkwfvkyfoljzpfap? pm;okH;
bdZeufvkyfief;rS ra&&mrItEÅ&m,fESifh uif;Edkifonfawmhr[kwfyg/ oljzpfap? EdkifiHom;jzpfap? EkdifiHjcm;om;jzpfap tm;vkH; wpfajy;nD jzpf&
Oyrm-rdrdwDxGifxkwfvkyfvdkufaom pufbD;'DZdkif;topfu? azmufonf ygvdrfhrnf/ tcsKyfqdk&vQif? aps;uGufpD;yGm;a&;wGif tpdk;&yg0ifaqmif
rsm;udk rqGJaqmifEdkifvsif (odkYr[kwf) xkwfvkyfa&;p&dwfu arQmfvifhonf &GufrI\&nf½G,fcsufrSm? bdZeufydkif;udk ¤if;wdkY\vkyfief;qdkif&m obm0
xufydkaevQif? tqdkyg pufbD;'DZdkif;opftaeESifh aps;uGufwGif uGJzdkYrsm;yg t&BuHKawGUEdkifonfhtEÅ&m,frsm;udk trIrxm;bJ? pGefYpm;vkyfudkifEdkif
vdrfhrnf/ þodkYjzpfvmcJhvQif ra&&mrItEÅ&m,f\ qkH;½IH;rI'Pfudk vuf apa&;twGuf tm;jznfhay;zdkYjzpfygonf/
awGUcH&rnfholrSm? oufqdkif&mukrÜPD (odkYr[kwf) vlyk*¾dKvfudk,fwdkifyif
jzpfygonf/ tvm;wlyif tqifhqifh qkH;jzwfcsufrsm; rSefuefí tusKd; NydKifqdkifrIESifUukefxkwfowÅd
tjrwf&rnfq h v kd Qiv f nf;? þqkv'fuckd pH m;cGi½hf o dS rl mS ? tqdyk goufqikd &f m NydKifqdkifrI½Sdaom aps;uGufwGif ukrÜPDwpfcktaeESifh xkwfvkyfa&;
ukrÜPD (odkYr[kwf) vlyk*¾dKvfudk,fwdkifyifjzpfygonf/ ajym&vQif tEÅ&m,f p&dwfudk avsmhrcsbJ? ¤if;xkwfvkyfaomypönf;udk aps;EIef;csKdcsKdESifh a&mif;cs
ESifhqkvmbf csdefcGifvQm rQapa&;onfyif? aps;uGufpD;yGm;a&;pepf\ Edkifvdrfhrnfr[kwfyg/ þtcsdefwGif? ¤if;\NydKifbuftjcm;ukrÜPDrsm;
tEkynm[k qdk&ygvdrfhrnf/ taeESihf p&dwo f ufoufomomjzif?h tvm;wlypön;f udk xkwv f yk Nf y;D aps;
odEYk iS whf ikd ?f rnfoaYkd omyko H @efEiS ahf ps;uGupf ;D yGm;a&;jzpfap tqdyk g EIef;csKdompGmjzifh aps;uGufwifa&mif;csMurnf jzpfygonf/ odkYtwGuf?
tEÅ&m,f? qkv'fcsdefcGifvQmrQa&; tEkynmudk? taumif;qkH; tyDjyifqkH; aps;uGupf epfwiG f rdrt d ok;H jyK&aom oGi;f tm;pkrsm;\ aps;EIe;f tajymif;
wifqufEdkifonfawmh r[kwfyg/ odkYtwGuf aps;uGufpD;yGm;a&;pepfrSmyif tvJrsm;udkcsdefqNyD;? ukefusp&dwfavQmhcsEdkif&ef enf;vrf;&SmMu&ygrnf/
tpdk;&\ tcef;u@udk ae&may;pOf;pm;vmMu&ygrnf/ qdkcJhyg tEÅ&m,f odrYk o
S m aps;EIe;f oufompGmjzifah &mif;csNy;D ? aps;uGuw f iG f azmufonfa0pk
qkv'ftiftm;csdefcGifvQmudk? aps;uGufwpfckwnf;ESifh [efcsuf nDatmif rsm;rsm;&Edkifrnf jzpfygonf/
rxde;f Edik af wmhaomtcg? tpd;k &Oya'rsm;jzifh tm;jznfah y;zdYk vdt k yfygonf/ þodYk xkwv f yk af &;ukrP Ü rD sm;Mum; NyKd iq
f ikd rf ½I adS ejcif;rSm? pm;ok;H ol
176 177
twGufrI tvGeftusKd;rsm;apygonf/ tb,fhaMumifhqdkaomf ydkíaumif; ykHpHrsm;udk tajymif;tvJ vkyfMu&jcif; jzpfygonf/
rGeaf omypön;f rsm;udk ydí k csKo d maomaps;EIe;f jzif?h 0,f,o l ;Hk pGEJ ikd af omaMumifh pm;okH;oltxdkifrS pOf;pm;MunhfygOD;rnf/ rnfolrqdk rdrd0,f,l
jzpfonf/ wpfenf;qdk&vQif ¤if;wdkY&&Sdaom 0ifaiGjzifh? ydkí rsm;jym;aom tokH;jyK&onfh ypönf;rsm;ESifh ywfoufvQif? jyif;xefaomNydKifqdkifrI ½Sdap
vdktyfcsufrsm;udk? jznfhqnf;EdkifMuaomaMumifh jzpfygonf/ odkYtwGuf csifMuygvdrfhrnf/ odkYrSom? aps;csKdcsKdjzifh tNrJ0,f,lEdkifMurnfjzpfygonf/
aps;uGufNydKifqdkifrIrSm? pm;okH;oltwGuf vdkvm;tyfaompepf[k? qdk&rnf odaYk omf ud, k w
f ikd f&mS azG&aom ud,k yf ikd 0f ifaiGEiS yhf wfoufvQirf l? NydKifqdkifrI
jzpfygonf/ vkH;0&SdapcsifMurnf r[kwfyg/ tu,fí &SdvQifvnf; rqdkpavmufom
odEYk iS w hf ikd f xkwv f yk o f (l wpfenf; bdZeuf)ydik ;f rS Munfv h Qirf ?l tqdyk g &SdapcsifMuygvdrfhrnf/ odkYrSom 0ifaiGaumif;aumif; tNrJ&Edkifrnfjzpf
aps;uGufNydKifqdkifrIrSm? ta&;BuD;aompdefac:csuf jzpfaeygonf/ þ pdef ygonf/ a,bk,soabm ajym&vQif vlwdkif;vlwdkif; vkyfcrsm;rsm;? xkwf
ac:csuu f kd tvku d of ifw h jYkH yefEikd &f ef t&m&mtaousvrYkd jzpf/ ajymif;vG,f vkyfa&;p&dwfenf;enf; jzpfapcsifMuygvdrfhrnf/ (xkwfvkyfa&;p&dwf qdk&m
jyifvG,fEdkifpGrf;u txl;ta&;BuD;vmonf/ qdkcJhNyD;onfhtwdkif;? tokH; wGif vkyftm;p&dwfyg ygonf/ ukrÜPDtrsm;pktwGuf? vkyftm;p&dwfrSm
jyK&aomoGif;tm;pkrsm;\ aps;EIef;twuftusay:rlwnfíaomfvnf; tBuD;qkH; ukefusp&dwfyif jzpfaeonf/) odkYrSomvQif? rdrdwdkYvdkcsifaom
aumif;? azmufonftBudKuf p½dkuftay:rlwnfíaomfvnf;aumif;? ukepf nfEiS 0hf efaqmifrrI sm;ud?k ydík rsm;rsm; 0,f,o l ;Hk pGEJ ikd Mf urnf jzpfygonf/
ukefMurf;ESifhxkwfvkyfenf;wdkYudk tajymif;tvJvk yfMu&onf/ ajymif; odkYjzpfvifhupm;? rnfonfhpD;yGm;a&;pepfrS vkyfcrsm;rsm; aps;EIef;
EdkifvQifajymif;? rajymif;EdkifvQifusqkH;zdkY aocsmaeonf/ csKdcsKdqdkaom taetxm;ESpf&yfudk? wpfNydKifeufwnf; zefwD;ay;Edkifvdrfh
OyrmtaeESifh? apmapmuazmfjycJhaom pufbD;xkwfvkyfrIvkyfief; rnfr[kwfyg/ taMumif;rl vkyfcrSm ukefpnfESifh0efaqmifrIrsm; xkwf
udk Munfv h Qiyf if? þoabmudk awGUEdik yf gonf/ rsm;aomtm;jzifh aps;uGuf vkyfa&;twGuf? ukrÜPDrsm; ukefuscH&aom xkwfvkyfa&;p&dwf jzpfae
wGif 0,fvt kd m;vdu k af eonfrmS uav;pD;pufb;D ? tvkyo f mG ;ausmif;oGm; aomaMumifyh if/ tjcm;aomp&dwrf sm;ESihf 0,fvt kd m;wdYk tajymif;tvJr&Sd
&mwGifokH;onfh vli,fvl½G,fokH;pufbD; (ajym&vQif ½dk;½dk;pufbD;) awGyif jzpfaecsdefwGif vkyfcudkwdk;vdkufygu? xkwfvkyfa&;p&dwfjrifhNyD;? ukefaps;
jzpfonf/ t0,fvdkufonfESifhtrQ NydKifqdkifrIvnf; onf;oefjyif;xefae EIef;yg vdkufwufvmrnfjzpfygonf/ þonfyif xkwfvkyfrIESifh pm;okH;rI
rSmaocsmonf/ þodkYaom pufbD;trsKd;tpm; xkwfvkyfoltaeESifh? Mum; (wpfenf;)ukrÜPDESifh tvkyform;rsm;Mum; ]tusOf;tusyf} (di-
pHcsed rf u
D ek Mf urf;rsm;jzifh orm;½d;k uspnf;ywfvrf;udk tok;H jyKum? tpkvu kd f lemma) yifjzpfawmhonf/
tNyHKvdkufxkwfvkyfzdkY BudK;yrf;ygvdrfhrnf/ þenf;u ukefusp&dwfacRwm odkYaomf udpör&Sdyg/ þtusOf;tusyfudk ajz&Sif;Edkifonfhenf;vrf;
EdkifaomaMumifh jzpfonf/ odkYESifhwdkif? pufbD;xkwfvkyfolwdkif; þvrf; trSefyif½Sdygonf/ ukefaps;EIef;rwufapbJ vkyfcudkvnf;rusapbJ?
aMumif;twdkif; wpfaoGrwdrf;vdkufvdrhfrnf[k? qdkEdkifvdrfhrnfr[kwfyg/ tpp tqifajyaprnfeh nf;vrf;jzpfygonf/ tjcm;r[kw?f ]ukex f w
k of wå}d
Oyrm- azmufonfBudKuf txl;py,f&S,fNydKifbD;rsm; xkwfvkyfa&mif;cs udk jrifhrm;apzdkU jzpfygonf/qdkvdkonfrSm tvkyform;wdkif;? oGif;tm;pk
olqdkygpdkY/ olUwGifvnf; olYtwdkif;twmESifhol NydKifqdkifrI&Sdonfom jzpf ,lepfwdkif;rS xkwfvkyfzefwD;vdkufaom ukefxGuftqifhudk? jr§ifhwifvdkufzdkY
onf/ odkYaomf olt"duNydKif&onfrSm aps;EIef;r[kwf/ t&nftaoG;jzpf jzpfygonf/ ukefxkwfowåd jrifhrm;apjcif;jzifh? ydkít&nfaoG;aumif;
onf/ t&nftaoG; jrifhjrifhrm;rm; xkwfvkyfEdkifonfESifhtrQ aps;aumif; aomypönf;udk? ydkícsKdomaomaps;EIef;jzifh aps;uGufwifEdkifvdrfhrnf jzpfyg
&rnf? tjrwfydk&rnf jzpfonf/ odkYtwGuf orm;½dk;us ukefMurf;ESifh onf/ ajym&vQif? jrifhrm;aom ukefxkwfowdå\tusKd;qufrSm? ydkíopf
tpOftvm pnf;ywfvrf;udk rokH;awmhbJ? tqifhjrifhukefMurf;? uRrf;usif vGifaom? ydkíaumif;aom? ydkíaps;csKdaom ukefypönf;rsm; zefwD;Edkifjcif;
vkyftm;ESifh wu©Edkvdk*sDudk ydkítm;jyK xkwfvkyf&ayvdrfhrnf/ þum;? yifjzpfonf/
azmufonf\ tBudKufp½dkuftay:rlwnfí? ukefMurf;ESifh xkwfvkyfa&; jrifhrm;aom ukefxkwfowdåqdkonfrSm? tvkyform;wpfOD;csif;pD\
178 179
ydkrdkjrifhrm;aom ukefxGufzefwD;EkdifpGrf; jzpfygonf/ ukefxkwfowdåjrifhrm; rnfenf;/ olwdkYESpfa,mufpvkH; olwdkYuRrf;usifonfh yxrtvkyfavmuf?
vmonfESifhtrQ oufqdkif&mukrÜPDrSm ydkrdkcsrf;om<u,f0vmNyD;? þcsrf; olwdkYruRrf;usifonfh 'kwd,tvkyfwGif atmifjrifrI&vdrfhrnf r[kwfyg/
om<u,f0rIudk ydkrdkjrifhrm;aomvkyfctjzpf? tvkkyform;rsm;ukd cGJa0ay; þonf\tusKd;qufrSm vdar®mfoD; oD;xGufusvmjcif;ESifh? t&nftaoG;
Edkifygvdrfhrnf/ odkYESifhtrQ? tvkyform;xk\ vlrItqifhtwef;rSmvnf;? nHhaom pufud&d,mawGom jzpfygvdrfhrnf/ ajym&vQif ESpfa,muf vkH;
ydkrdkjrifhrm;vmEkdifp&m½Sdygonf/ a,bk,stm;jzifh? ukefusp&dwfacRwmNyD; ukefxkwfowdåusoGm;jcif;? rnfygonf/
pGrf;aqmif&nfjrifhrm;pGm tvkyfvkyfapjcif;rSm? ukefxkwfowdåjrifhrm;ap tu,fí olwdkYESpfa,mufvkH;? udk,fuRrf;usifonhf yxrtvkyf
a&;enf;vrf;yif jzpfygonf/ odEYk iS w hf ikd ?f acwfrwD uúEvkd *kd srD sm;udk tajccH& udkom tm½kHpl;pdkufvkyfudkifNyD;? rdrdwdkYxkwfvkyfonfh ypönf;csif; zvS,fokH;
aom acwfopfpD;yGm;a&;wGifrl? okawoeESifh topfwDxGifzefwD;rIonf MuvQif bmjzpfrnfenf;/ ESpfa,mufvkH; ukefxkwfowdåwdk;NyD; vdar®mfoD;?
om? a&&SnfwnfwHhEdkifonfh ukefxkwfowdå jrifhrm;apa&;twGuf tqkH; oD;xGufvnf; ydkvmygvdrfhrnf/ t&nftaoG;rD pufud&d,mawGvnf;
tjzwfjzpfygonf/ wdkif;jynfwpfckcsif;pD\ trsKd;om;pD;yGm;a&;twGuf ay:xGufvmygvdrfhrnf/ EdkifiHrsm;? a'orsm;Mum;wGifvnf; þoabmyif
a&m? wpfurÇmvkH;twdkif;twm *vdkb,fpD;yGm;a&;twGufyg þtwdkif; jzpfonf/ rdrdwdkYuRrf;usif&m (odkYr[kwf) tajctaeay;&m (abm*aA'
yif jzpfygonf/ pum;ESifhqdk&vQif rdrdwdkY\EIdif;&tusKd;rsm;&m)tvkyfudk pl;pdkufvkyfudkifNyD;?
,aeYa&SUwef;a&mufaeaom uGeyf sLwmody?HÜ w,fvq D ufo, G af &; vdktyfaom ypönf;rsm;udk tjyeftvSefzvS,f ukefoG,fMuvQif? ouf
ynm? ZD0rsKd;ADZynm .... ponfwdkYrSm? odyÜHenf;usokawoersm;ESifh qdkif&mEdkifiHtm;vkH; ukefxkwfowdåjrifhNyD;? ydkrdkcsrf;om<u,f0vmygvdrfh
vufawGUprf;oyfrIrsm;\ toD;tyGifhrsm; jzpfygonf/ þwdk;wufrIrsm; rnf/ wpfurÇmvHk;pD;yGm;a&;twGufvnf; ydkítusdK;rsm;apygvdrfhrnf/
uyif? aps;uGufpD;yGm;a&;pepfudk pOfqufrjywf&Sifoefaeap&ef? tm;jznhf þonfyif EkdifiHwumukefoG,fa&;\ tm;aumif;csuf jzpfygonf/
ay;aejcif; jzpfonf/ odkYESifhtrQ? vlom;tm;vkH;twGuf tvkyftudkifopf odkYESifhwdkif? EdkifiHwumukefoG,fa&;ukd tcsKyftcs,fr&Sd vGwfvyf
rsm; zefw;D ay;Ekid jf cif;? ydrk u
kd s,jf yefaY om tcGit hf vrf;rsm; ay:xGuv f mjcif;? pGm aqmif½u G af &;(wpfenf;) z&D;x&dwt f ay: b0ifrusorl sm;vnf; &Sd
ydkrdk BuD;rm;aom csrf;om<u,f0rIrsm;ukd aqmifMuOf;ay;Edkifjcif; ... ygonf/ ¤if;wdu Yk oGi;f ukerf sm;udk tcGet f aumufww H ikd ;f umxm;&rnf
paom aumif;usKd;awG? wpfoDwpfwef; jzpfay:vm&onf/ ajym&vQi?f (odrYk [kw)f trsK;d tpm; ta&twGuf uefo Y wf&rnf... ponfjzifh tqkd
wpfcsdefu 0da&m"doabmaqmifonf[k ,lqcJhMuaom vkyftm;ESifh jyKMuonf/ odrYk o S m jynfwiG ;f xkwv f yk o
f rl sm;ESihf jynfwiG ;f tvkytf udik f
t&if; (wpfenf;qdk&vQif tvkyform;ESifhbdZeuf)udk? wu©Edkvdk*sDjzifh rsm;udk? EdkifiHjcm;,SOfNydKifrIrsm;rS tumuG,fay;Edkifvdrfhrnf[k qdkMuonf/
qGJpkNyD;? orl[oabm aqmifapvdkufjcif;jzpfygonf/ olwt Ykd qdrk mS wpfpw d w f pfyikd ;f rSeaf omfvnf;? tjynht f 0rrSeyf g/ xkwvf yk f
EdkifiHwumukefoG,fa&;onfvnf; ukefxkwfowdåESifh csrf;om olrsm;ESifh tvkyform;rsm;udk tumuG,fay;vdkufonfESifh? ¤if;wdkYxkwf
<u,f0rIwdkYudk t&Sdeft[kefESifhjr§ifhwifay;aeonfh? ta&;BuD;aom jznfh vkyfMuaom ukefpnfESifh 0efaqmifrIrsm; aps;wufoGm;ygvdrfh rnf/ þodkY
qnf;rIwpfck jzpfygonf/ a&SUtcef;wGif Oyrmay;cJhaom vdar®mfoD; aps;wufomG ;jcif;rSm pm;ok;H olrsm;twGuf owif;aumif;r[kw/f owif;qd;k
0,fxGufMuonfh? a&mbwfESifh rm&D,m ZeD;armifESHtaMumif; wpfcsufrQ jzpfygonf/ wpfurÇmvkH;pD;yGm;a&;ESifh qufpyfpOf;pm;vdkufvQifvnf;?
jyefowd&vdkufyg/ a&mbwfrSm uRrf;usiftqifh ruúif;epfwpfa,muf taxGaxG ukefxkwfowdåtusbufodkY OD;wnfoGm;Edkifí? taumif;xuf
jzpfonf/ a&mbwftaeESifh oluRrf;usif&m ruúif;epftvkyfudk tcsdef tqdk;u ydkrsm;onf[kqdk&ygvdrfhrnf/
jynfhrvkyfbJ? olYtcsdeftcsKdUudkzJh,lNyD; vdar®mfoD;pdkufrnfqdkygpdkY/ tvm;wl qufvufazmfjyygrnf/
yif? ESpfaygif;rsm;pGm vdar®mfoD;pdkufpm;vmcJhaom opfoD;NcHydkif&Sif axm
rwf(p)uvnf;? olYtcsdeftcsKdUudk ,lNyD; ruúif;epfvkyfrnfqdkygpdkY/ bmjzpf pmñTef; - What Is a Market Economy? (Michael Watts)

180 181
MYANMA HISTORY SERIES vdak eayonf/
w&kwpf mayESiafh cwfNyKd iaf &;aom &mZ0ifusr;f rsm;ESifh tjcm;pmtkyf
182 jrefrmEkdifiHorkdif;ESifU w½kwfpmaytaxmuftxm;rsm;
wdkYwGif? jrefrmEkdifiHESihfoufqkdifaom taMumif;rsm;yg&Sdojzihf? ,if; w½kwf
197 Chinese Sources on Myanma History pmayESihfjzpfaom taxmuftxm;wdkUrSm? jrefrmEdkifiHorkdif;udk awGY&ay

jrefrmEkid if pH mayorkid ;f ESihf onf/ xdktapmydkif;umvtwGufomru? aemufydkif;acwfrsm;twGuf


vnf;? jref rmEkdifiHwGif;taxmuftxm;rsm;udk tultaxmufjyKaom?
ppfaq;jyKjyif ay;aom? ydkrdkjynfhpHkapEkdifaom taMumif;tcsufopfrsm;udk
w½kwpf maytaxmuftxm;rsm; jznfhpGufay;onfh? w½kwfpmayESihf taxmuftxm;rsm; ydkrdkrsm;jym;pGm
&Sdaeayonf/
„ AdkvfrSL;b&Sif 1924 ckxw k f jrefrmEkid if o
H ak woetoif;*sme,f twG(J 14) tydik ;f
(2)wGif? jrefrmEdkifiHorkdif;ESihfqufpyfaeaom w½kwftaxmuftxm;
w½kwb f momESifh a&;om;xm;aom &mZ0ifusr;f rsm;ESifh tjcm;pmtkyw f Ykd onf? usrf;rsm;rSaumufEkwfcsufrsm;udk? ygarmu© *sD[dcsfvkYpfonf t*Fvdyfbm
jrefrmEkdifiHordkif;jyKpka&;wGif vGefpGmta&;ygaom taxmuftxm;rsm; omodkYjyefí xnfoGif;az:jycJhonf/ ,if;pmapmif\ed'gef;wGif þodkUa&;
jzpfMuonf[kqdkvQif? omreftm;jzihf topftqef; jzpfaumif;jzpfaeay om;xm;onf/
rnf/ Edik if o
H rdik ;f ynmudk odyeHÜ nf;uspmG avhvmaom ,ckacwfwiG ?f cdkifvHk ]þpmapmifrmS tprf;oabmjzihf t&JpeG aYf &;om;jcif;jzpf\/ okaw
aom taxmuftxm;r&SdvQif? EdkifiHordkif;r&SdEkdif [laomrludk pGJNrJpGmvuf oejyK&ef jrefrmEdik if EH iS pfh yfqikd af om? us,jf yefv Y o
S nfh w½kwf&mZ
cHvmMuNyjD zpf&m? uREykf w f Ukd \Edik if o
H rdik ;f udk okawoejyK&müvnf;aumif;? 0ifusr;f rsm;ESifh w½kwpf maye,fBu;D &Sad eaMumif;ud?k jrefrmjynfqidk &f m
a&;om;jyKpk&müvnf;aumif;? avhvm&müvnf;aumif;? cdkifvHkaom t ynm&Siw f Ykd jyefvnfowd&ap&ef &nf&G,faompmapmif jzpfonf/
axmuftxm;rsm;udk &SmazGMu&onf? ud;k um;Mu&onf? oufaoxlMu& txufjrefrmEkid if u H kd odr;f Ny;D pjzpfaom tapmydkif;umvwGif? þ
onf/ cdkifvHkaom taxmuftxm;qdk&mü rl&if;jzpfjcif;? wwfEkdiforQ okawoee,fBuD;rSm a&S;OD;vufrGeftjrwfxkwf ]aumufodrf;}rI
acwfNydKifjzpfjcif;[laom t*Fg&yfrsm;ESihfjynfhpHkonfh taxmuftxm;rsm; ud?k rpöwm0g&DEiS fh rpöwmygumwkYd jyKvyk cf MhJ uonf/ olwUkd \bmom
udk qdkvdkayonf/ jyefcsufwdkYteuf? tenf;i,frQaomtpdwftydkif;udkom? jynfol
uREylf w f Ukd \Edik if o
H rdik ;f twGuf yk*aH cwf c&pfEpS f 1000 ausmaf vmuf vlxku zwf&IEkdifavmufatmif yHkESdyfxkwfa0cJh\/..... jrefrm
rSpí? cdik vf akH omtaxmuftxm;rsm; trsm;tpm;&So d nf/ ausmufpmrsm;? Edik if H tapmydik ;f orkid ;f ESiq fh ikd af om pmyd'k rf sm;ud?k w½kw&f mZ0ifusr;f
rifpmrsm;? tkwpf mrsm;? aemufyikd ;f wGif ayyk&ydu k rf sm; ponfwUkd &Sad eonf/ wdkYrS &SmazGpkaqmif;&ef? uRekfyfwdkY\BudK;pm;rIrSm e,fusOf;vSonf/
c&pfESpf 1000 rwdkifrDumvtwGufrl? ysLacwftwGuf ausmufpmtcsKdU? &efuek Nf rKd UwGif w½kw&f mZ0ifpmMunfw h u
dk f r&Sad omaMumihjf zpfonf/
t½dk;tdk;pmtenf;i,f? a&Taypmtenf;i,fESifh a&S;a[mif;ypönf;rsm;rS trSet f m;jzihq f akd omf tenf;i,frQaom>cif;csufwdkYrSwpfyg;? uREfkyf
wpfyg;? tjcm;cdkifvHkaom taxmuftxm;rsm; r&SdMuay/ a&;om;cJNh y;D wdkYonf w½kwfrif;quf &mZ0ifusrf;wdkYavmufESihfom auseyfcJh&
jzpfaom &mZ0ifusr;f wdUk wGi?f c&pfEpS f 1000 rwdik rf u D taMumif;&yfrsm; ayonf/}
yg&So
d nfrmS rSeaf omfvnf;? odyeHÜ nf;uspmG avhvmvdu k pf m;olwUkd tzdUk ? aus jrefrmEkid if oH rkid ;f jyKpak &;? txl;ojzihf yk*aH cwf taemf&xmrif;apm
eyfz,G f r[kwaf y/ odjYk zpfí? c&pfEpS f 1000 \txufjzpfaom ordik ;f um rwdkifrDumv\ EdkifiHorkdif;jyKpka&;wGif? w½kwfpmaytaxmuftxm;rsm;
vtwGif;? jrefrmEdkifiHom;wdkY\jzpf&yfrSm cdkifvHkaom taxmuftxm;rsm; ta&;BuD;vSyHkudk? &efukefwuúodkvf ta&SUwdkif;&mZ0ifXme\ tNidrf;pm;

182 183
ygarmu©jzpfaom a'gufwm *sDtdcsfvYkpfonf? 1924 ckuyif jrefrmEdkifiH &Sdrnfjzpfygonf/
orkdif;qdkif&mynm&SifwdkYudk? tBuHay;az:jycJhaomaqmif;yg; jzpfayonf/ þpmtkyrf sm;rS? ta&;Bu;D aom taxmuftxm;rsm;udk bmomjyef
þodYk tBuaH y;cJo h nft h wdik ;f ? ynm&Siw f Ukd &SmazGoak woejyKEidk f qdk&ef? jrefrmEkdifiHorkdif;aumfr&Sifonf OD;&nfpdef (rpöwmcsef,Dpdef)tm;
&ef? vGefcJhaomESpfaygif; 40 cefYuwnf;u &efukefwuúodkvfonf wuú wm0efay;cJ\ h / ,if;pmtkyrf sm;rS vkt d yfaom aumufEw k cf surf sm;udk jyefqkd
odkvf\pmMunhfwdkufwGif? w½kwfpmayusrf;*efrsm;? ordkif;usrf;rsm;udkpk cJhNyD;jzpfayonf/ ,if;w½kwfpmtkyfwdkY\ uwfwavmufpm&if;wpfckudk
aqmif;vmcJh&m? 1940 jynfhESpfavmufwGif? pmtkyfaygif; 20000 ausmf vnf; jyKvkyfcJhayonf/
pkaqmif;&Sdxm;Ny;D jzpfayonf/ ppfBu;D twGi;f u pkaqmif;vmcJah om w½kwf w½kwpf mayudt k ajcjyKí jrefrmEkid if o H rdik ;f udk okawoe jyKvo dk w
l Ykd
pmtkyftm;vHk; qHk;½HI;cJh&ayonf/ tzdkU? pmMunfhwdkuftoHk;twGufom &nf&G,fjyKvkyfxm;aom þuwf
w½kwpf mtkyrf sm;pkaqmif;jcif;ud?k xdpk Ofu &efuek w f uúov kd f jrefrm wavmufpm&if;rSm? tultnDrsm;pGm ay;Ekid rf nfr[kwaf y/ okawoDwUkd \
&mZ0ifEiS fh ta&SUydik ;f &mZ0ifXmeygarmu© rpöwm *sD tdy(f cs) vk(pf) u? tusK;d tvdUk iSmESifh jrefrmEkid if o H rkid ;f udk avhvmvdu k pf m;olrsm;tzdUk ? w½kwf
OD;aqmifOD;&GufjyKcJh\/ Ak'¨bmom w½kwfbkef;awmfBuD; Aef0SD;u? tBuHay; pmaywGif jrefrmEkid if o H rkid ;f qdik &f m rnfonft h aMumif;tcsurf sm; &Sad eonf
ulnDcJhonf/ txufwef;usaomynm&yfrsm;udk urÇmhwuúodkvfrsm;ESihf udk vG,fvihfwulESifhod&SdEkdif&ef? þ ]w½kwfpmayESihf jrefrmEkdifiHordik ;f
&ifabmifwef;vdkufí okawoejyKjcif;? oifMum;ydkUcsjcif;jyKEkdif[al om taxmuftxm;rsm;}udk? jrefrmEdik if o H rkid ;f aumfr&Sif pmMunfw h u
dk &f dS w½kwf
0g't& &efuek w f uúov kd u f ? tjrifus,v f pS mG jzihf vdt k yfaom b@ma&; pmtkyfwdkUavmufudkomtajcjyKí? a&;om;xm;jcif;jzpfayonf/
axmufyo hH ;kH pGrJ jI yK&mwGi?f þyk*Kd¾ vBf u;D wdUk \ BuKd ;pm;aqmif&u G rf w
I aYkd Mumih?f jrefrmEkid if oH rkid ;f jyKpak &;wGif w½kwpf mayESifh taxmuftxm;rsm;
xdpk Ofu &efuek w f uúov kd pf mMunfw h u kd rf mS Edik if oH rkid ;f qkid &f m w½kwpf may udk? tb,faMumihf þrQtav;ay;xm;&oenf;/ ,if;w½kwfusrf;wdkYwGif
wGif? tm&Swdkuf ta&SUawmifydkif;ü? taumif;qHk;ESihf pmtkyftpHkqHk; pm yg0ifonft h csut f vufwUkd onf? tb,frQreS u f efíjynfph o kH enf; [laom
Munfhwkduftjzpf? todtrSwfjyKjcif;udk cHcJh&ayonf/ tar;wdkYudk? ar;zG,f&m&Sdayonf/ þtar;wdkYudkajzqdkEkdif&ef EdkifiHorkdif;
'kwd,urÇmppfBuD;aMumihf pmMunfhwkduftaqmufttHkyg rD;wif qdkif&m w½kwfpmaywdkYtaMumif;udk od&SdzdkYvdkayonf/
½IdUjcif;cHcJh&í? w½kwfpmtkyfrsm; tm;vHk;qHk;½HI;cJh&NyD;aemuf? vGwfvyfa&; w&kwf,Ofaus;rIwdkYonf BuD;us,fcrf;em;vSonf/ *kPftajrmuf
&vmaom þwpfacwfwGif? jrefrmEkdifiHorkdif;udk acwfrD cdkifvHk jynfhpHkpGm qH;k [kq&dk rnfh w½kw, f Ofaus;rIwpf&yfrmS ? Edik if o H rdik ;f qkid &f m w½kwpf may
a&;om;&ef? EdkifiHtpdk;&u zGJUpnf;ay;cJhaom jrefrmEdkifiHordkif;aumfr&Sif jzpf\/ *E¬0if w½kwEf ikd if o H rkid ;f usr;f Bu;D wpfcjk zpfaom Shu Ching usrf;wGif?
onf? jrefrmEdkifiHordkif; jyKpka&;twGuf r&SdvQifrjzpfaom w½kwfpmtkyf c&pfray:rD 1000 ckESpfrsm;\ tpydkif;tjzpftysufrsm; taMumif;rsm;
rsm;udk? topfwpfzef jyefvnfpkaqmif;&jyefonf/ þta&;BuD;aom ygonf/ Oa&myom;ynm&Siw f Ukd u uGezf &k yS (f p)[kac:aom ckiZf k (Kung-
Edik if o
H rdik ;f taxmuftxm;rsm;udk pkaqmif;onfv h yk if ef;wGi?f Edik if t H pd;k & tzu) ynm&SifBuD;vufxuf? (600-500 bDpD)wGif uHauR;csEdkifiHi,fwUkd ü?
onf &ufa&mpGm ulnaD xmufyt Hh m;ay;cJah yonf/ od&Yk mwGif ppfrjzpfru D rdrw d EYkd idk if q
H ikd &f m &mZ0ifusr;f toD;oD;&Scd \ hJ / ,if;&mZ0ifusr;f wdkUteuf
uJo h Ukd ? pmtkyrf sm;udk vG,u f pl mG &SmazG0,f,l &&SEd idk cf jhJ cif;r&Sad y/ ppfaMumihf ]aqmif;OD; aEGO;D usr;f } (Ch'um Ch'iu) ac:aom? vke,f (Lu) \ &mZ0ifusr;f
pmtkyftrsm; ysufpD;qHk;&HI;cJhí vGefpGm&Sm;yg;vmcJh\/ tcsKdUpmtkyfwdkUrSm rSm? uGefzk&Syf(pf)0g'\vufpGJusrf; jzpfcJh\/ þusrf;rsKd;wdkYrSm? jzpf&yfwdkYudk
vHk;0aysmufuG,fonfh tajcodkUyif a&mufaeayNyD/ jzpfEkdiforQ &EkdiforQ ½dk;½dk;ESifhwHk;wHk;wdwd? a&;xm;aomusrf;rsm;jzpf\/ wefqmqifí zGJUEGJUa&;
aomenf;wdUk jzihf pkaqmif;vmcJ&h m? ,cktcgwGif orkid ;f aumfr&Sipf mMunhf om;xm;aomusr;f rsK;d r[kwaf y/ þacwf\aemuf? zGUJ zGUJ EGUJ EGUJ a&;xm;aom
wkdufü? w½kwfpmtkyfawmfawmfrsm;rsm; pkaqmif;&&SdcJhayNyD/ odkYaomf? ppf &mZ0ifusr;f tcsKUd ? ay:aygufc\ hJ / ,if;wdt Yk euf Tso Chuan usr;f rSm? taumif;
rjzpfrD &efuek w f uúov kd pf mMunfw h u dk &f dS w½kwpf mtkyw f \ Ykd 5yHk 1yHck efrY Qom? qH;k aompHerlemjzpf\/ þusr;f rSm Ch'um Ch'iu usr;f Bu;D \tzGijfh zpfí? bDpD

184 185
200 cefYu a&;cJhaomusrf;[k ,lqonf/ odkU&mwGif? Chu-shu-chi- niun wdkUwGif tqihftwef;jrihfrm;csufu? þcsdKU,Gif;csufudk zmax;ay;Ekdifrnf
(]0g;&mZ0ifrw S w f rf;} at'D 284 wGif a0 rif;om;wpfyg;\ocsiØ ;f rS wl; jzpf\/ &mZ0ifa&;&mwGif rsufESmrvdkufrItpOftvmudk tm;ay;aom
azmf&&Sdonf/ 0g;rsm;ay:wGifa&;om;aom &mZ0ifrSwfwrf;rsm;jzpfí? þ tpOftvmwpfckrSm? rif;qufwpfcktaMumif;udk xdkrif;qufukefqHk;NyD;
trnfwGifjcif;jzpf\/ Huang Ti bk&ifrS bDpD 99 txdjzpfaom &mZ0if aemufqufccH ahJ om rif;vufxufwiG f a&;om;apaom tpOftvmjzpf\/
rSwfwrf;rsm; jzpf\/) uJhodkYaomusrf;wdkYwGif? tydktvdkr&SdbJ wdwd usus ukefqHk;cJhNyDjzpfaom rif;qufwpfckudk rsufESmvdkuf&efvdkawmhrnf r[kwf
cHhnm;pGma&;om;xm;onfh[efudk? qufvufawGU&jyef\/ ay/
&mZ0ifa&;om;rItwwfonf? 100 bDpaD vmufwiG f rsm;pGmwd;k wuf rkcsjzpfaom taMumif;tcsuw f Ukd ESifh oufqikd af ompmayud?k w½kwf
vmcJ\ h / pwifwx D iG cf ahJ om ynm&Sirf mS Ssu-ma Ts'ieu jzpfonf/ w½kwjf ynf wkuYd urÇmwGif a&S;OD;pGmay:xGe;f apcJ\ h / Oa&mywku d üf rl vGecf ahJ om 19
\ 24 rif;quf&mZ0ifusr;f rsm;\ a&S;OD;vufreS u f sr;f jzpfaom Shih chi &mpkEpS rf sm;twGi;f avmu"mwfynm xGe;f um;vmNy;D aemufr?S þpmayrsK;d
usr;f ac: ]&mZ0ifrw S w f rf;usr;f }rSm þorkid ;f ynm&SiBf u;D \ vuf&mjzpf\/ ay:aygufcJhonf/
þusr;f Bu;D udk jyiftopftrsK;d om; ynm&Sif &SAef;(Chavannes)onf jyifopf tjcm;wpfckrSm &mZ0ifynmqdk&mü bk&if{u&mZfwdkY\tw¬KyÜwåd?
bmomodkY jyefcJh\/ &SAef; ruG,v f eG rf D xuf0ufausmaf om bmomjyefNy;D eef;awmf(odrYk [kw)f Edik if aH &; (odrYk [kw)f wdu k yf w
JG \
Ykd rSww f rf;rsm;avmuf
csufudk? yHkESdyfxkwfa0cJhonf/ w½kwfwdkU\ &mZ0ifa&;om;rItwwfESihf om r[kwf? vlom;wdb Yk 0taxGaxG vIyf&Sm;rItrsKd;rsKd;wdkY taMumif;rsm;yg
pyfvsOf;í ,if;pmtkyf\ed'gef;wGif &SAef;u þodkYqdkxm;\/ yg0if&onf/ w½kwfjynftaMumif;udkomuGufí a&;om;jcif;rsKd;r[kwf/
]w½kwfwdkYtwGuf &mZ0ifrSm? ukefvGefcJhaomacwfrsm;ua&;om; w½kwfjynfywfvnf&Sd ]ta&SU? taemuf? awmif? ajrmuf vl½dkif;rsm;\
xm;csurf sm;ud?k a&mifpzkH ef? rSe(f odrYk [kw)f ausmuf rsuf&wemwku Yd kd taMumif;rsm;vnf; yg0if&onf} [laomtcsufwdkYudk &mZ0ifq&mwkdY
yHak y:atmifpyf[yfpu D yfxm;onfh rSepf D ausmufpD tEkynmvuf&m \zcifBuD; pkrmqd,Jef\&mZ0ifusrf;u xif&Sm;apcJhayonf/
ozG,?f ukev f eG cf ahJ omacwfrsm;udk a&;om;xm;csurf sm;udk pkaygif; pkrmqd,Jef\aemuf qufvufa&;cJhaom rif;quf 23 quf(rif;
pDpOfxm;tyfaomynm&yf jzpf\/ a&;om;aomynm&Sio f nf xdk quf&mZ0if 23 apmif)wd\ Yk &mZ0ifrsm;udak &;om;&mü? omrefrQjzpfaom
a&S;a&;om;csuw f rYkd ?S vdtk yfonfwu Ykd akd &G;cs,jf cif;ESifh a&G;cs,x
f m; ajymif;vJcsufESihf jyKjyifcsufwdkYjzihf? pkrmqd,Jef\ &mZ0ifa&;enf;xH;k udk
csuw f uYkd kd pkpnf;pDu;kH rIwiG t f oH;k jyKaom uRr;f usif rIwdkYavmufwGif vdkufemcJhMu\/ þodkYa&;vmcJhMuonf/ tdE´d,EdkifiH tm&Swdkuf ta&SU
om 0ifa&mufpGufzufjcif;jyK\/ wpfpHkwpfckudk jznfhpGufvQif awmifyikd ;f uRe;f qG,Ef iS w fh uG tm&Swu kd \ f acwfa[mif;&mZ0ifwrYkd mS twGJ
(odkYr[kwf) rl&if;xifjrif,lqcsufwpfckudk 0efcHvQif rlva&;om; aygif; 1500 cefY&Sdaom rif;quf 24 rif;quf &mZ0ifusrf;BuD;wGif yg
csufwGif tvTmwpfckudkom xyfavmif;jznhfpGufjcif; jzpfonf/ 0ifvmcJah yonf/ jrefrmEdik if t H aMumif; a&;om;xm;csurf sm;udk þ&mZ0if
,if;jznfhpGufcsufudk vG,fulpGmESihf cGJjcm;od&SdEdkif\/} usr;f Bu;D wGif &SmazGxw k Ef w k , f &l rnfjzpf\/ yk*H taemf&xmrif;apm rwdik f
w½kwfwdkY\ &mZ0ifa&;om;onfhenf;wGif tenf;i,frQaom cRwf rDjzpfaom jrefrmEdik if o H rdik ;f twGuf þusr;f Bu;D rSm t"du taxmuft
,Gif;csufrSwpfyg; yk*¾dKvfpGJESihf twåaemrwdrygay/ rdrdukd,fwdkifawGYjrifcJh xm;jzpf\/
&onfhtjzpftysufrsm;ESihf taMumif;rsm;udka&;om;&müyif? jzpfEkdifygu twGJaygif; 1500 cefY&Sdaom usrf;BuD;wGif jrefrmEdkifiHtaMumif;udk
udk;um;a&;om;jcif;rsdK;udk jyKvkyfvdkonf/ rnfonfhae&mü Munfh&rnfenf;/ &SmazGwwf&ef þ&mZ0ifusrf;BuD;\
odkYjzpfívnf; tEkynmwpfcktaejzihf w½kwf&mZ0ifwdkUwGif csKdU tcef;rsm;ESihf tcef;wkdUpDpOfxm;yHkudk od&Sd&efvdkayonf/ tjynfhtpHkjzpf
,Gif;csuf&o dS nf/ w½kw&f mZ0ifa&;enf;rSm twGi;f rSay:aygufonfxuf aom rif;qufwpfck\&mZ0ifusrf;wGif tcef;BuD; 3 cef;ygonf/ ,if;
jyifyrSay;vmaomenf; jzpfonf/ odkY&mwGif tpGJr&SdrIESihf rsufESmrvdkufrI wdrYk mS chi, chih ESifh chuan wdjYk zpfonf/

186 187
chi rSmt"dutydkif;jzpfonf/ pau chi [kvnf;ac:onf/ eef;wGif; ½H;k rsm;? t&m&Srd sm;? tkycf sKyrf qI ikd &f mtzGUJ tpnf;rsm;\ trnfrsm;ESifh
&mZ0ifrw S w f rf; jzpfonf/ eef;wGi;f &mZ0ifq&mu aeYpOf eef;wGi;f jzpfysuf tac:ta0:rsm;rSm acwftvdkuf? rif;quftvdkuf ajymif;vJcJhonf/
csurf sm;udk aeY&uftpDtpOftwdik ;f a&;om;xm;aom aeYpOfrw S w
f rf; jzpf þodkY ajymif;vJvmaomtrnfESihf tac:ta0:rsm;udk chih tydik ;f wGiyf g
onf/ a&;om;xm;aom þrSwfwrf;udk bk&if{u&mZftm; jy&ef rvdkay/ aom tkyfcsKyfrIpepftcef;ESihf wyfrawmftcef;wdkYwGif awGU&SdEkdifayrnf/
bDpD 841 ckrpS í aeYpOfrw S wf rf;rsm;udk aeYpOfvpOfrysurf uGuf tpDtpOf tjcm;usrf;udk;usrf;um;rsm;twGufrl chih tydkif;yg pmaytcef;udk avh
twdkif;a&;om;vmcJh\/ &ufpGJrsm;udk twdtusa&;rSwfxm;onf/ aeYpOf vm&ayrnf/
rSwfwrf;wdkYonf a0a0qmqmzGJYETJUa&;om;xm;jcif; r&S/d tydt k vdk rygbJ? odUk &mwGif þ&mZ0ifusr;f Bu;D wdUk wGif tñTe;f rmwdum xnfx h m;jcif;
wduk ½f ukd af &;om;xm;onf/ wpf&ufNyD;wpf&uf pDa&;xm;aomfvnf; rSwf r&So d jzihf &SmazGrrI mS rvG,u f v l aS y/ jrefrmEkid if H (odrYk [kw)f jrefrmEdik if EH Sihf
wrf;wpfckckESihf tquftoG,fr&Sday/ qufpyfaeaomtaMumif;&yfrsm;ESihf tñTef;rsm;udk&&SdEkdif&ef þusrf;BuD;
csd (chih) tydik ;f wGif oD;jcm;pmwrf;rsm;yg0ifonf/ a&;om;aom wdkY\ oufqdkif&mtcef;wdkYudk tptqHk;zwf½I&efvdkayrnf/
taMumif;&yfwrYkd mS rrsm;vSyg/ wl&, d m*Dw? yx0D0if (wdvd tili ) tkycf sKyf þusrf;BuD;wdkUrSm &Snfvsm;vSonf/ tusOf;csKyf&mZ0ifusrf;wpf
rIpepf? wyfrawmf? pmayponfh taMumif;&yfrsm;yg0ifonf/ þt usrf;jzpfaom &SDusd Shih-chi üyif tkyaf ygif; 130 (chuan)ygonf/
aMumif;&yfrsm;tm;vH;k (odrYk [kw)f tcsKUd wdw Yk iG f jrefrmEdik if EH iS pfh yfvsO;f onfh Tu-shu-chi-cheng ac:aompG,p f u
kH sr;f Bu;D wGif tkyaf ygif; 10000
taMumif;t&mrsm; yg0ifonf/ ausmfyg0ifí twGJaygif; 1628 wGJ&Sdonf/ bDpD 4 &mpkESpfrS at'D 10
Chuan tydkif;rSm t&SnfqHk;jzpfonf/ þtydkif;wGif xif&Sm;aom &mpkESpfxdjzpfaom rif;quf&mZ0ifusrf;rsm;udk tkyfcsKyfrIwGif uRrf;usif
yk*¾dKvfwdkY\ tw¬KyÜwådrsm;ygonf/ þtydkif;\ tqHk;ydkif;tcef;wdkYrSm ]EkdifiH em;vnfaomynm&Sd Sau ma hung onf tvGefoyf&yfwduspGm tusOf;
jcm;rsm;taMumif;rSwfwrf;}? ]awmifydkif;vl½dkif;rsm;}? ]taemufawmifydkif; csHK;ía&;om;cJh\/ xdktusOf;csKyf&mZ0ifusrf;rSm Tzu-chuh-t'ung-chien
vl&dkif;rsm;} ponfwdkYjzpf\/ þtcef;wdkYwGif jrefrmEdkifiHESihfwdkuf½dkufouf jzpfonf/ þtusOf;csKyfusrf;üyif tkyfa&aygif; 306 &Sdí twGJBuD;aygif;
qdkifaom tcef;i,frsm;ygpNrJjzpfonf/ þtcef;i,fwdkYwGif awGU&aom 60 &Sdavonf/
taMumif;tcsufwdkYudk &SmazGrSwfom;&ayrnf/ oHtzGJUrsm;? ppfyGJrsm; &mZ0ifusr;f rsm;uJo h ykYd if yx0D0ifusr;f rsm;udv k nf; w½kwfynm&Sd
ponfw h \Ykd ckEpS rf sm;udrk w
S of m;Ny;D vQif pau-chi wGiyf g0ifcsurf sm;ESifh wdu k f wkUd onf tvGeaf &S;usaomumv uwnf;u a&;om;cJMh uonf/ yx0D0if
qdik pf pfaq;Edik af yonf/ pau-chi wGif yg0ifcsufwdkYrSm wdkyifwkdaomfvnf; udk w½kwb f momü wdvd [kac:onf/ a&S;tusq;kH &mZ0ifusr;f Shu Ching
ydkíwdusrSefuefonf/ wpfzef jrefrmEkdifiHESihfoufqdkifaom xif&Sm;onhf \ (yu kung)tcef;wGif yx0D0ifynm\t&dyt f >rufukd awG&Y onf/ þum;
yk*¾dKvfrsm;? ppfolBuD;rsm;? bk&ifcHrsm;? oHwrefrsm;ESifh tjcm;yk*¾dKvfwdkY\ w½kwb f momESifh a&S;tusq;kH a&;om;xm;aom yx0D0iftaMumif;jzpfonf/
trnfrsm;udv k nf; rSwo f m;í? þ chuan tydik ;f ygtw¬Kyw Ü rdå sm;wGif &SmazG xdt k csed af vmufrpS í w½kwb f momESifh yx0D0ifusr;f rsm;udk &mZ0ifusr;f
avhvmEdkifonf/ þodkUjzihf ydkrdkjynfhpHkaomtaMumif;tcsufrsm;udk &&SdEdkif rsm;ESihf,SOfwGJí awGY&\/ us,fjyefYjcif;? pepfwus&SdpGm jynfhpHkjcif;wdkYü
ayonf/ w½kwfyx0D0ifusrf;rsm;udk rnfonfhyx0D0ifusrf;wdkYurS ,SOfNydKifEkdifrnf
wl&d,m*DwtaMumif;a&;om;xm;csufudkawGYvQif chih tydik ;f yg r[kwf[k w½kwfpmayyg&*l qmtmoma0hvDu qdkxm;ayonf/ ('Notes
wl&d,m*Dwtcef;wGif jyefí &SmazGvQiftusdK;&Sdrnfjzpf\/ NrdKU? &Gm? jrpf? on Chinese Literature', A .Wylie; Shanghai,1922, 43.)
acsmif;ponfh ae&ma'owdUk \ trnfrsm;udk wdvcd sD ti li chih wGif ,leef rif;quf&mZ0ifusrf;wdkif;üvdkyif &mZ0iftcef; Shih chi NyD;onf
e,f taemufyikd ;f tcef;wGif &SmazGawGU&SEd ikd o f nf/ aemufyikd ;f acwf &mZ0if aemuf Ti-li-chih ygpNrJ jzpfonf/
wdkYwGif þtcef;rSm ydkrdkíta&;BuD;ayonf/ w½kwEf idk if \
H jrpfrsm;taMumif;udk a&S;tusq;kH a&;om;cJah omusr;f

188 189
rSm a&*E¨0ifusr;f [k t"dymÜ ,faumufEikd af om Shui chung usr;f jzpfonf/ qkefrif;quftxdjzpfaom taMumif;w&m;rsm; ygonf/
c&pfEpS af y:OD;avmufu Sang Chin qdo k al &;om;cJ\
h / (Wyle 53) T'ing- tian ukd Tu Yu ua&;onf/ tkyfa& 200 yg0if\/ (ibid
þusrf;\rl&if;tzGiu fh kd Li Tao yuan u at'D 6 &mpkEpS rf sm; tpavmuf 68) þusrf;rSm Liu (Chih) Yih a&;aom Chang tian udk rS;D onfq\ kd /
wGiaf &;cJ\ h / þusr;f wGif w½kwjf ynf&dS jrpfrsm;taMumif;udk jrpfzsm;rS jrpf0 trSD;usrf;rSm rjynfhpHkojzihf jynfhpHkatmif tcef;opfrsm;xnfhí a&;om;
txd a&;om;xm;onf/ tcsKdUjrpfwdkUrSm jrefrmEkdifiHe,fpyfESihfeD;ojzihf jcif;jzpfonf/ þusr;f wGif yg0ifaomtcef;wdUk rSm Edik if aH &;qdik &f m pD;yGm;a&;?
xdak 'orsm;taMumif;udk ,if;pmtkyfwGifawGU&\/ (tcef; 33-37) pmay wdk;wufa&;? tpdk;&½Hk;ESifh&mxl;rsm;? tcrf;tem;rsm;? wl&d,m*Dw?
w½kwftifyg,mtaMumif;udk tao;pdwfazmfjy a&;om;xm;aom ppf pnf;urf;? yx0D0ifEiS fh trsKd ;om;umuG,af &;wdjYk zpfonf/ þusrf;yg
T'ai-p'ung-huan-np-chi (ibid 44) usrf;rSm yx0D0ifusrf;BuD;wpfusrf; tcsuw f rYkd mS w½kwEf dkifiHordkif;tapmqHk;rS 8 &mpk at'Dtv,favmufxd
jzpfonf/ at'D 980 avmufu Lo-shih qdkola&;om;cJhonf/ þusrf; a&muf\/
\tqH;k avmufwiG f awmifyikd ;f vl½ikd ;f rsm;taMumif; (tcef; 176-9)yg\/ þusr;f rSm taMumif;t&mjynfph í kH cdik v
f pkH mG a&;om;xm;aomusr;f
þtaMumif;wGif tm&Swu kd t
f a&SUawmifyikd ;f twGuf ta&;Bu;D aom Edik if H jzpf\/ þusr;f tpDtpOftwdik ;f ordik ;f pOfrysuaf tmif qufvufa&;om;
orkdif;taxmuftxm; tudk;tum;rsm; yg&Sdonf/ &ef vdktyfojzihf refcsL;rif;qufvufxuf 1767 ckwGif bk&if {u&mZf
,Ge;f (Yuan) rGe*f v kd rf if;qufvufxufu a&;xm;cJah om Ta-yuan- trdejYf zihf qufvufa&;om;rIukd jyKvyk af pcJo h nf/ þodUk qufvufí jznfh
i-t'ung-chih ,GJefrif;qufyx0D0ifusrf;BuD;wGif tcef;aygif; 1000 pGuaf &;om;aomusr;f udk Chin-ting-hai-t'ing-tinac:\/ aemuf qufa&;
ygonfq\ kd / þusr;f Bu;D rSm ,cktcgwGif tpaysmufíaeayNy/D odUk &mwGif aom hsu usr;f rsm;[k ac:Ekid o f nf/ þa&;om;csuw f rYkd mS Meng rif;quf
rifrif;quf yx0D0ifusrf;BuD;rSm usef&Sdaeao;onf/ ,GJef usrf;a&;om;yHk ukefonftxd a&mufonf/ tkyfa& 144 &Sd\/ tpDtpOfrSm xyfwl
udkrlwnfí a&;om;xm;aom þ Ta-ming-i-t'ung-chihusrf;BuD;udk jzpfaomfvnf; aemufqHk;tcef;jzpfaom trsKd;om;umuG,fa&;tcef;udk
tkyfcsKyfrIt& ydkif;jcm;xm;aome,frsm;udk vdkufía&;om;xm;\/ tcef; ppfa&;ESihf w&m;"r®owfa&;[k 2 cef; cGJjcm;vdkufonf/
87 wGif ,leefe,f jrefrmEdkifiHe,fpyfteD; teD;a'orsm;ESihf jrefrmEkdifiH refcsL;acwftxd qufvufa&;apjyef&m Chiu- t'ing- huang-
ajrmufydkif;a'owdkU\yx0D0ifudk awGY&\/ ta&;BuD;vSaomazmfjycsuf chao- t'ing-tian pG,fpHkusrf; ay:aygufcJhonf/ þusrf;wGif tkyfa& 100
rsm; jzpfayonf/ &Sdonf/ refcsL;rif;quf tao;pdwftaMumif;t&mrsm; ygí 1736 at'D
þyx0D0ifusrf;wdkU\rludkvkdufí refcsL;rif;qufvufxufwGif txd a&mufonf/
ydkrdkBuD;us,faom Ta-t'ing-i-t'ung-chih usrf;BuD; ay:aygufcJhonf/ e,f þusrf;tm;vHk;wdkYavmufwGif ]awmifbufe,fedrdwf} (odkYr[kwf)
BuD;rsm;omru shing, chou, hsunwdkYtxd tkyfcsKyfrIe,fti,fqHk; txd awmifydkif;vl½dkif;rsm;taMumif;yg0ifí jrefrmEdkifiHordkif;twGufta&;BuD;
tao;pdwfa&;om;xm;aom usrf;jzpfonf/ (ibid 43) vSayonf/ þ tung usrf;wpfusrf;jzpfaom Ma Tnan-liu (1282)
jrefrmEdik if t
H wGuf ta&;Bu;D aom tjcm;w½kwyf x0Dusr;f wpfcrk mS a&; Tuang Kao usrf;yg awmifydkif;vl&dkif;wdkUtaMumif;udk Hervey de
1667 wGifxkwfa0aom Ku-tsu-yu a&; Tu-chih-fang-yu-chi-yao Saint Denysu jyifopfbmomjyefqdkNyD; jzpfonf/ þusrf;udkvnf;
jzpfonf/ (ibid 63) pm 9-tkyf&Sd\/ ajymif;vJvmaom w½kwfEkdifiH\ refcsL;rif;qufwiG f tpOftqufrjywf&atmif qufvufí a&;om;apcJh
yx0D0ifudk tapmqHk;tcsdefrS 17 &mpk at'Dtxd a&;xm;aomusrf; ayonf/
jzpfonf/ tcef; 119 rSm jrefrmEdkifiHESihfqufpyfaeayonf/ rif rif;quf0if Yung lo {u&mZfonf 1407 at'D wGif Yung
ta&;BuD;aom tjcm;usrf;BuD;rsm;rSm pG,fpHkusrf;BuD;rsm; jzpfMu Lo ta triu {&mrpG,fpHkusrf;BuD;udk jyKpkapcJh\/ twGJaygif; 22877 wGJ
onf/ a&S;usaomusrf;wdkUrSm Chiu T'ung 9 usrf;jzpfonf/ yXr 3usrf; yg&So
d nf/ rmwdumyif usr;f pmtkyt f jzpf&o dS nf/ a&S;a[mif;pmayESifh ynm
rSm T'ing-tian , T'ing Chih ESihf T'ing K'ao wdkY jzpfonf/ xefrif;qufrS
190 191
&Sirf sm;udk pmtkyaf &;om;jcif;jzifh xde;f odr;f Edik af &;twGuf vlw\ Ykd BuKd ;pm;rI cef;rwGifxm;cJhonf/ þpmrlrSm 1557 ckESpfwGif avmifuRrf;aomrD;wGif
orkid ;f wGif þpG,pf u kH sr;f Bu;D udjk yKpjk cif;ESihf EdiI ;f ,SOEf ikd of nfh BuKd ;pm;rIrsK;d rSm eef;awmfESihf twlygoGm;cJh[efwl\/
&Sm;yg;vSayonf/ þusrf;BuD;udkjyKpkcJh&yHk taMumif;rSm pdwf0ifpm;zG,f 1562 ckwGif pmul;orm; 100 udkcefYxm;í þusrf;BuD;udk rdwåL
aumif;\/ 2 ck ul;apjyefonf/ 1567 ckwGif NyD;pD;cJh\/ pmrlwpfapmifudk yDuif;NrdKU
rif rif;quf\ 'kw, d {u&mZf Ching tsie onf vdkavao;r&Sd Wan Yiian hao wGix f m;í wpfapmifukd bk&if{uú&mZf\pmMunfch ef;wGif
atmif jynfhpHkaom pG,fpHkusrf;BuD;wpfckudk jyKpkap&ef 1403 at'DwGif xm;onf/ rl&if;pmrludk eefuifNrdKUwGifxm;onf/ rifrif;qufaysmufí
Chinch kai Tsin qkdolynm&Sdudk wm0efay;cJhonf/ Kai Tsin onf pmay rif;ajymif;rif;vGJjzpfcsdefwGif eefuif;&Sdrl&if;pmrlESihf bk&if{uú&mZf\ pm
ynm&Sif 147 OD;wdkY\tultnDjzihf usrf;BuD;wpfusrf;udkjyKpkcJh&m 1ESpfcJG Munhfcef;&SdpmrlwdkU ysufpD;qHk;½HI;cJh\/ Wan Yiian hao wGif xm;aompmrlrS
cefYtcsdeftwGif;NyD;cJh\/ pmwGJaygif; 2422 aysmufqHk;onf/
þusr;f rSm bk&if{u&mZfarQmrf eS ;f onfavmuf jynhpf jkH cif;r&So d jzihf þusrf;BuD;rSm rjynfhpHkawmhonfwdkifatmif rlvpDpOfa&;cJholwdkY
pmayynm&SifwdkY\OD;a&udkwdk;csJUum aumfr&Sifwpfckudk zGJUpnf;ay;cJh\/ arQmfrSef;cJhonfxuf ynma&;avmuwGif tusdK;jyKvsuf&Sd\/ þusrf;BuD;
aumfr&Sif\wm0efrSm xkwfa0cJhNyD;orQaom *E¨0ifusrf;rsm;? &mZ0if? wGif udk;um;az:jycJhonfhtwGuf omreftm;jzifh aysmufqHk;aeNyDjzpfaom
obm0wåynmESihf pmayusrf;*efwdkY\ tqDtESpfwdkYudkxkwf,lí wpfpk tzdk;wefa&S;usrf; 385 apmifrSm þusrf;twGif; yg0ifwnf&Sdvsuf r
wpfaygif;wnf; usrf;BuD;wpfckjzpfatmif a&;om;&efjzpf\/ þusrf;wGif aysmufrysuf usef&Sdaeayonf/
eu©wfaA'? yx0D0if? vlYOmPfrrDavmufatmif eufeJaomynm&yfrsm;? ,aeYwikd f urÇmwGit f Bu;D qH;k [k ,lq&aom pG,pf u kH sr;f Bu;D rSmvnf;
aq;0g;? Ak'¨0g'? wtdk0g'? tEkynm&yf ponfwdkY yg0if&efjzpfonf/ w½kwfbmomESihf jzpf\/ þusrf;rSm 1726 at?'DwGif Chin Meng Lei
þusrf;BuD;jyKpka&;wGif BuD;MuyfuGyfuJ&ef Chich Tsin udyk if wm u a&;om;xkwfa0cJhap\/ T'u-shu-chi-ching usrf;BuD;jzpfonf/ twGJ
0efay;\/ Yao Kuang-hsias ESifh Liu chi chih wdu Yk m; Chich Tsi udk ulnD aygif; 1628 wGJyg\/ þusrf;wGifygaom taMumif;t&mrsm;ESihftrnf
aponf/ þyk*¾dKvfBuD; 3 OD;wdkYu aumfr&Si\ f Ouú|rsm;tjzpf aqmif&u G f rsm;udk vG,u f pl mG &SmazGawG&Y EdS idk &f ef NAw
d o
d Qjywdu
k u
f tñTe;f ? rmwdumrsm;
\/ aumfr&Siw f iG f ñTefMum;a&;rSL;csKyf 5 OD;? vufaxmuftkyfcsKyfa&;rSL; udk jyKvkyfcJhayonf/
20 ESifh ynm&Sipf mjyKoal ygif; 2169 a,muf yg0ifonf/ 1407 ck ukef þusrf;BuD;rsm;uJhodkY BuD;us,fjcif;r&Sdaomfvnf; þusrf;wdkUxuf
vkeD;rS a&;om;jyKpkrIvkyfief; NyD;pD;cJh\/ ydkrdka&S;usí jrefrmEkdifiHordkif;twGuf ta&;ygvSaom pG,fpHkusrf;i,fwdkU
tcef;rsm;udk Hung-wu-ching-yin tbd"mefwiG f yg0ifonfh pmvH;k rSm Hui-yao usr;f pOfrsm;jzpfonf/ Hui-yao (Wylu, 69)rSm rif;qufwpfc\ k
tpDtpOftwdkif; pDxm;onf/ ay:aygufxGef;cJhNyD;aom usrf;rsm;udk udk; tpOftvmESihfxHk;enf;Oya'[k t"dyÜm,f&onf/ wdkif;a&;jynf&mESihf
um;az:jyonfhenf;rSm wpforwfwnf; r&Sday/ wpfcgwpf&H acgif;pOfyg oufqdkif aom taMumif;&yfwdkUudk trsdK;tpm;cGJjcm;um rif;quftvdkuf
aom 0guspmydkif;avmufomay;onf/ wpfcgwpf&H pmtkyfygtcef; wpf a&;om;xm;aomusrf;rsm; jzpfonf/
ckvHk;udk xnfhíudk;um;onf/ wpfcgwpf&H taMumif;ESihfqkdifonfh pmtkyf þusrf;pOfwGif a&S;tusqHk;usrf;udk Su Misn [kac:aom ynm
wpftkyfvHk;udk xnfhay;onf/ &Sifu jyKpkonf/ 618 rS 804 at'Dtxdjzpfaom umvtxd jzpfaom
pmrlrsm;NyD;pD;í bk&if{u&mZfxH wifjyaomtcgwGif yHkESdyfEdkif&ef taMumif;&yfrsm;yg0ifonf/ 853 at'DwGif Yang Chao-fu ESihf tjcm;
rdwåLul;ap\/ 1409 ckwGif rdwåLNyD;\/ okdY&mwGif yHkESdyf&ef wm0efBuD;av; yk*Kd¾ vw
f oYkd nf 804 rS 853 at'Dtxdjzpfaom tjzpftysuEf iS fh taMumif;
vSojzihf pmvHk;wdkY\bavmufrsm;udkyif rvkyfEdkifcJhay/ aejynfawmfudk t&mrsm;udk rif;rdefYt& jznfhpGufa&;om;onf/
yDuif;NrKd UodaYk &TUvmaomtcg þusr;f Bu;D udyk EkH ydS &f efrw d Lå udk eef;awmfwiG ;f &Sd Sung rif;quf (960-1280) tpavmufwGif Wuang Piu ac:
ynm&Sio f nf a&;cJNh y;D aomusr;f rsm;udpk ak ygif;í vdt k yfaeaom taMumif;
192 193
t&mrsm;udk jznfhpGufa&;om;\/ xdkYjyif T'ang rif;qufukefqHk;onfh 907 rSeuf efonfu rsm;onfuakd wG&Y \/ odUk &mwGif az:jyxm;aomtud;k tum;
at'Dtxd qufvufa&;om;cJhonf/ þodkU pkaygif;jznhfpGufa&;om;jcif; usrf;rsm;rSm r&Sdawmhyg/ ,if;wdkUrS aumufEkwfcsufrsm;avmufom þ
onf 961 at'DwGif NyD;qHk;cJh\/ þusrf;rSm T'ang-Hui-Yao (ibid 69)[k pG,fpHkusrf;wGif awGY&awmhonf/
wGifonf/ taMumif;tcsufwdkUudk pDpOfxm;yHkrSm oihfjrwfjcif;r&Sd ½IyfaxG; usrf;\tpDtpOfrSm aumif;rGefonf/ awmifydkif;vl½dkif;rsm;tydkif;
onf/ odkY&mwGif wl&d,m*Dwtcef;jzpfaom tcef; 33 ESihf aemufqHk; (tcef; 785 rS 791xd)ESifh tjcm;oufqidk &f mae&mrsm;wdUk wGif jrefrmEkid if H
tcef; (tcef; 100) wdkUwGif ysLvlrsdK;ESihf jrefrmEkdifiH\ a&S;acwfa[mif; ESihfpyfqkdifaom taMumif;tcsufrsm;udk awGU&onf/
EdkifiHrsm;ESihfpyfvsOf;onfh tzdk;wefvSaom taMumif;tcsufwdkYudk awGYEkdif þusrf;\ tzdk;wefyHkudk w&kyfpmayynm&Sd vD,dke,f*sdKif; (Lionel
ayonf/ Gilis) u ]vuf&Sdvlom;wdkU\todynmwpfckvHk;udk NcHKrdatmif tav;
T'si-fu-yuan-kui (ibid 183) ac: usr;f \ aemufq;kH tydi k ;f jzpfonfh teuf BudK;pm;jyKpkxm;aomusrf;jzpfojzihf pG,fpHkusrf;[laomtrnfudk
Edik if yH aus;awmfrsKd; uRefawmfrsKd;rsm;taMumif;ac: Wai Ch'an wpfyikd ;f ? trSefwu,f cH,lxdkufaomusrf; jzpfonf/ odvdkaom taMumif;t&yf
(tcef; 956 rS 1000xd)wGif a&S;cwfjrefrmEdkifiHESihfpyfvsOf;onhf wpfckck\taMumif;udk 1690 xufrenf;aomusrf;wdkYrS xkwfEkwf,lxm;
aemufxyf taMumif;tcsuf tawmfrsm;rsm;udk tESUH tjym;awG&Y ayonf/ aompmydk'frsm;tm;jzihf az:jyxm;ao;onf}} [k csD;usL;a&;om;cJhzl;\/
þusrf;rSm 1005 at'DwGif wwd,ajrmuf Sung {uú&mZf Chiu Tsung qdkcJhNyD;aompG,fpHkusrf;wdkUrSm usrf;BuD;rsm;jzpf\/ þusrf;wdkUtjyif
cefYtyfaom aumfr&Sifua&;om;aomusrf; jzpf\/ tapmqHk;tcsdefrSpí a'oEÅ&qdkif&m pG,fpHkusrf;rsdK;vnf;&Sdao;onf/ ,if;usrf;wdkUudk T'ung-
jynfa&;jynf&mESiq fh idk af om taMumif;tcsuw f Ukd udk ouú&mZftpOftvdu k f chih [kac:onf/ e,ftpdk;&toD;oD;wdkYu xkwfaom usrf;rsm;jzpfonf/
pG,fpHkusrf;qefqef a&;om;xm;aomusrf; jzpf\/ taMumif;t&mrsm;udk jrefrmEdik if EH iS fh teD;qH;k jzpfaom ,leefe,f\ T'ung-chih wdUk teuf a&S;t
jynfph pkH mG tao;pdwí f az:jyxm;onf/ 1013 at'DwiG f a&;om;Ny;D pD;onf/ usqHk;rSm Yüan rif;qufvufxufu xkwfcJhaomusrf;jzpf\/ xdkusr;f
tcef;aygif; 1000 yg0if\/ jynfhpHkaomfvnf; taMumif;t&maz:jycsuf aemuf Li Yuan Yang \ usr;f ay:aygufco hJ nf/ 1572 at'D Mung rif;
wdkUrSm pdwfcszG,f&mr&Sd[k ynm&SifwdkU,lqMu\/ quftwGif; a&;om;cJhaomusrf;wnf;/ xdkUaemuf refcsL;eef;quf t
þusr;f xuf ydrk ckd ikd v
f o
kH nf[, k q
l &aomusr;f rSm T'ai-Ping-yu-lan apmydkif; 1691 ck a&;om;aomYinn-nau Tung-chit usr;f vnf; &So d nf/
usrf;jzpf\/ (Wylu, 183) 'kwd,ajrmuf Sung {uú&mZf T'ai Tsung \ 17 wGJyg\/ 1736 at'DwGif Orkttai ESihf Chung Tao-mo wdUk \usr;f
trdet Yf & ynm&Sd Li Fang ESifh tjcm;yk*Kd¾ vw f Ukd jyKpok nfh pG,pf u
kH sr;f jzpf\/ ay:aygufcJhonf/ taMumif;tcsufpHkí vGefpGmtoHk;0ifaom ykPÖm;wdkif
983 at'DwGif a&;om;íNyD;onf/ þusrf;udk a&S;OD;ay;aomtrnfrSm usrf;rSm Wang Sung, Li Ching polwUkd 1826 cku a&;xkwcf ahJ omusr;f
T'ai-p'ing-pin-lei jzpfonf/ rif;{u&mZfudk,fwdkif pmrludkppfaq;onf/ jzpfonf/ þusr;f udk Ch'ang T'ing-chun qdkolu 1826 ckESpf aemuf
wpfaeYvQif 3 tkyu f sNy;D í wpfEpS Mf umrS pmrlppfaq;jcif;Ny;D onf[k qd\ k / jzpfysufcJhaom taMumif;&yfwdkUudk jznfhpGufí ydkrdkus,fjyefYpGmwnf;jzwf
þodUk ppfaq;&onfukd taMumif;jyKí usr;f trnfukd ,ckac:a0:aeaom NyD;vQif 1895 ck wGix f w
k af 0cJ\
h / usr;f \ta&;Bu;D aom aemufxyfjznfh
T'ai-ping-yu-lan odkYajymif;cJhjcif; jzpfonf/ pGucf sujf zpfonf/ Hsu-yün-nan-t'ung-chih-kao udk Lo Yüan-fu qdo k u
l
þusrf;rSm ay:cJhNyD;aompG,fpHkusrf;wdkYxuf ydkrdkíjynfhpHkonf/ t jyKpkonf/ þaemufxyfjznfhpGufcsufusrf;rSm bk&if{uú&mZf\twnfjyK
cef;aygif; 1000 ygonf/ usr;f \tpwGif ud;k um;aomusr;f aygif; 1690 csuf r&ojzihf pmrltjzpfESihfom &SdaecJhonf/ þpmrltwdkif;yif 1900
wdkU\pm&if;udk ay;xm;\/ tcsuftvufrsm;udk a&;om;az:jy&mü ,if; jynhfESpfüyHkESdyfxkwfa0cJh\/ þaemufydkif; T'ung chih usrf;wdkUwGif
usrf;wdkUrS aumufEkwfcsufrsm;udk,lí rSefuefpGmudk;um;az:jyonf/ þ ,leefe,fwiG fyg0ifaom c½dik w f ikd ;f wdUk \ajryHrk sm;udk xnfo
h iG ;f xm;\/ tm;
udk;um;csufrsm;udk &Sdaeao;onfhusrf;rsm;ESihf wdkufqdkifppfaq;aomtcg vHk;udkNcHKMunfhvQif þusrf;wdkYrSm tñTef;usrf;rsKd;omjzpfonf/ tajccH
taejzihf arhaysmuf&efusrf;rsdK; r[kwfay/ tzdk;wefaomusrf;rsm;yif
194 195
jzpfvifhupm; Oya'tpdk;&qefvGef;vSaom ta&;tom;rsKd; jzpfaeonf/
ydkrdkí pmayobm0ususa&;om;onhfusrf;rSm Tusn hsi usrf; Ba Shin; Chinese Sources on Myanma History
jzpf\/ 1807 ckwGif Shih Fan qdkolua&;om;cJh\/ twGJ 40 yg0ifonf/ Translated by Than Tun
tcef;cGJjcm;yHktpDtpOfrSm tpdk;&pG,fpHkusrf;rsm;avmuf aumif;rGefjcif;r&Sd
ay/ usr;f jyKol Shih Fan rSm tpd;k &t&m&Sjd zpfonf/ tajccHtm;jzihf ynm Every new Chinese emperor wanted to know the
extent of the Chinese empire and the history and
&Siw f pfO;D jzpf\/ ynm&Siq f &kd mü w½kwyf nm&Siwf Ukd wGif &Spd NrjJ zpfaom xl; culture of the people living in it. The Chinese took it
jcm;onfhpdwfoabmxm;&Sdol jzpfonf/ oabmxm;BuD;onf? yifyifyef; for granted that Myanma had had a subordinate
yef;BuKd ;pm;onf? ESrd cfh sonf/ tjcm;usr;f rsm;wGif rawGUEkid o f nfh t aMumif; alliance with them. Reports on Myanma were made
t&mawmfawmfrsm;rsm;udk Tuan chih usr;f wGiaf wG&Y \/ Shih Fan \ out the beginning of each emperor’s reign and any-
aus;Zl;yifjzpfonf/ oufqdkif&mtaMumif;t&yf\wefzdk;udk jzwfay;aom one interested in Myanma’s relation with her east-
a0zefcsufrSwfpkwpfckvnf; ygao;onf/ ern neighbour has to use these reports. Colonel
Ba Shin (1914-7 January 1970) specialized in
tjcm;usrf;pkrSm c½dkifrSwfwrf;rsm; jzpfonf/ ,cktcgwGif &&Sd&ef Myanma Relations with Her Eastern Neighbours
cufcJvSaomusrf;rsm;jzpf\/ wuúodkvfpmMunfhwkdufwGif a&S;u þusrf; and his Note on Chinese Sources on Myanma is
rsKd ; 2 usr;f om&Scd zhJ ;l \/ wpfusr;f rSm T'eng-yüih-chun-chih jzpf\/ at'D found very useful to all people working on Sino-
1795 u T'u Shu-Lin qdkol jyKpkcJh\/ tjcm;usrf;rsm; 1887 at'DwGif Myanma relations.
Chao Tuan-Li qdkolu jyKpkaom T'eng-yüih-t'ing-chih usr;f jzpfonf/
Than Tun
Wang Seng \ Yün-nan-t'ung-chih usrf;tcef; 191 ESihf 192 wdkUwGif
tapmqH;k acwfrS pí&Sv d mcJah om Yü-nan e,ftaMumif; usrf;rsm;pm&if; Chinese Imperial Annals have various accounts on China’s
udk awGEY ikd o f nf/ ,ckoad eaom Yü-nan e,f taMumif;yg usr;f pm&if;ESifh neighbouring countries and its political as well as economic re-
EIdif;,SOfMunfhvQif Yü-nan e,ftaMumif; a&;xm;aomusrf; tajrmuf lations with Myanma are of immense value source material to
tjrm;uG,faysmufcJh&NyD;udk odEdkifonf/ ,if;usrf;wdkUwGif jrefrmEdkifiH write the early history of Myanma. One would hardly believe
taMumif;rsm; tawmfrsm;rsm;yg&SdcJhrnf jzpfonf/ tcsdKUusrf;wdUk rSm jrefrm such a statement, but it is true. Documentation is of prior im-
portance. The material should be (a) original, (b) contempo-
Edik if tH aMumif;oyfoyfukd a&;xm;aomusr;f rsm; jzpfayonf/ þusr;f rsK;d rSm rary and (c) trustworthy in the sense that there are no imagina-
T'ai-pao awmifay:ae xif;acG&aoha&;aom Mu-tiu-shih-wo ]jrefrm tions nor exagerations in it .
EkdifiH\tpESihftqHk;} ac: usrf;jzpf\/ From about the tenth century AD native material is ample
Wang Buug yifa&;om;aom Yü-nan-pei-chaung-chit usrf;rSm and usuable. Beyond this, they are either too little and too diffi-
jrefrmEkdifiHorkdif;okawoejyK&eftwGuf tvG,fwuloHk;pGJEdkifaomusrf; cult to understand. That certainly was ' The Dark Age '. The
jzpf\/ tcef; 21 cef;ygonf/ 1831 ckESpfujzpf\/ Téu-hai usr;f xuf Chinese information, however, could throw some light in that
darkness. In another words the Chinese sources could
omonfhtcsufrSm? tMurf;tm;jzihf ckESpftvdkuf pDpOfxm;jcif;jzpfonf/ supplement much to what scanty knowledge that we have on
Mug rif;quftqHk;xd ygonf/ toHk;usaomusrf; jzpfonf/ the history of ' Early Myanma '.
Professor G.H. Luce, Editor of the Journal of the Burma
AdkvfrSL;b&Sif Research Society, for the year 1924, said:
The present number (JBRS XIV, ii, August 1924) is but a

196 197
shot at a venture. It aims at recalling the attention of monarch on earth). That certainly was the Dark Age. The
(Myanma) scholors to the wide field of research await- Chinese records, however, could fill in the blank and shed some
ing them in Chinese histories and literature relating to glimmer of light in the said darkness.
(Myanma). In the early days after the annexation of Subsequently, the collecting of Chinese Works were
Upper Myanma a first harvest from this field was reaped started. At about the beginning of the Second War (1940)about
by Messrs Warry and Parker. Of their translations only 20,000 works were collected. (Unfortunately all of them were
a fraction has been published in a form accessible to the lost during to the Second World War.
public; and Professor Parker's best known work on the Museum? Start collecting. Have a building first. Making
subject - Burma with Special Referance to Her Rela- the wearer to fit the clothes or cutting the cloth to fit the wearer?
tions with China, Yangon Gazette Press, 1893, is now Take over the Phayre Museum and enlarge it. Take the Myanma
well-nigh unprocurable. For subsequent work in this field exhibits at the Wembley Park Exhibition. A warehouse would
we are chiefly indebted to French orientalists, notably to be good enough at the beginning. (JBRS, XIV,i, April, 1924, 17)
Professor Pelliot, M. Coedis, M. Gabriel Ferrand and " Museum is an urgent national need".
the late M. Edvard Hunter. As early as 1904, M.Pelliot Professor G.H. Luce started seriously to collect Chinese
published, in Tome IV of the Bulletin de L' Ecole sources on Myanma History and Rev.S. Wan Hui (Aef0SD;) was
Fran,caise d' Extreme-Oriant, his masterly 'article' (of of great help to him in this dark. As a result, they two suc-
nearly 300 pages), Deux Itineraires, a great contribu- ceeded in making this library of the history of Southeast Asia
tion to the history, not merely of Myanma, but the whole became this best in the whole of Southeast Asia.
of Indo-China. It is the solid rock on which much subse- During the World War II, the library building was burnt
quent research has been founded. Being in French, how- and the whole of Southeast Asian references were lost. The
ever, this work is unfamiliar to some of our readers; that Myanma Historical Commission, formed in 1955, started to build
is why-not without shame at the 20 years delay-we of- a similar collection of Chinese Sources on (Early) Myanma
fer, in this latter part of this number, a translation of the History. Unfortunately, several of the important works are not
first fifty pages, containing most of the passages directly available.The Library of MHC (Myanma Historical Commis-
relating to Myanma. Our efforts to collect passage in the sion), however, has so far collected... works (which is about1^5
Chinese Histories dealing with the early history of of the Prewar Collection).
Myanma, have been greatly limited by the absence of The translation of relevant parts on Myanma history
any Chinese Historical Library in Yangon. In fact with from.... books was made by U Yi Sein (Chen Yi Sein, unfortu-
but for exception, we were confined to this Dynastic His- nately Chen left Myanma to live with his son in Taiwan. He
tories. never returned and he died there on 23 March 2005.) The List
(Using the Gupta script of early Christian era, Pyu people of Translated Works is available. It is not complete, though the
left tomb stones with inscription. With what like vocabulary work done so far, is quite helpful.
known, we think we know who died when. Chronologies have One might ask why so much importance is attached to
no scruples. They mention dozens of kings and the cities they Chinise sources in the research of (Early) Myanma History.
built. In addition to this, they mention the migration of people. The next thing one would ask is how much information would
Tibeto-Myanma would have moved south from Yunnan, T'ai- be useful and how would we check their authenticity.
Chinese from Sisom Panna and Mon-Khmer from Kampucha. Chinese culture is great. Their dynastic histories are
But the Chroniclers said they were Indo-Aryans and their kings numerious. They contain much information that we could use
were the direct descendants of Mahathamada, the very first with much a
198 199
Chinese Text Description were "Southern Barbarians," Japanese were "Island Barbar-
ians" and European were "Red Headed Barbarians". So they
Shu Ching About India in 1;000 BC were incapable of doing anything good. There is, however, one
saving device on it. A new emperor always wanted to know
Ch'un Ch'in (Spring/Au- Manual of Confunism, short and simple about the success or failure of the last dynesty and he got un-
tumn) biased or true stories. Nothing like this was fond in Europe until
Tso chuan Ch'un Ch'in explained written before 200 BC the 19th century A.D.
Chu-Shu-chi-nien Accounts on the reign of Huang Ti Almost all historical accounts were on palaces and pal-
(299BC); from a grave of a We prince, un- ace people (King, Queens and Concubines). Sumeria took the
earthed in AD 284 leadership in writing historical anothers. Causes lead to events
Shih-chi A history of 24 Chinese Dynasties; partly and results and this process was faithfully observed. Thus the
transleted into French by Chineses; trans- volumes of 23 dynasties and 24 dynasties followed. The story
lator took great care to keep close to the of Myanma would appear in these volumes running into 1,500.
original It would a long time to do it. It is arduous but possible. Inevitally
we shall have to do it.
The chinese were past masters in collecting information Where shall we go from here? Look at the contents un-
on the history and culture of neighbouring courtries. On an- der the headings of
tiques they know the difference between. Chi
(1) Conservation (stop the decay) Chih
(2) Preservation (keep it stands exactly as it was before) Chuan
and Chi is a major part of work which is also called Pai-Chi.
(3) Restoration (maintain its old appearance) It recored Everyday Events of the Palace. The king would
On the other hand, they have had a great thirst for knowl- not say 'Delete it' nor 'Omit It'. So it contains all sorts of infor-
edge. A new emperor must be told about mation. We were amazed to find that these records date back
(1) the extent of his territories to 841BC. The records are short, simple and straight forward.
(2) the history of the people living in these territories and they are on largely on -
(3) the likes and dislikes of these people Administration
When a Chinese writes these imformations he takes care not to Army
add his own observations. His reports are true and precise. Per- Geography
haps it was because the old people were dead and gone and Literature
they did not fear any reprisals for being too honest. They felt music and
free to be honest. In Europe there were religion wars right up Musical instruments
to the 19th century. They all contain several references to Myanma condi-
The Chinese historians always try to get contemporary tions. Chuan is long and close information on some people of
or 'eye- witness' accounts. That too has a weakness in it. Some importance. It also included foreign relations. In this part, the
witnesses are not keen in observation. It is not difficult to check chapter or Southern Barbarians and South Westerians barbar-
any account on a battle but it is not so easy to check an ac- ians are interesting. In all these accounts there are some de-
count of any expedition. For instance the Chinese considered scriptions on people in Myanma. We shall have to take note on
themselves the only civilized people on earth. To them, Myanma such references on Myanma and compare them with similar
200 201
references found in Pai-Chi. Pai-Chi descriptions are usually in these chapters. These are, infact, useful information on the
short but more accurate. They are mostly on biographies of politics of these land and people.
notable persons and these are just clues to various important The Ta-yuan-l-t'ung-chih, written during the Yuan Dynasty
events. has 1,000 chapters. It is lost. But the Geography of the Mings
On music, Chih is more useful. In giving what kind of is available. It is written after the style of Yuan history. In this
musical instruments were used by which people of what places, work called Ta-mung-i-t'ung-chih. The empire is divided into
one would also learn the geography. several administrative units and each unit is described in detail.
There are several volumes of these records. The Shih- Chapter 87 of this work deals with Yunnan and the areas
Chi has 130 Chuan (? Volumes) bodering on Myanma are described. There are several impor-
The Encyclopaedia of T'u - Shu - Chi - Ch'eng has tant details in this. In the wake of these treatises, a very compre-
10,000 parts in 1,625 volumes for the period from the 4th cen- hensive work in geography was produced. It is called i Ta-t'ing-
tury BC to the 10th countary AD. It was compiled by the learned i-t'ung-dih. Not only provinces but also districts are given in
man called Ssu-man Kuang. He was precise and accurate in detal.(Wyle 43)
his writings. His book is known as Tza - Chuh - t'rang -chien Another important treatise on Geography of Myanma
Though it is called A brief History, it has 306 volumes under 60 published in 1667 is Ku Tsu- yu. (Wyle 63)
parts. Tu-chih-fang-yu-chis-yuo, from the earliest time to the
The Chinese scholars have great interest not only in his- 17th century AD in 9 volumes Chapter 119 is on Myanma. Most
tory but also in geography and they had produced great (or important works are Encyclopaedias Chin T'ung. The first three
several) volumes on it from the very early periods. Geography volumes are
is Ti Li. In the Shu Ching - the earliest work on history, there is T'ung-tien
a referance to geography. And that is the most early account T'ung Chih and
on Geography in Chinese. Most of the historical works have T'ung K'ao
references to geography and no other geographies could rival They are on dynasties of T'ung to Sung. Tu Yu wrote
the Chinese geographers in detail and description. So says A. Wylie T'ung tien in 200 (?books).(Wyle 68). It is based on Leu (Chib)
on his Nots on Chinese Literature, Shanghai, 1922, .43. All Yih?,
Shih- chi (history) would have a few referance to Tili (geogra- Chingtien. The original is not so comprehensive so it was
phy). enlarged. Now it has special sections on
The earliest notice on rivers is found in Shui Chung. (Wylie, Administrative Offices and Officers
53) He wrote it at about the beginning of the Christian era. By Ceremonics secular and temporal
6th century AD, an explanatory work on Ch'in's book appeared. Economic developments
The Chinese rivers are traced from its source to its mouth is Geographigal positions
enduring the ocean. Some rivers come close to Myanma bor- Literary pursuits
der and a few notes on people living at these borders are also Military Programs
given.(see PP. 33-37) Music and musical instruments
A fairly complete descripton of the Chinese empire in National defence problems
given on a noted work on geography called The T'ai-p'ing- Political changes
huan-yu-chi compiled by Lo-shih in about AD 980. At about All these account started from the earliest possible times
the close of this work (in Chapters 176-9) the description of to middle of 8th century AD. It goes without saying that they
Southern Barbarians is given. Political conditions are also given should be up dated. In 1767 the Emperor passed an order to
202 203
supplement it. The supplementary volume is called Ch'in- tung- not printed. The palace was burnt in 1557 and it seems that the
hsi-t'ung-tien. These supplementary works are sometimes called MS was also burnt with the palace. In 1562, one hundred scribes
as hsu.They brought down the trcatise to the end of Ming were employed to make two copies of it. The copies were
dynasty.There are 144 volumes. There is, however, one improve- finished in 1567. One copy was kept at Nan Yuan Ko and an-
ment. The last part (on national defence) is divided into two other in the library of the emperor. When the Ming dynasty fell,
sections, viz. Mititary and Law. When it was again supple- the original copy kept at Nan King of and at the library of the
mented to bring the story right down to the time of Manchu (or emperor were lost. The editors expected that it might be use-
last dynasty in China), it is called the Encyclopaedia of Ch'in- ful. Its usefulness goes much beyond expectation. If it were
tung-huan-ch'ao-t'ung-tien and the story is brought down to not in corporated in this collection, 385 classics might be lost
AD1736. Almost all these works mention the southern boundry for ever.
(of China) where southern barbarians lived. And this is to rea- The world's biggest encyclodopadia, called T'u-shu-chi-
son why these accounts are considered very useful source ch'ang was compiled in 1726 by Ch'an Mang-Lei has 1,628.
material on the history of Myanma.The account on the south- For easy reference, the British Museum. No other encyclopaedias
ern Barbarians in one of these volumes written by Traing K'ao are as good as this work. For the history of Myanma that the
in (AD 1282), was translated into French by Hervay de Saint Myanma Historical Comission is supposed to produce, the fol-
Denys is also taken as one of the supplementary volumes to lowing works might be of great help.
the above mentioned compilation. All these works are written 1.The Hui-yao-Theory and practice of Dynasties, was
about the Manchu rulers of China but they updated the story of compiled by Su Mien. It is about China from AD 618-
China from time to time. In 1407 Emperor Yung-Lo ordered 804. By Royal Order of AD 853, Yang - Chao- fu and
the compilation of a very large encyclopaedia of 22,877 chap- several of his associated work in this series from AD
ters. The contents alone takes sixty pages. It is indeed a great 804-853.
marvel that all human activities were reduced to writing to the 2.At about the beginning of the Sung dynasty (960-1280),
minutest detail so that the later generation could have an easy Wang P1u, The Learned Man joined the programmar
access to them. and continued the work down to AD 907. He finished
The second Ming Emperor Ching tsu asked a wise wan it in AD 961 and he named it T'ang-hui-yuo.(Wyle,69)
called Chih Kai Tsin in AD 1403. He and his 147 associate The writing was not clear and the arrangement were
learned friends finished within a year. This work did not come was haphazard. Chapter 33 is on music and 100 is on Pyu.
up to the expectation of the emperor. He got more learned men These chapters are quite useful. They are on Myanma and its
to get together to write the most complete book on astrology, neighbours.
Buddhism, geography, medicine, occultism, Taoism, etc. The T'si-fu-yiian-kui (Wylie,183) is the last section of the
coordinator do have had it compiled was Chuh Tsi. Yao Kuang- work. It has several accounts on the people living at the out-
hsiao and Liu Chi- Eh'ih were to help. Chuh Tsi in this grand skirts of the fronties Sections 956-1000 have references, though
scheme. This commission had five directors, 20 assistant di- much scattered, on Early Myanma. This work was written in
rectors and 2,169, learned men. They finished their work be- AD 1005 by the order of Chin Tsung, the Third Emperor. This
fore the end of 1407. Personal names and subjerts are arranged is another but much better encyclopaedia. The compilation was
as they are found in the Dictionary called Hung-wa-ching-yun. finished in AD1013. There are 1000 chepters in it. It was not
The list of references is not made properly. And quotations are done properly so that some people were reluctant to use it. A
often too long. The emperor, sanctioned its publication. A fair far more better work is T'ai-ping-yu-lan (Wyle, 183) Li-fang
copy of it was made first. It was finished in 1409. But it was and his associates compiled it by order of T'ai- Tsung (Sung
204 205
Emperor II). It was finished in AD 983. First it was called T'ai-
ping-pien-lei.The emperor himself edited it. He finished editing
three sections in each day. And the editing lasted one whole
year. Thus its name had been changed to T'ai-p'ing-yu-lan. There
are 1000 chapters and the bibliography contains 1,690 works.
References are accurate. Several of these works are now lost.
Except these quotations, there are no trace of them now. Lioriel
Gile's, the famous specialist on China said, No other
encyclopaedias are as good as this one. For instance, one point
is verified by using 1,690 references.
One kind of encyclopaedia deals with only one snigle
subject. It is called T'ung-chih. On Yunnan, which is very close
to Myanma, the encyclopaedia called Li-Yuan-yaung is the best.
It was compiled in AD 1572. There is another work compiled
in 1691 is called Yunnan T'ung-Chih. It has seventeen volumes.
In 1736, there is also another work called O-erh-t'ai-mo. The
works of Brananas Sung and Li Ch'ring appeard in 1826 and
anything that happand later works of 1895. Lo-yuan-fu com-
piled this in 1895. Some similar works which did not have the
Emperors approval could not be used. But in 1900 they too
were published. But they are pedantics so that they were not
popular. Later T'ung chih have the maps of Yunnan. They were
not written with care so that they did not become known much.
In addition to this, one could not find this easily. The Library at
the University of Yangon once possessed two of these rare
works. The work of 1790 called T'ong-yuch-t'eng-chih has a
list of works on Yunnan though much of them are lost. The
Mien-tien-shih-mo is in Myanma. Wang Sung's Yunnan-pei-
cheng-chih ites some more notes on Myanmar and it is not
difficult to get it. It has 21 chapters and it was compiled in
1831. It comes down to the end of the Ming dynasty.

Than Tun
27 May 2005

206 207

You might also like