ICS 77.080.

10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

İÇİNDEKİLER

0 - KONU, TARİF VE KAPSAM ................................................................................. 1

0.1 - KONU........................................................................................................................ 1
0.2 - TARİF........................................................................................................................ 1
0.2.1 - Pik Demir ............................................................................................................................. 1
0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 1
1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER..................................................................... 1
1.1 - SINIFLANDIRMA....................................................................................................... 1
1.1.1 - Sõnõflar ................................................................................................................................. 1
1.1.2 - Tipler.................................................................................................................................... 1
1.1.3 - Türler ................................................................................................................................... 1
1.1.4 - Çeşitler................................................................................................................................. 2
1.2 - ÖZELLİKLER............................................................................................................. 2
1.2.1 - Malzeme .............................................................................................................................. 2
1.2.2 - Yapõlõş.................................................................................................................................. 6
1.2.3 - Kütle..................................................................................................................................... 6
1.3 - BOYUTLAR............................................................................................................... 6
1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI ....................................... 6
2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER ..................................................... 6
2.1 - NUMUNE ALMA ........................................................................................................ 6
2.1.1 - Numunelerin Seçilmesi........................................................................................................ 6
2.2 - MUAYENELER.......................................................................................................... 7
2.2.1 - Gözle Muayene ................................................................................................................... 7
2.2.2 - Kütle Muayenesi .................................................................................................................. 7
2.3 - DENEYLER ............................................................................................................... 7
2.3.1 - Kimyasal Analiz ................................................................................................................... 7
2.4 - DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 8
2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU.............................................................................. 8
3 - PİYASAYA ARZ.................................................................................................... 8
3.1 - AMBALAJ.................................................................................................................. 8
3.2 - İŞARETLEME............................................................................................................ 8
3.2.1 - Pik Demirlerin İşaretlenmesi................................................................................................ 9
3.2.2 - Sevk ve Teslimat Sõrasõndaki İşaretleme ............................................................................ 9
3.3 - KISA GÖSTERİLİŞ.................................................................................................... 9
4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER ........................................................................................... 9
EK - A....................................................................................................................... 12
ATIF YAPILAN STANDARDLAR ............................................................................ 13
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

PİK DEMİRLER

0 - KONU, TARİF VE KAPSAM

0.1 - KONU
Bu Standard, pik demirlerin tarifine, sõnõflandõrma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve
deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

0.2 - TARİF

0.2.1 - Pik Demir

Pik demir, yüksek fõrõnda veya diğer tesislerde demir cevherinin indirgenmesi ve ergitilmesi yoluyla
elde edilen ve içerisinde %2'den fazla karbon ile Çizelge-1'de verilen oranlarda diğer elementlerin
bulunduğu bir demir-karbon alaşõmõdõr.

NOT - Pik demir, elde edildiği ilk tesisten sõvõ halde alõnarak, bazõ metalurjik işlemlerle çelik veya
dökme demir üretimi için kullanõldõğõ gibi; çeşitli biçimlerde katõlaştõrõldõktan sonra da yeniden
ergitilerek benzer işlemlerle aynõ amaçlar için kullanõlõr.

0.3 - KAPSAM
Bu Standard, çelik üretimi ile pik döküm işlerinde kullanõlan pik demirleri kapsar.

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER
1.1 - SINIFLANDIRMA

1.1.1 - Sõnõflar
Bu Standard kapsamõndaki pik demirler kimyasal bileşimlerine göre;
- Alaşõmsõz,
- Alaşõmlõ
olmak üzere iki sõnõfa ayrõlõr.

1.1.2 - Tipler
Alaşõmsõz pik demirler kullanõm amaçlarõna göre;
- Çelik piki,
- Döküm piki,
- Özel pik (Pik-Öz-Alz.) olmak üzere üç tipe ayrõlõr.

Alaşõmlõ pik demirler de bileşimlerine göre;

- Mangenezli demir (Pik-Mn)
- Diğer alaşõmlõ pik demir (Pik-Öz-Alş.) olmak üzere iki tipe ayrõlõr.

1.1.3 - Türler
Çelik pikleri;
- Düşük fosforlu (Pik-P2Si)
- Yüksek fosforlu (Pik-P20) olmak üzere iki türe ayrõlõr.

Döküm pikleri ise;

- Çok düşük fosforlu (Pik-P1Si)
- Çok düşük fosforlu-düşük kükürtlü (Pik-DSP1Si)
- Düşük fosforlu (Pik-P3Si)
- Normal fosforlu (Pik-P6Si)
- Yüksek fosforlu (Pik-P12Si)
- Çok yüksek fosforlu (Pik-P17Si)
- Düşük karbonlu (Pik-DCSi)
- Temper (Pik-TemSi)
- Saf küresel grafit (Pik-Kür Saf)
- Küresel grafit-yüksek manganezi! (Pik-Kür Mn) olmak üzere on türe ayrõlõr.

1
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

NOT - Bu Standard kapsamõna giren pik demir sõnõflarõnõn Almanca, Fransõzca, İngilizce, İtalyanca ve
Flemenkçe karşõlõklarõ Ek A Çizelge-A1'de verilmiştir.

1.1.4 - Çeşitler
Pik demir türleri silisyum, manganez, fosfor ve kükürt oranlarõna göre çeşitlere ayrõlõrlar. Düşük fosforlu
ve yüksek fosforlu çelik pikleri ile, başlõca (Çok düşük fosforlu, Çok düşük fosforlu-düşük kükürtlü,
Düşük fosforlu, Normal fosforlu, Yüksek fosforlu, Çok yüksek fosforlu, Düşük karbonlu, Temper)
döküm pik çeşitleri Çizelge-3'de; küresel grafitli dökme demir üretimine mahsus (Saf küresel grafit,
Küresel grafit-yüksek mangenezli) döküm pik çeşitleri Çizelge-4'de gösterilmiştir.

1.2 - ÖZELLİKLER

1.2.1 - Malzeme

1.2.1.1 - Kimyasal Bileşim

Pik demirlerin alaşõm elementi sõnõrlarõ Çizelge-1'de gösterilmiştir.
Pik demirlerin kimyasal bileşimleri Çizelge-2'de verilen değerlere ve pikin cinsine göre, Çizelge-3 veya
Çizelge-4'deki belirtilen değerlerine uygun olmalõdõr.

ÇİZELGE 1 - Pik Demirde Alaşõm Elementleri Sõnõrlarõ

1)
Element Sõnõrlarõ

Manganez ≤ %30.0
Silisyum ≤ % 8.0
Fosfor ≤ % 3.0
Krom ≤ %10.0
2)
Diğer alaşõm elementleri toplamõ ≤ %10.0

1)Daha yüksek alaşõm elementi içeren malzemeler ferro-alaşõmlarõ

olarak adlandõrõlõr.
2)Diğer alaşõm elementleri toplamõnda karbon
silisyum, manganez, fosfor ve krom dõşõndakiler alõnõr.

Alaşõmsõz pik demir içerisinde bulunan karbon, silisyum, manganez, fosfor ve kükürtten başka
aşağõdaki elementler çok az miktarlarda bulunabilir. Bu elementler çoğu zaman kullanõlan hammadde
yolu ile girer, bazen de özel maksatla katõlõr.

Alüminyum Kalay Selenyum

Antimon Krom Tellür
Arsenik Kurşun Titanyum
Bakõr Molibden Vanadyum
Bor Nikel

Bu elementlerin miktar ve cinsine bağlõ olarak döküm parçasõ özelliklerine etkileri olabilir. Gerektiğinde
bu elementler ve miktarlarõ önceden belirtilmelidir.

2
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

ÇİZELGE 2 - Pik Demirlerin Kimyasal Bileşimlerine Göre Sõnõflandõrõlmalarõ ve Kõs Gösterilişleri Ana
1)
Çizelgesi

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)

No. Pik demir sõnõflarõ Gösterimi Tür kõsa %C %Si %Mn %P %S Diğer
Gösterimi Toplam En çok
1.1 Düşük fosforlu Pik-P2Si (3,3-4,8) 2)
0 , 4-6 , 0 ≤0,25 0,06
≤1.3
Çelik

(0 5-1 5)
Piki

1.2 Yüksek fosforlu Pik-P20 (3,0-4,5) ≤1.5 1,5-2 , 5 0,08

2.1 Çok düşük Pik-P1Si 0,06

fosforlu
≤0,12
Çok düşük
2.2 fosforlu-düşük Pik-DSP1Si 0,04
kükürtlü 2)
1,4-4,O 2) 3)
2.3 Düşük fosforlu Pik-P3Si (3,3-4,5) 0,4-1,5 >0,12-0,5
(1,4-3,2)
2.4 Normal fosforlu Pik-P6Si 0,5-1,0
(>0,5-0.7)
Alaşõmsõz

Döküm Piki

2.5 Yüksek fosforlu Pik-P12Si >1.0-1,4 0,06

2.6 Çok yüksek Pik-P17Si >1, 4-2,0
fosforlu
2) 2)
3.0 Düşük karbonlu Pik-DCSi > 2, 0-3, 5 ≤3.0 >0,4-1,5
≤0,12
2)
4.0 Temper Pik-TemSi (3,3-4,5) ≤2.5 0,4-0,6
5.1 Saf küresel grafit Pik-Kür Saf $o.õ2)
2) 2) 2)
4) (3,5-4,6) ≤3.0 ≤0,08 0.03 3), 5)
Küresel grafit-
5.2 yüksek Pik-Kür Mn >0,1-0,62
manganezi!
6.0 Diğer alaşõmsõz Pik-Öz-Alz.
pik
Öz

6)
el

pik demir
7.1 Manganezit pik Pik-Mn (4,0-6,5) En çok 1,5 >6, 0-30,0 ≤0,30 0.05 3)
Alaşõmlõ

2)
demir (≤0,20)
7.2 Diğer alaşõmlõ pik Pik-Öz-Alş. 7)
demir
1) Parantez içinde olmayan değerler, pik demir sõnõfõnõ belirlemek için olan değerlerdir. Parantez içinde verilen değerler
ise, elementlerin gerçekteki oranõnõ belirtmekte olup, burada sadece bilgi için verilmiştir.
2) Bu aralõğõ değişik alt aralõklara bölerek, söz konusu pik türleri değişik çeşitler oluşturacak şekilde bölünmüş olur.
Çizelge 3 ve Çizelge 4 bu anlayõş ile bu ana çizelgeden oluşturulmuş bulunmaktadõr.
3) Diğer elementlerin "en düşük değeri" (minimum) için bir sõnõrlama yoktur. Kullanõlan hammaddelere bağlõ olarak,
4'den 8'e kadar olan kolonlarda oranlarõ belirtilenlerden başka elementler de pik demirin bileşiminde yer alõr ve bazen
bunlardan birisi % 0,5'e kadar ulaşõr. Bu elementlerin miktarõ pik demir sõnõflandõrõlmasõnda kullanõlmamalõdõr.
4) Normal olarak ya perlitik küresel grafitli demir ya da temper dökme demirler için kullanõlõr.
5) Bu tür piklerin ilave bir özelliği, küresel grafit oluşumuna zarar veren ve karbür oluşumunu arttõran elementlerin
oranõnõn daha düşük olmasõdõr.
6) Bu sõnõf 1.1'den 5.2'ye veya 7.1'den 7.2'ye kadar olan sõnõflar içinde sõnõflandõrõlmayan pik demir sõnõfõdõr.
7) Diğer alaşõmlõ pik demir, aşağõdakileri de içine alõr:
a)>% 4,0 - % 8,0 oranõnda silisyum içeren pik demir,
b)>% 6,0 - % 30,0 oranõnda manganez içeren ve manganezi! pik demir olarak sõnõflandõrõlamayan pik demir,
c) 4'den 8'e kadarki kolonlarda belirtilmeyen en az bir element için "minimum" oranõ belirtilen pik demir,
d) En az bir elenti aşağõda belirtilen sõnõrlar içinde kalan pik demir :

Cr > % 0,3 - % 10,0

Mo > % 0,1
Ni > % 0,3
Ti > % 0,2 Çizelge 1'deki diğer alaşõm elementleri toplamõ : % 10'a kadar
V > % 0,1
W > % 0,1

3
 ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

ÇİZELGE 3 - Çelik Piki ile Başlõca Döküm Piki Çeşitlerinin Kõsa Gösteriliş ve Kimyasal Bileşimi

Kõsa Gösteriliş %Si %Mn %P %S Kõsa Gösteriliş %Si %Mn %P %S

En En çok
çok

Çelik Piki (Düşük fosforlu) Döküm Piki (Normal fosforlu)

Pik-P2Si9 ≤1,00 0,50-1,50 ≤0,25 0,060 Pik-P6Sil7 1,40-2,00 0,40-1,00 0,51-1,00 0,060

Pik-P2Sil2 1,01-1,30 0,50-1,50 ≤0,25 0,060 Pik-P6Si23 2,01-2,60 0,40-1,00 0,51-1,00 0,060

Çelik Piki (Yüksek fosforlu) Pik-P6Si29 2,61-3,20 0,40-1,00 0.51-1.00 0,060

Pik-P20 ≤1,00 ≤ 1,50 1,50-2,50 0.080

Pik-P6Sil7Mn 1,40-2,00 1,01-1,50 0,51-1,00 0,060
Döküm Piki (Çok düşük fosforlu)
Pik-P6Si23Mn 2,01-2,60 1,01-1,50 0,51-1,00 0,060
Pik-P1Sil7 1,40-2,00 0,40-1,00 ≤0,12 0,060
Pik-P6Si29Mn 2,61-3,20 1,01-1,50 0,51-1,00 0,060
Pik-P1Si23 2,01-2,60 0,40-1,00 ≤0,12 0,060
Döküm Piki (Yüksek fosforlu)
Pik-P1Si29 2,61-3,20 0,40-1,00 ≤0,12 0,060
Pik-P12Si17 1,40-2,00 0,40-1,00 1,01-1,40 0,060

Pik-P1Si17Mn 1,40-2,00 1,01-1,50 ≤0,12 0,060 Pik-P12Si23 2,01-2,60 0,40-1,00 1,01-1,40 0,060

Pik-P1Si23Mn 2,01-2,60 1,01-1,50 ≤0,12 0,060 Pik-P12Si29 2,61-3,20 0,40-1,00 1,01-1,40 0,060

Pik-P1Si29Mn 2,61-3,20 1,01-1,50 ≤0,12 0,060 Döküm Piki (Çok yüksek fosforlu)

Döküm Piki ( Çok düşük fosforlu - düşük kükürtlü) Pik-P17Sil7 1,40-2,00 0,40-1,00 1,41-2,00 0,060

Pik-DSP1Si17 1,40-2,00 0,40-1,00 ≤0,12 0,040 Pik-P17Si23 2,01-2,60 0,40-1,00 1,41-2,00 0,060

Pik-DSP1Si23 2,01-2,60 0,40-1,00 ≤0,12 0,040 Pik-P17Si29 2,61-3,20 0,40-1,00 1,41-2,00 0,060

Pik-DSP1Si29 2,61-3,20 0,40-1,00 ≤0,12 0,040 Döküm Piki (Düşük karbonlu)

Pik-DCSil8 ≤2,00 0,41 1,00 ≤0,12 0,060

Pik-DSP1Si17Mn 1,40-2,00 1,01-1,50 ≤0,12 0,040
Pik-DCSi22 ≤0,12 0,060
Pik-DSP1Si23Mn 2,01-2,60 1,01-1,50 ≤0,12 0,040
Pik-DCSi28 2,51-3,00 0,41-1,00 ≤0,12 0,060
Pik-DSP1Si29Mn 2,61-3,20 1,01-1,50 ≤0,12 0,040
Döküm Piki (Temper)
Döküm Piki (Düşük fosforlu)
Pik-TemSi10 0,80-1,20 ≤0,12 0, 060
Pik-P3Sil7 1,40-2,00 0,40-1,00 >0,12-0,50 0,060
Pik-TemSi24 2,00-2,50 0,40-0,60 ≤0,12 0,060
Pik-P3Si23 2,01-2,60 0,40-1,00 >0,12-0,50 0,060
NOT :
Pik-P3Si29 2,61-3,20 0,40-1,00 >0,12-0,50 0,060 1) %C Toplam oranlarõ Çizelge 2 'de belirtildiği gibidir.
2) Önceden belirtildiğinde ana elementler dõşõndaki Al,
Pik-P3Si17Mn 1,40-2,00 1,01-1,50 >0,12-0,50 0,060 As, B, Cd, Co, Cr, Cu, Mo, Ni, Pb, Sn, Ti, V. . . gibi iz
elementlerin gerçek veya garanti bilgi için edilen en
Pik-P3Si23Mn 2,01-2,60 1,01-1,50 >0,2-0, 50 0,060 yüksek değerleri bir yazõyla belirtilir.
Pik-P3Si29Mn 2,61-3,20 1,01-1,50 >0,2-0,50 0,060

4
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

ÇİZELGE 4 - Küresel Garfitli Dökme Demir Üretimine Mahsus Döküm Piki Çeşitlerinin Kõsa Gösteriliş
ve Kimyasal Bileşimi
Kõsa Gösteriliş %Si %Mn %P %S Kõsa Gösteriliş %Si %Mn %P %S
En çok En çok En çok En çok

Döküm Piki (Saf küresel grafit) Döküm Piki (Küresel grafit -yüksek manganezi!)

Pik-KürSaf ≤0,20 ≤ 0,01 0,03 0,015 Pik-KürMn4Si14 1,21-1,60 ≤ 0,40 0,O6 0,020

Pik-KürSafP ≤0,20 ≤ 0,01 0,04 0.015 Pik-KürHn4Si14P 1,21-1,60 ≤ 0,40 0, 08 0,020

Pik-KürSafS ≤0,20 ≤ 0,01 0,03 0,020 Pik-KürMn4Si14S 1,21-1,60 ≤ 0,40 0,06 0,030

Pik-KürSafPS ≤0,20 ≤ 0,01 0,04 0,020 Pik-KürMn4Si14PS 1,21-1,60 ≤ 0,40 0, 08 0,030

Pik-KürSafMn ≤0,20 ≤ 0,10 0,03 0,015 Pik-KürMn4Si18 1,61-2,00 ≤ 0,40 0,06 0,020

Pik-KürSafMnP ≤0,20 ≤ 0,1O 0,04 0,015 Pik-KürMn4Si18P 1,61-2,00 ≤ 0,40 0,08 0,020

Pik-KürSafMnS ≤0,20 ≤ 0,10 0,03 0,020 Pik-KürMn4Si18S 1,61-2,00 ≤ 0,40 0,06 0,030

Pik-KürSafMnPS ≤0,20 ≤ 0,10 0,04 0,020 Pik-KürMn4Si18PS 1,61-2,00 ≤ 0,40 0,08 0,030

Döküm Piki (Küresel grafit-yüksek manganezit)

Pik-KürMn2Si10 ≤1,20 ≤0,20 0,06 0,020 Pik-KürMn6Si10 ≤ 1,20 ≤0,60 0,06 0,020

Pik-KürMn2Si10P ≤ 1,20 ≤0,20 0,08 0,020 Pik-KürMn6Si10P ≤ 1.2O ≤0,60 0,08 0,020

Pik-KürMn2Si10S ≤ 1,20 ≤0,20 0,06 0,030 Pik-KUrMn6Si10S ≤ 1.20 ≤0,60 0,06 0,030

Pik-KürMn2Si10PS ≤1.20 ≤0,20 0,08 0,030 Pik-KurMn6Si10PS ≤ 1,20 ≤0,60 0,08 0,030

Pik-KürMn2Si14 1,21-1,60 ≤0,20 0,06 0,020 Pik-KürMn6Si14 1,21-1,60 ≤0,60 0,06 0,020

Pik-KürMn2Si14P 1,21-1,60 ≤0,20 0,O8 O.O20 Pik-KürMn6Si14P 1,21-1,60 ≤0,60 0,O8 0,020

Pik-KürMn2Si14S 1,21-1,60 ≤0,20 0,06 0,030 Pik-KürMn6Si14S 1,21-1,60 ≤0,60 0,06 0,030

Pik-KürMn2Si14PS 1,21-1,60 ≤ 0,20 0,08 0,030 Pik-KürMn6Si14PS 1,21-1,60 ≤0,60 0,08 0,030

Pik-KürMn2Si18 1,61-2,00 ≤0,20 0,06 0,020 Pik-KürMn6Si18 1,61-2,00 ≤0,60 0,O6 0,020

Pik-KürMn2Si18P 1,61-2,00 ≤0,20 0, 08 0,020 Pik-KürMn6Si18P 1,61-2,00 ≤0,60 0,08 0,020

Pik-KürMn2Si18S 1,61-2,00 ≤0,20 0,06 0,030 Pik-KürMn6Si18S 1,61-2,00 ≤0,60 0,06 0,030

Pik-KürMn2Si18PS 1,61-2,00 ≤ 0,20 0,08 0,030 Pik-KürMn6Si18PS 1,61-2,00 ≤0,60 0,08 0,030

NOT
Pik-KürMn4Si10 ≤1,20 ≤ 0,40 0,06 0,020 1) %C Toplam oranlarõ 3,5-4,6'dõr.
2) Önceden belirtildiğinde ana elementler
Pik-KürMn4Si10P ≤1,20 ≤ 0,40 0,08 0,020
dõşõndaki Al, As, B, Cd, Co, Cr, Cu,
Pik-KürMn4Si10S ≤ 1,20 ≤ 0,40 0,06 0,030 Mo, Ni, Pb, Sb, Se, Sn, Ti, V, W, Zr... gibi
iz elementlerin gerçek veya garanti edilen en
Pik-KürMn4Si10PS ≤1,20 ≤ 0,40 0,08 0,030 yüksek değerleri bilgi için bir yazõyla belirtilir.

5
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

1.2.2 - Yapõlõş
Pik demirler yüksek fõrõn, elektrik ark ocağõ veya başka tesislerde indirgeme ve ergitme işlemleriyle sõvõ
halde üretildikten sonra, verilmek istenilen nihai katõ şekli kazandõrmak üzere külçe veya granül
şeklinde dökülür. Külçe şeklinde dökülen pikler üzerinde 1-3 adet çentik olabileceği gibi; pikler
ergitmeyi kolaylaştõrma ve kütleyi küçültme amacõyla önceden kõrõlabilir. Pikler üzerinde cüruf, kum,
tufal vb. maddeler bulunmamalõdõr.

1.2.3 - Kütle
Pik demirlerin kütlesi 3-30 kg olmalõdõr.

1.3 - BOYUTLAR
Pik demirler ergitilerek kullanõlacağõndan boyut verilmemiştir.

1.4 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI

Bu Standard metninde belirtilen özelliklerin muayene ve Çizelge-5'de verilmiştir.

ÇİZELGE 5 - Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaralarõ deney madde numaralarõ

Özellikler Muayene ve Deney Madde No.

1.2.1.1 - Kimyasal Bileşim 2.3.1 - Kimyasal Analiz
1.2.2 - Yapõlõş 2.2.1 - Gözle Muayene
1.2.3 - Kütle 2.2.2 - Kütle Muayenesi
3.2 - İşaretleme 2.2.1 - Gözle Muayene

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.1 - NUMUNE ALMA
Bir defada muayeneye sunulan aynõ sõnõf, tip, tür ve çeşit pik demirler bir parti sayõlõr. Partilerden
kimyasal analiz ve kütle deneyi için Çizelge-6'da belirtilen miktarlarda ve Madde 2.1.1'de belirtilen
sistemlere göre gelişigüzel pik numuneleri alõnõr.

ÇİZELGE 6 - Partilerden Alõnacak Numune Sayõsõ

Muayeneye sunulan parti kütlesi (ton) Alõnacak numune en az pik adedi

10 (dahil) daha az 9
10 - 20 (dahil) 11
20 - 40 (dahil) 12
40 - 80 (dahil) 14
80 - 160(dahil) 16
160 - 300(dahil) 18
300 - 600(dahil) 21
600 'den fazla 24

2.1.1 - Numunelerin Seçilmesi

2.1.1.1 - Yõğõn Halindeki Piklerden Numune Seçimi

Üzerinde belirli sayõda düğüm bulunan kendir halat, yõğõn üzerine atõlarak düğümlerin değdiği parçalar
numune olarak alõnõr. İşleme Çizelge-6'daki numune sayõlarõna ulaşõncaya kadar değişik yerlere tatbik
edilerek devam edilir.

2.1.1.2 - Yükleme Veya Boşaltma Esnasõnda Numune Seçimi

Yükleme veya boşaltma işlemi esnasõnda pik numuneler eşit zaman aralõklarõnda, eşit pik
yõğõnlarõndan, eşit sayõlarda alõnõr.

6
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

2.2 - MUAYENELER

2.2.1 - Gözle Muayene

Muayeneye sunulan pik demirler gözle muayene edilir. Sonucun Madde 1.2'ye uygun olup olmadõğõna,
madde 3.2'de belirtilen işaretlerin bulunup bulunmadõğõna bakõlõr.

2.2.2 - Kütle Muayenesi

Muayeneye sunulan pik demirlerin kütlelerinin Madde 1.2.3'e uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

2.3 - DENEYLER

2.3.1 - Kimyasal Analiz

2.3.1.1 - Kimyasal Analiz İçin Numune Hazõrlanmasõ

2.3.1.1.1 - İşlenebilir Pik Demirler

2.3.1.1.1.1 - Karbon Haricindeki Elementlerin Tayini

Partiden alõnan her pik numunesinin ortasõndan 12 mm-14 mm çapõnda bir delik açõlarak numune
hazõrlamak için talaş çõkarõlõr. Bu sõrada yüzeyden alõnan tufal ve yabancõ maddeler içeren ilk talaşlar
atõlõr. Ayrõca, talaş almada kullanõlan matkabõn ucu diğer yüzeye 2 mm kalõnca talaş çõkarma işlemi
tamamlanõr. (Şekil-1) Bu talaşlar kimyasal analiz için kullanõlõr.

2.3.1.1.1.2 - Karbon Tayini

Karbon tayini aşağõda verilen iki metottan birisi kullanõlarak yapõlabilir. İhtilaf durumunda birinci metot
geçerlidir.

2.3.1.1.1.2.1 - Birinci Metot

Partiden alõnan her pik numunesinin ortasõndan 12 mm-14 mm çapõnda, Madde 2.3.1.1.1.1'e göre
açõlan delikler kullanõlarak aynõ eksende çapõ 20 mm-24 mm olan matkaplarla delik genişletilerek,
daha iri talaşlar elde edilir. Bu işlem matkabõn düşük bir devriyle yapõlarak; karbonun yanmamasõna
dikkat edilir. Elde edilen bu talaşlar harmanlanarak analiz yapõlõr.

2.3.1.1.1.2.2 - İkinci Metot

Oluklu keski veya murç kullanarak piklerin 5 mm derinliğe kadar (segregasyon içermeyen) hõzlõ
katõlaşmõş dõş alt yüzünden ufak parçacõklar kopartõlõr (Şekil-1,2b). Parçacõklarõn kõrõlmõş olan
yüzeyden alõnmasõna veya pik kõrõlmamõş ise, daha önce taşlama gibi bir işlemle yüzey kirliliklerinin
temizlendiği bölgeden alõnmasõna dikkat edilmelidir. Elde edilen bu talaşlar harmanlanarak analiz
yapõlõr.

2.3.1.1.2 - İşlenemeyen Pik Demirler

Partilerden alõnan her bir pik numunesi havalõ çekiç vb. aletlerle kõrõlarak analiz için gerekli boyutta
numune elde edilir.

2.3.1.1.3 - Analiz İçin Numunenin Hazõrlanmasõ

Madde 2.3.1.1.1'e ve Madde 2.3.1.1.2'ye göre alõnan talaşlar uygun metotlarla kimyasal analiz için
küçültülerek aşağõda verilen boyutlara getirilir.

Bu boyutlar:
- Karbon analizi için yaklaşõk 1 mm-2 mm arasõnda,
- Diğer elementlerin analizi için ise 0,20 mm 'den az olmalõdõr.

Alõnan talaşlar iyice karõştõrõlarak homojen bir harmanlama yapõlmalõ ve dörtleme metoduyla numune
alõnmalõdõr.

2.3.1.2 - Spektrografik Analiz İçin Numune Hazõrlanmasõ

Spektrografik analiz istenildiğinde numuneler, kimyasal analiz metodunda elde edilen sonuçlarõn
aynõsõnõ verebilecek şekilde hazõrlanmalõdõr. Bu nedenle de numunenin en az bir yüzeyinin serbest
grafit içermeyen, beyaz (çil) katõlaşmõş durumda olmasõ gerekir. Aksi halde özellikle karbon oranõnõn
gerçek değerden farklõ sonuç vereceği göz önünde bulundurulmalõdõr.

7
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

2.3.1.3 - Pik demirlerin kimyasal analizi Madde 2.1' e göre alõnan ve Madde 2.3.1. veya 2.3.1.2'ye göre
hazõrlanan numuneler üzerinde;
1)
Karbon - TS 601
Silisyum - TS 2591
Manganez - TS 1832
Fosfor - TS 2038
Kükürt - TS 680
Alüminyum - TS 1780
Titanyum - TS 2414
Vanadyum - TS 2520
Krom - TS 1781
Nikel - TS 2347
Kobalt - TS 1833
Bakõr - TS 1831
Molibden - TS 2243
Arsenik - TS 2427
Kalay - TS 2346
Kurşun - TS 1895
Volfram - TS 2425
Bor - TS 2106
Zirkonyum - TS 2242
Antimon - TS 2849, TS 2922
Selenyum - TS 2880' e göre yapõlõr.

Bulunan sonuçlarõn Madde 1.2.1.1'de yer alan Çizelge-2'de verilen değerlerle ilgi durumuna göre
Çizelge-3 veya Çizelge-4'de verilen değerlere uygun olup olmadõğõna bakõlõr.

2.4 - DEĞERLENDİRME
Pik demirlerin kimyasal analiz sonuçlarõ Çizelge-2'ye ve ilgi durumuna göre Çizelge-3'e veya Çizelge-
4'e, muayene sonuçlarõ da Madde 2.2'ye uygun bulunan parti standarda uygun kabul edilir.

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU

Muayene ve deney raporunda en az aşağõdaki bilgiler bulunmalõdõr:
- Muayenenin ve deneyin yapõldõğõ yerin ve laboratuvarõn, muayene ve deneyi yapanõn ve/veya
raporu imzalayan yetkililerin adlarõ, görev ve meslekleri,
- Muayene ve deney tarihi,
- Numunenin tanõtõlmasõ,
- Muayene ve deneyde uygulanan standardlarõn numaralarõ,
- Sonuçlarõn gösterilmesi,
- Muayene ve deney sonuçlarõnõ değiştirebilecek faktörlerin sakõncalarõnõ gidermek üzere alõnan
tedbirler,
- Uygulanan muayene ve deney metotlarõnda belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene
ve deneyde yer almõş olan işlemler,
- Standarda uygun olup olmadõğõ,
- Rapor tarih ve numarasõ.

3 - PİYASAYA ARZ
3.1 - AMBALAJ
Pik demirler normal olarak ambalajlanmadan piyasaya arz edilir. İstenildiğinde ambalaj şekli önceden
belirtilir.

3.2 - İŞARETLEME

1) Bu Standard metninde atõf yapõlan standardlarõn numaralarõ, yayõm tarihleri, İngilizce ve Türkçe
isimleri kapak arkasõnda verilmiştir.

8
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

3.2.1 - Pik Demirlerin İşaretlenmesi

Pik demirlerin tümü veya bir kõsmõ üzerine en az aşağõdaki bilgi döküm sõrasõnda çõkarõlmõş olmalõdõr:
- Firmanõn markasõ,
- Bu standardõn işaret ve numarasõ (TS 204 şeklinde)

3.2.2 - Sevk ve Teslimat Sõrasõndaki İşaretleme

Bu standardõn kapsamõna giren pik demirlerin sevk ve teslimatõ sõrasõnda en az aşağõdaki bilgiler bir
evrak üzerine yazõlõ olarak malzeme ile birlikte bulundurulmalõdõr.
- Firmanõn ticari unvanõ ve kõsa adõ, adresi veya varsa tescilli markasõ,
- Bu standardõn numarasõ (TS 204 şeklinde),
- Malzemenin kütlesi,
- Küresel grafitli dökme demir üretimine özgü pikler için ayrõca, iz elementlerin kimyasal bileşimdeki
gerçek veya garanti edilen en yüksek değerleri,
- Kõsa gösteriliş

Bu bilgiler gerektiğinde yabancõ dille de yazõlabilir.

3.3 - KISA GÖSTERİLİŞ

Pik demirlerin kõsa gösteriliş örnekleri aşağõda verilmiştir:

Örnek 1

Alaşõmsõz pik sõnõfõndan, döküm piki tipindeki, çok düşük fosforlu türden, bileşimindeki silisyum oranõ
%1,40-2,00 ve manganez oranõ % 1,01-1,50 olan pik çeşidinin kõsa gösterilişi:

Pik – PlSi17Mn TS 204 şeklindedir.

Örnek 2

Alaşõmsõz pik sõnõfõndan, döküm piki tipindeki, küresel grafit-yüksek manganezli türden; silisyumu (en
çok %1,20), manganezi (en çok %0,20) fosforu (en çok %0,08) ve kükürdü (en çok %0,03) olan pik
çeşidinin kõsa gösterilişi:

Pik - Kür Mn2Si10PS TS 204 şeklindedir.

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
İmalatçõ veya satõcõ, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği pik demirler için
istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu
beyannamede satõş konusu pik demirlerin:
- Madde 1'deki özelliklere uygun olduğunun,
- Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapõlmõş ve uygun sonuç alõnmõş bulunduğunun belirtilmesi
gerekir.

9
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

Ölçüler mm’ dir.

1 - Karbon haricindeki elementlerin belirlenmesi için talaş almak üzere açõlacak

ilk delik.(Madde 2.3.1.1.1.1)
2a - Birinci Metot kullanõlarak karbon miktarõnõn belirlenmesinde gerekli talaşlarõn alõnmasõ için
açõlacak ikinci delik. (Madde 2.3.1.1.1.2)
2b - İkinci Metot kullanõlarak karbon miktarõnõn belirlenmesi için parçacõklarõn alõnacağõ hõzlõ katõlaşma
bölgesi. (Madde 2.3.1.1.1.2)

ŞEKİL 1 - İşlenebilir Pik Demirlerden Numune Alõnmasõ

10
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

YARARLANILAN KAYNAKLAR
- DIN EN 10001 : 1991
- EN 10001 : 1987
- ASTM A 43 : 1991
- JIS G 2201 : 1976
G 2202 : 1976
- Basig Pig Iron Production And Prospects Of Its Development (UNIDO Zaporozhstal Ukraine)
1143Y/77, (2392 x)
- DUCTILE IRON The State Of The Art 1980 Stephan I.Karsay-Fer et Tltane Inc., 1980
- BCIRA Broadsheet 142-1:
"Obtaining samples for analysis from solid cast iron" 1976 BCIRA, Alvechurch, Birmingham B48 70B

11
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

EK - A
ÇİZELGE A1 - Pik Demir Sõnõflarõnõn Türkçe, Almanca, Fransõzca, İngilizce, İtalyanca ve
1)
Flemenkçe Karşõlõklarõ
Tür kõsa
Türkçe Almanca Fransõzca İngilizce İtalyanca Flemenkçe
Gösterimi

Pauvre en Low a basso tenore Fosforar

Pik-P2Si Düşük fosforlu Phosphorarm

Steel-making pig
Fonte d’affinage
phosphore phosphorus di fosforo m

Stahl-roheisen

Stallbe-reiding
affinazione
Ghisa da
Çelik piki

iron
riche en High ad alto tenore
Pik-P20 Yüksek fosforlu Phosphorreich Fosforrijk
phosphore phosphorus di fosforo

Çok düşük
Pik-P1Si 2) 2) 2) 2) 2)
fosforlu

Pik-DSP1Si Çok düşük

fosforlu-
düşük 3)
kükürtlü

PİK-P3Si Düşük
fosforlu

Normal
Pik-P6Si
fosforlu
2) 2) 2) 2) 2)

Pik-P12Si Yüksek fosforlu

Ongelegeerd
Non alliees

Non legate
Unalloyed
Alaşõmsõz

Unlegiert
Döküm Piki

Çok yüksek
GieBereirogheisen

Fonte de mougale

Ghisa da fonderia
Pik-P17Si
Foundry pig iron

fosforlu

a basso
Düşük Pouvre en
Kohlenstof- tenore di Koolstofa
Pik-DCSi karbonlu carbone Low carbon
farm carbonio rm

3)
Pik-TemSi Temper

Voor de
Saf
â graphite Nodular (SG) ghisa per ghisa bereiding
Pik-KUr Saf küresel Sphâro
spheroidal base sferoidale van
grafit
nodulair
gietijzer

Nodular (SG) Mangaan

Küresel â graphite a alto tenore
Pik-KUr Mn base higher arm
grafit-yüksek Sphâro— Mn spheroidal di manganese
manganese zwavelar
manganezit Mn e di zolfo
m
Ander
Diğer Sonstiges Other
autres fontes altre ghise non Ongeleg
Özel Pik

Pik-Öz-Alz. alaşõmsõz pik unlegiertes Unalloyed pig

non alliees legate eerd ruwi
demir Roheisen iron
jzer

Pik-Mn Manganezi! pik Spiegeleisen fonte Spiegel Spiegel iron ghisa Spiegel i
demir speculare jzrr
Gelegerd
Alaşõmlõ

Alloyed

Legate
Legiert

Alliees

Sonstiges Ander
Diğer alaşõmlõ autres fontes Other alloyed altre ghise
Pik-Öz-Alş. legiertes gelegeer
pik demir alliees pig iron legate
Roheisen d ruwi
jzer
1)SO 9147 Pik demirler standardõnda Çizelge 2'ye bakõnõz.
2)SO 9147 Pik demirler standardõnda Çizelge 2'deki dipnotu 4'e bakõnõz.
3) Bu pik demir türünün mütekabili ISO 9147 Pik demirler standardõnda yer almamaktadõr.

12
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

REFERENCES
TS 601/March 1968 "Chemical Analysis of Steels Determination of Total Carbon
(Gravimetric Metod After Combustion in a Stream of Oxygen)"
"Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ Toplam Karbon Tayini
(Oksijen Akõmõnda Yakõldõktan Sonra Uygulanan Gravimetrik Metot)"

TS 680/January 1969 "Chemical Analysis of Steel and Cast Iron Determination of

Sülfür (Method After Combustion in Accurrent of Oxy^en and
Titration with Sodium Borate)"
"Çelik ve Dökme Demirlerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Kükürt
Tayini(Oksijen Akõmõnda Yakma İşleminden Sonra Sodyum Borat ile
Titrasyon Metodu)"

TS 1780/December 1974 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Aluminium Content"
"Demir ve Çelik Kimyasal Analiz Metotlarõ-Aluminyum Miktarõ Tayini"

TS 1781/December 1974 "Methods for The Chemical Analysis of Iron And Steels
Determination of Chromium Content"
"Demir ve Çelik Kimyasal Analiz Metotlarõ-Krom Miktarõ Tayini"

TS 1831/February 1975 "Methods For The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Copper Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Bakõr Miktarõ Tayini"

TS 1832/February 1975 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Manganese Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Mangan Miktarõ Tayini"

TS 1833/February 1975 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Cobalt Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Kobalt Miktarõ Tayini"

TS 1895/April 1975 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Lead Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Kurşun Miktarõ Tayini"

TS 2038/June 1975 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Phosphorus Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Fosfor Miktarõ Tayini"

TS 2106/October 1975 "Methods of The Chemical Analysis of Iron and Steels

Determination of Boron Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Bor Miktarõ Tayini"

TS 2242/February 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Zirconium Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Zirkonyum Miktarõ
Tayini"

TS 2243/February 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Molybdenum Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Molibden Miktarõ
Tayini"

13
ICS 77.080.10 TÜRK STANDARDI TS 204/Eylül 1993

TS 2346/April 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Tin Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Kalay Miktarõ Tayini"

TS 2347/April 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Nickel Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Nikel Miktarõ Tayini"

TS 2414/October 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Titanium Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Titan Miktarõ Tayini"

TS 2425/October 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Tungsten Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Tungsten Miktarõ
Tayini"

TS 2427/October 1976 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Arşenle Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Arsenik Miktarõ Tayini"

TS 2520/January 1977 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Vanadium Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Vanadyum Miktarõ
Tayini"

TS 2591/March 1977 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Silicon Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Silisyum Miktarõ Tayini"

TS 2849/October 1977 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Tungsten, Carbon, Manganese, Phosphorus,
Sülfür, Silicon, Arsenic, Copper, Tin and Antimony Contents"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ Ferro Tungsten,
Tungsten, Karbon, Mangan, Fosfor, Kükürt, Silisyum, Arsenik, Bakõr,
Kalay ve Antimon Miktarõ Tayini"

TS 2880/November 1977 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Selenium Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Selenyum Miktarõ
Tayini"

TS 2922/January 1978 "Methods for The Chemical Analysis of Iron and Steels
Determination of Antimony Content"
"Demir ve Çeliklerin Kimyasal Analiz Metotlarõ-Antimon Miktarõ Tayini"

14