Κείμενο 1

Αλληλεγγύη vs Κορωνοϊός: Η κόρη της ελπίδας εναντίον του (υ)ιού του

θανάτου
Είναι αλήθεια πως η ελληνική κοινωνία βρίθει αντιφάσεων και παλινδρομεί
μεταξύ αλληλεγγύης και ατομικισμού. Για παράδειγμα, οι Έλληνες είμαστε μεν
αλληλέγγυοι και προστατευτικοί, όταν ευαισθητοποιούμαστε μπροστά στην αδυναμία
των συνανθρώπων μας σε ζητήματα φυσικών καταστροφών, σε περιπτώσεις ασθενών
που χρειάζονται οικονομική υποστήριξη κ.ά., αρκούντως δε ατομιστές, όταν
πρόκειται να καρπωθούμε ατομικά οικονομικά οφέλη, ή μπροστά στον κίνδυνο της
ατομικής μας επιβίωσης ή αυτής της οικογένειάς μας.
Η αλληλεγγύη όμως κατ’ αρχήν δεν ορίζεται ως πράξη φιλανθρωπίας, δεν αφορά
την κίνηση αγάπης του ισχυρού προς τον αδύναμο. Είναι ηθικό καθήκον, είναι η
υποχρέωση που έχουν τα μέλη μιας ομάδας να υποστηρίζονται και να ενισχύονται
αμοιβαία. Η αλληλεγγύη είναι ο συνδετικός κρίκος της κάθε κοινωνίας, γιατί δίχως
αυτήν οι κοινωνίες απειλούνται υπαρξιακά. Αλληλεγγύη σημαίνει πως όλα τα μέλη
της κοινωνίας συμμετέχουν στο κοινό καλό, πως η επιβίωση και η εξέλιξη του
συνόλου απαιτεί μονάδες που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως δομικό μέρος του
συστήματος κι όχι ως αυτοτελή υποκείμενα.
Η αλληλεγγύη είναι μια συνθήκη που υπηρετεί κυρίως την κοινωνική συνοχή και
τη συλλογικότητα, καθώς η συλλογική ευτυχία είναι πάνω από το ατομικό καλό. Η
συνθήκη του «κοινού καλού» επιτάσσει στις κοινωνίες να επιζητούν την επούλωση
των πληγών που δημιουργούνται στο κοινωνικό σώμα, γιατί ένα σώμα μπορεί να
αρρωστήσει ολόκληρο, όταν νοσεί ένα μέρος του. Αλληλεγγύη δεν είναι, επομένως,
να ψωνίζεις όσα τρόφιμα μπορείς παραπάνω για να εξασφαλίσεις τη δική σου
επιβίωση, αλλά να δρας με στόχο την επιβίωση του συνόλου, γιατί δίχως αυτήν ούτε
η δική σου επιβίωση καθίσταται δυνατή.
Αλληλεγγύη είναι να σταθείς ψύχραιμος, να αφήσεις στην άκρη τα φοβικά
συναισθήματα που αυξάνουν τον ναρκισσισμό σου και να φροντίσεις αυτή η κρίση
να περάσει όσο γίνεται περισσότερο ανώδυνα. Να γίνεις συμμέτοχος μιας κοινωνίας
όπου τα ανθρώπινα ιδεώδη είναι πάνω από το ατομικό σου συμφέρον και να
κατανοήσεις πως, αν το κάνεις, θα είσαι περισσότερο ωφελημένος και εσύ
προσωπικά.
Μπροστά λοιπόν στον κίνδυνο του κορωνοϊού, θα ήθελα αρχικά να εκφράσω την
ευχή μου το πέρασμα του συγκεκριμένου ιού να αφήσει όσο το δυνατόν λιγότερο
πόνο και περισσότερη γνώση και αλληλεγγύη […]. Είναι όμως σημαντικό να πούμε
επίσης πως η συγκεκριμένη πανδημία έρχεται σε μια ιστορική συγκυρία όπου η
παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και τα δίκτυα ενημέρωσης μπορούν περισσότερο
αποτελεσματικά να παρέμβουν για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο, συγκριτικά με
παλαιότερες ιδίως εποχές. Παρά ταύτα, ο ιός δείχνει το ευάλωτο του ανθρώπινου
γένους που μοιάζει έρμαιο της καταστροφικής επέλασης ενός μονοκύτταρου
οργανισμού. Αυτό το χαστούκι ο άνθρωπος χρειάζεται να το λάβει σοβαρά υπόψη…
Δεν είμαστε κατακτητές της φύσης, είμαστε μέρος της.
 Ας ελπίσουμε ο κίνδυνος να μετατραπεί σε ευκαιρία να επιχειρήσουμε να γίνουμε
περισσότερο αλληλέγγυοι στον συνάνθρωπο, σε αυτό που λέμε κοινωνία, διότι, αν
νοσεί η κοινωνία, νοσούμε κι εμείς οι ίδιοι. Ας ευχηθούμε ο ιός να «απειλήσει»
κυρίως τον ατομοκεντρισμό των δυτικών κοινωνιών και να μας υπενθυμίσει την αξία
της αλληλεγγύης και της ευθύνης έναντι του συνόλου. Είναι σαν η διαχείριση της
απειλής να ανασύρει εκ νέου ηθικά διλήμματα για τη λειτουργία των θεσμών και την
ατομική ευθύνη, καθώς η ναρκισσιστική παντοδυναμία του ελεύθερου υποκειμένου,
όπως το εμπνεύστηκε η Δύση, βάλλεται κάτω από το πρίσμα της συμμόρφωσης και
της απαγόρευσης.
Το καλό σενάριο είναι ο παγκόσμιος αυτός συναγερμός να ηχήσει ξανά και ξανά
για να αντιμετωπιστούν όλα τα σημαντικά προβλήματα του πλανήτη που δεν
πηγάζουν από κάτι μικρό και άγνωστο, αλλά από την απληστία του ανθρώπινου
ναρκισσισμού, δεδομένου ότι ο άγνωστος αυτός επικίνδυνος ιός δημιούργησε
συνειρμικά μεγαλύτερα φοβικά συναισθήματα από άλλους κινδύνους εξίσου ή/και
περισσότερο καταστροφικούς, όπως είναι άλλες ασθένειες, η κλιματική αλλαγή, οι
πόλεμοι στην ευρύτερη περιοχή, η μετανάστευση και η προσφυγιά, ή ακόμη κι ένας
ενδεχόμενος πυρηνικός όλεθρος, κ.ο.κ.

Πηγή: www.pshycologynow.gr Άρθρο του Δρ. Γ. Γιαννούση [Διασκευή]

Κείμενο 2
Απόσπασμα από συνέντευξη που παραχώρησε ο φιλόσοφος και συγγραφέας Στέλιος
Ράμφος στην εφημερίδα Καθημερινή στις 30.03.2020.

Μέχρι σήμερα ο σύγχρονος άνθρωπος ήταν ένας θηρευτής εμπειριών με ταξίδια,

ταχύτητα, αποτύπωνε τις εμπειρίες του στο κινητό του. Τώρα, με την επιδημία
του κορωνοϊού, αλλάζει αυτό το πρότυπο;
Ο θηρευτής εμπειριών είχε ένα αυτονόητο. Βασιζόταν στη δύναμή του. Ο
κορωνοϊός μας θυμίζει ότι είμαστε όντα αδυναμίας, ότι έχουμε όρια. Αυτό είναι μια
πολύ σοφή υπενθύμιση, διότι πηγαίναμε να το ξεχάσουμε στο μεθύσι των
τεχνολογικών δυνατοτήτων. Το ανθρώπινο πρότυπο του 20ού αιώνα ήταν ο
παντοδύναμος. Το πρότυπο του 21ου αιώνα και της μεγάλης τεχνολογίας θα πρέπει
να είναι ο άνθρωπος με επίγνωση των ορίων του, διότι, αν παρασυρθεί στην απειρία
των δυνατοτήτων, πάμε χαμένοι. Θα έχουμε περισσότερους και χειρότερους ιούς.
Τώρα έχουμε θεωρητικά άπλετο χρόνο στη διάθεσή μας, κάτι που δεν είχαμε
συνηθίσει. Πώς τον αξιοποιούμε;
Έχουμε άπλετο χρόνο […] Είναι ένας καινούργιος, υπαρξιακός, χρόνος που μας
ζητάει σταθερά ενηλικίωση. […] Ο χρόνος της ψυχής είναι πάντα ο καλύτερος. Γι’
αυτό και τώρα δεν λέμε τρέξτε, αλλά κάντε υπομονή, πάρτε αποστάσεις. […] Τώρα
που κατοικούμε σε καραντίνα στα δωμάτιά μας και είμαστε υποχρεωμένοι να
συναντηθούμε πρέπει και να συν-χωρεθούμε, για να μπορέσουμε να μη
στενοχωριόμαστε. Είναι πολύ σημαντικό να συγχωρεθούμε, αν θέλουμε να μπούμε σε
μη καταθλιπτικές λογικές των πραγμάτων. Είναι καινούργιες εμπειρίες που θα πρέπει
να τις κυνηγάμε όχι πια ως θηρευτές, αλλά ως όντα που κοιτάζουν τον εαυτό τους
απέξω και τον σκέφτονται. Δηλαδή ως όντα που έχουν ανάγκη να ζουν με ενότητα
μέσα τους.[…] Η αρρώστια τώρα μάς λέει ότι είναι ώρα να σκεφτείτε, να μπορείτε
να κερδίσετε μια ενότητα ζωής μέσα σας και όχι μια ενότητα ζωής απέξω. Αυτό το
πράγμα παίζεται στις κρίσιμες λέξεις που είναι υπομονή, απόσταση, ενότητα από
μακριά. Είναι οι κεντρικές λέξεις για να σταθούμε δημιουργικά απέναντι σε αυτό που
μας συμβαίνει, να το κάνουμε κάτι, όχι να το υποστούμε.
Υπάρχουν κι άλλες λέξεις όμως, όπως οι λέξεις πόλεμος, εγκλεισμός…
Είναι λέξεις που δεν κάνουν κάτι με το φαινόμενο, αλλά το αντιμετωπίζουν με
έναν επιφανειακό, εμπειρικό, τρόπο. Τι κάνω μέσα στον εγκλεισμό; Τρώγομαι;
Σκοτώνομαι; Οι αρχαίοι ασκητές κάτι έκαναν στην απομόνωση, στον εγκλεισμό. Η
απομόνωση, η συνάντηση με την ενότητά σου, είναι παλιό φαινόμενο της
ανθρωπότητας. Δεν είναι βέβαιο ότι κερδίζεις σε ενότητα διαχεόμενος. Δεν είναι
τυχαίο ότι ο φόβος για τον ιό είναι η διασπορά του. Άμυνά μας πρέπει να είναι η
ενότητά μας. […]
Τα μέτρα απαγόρευσης της μετακίνησης θέτουν το δίλημμα ελευθερία ή
ασφάλεια;
Είμαστε στην ασφάλεια της ευθύνης, δηλαδή ελευθερία στο τετράγωνο. Ποτέ δεν
υπάρχει υπερβολή στο ουσιώδες.

Κείμενο 3
Κωνσταντίνος Καβάφης, Ένας γέρος

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος

σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·
με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.

Και μες των άθλιων γηρατειών την καταφρόνια

σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια
που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά.

Ξέρει που γέρασε πολύ· το νοιώθει, το κοιτάζει.

Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει
σαν χθες. Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό.

Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα·

και πως την εμπιστεύονταν πάντα — τι τρέλα! —
την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό».

Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση

χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι
κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.

.... Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται

ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται
στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.
Ενδεικτικά ερωτήματα πραγμάτευσης των μη λογοτεχνικών κειμένων 1 και 2

 Ο τίτλος του κειμένου 1 είναι «Αλληλεγγύη vs Κορωνοϊός: Η κόρη της

ελπίδας εναντίον του (υ)ιού του θανάτου». α) Πόσο αποτελεσματικός είναι
με κριτήριο τον σκοπό του συντάκτη; β) Τι εκφράζει το γλωσσοπαίγνιο
«(υ)ιού» στο δεύτερο σκέλος του τίτλου;
 Ποιο επικοινωνιακό αποτέλεσμα δημιουργεί κατά τη γνώμη σας η επανάληψη
της λέξης «αλληλεγγύη» στην αρχή της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης
παραγράφου του κειμένου 1 και ποια η σχέση της με το θέμα του κειμένου και
την πρόθεση του συγγραφέα;
 Στην 4η παράγραφο του κειμένου 1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το β΄ ενικό
πρόσωπο. Να ξαναγράψετε την παράγραφο χρησιμοποιώντας το γ΄ ενικό
πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος;
 Με ποιους τρόπους και μέσα πειθούς, με ποιες επιλογές στο λεξιλόγιο και
ποια σχήματα λόγου στηρίζει τη θέση του ο συγγραφέας στην 5 η παράγραφο
του κειμένου 1 («Μπροστά λοιπόν στον κίνδυνο… είμαστε μέρος της»); Να
αναφέρετε από ένα παράδειγμα από τη συγκεκριμένη παράγραφο για κάθε
μια από τις παραπάνω επιλογές του ομιλητή.
 Τι εννοεί ο συγγραφέας του κειμένου 1 με τη φράση: «η ναρκισσιστική
παντοδυναμία του ελεύθερου υποκειμένου βάλλεται κάτω από το πρίσμα της
συμμόρφωσης και της απαγόρευσης» (παρ. 6); Να αποδώσετε το νόημα του
αποσπάσματος σε 80-90 λέξεις.
 Στο κείμενο 2 ο ομιλητής εμφανίζεται βέβαιος για τις απόψεις του. Με ποιες
εγκλίσεις, με ποιους τρόπους και μέσα πειθούς, και με ποιες επιλογές στο
λεξιλόγιο δείχνει τη βεβαιότητά του; Να αναφέρετε από ένα παράδειγμα από
τη 2η παράγραφο του κειμένου 2 για κάθε μια από τις παραπάνω επιλογές του
ομιλητή. Συμμερίζεστε τη βεβαιότητά του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
 Να παρουσιάσετε την οργάνωση του επιχειρήματος στην 1η παράγραφο του
Κειμένου 2. (π.χ. Απαντώντας στην ερώτηση …… ο ομιλητής ισχυρίζεται …..
και στηρίζει τον ισχυρισμό του με τη χρήση…., /και στη συνέχεια ….)
 Τι πετυχαίνει ο ομιλητής με τη χρήση ερωτημάτων στην 3η παράγραφο του
κειμένου 2 (Είναι λέξεις που δεν… είναι η ενότητά μας.) ως προς την
οργάνωση της απάντησής του και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;
 Τι εννοεί ο συγγραφέας του κειμένου 2 με την απάντηση που δίνει την
τελευταία ερώτηση; Σε 80-90 λέξεις να αποδώσετε το νόημα της απάντησής
του («Είμαστε στην ασφάλεια της ευθύνης, δηλαδή ελευθερία στο τετράγωνο.
Ποτέ δεν υπάρχει υπερβολή στο ουσιώδες»).
 Να συγκρίνετε τα κείμενα 1 και 2 ως προς τις απόψεις που διατυπώνονται σε
αυτά.