GIAOTRINH GIAOTRINH

. .
. VIETNAM
LUAT DAN Su' . .
. VIETNAM
LUAT DAN Su'
T!PI T!PI
394-2018/CXBIPH/44-188/CAND 394-2018/CXBIPH/44-188/CAND
 TRUONG 1>4.1 HQC LU~T HA N(H TRUONG 1>4.1 HQC LU~T HA N(H

, ' , '
GIAOTRINH GIAOTRINH
LUAT
•
DAN Slf
•
VIETNAM
•
LUAT
•
DAN Slf
•
VIETNAM
•
.
TAPI .
TAPI
(Tai him c6 sua il6i, b6 sung) (Tai him c6 sua il6i, b6 sung)

NHA XUAT BAN CONG AN NHAN DAN NHA XUAT BAN CONG AN NHAN DAN
HA N(>I - 2018 HA N(>I - 2018
 Chu bit~n Chu bit~n
PGS.TS. DINH VAN THANH PGS.TS. DINH VAN THANH
TS. NGUYEN MINH TUAN TS. NGUYEN MINH TUAN

T~p th~ tac gia T~p th~ tac gia

TS. VO THl HONG YEN TS. VO THl HONG YEN

Chucmgi,II Chucmgi,II
ITS. PHAM CONG LAC I ITS. PHAM CONG LAC I
PGS.TS. BlJI DANG HIEU Chuang III PGS.TS. BlJI DANG HIEU Chuang III
TS. KIEU THl THANH TS. KIEU THl THANH

PGS.TS. DINH VAN THANH Chuang IV PGS.TS. DINH VAN THANH Chuang IV
TS. Vlf0NG THANH THUY TS. Vlf0NG THANH THUY

PGS.TS. PHUNG TRUNG T!P ChucmgV PGS.TS. PHUNG TRUNG T!P ChucmgV
TRAN HUu BIEN TRAN HUu BIEN

4 4
 LOI GI61 THI~U
B(J lutjt dan Slf nam 2015 ilu(J'c Qu6c h(Ji nu&c C(Jng hoa xii
h(Ji chit ngh'ia Vi?t Nam Khoa Xlll, ki h9p thit 10 thong qua
ngay 24/11/2015, c6 hi?u ll!C tir ngay 01/0112017. Day la b(J
luqt l6n nhdt 6' nu&c ta hi?n nay. V&i 689 iliJu luqt, B(J luqt
dan Slf ifiJu chinh cac quan h¢ tai scm VQ nhan than CO t{nh ph6
biin trong ilili sbng cita nhan dan ta hi?n nay.
B(j luqt dan Slf quy iltnh cac chudn ml;fC phap [{ cho each
img XU cita cac chit thJ trong giao [uu dan Slf nhtJm bao ifam
Slf 6n ifjnh VQ liznh mqnh hoa cac quan h¢ dan Slf trong aiJu
ki?n phat triin n€n kinh ti thi trudng iljnh hu6ng xii h(Ji chit nghia.
DJ ilap img kip thai vi~c nghien citu, giang dqy va h9c tqp
cua giang vien, sinh vien va nhfing nguili quan tam, B(j mon
luqt dan Slf Khoa Phap lutjt dan Slf Trudng Dqi h9c Lutjt Ha
N(Ji ilii chinh U giao trinh phu h9P v&i khoa h9c phap U dan Slf
hi?n ilqi va lam ro n(Ji dung ca ban cita cac phdn trong B(j
[uqt dan Slf nam 20 }5.
Vi~c chinh [{ giao trinh luqt dan Slf Vi~t Nam can cu vao
chuang trinh, m7;Jc tieu ilao tqo cita Trnimg Dqi h9c Luqt Ha
N(Ji va ilw;rc xay dl;fng phu h(J'p v&i chuang trinh khung do B(j
giao dl;lC va ilao tqo quy iltnh. Giao trinh luqt dan Slf aU(J'C
bien soqn thanh hai ttjp aJ thuqn ti~n cho Vi~c hf)C tqp VQ
ng hien citu.
5 5
LOI GI61 THI~U
B(J lutjt dan Slf nam 2015 ilu(J'c Qu6c h(Ji nu&c C(Jng hoa xii
h(Ji chit ngh'ia Vi?t Nam Khoa Xlll, ki h9p thit 10 thong qua
ngay 24/11/2015, c6 hi?u ll!C tir ngay 01/0112017. Day la b(J
luqt l6n nhdt 6' nu&c ta hi?n nay. V&i 689 iliJu luqt, B(J luqt
dan Slf ifiJu chinh cac quan h¢ tai scm VQ nhan than CO t{nh ph6
biin trong ilili sbng cita nhan dan ta hi?n nay.
B(j luqt dan Slf quy iltnh cac chudn ml;fC phap [{ cho each
img XU cita cac chit thJ trong giao [uu dan Slf nhtJm bao ifam
Slf 6n ifjnh VQ liznh mqnh hoa cac quan h¢ dan Slf trong aiJu
ki?n phat triin n€n kinh ti thi trudng iljnh hu6ng xii h(Ji chit nghia.
DJ ilap img kip thai vi~c nghien citu, giang dqy va h9c tqp
cua giang vien, sinh vien va nhfing nguili quan tam, B(j mon
luqt dan Slf Khoa Phap lutjt dan Slf Trudng Dqi h9c Lutjt Ha
N(Ji ilii chinh U giao trinh phu h9P v&i khoa h9c phap U dan Slf
hi?n ilqi va lam ro n(Ji dung ca ban cita cac phdn trong B(j
[uqt dan Slf nam 20 }5.
Vi~c chinh [{ giao trinh luqt dan Slf Vi~t Nam can cu vao
chuang trinh, m7;Jc tieu ilao tqo cita Trnimg Dqi h9c Luqt Ha
N(Ji va ilw;rc xay dl;fng phu h(J'p v&i chuang trinh khung do B(j
giao dl;lC va ilao tqo quy iltnh. Giao trinh luqt dan Slf aU(J'C
bien soqn thanh hai ttjp aJ thuqn ti~n cho Vi~c hf)C tqp VQ
ng hien citu.
 Mqc du tqp thJ tac gia ail hit sue c6 g&ng nhzmg gifio trinh
ciing kh6 tranh khoi nhimg khiim khuyit, rdt mong cac a(Jc gia
gop y aJ giao trinh luqt dan Sl! Vi?t Nam cua Truemg Dgi h9C
Luqt Ha N(Ji ngay cang hoan thi¢n.
Xin tran tr9ng gi&i thi?u cung bgn il9C.
Mqc du tqp thJ tac gia ail hit sue c6 g&ng nhzmg gifio trinh
ciing kh6 tranh khoi nhimg khiim khuyit, rdt mong cac a(Jc gia
gop y aJ giao trinh luqt dan Sl! Vi?t Nam cua Truemg Dgi h9C
Luqt Ha N(Ji ngay cang hoan thi¢n.
Xin tran tr9ng gi&i thi?u cung bgn il9C.

TRVONG DAI HOC LU!T HA N0I TRVONG DAI HOC LU!T HA N0I

6 6
 CHUdNGI
KHAI N£E:M VE LU~T DAN SV' V£E:T NAM
A. BCI TU'ONG VA PHU'ONG PHAP BI~U CHTNH
COA LUAT DAN Sl)'
D€ qmin lf xa h()i b~ng phap lu~t va khong ngirng nang cao
tfnh thlJC thi cua cac van ban phap lu~t, tang cucmg phap ch~ xa
h()i chu nghia, Dang va Nha nu6c ta chu truang xay d\l'flg m()t
h~ th6ng phap lu~t ngay cang hoan chinh, phan anh t6t han
duemg 16i cua Dang trong cong CUQC xay d\l'flg nSn kinh t~ thi
truemg dinh huang xa h()i chu nghia a nu6c ta hi~n nay. V6i
m1,1c tieu d6, d()ng l\fc chfnh cua S\f phat tri€n la vi con ngubi,
do con ngubi, d(lt con ngucri vao vi trf trung tam, giai ph6ng
sue san xuilt, khai d{ly mQi ti€m nang cua m6i ca nhan, m6i t{lp
th€ lao d()ng va cua ca c()ng d6ng dan t()c; d()ng vien va t~o mQi
diSu ki~n cho m9i ngubi Vi~t Nam phat huy y chi tlJ 1\fc, tlJ
cuemg, d.n ki~m xay d\l'flg T6 qu6c, ra sue lam giau cho mlnh va
cho dfit nu6c. Trong d6, m9i ngubi duqc tlJ do kinh doanh theo
phap lu~t. duqc bao h9 quysn sa hiiu va thu nh~p hqp phap.
H~ th6ng phap lu~t cua Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chu
nghia Vi~t Nam bao g6m nhiSu nganh lu~t. diSu chinh cac quan
h~ xa h()i da d<~mg, phuc t~p. Trong d6, m6i nganh lu~t diSu
chinh nhfmg nh6m quan h~ xa h()i nhfit d!nh. Nhung nh6m
7 7
CHUdNGI
KHAI N£E:M VE LU~T DAN SV' V£E:T NAM
A. BCI TU'ONG VA PHU'ONG PHAP BI~U CHTNH
COA LUAT DAN Sl)'
D€ qmin lf xa h()i b~ng phap lu~t va khong ngirng nang cao
tfnh thlJC thi cua cac van ban phap lu~t, tang cucmg phap ch~ xa
h()i chu nghia, Dang va Nha nu6c ta chu truang xay d\l'flg m()t
h~ th6ng phap lu~t ngay cang hoan chinh, phan anh t6t han
duemg 16i cua Dang trong cong CUQC xay d\l'flg nSn kinh t~ thi
truemg dinh huang xa h()i chu nghia a nu6c ta hi~n nay. V6i
m1,1c tieu d6, d()ng l\fc chfnh cua S\f phat tri€n la vi con ngubi,
do con ngubi, d(lt con ngucri vao vi trf trung tam, giai ph6ng
sue san xuilt, khai d{ly mQi ti€m nang cua m6i ca nhan, m6i t{lp
th€ lao d()ng va cua ca c()ng d6ng dan t()c; d()ng vien va t~o mQi
diSu ki~n cho m9i ngubi Vi~t Nam phat huy y chi tlJ 1\fc, tlJ
cuemg, d.n ki~m xay d\l'flg T6 qu6c, ra sue lam giau cho mlnh va
cho dfit nu6c. Trong d6, m9i ngubi duqc tlJ do kinh doanh theo
phap lu~t. duqc bao h9 quysn sa hiiu va thu nh~p hqp phap.
H~ th6ng phap lu~t cua Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chu
nghia Vi~t Nam bao g6m nhiSu nganh lu~t. diSu chinh cac quan
h~ xa h()i da d<~mg, phuc t~p. Trong d6, m6i nganh lu~t diSu
chinh nhfmg nh6m quan h~ xa h()i nhfit d!nh. Nhung nh6m
quan h~ xa h(>i do m(>t nganh lu~t dieu chinh dugc g<;>i la d6i
tugng dieu chinh cua nganh lu~t d6. D~ dieu chinh cac quan h~
xa h(>i, Nha nu6c sir d1:1ng cac bi~n phap tac d(>ng khac nhau,
huang cho cac quan h~ xa h(>i phat sinh, thay d6i, chfun dirt
phil hgp v6i y chi cua Nha nu6c. Phuong phap tac d(>ng cua Nha
nu6c len cac quan h~ xa h(>i c6 nhiing d~c thil khac nhau ph\1
thUQC vao cac quan h~ xa hQi cfut dieu chinh bfulg phap lu~t.
I. DOl TlJQNG DIEU CHiNH CUA LU!T DAN SV
D6i tugng dieu chinh cua lu~t dan S\f la quan h~ nhan than
va thl san cua ca nhan, phap nhan trong cac quan h~ dugc hlnh
thanh tren CO" SO binh ditng, t\[ do y chi, dQC l~p ve tai san va l\f
chju trach nhi~m (sau day gQi chung la quan h~ dan sv) (Di€u 1
BQ lu~t dan sv- BLDS nam 2015). V6i quy djnh. nay, lu~t dan
.
sv n6i chung va BLDS nam 2015 n6i rieng da mcr r(>ng ph~
Vi dieu chinh den cac quan h~ thUQC linh V\fC lu~t tu va trcr
thanh lu~t chung dieu chinh cac quan h~ tai san. Trong tru<mg '
hgp lu~t rieng khong quy djnh t£\fC tiep d~ dieu chinh cac quan
h~ xa h(>i trong linh V\fC d6 thl cac quy djnh cua BLDS nam
2015 se dieu chinh. Tuy nhien, cac quy djnh cua lu~t rieng
khong dugc trai v6i nhiing nguyen t~c co ban dugc quy djnh
~ Di€u -3 BLDS nam 2015. Trubng hgp lu~t khac co lien quart
khong quy djnh ho~c c6 quy djnh nhung vi ph~m nguyen t~
tren thi quy djnh cua BLDS nam 2015 dugc ap d1:1ng.
1. Quan h~ tili san
Quan h~ thl san Ia quan h~ giua ngum v6i ngum thong qua
m(>t thl san. Quan h~ tai san bao gicr cling g~ v6i m(>t thl san
nhdt djnh dugc th~ hi~n dum d~ng nay hay d~g khac.
8 8
quan h~ xa h(>i do m(>t nganh lu~t dieu chinh dugc g<;>i la d6i
tugng dieu chinh cua nganh lu~t d6. D~ dieu chinh cac quan h~
xa h(>i, Nha nu6c sir d1:1ng cac bi~n phap tac d(>ng khac nhau,
huang cho cac quan h~ xa h(>i phat sinh, thay d6i, chfun dirt
phil hgp v6i y chi cua Nha nu6c. Phuong phap tac d(>ng cua Nha
nu6c len cac quan h~ xa h(>i c6 nhiing d~c thil khac nhau ph\1
thUQC vao cac quan h~ xa hQi cfut dieu chinh bfulg phap lu~t.
I. DOl TlJQNG DIEU CHiNH CUA LU!T DAN SV
D6i tugng dieu chinh cua lu~t dan S\f la quan h~ nhan than
va thl san cua ca nhan, phap nhan trong cac quan h~ dugc hlnh
thanh tren CO" SO binh ditng, t\[ do y chi, dQC l~p ve tai san va l\f
chju trach nhi~m (sau day gQi chung la quan h~ dan sv) (Di€u 1
BQ lu~t dan sv- BLDS nam 2015). V6i quy djnh. nay, lu~t dan
.
sv n6i chung va BLDS nam 2015 n6i rieng da mcr r(>ng ph~
Vi dieu chinh den cac quan h~ thUQC linh V\fC lu~t tu va trcr
thanh lu~t chung dieu chinh cac quan h~ tai san. Trong tru<mg '
hgp lu~t rieng khong quy djnh t£\fC tiep d~ dieu chinh cac quan
h~ xa h(>i trong linh V\fC d6 thl cac quy djnh cua BLDS nam
2015 se dieu chinh. Tuy nhien, cac quy djnh cua lu~t rieng
khong dugc trai v6i nhiing nguyen t~c co ban dugc quy djnh
~ Di€u -3 BLDS nam 2015. Trubng hgp lu~t khac co lien quart
khong quy djnh ho~c c6 quy djnh nhung vi ph~m nguyen t~
tren thi quy djnh cua BLDS nam 2015 dugc ap d1:1ng.
1. Quan h~ tili san
Quan h~ thl san Ia quan h~ giua ngum v6i ngum thong qua
m(>t thl san. Quan h~ tai san bao gicr cling g~ v6i m(>t thl san
nhdt djnh dugc th~ hi~n dum d~ng nay hay d~g khac.
 . Thl san (dugc khai quat chung 6 Di~u 105 BLDS niim 2015)
bao gAm: v~t. ti~n. giAy to c6 gia va quy~n tai san. Quan h~ tru
san thl san khong chi b6 h~p 6 nhiing v~t vo tri rna con ham
chua n()i dung xa h()i la nhiing quan h~ xa h()i lien quan d~n
m()t thl san.
Quan h~ thl san khong chi bao gAm v~t thu()c v~ ai, do ai
chi~m hiiu, sir dl}Ilg, dinh do\it rna con bao gAm ca vi~c dich
chuy€n nhiing thl san d6 tir chu th~ nay sang chu th€ khac,
quy~n yeu cdu cua m()t hay nhi~u chu th€ va nghia vv tuong
trng v6i cac ·quy~n yeu cdu ·d6 cua m()t hay nhi~u chu th€ khac
trong quan h~ nghia V\1 ciing dugc coi Ia quan h~ thl san. Quan
h~ tai san rAt da d\ing va phuc t\!P bm cac y~u t6 cAu thanh nen
cac quan h~ d6 bao gAm: chu th€ tham gia, khach th€ dugc tac
d()ng va n()i dung cua cac quan h~ d6. Quan h~ thl sitn Ia d6i
tugng di~u chinh cua lu~t dan sv c6 nhfrng d~c di€m sau:
Thu nhdt, quan h~ thl san do lu~t dan sv di€u chinh mang
tinh y chf. Quan h~ thl san phat sinh giua cac chu th~ Ia nhfrng
quan h~ kinh t~ cv th€ trong qua trlnh san xuAt, phan ph6i, hru
thong va tieu thv sim phfun ciing nhu cung trng dich V\1 trong
xa h()i. Quan h~ tru san luon gi\n Ii€n vm quan h~ san xuAt va
phu hgp vm quan h~ san xuAt v6n Ia h\1 tdng cua xa h()i. Quan
h~ san xuAt tAn t~ khong ph\l thu()c vao y chi cua con ngucri
rna n6 phat sinh, phat tri€n theo nhfrng quy lu~t khach quan.
Nhung nhiing quy lu~t nay dugc nh~n thuc va phan anh thong
qua nhfrng quy ph\im phap lu~t 1~ mang tfnh chu quan - y chi
cua giai cAp th6ng tri phan anh SIJ tAn t~ xa h()i thong qua cac
quy ph\im phap lu~t. M6i chu th€ tham gia vao m()t quan h~
9 9
. Thl san (dugc khai quat chung 6 Di~u 105 BLDS niim 2015)
bao gAm: v~t. ti~n. giAy to c6 gia va quy~n tai san. Quan h~ tru
san thl san khong chi b6 h~p 6 nhiing v~t vo tri rna con ham
chua n()i dung xa h()i la nhiing quan h~ xa h()i lien quan d~n
m()t thl san.
Quan h~ thl san khong chi bao gAm v~t thu()c v~ ai, do ai
chi~m hiiu, sir dl}Ilg, dinh do\it rna con bao gAm ca vi~c dich
chuy€n nhiing thl san d6 tir chu th~ nay sang chu th€ khac,
quy~n yeu cdu cua m()t hay nhi~u chu th€ va nghia vv tuong
trng v6i cac ·quy~n yeu cdu ·d6 cua m()t hay nhi~u chu th€ khac
trong quan h~ nghia V\1 ciing dugc coi Ia quan h~ thl san. Quan
h~ tai san rAt da d\ing va phuc t\!P bm cac y~u t6 cAu thanh nen
cac quan h~ d6 bao gAm: chu th€ tham gia, khach th€ dugc tac
d()ng va n()i dung cua cac quan h~ d6. Quan h~ thl sitn Ia d6i
tugng di~u chinh cua lu~t dan sv c6 nhfrng d~c di€m sau:
Thu nhdt, quan h~ thl san do lu~t dan sv di€u chinh mang
tinh y chf. Quan h~ thl san phat sinh giua cac chu th~ Ia nhfrng
quan h~ kinh t~ cv th€ trong qua trlnh san xuAt, phan ph6i, hru
thong va tieu thv sim phfun ciing nhu cung trng dich V\1 trong
xa h()i. Quan h~ tru san luon gi\n Ii€n vm quan h~ san xuAt va
phu hgp vm quan h~ san xuAt v6n Ia h\1 tdng cua xa h()i. Quan
h~ san xuAt tAn t~ khong ph\l thu()c vao y chi cua con ngucri
rna n6 phat sinh, phat tri€n theo nhfrng quy lu~t khach quan.
Nhung nhiing quy lu~t nay dugc nh~n thuc va phan anh thong
qua nhfrng quy ph\im phap lu~t 1~ mang tfnh chu quan - y chi
cua giai cAp th6ng tri phan anh SIJ tAn t~ xa h()i thong qua cac
quy ph\im phap lu~t. M6i chu th€ tham gia vao m()t quan h~
kinh t€ Cl,l th~ d~U d~t ra nhiing IDl,lC dfch va vm d{)ng CO' nhftt
dinh. Bm v~y, quan h~ tru san rna cac chu th~ tham gia mangy
chf cua cac chu th~ va phai phil hqp vm y chi cua Nha nucrc
thong qua cac quy ph!;im phap lu~t dan S\f. Nha nUOC dung cac
quy ph(;lm phap lu~t dan sv tac d()ng len cac quan h~ kinh t€,
huang cho cac quan h~ nay phat sinh, thay d6i theo y chf cua
Nha nucrc. VI v~y, sv tac d()ng cua Nha nucrc thong qua cac quy
ph!;lm phap lu~t dan sv c6 y nghia quan trQng trong vi~c dinh
huang cho cac quan h~ tru san phat tri~n. N€u sv dinh huang phil
hqp vm nhiing quy lu~t khach quan cua sv phat tri~n thl se thuc
day quan h~ san xuftt va lvc lw;mg san xuftt phat tri~n va nguqc
l!;ii se klm ham sv phat tri~n cua lvc luqng san xuftt.
C6 th~ n6i r~ng quan h~ tai san la bi~u hi~n y chf cua chu
th~, CUa nha nucrc V~ quan h~ san xuftt trong m{)t giai do(;ln lich
su nhftt dinh. Trong giai do(;ln hi~n nay, khi chung ta dang xay
dvng va hlnh thanh n~n kinh t€ nhi~u thanh ph~n vm nhi~u
hlnh thuc sa hfru va hlnh thuc kinh doanh thl vi~c xac dinh cac
quan h~ tai san phil hqp vm trlnh d9 phat tri~n cua lvc luqng
san xuftt la dinh huang c6 y nghia d~c bi~t quan trQng, c6 tac
dvng thuc day m(;lnh me n~n san xufit xa h()i.
Thit hai, quan h~ tai san do lu~t dan sv di~u chinh mang
tfnh chAt hang hoa va ti~n t~. Dinh huang chi€n luge cua nucrc
ta hi~n nay la phat tri~n n~n kinh t€ hang hoa nhi~u thanh phk
theo co ch€ thi tru<mg, dinh huang xa h9i chu nghia (Di~u 15
Hi€n phap nam 1992). Trong mo hinh kinh t€ nay, cac tai san
duqc th~ hi~n dum d!;ing hang hoa va duqc quy thanh ti~n. San
xuftt ra hang hoa va dich vv d~ ban, d~ trao d6i la d~c trung cua
10
kinh t€ Cl,l th~ d~U d~t ra nhiing IDl,lC dfch va vm d{)ng CO' nhftt
dinh. Bm v~y, quan h~ tru san rna cac chu th~ tham gia mangy
chf cua cac chu th~ va phai phil hqp vm y chi cua Nha nucrc
thong qua cac quy ph!;im phap lu~t dan S\f. Nha nUOC dung cac
quy ph(;lm phap lu~t dan sv tac d()ng len cac quan h~ kinh t€,
huang cho cac quan h~ nay phat sinh, thay d6i theo y chf cua
Nha nucrc. VI v~y, sv tac d()ng cua Nha nucrc thong qua cac quy
ph!;lm phap lu~t dan sv c6 y nghia quan trQng trong vi~c dinh
huang cho cac quan h~ tru san phat tri~n. N€u sv dinh huang phil
hqp vm nhiing quy lu~t khach quan cua sv phat tri~n thl se thuc
day quan h~ san xuftt va lvc lw;mg san xuftt phat tri~n va nguqc
l!;ii se klm ham sv phat tri~n cua lvc luqng san xuftt.
C6 th~ n6i r~ng quan h~ tai san la bi~u hi~n y chf cua chu
th~, CUa nha nucrc V~ quan h~ san xuftt trong m{)t giai do(;ln lich
su nhftt dinh. Trong giai do(;ln hi~n nay, khi chung ta dang xay
dvng va hlnh thanh n~n kinh t€ nhi~u thanh ph~n vm nhi~u
hlnh thuc sa hfru va hlnh thuc kinh doanh thl vi~c xac dinh cac
quan h~ tai san phil hqp vm trlnh d9 phat tri~n cua lvc luqng
san xuftt la dinh huang c6 y nghia d~c bi~t quan trQng, c6 tac
dvng thuc day m(;lnh me n~n san xufit xa h()i.
Thit hai, quan h~ tai san do lu~t dan sv di~u chinh mang
tfnh chAt hang hoa va ti~n t~. Dinh huang chi€n luge cua nucrc
ta hi~n nay la phat tri~n n~n kinh t€ hang hoa nhi~u thanh phk
theo co ch€ thi tru<mg, dinh huang xa h9i chu nghia (Di~u 15
Hi€n phap nam 1992). Trong mo hinh kinh t€ nay, cac tai san
duqc th~ hi~n dum d!;ing hang hoa va duqc quy thanh ti~n. San
xuftt ra hang hoa va dich vv d~ ban, d~ trao d6i la d~c trung cua
10
n~n san xu.it nay. N6 t?O d9ng l\fC cho mQi ca nhan va t6 chuc,
khcri d~y ffiQi ti~m nang CUa hQ, phat huy y chf t\1' l\fC, t\1' CUcmg
ra sue lam giau cho minh va cho d.it nucrc. Nhung n~n kinh t~
hang hoa theo ccr ch~ thi trucmg cling c6 nhfrng m(lt trai cua n6
(qmh tranh khong lanh m?nh, phan hoa giau ngheo ... ). Cho
nen, khuy~n khfch tfnh nang d9ng, sang t?o di doi vcri thi~t l~p
tr~t t\1' ki cuang trong ho?t d9ng kinh t~, bao dam cho mQi dan
vi kinh t~, khong phan bi~t quan h~ sa hfru d~u ho?t d9ng theo
CO' ch@ t\f chu kinh doanh, hqp tac va Cl;lnh tranh vcri nhau, blnh
d~ng trucrc phap lu~t. Bai v~y, d.n phai c6 hanh lang phap If
vua m~m deo, Iinh ho?t, vira ch(lt che mcri co thS dap ung duqc
cac yeu du tren. Han nfra chung ta dang trong qua trlnh h9i
nh~p qu6c t~ tren nhi~u Hnh V\fC, do v~y phap lu~t n6i chung va
phap lu~t dan SlJ n6i rieng COn phai tucrng thfch VOi phap lu~t
CUa ca.C nucrc tren th~ gicri va trong khu VlJC. Quy lu~t CUa n~n
kinh t~ thi trucmg trong san xu.it xa h9i chi ph6i cac quan h~ ta.i
san rna m9t trong cac biSu hi~n cua no la quan h~ tien - hang.
sv trao d6i hang hoa va dich V\} trong nSn kinh t~ thi truemg
chu y@u thong qua hlnh thuc ti~n - hang. Khai ni~m hang hoa
cang ngay cang dugc ma fQng cung vcri SlJ chuyen mon hoa
cua nSn san xu.it, cling vm SlJ phat triSn cua khoa hQc-ki thu~t
va quan ni~m xa h9i vS cac d6i tuqng trao d6i. Tai san la d6i
tuqng va cling la khach ths cua quan h~ tai san phai tri gia
dugc thanh tiSn va co thS chuysn giao thong qua cac giao dich
dan SlJ. Do v~y. cac quan h~ tai san nay cling khong n~m ngoai
sv chi ph6i cua quy lu~t hang hoa - tiSn t~.
Thu ba, quan h~ tai san do lu~t dan SlJ dieu chinh mang tfnh
chfit dSn bu tuang duang. Sv d~n bu tuang ducrng trong trao
11
n~n san xu.it nay. N6 t?O d9ng l\fC cho mQi ca nhan va t6 chuc,
khcri d~y ffiQi ti~m nang CUa hQ, phat huy y chf t\1' l\fC, t\1' CUcmg
ra sue lam giau cho minh va cho d.it nucrc. Nhung n~n kinh t~
hang hoa theo ccr ch~ thi trucmg cling c6 nhfrng m(lt trai cua n6
(qmh tranh khong lanh m?nh, phan hoa giau ngheo ... ). Cho
nen, khuy~n khfch tfnh nang d9ng, sang t?o di doi vcri thi~t l~p
tr~t t\1' ki cuang trong ho?t d9ng kinh t~, bao dam cho mQi dan
vi kinh t~, khong phan bi~t quan h~ sa hfru d~u ho?t d9ng theo
CO' ch@ t\f chu kinh doanh, hqp tac va Cl;lnh tranh vcri nhau, blnh
d~ng trucrc phap lu~t. Bai v~y, d.n phai c6 hanh lang phap If
vua m~m deo, Iinh ho?t, vira ch(lt che mcri co thS dap ung duqc
cac yeu du tren. Han nfra chung ta dang trong qua trlnh h9i
nh~p qu6c t~ tren nhi~u Hnh V\fC, do v~y phap lu~t n6i chung va
phap lu~t dan SlJ n6i rieng COn phai tucrng thfch VOi phap lu~t
/ CUa ca.C nucrc tren th~ gicri va trong khu VlJC. Quy lu~t CUa n~n /
kinh t~ thi trucmg trong san xu.it xa h9i chi ph6i cac quan h~ ta.i
san rna m9t trong cac biSu hi~n cua no la quan h~ tien - hang.
sv trao d6i hang hoa va dich V\} trong nSn kinh t~ thi truemg
chu y@u thong qua hlnh thuc ti~n - hang. Khai ni~m hang hoa
cang ngay cang dugc ma fQng cung vcri SlJ chuyen mon hoa
cua nSn san xu.it, cling vm SlJ phat triSn cua khoa hQc-ki thu~t
va quan ni~m xa h9i vS cac d6i tuqng trao d6i. Tai san la d6i
tuqng va cling la khach ths cua quan h~ tai san phai tri gia
dugc thanh tiSn va co thS chuysn giao thong qua cac giao dich
dan SlJ. Do v~y. cac quan h~ tai san nay cling khong n~m ngoai
sv chi ph6i cua quy lu~t hang hoa - tiSn t~.
Thu ba, quan h~ tai san do lu~t dan SlJ dieu chinh mang tfnh
chfit dSn bu tuang duang. Sv d~n bu tuang ducrng trong trao
11
d6i Ut bi~u hi~n cua quan h~ himg hoa va tiSn t~, la d~c trung
cua quan h~ dan SlJ theo nghia r()ng. Nhung khong phai tfrt ca
SlJ d!ch chuy~n tai san, d!ch V\l dSu c6 SlJ dSn bu tuong duong
nhu: cho, t~ng, thua k~, SU dvng cac tac phftm van hQC ngh~
thu~t... Nhung cac quan h~ nay khong phai la quan h~ ca ban
va khong ph6 bi~n trong trao d6i; n6 khong chi don thufin la
quan h~ phap lu~t rna con b! chi ph6i bm nhiSu quan h~ xa h9i
khac (truySn th6ng, phong tvc ... ).
2. Quan h~ nhan than
Cling vm quan h~ thl san, lu~t dan SlJ con diSu chinh cac
quan h~ nhan than (DiSu 1 BLDS nam 2015). Quan h~ nhan than
la quan h~ gitra ngum vm ngum vs m9t gia tr! nhan than cua ca
nhan hay cac t6 chuc. Vi~c xac d!nh m()t gia tri nhan than la
quySn nhan than phai duqc phap lu~t thua nh~n nhu m9t quySn
tuy~t d6i cua m9t ca nhan, t6 chuc. Quysn nhan than la quysn
dan sv g~n liSn vm m9t chu th~, vS nguyen t~c khong th~ chuy~n
giao cho chu th~ khac, tru truemg hqp lu~t khac c6 lien quan quy
dinh khac. D6 Ia m9t quySn dan sv tuy~t d6i, mQi ngum dSu c6
nghia Y\1 ton tr9ng quysn nhan than cua ngum khac.
Cac quySn nhan than duqc nhiSu nganh lu~t diSu chinh.
Lu~t hanh chinh quy dinh vS trlnh tv, thu tvc d~ xac dinh cac
quySn nhan than nhu: phong cac danh hi~u cao quy cua Nha
nu6c; t~ng thu6ng cac lo~i huan, huy chuong; cong nh~n cac
chuc danh... Lu~t hinh sv bao v~ cac gia tri nhan than b~ng
each quy dinh nhtrng hanh vi nao khi xam ph~m d~n nhtrng gia
tri nhan than nao duqc coila t9i ph~m (nhu cac t()i: vu kh6ng,
lam nhvc nguai khac, lam hang giL.).
12
d6i Ut bi~u hi~n cua quan h~ himg hoa va tiSn t~, la d~c trung
cua quan h~ dan SlJ theo nghia r()ng. Nhung khong phai tfrt ca
SlJ d!ch chuy~n tai san, d!ch V\l dSu c6 SlJ dSn bu tuong duong
nhu: cho, t~ng, thua k~, SU dvng cac tac phftm van hQC ngh~
thu~t... Nhung cac quan h~ nay khong phai la quan h~ ca ban
va khong ph6 bi~n trong trao d6i; n6 khong chi don thufin la
quan h~ phap lu~t rna con b! chi ph6i bm nhiSu quan h~ xa h9i
khac (truySn th6ng, phong tvc ... ).
2. Quan h~ nhan than
Cling vm quan h~ thl san, lu~t dan SlJ con diSu chinh cac
quan h~ nhan than (DiSu 1 BLDS nam 2015). Quan h~ nhan than
la quan h~ gitra ngum vm ngum vs m9t gia tr! nhan than cua ca
nhan hay cac t6 chuc. Vi~c xac d!nh m()t gia tri nhan than la
quySn nhan than phai duqc phap lu~t thua nh~n nhu m9t quySn
tuy~t d6i cua m9t ca nhan, t6 chuc. Quysn nhan than la quysn
dan sv g~n liSn vm m9t chu th~, vS nguyen t~c khong th~ chuy~n
giao cho chu th~ khac, tru truemg hqp lu~t khac c6 lien quan quy
dinh khac. D6 Ia m9t quySn dan sv tuy~t d6i, mQi ngum dSu c6
nghia Y\1 ton tr9ng quysn nhan than cua ngum khac.
Cac quySn nhan than duqc nhiSu nganh lu~t diSu chinh.
Lu~t hanh chinh quy dinh vS trlnh tv, thu tvc d~ xac dinh cac
quySn nhan than nhu: phong cac danh hi~u cao quy cua Nha
nu6c; t~ng thu6ng cac lo~i huan, huy chuong; cong nh~n cac
chuc danh... Lu~t hinh sv bao v~ cac gia tri nhan than b~ng
each quy dinh nhtrng hanh vi nao khi xam ph~m d~n nhtrng gia
tri nhan than nao duqc coila t9i ph~m (nhu cac t()i: vu kh6ng,
lam nhvc nguai khac, lam hang giL.).
12
 Lu~t dan S\f di~u chinh cac quan h~ nhan than b&ng each
quy dinh nhfrng gia tri nhan than nao duqc coila quy~n nhan
than, trlnh t\f th1,l'C hi~n, gi&i h~n cua cac quy~n nhan than do,
d6ng th(ri quy dinh cac bi~n phap th1,l'C hi~n, bao V~ cac quy~n
nhan than (Di~u 11- Di~u 14 BLDS nam 2015).
Cac quan h~ nhan than xuAt phat tu quy~n nhan than do lu~t
dan S\f di~u chinh c6 th~ chia lam hai nh6m din cu vao khoan 1
Di~u 17 BLDS nam 2015:
- Quan h~ nhan than g~n v6i tai san;
- Quan h~ nhan than khong g~n v&i tai san.
Nhfrng quan h~ nhan than do lu~t dan sv di~u chinh c6
nhfrng d~c di~m sau:
- Quy~n nhan than luon g~n li~n v6i m()t chu th~ nhftt dinh
va khong th~ dich chuy~n duqc cho Cclc chu th~ khac. Tuy
nhien, trong nhfrng truemg hqp nhftt dinh c6 th~ duqc dich
chuy~n. Nhfrng truemg hqp ca bi~t nay phai do phap lu~t quy
dinh (quy€n cong b6 tac phftm cua tac gia cac tac ph~m. cac d6i
tuqng sa hfru cong nghi~p ... ).
- Quy~n nhan than khong xac dinh duqc b&ng ti~n - gia tri
nhan than va ti~n t~ kh6ng phai la nhfrng d~i luqng tuang
duang va khong th~ trao d6i ngang gia. Cac quy~n nhan than
khong g~n v&i tai san nhu danh dg, nhan phtlm, uy tfn cua ca
nhan, danh dg, uy tfn cua t6 chuc; quy~n d6i v&i hQ, ten; thay
d6i hQ ten; quy~n xac dinh dan t()c, thay d6i dan t()c; quy~n
d6i v6i hlnh anh; v6i bf m~t dai tu; quy~n kth hon, li hon ...
(tu Di~u 26 d~n Di~u 39 BLDS nam 2015). M¢t s6 quy~n
13
Lu~t dan S\f di~u chinh cac quan h~ nhan than b&ng each
quy dinh nhfrng gia tri nhan than nao duqc coila quy~n nhan
than, trlnh t\f th1,l'C hi~n, gi&i h~n cua cac quy~n nhan than do,
d6ng th(ri quy dinh cac bi~n phap th1,l'C hi~n, bao V~ cac quy~n
nhan than (Di~u 11- Di~u 14 BLDS nam 2015).
Cac quan h~ nhan than xuAt phat tu quy~n nhan than do lu~t
dan S\f di~u chinh c6 th~ chia lam hai nh6m din cu vao khoan 1
Di~u 17 BLDS nam 2015:
- Quan h~ nhan than g~n v6i tai san;
- Quan h~ nhan than khong g~n v&i tai san.
Nhfrng quan h~ nhan than do lu~t dan sv di~u chinh c6
nhfrng d~c di~m sau:
- Quy~n nhan than luon g~n li~n v6i m()t chu th~ nhftt dinh
va khong th~ dich chuy~n duqc cho Cclc chu th~ khac. Tuy
nhien, trong nhfrng truemg hqp nhftt dinh c6 th~ duqc dich
chuy~n. Nhfrng truemg hqp ca bi~t nay phai do phap lu~t quy
dinh (quy€n cong b6 tac phftm cua tac gia cac tac ph~m. cac d6i
tuqng sa hfru cong nghi~p ... ).
- Quy~n nhan than khong xac dinh duqc b&ng ti~n - gia tri
nhan than va ti~n t~ kh6ng phai la nhfrng d~i luqng tuang
duang va khong th~ trao d6i ngang gia. Cac quy~n nhan than
khong g~n v&i tai san nhu danh dg, nhan phtlm, uy tfn cua ca
nhan, danh dg, uy tfn cua t6 chuc; quy~n d6i v&i hQ, ten; thay
d6i hQ ten; quy~n xac dinh dan t()c, thay d6i dan t()c; quy~n
d6i v6i hlnh anh; v6i bf m~t dai tu; quy~n kth hon, li hon ...
(tu Di~u 26 d~n Di~u 39 BLDS nam 2015). M¢t s6 quy~n
13
nhan than mcri dugc ghi nh~n va bito hQ trong BLDS nam
2015 nhu: quy~n v~ dcri s6ng rieng tu, hi m~t ca nhan, hi m~t
gia dlnh; chuySn d6i gicri tinh; quy~n nhan than trong quan h~
hon nhan va gia dlnh ...
Lu~tdan sg ghi nh~n nhung gia tri nhan than dugc coi Ia
quy~n nhan than va quy dinh cac bi~n phap bao v~ cac gia
tri nhan than d6. M6i chu thS c6 nhung gia tri nhan than
khac nhau nhung dugc bao v~ nhu nhau khi cac gia tri d6 hi
xam ph~m. Khi quy~n nhan than hi xam ph~m thl chu thS c6
quy~n t1,I mlnh cai chinh, yeu cfiu ngucri c6 hanh vi xam
ph~m ho~c yeu c~u ca quan nha nucrc c6 thdm quy~n bul)c
ngucri vi ph~m chfim d(rt hanh vi vi ph~m: xin 16i, cai chinh
cong khai; tg mlnh cai chinh tren cac phuang ti~n thong tin
d~i chung; yeu cfiu ngucri vi ph~m ho~C yeu cfiu toa an bUQC
ngucri vi ph~m phai b6i thucrng ml)t khoan ti~n dS bu d~p
nhfrng t6n thfit v~ tinh thAn.
Cac quan h~ nhan than gAn vcri tai san la nhtrng gia. tri
nhan than khi dugc xac l~p lam phat sinh cac quy~n tai san.
Quy~n nhan than la ti~n d~ lam phat sinh cac quy~n tai san
khi c6 nhung sg ki~n phap li nhfit djnh nhu tac gia cac tac
phdm van hQc, ngh~ thu~t, khoa hQc ki thu~t; quy~n tac gia
cac sang che, giai phap htru ich, kiSu dang cong nghi~p ...
dugc huang ti~n nhu~n but, thu lao, dugc huang ti~n thu lao
do ap dl,mg. cac d6i tugng sa hiiu cong nghi~p neu .tren.
Quy~n cua ca nhan d6i vm hlnh anh la quy~n nhan than
nhung khi hlnh i'mh d6 dugc ngucri khac sir d1,mg vi mvc dich
thuang m~i thl nguai c6 hlnh anh se dugc tra thu b£). D6 la
S\I ki~n lam phat sinh quy~n nhan than g~n vcri tai san.
14
nhan than mcri dugc ghi nh~n va bito hQ trong BLDS nam
2015 nhu: quy~n v~ dcri s6ng rieng tu, hi m~t ca nhan, hi m~t
gia dlnh; chuySn d6i gicri tinh; quy~n nhan than trong quan h~
hon nhan va gia dlnh ...
Lu~tdan sg ghi nh~n nhung gia tri nhan than dugc coi Ia
quy~n nhan than va quy dinh cac bi~n phap bao v~ cac gia
tri nhan than d6. M6i chu thS c6 nhung gia tri nhan than
khac nhau nhung dugc bao v~ nhu nhau khi cac gia tri d6 hi
xam ph~m. Khi quy~n nhan than hi xam ph~m thl chu thS c6
quy~n t1,I mlnh cai chinh, yeu cfiu ngucri c6 hanh vi xam
ph~m ho~c yeu c~u ca quan nha nucrc c6 thdm quy~n bul)c
ngucri vi ph~m chfim d(rt hanh vi vi ph~m: xin 16i, cai chinh
cong khai; tg mlnh cai chinh tren cac phuang ti~n thong tin
d~i chung; yeu cfiu ngucri vi ph~m ho~C yeu cfiu toa an bUQC
ngucri vi ph~m phai b6i thucrng ml)t khoan ti~n dS bu d~p
nhfrng t6n thfit v~ tinh thAn.
Cac quan h~ nhan than gAn vcri tai san la nhtrng gia. tri
nhan than khi dugc xac l~p lam phat sinh cac quy~n tai san.
Quy~n nhan than la ti~n d~ lam phat sinh cac quy~n tai san
khi c6 nhung sg ki~n phap li nhfit djnh nhu tac gia cac tac
phdm van hQc, ngh~ thu~t, khoa hQc ki thu~t; quy~n tac gia
cac sang che, giai phap htru ich, kiSu dang cong nghi~p ...
dugc huang ti~n nhu~n but, thu lao, dugc huang ti~n thu lao
do ap dl,mg. cac d6i tugng sa hiiu cong nghi~p neu .tren.
Quy~n cua ca nhan d6i vm hlnh anh la quy~n nhan than
nhung khi hlnh i'mh d6 dugc ngucri khac sir d1,mg vi mvc dich
thuang m~i thl nguai c6 hlnh anh se dugc tra thu b£). D6 la
S\I ki~n lam phat sinh quy~n nhan than g~n vcri tai san.
14
 II. PHUONG PHAP DIEU CHiNH CUA LU!T DAN Slj
Phap lu~t khong t~o ra cac quan h~ xa hc)i rna chi di~u
chinh cac quan h~ xa hc)i. Ca ch~ di~u chinh cac quan h~ xa
hc)i rftt phuc t~p bao g6m mc)t h~ th6ng ca quan, t6 chuc sir
dl,mg cac bi~n phap, each thuc tac dc)ng vao hanh vi cua cac
chu th~, djnh huang each XU SV cua cac chu th~ tham gia vao
cac quan h~ do. Tuy theo cac nhom quan h~ xa hc)i d.n di~u
chinh rna Nha nu6c Iva ch9n cac bi~n phap tac dc)ng khac
nhau len cac quan h~ do.
Phuang phap di~u chinh cua lu~t dan sv la nhfrng each
thuc, bi~n phap rna Nha nu6c tac dc)ng len cac quan h~ tai sim,
cac quan h~ nhan than lam cho cac quan h~ nay phat sinh, thay
d6i, chftm dtrt theo y chi cua Nha nu6c phu hqp v6i ba lqi fch
(Nha nu6c, xa hc)i va ca nhan).
Lu~t dan sv di~u chinh cac quan h~ tai sim va quan h~ nhan
than cua ca nhan, phap nhan duqc hlnh thanh tren CO" SO blnh
d~ng, tv do y chi, dc)c l~p v~ tai san va tv chiu trach nhi~m.
Phuang phap di~u chinh cua iu~t dan sv c6 nhfrng d~c
di~m sau:
- Cac chu th~ tham gia cac quan h~ tai san va cac quan h~
nhan than do lu~t dan sv di~u chinh dc)c l~p v~ t6 chuc va tai
san, blnh d~ng v6i nhau v~ dia vi phap If. Dc)c l~p v~ t6 chuc va
tai san la ti~n d~ t~O ra SV blnh d~ng trong cac quan h~ rna cac
chu th~ tham gia. Boi cac quan h~ tai san rna lu~t dan sv di~u
chinh mang tfnh chftt hang hoa - ti~n t~ va d~n bu tuang duang
Ia d~c trung khi trao d6i. N~u khong dc)c l~p v~ tai san va blnh
d~ng v~ dja vi phap If thl se khong t~o ra sv d~n bu tuang
15
II. PHUONG PHAP DIEU CHiNH CUA LU!T DAN Slj
Phap lu~t khong t~o ra cac quan h~ xa hc)i rna chi di~u
chinh cac quan h~ xa hc)i. Ca ch~ di~u chinh cac quan h~ xa
hc)i rftt phuc t~p bao g6m mc)t h~ th6ng ca quan, t6 chuc sir
dl,mg cac bi~n phap, each thuc tac dc)ng vao hanh vi cua cac
chu th~, djnh huang each XU SV cua cac chu th~ tham gia vao
cac quan h~ do. Tuy theo cac nhom quan h~ xa hc)i d.n di~u
chinh rna Nha nu6c Iva ch9n cac bi~n phap tac dc)ng khac
nhau len cac quan h~ do.
Phuang phap di~u chinh cua lu~t dan sv la nhfrng each
thuc, bi~n phap rna Nha nu6c tac dc)ng len cac quan h~ tai sim,
cac quan h~ nhan than lam cho cac quan h~ nay phat sinh, thay
d6i, chftm dtrt theo y chi cua Nha nu6c phu hqp v6i ba lqi fch
(Nha nu6c, xa hc)i va ca nhan).
Lu~t dan sv di~u chinh cac quan h~ tai sim va quan h~ nhan
than cua ca nhan, phap nhan duqc hlnh thanh tren CO" SO blnh
d~ng, tv do y chi, dc)c l~p v~ tai san va tv chiu trach nhi~m.
Phuang phap di~u chinh cua iu~t dan sv c6 nhfrng d~c
di~m sau:
- Cac chu th~ tham gia cac quan h~ tai san va cac quan h~
nhan than do lu~t dan sv di~u chinh dc)c l~p v~ t6 chuc va tai
san, blnh d~ng v6i nhau v~ dia vi phap If. Dc)c l~p v~ t6 chuc va
tai san la ti~n d~ t~O ra SV blnh d~ng trong cac quan h~ rna cac
chu th~ tham gia. Boi cac quan h~ tai san rna lu~t dan sv di~u
chinh mang tfnh chftt hang hoa - ti~n t~ va d~n bu tuang duang
Ia d~c trung khi trao d6i. N~u khong dc)c l~p v~ tai san va blnh
d~ng v~ dja vi phap If thl se khong t~o ra sv d~n bu tuang
15
ducrng. sv binh d~ng va d9c l~p duqc thS hi~n ngay ca trong
truong hqp cac chu th~ co cac m6i quan h~ khac rna hQ khong
binh d~ng (trong quan h~ hanh chfnh, lao dQng ... ) va chfnh SV
binh d~ng, d9c l~p cua cac chu thS m6i t~o duqc ti~n d~ cho sv
tv djnh do~t sau nay. N~u VQ' ch6ng t~ng cho nhau tru san trong
thai ld hon nhan rna ngu6n g6c tai sfm t~ng cho co duqc tu tai
sfm chung thi quan h~ t~ng cho do chu y~u mang mau s~c tlnh
cam, chu khong lam djch chuySn quy~n sa hiiu sang cho nguoi
dUQ'C t~ng cho VI khi xac l~p quan h~ t~ng cho nay khong CO SV
dQC l~p V~ tai san gifra VQ' va chf>ng.
- Phap lu~t dan sv ghi nh~n quy~n t\}' djnh do~t cua cac chu
th~ trong vi~c tham gia cac quan h~ tai san. Khi tham gia vao
cac quan h~ tai san, m6i chu thS d~u d~t ra nhfrng ml,lc dfch v6i
nhfrng d9ng co nhfit djnh. Bai v~y, vi~c Iva chQn m9t quan h~
C\1 thS do cac chu thS tv quy~t djnh, din cu vao kha nang, di~u
ki~n, ffil,lC dfch rna hQ tham gia vao cac quan h~ do. Khi tham
gia vao cac quan h~ C\1 thS, cac chu thS tuy y theo y chf cua
minh Iva ChQn d6i tac se tham gia, n9i dung quan h~ rna hQ
tham gia, each thuc, bi~n phap thvc hi~n cac quy~n va nghia
Vl,l. Trong nhi~u truang hqp, cac chu thS co th~ tv d~t ra cac
bi~n phap bao dam, hinh thuc va ph~m vi trach nhi~m. each
thuc ap dl,lng trach nhi~m khi ben nay hay ben kia khong thvc
hi~n hay thvc hi~n khong dung thoa thu~n.
Tuy nhien, vi~c tv djnh do~t cua cac chu thS khi tham gia
vao cac quan h~ khong d6ng nghia v6i tv do, tuy ti~n trong
vi~c t~o l~p. thay d6i, chfim dUt cac quan h~ do. f)~c di~m
chung cac quan h~ tai san va quan h~ nhan than 1a tta d~ng,
phuc t~p. Bai v~y, cac quy ph~m phap lu~t khong thS dv li~u
16
ducrng. sv binh d~ng va d9c l~p duqc thS hi~n ngay ca trong
truong hqp cac chu th~ co cac m6i quan h~ khac rna hQ khong
binh d~ng (trong quan h~ hanh chfnh, lao dQng ... ) va chfnh SV
binh d~ng, d9c l~p cua cac chu thS m6i t~o duqc ti~n d~ cho sv
tv djnh do~t sau nay. N~u VQ' ch6ng t~ng cho nhau tru san trong
thai ld hon nhan rna ngu6n g6c tai sfm t~ng cho co duqc tu tai
sfm chung thi quan h~ t~ng cho do chu y~u mang mau s~c tlnh
cam, chu khong lam djch chuySn quy~n sa hiiu sang cho nguoi
dUQ'C t~ng cho VI khi xac l~p quan h~ t~ng cho nay khong CO SV
dQC l~p V~ tai san gifra VQ' va chf>ng.
- Phap lu~t dan sv ghi nh~n quy~n t\}' djnh do~t cua cac chu
th~ trong vi~c tham gia cac quan h~ tai san. Khi tham gia vao
cac quan h~ tai san, m6i chu thS d~u d~t ra nhfrng ml,lc dfch v6i
nhfrng d9ng co nhfit djnh. Bai v~y, vi~c Iva chQn m9t quan h~
C\1 thS do cac chu thS tv quy~t djnh, din cu vao kha nang, di~u
ki~n, ffil,lC dfch rna hQ tham gia vao cac quan h~ do. Khi tham
gia vao cac quan h~ C\1 thS, cac chu thS tuy y theo y chf cua
minh Iva ChQn d6i tac se tham gia, n9i dung quan h~ rna hQ
tham gia, each thuc, bi~n phap thvc hi~n cac quy~n va nghia
Vl,l. Trong nhi~u truang hqp, cac chu thS co th~ tv d~t ra cac
bi~n phap bao dam, hinh thuc va ph~m vi trach nhi~m. each
thuc ap dl,lng trach nhi~m khi ben nay hay ben kia khong thvc
hi~n hay thvc hi~n khong dung thoa thu~n.
Tuy nhien, vi~c tv djnh do~t cua cac chu thS khi tham gia
vao cac quan h~ khong d6ng nghia v6i tv do, tuy ti~n trong
vi~c t~o l~p. thay d6i, chfim dUt cac quan h~ do. f)~c di~m
chung cac quan h~ tai san va quan h~ nhan than 1a tta d~ng,
phuc t~p. Bai v~y, cac quy ph~m phap lu~t khong thS dv li~u
16
h~t dugc cac quan h~ dang tbn t~i va phat tri€n. Cho nen, phap
lu~t dua ra nhfrng gi6i h~. v~ch ra nhfrng hanh lang an toan,
cAn thi~t, trong d6 cac chu th€. c6 quy€n t\l do hanh d()ng. Gi6i
h~ d6 dugc xac dinh bm cac nguyen t~c dugc quy djnh trong
BLDS va th€ hi~n ro net nhAt a Di€u 3 BLDS nam 2015: "Vi~c
XtlC [~p, thf!C hi~n quyJn, ngh'ia Vt~ dan Sf! khong QU(!C xam
phqm din l¢ ich cua Nha nuac, l¢ ich cong c()ng, quyJn, lqi
ich h(!]J phap cua nguili khtic". Khi vi ph~ nguyen t~c nay,
Hun thi~t h~ d~n quy€n va lgi ich hgp phap cua chu th€ khac se
bi coi la vi ph~m phap lu~t dfut d€n h~u qua phap li, phai bbi
thubng thi~t h~i. Cam k€t, thoa thu~n la t\l nguy~n nhung sau
khi da t\l nguy~n cam kSt, thoa thu~n, cac chu th€ bu()c phai
tham gia vao quan h~ dan sg d6. M~t khac, trong m()t s6 trubng
hgp, nhfun bao v~ quy€n lgi cua m()t s6. chu th€ nhAt djnh, phap
lu~t da h~ ch~ quy€n tg dinh do~t d6 (nhu quy dinh v€ di€u
ki~n chuySn quy€n su dt.mg dAt, v€ ngum dugc huang di san
khong phv thu()c n()i dung cua di chuc ... ).
- XuAt phat tir S\I blnh dfulg giua cac chu thS, quy~n t\1 dinh
do~t CUa hQ khi tham gia cac quan h~ dan S\1, cho nen d~c trung
cua phuong phap giru quy€t cac tranh chAp dan sgla hoa giai.
Day la nguyen t~c dugc quy dinh t~ Di€u 7 BLDS nam 2015-
Nguyen t~c hoa giaL Vi~c thgc hi~n hay tir ch6i m()t quy~n tru
san cua cac chu the thu9c ph~m vi w dinh de~t cua hQ (tuy
nhien, chi trong trubng hgp quy€n cua hQ khong dbng thai la
nghia V\1 rna phap lu~t quy djnh). Cho nen, vi~c giai quy€t cac
tranh chAp dan S\I do cac ben t\1 thoa thu~n. NSu khong thS thoa
thu~n ho~c hoa giai dugc, toa an chi giai quy€t trong ph~m vi
yeu cAu cua nguyen don.
17
h~t dugc cac quan h~ dang tbn t~i va phat tri€n. Cho nen, phap
lu~t dua ra nhfrng gi6i h~. v~ch ra nhfrng hanh lang an toan,
cAn thi~t, trong d6 cac chu th€. c6 quy€n t\l do hanh d()ng. Gi6i
h~ d6 dugc xac dinh bm cac nguyen t~c dugc quy djnh trong
BLDS va th€ hi~n ro net nhAt a Di€u 3 BLDS nam 2015: "Vi~c
XtlC [~p, thf!C hi~n quyJn, ngh'ia Vt~ dan Sf! khong QU(!C xam
phqm din l¢ ich cua Nha nuac, l¢ ich cong c()ng, quyJn, lqi
ich h(!]J phap cua nguili khtic". Khi vi ph~ nguyen t~c nay,
Hun thi~t h~ d~n quy€n va lgi ich hgp phap cua chu th€ khac se
bi coi la vi ph~m phap lu~t dfut d€n h~u qua phap li, phai bbi
thubng thi~t h~i. Cam k€t, thoa thu~n la t\l nguy~n nhung sau
khi da t\l nguy~n cam kSt, thoa thu~n, cac chu th€ bu()c phai
tham gia vao quan h~ dan sg d6. M~t khac, trong m()t s6 trubng
hgp, nhfun bao v~ quy€n lgi cua m()t s6. chu th€ nhAt djnh, phap
lu~t da h~ ch~ quy€n tg dinh do~t d6 (nhu quy dinh v€ di€u
ki~n chuySn quy€n su dt.mg dAt, v€ ngum dugc huang di san
khong phv thu()c n()i dung cua di chuc ... ).
- XuAt phat tir S\I blnh dfulg giua cac chu thS, quy~n t\1 dinh
do~t CUa hQ khi tham gia cac quan h~ dan S\1, cho nen d~c trung
cua phuong phap giru quy€t cac tranh chAp dan sgla hoa giai.
Day la nguyen t~c dugc quy dinh t~ Di€u 7 BLDS nam 2015-
Nguyen t~c hoa giaL Vi~c thgc hi~n hay tir ch6i m()t quy~n tru
san cua cac chu the thu9c ph~m vi w dinh de~t cua hQ (tuy
nhien, chi trong trubng hgp quy€n cua hQ khong dbng thai la
nghia V\1 rna phap lu~t quy djnh). Cho nen, vi~c giai quy€t cac
tranh chAp dan S\I do cac ben t\1 thoa thu~n. NSu khong thS thoa
thu~n ho~c hoa giai dugc, toa an chi giai quy€t trong ph~m vi
yeu cAu cua nguyen don.
17
 - Cac quan h~ rna lu~t dan sg diSu chinh chu y~u Ia cac
quan h~ tai san rnang tfnh chAt hang hoa va tiSn t~, vi~c vi
ph(;lrn nghia V\1 CUa rn('>t ben trong quan h~ do dgn d~n thi~t hl;li
vS tai san d6i v6i ben kia. Bcri v~y, trach nhi~rn dan sg tru6c
tien Ia trach nhi~rn tai san. Trach nhi~rn cua ben vi ph(;lrn d6i
v6i ben bi vi ph(;lrn va h~u qua cua vi~c ap dl)ng trach nhi~rn la
phl)C h6i tinh tr(;lllg tai san cua ben bi thi~t h(;li. Trong quan h~
dan sg, cac chu th~ c6 quySn tg dinh do(;lt. Cho nen, hQ c6 th~
quy dinh trach nhi~rn va phuang thuc ap dl)ng trach nhi~rn
cimg h~u qua cua n6 (nhfrng thoa thu~n nay phai phu hgp v6i
phap lu~t). Bcri v~y, trach nhi~rn dan sg khong chi do phap lu~t
quy dinh rna con do cac ben thoa thu~n vs diSu ki~n phat sinh
va h~u qua cua n6.
III. DJNH NGHiA LU!T DAN Slj, PHAN Bl€;T LU~T
DAN svvdi cAc NGANH LU!T KHAc
Theo truySn th6ng trong khoa hQc phap If, m('>t nganh lu~t
dugc xac dinh va phan bi~t v6i nganh lu~t khac din cu vao d6i
tugng ctisu chinh va cac ct~c di~rn phuang phap diSu chinh cua
no. Dga vao d6i tugng diSu chinh va nhfrng net d~c trung co
ban cua phuang phap diSu chinh cua lu~t dan sg c6 th~ dinh
nghia lu~t dan sg nhu sau:
Lu(it dan Sl! la m9t nganh lu(it trong h? th6ng phap lu(it
Vi?t Nam - t6ng h9P cac quy phr;zm phap lu(it iliJu chinh cac
quan h? tai scm mang t{nh chdt hang hoa-tiJn t¢ va cac quan h?
nhan than tren co sa binh iltlng, il9c lqp cua cac chu thJ khi
tham gia vao cac quan h? i/6.
Vi~c phan bi~t nganh lu~t nay v6i nganh lu~t khac cung
18
- Cac quan h~ rna lu~t dan sg diSu chinh chu y~u Ia cac
quan h~ tai san rnang tfnh chAt hang hoa va tiSn t~, vi~c vi
ph(;lrn nghia V\1 CUa rn('>t ben trong quan h~ do dgn d~n thi~t hl;li
vS tai san d6i v6i ben kia. Bcri v~y, trach nhi~rn dan sg tru6c
tien Ia trach nhi~rn tai san. Trach nhi~rn cua ben vi ph(;lrn d6i
v6i ben bi vi ph(;lrn va h~u qua cua vi~c ap dl)ng trach nhi~rn la
phl)C h6i tinh tr(;lllg tai san cua ben bi thi~t h(;li. Trong quan h~
dan sg, cac chu th~ c6 quySn tg dinh do(;lt. Cho nen, hQ c6 th~
quy dinh trach nhi~rn va phuang thuc ap dl)ng trach nhi~rn
cimg h~u qua cua n6 (nhfrng thoa thu~n nay phai phu hgp v6i
phap lu~t). Bcri v~y, trach nhi~rn dan sg khong chi do phap lu~t
quy dinh rna con do cac ben thoa thu~n vs diSu ki~n phat sinh
va h~u qua cua n6.
III. DJNH NGHiA LU!T DAN Slj, PHAN Bl€;T LU~T
DAN svvdi cAc NGANH LU!T KHAc
Theo truySn th6ng trong khoa hQc phap If, m('>t nganh lu~t
dugc xac dinh va phan bi~t v6i nganh lu~t khac din cu vao d6i
tugng ctisu chinh va cac ct~c di~rn phuang phap diSu chinh cua
no. Dga vao d6i tugng diSu chinh va nhfrng net d~c trung co
ban cua phuang phap diSu chinh cua lu~t dan sg c6 th~ dinh
nghia lu~t dan sg nhu sau:
Lu(it dan Sl! la m9t nganh lu(it trong h? th6ng phap lu(it
Vi?t Nam - t6ng h9P cac quy phr;zm phap lu(it iliJu chinh cac
quan h? tai scm mang t{nh chdt hang hoa-tiJn t¢ va cac quan h?
nhan than tren co sa binh iltlng, il9c lqp cua cac chu thJ khi
tham gia vao cac quan h? i/6.
Vi~c phan bi~t nganh lu~t nay v6i nganh lu~t khac cung
18
d\fa vao dfii tUQ'Ilg di€u chinh, phuang phap di€u chinh va
nhfrng d~c di~m cua n6.
- Chung ta d~ dang phan bi~t lu~t dan sv v6i lu~t hanh
chinh. Lu~t hanh chinh di€u chinh cac quan h~ xa h9i trong
linh vvc di€u hanh va quan li nha nuoc. Cac chu th~ th~ gia
khong blnh dfuig v€ dja vi phap li va khong th~ thmi thu~
trong vi~c xac l~p. thay d6i, chfun dirt quan h~ hanh chinh rna
dugc xac l~p dva tren cac quy djnh cua phap lu~t.
- Lu~t hinh S\f c6 nhi~m V\1 bao v~ cac quan h~ xa h()i bfutg
each quy djnh nhiing hanh vi nao bj coi la hanh vi nguy hi~m
cho xa h9i d6ng thm quy djnh hlnh ph~t tuang -ung voi muc d9
nguy hi~m cua hanh vi d6. M~c du vi~c ap d1,1ng cac bi~n phap
cuang ch~ do lu~t hlnh sv quy djnh la sv cuang ch~ cua Nha
nu6c nhung nhfrng bi~n phap nay tru6c tien la trach nhi~m cua
ca nhan v6i xa h()i, v6i Nha nu6c n6i chung. Chuc nang chu
yeu cua hlnh ph~t la trimg ph~t Va giao d1,1c; con trong dan S\f,
trach nhi~m thl sim tru6c tien la trach nhi~m cua chu th~ nay
, ., , "'
doi v6i chu the khac va mvc dich chu yeu cua n6 la phvc hoi
tlnh tr~g thl sim cua ben hi thi~t h~i.
- Lu~t dan sv dugc coi la lu~t chung trong linh vvc lu~t tu,
bao g6m cac quy djnh lien quan d~n quy€n lgi cua chu th~ va
v€ nguyen t~c c6 th~ thay d6i b~ng sv thoa thu~n cua cac ben.
Do S\f phat tri~n cua xa h()i ciing nhu khoa hQC phap li, tren CO'
SO CUa lu~t dan S\1' da phat tri~n them nhfrng linh V\fC phap lu~t
khac (nhu lu~t thuang m~i...). Trong cac giao luu dan S\f, c6
nhiing quan h~ dugc coi la quan h~ thuang m~i. Day la nhiing
quan h~ d~c thu dugc di€u chinh hoi lu~t thuang m~i. Khi di€u
19
d\fa vao dfii tUQ'Ilg di€u chinh, phuang phap di€u chinh va
nhfrng d~c di~m cua n6.
- Chung ta d~ dang phan bi~t lu~t dan sv v6i lu~t hanh
chinh. Lu~t hanh chinh di€u chinh cac quan h~ xa h9i trong
linh vvc di€u hanh va quan li nha nuoc. Cac chu th~ th~ gia
khong blnh dfuig v€ dja vi phap li va khong th~ thmi thu~
trong vi~c xac l~p. thay d6i, chfun dirt quan h~ hanh chinh rna
dugc xac l~p dva tren cac quy djnh cua phap lu~t.
- Lu~t hinh S\f c6 nhi~m V\1 bao v~ cac quan h~ xa h()i bfutg
each quy djnh nhiing hanh vi nao bj coi la hanh vi nguy hi~m
cho xa h9i d6ng thm quy djnh hlnh ph~t tuang -ung voi muc d9
nguy hi~m cua hanh vi d6. M~c du vi~c ap d1,1ng cac bi~n phap
cuang ch~ do lu~t hlnh sv quy djnh la sv cuang ch~ cua Nha
nu6c nhung nhfrng bi~n phap nay tru6c tien la trach nhi~m cua
ca nhan v6i xa h()i, v6i Nha nu6c n6i chung. Chuc nang chu
yeu cua hlnh ph~t la trimg ph~t Va giao d1,1c; con trong dan S\f,
trach nhi~m thl sim tru6c tien la trach nhi~m cua chu th~ nay
, ., , "'
doi v6i chu the khac va mvc dich chu yeu cua n6 la phvc hoi
tlnh tr~g thl sim cua ben hi thi~t h~i.
- Lu~t dan sv dugc coi la lu~t chung trong linh vvc lu~t tu,
bao g6m cac quy djnh lien quan d~n quy€n lgi cua chu th~ va
v€ nguyen t~c c6 th~ thay d6i b~ng sv thoa thu~n cua cac ben.
Do S\f phat tri~n cua xa h()i ciing nhu khoa hQC phap li, tren CO'
SO CUa lu~t dan S\1' da phat tri~n them nhfrng linh V\fC phap lu~t
khac (nhu lu~t thuang m~i...). Trong cac giao luu dan S\f, c6
nhiing quan h~ dugc coi la quan h~ thuang m~i. Day la nhiing
quan h~ d~c thu dugc di€u chinh hoi lu~t thuang m~i. Khi di€u
19
chinh cac quan h~ thuong m~, n~u khong co quy ph?m phap
lu~t trvc ti~p diSu chinh thi ap dt,mg cac quy dinh cua BLDS
nam 2005 d~ diSu chinh cac quan h~ do.
- Lu~t lao d()ng dugc tach ra tir lu~t dan Sl,f khi sue lao d()ng
tra thanh hang hoa trong xa h9i tu ban. D6i tugng diSu chinh
cua lu~t lao d()ng la ban than qua trinh lao d()ng rna khong phai
Ia k~t qua cua qua trinh do gifra ngum lao d()ng va ngum su
dt,mg lao d()ng. Khi cac quan h~ lao d()ng khong co quy ph?m
phap lu~t trvc ti~p diSu chinh thi se ap dt,mg cac quy dinh cua
BLDS nam 2015 d~ diSu chinh cac quan h~ do.
- Lu~t hon nhan va gia dinh dugc tach ra tir lu~t dan Sl,l' d~
diSu chinh cac quan h~ nhan than va tai san giua VQ' - ch6ng va
cac thanh vien trong gia dinh, trong do quan h~ nhan than giua
VQ' - ch6ng la trung tam, quy~t dinh cac quan h~ khac. Cac quan
h~ tai san rna lu~t hon nhan va gia dinh diSu chinh giua cac chu
th~ khong d9c l~p vs tai san va khong th~ ap d1;1ng nguyen tile
dSn bu tuong duong. Tru san cua VQ', ch6ng t~o ra trong thai kl
hon nhan la tai San thUQC SO hfru Chung hgp nhit CUa VQ' ch6ng.
Lu~t dan Sl,l' diSu chinh cac quan h~ tai san rieng cua VQ', ch6ng
va cac thanh vien khac trong gia dinh. Trong trubng hgp khong
co quy dinh trong lu~t hon nhan va gia dinh, se su dl;tng cac
quy dinh trong BLDS nam 2015 d~ diSu chinh cac quan h~ do.
- Lu~t t6 t1;1ng dan sv dugc coi la lu~t hinh thuc cua lu~t dan
Sl,f va lu~t hon nhan va gia dinh, lu~t kinh t~, lu~t lao d()ng; quy
dinh trinh tv, thu t1;1c giai quy~t cac tranh chip dan sv, hon
nhan va gia dinh, kinh t~, lao d()ng. Lu~t t6 t\}ng dan Sl,f diSu
chinh cac quan h~ giua cac chu th~ tham gia t6 t\}ng.
20
chinh cac quan h~ thuong m~, n~u khong co quy ph?m phap
lu~t trvc ti~p diSu chinh thi ap dt,mg cac quy dinh cua BLDS
nam 2005 d~ diSu chinh cac quan h~ do.
- Lu~t lao d()ng dugc tach ra tir lu~t dan Sl,f khi sue lao d()ng
tra thanh hang hoa trong xa h9i tu ban. D6i tugng diSu chinh
cua lu~t lao d()ng la ban than qua trinh lao d()ng rna khong phai
Ia k~t qua cua qua trinh do gifra ngum lao d()ng va ngum su
dt,mg lao d()ng. Khi cac quan h~ lao d()ng khong co quy ph?m
phap lu~t trvc ti~p diSu chinh thi se ap dt,mg cac quy dinh cua
BLDS nam 2015 d~ diSu chinh cac quan h~ do.
- Lu~t hon nhan va gia dinh dugc tach ra tir lu~t dan Sl,l' d~
diSu chinh cac quan h~ nhan than va tai san giua VQ' - ch6ng va
cac thanh vien trong gia dinh, trong do quan h~ nhan than giua
VQ' - ch6ng la trung tam, quy~t dinh cac quan h~ khac. Cac quan
h~ tai san rna lu~t hon nhan va gia dinh diSu chinh giua cac chu
th~ khong d9c l~p vs tai san va khong th~ ap d1;1ng nguyen tile
dSn bu tuong duong. Tru san cua VQ', ch6ng t~o ra trong thai kl
hon nhan la tai San thUQC SO hfru Chung hgp nhit CUa VQ' ch6ng.
Lu~t dan Sl,l' diSu chinh cac quan h~ tai san rieng cua VQ', ch6ng
va cac thanh vien khac trong gia dinh. Trong trubng hgp khong
co quy dinh trong lu~t hon nhan va gia dinh, se su dl;tng cac
quy dinh trong BLDS nam 2015 d~ diSu chinh cac quan h~ do.
- Lu~t t6 t1;1ng dan sv dugc coi la lu~t hinh thuc cua lu~t dan
Sl,f va lu~t hon nhan va gia dinh, lu~t kinh t~, lu~t lao d()ng; quy
dinh trinh tv, thu t1;1c giai quy~t cac tranh chip dan sv, hon
nhan va gia dinh, kinh t~, lao d()ng. Lu~t t6 t\}ng dan Sl,f diSu
chinh cac quan h~ giua cac chu th~ tham gia t6 t\}ng.
20
 IV. HI; THONG PHAP LU!T DAN Slj, KHOA HQC
LU!T DAN Slj, GIAO TRINH LU!T DAN Slj
1. H~ thflng phap lu~t dan SlJ'
H~ thf>ng phap lu~t dan SlJ Ia h~ thf>ng cac quy ph!ilm dan SlJ
di~u chinh cac quan h~ t~ti san va cac quan h~ nhan than. Cac
quy ph~iim phap lu~t nay hgp thanh nhfmg nh6m quy ph~m di~u
chinh nhfmg nh6m quan h~ tuong d6i d6ng nhk Nhfmg nh6m
quy ph~iim d6 dugc gQi la chS djnh trong lu~t dan sv - nhfmg
chS djnh 16n (quy~n sa hfru, nghia V\l va hgp d6ng, thira kL.)
dugc phan chia thanh cac chS dinh nho hon. Cac chS djnh d~u
a
phai tuan theo cac quy dinh ph~n chung va m6i chs dinh cua
ph~n rieng c6 nhfmg quy djnh chung xu yen su6t phdn rieng d6.
Can cu vao each s~p xSp truy~n th6ng va dugc th€ hi~n
trong BLDS, khoa h<;>c lu~t dan sv phan chia lu~t dan sv thanh
hai ph~n 16n - Phdn chung va Phdn rieng.
Ph~n chung: Bao g6m nhfmg quy ph~iim chung, xuyen su6t
toan b() h~ th6ng phap lu~t dan sv, quy dinh nhtrng nguyen t~c,
nhi~m V\l cua lu~t dan SlJ, chu the, dja vi phap H cua chu the,
cac can cu xac l~p, thay dbi, chfim dl:rt quy~n dan sv, thai h!iln,
thai hi~u.
Ph~n rieng: Dva theo cac nh6m quan h~ rna lu~t dan SlJ
di~u chinh, din CU vao khach th€ cua quan h~ dan SlJ, trong lu~t
dan SlJ, cac quy ph~iim dugc chia thanh cac chS dinh 16n tuong
l:rng. Cac ch€ dinh 16n nay c6 phdn chung va chi ap d\lng cho
rieng phdn d6. Hi~n nay, lu~t dan sv Vi~t Nam hlnh thanh cac
chS dinh 16n sau day:
21
IV. HI; THONG PHAP LU!T DAN Slj, KHOA HQC
LU!T DAN Slj, GIAO TRINH LU!T DAN Slj
1. H~ thflng phap lu~t dan SlJ'
H~ thf>ng phap lu~t dan SlJ Ia h~ thf>ng cac quy ph!ilm dan SlJ
di~u chinh cac quan h~ t~ti san va cac quan h~ nhan than. Cac
quy ph~iim phap lu~t nay hgp thanh nhfmg nh6m quy ph~m di~u
chinh nhfmg nh6m quan h~ tuong d6i d6ng nhk Nhfmg nh6m
quy ph~iim d6 dugc gQi la chS djnh trong lu~t dan sv - nhfmg
chS djnh 16n (quy~n sa hfru, nghia V\l va hgp d6ng, thira kL.)
dugc phan chia thanh cac chS dinh nho hon. Cac chS djnh d~u
a
phai tuan theo cac quy dinh ph~n chung va m6i chs dinh cua
ph~n rieng c6 nhfmg quy djnh chung xu yen su6t phdn rieng d6.
Can cu vao each s~p xSp truy~n th6ng va dugc th€ hi~n
trong BLDS, khoa h<;>c lu~t dan sv phan chia lu~t dan sv thanh
hai ph~n 16n - Phdn chung va Phdn rieng.
Ph~n chung: Bao g6m nhfmg quy ph~iim chung, xuyen su6t
toan b() h~ th6ng phap lu~t dan sv, quy dinh nhtrng nguyen t~c,
nhi~m V\l cua lu~t dan SlJ, chu the, dja vi phap H cua chu the,
cac can cu xac l~p, thay dbi, chfim dl:rt quy~n dan sv, thai h!iln,
thai hi~u.
Ph~n rieng: Dva theo cac nh6m quan h~ rna lu~t dan SlJ
di~u chinh, din CU vao khach th€ cua quan h~ dan SlJ, trong lu~t
dan SlJ, cac quy ph~iim dugc chia thanh cac chS dinh 16n tuong
l:rng. Cac ch€ dinh 16n nay c6 phdn chung va chi ap d\lng cho
rieng phdn d6. Hi~n nay, lu~t dan sv Vi~t Nam hlnh thanh cac
chS dinh 16n sau day:
21
 + Chi dtnh quy~n sa huu va quy~n khac d6i vbi tai sim:
Day Ia ch~ dinh trung tam, quan tn;mg nhdt khong chi rieng cho
lu~t dan S\f rna cho ca h~ th6ng phap lu~t n6i chung. Trong d6,
quy dinh cac hlnh thuc sa hiiu; d6i tuqng cua quy~n sa hiiu,
quy~n khac d6i v6i tru sim; cac din cu phat sinh, thay d6i,
chdm dl:ct quy~n sa hliu, quy~n khac d6i v6i tai san; n9i dung
quy~n sa hliu, cac bi~n phap bao v~ quy~n sa hfru d6ng thai
cling quy dinh nhfmg h(;ln ch~ d6i v6i chu sa hfru, chu th~ c6
quy~n khac d6i v6i tru san trong vi~c thvc hi~n cac quy~n nang
quy~n sa hfru, quy~n khac d6i v6i tai san.
+ Chi dtnh ngh'ia V¥ va h(lp d6ng: Day la ch~ dinh 16n nhdt
trong lu~t dan sv - la ch~ dinh dlln xudt cua ch~ dinh quy~n sa
hfru, gf>m cac quy dinh lien quan d~n nghia V\1 va cac can CU
phat sinh nghia V\1 dan sv. Ch~ dinh Ian nay duqc chia thanh
nhiing ch~ dinh nho sau:
- Nhfmg quy dinh chung v~ nghia V\1 dan sv, can cu phat
sinh nghia V\1 dan sv, thvc hi~n nghia V\1, trach nhi~m dan sv
va CclC bi~n phap bao dam th\fC hi~n ngh!a V\} dan S\f;
- Hqp d6ng dan S\f thong dl,lng (mua ban, thue tai san ... );
- Ch~ dinh thvc hi~n cong vi~c khong c6 uy quy~n;
- Ch~ dinh duqc lqi v~ tai san khong c6 can cu hqp phap;
- Ch~ dinh trach nhi~m dan sv do gay thi~t hl;li (quy dinh
can cu phat sinh trach nhi~m do gay thi~t hl;li va m9t s6 truang
hqp rieng bi~t cua trach nhi~m do gay thi~t hl;li).
+ Chi dtnh thua ki: Quy dinh v~ trlnh tv dich chuy~n di
san cua ngum ch~t cho nhfrng nguai con s6ng, vi~c dich
chuy~n di san theo di chuc ho{lc theo quy dinh cua phap lu~t.
22
+ Chi dtnh quy~n sa huu va quy~n khac d6i vbi tai sim:
Day Ia ch~ dinh trung tam, quan tn;mg nhdt khong chi rieng cho
lu~t dan S\f rna cho ca h~ th6ng phap lu~t n6i chung. Trong d6,
quy dinh cac hlnh thuc sa hiiu; d6i tuqng cua quy~n sa hiiu,
quy~n khac d6i v6i tru sim; cac din cu phat sinh, thay d6i,
chdm dl:ct quy~n sa hliu, quy~n khac d6i v6i tai san; n9i dung
quy~n sa hliu, cac bi~n phap bao v~ quy~n sa hfru d6ng thai
cling quy dinh nhfmg h(;ln ch~ d6i v6i chu sa hfru, chu th~ c6
quy~n khac d6i v6i tru san trong vi~c thvc hi~n cac quy~n nang
quy~n sa hfru, quy~n khac d6i v6i tai san.
+ Chi dtnh ngh'ia V¥ va h(lp d6ng: Day la ch~ dinh 16n nhdt
trong lu~t dan sv - la ch~ dinh dlln xudt cua ch~ dinh quy~n sa
hfru, gf>m cac quy dinh lien quan d~n nghia V\1 va cac can CU
phat sinh nghia V\1 dan sv. Ch~ dinh Ian nay duqc chia thanh
nhiing ch~ dinh nho sau:
- Nhfmg quy dinh chung v~ nghia V\1 dan sv, can cu phat
sinh nghia V\1 dan sv, thvc hi~n nghia V\1, trach nhi~m dan sv
va CclC bi~n phap bao dam th\fC hi~n ngh!a V\} dan S\f;
- Hqp d6ng dan S\f thong dl,lng (mua ban, thue tai san ... );
- Ch~ dinh thvc hi~n cong vi~c khong c6 uy quy~n;
- Ch~ dinh duqc lqi v~ tai san khong c6 can cu hqp phap;
- Ch~ dinh trach nhi~m dan sv do gay thi~t hl;li (quy dinh
can cu phat sinh trach nhi~m do gay thi~t hl;li va m9t s6 truang
hqp rieng bi~t cua trach nhi~m do gay thi~t hl;li).
+ Chi dtnh thua ki: Quy dinh v~ trlnh tv dich chuy~n di
san cua ngum ch~t cho nhfrng nguai con s6ng, vi~c dich
chuy~n di san theo di chuc ho{lc theo quy dinh cua phap lu~t.
22
 2. Khoa hQC Juit dan S\f va giao trinh Juit dan S\f
Tuang ung v6i m6i nganh lu~t c6 mon khoa hQC phap lf ve
nganh lu~t d6, v6i nganh lu~t dan sv c6 khoa hQc lu~t dan sv.
V 6i tu each la m()t mon hQc, m()t phan nganh khoa hQc phap lf,
khoa hQc lu~t dan svla h~ th6ng nhfrng khai ni~m. nhfrng quan
dil~m. ph~m trll ... ve nhiing vAn cte rAt khac nhau cua lu~t dan
sv. N6 bao gbm vi~c xac dinh lu~t dan sv nhu la m()t nganh
lu~t d()c l~p trong h~ th6ng phap lu~t. cac quan h~ xa h()i rna
lu~t dan S\f dieu chinh, cac phuang phap dieu chinh, cac d~c
trung cua quan h~ phap lu~t. cAu thanh cac quan h~ do ... , ve
ljch SU hlnh thanh va phat tri6n cua lu~t dan S\f, m6i lien k~t
gifra CaC Ch~ dinh lu~t dan S\f va VOi cac ngafih lu~t khac. Khoa
hQC lu~t dan S\f nghien Ctru ban than cac quy ph~ phap lu~t
dan S\f, tfnh mau thuftn Va th6ng nhdt CUa n6, Vi~C ap dvng lu~t
dan sv trong dm s6ng xa h()i, dua ra nhfrng giai thfch c6 tfnh
khoa hQC cac quy ph~ phap lu~t dan S\f, tlm cac 16 hAng trong
phap lu~t va bi~n phap kh~c phvc nhiing 16 hAng do ...
Khoa hQC lu~t dan S\f xay d\lfig tren CO" SO lu~t th\(C djnh
nhung khong dbng nghia vm lu~t thvc dinh.
V cri tu each la ffiQt mon hQC trong cac tru(mg chuyen nganh
lu~t. lu~t dan sv c6 vai tro, vi trf nhu nhfrng mon hQc khac, d6
la mon chuyen nganh nghien cw lu~J dan sv nhu Ia mon hQc
dugc xay d\lfig tren h~ thfing H lu~ truyen thfing va hi~n d~i va
tren ca sa lu~t thvc djnh. Chuang trlnh mon hQc dugc k~t cAu
theo n()i dung sau:
Phan thu nhdt: Lf ghii lu~t dan sv nhu la m()t nganh lu~t
d()c l~p, c6 d6i tugng va phuang phap dieu chinh rieng; cac
nguyen t~C, nhi~m V\1 cua lu~t dan S\f, ngubn CUa lu?t dan S\f Va
23
2. Khoa hQC Juit dan S\f va giao trinh Juit dan S\f
Tuang ung v6i m6i nganh lu~t c6 mon khoa hQC phap lf ve
nganh lu~t d6, v6i nganh lu~t dan sv c6 khoa hQc lu~t dan sv.
V 6i tu each la m()t mon hQc, m()t phan nganh khoa hQc phap lf,
khoa hQc lu~t dan svla h~ th6ng nhfrng khai ni~m. nhfrng quan
dil~m. ph~m trll ... ve nhiing vAn cte rAt khac nhau cua lu~t dan
sv. N6 bao gbm vi~c xac dinh lu~t dan sv nhu la m()t nganh
lu~t d()c l~p trong h~ th6ng phap lu~t. cac quan h~ xa h()i rna
lu~t dan S\f dieu chinh, cac phuang phap dieu chinh, cac d~c
trung cua quan h~ phap lu~t. cAu thanh cac quan h~ do ... , ve
ljch SU hlnh thanh va phat tri6n cua lu~t dan S\f, m6i lien k~t
gifra CaC Ch~ dinh lu~t dan S\f va VOi cac ngafih lu~t khac. Khoa
hQC lu~t dan S\f nghien Ctru ban than cac quy ph~ phap lu~t
dan S\f, tfnh mau thuftn Va th6ng nhdt CUa n6, Vi~C ap dvng lu~t
dan sv trong dm s6ng xa h()i, dua ra nhfrng giai thfch c6 tfnh
khoa hQC cac quy ph~ phap lu~t dan S\f, tlm cac 16 hAng trong
phap lu~t va bi~n phap kh~c phvc nhiing 16 hAng do ...
Khoa hQC lu~t dan S\f xay d\lfig tren CO" SO lu~t th\(C djnh
nhung khong dbng nghia vm lu~t thvc dinh.
V cri tu each la ffiQt mon hQC trong cac tru(mg chuyen nganh
lu~t. lu~t dan sv c6 vai tro, vi trf nhu nhfrng mon hQc khac, d6
la mon chuyen nganh nghien cw lu~J dan sv nhu Ia mon hQc
dugc xay d\lfig tren h~ thfing H lu~ truyen thfing va hi~n d~i va
tren ca sa lu~t thvc djnh. Chuang trlnh mon hQc dugc k~t cAu
theo n()i dung sau:
Phan thu nhdt: Lf ghii lu~t dan sv nhu la m()t nganh lu~t
d()c l~p, c6 d6i tugng va phuang phap dieu chinh rieng; cac
nguyen t~C, nhi~m V\1 cua lu~t dan S\f, ngubn CUa lu?t dan S\f Va
23
Vi~c ap dl,lng lu~t dan S\I; nghien Clru quan h~ phap lu~t dan S\I
nhu la m9t lol;li quan h~ xa h9i d~c bi~t duqc cac quy phl;lm
phap lu~t di~u chinh; cac thanh t6 cAu thanh cua quan h~ phap
lu~t dan sv: chu th~, khach th~ va n9i dung; nhung y~u t6 rieng
bi~t va cac din cu lam phat sinh cac quan h~ phap lu~t" dan sv;
thOi hl;ln, thOi hi~u ...
Phdn thu hai: Quy~n sa huu va quy~n khac d6i v6i tai san:
Nghien c(ru nhfrng khai ni~m chung v~ tai san, quy~n sa hfru,
S\I phat tri~n cac quan h~ sa hfru, quy~n sa hfru, n<)i dung
quy~n sa hfru va cac hlnh thuc sa hfru, cac din cu lam phat
sinh, chAm dm quy~n sa hfru, phuang thuc bao v~ quy~n sa
hfru va nhfrng hl;ln ch~ v~ quy~n sa hfru.
Phdn thu ba: Thi.ra k~: Xem xet vi~c k~ quy~n t6ng hqp cua
nguOi s6ng d6i v6i quy~n va nghia V\l cua nguOi ch~t. Vi~c
dich chuy~n di san cua ngum ch~t cho nhfrng nguOi con s6ng
theo y chf cua hQ hie con s6ng va theo di~n va hang thi.ra k~.
Phdn thu tu: Nghia V\l va hqp dfing: D~ c~p nhfrng quy
dinh chung v~ nghia vv nhu Ia m9t lol;li quan h~ phap lu~t dan
S\Ilien quan d~n Vi~C dich chuy~n tru San Va dich V\} tU chu th~
nay sang chu th~ khac; cac din cu lam phat sinh nghia vv; cac
thanh t6 du thanh quan h~ nghia vv dan sv, vi~c thvc hi~n
ciing nhu cac bi~n phap bao dam thvc hi~n nghia vv dan sv.
V. SO LVQC LJCH SU PHAT TRIEN CUA PHAP LU~.T
LU~.TDANSlj
Ngay 2/9/1945 nu6c Vi~t Nam dan chu c<)ng hoa duqc
tuyen b6 thanh l~p - Nha nu6c dan chu nhan dan dfiu tien a
Dong Nam A. Vi~c di~u hanh dAt nu6c phai duqc th~ ch~ hoa
24
Vi~c ap dl,lng lu~t dan S\I; nghien Clru quan h~ phap lu~t dan S\I
nhu la m9t lol;li quan h~ xa h9i d~c bi~t duqc cac quy phl;lm
phap lu~t di~u chinh; cac thanh t6 cAu thanh cua quan h~ phap
lu~t dan sv: chu th~, khach th~ va n9i dung; nhung y~u t6 rieng
bi~t va cac din cu lam phat sinh cac quan h~ phap lu~t" dan sv;
thOi hl;ln, thOi hi~u ...
Phdn thu hai: Quy~n sa huu va quy~n khac d6i v6i tai san:
Nghien c(ru nhfrng khai ni~m chung v~ tai san, quy~n sa hfru,
S\I phat tri~n cac quan h~ sa hfru, quy~n sa hfru, n<)i dung
quy~n sa hfru va cac hlnh thuc sa hfru, cac din cu lam phat
sinh, chAm dm quy~n sa hfru, phuang thuc bao v~ quy~n sa
hfru va nhfrng hl;ln ch~ v~ quy~n sa hfru.
Phdn thu ba: Thi.ra k~: Xem xet vi~c k~ quy~n t6ng hqp cua
nguOi s6ng d6i v6i quy~n va nghia V\l cua nguOi ch~t. Vi~c
dich chuy~n di san cua ngum ch~t cho nhfrng nguOi con s6ng
theo y chf cua hQ hie con s6ng va theo di~n va hang thi.ra k~.
Phdn thu tu: Nghia V\l va hqp dfing: D~ c~p nhfrng quy
dinh chung v~ nghia vv nhu Ia m9t lol;li quan h~ phap lu~t dan
S\Ilien quan d~n Vi~C dich chuy~n tru San Va dich V\} tU chu th~
nay sang chu th~ khac; cac din cu lam phat sinh nghia vv; cac
thanh t6 du thanh quan h~ nghia vv dan sv, vi~c thvc hi~n
ciing nhu cac bi~n phap bao dam thvc hi~n nghia vv dan sv.
V. SO LVQC LJCH SU PHAT TRIEN CUA PHAP LU~.T
LU~.TDANSlj
Ngay 2/9/1945 nu6c Vi~t Nam dan chu c<)ng hoa duqc
tuyen b6 thanh l~p - Nha nu6c dan chu nhan dan dfiu tien a
Dong Nam A. Vi~c di~u hanh dAt nu6c phai duqc th~ ch~ hoa
24
bfutg cac quy dinh cua phap 1u~t. Ngay 10/10/1945, khong Hiu
sau ngay nucrc Vi~t Nam dan chu c()ng hoa ra dbi, Chu tich H6
Chf Minh da kf S~c 1~nh s6 90/SL cho phep t~m sir dvng m()t
s6Iu~t 1~ hi~n hanh cr B~c- Trung- Nam cho d€n khi ban hanh
nhfrng b9 lu~t duy nhAt cho toan qu6c n€u "nhimg luqt l~ dy
khong trtii WYi nguyen tcic d<)c lqp cua nuac Vi~t Nam va chfnh
thd dan chit c(jng hoa". Vm tinh thdn d6, BLDS Nam Kl giim
y€u nam 1883, B9 dan lu~t B~c Kl nam 1931 va B9 dan 1u~t
Trung Kl nam 1936 (Hoang Vi~t Trung Kl H9 lu~t) duqc ti€p
tl)c thi hanh. Nhu v~y. t~i ba mi~n B~c - Trung - Nam t6n t~i ba
b() dan lu~t. Ti~p d6, trong di~u ki~n chi€n tranh khf>c li~t cua
cu()c khang chi€n ch6ng Phap, d~ di~u hanh cong vi~c cua Nha
llUOC va di~u chinh cac giao luu dan S\f trong di~U ki~n, hoan
canh mcri, Chu tich H6 Chf Minh da kf nhi~u s~c l~nh, trong do
S~c l~nh s6 97/SL ngay 22/5/1950 "Sua d6i mQt s6 quy 1~ va
ch€ djnh trong dan 1u~t" c6 y nghia d?c bi~t trong S\f phat tri~n
cua lu~t dan S\f. S~c 1~nh nay m()t m?t khong huy bo nhfrng quy
dinh cua cac b9 dan 1u~t cu, m?t khac n6 b6 sung, thay d6i Hun
r-hn '"'~~"' hA h18.t ,....1'vJ1 "dS nnA
'"" J.V """'"-" Ll';' .I.U'f '1."""'-'c nhnncr
"'U.U. y.a.
'""'
lr"'~n" ("n
.._a-.......
V'.I..Lf::t
_...., n""'
dem d~n nhfrng bi~n d6i th\fC S\f trong each thuc sinh ho~t va
tu tu6ng cua nhan dan Vi~t Nam, d?t co scr, nhfrng nguyen t~c
ca ban cho S\f hlnh thanh va phat tri~n cua lu~t dan S\f - phap
lu~t dan S\f cua m9t Nha nucrc d()c l~p, c6 chu quy~n. Nhfrng
nguyen t~c nay th~t S\f dan chu, ti€n b(), mang tfnh nhan dan
sau s~c va cho d~n nay vfin con gifr nguyen y nghia chu d~o
cho S\f hlnh thanh va V~n dl)ng cac quy djnh phap 1u~t dan S\f
mm. D6 1a cac nguyen t~c "Nhimg quyin dan Slf diu dur;c luqt
bao v~ khi nguai ta himh xu no dung vai quyin lr;i cua nhan
dan" (Di~u 1); "Nguai ta chi dur;c huang d¥ng va sir d¥ng ctic
bfutg cac quy dinh cua phap 1u~t. Ngay 10/10/1945, khong Hiu
sau ngay nucrc Vi~t Nam dan chu c()ng hoa ra dbi, Chu tich H6
Chf Minh da kf S~c 1~nh s6 90/SL cho phep t~m sir dvng m()t
s6Iu~t 1~ hi~n hanh cr B~c- Trung- Nam cho d€n khi ban hanh
nhfrng b9 lu~t duy nhAt cho toan qu6c n€u "nhimg luqt l~ dy
khong trtii WYi nguyen tcic d<)c lqp cua nuac Vi~t Nam va chfnh
thd dan chit c(jng hoa". Vm tinh thdn d6, BLDS Nam Kl giim
y€u nam 1883, B9 dan lu~t B~c Kl nam 1931 va B9 dan 1u~t
Trung Kl nam 1936 (Hoang Vi~t Trung Kl H9 lu~t) duqc ti€p
tl)c thi hanh. Nhu v~y. t~i ba mi~n B~c - Trung - Nam t6n t~i ba
b() dan lu~t. Ti~p d6, trong di~u ki~n chi€n tranh khf>c li~t cua
cu()c khang chi€n ch6ng Phap, d~ di~u hanh cong vi~c cua Nha
llUOC va di~u chinh cac giao luu dan S\f trong di~U ki~n, hoan
canh mcri, Chu tich H6 Chf Minh da kf nhi~u s~c l~nh, trong do
S~c l~nh s6 97/SL ngay 22/5/1950 "Sua d6i mQt s6 quy 1~ va
ch€ djnh trong dan 1u~t" c6 y nghia d?c bi~t trong S\f phat tri~n
cua lu~t dan S\f. S~c 1~nh nay m()t m?t khong huy bo nhfrng quy
dinh cua cac b9 dan 1u~t cu, m?t khac n6 b6 sung, thay d6i Hun
u.Ql c1
,.
_ung ffiO'!, r-hn '"'~~"' hA h18.t ,....1'vJ1 "dS nnA
'"" J.V """'"-" Ll';' .I.U'f '1."""'-'c nhnncr
"'U.U. y.a.
'""'
lr"'~n" ("n
.._a-.......
V'.I..Lf::t u.Ql c1
_...., n""' ,.
_ung ffiO'!,
dem d~n nhfrng bi~n d6i th\fC S\f trong each thuc sinh ho~t va
tu tu6ng cua nhan dan Vi~t Nam, d?t co scr, nhfrng nguyen t~c
ca ban cho S\f hlnh thanh va phat tri~n cua lu~t dan S\f - phap
lu~t dan S\f cua m9t Nha nucrc d()c l~p, c6 chu quy~n. Nhfrng
nguyen t~c nay th~t S\f dan chu, ti€n b(), mang tfnh nhan dan
sau s~c va cho d~n nay vfin con gifr nguyen y nghia chu d~o
cho S\f hlnh thanh va V~n dl)ng cac quy djnh phap 1u~t dan S\f
mm. D6 1a cac nguyen t~c "Nhimg quyin dan Slf diu dur;c luqt
bao v~ khi nguai ta himh xu no dung vai quyin lr;i cua nhan
dan" (Di~u 1); "Nguai ta chi dur;c huang d¥ng va sir d¥ng ctic
25 25
Vl~1t thu9c quyJn sa huu cua minh m9t each h9']J phap va khong
gay thi?t hqi ain quyJn l(J'i cua nhan dan" (Di~u 12); "Nguai
dan ba c6 ch6ng c6 toan nang vJ mi,it h9" (Di~u 6); "Khi lqp
UOC ma CO Slf t6n thi?t do Slf b6c lf}t CUa m<Jt ben Vl aiJu ki?n
kinh d cua hai ben chenh l?ch thi khi uac c6 thi bt coi la vo
hi?u" (Di~u 13) ... Nhfrng nguyen t~c duqc quy dinh trong S~c
l~nh s6 97/SL da Utm bi€n d6i sau s~c ban chAt nhfrng quy dinh
cua cac b<) dan lu~t tru6c d6, Htm cho cac quy dinh nay mang
n<)i dung m6i phu hqp v6i ban chAt cua xa h<)i m6i. Cac
BLDSBLDS cua phong ki€n, d€ qu6c da bi huy b6 theo Chi thi
s6 772ffATC ngay 1017/1959 "V~ vAn d~ dlnh chi ap dvng lu~t
phap cu cua phong ki€n d€ qu6c".
Hi€n phap nam 1959 ra dm danh dAu m<)t giai do1;tn phat
tri~n cua qua trlnh l~p phap Vi~t Nam - HiSn phap cua Nha
nu6c dan chu c<)ng hoa, hi€n phap cua thai ld xay d\ffig xa h<)i
chu nghia a mi~n B~c va dAu tranh th6ng nhAt dAt nu6c. Lu~t
hon nhan va gia dlnh duqc ban hanh da tach m<)t mang quan h~
xa h<)i quan tn;mg khong nftm trong d6i tuqng di~u chinh cua
lu~t dan sv.
Tir d~u nhfrng nam 80, Nha nu6c da ban hanh nhi~u van
ban phap lu~t d~ di~u chinh cac quan h~ dan S\f. D~c trung cua
cac quy dinh phap lu~t di~u chinh cac quan h~ dan S\f trong giai
d01;tn nay la chiu anh huang sau S~C CUa CO ch€ k€ hOl;lCh hoa
t~p trung, quan lieu, bao cdp, bi~n phap hanh chfnh duqc sir
dl)ng ph6 bi€n lam bi€n dl;lllg cac quan h~ dan S\f v6i nhfrng d~c
trung cua n6 la blnh d~ng, tv dinh dol;lt gifra cac chu th~.
Phuang phap di~u chinh cua lu~t hanh chfnh da ph6 c~p trong
cac quan h~ dan SlJ.
26
Vl~1t thu9c quyJn sa huu cua minh m9t each h9']J phap va khong
gay thi?t hqi ain quyJn l(J'i cua nhan dan" (Di~u 12); "Nguai
dan ba c6 ch6ng c6 toan nang vJ mi,it h9" (Di~u 6); "Khi lqp
UOC ma CO Slf t6n thi?t do Slf b6c lf}t CUa m<Jt ben Vl aiJu ki?n
kinh d cua hai ben chenh l?ch thi khi uac c6 thi bt coi la vo
hi?u" (Di~u 13) ... Nhfrng nguyen t~c duqc quy dinh trong S~c
l~nh s6 97/SL da Utm bi€n d6i sau s~c ban chAt nhfrng quy dinh
cua cac b<) dan lu~t tru6c d6, Htm cho cac quy dinh nay mang
n<)i dung m6i phu hqp v6i ban chAt cua xa h<)i m6i. Cac
BLDSBLDS cua phong ki€n, d€ qu6c da bi huy b6 theo Chi thi
s6 772ffATC ngay 1017/1959 "V~ vAn d~ dlnh chi ap dvng lu~t
phap cu cua phong ki€n d€ qu6c".
Hi€n phap nam 1959 ra dm danh dAu m<)t giai do1;tn phat
tri~n cua qua trlnh l~p phap Vi~t Nam - HiSn phap cua Nha
nu6c dan chu c<)ng hoa, hi€n phap cua thai ld xay d\ffig xa h<)i
chu nghia a mi~n B~c va dAu tranh th6ng nhAt dAt nu6c. Lu~t
hon nhan va gia dlnh duqc ban hanh da tach m<)t mang quan h~
xa h<)i quan tn;mg khong nftm trong d6i tuqng di~u chinh cua
lu~t dan sv.
Tir d~u nhfrng nam 80, Nha nu6c da ban hanh nhi~u van
ban phap lu~t d~ di~u chinh cac quan h~ dan S\f. D~c trung cua
cac quy dinh phap lu~t di~u chinh cac quan h~ dan S\f trong giai
d01;tn nay la chiu anh huang sau S~C CUa CO ch€ k€ hOl;lCh hoa
t~p trung, quan lieu, bao cdp, bi~n phap hanh chfnh duqc sir
dl)ng ph6 bi€n lam bi€n dl;lllg cac quan h~ dan S\f v6i nhfrng d~c
trung cua n6 la blnh d~ng, tv dinh dol;lt gifra cac chu th~.
Phuang phap di~u chinh cua lu~t hanh chfnh da ph6 c~p trong
cac quan h~ dan SlJ.
26
 Trong giai do~n nay, cac van ban phap lu~t duqc ban hanh
du6i d~ng nghi djnh cua Chfnh phu, quy~t dinh cua Thu tu6ng
Chfnh phu v~ kinh t~, khong c6 van ban dum lu~t mang tfnh
dan sv. Nhi~u linh V\fc dan S\f khong duqc di~u chinh trvc ti~p
nhu thira k~, quy~n sa hfru trf tue ... Nhiing quy dinh vS nghia
V\1 dan SlJ da dUQ'C quy djnh nhung chu y~u V~ nha 0, V~ vang
b~c, kim khf quy, da quy. Cac quy djnh nay mang n~g tfnh
chAt hanh chfnh.
De kh~c ph\lc cac khi~m khuy~t, nhiing 16 h6ng trong dm
s6ng xa h()i khong duqc di~u chinh b~ng cac van ban phap lu~t
du du6i d~ng nghi dinh, Toa an nhan dan t6i cao da ban hanh
cac thong tu, chi thj. Ngoai ra, hang nam Toa an nhan dan t6i
cao t6ng k~t kinh nghiem xet XU, huang d~n toa an nhan dan
cac cAp giai quy~t cac tranh chAp dan SlJ. Nhiing thong tu, chi
thi, nghi quy~t cua Toa an nhan dan t6i cao c6 gia tri nhu phap
lu~t d6i v6i toa an cAp dum. Trong nhiSu tru<mg hqp, Toa an
nhan dan t6i cao da giai thfch nhiing nghi djnh qua r()ng lam
bi~n dang -
. va khong loai -. trir nhiinl!....., truOnl! hem
'-"..... trai ca cac auv
.... .,
dinh cua phap lu~t.
Nhung xet l(;li nhfrng vAn dS neu tren du6i g6c d() ljch SU,
di~u ki~n va hoan canh cua dAt nu6c trong giai do(;ln d6, chung
ta c6 the thAy r~ng kh6 c6 the c6 Iva ch9n nao khac. BAt nu6c
dang CO chi~n tranh, ffil,lC tieu CUa chung ta la hoan thanh CUQC
khang chi~n ch6ng My c(ru nu6c, t~p trung mQi ngubn Ivc, sue
nguffi, SUC CUa de hoan thanh nhiem V\1 16n lao CUa each m~ng,
cho nen cac quan h~ dan S\l' mang tfnh hanh chfnh hoa va dUQ'C
giai quy~t m()t each nhanh chong.
27
Trong giai do~n nay, cac van ban phap lu~t duqc ban hanh
du6i d~ng nghi djnh cua Chfnh phu, quy~t dinh cua Thu tu6ng
Chfnh phu v~ kinh t~, khong c6 van ban dum lu~t mang tfnh
dan sv. Nhi~u linh V\fc dan S\f khong duqc di~u chinh trvc ti~p
nhu thira k~, quy~n sa hfru trf tue ... Nhiing quy dinh vS nghia
V\1 dan SlJ da dUQ'C quy djnh nhung chu y~u V~ nha 0, V~ vang
b~c, kim khf quy, da quy. Cac quy djnh nay mang n~g tfnh
chAt hanh chfnh.
De kh~c ph\lc cac khi~m khuy~t, nhiing 16 h6ng trong dm
s6ng xa h()i khong duqc di~u chinh b~ng cac van ban phap lu~t
du du6i d~ng nghi dinh, Toa an nhan dan t6i cao da ban hanh
cac thong tu, chi thj. Ngoai ra, hang nam Toa an nhan dan t6i
cao t6ng k~t kinh nghiem xet XU, huang d~n toa an nhan dan
cac cAp giai quy~t cac tranh chAp dan SlJ. Nhiing thong tu, chi
thi, nghi quy~t cua Toa an nhan dan t6i cao c6 gia tri nhu phap
lu~t d6i v6i toa an cAp dum. Trong nhiSu tru<mg hqp, Toa an
nhan dan t6i cao da giai thfch nhiing nghi djnh qua r()ng lam
bi~n dang -
. va khong loai -. trir nhiinl!....., truOnl! hem
'-"..... trai ca cac auv
.... .,
dinh cua phap lu~t.
Nhung xet l(;li nhfrng vAn dS neu tren du6i g6c d() ljch SU,
di~u ki~n va hoan canh cua dAt nu6c trong giai do(;ln d6, chung
ta c6 the thAy r~ng kh6 c6 the c6 Iva ch9n nao khac. BAt nu6c
dang CO chi~n tranh, ffil,lC tieu CUa chung ta la hoan thanh CUQC
khang chi~n ch6ng My c(ru nu6c, t~p trung mQi ngubn Ivc, sue
nguffi, SUC CUa de hoan thanh nhiem V\1 16n lao CUa each m~ng,
cho nen cac quan h~ dan S\l' mang tfnh hanh chfnh hoa va dUQ'C
giai quy~t m()t each nhanh chong.
27
 Ti.r giua nhimg nam 80, khi dAt nu6c bu6c vao thm ld d6i
m6i, phat tri€n n€n kinh t~ hang hoa nhi6u thanh phArr c6 sv
quan H cua Nha nu6c theo dinh huang xa h()i chu nghia, bao v~
cac quy€n, 1¢ ich hgp phap cua ca nhan, Nha nu6c da ban
hanh nhi€u van ban phap 1u~t nhfun th~ ch~ hoa cac chu truoog,
duemg 16i cua Dang v€ d6i m6i kinh. t~ - xa h()i. Nhln chung,
cac van ban nay da g6p phArr phat huy ti€m nang cua cac thanh
phArr kinh t~. phat tri~n n6n kinh t~ hang hoa nhi€u thanh phArr;
bu6c dAu th~ hi~n dugc nhimg nguyen t~c ca ban clia phap 1u~t
dan sv 1a tv nguy~n. blnh d~ng, hgp tac, tuoog trg giup do 1dn
nhau phu hgp v6i thong 1~ qu6c t~ trong giao 1uu dan sv.
Cac van ban ban hanh trong giai do~ nay c6 hi~u 1vc
tuang d6i cao th~ hi~n dum d~g 1u~t, phap 1~nh. va cac nghi
dinh huang ddn thi hanh, cac 1u~t va phap 1~nh dugc Qu6c h()i
va H()i dfing Nha nu6c ban hanh. Cac van ban phap 1u~t dan S\f
ho~c c61ien quan d~n linh vvc dan sv nhu: Lu~t.hon nhan gia
dlnh (1986), Lu~t qu6c tich (1988), Phap 1~nh chuy~n giao
cong ngh~ nu6c ngoai vao Vi~t Nam (1988), Phap 1~nh v€ s6 ·
hfru cong nghi~p (1989), Phap 1~nh hgp d6ng kinh t~ (1989),
Phap 1~nh v€ thi.ra k~ ( 1990), Phap 1~nh v€ hgp d6ng dan sv
( 1991 ), Phap 1~nh v€ nha 6 ( 1991 ), Phap l~nh xuAt canh, nh~p
canh, cu tru, di 1~ cua ngum nu6c ngoai t~ Vi~t Nam (1992).
Nam 1992, Nha nu6c ta. ban hanh Hi~n phap m6i - Hi€n
phap cua nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghia Vi~t Nam trong thm
ld d6i m6i. Tren CO' sa Hi~n phap nam 1992, hang lo~t cac van
ban phap lu~t dugc ban hanh, sua d6i, di€u chinh cho phu. hgp
v6i Hi~n phap nhu: Lu~t dAt dai (1993); Phap l~nh v€ quy€n va
28
Ti.r giua nhimg nam 80, khi dAt nu6c bu6c vao thm ld d6i
m6i, phat tri€n n€n kinh t~ hang hoa nhi6u thanh phArr c6 sv
quan H cua Nha nu6c theo dinh huang xa h()i chu nghia, bao v~
cac quy€n, 1¢ ich hgp phap cua ca nhan, Nha nu6c da ban
hanh nhi€u van ban phap 1u~t nhfun th~ ch~ hoa cac chu truoog,
duemg 16i cua Dang v€ d6i m6i kinh. t~ - xa h()i. Nhln chung,
cac van ban nay da g6p phArr phat huy ti€m nang cua cac thanh
phArr kinh t~. phat tri~n n6n kinh t~ hang hoa nhi€u thanh phArr;
bu6c dAu th~ hi~n dugc nhimg nguyen t~c ca ban clia phap 1u~t
dan sv 1a tv nguy~n. blnh d~ng, hgp tac, tuoog trg giup do 1dn
nhau phu hgp v6i thong 1~ qu6c t~ trong giao 1uu dan sv.
Cac van ban ban hanh trong giai do~ nay c6 hi~u 1vc
tuang d6i cao th~ hi~n dum d~g 1u~t, phap 1~nh. va cac nghi
dinh huang ddn thi hanh, cac 1u~t va phap 1~nh dugc Qu6c h()i
va H()i dfing Nha nu6c ban hanh. Cac van ban phap 1u~t dan S\f
ho~c c61ien quan d~n linh vvc dan sv nhu: Lu~t.hon nhan gia
dlnh (1986), Lu~t qu6c tich (1988), Phap 1~nh chuy~n giao
cong ngh~ nu6c ngoai vao Vi~t Nam (1988), Phap 1~nh v€ s6 ·
hfru cong nghi~p (1989), Phap 1~nh hgp d6ng kinh t~ (1989),
Phap 1~nh v€ thi.ra k~ ( 1990), Phap 1~nh v€ hgp d6ng dan sv
( 1991 ), Phap 1~nh v€ nha 6 ( 1991 ), Phap l~nh xuAt canh, nh~p
canh, cu tru, di 1~ cua ngum nu6c ngoai t~ Vi~t Nam (1992).
Nam 1992, Nha nu6c ta. ban hanh Hi~n phap m6i - Hi€n
phap cua nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghia Vi~t Nam trong thm
ld d6i m6i. Tren CO' sa Hi~n phap nam 1992, hang lo~t cac van
ban phap lu~t dugc ban hanh, sua d6i, di€u chinh cho phu. hgp
v6i Hi~n phap nhu: Lu~t dAt dai (1993); Phap l~nh v€ quy€n va
28
nghia V\1 cua cac tf> chtrc trong nuac dUQ'C giao dfit, cho thue
dfit; Phap l~nh v~ quy~n va nghia V\1 cua t6 chuc, ca nhan nuac
ngoai thue dfit t;;ti Vi~t Nam; Phap l~nh bao h<) quy~n tac gia
(1994). D€ huang dfin cac lu~t, phap l~nh, Chinh phu da ban
hanh nhi~u nghi dinh, ngoai ra cac co quan ngang b<) ban hanh
thong tu huang dfin nghi dinh ...
Trong thvc t~, con nhiSu vfin dS v~ dan sv chua dugc phap
lu~t di~u chinh nhu: cac quan h~ vS so hfru t~ti san, nghia Vl,l
dan sv; cac lo;;ti hgp d6ng dan sv thong dvng; vfin d~ b6i
thucmg thi~t h;;ti; v€ thvc hi~n cong vi~c khong c6 uy quySn;
dugc lQ'i vs tai san khong co din cu phap lu~t; cac quan h~ dan
S\f c6 y~u t6 nuac ngoai ... M~t khac, do S\f chuy€n d6i cua nSn
kinh t~, ca ch~ quan li kinh t~, nhiSu quy dinh trong cac van
ban phap lu~t dan S\f, kinh t~ khong con phu hgp vai giai do;;tn
d6i mm. DiSu nay da gay khong it kh6 khan cho vi~c ap d1,1ng
phap lu~t ct€ bao v~ quysn va lQ'i ich hgp phap cua cac chu th€
tham gia quan h~ dan S\f. Vl thi~U van ban phap lu~t, cho nen
toa an cac cfip phai v~n d1,1ng cac bao cao t6ng k~t cua Toa an
nhan dan t6i cao d€ giai quy~t cac vv vi~c, nhihlg tranh chfip
nay sinh trong thvc t~.
BLDS dugc ban hanh nam·l995 va c6 hi~u h,rc tir ngay
011711996 danh dfiu buac quan tr<;mg trong qua trinh l~p
phap cua Nha nuac ta. B<) lu~t co tAm quan trQng "sau Hi~n
phap" diSu chinh cac quan h~ xa h<)i da d;;tng, phuc t;;tp, lam
n€n tang va dinh huang cho vi~c phat tri€n cac quan h~ dan
sv, kinh t~, hon nhan gia dlnh, lao d<)ng. BLDS dugc ban
hanh c6 quy mo lan nhfit trong cac b<) lu~t tir truac d~n nay
nhung vl ph;;tm vi di~u chinh cua B<) lu~t qua r<)ng lan, cho
29
nghia V\1 cua cac tf> chtrc trong nuac dUQ'C giao dfit, cho thue
dfit; Phap l~nh v~ quy~n va nghia V\1 cua t6 chuc, ca nhan nuac
ngoai thue dfit t;;ti Vi~t Nam; Phap l~nh bao h<) quy~n tac gia
(1994). D€ huang dfin cac lu~t, phap l~nh, Chinh phu da ban
hanh nhi~u nghi dinh, ngoai ra cac co quan ngang b<) ban hanh
thong tu huang dfin nghi dinh ...
Trong thvc t~, con nhiSu vfin dS v~ dan sv chua dugc phap
lu~t di~u chinh nhu: cac quan h~ vS so hfru t~ti san, nghia Vl,l
dan sv; cac lo;;ti hgp d6ng dan sv thong dvng; vfin d~ b6i
thucmg thi~t h;;ti; v€ thvc hi~n cong vi~c khong c6 uy quySn;
dugc lQ'i vs tai san khong co din cu phap lu~t; cac quan h~ dan
S\f c6 y~u t6 nuac ngoai ... M~t khac, do S\f chuy€n d6i cua nSn
kinh t~, ca ch~ quan li kinh t~, nhiSu quy dinh trong cac van
ban phap lu~t dan S\f, kinh t~ khong con phu hgp vai giai do;;tn
d6i mm. DiSu nay da gay khong it kh6 khan cho vi~c ap d1,1ng
phap lu~t ct€ bao v~ quysn va lQ'i ich hgp phap cua cac chu th€
tham gia quan h~ dan S\f. Vl thi~U van ban phap lu~t, cho nen
toa an cac cfip phai v~n d1,1ng cac bao cao t6ng k~t cua Toa an
nhan dan t6i cao d€ giai quy~t cac vv vi~c, nhihlg tranh chfip
nay sinh trong thvc t~.
BLDS dugc ban hanh nam·l995 va c6 hi~u h,rc tir ngay
011711996 danh dfiu buac quan tr<;mg trong qua trinh l~p
phap cua Nha nuac ta. B<) lu~t co tAm quan trQng "sau Hi~n
phap" diSu chinh cac quan h~ xa h<)i da d;;tng, phuc t;;tp, lam
n€n tang va dinh huang cho vi~c phat tri€n cac quan h~ dan
sv, kinh t~, hon nhan gia dlnh, lao d<)ng. BLDS dugc ban
hanh c6 quy mo lan nhfit trong cac b<) lu~t tir truac d~n nay
nhung vl ph;;tm vi di~u chinh cua B<) lu~t qua r<)ng lan, cho
29
nen cfin phai c6 rfit nhi~u cac van ban du&i luftt huang dfin
thvc hi~n va phai thanh lftp nhi~u CO' quan chuc nang dS thvc
hi~n cac quy dinh cua BLDS.
Qua 10 nam thi hanh, BLDS da phat huy vai tro to l&n
trong vi~c t~o lftp hanh lang phap lf di~u chinh cac quan h~ dan
sv. g6p phfin thuc dAy phat triSn kinh t~. xa h9i, bao v~ quy~n.
lqi ich hqp phap cua ca nhan, t6 chuc, lqi ich Nha nu&c va lqi
ich cong c9ng. Tuy nhien, BLDS cling da b9c 19 nhiing h~n
ch~. bfit cftp nhu: BLDS la lu~t chung trong h~ th6ng phap lu~t
di~u chinh cac quan h~ xa h9i giua cac chu thS c6 dia vi phap lf
blnh d~ng theo nguyen t~c tv thoa thuftn va tv chiu trach nhi~m
nhung thvc ti~n xay dvng va ap dt.mg phap lu?t cua nu&c ta cho
thfiy nhi~u van ban phap lu?t d~u khoanh vimg ap dvng cua cac
van ban d6 nen hi~u lvc ap dvng cua BLDS da bi h~n ch~ rfit
nhi~u; m9t s6 quy dinh trong BLDS khong con phu hqp vm
thvc t~. c6 nhiing quy dinh khong ro rang ho~c khong dfiy du,
quy dinh qua chung; trong BLDS con c6 nhiing quy dinh mang
tinh hanh chinh ... Ngoai ra, nhi~u lu?t mm duqc ban hanh c6
nhiing n9i dung lien quan d~n BLDS nhung trong BLDS chua
duqc di~u chinh ho~c chua b6 sung sua d6i cho phu hqp dfin
d~n S\1' mau thudn, bfit c~p trong h~ th6ng phap lu~t. Trong di~u
ki~n h9i nh?p kinh t~ qu6c t~. BLDS con c6 nhiing quy dinh
chua tuang thich vm cac di~u u&c qu6c t~ va thong 1~ qu6c t~.
DS kh~c phvc tlnh tr~ng tren, thang 6/2005, Qu6c h9i khoa
XI kl hQp thu 7 da thong qua BLDS sua d6i - BLDS nam 2005,
c6 hi~u lvc tu ngay 0110112006.
Thvc hi~n thS ch~ hoa Cuang IInh xay dvng dfit nu&c thai
30
nen cfin phai c6 rfit nhi~u cac van ban du&i luftt huang dfin
thvc hi~n va phai thanh lftp nhi~u CO' quan chuc nang dS thvc
hi~n cac quy dinh cua BLDS.
Qua 10 nam thi hanh, BLDS da phat huy vai tro to l&n
trong vi~c t~o lftp hanh lang phap lf di~u chinh cac quan h~ dan
sv. g6p phfin thuc dAy phat triSn kinh t~. xa h9i, bao v~ quy~n.
lqi ich hqp phap cua ca nhan, t6 chuc, lqi ich Nha nu&c va lqi
ich cong c9ng. Tuy nhien, BLDS cling da b9c 19 nhiing h~n
ch~. bfit cftp nhu: BLDS la lu~t chung trong h~ th6ng phap lu~t
di~u chinh cac quan h~ xa h9i giua cac chu thS c6 dia vi phap lf
blnh d~ng theo nguyen t~c tv thoa thuftn va tv chiu trach nhi~m
nhung thvc ti~n xay dvng va ap dt.mg phap lu?t cua nu&c ta cho
thfiy nhi~u van ban phap lu?t d~u khoanh vimg ap dvng cua cac
van ban d6 nen hi~u lvc ap dvng cua BLDS da bi h~n ch~ rfit
nhi~u; m9t s6 quy dinh trong BLDS khong con phu hqp vm
thvc t~. c6 nhiing quy dinh khong ro rang ho~c khong dfiy du,
quy dinh qua chung; trong BLDS con c6 nhiing quy dinh mang
tinh hanh chinh ... Ngoai ra, nhi~u lu?t mm duqc ban hanh c6
nhiing n9i dung lien quan d~n BLDS nhung trong BLDS chua
duqc di~u chinh ho~c chua b6 sung sua d6i cho phu hqp dfin
d~n S\1' mau thudn, bfit c~p trong h~ th6ng phap lu~t. Trong di~u
ki~n h9i nh?p kinh t~ qu6c t~. BLDS con c6 nhiing quy dinh
chua tuang thich vm cac di~u u&c qu6c t~ va thong 1~ qu6c t~.
DS kh~c phvc tlnh tr~ng tren, thang 6/2005, Qu6c h9i khoa
XI kl hQp thu 7 da thong qua BLDS sua d6i - BLDS nam 2005,
c6 hi~u lvc tu ngay 0110112006.
Thvc hi~n thS ch~ hoa Cuang IInh xay dvng dfit nu&c thai
30
ki qua d() len chu nghia xa h()i (bfi sung, phat tri€n nam 2011),
Chi€n luge phat tri€n kinh t€ - xa h()i giai do~ 2011 - 2020 va
yeu cAu v~ bao v~ quy~n con nguOi, quy~n cong dan, hoan
thi~n th€ ch€ kinh t6 thj tru<mg djnh huang xa h()i chu nghia,
h()i nh~p qu6c t€ da duqc ghi nh~ trong Hi€n phap nam 2013,
ngay 24/11/2015, t~i kl hQp thu 10 Qu6c h()i khoa 13 da thong
qua BLDS nam 2015 (Lu~t s6 9112015/QH13). BLDS nam
2015 cilng da duqc Chu tjch nu&c cong b6 theo L~nh s6
20/2015/L-CTN ngay 08/12/2015. BLDS nam 2015 c6 hi~u lvc
thi hanh k€ tir ngay 01/01/2017 va thay the BLDS nam 2005.
BLDS nam 2015 Ia ~o lu~t co ban cua h~ thdng phap lu~t di€u
chinh cac quan h~ dan Sl) duqc hlnh thanh tren CO sa blnh
d~ng, tv do y chf, d()c l~p v€ thl san va t\l chju trach nhi~m cua
cac ben tham gia quan h~ d6. Day Ia ddu m6c quan trQng danh
ddu sv phat tri€n cua phap lu~t dan sv anu&c ta.
B. NGUON COA LUAT DAN Sl)'
I. KHAI NI.SM VA PHAN LO~I NGUON CUA LU~T
DANSV
1. Khai ni~m nguAn cua lu't dan sv
Ngu6n cua phap lu~t da duqc nghien cl:ru trong 1i lu~n
Chung V~ nha nucrc va phap lu~t. V~ m~t xa h(}i hQC, nguf>n cua
phap lu~t Ia y chf cua giai cdp thdng trj dua len thanh lu~t rna
n()i dung duqc xac djnh bm cac di€u ki~n chinh trj, kinh t€ t6n
t~ trong xa h9i cAn thiet phai di€u chinh bfutg phap lu~t. Phap
lu~t la y chf cua giai cdp th6ng trj dua thanh lu~t, the hi~n quan
di€m giai cdp v€ hlnh mftu xa h()i, trong d6 cac quan h~ xa h()i
31
ki qua d() len chu nghia xa h()i (bfi sung, phat tri€n nam 2011),
Chi€n luge phat tri€n kinh t€ - xa h()i giai do~ 2011 - 2020 va
yeu cAu v~ bao v~ quy~n con nguOi, quy~n cong dan, hoan
thi~n th€ ch€ kinh t6 thj tru<mg djnh huang xa h()i chu nghia,
h()i nh~p qu6c t€ da duqc ghi nh~ trong Hi€n phap nam 2013,
ngay 24/11/2015, t~i kl hQp thu 10 Qu6c h()i khoa 13 da thong
qua BLDS nam 2015 (Lu~t s6 9112015/QH13). BLDS nam
2015 cilng da duqc Chu tjch nu&c cong b6 theo L~nh s6
20/2015/L-CTN ngay 08/12/2015. BLDS nam 2015 c6 hi~u lvc
thi hanh k€ tir ngay 01/01/2017 va thay the BLDS nam 2005.
BLDS nam 2015 Ia ~o lu~t co ban cua h~ thdng phap lu~t di€u
chinh cac quan h~ dan Sl) duqc hlnh thanh tren CO sa blnh
d~ng, tv do y chf, d()c l~p v€ thl san va t\l chju trach nhi~m cua
cac ben tham gia quan h~ d6. Day Ia ddu m6c quan trQng danh
ddu sv phat tri€n cua phap lu~t dan sv anu&c ta.
B. NGUON COA LUAT DAN Sl)'
I. KHAI NI.SM VA PHAN LO~I NGUON CUA LU~T
DANSV
1. Khai ni~m nguAn cua lu't dan sv
Ngu6n cua phap lu~t da duqc nghien cl:ru trong 1i lu~n
Chung V~ nha nucrc va phap lu~t. V~ m~t xa h(}i hQC, nguf>n cua
phap lu~t Ia y chf cua giai cdp thdng trj dua len thanh lu~t rna
n()i dung duqc xac djnh bm cac di€u ki~n chinh trj, kinh t€ t6n
t~ trong xa h9i cAn thiet phai di€u chinh bfutg phap lu~t. Phap
lu~t la y chf cua giai cdp th6ng trj dua thanh lu~t, the hi~n quan
di€m giai cdp v€ hlnh mftu xa h()i, trong d6 cac quan h~ xa h()i
31
nao dugc di~u chinh b~ng phap lu~t va vm phuang thuc nao la
do giai cAp th6ng tri quy djnh thong qua ho~t d()ng l~p phap
cua nha nucrc.
M6i nganh lu~t la t6ng hgp cac quy ph~m phap lu~t quy
djnh each thtrc XU S\f CUa cac chu th~ tham gia vao cac quan h~
d6 phu hgp vcri lgi ich cua giai cAp th6ng trj. Trong di~u ki~n
cua chting ta hi~n nay - Dang "Ia ll!c lu(mg liinh aqo Nha nuac
va xii h9i" (Di~u 4 Hi~n phap nam 1992), la d~i bi~u trung
thanh cua giai cAp cong nhan va nhan dan lao d9ng, cua dan
t()c thi phap lu~t Ia sg th~ ch~ hoa dubng 16i cua Dang trong
tirng giai do~n each m~ng. Dubng 16i, chu truang cua Dang
dugc cac C(J quan nha nucrc c6 thAm quy~n th~ ch~ hoa b~ng
qua trlnh l~p phap. BOi v~y, "Nha nuac ta phai c6 au quyJn
[f!C VQ au kha nang ajnh ra [uqt phap VQ t6 chuc, quan If mf)i
m(lt aai s6ng bimg phap luqt". 0 >
Ngu6n cua lu~t dan sg hi~u theo nghia h~p Ia nhfrng van
ban phap lu~t (hinh thuc cua phap lu~t) do ca quan nha nucrc
c6 thAm quy~n ban hanh nh~m di~u chinh cac quan h~ tai san
va cac quan h~ nhan than. M()t van ban dugc coi Ia ngu6n cua
lu~t dan sg phai dap t'rng nhung yeu d.u sau day:
- Van ban do ca quan nha nucrc c6 thk quy~n ban hanh;
- Chua d\Tflg cac quy ph~m phap lu~t dan sg;
- Phai ban hanh theo trlnh tg, thu t1,1c do lu~t djnh.
(l).Xem: Van ki?n D{li hr)i Dimg tMi ki t16i m6i, Nxb. Chinh tri quoc gia, Ha.
N()i, 2006, tr. 328.
32
nao dugc di~u chinh b~ng phap lu~t va vm phuang thuc nao la
do giai cAp th6ng tri quy djnh thong qua ho~t d()ng l~p phap
cua nha nucrc.
M6i nganh lu~t la t6ng hgp cac quy ph~m phap lu~t quy
djnh each thtrc XU S\f CUa cac chu th~ tham gia vao cac quan h~
d6 phu hgp vcri lgi ich cua giai cAp th6ng trj. Trong di~u ki~n
cua chting ta hi~n nay - Dang "Ia ll!c lu(mg liinh aqo Nha nuac
va xii h9i" (Di~u 4 Hi~n phap nam 1992), la d~i bi~u trung
thanh cua giai cAp cong nhan va nhan dan lao d9ng, cua dan
t()c thi phap lu~t Ia sg th~ ch~ hoa dubng 16i cua Dang trong
tirng giai do~n each m~ng. Dubng 16i, chu truang cua Dang
dugc cac C(J quan nha nucrc c6 thAm quy~n th~ ch~ hoa b~ng
qua trlnh l~p phap. BOi v~y, "Nha nuac ta phai c6 au quyJn
[f!C VQ au kha nang ajnh ra [uqt phap VQ t6 chuc, quan If mf)i
m(lt aai s6ng bimg phap luqt". 0 >
Ngu6n cua lu~t dan sg hi~u theo nghia h~p Ia nhfrng van
ban phap lu~t (hinh thuc cua phap lu~t) do ca quan nha nucrc
c6 thAm quy~n ban hanh nh~m di~u chinh cac quan h~ tai san
va cac quan h~ nhan than. M()t van ban dugc coi Ia ngu6n cua
lu~t dan sg phai dap t'rng nhung yeu d.u sau day:
- Van ban do ca quan nha nucrc c6 thk quy~n ban hanh;
- Chua d\Tflg cac quy ph~m phap lu~t dan sg;
- Phai ban hanh theo trlnh tg, thu t1,1c do lu~t djnh.
(l).Xem: Van ki?n D{li hr)i Dimg tMi ki t16i m6i, Nxb. Chinh tri quoc gia, Ha.
N()i, 2006, tr. 328.
32
 2. Phan lo'i nguAn cita luit dan S\f
Theo nguyen tiLe chung, cac quy ph~ phap lu~t dan S\1' d~u
c6 hi~u l\fc b~t bu9c thi harm. Nhung din cu vao hlnh thuc cua
van ban, CCJ quan ban harm va hi~u l\fC phap lu~t cua Van ban,
ngu6n ctia lu~t dan S\f c6 th€ dugc chia thrum cac loliri sau: ~
- Hi€n phap;
- BLDS;
- Cac lu~t. b9 lu~t lien quan;
- Cac van ban du6i lu~t.
-An 1~.
a. Hiin phtip
Hi€n phap la d~o lu~t co ban, d~o lu~t g6c ctia m9t qu6c
gia, la "xuong s6ng, ti\1 c9t" cua h~ thfing phap lu~t. la co so
xay d\fllg cac van ban phap lu~t khac. Hi~n phap la ~0 lu~t CCJ
ban cua h~ thfing phap lu~t, can cu vao quy dinh cua Hi~n
, cac
phap, ' . . L lu~t
, ngai1..1! " ~
cv theA hoa, bang ,
cac quy d"!nh d,l. , dAc;mg
__ e tac
tm cac quan h~ rna n6 c6 nhi~m V\1 di~u chinh.
Dfii v6i lu~t dan S\f, Hi€n phap la ngu6n d~c bi~t quan
trQng, m~c du Hi€n phap chi quy dinh nhiing vAn d~ chung
nhdt ctia lu~t dan S\f. Hi€n phap nam 1992 quy dinh nhfrng
nguyen t~c co ban ctia ch~ d9 xa hQi Vi~t Nam 6 giai do~n ddu
thm ld qua d9 ti€n len chti nghia xa h9i v6i n~n kinh t€ thi
trubng c6 S\1' di~u ti€t cua Nha nu6c theo dinh huang xa h9i
chu nghia. Trong Hi€n phap nam 2013, Chuong II va Chuong
III c6 nhfrng quy dinh lien quan nhi~u nhdt den lu~t dan s\f:
33
2. Phan lo'i nguAn cita luit dan S\f
Theo nguyen tiLe chung, cac quy ph~ phap lu~t dan S\1' d~u
c6 hi~u l\fc b~t bu9c thi harm. Nhung din cu vao hlnh thuc cua
van ban, CCJ quan ban harm va hi~u l\fC phap lu~t cua Van ban,
ngu6n ctia lu~t dan S\f c6 th€ dugc chia thrum cac loliri sau: ~
- Hi€n phap;
- BLDS;
- Cac lu~t. b9 lu~t lien quan;
- Cac van ban du6i lu~t.
-An 1~.
a. Hiin phtip
Hi€n phap la d~o lu~t co ban, d~o lu~t g6c ctia m9t qu6c
gia, la "xuong s6ng, ti\1 c9t" cua h~ thfing phap lu~t. la co so
xay d\fllg cac van ban phap lu~t khac. Hi~n phap la ~0 lu~t CCJ
ban cua h~ thfing phap lu~t, can cu vao quy dinh cua Hi~n
, cac
phap, ' . . L lu~t
, ngai1..1! " ~
cv theA hoa, bang ,
cac quy d"!nh d,l. , dAc;mg
__ e tac
tm cac quan h~ rna n6 c6 nhi~m V\1 di~u chinh.
Dfii v6i lu~t dan S\f, Hi€n phap la ngu6n d~c bi~t quan
trQng, m~c du Hi€n phap chi quy dinh nhiing vAn d~ chung
nhdt ctia lu~t dan S\f. Hi€n phap nam 1992 quy dinh nhfrng
nguyen t~c co ban ctia ch~ d9 xa hQi Vi~t Nam 6 giai do~n ddu
thm ld qua d9 ti€n len chti nghia xa h9i v6i n~n kinh t€ thi
trubng c6 S\1' di~u ti€t cua Nha nu6c theo dinh huang xa h9i
chu nghia. Trong Hi€n phap nam 2013, Chuong II va Chuong
III c6 nhfrng quy dinh lien quan nhi~u nhdt den lu~t dan s\f:
33
 Chuang II- QuySn con nguoi, quySn va nghia V\1 co bim
cua cong dan: Ngoai nhfrng quySn vS chfnh tr! - xa h<)i, Hi~n
phap COn xac nh~n nhfrng quy€n dan S\1' CO ban CUa cong dan,
d6 la quySn tv do kinh doanh; quySn so hfru nhfrng thu nh~p
hqp phap, cua cai d~ danh, nha a; quySn thua k~, quySn blnh
d~ng vs nang Ivc phap lu~t cua ca nhan; cac quysn nhan than
va quySn tai san khac ...
Chuang III - Kinh t~, xa h<)i, van hoa, giao d\lc, khoa h9c
cong ngh~ va moi truong
DiSu 51 quy d!nh: "1. N~n kinh d Vi~t Nam la n~n kinh d
tht tru&ng dtnh hu&ng xii h(Ji chu nghza v&i nhi~u hinh thirc
sa hfru, nhi~u thanh phdn kinh d; kinh d nha nu&c gift vai
tro chu dg,o.
2. Cdc thanh phdn kinh d d~u la b9 phqn cdu thanh quan
tn;mg cua n~n kinh d qu6c dan. Cdc chu thi thu(jc cdc thanh
phdn kinh ti binh acing, h9P tdc va cg,nh tranh theo phdp luqt.
3. Nha nu&c khuyin khich, tg,o di~u ki~n ai doanh nhan,
doanh nghi~p va cd nhan, t6 chirc khdc adu tu, sim xudt, kinh
doanh; phat triin b~n vfrng cac ngimh kinh d, gop phdn xay
dl:fllg ddt nu&c. Tai sim h9P phap cua cd nhan, t6 chirc adu tu,
sim xudt, kinh doanh GU(J'C phap luqt bao h<) va khong bt qu6c
hfru hod".
b. B<) luqt dan Slf
BLDS la ngu6n chu y~u, tf\l'c ti~p va quan tr9ng nhAt cua
lu~t dan S\f. BLDS nam 2015 gfim 6 phftn, 27 chuang va 689
diSu voi nhiSu ch~ d!nh moi, ti~n b9, th~ hi~n m9t each dfty du
34
Chuang II- QuySn con nguoi, quySn va nghia V\1 co bim
cua cong dan: Ngoai nhfrng quySn vS chfnh tr! - xa h<)i, Hi~n
phap COn xac nh~n nhfrng quy€n dan S\1' CO ban CUa cong dan,
d6 la quySn tv do kinh doanh; quySn so hfru nhfrng thu nh~p
hqp phap, cua cai d~ danh, nha a; quySn thua k~, quySn blnh
d~ng vs nang Ivc phap lu~t cua ca nhan; cac quysn nhan than
va quySn tai san khac ...
Chuang III - Kinh t~, xa h<)i, van hoa, giao d\lc, khoa h9c
cong ngh~ va moi truong
DiSu 51 quy d!nh: "1. N~n kinh d Vi~t Nam la n~n kinh d
tht tru&ng dtnh hu&ng xii h(Ji chu nghza v&i nhi~u hinh thirc
sa hfru, nhi~u thanh phdn kinh d; kinh d nha nu&c gift vai
tro chu dg,o.
2. Cdc thanh phdn kinh d d~u la b9 phqn cdu thanh quan
tn;mg cua n~n kinh d qu6c dan. Cdc chu thi thu(jc cdc thanh
phdn kinh ti binh acing, h9P tdc va cg,nh tranh theo phdp luqt.
3. Nha nu&c khuyin khich, tg,o di~u ki~n ai doanh nhan,
doanh nghi~p va cd nhan, t6 chirc khdc adu tu, sim xudt, kinh
doanh; phat triin b~n vfrng cac ngimh kinh d, gop phdn xay
dl:fllg ddt nu&c. Tai sim h9P phap cua cd nhan, t6 chirc adu tu,
sim xudt, kinh doanh GU(J'C phap luqt bao h<) va khong bt qu6c
hfru hod".
b. B<) luqt dan Slf
BLDS la ngu6n chu y~u, tf\l'c ti~p va quan tr9ng nhAt cua
lu~t dan S\f. BLDS nam 2015 gfim 6 phftn, 27 chuang va 689
diSu voi nhiSu ch~ d!nh moi, ti~n b9, th~ hi~n m9t each dfty du
34
nhdt v6i tfnh chdt la lu?t chung va dinh huang cho vi~c xay
d\ffig Cclc van him phap lu?t di~U chinh CaC quan h~ dan S\1' d~c
thu, xu lflf bdt c?p cua lu?t hi~n hanh, giai quy~t dugc nhfrng
vuang m~c trong thgc ti~n cu(>c s6ng.
Day la b9 lu?t 16n nhdt cua Nha nu6c ta v~ mQi phucrng
di~n: ph:;tm vi di~u chinh, thbi gian chuAn hi thong qua, s6
lugng di~u lu?t... BLDS da th~ chS hoa Cuang linh ehiSn luge
phat tri~n kinh tS xa h(>i, eae nghi quySt cua Dang va Cl) th~ hoa
HiSn phap nam 2013 nh~m bao v~ quy~n lgi cua giai cdp eong
nhan, nhan dan lao d(>ng va eua ea dan tQC, gop ph~n giai
ph6ng sue san xudt, khuySn khfch mQi thanh ph~n kinh tS, m9i
t~ng 16p dan cu s6ng va lam vi~e theo phap lu?t, vi sv nghi~p
phat tri~n ddt nu6e, vi mve tieu dan giau nu6e m:;tnh, xa h9i
cong b~ng, van minh; xay d\ffig cae ehuAn mve phap H eho eac
tf> chtre, Ca nhan khi tham gia vao eae quan h~ dan S\1' nh~m
tang cuemg quan If xa h9i b~ng phap lu?t theo dinh huang xa
h9i chu nghia, th~ hi~n truy~n th6ng doan kSt, tuang than
tuang ai cua dan t(>c ta. BLDS g6p ph~n h:;tn chS tranh chdp
tieu cge trong eac quan h~ dan S\1', bao dam dan chu, cong
b~ng, 6n djnh, doan kSt trong n(>i b9 nhan dan, m6i ngubi vi
c(>ng d6ng va e(>ng d6ng vi m6i nguai. D6ng thbi, vi~c ban
hanh BLDS la thvc hi~n m9t bu6c guan trQng phap di~n hoa
phap lu?t dan sv, kh~c phvc tinh tr:;tng tan m:;tn, khong d~y du
cua phap lu?t trong IInh V\l'C dan S\1', nh~m phat huy vai tro tac
dvng cua phap lu?t dan sv trong vi~e dAy m:;tnh cae quan h~
dan S\1', hon nhan va gia dinh, kinh doanh, thuang m:;ti, lao
d(>ng, t:;to ea sa thu?n lqi cho vi~c ap dvng thi hanh phap lu?t.
BLDS cling la S\1' k~ thua, phat triSn eua phap lu?t dan sv cua
35
nhdt v6i tfnh chdt la lu?t chung va dinh huang cho vi~c xay
d\ffig Cclc van him phap lu?t di~U chinh CaC quan h~ dan S\1' d~c
thu, xu lflf bdt c?p cua lu?t hi~n hanh, giai quy~t dugc nhfrng
vuang m~c trong thgc ti~n cu(>c s6ng.
Day la b9 lu?t 16n nhdt cua Nha nu6c ta v~ mQi phucrng
di~n: ph:;tm vi di~u chinh, thbi gian chuAn hi thong qua, s6
lugng di~u lu?t... BLDS da th~ chS hoa Cuang linh ehiSn luge
phat tri~n kinh tS xa h(>i, eae nghi quySt cua Dang va Cl) th~ hoa
HiSn phap nam 2013 nh~m bao v~ quy~n lgi cua giai cdp eong
nhan, nhan dan lao d(>ng va eua ea dan tQC, gop ph~n giai
ph6ng sue san xudt, khuySn khfch mQi thanh ph~n kinh tS, m9i
t~ng 16p dan cu s6ng va lam vi~e theo phap lu?t, vi sv nghi~p
phat tri~n ddt nu6e, vi mve tieu dan giau nu6e m:;tnh, xa h9i
cong b~ng, van minh; xay d\ffig cae ehuAn mve phap H eho eac
tf> chtre, Ca nhan khi tham gia vao eae quan h~ dan S\1' nh~m
tang cuemg quan If xa h9i b~ng phap lu?t theo dinh huang xa
h9i chu nghia, th~ hi~n truy~n th6ng doan kSt, tuang than
tuang ai cua dan t(>c ta. BLDS g6p ph~n h:;tn chS tranh chdp
tieu cge trong eac quan h~ dan S\1', bao dam dan chu, cong
b~ng, 6n djnh, doan kSt trong n(>i b9 nhan dan, m6i ngubi vi
c(>ng d6ng va e(>ng d6ng vi m6i nguai. D6ng thbi, vi~c ban
hanh BLDS la thvc hi~n m9t bu6c guan trQng phap di~n hoa
phap lu?t dan sv, kh~c phvc tinh tr:;tng tan m:;tn, khong d~y du
cua phap lu?t trong IInh V\l'C dan S\1', nh~m phat huy vai tro tac
dvng cua phap lu?t dan sv trong vi~e dAy m:;tnh cae quan h~
dan S\1', hon nhan va gia dinh, kinh doanh, thuang m:;ti, lao
d(>ng, t:;to ea sa thu?n lqi cho vi~c ap dvng thi hanh phap lu?t.
BLDS cling la S\1' k~ thua, phat triSn eua phap lu?t dan sv cua
35
ong cha ta va nhfmg tinh hoa cua phap lu~t dan SlJ tren thS gi6i
V~n d1,1ng vao di~u ki~n C\1 th~ cua chung ta hi~n nay.
N()i dung chu ySu cua BLDS nam 2015:
Phdn thu nhdt: Nhfmg quy dinh chung.
Phdn nay duqc kSt cdu bm 10 chuang v6i 157 di~u. N()i
dung chu y€u cua phan nay 1a xac dinh ph~m vi di~u chinh cua
BLDS nam 2015, dia vi phap cua ca nhan, phap nhan. H9 gia
dinh, t6 hqp tac va t6 chuc khac khong c6 tu each phap nhan
trong quan h~ dan SlJ. D6ng thai quy dinh nhfmg nguyen t~c ca
ban trong Vi~C xac l~p, thl,lC hi~n cac quy~n va nghia V\1 dan SlJ,
giru quyet cac tranh chAp va ap d1,1ng lu~t dan sv; quy dinh cac
din CU xac l~p quy~n va nghia V\1 dan SlJ, Ia n~n tfmg CUa cac
quy dinh C\1 th~ trong toan B() lu~t. Ngoai ra, con quy dinh cac
quy~n nhan than cua ca nhan nhu hQ ten .. , nai cu tru, tuyen b6
chSt, quy dinh v~ thl san, quy dinh v~ giao dich dan SlJ, v~ d~i
di~n. thai h~n. thai hi~u.
Nhfmg quy djnh trong phdn nay mang tinh chdt chung,
xuyen su6t toan b9 n()i dung cua BLDS va duqc C\1 th~ hoa
trong tdt ca cac phdn cua BLDS nh~m bao dam tinh th6ng nhdt
v~ n9i dung, tranh tinh tr~ng trlmg I~p khong can thiSt.
Phdn thu hai: Quy~n sa hiiu va quy~n khac d6i v6i thl sim.
Phan nay g6m 4 chuang, 115 di~u (tir Di~u 158 dSn Di~u
273), quy djnh nhfmg nguyen t~C CO' ban CUa quy~n sa hfru,
quy~n khac d6i vm tru san, chiem hiiu, cac hinh thuc sa hiiu,
n()i dung quy~n sa hiiu va quy~n khac d6i v6i thl san, cac din
cu xac l~p. chdm dUt quy~n sa hfru va bao v~ quy~n sa hiiu,
36
ong cha ta va nhfmg tinh hoa cua phap lu~t dan SlJ tren thS gi6i
V~n d1,1ng vao di~u ki~n C\1 th~ cua chung ta hi~n nay.
N()i dung chu ySu cua BLDS nam 2015:
Phdn thu nhdt: Nhfmg quy dinh chung.
Phdn nay duqc kSt cdu bm 10 chuang v6i 157 di~u. N()i
dung chu y€u cua phan nay 1a xac dinh ph~m vi di~u chinh cua
BLDS nam 2015, dia vi phap cua ca nhan, phap nhan. H9 gia
dinh, t6 hqp tac va t6 chuc khac khong c6 tu each phap nhan
trong quan h~ dan SlJ. D6ng thai quy dinh nhfmg nguyen t~c ca
ban trong Vi~C xac l~p, thl,lC hi~n cac quy~n va nghia V\1 dan SlJ,
giru quyet cac tranh chAp va ap d1,1ng lu~t dan sv; quy dinh cac
din CU xac l~p quy~n va nghia V\1 dan SlJ, Ia n~n tfmg CUa cac
quy dinh C\1 th~ trong toan B() lu~t. Ngoai ra, con quy dinh cac
quy~n nhan than cua ca nhan nhu hQ ten .. , nai cu tru, tuyen b6
chSt, quy dinh v~ thl san, quy dinh v~ giao dich dan SlJ, v~ d~i
di~n. thai h~n. thai hi~u.
Nhfmg quy djnh trong phdn nay mang tinh chdt chung,
xuyen su6t toan b9 n()i dung cua BLDS va duqc C\1 th~ hoa
trong tdt ca cac phdn cua BLDS nh~m bao dam tinh th6ng nhdt
v~ n9i dung, tranh tinh tr~ng trlmg I~p khong can thiSt.
Phdn thu hai: Quy~n sa hiiu va quy~n khac d6i v6i thl sim.
Phan nay g6m 4 chuang, 115 di~u (tir Di~u 158 dSn Di~u
273), quy djnh nhfmg nguyen t~C CO' ban CUa quy~n sa hfru,
quy~n khac d6i vm tru san, chiem hiiu, cac hinh thuc sa hiiu,
n()i dung quy~n sa hiiu va quy~n khac d6i v6i thl san, cac din
cu xac l~p. chdm dUt quy~n sa hfru va bao v~ quy~n sa hiiu,
36
quy€n khac dbi v6i tai san; d~c bi~t Chuang XIV v6i tieu d€
"Quy€n khac dbi v6i tai san" quy dinh v€ quy€n dbi v6i bdt
d()ng san li€n k€, quy€n huang dl,lng va quy~n b€ m~t.
Xufit phat tu vai tro chi phbi cua ccr sa kinh t@ h~ tAng dbi
v6i phap lu~t, BLDS kh~ng dinh vi tri trung tam cua ch@ dinh
quy€n sa hfru trong cac chS dinh lu~t dan Sl)'. Trong mQi xa h()i,
phuang thuc chiSm hiiu cua cru v?t chfit va ch@ d9 sa hiiu co 9
nghia quySt dinh. BLDS C\1 th€ hoa quy dinh v~ chS d() sa hfru
rna HiSn phap nam 2013 da kh~ng dinh, t~o CO' sa phap lf cho
a
cac quy dinh C\1 th~ cac phAn tiSp theo cua BLDS va cac van
ban phap lu?t khac v€ quan h~ tai san. Nhtmg quy dinh phAn a
nay th~ hi~n tinh dinh huang xa h()i chu nghia, bao dam duqc
quy~n sa hfru cua ca nhan, phap nhan va cac chu th€ khac,
khuysn khich phat tri€n tai san, rna r()ng dAu tu va phat tri€n
san xufit, kinh doanh.
Phdn thu ba: Nghia V\1 dan Sl)' va hqp d6ng dan Sl)'.
PhAn nay g6m 5 chuang, 334 di~u (tu Di€u 274 d@n Di€u
608). Day la phAn c6 s6 di€u lu?t 16n nhdt cua BLDS, quy dinh
nhfrng din CU lam phat sinh nghia V\1 dan Sl)'; nguyen t~C XaC
l?p, thl)'c hi~n. thay d6i, chdm dm nghia V\1 dan sl)'; cac bi~n
phap bao dam thl)'C hi~n nghia V\1 dan Sl)' va trach nhi~m dan Sl)'
n6i chung va trach nhi~m dan SlJ dbi v6i tirng lo~i nghia V\1
rieng bi~t. v m tu each la din cu chu ysu, thong d1,1ng va hqp
phap lam phat sinh nghia V\1 dan sv, hqp d6ng dan sv duqc quy
dinh tuang xtrng phu hqp v6i quy mo cua n6, bao g6m nhfrng
quy dinh chung vS hqp d6ng va m9t s6 hqp d6ng dan sv thong
d1,1ng trong doi sbng dan sv thuong ngay.
37
quy€n khac dbi v6i tai san; d~c bi~t Chuang XIV v6i tieu d€
"Quy€n khac dbi v6i tai san" quy dinh v€ quy€n dbi v6i bdt
d()ng san li€n k€, quy€n huang dl,lng va quy~n b€ m~t.
Xufit phat tu vai tro chi phbi cua ccr sa kinh t@ h~ tAng dbi
v6i phap lu~t, BLDS kh~ng dinh vi tri trung tam cua ch@ dinh
quy€n sa hfru trong cac chS dinh lu~t dan Sl)'. Trong mQi xa h()i,
phuang thuc chiSm hiiu cua cru v?t chfit va ch@ d9 sa hiiu co 9
nghia quySt dinh. BLDS C\1 th€ hoa quy dinh v~ chS d() sa hfru
rna HiSn phap nam 2013 da kh~ng dinh, t~o CO' sa phap lf cho
a
cac quy dinh C\1 th~ cac phAn tiSp theo cua BLDS va cac van
ban phap lu?t khac v€ quan h~ tai san. Nhtmg quy dinh phAn a
nay th~ hi~n tinh dinh huang xa h()i chu nghia, bao dam duqc
quy~n sa hfru cua ca nhan, phap nhan va cac chu th€ khac,
khuysn khich phat tri€n tai san, rna r()ng dAu tu va phat tri€n
san xufit, kinh doanh.
Phdn thu ba: Nghia V\1 dan Sl)' va hqp d6ng dan Sl)'.
PhAn nay g6m 5 chuang, 334 di~u (tu Di€u 274 d@n Di€u
608). Day la phAn c6 s6 di€u lu?t 16n nhdt cua BLDS, quy dinh
nhfrng din CU lam phat sinh nghia V\1 dan Sl)'; nguyen t~C XaC
l?p, thl)'c hi~n. thay d6i, chdm dm nghia V\1 dan sl)'; cac bi~n
phap bao dam thl)'C hi~n nghia V\1 dan Sl)' va trach nhi~m dan Sl)'
n6i chung va trach nhi~m dan SlJ dbi v6i tirng lo~i nghia V\1
rieng bi~t. v m tu each la din cu chu ysu, thong d1,1ng va hqp
phap lam phat sinh nghia V\1 dan sv, hqp d6ng dan sv duqc quy
dinh tuang xtrng phu hqp v6i quy mo cua n6, bao g6m nhfrng
quy dinh chung vS hqp d6ng va m9t s6 hqp d6ng dan sv thong
d1,1ng trong doi sbng dan sv thuong ngay.
37
 N ghia V\l dan sv la lo:;ti quan h~ dan sv mang tinh chftt
"d()ng", lien quan d@n Vi~C dich chuy~n tai san, dich V\l tU chu
th~ nay sang chu th~ khac. D6i tuqng cua nghia V\l c6 th~ la tai
san, m()t vi~c phai lam ho~c khong duqc lam. Tai san va cong
vi~c duqc lam, khong duqc lam la nhung d6i tuqng cua nghia
V\l dan SlJ rftt da d:;tng, phuc t:;tp, cho nen cac quy dinh trong
phfin nay cua BLDS chu y@u Ia nhfrng quy <1inh khung c6 tinh
chftt dinh tinh rna khong thien v~ dinh luqng. Bm v~y, cac
nguyen t~c ca ban duqc quy dinh la nhfrng dinh hu6ng cho
Vi~C XclC l~p, thlJC hi~n nghTa V\l va xuyen suf>t phfin nay cua
BLDS. Nhfrng nguyen t~c ca ban d6 Ia:
+ Ca nhan, phap nhan va cac chu th~ khac c6 quy~n tv do
giao k@t hqp d6ng nhung khong trai phap lu~t va d:;to due xa h()i,
tren CO' Sa binh d~ng v6i nhau va binh d~ng tru6c phap lu~t;
+ Ngum c6 nghia V\l dan SlJ phai thvc hi~n
nghia V\l cua
minh m(>t each trung thvc, theo tinh thAn hqp tac, dung cam
k@t, khong trai phap lu~t va d:;to due xa h()i;
+ Ngum nao huang lqi rna khong c6 din cu thi phai hoan
tra l:;ti;
+ Ngum nao vi ph:;tm quy~n dan SlJ cua ngum khac thi phai
chiu trach nhi~m dan sv, n@u gay thi~t h:;ti phai b6i thuang.
Nhfrng nguyen t~c CO' ban va cac quy dinh trong phfill nay
nh&m bao dam quy~n va lqi ich hqp phap cua cac chu th~ tham
gia quan h~ dan sv; bao v~ lqi ich cua Nha nu6c va lqi ich cong
c()ng; g6p phfin dap irng cac nhu cfiu v~t chftt, tinh thAn cua
nhan dan; dAy m:;tnh giao luu dan sv trong nu6c cling nhu v6i
ngoai nu6c d6ng thai giai ph6ng m9i lvc luqng san xuftt nh&m
a
thuc dAy phat tri~n kinh t@ xa h9i nuac ta.
38
N ghia V\l dan sv la lo:;ti quan h~ dan sv mang tinh chftt
"d()ng", lien quan d@n Vi~C dich chuy~n tai san, dich V\l tU chu
th~ nay sang chu th~ khac. D6i tuqng cua nghia V\l c6 th~ la tai
san, m()t vi~c phai lam ho~c khong duqc lam. Tai san va cong
vi~c duqc lam, khong duqc lam la nhung d6i tuqng cua nghia
V\l dan SlJ rftt da d:;tng, phuc t:;tp, cho nen cac quy dinh trong
phfin nay cua BLDS chu y@u Ia nhfrng quy <1inh khung c6 tinh
chftt dinh tinh rna khong thien v~ dinh luqng. Bm v~y, cac
nguyen t~c ca ban duqc quy dinh la nhfrng dinh hu6ng cho
Vi~C XclC l~p, thlJC hi~n nghTa V\l va xuyen suf>t phfin nay cua
BLDS. Nhfrng nguyen t~c ca ban d6 Ia:
+ Ca nhan, phap nhan va cac chu th~ khac c6 quy~n tv do
giao k@t hqp d6ng nhung khong trai phap lu~t va d:;to due xa h()i,
tren CO' Sa binh d~ng v6i nhau va binh d~ng tru6c phap lu~t;
+ Ngum c6 nghia V\l dan SlJ phai thvc hi~n
nghia V\l cua
minh m(>t each trung thvc, theo tinh thAn hqp tac, dung cam
k@t, khong trai phap lu~t va d:;to due xa h()i;
+ Ngum nao huang lqi rna khong c6 din cu thi phai hoan
tra l:;ti;
+ Ngum nao vi ph:;tm quy~n dan SlJ cua ngum khac thi phai
chiu trach nhi~m dan sv, n@u gay thi~t h:;ti phai b6i thuang.
Nhfrng nguyen t~c CO' ban va cac quy dinh trong phfill nay
nh&m bao dam quy~n va lqi ich hqp phap cua cac chu th~ tham
gia quan h~ dan sv; bao v~ lqi ich cua Nha nu6c va lqi ich cong
c()ng; g6p phfin dap irng cac nhu cfiu v~t chftt, tinh thAn cua
nhan dan; dAy m:;tnh giao luu dan sv trong nu6c cling nhu v6i
ngoai nu6c d6ng thai giai ph6ng m9i lvc luqng san xuftt nh&m
a
thuc dAy phat tri~n kinh t@ xa h9i nuac ta.
38
 Phdn thir tu: Thua k~.
Phfin nay gf>m 4 chuang, 53 dieu (tir Di6u 609 d~n Di6u
662) quy djnh vi~c djch chuy~n di san ctia ngum ch~t cho
nhfrng nguoi con s6ng; ve nguoi d~ 1~ di san, nguoi huang di
san; nhfrng nguyen t~c ctia vi~c djch chuy€n di san va cac trlnh
l\l djch chuy~n di san; thua k~ theo di chuc va thua k~ theo
phap lu~t. BLDS quy dinh nhfrng nguyen t~c ca ban cua thua
k~ la blnh d~ng, quyen tv djnh do~t ctia ngum c6 di san d€ 1~
va ctia ngum huang di san. Nh~m bao v~ quyen tv dinh do~t
ctia ngum c6 di san, B9 lu~t quy dinh ve vi~c thua k~ theo di
chuc va cac hlnh thuc ctia di chuc, quyen ctia ngum l~p di chuc
trong vi~c dinh do~t tai san ctia hQ thong qua di chuc. Ngum
thua k~ c6 quyen nh~ hay khong nh~ di san thua k~. n~u
nh~ di san hQ phai th\fc hi~n nghia V\1 ctia ngum ch€t d€ l~i
trong ph~ vi di san da nh~. PhArr nay cfing xac djnh nhfrng
trub'ng hgp thua k€ theo lu~t. nhfrng ngum thua k€ va cac hang
thua k€; thua k~ th€ vi va thua k~ ctia nhfrng ngum lien quan.
Ngoai ra, con quy djnh ve trlnh tv thanh toan di san va each
thuc phan chia di san theo di chuc ho~ theo phap lu~t.
Phdn thir niim: Phap lu~t ap d1,mg d6i v6i quan h~ dan S\f c6
' '
yeu to nuac ngoai.
PhArr nay gf>m 3 chuang, 24 dieu (tir Di6u 663 d€n Dieu
687) quy di~ ve thfun quy8n va phap lu~t dugc ap ch,mg khi
giai quy~t cac tranh chdp dan S\f (hi~u theo nghia r()ng) c6 y€u
toI. nuac
, '.
ngoa1.
c. Lutjt
Khi BLDS dugc ban hanh vai tu each la nguf>n chti y€u
quan trQng thl cac d~o lu~t khac c6 gia tri nhu Ia nguf>n b6 trg.
39
Phdn thir tu: Thua k~.
Phfin nay gf>m 4 chuang, 53 dieu (tir Di6u 609 d~n Di6u
662) quy djnh vi~c djch chuy~n di san ctia ngum ch~t cho
nhfrng nguoi con s6ng; ve nguoi d~ 1~ di san, nguoi huang di
san; nhfrng nguyen t~c ctia vi~c djch chuy€n di san va cac trlnh
l\l djch chuy~n di san; thua k~ theo di chuc va thua k~ theo
phap lu~t. BLDS quy dinh nhfrng nguyen t~c ca ban cua thua
k~ la blnh d~ng, quyen tv djnh do~t ctia ngum c6 di san d€ 1~
va ctia ngum huang di san. Nh~m bao v~ quyen tv dinh do~t
ctia ngum c6 di san, B9 lu~t quy dinh ve vi~c thua k~ theo di
chuc va cac hlnh thuc ctia di chuc, quyen ctia ngum l~p di chuc
trong vi~c dinh do~t tai san ctia hQ thong qua di chuc. Ngum
thua k~ c6 quyen nh~ hay khong nh~ di san thua k~. n~u
nh~ di san hQ phai th\fc hi~n nghia V\1 ctia ngum ch€t d€ l~i
trong ph~ vi di san da nh~. PhArr nay cfing xac djnh nhfrng
trub'ng hgp thua k€ theo lu~t. nhfrng ngum thua k€ va cac hang
thua k€; thua k~ th€ vi va thua k~ ctia nhfrng ngum lien quan.
Ngoai ra, con quy djnh ve trlnh tv thanh toan di san va each
thuc phan chia di san theo di chuc ho~ theo phap lu~t.
Phdn thir niim: Phap lu~t ap d1,mg d6i v6i quan h~ dan S\f c6
yeu to' nuac ngoai.
'
PhArr nay gf>m 3 chuang, 24 dieu (tir Di6u 663 d€n Dieu
687) quy di~ ve thfun quy8n va phap lu~t dugc ap ch,mg khi
giai quy~t cac tranh chdp dan S\f (hi~u theo nghia r()ng) c6 y€u
toI. nuac
, '.
ngoa1.
c. Lutjt
Khi BLDS dugc ban hanh vai tu each la nguf>n chti y€u
quan trQng thl cac d~o lu~t khac c6 gia tri nhu Ia nguf>n b6 trg.
39
B<'>i vl, BLDS c6 quy dinh: N~u phap lu~t c6 quy dinh ho~c
trong BLDS chi ddn ro m()t d~o lu~t nao d6 duqc ap dvng thl
ap dvng quy dinh d6. V 61. y nghi'a d6, cac lu~t nhu Lu~t hon
nhan va gia dlnh, Lu~t doanh nghi~p, Lu~t pha sim doanh
nghi~p, Lu~t dfit dai, Lu~t tre em, Lu~t vS bao v~ va phat tri€n
rimg ... la ngu6n cua lu~t dan Sl,l.
d. Nghi quyh cua Qu6c h9i
Day la van ban do Qu6c h()i ban hanh, c6 hi~u h,rc nhu van
ban phap lu~t. K€ ti.r khi ban hanh BLDS, Qu6c h()i da ban
hanh 2 nghi quy~t c6 y nghi'a d~c bi~t quan trQng d6i v6'i lu~t
dan sg, d6 la: Nghi quy~t ngay 28/10/1995 vS vi~c thi hanh
BLDS. Nghi quy~t da li~t ke nhfrng van ban phap lu~t h~t hi~u
1gc khi BLDS b~t dliu c6 hi~u h,rc va quy dinh ph~m vi ap dvng
BLDS de giai quy~t cac tranh chfip phat sinh tru&c ngay BLDS
c6 hi~u lgc; Nghi quy~t s6 58 ngay 20/8/1998 vS giao dich dan
sg vS nha a duqc xac l~p tru&c ngay 011711991 c6 y nghi'a quan
trQng trong vi~c giai quy~t cac tranh chfip lien quan d~n giao
dich dan sg vS nha a giai do~n tru&c ngay 011711991, n()i dung
co tinh d~n m9i m~t xa h9i d6i vm vfin dS nha cr.
d. Cac van him dum lut;lt
+ Phap l~nh: La van ban do Uy ban thubng vv Qu6c h()i
ban hanh. Tru&c day, khi chua ban hanh BLDS thi phap l~nh la
lo~i ngu6n quan trQng ph6 bi~n CUa lu~t dan Sl,l. Nhung d~rt
nay, cac phap l~nh d6 khong con hi~u lgc. Cac phap l~nh sau
nay CO the dUQ'C ban hanh de giai thich, huang ddn C\} the
nhfrng quy dinh cua BLDS ho~c phap l~nh se quy dinh nhfrng
Hnh Vl,lC rna chua du chin mu6i d€ ban hanh lu~t.
40
B<'>i vl, BLDS c6 quy dinh: N~u phap lu~t c6 quy dinh ho~c
trong BLDS chi ddn ro m()t d~o lu~t nao d6 duqc ap dvng thl
ap dvng quy dinh d6. V 61. y nghi'a d6, cac lu~t nhu Lu~t hon
nhan va gia dlnh, Lu~t doanh nghi~p, Lu~t pha sim doanh
nghi~p, Lu~t dfit dai, Lu~t tre em, Lu~t vS bao v~ va phat tri€n
rimg ... la ngu6n cua lu~t dan Sl,l.
d. Nghi quyh cua Qu6c h9i
Day la van ban do Qu6c h()i ban hanh, c6 hi~u h,rc nhu van
ban phap lu~t. K€ ti.r khi ban hanh BLDS, Qu6c h()i da ban
hanh 2 nghi quy~t c6 y nghi'a d~c bi~t quan trQng d6i v6'i lu~t
dan sg, d6 la: Nghi quy~t ngay 28/10/1995 vS vi~c thi hanh
BLDS. Nghi quy~t da li~t ke nhfrng van ban phap lu~t h~t hi~u
1gc khi BLDS b~t dliu c6 hi~u h,rc va quy dinh ph~m vi ap dvng
BLDS de giai quy~t cac tranh chfip phat sinh tru&c ngay BLDS
c6 hi~u lgc; Nghi quy~t s6 58 ngay 20/8/1998 vS giao dich dan
sg vS nha a duqc xac l~p tru&c ngay 011711991 c6 y nghi'a quan
trQng trong vi~c giai quy~t cac tranh chfip lien quan d~n giao
dich dan sg vS nha a giai do~n tru&c ngay 011711991, n()i dung
co tinh d~n m9i m~t xa h9i d6i vm vfin dS nha cr.
d. Cac van him dum lut;lt
+ Phap l~nh: La van ban do Uy ban thubng vv Qu6c h()i
ban hanh. Tru&c day, khi chua ban hanh BLDS thi phap l~nh la
lo~i ngu6n quan trQng ph6 bi~n CUa lu~t dan Sl,l. Nhung d~rt
nay, cac phap l~nh d6 khong con hi~u lgc. Cac phap l~nh sau
nay CO the dUQ'C ban hanh de giai thich, huang ddn C\} the
nhfrng quy dinh cua BLDS ho~c phap l~nh se quy dinh nhfrng
Hnh Vl,lC rna chua du chin mu6i d€ ban hanh lu~t.
40
 + Nghi djnh cua Chinh phu; quyet djnh cua Thu tu6ng
Chfnh phu; tho~g tu, chi thi cua cac bl), cac co quan ngang bl).
Cac lol;li van ban nay c6 y nghia v6i tirng lol;li quan h~ trong
ml)t linh V\l'C c1,1 the; c6 nhi~m v1,1 hu6ng ddn, gilti thfch nhiing
quy dinh cua BLDS. Nhiing quy djnh cua cac bQ, co quan
ngang bQ dugc ap d\lllg gilrl quyet cho cac quan h~ tuang irng.
+ Nghi quyet Hl)i dAng thAm phan Toa an nhan dan t6i cao,
cac bao cao tAng ket cua Toa an nhan dan t6i cao.
Xet v€ chuc nang, toa an cac cAp la co quan xet xu (Di€ul
Lu~t t6 chuc toa an), khong phai la co quan ban hanh cac van
ban phap lu~t. Nhung trong ml)t thai gian dai, h~ th6ng cac van
ban phap lu~t dan S\1' thieu va khong dAng bQ, trong khi vi~c
giai quyet cac tranh chAp dan S\1' la cAn thiet va khong the trl
hoan. dugc, d~ giup cac toa an cAp dum giru quyet tranh chAp,
Toa an nhan dan t6i cao da ban hanh cac thong tu hu6ng dfut
giai quyet cac tranh chAp trong nhiing linh Vl,l'C nhAt dinh nhu:
Thong tu s6 173 (1972) v€ bAi thuang thi~t h~ ngohl hgp
dAng; Thong tu s6 81 ( 1981) giai quyet cac tranh chAp v€ thira
kL. Khi chua co cac van ban phap Iu~t di€u tiet, ap dvng cac
thong tu nay d~ giai quyet cac tranh chAp la xac dang. H~ th6ng
phap Ju~t dan S\1' ngay cang hoan thi~n nhung Vi~C ap d\illg CclC
van ban phap lu~t cua cac co quan xet xu khac nhau nhi€u khi
khong th6ng nhAt. Nh~m th6ng nhAt vi~c ap d\lllg phap Iu~t
trong vi~c giai quyet cac tranh chAp dan sv, H9i dAng thAm
phan Toa an nhan dan t6i cao tAng ket thl,l'C ti€n xet XU, ban
hanh cac nghj quyet huang ddn giai quyet cac Vl,l, vi~c hinh Sl,l',
kinh t~ ... trong d6 c6 nghi quy~t vS cac vAn dS dan sv. Ngoai
41
+ Nghi djnh cua Chinh phu; quyet djnh cua Thu tu6ng
Chfnh phu; tho~g tu, chi thi cua cac bl), cac co quan ngang bl).
Cac lol;li van ban nay c6 y nghia v6i tirng lol;li quan h~ trong
ml)t linh V\l'C c1,1 the; c6 nhi~m v1,1 hu6ng ddn, gilti thfch nhiing
quy dinh cua BLDS. Nhiing quy djnh cua cac bQ, co quan
ngang bQ dugc ap d\lllg gilrl quyet cho cac quan h~ tuang irng.
+ Nghi quyet Hl)i dAng thAm phan Toa an nhan dan t6i cao,
cac bao cao tAng ket cua Toa an nhan dan t6i cao.
Xet v€ chuc nang, toa an cac cAp la co quan xet xu (Di€ul
Lu~t t6 chuc toa an), khong phai la co quan ban hanh cac van
ban phap lu~t. Nhung trong ml)t thai gian dai, h~ th6ng cac van
ban phap lu~t dan S\1' thieu va khong dAng bQ, trong khi vi~c
giai quyet cac tranh chAp dan S\1' la cAn thiet va khong the trl
hoan. dugc, d~ giup cac toa an cAp dum giru quyet tranh chAp,
Toa an nhan dan t6i cao da ban hanh cac thong tu hu6ng dfut
giai quyet cac tranh chAp trong nhiing linh Vl,l'C nhAt dinh nhu:
Thong tu s6 173 (1972) v€ bAi thuang thi~t h~ ngohl hgp
dAng; Thong tu s6 81 ( 1981) giai quyet cac tranh chAp v€ thira
kL. Khi chua co cac van ban phap Iu~t di€u tiet, ap dvng cac
thong tu nay d~ giai quyet cac tranh chAp la xac dang. H~ th6ng
phap Ju~t dan S\1' ngay cang hoan thi~n nhung Vi~C ap d\illg CclC
van ban phap lu~t cua cac co quan xet xu khac nhau nhi€u khi
khong th6ng nhAt. Nh~m th6ng nhAt vi~c ap d\lllg phap Iu~t
trong vi~c giai quyet cac tranh chAp dan sv, H9i dAng thAm
phan Toa an nhan dan t6i cao tAng ket thl,l'C ti€n xet XU, ban
hanh cac nghj quyet huang ddn giai quyet cac Vl,l, vi~c hinh Sl,l',
kinh t~ ... trong d6 c6 nghi quy~t vS cac vAn dS dan sv. Ngoai
41
ra, hang narn Toa an nhan dan t6i cao t6ng k~t rut kinh nghi~rn
va th6ng nhAt vi~c ap dt,mg phap Iu~t trong ho~t d(>ng xet xu.
Nhiing lo~i van ban nay khong la ngu6n cua lu~t dan sv nhung
n6 Iqp thm kh~c phvc nhiing 16 h6ng trong lu~t dan st,r, hu6ng
dfut giru quy~t nhfrng Vl) Vi~c Cl) the.
e. An l~
Khoan 2 Di€u 6 BLDS nam 2015 quy dinh: "Tnt&ng h9P
khong thi ap dl:lng tuong (lf phap luqt theo quy djnh tqi khoim
1 DiJu nay thi ap dl:lng cac nguyen tiic CO' him cua phap luqt
dan Slf quy djnh tqi DiJu 3 cua B9 luqt nay, an 1~, le cong
bling". Nhu v~y, an 1~ da dugc chinh thuc thira nh~n la rn(>t
ngtif>n b6 trQ' cho S\l giru thich va ap dl)ng CaC van ban quy
ph~ phap lu~t trong ho~t d(>ng xet xu cua toa an. Bim chAt va
chuc nang cua an 1~ v6i tu each la ngu6n lu~t rna toa an sir
dvng c6 st,r khac nhau trong rn6i h~ th6ng phap lu~t. Trong h~
th6ng thong lu~t (common law), an 1~ dugc quan ni~rn Ia rn(>t
ngu6n lu~t c6 gia tri b~t bu(>c va an 1~ c6 the dugc coi Ia can cu
phap li cho toa an ra cac quy6t dinh trong xet xu. Trong h~
th6ng lu~t thanh van (civil law) thl an 1~ chu y6u dong vai tro
la ngu6n lu~t thu y6u b6 trg cho ngu6n lu~t thanh van rna toa
an sir dvng trong xet xu. Ngay nay, h~ th6ng phap lu~t cua cac
nu6c dang phat trien theo xu hu6ng tuang tac, anh huang lfut
nhau va d€u thira nh~ an 1~ v6i nhiing chuc nang hiiu ich cua
n6. An 1~ c6 the kh~c phvc dugc nhiing h~ che v€ tinh chi ti6t
hoa va St,r dt,r li~u nhfrng tlnh hufing da d~g trong tht,rc ti~n
trong hdu h6t h~ th6ng van ban quy ph~ phap 1u~t, ngay ca
khi h~ th6ng dugc dugc danh gia 1a hi~n d~ va tien ti6n. v 6i
vi~c ghi nh~ an 1~ 1a ngu6n b6 trg cho ho~t d(>ng xet xu cua
42
ra, hang narn Toa an nhan dan t6i cao t6ng k~t rut kinh nghi~rn
va th6ng nhAt vi~c ap dt,mg phap Iu~t trong ho~t d(>ng xet xu.
Nhiing lo~i van ban nay khong la ngu6n cua lu~t dan sv nhung
n6 Iqp thm kh~c phvc nhiing 16 h6ng trong lu~t dan st,r, hu6ng
dfut giru quy~t nhfrng Vl) Vi~c Cl) the.
e. An l~
Khoan 2 Di€u 6 BLDS nam 2015 quy dinh: "Tnt&ng h9P
khong thi ap dl:lng tuong (lf phap luqt theo quy djnh tqi khoim
1 DiJu nay thi ap dl:lng cac nguyen tiic CO' him cua phap luqt
dan Slf quy djnh tqi DiJu 3 cua B9 luqt nay, an 1~, le cong
bling". Nhu v~y, an 1~ da dugc chinh thuc thira nh~n la rn(>t
ngtif>n b6 trQ' cho S\l giru thich va ap dl)ng CaC van ban quy
ph~ phap lu~t trong ho~t d(>ng xet xu cua toa an. Bim chAt va
chuc nang cua an 1~ v6i tu each la ngu6n lu~t rna toa an sir
dvng c6 st,r khac nhau trong rn6i h~ th6ng phap lu~t. Trong h~
th6ng thong lu~t (common law), an 1~ dugc quan ni~rn Ia rn(>t
ngu6n lu~t c6 gia tri b~t bu(>c va an 1~ c6 the dugc coi Ia can cu
phap li cho toa an ra cac quy6t dinh trong xet xu. Trong h~
th6ng lu~t thanh van (civil law) thl an 1~ chu y6u dong vai tro
la ngu6n lu~t thu y6u b6 trg cho ngu6n lu~t thanh van rna toa
an sir dvng trong xet xu. Ngay nay, h~ th6ng phap lu~t cua cac
nu6c dang phat trien theo xu hu6ng tuang tac, anh huang lfut
nhau va d€u thira nh~ an 1~ v6i nhiing chuc nang hiiu ich cua
n6. An 1~ c6 the kh~c phvc dugc nhiing h~ che v€ tinh chi ti6t
hoa va St,r dt,r li~u nhfrng tlnh hufing da d~g trong tht,rc ti~n
trong hdu h6t h~ th6ng van ban quy ph~ phap 1u~t, ngay ca
khi h~ th6ng dugc dugc danh gia 1a hi~n d~ va tien ti6n. v 6i
vi~c ghi nh~ an 1~ 1a ngu6n b6 trg cho ho~t d(>ng xet xu cua
42
toa an se khi~n cho cac van ban phap lu~t khong phai sua d6i
lien tl,lC, ngay ca khi chung khong CO quy djnh di~u chinh cac
tranh chdp hay cac quy djnh v6n c6 khong ro rang va khong
th6ng nhdt voi nhau.
II. QUY P~ PHAP LU!T DAN SV
Phap lu~t dan sv g6m h~ th6ng cac quy ph~m phap lu~t dan
S\1' di~U chinh cac quan h~ tai san va cac quan h~ nhan than.
Cac quy ph~m phap lu~t dan S\1' vua c6 tfnh h~ th6ng vua c6
tfnh d()c l~p tuong d6i.
1. C§u t~O quy ph~m phap lu~t dan Sl}'
Quy ph~m phap lu~t dan S\f duqc cdu t~O bcri eac phfrn: gia
djnh, quy djnh va ch~ tai. Quy ph~m phap lu~t dan S\1' va di~u
lu~t trong van ban phap lu~t dan S\1' khong d6ng nghia v6i
nhau. C6 thS m()t di~u lu~t chua dfry du cac cdu thanh cua quy
ph~m song cfing c6 thS chi c6 m()t b9 ph~n (gia djnh, quy djnh,
a
ch~ tai). Cung c6 thS ch~ tai duqc quy dinh phfrn khac, th~m
chf a van bi'm phap hi~t k_hac.
2. Cac lo~i quy ph~m phap Iu~t dan sg
Quy ph~m phap lu~t dan S\f la nhiing quy dinh cua Nha
nuoc v~ each xu Sl,l' cua cac chu thS trong nhfrng di~u ki~n va
hoan canh nhdt djnh. Di~u ki~n va hoan canh rdt da d~ng, cho
nen, each xu Sl,l' cua cac chu thS cfing rdt phong phu va da d~ng.
Trong nhi~u trubng hqp, phap lu~t khong chi dl,l' li~u nhfrng xu
S\1' Cl,l thS rna con dua ra khung, gi6i h~n cua cac xu S\1' d6 ho?c
chi dua ra khung phap lf rna trong ph~m vi khung d6, cac chu
thS c6 th~ tuy y h,ra chQn each thuc xu S\1' phu hqp vm di~u ki~n
43
toa an se khi~n cho cac van ban phap lu~t khong phai sua d6i
lien tl,lC, ngay ca khi chung khong CO quy djnh di~u chinh cac
tranh chdp hay cac quy djnh v6n c6 khong ro rang va khong
th6ng nhdt voi nhau.
II. QUY P~ PHAP LU!T DAN SV
Phap lu~t dan sv g6m h~ th6ng cac quy ph~m phap lu~t dan
S\1' di~U chinh cac quan h~ tai san va cac quan h~ nhan than.
Cac quy ph~m phap lu~t dan S\1' vua c6 tfnh h~ th6ng vua c6
tfnh d()c l~p tuong d6i.
1. C§u t~O quy ph~m phap lu~t dan Sl}'
Quy ph~m phap lu~t dan S\f duqc cdu t~O bcri eac phfrn: gia
djnh, quy djnh va ch~ tai. Quy ph~m phap lu~t dan S\1' va di~u
lu~t trong van ban phap lu~t dan S\1' khong d6ng nghia v6i
nhau. C6 thS m()t di~u lu~t chua dfry du cac cdu thanh cua quy
ph~m song cfing c6 thS chi c6 m()t b9 ph~n (gia djnh, quy djnh,
a
ch~ tai). Cung c6 thS ch~ tai duqc quy dinh phfrn khac, th~m
chf a van bi'm phap hi~t k_hac.
2. Cac lo~i quy ph~m phap Iu~t dan sg
Quy ph~m phap lu~t dan S\f la nhiing quy dinh cua Nha
nuoc v~ each xu Sl,l' cua cac chu thS trong nhfrng di~u ki~n va
hoan canh nhdt djnh. Di~u ki~n va hoan canh rdt da d~ng, cho
nen, each xu Sl,l' cua cac chu thS cfing rdt phong phu va da d~ng.
Trong nhi~u trubng hqp, phap lu~t khong chi dl,l' li~u nhfrng xu
S\1' Cl,l thS rna con dua ra khung, gi6i h~n cua cac xu S\1' d6 ho?c
chi dua ra khung phap lf rna trong ph~m vi khung d6, cac chu
thS c6 th~ tuy y h,ra chQn each thuc xu S\1' phu hqp vm di~u ki~n
43
va hoan cfmh sao cho c6 lgi nhdt Tuy theo each thuc quy dinh
trong cac quy ph~. ngum ta c6 th~ pharr chia cac quy ph~
lu~t dan S\1' thanh nhi'ing lo~ quy ph~ sau:
a. Quy ph{lm dinh nghia
La nhi'ing quy ph~ trong d6 neu ra khai ni~m va neu nc)i
dung khai ni~m d6. Quy ph~ dinh nghia xac dinh ph~ vi
mc)t S\1' ki~n va gim h~ ap d\lllg S\1' ki~n d6. Thong thulmg quy
ph~, di~u lu~t d~g nay th~ hi~n dum d~g "X lL.". Vf d1,1:
"D{li di~n za ..."(Di~u 134 BLDS nam 2015); "thai h{ln Ia ..."
(Di~u 144 BLDS nam 2015); "thili hi~u Ia ... " (Di~u 149 BLDS
nam2015).
b. Quy ph{lm m~nh l~nh
La lo~ quy ph~ neu ra each xu S\1' b!t buc)c cua chu th~
tham gia vao quan h~ dan S\}'. Xu S\1' nay c6 th~ la mc)t hanh vi
b!t bUQC phai th\}'C hi~n, thong thu(mg dUQ'C di~n ta tU cac di~U
lu~t dum d~g "phai" ... Vi' dv: "Tnrimg h(lp lutjt quy dtnh giao
dtch dan Sf! phai duf!c thi hi~n b&ng van ban co cong chrmg,
chrmg thf!c, dang kf thi phai tuan theo quy dtnh do" (khoan 2
Di~u 119 BLDS nam 2015). Lo~i quy ph~ nay c6 nhi'ing
tru<mg hgp th~ hi~n dum d~g duy nhdt mc)t S\1' ki~n, vf d1,1:
"D{li di~n theo phtip lu~t cua phtip nhan ch&m dU1 khi phtip
nhan ch&m dU1". Quy ph~ m~nh l~nh ciing dugc th~ hi~n
dum d~ng quy dinh mc)t hanh vi hi cAm khong dugc lam, vf
d1,1: "Vi~c xtic l~p, th11c hi~n quyJn, nghia v1,1 dan Sf! khong
dUf!C xam ph{lm din [f!i fch cua Nha nuac, [f!i fch cong q5ng,
quyJn, l'li fch hf!P phtip cua nguili khtic" (khoan 4 Di~u 3
BLDS nam 2015).
44
va hoan cfmh sao cho c6 lgi nhdt Tuy theo each thuc quy dinh
trong cac quy ph~. ngum ta c6 th~ pharr chia cac quy ph~
lu~t dan S\1' thanh nhi'ing lo~ quy ph~ sau:
a. Quy ph{lm dinh nghia
La nhi'ing quy ph~ trong d6 neu ra khai ni~m va neu nc)i
dung khai ni~m d6. Quy ph~ dinh nghia xac dinh ph~ vi
mc)t S\1' ki~n va gim h~ ap d\lllg S\1' ki~n d6. Thong thulmg quy
ph~, di~u lu~t d~g nay th~ hi~n dum d~g "X lL.". Vf d1,1:
"D{li di~n za ..."(Di~u 134 BLDS nam 2015); "thai h{ln Ia ..."
(Di~u 144 BLDS nam 2015); "thili hi~u Ia ... " (Di~u 149 BLDS
nam2015).
b. Quy ph{lm m~nh l~nh
La lo~ quy ph~ neu ra each xu S\1' b!t buc)c cua chu th~
tham gia vao quan h~ dan S\}'. Xu S\1' nay c6 th~ la mc)t hanh vi
b!t bUQC phai th\}'C hi~n, thong thu(mg dUQ'C di~n ta tU cac di~U
lu~t dum d~g "phai" ... Vi' dv: "Tnrimg h(lp lutjt quy dtnh giao
dtch dan Sf! phai duf!c thi hi~n b&ng van ban co cong chrmg,
chrmg thf!c, dang kf thi phai tuan theo quy dtnh do" (khoan 2
Di~u 119 BLDS nam 2015). Lo~i quy ph~ nay c6 nhi'ing
tru<mg hgp th~ hi~n dum d~g duy nhdt mc)t S\1' ki~n, vf d1,1:
"D{li di~n theo phtip lu~t cua phtip nhan ch&m dU1 khi phtip
nhan ch&m dU1". Quy ph~ m~nh l~nh ciing dugc th~ hi~n
dum d~ng quy dinh mc)t hanh vi hi cAm khong dugc lam, vf
d1,1: "Vi~c xtic l~p, th11c hi~n quyJn, nghia v1,1 dan Sf! khong
dUf!C xam ph{lm din [f!i fch cua Nha nuac, [f!i fch cong q5ng,
quyJn, l'li fch hf!P phtip cua nguili khtic" (khoan 4 Di~u 3
BLDS nam 2015).
44
 V~ nguyen t~c, quy ph~m m~nh l~nh Ut nhung quy dinh
d(rt khoat, cac ben tham gia khong th€ thoa thu?n d€ thay
d6i cac quy ph~m d6. Nhung lo1;1i quy ph1;1m nay khong ph6
bi~n, khong d~c trung cho cac quy ph1;1m phap lu?t dan S\f
bai cac quan h~ dan st;r rAt da d1;1ng, phong phu (v~ chu th€,
khach th€, n()i dung). Thong thucrng, nhung quy ph~m m~nh
l~nh duqc quy dinh trong trucrng hqp: n~u lam khac di thi
khong chi anh huang d~n lqi fch cua ben kia rna con anh
huang d€n lqi ich chung cua xa h()i, Nha nu6c, d€n quy~n
va lqi ich cua ngucri khac.
c. Quy phqm tuy nghi lz;ra ch9n
La nhung quy phl;lm neu nhi~u each xu S\f khac nhau, trong
d6 cac chu th€ tham gia c6 th€ lt;ra chQn m()t trong cac each da
neu. V£ d¥: "Trong truang h9P ben ban giao wjt v&i s6 lzr(J'ng
nhi~u hon s6 lzr(J'ng tlii thoa thuqn, thi ben mua co quy~n khong
nhqn phdn doi ra; niu nhqn, thi phai thanh toan thea gia thoa
thuqn phdn doi ra" (khoan 1 Dieu 437 BLDS nfun 2015).
Trong truang hqp nay, phap lu?t dua ra cac each xu S\f khac
nhau va ngum c6 quy~n c6 th€ h;ra chQn m()t trong cac each d6.
Lo1;1i quy ph~ nay la d1;1ng "trung chuy€n" giua quy ph1;1m
m~nh l~nh va quy ph~m tuy nghi (ti€u mvc d). Bm vi i:J d6 cac
chu th~ chi duqc phep lt;ra chQn trong cac each xu sv da duqc
quy dinh. M~t khac, n6 ding t1;1o cho cac chu th~ cac each Iva
ch9n khac nhau, t~o di~u ki~n cac chu th~ phat huy duqc quyen
w dinh do~t cua minh.
d. Quy phqm tuy nghi
Khac v6i cac quy phl;lm da neu tren (dt;r li~u b~t bu(>c, dt;r
45
V~ nguyen t~c, quy ph~m m~nh l~nh Ut nhung quy dinh
d(rt khoat, cac ben tham gia khong th€ thoa thu?n d€ thay
d6i cac quy ph~m d6. Nhung lo1;1i quy ph1;1m nay khong ph6
bi~n, khong d~c trung cho cac quy ph1;1m phap lu?t dan S\f
bai cac quan h~ dan st;r rAt da d1;1ng, phong phu (v~ chu th€,
khach th€, n()i dung). Thong thucrng, nhung quy ph~m m~nh
l~nh duqc quy dinh trong trucrng hqp: n~u lam khac di thi
khong chi anh huang d~n lqi fch cua ben kia rna con anh
huang d€n lqi ich chung cua xa h()i, Nha nu6c, d€n quy~n
va lqi ich cua ngucri khac.
c. Quy phqm tuy nghi lz;ra ch9n
La nhung quy phl;lm neu nhi~u each xu S\f khac nhau, trong
d6 cac chu th€ tham gia c6 th€ lt;ra chQn m()t trong cac each da
neu. V£ d¥: "Trong truang h9P ben ban giao wjt v&i s6 lzr(J'ng
nhi~u hon s6 lzr(J'ng tlii thoa thuqn, thi ben mua co quy~n khong
nhqn phdn doi ra; niu nhqn, thi phai thanh toan thea gia thoa
thuqn phdn doi ra" (khoan 1 Dieu 437 BLDS nfun 2015).
Trong truang hqp nay, phap lu?t dua ra cac each xu S\f khac
nhau va ngum c6 quy~n c6 th€ h;ra chQn m()t trong cac each d6.
Lo1;1i quy ph~ nay la d1;1ng "trung chuy€n" giua quy ph1;1m
m~nh l~nh va quy ph~m tuy nghi (ti€u mvc d). Bm vi i:J d6 cac
chu th~ chi duqc phep lt;ra chQn trong cac each xu sv da duqc
quy dinh. M~t khac, n6 ding t1;1o cho cac chu th~ cac each Iva
ch9n khac nhau, t~o di~u ki~n cac chu th~ phat huy duqc quyen
w dinh do~t cua minh.
d. Quy phqm tuy nghi
Khac v6i cac quy phl;lm da neu tren (dt;r li~u b~t bu(>c, dt;r
45
li~u h,ra chQn c6 h<;m ch~), cac quy ph~m tuy nghi theo thoa
thu~n cho phep cac chu th@ tv dinh do~t. Gi6i h~n sv tv dinh
do~t nay bi h~n ch~ bm cac nguyen t~c cua phap lu~t n6i chung
va lu~t dan sv n6i rieng. Vi dl,l: "Dta tliim th1!C hi?n nghia Vl,l
do cac ben thoa thucjn" (Di~u 277 BLDS nam 2015). Thoa
thu~n la c6t loi cua IDQi hqp d6ng dan S\f, a day cac chu th@
dugc toan quy~n quy~t d!nh v~ quan h~ rna h9 tham gia. Lo~i
quy ph~m nay ph6 bi~n trong cac quy ph~m phap lu~t dan SlJ.
Ngay ca trong trubng hqp phap lu~t c6 quy dinh m(>t each xu
SV nao do thl truoc tien phai duqc ap d1,1ng theo SlJ thoa thu~n
cua cac ben va dugc th@ hi~n dum d~ng: "... Niu khong c6 thoa
thucjn khac ... ", "ben thi chdp c6 quy~n yeu cdu ban ttdu gia tai
san thi chdp tJi th1!C hi?n nghia Vl,l niu CQC ben khong CO thoa
thucjn khac". Nhu v~y, vi~c thoa thu~n c6 th~ gi6ng, c6 th@
khac cac quy dinh cua phap lu~t.
III. AP DlJNG LU!T DAN Slf, AP DlJNG T!P QUAN
vAAPDlJNGTVdNGTlf PHAPLU!T.
1. Ap dvng Iu~t dan sv
Lu~t dan S\1' Ia h~ th6ng cac quy ph~m. Cac quy ph~m nay
Ia nhfing hlnh mdu, hanh lang phap li d@ cac chu th~ khi hanh
xu phai tuan theo. D6 Ia cac chufin mvc l.'mg xu, gi6i h~n cac
chufrn IDlJC cua cac chu th@ khi tham gia quan h~ dan SlJ. V~
phuong di~n xa h(>i, vi~c thvc thi phap lu~t cua cac chu th@
tuan theo cac "chufin mvc l.'mg xu" d6 khi tham gia vao cac
quan h~ dan sv ph\1 thu(>c vao cac ySu t6 sau:
- Ban than n(>i dung cac quy ph~m phap lu~t. Cac quy ph~m
46
li~u h,ra chQn c6 h<;m ch~), cac quy ph~m tuy nghi theo thoa
thu~n cho phep cac chu th@ tv dinh do~t. Gi6i h~n sv tv dinh
do~t nay bi h~n ch~ bm cac nguyen t~c cua phap lu~t n6i chung
va lu~t dan sv n6i rieng. Vi dl,l: "Dta tliim th1!C hi?n nghia Vl,l
do cac ben thoa thucjn" (Di~u 277 BLDS nam 2015). Thoa
thu~n la c6t loi cua IDQi hqp d6ng dan S\f, a day cac chu th@
dugc toan quy~n quy~t d!nh v~ quan h~ rna h9 tham gia. Lo~i
quy ph~m nay ph6 bi~n trong cac quy ph~m phap lu~t dan SlJ.
Ngay ca trong trubng hqp phap lu~t c6 quy dinh m(>t each xu
SV nao do thl truoc tien phai duqc ap d1,1ng theo SlJ thoa thu~n
cua cac ben va dugc th@ hi~n dum d~ng: "... Niu khong c6 thoa
thucjn khac ... ", "ben thi chdp c6 quy~n yeu cdu ban ttdu gia tai
san thi chdp tJi th1!C hi?n nghia Vl,l niu CQC ben khong CO thoa
thucjn khac". Nhu v~y, vi~c thoa thu~n c6 th~ gi6ng, c6 th@
khac cac quy dinh cua phap lu~t.
III. AP DlJNG LU!T DAN Slf, AP DlJNG T!P QUAN
vAAPDlJNGTVdNGTlf PHAPLU!T.
1. Ap dvng Iu~t dan sv
Lu~t dan S\1' Ia h~ th6ng cac quy ph~m. Cac quy ph~m nay
Ia nhfing hlnh mdu, hanh lang phap li d@ cac chu th~ khi hanh
xu phai tuan theo. D6 Ia cac chufin mvc l.'mg xu, gi6i h~n cac
chufrn IDlJC cua cac chu th@ khi tham gia quan h~ dan SlJ. V~
phuong di~n xa h(>i, vi~c thvc thi phap lu~t cua cac chu th@
tuan theo cac "chufin mvc l.'mg xu" d6 khi tham gia vao cac
quan h~ dan sv ph\1 thu(>c vao cac ySu t6 sau:
- Ban than n(>i dung cac quy ph~m phap lu~t. Cac quy ph~m
46
CO thvc SV phil hqp va phan anh dung ccl.C di~u ki~n kinh t~
trong xa h9i hay khong;
-y thuc phap lu~t cua cac chu th~ tham gia cfing nhu y -y
thuc phap lu~t cua cac thanh vien khac trong xa h()i;
- Di~u ki~n, kha nang ap d1,1ng phap lu~t cua cac ca quan
nha nu6c c6 thdm quy~n.
Tv ban than cac quy ph~;tm phap lu~t khong th~ "s6ng" n~u
khong dUQ'C ap d1,1ng trong thVC t~ CUQC sf>ng. Vi V~y, Vi~C ap
d1,1ng phap lu~t dan sv trong cu()c s6ng la vi~c rAt quan trQng d~
bi~n cac quy ph~;tm phap lu~t tra thanh cong Cl,l thVC SV tfch CVC
dieu chinh cac quan h~ xa h()i.
Ap d1,1ng lu~t dan sv la nhfrng ho~t d()ng c1,1 th~ cua ca quan
nha nu6c CO thdm quy~n can CU VaO nhfrng SV ki~n thVC t€ da
xay ra, dva VaO nhfrng quy ph~;tm phap lu~t phil hgp VOi SV ki~n
thvc t~ d6 d~ dua ra quy~t d!nh phil hqp v6i thvc t~ va nhfrng
quy d!nh cua phap lu~t. Nhfrng quy€t d!nh dugc ca quan c6
' n
hA' quyen
Lam A _ua ra co, Le
hA' 1'
_a:
- Cong nh~n hay bac b6 m9t quy~n dan sv nao d6 d6i v6i
sa
m('>t chu th~ (quyen hfru, quy~n thua k€, quy~n doing ... );
- Xac l~p m('>t nghia v1,1 cho m('>t chu th~ nhAt d!nh (b6i
thucmg thi~t h~i, tra ng, giao v~t, tra tien, chAm dut hanh vi
vi ph~;tm ... );
- Ap d1,1ng cac bi~n phap cu6ng ch€ cfin thi€t d~ bao v~
quy~n. lgi fch cua chu thS khac, cua Nha nu6c (t!ch thu tai san,
ph~t vi ph~m, quy~t d!nh ban dAu gia ... ).
47
CO thvc SV phil hqp va phan anh dung ccl.C di~u ki~n kinh t~
trong xa h9i hay khong;
thuc phap lu~t cua cac chu th~ tham gia cfing nhu y
thuc phap lu~t cua cac thanh vien khac trong xa h()i;
- Di~u ki~n, kha nang ap d1,1ng phap lu~t cua cac ca quan
nha nu6c c6 thdm quy~n.
Tv ban than cac quy ph~;tm phap lu~t khong th~ "s6ng" n~u
khong dUQ'C ap d1,1ng trong thVC t~ CUQC sf>ng. Vi V~y, Vi~C ap
d1,1ng phap lu~t dan sv trong cu()c s6ng la vi~c rAt quan trQng d~
bi~n cac quy ph~;tm phap lu~t tra thanh cong Cl,l thVC SV tfch CVC
dieu chinh cac quan h~ xa h()i.
Ap d1,1ng lu~t dan sv la nhfrng ho~t d()ng c1,1 th~ cua ca quan
nha nu6c CO thdm quy~n can CU VaO nhfrng SV ki~n thVC t€ da
xay ra, dva VaO nhfrng quy ph~;tm phap lu~t phil hgp VOi SV ki~n
thvc t~ d6 d~ dua ra quy~t d!nh phil hqp v6i thvc t~ va nhfrng
quy d!nh cua phap lu~t. Nhfrng quy€t d!nh dugc ca quan c6
hA' quyen
Lam ' n
A _ua ra co, Le
hA' 1'
_a:
- Cong nh~n hay bac b6 m9t quy~n dan sv nao d6 d6i v6i
sa
m('>t chu th~ (quyen hfru, quy~n thua k€, quy~n doing ... );
- Xac l~p m('>t nghia v1,1 cho m('>t chu th~ nhAt d!nh (b6i
thucmg thi~t h~i, tra ng, giao v~t, tra tien, chAm dut hanh vi
vi ph~;tm ... );
- Ap d1,1ng cac bi~n phap cu6ng ch€ cfin thi€t d~ bao v~
quy~n. lgi fch cua chu thS khac, cua Nha nu6c (t!ch thu tai san,
ph~t vi ph~m, quy~t d!nh ban dAu gia ... ).
47
 2. Ap dy.ng tip quan va ap dvng tU'ong tv phap Iuit
Lu~t dan sv di~u chinh cac quan h~ da d~g. phirc t~p v~
nhi~u phuong di~n: chu th~, khach th~, n<}i dung; hon nua,
nhfrng quan h~ nay khong ngirng phat tri~n cung vm S\I phat
tri~n CUa xa hQi n6i Chung va khoa hQC ki thu~t n6i rieng. Vi
v~y' khi ban hanh cac van ban phap lu~t, nha l~p phap khong
dv li~u h€t dugc cac quan h~ xa h9i cAn thi€t phru di~u chinh
bfutg phap lu~t. Vi~c nay t~o 16 h6ng trong phap lu~t dan S\I.
Hon nua, cac quy djnh cua phap lu~t tAn t~ a d~g tinh tuong
d6i (chi thay d6i khi bj sua d6i) nhung cac quan h~ xa h<}i 1~
bi€n d6i khong ngirng. Bm v~y, se tAn t~i nhiing tru<mg hgp
khong c6 quy ph~ phap lu~t di~u chinh m<}t quan h~ xa h<}i
dang tAn t~ (nhu khong c6 cac quy djnh v~ thu mua, v6 hvi,
hQ ... ). D~ kh~c phvc hi~n tugng nay nhb d~ cac quan h~ xa
h<}i dugc di~u chinh bfutg phap lu~t, BLDS dua ra nguyen tk
ap dvng ap dvng t~p quan, tuong tv phap lu~t (Di~u 5, Di~u 6
BLDS nam 2015).
Ap d\lflg t~p quan la sir dvng cac xu sv dugc c<}ng dAng dja
phuong, dan tQC thua nh~ nhu la chufut ffi\IC irng XU d6i vm
cac thanh vien trong c<}ng dAng dan t<}c, dja phuong d6 (nhu
vi~c ap dvng cac don vj do luang gi~ h1a; chvc a mi~n Nam;
chia thjt thu rirng a cac vung dan t<}c ... ). Di~u 5 BLDS nam
2015 djnh nghia: "Tf)p quan liz quy tdc xzi Sf! c6 n(ji dung ro
rang ai xac ajnh quy€n, nghia v~ cua ca nhan, phap nhan
trong quan h~ dan Sf! C~ thi, OU(JC hinh thlznh VQ l<lp ai l<lp Jr;zi
nhi€u [Jn trong m(jt thai gian dlzi, QU(JC thifa nhf)n VQ ap d~ng
r(jng riii trong m()t vung, mi€n, dan t(jc, c(jng a6ng dan cu ho<lc
trong m()t linh Vf!C dan S'f!".
48
2. Ap dy.ng tip quan va ap dvng tU'ong tv phap Iuit
Lu~t dan sv di~u chinh cac quan h~ da d~g. phirc t~p v~
nhi~u phuong di~n: chu th~, khach th~, n<}i dung; hon nua,
nhfrng quan h~ nay khong ngirng phat tri~n cung vm S\I phat
tri~n CUa xa hQi n6i Chung va khoa hQC ki thu~t n6i rieng. Vi
v~y' khi ban hanh cac van ban phap lu~t, nha l~p phap khong
dv li~u h€t dugc cac quan h~ xa h9i cAn thi€t phru di~u chinh
bfutg phap lu~t. Vi~c nay t~o 16 h6ng trong phap lu~t dan S\I.
Hon nua, cac quy djnh cua phap lu~t tAn t~ a d~g tinh tuong
d6i (chi thay d6i khi bj sua d6i) nhung cac quan h~ xa h<}i 1~
bi€n d6i khong ngirng. Bm v~y, se tAn t~i nhiing tru<mg hgp
khong c6 quy ph~ phap lu~t di~u chinh m<}t quan h~ xa h<}i
dang tAn t~ (nhu khong c6 cac quy djnh v~ thu mua, v6 hvi,
hQ ... ). D~ kh~c phvc hi~n tugng nay nhb d~ cac quan h~ xa
h<}i dugc di~u chinh bfutg phap lu~t, BLDS dua ra nguyen tk
ap dvng ap dvng t~p quan, tuong tv phap lu~t (Di~u 5, Di~u 6
BLDS nam 2015).
Ap d\lflg t~p quan la sir dvng cac xu sv dugc c<}ng dAng dja
phuong, dan tQC thua nh~ nhu la chufut ffi\IC irng XU d6i vm
cac thanh vien trong c<}ng dAng dan t<}c, dja phuong d6 (nhu
vi~c ap dvng cac don vj do luang gi~ h1a; chvc a mi~n Nam;
chia thjt thu rirng a cac vung dan t<}c ... ). Di~u 5 BLDS nam
2015 djnh nghia: "Tf)p quan liz quy tdc xzi Sf! c6 n(ji dung ro
rang ai xac ajnh quy€n, nghia v~ cua ca nhan, phap nhan
trong quan h~ dan Sf! C~ thi, OU(JC hinh thlznh VQ l<lp ai l<lp Jr;zi
nhi€u [Jn trong m(jt thai gian dlzi, QU(JC thifa nhf)n VQ ap d~ng
r(jng riii trong m()t vung, mi€n, dan t(jc, c(jng a6ng dan cu ho<lc
trong m()t linh Vf!C dan S'f!".
48
 Ap d1,1ng tuong tv phap lu?t la dung nhung quy pht;tm phap
lu?t dang c6 hi~u Ivc dbi v6i nhfrng quan h~ tuong tv nhu quan
h~ cfin xu If dS di6u chinh quan h~ cfin xu If d6 nhung khong c6
quy pht;tm tn,rc tiSp di6u chinh quan h~ d6 (nhu dung quan h~
vay dS xu If quan h~ h1,1i h9 hay dung cac quan h~ v6 dich Y\l d~
di~u chinh quan h~ d6i cong cho nhau .... ).
Ap d1,1ng tuong tv phap lu?t c6 thS duqc th@ hi~n dum dt;tng:
+ C6 quan h~ A thu()c linh vvc lu?t dan sv di~u chinh
nhung khong c6 quy ph~m A;
+ C6 quan h~ B, c6 quy ph~m B tn,rc tiSp di~u chinh, quan
h~ B tuong tv nhu A thu()c IInh vvc do lu?t dan sv di~u chinh.
Trong trubng hgp nay c6 thS dung quy ph~m B dS di~u chinh
quanh~ A.
NSu khong c6 cac quy pht;tm tuong tv, khong xac dinh duqc
cac quy ph~m cfin ap dl,lng rna phai dung nhfrng nguyen t~c
chung cua phap Iu?t ds giai quyst thi vi~c ap d1,1ng d6 cung Ia
ap dl,lng tuong tv phap lu?t.
Trong m()t sb trucrng hgp dbi tuqng dang xem xet thu()c
pht;tm vi di~u chinh cua nhi~u nganh lu?t va m6i nganh lu?t
di~u chinh m()t giac d9 khac nhau, vf d1,1 tranh chftp v~ chuySn
quy~n su dvng dftt, dS giai quySt tranh chftp nay cfin phai xem
xet nhfrng ngang lu?t nao di~u chinh quan h~ tren. Lu?t dan
sv di~u chinh SlJ chuySn dich cac quy~n cua ngucri su dl,lng
dftt, lu?t dftt dai di~u chinh vi~c cftp gifty chung nh?n quy~n
su d1,1ng dftt. .. Trubng hgp nay se ap d1,1ng quy pht;tm cua nhi~u
nganh lu?t dS di~u chinh. Day la ap dvng phap lu?t dS giai
quySt tranh chftp.
49
Ap d1,1ng tuong tv phap lu?t la dung nhung quy pht;tm phap
lu?t dang c6 hi~u Ivc dbi v6i nhfrng quan h~ tuong tv nhu quan
h~ cfin xu If dS di6u chinh quan h~ cfin xu If d6 nhung khong c6
quy pht;tm tn,rc tiSp di6u chinh quan h~ d6 (nhu dung quan h~
vay dS xu If quan h~ h1,1i h9 hay dung cac quan h~ v6 dich Y\l d~
di~u chinh quan h~ d6i cong cho nhau .... ).
Ap d1,1ng tuong tv phap lu?t c6 thS duqc th@ hi~n dum dt;tng:
+ C6 quan h~ A thu()c linh vvc lu?t dan sv di~u chinh
nhung khong c6 quy ph~m A;
+ C6 quan h~ B, c6 quy ph~m B tn,rc tiSp di~u chinh, quan
h~ B tuong tv nhu A thu()c IInh vvc do lu?t dan sv di~u chinh.
Trong trubng hgp nay c6 thS dung quy ph~m B dS di~u chinh
quanh~ A.
NSu khong c6 cac quy pht;tm tuong tv, khong xac dinh duqc
cac quy ph~m cfin ap dl,lng rna phai dung nhfrng nguyen t~c
chung cua phap Iu?t ds giai quyst thi vi~c ap d1,1ng d6 cung Ia
ap dl,lng tuong tv phap lu?t.
Trong m()t sb trucrng hgp dbi tuqng dang xem xet thu()c
pht;tm vi di~u chinh cua nhi~u nganh lu?t va m6i nganh lu?t
di~u chinh m()t giac d9 khac nhau, vf d1,1 tranh chftp v~ chuySn
quy~n su dvng dftt, dS giai quySt tranh chftp nay cfin phai xem
xet nhfrng ngang lu?t nao di~u chinh quan h~ tren. Lu?t dan
sv di~u chinh SlJ chuySn dich cac quy~n cua ngucri su dl,lng
dftt, lu?t dftt dai di~u chinh vi~c cftp gifty chung nh?n quy~n
su d1,1ng dftt. .. Trubng hgp nay se ap d1,1ng quy pht;tm cua nhi~u
nganh lu?t dS di~u chinh. Day la ap dvng phap lu?t dS giai
quySt tranh chftp.
49
 Nhung vi~c ap dvng tuong tv phap lu~t, ap d1,mg t~p quan
dS gifu quy6t cac tranh chfip dan sv khong dugc trai vcri cac
nguyen t~c chung dugc quy dinh trong BLDS.
Tom l?i, vi~c ap dvng tuong tv phap lu~t phai c6 cac dieu
ki~n sau:
- Quan h~ dang tranh ch§p thu()c ITnh V\fC lu~ dan sv dieu chinh;
- Trong phap lu~t dan sv chua c6 quy ph?ffi trl)'c ti6p dieu chinh;
cac quy ph?m va che dinh hi~n c6 khong th~ giai
- v 6i
quy6t dugc tranh chfip d6;
- C6 t~p quan dugc c<)ng d6ng thua nh?n nhu chufin mvc
(mg xu trong cac trucmg hgp d6;
- Hi~n c6 cac quy ph?ITI (ch6 djnh) khac trong lu~t dan sv
dieu chinh cac quan h~ tuong tv (gAn gi6ng cac quan h~ dn
dieu chinh).
Vi~c ap dvng t?p quan, ap dvng tuong tv phap lu?t nh~m
kh~c phvc nhfrng 16 hfmg trong phap lu?t dan sv d6 la tren thvc
t6 c6 cac quan h~ phap lu~t dan sv phat sinh nhung khong c6
cac quy ph~m phap lu?t dieu chinh, tuy nhien cAn phfu gifu
quyet tranh chfip d6, cho nen phai ap dJ,mg tuong tv phap lu?t.
Vi~c ap dvng nay ci1ng se t?o tien de dS cac nha l?p phap hoan
thi~n va b6 sung h~ th6ng phap lu?t.
C. NHIE;M Vl), NGUYEN TAG GOA LUAT DAN SV'
I. VAI TRO cUA DANG CQNG sAN \'I:€T NAM TRONG
\'I:€CxAYDQNGVAHOANTrn$NPHAPLU!TDANSV
Cach ID?ng Vi~t Nam luon g~n lien vm S\f Ianh d?O cua
Dang c<)ng san Vi~t Nam. Ducri sv Hinh d?o cua Dang, nhan
50
Nhung vi~c ap dvng tuong tv phap lu~t, ap d1,mg t~p quan
dS gifu quy6t cac tranh chfip dan sv khong dugc trai vcri cac
nguyen t~c chung dugc quy dinh trong BLDS.
Tom l?i, vi~c ap dvng tuong tv phap lu~t phai c6 cac dieu
ki~n sau:
- Quan h~ dang tranh ch§p thu()c ITnh V\fC lu~ dan sv dieu chinh;
- Trong phap lu~t dan sv chua c6 quy ph?ffi trl)'c ti6p dieu chinh;
cac quy ph?m va che dinh hi~n c6 khong th~ giai
- v 6i
quy6t dugc tranh chfip d6;
- C6 t~p quan dugc c<)ng d6ng thua nh?n nhu chufin mvc
(mg xu trong cac trucmg hgp d6;
- Hi~n c6 cac quy ph?ITI (ch6 djnh) khac trong lu~t dan sv
dieu chinh cac quan h~ tuong tv (gAn gi6ng cac quan h~ dn
dieu chinh).
Vi~c ap dvng t?p quan, ap dvng tuong tv phap lu?t nh~m
kh~c phvc nhfrng 16 hfmg trong phap lu?t dan sv d6 la tren thvc
t6 c6 cac quan h~ phap lu~t dan sv phat sinh nhung khong c6
cac quy ph~m phap lu?t dieu chinh, tuy nhien cAn phfu gifu
quyet tranh chfip d6, cho nen phai ap dJ,mg tuong tv phap lu?t.
Vi~c ap dvng nay ci1ng se t?o tien de dS cac nha l?p phap hoan
thi~n va b6 sung h~ th6ng phap lu?t.
C. NHIE;M Vl), NGUYEN TAG GOA LUAT DAN SV'
I. VAI TRO cUA DANG CQNG sAN \'I:€T NAM TRONG
\'I:€CxAYDQNGVAHOANTrn$NPHAPLU!TDANSV
Cach ID?ng Vi~t Nam luon g~n lien vm S\f Ianh d?O cua
Dang c<)ng san Vi~t Nam. Ducri sv Hinh d?o cua Dang, nhan
50
dan ta da gi~mh dugc thfmg lgi trong Cach m~ng thang Tam,
l~p nen n~n dan chu c()ng hoa dfiu tien a Dong N am A. Dang
da lanh d~o nhan dan gianh th~ng lgi trong hai cu9c khang
chiSn ch6ng Phap, ch6ng My thgc hi~n th6ng nhfit d!t nu6'c.
Xay d\ffig m9t Nha nu6'c ki~u m6'i va phap lu~t each m~ng la
m9t trong cac ffil,lC tieu trong toan b9 ho~t d()ng cua Dang, xay
d\ffig m9t xa h9i cong b~ng, dan chu, van minh da, dang va se
con la nhi~m Vl,l chiSn luge lau dai rna Dang phai lanh d~o va
thvc hi~n. Trong d6 tang cuang phap chS xa h9i chu nghia, xay
d\ffig Nha nu6'c phap quy~n Vi~t Nam quan lf xa h9i b~ng phap
lu~t d6ng thai coi tr9ng giao dvc nang cao d~o due xa h9i chu
nghia la m9t trong nhiing quan diSm xay dvng va hoan thi~n
Nha nu6'c C()ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam dugc ghi nh~n
t~i van ki~n cua Dang.
Dfiu nam 1946, mot nam sau khi ra dai cua n~n dan chu
c()ng hoa, Qu6c h9i dfiu tien cua nu6'c Vi~t Nam dan chu c()ng
hoa da ban hanh ban HiSn phap dfiu tien, trong d6 dua ra nhiing
nguyen t~c can ban cua vi~c xay d\ffig phap lu~t n6i chung va
phap lu~t dan sv n6i rieng.
Trong giai do~n xay d\ffig chu nghia xa h9i a mi~n B~c va
d!u tranh giai ph6ng mi~n Nam th6ng nhfit d!t nu6'c, phap lu~t
dan sv khong ngirng dugc cung c6, hoan thi~n nh~m thuc d~y
va hoan thi~n sv phat triSn quan h~ san xu!t xa h9i chu nghia.
V 6'i vi~c hoan thanh th~ng lgi cu()c khang chiSn ch6ng My
ctru nu6'c, thvc hi~n th6ng nhfit d!t nu6'c, d!t nu6'c ta bu6'c vao
giai do~n m6i - giai do~n qua d9 tiSn len chu nghia xa h()i. Xay
dvng Nha nu6c phap quy~n ki~u m6'i la m9t trong nhung
51
dan ta da gi~mh dugc thfmg lgi trong Cach m~ng thang Tam,
l~p nen n~n dan chu c()ng hoa dfiu tien a Dong N am A. Dang
da lanh d~o nhan dan gianh th~ng lgi trong hai cu9c khang
chiSn ch6ng Phap, ch6ng My thgc hi~n th6ng nhfit d!t nu6'c.
Xay d\ffig m9t Nha nu6'c ki~u m6'i va phap lu~t each m~ng la
m9t trong cac ffil,lC tieu trong toan b9 ho~t d()ng cua Dang, xay
d\ffig m9t xa h9i cong b~ng, dan chu, van minh da, dang va se
con la nhi~m Vl,l chiSn luge lau dai rna Dang phai lanh d~o va
thvc hi~n. Trong d6 tang cuang phap chS xa h9i chu nghia, xay
d\ffig Nha nu6'c phap quy~n Vi~t Nam quan lf xa h9i b~ng phap
lu~t d6ng thai coi tr9ng giao dvc nang cao d~o due xa h9i chu
nghia la m9t trong nhiing quan diSm xay dvng va hoan thi~n
Nha nu6'c C()ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam dugc ghi nh~n
t~i van ki~n cua Dang.
Dfiu nam 1946, mot nam sau khi ra dai cua n~n dan chu
c()ng hoa, Qu6c h9i dfiu tien cua nu6'c Vi~t Nam dan chu c()ng
hoa da ban hanh ban HiSn phap dfiu tien, trong d6 dua ra nhiing
nguyen t~c can ban cua vi~c xay d\ffig phap lu~t n6i chung va
phap lu~t dan sv n6i rieng.
Trong giai do~n xay d\ffig chu nghia xa h9i a mi~n B~c va
d!u tranh giai ph6ng mi~n Nam th6ng nhfit d!t nu6'c, phap lu~t
dan sv khong ngirng dugc cung c6, hoan thi~n nh~m thuc d~y
va hoan thi~n sv phat triSn quan h~ san xu!t xa h9i chu nghia.
V 6'i vi~c hoan thanh th~ng lgi cu()c khang chiSn ch6ng My
ctru nu6'c, thvc hi~n th6ng nhfit d!t nu6'c, d!t nu6'c ta bu6'c vao
giai do~n m6i - giai do~n qua d9 tiSn len chu nghia xa h()i. Xay
dvng Nha nu6c phap quy~n ki~u m6'i la m9t trong nhung
51
nhi~m V\1 quan trQng cua Dang da duqc ghi nh~ trong cac
Nghi quy~t D~ hc}i Dang IV, V, VI, VII, VIII, IX. Dang cc}ng
san Vi~t Nam la mc}t dang cAm quy~n, vai tro lanh d~o cua
Dang duqc ghi nh~ t~ Di~u 4 Hi~n phap nam 1992: "Dimg
c9ng san Vi~t Nam za hrc lu9'flg liinh dr;zo xii h9i ". Phap lu~t
th€ ch~ hoa du(mg I6i cua Dang trong tirng giai do~ C\1 th€.
Nhfrng sach luqc, chi~n luqc, chu chuong, chinh sach cua
Dang duqc ca quan c6 thfun quy~n cua Nha nu6c bi~n thanh
cac quy ph~ phap lu~t c6 tinh chdt b~t buc}c chung. Hi~n phap
nam 2013 da th€ ch~ hoa quan di€m cua Dang v~ du(mg I6i xay
d\l'Ilg chu nghia xa hQi cua chung ta hi~n nay duqc th€ hi~n
trong Chi~n luqc An djnh va phat tri€n kinh t~ - xa hc}i. Hi~n
phap nam 2013 la d~o lu~t g6c, la C<J SO d6 ban hanh va SUa
d6i nhfrng d~o lu~t m6i. Hi~n nay, Nha nu6c ta ti~p t\lc sua
d6i va xay d\l'Ilg h~ th6ng phap lu~t, uu tien xay dvng phap
lu~t v~ kinh t~, v~ thgc hi~n cac quy~n cong dan va di~u
chinh cong CUQC em each bQ may Nha nu6c, tren C<J so coi
trQng thvc t~ Vi~t Nam, nang cao chdt luqng xay dvng phap
lu~t, ban hanh nhi~u van ban phap lu~t v6i nhfrng quy djnh C\1
th6, d6 hi~u, d6 thvc hi~n. Giam ddn cac lu~t chi dung 1~ a
nhfrng nguyen t~c chung, thieu tinh xac dinh cao, mu6n thvc
hi~n duqc phai c6 nhi~u van ban hu6ng dfut thi hanh (Van ki~n
D~ hQi VIII). BLDS nam 2015 duqc ban hanh vila qua ciing
th6 hi~n tinh thAn neu tren.
II. NH~M V1J CUA LU!T DAN SV
Lu~t dan sv la nganh lu~t v6i vai tro di~u chinh cac quan h~
tai san mang tinh chdt hang hoa, ti~n t~ va cac quan h~ nhan
52
nhi~m V\1 quan trQng cua Dang da duqc ghi nh~ trong cac
Nghi quy~t D~ hc}i Dang IV, V, VI, VII, VIII, IX. Dang cc}ng
san Vi~t Nam la mc}t dang cAm quy~n, vai tro lanh d~o cua
Dang duqc ghi nh~ t~ Di~u 4 Hi~n phap nam 1992: "Dimg
c9ng san Vi~t Nam za hrc lu9'flg liinh dr;zo xii h9i ". Phap lu~t
th€ ch~ hoa du(mg I6i cua Dang trong tirng giai do~ C\1 th€.
Nhfrng sach luqc, chi~n luqc, chu chuong, chinh sach cua
Dang duqc ca quan c6 thfun quy~n cua Nha nu6c bi~n thanh
cac quy ph~ phap lu~t c6 tinh chdt b~t buc}c chung. Hi~n phap
nam 2013 da th€ ch~ hoa quan di€m cua Dang v~ du(mg I6i xay
d\l'Ilg chu nghia xa hQi cua chung ta hi~n nay duqc th€ hi~n
trong Chi~n luqc An djnh va phat tri€n kinh t~ - xa hc}i. Hi~n
phap nam 2013 la d~o lu~t g6c, la C<J SO d6 ban hanh va SUa
d6i nhfrng d~o lu~t m6i. Hi~n nay, Nha nu6c ta ti~p t\lc sua
d6i va xay d\l'Ilg h~ th6ng phap lu~t, uu tien xay dvng phap
lu~t v~ kinh t~, v~ thgc hi~n cac quy~n cong dan va di~u
chinh cong CUQC em each bQ may Nha nu6c, tren C<J so coi
trQng thvc t~ Vi~t Nam, nang cao chdt luqng xay dvng phap
lu~t, ban hanh nhi~u van ban phap lu~t v6i nhfrng quy djnh C\1
th6, d6 hi~u, d6 thvc hi~n. Giam ddn cac lu~t chi dung 1~ a
nhfrng nguyen t~c chung, thieu tinh xac dinh cao, mu6n thvc
hi~n duqc phai c6 nhi~u van ban hu6ng dfut thi hanh (Van ki~n
D~ hQi VIII). BLDS nam 2015 duqc ban hanh vila qua ciing
th6 hi~n tinh thAn neu tren.
II. NH~M V1J CUA LU!T DAN SV
Lu~t dan sv la nganh lu~t v6i vai tro di~u chinh cac quan h~
tai san mang tinh chdt hang hoa, ti~n t~ va cac quan h~ nhan
52
than trong "n€n kinh t€ hang hoa nhi~u thanh phfut theo ccr che
thi truemg dinh hu6ng xa h9i chu nghia". Cac thanh phfut kinh
t€ vm cac hinh thuc san xuftt kinh doanh da d~g dva tren che
d9 so htiu toan dan, so hiiu t~p the, scr hfru tu nhan, trong d6 so
hfru toan dan, so hiiu t~p the lam n€n tang. v m tu each Ia cong
C\l, phucrng ti~n di€u ti€t cac quan h~ xa hQi de th\l'C hi~n nhi~m
V\l chinh tri rna Hien phap the che boa duemg 16i do Dang v~ch
ra, VI V~y nhi~m V\1 cua lu~t dan S\l' khong the tach rm Vffi
nhi~m vv cua each m~g n6i chung va phap lu~t n6i rieng.
Di€u 1 BLDS nam 2015 quy djnh:
"B9 lwjt nay quy dtnh dta vt phtip 1(, chudn mvc phtip li
vJ each zmg xu cua cti nhan, phtip nhan; quyJn, nghia v~ vJ
nhan than va tai sim cua cti nhan, phtip nhan trong cac quan
h~ du(lc hinh thanh tren ca sa binh dlmg, tv do y chi, d(Jc l(lp
vJ tai sim va tv chtu trac!l nhi~m (sau day gf)i chung za quan
h~ dan sv)".
BLDS Ia b9 ph~ quan tn;mg cua phap lu~t dan S\1', cho nen
nhi~m vv dugc quy din.~ cho BLDS c6 thS dugc coi la nhi~m
vv cua nganh lu~t dan S\l' n6i chung. Nhiing nhi~m vv cua lu~t
dan S\l' Ia:
- Bao v~ quy€n va lgi ich hQ'P phap cua ca nhan, t6 chuc;
lgi ich cua Nha nu6c; lgi ich cong c9ng. Lu~t dan S\l' quy dinh
cac quy€n, cac lgi ich cua cac chu the trong giao luu dan S\J'.
Thong qua vi~c quy djnh cac quy€n va nghia V\1 nay, cac chu
the bi€t dugc nhiing quy€n cua minh de yeu cAu bao v~ ho~c t\1'
bao v~ quy€n cua hQ. M~t khac, cac chu the ciing nh~ thuc
dugc gim h~ cac quy€n cua hQ de khong xam ph~ den quy€n
53
than trong "n€n kinh t€ hang hoa nhi~u thanh phfut theo ccr che
thi truemg dinh hu6ng xa h9i chu nghia". Cac thanh phfut kinh
t€ vm cac hinh thuc san xuftt kinh doanh da d~g dva tren che
d9 so htiu toan dan, so hiiu t~p the, scr hfru tu nhan, trong d6 so
hfru toan dan, so hiiu t~p the lam n€n tang. v m tu each Ia cong
C\l, phucrng ti~n di€u ti€t cac quan h~ xa hQi de th\l'C hi~n nhi~m
V\l chinh tri rna Hien phap the che boa duemg 16i do Dang v~ch
ra, VI V~y nhi~m V\1 cua lu~t dan S\l' khong the tach rm Vffi
nhi~m vv cua each m~g n6i chung va phap lu~t n6i rieng.
Di€u 1 BLDS nam 2015 quy djnh:
"B9 lwjt nay quy dtnh dta vt phtip 1(, chudn mvc phtip li
vJ each zmg xu cua cti nhan, phtip nhan; quyJn, nghia v~ vJ
nhan than va tai sim cua cti nhan, phtip nhan trong cac quan
h~ du(lc hinh thanh tren ca sa binh dlmg, tv do y chi, d(Jc l(lp
vJ tai sim va tv chtu trac!l nhi~m (sau day gf)i chung za quan
h~ dan sv)".
BLDS Ia b9 ph~ quan tn;mg cua phap lu~t dan S\1', cho nen
nhi~m vv dugc quy din.~ cho BLDS c6 thS dugc coi la nhi~m
vv cua nganh lu~t dan S\l' n6i chung. Nhiing nhi~m vv cua lu~t
dan S\l' Ia:
- Bao v~ quy€n va lgi ich hQ'P phap cua ca nhan, t6 chuc;
lgi ich cua Nha nu6c; lgi ich cong c9ng. Lu~t dan S\l' quy dinh
cac quy€n, cac lgi ich cua cac chu the trong giao luu dan S\J'.
Thong qua vi~c quy djnh cac quy€n va nghia V\1 nay, cac chu
the bi€t dugc nhiing quy€n cua minh de yeu cAu bao v~ ho~c t\1'
bao v~ quy€n cua hQ. M~t khac, cac chu the ciing nh~ thuc
dugc gim h~ cac quy€n cua hQ de khong xam ph~ den quy€n
53
cua ngucri khac, khong xam h~i dSn 1¢ fch cong c<)ng, lgi fch
cua Nha nu6'c
- Bao dam S\1' blnh d~ng va an toan phap li trong quan h~
dan S\f. Blnh d~ng gifra cac chu th~ la d?c di~m quan trQng
trong phuang phap di~u chinh cua lu~t dan sv vi n6 t~o di~u
ki~n cho cac chu th~ thl,l'C hi~n tf>t quy~n dan S\1' CUa minh trong
m<)t quan h~ phap lu~t dan sv nhAt dinh. Hi~n nay, trong ca chS
thi trucrng CO S\f quan li CUa Nha nu6'c theo djnh huang Xa h<)i
chu nghia, vi~c ghi nh~n blnh d~ng gifra cac thanh phfin kinh
tS, blnh d~ng giua cac hlnh thuc sa hiiu Ia t~o di~u ki~n cho cac
thanh phfin kinh tS, t~o cho mQi ca nhan "khO'i dqy m9i ti~m
nang, t!t)ng vien va tc;~o t!i~u ki?n cho m9i nguai Vi?t Nam phat
huy y chi tl! ll!C tl! cuang, ra sire lam giau cho minh va cho T6
qu6c" (Van ki~n D~i h<)i VIII). Blnh d~ng giua cac chu th~
dUQ'C th~ hi~n la binh d~ng gifra quy~n Va nghTa V\1 CUa CaC ben,
cac chu th~ khi tham gia vao quan h~ dan sv; blnh d~ng v~
trach nhi~m nSu vi ph~m cac nghia V\1 cua hQ.
BLDS bao dam sv an toan phap li b~ng each quy dinh
nhfrng "hanh lang phap li''' "nhfrng gi6'i h~n" rna trong nhfrng
hanh lang d6, cac chu th~ dugc t\1' do hanh d<)ng. Nhfrng quy~n
va lqi fch hgp phap dugc t~o bm cac hanh vi trong hanh lang
d6, nhfrng gi6'i h~n d6 dugc Nha nu6'c bao dam, h~u thudn.
- Gop phfin" t~o di~u ki~n dap l'rng cac nhu du v~t chAt va
tinh thAn cua nhan dan, thuc dAy S\1' phat tri~n kinh tS - xa h<)i.
Vi~c rna r<)ng cac quy~n cua cac chu th~ la tAt ySu khach quan
do nhu cfiu khach quan cua S\f phat tri~n xa h<)i. Lu~t dan S\f
khong chi quy djnh cac quy~n tai san, cac quy~n nhan than cua
54
cua ngucri khac, khong xam h~i dSn 1¢ fch cong c<)ng, lgi fch
cua Nha nu6'c
- Bao dam S\1' blnh d~ng va an toan phap li trong quan h~
dan S\f. Blnh d~ng gifra cac chu th~ la d?c di~m quan trQng
trong phuang phap di~u chinh cua lu~t dan sv vi n6 t~o di~u
ki~n cho cac chu th~ thl,l'C hi~n tf>t quy~n dan S\1' CUa minh trong
m<)t quan h~ phap lu~t dan sv nhAt dinh. Hi~n nay, trong ca chS
thi trucrng CO S\f quan li CUa Nha nu6'c theo djnh huang Xa h<)i
chu nghia, vi~c ghi nh~n blnh d~ng gifra cac thanh phfin kinh
tS, blnh d~ng giua cac hlnh thuc sa hiiu Ia t~o di~u ki~n cho cac
thanh phfin kinh tS, t~o cho mQi ca nhan "khO'i dqy m9i ti~m
nang, t!t)ng vien va tc;~o t!i~u ki?n cho m9i nguai Vi?t Nam phat
huy y chi tl! ll!C tl! cuang, ra sire lam giau cho minh va cho T6
qu6c" (Van ki~n D~i h<)i VIII). Blnh d~ng giua cac chu th~
dUQ'C th~ hi~n la binh d~ng gifra quy~n Va nghTa V\1 CUa CaC ben,
cac chu th~ khi tham gia vao quan h~ dan sv; blnh d~ng v~
trach nhi~m nSu vi ph~m cac nghia V\1 cua hQ.
BLDS bao dam sv an toan phap li b~ng each quy dinh
nhfrng "hanh lang phap li''' "nhfrng gi6'i h~n" rna trong nhfrng
hanh lang d6, cac chu th~ dugc t\1' do hanh d<)ng. Nhfrng quy~n
va lqi fch hgp phap dugc t~o bm cac hanh vi trong hanh lang
d6, nhfrng gi6'i h~n d6 dugc Nha nu6'c bao dam, h~u thudn.
- Gop phfin" t~o di~u ki~n dap l'rng cac nhu du v~t chAt va
tinh thAn cua nhan dan, thuc dAy S\1' phat tri~n kinh tS - xa h<)i.
Vi~c rna r<)ng cac quy~n cua cac chu th~ la tAt ySu khach quan
do nhu cfiu khach quan cua S\f phat tri~n xa h<)i. Lu~t dan S\f
khong chi quy djnh cac quy~n tai san, cac quy~n nhan than cua
54
ca nhan va t6 chuc rna con quy djnh nhfrng bi~n phap, each
thuc d@ cac chu th@ c6 th@ dap ung cac quy~n d6, bi8n quy~n
dan S\1' khach quan thanh rn<)t quy~n dan S\1' C\1 th@ CUa rn<)t chu
th~ nhfit djnh.
- Giao dvc con nguCri rn6i xa h<)i chu nghia, nang cao nh~n
thuc phap lu~t cho nhan dan. Trach nhi~rn dan sv Ia tnich nhi~rn
rnang tinh chfit tai sim d@ khoi phvc tlnh tqmg tai san cua nguoo
bi thi~t h~i. Do v~y, cac ch8 tai dan sv khong chi nh~rn bao v~
quy~n lgi cua ben bi thi~t h~ rna con c6 tac dvng giao dvc cac
chu th@ khac tuan thu cac quy djnh CUa phap lu~t dan S\1', ton
tn;mg quy~n va lgi ich hgp phap cua cac chu th@ khac.
Cac nhi~rn vv cua lu~t dan sv la rn<)t th@ th6ng nhfit, duqc
th@ hi~n trong cac ch8 dinh rieng bi~t cua lu~t dan sv. Khi di~u
ti8t cac quan h~, t\1' n6 da bao v~ cac quan h~ d6 va giao dvc
chu th@ b~ng cac bi~n phap cuang ch8 c6 th~ duqc ap dvng.
V 6i tU each la Cong C\1 di~u ti8t cac quan h~ xa h<)i, ph\lC V\1
nhi~rn V\1 chinh trj trong tirng giai do~n C\1 th@ CUa each rn~ng,
cho nen k.lJ.i nhi~m Vl;! each m~ng thay d6i thl ILlJ.i~m V\l CUa flO
cfing thay d6i ho~c v6i nhi~rn V\1 d6 nhung c6 n<)i dung rn6i
duqc thvc hi~n trong di~u ki~n va hoan canh rn6i.
III. NHO'NG NGUYEN TAC CUA LUAT DAN sv
1. Khai ni~m chung v~ nguyen tiic cua lu~t dan S\f
Nguyen t~c cua rn<)t nganb lu~t la nhfrng khung phap li
chung, nhfrng quy t~c chung duqc phap lu~t ghi nh~n c6 tac
dvng djnh hu6ng va chi d~o cho toan b<) cac quy ph~rn phap
lu~t cua nganh lu?t d6. Ok nguyen t~c cua rn<)t nganh lu~t
55
ca nhan va t6 chuc rna con quy djnh nhfrng bi~n phap, each
thuc d@ cac chu th@ c6 th@ dap ung cac quy~n d6, bi8n quy~n
dan S\1' khach quan thanh rn<)t quy~n dan S\1' C\1 th@ CUa rn<)t chu
th~ nhfit djnh.
- Giao dvc con nguCri rn6i xa h<)i chu nghia, nang cao nh~n
thuc phap lu~t cho nhan dan. Trach nhi~rn dan sv Ia tnich nhi~rn
rnang tinh chfit tai sim d@ khoi phvc tlnh tqmg tai san cua nguoo
bi thi~t h~i. Do v~y, cac ch8 tai dan sv khong chi nh~rn bao v~
quy~n lgi cua ben bi thi~t h~ rna con c6 tac dvng giao dvc cac
chu th@ khac tuan thu cac quy djnh CUa phap lu~t dan S\1', ton
tn;mg quy~n va lgi ich hgp phap cua cac chu th@ khac.
Cac nhi~rn vv cua lu~t dan sv la rn<)t th@ th6ng nhfit, duqc
th@ hi~n trong cac ch8 dinh rieng bi~t cua lu~t dan sv. Khi di~u
ti8t cac quan h~, t\1' n6 da bao v~ cac quan h~ d6 va giao dvc
chu th@ b~ng cac bi~n phap cuang ch8 c6 th~ duqc ap dvng.
V 6i tU each la Cong C\1 di~u ti8t cac quan h~ xa h<)i, ph\lC V\1
nhi~rn V\1 chinh trj trong tirng giai do~n C\1 th@ CUa each rn~ng,
cho nen k.lJ.i nhi~m Vl;! each m~ng thay d6i thl ILlJ.i~m V\l CUa flO
cfing thay d6i ho~c v6i nhi~rn V\1 d6 nhung c6 n<)i dung rn6i
duqc thvc hi~n trong di~u ki~n va hoan canh rn6i.
III. NHO'NG NGUYEN TAC CUA LUAT DAN sv
1. Khai ni~m chung v~ nguyen tiic cua lu~t dan S\f
Nguyen t~c cua rn<)t nganb lu~t la nhfrng khung phap li
chung, nhfrng quy t~c chung duqc phap lu~t ghi nh~n c6 tac
dvng djnh hu6ng va chi d~o cho toan b<) cac quy ph~rn phap
lu~t cua nganh lu?t d6. Ok nguyen t~c cua rn<)t nganh lu~t
55
khong chi Ut nhfrng quy ph~m khi di€u ti~t rna con Ut phuang
cham chi d~o khi ap d1,mg phap lu~t, d~c bi~t Ht ap d1,1ng tuang
tl)' phap lu~t. Vi~c dinh ra cac nguyen t&c cua lu~t dan SlJ dl)'a
tren ca so nhfrng nguyen t&c chung cua lu~t phap, din cu vao
df>i tuqng va phuang phap di€u chinh CUa lu~t dan SlJ.
Cac nguyen t&c cua lu~t dan SlJ dugc ghi nh~ t~ Chuang I -
Phfut thu nhdt cua BLDS: "Cac nguyen t&c ca ban cua phap lu~t
dan SlJ". Trong lu~t dan SlJ con t6n t~ cac nguyen t&c.rieng cho
timg ch~ dinh cua lu~t dan SlJ. Nhfrng nguyen t&c chung dugc
quy dinh t~ Chuang I - Phfut thu nhdt c6 gia tri ap d1,1ng d6i v6i
tdt ca cac ch~ dinh, quy ph~ phap lu~t dan slJ. Nhfrng nguyen
t&c rieng la nhfrng nguyen t&c dugc quy dinh trong timg phfut,
tl.mg ch~ dinh C\1 th~, cling c6 th~ nh&c l~i nguyen t&c chung
trong cac phfut, cac ch~ dinh rieng bi~t CUa lu~t dan SlJ.
Nhfrng nguyen t&c chung cua phap lu~t dugc nghien cli'u
trong chuang tdnh li lu~n v€ nha nu6c va phap lu~t. nhfrng
nguyen t&c d6 V~n dugc ap d1,1ng cho lu~t dan SlJ cling nhu cac
nganh lu~t khac. Trong phfin nay chi d€ c~p nhfrng nguyen t&c
chung duqc quy djnh 6 Chuang I- Phfin thu nhdt cua BLDS.
Di€u 3 BLDS nam 2015 da quy dinh cac nguyen t&c ca ban
trong vi~c xac l~p. thl)'C hi~n quy€n va nghia V\1 va dan SlJ. D6
la nhfrng quy dinh mang nhfrng quan di€m chu d~o. quan tri~t
trong toan be) nc)i dung cua Be) lu~t. Nhtmg nguyen t&c nay la
SlJ k~ thua va phat tri€n nhfrng nguyen t&c da dUQ"C quy dinh
trong cac van ban phap lu~t tru6c d6 d6ng thbi th€ hi~n ro quy
dinh cua Hi~n phap nam 2013 v€ quy€n con ngubi, quy€n va
nghia V\1 Ca ban CUa cong dan ..
56
khong chi Ut nhfrng quy ph~m khi di€u ti~t rna con Ut phuang
cham chi d~o khi ap d1,mg phap lu~t, d~c bi~t Ht ap d1,1ng tuang
tl)' phap lu~t. Vi~c dinh ra cac nguyen t&c cua lu~t dan SlJ dl)'a
tren ca so nhfrng nguyen t&c chung cua lu~t phap, din cu vao
df>i tuqng va phuang phap di€u chinh CUa lu~t dan SlJ.
Cac nguyen t&c cua lu~t dan SlJ dugc ghi nh~ t~ Chuang I -
Phfut thu nhdt cua BLDS: "Cac nguyen t&c ca ban cua phap lu~t
dan SlJ". Trong lu~t dan SlJ con t6n t~ cac nguyen t&c.rieng cho
timg ch~ dinh cua lu~t dan SlJ. Nhfrng nguyen t&c chung dugc
quy dinh t~ Chuang I - Phfut thu nhdt c6 gia tri ap d1,1ng d6i v6i
tdt ca cac ch~ dinh, quy ph~ phap lu~t dan slJ. Nhfrng nguyen
t&c rieng la nhfrng nguyen t&c dugc quy dinh trong timg phfut,
tl.mg ch~ dinh C\1 th~, cling c6 th~ nh&c l~i nguyen t&c chung
trong cac phfut, cac ch~ dinh rieng bi~t CUa lu~t dan SlJ.
Nhfrng nguyen t&c chung cua phap lu~t dugc nghien cli'u
trong chuang tdnh li lu~n v€ nha nu6c va phap lu~t. nhfrng
nguyen t&c d6 V~n dugc ap d1,1ng cho lu~t dan SlJ cling nhu cac
nganh lu~t khac. Trong phfin nay chi d€ c~p nhfrng nguyen t&c
chung duqc quy djnh 6 Chuang I- Phfin thu nhdt cua BLDS.
Di€u 3 BLDS nam 2015 da quy dinh cac nguyen t&c ca ban
trong vi~c xac l~p. thl)'C hi~n quy€n va nghia V\1 va dan SlJ. D6
la nhfrng quy dinh mang nhfrng quan di€m chu d~o. quan tri~t
trong toan be) nc)i dung cua Be) lu~t. Nhtmg nguyen t&c nay la
SlJ k~ thua va phat tri€n nhfrng nguyen t&c da dUQ"C quy dinh
trong cac van ban phap lu~t tru6c d6 d6ng thbi th€ hi~n ro quy
dinh cua Hi~n phap nam 2013 v€ quy€n con ngubi, quy€n va
nghia V\1 Ca ban CUa cong dan ..
56
 2. Cac nguyen t~c va chinh sach ciia lu~t dan S1}' Vi~t Nam
BLDS nam 2015 ghi nh~n m{>t lo~t cck nguyen t~c cua
phap lu~t dan SlJ, trong d6 CO nhiing nguyen t~C da dugc xac
d!nh acac van ban phap lu~t tru6c d6, c6 nhfrng nguyen t~c ldn
ddu tien dugc ghi nh~n.
a. Nguyen tdc binh ddng (khoan 1 Di~u 3 BLDS)
Trong quan h~ dan sv, cac chu th@ d~u blnh d~ng, khong
dugc Ifiy bfit cu If do nao v~ sv khac bi~t d@ d6i xu khong blnh
d~ng. Cac chu th@ blnh d~ng v~ nang lvc phap lu~t, blnh d~ng
giua cac hlnh thuc sa hfru khi giao k€t hgp d6ng dan sv; blnh
d~ng v~ d@ 1~ va huang di san thua k€. Blnh d~g cua cac chu
th@ dugc th~ hi~n acac di~m sau:
- Blnh d~ng trong vi~c tham gia vao cac quan h~ dan SlJ
khong phl,l thu9c vao gi6i tinh va cac d!a v! xa h9i khac;
- Blnh d~g v~ quy~n va nghia Vl,l khi chung dugc xac l~p.
Cac ben phai thvc hi~n nghia V\1 d6i v6i nhfrng ngubi c6 quy~n;
- Blnh d~g v~ trach nhi~m dan sv. N€u ben c6 nghia V\1
khong thvc hi~n, thvc hi~n khong dung nghia V\1 deu phru chiu
trach nhi~m dan sv d6i v6i ben c6 quy~n.
b. Nguyen tdc tl! do, tl! nguy¢n cam kit, thoa thwjn (khoan
2 Di~u 3 BLDS)
Cac ben tham gia quan h~ dan sv c6 quy~n tv do cam kSt,
thoa thu~ phil hgp v6i phap lu~t trong vi~c xac l?p, thvc hi~n
quy~n va nghia Vl,l dan SlJ. MQi cam k€t va thoa thu?n hgp phap
dugc phap lu~t bao h9. Vi dl,l: Trong hgp d6ng, cac ben c6 thoa
thu~n V~ CaC phuang thtrc thlJC hi~n nghia Vl,l, cac thoa thu?n
d6 c6 gia tri phap li d6i v6i cac ben tham gia hgp d6ng.
57
2. Cac nguyen t~c va chinh sach ciia lu~t dan S1}' Vi~t Nam
BLDS nam 2015 ghi nh~n m{>t lo~t cck nguyen t~c cua
phap lu~t dan SlJ, trong d6 CO nhiing nguyen t~C da dugc xac
d!nh acac van ban phap lu~t tru6c d6, c6 nhfrng nguyen t~c ldn
ddu tien dugc ghi nh~n.
a. Nguyen tdc binh ddng (khoan 1 Di~u 3 BLDS)
Trong quan h~ dan sv, cac chu th@ d~u blnh d~ng, khong
dugc Ifiy bfit cu If do nao v~ sv khac bi~t d@ d6i xu khong blnh
d~ng. Cac chu th@ blnh d~ng v~ nang lvc phap lu~t, blnh d~ng
giua cac hlnh thuc sa hfru khi giao k€t hgp d6ng dan sv; blnh
d~ng v~ d@ 1~ va huang di san thua k€. Blnh d~g cua cac chu
th@ dugc th~ hi~n acac di~m sau:
- Blnh d~ng trong vi~c tham gia vao cac quan h~ dan SlJ
khong phl,l thu9c vao gi6i tinh va cac d!a v! xa h9i khac;
- Blnh d~g v~ quy~n va nghia Vl,l khi chung dugc xac l~p.
Cac ben phai thvc hi~n nghia V\1 d6i v6i nhfrng ngubi c6 quy~n;
- Blnh d~g v~ trach nhi~m dan sv. N€u ben c6 nghia V\1
khong thvc hi~n, thvc hi~n khong dung nghia V\1 deu phru chiu
trach nhi~m dan sv d6i v6i ben c6 quy~n.
b. Nguyen tdc tl! do, tl! nguy¢n cam kit, thoa thwjn (khoan
2 Di~u 3 BLDS)
Cac ben tham gia quan h~ dan sv c6 quy~n tv do cam kSt,
thoa thu~ phil hgp v6i phap lu~t trong vi~c xac l?p, thvc hi~n
quy~n va nghia Vl,l dan SlJ. MQi cam k€t va thoa thu?n hgp phap
dugc phap lu~t bao h9. Vi dl,l: Trong hgp d6ng, cac ben c6 thoa
thu~n V~ CaC phuang thtrc thlJC hi~n nghia Vl,l, cac thoa thu?n
d6 c6 gia tri phap li d6i v6i cac ben tham gia hgp d6ng.
57
 Khi cam k~t. thoa thu~. cac ben hoan toan t\1' nguy~n.
khong dugc ai dung bAt cu thu do~ nao nhfun bu()c m()t ngubi
cam k6t, thoa thu~ trai v6i y chi cua ngubi d6. MQi cam ket,
thoa thu~ khong c6 sv t\1' nguy~n cua cac ben c6 the bi tuyen
b6 la vo hi~u. MQi cam ket, thoa thu~ khong vi ph~ di~u
cAm cua lu~t. khong trai d~o due xa h()i c6 hi~u lvc thvc hi~n
d6i voi cac ben va phai dugc chu the khac ton trQng.
c. Nguyen tcic thi~n ch{, trung th11c (khoan 3 Di~u 3 BLDS)
Trong quan h~ dan Sl,l", cac ben phai hgp tac, giup do nhau
de t~o l~p va thl,l"C hi~n cac quy~n va nghia V\1 dan SlJ. M6i ben
khong chi quan tam d~n quy~n va lgi ich cua minh rna con phai
quan tam den quy~n va lgi ich hgp phap cua ngubi khac, cua
Nha nuoc va xa h()i. Ngoai ra doi hoi cac ben phai tlm mQi bi~n
phap cAn thi6t de khiic phvc va h~ che thi~t h~. Tuy nhien,
trong quan h~ dan SlJ CaC ben dUQ'C suy doan la trung thl,l"C,
thi~n chi. Neu m()t ben cho dmg ben kia khong trung thvc,
thi~n chi phai c6 ch(:cng cu.
d. Nguyen tcic ton tn;mg l()'i ich cua Nha nu&c, l()'i fch cong
cpng, quyJn va l(li ich h(lp phap cua ngw}i khac (khoan 4
Di~u 3 BLDS)
"Vi~c xac lqp, th11c hi~n quyJn, nghia vtt dan sf! khong
OU"(YC xam ph(Jm ain l(li fch qu6c gia, dan t(Jc, l()'i fch cong
cpng, quyJn, l()'i fch h9P phtip cua nguai khtic" (khoan 4 Di~u
3 BLDS). Vi~c xac l~p, thvc hi~n quy~n va nghia V\1 dan SlJ
nhfun thoa man cac nhu cAu v~t chAt, tinh thAn cua cac chu the
tham gia vao cac quan h~ d6. Tuy nhien, vi~c thvc hi~n cac
hanh Vi dan SlJ khong the tien hanh tuy ti~n rna phai thl,l"C hi~n
58
Khi cam k~t. thoa thu~. cac ben hoan toan t\1' nguy~n.
khong dugc ai dung bAt cu thu do~ nao nhfun bu()c m()t ngubi
cam k6t, thoa thu~ trai v6i y chi cua ngubi d6. MQi cam ket,
thoa thu~ khong c6 sv t\1' nguy~n cua cac ben c6 the bi tuyen
b6 la vo hi~u. MQi cam ket, thoa thu~ khong vi ph~ di~u
cAm cua lu~t. khong trai d~o due xa h()i c6 hi~u lvc thvc hi~n
d6i voi cac ben va phai dugc chu the khac ton trQng.
c. Nguyen tcic thi~n ch{, trung th11c (khoan 3 Di~u 3 BLDS)
Trong quan h~ dan Sl,l", cac ben phai hgp tac, giup do nhau
de t~o l~p va thl,l"C hi~n cac quy~n va nghia V\1 dan SlJ. M6i ben
khong chi quan tam d~n quy~n va lgi ich cua minh rna con phai
quan tam den quy~n va lgi ich hgp phap cua ngubi khac, cua
Nha nuoc va xa h()i. Ngoai ra doi hoi cac ben phai tlm mQi bi~n
phap cAn thi6t de khiic phvc va h~ che thi~t h~. Tuy nhien,
trong quan h~ dan SlJ CaC ben dUQ'C suy doan la trung thl,l"C,
thi~n chi. Neu m()t ben cho dmg ben kia khong trung thvc,
thi~n chi phai c6 ch(:cng cu.
d. Nguyen tcic ton tn;mg l()'i ich cua Nha nu&c, l()'i fch cong
cpng, quyJn va l(li ich h(lp phap cua ngw}i khac (khoan 4
Di~u 3 BLDS)
"Vi~c xac lqp, th11c hi~n quyJn, nghia vtt dan sf! khong
OU"(YC xam ph(Jm ain l(li fch qu6c gia, dan t(Jc, l()'i fch cong
cpng, quyJn, l()'i fch h9P phtip cua nguai khtic" (khoan 4 Di~u
3 BLDS). Vi~c xac l~p, thvc hi~n quy~n va nghia V\1 dan SlJ
nhfun thoa man cac nhu cAu v~t chAt, tinh thAn cua cac chu the
tham gia vao cac quan h~ d6. Tuy nhien, vi~c thvc hi~n cac
hanh Vi dan SlJ khong the tien hanh tuy ti~n rna phai thl,l"C hi~n
58
trong m9t khuon kh6, gi6i h~n nhfit djnh. Quy~n cua m9t chu trong m9t khuon kh6, gi6i h~n nhfit djnh. Quy~n cua m9t chu
th€ bi gim h~n boi quy~n cua cac chu th€ khac, lgi ich cua qu6c th€ bi gim h~n boi quy~n cua cac chu th€ khac, lgi ich cua qu6c
gia, lgi ich cong c()ng. Khi cac chu th€ thvc hi~n cac quy~n va gia, lgi ich cong c()ng. Khi cac chu th€ thvc hi~n cac quy~n va
nghia V\} dan SlJ CUa mlnh rna gay thi~t h~i cho cac chu th€ nghia V\} dan SlJ CUa mlnh rna gay thi~t h~i cho cac chu th€
khac thl phai chiu trach nhi~m b6i thubng thi~t h~i cho cac chu khac thl phai chiu trach nhi~m b6i thubng thi~t h~i cho cac chu
th€ bi h~i d6. th€ bi h~i d6.
e. Nguyen tc'ic chtu trach nhi¢m dan S1! (khoan 5 Di~u 3 BLDS) e. Nguyen tc'ic chtu trach nhi¢m dan S1! (khoan 5 Di~u 3 BLDS)
Trach nhi~m dan svla lo~i trach nhi~m phap li nhung tru6c Trach nhi~m dan svla lo~i trach nhi~m phap li nhung tru6c
tien la trach nhi~m cua ngum vi ph~m d6i vm ngum bj vi tien la trach nhi~m cua ngum vi ph~m d6i vm ngum bj vi
ph~m. Nguoi c6 nghia V\1 phai thvc hi~n nghiem chinh nghia ph~m. Nguoi c6 nghia V\1 phai thvc hi~n nghiem chinh nghia
V\} CUa hQ n~u cac quy~n va nghia V\} d6 phat sinh tU CllC din CU V\} CUa hQ n~u cac quy~n va nghia V\} d6 phat sinh tU CllC din CU
hgp phap. N~u khong thvc hi~n phai t\1 chiu trach nhi~m va c6 hgp phap. N~u khong thvc hi~n phai t\1 chiu trach nhi~m va c6
th€ bi cuang ch~ thi hanh nghia V\1 va phai b6i thubng thi~t h~i th€ bi cuang ch~ thi hanh nghia V\1 va phai b6i thubng thi~t h~i
(n~u c6). M6i chu th€ tham gia phai tv chiu trach nhi~m v~ (n~u c6). M6i chu th€ tham gia phai tv chiu trach nhi~m v~
hanh vi cua mlnh. hanh vi cua mlnh.
f Chinh sach ton trt;mg dqo due, truy~n th6ng t6t d~p cua f Chinh sach ton trt;mg dqo due, truy~n th6ng t6t d~p cua
dan t(jc (khoan 1 Di~u 7 BLDS) dan t(jc (khoan 1 Di~u 7 BLDS)
'\T~ '
1' '-'
nn-1
1
·u~
0 Uy'-'ll
'
+~...-. ,...h.fr'\'h C'l~n'h
la'-', '-'1111111 C)Cl'-'U
c.,."ua
.
n 1\.TJ.....~
.1. 'iua
._ .. ,..,!v,... l..-hA-I'Y
UUV'-' 1\.11Vllo
-h;.l·
p 1>..
1a 1(1
'\T~ '
1' '-'
nn-1
1
·u~
0 Uy'-'ll
'
+~...-. ,...h.fr'\'h C'l~n'h
la'-', '-'1111111 C)Cl'-'U
c.,."ua
.
n 1\.TJ.....~
.1. 'iua
._ .. ,..,!v,... l..-hA-I'Y
UUV'-' 1\.11Vllo
-h;.l·
p 1>..
1a 1(1

nguyen t~c cua phap lu~t dan SlJ nhung c6 anh hu6ng Ian d~n nguyen t~c cua phap lu~t dan SlJ nhung c6 anh hu6ng Ian d~n
cac nguyen t~c cua phap lu~t dan SlJ. D~c bi~t khi ap dl,lng phap cac nguyen t~c cua phap lu~t dan SlJ. D~c bi~t khi ap dl,lng phap
lu~t dan sv d@ giai quy~t cac tranh chfip. lu~t dan sv d@ giai quy~t cac tranh chfip.
Khi XaC l~p, th\fC hi~n CaC quy€n dan S\f cac chu th€ phai ton Khi XaC l~p, th\fC hi~n CaC quy€n dan S\f cac chu th€ phai ton
trQng truy~n th6ng t6t d~p. phong t\}c t~p quan cua nhan dan ... trQng truy~n th6ng t6t d~p. phong t\}c t~p quan cua nhan dan ...
Phong t\}C, t~p quan, d~o due va truy€n th6ng t6t d~p cua Phong t\}C, t~p quan, d~o due va truy€n th6ng t6t d~p cua
nhan dan la co s& xa h9i cua phap lu~t dan sv. M9t n~n phap nhan dan la co s& xa h9i cua phap lu~t dan sv. M9t n~n phap
lu~t chi t6n t~i va b~n vfrng khi phu hgp VOi d!;tO due va truy~n lu~t chi t6n t~i va b~n vfrng khi phu hgp VOi d!;tO due va truy~n
thf>ng t6t d~p cua dan t()c. Vi~c xac l~p, thvc hi~n cac quy~n, thf>ng t6t d~p cua dan t()c. Vi~c xac l~p, thvc hi~n cac quy~n,

59 59
nghia V\1 dan S\1' cfing phfri dga tren n~n tang CUa d1;10 due Va
truy~n th6ng d6 tren tinh th~n tucrng than, tuang ai, "mlnh vi
mQi ngucri, mQi ngub'i vi mlnh" nhfun t?o di~u ki~n cho nhfrng
ngub'i, nhfrng c()ng d6ng chua c6 nhfrng di~u ki~n thgc t€ c6
the thgc hi~n dugc cac quy~n va nghia V\1 dan S\1' CUa hQ.
g. Chinh sach khuyin khich hoa giai (khoan 2 Di~u 7 BLDS)
Trong quan h~ dan sg, vi~c hoa giai gifra cac ben phu hgp
v6i quy dinh cua phap lu~t dugc khuyen khfch. Khong ai dugc
dung vii lgc ho~c de d9a dung vii lgc khi tham gia quan h~ dan
S\1', gifri quyet cac tranh chftp dan S\1'.
Cac nguyen t~c dugc quy dinh t?i Chuang I - Ph~n thu nhftt
cua BLDS la m()t h~ th6ng chinh the. Bm v~y. phai xem xet n6
nhu m()t the th6ng nhftt khi ap dl,lng phap lu~t. giru thich phap lu~t.
cAu HOI HVdNG nAN ON T!P.
DlNH HVONG THAO LU!N
1. Phan tich va cho vi dv minh ho? v~ d6i tugng di~u chinh
CUa lu~t dan S\1'.
2. Khai ni~m va phan lo?i ngu6n cua lu~t dan sg.
3. N()i dung cua ap dl,lng tuang t\1' phap lu~t. ap dl,lng t~p
quan, ap dl,lng an 1~ va le cong bimg.
4. Phan tfch n()i dung cac nguyen t~c cua lu~t dan sg.
5. Phan tich m6i lien h~ gifra lu~t dan sg v6i lu~t hon nhan
va gia dinh, lu~t thuang ID!;li.
60
nghia V\1 dan S\1' cfing phfri dga tren n~n tang CUa d1;10 due Va
truy~n th6ng d6 tren tinh th~n tucrng than, tuang ai, "mlnh vi
mQi ngucri, mQi ngub'i vi mlnh" nhfun t?o di~u ki~n cho nhfrng
ngub'i, nhfrng c()ng d6ng chua c6 nhfrng di~u ki~n thgc t€ c6
the thgc hi~n dugc cac quy~n va nghia V\1 dan S\1' CUa hQ.
g. Chinh sach khuyin khich hoa giai (khoan 2 Di~u 7 BLDS)
Trong quan h~ dan sg, vi~c hoa giai gifra cac ben phu hgp
v6i quy dinh cua phap lu~t dugc khuyen khfch. Khong ai dugc
dung vii lgc ho~c de d9a dung vii lgc khi tham gia quan h~ dan
S\1', gifri quyet cac tranh chftp dan S\1'.
Cac nguyen t~c dugc quy dinh t?i Chuang I - Ph~n thu nhftt
cua BLDS la m()t h~ th6ng chinh the. Bm v~y. phai xem xet n6
nhu m()t the th6ng nhftt khi ap dl,lng phap lu~t. giru thich phap lu~t.
cAu HOI HVdNG nAN ON T!P.
DlNH HVONG THAO LU!N
1. Phan tich va cho vi dv minh ho? v~ d6i tugng di~u chinh
CUa lu~t dan S\1'.
2. Khai ni~m va phan lo?i ngu6n cua lu~t dan sg.
3. N()i dung cua ap dl,lng tuang t\1' phap lu~t. ap dl,lng t~p
quan, ap dl,lng an 1~ va le cong bimg.
4. Phan tfch n()i dung cac nguyen t~c cua lu~t dan sg.
5. Phan tich m6i lien h~ gifra lu~t dan sg v6i lu~t hon nhan
va gia dinh, lu~t thuang ID!;li.
60
 CHUdNGII
QUAN H~ PHAP LU~T DAN SV
A. KHAI Nll;M QUAN Ht; PHAP LUAT DAN Sl,J'
I. QUAN ID;; PHAP LU!T DAN Slj VA D!C DIEM CUA
QUANffSPHAPLU!TDANSlj
1. Quan h~ phap lu't dan Slf
Quan h~ phap lu~t la nhfmg quan h~ xa hQi duqc cac quy
phl;lm phap lu~t di~u chinh. Trong h~ th6ng phap lu~t, m6i
ngtmh lu~t di~u chinh m9t nh6m quan h~ xa h()i khac nhau.
Quan h~ phap lu~t dan sv la m9t dl;lng quan h~ phap lu~t. vl
v~y. n6 mang dAy du d~c tfnh cua quan h~ phap lu~t v~ bfm
chAt xa h()i, ban chAt phap If, tfnh cuang ch€ nha nu6c ...
Do tac d()ng cua cac quy ph1;1m phap lu~t len cac quan h~ xa
h()i nen cac ben tham gia vao cac quan h~ d6 c6 cac quy~n va
nghia V\1 phap If tuong tmg. Cac quy~n. nghia V\1 phap If nay
duqc Nha nu6c bao dam thvc hi~n. Sv tac d()ng cua cac quy
phl;lm phap lu~t vao cac quan h~ xa h()i khong lam mfit di tfnh
xa h()i cua cac quan h~ d6 rna lam cho cac quan h~ nay mang
m9t hlnh thuc m6i "quan h~ phap lu~t''. H~u qua cua n6 la cac
quy~n va nghia V\} cua cac ben duqc Nha nu6c bao dam thvc
hi~n b~ng nhfrng bi~n phap cuang che cua Nha nu6c.
61
CHUdNGII
QUAN H~ PHAP LU~T DAN SV
A. KHAI Nll;M QUAN Ht; PHAP LUAT DAN Sl,J'
I. QUAN ID;; PHAP LU!T DAN Slj VA D!C DIEM CUA
QUANffSPHAPLU!TDANSlj
1. Quan h~ phap lu't dan Slf
Quan h~ phap lu~t la nhfmg quan h~ xa hQi duqc cac quy
phl;lm phap lu~t di~u chinh. Trong h~ th6ng phap lu~t, m6i
ngtmh lu~t di~u chinh m9t nh6m quan h~ xa h()i khac nhau.
Quan h~ phap lu~t dan sv la m9t dl;lng quan h~ phap lu~t. vl
v~y. n6 mang dAy du d~c tfnh cua quan h~ phap lu~t v~ bfm
chAt xa h()i, ban chAt phap If, tfnh cuang ch€ nha nu6c ...
Do tac d()ng cua cac quy ph1;1m phap lu~t len cac quan h~ xa
h()i nen cac ben tham gia vao cac quan h~ d6 c6 cac quy~n va
nghia V\1 phap If tuong tmg. Cac quy~n. nghia V\1 phap If nay
duqc Nha nu6c bao dam thvc hi~n. Sv tac d()ng cua cac quy
phl;lm phap lu~t vao cac quan h~ xa h()i khong lam mfit di tfnh
xa h()i cua cac quan h~ d6 rna lam cho cac quan h~ nay mang
m9t hlnh thuc m6i "quan h~ phap lu~t''. H~u qua cua n6 la cac
quy~n va nghia V\} cua cac ben duqc Nha nu6c bao dam thvc
hi~n b~ng nhfrng bi~n phap cuang che cua Nha nu6c.
61
 Quan h~ phap lu~t Ut quan h~ xa h9i mang tinh chAt y chi -
y chi cua Nha nu6c thong qua cac quy ph~m phap lu~t rna n9i
dung cua chung dugc xac dinh b&ng cac di~u ki~n kinh tS,
chinh tri, xa h9i t6n t~i trong xa h9i d6 vao thai di~m lich su
nhAt djnh. Ngoai ra, cac quan h~ phap lu~t con mangy chi cua
cac chu th~ tham gia vao quan h~ d6. Y chi cua cac chu th~ phai
phil hgp v6i y chi cua Nha nu6c va dugc th~ hi~n khac nhau
trong tirng quan h~ C\1 th~. tirng giai do~ cua n6 (phat sinh, thvc
hi~n ho(lc chAm dlrt). C6 th~ chi th~ hi~n khi phat sinh, luc thvc
hi~n hay chAm dUt m9t quan h~ C\1 th~. song y chi cua cac chu
th~ tham gia vao cac quan h~ nay phai phil hgp v6i y chi cua
Nha nu6c th~ hi~n qua cac quy ph~m phap lu~t dan S\1' va cac
nguyen t~c chung cua lu~t dan S\1' dugc quy djnh trong BLDS.
2. D~c di~m cac quan h~ phap luit dan S\f
Ngoai cac d(lc di~m chung cua quan h~ phap lu~t, quan h~
phap lu~t dan sv con mang nhiing d(lc di~m rieng. Nhiing d(lc
di~m rieng nay xuAt phat tu ban chAt cua cac quan h~ xa h9i rna
n6 di~u chinh va nhiing d(lc di~m cua phuong phap di~u chinh.
~ Chu th~ tham gia vao cac quan h~ dan S\1' da d~ng, bao
g6m ca nhan, phap nhan, h9 gia dlnh, t6 hgp tac. Tuy nhien khi
tham gia vao quan h~ dan S\1', cac chu th~ dQC l~p v6i nhau V~
tb chuc va tai san. XuAt phat tir cac quan h~ rna lu~t dan S\1' di~u
chinh la nhiing quan h~ tai san va quan h~ nhan than - nhiing
quan h~ phat sinh trong dai s6ng thuang nh~t cua cac ca nhan
cilng nhu trong cac t~p th~. trong tieu dung cilng nhu ho~t d9ng
san xuAt, kinh doanh, cho nen, ca nhan va t6 chuc d~~l 1a chu
th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv:
62
Quan h~ phap lu~t Ut quan h~ xa h9i mang tinh chAt y chi -
y chi cua Nha nu6c thong qua cac quy ph~m phap lu~t rna n9i
dung cua chung dugc xac dinh b&ng cac di~u ki~n kinh tS,
chinh tri, xa h9i t6n t~i trong xa h9i d6 vao thai di~m lich su
nhAt djnh. Ngoai ra, cac quan h~ phap lu~t con mangy chi cua
cac chu th~ tham gia vao quan h~ d6. Y chi cua cac chu th~ phai
phil hgp v6i y chi cua Nha nu6c va dugc th~ hi~n khac nhau
trong tirng quan h~ C\1 th~. tirng giai do~ cua n6 (phat sinh, thvc
hi~n ho(lc chAm dlrt). C6 th~ chi th~ hi~n khi phat sinh, luc thvc
hi~n hay chAm dUt m9t quan h~ C\1 th~. song y chi cua cac chu
th~ tham gia vao cac quan h~ nay phai phil hgp v6i y chi cua
Nha nu6c th~ hi~n qua cac quy ph~m phap lu~t dan S\1' va cac
nguyen t~c chung cua lu~t dan S\1' dugc quy djnh trong BLDS.
2. D~c di~m cac quan h~ phap luit dan S\f
Ngoai cac d(lc di~m chung cua quan h~ phap lu~t, quan h~
phap lu~t dan sv con mang nhiing d(lc di~m rieng. Nhiing d(lc
di~m rieng nay xuAt phat tu ban chAt cua cac quan h~ xa h9i rna
n6 di~u chinh va nhiing d(lc di~m cua phuong phap di~u chinh.
~ Chu th~ tham gia vao cac quan h~ dan S\1' da d~ng, bao
g6m ca nhan, phap nhan, h9 gia dlnh, t6 hgp tac. Tuy nhien khi
tham gia vao quan h~ dan S\1', cac chu th~ dQC l~p v6i nhau V~
tb chuc va tai san. XuAt phat tir cac quan h~ rna lu~t dan S\1' di~u
chinh la nhiing quan h~ tai san va quan h~ nhan than - nhiing
quan h~ phat sinh trong dai s6ng thuang nh~t cua cac ca nhan
cilng nhu trong cac t~p th~. trong tieu dung cilng nhu ho~t d9ng
san xuAt, kinh doanh, cho nen, ca nhan va t6 chuc d~~l 1a chu
th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv:
62
 Trong giao luu dan S\1', phap nhan tham gia vao cac quan
h~ dan sg, cac chu th~ nay d(>c l~p v6i nhau v~ t6 chuc va. tai
san, dugc quy~n tg djnh do~t khi tham gia vao cac quan h~
nhung bUQC phai thgc hi~n cac nghia V\1 khi da tham gia vao
cac quan h~ d6.
- Dia vi phap li cua cac chu th~ dga tren ccr sa binh d~ng,
khong bi phv thu(>c vao cac y~u t6 xa h9i khac. M?c du trong
quan h~ phap lu~t dan S\1' C\1 th@, cac ben tham gia la cac chu
th~ d6i l~p nhau trong vi~c phan dinh quySn va nghia vv: m(>t
ben mang quy~n, m9t ben ganh chju nghia vv va thong thuemg,
trong quan h~ dan S\1', cac ben dSu c6 quySn va nghia V\1 d6i
nhau. Tuy nhien, diSu d6 khong lam mAt di sg binh d~ng rna n6
chi h~n ch~ S\1' binh d~ng SO v6i tru6c khi tham gia vao quan h~
dan S\1'. Khi thgc hi~n cac quy~n va nghia V\1 phat sinh tir cac
quan h~ phap lu~t dan S\1', cac ben khong dUQ'C ap d?t y chf CUa
minh d~ bu(>c ben kia thgc hi~n nghia V\1 rna t~o diSu ki~n cho
hQ lga chQn each thuc thgc hi~n cac quySn va nghia V\1 sao cho
c6 lgi nhfit cho cac ben.
- Lgi fch (tru6c tien Ia lgi fch kinh t~) la tiSn dS trong phfin
16n cac quan h~ dan S\1'. Quan h~ tai san mang tfnh chAt hang
hoa - ti6n t~ va dugc di6u chinh b&ng cac quy ph~m phap lu~t
da t~o diSu ki~n cho cac chu th~ thong qua cac bi~n phap
phap If d~ thoa man cac nhu cfiu v~t chfit cling nhu tinh thfin.
Sg dSn bu tucrng ducrng la d?c trung cua quan h~ tai san mang
tfnh chfit hang hoa - tiSn t~ do lu~t dan sg diSu chinh. Bcri
v~y. b6i thuong toan b9 thi~t h~i la d?c trung cua trach nhi~m
dan S\1'. Quan h~ dan S\1' chu y~u la quan h~ tai san, do v~y,
y~u t6 tai san la ccr so, la ti~n d~ phat sinh quan h~ dan sg,
63
Trong giao luu dan S\1', phap nhan tham gia vao cac quan
h~ dan sg, cac chu th~ nay d(>c l~p v6i nhau v~ t6 chuc va. tai
san, dugc quy~n tg djnh do~t khi tham gia vao cac quan h~
nhung bUQC phai thgc hi~n cac nghia V\1 khi da tham gia vao
cac quan h~ d6.
- Dia vi phap li cua cac chu th~ dga tren ccr sa binh d~ng,
khong bi phv thu(>c vao cac y~u t6 xa h9i khac. M?c du trong
quan h~ phap lu~t dan S\1' C\1 th@, cac ben tham gia la cac chu
th~ d6i l~p nhau trong vi~c phan dinh quySn va nghia vv: m(>t
ben mang quy~n, m9t ben ganh chju nghia vv va thong thuemg,
trong quan h~ dan S\1', cac ben dSu c6 quySn va nghia V\1 d6i
nhau. Tuy nhien, diSu d6 khong lam mAt di sg binh d~ng rna n6
chi h~n ch~ S\1' binh d~ng SO v6i tru6c khi tham gia vao quan h~
dan S\1'. Khi thgc hi~n cac quy~n va nghia V\1 phat sinh tir cac
quan h~ phap lu~t dan S\1', cac ben khong dUQ'C ap d?t y chf CUa
minh d~ bu(>c ben kia thgc hi~n nghia V\1 rna t~o diSu ki~n cho
hQ lga chQn each thuc thgc hi~n cac quySn va nghia V\1 sao cho
c6 lgi nhfit cho cac ben.
- Lgi fch (tru6c tien Ia lgi fch kinh t~) la tiSn dS trong phfin
16n cac quan h~ dan S\1'. Quan h~ tai san mang tfnh chAt hang
hoa - ti6n t~ va dugc di6u chinh b&ng cac quy ph~m phap lu~t
da t~o diSu ki~n cho cac chu th~ thong qua cac bi~n phap
phap If d~ thoa man cac nhu cfiu v~t chfit cling nhu tinh thfin.
Sg dSn bu tucrng ducrng la d?c trung cua quan h~ tai san mang
tfnh chfit hang hoa - tiSn t~ do lu~t dan sg diSu chinh. Bcri
v~y. b6i thuong toan b9 thi~t h~i la d?c trung cua trach nhi~m
dan S\1'. Quan h~ dan S\1' chu y~u la quan h~ tai san, do v~y,
y~u t6 tai san la ccr so, la ti~n d~ phat sinh quan h~ dan sg,
63
cho nen bao dam bfutg ali san la d~c trung d~ bu()c ben c6
nghia V\1 th\{C hi~n nghia V\} CUa hQ Va ben CO quy~n CO th~
thong qua cac bi~n phap bao dam nay d~ thoa man cac quy~n
tai san cua mlnh.
- Cac bi~n phap cu5ng ch~ da d~ng khong chi do phap lu~t
quy dinh rna c6 th~ tv cac ben quy dinh v~ cac bi~n phap cuong
ch~ C\} th~ va hlnh thuc ap d\}ng CaC bi~n phap CUOng ch~ do.
Nhung d~c tinh tai san la d~c trung cho cac bi~n phap cuong
ch~ trong lu~t dan sv.
II. THANH PHAN CUA QUAN II$ PHAP LUAT DAN Slj
Thanh phfin cua quan h~ phap lu~t dan svla cac y~u t6 d.u
thanh nen quan h~ do. Quan h~ phap lu~t dan S\f dugc cfiu
thanh bm cac thanh t6 sau: chu th~, khach th~, n9i dung.
1. Chii th~ ciia quan h~ phap lu~t dan sv
Chu th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv Ia nhfing "ngum"
tham gia vao cac quan h~ d6. Ph~m vi "ngucri" tham gia vao
quan h~ phap lu~t dan S\l bao g6m: ca nhan, (cong dan Vi~t
Nam, ngucri nu6c ngoai, ngum khong qu6c tich), phap nhan.
D~ tham gia vao m()t quan h~ phap lu~t dan S\f C\1 th~, cac
chu th~ phai c6 du tu each chu th~. Cho nen, c6 lo~ quan h~
chu th~ Ia cong dan nhu cong dan c6 quy~n d~ l~i di san thira
k~ con cac t6 chuc chi dugc hu6ng thira k~ theo di chuc; c6
lo~ chu th~ chi dugc tham gia vao lo~i quan h~ nhfit dinh nhu
h9 gia dlnh dugc tham gia trong cac quan h~ su d\}ng dfit, san
xufit nong, lam, ngu nghi~p hay Nha nu6c la chu sa hliu (thvc
hi~n quy~n cua chu sahliu) d6i v6i cac tai nguyen thien nhien
64
cho nen bao dam bfutg ali san la d~c trung d~ bu()c ben c6
nghia V\1 th\{C hi~n nghia V\} CUa hQ Va ben CO quy~n CO th~
thong qua cac bi~n phap bao dam nay d~ thoa man cac quy~n
tai san cua mlnh.
- Cac bi~n phap cu5ng ch~ da d~ng khong chi do phap lu~t
quy dinh rna c6 th~ tv cac ben quy dinh v~ cac bi~n phap cuong
ch~ C\} th~ va hlnh thuc ap d\}ng CaC bi~n phap CUOng ch~ do.
Nhung d~c tinh tai san la d~c trung cho cac bi~n phap cuong
ch~ trong lu~t dan sv.
II. THANH PHAN CUA QUAN II$ PHAP LUAT DAN Slj
Thanh phfin cua quan h~ phap lu~t dan svla cac y~u t6 d.u
thanh nen quan h~ do. Quan h~ phap lu~t dan S\f dugc cfiu
thanh bm cac thanh t6 sau: chu th~, khach th~, n9i dung.
1. Chii th~ ciia quan h~ phap lu~t dan sv
Chu th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv Ia nhfing "ngum"
tham gia vao cac quan h~ d6. Ph~m vi "ngucri" tham gia vao
quan h~ phap lu~t dan S\l bao g6m: ca nhan, (cong dan Vi~t
Nam, ngucri nu6c ngoai, ngum khong qu6c tich), phap nhan.
D~ tham gia vao m()t quan h~ phap lu~t dan S\f C\1 th~, cac
chu th~ phai c6 du tu each chu th~. Cho nen, c6 lo~ quan h~
chu th~ Ia cong dan nhu cong dan c6 quy~n d~ l~i di san thira
k~ con cac t6 chuc chi dugc hu6ng thira k~ theo di chuc; c6
lo~ chu th~ chi dugc tham gia vao lo~i quan h~ nhfit dinh nhu
h9 gia dlnh dugc tham gia trong cac quan h~ su d\}ng dfit, san
xufit nong, lam, ngu nghi~p hay Nha nu6c la chu sa hliu (thvc
hi~n quy~n cua chu sahliu) d6i v6i cac tai nguyen thien nhien
64
va d~t dai... Trong phfm Ian cac quan h~ phap lu~t dan S\f, cac va d~t dai... Trong phfm Ian cac quan h~ phap lu~t dan S\f, cac
chu th~ tharn gia Ht cong dan, phap nhan nhu cac quan h~ v~ chu th~ tharn gia Ht cong dan, phap nhan nhu cac quan h~ v~
quy~n so hiiu, nghia V\1 hqp d6ng, b6i thuang thi~t h~i ... quy~n so hiiu, nghia V\1 hqp d6ng, b6i thuang thi~t h~i ...
Trong quan h~ phap lu~t dan sv, chu thS quy~n luon luon Trong quan h~ phap lu~t dan sv, chu thS quy~n luon luon
dugc xac djnh, chu th~ nghia V\1 c6 thS la rn9t "ngum" cv th~, dugc xac djnh, chu th~ nghia V\1 c6 thS la rn9t "ngum" cv th~,
cung c6 th~ Ia t~t ca nhfrng ngum con l~i. cung c6 th~ Ia t~t ca nhfrng ngum con l~i.
2. Khach th~ cua quan h~ phap lu~t dan st,r 2. Khach th~ cua quan h~ phap lu~t dan st,r
Khach th~ cua quan h~ phap lu~t la rn()t ph~rn tru phap H, la Khach th~ cua quan h~ phap lu~t la rn()t ph~rn tru phap H, la
b9 ph~n c~u thanh cua quan h~ phap lu~t. f)6 la nhfrng cai rna b9 ph~n c~u thanh cua quan h~ phap lu~t. f)6 la nhfrng cai rna
cac chu th~ cua quan h~ phap lu~t huang t6i, tac d()ng vao. N6i cac chu th~ cua quan h~ phap lu~t huang t6i, tac d()ng vao. N6i
each khac d6 la nhfrng lgi fch v~t ch~t, lgi ich tinh thcln rna each khac d6 la nhfrng lgi fch v~t ch~t, lgi ich tinh thcln rna
phap lu~t bao v~ cho cac chu th~ trong quan h~ phap lu~t. phap lu~t bao v~ cho cac chu th~ trong quan h~ phap lu~t.
Khach thS cua quan h~ phap lu~t dan sv c6 th~ Ht b9 ph~n cua Khach thS cua quan h~ phap lu~t dan sv c6 th~ Ht b9 ph~n cua
th~ gim v~t ch~t, cling c6 th~ Ht nhfrng gia tri tinh thcln. Khach th~ gim v~t ch~t, cling c6 th~ Ht nhfrng gia tri tinh thcln. Khach
th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv dugc chia thanh 5 nh6rn sau: th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv dugc chia thanh 5 nh6rn sau:

a. Tili scm a. Tili scm

Tt... .... __ ,...,. ..... "
~Ht;V lfUJ
d:!rlll
t... .. "~ n:~ .... 1(\C
liiU J...J'lt;U .LVJ
ns
BTLJ...J' -~....-. '1f\1-'::
U.aU.l ,._V.LJ,
.,_;;,;
Lal ;:,au b av
Cl?n n. Tt... .... __ ,...,. ..... "
~Ht;V lfUJ
d:!rlll
t... .. "~ n:~ .... 1(\C
liiU J...J'lt;U .LVJ
ns
BTLJ...J' -~....-. '1f\1-'::
U.aU.l ,._V.LJ,
.,_;;,;
Lal ;:,au b av
Cl?n n.

g6rn v~t, ti~n, cac gi~y ta c6 gia va cac quy~n tai san. g6rn v~t, ti~n, cac gi~y ta c6 gia va cac quy~n tai san.
V~t v6i y nghia la rn()t ph~rn tru phap If, la b9 ph~ cua th~ V~t v6i y nghia la rn()t ph~rn tru phap If, la b9 ph~ cua th~
gim v~t ch~t c6 th~ dap tmg dugc nhu cclu nao d6 cua con gim v~t ch~t c6 th~ dap tmg dugc nhu cclu nao d6 cua con
ngum nhung khong phai b~t cu b9 ph~n nao cua th~ gim v~t ngum nhung khong phai b~t cu b9 ph~n nao cua th~ gim v~t
ch~t d~u dugc coi la v~t v6i tu each la khach th~ cua quan h~ ch~t d~u dugc coi la v~t v6i tu each la khach th~ cua quan h~
phap lu~t dan sv. C6 nhfrng b9 ph~ cua th~ gim v~t ch~t o phap lu~t dan sv. C6 nhfrng b9 ph~ cua th~ gim v~t ch~t o
d~ng nay khong dugc coi Itt v~t nhung 0 d~ng khac l~i dugc coi d~ng nay khong dugc coi Itt v~t nhung 0 d~ng khac l~i dugc coi
Ia v~t, vf dl;l: khong khi trong tv nhien, nu6c song, nu6c bi~n ... Ia v~t, vf dl;l: khong khi trong tv nhien, nu6c song, nu6c bi~n ...
n~u duqc dong vao chai, blnh th1 c6 th~ dugc coi la v~t v6i tu n~u duqc dong vao chai, blnh th1 c6 th~ dugc coi la v~t v6i tu

65 65
each Ia khach th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv. Khai ni~m v~t
a day CO th~ dugc mcr r(}ng do SlJ phat tri~n cua khoa hQC cong
ngh~ nhu chftt thai n~u dugc dung l~i...
Ti~n la lo~ thl san d?c bi~t c6 gia tri trao d6i vm cac lo~ hang
hoa khac. Ti~n do Nha nu6c ban hanh, gia tri cua ti~n dugc xac
djnh bfulg m~nh gia ghi tren d6ng ti~n d6. Nhfmg d6ng ti~n c6
gia trj luu hanh mm dugc coila ti~n.
Gifty to c6 gia la lo~i tai san d~c bi~t do Nha nu6c ho~c
cac t6 chuc phat hanh theo trlnh tv nhftt dinh. C6 nhi~u lo~i
gifty to c6 gia khac nhau v6i nhfrng quy ch~ phap li khac nhau
nhu: cong trai, trai phi~u, ld phi~u, c6 phi~u, sec ... Gifty to c6
gia la hang hoa trong m9t thj truang d~c bi~t - thj truong
chung khoan.
Quy~n thl san Ia quy~n tri gia dugc b~ng ti~n, bao g6m
quy~n tai san d6i vm d6i tugng quy~n scr hfru tri tu~, quy~n su
d1,mg dftt va cac quy~n thl san khac (Di~u 115 BLDS nfun 2015).
Cfut pharr bi~t v~t vm hang hoa. Khai ni~m hang hoa dugc d~
c~p trong chinh trj - kinh t~ h9c dugc hi~u la san phdm do con
ngum t~o ra d~ trao d6i, n6 c6 gia trj va gia trj su d1,1ng. Gia trj
cua hang hoa dugc xac djnh b~ng lao d()ng xa h()i da b6 ra d~
san xuftt hang hoa d6. Dftt dai, tai nguyen thien nhien dugc coi
la v~t nhung khong phai la hang hoa. MQi hang hoa d~u la v~t
nhung khong phai mQi v~t la hang hoa.
V~t va thl san ciing khong d6ng nghia vm nhau. Tai san c6
th~ la m()t v~t, c6 th~ la t~p hgp cac v~t - kh6i tru san. Tai san
COn g6m Ca CllC quy~n Va nghia Vl,l tai San nhu quy~n doi ng,
nghia vv tra ng ...
66
each Ia khach th~ cua quan h~ phap lu~t dan sv. Khai ni~m v~t
a day CO th~ dugc mcr r(}ng do SlJ phat tri~n cua khoa hQC cong
ngh~ nhu chftt thai n~u dugc dung l~i...
Ti~n la lo~ thl san d?c bi~t c6 gia tri trao d6i vm cac lo~ hang
hoa khac. Ti~n do Nha nu6c ban hanh, gia tri cua ti~n dugc xac
djnh bfulg m~nh gia ghi tren d6ng ti~n d6. Nhfmg d6ng ti~n c6
gia trj luu hanh mm dugc coila ti~n.
Gifty to c6 gia la lo~i tai san d~c bi~t do Nha nu6c ho~c
cac t6 chuc phat hanh theo trlnh tv nhftt dinh. C6 nhi~u lo~i
gifty to c6 gia khac nhau v6i nhfrng quy ch~ phap li khac nhau
nhu: cong trai, trai phi~u, ld phi~u, c6 phi~u, sec ... Gifty to c6
gia la hang hoa trong m9t thj truang d~c bi~t - thj truong
chung khoan.
Quy~n thl san Ia quy~n tri gia dugc b~ng ti~n, bao g6m
quy~n tai san d6i vm d6i tugng quy~n scr hfru tri tu~, quy~n su
d1,mg dftt va cac quy~n thl san khac (Di~u 115 BLDS nfun 2015).
Cfut pharr bi~t v~t vm hang hoa. Khai ni~m hang hoa dugc d~
c~p trong chinh trj - kinh t~ h9c dugc hi~u la san phdm do con
ngum t~o ra d~ trao d6i, n6 c6 gia trj va gia trj su d1,1ng. Gia trj
cua hang hoa dugc xac djnh b~ng lao d()ng xa h()i da b6 ra d~
san xuftt hang hoa d6. Dftt dai, tai nguyen thien nhien dugc coi
la v~t nhung khong phai la hang hoa. MQi hang hoa d~u la v~t
nhung khong phai mQi v~t la hang hoa.
V~t va thl san ciing khong d6ng nghia vm nhau. Tai san c6
th~ la m()t v~t, c6 th~ la t~p hgp cac v~t - kh6i tru san. Tai san
COn g6m Ca CllC quy~n Va nghia Vl,l tai San nhu quy~n doi ng,
nghia vv tra ng ...
66
 b. Himh vi va cdc dtch v~
N~u coi khach th€ cua quan h~ phap lu?t dan SlJ Ia cai rna
XU SlJ CUa CaC chu th€ hu6ng tcri, tac d{)ng vao thi hanh vi CUa
CaC chu th€ trong quan h~ nghia Vl,l la khach th€ cua quan h~
nghia Vl,l. D6 la cai rna quy~n cling nhu nghia Vl,l cua cac chu
th€ hu6ng tcri dfru tien, trvc ti€p, d6 Ia xu sv cua cac chu th€
duqc thS hi~n dum d~ng hanh d(mg ho~c khong hanh d9ng tuy
theo cac quan h~ phap lu?t Cl,l thS.
C6 nhiing hanh vi rna k€t qua cua n6 duqc thS hi~n ducri
d~ng v?t chfit Cl,l thS. Trong tru<mg hqp nay, rnu6n xern xet
hanh vi c6 thvc hi~n dung hay khong phai din cu vao k€t qua
cua vi~c thvc hi~n hanh vi d6 va nhu v?y hanh vi nay duqc v?t
chfit hoa. Vl v?y, c6 quan diSrn cho r&ng k€t qua cua hanh vi la
khach thS cua quan h~ phap lu?t dan SlJ. Di~u nay khong thS
giai thfch dUQ'C trong cac quan h~ dan SlJ rna hanh vi khong
duqc v?t chfit hoa nhu tu vfin phap lu?t vm hanh vi tu vfin ...
Trong cac tru<mg hqp nhu v?y, din cu danh gia chi c6 thS la
hanh vi cua nguoi phai thgc hi~n h£m1'1 vi ma thoi. Trong
tru<mg hqp hanh vi duqc th~ hi~n b&ng khong hanh d9ng thi
ban than "sv khong hanh d()ng" d6 cling du cfiu thanh khach
thS cua quan h~ phap lu?t dan Sl,l'.
Hi~n nay, trong khoa hQc phap If chua c6 quan diSm th6ng
nhfit v~ khai ni~rn dich v1,1 nhung thu?t ngu "dich v1,1" da duqc
sir dl,lng thvc t~ trong khoa hQC phap If va khoa hQC kinh t~. C6
th€ n6i r&ng dich vv la rn9t ho~c nhi~u cong vi~c rna k~t qua
cua no co th€ v?t chfit hoa nhung no khong t~o ra v?t rnm rna no
dugc thS hi~n b&ng cong vi~c da thgc hi~n xong nhu sua chua tai
67
b. Himh vi va cdc dtch v~
N~u coi khach th€ cua quan h~ phap lu?t dan SlJ Ia cai rna
XU SlJ CUa CaC chu th€ hu6ng tcri, tac d{)ng vao thi hanh vi CUa
CaC chu th€ trong quan h~ nghia Vl,l la khach th€ cua quan h~
nghia Vl,l. D6 la cai rna quy~n cling nhu nghia Vl,l cua cac chu
th€ hu6ng tcri dfru tien, trvc ti€p, d6 Ia xu sv cua cac chu th€
duqc thS hi~n dum d~ng hanh d(mg ho~c khong hanh d9ng tuy
theo cac quan h~ phap lu?t Cl,l thS.
C6 nhiing hanh vi rna k€t qua cua n6 duqc thS hi~n ducri
d~ng v?t chfit Cl,l thS. Trong tru<mg hqp nay, rnu6n xern xet
hanh vi c6 thvc hi~n dung hay khong phai din cu vao k€t qua
cua vi~c thvc hi~n hanh vi d6 va nhu v?y hanh vi nay duqc v?t
chfit hoa. Vl v?y, c6 quan diSrn cho r&ng k€t qua cua hanh vi la
khach thS cua quan h~ phap lu?t dan SlJ. Di~u nay khong thS
giai thfch dUQ'C trong cac quan h~ dan SlJ rna hanh vi khong
duqc v?t chfit hoa nhu tu vfin phap lu?t vm hanh vi tu vfin ...
Trong cac tru<mg hqp nhu v?y, din cu danh gia chi c6 thS la
hanh vi cua nguoi phai thgc hi~n h£m1'1 vi ma thoi. Trong
tru<mg hqp hanh vi duqc th~ hi~n b&ng khong hanh d9ng thi
ban than "sv khong hanh d()ng" d6 cling du cfiu thanh khach
thS cua quan h~ phap lu?t dan Sl,l'.
Hi~n nay, trong khoa hQc phap If chua c6 quan diSm th6ng
nhfit v~ khai ni~rn dich v1,1 nhung thu?t ngu "dich v1,1" da duqc
sir dl,lng thvc t~ trong khoa hQC phap If va khoa hQC kinh t~. C6
th€ n6i r&ng dich vv la rn9t ho~c nhi~u cong vi~c rna k~t qua
cua no co th€ v?t chfit hoa nhung no khong t~o ra v?t rnm rna no
dugc thS hi~n b&ng cong vi~c da thgc hi~n xong nhu sua chua tai
67
san ... ho{lc khong dugc v~t ch~t hoa, nhu dich V\l tu v~ phap li,
glri giu, v~ tai... Dich V\l khong trvc ti~p t~o ra v~t ch~t nhung
t~o ti€n de cho qua trlnh sfm xu~t ra cua cai v~t ch~t. tinh th~n
cho cac chu the va xa h()i. Ti 1~ gia tri djch vv trong thu nh~p
qu6c dan ngay cang tang theo da tang truang cua nen kinh t~.
c. Kif qua cua hogt tf9ng tinh thdn sang tgo
Con ngubi khong chi t~o ra cua cai v~t ch~t d€ thoa man
cac nhu c~u cua minh rna con t~o ra cac gia tri tinh th~n. cac
san phdm tri tu~ d€ phvc vv nhu c~u tinh th~n cfing nhu phvc
V\l cho qua trlnh san XU~t V~t ch~t. Khoa hQC, ki thu~t va cong
ngh~ Ia thanh t6 cua l\fc lugng san xu~t, tf\l'C ti~p tham gia vao
qua trlnh san xu~t va Ia d()ng Ivc quan tr<;>ng cua san xu~t xa
h()i. Lao d()ng sang t~o Ia ·lao· d()ng d{lc bi~t va k~t qua cua qua
trlnh sang t~o nay Ia nhiing "san phdm tri tu~", Ia khach th€
trong cac quan h~ v€ quyen tac gia, quyen sa hiiu cong nghi~p.
San phdm tri tu~ dugc the hi~n du6i d~ng:
- Cac tac phdm van h<;>c, ngh~ thu~t, khoa h<;>c... Day Ia
nhiing hinh thuc bi€u hi~n k~t qua cua qua trlnh sang t~o va
chung dugc th€ hi~n du6i nhi€u d~ng khac nhau nhu vi~t, n6i
hay bfutg cac phuang ti~n ki thu~t. ..
- Cac d6i tugng cua sa hiiu cong nghi~p Ia sang ch~, giai
phap hiiu fch, ki€u dang cong nghi~p ... Nhiing d6i tugng nay
chi dugc bao v~ khi dugc ca quan nha nu6c c6 thdm quyen
cong nh~n chung Ia d6i tugng cua sa hiiu cong nghi~p.
d. Cac gia tri nhan than
Cac gia tri nhan than Ia khach the trong cac quyen nhan
68
san ... ho{lc khong dugc v~t ch~t hoa, nhu dich V\l tu v~ phap li,
glri giu, v~ tai... Dich V\l khong trvc ti~p t~o ra v~t ch~t nhung
t~o ti€n de cho qua trlnh sfm xu~t ra cua cai v~t ch~t. tinh th~n
cho cac chu the va xa h()i. Ti 1~ gia tri djch vv trong thu nh~p
qu6c dan ngay cang tang theo da tang truang cua nen kinh t~.
c. Kif qua cua hogt tf9ng tinh thdn sang tgo
Con ngubi khong chi t~o ra cua cai v~t ch~t d€ thoa man
cac nhu c~u cua minh rna con t~o ra cac gia tri tinh th~n. cac
san phdm tri tu~ d€ phvc vv nhu c~u tinh th~n cfing nhu phvc
V\l cho qua trlnh san XU~t V~t ch~t. Khoa hQC, ki thu~t va cong
ngh~ Ia thanh t6 cua l\fc lugng san xu~t, tf\l'C ti~p tham gia vao
qua trlnh san xu~t va Ia d()ng Ivc quan tr<;>ng cua san xu~t xa
h()i. Lao d()ng sang t~o Ia ·lao· d()ng d{lc bi~t va k~t qua cua qua
trlnh sang t~o nay Ia nhiing "san phdm tri tu~", Ia khach th€
trong cac quan h~ v€ quyen tac gia, quyen sa hiiu cong nghi~p.
San phdm tri tu~ dugc the hi~n du6i d~ng:
- Cac tac phdm van h<;>c, ngh~ thu~t, khoa h<;>c... Day Ia
nhiing hinh thuc bi€u hi~n k~t qua cua qua trlnh sang t~o va
chung dugc th€ hi~n du6i nhi€u d~ng khac nhau nhu vi~t, n6i
hay bfutg cac phuang ti~n ki thu~t. ..
- Cac d6i tugng cua sa hiiu cong nghi~p Ia sang ch~, giai
phap hiiu fch, ki€u dang cong nghi~p ... Nhiing d6i tugng nay
chi dugc bao v~ khi dugc ca quan nha nu6c c6 thdm quyen
cong nh~n chung Ia d6i tugng cua sa hiiu cong nghi~p.
d. Cac gia tri nhan than
Cac gia tri nhan than Ia khach the trong cac quyen nhan
68
than cua cong dan, t6 chuc. Bao v~ quy~n nhan than la m9t
trong nhfrng nguyen t~c duqc ghi nh~n trong BLDS. Cac quy~n
nha.n than cua ca nhan duqc Nha nu6c bao hQ ngay cang rna
r9ng do sg phat tri~n cua xa hQi. Quy~n nhan than nhu la m9t
b9 ph~n cAu thanh cua quy~n con ngum nhu danh d1J, nhan
phfun, uy tfn, ten gQi, qu6c tich, hlnh anh, bf m~t dm tu... (tir
Di6u 24 den Dieu 51 BLDS nam 2005). Ve nguyen t~c chung,
cac quyen nhan than luon g~n v6i chu th~ va khong th~ dich
chuy6n duqc trir tru<mg hqp phap lu~t c6 quy d!nh khac.
d. QuyJn su d'{lng ddt
Day Ut m9t lo~i thl san d{lc bi~t cua Nha nu6c. Trong khi
sa
phap lu~t quy d!nh: "ddt dai thu(>c hiiu toan dan do Nha nubc
th6ng nhdt quem lf' thl quyen su dl)ng dfit cua ca nhan, hQ gia
dlnh duqc Nha nu6c giao dfit, cho thue dfit, d~ l~i thira ke... va
Nha nu6c cong nh~ cac quyen cua ngum su dl)ng dfit. Quy~n su
dl)ng dfit dUQ'C phap lu~t quy dinh la mQt quyen dan S\1' Va CO th~
duqc chuy~n giao trong luu thong dan SlJ, kinh te. Phap lu~t dfit
dai quy dinh ngum su dl)ng dfit c6 quy6n: chuy~n d6i, chuy~n
nhuqng, cho thue, t~g cho, cho thue 1~, g6p v6n, the chAp, thira
ke quy€n sir dl)ng dk Vl v~y, quyen su dl)ng dfit la d6i tuqng
trong cac hqp d6ng chuy€n quy~n sir dl)ng dfit va Ia di san trong
vi~c thira ke quyen sir dl)ng dfit.
3. N(}i dung cua quan h~ phap luit dan Sl}'
MQi quan h~ phap lu~t deu la m6i lien h~ phap lf gifra cac
chu th€ tham gia vao cac quan h~ d6, duqc th~ hi~n du6i d~ng
quy€n va nghia Vl) CUa CaC bentham gia. Vl V~y, nQi dung CUa
quan h~ phap lu~t dan S\f Ia t6ng hqp cac quyen Va nghia Vl)
69
than cua cong dan, t6 chuc. Bao v~ quy~n nhan than la m9t
trong nhfrng nguyen t~c duqc ghi nh~n trong BLDS. Cac quy~n
nha.n than cua ca nhan duqc Nha nu6c bao hQ ngay cang rna
r9ng do sg phat tri~n cua xa hQi. Quy~n nhan than nhu la m9t
b9 ph~n cAu thanh cua quy~n con ngum nhu danh d1J, nhan
phfun, uy tfn, ten gQi, qu6c tich, hlnh anh, bf m~t dm tu... (tir
Di6u 24 den Dieu 51 BLDS nam 2005). Ve nguyen t~c chung,
cac quyen nhan than luon g~n v6i chu th~ va khong th~ dich
chuy6n duqc trir tru<mg hqp phap lu~t c6 quy d!nh khac.
d. QuyJn su d'{lng ddt
Day Ut m9t lo~i thl san d{lc bi~t cua Nha nu6c. Trong khi
sa
phap lu~t quy d!nh: "ddt dai thu(>c hiiu toan dan do Nha nubc
th6ng nhdt quem lf' thl quyen su dl)ng dfit cua ca nhan, hQ gia
dlnh duqc Nha nu6c giao dfit, cho thue dfit, d~ l~i thira ke... va
Nha nu6c cong nh~ cac quyen cua ngum su dl)ng dfit. Quy~n su
dl)ng dfit dUQ'C phap lu~t quy dinh la mQt quyen dan S\1' Va CO th~
duqc chuy~n giao trong luu thong dan SlJ, kinh te. Phap lu~t dfit
dai quy dinh ngum su dl)ng dfit c6 quy6n: chuy~n d6i, chuy~n
nhuqng, cho thue, t~g cho, cho thue 1~, g6p v6n, the chAp, thira
ke quy€n sir dl)ng dk Vl v~y, quyen su dl)ng dfit la d6i tuqng
trong cac hqp d6ng chuy€n quy~n sir dl)ng dfit va Ia di san trong
vi~c thira ke quyen sir dl)ng dfit.
3. N(}i dung cua quan h~ phap luit dan Sl}'
MQi quan h~ phap lu~t deu la m6i lien h~ phap lf gifra cac
chu th€ tham gia vao cac quan h~ d6, duqc th~ hi~n du6i d~ng
quy€n va nghia Vl) CUa CaC bentham gia. Vl V~y, nQi dung CUa
quan h~ phap lu~t dan S\f Ia t6ng hqp cac quyen Va nghia Vl)
69
cua cac ben tham gia vao cac quan h~ d6. Quy~n cua m9t ben
tuang ung VOi nghia Vl,l CUa ben kia t~O thanh m6i lien h~ bi~n
chung, mau thufin va th6ng nhAt trong m9t quan h~ phap lu~t
dan S\I Cl,l th~. Khong c6 quy~n cua m<)t ben thl cling khong
c6 nghia Vl,l cua ben kia va ngugc l~i. Trong nhfrng quan h~
dan giim, c6 th~ de dang xac d!nh trong d6 m9t ben chi c6
quy€n va m<)t ben chi CO nghia_ Vl,l (nguai cho vay va nguai
vay tai san ... ). Nhung thong thuang, cac quan h~ phap lu~t
dan SlJ la nhfrng quan h~ phuc t~p, trong do cac ben CO quy~n
d6ng thai c6 nghia vv v6i nhau (trong quan h~ mua ban, cho
thue tai san ... ).
a. QuyJn dan S'f!
Theo quy d!nh cua phap lu~t, quy~n dan SlJ la each xu SlJ
dugc phep cua ngum c6 quy~n nang.
Quy~n dan S\I CUa CaC chu th~ trong cac quan h~ phap lu~t
dan sv cv th~ khac nhau thl c6 n<)i dung khac nhau (nhfrng xu
SlJ khac nhau phil hgp vm n<)i dung cua quan h~ d6). Chu th~
quy€n trong cac quan h~ dan sv c6 th~ thvc hi~n nhfrng hanh vi
khac nhau phil hgp Vffi n<)i dung, m1,1c dfch CUa quy€n nang do
nhu chu sa hfru c6 cac quy€n chi~m hfru, su dvng, d!nh do~t
nhfrng tru san thu<)c quy€n sa hfru cua mlnh trong khuon kh6
phap lu~t quy d!nh ... Thong qua hanh vi cua mlnh thoa man
quy€n cua mlnh ho~c quy~n yeu cAu ngum khac (ngum co
nghia vv) thvc hi~n cac hanh vi nhAt d!nh (tni ti~n, chuy~n giao
tai san, lam ho~c khong lam m<)t vi~c ... ). Chu sa hfru c6 th~
thvc hi~n quy€n cua mlnh thong qua hanh vi cua ngum khac
(uy quy~n).
70
cua cac ben tham gia vao cac quan h~ d6. Quy~n cua m9t ben
tuang ung VOi nghia Vl,l CUa ben kia t~O thanh m6i lien h~ bi~n
chung, mau thufin va th6ng nhAt trong m9t quan h~ phap lu~t
dan S\I Cl,l th~. Khong c6 quy~n cua m<)t ben thl cling khong
c6 nghia Vl,l cua ben kia va ngugc l~i. Trong nhfrng quan h~
dan giim, c6 th~ de dang xac d!nh trong d6 m9t ben chi c6
quy€n va m<)t ben chi CO nghia_ Vl,l (nguai cho vay va nguai
vay tai san ... ). Nhung thong thuang, cac quan h~ phap lu~t
dan SlJ la nhfrng quan h~ phuc t~p, trong do cac ben CO quy~n
d6ng thai c6 nghia vv v6i nhau (trong quan h~ mua ban, cho
thue tai san ... ).
a. QuyJn dan S'f!
Theo quy d!nh cua phap lu~t, quy~n dan SlJ la each xu SlJ
dugc phep cua ngum c6 quy~n nang.
Quy~n dan S\I CUa CaC chu th~ trong cac quan h~ phap lu~t
dan sv cv th~ khac nhau thl c6 n<)i dung khac nhau (nhfrng xu
SlJ khac nhau phil hgp vm n<)i dung cua quan h~ d6). Chu th~
quy€n trong cac quan h~ dan sv c6 th~ thvc hi~n nhfrng hanh vi
khac nhau phil hgp Vffi n<)i dung, m1,1c dfch CUa quy€n nang do
nhu chu sa hfru c6 cac quy€n chi~m hfru, su dvng, d!nh do~t
nhfrng tru san thu<)c quy€n sa hfru cua mlnh trong khuon kh6
phap lu~t quy d!nh ... Thong qua hanh vi cua mlnh thoa man
quy€n cua mlnh ho~c quy~n yeu cAu ngum khac (ngum co
nghia vv) thvc hi~n cac hanh vi nhAt d!nh (tni ti~n, chuy~n giao
tai san, lam ho~c khong lam m<)t vi~c ... ). Chu sa hfru c6 th~
thvc hi~n quy€n cua mlnh thong qua hanh vi cua ngum khac
(uy quy~n).
70
 Khi quy€n dan sv bi vi phl;lm, chu thS quy€n c6 thS su dt,mg
cac bi~n phap bao v~ rna phap lu~t cho phep (tv bao v~, cac
bi~n phap tac d()ng ... ) ho(lc yeu cfiu ca quan nha nu6c c6 thAm
quy~n bao V~ quy€n dan SV cua rnlnh khi quy~n do bi xam h¢.
Trong khoa h9c phap If t6n tl;li khai ni~m quy€n chu quan
va quy€n khach quan. Quy€n khach quan la quy~n dan SV duqc
phap lu~t quy dinh cho cac chu thS, la n()i dung nang Ivc phap
lu~t cua chu thS (kha nang c6 thS c6 cua chu thS). Quy~n chu
quan Ja quy€n dan SV CUa chu the trong ffiQt quan h~ dan SV Cl,l
the da duqc xac l~p. Quy~n chu quan phai phil hqp v6i quy€n
khach quan rna phap lu~t da quy dinh.
b. Nghia v~ dan Sl!
La each xu sv b~t bu()c cua ngum c6 nghia Vl,l. each xu sv
cua cac chu the cung rAt khac nhau tuy theo tung quan h~ dan
sv Cl,l thS. Trong cac quy phl;lm phap lu~t dan sv, cac quy phl;lm
tuy nghi cho phep cac chu thS Iva chQn each thvc hi~n khi tham
gia vao quan h~ dan SV phat huy quy~n tlJ dinh dOl;lt cua minh.
Cac quy ph?m m~nh l~rth du6i d?ng "cAm khong dugc Hun"
ho(lc "phai lam" c6 m()t y nghia d(lc bi~t. Tir cac quy phl;lm nay,
phat sinh nghTa Vl,l CUa cac ben tham gia quan h~ dan SV.
Nhfing nghia Vl,l dl;lng nay do phap lu~t quy dinh cho tAt ca cac
ben tham gia vao quan h~ dan SV khong chi CO y nghTa d6i VOO
cac ben tham gia rna d6 con la nghia Vl,l cua cac chu thS va c6 y
nghia d6i v6i Nha nu6c, d6i v6i xa h()i.
Thong thucmg, trong cac quan h~ dan sv, nghia Vl,l cua m()t
chu thS tuang ung v6i quy€n cua chu thS khac - nhilng chu thS
xac dinh. Ngum c6 nghia V\1 c6 th~ phai thvc hi~n nhilng hanh
71
Khi quy€n dan sv bi vi phl;lm, chu thS quy€n c6 thS su dt,mg
cac bi~n phap bao v~ rna phap lu~t cho phep (tv bao v~, cac
bi~n phap tac d()ng ... ) ho(lc yeu cfiu ca quan nha nu6c c6 thAm
quy~n bao V~ quy€n dan SV cua rnlnh khi quy~n do bi xam h¢.
Trong khoa h9c phap If t6n tl;li khai ni~m quy€n chu quan
va quy€n khach quan. Quy€n khach quan la quy~n dan SV duqc
phap lu~t quy dinh cho cac chu thS, la n()i dung nang Ivc phap
lu~t cua chu thS (kha nang c6 thS c6 cua chu thS). Quy~n chu
quan Ja quy€n dan SV CUa chu the trong ffiQt quan h~ dan SV Cl,l
the da duqc xac l~p. Quy~n chu quan phai phil hqp v6i quy€n
khach quan rna phap lu~t da quy dinh.
b. Nghia v~ dan Sl!
La each xu sv b~t bu()c cua ngum c6 nghia Vl,l. each xu sv
cua cac chu the cung rAt khac nhau tuy theo tung quan h~ dan
sv Cl,l thS. Trong cac quy phl;lm phap lu~t dan sv, cac quy phl;lm
tuy nghi cho phep cac chu thS Iva chQn each thvc hi~n khi tham
gia vao quan h~ dan SV phat huy quy~n tlJ dinh dOl;lt cua minh.
Cac quy ph?m m~nh l~rth du6i d?ng "cAm khong dugc Hun"
ho(lc "phai lam" c6 m()t y nghia d(lc bi~t. Tir cac quy phl;lm nay,
phat sinh nghTa Vl,l CUa cac ben tham gia quan h~ dan SV.
Nhfing nghia Vl,l dl;lng nay do phap lu~t quy dinh cho tAt ca cac
ben tham gia vao quan h~ dan SV khong chi CO y nghTa d6i VOO
cac ben tham gia rna d6 con la nghia Vl,l cua cac chu thS va c6 y
nghia d6i v6i Nha nu6c, d6i v6i xa h()i.
Thong thucmg, trong cac quan h~ dan sv, nghia Vl,l cua m()t
chu thS tuang ung v6i quy€n cua chu thS khac - nhilng chu thS
xac dinh. Ngum c6 nghia V\1 c6 th~ phai thvc hi~n nhilng hanh
71
vi tfch qrc dum d~ng harm d()ng (nhu tra ti~n. giao v~t trong
mua ban; thl)'C hi~n cong vi~c trong dich V\1, gia cong... ). Trong
m()t s6 trubng hgp, n()i dung cua quan h~ phap lu~t quy dinh
ngum c6 nghia V\1 c6 th€ ll)'a chQn each thuc xir sv c6 lQi nhdt
cho hQ (Vf d~J: d€ b6i thubng thi~t h~ do hanh vi gay thi~t h~i
gay ra, ngum c6 nghia V\1 c6 th€ b6i thubng b~g ti~n ho~c
hi~n v~t hay sica chua d6 v~t bi hu hong). N€u ngum c6 nghia
V\1 khong thl)'c hi~n ho~c thl)'c hi~n khong dung, khong dAy du
nghia V\1 cua hQ m()t each tl)' nguy~n se bi "bu()c" phai thl)'c
hi~n dung nghia V\1 d6. Ngoai ra, n€u do khong thl)'c hi~n ho~c
thl)'C hi~n khong dung, khong ddy du nghia V\1 rna gay thi~t h~
thl phai b6i thubng thi~t h~ xay ra.
n1. PHAN LaM QUAN Ha PHAP Lu!T nAN sv
Cac quan h~ phap lu~t dan S\l' rdt phong phu, da d~g v~
chu th€, khach th€, n()i dung, each thuc phat sinh... Vi~c phan
lo~ cac quan h~ phap lu~t dan S\l' khong chi c6 y nghia v~ m~t
If lu~ rna con c6 y nghia ca v~ m~t thl)'c t€ d€ hi€u dung quan
h~ giua cac ben va ap dvng dung phap lu~t nhfun giai quy€t cac
tranh chdp c6 th€ xay ra. C6 nhi~u each phan lo~i khac nhau,
m6i each phan lo~ d~U dUQ'C dl)'a vao nhfrng din CU C\1 th€ va
c6 y nghia thl)'c ti6n nhdt djnh.
- Quan h~ tai sim va quan h~ nhan than
Can cu vao nh6m quan h~ rna phap lu~t dan Sl)' di~u chinh,
quan h~ phap lu~t dan Sl)' dUQ'C phan thanh quan h~ tai san va
quan h~ nhan than.
+ Quan h~ tai san luon gful v6i m()t tai san nhdt dinh ho~c
72
vi tfch qrc dum d~ng harm d()ng (nhu tra ti~n. giao v~t trong
mua ban; thl)'C hi~n cong vi~c trong dich V\1, gia cong... ). Trong
m()t s6 trubng hgp, n()i dung cua quan h~ phap lu~t quy dinh
ngum c6 nghia V\1 c6 th€ ll)'a chQn each thuc xir sv c6 lQi nhdt
cho hQ (Vf d~J: d€ b6i thubng thi~t h~ do hanh vi gay thi~t h~i
gay ra, ngum c6 nghia V\1 c6 th€ b6i thubng b~g ti~n ho~c
hi~n v~t hay sica chua d6 v~t bi hu hong). N€u ngum c6 nghia
V\1 khong thl)'c hi~n ho~c thl)'c hi~n khong dung, khong dAy du
nghia V\1 cua hQ m()t each tl)' nguy~n se bi "bu()c" phai thl)'c
hi~n dung nghia V\1 d6. Ngoai ra, n€u do khong thl)'c hi~n ho~c
thl)'C hi~n khong dung, khong ddy du nghia V\1 rna gay thi~t h~
thl phai b6i thubng thi~t h~ xay ra.
n1. PHAN LaM QUAN Ha PHAP Lu!T nAN sv
Cac quan h~ phap lu~t dan S\l' rdt phong phu, da d~g v~
chu th€, khach th€, n()i dung, each thuc phat sinh... Vi~c phan
lo~ cac quan h~ phap lu~t dan S\l' khong chi c6 y nghia v~ m~t
If lu~ rna con c6 y nghia ca v~ m~t thl)'c t€ d€ hi€u dung quan
h~ giua cac ben va ap dvng dung phap lu~t nhfun giai quy€t cac
tranh chdp c6 th€ xay ra. C6 nhi~u each phan lo~i khac nhau,
m6i each phan lo~ d~U dUQ'C dl)'a vao nhfrng din CU C\1 th€ va
c6 y nghia thl)'c ti6n nhdt djnh.
- Quan h~ tai sim va quan h~ nhan than
Can cu vao nh6m quan h~ rna phap lu~t dan Sl)' di~u chinh,
quan h~ phap lu~t dan Sl)' dUQ'C phan thanh quan h~ tai san va
quan h~ nhan than.
+ Quan h~ tai san luon gful v6i m()t tai san nhdt dinh ho~c
72
chuy~n djch Uti san tir chu th~ nay sang chu th~ khac (quan h~
so hiiu, quan h~ hgp d6ng hay thira k~ thl san... ).
+ Quan h~ nhan than lien quan d~n gia tri tinh thAn cua chu
th€ va v€ nguyen t~c khong the djch chuyen cho chu the khac
<quy€n dtmg ten tac gia cac tac phAm van hc;>c, khoa hc;>c, tac
phAm ngh~ thu~t, quy€n dbi v6i danh d\f, nhan phAm, uy tin ... ).
Vi~c phan djnh cac quan h~ phap lu~t dan S\f theo nh6m
quan h~ rna lu~t dan sv dieu chinh c6 y nghia thvc ti~n rAt lan.
Vf df:l: N~u vi ph~ cac nghia V1,1 v€ thl san se ap dvng cac ch€
thl mang tfnh chAt thl san, nguqc 1~, n~u vi ph~ cac quan h~
ve nhan than se ap dvng cac bi~n phap khac nhfun h6i phvc 1~
tinh tr~ng ban ddu (cong nh~ quy€n tac gia, cong khai xin I6i,
cai chfnh... ).
- Quan h? phap luqt dan Sl! tuy?t a6i, tuong a6i
Can cu vao tfnh xac djnh cua chu the quy€n va chu the
nghia Vl,l, quan h~ phap lu~t dan sv duqc phan chia thanh quan
h~ phap lu~t dan S\f tuy~t ddi va quan h~ phap lu~t dan S\f
tuong d6i.
+ Quan h~ phap lu~t dan sv tuy~t d6i la nhitng quan h~
phap lu~t trong do chu the quy€n duqc xac dinh, tAt ca cac chu
the khac la chu the mang nghia-Vl;l. Nghia V\1 cua lw ~UQ'C th8
hi~n dum d~g khong hanh d()ng (khong thvc hi~n bAt cu hanh
vi nao xam ph~m d~n quy€n l<;ri cua chu the c6 quy€n). Quan
h~ tuy~t d6i c6 th~ la quy€n so htru, quy€n tac gia d6i v6i thl
san tri tu~ ... Trong nhitng quan h~ nay, chu so hiiu, tac gia la
ngum c6 quy~n, nhitng chu th€ khac la chu th€ nghia vv. He;> c6
nghia V\1 ton trc;>ng ChU SO hfru tht;rc hi~n quy~n SO hfru CUa
73
chuy~n djch Uti san tir chu th~ nay sang chu th~ khac (quan h~
so hiiu, quan h~ hgp d6ng hay thira k~ thl san... ).
+ Quan h~ nhan than lien quan d~n gia tri tinh thAn cua chu
th€ va v€ nguyen t~c khong the djch chuyen cho chu the khac
<quy€n dtmg ten tac gia cac tac phAm van hc;>c, khoa hc;>c, tac
phAm ngh~ thu~t, quy€n dbi v6i danh d\f, nhan phAm, uy tin ... ).
Vi~c phan djnh cac quan h~ phap lu~t dan S\f theo nh6m
quan h~ rna lu~t dan sv dieu chinh c6 y nghia thvc ti~n rAt lan.
Vf df:l: N~u vi ph~ cac nghia V1,1 v€ thl san se ap dvng cac ch€
thl mang tfnh chAt thl san, nguqc 1~, n~u vi ph~ cac quan h~
ve nhan than se ap dvng cac bi~n phap khac nhfun h6i phvc 1~
tinh tr~ng ban ddu (cong nh~ quy€n tac gia, cong khai xin I6i,
cai chfnh... ).
- Quan h? phap luqt dan Sl! tuy?t a6i, tuong a6i
Can cu vao tfnh xac djnh cua chu the quy€n va chu the
nghia Vl,l, quan h~ phap lu~t dan sv duqc phan chia thanh quan
h~ phap lu~t dan S\f tuy~t ddi va quan h~ phap lu~t dan S\f
tuong d6i.
+ Quan h~ phap lu~t dan sv tuy~t d6i la nhitng quan h~
phap lu~t trong do chu the quy€n duqc xac dinh, tAt ca cac chu
the khac la chu the mang nghia-Vl;l. Nghia V\1 cua lw ~UQ'C th8
hi~n dum d~g khong hanh d()ng (khong thvc hi~n bAt cu hanh
vi nao xam ph~m d~n quy€n l<;ri cua chu the c6 quy€n). Quan
h~ tuy~t d6i c6 th~ la quy€n so htru, quy€n tac gia d6i v6i thl
san tri tu~ ... Trong nhitng quan h~ nay, chu so hiiu, tac gia la
ngum c6 quy~n, nhitng chu th€ khac la chu th€ nghia vv. He;> c6
nghia V\1 ton trc;>ng ChU SO hfru tht;rc hi~n quy~n SO hfru CUa
73
minh, khong xam ph~ d~n quySn tac gia. Cac lo;,U quyen tuy~t
df>i thu(mg dugc phap lu~t ghi nh~ rna khong dugc t~o bm S\1'
thoa thu~ cua cac ben.
Vi~c xac dinh nay c6 y nghia trong vi~c bao v~ quyen cho
ngum c6 quySn. Bdt cu hanh vi nao xam p~ d~n cac quySn nang
cua chu th€ quyen dSu coi la vi ph~ quyen bao v~ tuy~t d6i.
+ Quan h~ phap lu~t dan sv tuong d6i la nhiing. quan h~
phap lu~t trong d6 trng vm chu th€ quyen xac dinh la nhiing
chu th€ mang nghia vv ciing dugc xac dinh (trong cac quan h~
nghia vv hgp d6ng, b6i thuemg thi~t h;,ti ... ).
- Quan h~ wjt quyJn va quan h~ trai quyJn
Can Clr vao each thuc thvc hi~n quyen d€ thoa man yeu cdu
cua minh, VaO S\1' tac d{)ng cua chu th€, vao hanh Vi th\l'C hi~n,
quan h~ dan S\1' dU<;YC phan chia thanh quan h~ V~t quySn Va
quan h~ trai quyen.
+ Quan h~ v~t quyen lien quan d~n m()t v~t nhdt djnh. Chu
th€ quyen c6 th€ thoa man yeu cdu cua minh thong qua hanh vi
cua chinh minh, khong phv thu()c vao hanh vi cua ngum khac
(so hiiu, chi~m hfru, su dvng tai san...).
+ Quan h~ trai quyen la nhiing quan h~ dan sv trong d6 chu
th€ c6 quyen thvc hi~n quyen d€ thoa man yeu cdu clia minh
thong qua hanh vi cua chu th€ c6 nghia vv. phv thu()c vao y
chi cua ngum khac. Ngum c6 quyen c6 th€ "yeu cdu" ngucri
c6 nghia vv thvc hi~n nhiing hanh vi la khach th€ cua quan h~
nghia vv; trong truemg hgp ngucri c6 nghia vv khong thvc
hi~n. thvc hi~n khong dung thl c6 quyen yeu cdu ca quan nha
nuoc c6 thdm quyen bu()c h9 phai thvc hi~n nghia vv.
74
minh, khong xam ph~ d~n quySn tac gia. Cac lo;,U quyen tuy~t
df>i thu(mg dugc phap lu~t ghi nh~ rna khong dugc t~o bm S\1'
thoa thu~ cua cac ben.
Vi~c xac dinh nay c6 y nghia trong vi~c bao v~ quyen cho
ngum c6 quySn. Bdt cu hanh vi nao xam p~ d~n cac quySn nang
cua chu th€ quyen dSu coi la vi ph~ quyen bao v~ tuy~t d6i.
+ Quan h~ phap lu~t dan sv tuong d6i la nhiing. quan h~
phap lu~t trong d6 trng vm chu th€ quyen xac dinh la nhiing
chu th€ mang nghia vv ciing dugc xac dinh (trong cac quan h~
nghia vv hgp d6ng, b6i thuemg thi~t h;,ti ... ).
- Quan h~ wjt quyJn va quan h~ trai quyJn
Can Clr vao each thuc thvc hi~n quyen d€ thoa man yeu cdu
cua minh, VaO S\1' tac d{)ng cua chu th€, vao hanh Vi th\l'C hi~n,
quan h~ dan S\1' dU<;YC phan chia thanh quan h~ V~t quySn Va
quan h~ trai quyen.
+ Quan h~ v~t quyen lien quan d~n m()t v~t nhdt djnh. Chu
th€ quyen c6 th€ thoa man yeu cdu cua minh thong qua hanh vi
cua chinh minh, khong phv thu()c vao hanh vi cua ngum khac
(so hiiu, chi~m hfru, su dvng tai san...).
+ Quan h~ trai quyen la nhiing quan h~ dan sv trong d6 chu
th€ c6 quyen thvc hi~n quyen d€ thoa man yeu cdu clia minh
thong qua hanh vi cua chu th€ c6 nghia vv. phv thu()c vao y
chi cua ngum khac. Ngum c6 quyen c6 th€ "yeu cdu" ngucri
c6 nghia vv thvc hi~n nhiing hanh vi la khach th€ cua quan h~
nghia vv; trong truemg hgp ngucri c6 nghia vv khong thvc
hi~n. thvc hi~n khong dung thl c6 quyen yeu cdu ca quan nha
nuoc c6 thdm quyen bu()c h9 phai thvc hi~n nghia vv.
74
 IV. cAN CV LAM PHAT SINH, THAY DOI, CHAM
Dlrr QUAN HS PHAP LU!T DAN sv
Cling nhu nhtmg quan h~ phap lu~t khac, quan h~ phap lu~t
dan sv phat sinh, thay d6i, hay chAm dlrt do nhung sv ki~n nhAt
dinh - nhfrng sv ki~n phap H.
1. sv ki~n phap li
La nhfrng S\1' ki~n xay ra trong th\l'C t€ rna phap lu~t d\f li~u,
quy dinh lam phat sinh cac h~u qua phap li (c6 th~ lam phat
sinh, thay d6i hay chAm dlrt quan h~ phap lu~t dan sv). M()t sv
ki~n xay ra trong thvc t€ c6 th~ lam phat sinh nhi~u h~u qua
phap If, vi d~;t: m()t ngum ch€t lam chAm dUt: tu each chu th~ cua
h9 d6ng thm lam phat sinh quan h~ thua k€. C6 th~ nhi~u sv ki~n
phap If lam phat sinh m()t h~u qua phap If, nhu m()t nguai ch€t
c6 di san thua k€, c6 di chuc hgp phap d~ 1~ lam phat sinh thua
k€ theo di chuc; n€u cai ch€t d6 do m()t hanh vi ph~ t9i se lam
phat sinh quan h~ b6i thuang thi~t h1;1i. C6 nhi~u truang hgp phru
c6 nhi~u sv ki~n phap If mm lam phat sinh quan h~ phap lu~t dan
n ' ~ h~ h' 1 ~ r1~ A h' · h '
S\f. L'a SO quan J..tt( p....ap J.U~t u3...YJ. S\I uUgc p.u.at Slil.... tl1 Il.t.aleU S\I
ki~n phap If. T~p hgp cac sv ki~n phap li lam phat sinh h~u qua
phap If dugc gQi la thanh phfut cac S\f ki~n phap If.
2. Phan Io1.1i S\f ki~n phap li
C6 nhi~u each phan chia S\1' ki~n phap If, dva vao h~u qua
phap If va cac giai do1;1n bi€n d()ng cua quan h~ phap lu~t dan
S\1' CO th~ phan chia S\f ki~n phap If thanh cac S\f ki~n lam phat
sinh, cac S\f ki~n lam thay d6i, cac S\f ki~n lam chAm d(rt quan
h~ phap lu~t dan S\f. Nhung thong thuang cac S\1' ki~n phap If
dugc ph~n lo1;1i theo ngu6n g6c phat sinh.
IV. cAN CV LAM PHAT SINH, THAY DOI, CHAM
Dlrr QUAN HS PHAP LU!T DAN sv
Cling nhu nhtmg quan h~ phap lu~t khac, quan h~ phap lu~t
dan sv phat sinh, thay d6i, hay chAm dlrt do nhung sv ki~n nhAt
dinh - nhfrng sv ki~n phap H.
1. sv ki~n phap li
La nhfrng S\1' ki~n xay ra trong th\l'C t€ rna phap lu~t d\f li~u,
quy dinh lam phat sinh cac h~u qua phap li (c6 th~ lam phat
sinh, thay d6i hay chAm dlrt quan h~ phap lu~t dan sv). M()t sv
ki~n xay ra trong thvc t€ c6 th~ lam phat sinh nhi~u h~u qua
phap If, vi d~;t: m()t ngum ch€t lam chAm dUt: tu each chu th~ cua
h9 d6ng thm lam phat sinh quan h~ thua k€. C6 th~ nhi~u sv ki~n
phap If lam phat sinh m()t h~u qua phap If, nhu m()t nguai ch€t
c6 di san thua k€, c6 di chuc hgp phap d~ 1~ lam phat sinh thua
k€ theo di chuc; n€u cai ch€t d6 do m()t hanh vi ph~ t9i se lam
phat sinh quan h~ b6i thuang thi~t h1;1i. C6 nhi~u truang hgp phru
c6 nhi~u sv ki~n phap If mm lam phat sinh quan h~ phap lu~t dan
h·~ '
n ' ~ h~ h' 1 ~ r1~ A h' · h ' h·~ '
S\f. L'a SO quan J..tt( p....ap J.U~t u3...YJ. S\I uUgc p.u.at Slil.... tl1 Il.t.aleU S\I
ki~n phap If. T~p hgp cac sv ki~n phap li lam phat sinh h~u qua
phap If dugc gQi la thanh phfut cac S\f ki~n phap If.
2. Phan Io1.1i S\f ki~n phap li
C6 nhi~u each phan chia S\1' ki~n phap If, dva vao h~u qua
phap If va cac giai do1;1n bi€n d()ng cua quan h~ phap lu~t dan
S\1' CO th~ phan chia S\f ki~n phap If thanh cac S\f ki~n lam phat
sinh, cac S\f ki~n lam thay d6i, cac S\f ki~n lam chAm d(rt quan
h~ phap lu~t dan S\f. Nhung thong thuang cac S\1' ki~n phap If
dugc ph~n lo1;1i theo ngu6n g6c phat sinh.
75 75
 a. Himh vi phap If
La hanh vi co m1,1c dich cua cac chu th~ nhftm lam phat sinh
h~u qua phap li (phat sinh, thay d6i, chAm d(rt quan h~ phap
lu~t dan S\f). Hanh vi phap li dugc coi Ia din cu ph6 bi~n nhftt
dugc lu~t dan s\f quy dinh lam phat sinh h~u qua phap li. Do Ia
phuong ti~n d~ thl,l"C hi~n y chi CUa CaC chu th~, t~O ra cac quan
h~ xa h(>i noi chung va quan h~ phap lu~t dan S\f noi rieng. Cac
hanh vi phap li dugc phan chia thanh hanh vi hgp phap va hanh
vi bftt hgp phap.
- Hanh vi hgp phap Ia nhtmg hanh vi co chu dinh cua cac chu
th~ dugc ti~n hanh phu hgp v6i cac quy dinh cua phap lu~t,
khong trai v6i ~ due xa h(>i nhftm lam phat sinh, thay d6i, chAm
d(rt quan h~ phap lu~t dan S\f (nhu S\f giao k~t hgp d6ng mua ban
tai san lam phat sinh quy~n, nghia V1,l cua cac ben mua ban).
- Hanh vi bftt hgp phap Ia nhfrng hanh vi dugc th\fc hi~n trai
v6i quy dinh cua phap lu~t, cac nguyen tfu: chung cua phap lu~t
va d?O due Xa h(>i. Khi CO hanh Vi bftt hgp phap se bi ap d1,1ng
cac ch~ tai cua phap lu~t lam phat sinh h~u qua phap li (khong
th\fc hi~n hgp d6ng, gay thi~t h~i cho ngubi khac ).
- Quy~t dinh cua ca quan nha nu6c co thdm quy~n lam phat
sinh h~u qua phap li cung thu(>c hanh vi phap li (quy~t dinh dp
dftt, phan quy~t cua toa an v~ b6i thubng thi~t h~i).
b. xu s" phap u
La hanh vi khong nhftm lam phat sinh h~u qua phap li
nhung do quy dinh cua phap lu~t, h~u qua phap li dugc phat
sinh (ngubi dao dugc tai san co gia tri 16n dugc hu6ng 50% gia
tri n~u khong phai la c6 v~t).
76
a. Himh vi phap If
La hanh vi co m1,1c dich cua cac chu th~ nhftm lam phat sinh
h~u qua phap li (phat sinh, thay d6i, chAm d(rt quan h~ phap
lu~t dan S\f). Hanh vi phap li dugc coi Ia din cu ph6 bi~n nhftt
dugc lu~t dan s\f quy dinh lam phat sinh h~u qua phap li. Do Ia
phuong ti~n d~ thl,l"C hi~n y chi CUa CaC chu th~, t~O ra cac quan
h~ xa h(>i noi chung va quan h~ phap lu~t dan S\f noi rieng. Cac
hanh vi phap li dugc phan chia thanh hanh vi hgp phap va hanh
vi bftt hgp phap.
- Hanh vi hgp phap Ia nhtmg hanh vi co chu dinh cua cac chu
th~ dugc ti~n hanh phu hgp v6i cac quy dinh cua phap lu~t,
khong trai v6i ~ due xa h(>i nhftm lam phat sinh, thay d6i, chAm
d(rt quan h~ phap lu~t dan S\f (nhu S\f giao k~t hgp d6ng mua ban
tai san lam phat sinh quy~n, nghia V1,l cua cac ben mua ban).
- Hanh vi bftt hgp phap Ia nhfrng hanh vi dugc th\fc hi~n trai
v6i quy dinh cua phap lu~t, cac nguyen tfu: chung cua phap lu~t
va d?O due Xa h(>i. Khi CO hanh Vi bftt hgp phap se bi ap d1,1ng
cac ch~ tai cua phap lu~t lam phat sinh h~u qua phap li (khong
th\fc hi~n hgp d6ng, gay thi~t h~i cho ngubi khac ).
- Quy~t dinh cua ca quan nha nu6c co thdm quy~n lam phat
sinh h~u qua phap li cung thu(>c hanh vi phap li (quy~t dinh dp
dftt, phan quy~t cua toa an v~ b6i thubng thi~t h~i).
b. xu s" phap u
La hanh vi khong nhftm lam phat sinh h~u qua phap li
nhung do quy dinh cua phap lu~t, h~u qua phap li dugc phat
sinh (ngubi dao dugc tai san co gia tri 16n dugc hu6ng 50% gia
tri n~u khong phai la c6 v~t).
76
 c. Sv biin phap li
Sg bi~n phap If Ut nhiing S\1' ki~n xay ra khong phl,l thUQC
vao y mu6n cua con ngub'i n6i chung va nhiing nguai tham gia
vao quan h~ dfm sg n6i rieng. Sg bi~n phap If chi c6 y nghia
khi phap lu~t quy dinh trucrc nhiing h~u qua phap li.
- Sg bi~n tuy~t d6i la nhiing sg ki~n xay ra trong thien
nhien hoan toan khong phl,l thul)c vao y mu6n cua con nguai
(dl)ng dfit, mii lua, Iii l1,1t, set..).
- Sg bi~n tuong d6i la nhiing S\1' ki~n xay ra do hanh vi cua
COn nguai ti~n hanh nhung khong ph1,1 thUQC VaO hanh Vi CUa chu
th€ tham gia va lam phat sinh h~u qua phap If d6i v6i hQ.
d. Thai ht;m
La sg ki~n phap If d~c bi~t lam phat sinh, thay d6i, chfim
d(rt quyen va nghia V\1 dan S\}'. Thai gian la khai ni~m thul)c
phl;lffi tru tri~t hQC khong CO b~t d~u Va k~t thuc, thai gian troi
di khong phl,l thUQC vao y chf cua con nguai. D~n ml)t thai
di~m !Lh.At dinh nao do, theo quy diah. cua lu~t dan S\f se Htm
phat sinh h~u qua phap If (thai hi~u huang quyen, mi~n trir
nghia V\1, thOi hi~u khm ki~n).
B. CA NHAN - CHO TH~ COA QUAN Hl; PHAP LUAT
DAN Sl)'
I. NANG Ll}C PHAP LU~T DAN SV CUA cA NHAN
1. Khai ni~m nang l\fc phap lu~t dan S\f ciia ca nhan
Ca nhan la chu th€ dAu tien cua cac quan h~ xa hl)i, Ia "t6ng
hoa cac m6i quan h~ xa hl)i". Ca nhan - con ngum la trung tam
77
c. Sv biin phap li
Sg bi~n phap If Ut nhiing S\1' ki~n xay ra khong phl,l thUQC
vao y mu6n cua con ngub'i n6i chung va nhiing nguai tham gia
vao quan h~ dfm sg n6i rieng. Sg bi~n phap If chi c6 y nghia
khi phap lu~t quy dinh trucrc nhiing h~u qua phap li.
- Sg bi~n tuy~t d6i la nhiing sg ki~n xay ra trong thien
nhien hoan toan khong phl,l thul)c vao y mu6n cua con nguai
(dl)ng dfit, mii lua, Iii l1,1t, set..).
- Sg bi~n tuong d6i la nhiing S\1' ki~n xay ra do hanh vi cua
COn nguai ti~n hanh nhung khong ph1,1 thUQC VaO hanh Vi CUa chu
th€ tham gia va lam phat sinh h~u qua phap If d6i v6i hQ.
d. Thai ht;m
La sg ki~n phap If d~c bi~t lam phat sinh, thay d6i, chfim
d(rt quyen va nghia V\1 dan S\}'. Thai gian la khai ni~m thul)c
phl;lffi tru tri~t hQC khong CO b~t d~u Va k~t thuc, thai gian troi
di khong phl,l thUQC vao y chf cua con nguai. D~n ml)t thai
di~m !Lh.At dinh nao do, theo quy diah. cua lu~t dan S\f se Htm
phat sinh h~u qua phap If (thai hi~u huang quyen, mi~n trir
nghia V\1, thOi hi~u khm ki~n).
B. CA NHAN - CHO TH~ COA QUAN Hl; PHAP LUAT
DAN Sl)'
I. NANG Ll}C PHAP LU~T DAN SV CUA cA NHAN
1. Khai ni~m nang l\fc phap lu~t dan S\f ciia ca nhan
Ca nhan la chu th€ dAu tien cua cac quan h~ xa hl)i, Ia "t6ng
hoa cac m6i quan h~ xa hl)i". Ca nhan - con ngum la trung tam
77
cua cac chinh sach kinh t@, xa h()i rna Dang va Nha nu6c ta da
va dang thtJC hi~n v6i mvc dich phl)c V\1 con nguoi, vl con
nguoi. Trong cac quan h~ tai san va quan h~ nhan than rna
lu~t dan sv di~u chinh thl ca nhan la chu th@ nguyen sinh, d~u
tien va cac chu th@ .khac tham gia vao cac quan h~ dan SlJ
cilng thong qua hanh vi cua con nguoi. D@ tham gia vao quan
h~ xa h()i n6i chung va quan h~ dan SlJ n6i rieng, ca nhan phai
c6 tu each chu th@ d@ tham gia vao cac quan h~ dan SlJ. Day Ia
nang Ivc chu th€ dugc t~o thanh bcri nang Ivc phap lu~t va
nang Ivc hanh vi.
"Nang htc phap lu(lt dan Slf cua ca nhan Ia kha nang cua
ca nhan c6 quyJn dan Slf va c6 ngh'la V{l dan sl/' (khoan 1 Di~u
16 BLDS nam 2015). Nang Ivc phap lu~t dan SlJ cua ca nhan la
kha nang, la ti~n d~, di~u ki~n c~n thiSt d€ cong dan c6 quy~n,
c6 nghia vl); la thanh ph~n khong th€ thiSu dugc cua ca nhan
voi tU each chu th@ cua quan h~ phap lu~t dan SlJ, la m()t m~t
cua nang Ivc chu th@.
2. Die di~m ctia nang Ivc phap luit ctia ca nhan
- Nang Ivc phap lu~t dan SlJ cua ca nhan dugc Nha nu6c
ghi nh~n trong cac van ban phap lu~t rna n()i dung cua n6 phl,l
thu9c vao. cac dieu ki~n kinh tS, chinh tri, xa h9i; vao hlnh thai
kinh ts - xa h9i t~i thm diem Iich su nhfit dinh.
M~c du dugc ghi nh~n nhu la m()t b() ph~n khong th@ thiSu
dugc cua ca nhan, nhu la m()t thvc th@ trong cac quan h~ xa
h()i, nang Ivc phap lu~t dan sv cua ca nhan khong phai do t~o
hoa ban cho nhu nhfrng nha chinh tri, triSt hQc tu san thuang
suy di~n va kSt Iu~n, rna do nha nuoc ghi nh~n va quy dinh cho
78
cua cac chinh sach kinh t@, xa h()i rna Dang va Nha nu6c ta da
va dang thtJC hi~n v6i mvc dich phl)c V\1 con nguoi, vl con
nguoi. Trong cac quan h~ tai san va quan h~ nhan than rna
lu~t dan sv di~u chinh thl ca nhan la chu th@ nguyen sinh, d~u
tien va cac chu th@ .khac tham gia vao cac quan h~ dan SlJ
cilng thong qua hanh vi cua con nguoi. D@ tham gia vao quan
h~ xa h()i n6i chung va quan h~ dan SlJ n6i rieng, ca nhan phai
c6 tu each chu th@ d@ tham gia vao cac quan h~ dan SlJ. Day Ia
nang Ivc chu th€ dugc t~o thanh bcri nang Ivc phap lu~t va
nang Ivc hanh vi.
"Nang htc phap lu(lt dan Slf cua ca nhan Ia kha nang cua
ca nhan c6 quyJn dan Slf va c6 ngh'la V{l dan sl/' (khoan 1 Di~u
16 BLDS nam 2015). Nang Ivc phap lu~t dan SlJ cua ca nhan la
kha nang, la ti~n d~, di~u ki~n c~n thiSt d€ cong dan c6 quy~n,
c6 nghia vl); la thanh ph~n khong th€ thiSu dugc cua ca nhan
voi tU each chu th@ cua quan h~ phap lu~t dan SlJ, la m()t m~t
cua nang Ivc chu th@.
2. Die di~m ctia nang Ivc phap luit ctia ca nhan
- Nang Ivc phap lu~t dan SlJ cua ca nhan dugc Nha nu6c
ghi nh~n trong cac van ban phap lu~t rna n()i dung cua n6 phl,l
thu9c vao. cac dieu ki~n kinh tS, chinh tri, xa h9i; vao hlnh thai
kinh ts - xa h9i t~i thm diem Iich su nhfit dinh.
M~c du dugc ghi nh~n nhu la m()t b() ph~n khong th@ thiSu
dugc cua ca nhan, nhu la m()t thvc th@ trong cac quan h~ xa
h()i, nang Ivc phap lu~t dan sv cua ca nhan khong phai do t~o
hoa ban cho nhu nhfrng nha chinh tri, triSt hQc tu san thuang
suy di~n va kSt Iu~n, rna do nha nuoc ghi nh~n va quy dinh cho
78
cong dan cua nha nu6c d6. B6i v~y. nang h,rc phap 1u~t dan SlJ
cua cong dan rnang ban chdt giai cdp. Da c6 thai ki rnl)t nh6rn
ngum sinh ra khong phai 1a chu th~ cua cac quan h~ xa h9i rna
1a khach th~ cua cac quan h~ d6, Ht cong Cl,l bi~t n6i (rn9t b9
ph~n trong xa h9i chi~rn hiiu no 1~ - no 1~). Vl v~y. a nhiing
hlnh thai kinh t~ - xa h9i khac nhau, nang 1vc phap 1u~t dan sv
cfing dugc quy dinh khac nhau.
Trong dmg rnl)t hlnh thai kinh t~ - xa h9i nhung a nhfrng
nu6c khac nhau thl nang 1vc phap 1u~t dan SlJ cua cong dan
cfing khac nhau, th~rn chf khai ni~rn v~ quy~n dan sv cfing
khac nhau (nang 1vc phap 1u~t dan SlJ cua cong dan Cl)ng hoa
Phap khac v6i nang 1vc phap 1u~t dan SlJ cua cong dan Vuong
qu6c Anh ... ).
Trong cung rn9t nu6c, cung rnl)t hlnh thai kinh t~ - xa hl)i,
vao nhfing thai di~rn 1ich su khac nhau thl nang Ivc phap lu~t
dan SlJ cua ca nhan cfing dugc quy d!nh khac nhau. Di~u nay
phl,l thu9c vao dubng 16i, chfnh sach cua giai cdp th6ng tr!
tronQ:o xa- hoi
• d6- rna noi dunQ:
- ---- --.-- nhu thuoc
-- ----o c---.- --- di~u
-----.-- vao ------ --.-- kinh t~.
kien ----- --7
chfnh tri t6n t?i trong xa h9i vao thai di~rn lich su d6. Vi dZ,J:
Tru6c narn 1980, ca nhan c6 quy~n sa hiiu ddt dai; tu narn
1980 d~n narn 1992, ca nhan khong c6 quy~n sa hiiu d6i v6i
ddt dai; tu narn 1992, ca nhan c6 quy~n chuy~n d!ch quy~n su
d1,1ng ddt va cac quy~n nang d6 dugc rna rl)ng sau khi c6 Lu~t
ddt dai narn 2013 va BLDS narn 2015.
- MQi ca nhan d~u blnh d~ng v~ nang 1vc phap 1u~t, khoim
2 Di~u 16 BLDS narn 2015 quy dinh: "M9i ca nhan aJu c6
nang hrc phap lu(it dan Sl! nhu nhau". Nang lvc phap lu~t dan
79
cong dan cua nha nu6c d6. B6i v~y. nang h,rc phap 1u~t dan SlJ
cua cong dan rnang ban chdt giai cdp. Da c6 thai ki rnl)t nh6rn
ngum sinh ra khong phai 1a chu th~ cua cac quan h~ xa h9i rna
1a khach th~ cua cac quan h~ d6, Ht cong Cl,l bi~t n6i (rn9t b9
ph~n trong xa h9i chi~rn hiiu no 1~ - no 1~). Vl v~y. a nhiing
hlnh thai kinh t~ - xa h9i khac nhau, nang 1vc phap 1u~t dan sv
cfing dugc quy dinh khac nhau.
Trong dmg rnl)t hlnh thai kinh t~ - xa h9i nhung a nhfrng
nu6c khac nhau thl nang 1vc phap 1u~t dan SlJ cua cong dan
cfing khac nhau, th~rn chf khai ni~rn v~ quy~n dan sv cfing
khac nhau (nang 1vc phap 1u~t dan SlJ cua cong dan Cl)ng hoa
Phap khac v6i nang 1vc phap 1u~t dan SlJ cua cong dan Vuong
qu6c Anh ... ).
Trong cung rn9t nu6c, cung rnl)t hlnh thai kinh t~ - xa hl)i,
vao nhfing thai di~rn 1ich su khac nhau thl nang Ivc phap lu~t
dan SlJ cua ca nhan cfing dugc quy d!nh khac nhau. Di~u nay
phl,l thu9c vao dubng 16i, chfnh sach cua giai cdp th6ng tr!
tronQ:o xa- hoi
• d6- rna noi dunQ:
- ---- --.-- nhu thuoc
-- ----o c---.- --- di~u
-----.-- vao kinh t~.
kien -----
------ --.-- --7
chfnh tri t6n t?i trong xa h9i vao thai di~rn lich su d6. Vi dZ,J:
Tru6c narn 1980, ca nhan c6 quy~n sa hiiu ddt dai; tu narn
1980 d~n narn 1992, ca nhan khong c6 quy~n sa hiiu d6i v6i
ddt dai; tu narn 1992, ca nhan c6 quy~n chuy~n d!ch quy~n su
d1,1ng ddt va cac quy~n nang d6 dugc rna rl)ng sau khi c6 Lu~t
ddt dai narn 2013 va BLDS narn 2015.
- MQi ca nhan d~u blnh d~ng v~ nang 1vc phap 1u~t, khoim
2 Di~u 16 BLDS narn 2015 quy dinh: "M9i ca nhan aJu c6
nang hrc phap lu(it dan Sl! nhu nhau". Nang lvc phap lu~t dan
79
S\I cua ca nhan khong hi h~ che b6i bdt cu H do nao (d9 tuf>i,
dia vi xa h()i, gi6i tinh, ton giao, dan t()c ... ). MQi ca nhan cong
dan d~u c6 kha nang huang quy~n nhu nhau va ganh chiu
nghia V\1 nhu nhau.
Nang lgc phap lu~t dan S\T cua ca nhan khong d6ng nghia
v6i quy~n dan sg chu quan cua ca nhan rna chi Ia ti~n d~ d~ cho
cong dan c6 cac quy~n dan S\I C\1 th~. Tuy nhien, chu th~ khong
c6 kha nang huang quy~n thl ciing khong th~ c6 quy~n dan sg
cv th~ dugc.
C6 y kien cho dmg nang lgc phap lu~t dan sg cua cong dan
khong th~ binh dfutg v6i H do nang lgc phap lu~t bao g6m ca
quy~n va nghia V\1. Cho nen, cong dan chi binh dfutg v~ kha
nang huang quy~n rna khong binh dfutg v~ vi~c ganb chiu
nghia V\1 (nhu nguOi khong c6 nang lgc hanh vi khong phai b6i
thuemg thi~t h~ ... ). Nhln v~ hinh thuc c6 th~ thdy dugc ca sa
cua y kien tren nhung nhu tren da trlnh bay, nang lgc phap lu~t
dan sg chi la kha nang huang quy~n va nghia vv. Nhiing nguOi
khong c6 nang lvc hanh vi dan sv khong phai thvc hi~n nghia
V\1 nhung nghia vv v~ m~t phap H v~n la cua hQ va nguOi khac
phai thgc hi~n cac nghia V\1 thay hQ (cha, m~. nguOi giam h()).
M~t khac~ theo li lu~ cua quan di~m nay va v6i logic thong
thuemg thi ngay ca cac quy~n ciing khong binh ddng. Vf dl:l:
NguOi khong c6 nang lvc hanh vi khong c6 ca quy~n t~o l~p
nghia V\1 thong qua hgp d6ng, khong c6 quy~n lam d~ di~n ...
- Nang lgc phap lu~t dan sg cua ca nhan do Nha nu6c quy
dinh cho tAt ca ca nhan nhung Nha nu6c ciing khong cho phep
cong dan t\I h~n che nang lgc phap lu~t cua chinh hQ va cua ca
80
S\I cua ca nhan khong hi h~ che b6i bdt cu H do nao (d9 tuf>i,
dia vi xa h()i, gi6i tinh, ton giao, dan t()c ... ). MQi ca nhan cong
dan d~u c6 kha nang huang quy~n nhu nhau va ganh chiu
nghia V\1 nhu nhau.
Nang lgc phap lu~t dan S\T cua ca nhan khong d6ng nghia
v6i quy~n dan sg chu quan cua ca nhan rna chi Ia ti~n d~ d~ cho
cong dan c6 cac quy~n dan S\I C\1 th~. Tuy nhien, chu th~ khong
c6 kha nang huang quy~n thl ciing khong th~ c6 quy~n dan sg
cv th~ dugc.
C6 y kien cho dmg nang lgc phap lu~t dan sg cua cong dan
khong th~ binh dfutg v6i H do nang lgc phap lu~t bao g6m ca
quy~n va nghia V\1. Cho nen, cong dan chi binh dfutg v~ kha
nang huang quy~n rna khong binh dfutg v~ vi~c ganb chiu
nghia V\1 (nhu nguOi khong c6 nang lgc hanh vi khong phai b6i
thuemg thi~t h~ ... ). Nhln v~ hinh thuc c6 th~ thdy dugc ca sa
cua y kien tren nhung nhu tren da trlnh bay, nang lgc phap lu~t
dan sg chi la kha nang huang quy~n va nghia vv. Nhiing nguOi
khong c6 nang lvc hanh vi dan sv khong phai thvc hi~n nghia
V\1 nhung nghia vv v~ m~t phap H v~n la cua hQ va nguOi khac
phai thgc hi~n cac nghia V\1 thay hQ (cha, m~. nguOi giam h()).
M~t khac~ theo li lu~ cua quan di~m nay va v6i logic thong
thuemg thi ngay ca cac quy~n ciing khong binh ddng. Vf dl:l:
NguOi khong c6 nang lvc hanh vi khong c6 ca quy~n t~o l~p
nghia V\1 thong qua hgp d6ng, khong c6 quy~n lam d~ di~n ...
- Nang lgc phap lu~t dan sg cua ca nhan do Nha nu6c quy
dinh cho tAt ca ca nhan nhung Nha nu6c ciing khong cho phep
cong dan t\I h~n che nang lgc phap lu~t cua chinh hQ va cua ca
80
nhan khac. Nang h,rc phap lu~t dan S\1' cua ca nhan Hl thu<)c tfnh
nhan than cua chu thS va khong thS djch chuyen cho chu the
khac. Di~u 18 BLDS nam 2015 quy djnh: "Nang hrc phap lugt
dan S¥ CUa ca nhan khong thi bf h(ln chi, trU truOng h(Yp do
phap lugt quy afnh". Nhu v~y, nang 1\IC phap lu~t da11 S\J cua ca
nhan chi c6 the bi h~n ch~ theo quy dinh cua phap lu~t. C6 hai
d~ng bi h~n ch~ sau:
+Van ban phap lu~t chung quy dinh m9t lo~i ngubi nao d6
khong duqc phep thl,l'C hi~n cac giao djch dan S\1' Cl) the. Vi dt:L:
nguai nuoc ngoai khong c6 quy~n sa hfru v~ nha a nen khong
duqc phep mua ban nha a t~i Vi~t Nam, trir truang hqp lu~t c6
quy dinh khac ..
+ Quy~t dinh dan hanh cua ca quan nha nuoc c6 thfim
quy~n. Vi dt:L: toa an ra quy~t dinh cfim cu tni d6i voi m<)t
ngum nao d6 da h~n ch~ nang Ivc phap lu~t Cl) the cua nguai
d6 trong khoang thai gian xac djnh.
Tuy v~y, v~ ban chfit, day khong phai la tuoc bo nang Ivc
phap lu~t dan S\1' rna chi la t~m dinh chi kha nang nay - kha
nang bi~n quy~n khach quan thanh quy~n chu quan cua chu the
rieng bi~t. Vi~c h~n ch~ nay chi d6i vm m9t s6 quy~n cv th~
rna khong phai Ia nang Ivc phap lu~t dan S\1' n6i chung. Vi~c h~n
ch~ nang lvc phap lu~t dan sv khong d6ng nghia vm vi~c tu&c
bo ffiQt quy~n dan S\1' Cl) the (ke bien tru san, tjch thu tru san... ).
- Tfnh bao dam cua nang Ivc phap lu~t dan S\1'
Kha nang CO quy~n Va nghia Vl) vdn chi t6n t~i la nhfrng
quy~n khach quan rna phap lu~t quy djnh cho cac chu the. D~
bi€n nhfrng "kha nang" nay thanh Cclc quy~n dan SlJ Cl,l th~ cfm
81
nhan khac. Nang h,rc phap lu~t dan S\1' cua ca nhan Hl thu<)c tfnh
nhan than cua chu thS va khong thS djch chuyen cho chu the
khac. Di~u 18 BLDS nam 2015 quy djnh: "Nang hrc phap lugt
dan S¥ CUa ca nhan khong thi bf h(ln chi, trU truOng h(Yp do
phap lugt quy afnh". Nhu v~y, nang 1\IC phap lu~t da11 S\J cua ca
nhan chi c6 the bi h~n ch~ theo quy dinh cua phap lu~t. C6 hai
d~ng bi h~n ch~ sau:
+Van ban phap lu~t chung quy dinh m9t lo~i ngubi nao d6
khong duqc phep thl,l'C hi~n cac giao djch dan S\1' Cl) the. Vi dt:L:
nguai nuoc ngoai khong c6 quy~n sa hfru v~ nha a nen khong
duqc phep mua ban nha a t~i Vi~t Nam, trir truang hqp lu~t c6
quy dinh khac ..
+ Quy~t dinh dan hanh cua ca quan nha nuoc c6 thfim
quy~n. Vi dt:L: toa an ra quy~t dinh cfim cu tni d6i voi m<)t
ngum nao d6 da h~n ch~ nang Ivc phap lu~t Cl) the cua nguai
d6 trong khoang thai gian xac djnh.
Tuy v~y, v~ ban chfit, day khong phai la tuoc bo nang Ivc
phap lu~t dan S\1' rna chi la t~m dinh chi kha nang nay - kha
nang bi~n quy~n khach quan thanh quy~n chu quan cua chu the
rieng bi~t. Vi~c h~n ch~ nay chi d6i vm m9t s6 quy~n cv th~
rna khong phai Ia nang Ivc phap lu~t dan S\1' n6i chung. Vi~c h~n
ch~ nang lvc phap lu~t dan sv khong d6ng nghia vm vi~c tu&c
bo ffiQt quy~n dan S\1' Cl) the (ke bien tru san, tjch thu tru san... ).
- Tfnh bao dam cua nang Ivc phap lu~t dan S\1'
Kha nang CO quy~n Va nghia Vl) vdn chi t6n t~i la nhfrng
quy~n khach quan rna phap lu~t quy djnh cho cac chu the. D~
bi€n nhfrng "kha nang" nay thanh Cclc quy~n dan SlJ Cl,l th~ cfm
81
phai c6 nhung di~u ki~n khach quan cling nhu chu quan.
Nhii'ng di~u ki~n khach quan Ut nhii'ng di~u ki~n kinh t~, xa h()i,
nhii'ng chfnh sach cua Dang va Nha nu6c thvc hi~n trong tirng
giai do~ Cl,l th~. Thi~u nhii'ng di~u ki~n kinh t~, phap lf nay,
cac quy~n d6 vdn chi t6n t~i du6i d~ng "kha nang" rna khong
th~ thanh nhung quy~n dan sv C\l th~ dugc. Nha nu6c ta dang
thvc hi~n ducmg I6i xay dvng n~n kinh t~ hang hoa nhi~u
thanh phfm, dinh huang xa h9i chu nghia, t~o nhung di~u ki~n
thu~n lgi d~ phat huy m9i tiSm nang cua cac thanh phfin kinh
t~ nh&m dap ung ngay cang cao nhii'ng nhu cftu cua nhan dan.
Day la nhung co sa chfnh tri, kinh t~, phap lf quan trQng
nh&m phat huy hi~u qua cua n~n kinh tS thi trucmg d6ng thai
h~n ch~ nhung m~t trai cua n6. Nha nu6c t~o mQi di~u ki~n
d~ bao dam nang Ivc phap lu~t dan sv cua cong dan dugc thvc
hi~n, bi~n nhung "kha nang" d6 tra thanh thvc t~. T~o ra hanh
lang phap lf thong thoang, m~m deo la t~o di~u ki~n cho kha
nang biSn nang Ivc phap lu~t cua ca nhan thanh cac quy~n
nang dan S\f Cl,l th~.
3. N(}i dung nang l\fc phap lu~t dan S\f ctia ca nhan
Phap lu~t ghi nh~n kha nang cua ca nhan c6 quy~n va nghia
Vl,l dan S\f. T6ng hgp cac quy~n va nghia Vl,l rna phap lu~t quy
dinh cho ca nhan gQi la n(>i dung nang Ivc phap lu~t dan sv cua
ca nhan. N9i dung cua nang lvc phap lu~t dan sv cua ca nhan
ph\l thu9c vao di~u ki~n chfnh tri, kinh tS, xa h9i trong nhfrng
di~u ki~n lich su nhAt dinh. Nhii'ng quySn dan sv cua ca nhan
dugc ghi nh~n a rAt nhi~u van bim phap lu~t khac nhau nhung
quan trQng nhAt la HiSn phap nam 2013 va dugc Cl,l th~ hoa
trong BLDS nam 2015.
82
phai c6 nhung di~u ki~n khach quan cling nhu chu quan.
Nhii'ng di~u ki~n khach quan Ut nhii'ng di~u ki~n kinh t~, xa h()i,
nhii'ng chfnh sach cua Dang va Nha nu6c thvc hi~n trong tirng
giai do~ Cl,l th~. Thi~u nhii'ng di~u ki~n kinh t~, phap lf nay,
cac quy~n d6 vdn chi t6n t~i du6i d~ng "kha nang" rna khong
th~ thanh nhung quy~n dan sv C\l th~ dugc. Nha nu6c ta dang
thvc hi~n ducmg I6i xay dvng n~n kinh t~ hang hoa nhi~u
thanh phfm, dinh huang xa h9i chu nghia, t~o nhung di~u ki~n
thu~n lgi d~ phat huy m9i tiSm nang cua cac thanh phfin kinh
t~ nh&m dap ung ngay cang cao nhii'ng nhu cftu cua nhan dan.
Day la nhung co sa chfnh tri, kinh t~, phap lf quan trQng
nh&m phat huy hi~u qua cua n~n kinh tS thi trucmg d6ng thai
h~n ch~ nhung m~t trai cua n6. Nha nu6c t~o mQi di~u ki~n
d~ bao dam nang Ivc phap lu~t dan sv cua cong dan dugc thvc
hi~n, bi~n nhung "kha nang" d6 tra thanh thvc t~. T~o ra hanh
lang phap lf thong thoang, m~m deo la t~o di~u ki~n cho kha
nang biSn nang Ivc phap lu~t cua ca nhan thanh cac quy~n
nang dan S\f Cl,l th~.
3. N(}i dung nang l\fc phap lu~t dan S\f ctia ca nhan
Phap lu~t ghi nh~n kha nang cua ca nhan c6 quy~n va nghia
Vl,l dan S\f. T6ng hgp cac quy~n va nghia Vl,l rna phap lu~t quy
dinh cho ca nhan gQi la n(>i dung nang Ivc phap lu~t dan sv cua
ca nhan. N9i dung cua nang lvc phap lu~t dan sv cua ca nhan
ph\l thu9c vao di~u ki~n chfnh tri, kinh tS, xa h9i trong nhfrng
di~u ki~n lich su nhAt dinh. Nhii'ng quySn dan sv cua ca nhan
dugc ghi nh~n a rAt nhi~u van bim phap lu~t khac nhau nhung
quan trQng nhAt la HiSn phap nam 2013 va dugc Cl,l th~ hoa
trong BLDS nam 2015.
82
 Bi~u 17 BLDS nam 2015 quy dinh n()i dung nang lgc phap
lu?t dan S\1' cua ca nhan, nhfrng quy~n dan S\1' C\1 th~ cua ca
nhan dugc ghi nh?n trong tAt ca cac phfrn cua BLDS. C6 th~
chia quy~n dan S\1' cua ca nhan thanh ba nhom chfnh:
- Quy~n nhan than khong g~n v6i tai san va quy~n nhan
than g~n v6i tai san. f)~c di~m quan tn;mg nhAt trong cac quy
dinh v~ quy~n nhan than trong BLDS nam 2015 la xac nh?n l?i
cac quy€n nhan than da dugc ghi nh?n trong cac van ban phap
lu?t tru6c d6 (quy~n d6i v6i danh d\1', nhan phfrm, uy tin, quy~n
xac dinh l?i gi6i tinh, quy~n hiSn, nh?n mo b() ph?n CO' th~ va
hiSn, lAy xac ... ) va cac quy€n nhan than Ifin ctfiu tien dugc ghi
nh?n (quy€n v€ dm s6ng rieng tu, bi m?t ca nhan, bi m?t gia
dlnh, chuy~n d6i gi6i tinh, quy€n nhan than trong hon nhan va
gia dlnh ... ). Ngoai ra, bao v~, ton trQng quySn nhan than con
dugc ghi nh?n Ia m()t nguyen t~c quan trQng cua BLDS.
- Quysn sa hfru va cac quy~n khac d6i vai tai san, quy~n
thua kS. Cv th~ hoa cac quy dinh cua HiSn phap nam 2013,
BLDS nam 2015 quy dinh tai sfm thu()c sa hfru tu nhan khong
bi h?n chS vS s6 lugng va gia tri, bao g6m thu nh?p hgp phap,
cua cai d~ danh, nha a, tu Ii~u san xuAt, tu Ii~u sinh ho?t, v6n,
hoa lgi, lgi tl!c va cac tai san hgp phap khac. Ca nhan chi bi
h?n ch~ quy~n sa hfru d6i v6i cac tai san rna phap lu?t quy d!nh
khong thu9c quysn sa hfru tu nhan.
Cong dan c6 quySn huang di san thira kS, d~ l?i di san thua
kS theo di chuc ho~c theo quy dinh cua phap lu?t.
- QuySn tham gia vao quan h~ dan S\1' va c6 cac quySn,
nghTa V\1 phat sinh tU CllC quan h~ do.
83
Bi~u 17 BLDS nam 2015 quy dinh n()i dung nang lgc phap
lu?t dan S\1' cua ca nhan, nhfrng quy~n dan S\1' C\1 th~ cua ca
nhan dugc ghi nh?n trong tAt ca cac phfrn cua BLDS. C6 th~
chia quy~n dan S\1' cua ca nhan thanh ba nhom chfnh:
- Quy~n nhan than khong g~n v6i tai san va quy~n nhan
than g~n v6i tai san. f)~c di~m quan tn;mg nhAt trong cac quy
dinh v~ quy~n nhan than trong BLDS nam 2015 la xac nh?n l?i
cac quy€n nhan than da dugc ghi nh?n trong cac van ban phap
lu?t tru6c d6 (quy~n d6i v6i danh d\1', nhan phfrm, uy tin, quy~n
xac dinh l?i gi6i tinh, quy~n hiSn, nh?n mo b() ph?n CO' th~ va
hiSn, lAy xac ... ) va cac quy€n nhan than Ifin ctfiu tien dugc ghi
nh?n (quy€n v€ dm s6ng rieng tu, bi m?t ca nhan, bi m?t gia
dlnh, chuy~n d6i gi6i tinh, quy€n nhan than trong hon nhan va
gia dlnh ... ). Ngoai ra, bao v~, ton trQng quySn nhan than con
dugc ghi nh?n Ia m()t nguyen t~c quan trQng cua BLDS.
- Quysn sa hfru va cac quy~n khac d6i vai tai san, quy~n
thua kS. Cv th~ hoa cac quy dinh cua HiSn phap nam 2013,
BLDS nam 2015 quy dinh tai sfm thu()c sa hfru tu nhan khong
bi h?n chS vS s6 lugng va gia tri, bao g6m thu nh?p hgp phap,
cua cai d~ danh, nha a, tu Ii~u san xuAt, tu Ii~u sinh ho?t, v6n,
hoa lgi, lgi tl!c va cac tai san hgp phap khac. Ca nhan chi bi
h?n ch~ quy~n sa hfru d6i v6i cac tai san rna phap lu?t quy d!nh
khong thu9c quysn sa hfru tu nhan.
Cong dan c6 quySn huang di san thira kS, d~ l?i di san thua
kS theo di chuc ho~c theo quy dinh cua phap lu?t.
- QuySn tham gia vao quan h~ dan S\1' va c6 cac quySn,
nghTa V\1 phat sinh tU CllC quan h~ do.
83
 Tham gia vao cac quan h~ dan S\f thong qua cac giao dich
dan sv (hanh vi phap li dan phucrng ho{lc hqp d6ng) la hi~n
phap quan tn;mg va thong dl,mg nhfit lam phat sinh cac quy~n
va nghia Vl,l dan S\f. Cac quy~n nay dugc th~ hi~n trong cac
nguyen t~c cua lu~t dan S\f "tl! do, tl;f nguy¢n cam kif" (Di~u 3
BLDS) va dugc th~ hi~n Cl,l th~, chi ti~t trong Phfin thu ha cua
BLDS. Ngoai ra, nghia Vl,l dan S\f cua cac chu th~ con phat sinh
tir cac din cu khac (h6i thubng thi~t h~i, thvc hi~n cong vi~c
khong c6 uy quy~n ... ).
4. B~t dAu va chim dU1: nang ll}'C phap lu~t dan Sl}' cua
canhan
"Nang ll;fc phtip lutjt dan Sl! cua cti nhan co tit khi nguai a6
sinh ra va chdm dirt khi nguai tl6 chit" (khoim 3 - Di~u 16
BLDS). V cri quy dinh nay, phap lu~t thira nh~n nang lvc phap
lu~t dan S\f CUa ca nhan la thUQC tfnh g~n li~n vcri ca nhan su6t
dm va khong hi anh hu(mg hOi tr~ng thai tinh thfin, tu6i tac,
hoan cimh, thl san...
M('>t trubng hgp ngo~ 1~ dugc phap lu~t quy dinh la: "Nguiri
sinh ra va con s&ng sau thiri aiim ma thita ki nhung tlii thanh
thai tru&c khi nguai ai lQi di scm thita JJ chit" vfrn dugc hu(mg
di san thira k~ cua ngum ch~t d~ l~i. Nhu v~y, thai nhi dadugc
hao luu quy~n thira k~ n~u con s6ng sau khi sinh ra.
5. Tuyen b6 mit tich, tuyen b6 Ia da ch~t
Day Ia m('>t ch~ dinh d{lc hi~t cua lu~t dan sv nh~m hao v~
quy~n lgi cua ca nhan cfing nhu nhfrng chu th~ c6 lien quan
khac. "Nang ll!C phtip luqt dan Sl! cua cfjng dan chJm dirt khi
nguai GO chit", cai ch~t cua ca nhan la S\f ki~n phap lf lam
84
Tham gia vao cac quan h~ dan S\f thong qua cac giao dich
dan sv (hanh vi phap li dan phucrng ho{lc hqp d6ng) la hi~n
phap quan tn;mg va thong dl,mg nhfit lam phat sinh cac quy~n
va nghia Vl,l dan S\f. Cac quy~n nay dugc th~ hi~n trong cac
nguyen t~c cua lu~t dan S\f "tl! do, tl;f nguy¢n cam kif" (Di~u 3
BLDS) va dugc th~ hi~n Cl,l th~, chi ti~t trong Phfin thu ha cua
BLDS. Ngoai ra, nghia Vl,l dan S\f cua cac chu th~ con phat sinh
tir cac din cu khac (h6i thubng thi~t h~i, thvc hi~n cong vi~c
khong c6 uy quy~n ... ).
4. B~t dAu va chim dU1: nang ll}'C phap lu~t dan Sl}' cua
canhan
"Nang ll;fc phtip lutjt dan Sl! cua cti nhan co tit khi nguai a6
sinh ra va chdm dirt khi nguai tl6 chit" (khoim 3 - Di~u 16
BLDS). V cri quy dinh nay, phap lu~t thira nh~n nang lvc phap
lu~t dan S\f CUa ca nhan la thUQC tfnh g~n li~n vcri ca nhan su6t
dm va khong hi anh hu(mg hOi tr~ng thai tinh thfin, tu6i tac,
hoan cimh, thl san...
M('>t trubng hgp ngo~ 1~ dugc phap lu~t quy dinh la: "Nguiri
sinh ra va con s&ng sau thiri aiim ma thita ki nhung tlii thanh
thai tru&c khi nguai ai lQi di scm thita JJ chit" vfrn dugc hu(mg
di san thira k~ cua ngum ch~t d~ l~i. Nhu v~y, thai nhi dadugc
hao luu quy~n thira k~ n~u con s6ng sau khi sinh ra.
5. Tuyen b6 mit tich, tuyen b6 Ia da ch~t
Day Ia m('>t ch~ dinh d{lc hi~t cua lu~t dan sv nh~m hao v~
quy~n lgi cua ca nhan cfing nhu nhfrng chu th~ c6 lien quan
khac. "Nang ll!C phtip luqt dan Sl! cua cfjng dan chJm dirt khi
nguai GO chit", cai ch~t cua ca nhan la S\f ki~n phap lf lam
84
chAm dUt: tu each chu th~ cua ca nhan nhung cai ch~t do phai
dugc xac djnh m(>t each dich xac va theo quy djnh cua phap
lu~t thl phai "khai tu" (Di~u 30 BLDS).
Trong thvc t~ c6 nhfrng trubng hgp, vl cac li do khac nhau
(nhfrng rui ro, chi~n tranh, tai n~n va k€ ca nguyen nhan do
chinh ca nhan d6 t~o ra) da khong th€ xac djnh dugc ca nhan
d6 con s6ng hay da ch~t. Trong nhfrng trubng hgp nhu v~y. d€
bao v~ quy~n va lgi ich hgp phap cua hQ, cua nhfrng ngum c6
quy~n. lgi ich lien quan, phap lu~t quy djnh nhfrng di~u ki~n,
trlnh tv d€ t~m dirng ho~c chAm dtrt tu each chu th€ cua ca
nhan dum hai hlnh thuc: tuyen b6 mAt tich, tuyen b6 Ia da ch~t.
a. Tuyen b6 mdt tfch
*Ditu ki¢n:
Khi m(>t ngum bi~t tich hai nam li~n tra len, m~c du da ap
dt,mg dfty du cac bi~n phap thong bao, tim ki~m theo quy djnh
cua phap lu~t t6 tvng dan sv nhung v~n khong c6 tin tuc xac
thvc v~ vi~c ngum d6 con s6ng ho~c da ch~t thi theo yeu cftu
cua ngum c6 quy~n. lgi ich lien quan, toa an c6 thS tuyen b6
ngum d6 mAt tich (Di~u 68 BLDS).
Can cu vao quy djnh nay, toa an c6 th€ tuyen b6 m(>t ngum
mAt tich khi c6 cac di~u ki~n sau:
- Bi~t tich da hai nam li~n tra len, khong c6 m(>t tin tuc nao
v~ ngum d6 con s6ng hay da ch~t. Phap lu~t khong quy djnh ro
ph~m vi khong gian ciing nhu chu th~ v~ vi~c nh~n bi~t cac tin
tuc nay nhung can cu vao Di~u 64 BLDS c6 th€ xac djnh:
+ V~ khong gian, t~i nai cu tni cu6i cling cua nguoi d6, noi
85
chAm dUt: tu each chu th~ cua ca nhan nhung cai ch~t do phai
dugc xac djnh m(>t each dich xac va theo quy djnh cua phap
lu~t thl phai "khai tu" (Di~u 30 BLDS).
Trong thvc t~ c6 nhfrng trubng hgp, vl cac li do khac nhau
(nhfrng rui ro, chi~n tranh, tai n~n va k€ ca nguyen nhan do
chinh ca nhan d6 t~o ra) da khong th€ xac djnh dugc ca nhan
d6 con s6ng hay da ch~t. Trong nhfrng trubng hgp nhu v~y. d€
bao v~ quy~n va lgi ich hgp phap cua hQ, cua nhfrng ngum c6
quy~n. lgi ich lien quan, phap lu~t quy djnh nhfrng di~u ki~n,
trlnh tv d€ t~m dirng ho~c chAm dtrt tu each chu th€ cua ca
nhan dum hai hlnh thuc: tuyen b6 mAt tich, tuyen b6 Ia da ch~t.
a. Tuyen b6 mdt tfch
*Ditu ki¢n:
Khi m(>t ngum bi~t tich hai nam li~n tra len, m~c du da ap
dt,mg dfty du cac bi~n phap thong bao, tim ki~m theo quy djnh
cua phap lu~t t6 tvng dan sv nhung v~n khong c6 tin tuc xac
thvc v~ vi~c ngum d6 con s6ng ho~c da ch~t thi theo yeu cftu
cua ngum c6 quy~n. lgi ich lien quan, toa an c6 thS tuyen b6
ngum d6 mAt tich (Di~u 68 BLDS).
Can cu vao quy djnh nay, toa an c6 th€ tuyen b6 m(>t ngum
mAt tich khi c6 cac di~u ki~n sau:
- Bi~t tich da hai nam li~n tra len, khong c6 m(>t tin tuc nao
v~ ngum d6 con s6ng hay da ch~t. Phap lu~t khong quy djnh ro
ph~m vi khong gian ciing nhu chu th~ v~ vi~c nh~n bi~t cac tin
tuc nay nhung can cu vao Di~u 64 BLDS c6 th€ xac djnh:
+ V~ khong gian, t~i nai cu tni cu6i cling cua nguoi d6, noi
85
cu tru cua ca nhan dugc xac djnh f)i~u 40 t~i rnl,}C 3 - Chuang
III- Phfin thu nhftt cua BLDS;
+ V~ chu th~ c6 quy~n yeu d.u tuyen b6 rn()t nguai rnftt tich
d6 la nguai c6 quy~n, 1¢ ich lien quan, day la nhfmg nguai c6
rn6i lien h~ nao d6 (theo quan h~ hem nhan gia dlnh, quan h~
hanh chinh, quan h~ lao d(}ng, quan h~ dan Sl,l' ho?c cac quan h~
khac) rna quy~n lgi CUa hQ bj anh hufuig do Sl,l' V~ng rn?t CUa
chu th~. Theo nguyen t~c, nguai nao c6 quy~n v~ tai san lien
quan d~n nguai bi~t tich se bi thi~t h~i n~u khong tuyen b6
nguai d6 rnftt tich thl hQ c6 quy~n yeu d.u toa an tuyen b6
nguai d6 rnftt tich.
Nhfrng nguai c6 quy~n, lgi ich lien quan yeu d.u toa an
thong bao, tlrn ki~rn nguai v~ng rn?t. Toa an c6 th~ tl,l' mlnh
thong bao ho?c yeu d.u nhfrng nguai nay thong bao. Cach
thuc, bi~n phap thong bao dugc quy djnh trong lu~t t6 tl,lng dan
sv nhu ph~ vi thong bao, phuang ti~n thong bao ... Sau khi da
thong bao v6i thai h~n lu~t djnh rna v~n khong c6 tin tuc gl v~
nguai d6 con s6ng hay da ch~t.
+ Thai h~n
hai narn dugc tinh theo quy djnh cua do~n
khoan 1 Di~u 68 BLDS.
- Tir ngay bi~t dugc tin tuc cu6i cling cua nguai d6 thl
nguai c6 quy~n, lgi ich lien quan c6 quy~n yeu d.u toa an
tuyen b6 nguai d6 rnftt tich. Theo nguyen t~c chung cua lu~t t6
tl,}ng dan Sl,l', toa an chi xern xet va giai quy~t khi duang Sl,l' CO
yeu cfiu va trong ph~rn vi yeu cfiu d6. Bm v~y, khi xern xet yeu
cfiu cua duang Sl,l', toa an phai ki~rn tra cac di~u ki~n cfin thi~t
va n~u thfty dap (rng dfiy du cac yeu d.u rna phap lu~t quy djnh,
toa an ra quy~t djnh tuyen b6 nguai bi~t tich d6 la rnftt tich.
86
cu tru cua ca nhan dugc xac djnh f)i~u 40 t~i rnl,}C 3 - Chuang
III- Phfin thu nhftt cua BLDS;
+ V~ chu th~ c6 quy~n yeu d.u tuyen b6 rn()t nguai rnftt tich
d6 la nguai c6 quy~n, 1¢ ich lien quan, day la nhfmg nguai c6
rn6i lien h~ nao d6 (theo quan h~ hem nhan gia dlnh, quan h~
hanh chinh, quan h~ lao d(}ng, quan h~ dan Sl,l' ho?c cac quan h~
khac) rna quy~n lgi CUa hQ bj anh hufuig do Sl,l' V~ng rn?t CUa
chu th~. Theo nguyen t~c, nguai nao c6 quy~n v~ tai san lien
quan d~n nguai bi~t tich se bi thi~t h~i n~u khong tuyen b6
nguai d6 rnftt tich thl hQ c6 quy~n yeu d.u toa an tuyen b6
nguai d6 rnftt tich.
Nhfrng nguai c6 quy~n, lgi ich lien quan yeu d.u toa an
thong bao, tlrn ki~rn nguai v~ng rn?t. Toa an c6 th~ tl,l' mlnh
thong bao ho?c yeu d.u nhfrng nguai nay thong bao. Cach
thuc, bi~n phap thong bao dugc quy djnh trong lu~t t6 tl,lng dan
sv nhu ph~ vi thong bao, phuang ti~n thong bao ... Sau khi da
thong bao v6i thai h~n lu~t djnh rna v~n khong c6 tin tuc gl v~
nguai d6 con s6ng hay da ch~t.
2 + Thai h~n
hai narn dugc tinh theo quy djnh cua do~n 2
khoan 1 Di~u 68 BLDS.
- Tir ngay bi~t dugc tin tuc cu6i cling cua nguai d6 thl
nguai c6 quy~n, lgi ich lien quan c6 quy~n yeu d.u toa an
tuyen b6 nguai d6 rnftt tich. Theo nguyen t~c chung cua lu~t t6
tl,}ng dan Sl,l', toa an chi xern xet va giai quy~t khi duang Sl,l' CO
yeu cfiu va trong ph~rn vi yeu cfiu d6. Bm v~y, khi xern xet yeu
cfiu cua duang Sl,l', toa an phai ki~rn tra cac di~u ki~n cfin thi~t
va n~u thfty dap (rng dfiy du cac yeu d.u rna phap lu~t quy djnh,
toa an ra quy~t djnh tuyen b6 nguai bi~t tich d6 la rnftt tich.
86
 * Hgu qua cua vi?c tuyen b6 mdt tich: Vi~c tuyen b6 m()t
nguai m~t tich keo theo nhfrng h~u qua phap li nh~t djnh:
T;;tm thai dlnh chi tu each chu th~ cua nguai bi tuySn b6 Ht
m~t tich, tuy nhien quySt djnh nay khong lam chclm d(rt tu
each chu th~ cua hQ. Tai s{m eua nguai bi tuyen b6 m~t tich
duqe qmin 11 theo quyst dinh cua toa an duqe quy dinh t;;ti cae
di~u 65, 66, 67, 69 BLDS nam 2015 v~ qu{m li tai san cua
nguai v~ng mi;it, cua nguai bi tuyen b6 Ht mcit tich; quy~n va
nghia V\1 CUa nguai quan li tai san cua nguai V~ng mf;it, nguai
bi tuyen b6 Ia mcit tich.
Trong truang hqp vq hoi;ic ch6ng cua ngum bi tuyen b6 la
m~t tich xin li hon thl toa an giai quy~t cho li hon.
* Huy bo vi?c quyit dinh tuyen b6 mdt tfch: Vi~c tuyen b6
m()t nguai la mcit tich chi t;;tm dtmg nang h,rc chu th~ cua ngum
d6. Vi~c t;;tm dtmg nay c6 thS thay d6i theo m(>t trong hai
hu6ng: phvc h6i nang h,rc chu thS hoi;ic chclm d(rt tu each chu
thS. Vi~c ch~m d(rt tu each ehu th~ duqc di~n ra khi c6 tin tuc
r~ng hQ da chSt hoi;ic bi tuyen b6 la da ch~t. Phve h6i tu each
chu th~ cua ngum bi tuyen b6 la mcit tich xay ra trong hai
truang hqp: ngum bi tuyen b6 mcit tich tro v~ hoi;ic c6 tin tile
ehtrng to ngum d6 con s6ng. Khi c6 m(>t trong hai truang hqp d6
thl theo yeu d.u cua ngum d6 hoi;ic cua ngum c6 quy~n, lqi ich
lien quan, toa an ra quyst dinh huy bo quyst dinh tuyen b6 ngum
d6 mcit tich. Ngum bi tuyen b6 m~t tich tro v~ e6 quy~n yeu d.u
ngum quan li tai san tra l;;ti till san cho mlnh. Tuy nhien, quySt
djnh li hon cua vq hoi;ic ch6ng nguai bj tuyen b6 Ht m~t tich vfin
c6 hi~u h,rc phap lu~t.
87
* Hgu qua cua vi?c tuyen b6 mdt tich: Vi~c tuyen b6 m()t
nguai m~t tich keo theo nhfrng h~u qua phap li nh~t djnh:
T;;tm thai dlnh chi tu each chu th~ cua nguai bi tuySn b6 Ht
m~t tich, tuy nhien quySt djnh nay khong lam chclm d(rt tu
each chu th~ cua hQ. Tai s{m eua nguai bi tuyen b6 m~t tich
duqe qmin 11 theo quyst dinh cua toa an duqe quy dinh t;;ti cae
di~u 65, 66, 67, 69 BLDS nam 2015 v~ qu{m li tai san cua
nguai v~ng mi;it, cua nguai bi tuyen b6 Ht mcit tich; quy~n va
nghia V\1 CUa nguai quan li tai san cua nguai V~ng mf;it, nguai
bi tuyen b6 Ia mcit tich.
Trong truang hqp vq hoi;ic ch6ng cua ngum bi tuyen b6 la
m~t tich xin li hon thl toa an giai quy~t cho li hon.
* Huy bo vi?c quyit dinh tuyen b6 mdt tfch: Vi~c tuyen b6
m()t nguai la mcit tich chi t;;tm dtmg nang h,rc chu th~ cua ngum
d6. Vi~c t;;tm dtmg nay c6 thS thay d6i theo m(>t trong hai
hu6ng: phvc h6i nang h,rc chu thS hoi;ic chclm d(rt tu each chu
thS. Vi~c ch~m d(rt tu each ehu th~ duqc di~n ra khi c6 tin tuc
r~ng hQ da chSt hoi;ic bi tuyen b6 la da ch~t. Phve h6i tu each
chu th~ cua ngum bi tuyen b6 la mcit tich xay ra trong hai
truang hqp: ngum bi tuyen b6 mcit tich tro v~ hoi;ic c6 tin tile
ehtrng to ngum d6 con s6ng. Khi c6 m(>t trong hai truang hqp d6
thl theo yeu d.u cua ngum d6 hoi;ic cua ngum c6 quy~n, lqi ich
lien quan, toa an ra quyst dinh huy bo quyst dinh tuyen b6 ngum
d6 mcit tich. Ngum bi tuyen b6 m~t tich tro v~ e6 quy~n yeu d.u
ngum quan li tai san tra l;;ti till san cho mlnh. Tuy nhien, quySt
djnh li hon cua vq hoi;ic ch6ng nguai bj tuyen b6 Ht m~t tich vfin
c6 hi~u h,rc phap lu~t.
87
 b. Tuyen b6 Ia afi chit
*Theo quy dinh t~i Di€u 71 BLDS nam 2015, trong 4
trubng hgp sau, toa an c6 the tuyen b6 m9t ngubi la da ch~t.
- Sau ba nam ke ti:r ngay quy~t dinh tuyen b6 mAt tfch cua
toa an c6 hi~u Ivc phap lu~t rna vdn khong c6 tin tuc la ngubi
d6 con s6ng. Trong trubng hgp nay vi~c tuyen b6 m{>t ngubi hi
mAt tfch t~m di:rng nang Ivc chu the cua hQ dugc dien ra theo
hu6ng chAm dm tu each chu the cua ngubi d6. Sau ba nam ke
ti:r ngay quy~t dinh tuyen b6 mAt tich cua toa an c6 hi~u Ivc
phap lu~t rna khong dn doi hoi them m9t thu tvc thong bao
nao (cua toa an cling nhu ngubi c6 quy€n, lgi ich lien quan) toa
an c6 the tuyen b6 ngubi d6 Ia da ch~t.
- Bi~t tich da nam nam Ii€n trcr len va khong c6 tin tuc la
con s6ng hay da ch~t. Khi m9t ngucri bi~t tich thi phai ap
dvng cac quy dinh v€ thong bao, tim ki~m gi6ng nhu trucrng
hgp tim ki~m ngucri mAt tich. Sau hai nam c6 the tuyen b6
mAt tich, sau nam nam c6 the tuyen b6 la da ch~t. N~u c6
tuyen b6 mAt tich thi phai ap dvng quy dinh t~i diem a khoan
1 Di€u 81 BLDS, n~u khong tuyen b6 mAt tich thi bi~t tich
nam nam 1i€n trcr len toa an c6 the tuyen b6 m9t ngucri la da
ch~t. Thai h~n nam nam dugc tinh theo quy dinh t~i khoan 1
Di€u 68 BLDS nam 2015.
- Bi~t tich trong chi~n tranh sau nam nam ke ti:r ngay chi~n
tranh k~t thuc rna van khong c6 tin tUc xac thvc la con s6ng.
Diem b khoan 1 Di€u 71 BLDS nam 2015 khong quy dinh phai
thong bao tim ki~m trong trubng hgp bi~t tich trong chi~n
tranh. Ngay chi~n tranh k~t thuc c6 the quy dinh khac nhau:
88
b. Tuyen b6 Ia afi chit
*Theo quy dinh t~i Di€u 71 BLDS nam 2015, trong 4
trubng hgp sau, toa an c6 the tuyen b6 m9t ngubi la da ch~t.
- Sau ba nam ke ti:r ngay quy~t dinh tuyen b6 mAt tfch cua
toa an c6 hi~u Ivc phap lu~t rna vdn khong c6 tin tuc la ngubi
d6 con s6ng. Trong trubng hgp nay vi~c tuyen b6 m{>t ngubi hi
mAt tfch t~m di:rng nang Ivc chu the cua hQ dugc dien ra theo
hu6ng chAm dm tu each chu the cua ngubi d6. Sau ba nam ke
ti:r ngay quy~t dinh tuyen b6 mAt tich cua toa an c6 hi~u Ivc
phap lu~t rna khong dn doi hoi them m9t thu tvc thong bao
nao (cua toa an cling nhu ngubi c6 quy€n, lgi ich lien quan) toa
an c6 the tuyen b6 ngubi d6 Ia da ch~t.
- Bi~t tich da nam nam Ii€n trcr len va khong c6 tin tuc la
con s6ng hay da ch~t. Khi m9t ngucri bi~t tich thi phai ap
dvng cac quy dinh v€ thong bao, tim ki~m gi6ng nhu trucrng
hgp tim ki~m ngucri mAt tich. Sau hai nam c6 the tuyen b6
mAt tich, sau nam nam c6 the tuyen b6 la da ch~t. N~u c6
tuyen b6 mAt tich thi phai ap dvng quy dinh t~i diem a khoan
1 Di€u 81 BLDS, n~u khong tuyen b6 mAt tich thi bi~t tich
nam nam 1i€n trcr len toa an c6 the tuyen b6 m9t ngucri la da
ch~t. Thai h~n nam nam dugc tinh theo quy dinh t~i khoan 1
Di€u 68 BLDS nam 2015.
- Bi~t tich trong chi~n tranh sau nam nam ke ti:r ngay chi~n
tranh k~t thuc rna van khong c6 tin tUc xac thvc la con s6ng.
Diem b khoan 1 Di€u 71 BLDS nam 2015 khong quy dinh phai
thong bao tim ki~m trong trubng hgp bi~t tich trong chi~n
tranh. Ngay chi~n tranh k~t thuc c6 the quy dinh khac nhau:
88
ngay chi~n thimg, ngay tuyen b6 chfim dl:rt chi~n tranh, ngay kf
hi~p dinh dinh chi~n, hoa binh, ngay tuyen b6 chfirn dl:rt tinh
tr~ng chi~n tranh ... Tuy theo tirng ho~m cimh va cac CUQC chi~n
tranh cv th~ rna ca quan nha nu6c c6 thfim quyen quy~t dinh
ho(lc duqc xac dinh theo thong 1~ qu6c t~.
- Bi tai n~n ho(lc tharn hQa, thien tai rna sau rn()t nam k~ tir
ngay chfim d(rt cac S\T ki~n d6 rna khong CO tin tUC la COn sf>ng.
Nguai hi tuyen b6 la da ch~t phai a trong s6 ngum hi tai n~n
(cu dan trong cac vung hi d()ng dfit, nui lira, song thfut; hanh
khach trong cac tai n~n giao thong duang thuy, duang b(),
duang hang khong; ngum trong hAm lo hi s~p, tren tau hi d~m,
bi I6c cu6n... rna khong xac dinh duqc ho(lc do khong tim thfiy
thi th~ n~n nhan).
Tuy timg truang hqp, toa an xac dinh ngay ch~t cua ngum
d6 trong ban an ho(lc quy~t dinh cua toa an. N~u khong xac
dinh ngay nguai da ch~t trong ban an ho(lc quy~t dinh cua toa
an thi ngay ch~t Ia ngay ban an ho(lc quy~t djnh cua toa an c6
hi~u 1\Tc phap lu~t. Thong thuang, d6i v6i ngum bi~t tich trong
cac tai n~n. tharn hQa, thien tai thi ngay ch~t la ngay xay ra
tham hQa, thien tai d6.
II. NANG LljC HANH VI DAN Slj CUA cA NHAN
1. Khai ni~m nang Ivc himh vi dan Sl}' cua ca nhan
Tu each chu th~ cua ca nhan chi dAy du, ho~m thi~n, d()c
l~p khi hQ c6 dAy du nang 1\Tc hanh vi dan S\1', ngoai nang 1\Tc
phap lu~t dan S\T v6n Ut thu()c tinh duqc phap lu~t ghi nh~n
cho ffiQi ca nhan.
89
ngay chi~n thimg, ngay tuyen b6 chfim dl:rt chi~n tranh, ngay kf
hi~p dinh dinh chi~n, hoa binh, ngay tuyen b6 chfirn dl:rt tinh
tr~ng chi~n tranh ... Tuy theo tirng ho~m cimh va cac CUQC chi~n
tranh cv th~ rna ca quan nha nu6c c6 thfim quyen quy~t dinh
ho(lc duqc xac dinh theo thong 1~ qu6c t~.
- Bi tai n~n ho(lc tharn hQa, thien tai rna sau rn()t nam k~ tir
ngay chfim d(rt cac S\T ki~n d6 rna khong CO tin tUC la COn sf>ng.
Nguai hi tuyen b6 la da ch~t phai a trong s6 ngum hi tai n~n
(cu dan trong cac vung hi d()ng dfit, nui lira, song thfut; hanh
khach trong cac tai n~n giao thong duang thuy, duang b(),
duang hang khong; ngum trong hAm lo hi s~p, tren tau hi d~m,
bi I6c cu6n... rna khong xac dinh duqc ho(lc do khong tim thfiy
thi th~ n~n nhan).
Tuy timg truang hqp, toa an xac dinh ngay ch~t cua ngum
d6 trong ban an ho(lc quy~t dinh cua toa an. N~u khong xac
dinh ngay nguai da ch~t trong ban an ho(lc quy~t dinh cua toa
an thi ngay ch~t Ia ngay ban an ho(lc quy~t djnh cua toa an c6
hi~u 1\Tc phap lu~t. Thong thuang, d6i v6i ngum bi~t tich trong
cac tai n~n. tharn hQa, thien tai thi ngay ch~t la ngay xay ra
tham hQa, thien tai d6.
II. NANG LljC HANH VI DAN Slj CUA cA NHAN
1. Khai ni~m nang Ivc himh vi dan Sl}' cua ca nhan
Tu each chu th~ cua ca nhan chi dAy du, ho~m thi~n, d()c
l~p khi hQ c6 dAy du nang 1\Tc hanh vi dan S\1', ngoai nang 1\Tc
phap lu~t dan S\T v6n Ut thu()c tinh duqc phap lu~t ghi nh~n
cho ffiQi ca nhan.
89
 "Nang ft:tc himh vi dan Sl:f cua ca nhan Ia kha nang cua ca
nhan bang hanh Vi CUa minh XQC [qp, thl!C hi¢n quy~n, nghfa V¥
dan sl/' - Di~u 19 BLDS nam 2015. N~u nang h,rc phap lu~t
dan sv la ti~n d~, la quy~n dan sv khach quan cua chu th€ thl
nang lvc hanh vi la kha nang hanh d()ng cua chfnh chu th€ d€
t~o ra cac quy~n. thvc hi~n quy~n va nghia Yl,l cua hQ. Ngoai ra,
nang h,rc hanh vi dan SlJ con bao ham ca nang lvc tv chiu trach
nhi~m dan SlJ khi vi ph~m nghia vv dan SlJ.
Cung v6i nang lvc phap lu~t, nang lvc hanh vi dan sv la
thu()c tfnh cua ca nhan, t~o thanh tu each chu th€ d()c l~p cua ca
nhan trong cac quan h~ dan SlJ.
2. Mll'c dq nang Ivc hanh vi dan S\f ciia ca nhan
N~u phap lu~t quy dinh nang lvc phap lu~t cua m9i ca nhan la
nhu nhau thl 1~ xac dinh nang l1Jc hanh vi cua ca nhan khong
gi6ng nhau. Nhfmg ca nhan khac nhau c6 nh~ thuc khac nhau v~
hanh vi va h~u qua cua hanh vi rna hQ th1JC hi~n. Vi~c nh~ thuc
Va lam ChU hanh Vi CUa ca nhan ph\l thUQC vao y chi va If trf CUa
ca nhan d6, phv thu()c vao kha nang nh~ thuc va di~u khi€n
dugc hanh vi cua chinh hQ. Can cu vao kha nang cua ca nhan v~
nh~ thuc va di~u khi€n dugc hanh viva h~u qua cua hanh vi,
phap lu~t phan bi~t muc d() nang lvc hanh vi dan sv cua ca
nhan. Tuy nhien, kh6 c6 tieu chf d€ xac dinh kha nang nh~n
thuc va di~u khi€n hanh vi cua ca nhan, do d6 d() tu6i cua ca
nhan dugc xem la tieu chi chung nhfit d€ phan bi~t muc d()
nang lvc hanh vi cua ca nhan.
a. Nang [ZfC hanh vi ady au
Ngum thanh nien la ngum tir du 18 tu6i tn1 len c6 nang lvc
90
"Nang ft:tc himh vi dan Sl:f cua ca nhan Ia kha nang cua ca
nhan bang hanh Vi CUa minh XQC [qp, thl!C hi¢n quy~n, nghfa V¥
dan sl/' - Di~u 19 BLDS nam 2015. N~u nang h,rc phap lu~t
dan sv la ti~n d~, la quy~n dan sv khach quan cua chu th€ thl
nang lvc hanh vi la kha nang hanh d()ng cua chfnh chu th€ d€
t~o ra cac quy~n. thvc hi~n quy~n va nghia Yl,l cua hQ. Ngoai ra,
nang h,rc hanh vi dan SlJ con bao ham ca nang lvc tv chiu trach
nhi~m dan SlJ khi vi ph~m nghia vv dan SlJ.
Cung v6i nang lvc phap lu~t, nang lvc hanh vi dan sv la
thu()c tfnh cua ca nhan, t~o thanh tu each chu th€ d()c l~p cua ca
nhan trong cac quan h~ dan SlJ.
2. Mll'c dq nang Ivc hanh vi dan S\f ciia ca nhan
N~u phap lu~t quy dinh nang lvc phap lu~t cua m9i ca nhan la
nhu nhau thl 1~ xac dinh nang l1Jc hanh vi cua ca nhan khong
gi6ng nhau. Nhfmg ca nhan khac nhau c6 nh~ thuc khac nhau v~
hanh vi va h~u qua cua hanh vi rna hQ th1JC hi~n. Vi~c nh~ thuc
Va lam ChU hanh Vi CUa ca nhan ph\l thUQC vao y chi va If trf CUa
ca nhan d6, phv thu()c vao kha nang nh~ thuc va di~u khi€n
dugc hanh vi cua chinh hQ. Can cu vao kha nang cua ca nhan v~
nh~ thuc va di~u khi€n dugc hanh viva h~u qua cua hanh vi,
phap lu~t phan bi~t muc d() nang lvc hanh vi dan sv cua ca
nhan. Tuy nhien, kh6 c6 tieu chf d€ xac dinh kha nang nh~n
thuc va di~u khi€n hanh vi cua ca nhan, do d6 d() tu6i cua ca
nhan dugc xem la tieu chi chung nhfit d€ phan bi~t muc d()
nang lvc hanh vi cua ca nhan.
a. Nang [ZfC hanh vi ady au
Ngum thanh nien la ngum tir du 18 tu6i tn1 len c6 nang lvc
90
hanh vi dan sv ddy du, trir tru<mg hgp bi tuyen b6 mAt nang lvc
hanh vi ho~c h~n ch~ nang Ivc hanh vi dan sv. Phap lu~t chi
quy dinh d9 tu6i t6i thi~u rna khong quy dinh d9 tu6i t6i da cua
nhfrng ngucri c6 nang lvc phap lu~t dan sv ddy du. Nhfrng
ngucri nay c6 ddy du tu each chu th€, toan quy~n tham gia vao
quan h~ dan S\I vcJi tU each la chu th€ dQC l~p Va tl,I chiu trach
nhi~m v~ ·nhfrng hanh vi do hQ thvc hi~n. Nhfrng ngum tir du
18 tu6i trcr len dugc suy doan Ia c6 nang lvc hanh vi dan sv ddy
du. HQ chi bi mdt nang lvc hanh vi ho~c bi h~ ch~ nang lvc
hanh vi khi c6 quy~t dinh cua toa an v~ vi~c h~ ch€ ho~c mdt
nang ll,Ic hanh vi dan SlJ. Theo quy dinh cua Lu~t hon nhan va
gia dinh thi nu tir 18 tu6i (17 tu6i 1 ngay) trcr len c6 quy~n k~t
hon nhung theo quy dinh nay thl nfr du tu6i k~t hon vdn c6 th~
chua c6 ddy du nang Ivc hanh vi.
b. Nang htc himh vi m(Jt phdn
Ngum c6 nang lvc hanh vi m9t phdn (khong ddy du) la
nhfrng ngucri chi c6 th~ xac l~p, thvc hi~n quy~n, nghia V\1 va
trach nhi~m trong m9t gim h~ nhdt dinh do phap lu~t dan sv
quy dinh.
"1. N gum chua thimh nien la nguili chua au mu&i tam tu6i.
2. Giao djch dan S'l! cua ngu&i chua au sau tu6i do nguili
aqi di~n theo phap [u(it cua nguQ-i GO XQC /(ip, th'I!C hi~n.
3. Ngu&i tit au sau tu6i din chua au mu&i lam tu6i khi xac
l(ip, th'l!c hi~n giao djch dan S'l! phai au(lc nguili dqi di~n theo
phap [u(it adng y, trit giao djch dan S7! phl:JC Vlj nhu cdu sinh
hoqt hang ngay phu hfJP v&i lira tu6i.
91
hanh vi dan sv ddy du, trir tru<mg hgp bi tuyen b6 mAt nang lvc
hanh vi ho~c h~n ch~ nang Ivc hanh vi dan sv. Phap lu~t chi
quy dinh d9 tu6i t6i thi~u rna khong quy dinh d9 tu6i t6i da cua
nhfrng ngucri c6 nang lvc phap lu~t dan sv ddy du. Nhfrng
ngucri nay c6 ddy du tu each chu th€, toan quy~n tham gia vao
quan h~ dan S\I vcJi tU each la chu th€ dQC l~p Va tl,I chiu trach
nhi~m v~ ·nhfrng hanh vi do hQ thvc hi~n. Nhfrng ngum tir du
18 tu6i trcr len dugc suy doan Ia c6 nang lvc hanh vi dan sv ddy
du. HQ chi bi mdt nang lvc hanh vi ho~c bi h~ ch~ nang lvc
hanh vi khi c6 quy~t dinh cua toa an v~ vi~c h~ ch€ ho~c mdt
nang ll,Ic hanh vi dan SlJ. Theo quy dinh cua Lu~t hon nhan va
gia dinh thi nu tir 18 tu6i (17 tu6i 1 ngay) trcr len c6 quy~n k~t
hon nhung theo quy dinh nay thl nfr du tu6i k~t hon vdn c6 th~
chua c6 ddy du nang Ivc hanh vi.
b. Nang htc himh vi m(Jt phdn
Ngum c6 nang lvc hanh vi m9t phdn (khong ddy du) la
nhfrng ngucri chi c6 th~ xac l~p, thvc hi~n quy~n, nghia V\1 va
trach nhi~m trong m9t gim h~ nhdt dinh do phap lu~t dan sv
quy dinh.
"1. N gum chua thimh nien la nguili chua au mu&i tam tu6i.
2. Giao djch dan S'l! cua ngu&i chua au sau tu6i do nguili
aqi di~n theo phap [u(it cua nguQ-i GO XQC /(ip, th'I!C hi~n.
3. Ngu&i tit au sau tu6i din chua au mu&i lam tu6i khi xac
l(ip, th'l!c hi~n giao djch dan S'l! phai au(lc nguili dqi di~n theo
phap [u(it adng y, trit giao djch dan S7! phl:JC Vlj nhu cdu sinh
hoqt hang ngay phu hfJP v&i lira tu6i.
91
 4. Nguiri tit du muai lam tu6i din chua du muai tam tu6i tl!
minh xac fqp, thf!C hi¢n giao dfch dan Sf!, trir giao dfch dan Sf!
lien quan din bdt dt)ng scm, dt)ng scm phai dang k{ va giao dtch
dan Sf! khac theo quy dfnh CUa fuqt phai dU(J'C nguai dgi di¢n
theo phap luqt d6ng y"' (DiSu 21 BLDS nam 2015).
Nhu v~y, ca nhan dum 18 tu6i Ht nhfmg ngub'i c6 nang h,rc
hanh vi dan sg m<)t phdn. HQ c6 th€ b~ng hanh vi cua minh t~o
ra quy€n Va phai chiu nhfmg nghia Vl,l khi tham gia CaC giao
dich d€ thoa man nhfmg nhu cdu thi~t y~u hang ngay phu hqp
vm lua tu6i. Tuy phap lu~t khong quy dinh nhfmg giao dich
nao la giao dich "phl,lC Vl,l nhu cdu thi~t y~u hang ngay" Va
"phu hqp vm lua tu6i" nhung c6 th€ hi€u d6 la nhfrng giao dich
c6 gia tri nho, ph1,1c Vl,l nhfmg nhu cfiu hQc t~p, vui chai trong
CUQC sf>ng dUQ'C ngucri d~i di~n CUa hQ cho phep thl,lC hi~n rna
khong cdn sg d6ng y tfl,lc ti~p cua ngub'i d~i di~n (mua d1,1ng Cl,l
hQc t~p, an qua, vui chai giai tri... ). Ngub'i d~ di~n cua nhfmg
ca nhan 6lua tu6i nay c6 th€ yeu cdu tuyen b6 nhfmg giao dich
do ngu(ri chua thanh nien thl,l"C hi~n rna khong CO Sl,l d6ng y cua
hQ la VO hi~u va toa an xem xet trong nhfmg truang hqp Cl,l th€
d€ chdp nh~n yeu cdu d6 theo quy dinh t~i DiSu 125 BLDS
nam 2015. N~u nhfrng ngub'i d~i di~n khong yeu cdu toa an
xem xet tinh hi~u lgc cua nhfmg giao dich nay thl nhfmg giao
dich d6 m~c nhien dugc coi la c6 hi~u lgc.
Nhfmg ngub'i tir du 15 tu6i d~n dum 18 tu6i c6 th~ tl,l minh
xac l~p, thvc hi~n cac giao djch trong ph~m vi tai san rieng rna
hQ c6 va khong cdn Sl,l d6ng y cua ngub'i d~i di~n. Trong
truang hqp phap lu~t c6 quy dinh vS sg d6ng y cua ngub'i d~i
di~n thl ap d1,1ng tuang tl,l nhu truang hqp vi thanh nien n6i
92
4. Nguiri tit du muai lam tu6i din chua du muai tam tu6i tl!
minh xac fqp, thf!C hi¢n giao dfch dan Sf!, trir giao dfch dan Sf!
lien quan din bdt dt)ng scm, dt)ng scm phai dang k{ va giao dtch
dan Sf! khac theo quy dfnh CUa fuqt phai dU(J'C nguai dgi di¢n
theo phap luqt d6ng y"' (DiSu 21 BLDS nam 2015).
Nhu v~y, ca nhan dum 18 tu6i Ht nhfmg ngub'i c6 nang h,rc
hanh vi dan sg m<)t phdn. HQ c6 th€ b~ng hanh vi cua minh t~o
ra quy€n Va phai chiu nhfmg nghia Vl,l khi tham gia CaC giao
dich d€ thoa man nhfmg nhu cdu thi~t y~u hang ngay phu hqp
vm lua tu6i. Tuy phap lu~t khong quy dinh nhfmg giao dich
nao la giao dich "phl,lC Vl,l nhu cdu thi~t y~u hang ngay" Va
"phu hqp vm lua tu6i" nhung c6 th€ hi€u d6 la nhfrng giao dich
c6 gia tri nho, ph1,1c Vl,l nhfmg nhu cfiu hQc t~p, vui chai trong
CUQC sf>ng dUQ'C ngucri d~i di~n CUa hQ cho phep thl,lC hi~n rna
khong cdn sg d6ng y tfl,lc ti~p cua ngub'i d~i di~n (mua d1,1ng Cl,l
hQc t~p, an qua, vui chai giai tri... ). Ngub'i d~ di~n cua nhfmg
ca nhan 6lua tu6i nay c6 th€ yeu cdu tuyen b6 nhfmg giao dich
do ngu(ri chua thanh nien thl,l"C hi~n rna khong CO Sl,l d6ng y cua
hQ la VO hi~u va toa an xem xet trong nhfmg truang hqp Cl,l th€
d€ chdp nh~n yeu cdu d6 theo quy dinh t~i DiSu 125 BLDS
nam 2015. N~u nhfrng ngub'i d~i di~n khong yeu cdu toa an
xem xet tinh hi~u lgc cua nhfmg giao dich nay thl nhfmg giao
dich d6 m~c nhien dugc coi la c6 hi~u lgc.
Nhfmg ngub'i tir du 15 tu6i d~n dum 18 tu6i c6 th~ tl,l minh
xac l~p, thvc hi~n cac giao djch trong ph~m vi tai san rieng rna
hQ c6 va khong cdn Sl,l d6ng y cua ngub'i d~i di~n. Trong
truang hqp phap lu~t c6 quy dinh vS sg d6ng y cua ngub'i d~i
di~n thl ap d1,1ng tuang tl,l nhu truang hqp vi thanh nien n6i
92
chung (nhu di chuc cua nguai tu du 15 tu6i d~n ducri 18 tu6i,
vi~c dinh do1;1t till san Ut nha a va dAt dai ... ).
c. Mdt nang ll!C hlmh vi dan SJ! va hr;m chi nang ll!C hanh
vi dan Sl!
Khai ni~m "mAt" thong thuemg dugc hi@u la dang t6n t1;1i,
dang c6 m()t hi~n tugng, m()t sv v~t nhung sau d6 khong con
hi~n tugng, S\1' v~t d6 nil'a. Nang lvc hanh vi dan S\1' cua ca nhan
cling la thu9c tfnh nhan than cua ca nhan va dAy du khi ca nhan
den tu6i thanh nien. Thong thuemg, nang lvc hanh vi cua ca
nhan chAm dlrt cung vm S\1' chAm d(rt cua nang lvc phap lu~t
cua ca nhan d6 (ch~t ho~c toa an tuyen b6 la da chet). Tuy
nhien, nguai thanh nien c6 th@ bi tuyen b6 mAt nang lvc hanh
vi khi c6 nhil'ng di~u ki~n, vcri nhil'ng trlnh l\f, thu tvc nhAt
dinh. N~u ca nhan bi b~nh tam thAn ho~c cac b~nh khac rna
khong th@ nh~n thuc va lam chu dugc cac hanh vi cua mlnh thl
bi coi Ut m~t nang lvc hanh vi dan sv (Di~u 22 BLDS nam
2015). Tren co sa ket lu~n cua t6 chuc giam dinh c6 th~m
quy~n, toa an c6 th~ tuyen b6 m()t nguai bi mAt nang lvc hanh
vi theo yeu cAu cua nguai c6 quy~n, lgi fch lien quan. MQi giao
dich dan sv cua nhil'ng ngum nay do nguai di;li di~n cua hQ xac
l~p. thvc hi~n. Trong truang hgp VI nhil'ng nguyen nhan rna do
d6, hQ bi tuyen b6 Ia mAt nang lvc hanh vi nhung nay khong
con t6n ti;li nil'a thl hQ ho~c nhil'ng nguai c6 quy~n, lgi fch lien
quan c6 quy~n yeu cAu toa an huy bo quyet dinh tuyen b6 mAt
nang lvc hanh vi. Tuy nhien, giai quyet vi~c nay theo chfnh yeu
cAu cua nguai d6 se bi vu6ng m~c v~ t6 t1,1ng. Theo quy dinh,
khi hQ mAt nang lvc hanh vi dan sv thl cling se mAt nang 1vc
h~mh vi t6 tvng, hQ khong th~ tv khai kien ho~c yeu du toa an
93
chung (nhu di chuc cua nguai tu du 15 tu6i d~n ducri 18 tu6i,
vi~c dinh do1;1t till san Ut nha a va dAt dai ... ).
c. Mdt nang ll!C hlmh vi dan SJ! va hr;m chi nang ll!C hanh
vi dan Sl!
Khai ni~m "mAt" thong thuemg dugc hi@u la dang t6n t1;1i,
dang c6 m()t hi~n tugng, m()t sv v~t nhung sau d6 khong con
hi~n tugng, S\1' v~t d6 nil'a. Nang lvc hanh vi dan S\1' cua ca nhan
cling la thu9c tfnh nhan than cua ca nhan va dAy du khi ca nhan
den tu6i thanh nien. Thong thuemg, nang lvc hanh vi cua ca
nhan chAm dlrt cung vm S\1' chAm d(rt cua nang lvc phap lu~t
cua ca nhan d6 (ch~t ho~c toa an tuyen b6 la da chet). Tuy
nhien, nguai thanh nien c6 th@ bi tuyen b6 mAt nang lvc hanh
vi khi c6 nhil'ng di~u ki~n, vcri nhil'ng trlnh l\f, thu tvc nhAt
dinh. N~u ca nhan bi b~nh tam thAn ho~c cac b~nh khac rna
khong th@ nh~n thuc va lam chu dugc cac hanh vi cua mlnh thl
bi coi Ut m~t nang lvc hanh vi dan sv (Di~u 22 BLDS nam
2015). Tren co sa ket lu~n cua t6 chuc giam dinh c6 th~m
quy~n, toa an c6 th~ tuyen b6 m()t nguai bi mAt nang lvc hanh
vi theo yeu cAu cua nguai c6 quy~n, lgi fch lien quan. MQi giao
dich dan sv cua nhil'ng ngum nay do nguai di;li di~n cua hQ xac
l~p. thvc hi~n. Trong truang hgp VI nhil'ng nguyen nhan rna do
d6, hQ bi tuyen b6 Ia mAt nang lvc hanh vi nhung nay khong
con t6n ti;li nil'a thl hQ ho~c nhil'ng nguai c6 quy~n, lgi fch lien
quan c6 quy~n yeu cAu toa an huy bo quyet dinh tuyen b6 mAt
nang lvc hanh vi. Tuy nhien, giai quyet vi~c nay theo chfnh yeu
cAu cua nguai d6 se bi vu6ng m~c v~ t6 t1,1ng. Theo quy dinh,
khi hQ mAt nang lvc hanh vi dan sv thl cling se mAt nang 1vc
h~mh vi t6 tvng, hQ khong th~ tv khai kien ho~c yeu du toa an
93
rna phai thong qua hanh vi cua nguai co nang h,rc hanh vi t6
tl,lng dan sv, vl v~y BLTTDS dm giai quySt vu6ng m~c nay.
Nang lvc hanh vi cua ngum da thanh nien co th~ bi h~n chS
tren CO" sa nhiing di~u ki~n va thu tvc duqc quy dinh t~i Di~u
24 BLDS nam 2015. Nang lvc hanh vi cua nguai thanh nien bi
h~n chs khac vm nang lvc hanb vi m9t ph~n cua ngum chua
thanb nien tir du 6 tu6i dSn dum 18 tu6i, m~c du v~ hlnh thuc co
ve gi6ng nhau. Nang lvc hanh vi cua ngum tir du 6 tu6i dSn dum
18 tu6i m~c nhien duqc cong nh~n la nang lvc hanh vi d~y du
khi ~t d<) tu6i nhdt dinh, con vi~c h~ chS nang lvc hanh vi phru
thong qua toa an theo trlnh t\1' t6 tl,lng dan S\1' va duqc ap dl,lng
vm nhiing ngum nghi~n rna tuy va cac chlit kich thich dfin dSn
h~u qua pha tan tai san cua gia dlnh. Quy dinh nay coy nghia
to 16n v~ m~t xa h<)i, d~c bi~t co tac dvng sau s~c trong vi~c
phong ch6ng cac t~ n~n xa h<)i. Vi~c ap dvng quy dinh nay
thong qua toa an se tac d9ng m~nh me dSn nhung ngum vo
trach nhi~m vm gia dlnh va xa h<)i.
Nghi~n rna tuy va cac chdt kich thich khac phai Ia nguyen
nhan dfin dSn pha tan tai san cua gia dlnh va vi~c yeu cfiu toa an
tuyen b6 h~ chS nang lvc hanh vi khong chi thu<)c nhiing nguai
CO quy~n, lqi ich lien quan rna quan trQng han la cac CO" quan
ho~c t6 chuc htru quan cling co quy~n yeu cftu toa an. Di~u nay
t~o di~u ki~n t6t han d~ quy dinh nay duqc thvc thi v~ m~t thvc
tS rna khong chi v~ phap H.
Can cu vao tlnh tr~ng thvc tS va theo yeu c~u cua nhung
nguai co quy~n, lqi fch lien quan, t6 chuc hfru quan, toi:l. an co
th~ ra quySt dinh tuyen b6 m<)t nguai bi h~n chS nang lvc hanh
94
rna phai thong qua hanh vi cua nguai co nang h,rc hanh vi t6
tl,lng dan sv, vl v~y BLTTDS dm giai quySt vu6ng m~c nay.
Nang lvc hanh vi cua ngum da thanh nien co th~ bi h~n chS
tren CO" sa nhiing di~u ki~n va thu tvc duqc quy dinh t~i Di~u
24 BLDS nam 2015. Nang lvc hanh vi cua nguai thanh nien bi
h~n chs khac vm nang lvc hanb vi m9t ph~n cua ngum chua
thanb nien tir du 6 tu6i dSn dum 18 tu6i, m~c du v~ hlnh thuc co
ve gi6ng nhau. Nang lvc hanh vi cua ngum tir du 6 tu6i dSn dum
18 tu6i m~c nhien duqc cong nh~n la nang lvc hanh vi d~y du
khi ~t d<) tu6i nhdt dinh, con vi~c h~ chS nang lvc hanh vi phru
thong qua toa an theo trlnh t\1' t6 tl,lng dan S\1' va duqc ap dl,lng
vm nhiing ngum nghi~n rna tuy va cac chlit kich thich dfin dSn
h~u qua pha tan tai san cua gia dlnh. Quy dinh nay coy nghia
to 16n v~ m~t xa h<)i, d~c bi~t co tac dvng sau s~c trong vi~c
phong ch6ng cac t~ n~n xa h<)i. Vi~c ap dvng quy dinh nay
thong qua toa an se tac d9ng m~nh me dSn nhung ngum vo
trach nhi~m vm gia dlnh va xa h<)i.
Nghi~n rna tuy va cac chdt kich thich khac phai Ia nguyen
nhan dfin dSn pha tan tai san cua gia dlnh va vi~c yeu cfiu toa an
tuyen b6 h~ chS nang lvc hanh vi khong chi thu<)c nhiing nguai
CO quy~n, lqi ich lien quan rna quan trQng han la cac CO" quan
ho~c t6 chuc htru quan cling co quy~n yeu cftu toa an. Di~u nay
t~o di~u ki~n t6t han d~ quy dinh nay duqc thvc thi v~ m~t thvc
tS rna khong chi v~ phap H.
Can cu vao tlnh tr~ng thvc tS va theo yeu c~u cua nhung
nguai co quy~n, lqi fch lien quan, t6 chuc hfru quan, toi:l. an co
th~ ra quySt dinh tuyen b6 m<)t nguai bi h~n chS nang lvc hanh
94
vi dan S1J. Ngum d~ di~n theo phap lu~t cua ngum bi h~n che
nang l1JC hrmh Vi dan S\1' va ph~ Vi d~ di~n do toa an quyet
djnh. Giao djch dan s1J lien quan den tai san cua ngum bi h~
che nang ll!c hanh vi dan S\1' phai c6 S\1' d6ng y cua ngum d~
di~n theo phap lu~t, trir giao djch nhfun phvc vv nhu du sinh
ho~t hang ngay.
Khi khong con can cu tuyen b6 m()t ngum bi h~ che nang
l1Jc hanh vi dan S\1' thl theo yeu cdu cua chfnh ngum d6 ho~c
cua ngum c6 quy~n, lgi ich lien quan, ca quan, t6 chuc hfru
quan, toa an ra quyet djnh huy bo quyet dinh tuyen b6 h~ che
nang h.rc hanh vi dan s1J.
Vi~c tuyen b6 m()t ngum mAt nang lgc hanh vi dan s1J, h~
che nang lgc hanh Vi dan S\1' dful den nhiing h~u qua phap li
nhAt djnh, tu each chu th€ cua nhiing ngum nay nhu nhiing
ngum c6 nang lgc hanh vi dan S\1' m()t phdn.
d. N guili c6 kh6 khan trong nhqn thirc va tam chu hanh vi
Day la chu th€ mm dugc ghi ~ ~ Di~u 23 BLDS nam 2015
vm cac ~c di~m: (i) c6 cac yeu t6 ve th€ chAt (nhu SlJ khuyet
thieu ve ca th€ nhu ca nhan bi cam, mu, diec ho~ bi tai n~ li~t
ngum ... ) ho~ cac yeu t6 ve tinh t~dn (cac cu s6c tam lL.) rna
khong du kha nang nh~ thuc va lam chu hanh vi nhung chua
den muc mAt nang l1Jc hanh vi dan s1J; (ii) c6 yeu cdu cua ngum
nay, ngum c6 quyen va lgi ich lien quan ho~ cua ca quan, t6
chuc hii'u quan giri den toa an; (iii) c6 ket lu~ giam dinh phap y
tam thdn; (iv) toa an ra quyet dinh tuyen b6 la ngum c6 kh6
khan trong nh~n thuc va lam chu hanh vi, chi djnh ngum giam
hQ, xac djnh quy~n va nghia Vl) cua ngu(ri giam hQ.
95
vi dan S1J. Ngum d~ di~n theo phap lu~t cua ngum bi h~n che
nang l1JC hrmh Vi dan S\1' va ph~ Vi d~ di~n do toa an quyet
djnh. Giao djch dan s1J lien quan den tai san cua ngum bi h~
che nang ll!c hanh vi dan S\1' phai c6 S\1' d6ng y cua ngum d~
di~n theo phap lu~t, trir giao djch nhfun phvc vv nhu du sinh
ho~t hang ngay.
Khi khong con can cu tuyen b6 m()t ngum bi h~ che nang
l1Jc hanh vi dan S\1' thl theo yeu cdu cua chfnh ngum d6 ho~c
cua ngum c6 quy~n, lgi ich lien quan, ca quan, t6 chuc hfru
quan, toa an ra quyet djnh huy bo quyet dinh tuyen b6 h~ che
nang h.rc hanh vi dan s1J.
Vi~c tuyen b6 m()t ngum mAt nang lgc hanh vi dan s1J, h~
che nang lgc hanh Vi dan S\1' dful den nhiing h~u qua phap li
nhAt djnh, tu each chu th€ cua nhiing ngum nay nhu nhiing
ngum c6 nang lgc hanh vi dan S\1' m()t phdn.
d. N guili c6 kh6 khan trong nhqn thirc va tam chu hanh vi
Day la chu th€ mm dugc ghi ~ ~ Di~u 23 BLDS nam 2015
vm cac ~c di~m: (i) c6 cac yeu t6 ve th€ chAt (nhu SlJ khuyet
thieu ve ca th€ nhu ca nhan bi cam, mu, diec ho~ bi tai n~ li~t
ngum ... ) ho~ cac yeu t6 ve tinh t~dn (cac cu s6c tam lL.) rna
khong du kha nang nh~ thuc va lam chu hanh vi nhung chua
den muc mAt nang l1Jc hanh vi dan s1J; (ii) c6 yeu cdu cua ngum
nay, ngum c6 quyen va lgi ich lien quan ho~ cua ca quan, t6
chuc hii'u quan giri den toa an; (iii) c6 ket lu~ giam dinh phap y
tam thdn; (iv) toa an ra quyet dinh tuyen b6 la ngum c6 kh6
khan trong nh~n thuc va lam chu hanh vi, chi djnh ngum giam
hQ, xac djnh quy~n va nghia Vl) cua ngu(ri giam hQ.
95
 NSu sau nay khong con cac din cu tren va c6 kSt lu~ giam
dinh phap li tam thdn la hQ c6 kha nang nh~n thuc va di~u
khien hanh vi m(>t each hinh thuang thi toa an se ra quySt dinh
huy ho quySt dinh tuyen hfi ngum c6 kh6 khan trong nh~ thuc
va lam chu hanh vi.
III. GIAMH()
l.Khaini~m
Giam h(> la chS dinh mang tfnh t6ng hgp cua nhi~u nganh
lu~t. Nguai chua thanh nien khong concha, m~; cha, m~ mAt
nang h,rc hanh vi hay hi h:;m chS nang lgc hanh vi, hi h~n chS
quy~n cua cha, m~; cha, m~ khong c6 di~u ki~n cham soc.
Ngohl ra, chS dinh giam h(> di~u chinh cac quan h~ vm mvc
dich nhb kh~c phvc tinh tr:;mg khong tucrng dAng giua sg hinh
dAng v~ nang lgc phap lu~t vm khong hinh d~ng v~ nang lgc
hanh vi dan sg cua nhfrng ngum c6 nang lgc hanh vi m(>t phdn,
nhfrng ngum khong c6 nang lgc hanh vi, hi mAt nang lgc hanh
vi. Nhiing quy dinh cua chs dinh nay xac dinh vi~c quan H tru
San, thgc hi~n CaC quy~n Va nghia V\1 V~ tru San CUa nguffi dugc
giam h(>. Ngohl ra, chS dinh giam h(> con c6 nhfrng quy dinh
mang tfnh hanh chfnh nhu cac quan h~ v~ cu ngum giam h(>,
giam sat vi~c giam h(> ...
Giam h() la vi~c ca nhan, t6 chuc ho~c ca quan nha nu6c
dugc phap lu~t quy dinh ho~c dugc cu de thgc hi~n vi~c cham
soc va bao v~ quy~n. 1¢ fch hgp phap cua ngum dugc giam h(>
(Di~u 48 BLDS nam 2015). Nhu v~y. giam h(> la chS dinh
nhb kh~c phvc tinh tr:;mg cua ngum c6 nang lgc phap lu~t dan
S\f nhung khong the hfutg hanh Vi CUa mlnh xac l~p, thgc hi~n
96
NSu sau nay khong con cac din cu tren va c6 kSt lu~ giam
dinh phap li tam thdn la hQ c6 kha nang nh~n thuc va di~u
khien hanh vi m(>t each hinh thuang thi toa an se ra quySt dinh
huy ho quySt dinh tuyen hfi ngum c6 kh6 khan trong nh~ thuc
va lam chu hanh vi.
III. GIAMH()
l.Khaini~m
Giam h(> la chS dinh mang tfnh t6ng hgp cua nhi~u nganh
lu~t. Nguai chua thanh nien khong concha, m~; cha, m~ mAt
nang h,rc hanh vi hay hi h:;m chS nang lgc hanh vi, hi h~n chS
quy~n cua cha, m~; cha, m~ khong c6 di~u ki~n cham soc.
Ngohl ra, chS dinh giam h(> di~u chinh cac quan h~ vm mvc
dich nhb kh~c phvc tinh tr:;mg khong tucrng dAng giua sg hinh
dAng v~ nang lgc phap lu~t vm khong hinh d~ng v~ nang lgc
hanh vi dan sg cua nhfrng ngum c6 nang lgc hanh vi m(>t phdn,
nhfrng ngum khong c6 nang lgc hanh vi, hi mAt nang lgc hanh
vi. Nhiing quy dinh cua chs dinh nay xac dinh vi~c quan H tru
San, thgc hi~n CaC quy~n Va nghia V\1 V~ tru San CUa nguffi dugc
giam h(>. Ngohl ra, chS dinh giam h(> con c6 nhfrng quy dinh
mang tfnh hanh chfnh nhu cac quan h~ v~ cu ngum giam h(>,
giam sat vi~c giam h(> ...
Giam h() la vi~c ca nhan, t6 chuc ho~c ca quan nha nu6c
dugc phap lu~t quy dinh ho~c dugc cu de thgc hi~n vi~c cham
soc va bao v~ quy~n. 1¢ fch hgp phap cua ngum dugc giam h(>
(Di~u 48 BLDS nam 2015). Nhu v~y. giam h(> la chS dinh
nhb kh~c phvc tinh tr:;mg cua ngum c6 nang lgc phap lu~t dan
S\f nhung khong the hfutg hanh Vi CUa mlnh xac l~p, thgc hi~n
96
dugc quy~n. nghia V\1- cita hQ vi hQ Ia nhfmg ngum chua thrum
nien ma khong c6 sg cham s6c, giao d1,1c cita cha m~. ngum c6
kh6 khan trong nh~ thuc va di~u khi~n hrum vi, ngum mAt
nang 1\rc hrum vi dan sg.
2. Nguirl duqc giam hq
Theo quy dinh t~ Di~u 47 BLDS nam 2015 thi nguoi dugc
giam h() bao g6m:
a) Ngum chua thrum nien khong concha, m~ ho~c khong
xac dinh dugc cha, m~;
b) Ngum chua thrum nien c6 cha, m~ nhung cha, m~ d~u
mAt nang lgc hrum vi dan sv; cha, m(( d~u c6 kh6 khan trong
nh~ thuc; lam chit hrum vi; cha, m(( deu hi h~ ch~ nang h,rc
hrum Vi dan Sl,l'; cha, ID(( deu bi toa an tuyen b6 h~n ch~ quyen
d6i vm con; cha, m~ deu khong c6 dieu ki~n cham s6c, giao
dl,lc con va c6 yeu cAu ngum giam h();
c) Ngum mAt nang lvc hrum vi dan sg;
d) Ngum c6 kh6 khan trong nh~ thuc, lam chit hanh vi.
Nhu v~y ngum chua thrum nien chi la ngum dugc giam h()
khi khong con ho~c khong th~ xac dinh dugc cha m(( nhu
truang hgp nhfmg d(ra tre bi bo roi khi moo de ho~C con cha ID((
nhung 1~ khong c6 sg quan tam, cham s6c giao d1,1c cita cha
m((. BLDS nam 2015 bd sung m()t d6i tugng cilng dugc giam
h() so v6i quy dinh cita BLDS nam 2005 la ngum c6 kh6 khan
trong nh~ thuc va lam chit hrum vi.
3. Nguirl giam hf}
Cac quy dinh ve giam h() d6i v6i ngum chua thrum nien chi
97
dugc quy~n. nghia V\1- cita hQ vi hQ Ia nhfmg ngum chua thrum
nien ma khong c6 sg cham s6c, giao d1,1c cita cha m~. ngum c6
kh6 khan trong nh~ thuc va di~u khi~n hrum vi, ngum mAt
nang 1\rc hrum vi dan sg.
2. Nguirl duqc giam hq
Theo quy dinh t~ Di~u 47 BLDS nam 2015 thi nguoi dugc
giam h() bao g6m:
a) Ngum chua thrum nien khong concha, m~ ho~c khong
xac dinh dugc cha, m~;
b) Ngum chua thrum nien c6 cha, m~ nhung cha, m~ d~u
mAt nang lgc hrum vi dan sv; cha, m(( d~u c6 kh6 khan trong
nh~ thuc; lam chit hrum vi; cha, m(( deu hi h~ ch~ nang h,rc
hrum Vi dan Sl,l'; cha, ID(( deu bi toa an tuyen b6 h~n ch~ quyen
d6i vm con; cha, m~ deu khong c6 dieu ki~n cham s6c, giao
dl,lc con va c6 yeu cAu ngum giam h();
c) Ngum mAt nang lvc hrum vi dan sg;
d) Ngum c6 kh6 khan trong nh~ thuc, lam chit hanh vi.
Nhu v~y ngum chua thrum nien chi la ngum dugc giam h()
khi khong con ho~c khong th~ xac dinh dugc cha m(( nhu
truang hgp nhfmg d(ra tre bi bo roi khi moo de ho~C con cha ID((
nhung 1~ khong c6 sg quan tam, cham s6c giao d1,1c cita cha
m((. BLDS nam 2015 bd sung m()t d6i tugng cilng dugc giam
h() so v6i quy dinh cita BLDS nam 2005 la ngum c6 kh6 khan
trong nh~ thuc va lam chit hrum vi.
3. Nguirl giam hf}
Cac quy dinh ve giam h() d6i v6i ngum chua thrum nien chi
97
dugc ap d\lng khi khong con cha, m~ ho~c cha, m~ d~u bi mAt
nang 1gc harm vi, bi h~ ch~ quy~n cua cha, m~ ho~c khong c6
di~u ki~n d6 cham s6c, giao d\lc ngubi chua thanh nien d6.
Truong hgp ngum c6 nang 1gc harm vi dan sg dfiy du 1ga ch9n
ngubi giam h{) cho mlnh thi khi h9 6 tinh tr~g cAn dugc giam
h{), ca nhan, phap nhan dugc 1ga ch9n Ia ngubi giam h9 n~u
ngubi nay d6ng y. Vi~c 1ga chQn ngubi giam h{) phai dugc l~p
thrum van ban c6 cong chl:mg ho~c chl:mg thgc (khmin 2 Di~u
48 BLDS nam 2015).
Theo quy dinh cua phap lu~t, hai hinh thuc giam h{) la giam
h{) duang nhien va giam h{) dugc cu. Giam h{) duang nhien la
hlnh thuc giam h9 do phap lu~t quy djnh, ngum giam h{) duang
nhien chi c6 th6 Ut ca nhan. Quan h~ giam h9 d~g nay dugc
xac dinh b~ng cac quy dinh v~ ngum giam h{), ngum dugc
giam h{), quy~n va nghia V\1 cua ngubi giam hQ d6i vm ngubi
dugc giam h{) va tru san cua hQ. Giam h{) dugc cu 1a hlnh thuc
cu ngubi giam h{) theo trlnh t1)' do phap lu~t quy djnh, ca nhan,
co quan, t6 chuc d~u c6 th6 tro thrum ngum giam h9 dugc cu.
M{)t ngubi c6 th€ giam h{) cho nhi~u ngubi nhung m{)t ngubi
chi c6 th6 dugc m{)t ngubi giam h{), trir trucrng hgp ngubi giam
h9 Ia cha, m~ ho~c ong, ba theo quy dinh t¢ khoan 2 Di~u 47
BLDS nam 2015.
Ngubi giam h{) c6 th€ la ca nhan, phap nhan dugc phap lu~t
quy dinh ho~c dugc cu lam ngum giam h{). Phap nhan c6 du
cac di~u ki~n sau day c6 th6 lam ngum giam h{): (i) c6 nang lgc
phap lu~t dan SlJ phu hgp v6i vi~c giam h{), vf d\1 nhu cac t6
chuc tir thi~n. quy xii h{)i...; (ii) c6 di~u ki~n cAn thi~t d6 thgc
hi~n quy~n. nghia V\1 cua ngubi giam h9 nhu di~u ki~n v~ tru
98
dugc ap d\lng khi khong con cha, m~ ho~c cha, m~ d~u bi mAt
nang 1gc harm vi, bi h~ ch~ quy~n cua cha, m~ ho~c khong c6
di~u ki~n d6 cham s6c, giao d\lc ngubi chua thanh nien d6.
Truong hgp ngum c6 nang 1gc harm vi dan sg dfiy du 1ga ch9n
ngubi giam h{) cho mlnh thi khi h9 6 tinh tr~g cAn dugc giam
h{), ca nhan, phap nhan dugc 1ga ch9n Ia ngubi giam h9 n~u
ngubi nay d6ng y. Vi~c 1ga chQn ngubi giam h{) phai dugc l~p
thrum van ban c6 cong chl:mg ho~c chl:mg thgc (khmin 2 Di~u
48 BLDS nam 2015).
Theo quy dinh cua phap lu~t, hai hinh thuc giam h{) la giam
h{) duang nhien va giam h{) dugc cu. Giam h{) duang nhien la
hlnh thuc giam h9 do phap lu~t quy djnh, ngum giam h{) duang
nhien chi c6 th6 Ut ca nhan. Quan h~ giam h9 d~g nay dugc
xac dinh b~ng cac quy dinh v~ ngum giam h{), ngum dugc
giam h{), quy~n va nghia V\1 cua ngubi giam hQ d6i vm ngubi
dugc giam h{) va tru san cua hQ. Giam h{) dugc cu 1a hlnh thuc
cu ngubi giam h{) theo trlnh t1)' do phap lu~t quy djnh, ca nhan,
co quan, t6 chuc d~u c6 th6 tro thrum ngum giam h9 dugc cu.
M{)t ngubi c6 th€ giam h{) cho nhi~u ngubi nhung m{)t ngubi
chi c6 th6 dugc m{)t ngubi giam h{), trir trucrng hgp ngubi giam
h9 Ia cha, m~ ho~c ong, ba theo quy dinh t¢ khoan 2 Di~u 47
BLDS nam 2015.
Ngubi giam h{) c6 th€ la ca nhan, phap nhan dugc phap lu~t
quy dinh ho~c dugc cu lam ngum giam h{). Phap nhan c6 du
cac di~u ki~n sau day c6 th6 lam ngum giam h{): (i) c6 nang lgc
phap lu~t dan SlJ phu hgp v6i vi~c giam h{), vf d\1 nhu cac t6
chuc tir thi~n. quy xii h{)i...; (ii) c6 di~u ki~n cAn thi~t d6 thgc
hi~n quy~n. nghia V\1 cua ngubi giam h9 nhu di~u ki~n v~ tru
98
chinh, v~t chAt va nhfm lgc d~ cham soc, giao ctvc cac chu th~
y~u th~ cAn duqc giam h9.
Ca nhan la nguoi giam h9 phai c6 cac di~u ki~n duqc quy
dinh 6 Di~u 49 BLDS nam 2015. Cac di~u ki~n d6 la: nguoi
co nang Igc hanh vi dAy du; co tu each d~o due t6t; khong
phai la nguai dang bi truy ciru trach nhi~m hlnh sg ho~c
nguai bi k~t an nhung chua duqc xoa an tich v~ m9t trong cac
t9i c6 y xam ph~m tinh m~ng, sue khoe, danh dg, nhan phAm,
tai san cua ngucri khac; c6 di~u ki~n cAn thi~t d~ thgc hi~n
quy~n va nghia V\1 cua nguoi giam hQ. Tuy di€u lu~t nay
khong quy dinh r5 di€u ki~n cAn thi~t nay la gl nhung c6 th~
hi~u d6 la di~u ki~n kinh t~ va di€u ki~n thgc t~ khac (sinh
s6ng cung nai cu tru ho~c cho ngum duqc giam h9 cung cu
tru, sinh s6ng v6i mlnh ho~c c6 th~ thucrng xuyen giam sat,
quan H duqc nguoi duqc giam h<)).
4. Quy~n va nghia Vl}. CU3 DgU'Oi giam h{)
Giam h9 la ch~ dinh nhftm bao v~ quy~n lqi cua nguoi
khong c6 nang h,rc h~mh vi, chua d~y du nang lvc haru~ vi. B6i
V~y, quy€n Va nghia V\1 CUa nguffi giam hQ dUQC quy djnh cling
nhftm bao v~ t6t nhAt quy~n lqi cua hQ. Nghia vv cua ngum
giam h9 duqc quy dinh t~i cac di~u 55, 56, 57 BLDS nam
2015. Theo quy djnh t~i nhfrng di€u lu~t nay, ngum giam h9 c6
cac quy~n va nghia V\1 sau:
* Nghia V\1 cua ngum giam h9: Bao v~ quy€n va lqi ich hqp
phap cua nguoi duqc giam h9. Vi~c bao v~ nay duqc ti~n hanh
thay cho ngucri duqc giam h9 trong vi~c quan H tai san, tg
mlnh ho~c giam sat ngum duqc giam h9 trong vi~c su dvng va
99
chinh, v~t chAt va nhfm lgc d~ cham soc, giao ctvc cac chu th~
y~u th~ cAn duqc giam h9.
Ca nhan la nguoi giam h9 phai c6 cac di~u ki~n duqc quy
dinh 6 Di~u 49 BLDS nam 2015. Cac di~u ki~n d6 la: nguoi
co nang Igc hanh vi dAy du; co tu each d~o due t6t; khong
phai la nguai dang bi truy ciru trach nhi~m hlnh sg ho~c
nguai bi k~t an nhung chua duqc xoa an tich v~ m9t trong cac
t9i c6 y xam ph~m tinh m~ng, sue khoe, danh dg, nhan phAm,
tai san cua ngucri khac; c6 di~u ki~n cAn thi~t d~ thgc hi~n
quy~n va nghia V\1 cua nguoi giam hQ. Tuy di€u lu~t nay
khong quy dinh r5 di€u ki~n cAn thi~t nay la gl nhung c6 th~
hi~u d6 la di~u ki~n kinh t~ va di€u ki~n thgc t~ khac (sinh
s6ng cung nai cu tru ho~c cho ngum duqc giam h9 cung cu
tru, sinh s6ng v6i mlnh ho~c c6 th~ thucrng xuyen giam sat,
quan H duqc nguoi duqc giam h<)).
4. Quy~n va nghia Vl}. CU3 DgU'Oi giam h{)
Giam h9 la ch~ dinh nhftm bao v~ quy~n lqi cua nguoi
khong c6 nang h,rc h~mh vi, chua d~y du nang lvc haru~ vi. B6i
V~y, quy€n Va nghia V\1 CUa nguffi giam hQ dUQC quy djnh cling
nhftm bao v~ t6t nhAt quy~n lqi cua hQ. Nghia vv cua ngum
giam h9 duqc quy dinh t~i cac di~u 55, 56, 57 BLDS nam
2015. Theo quy djnh t~i nhfrng di€u lu~t nay, ngum giam h9 c6
cac quy~n va nghia V\1 sau:
* Nghia V\1 cua ngum giam h9: Bao v~ quy€n va lqi ich hqp
phap cua nguoi duqc giam h9. Vi~c bao v~ nay duqc ti~n hanh
thay cho ngucri duqc giam h9 trong vi~c quan H tai san, tg
mlnh ho~c giam sat ngum duqc giam h9 trong vi~c su dvng va
99
dinh do~t t~ti san vi 1gi ich nguCri dugc giam h9 sao cho hi~u
qua nhfit. Thvc hi~n cac h~mh vi tren thvc t@ cfing nhu phap li
nh~m bao v~ cac quy~n nhan than, quy~n t~ti san cua nguCri
dugc giam h(>. Yeu cfru ngucri khac tra 1~i t~ti san, thvc hi~n cac
nghia v-v cho ngucri dugc giam h(>.
-Cham soc, giao d-vc ngucri dugc giam h(>la nguCri ducri 15
tu6i; cham soc, bao dam vi~c di~u tri b~nh cho nguCri dugc
giam h9 1a nguCri mfit nang lvc hanh vi dan sv.
- Quan li tai san cua nguCri dugc giam h(>: Ngucri giam h9
co trach nhi~m quan lf tai san cua nguCri dugc giam h9 nhu tai
san cua chinh minh; co trach nhi~m bao quan, gin giu tai san,
khong lam hu hong, mfit mat tai san cua nguCri dugc giam h(>;
khong dugc cho, t~ng tai san cua nguCri dugc giam h(>, chi dugc
su d-vng, dinh do~t tai san vi lgi ich cua nguCri dugc giam h(>;
df>i vm nhfrng giao dich CO gia tri 16-n thi phai dugc SlJ d6ng y
cua cua nguCri giam sat vi~c giam h(>.
Nh~ ngan ch~ sv 1~m quy~n cua ngucri giam h(>, phap
1u~t quy dinh nhfrng giao dich dan sv cua nguCri giam h9 vm
nguCri dugc giam h9 lien quan d@n till san cua ngucri dugc giam
h9 d~u vo hi~u. B61 nguCri giam h9 1a nguCri d~i di~n cho nguCri
dugc giam h9 cho nen nhfing giao dich nay co sv "h6n nh~p"
tu each chu th~ trong m(>t quan h~. Cling m(>t ca nhan nhung
dt'rng v~ hai phia trong cling m(>t giao dich nen d~ dang d~n d@n
sv1~m quy~n cua nguCri giam h(>. Tuy nhien, cac giao dich dan
SlJ gifra ngu(ri giam hQ vcri ngucri dugc giam hQ CO lien quan
d@n tai san cua nguCri dugc giam h9 n@u thvc hi~n vi 1gi ich cua
ngucri dugc giam h9 va co sv d6ng y cua nguCri giam sat vi~c
giam h9 thi v~n co hi~u 1vc.
100
dinh do~t t~ti san vi 1gi ich nguCri dugc giam h9 sao cho hi~u
qua nhfit. Thvc hi~n cac h~mh vi tren thvc t@ cfing nhu phap li
nh~m bao v~ cac quy~n nhan than, quy~n t~ti san cua nguCri
dugc giam h(>. Yeu cfru ngucri khac tra 1~i t~ti san, thvc hi~n cac
nghia v-v cho ngucri dugc giam h(>.
-Cham soc, giao d-vc ngucri dugc giam h(>la nguCri ducri 15
tu6i; cham soc, bao dam vi~c di~u tri b~nh cho nguCri dugc
giam h9 1a nguCri mfit nang lvc hanh vi dan sv.
- Quan li tai san cua nguCri dugc giam h(>: Ngucri giam h9
co trach nhi~m quan lf tai san cua nguCri dugc giam h9 nhu tai
san cua chinh minh; co trach nhi~m bao quan, gin giu tai san,
khong lam hu hong, mfit mat tai san cua nguCri dugc giam h(>;
khong dugc cho, t~ng tai san cua nguCri dugc giam h(>, chi dugc
su d-vng, dinh do~t tai san vi lgi ich cua nguCri dugc giam h(>;
df>i vm nhfrng giao dich CO gia tri 16-n thi phai dugc SlJ d6ng y
cua cua nguCri giam sat vi~c giam h(>.
Nh~ ngan ch~ sv 1~m quy~n cua ngucri giam h(>, phap
1u~t quy dinh nhfrng giao dich dan sv cua nguCri giam h9 vm
nguCri dugc giam h9 lien quan d@n till san cua ngucri dugc giam
h9 d~u vo hi~u. B61 nguCri giam h9 1a nguCri d~i di~n cho nguCri
dugc giam h9 cho nen nhfing giao dich nay co sv "h6n nh~p"
tu each chu th~ trong m(>t quan h~. Cling m(>t ca nhan nhung
dt'rng v~ hai phia trong cling m(>t giao dich nen d~ dang d~n d@n
sv1~m quy~n cua nguCri giam h(>. Tuy nhien, cac giao dich dan
SlJ gifra ngu(ri giam hQ vcri ngucri dugc giam hQ CO lien quan
d@n tai san cua nguCri dugc giam h9 n@u thvc hi~n vi 1gi ich cua
ngucri dugc giam h9 va co sv d6ng y cua nguCri giam sat vi~c
giam h9 thi v~n co hi~u 1vc.
100
 - D1;1i di~n cho ngum dugc giam h(> trong cac giao dich dan
sv: D!;ii di~n cho nguai dugc giam h(> khong chi la nghia V\} rna
con la quy~n cua nguai giam h(>. Trir nhfrng giao dich rna
ngum tir du 6 tu6i d~n 18 tu6i c6 th@ tv mlnh thvc hi~n theo
quy dinh t1;1i Di~u 20 BLDS, ngum giam h9 la d1;1i di~n cho
nguai dugc giam h(> trong cac quan h~ phap lu~t n(>i dung cling
nhu t6 tvng.
Tu each d1;1i di~n cua ngum giam h(> dugc th-gc hi~n du6i
hai hlnh thuc sau:
- D6i v6i nguai chua thanh nien, nguai giam h9 voi tu each
la nguai d1;1i di~n kiSm soat vi~c thvc hi~n cac giao dich do
ngum dugc giam h9 thvc hi~n duoi hlnh thuc "d6ng y" - d6ng
y vi~c th-gc hi~n giao d!ch cling nhu n(>i dung cua giao d!ch
d6. Thai di~m d6ng y khong c6 y nghia quy~t d!nh. N~u
nguai dugc giam h9 da thvc hi~n giao d!ch khong c6 sv d6ng
y cua nguai dugc giam h9 thl voi tu each la nguai d1;1i di~n,
hQ c6 quy~n yeu c~u toa an tuyen b6 giao dich vo hi~u theo
quy d!nh t?i cac di~u 125, 128 BLDS nam 2015. Nguai giam
h(> khong dugc dem tai san cua nguai dugc giam h(> t~ng cho
nguai khac vi hgp d6ng t~ng cho la lo1;1i hgp d6ng khong c6
d~n bu nen se lam giam sut kh6i tai san thu(>c sa hfru cua
nguai dugc giam h(>.
- D6i v6i ngum m~t nang lvc hanh vi thi v6i tu each la ngum
d!;ii di~n, nguai giam h9 tv mlnh thvc hi~n cac giao dich vi lgi
fch cua nguai duqc giam h(>.
Ngum giam h9 cho ngum dum 15 tu6i, ngum m~t nang Ivc
han.h vi c6 nghia V\1 cham soc, giao dvc; bao dam di~u tri, chua
101
- D1;1i di~n cho ngum dugc giam h(> trong cac giao dich dan
sv: D!;ii di~n cho nguai dugc giam h(> khong chi la nghia V\} rna
con la quy~n cua nguai giam h(>. Trir nhfrng giao dich rna
ngum tir du 6 tu6i d~n 18 tu6i c6 th@ tv mlnh thvc hi~n theo
quy dinh t1;1i Di~u 20 BLDS, ngum giam h9 la d1;1i di~n cho
nguai dugc giam h(> trong cac quan h~ phap lu~t n(>i dung cling
nhu t6 tvng.
Tu each d1;1i di~n cua ngum giam h(> dugc th-gc hi~n du6i
hai hlnh thuc sau:
- D6i v6i nguai chua thanh nien, nguai giam h9 voi tu each
la nguai d1;1i di~n kiSm soat vi~c thvc hi~n cac giao dich do
ngum dugc giam h9 thvc hi~n duoi hlnh thuc "d6ng y" - d6ng
y vi~c th-gc hi~n giao d!ch cling nhu n(>i dung cua giao d!ch
d6. Thai di~m d6ng y khong c6 y nghia quy~t d!nh. N~u
nguai dugc giam h9 da thvc hi~n giao d!ch khong c6 sv d6ng
y cua nguai dugc giam h9 thl voi tu each la nguai d1;1i di~n,
hQ c6 quy~n yeu c~u toa an tuyen b6 giao dich vo hi~u theo
quy d!nh t?i cac di~u 125, 128 BLDS nam 2015. Nguai giam
h(> khong dugc dem tai san cua nguai dugc giam h(> t~ng cho
nguai khac vi hgp d6ng t~ng cho la lo1;1i hgp d6ng khong c6
d~n bu nen se lam giam sut kh6i tai san thu(>c sa hfru cua
nguai dugc giam h(>.
- D6i v6i ngum m~t nang lvc hanh vi thi v6i tu each la ngum
d!;ii di~n, nguai giam h9 tv mlnh thvc hi~n cac giao dich vi lgi
fch cua nguai duqc giam h(>.
Ngum giam h9 cho ngum dum 15 tu6i, ngum m~t nang Ivc
han.h vi c6 nghia V\1 cham soc, giao dvc; bao dam di~u tri, chua
101
 b~nh cho ngu<ri dugc giam h(>. Vi~c cham s6c, giao dvc, chua
b~nh cho ngu<ri dugc giam h9 dugc thvc hi~n theo kha nang,
phu hgp v6i di~u ki~n, hoan canh cua ngu<ri giam h(>.
* Quy~n cua ngucri giam h(>: Nguai giam h9 c6 cac quy~n
dugc quy dinh t~i Di~u 57 BLDS, ngoai ra c6 th~ c6 cac quy~n
khac dugc quy dinh trong van ban cu giam h9 (Di~u 54
BLDS). Cac quy~n cua ngucri giam h9 dugc quy dinh nh~m
th\}'C hi~n cac m\}C dfch cua vi~c giam h(> la cham SOC, chua
b~nh va bao v~ quy~n lgi cua ngucri dugc giam h(>. Vi v~y,
ngucri giam h9 c6 quy~n sir dvng tai san, djnh do~t tai san cua
ngucri dugc giam h9 cho nhung ho~t d(>ng dm thiSt thucrng
ngay cua ngucri dugc giam h(>; dugc thanh toan cac chi phi
. cAn thiSt cho vi~c quan li tai san; dung tai san cua nguai dugc
giam h9 d~ b6i thucrng thi~t h~i do cac hanh vi cua ngucri
dugc giam h(> gay ra. Ngoai ra, h9 con thvc hi~n cac hanh vi
phap li thay m~t ngu<ri dugc giam h9 trong vi~c t~o l~p, thvc
hi~n cac quy~n Va nghia V\} cua ngu<Ji dugc giam h(>.
* Ngu<rigiam h9 c6 th~ hi thay d6i nSu ngu<ri giam h9
khong con du cac di~u ki~n d~ lam ngu<ri giam h9; ngu<ri giam
h9 la ca nhan chSt ho~c hi toa an tuyen b6 m~t tich, t6 chuc lam
giam h9 ch~m dill ho~t d(>ng; ngu<ri giam h9 vi ph~m nghiem
trQng nghia vv giam h(>; ngu<ri giam h9 d~ nghi dugc thay d6i
va c6 ngu<ri khac nh~n lam giam h(>. Trong truang hgp thay d6i
ngu<ri giam h9 duang nhien thl nhfrng ngu<ri dugc phap lu~t
quy dinh la ngu<ri giam h9 duang nhien khac tuAn tv thay thS;
nSu khong c6 ngu<ri giam h9 duang nhien thl vi~c cu ngu<ri
giam h9 dugc thvc hi~n theo quy dinh nhu giam h9 dugc cu.
102
b~nh cho ngu<ri dugc giam h(>. Vi~c cham s6c, giao dvc, chua
b~nh cho ngu<ri dugc giam h9 dugc thvc hi~n theo kha nang,
phu hgp v6i di~u ki~n, hoan canh cua ngu<ri giam h(>.
* Quy~n cua ngucri giam h(>: Nguai giam h9 c6 cac quy~n
dugc quy dinh t~i Di~u 57 BLDS, ngoai ra c6 th~ c6 cac quy~n
khac dugc quy dinh trong van ban cu giam h9 (Di~u 54
BLDS). Cac quy~n cua ngucri giam h9 dugc quy dinh nh~m
th\}'C hi~n cac m\}C dfch cua vi~c giam h(> la cham SOC, chua
b~nh va bao v~ quy~n lgi cua ngucri dugc giam h(>. Vi v~y,
ngucri giam h9 c6 quy~n sir dvng tai san, djnh do~t tai san cua
ngucri dugc giam h9 cho nhung ho~t d(>ng dm thiSt thucrng
ngay cua ngucri dugc giam h(>; dugc thanh toan cac chi phi
. cAn thiSt cho vi~c quan li tai san; dung tai san cua nguai dugc
giam h9 d~ b6i thucrng thi~t h~i do cac hanh vi cua ngucri
dugc giam h(> gay ra. Ngoai ra, h9 con thvc hi~n cac hanh vi
phap li thay m~t ngu<ri dugc giam h9 trong vi~c t~o l~p, thvc
hi~n cac quy~n Va nghia V\} cua ngu<Ji dugc giam h(>.
* Ngu<rigiam h9 c6 th~ hi thay d6i nSu ngu<ri giam h9
khong con du cac di~u ki~n d~ lam ngu<ri giam h9; ngu<ri giam
h9 la ca nhan chSt ho~c hi toa an tuyen b6 m~t tich, t6 chuc lam
giam h9 ch~m dill ho~t d(>ng; ngu<ri giam h9 vi ph~m nghiem
trQng nghia vv giam h(>; ngu<ri giam h9 d~ nghi dugc thay d6i
va c6 ngu<ri khac nh~n lam giam h(>. Trong truang hgp thay d6i
ngu<ri giam h9 duang nhien thl nhfrng ngu<ri dugc phap lu~t
quy dinh la ngu<ri giam h9 duang nhien khac tuAn tv thay thS;
nSu khong c6 ngu<ri giam h9 duang nhien thl vi~c cu ngu<ri
giam h9 dugc thvc hi~n theo quy dinh nhu giam h9 dugc cu.
102
 IV. Ndi CUTRU CUA cA NHAN
Quy~n tv do di 1~ va h,ra chQn nai cu tru tren lanh th6 Vi~t
Nam la m{>t quyen quan trQng cua ca nhan dugc Hi~n phap
nam 2013 ghi nh~.
Nai cu tru cua ca nhan lanai ngum do thucrng xuyen sinh
s6ng; n~u khong xac dinh dugc nai ngum do thucrng xuyen
sinh s6ng thl nai cu tn1 Ia nai ngum do dang sinh s6ng. Nai cu
tru cua ngum chua thanh nien, ngum dugc giam h{> la nai cu
tru cua cha, m~. cua ngum dugc giam h{>. N~u cham~ co nai
cu tru khac nhau thl nai cu tru cua con chua thanh nien la nai
cu tn1 cua cha ho~c m~ rna ngucri chua thanh nien thu(mg
xuyen chung s6ng. Tuy nhien, ngum chua thanh nien co th~ co
nai cu tn1 khac n~u dugc cha m~ ho~c ngum giam h¢ dfing y
ho~ phap lu~t co quy djnh. V g chAng co th~ co nai cu tn1 khac
nhau n~u co thoa thu~ (cac di~u 41, 42,42 BLDS nam 2015).
M{>t s6 ngum do hoan canh d~c bi~t v~ ngh6 nghi~p co th~
khong co nai a nhAt dinh, vl v~y cac di6u 44, 45 BLDS nam
2015 xac djnh nui cu tru cua nhiing ngum nay. Nci cu tru cua
quan nhan la nai don vi do dong quan; d6i v6i si quan, quan
nhan chuyen nghi~p. nai cu trula nai dong quan n~u khong
xac dinh dugc nai thucrng xuyen sinh s6ng. Nai cu tru cua
ngum lam ngh~ luu d{>ng tren tau, thuy6n, phuang ti~n hanh
ngh~ luu d{>ng khac la nai dang ki tau, thuy6n, phuang ti~n do,
trir trucrng hgp hQ co nai cu tru theo quy dinh t~ khoan 1 Di6u
41 BLDS nam 2015.
Nai cu tru dugc xac dinh theo dan vi hanh chfnh (xa,
phucrng; qu~n. huy~n; tinh). Vi~c xac dinh nai cu tn1 cua ca
103
IV. Ndi CUTRU CUA cA NHAN
Quy~n tv do di 1~ va h,ra chQn nai cu tru tren lanh th6 Vi~t
Nam la m{>t quyen quan trQng cua ca nhan dugc Hi~n phap
nam 2013 ghi nh~.
Nai cu tru cua ca nhan lanai ngum do thucrng xuyen sinh
s6ng; n~u khong xac dinh dugc nai ngum do thucrng xuyen
sinh s6ng thl nai cu tn1 Ia nai ngum do dang sinh s6ng. Nai cu
tru cua ngum chua thanh nien, ngum dugc giam h{> la nai cu
tru cua cha, m~. cua ngum dugc giam h{>. N~u cham~ co nai
cu tru khac nhau thl nai cu tru cua con chua thanh nien la nai
cu tn1 cua cha ho~c m~ rna ngucri chua thanh nien thu(mg
xuyen chung s6ng. Tuy nhien, ngum chua thanh nien co th~ co
nai cu tn1 khac n~u dugc cha m~ ho~c ngum giam h¢ dfing y
ho~ phap lu~t co quy djnh. V g chAng co th~ co nai cu tn1 khac
nhau n~u co thoa thu~ (cac di~u 41, 42,42 BLDS nam 2015).
M{>t s6 ngum do hoan canh d~c bi~t v~ ngh6 nghi~p co th~
khong co nai a nhAt dinh, vl v~y cac di6u 44, 45 BLDS nam
2015 xac djnh nui cu tru cua nhiing ngum nay. Nci cu tru cua
quan nhan la nai don vi do dong quan; d6i v6i si quan, quan
nhan chuyen nghi~p. nai cu trula nai dong quan n~u khong
xac dinh dugc nai thucrng xuyen sinh s6ng. Nai cu tru cua
ngum lam ngh~ luu d{>ng tren tau, thuy6n, phuang ti~n hanh
ngh~ luu d{>ng khac la nai dang ki tau, thuy6n, phuang ti~n do,
trir trucrng hgp hQ co nai cu tru theo quy dinh t~ khoan 1 Di6u
41 BLDS nam 2015.
Nai cu tru dugc xac dinh theo dan vi hanh chfnh (xa,
phucrng; qu~n. huy~n; tinh). Vi~c xac dinh nai cu tn1 cua ca
103
nha.n c6 y nghia quan tn;mg trong vi~c thvc hi~n va bao v~
quy~n ella ca nhan, bao dam S\f 6n dinh cac quan h~ dan S\f va
S\f quan li V~ m~t nha nucrc df>i VOi ca nhan.
Nai cu tni lanai thvc hi~n cac quy~n va nghia V\1 dan S\f,
nai mo thua k~ khi cong dan ch~t, nai xac dinh ca nhan Ia da
ch~t ho~c mitt tlch, nai t6ng dl;lt cac gifty to, nai toa an c6
thAm quy~n giai quy~t cac V\1 ki~n dan S\f rna ca nhan la hi
dan (thAm quy~n quan hl;lt ella toa an). Truong hqp m9t ben
trong quan h~ dan S\f thay d6i nO'i CU tni g~n vcri Vi~c th\fC
hi~n quy~n, nghia vv thl phai thong bao cho ben kia bi~t v~
nai cu tni mcri.
Nai cu tni ella cong dan khong d6ng nghia vcri nai lam vi~c
ella ca nhan. Nai lam vi~c cua ca nhan Ia nai thvc hi~n nghia
V\1 theo hqp d6ng lao d<)ng nhung c6 thS nai cu tni trimg vm
nai lam vi~c.
Nai cu tni ella ca nhan thong thub'ng lanai o ella ca nhan
d6 nhung do nhiing hoan canh d~c bi~t nai cu tni c6 thS khac
nai o (Di~u 44, Di~u 45 BLDS nam 2015).
C. PHAP NHAN - CHO TH~ COA QUAN Hl; PHAP
LUAT DAN Sl)'
I. KHAI NIBM PHAP NHAN
1. Khai ni~m
Ngoai ca nhan tham gia vao cac quan h~ dan S\f con c6 cac
CO' quan, t6 chuc va cac chu thS khac. DS cac t6 chuc tham gia
vao cac quan h~ dan S\f vm tu each la m9t chll thS rieng bi~t
trong cac quan h~ xa h9i n6i chung, cac quan h~ phap lu~t n6i
104
nha.n c6 y nghia quan tn;mg trong vi~c thvc hi~n va bao v~
quy~n ella ca nhan, bao dam S\f 6n dinh cac quan h~ dan S\f va
S\f quan li V~ m~t nha nucrc df>i VOi ca nhan.
Nai cu tni lanai thvc hi~n cac quy~n va nghia V\1 dan S\f,
nai mo thua k~ khi cong dan ch~t, nai xac dinh ca nhan Ia da
ch~t ho~c mitt tlch, nai t6ng dl;lt cac gifty to, nai toa an c6
thAm quy~n giai quy~t cac V\1 ki~n dan S\f rna ca nhan la hi
dan (thAm quy~n quan hl;lt ella toa an). Truong hqp m9t ben
trong quan h~ dan S\f thay d6i nO'i CU tni g~n vcri Vi~c th\fC
hi~n quy~n, nghia vv thl phai thong bao cho ben kia bi~t v~
nai cu tni mcri.
Nai cu tni ella cong dan khong d6ng nghia vcri nai lam vi~c
ella ca nhan. Nai lam vi~c cua ca nhan Ia nai thvc hi~n nghia
V\1 theo hqp d6ng lao d<)ng nhung c6 thS nai cu tni trimg vm
nai lam vi~c.
Nai cu tni ella ca nhan thong thub'ng lanai o ella ca nhan
d6 nhung do nhiing hoan canh d~c bi~t nai cu tni c6 thS khac
nai o (Di~u 44, Di~u 45 BLDS nam 2015).
C. PHAP NHAN - CHO TH~ COA QUAN Hl; PHAP
LUAT DAN Sl)'
I. KHAI NIBM PHAP NHAN
1. Khai ni~m
Ngoai ca nhan tham gia vao cac quan h~ dan S\f con c6 cac
CO' quan, t6 chuc va cac chu thS khac. DS cac t6 chuc tham gia
vao cac quan h~ dan S\f vm tu each la m9t chll thS rieng bi~t
trong cac quan h~ xa h9i n6i chung, cac quan h~ phap lu~t n6i
104
rieng, cac t6 chuc nay phai c6 cac di~u ki~n do phap lu~t quy
dinh. Phap lu~t dan S\I dua ra khai ni~m phap nhan nh~m phan
bi~t v6i th@ nhan (t\I nhien nhan) la nhfmg ca nhan tham gia
vao quan h~ phap lu~t.
Tu thbi LaMa c6 d~i, nhung phubng h()i, nha tho, xuemg
thu cong... da hlnh thanh va ngay cang mo r()ng. Ban dAu,
nhfmg "t6 chuc" nay khong co tai san rieng cua mlnh ma tai
san do cac thanh vien gop l~i nhu m()t hlnh tht'rc sa hfru chung
theo phAn. Trong trubng hqp "t6 cht'rc" bj tan ra (do nhi~u
nguyen nhan khac nhau), tai san cua t6 cht'rc d6 duqc chia tra
l~i cho cac thanh vien theo phAn ma hQ dong gop vao. Nhfmg
t6 cht'rc nhu v~y khong th@ tham gia nhu m()t chu th~ d()c l~p
trong cac quan h~ phap lu~t. Trong khi do, nguai ta nh~n thdy
co nhfmg truang hqp tai san cua t6 cht'rc khong cua rieng ai
nhu: nha hat, nha tho, m()t con tau... ma cua t6 chuc d6 n6i
chung. Nhung tai san nay khong cua rieng tirng nguai, tirng
nh6m ngubi ma la cua m()t t6 chuc t6n t~i d()c l~p, khong ph\1
thUQC vao S\1' thay d6i cac thanh vien trong cac t6 cht'rc do.
Nhfmg giao dich cua t6 cht'rc thong qua ngubi d~i di~n nhung
dum danh nghia cua t6 cht'rc chu khong phai cua ca nhan. Tuy
nhien, khai ni~m phap nhan trong thai c6 d~i chua hinh thanh.
Trong ch~ d() phong ki~n, vi~c phan chia lao d()ng ti~p tl,lc
phat tri~n va hinh thanh ngay cang nhi~u nhfmg t6 cht'rc nhu
v~y. Da b~t dAu xudt hi~n nhfmg cong ti khai thac thu()c dia
tren lanh th6 cua cac nu6c thu()c chau A, Phi, MI - La tinh.
San xudt hang hoa ch~ ng\I trong thbi ld tu ban chu nghia.
Trong di~u ki~n cua chu nghia tu ban, vdn d~ cling c6 dia vi
105
rieng, cac t6 chuc nay phai c6 cac di~u ki~n do phap lu~t quy
dinh. Phap lu~t dan S\I dua ra khai ni~m phap nhan nh~m phan
bi~t v6i th@ nhan (t\I nhien nhan) la nhfmg ca nhan tham gia
vao quan h~ phap lu~t.
Tu thbi LaMa c6 d~i, nhung phubng h()i, nha tho, xuemg
thu cong... da hlnh thanh va ngay cang mo r()ng. Ban dAu,
nhfmg "t6 chuc" nay khong co tai san rieng cua mlnh ma tai
san do cac thanh vien gop l~i nhu m()t hlnh tht'rc sa hfru chung
theo phAn. Trong trubng hqp "t6 cht'rc" bj tan ra (do nhi~u
nguyen nhan khac nhau), tai san cua t6 cht'rc d6 duqc chia tra
l~i cho cac thanh vien theo phAn ma hQ dong gop vao. Nhfmg
t6 cht'rc nhu v~y khong th@ tham gia nhu m()t chu th~ d()c l~p
trong cac quan h~ phap lu~t. Trong khi do, nguai ta nh~n thdy
co nhfmg truang hqp tai san cua t6 cht'rc khong cua rieng ai
nhu: nha hat, nha tho, m()t con tau... ma cua t6 chuc d6 n6i
chung. Nhung tai san nay khong cua rieng tirng nguai, tirng
nh6m ngubi ma la cua m()t t6 chuc t6n t~i d()c l~p, khong ph\1
thUQC vao S\1' thay d6i cac thanh vien trong cac t6 cht'rc do.
Nhfmg giao dich cua t6 cht'rc thong qua ngubi d~i di~n nhung
dum danh nghia cua t6 cht'rc chu khong phai cua ca nhan. Tuy
nhien, khai ni~m phap nhan trong thai c6 d~i chua hinh thanh.
Trong ch~ d() phong ki~n, vi~c phan chia lao d()ng ti~p tl,lc
phat tri~n va hinh thanh ngay cang nhi~u nhfmg t6 cht'rc nhu
v~y. Da b~t dAu xudt hi~n nhfmg cong ti khai thac thu()c dia
tren lanh th6 cua cac nu6c thu()c chau A, Phi, MI - La tinh.
San xudt hang hoa ch~ ng\I trong thbi ld tu ban chu nghia.
Trong di~u ki~n cua chu nghia tu ban, vdn d~ cling c6 dia vi
105
cac t6 chuc kinh t~ b&ng phuang ti~n phap li d~ cac t6 chuc nay
tham gia vao cac quan h~ dan S\1' va thucrng ID?i la nhu du C~p
thi~t voi cac lo?i hlnh t6 chuc khac nhau va ciing la phuang
ti~n C?nh tranh gifra cac nha tU bfm VOi nhau trong n6n kinh t~
tu ban chu nghTa. Khai ni~m phap nhan dugc hlnh thanh va
phat tri~n a thm kl nay. Tuy v~y, khong c6 m()t dinh nghTa
chung v6 phap nhan a b~t cu phap lu~t cua m9t nuac nao, m(lc
du ngay nay phap lu~t cong nh~n S\1' t6n t?i cua phap nhan la
chu th~ cua lu~t dan S\1', lu~t thuang m?i. Phap lu~t acac nuac
chi dung l?i a vi~c quy dinh cac d~u hi~u cua phap nhan.
Nhfrng d~u hi~u cua m9t t6 chuc c6 tu each phap nhan dugc
xac dinh nhu sau:
- sv t6n t?i d9c l~p cua phap nhan rna khong phi) thu9c vao
sv thay d6i cac thanh vien trong phap nhan d6. Vl v~y, phap
nhan dugc dugc coi la "ca th~ rieng bi~t", c6 y chi rieng, c6
"dm s6ng" rieng, khong trung hgp v6i y chi va dm s6ng cua
thanh vien phap nhan d6.
- C6 tai san rieng, d()c l~p voi tai san cua cac thanh vien
cua n6;
- C6 quy6n chi~m hfru, sir d1,mg, dinh do?t tai san va thvc
hi~n nhfrng hanh vi phap li nhan danh minh;
- C6 quyen lam nguyen dan, bi dan truoc toa an;
- Trach nhi~m d()c l~p ve tai san.
Chung ta dang xay dvng m9t nen kinh t~ hang hoa nhieu
thanh phfrn theo ca ch~ thi trucrng dinh huang xa h9i chu
nghTa, cho nen S\1' blnh d~ng gifra cac thanh phfrn kinh t~ va
106
cac t6 chuc kinh t~ b&ng phuang ti~n phap li d~ cac t6 chuc nay
tham gia vao cac quan h~ dan S\1' va thucrng ID?i la nhu du C~p
thi~t voi cac lo?i hlnh t6 chuc khac nhau va ciing la phuang
ti~n C?nh tranh gifra cac nha tU bfm VOi nhau trong n6n kinh t~
tu ban chu nghTa. Khai ni~m phap nhan dugc hlnh thanh va
phat tri~n a thm kl nay. Tuy v~y, khong c6 m()t dinh nghTa
chung v6 phap nhan a b~t cu phap lu~t cua m9t nuac nao, m(lc
du ngay nay phap lu~t cong nh~n S\1' t6n t?i cua phap nhan la
chu th~ cua lu~t dan S\1', lu~t thuang m?i. Phap lu~t acac nuac
chi dung l?i a vi~c quy dinh cac d~u hi~u cua phap nhan.
Nhfrng d~u hi~u cua m9t t6 chuc c6 tu each phap nhan dugc
xac dinh nhu sau:
- sv t6n t?i d9c l~p cua phap nhan rna khong phi) thu9c vao
sv thay d6i cac thanh vien trong phap nhan d6. Vl v~y, phap
nhan dugc dugc coi la "ca th~ rieng bi~t", c6 y chi rieng, c6
"dm s6ng" rieng, khong trung hgp v6i y chi va dm s6ng cua
thanh vien phap nhan d6.
- C6 tai san rieng, d()c l~p voi tai san cua cac thanh vien
cua n6;
- C6 quy6n chi~m hfru, sir d1,mg, dinh do?t tai san va thvc
hi~n nhfrng hanh vi phap li nhan danh minh;
- C6 quyen lam nguyen dan, bi dan truoc toa an;
- Trach nhi~m d()c l~p ve tai san.
Chung ta dang xay dvng m9t nen kinh t~ hang hoa nhieu
thanh phfrn theo ca ch~ thi trucrng dinh huang xa h9i chu
nghTa, cho nen S\1' blnh d~ng gifra cac thanh phfrn kinh t~ va
106
sg qmh tranh Hmh m~nh trong nSn kinh tS thi truong Ht diSu
tAt ySu khi rna quy lu~t gia tri tiSn - hang vdn t6n t~i. Vi~c cac
t6 chuc ( d~c bi~t cac t6 chuc kinh tS cua Nha nuoc) tham gia
vao giao luu dan S\1' VOi tU each chu th8 CUa cac quan h~ phap
lu~t rAt cftn thiSt cho qua trinh san xuAt va trao d6i. H~ch
toan kinh doanh xa h9i chu nghia, kinh tS thi truang, cho du c6
sg qmin li cua Nha nuoc vdn cftn thiSt phai c6 sg t6n t~i nhiing t6
chuc san xufit kinh doanh la nhiing chu th8 d9c l~p trong cac
quan h~ phap lu~t n6i chung, quan h~ phap lu~t dan sg n6i rieng.
Khru ni~m phap nhan trong cac van ban phap lu~t truoc day
cua Nha nuoc ta dugc ds c~p 6 d~ng mo ta cac dfiu hi~u cua
phap nhan nhu Thong tu s6 525 ngay 26/3/1975 cua TrQng tai
kinh t~, Nghi d!nh s6 17 ngay 16/01/1990 huang ddn thi hanh
Phap l~nh hgp d6ng kinh t~ va Phap 1~nh hgp d6ng dan S\1' ngay
0117/1991. Cac dfiu hi~u (diSu ki~n) dugc quy dinh 6 Thong tu
s6 525 va Nghi dinh s6 17 d~c trung cho cac phap nhan la cac
t6 chuc kinh tS trong diSu ki~n k~ ho~ch hoa nSn san xufit,
Phap l~nh hgp d6ng dan S\1' mo ta cac dfiu hi~u cua phap nhan
co tfnh chAt chung va bao quat cac phap nhan 6 m9i d~ng, th6
lo~i. DiSu 84 BLDS mota cac dfiu hi~u (diSu ki~n) cua m9t t6
chuc c6 tu each phap nhan Ia:
- Duge thanh l~p m9t each hgp phap;
- C6 co cfiu t6 chuc ch~t che;
- C6 tai san d9c l~p voi ca nhan, t6 chuc khac va tg chiu
trach nhi~m b&ng tai san d6;
- Nhan danh mlnh tham gia vao cac quan h~ phap lu~t m9t
each d9c l~p.
107
sg qmh tranh Hmh m~nh trong nSn kinh tS thi truong Ht diSu
tAt ySu khi rna quy lu~t gia tri tiSn - hang vdn t6n t~i. Vi~c cac
t6 chuc ( d~c bi~t cac t6 chuc kinh tS cua Nha nuoc) tham gia
vao giao luu dan S\1' VOi tU each chu th8 CUa cac quan h~ phap
lu~t rAt cftn thiSt cho qua trinh san xuAt va trao d6i. H~ch
toan kinh doanh xa h9i chu nghia, kinh tS thi truang, cho du c6
sg qmin li cua Nha nuoc vdn cftn thiSt phai c6 sg t6n t~i nhiing t6
chuc san xufit kinh doanh la nhiing chu th8 d9c l~p trong cac
quan h~ phap lu~t n6i chung, quan h~ phap lu~t dan sg n6i rieng.
Khru ni~m phap nhan trong cac van ban phap lu~t truoc day
cua Nha nuoc ta dugc ds c~p 6 d~ng mo ta cac dfiu hi~u cua
phap nhan nhu Thong tu s6 525 ngay 26/3/1975 cua TrQng tai
kinh t~, Nghi d!nh s6 17 ngay 16/01/1990 huang ddn thi hanh
Phap l~nh hgp d6ng kinh t~ va Phap 1~nh hgp d6ng dan S\1' ngay
0117/1991. Cac dfiu hi~u (diSu ki~n) dugc quy dinh 6 Thong tu
s6 525 va Nghi dinh s6 17 d~c trung cho cac phap nhan la cac
t6 chuc kinh tS trong diSu ki~n k~ ho~ch hoa nSn san xufit,
Phap l~nh hgp d6ng dan S\1' mo ta cac dfiu hi~u cua phap nhan
co tfnh chAt chung va bao quat cac phap nhan 6 m9i d~ng, th6
lo~i. DiSu 84 BLDS mota cac dfiu hi~u (diSu ki~n) cua m9t t6
chuc c6 tu each phap nhan Ia:
- Duge thanh l~p m9t each hgp phap;
- C6 co cfiu t6 chuc ch~t che;
- C6 tai san d9c l~p voi ca nhan, t6 chuc khac va tg chiu
trach nhi~m b&ng tai san d6;
- Nhan danh mlnh tham gia vao cac quan h~ phap lu~t m9t
each d9c l~p.
107
 Qua cac van ban phap lu~t da ban h~mh va tinh chfrt chu th~
trong cac quan h~ dan SlJ, kinh t~ CO th~ dua ra khai ni~m phap
nhan nhu sau:
Phap nhan Ia m(Jt t6 chuc th6ng nhdt, tf9c lcJp, h(Jp phap
co tai scm rieng va chtu trach nhi¢m bdng tai scm cua minh,
nhan danh minh tham gia vao cac quan h¢ phap luqt m9t
each tf9c lqp.
2. Cac di~u ki~n cua phap nhan
Cac di~u ki~n cua phap nhan la cac dfru hi~u d~ cong nh~n
m9t t6 chuc c6 tu each la chu th~ cua quan h~ dan sv. Cac di~u
ki~n cua phap nhan dugc xac dinh t~i Di~u 74 BLDS nam 2015.
a. Du(JC thanh lqp m9t each h(Jp phap
M9t t6 chuc dugc coi la hgp phap n~u c6 mvc dich, nhi~m
Vl) hgp phap va dugc thanh l~p hgp phap theo trlnh tv va thu
tvc do lu~t dinh. T6 chuc hgp phap dugc Nha nucrc cong nh~n
ducri cac d~ng: ca quan nha nucrc co thAm quy~n thanh I~p. cho
phep thanh l~p. dang ki ho~c cong nh~n. Nha nucrc b~ng cac
quy dinh v~ thAm quy~n ra quy~t dinh thanh l~p. trlnh tv, thu
tvc thanh l~p. di~u ki~n thanh l~p cac t6 chuc chi ph6i d~n cac
t6 chuc t6n t~i trong xa h9i. Vi~c cong nh~n sv t6n t~i m9t t6
chuc phv thu9c vao ho~t d9ng cua t6 chuc d6 c6 phu hgp v6i
lgi ich cua giai cfrp th6ng tri hay khong. M9t khi SlJ t6n t~i cua
m9t t6 chuc (khong chi la t6 chuc chinh tri) c6 nguy ca d~n sv
t6n t~i cua n~n tang xa h9i, anh hu6ng d~n lgi ich cua giai cfrp
th6ng tri thi Nha nucrc khong cho phep n6 t6n t~i. Bm v~y. chi
nhfrng t6 chuc hgp phap dugc Nha nucrc cong nh~n SlJ t6n t~i
m6i c6 th~ tra thanh chu th~ tham gia vao cac quan h~ phap
108
Qua cac van ban phap lu~t da ban h~mh va tinh chfrt chu th~
trong cac quan h~ dan SlJ, kinh t~ CO th~ dua ra khai ni~m phap
nhan nhu sau:
Phap nhan Ia m(Jt t6 chuc th6ng nhdt, tf9c lcJp, h(Jp phap
co tai scm rieng va chtu trach nhi¢m bdng tai scm cua minh,
nhan danh minh tham gia vao cac quan h¢ phap luqt m9t
each tf9c lqp.
2. Cac di~u ki~n cua phap nhan
Cac di~u ki~n cua phap nhan la cac dfru hi~u d~ cong nh~n
m9t t6 chuc c6 tu each la chu th~ cua quan h~ dan sv. Cac di~u
ki~n cua phap nhan dugc xac dinh t~i Di~u 74 BLDS nam 2015.
a. Du(JC thanh lqp m9t each h(Jp phap
M9t t6 chuc dugc coi la hgp phap n~u c6 mvc dich, nhi~m
Vl) hgp phap va dugc thanh l~p hgp phap theo trlnh tv va thu
tvc do lu~t dinh. T6 chuc hgp phap dugc Nha nucrc cong nh~n
ducri cac d~ng: ca quan nha nucrc co thAm quy~n thanh I~p. cho
phep thanh l~p. dang ki ho~c cong nh~n. Nha nucrc b~ng cac
quy dinh v~ thAm quy~n ra quy~t dinh thanh l~p. trlnh tv, thu
tvc thanh l~p. di~u ki~n thanh l~p cac t6 chuc chi ph6i d~n cac
t6 chuc t6n t~i trong xa h9i. Vi~c cong nh~n sv t6n t~i m9t t6
chuc phv thu9c vao ho~t d9ng cua t6 chuc d6 c6 phu hgp v6i
lgi ich cua giai cfrp th6ng tri hay khong. M9t khi SlJ t6n t~i cua
m9t t6 chuc (khong chi la t6 chuc chinh tri) c6 nguy ca d~n sv
t6n t~i cua n~n tang xa h9i, anh hu6ng d~n lgi ich cua giai cfrp
th6ng tri thi Nha nucrc khong cho phep n6 t6n t~i. Bm v~y. chi
nhfrng t6 chuc hgp phap dugc Nha nucrc cong nh~n SlJ t6n t~i
m6i c6 th~ tra thanh chu th~ tham gia vao cac quan h~ phap
108
lu~t. Trong thvc ti~n m6i phap nhan dugc thfmh l~p theo m9t
trlnh t\{ rieng phl,l thUQC vao CO du tf> chuc, nhi~m Vl,l CUa phap
nhan do (quy€t dinh thanh l~p, cho phep, cong nh~n).
b. C6 ca cdu t6 chuc chi;it che
Tru6'c tien, t6 chuc Ia m9t t~p th~ nguai dugc s~p x€p dum
m9t hinh thai nao d6 (doanh nghi~p, cong ti, b~nh vi~n, truang
hQC, hgp tac Xa ...) phil hgp v6'i chUC nang va linh V\fC ho:;tt
d<)ng, bilO dam tinh hi~u qua trong hol;lt dl)ng cua lo:;ti hinh t6
chuc d6. Ca d.u t6 chuc ch~t che nh~m bi~n m9t t~p th~ ngum
thanh m9t th~ th6ng nhAt (m9t chu th~) c6 kha nang thvc hi~n
c6 hi~u qua nhAt nhi~m V\1 cua t6 chuc d6 d~t ra khi thanh l~p.
Vi~c ch9n Iva hinh thuc tf> chuc nhu th€ nao can cl:r vao ffil,lC
dfch, nhi~m Vl,l CUa tf> ch(rc do, can CU vao each thUC gop v6n
thanh tai san cua t6 chuc, ngoai ra co th~ con do tinh chAt,
truy~n th6ng v~ lo:;ti hinh t6 chuc va ca lo:;ti ten gQi cua cac t6
chuc d6. Th6ng nhAt v~ t6 chuc dugc quy dinh trong quy~t
dinh thanh l~p, trong di~u 1~ m~u, trong cac van ban phap lu~t,
•
1.rong ct•1eu
"' 1~~" cua tuug 10iili
? " 1
to C1huc
• ,...' , huay tt.'Tig
'
to,..' cnuc aan
1_ , .4 1e.
' •
Phap nhan phai la m9t t6 chuc d<)c l~p. M9t t6 chuc d9c l~p
hoan toan theo nghia r9ng khong t6n t:;ti tren thvc t€ rna bAt kl
m9t t6 ch(rc nao cling bi chi ph6i theo d:;tng nay hay d?ng khac
cua ca nhan trong t6 chuc d6, cua cac t6 chuc khac va cua Nha
nuac. Sv d9c l~p cua t6 chuc dugc coi la phap nhan chi gim
hl;ln trong quan h~ dan S\f, kinh t~, lao dl)ng v6'i cac chu th~
khac. Trong cac linh vvc nay, t6 chuc khong bi chi ph6i bm
cac chu th~ khac khi quy~t dinh cac vAn d~ c6 lien quan d~n
nhi~m V\1 cua t6 chuc d6 trong ph:;tm vi di~u 1~, quy~t dinh
109
lu~t. Trong thvc ti~n m6i phap nhan dugc thfmh l~p theo m9t
trlnh t\{ rieng phl,l thUQC vao CO du tf> chuc, nhi~m Vl,l CUa phap
nhan do (quy€t dinh thanh l~p, cho phep, cong nh~n).
b. C6 ca cdu t6 chuc chi;it che
Tru6'c tien, t6 chuc Ia m9t t~p th~ nguai dugc s~p x€p dum
m9t hinh thai nao d6 (doanh nghi~p, cong ti, b~nh vi~n, truang
hQC, hgp tac Xa ...) phil hgp v6'i chUC nang va linh V\fC ho:;tt
d<)ng, bilO dam tinh hi~u qua trong hol;lt dl)ng cua lo:;ti hinh t6
chuc d6. Ca d.u t6 chuc ch~t che nh~m bi~n m9t t~p th~ ngum
thanh m9t th~ th6ng nhAt (m9t chu th~) c6 kha nang thvc hi~n
c6 hi~u qua nhAt nhi~m V\1 cua t6 chuc d6 d~t ra khi thanh l~p.
Vi~c ch9n Iva hinh thuc tf> chuc nhu th€ nao can cl:r vao ffil,lC
dfch, nhi~m Vl,l CUa tf> ch(rc do, can CU vao each thUC gop v6n
thanh tai san cua t6 chuc, ngoai ra co th~ con do tinh chAt,
truy~n th6ng v~ lo:;ti hinh t6 chuc va ca lo:;ti ten gQi cua cac t6
chuc d6. Th6ng nhAt v~ t6 chuc dugc quy dinh trong quy~t
dinh thanh l~p, trong di~u 1~ m~u, trong cac van ban phap lu~t,
1.rong ct•1eu
"' 1~~" cua tuug 10iili
? " 1
to C1huc
• ,...' , huay tt.'Tig
'
to,..' cnuc aan
1_ , .4 1e.
'
Phap nhan phai la m9t t6 chuc d<)c l~p. M9t t6 chuc d9c l~p
hoan toan theo nghia r9ng khong t6n t:;ti tren thvc t€ rna bAt kl
m9t t6 ch(rc nao cling bi chi ph6i theo d:;tng nay hay d?ng khac
cua ca nhan trong t6 chuc d6, cua cac t6 chuc khac va cua Nha
nuac. Sv d9c l~p cua t6 chuc dugc coi la phap nhan chi gim
hl;ln trong quan h~ dan S\f, kinh t~, lao dl)ng v6'i cac chu th~
khac. Trong cac linh vvc nay, t6 chuc khong bi chi ph6i bm
cac chu th~ khac khi quy~t dinh cac vAn d~ c6 lien quan d~n
nhi~m V\1 cua t6 chuc d6 trong ph:;tm vi di~u 1~, quy~t dinh
109
thanh l~p va cac quy d!nh cua phap lu~t d6i vm t6 chuc d6.
Phap nhan c6 y chi rieng va hanh d(>ng theo y chi cua mlnh, chi
v6i sv d(>c l~p rna phap lu~t thira nh~n thi m(>t t6 chuc m6i c6
th~ tr6 thanh m(>t chu th~ tham gia vao cac quan h~ phap lu~t.
Sv t6n t~i d(>c l~p cua t6 chuc con th~ hi~n 6 ch6 n6 khong
ph1,1 thUQC vao S\1" thay df>i cac thanh vien CUa phap nhan (k~
ca co quan phap nhan). C6 rAt nhiSu t6 chuc th6ng nhAt nhung
khong d(>c l~p nhu cac phong, ban, khoa ... trong cac truang
hQc, cac t6 chuc Ia m(>t b(> ph?n cua phap nhan. Phap nhan c6
co quan khac theo quy~t d!nh cua phap nhan ho~c theo quy
d!nh cua phap lu~t.
c. Co tai scm d()c lcjp vbi cti nhan, phtip nhan khtic va t1!
chtu trtich nhi~m being tai scm cua minh
D~ m(>t t6 chuc tham gia vao cac quan h~ tai san vm tu
each Ia chu th~ d(>c l~p thi t6 chuc d6 phai c6 tai san rieng cua
mlnh - tai san d(>c l~p. Tai san rieng cua phap nhan khong chi
Ia tru san thu(>c so hfru cua phap nhan (nhu d6i v6i cac cong ti,
cac hgp tac xa du ngu6n v6n hinh thanh c6 th~ khac nhau ... )
rna co th~ dugc Nha nuac giao cho t6 chuc dugc quysn qmin li
cua phap nhan d6. Tai san cua phap nhan d(>c l~p vm tai san
cua ca nhan - thanh vien cua phap nhan, d9c l~p v6i co quan
cAp tren cua phap nhan va cac t6 chuc khac. Tru san d(>c l~p
cua phap nhan Ia tai san thu9c quySn cua phap nhan d6, do
phap nhan chi~m hfru, su d1,mg, d!nh do~t trong ph~m vi nhi~m
Vl,l va phu hgp vm mvc dich cua phap nhan. Tai san cua phap
nhan th~ hi~n dum d~ng v6n, cac tu li~u san xufit va Cllc lo~i tai
san khac phu hgp vm tung lo~i phap nhan. Tai san ClJa phap
nhan dugc hinh thanh tren nhfrng co sa khac nhau dum d~ng
110
thanh l~p va cac quy d!nh cua phap lu~t d6i vm t6 chuc d6.
Phap nhan c6 y chi rieng va hanh d(>ng theo y chi cua mlnh, chi
v6i sv d(>c l~p rna phap lu~t thira nh~n thi m(>t t6 chuc m6i c6
th~ tr6 thanh m(>t chu th~ tham gia vao cac quan h~ phap lu~t.
Sv t6n t~i d(>c l~p cua t6 chuc con th~ hi~n 6 ch6 n6 khong
ph1,1 thUQC vao S\1" thay df>i cac thanh vien CUa phap nhan (k~
ca co quan phap nhan). C6 rAt nhiSu t6 chuc th6ng nhAt nhung
khong d(>c l~p nhu cac phong, ban, khoa ... trong cac truang
hQc, cac t6 chuc Ia m(>t b(> ph?n cua phap nhan. Phap nhan c6
co quan khac theo quy~t d!nh cua phap nhan ho~c theo quy
d!nh cua phap lu~t.
c. Co tai scm d()c lcjp vbi cti nhan, phtip nhan khtic va t1!
chtu trtich nhi~m being tai scm cua minh
D~ m(>t t6 chuc tham gia vao cac quan h~ tai san vm tu
each Ia chu th~ d(>c l~p thi t6 chuc d6 phai c6 tai san rieng cua
mlnh - tai san d(>c l~p. Tai san rieng cua phap nhan khong chi
Ia tru san thu(>c so hfru cua phap nhan (nhu d6i v6i cac cong ti,
cac hgp tac xa du ngu6n v6n hinh thanh c6 th~ khac nhau ... )
rna co th~ dugc Nha nuac giao cho t6 chuc dugc quysn qmin li
cua phap nhan d6. Tai san cua phap nhan d(>c l~p vm tai san
cua ca nhan - thanh vien cua phap nhan, d9c l~p v6i co quan
cAp tren cua phap nhan va cac t6 chuc khac. Tru san d(>c l~p
cua phap nhan Ia tai san thu9c quySn cua phap nhan d6, do
phap nhan chi~m hfru, su d1,mg, d!nh do~t trong ph~m vi nhi~m
Vl,l va phu hgp vm mvc dich cua phap nhan. Tai san cua phap
nhan th~ hi~n dum d~ng v6n, cac tu li~u san xufit va Cllc lo~i tai
san khac phu hgp vm tung lo~i phap nhan. Tai san ClJa phap
nhan dugc hinh thanh tren nhfrng co sa khac nhau dum d~ng
110
dugc Nha nuoc giao d~ thgc hi~n chuc nang (cac phap nhan la
lgc lugng vii trang) dugc giao theo phap lu~t v~ doanh nghi~p
nha nu6c; dugc chuy~n giao quy~n sa hfru cho cac t6 chuc
chinh tri, chinh tri - xa h(>i; tir ngu6n v6n dong gop cita cac
thanh vien; tir ho~t d(>ng san xuAt kinh doanh hgp phap ... Thl
san cita phap nhan co th~ thu(>c sa hfru nha nu6c ho~c thu(>c
hlnh thuc sa hfru h6n hgp ho~c cac hlnh thuc sa hfru khac
nhung cac phap nhan thgc hi~n cac quy~n chi€m hfru, sir d1,mg,
dinh do~t nhu m(>t chit sa hfru trong khuon kh6 di€u 1~ ho~c
quy€t dinh thanh l~p phap nhan ghi nh~.
Tren co sa co thl san rieng, phap nhan phai chiu trach
nhi~m bfulg thl san rieng cua mlnh. Phap nhan tham gia vao cac
quan h~ thl san va cac quan h~ nhan than nhu m(>t chit th~ d(>c
l~p va phiti chiu tnich nhi~m v€ nhiing hanh vi dugc coi la
"hanh vi cita phap nhan". Co quan cAp tren khong chiu trach
nhi~m thay ho~c trach nhi~m bB sung cho phap nhan. Phap
nhan khong chiu trach nhi~m thay cho co quan qulin lf cAp tren
cita phap nhan ho~c cho thanh vien cita phap nhan. Cac thanh
vien cita phap nhan khong phai dung tai san rieng cua mlnh d~
thgc hi~n cac nghia V\l cita phap nhan.
Trach nhi~m cita phap nhan thu(>c d~g trach nhi~m "hfru
h~n" trong ph~ vi tai san rieng cit~ phap nhan. D(>c l~p v€ tai
san va chiu trach nhi~m bfmg thl san rieng cita phap nhan la
ti~n d~ v~t chAt d~ m(>t t6 chuc tham gia vao quan h~ dan sg
nhu la m(>t chit th~ d(>c l~p.
d. Nhiin danh minh tham gia vao ctic quan h? phtip luqt
m(jt each d(Jc lqp, co thi Ia nguyen don, bi don tntac toa tin
V6i tu each la m(>t chit th~ d(>c l~p. phap nhan tham gia vao
111
dugc Nha nuoc giao d~ thgc hi~n chuc nang (cac phap nhan la
lgc lugng vii trang) dugc giao theo phap lu~t v~ doanh nghi~p
nha nu6c; dugc chuy~n giao quy~n sa hfru cho cac t6 chuc
chinh tri, chinh tri - xa h(>i; tir ngu6n v6n dong gop cita cac
thanh vien; tir ho~t d(>ng san xuAt kinh doanh hgp phap ... Thl
san cita phap nhan co th~ thu(>c sa hfru nha nu6c ho~c thu(>c
hlnh thuc sa hfru h6n hgp ho~c cac hlnh thuc sa hfru khac
nhung cac phap nhan thgc hi~n cac quy~n chi€m hfru, sir d1,mg,
dinh do~t nhu m(>t chit sa hfru trong khuon kh6 di€u 1~ ho~c
quy€t dinh thanh l~p phap nhan ghi nh~.
Tren co sa co thl san rieng, phap nhan phai chiu trach
nhi~m bfulg thl san rieng cua mlnh. Phap nhan tham gia vao cac
quan h~ thl san va cac quan h~ nhan than nhu m(>t chit th~ d(>c
l~p va phiti chiu tnich nhi~m v€ nhiing hanh vi dugc coi la
"hanh vi cita phap nhan". Co quan cAp tren khong chiu trach
nhi~m thay ho~c trach nhi~m bB sung cho phap nhan. Phap
nhan khong chiu trach nhi~m thay cho co quan qulin lf cAp tren
cita phap nhan ho~c cho thanh vien cita phap nhan. Cac thanh
vien cita phap nhan khong phai dung tai san rieng cua mlnh d~
thgc hi~n cac nghia V\l cita phap nhan.
Trach nhi~m cita phap nhan thu(>c d~g trach nhi~m "hfru
h~n" trong ph~ vi tai san rieng cit~ phap nhan. D(>c l~p v€ tai
san va chiu trach nhi~m bfmg thl san rieng cita phap nhan la
ti~n d~ v~t chAt d~ m(>t t6 chuc tham gia vao quan h~ dan sg
nhu la m(>t chit th~ d(>c l~p.
d. Nhiin danh minh tham gia vao ctic quan h? phtip luqt
m(jt each d(Jc lqp, co thi Ia nguyen don, bi don tntac toa tin
V6i tu each la m(>t chit th~ d(>c l~p. phap nhan tham gia vao
111
cac quan h~ phap 1u~t v6i tu each rieng, c6 kha nang huang
quy~n Va ganh chiu cac nghia V\l dan S\f do phap 1u~t quy
dinh phil hqp v6i di~u 1~ cua phap nhan. Phap nhan khong
"nup" du6i danh nghia cua t6 chuc khac, ciing khong dugc
phep cho ngucri khac "nup" du6i danh nghia cua mlnh d~ ho~t
d()ng. Khi phap nhan khong thvc hi~n nghia vv cua mlnh ho~c
c6 gay thi~t h~i cho ca nhan ho~c phap nhan khac thl phap
nhan c6 th~ Ia hi dan tru6c toa an. Ngugc 1~i, ca nhan ho~c
phap nhan khac khong thvc hi~n nghia vv, ho~c gay thi~t h~i
cho phap nhan thl phap nhan c6 quy~n khai ki~n tru6c toa an
d~ bao v~ quy~n 1gi cua mlnh.
Vi~c phan dinh cac di~u ki~n cua phap nhan thanh ba hay
b6n 1a tuy thu()c vao each s~p x~p trong cac van ban phap
a
1u~t. Tuy nhien, phap nhan bftt cu h~ th6ng phap 1u~t nao
ciing phai thoa man cac di~u ki~n chung nhftt bao gbm:
- Ti~n d~ v~ t6 chuc d~ bi~n m()t t~p th~ ngucri thanh m()t
chu th~ d()c 1~p va hqp phap d~ tham gia vao cac quan h~
phap 1u~t;
- Ti~n d~ v~t chftt d~ tham gia vao cac quan h~ tai san va tv
chiu trach nhi~m bfutg tai san d6;
- T6ng hqp cac tiSn dS t6 chuc va v~t chftt d~ m()t t6 chuc
c6 tu each chu th~ tham gia vao cac quan h~ tai san, cac quan
h~ nhan than trong khuon kh6 phap 1u~t va disu 1~ cua phap
nhan quy dinh.
- Cac di~u ki~n CUa phap nhan neu tren 1a m()t thS th6ng nhftt
khong tach rm nhau, hqp thanh tu each chu th~ cua phap nhan.
112
cac quan h~ phap 1u~t v6i tu each rieng, c6 kha nang huang
quy~n Va ganh chiu cac nghia V\l dan S\f do phap 1u~t quy
dinh phil hqp v6i di~u 1~ cua phap nhan. Phap nhan khong
"nup" du6i danh nghia cua t6 chuc khac, ciing khong dugc
phep cho ngucri khac "nup" du6i danh nghia cua mlnh d~ ho~t
d()ng. Khi phap nhan khong thvc hi~n nghia vv cua mlnh ho~c
c6 gay thi~t h~i cho ca nhan ho~c phap nhan khac thl phap
nhan c6 th~ Ia hi dan tru6c toa an. Ngugc 1~i, ca nhan ho~c
phap nhan khac khong thvc hi~n nghia vv, ho~c gay thi~t h~i
cho phap nhan thl phap nhan c6 quy~n khai ki~n tru6c toa an
d~ bao v~ quy~n 1gi cua mlnh.
Vi~c phan dinh cac di~u ki~n cua phap nhan thanh ba hay
b6n 1a tuy thu()c vao each s~p x~p trong cac van ban phap
a
1u~t. Tuy nhien, phap nhan bftt cu h~ th6ng phap 1u~t nao
ciing phai thoa man cac di~u ki~n chung nhftt bao gbm:
- Ti~n d~ v~ t6 chuc d~ bi~n m()t t~p th~ ngucri thanh m()t
chu th~ d()c 1~p va hqp phap d~ tham gia vao cac quan h~
phap 1u~t;
- Ti~n d~ v~t chftt d~ tham gia vao cac quan h~ tai san va tv
chiu trach nhi~m bfutg tai san d6;
- T6ng hqp cac tiSn dS t6 chuc va v~t chftt d~ m()t t6 chuc
c6 tu each chu th~ tham gia vao cac quan h~ tai san, cac quan
h~ nhan than trong khuon kh6 phap 1u~t va disu 1~ cua phap
nhan quy dinh.
- Cac di~u ki~n CUa phap nhan neu tren 1a m()t thS th6ng nhftt
khong tach rm nhau, hqp thanh tu each chu th~ cua phap nhan.
112
 3. Cac lofi phap nhan
Cac di~u ki~n cua phap nhan Ia cac y~u t6 b~t bu<)c d~ m<)t
t6 chuc c6 tu each phap nhan. 1)6 Ia nhfrng di~u ki~n d.n va du
d~ m9t t6 chuc c6 tu each chu th~. M9t phap nhan phai c6 cac
di~u ki~n neu tren va ngugc 1~ m<)t t6 chuc c6 du cac di~u ki~n •
neu tren dugc coi la m<)t phap nhan. Tuy nhien, cac phap nhan
c6 nhfrng nhi~m Vl), m\}c dfch, ciing nhu hlnh thuc so hfru khac
nhau cho nen c6 th~ pharr lo~i phap nhan theo nhfrng d~c tfnh
rieng bi~t cua chung.
a. Phdp nhan thuong mgi
Phap nhan thuong m1;1i la phap nhan dap (rng du 2 di~u ki~n
sau: (i) c6 m\}c tieu chfnh la tim ki~m lgi nhu~n, (ii) lgi nhu~n
dugc chia cho cac thanh vien. Cac phap nhan d1;1ng nay t6n t1;1i
dum cac ten gQi khac nhau (doanh nghi~p va cac t6 chuc kinh t~
khac, CaC hgp tac X~i...) v6i ffi\}C dfch h01;1t d<)ng kinh doanh,
dugc thanh l~p theo cac trlnh t\l thu t\}C khac nhau. Thl san cua
cac t6 chuc nay thu<)c cac hlnh thuc so hfru khac nhau nhung la
t~ti san rieng cua cac t6 chuc d6 va phai chiu tnich nhi~m b~ng
tai san rieng d6.
Vi~c thanh l~p, ho1;1t d<)ng va chfun d(rt phap nhan thuong
m1;1i dugc thlJc hi~n theo quy d!nh cua BQ lu~t nay, Lu~t doanh
nghi~p va quy d!nh khac cua phap lu~t c6 lien quan.
b. Phdp nhan phi thuong mgi
Phap nhan phi thuang m1;1i la phap nhan khong c6 m\}c
tieu chfnh Ia tim ki~m lgi nhu~n; nSu c6 lgi nhu~n thl ciing
khong dugc phan chia cho cac thanh vien. Nhu v~y, ffi\}C
tieu lgi nhu~n chi la ffi\}C tieu ph\1 trong ho1;1t d<)ng cua cac
113
3. Cac lofi phap nhan
Cac di~u ki~n cua phap nhan Ia cac y~u t6 b~t bu<)c d~ m<)t
t6 chuc c6 tu each phap nhan. 1)6 Ia nhfrng di~u ki~n d.n va du
d~ m9t t6 chuc c6 tu each chu th~. M9t phap nhan phai c6 cac
di~u ki~n neu tren va ngugc 1~ m<)t t6 chuc c6 du cac di~u ki~n •
neu tren dugc coi la m<)t phap nhan. Tuy nhien, cac phap nhan
c6 nhfrng nhi~m Vl), m\}c dfch, ciing nhu hlnh thuc so hfru khac
nhau cho nen c6 th~ pharr lo~i phap nhan theo nhfrng d~c tfnh
rieng bi~t cua chung.
a. Phdp nhan thuong mgi
Phap nhan thuong m1;1i la phap nhan dap (rng du 2 di~u ki~n
sau: (i) c6 m\}c tieu chfnh la tim ki~m lgi nhu~n, (ii) lgi nhu~n
dugc chia cho cac thanh vien. Cac phap nhan d1;1ng nay t6n t1;1i
dum cac ten gQi khac nhau (doanh nghi~p va cac t6 chuc kinh t~
khac, CaC hgp tac X~i...) v6i ffi\}C dfch h01;1t d<)ng kinh doanh,
dugc thanh l~p theo cac trlnh t\l thu t\}C khac nhau. Thl san cua
cac t6 chuc nay thu<)c cac hlnh thuc so hfru khac nhau nhung la
t~ti san rieng cua cac t6 chuc d6 va phai chiu tnich nhi~m b~ng
tai san rieng d6.
Vi~c thanh l~p, ho1;1t d<)ng va chfun d(rt phap nhan thuong
m1;1i dugc thlJc hi~n theo quy d!nh cua BQ lu~t nay, Lu~t doanh
nghi~p va quy d!nh khac cua phap lu~t c6 lien quan.
b. Phdp nhan phi thuong mgi
Phap nhan phi thuang m1;1i la phap nhan khong c6 m\}c
tieu chfnh Ia tim ki~m lgi nhu~n; nSu c6 lgi nhu~n thl ciing
khong dugc phan chia cho cac thanh vien. Nhu v~y, ffi\}C
tieu lgi nhu~n chi la ffi\}C tieu ph\1 trong ho1;1t d<)ng cua cac
113
phap nhan nay. Cac ca nhan Ia thanh vi en phap nhan chi
dugc huang luang theo muc quy dinh trong quy ch~ chi tieu
n()i b9 cua phap nhan phil hgp vcri quy djnh. N~u nam tai
chfnh cua phap nhan c6 lgi nhu~n doi du thi cling khong
dugc chia lgi nhu~n nay cho cac thanh vien cua phap nhan
rna phai dAu tu d6 ti~p tvc phat tri6n phap nhan.
Phap nhan phi thuong m~ bao gfim co quan nha nucrc, don
vi vii trang nhan dan, t6 chuc chfnh tri, t6 chuc chfnh tri - xa
h()i, t6 chuc chfnh tri xa h()i - ngh€ nghi~p. t6 chuc xa h()i, t6
chuc xa h()i - ngh€ nghi~p. quy xa h()i, quy tir thi~n. doanh
nghi~p xa h()i va cac t6 chuc phi thuong m~i khac.
Vi~c thanh l~p. ho~t d()ng va chfun dUt phap nhan phi
thuong m~ dugc th\fC hi~n theo quy dinh cua B()lu~t nay, cac
lu~t v€ t6 chuc b() may nha nucrc va quy dinh khac cua phap
lu~t c6 lien quan.
• Ctic phtip nhan Ia ca quan nha nuac, dan vi vii trang
La nhiing phap nhan dugc Nha nucrc giao tru san d6 th\fC
hi~n cac chuc nang quan lf nha nucrc, cac ho~t d()ng khac trong
linh V\fc quan lf di€u hanh xa h()i vi lgi fch cong c()ng, khong
nh!m mvc dfch kinh doanh (co quan hanh chfnh cac dp;
truang hQc, b~nh vi~n. cac co quan an ninh, qu6c phong... ).
Cac phap nhan nay ho~t d()ng bfutg ngufin kinh phi cua Nha
nucrc cdp va t\f chiu trach nhi~m trong ph~ vi kinh phi d6.
Trong truang hgp CO' quan nha nucrc; don vi vii trang nhan dan
th\fC hi~n CaC ho~t d()ng CO thu theo quy dinh cua phap lu~t thi
phai chiu trach nhi~m dan S\f lien quan d~n ho~t d()ng c6 thu
bfutg tru san c6 dugc tir ho~t d()ng nay.
114
phap nhan nay. Cac ca nhan Ia thanh vi en phap nhan chi
dugc huang luang theo muc quy dinh trong quy ch~ chi tieu
n()i b9 cua phap nhan phil hgp vcri quy djnh. N~u nam tai
chfnh cua phap nhan c6 lgi nhu~n doi du thi cling khong
dugc chia lgi nhu~n nay cho cac thanh vien cua phap nhan
rna phai dAu tu d6 ti~p tvc phat tri6n phap nhan.
Phap nhan phi thuong m~ bao gfim co quan nha nucrc, don
vi vii trang nhan dan, t6 chuc chfnh tri, t6 chuc chfnh tri - xa
h()i, t6 chuc chfnh tri xa h()i - ngh€ nghi~p. t6 chuc xa h()i, t6
chuc xa h()i - ngh€ nghi~p. quy xa h()i, quy tir thi~n. doanh
nghi~p xa h()i va cac t6 chuc phi thuong m~i khac.
Vi~c thanh l~p. ho~t d()ng va chfun dUt phap nhan phi
thuong m~ dugc th\fC hi~n theo quy dinh cua B()lu~t nay, cac
lu~t v€ t6 chuc b() may nha nucrc va quy dinh khac cua phap
lu~t c6 lien quan.
• Ctic phtip nhan Ia ca quan nha nuac, dan vi vii trang
La nhiing phap nhan dugc Nha nucrc giao tru san d6 th\fC
hi~n cac chuc nang quan lf nha nucrc, cac ho~t d()ng khac trong
linh V\fc quan lf di€u hanh xa h()i vi lgi fch cong c()ng, khong
nh!m mvc dfch kinh doanh (co quan hanh chfnh cac dp;
truang hQc, b~nh vi~n. cac co quan an ninh, qu6c phong... ).
Cac phap nhan nay ho~t d()ng bfutg ngufin kinh phi cua Nha
nucrc cdp va t\f chiu trach nhi~m trong ph~ vi kinh phi d6.
Trong truang hgp CO' quan nha nucrc; don vi vii trang nhan dan
th\fC hi~n CaC ho~t d()ng CO thu theo quy dinh cua phap lu~t thi
phai chiu trach nhi~m dan S\f lien quan d~n ho~t d()ng c6 thu
bfutg tru san c6 dugc tir ho~t d()ng nay.
114
 • Cac phap nhan Ia cac t6 chile chinh trt, t6 chile chinh tri-
xii hf}i, t6 chile chinh tri-xii h9i-nghJ nghi?p
Ccic tb chuc chfnh trj, chfnh trj-xa h()i, chfnh trj-xa h()i-
ngh~ nghi~p dugc thanh l~p dS ho~t d()ng phvc vv lgi fch
chung cua xa h()i, dugc quy djnh bai di~u 1~ cua cac tb chuc
nay. Khi tham gia vao cac quan h~ dan SlJ, cac tfi chuc nay tlJ
chju trach nhi~m b~ng tai san cua mlnh, tru trubng hgp phap
lu~t quy djnh cac tai san khong dugc su dvng dS chju trach
nhi~m dan SlJ nhu trv sa cua cac CCY quan Dang, doan thanh
nien, M~t tr~n Tb qu6c, cong doan, hQi lien hi~p phv nu, h()i
ClJU chi~n binh ...
• Cac phap nhan la t6 chile xii hf}i, t6 chile xii h9i-nghJ
nghi¢p, cac quy xii hf}i, quy tir thi?n
M6i lo~i tb chuc co chuc nang va nhi~m vv rieng phu hgp
VOi IDlJC dfch va nhi~m VlJ dUQ'C quy djnh trong di~U ~~ CUa cac
tb chuc do. Tai san cua cac phap nhan d~ng nay dugc hlnh thanh
tlr SlJ dong gop CUa cac thanh vien va cac ngu6n khac phu hgp
v6i phap iu~t va di~u i~. Oic t6 chuc nay phfu chju trach nhi~m
b~ng tai san rieng cua mlnh. Trong trubng hgp tb chuc chfim
dlrt ho~t d()ng thi tai san khong dugc phan chia cho cac h()i
vien rna phai dugc giai quy~t theo quy djnh cua phap lu~t.
11. DJA VJ PHAP Lf v A cAc Y:Eu T6 Lf LJCH cuA
PHAPNHAN
1. Nang Ivc chu th~ cua phap nhan
Phap nhan tham gia vao cac quan h~ phap lu~t nhu la m()t
chu thS binh dftng, d()c l~p v6i cac chu thS khac, cho nen phap
115
• Cac phap nhan Ia cac t6 chile chinh trt, t6 chile chinh tri-
xii hf}i, t6 chile chinh tri-xii h9i-nghJ nghi?p
Ccic tb chuc chfnh trj, chfnh trj-xa h()i, chfnh trj-xa h()i-
ngh~ nghi~p dugc thanh l~p dS ho~t d()ng phvc vv lgi fch
chung cua xa h()i, dugc quy djnh bai di~u 1~ cua cac tb chuc
nay. Khi tham gia vao cac quan h~ dan SlJ, cac tfi chuc nay tlJ
chju trach nhi~m b~ng tai san cua mlnh, tru trubng hgp phap
lu~t quy djnh cac tai san khong dugc su dvng dS chju trach
nhi~m dan SlJ nhu trv sa cua cac CCY quan Dang, doan thanh
nien, M~t tr~n Tb qu6c, cong doan, hQi lien hi~p phv nu, h()i
ClJU chi~n binh ...
• Cac phap nhan la t6 chile xii hf}i, t6 chile xii h9i-nghJ
nghi¢p, cac quy xii hf}i, quy tir thi?n
M6i lo~i tb chuc co chuc nang va nhi~m vv rieng phu hgp
VOi IDlJC dfch va nhi~m VlJ dUQ'C quy djnh trong di~U ~~ CUa cac
tb chuc do. Tai san cua cac phap nhan d~ng nay dugc hlnh thanh
tlr SlJ dong gop CUa cac thanh vien va cac ngu6n khac phu hgp
v6i phap iu~t va di~u i~. Oic t6 chuc nay phfu chju trach nhi~m
b~ng tai san rieng cua mlnh. Trong trubng hgp tb chuc chfim
dlrt ho~t d()ng thi tai san khong dugc phan chia cho cac h()i
vien rna phai dugc giai quy~t theo quy djnh cua phap lu~t.
11. DJA VJ PHAP Lf v A cAc Y:Eu T6 Lf LJCH cuA
PHAPNHAN
1. Nang Ivc chu th~ cua phap nhan
Phap nhan tham gia vao cac quan h~ phap lu~t nhu la m()t
chu thS binh dftng, d()c l~p v6i cac chu thS khac, cho nen phap
115
nhan phai c6 nang lvc phap lu~t va nang lvc hanh vi. Khac v6i
nang lvc chu the cua ca nhan, nang lvc phap lu~t va nang lvc
hanh vi cua phap nhan phat sinh d6ng thai va t6n t~i tuong (rng
cung v6i thai diem thanh l~p va dlnh chi phap nhan. D6i v6i
cac phap nhfin theo quy dinh phai dang ki ho~t d()ng thl nang
lvc chu the phat sinh ke tir thai diem dang ki.
M6i rn()t phap nhan duqc thanh l~p d~u c6 mvc dich (lqi
nhu~n ho~c phi lqi nhu~n) va nhi~m vv nhftt dinh (san xufit
kinh doanh hay m()t nhi~m vv xa h()i khac). Bcri v~y. nang Ivc
chu the cua phap nhan phai phu hqp vai rnvc dich ho~t d()ng
cua phap nhan d6. Mvc dich cua phap nhan duqc xac dinh bcri
quy~t dinh thanh l~p phap nhan ho~c di~u 1~ cua phap nhan
do co quan c6 thftrn quy~n da thanh l~p phap nhan d6 chuftn
y. Vi~c thay d6i rnvc dfch ho~t d()ng d~n d~n thay d6i nang
Ivc chu the cua phap nhan. Nang Ivc chu the cua phap nhan Ia
chuyen bi~t, phu hqp VOi ml,lC dich va linh V\fC ho~t d()ng cua
n6. Bai v~y, cac phap nhan khac nhau c6 nang lgc chu the
khac nhau.
2. Ho~t d(}ng ciia phap nhan
De tham gia vao cac quan h~ phap lu~t, phap nhan phai
thong qua ho~t d()ng cua mlnh (ho~t d()ng a day khong d~ c~p
nhfrng ho~t d()ng ben trong cua phap nhan nhu t6 chuc san xufit
kinh doanh, di~u hanh can b()) ... la cac ho~t d()ng ben ngohl
nhu nhfrng chu the khac d()c l~p tham gia cac quan h~ xa h9i
n6i chung va cac quan h~ dan S\1' n6i rieng.
MQi ho~t d()ng cua phap nhfin duqc ti~n hanh thong qua
hanh vi nhiing ca nhfin - ngucri d~i di~n cua phap nhfin. Hanh vi
116
nhan phai c6 nang lvc phap lu~t va nang lvc hanh vi. Khac v6i
nang lvc chu the cua ca nhan, nang lvc phap lu~t va nang lvc
hanh vi cua phap nhan phat sinh d6ng thai va t6n t~i tuong (rng
cung v6i thai diem thanh l~p va dlnh chi phap nhan. D6i v6i
cac phap nhfin theo quy dinh phai dang ki ho~t d()ng thl nang
lvc chu the phat sinh ke tir thai diem dang ki.
M6i rn()t phap nhan duqc thanh l~p d~u c6 mvc dich (lqi
nhu~n ho~c phi lqi nhu~n) va nhi~m vv nhftt dinh (san xufit
kinh doanh hay m()t nhi~m vv xa h()i khac). Bcri v~y. nang Ivc
chu the cua phap nhan phai phu hqp vai rnvc dich ho~t d()ng
cua phap nhan d6. Mvc dich cua phap nhan duqc xac dinh bcri
quy~t dinh thanh l~p phap nhan ho~c di~u 1~ cua phap nhan
do co quan c6 thftrn quy~n da thanh l~p phap nhan d6 chuftn
y. Vi~c thay d6i rnvc dfch ho~t d()ng d~n d~n thay d6i nang
Ivc chu the cua phap nhan. Nang Ivc chu the cua phap nhan Ia
chuyen bi~t, phu hqp VOi ml,lC dich va linh V\fC ho~t d()ng cua
n6. Bai v~y, cac phap nhan khac nhau c6 nang lgc chu the
khac nhau.
2. Ho~t d(}ng ciia phap nhan
De tham gia vao cac quan h~ phap lu~t, phap nhan phai
thong qua ho~t d()ng cua mlnh (ho~t d()ng a day khong d~ c~p
nhfrng ho~t d()ng ben trong cua phap nhan nhu t6 chuc san xufit
kinh doanh, di~u hanh can b()) ... la cac ho~t d()ng ben ngohl
nhu nhfrng chu the khac d()c l~p tham gia cac quan h~ xa h9i
n6i chung va cac quan h~ dan S\1' n6i rieng.
MQi ho~t d()ng cua phap nhfin duqc ti~n hanh thong qua
hanh vi nhiing ca nhfin - ngucri d~i di~n cua phap nhfin. Hanh vi
116
CUa nhfrng ca nhan nay khong phru t~O ra quyen va nghia Vl,l
cho hQ rna nhan danh phap nhan t~O ra cac quy~n va nghia Vl,l
cho phap nhan d6. D~i di~n cua phap nhan duqc thvc hi~n du6i
hai hlnh thuc:
- D~i di~n
theo phap lu~t (d¢ di~n duong nhien): Ngum d~i
di~n theo lu~t cua phap nhan duqc xac dinh t¢ Dieu 137 BLDS
nam 2015la: "1. Nguai ilqi di¢n theo phap luQt cua phap nhan
bao g6m: a) Nguai ilu(Jc phap nhan chi iltnh theo iliJu I¢; b)
Nguai c6 thdm quyJn ilqi di¢n theo quy iltnh cua phap luQt,· c)
Nguai do toa an chi iltnh trong qua trinh t6 tl;Jng tqi toa an. 2.
M(Jt phap nhan c6 thd c6 nhiJu nguai ilqi di¢n theo phap luQt
va m6i nguai ilqi di¢n c6 quyJn ilqi di¢n cho phap nhan theo
quy iltnh tqi DiJu 140 va DiJu 141 cuaB(J luQt nay". Ngum d¢
di~n cua phap nhan c6 quy~n nhan danh phap nhan thvc hi~n cac
hanh vi nhfun duy trl ho~t d()ng cua phap nhan trong khuon kh6
phap lu~t va dieu 1~ quy dinh (ki k~t cac hqp d6ng va thvc hi~n
cac giao djch khac ).
- D~i di~n theo uy quy~n: Ngubi d¢ di~n theo phap lu~t cua
phap nhan c6 th~ uy quy@n cho ngum khac thay mlnh, nhan
danh phap nhan thvc hi~n cac giao djch; c6 th~ uy quy@n cho
ca nhan la thanh vien cua phap nhan ho~c ca nhan khac; c6 th~
uy quyen cho m()t phap nhan khac giao k~t, thvc hi~n cac giao
djch. Nguoi duqc uy quyen thvc hi~n cac giao djch trong ph~m
vi thfim quy@n duqc xac l~p theo van bfm uy quy~n va chi duqc
uy quy~n l~i n~u nguoi uy quyen d6ng y. Van ban uy quy~n
phai xac dinh ro thfim quy~n cua ngum duqc uy quy~n, n9i
dung va thai h~n uy quy~n.
117
CUa nhfrng ca nhan nay khong phru t~O ra quyen va nghia Vl,l
cho hQ rna nhan danh phap nhan t~O ra cac quy~n va nghia Vl,l
cho phap nhan d6. D~i di~n cua phap nhan duqc thvc hi~n du6i
hai hlnh thuc:
- D~i di~n
theo phap lu~t (d¢ di~n duong nhien): Ngum d~i
di~n theo lu~t cua phap nhan duqc xac dinh t¢ Dieu 137 BLDS
nam 2015la: "1. Nguai ilqi di¢n theo phap luQt cua phap nhan
bao g6m: a) Nguai ilu(Jc phap nhan chi iltnh theo iliJu I¢; b)
Nguai c6 thdm quyJn ilqi di¢n theo quy iltnh cua phap luQt,· c)
Nguai do toa an chi iltnh trong qua trinh t6 tl;Jng tqi toa an. 2.
M(Jt phap nhan c6 thd c6 nhiJu nguai ilqi di¢n theo phap luQt
va m6i nguai ilqi di¢n c6 quyJn ilqi di¢n cho phap nhan theo
quy iltnh tqi DiJu 140 va DiJu 141 cuaB(J luQt nay". Ngum d¢
di~n cua phap nhan c6 quy~n nhan danh phap nhan thvc hi~n cac
hanh vi nhfun duy trl ho~t d()ng cua phap nhan trong khuon kh6
phap lu~t va dieu 1~ quy dinh (ki k~t cac hqp d6ng va thvc hi~n
cac giao djch khac ).
- D~i di~n theo uy quy~n: Ngubi d¢ di~n theo phap lu~t cua
phap nhan c6 th~ uy quy@n cho ngum khac thay mlnh, nhan
danh phap nhan thvc hi~n cac giao djch; c6 th~ uy quy@n cho
ca nhan la thanh vien cua phap nhan ho~c ca nhan khac; c6 th~
uy quyen cho m()t phap nhan khac giao k~t, thvc hi~n cac giao
djch. Nguoi duqc uy quyen thvc hi~n cac giao djch trong ph~m
vi thfim quy@n duqc xac l~p theo van bfm uy quy~n va chi duqc
uy quy~n l~i n~u nguoi uy quyen d6ng y. Van ban uy quy~n
phai xac dinh ro thfim quy~n cua ngum duqc uy quy~n, n9i
dung va thai h~n uy quy~n.
117
 Trong ho~t d()ng cua phap nhan hi~n nay, t6n t~i m9t thvc
t~ Ut uy quy~n chuyen bi~t trong CO' quan cua phap nhan. Nguai
dfulg dfiu phap phan cftp cho cAp ph6 cua rnlnh mfmg cong vi~c
nhftt djnh va c6 th~ dugc thong bao cho cac ben d6i tac bi~t. C6
th~ xem day Ia uy quy~n thuang xuyen cho nhfrng nguai nay.
- Hanh vi cua thanh vien phap nhan: Ho~t d()ng cua phap
nhan con thong qua hanh vi cua thanh vien phap nhan. Thanh
vien CUa phap nhan khi th\fC hi~n nghia Vl,l lao d{)ng CUa hQ
d6i v6i phap nhan theo hgp d6ng lao d()ng dugc xem Ia hanh
vi cua phap nhan rna khong phai Ia h~mh vi cua ca nhan.
Nhfrng hanh vi d6 t~o ra quy~n va nghia vv cho phap nhan
n~U hanh Vi nay th\fC hi~n trong khuon kh6 nhi~m V\l dUQ'C
giao. HQ Ia nguai trvc ti~p thvc hi~n cac nhi~m V\l cua phap
nhan (giao hang, nh~n hang, thvc hi~n cac cong vi~c ... ). Bai
v~y, n~u h9 khong thvc hi~n. thvc hi~n khong dung nghia vv
ho{lc hanh vi cua h9 gay thi~t h~i cho nguai khac dugc xem la
hanh vi cua phap nhan; 16i cua nhfrng ngum nay la 16i cua phap
nhan va phap nhan phai chju trach nhi~m do nhfrng hanh vi gay
thi~t h~i cua h9 gay ra.
3. Cac y~u t8 liljch ciia phap nhan
La t6ng hgp cac S\f ki~n phap li d~ ca bi~t hoa phap nhan
v6i cac phap nhan khac khi tham gia vao cac quan h~ phap lu~t.
Nhfrng y~u t6 v~ li ljch cua phap nhan dugc xac djnh trong di~u
1~ cua phap nhan hay quy~t dinh thanh l~p phap nhan.
Di~u 1~ cua phap nhan phru c6 nhfrng n9i dung nhu ten gQi,
quf>c tjch, tfl,l sa, nai dong tfl,l sa, CO' quan di~u hanh, vf>n di~U
1~, quy~n va nghia V\l cua cac thanh vien, CO' cdu t6 chuc; th~
118
Trong ho~t d()ng cua phap nhan hi~n nay, t6n t~i m9t thvc
t~ Ut uy quy~n chuyen bi~t trong CO' quan cua phap nhan. Nguai
dfulg dfiu phap phan cftp cho cAp ph6 cua rnlnh mfmg cong vi~c
nhftt djnh va c6 th~ dugc thong bao cho cac ben d6i tac bi~t. C6
th~ xem day Ia uy quy~n thuang xuyen cho nhfrng nguai nay.
- Hanh vi cua thanh vien phap nhan: Ho~t d()ng cua phap
nhan con thong qua hanh vi cua thanh vien phap nhan. Thanh
vien CUa phap nhan khi th\fC hi~n nghia Vl,l lao d{)ng CUa hQ
d6i v6i phap nhan theo hgp d6ng lao d()ng dugc xem Ia hanh
vi cua phap nhan rna khong phai Ia h~mh vi cua ca nhan.
Nhfrng hanh vi d6 t~o ra quy~n va nghia vv cho phap nhan
n~U hanh Vi nay th\fC hi~n trong khuon kh6 nhi~m V\l dUQ'C
giao. HQ Ia nguai trvc ti~p thvc hi~n cac nhi~m V\l cua phap
nhan (giao hang, nh~n hang, thvc hi~n cac cong vi~c ... ). Bai
v~y, n~u h9 khong thvc hi~n. thvc hi~n khong dung nghia vv
ho{lc hanh vi cua h9 gay thi~t h~i cho nguai khac dugc xem la
hanh vi cua phap nhan; 16i cua nhfrng ngum nay la 16i cua phap
nhan va phap nhan phai chju trach nhi~m do nhfrng hanh vi gay
thi~t h~i cua h9 gay ra.
3. Cac y~u t8 liljch ciia phap nhan
La t6ng hgp cac S\f ki~n phap li d~ ca bi~t hoa phap nhan
v6i cac phap nhan khac khi tham gia vao cac quan h~ phap lu~t.
Nhfrng y~u t6 v~ li ljch cua phap nhan dugc xac djnh trong di~u
1~ cua phap nhan hay quy~t dinh thanh l~p phap nhan.
Di~u 1~ cua phap nhan phru c6 nhfrng n9i dung nhu ten gQi,
quf>c tjch, tfl,l sa, nai dong tfl,l sa, CO' quan di~u hanh, vf>n di~U
1~, quy~n va nghia V\l cua cac thanh vien, CO' cdu t6 chuc; th~
118
thirc cir, bdu, b6 nhi~m. mien nhi~m. each chirc, nhi~m V\1 va
quy€n h~n CUa cac ch(rc danh CUa CO' quan di€u hanh Va CaC CO'
quan khac. D?c bi~t di€u 1~ phai xac djnh nhi~m V\1, ID\lC dich
va ph~m Vi ho~t d()ng (v€ linh V\}'C ho~t d()ng, khong gian ho~t
d()ng, thai gian ho~t d9ng ... ) cua phap nhan. Vi~c thay d6i, sua
dbi, b6 sung di€u 1~ cua phap nhan phai dugc co quan thanh l~p
phap nhan chudn y va phai dang ki di€u 1~ t~i co quan nha nu6c
c6 thdm quy€n.
- Qu6c tjch cua phap nhan: La m6i lien h~ phap If giua
phap nhan v6i Nha nu6c, m6i phap nhan c6 qu6c tich rieng.
Phap nhan dugc thanh l~p theo quy dinh cua phap lu~t Vi~t
Nam la phap nhan Vi~t Nam. Vi~c xac djnh qu6c tich cua phap
nhan c6 y nghia trong vi~c xac dinh phap lu~t chi ph6i cac ho~t
d9ng cua phap nhan d6.
- Co quan di€u hanh cua phap nhan: La tA chirc dclu nao
cua phap nhan di€u hanh mQi ho~t d9ng ben trong cfing nhu
tham gia vao ho~t d9ng ben ngoai cua phap nhan. T6 chirc va
nhi~m V\1 CUa CO" quan di~U hanh tuy thUQC VaO lO\ii hlnh phap
nhan dugc quy dinh trong di€u 1~ cua phap nhan ho?c trong
quy€t dinh thanh l~p phap nhan (co quan cao nhdt cua phap
nhan, ngum d~i di~n duong nhien la nguoi dung dclu phap
nhan trir truang hgp di€u 1~ cua phap nhan c6 quy dinh khac ).
- Trv sa cua phap nhan la nai d?t co quan di€u hanh cua
phap nhan, nai t~p trung cac ho~t d9ng chfnh cua phap nhan,
nai thvc hi~n cac quy€n va nghia V\1 cua phap nhan, nai t6ng
d~t cac gidy ta giao dich v6i phap nhan, Ia nai toa an c6 thdm
quy€n giai quy€t cac tranh chdp cua phap nhan. Dia chi lien l~c
119
thirc cir, bdu, b6 nhi~m. mien nhi~m. each chirc, nhi~m V\1 va
quy€n h~n CUa cac ch(rc danh CUa CO' quan di€u hanh Va CaC CO'
quan khac. D?c bi~t di€u 1~ phai xac djnh nhi~m V\1, ID\lC dich
va ph~m Vi ho~t d()ng (v€ linh V\}'C ho~t d()ng, khong gian ho~t
d()ng, thai gian ho~t d9ng ... ) cua phap nhan. Vi~c thay d6i, sua
dbi, b6 sung di€u 1~ cua phap nhan phai dugc co quan thanh l~p
phap nhan chudn y va phai dang ki di€u 1~ t~i co quan nha nu6c
c6 thdm quy€n.
- Qu6c tjch cua phap nhan: La m6i lien h~ phap If giua
phap nhan v6i Nha nu6c, m6i phap nhan c6 qu6c tich rieng.
Phap nhan dugc thanh l~p theo quy dinh cua phap lu~t Vi~t
Nam la phap nhan Vi~t Nam. Vi~c xac djnh qu6c tich cua phap
nhan c6 y nghia trong vi~c xac dinh phap lu~t chi ph6i cac ho~t
d9ng cua phap nhan d6.
- Co quan di€u hanh cua phap nhan: La tA chirc dclu nao
cua phap nhan di€u hanh mQi ho~t d9ng ben trong cfing nhu
tham gia vao ho~t d9ng ben ngoai cua phap nhan. T6 chirc va
nhi~m V\1 CUa CO" quan di~U hanh tuy thUQC VaO lO\ii hlnh phap
nhan dugc quy dinh trong di€u 1~ cua phap nhan ho?c trong
quy€t dinh thanh l~p phap nhan (co quan cao nhdt cua phap
nhan, ngum d~i di~n duong nhien la nguoi dung dclu phap
nhan trir truang hgp di€u 1~ cua phap nhan c6 quy dinh khac ).
- Trv sa cua phap nhan la nai d?t co quan di€u hanh cua
phap nhan, nai t~p trung cac ho~t d9ng chfnh cua phap nhan,
nai thvc hi~n cac quy€n va nghia V\1 cua phap nhan, nai t6ng
d~t cac gidy ta giao dich v6i phap nhan, Ia nai toa an c6 thdm
quy€n giai quy€t cac tranh chdp cua phap nhan. Dia chi lien l~c
119
cua phap nhan Ut dja chi tiV so cua phap nhan. Phap nhan c6
thS chQn noi khac Uun dja chi lien l~c.
Ngoai lf\1 so chfnh, phap nhan c6 thS c6 cac van phong d~
di~n cua phap nhan, cac chi nhanh cua phap nhan. Van phong
~ di~n va chi nhanh cua phap nhan la nhfrng dan vj ph\! thUQC
cua phap nhan.
Van phong ~ di~n cua phap nhan thgc hi~n nhi~m vv theo
~ di~n uy quy€n cho lgi fch cua phap nhan va bao v~ cac lgi
ich d6. Van phong d~ di~n khong thgc hi~n cac ha.nh vi san xufit
kinh doanh. Chi nhanh cua phap nhan thgc hi~n m(>t phdn ho~
toan b9 nhi~m V\1 cua phap nhan t~ noi ~t chi nhanh. Ngoai ra,
chi nhanh c6 thS thgc hi~n cac hanh vi d~ di~n theo uy quy€n
clia phap nhan. Ngum dtmg d!u chi nhanh, van phong ~ di~n
cua phap nhan thgc hi~n nhi~m vv theo uy quy€n cua phap nhan.
Hanh vi cua hQ dugc coi la hanh vi cua phap nhan khi xac l~p va
thgc hi~n cac giao djch dan S\f.
- Ten gQi cua phap nhan - m6i phap nhan ho~t d(>ng v6i
m9t ten gQi nhfit dinh de ca the hoa phap nhan vm cac phap
nhan khac trong cung m(>t linh V\fC ho~t d(>ng. Ten gQi cua phap
nhan thS hi~n khai quat lo~ hlnh tb chuc va linh V\fC ho~t d(>ng
cua phap nhan nhu: Cong ti bia Ha N9i (HABECO), Tru<mg D~
hQc lu~t Ha N(>i, Tbng cong ti gifiy Vi~t Nam- Vietnam Paper
Corporation (viet t~t la Vinapimex) ... Ten clia phap nhan c6 thS
kern theo ten co quan quan If cAp tren cua phap nhan nhu BQ tu
phap - Tru<mg d~ hQc lu~t Ha N(>i. Ten gQi cua phap nhan la ten
chfnh thuc khi tham gia giao djch.
120
cua phap nhan Ut dja chi tiV so cua phap nhan. Phap nhan c6
thS chQn noi khac Uun dja chi lien l~c.
Ngoai lf\1 so chfnh, phap nhan c6 thS c6 cac van phong d~
di~n cua phap nhan, cac chi nhanh cua phap nhan. Van phong
~ di~n va chi nhanh cua phap nhan la nhfrng dan vj ph\! thUQC
cua phap nhan.
Van phong ~ di~n cua phap nhan thgc hi~n nhi~m vv theo
~ di~n uy quy€n cho lgi fch cua phap nhan va bao v~ cac lgi
ich d6. Van phong d~ di~n khong thgc hi~n cac ha.nh vi san xufit
kinh doanh. Chi nhanh cua phap nhan thgc hi~n m(>t phdn ho~
toan b9 nhi~m V\1 cua phap nhan t~ noi ~t chi nhanh. Ngoai ra,
chi nhanh c6 thS thgc hi~n cac hanh vi d~ di~n theo uy quy€n
clia phap nhan. Ngum dtmg d!u chi nhanh, van phong ~ di~n
cua phap nhan thgc hi~n nhi~m vv theo uy quy€n cua phap nhan.
Hanh vi cua hQ dugc coi la hanh vi cua phap nhan khi xac l~p va
thgc hi~n cac giao djch dan S\f.
- Ten gQi cua phap nhan - m6i phap nhan ho~t d(>ng v6i
m9t ten gQi nhfit dinh de ca the hoa phap nhan vm cac phap
nhan khac trong cung m(>t linh V\fC ho~t d(>ng. Ten gQi cua phap
nhan thS hi~n khai quat lo~ hlnh tb chuc va linh V\fC ho~t d(>ng
cua phap nhan nhu: Cong ti bia Ha N9i (HABECO), Tru<mg D~
hQc lu~t Ha N(>i, Tbng cong ti gifiy Vi~t Nam- Vietnam Paper
Corporation (viet t~t la Vinapimex) ... Ten clia phap nhan c6 thS
kern theo ten co quan quan If cAp tren cua phap nhan nhu BQ tu
phap - Tru<mg d~ hQc lu~t Ha N(>i. Ten gQi cua phap nhan la ten
chfnh thuc khi tham gia giao djch.
120
 Ngohl ten gQi cua phap nhan con c6 nhiing dfiu hi~u khac
nhu nhan hi~U hang hoa, djch V\}, bi€u tuQilg (logo) CUa phap
nhan tren cac giAy to giao dich, trong cac quang cao cho san
phdm cling nhu djch V\}. Ten gQi va nhiing dfiu hi~u cua phap
nhan phai dugc dang lei t~i co quan nha nu6c c6 thdm quy€n
theo trinh tv. thu t9c do phap lu~t quy djnh va dugc Nha nu6c
bao h(). Khong m()t chu th€ nao khac dugc sir d\lOg nhiing dfiu
hi~u rieng cua m()t phap nhan d€ ho~t d()ng.
III. THANH L!P v A DINH CHi PHAP NHAN
Phap nhan la m()t th\l'c th€ xa h()i, la chu th€ quan h~ phap
lu~t dUQ'C thanh l~p va duy trl S\1' ho~t d()ng ph\}C V\}lgi fch CUa
cac thanh vien phap nhan phu hgp v6i lgi fch xa h()i. Bm v~y.
vi~c thanh l~p phap nhan phru tuan thu cac thu t\}c, theo trlnh t\1'
do cac van ban phap lu~t quy dfnh. Nha nu6c ban hanh nhi€u
van ban phap lu~t quy dinh trlnh t\1' thanh l~p va giru th€ cac
phap nhan tuy theo lo~ hlnh phap nhan v6i ID\}C dfch Va nhi~m
V\1 cua n6 (Lu~t doanh nghi~p; Lu~t hgp tac xa).
1. Thimh lip phap nhan
Thu t\}C thanh l~p phap nhan do cac van ban phap lu~t quy
djnh. Trong lu~t dan S\1' ngucri ta phan bi~t vi~c thanh l~p
phap nhan theo tdnh t\1' - each thuc m()t phap nhan dugc
hinh thanh.
a. Trinh tl! m~nh l~nh
Day la trlnh w thanh l~p phap nhan theo quy~t djnh don
hanh cua co quan nha nu6c c6 thdm quy€n (Thu tu6ng Chfnh
phu; ·bQ truang; chu tjch uy ban nhan dan tinh, thanh phd tf\l'C
thu('>c trung uong. Nhiing ngum nay c6 th~ uy quy€n cho co
121
Ngohl ten gQi cua phap nhan con c6 nhiing dfiu hi~u khac
nhu nhan hi~U hang hoa, djch V\}, bi€u tuQilg (logo) CUa phap
nhan tren cac giAy to giao dich, trong cac quang cao cho san
phdm cling nhu djch V\}. Ten gQi va nhiing dfiu hi~u cua phap
nhan phai dugc dang lei t~i co quan nha nu6c c6 thdm quy€n
theo trinh tv. thu t9c do phap lu~t quy djnh va dugc Nha nu6c
bao h(). Khong m()t chu th€ nao khac dugc sir d\lOg nhiing dfiu
hi~u rieng cua m()t phap nhan d€ ho~t d()ng.
III. THANH L!P v A DINH CHi PHAP NHAN
Phap nhan la m()t th\l'c th€ xa h()i, la chu th€ quan h~ phap
lu~t dUQ'C thanh l~p va duy trl S\1' ho~t d()ng ph\}C V\}lgi fch CUa
cac thanh vien phap nhan phu hgp v6i lgi fch xa h()i. Bm v~y.
vi~c thanh l~p phap nhan phru tuan thu cac thu t\}c, theo trlnh t\1'
do cac van ban phap lu~t quy dfnh. Nha nu6c ban hanh nhi€u
van ban phap lu~t quy dinh trlnh t\1' thanh l~p va giru th€ cac
phap nhan tuy theo lo~ hlnh phap nhan v6i ID\}C dfch Va nhi~m
V\1 cua n6 (Lu~t doanh nghi~p; Lu~t hgp tac xa).
1. Thimh lip phap nhan
Thu t\}C thanh l~p phap nhan do cac van ban phap lu~t quy
djnh. Trong lu~t dan S\1' ngucri ta phan bi~t vi~c thanh l~p
phap nhan theo tdnh t\1' - each thuc m()t phap nhan dugc
hinh thanh.
a. Trinh tl! m~nh l~nh
Day la trlnh w thanh l~p phap nhan theo quy~t djnh don
hanh cua co quan nha nu6c c6 thdm quy€n (Thu tu6ng Chfnh
phu; ·bQ truang; chu tjch uy ban nhan dan tinh, thanh phd tf\l'C
thu('>c trung uong. Nhiing ngum nay c6 th~ uy quy€n cho co
121
quan cdp dum cua mlnh thanh l~p phap nhan). Can cu vao nhu
d.u thgc t~, vao kha nang thgc t~i, cac ca quan co thfun quyen ra
quy~t dinh thanh l~p phap nhan. Trong quy~t dinh thanh l~p c6
quy dinh ro chuc nang, nhi~m V\1 va quyen h~ cua phap nhan,
linh VlJC ho~t d()ng cua phap nhan. Trlnh tl,l nay thubng dugc ap
d1,mg d~ thanh l~p cac ca quan cua Nha nu6c.
b. Trinh tl! cho phep
Theo trlnh tg nay, phap nhan dugc thanh l~p theo sang ki~n
cua cac sang l~p vien, h()i vien ho~c cua cac t6 chuc. H9 tg dS
ra mvc dfch, nhi~m vv, ca cdu t6 chuc, thanh vien ... Ca quan
nha nu6c c6 thdm quySn ki~m tra tinh hgp phap cua diSu 1~, sg
c~n thi~t t6n t~i cua t6 chuc d6 va cho phep thanh l~p. Trlnh tg
nay thubng dugc ap d1,mg d~ thanh l~p cac phap nhan Ia cac t6
chuc chinh tri-xa h()i-nghS nghi~p, t6 chuc xa h()i, t6 chuc xa
h()i-nghS nghi~p, cac quy tir thi~n. Ngoru ra, cac t6 chuc nay
phai dugc ca quan nha nu6c c6 thdm quySn cong nh~n diSu 1~.
c. Trinh tl! cong nhqn
Phap lu~t da dl,l li~u vi~c thanh l~p cac phap nhan b~ng
each quy dinh vS kha nang t6n t~i cua n6 thong qua cac van
ban phap lu~t ho~c cac diSu 1~, quy ch~ mdu, quy dinh diSu
ki~n thanh l~p ... Trong d6, da xac dinh ro quySn h~n, nhi~m V\1
cua cac t6 chuc do, ca quan diSu hanb cling nhu diSu ki~n cua
thanh vien ... Tren ca sa cac van ban mdu d6, ca nhan hay t6
chuc dua ra sang ki~n thanh l~p. Ca quan nha nu6c c6 thdm
quySn ki~m tra tinh hgp phap theo trlnh tg, thu tvc da quy dinh,
tren ca sa d6 ra quy~t dinh thanh l~p. Trlnh tg nay dugc ap
dvng d~ thanh l~p cac hgp tac xa, cac cong ti c6 ph~n, cong ti
122
quan cdp dum cua mlnh thanh l~p phap nhan). Can cu vao nhu
d.u thgc t~, vao kha nang thgc t~i, cac ca quan co thfun quyen ra
quy~t dinh thanh l~p phap nhan. Trong quy~t dinh thanh l~p c6
quy dinh ro chuc nang, nhi~m V\1 va quyen h~ cua phap nhan,
linh VlJC ho~t d()ng cua phap nhan. Trlnh tl,l nay thubng dugc ap
d1,mg d~ thanh l~p cac ca quan cua Nha nu6c.
b. Trinh tl! cho phep
Theo trlnh tg nay, phap nhan dugc thanh l~p theo sang ki~n
cua cac sang l~p vien, h()i vien ho~c cua cac t6 chuc. H9 tg dS
ra mvc dfch, nhi~m vv, ca cdu t6 chuc, thanh vien ... Ca quan
nha nu6c c6 thdm quySn ki~m tra tinh hgp phap cua diSu 1~, sg
c~n thi~t t6n t~i cua t6 chuc d6 va cho phep thanh l~p. Trlnh tg
nay thubng dugc ap d1,mg d~ thanh l~p cac phap nhan Ia cac t6
chuc chinh tri-xa h()i-nghS nghi~p, t6 chuc xa h()i, t6 chuc xa
h()i-nghS nghi~p, cac quy tir thi~n. Ngoru ra, cac t6 chuc nay
phai dugc ca quan nha nu6c c6 thdm quySn cong nh~n diSu 1~.
c. Trinh tl! cong nhqn
Phap lu~t da dl,l li~u vi~c thanh l~p cac phap nhan b~ng
each quy dinh vS kha nang t6n t~i cua n6 thong qua cac van
ban phap lu~t ho~c cac diSu 1~, quy ch~ mdu, quy dinh diSu
ki~n thanh l~p ... Trong d6, da xac dinh ro quySn h~n, nhi~m V\1
cua cac t6 chuc do, ca quan diSu hanb cling nhu diSu ki~n cua
thanh vien ... Tren ca sa cac van ban mdu d6, ca nhan hay t6
chuc dua ra sang ki~n thanh l~p. Ca quan nha nu6c c6 thdm
quySn ki~m tra tinh hgp phap theo trlnh tg, thu tvc da quy dinh,
tren ca sa d6 ra quy~t dinh thanh l~p. Trlnh tg nay dugc ap
dvng d~ thanh l~p cac hgp tac xa, cac cong ti c6 ph~n, cong ti
122
tnkh nhi~m hiiu h~n. Ok doanh nghi~p phai c6 di~u 1~ rieng
dugc xay d\ffig tren CO' so di~u 1~ mfiu do Nha nu6c ban hanh.
Di~u 1~ cua doanh nghi~p dugc CO' quan nha nu6c cong nh~n va
doanh nghi~p phai dang kf kinh doanh t~i co quan c6 thdm
quy~n cua nha nu6c.
2. Ch§m dt'i1 phap nhan
La chAm dl:rt sv t6n t~i cua m9t t6 chuc v6i tu each la chu
th~ d9c l~p trong cac quan h~ phap lu~t rna tru6c d6 t6 chuc d6
tham gia v6i tu each phap nhan. Cac can cu lam chAm dl:rt phap
nhan dugc quy d}nh t~i Di~u 99 BLDS, tu each chu th~ cua
phap nhan bi chAm dl:rt ru thai di~m xoa ten trong s6 dang kf
ho?c tU thm di~m dugc xac d!nh trong quySt d!nh cua CO' quan
nha nu6c c6 thdm quy~n. Phap nhan chAm dl:rt dugc thvc hi~n
dum hai hlnh thuc: giai th~ va cai t6 phap nhan.
a. Giili thi phap nhan
Cac can cu giai th~ phap nhan dugc quy d!nh t~i Di~u 98
BLDS. Co quan nha nu6c c6 thdm quy~n quySt d!nh thanh l~p
phap nhan thi c6 thclm quy~n quyet dinh giai the phap nhan d6.
Khi giai th~, phap nhan phai th\!C hi~n cac nghia VlJ v€ tai san
cua mlnh.
Nguyen nhan d§n dSn vi~c giai th~ phap nhan c6 th~ la: da
thvc hi~n xong nhi~m vv; d~t dugc mvc dich khi thanh l~p
phap nhan do d?t ra; ho~t d{>ng CUa phap nhan trai VOi ffilJC
dich khi thanh l~p gay thi~t h~i dSn lgi ich cua xa h9i, vi
ph~m cac di€u cAm cua phap lu~t ho?c sv t6n t~i cua phap
nhan khong d.n thiSt nfra; khi thai h~n ho~t d{>ng ghi trong
di€u 1~ da hSt...
123
tnkh nhi~m hiiu h~n. Ok doanh nghi~p phai c6 di~u 1~ rieng
dugc xay d\ffig tren CO' so di~u 1~ mfiu do Nha nu6c ban hanh.
Di~u 1~ cua doanh nghi~p dugc CO' quan nha nu6c cong nh~n va
doanh nghi~p phai dang kf kinh doanh t~i co quan c6 thdm
quy~n cua nha nu6c.
2. Ch§m dt'i1 phap nhan
La chAm dl:rt sv t6n t~i cua m9t t6 chuc v6i tu each la chu
th~ d9c l~p trong cac quan h~ phap lu~t rna tru6c d6 t6 chuc d6
tham gia v6i tu each phap nhan. Cac can cu lam chAm dl:rt phap
nhan dugc quy d}nh t~i Di~u 99 BLDS, tu each chu th~ cua
phap nhan bi chAm dl:rt ru thai di~m xoa ten trong s6 dang kf
ho?c tU thm di~m dugc xac d!nh trong quySt d!nh cua CO' quan
nha nu6c c6 thdm quy~n. Phap nhan chAm dl:rt dugc thvc hi~n
dum hai hlnh thuc: giai th~ va cai t6 phap nhan.
a. Giili thi phap nhan
Cac can cu giai th~ phap nhan dugc quy d!nh t~i Di~u 98
BLDS. Co quan nha nu6c c6 thdm quy~n quySt d!nh thanh l~p
phap nhan thi c6 thclm quy~n quyet dinh giai the phap nhan d6.
Khi giai th~, phap nhan phai th\!C hi~n cac nghia VlJ v€ tai san
cua mlnh.
Nguyen nhan d§n dSn vi~c giai th~ phap nhan c6 th~ la: da
thvc hi~n xong nhi~m vv; d~t dugc mvc dich khi thanh l~p
phap nhan do d?t ra; ho~t d{>ng CUa phap nhan trai VOi ffilJC
dich khi thanh l~p gay thi~t h~i dSn lgi ich cua xa h9i, vi
ph~m cac di€u cAm cua phap lu~t ho?c sv t6n t~i cua phap
nhan khong d.n thiSt nfra; khi thai h~n ho~t d{>ng ghi trong
di€u 1~ da hSt...
123
 Tai san cua phap nhan bi giai th~ duqc thanh toan theo thu
tg sau day: chi phf giai th~ phap nhan; cac khoan nq Iuong, trq
cAp thoi vi~c, bao hi~m xa h(>i, bao hi~m y t~ d6i vm nguO:i lao
d(>ng theo quy dinh cua phap lu~t va cac quyen lqi khac cua
ngub'i lao d(>ng theo thoa u6c lao d()ng t~p th~ va hqp d6ng lao
d()ng da ki k~t; nq thu~ va cac khoan nq khac.
Sau khi da thanh toan h~t chi phi giai th~ phap nhan va cac
khoan nq, phdn con l~i thu()c v€ chu sa hfru phap nhan, cac
thanh vien g6p v6n. Trub'ng hqp quy xa h()i, quy tir thi~n da
thanh toan h~t chi phi giai th~ va cac khoan nq quy dinh, tai
san COn l~i dUQ'C chuy~n giao cho quy khac CO cung ml)C dich
ho~t d()ng.
Trub'ng hqp khong c6 quy khac c6 cung mvc dich ho~t
d()ng nh~n tai san chuy~n giao ho~c quy bi giai th~ do ho~t
d9ng vi ph~m di€u cAm cua lu~t. trai d~o due xa h9i thl tai san
cua quy bi giai th~ thu()c v€ Nha nu6c.
b. Phti scm phtip nhan
Tuyen b6 pha san phap nhan theo quy dinh cua phap lu~t v€
pha san Ia m9t hlnh thuc "giai th~" d~c bi~t d6i vm cac phap
nhan la t6 chuc kinh t~. nhfun giai quy~t tlnh tr~g lam an thua
16 d~n muc khong c6 kha nang thanh toan nq d~n h~n (Lu~t
pha san doanh nghi~p) cua m9t doanh nghi~p. Doanh nghi~p bi
pha san chAm dtrt SlJ t6n t~i nhu phap nhan bi giai th~.
c. Cai t6 phtip nhan
Cai t6 phap nhan la m(>t hlnh thuc chAm dm phap nhan
thong qua vi~c t6 chuc l~i phap nhan d6. Vi~c cai t6 phap nhan
c6 th~ duqc thgc hi~n du6i cac hlnh thuc sau:
124
Tai san cua phap nhan bi giai th~ duqc thanh toan theo thu
tg sau day: chi phf giai th~ phap nhan; cac khoan nq Iuong, trq
cAp thoi vi~c, bao hi~m xa h(>i, bao hi~m y t~ d6i vm nguO:i lao
d(>ng theo quy dinh cua phap lu~t va cac quyen lqi khac cua
ngub'i lao d(>ng theo thoa u6c lao d()ng t~p th~ va hqp d6ng lao
d()ng da ki k~t; nq thu~ va cac khoan nq khac.
Sau khi da thanh toan h~t chi phi giai th~ phap nhan va cac
khoan nq, phdn con l~i thu()c v€ chu sa hfru phap nhan, cac
thanh vien g6p v6n. Trub'ng hqp quy xa h()i, quy tir thi~n da
thanh toan h~t chi phi giai th~ va cac khoan nq quy dinh, tai
san COn l~i dUQ'C chuy~n giao cho quy khac CO cung ml)C dich
ho~t d()ng.
Trub'ng hqp khong c6 quy khac c6 cung mvc dich ho~t
d()ng nh~n tai san chuy~n giao ho~c quy bi giai th~ do ho~t
d9ng vi ph~m di€u cAm cua lu~t. trai d~o due xa h9i thl tai san
cua quy bi giai th~ thu()c v€ Nha nu6c.
b. Phti scm phtip nhan
Tuyen b6 pha san phap nhan theo quy dinh cua phap lu~t v€
pha san Ia m9t hlnh thuc "giai th~" d~c bi~t d6i vm cac phap
nhan la t6 chuc kinh t~. nhfun giai quy~t tlnh tr~g lam an thua
16 d~n muc khong c6 kha nang thanh toan nq d~n h~n (Lu~t
pha san doanh nghi~p) cua m9t doanh nghi~p. Doanh nghi~p bi
pha san chAm dtrt SlJ t6n t~i nhu phap nhan bi giai th~.
c. Cai t6 phtip nhan
Cai t6 phap nhan la m(>t hlnh thuc chAm dm phap nhan
thong qua vi~c t6 chuc l~i phap nhan d6. Vi~c cai t6 phap nhan
c6 th~ duqc thgc hi~n du6i cac hlnh thuc sau:
124
 + Oic phap nhan cung lo~ c6 the hgp nhdt thanh mQt phap
nhan m6i theo quy djnh cua di€u 1~. theo thmi thu~n giua cac
phap nhan ho~c theo quy€t djnh cua co quan nha nuoc c6
thfun quy€n. Hgp nhdt phap nhan (theo cong thirc A + B = C):
Hai hay nhi€u phap nhan lien k€t 1~ thanh phap nhan hoan
toan m6i, cac phap nhan ban dAu (A, B ... ) chAm dirt sv tAn t~.
Quy€n va nghia V\1 CUa CaC phap nhan ban d§u dugc chuyen
giao cho phap nhan m6i (C). Vi~c hgp nhdt phap nhan phru
dugc ti€n hanh nhu vi~c thanh l~p phap nhan.
+ MQt phap nhan c6 the dugc sap nh~p vao mQt phap nhan
khac cung lo~ theo quy djnh cua di€u 1~. theo thoa thu~n giua
cac phap nhan ho~c theo quy€t djnh cua co quan nha nu6c c6
thdm quy€n. Sap nh~p phap nhan thvc hi~n theo cong thirc A
+ B = A ho~c A + B = B. Phap nhan dugc sap nh~p chdm dirt
sv tAn t~i. quy€n va nghia V\1 cua n6 dugc chuyen cho phap
nhan sap nh~p.
+ MQt phap nhan c6 the chia thanh nhi€u phap nhan theo
quy djnh cua di€u 1~ ho~c theo quy€t djnh cua co quan nha
nuoc c6 thdm quy€n. Chia nh6 phap nhan (theo cong thirc A:
2 = B, C): Tren co so phap nhan ban d§u, hai hay nhi€u phap
nhan dugc hlnh thanb nhu nhfrng chu th~ d~c l~p ctia qaan h~
dan SlJ. Quy€n Va nghia V\1 cua phap nhan ban d§u dugc phan
chia cho cac phap nhan m6i hlnh thanh.
+ MQt phap nhan c6 the tach thanh nhi€u phap nhan theo
quy djnh clia di€u 1~ ho~ theo quy€t djnh clia co quan nha nuoc
c6 thfun quy€n. Tach phap nhan (theo cong thirc A= A+ B):
125
+ Oic phap nhan cung lo~ c6 the hgp nhdt thanh mQt phap
nhan m6i theo quy djnh cua di€u 1~. theo thmi thu~n giua cac
phap nhan ho~c theo quy€t djnh cua co quan nha nuoc c6
thfun quy€n. Hgp nhdt phap nhan (theo cong thirc A + B = C):
Hai hay nhi€u phap nhan lien k€t 1~ thanh phap nhan hoan
toan m6i, cac phap nhan ban dAu (A, B ... ) chAm dirt sv tAn t~.
Quy€n va nghia V\1 CUa CaC phap nhan ban d§u dugc chuyen
giao cho phap nhan m6i (C). Vi~c hgp nhdt phap nhan phru
dugc ti€n hanh nhu vi~c thanh l~p phap nhan.
+ MQt phap nhan c6 the dugc sap nh~p vao mQt phap nhan
khac cung lo~ theo quy djnh cua di€u 1~. theo thoa thu~n giua
cac phap nhan ho~c theo quy€t djnh cua co quan nha nu6c c6
thdm quy€n. Sap nh~p phap nhan thvc hi~n theo cong thirc A
+ B = A ho~c A + B = B. Phap nhan dugc sap nh~p chdm dirt
sv tAn t~i. quy€n va nghia V\1 cua n6 dugc chuyen cho phap
nhan sap nh~p.
+ MQt phap nhan c6 the chia thanh nhi€u phap nhan theo
quy djnh cua di€u 1~ ho~c theo quy€t djnh cua co quan nha
nuoc c6 thdm quy€n. Chia nh6 phap nhan (theo cong thirc A:
2 = B, C): Tren co so phap nhan ban d§u, hai hay nhi€u phap
nhan dugc hlnh thanb nhu nhfrng chu th~ d~c l~p ctia qaan h~
dan SlJ. Quy€n Va nghia V\1 cua phap nhan ban d§u dugc phan
chia cho cac phap nhan m6i hlnh thanh.
+ MQt phap nhan c6 the tach thanh nhi€u phap nhan theo
quy djnh clia di€u 1~ ho~ theo quy€t djnh clia co quan nha nuoc
c6 thfun quy€n. Tach phap nhan (theo cong thirc A= A+ B):
125
m()t phap nhan mm hlnh thanh bfutg each tach m()t phfut cua
phap nhan dang tfin t~ va n6 vfut tfin t~i va ho~t d()ng nhu khi
chua dugc tach. Phap nhan A c6 nang Ivc chu th~ nhu cu. Phap
nhan B c6 nang Ivc chu th~ hoan toan m6i khong ph\1 thu()c
vao phap nhan A thvc hi~n quyen, nghia V\1 cua minh phil hgp
VOO ffi\lC dich ho~t d(}ng CUa cac phap nhan d6.
Cai tA phap nhan ve ban chAt la S\l k~ quyen tAng hgp giua
phap nhan m6i hlnh thanh va pbap nhan ban dAu. Cai tb khac
giai th~ a chfi giai th~ chAm dlrt: sv tfin t~ cua phap nhan nhu Ia
m()t chu th~. cac quyen va nghia V\1 cua n6 chAm dlrt: thong qua
vi~c thanh H tru san va khong con chu th~ k~ t\IC quyen va nghia
V\1 cua chung. Cai tA ciing chAm dlrt: sv ho~t d()ng cila phap nhan
nhung quy€n va nghia V\1 cila n6 dugc chuy~n cho phap nhan
m6i. Giai th~ kern theo sv buy bo toan b() ca cAu, tA chuc cua
phap nhan. Cai tA chi la vi~c s~p x~p 1~ tA chuc cua phap nhan,
thvc chAt la chuy~n ca cAu tA chuc cho phap nhan m6i ho~c
giiun ca cAu tA chuc cua phap nhan.
c. Chuyin a&i hinh thuc cua phap nhan
Phap nhan c6 th~ dugc chuy~n dbi hlnh thuc thanh phap
nhan khac. Vi d\1: cong ti trach nhi~m hfru h~n c6 th~ chuy~n
dAi thanh cong ti cA phdn ho~c ngugc l~i; hgp tac xa chuy~n
dAi thanh cong ti hgp danh ho~c ngugc 1~.
Sau khi chuy~n dAi hlnh thuc, phap nhan dugc chuy~n dAi
ebb dlrt: tfin t~ k~ tir thm di~m phap nhan chuy~n dAi dugc
thanh I~p; phap nhan chuy~n dbi k~ thira quyen, nghia V\1 dan
sv cua phap nhan dugc chuy~n dbi.
126
m()t phap nhan mm hlnh thanh bfutg each tach m()t phfut cua
phap nhan dang tfin t~ va n6 vfut tfin t~i va ho~t d()ng nhu khi
chua dugc tach. Phap nhan A c6 nang Ivc chu th~ nhu cu. Phap
nhan B c6 nang Ivc chu th~ hoan toan m6i khong ph\1 thu()c
vao phap nhan A thvc hi~n quyen, nghia V\1 cua minh phil hgp
VOO ffi\lC dich ho~t d(}ng CUa cac phap nhan d6.
Cai tA phap nhan ve ban chAt la S\l k~ quyen tAng hgp giua
phap nhan m6i hlnh thanh va pbap nhan ban dAu. Cai tb khac
giai th~ a chfi giai th~ chAm dlrt: sv tfin t~ cua phap nhan nhu Ia
m()t chu th~. cac quyen va nghia V\1 cua n6 chAm dlrt: thong qua
vi~c thanh H tru san va khong con chu th~ k~ t\IC quyen va nghia
V\1 cua chung. Cai tA ciing chAm dlrt: sv ho~t d()ng cila phap nhan
nhung quy€n va nghia V\1 cila n6 dugc chuy~n cho phap nhan
m6i. Giai th~ kern theo sv buy bo toan b() ca cAu, tA chuc cua
phap nhan. Cai tA chi la vi~c s~p x~p 1~ tA chuc cua phap nhan,
thvc chAt la chuy~n ca cAu tA chuc cho phap nhan m6i ho~c
giiun ca cAu tA chuc cua phap nhan.
c. Chuyin a&i hinh thuc cua phap nhan
Phap nhan c6 th~ dugc chuy~n dbi hlnh thuc thanh phap
nhan khac. Vi d\1: cong ti trach nhi~m hfru h~n c6 th~ chuy~n
dAi thanh cong ti cA phdn ho~c ngugc l~i; hgp tac xa chuy~n
dAi thanh cong ti hgp danh ho~c ngugc 1~.
Sau khi chuy~n dAi hlnh thuc, phap nhan dugc chuy~n dAi
ebb dlrt: tfin t~ k~ tir thm di~m phap nhan chuy~n dAi dugc
thanh I~p; phap nhan chuy~n dbi k~ thira quyen, nghia V\1 dan
sv cua phap nhan dugc chuy~n dbi.
126
 IV. NHA. NUOC C<)NG HOA. XA H<)I CmJ NGHiA
VIST NAM, co QuAN NHA NVoc TRoNa voNa, a a VIST NAM, co QuAN NHA NVoc TRoNa voNa, a
E>JA PHlJdNG TRONG QUAN HJ?: DAN Slj
Nha nu6c C{)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam tham gia
vao m9t sA quan h~ phap lu~t dan sg v6i tu each la chu the d~c
bi~t. Tu each chu the cua Nha nu6c khong ~t ra nhu tu each
chu th€ cua cac chu th€ khac. Nhi~u co quan nha nu6c tham gia
vao cac quan h~ dan sg, kinh t€ v6i tu each la chu th€ d9c l~p.
binh dfuig nhung Nha nu6c C{)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t
Nam tham gia v6i tu each la chu th€ d~c bi~t.
Nha nu6c la chu th€ d~c bi~t trong cac quan h~ xa h9i n6i
chung va cac quan h~ dan sg, kinh t€ n6i rieng bOi cac le sau:
- Nha nu6c C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam la Nha
nu6c cua dan, do dan, vi dan. Tdt ca quy~n lgc nha nu6c thUQC
v~ nhan dan rna n~n tang la lien minh giai cdp cong nhan v6i
nong dan va tAng 16p tri thirc. Nha nu6c nfun quy~n lanh d~o
th6ng nhdt, toan di~n v~ chinh tri, kinh t€, van hoa, d6i ngo~
theo dinh huang xa h9i chu nghia. Nha nu6c la ngucri d~ di~n
cho toan dan va Ia m9t t6 chirc chinh tri - quy~n lgc.
- Nha nu6c la chu so him d6i v6i tru san thu9c ch~ d9 so
hi'hl toan dan.
- Nha nu6c tg quy dinh cho minh cac quy~n trong cac quan
h~ rna Nha nu6c tham gia, trlnh tg, each thirc thgc hi~n cac
quy~n Va nghia V\1 trong CaC quan h~ do.
- Nha nu6c Ut chu th€ cua tAt ca cac nganh lu~t trong h~
th6ng phap lu~t cua Nha nu6c ta.
127
IV. NHA. NUOC C<)NG HOA. XA H<)I CmJ NGHiA
a
E>JA PHlJdNG TRONG QUAN HJ?: DAN Slj
Nha nu6c C{)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam tham gia
vao m9t sA quan h~ phap lu~t dan sg v6i tu each la chu the d~c
bi~t. Tu each chu the cua Nha nu6c khong ~t ra nhu tu each
chu th€ cua cac chu th€ khac. Nhi~u co quan nha nu6c tham gia
vao cac quan h~ dan sg, kinh t€ v6i tu each la chu th€ d9c l~p.
binh dfuig nhung Nha nu6c C{)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t
Nam tham gia v6i tu each la chu th€ d~c bi~t.
Nha nu6c la chu th€ d~c bi~t trong cac quan h~ xa h9i n6i
chung va cac quan h~ dan sg, kinh t€ n6i rieng bOi cac le sau:
- Nha nu6c C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam la Nha
nu6c cua dan, do dan, vi dan. Tdt ca quy~n lgc nha nu6c thUQC
v~ nhan dan rna n~n tang la lien minh giai cdp cong nhan v6i
nong dan va tAng 16p tri thirc. Nha nu6c nfun quy~n lanh d~o
th6ng nhdt, toan di~n v~ chinh tri, kinh t€, van hoa, d6i ngo~
theo dinh huang xa h9i chu nghia. Nha nu6c la ngucri d~ di~n
cho toan dan va Ia m9t t6 chirc chinh tri - quy~n lgc.
- Nha nu6c la chu so him d6i v6i tru san thu9c ch~ d9 so
hi'hl toan dan.
- Nha nu6c tg quy dinh cho minh cac quy~n trong cac quan
h~ rna Nha nu6c tham gia, trlnh tg, each thirc thgc hi~n cac
quy~n Va nghia V\1 trong CaC quan h~ do.
- Nha nu6c Ut chu th€ cua tAt ca cac nganh lu~t trong h~
th6ng phap lu~t cua Nha nu6c ta.
127
 Nha nucrc trvc ti~p n~m quy~n dinh do~t t6i cao d6i vm cac
tai san rna phap lu~t quy dinh thu<)c ch~ d9 sa hfru toan dan.
Nhfrng tai san c6 y nghia quy~t dinh d~n n~n tang kinh t~ cua
toan xa h<)i, d~n an ninh, qu6c phong nhu: dfit dai, rimg mii,
song hb, bi~n ca, cac tai nguyen thien nhien khac.
Nha nu&c giao quy~n cua minh cho cac CO' quan nha nucrc
thvc hi~n quy~n quan li cac till san, giao cho cac t6 chuc kinh
t~, t6 chuc chfnh tri, chfnh tri-xa h9i cac t6 chuc khac, ca nhan
th\{C hi~n cac quy~n chi~m hfru, SU dt,mg, djnh do~t cac till san
cua Nha nucrc; quy dinh v~ trlnh t\{, gim h~n thvc hi~n cac
quy~n d6. Phap nhan do Nha nu&c C<)ng hoa xa h9i chu nghia
Vi~t Nam, ca quan nha nucrc 6' trung uang, 6' dia phuang thanh
l~p khong chiu trach nhi~m v~ nghia v1,1 phat sinh tir quan h~
dan S\f cua Nha nucrc C<)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam,
ca quan nha nu&c 6' trung uang, 6' dia phuang. Nha nucrc
C<)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam, CO' quan nha nucrc 6'
trung uang, 6' dia phuang khong chiu trach nhi~m v~ nghia vv
dan S\f cua phap nhan do minh thanh l~p, bao gbm ca doanh
nghi~p nha nu&c, trir trucmg hgp Nha nu&c C<)ng hoa xa h9i
chu nghia Vi~t Nam, ca quan nha nucrc 6' trung uang, 6' dia
phuang bao lanh cho nghia Vl,l dan S\f CUa phap nhan nay theo
quy dinh cua phap lu~t.
Ca quan nha nucrc 6' trung uang, 6' dia phuang khong chiu
tnich nhi~m v~ nghia vv dan sv cua Nha nu&c C<)ng hoa xa h9i
chu nghia Vi~t Nam, ca quan nha nucrc khac 6' trung uang, 6'
dia phuang, trir truang hgp lu~t lien quan c6 quy djrJ1 khac.
Nha nucrc uy quy~n cho cac CO' quan nha nucrc tham gia vao
128
Nha nucrc trvc ti~p n~m quy~n dinh do~t t6i cao d6i vm cac
tai san rna phap lu~t quy dinh thu<)c ch~ d9 sa hfru toan dan.
Nhfrng tai san c6 y nghia quy~t dinh d~n n~n tang kinh t~ cua
toan xa h<)i, d~n an ninh, qu6c phong nhu: dfit dai, rimg mii,
song hb, bi~n ca, cac tai nguyen thien nhien khac.
Nha nu&c giao quy~n cua minh cho cac CO' quan nha nucrc
thvc hi~n quy~n quan li cac till san, giao cho cac t6 chuc kinh
t~, t6 chuc chfnh tri, chfnh tri-xa h9i cac t6 chuc khac, ca nhan
th\{C hi~n cac quy~n chi~m hfru, SU dt,mg, djnh do~t cac till san
cua Nha nucrc; quy dinh v~ trlnh t\{, gim h~n thvc hi~n cac
quy~n d6. Phap nhan do Nha nu&c C<)ng hoa xa h9i chu nghia
Vi~t Nam, ca quan nha nucrc 6' trung uang, 6' dia phuang thanh
l~p khong chiu trach nhi~m v~ nghia v1,1 phat sinh tir quan h~
dan S\f cua Nha nucrc C<)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam,
ca quan nha nu&c 6' trung uang, 6' dia phuang. Nha nucrc
C<)ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam, CO' quan nha nucrc 6'
trung uang, 6' dia phuang khong chiu trach nhi~m v~ nghia vv
dan S\f cua phap nhan do minh thanh l~p, bao gbm ca doanh
nghi~p nha nu&c, trir trucmg hgp Nha nu&c C<)ng hoa xa h9i
chu nghia Vi~t Nam, ca quan nha nucrc 6' trung uang, 6' dia
phuang bao lanh cho nghia Vl,l dan S\f CUa phap nhan nay theo
quy dinh cua phap lu~t.
Ca quan nha nucrc 6' trung uang, 6' dia phuang khong chiu
tnich nhi~m v~ nghia vv dan sv cua Nha nu&c C<)ng hoa xa h9i
chu nghia Vi~t Nam, ca quan nha nucrc khac 6' trung uang, 6'
dia phuang, trir truang hgp lu~t lien quan c6 quy djrJ1 khac.
Nha nucrc uy quy~n cho cac CO' quan nha nucrc tham gia vao
128
cac quan h~ dan S\1', kinh t~ nhu: ngan hang, kho b?C, phat hanh
cac ld phi~u, trai phi~u, cong trill. Vi~c d?i di~n cho Nha nu6c
C()ng boa xa h()i chu nghia Vi~t Nam, co quan nha nu6c o trung
uong, o dia phuong tham gia quan h~ dan sv duqc thvc hi~n theo
quy dinh cua phap lu~t v~ chuc nang, nhi~m Vl;t, quy~n h?n va t6
chuc b() may cua co quan nha nu6c. Vi~c d?i di~n thong qua ca
nhan, phap nhan khac chi duqc thvc hi~n trong cac truemg hqp
va theo trinh tv, thu tvc do phap lu~t quy dinh.
Nha nu6c la chu so hfru cac tai san vo chu, tai san khong
nguai thua k~, tai san hi trung thu, trung mua.
D. HO GIA DlNH, TC HOP TAC VA TC CHO'C KHAC
KHONG C6 TU' eACH PHAP NHAN TRONG QUAN HI;
DAN Sl)'
BLDS nam 2015 khong quy dinh h() gia dlnh va t6 hqp tac,
t6 chuc khac khong c6 tu each phap nhan la chu th@ cua quan
h~ phap lu~t dan sv. Nhung chu th@ tham gia vao quan h~ dan
S\1' thong qua tu each cua cac thanh vien va trach nhi~m phat
Si!Lh. cfing quy chi~u V~ trach nhi~m CUa cac th~iP~h. vien tren CO"
so tai san chung cua cac thanh vien.
I. HQ GIA DINH
1. Hq gia dJ.nh trong quan h~-dan S1J'
Truong hqp h() gia dinh tham gia quan h~ dan S\1' thl cac
thanh vien cua h() gia dlnh la chu th@ tham gia xac l~p, thvc
hi~n giao dich dan sv ho~c uy quy~n cho ngum d?i di~n tham
gia xac l~p, thvc hi~n giao dich dan sv. Vi~c uy quy~n phai
duqc l~p thanh van ban, tru truang hqp c6 thoa thu~n khac.
129
cac quan h~ dan S\1', kinh t~ nhu: ngan hang, kho b?C, phat hanh
cac ld phi~u, trai phi~u, cong trill. Vi~c d?i di~n cho Nha nu6c
C()ng boa xa h()i chu nghia Vi~t Nam, co quan nha nu6c o trung
uong, o dia phuong tham gia quan h~ dan sv duqc thvc hi~n theo
quy dinh cua phap lu~t v~ chuc nang, nhi~m Vl;t, quy~n h?n va t6
chuc b() may cua co quan nha nu6c. Vi~c d?i di~n thong qua ca
nhan, phap nhan khac chi duqc thvc hi~n trong cac truemg hqp
va theo trinh tv, thu tvc do phap lu~t quy dinh.
Nha nu6c la chu so hfru cac tai san vo chu, tai san khong
nguai thua k~, tai san hi trung thu, trung mua.
D. HO GIA DlNH, TC HOP TAC VA TC CHO'C KHAC
KHONG C6 TU' eACH PHAP NHAN TRONG QUAN HI;
DAN Sl)'
BLDS nam 2015 khong quy dinh h() gia dlnh va t6 hqp tac,
t6 chuc khac khong c6 tu each phap nhan la chu th@ cua quan
h~ phap lu~t dan sv. Nhung chu th@ tham gia vao quan h~ dan
S\1' thong qua tu each cua cac thanh vien va trach nhi~m phat
Si!Lh. cfing quy chi~u V~ trach nhi~m CUa cac th~iP~h. vien tren CO"
so tai san chung cua cac thanh vien.
I. HQ GIA DINH
1. Hq gia dJ.nh trong quan h~-dan S1J'
Truong hqp h() gia dinh tham gia quan h~ dan S\1' thl cac
thanh vien cua h() gia dlnh la chu th@ tham gia xac l~p, thvc
hi~n giao dich dan sv ho~c uy quy~n cho ngum d?i di~n tham
gia xac l~p, thvc hi~n giao dich dan sv. Vi~c uy quy~n phai
duqc l~p thanh van ban, tru truang hqp c6 thoa thu~n khac.
129
Khi co S\1' thay d6i ngub'i d!ili di~n thl phai thong bao cho ben
tham gia quan h~ dan S\1' bi~t. Trub'ng hgp th~mh vien cua h()
gia dlnh tham gia quan h~ dan S\1' khong duqc cac th~mh vien
khac uy quy~n Utm ngum d!ili di~n thl th~mh vien do Ut chu thS
cua quan h~ dan S\f do mlnh xac 1~p, th\fC hi~n. Trub'ng hgp
thanh vien khong CO quy~n ~ di~n rna xac 1~p, th\fC hi~n giao
djch dan S\1' nhan danh CaC thanh vien khac CUa hQ gia dlnh ho~
ngum ~ di~n xac 1~p, th\fc hi~n vugt qua ph:,un vi ~ di~n thl
h~u qua phap li cua giao djch duqc ap d\lllg theo quy djnh t!ili cac
di~u 130, 142 va 143 BLDS nam 2015.
Giao dich dan S\f do ben khong co quy~n d!ili di~n ho~c
VUQ't qua ph!iliD vi d!ili di~n XaC 1~p, th\l'C hi~n rna gay thi~t h!ili
cho thanh vien khac cua h() gia dlnh ho~c ngum thu ba thl phai
b6i thub'ng cho ngub'i bi thi~t h!ili.
Vi~c xac dinh chu thS cua quan h~ dan S\1' co S\1' tham gia
cua h() gia dlnh sir dvng dfrt duqc th\fc hi~n theo quy dinh cua
Lu~t dfrt dai. H(J gia dinh sit d~;mg ddt 1a nhiing ngub'i co quan
h~ hon nhan, huy~t th6ng, nuoi duang theo quy dinh cua phap
1u~t v~ hon nhan va gia dlnh, dang s6ng chung va co quy~n sir
dvng dfrt chung t~i thm diSm duqc Nha nucrc giao dfrt, cho thue
dfrt, cong nh~n quy~n sir dvng dfrt; nh~n chuySn quy~n sir d1,1ng
dfrt (khoan 29 Di~u 3 Lu~t dfrt dai nam 2013).
2. Trach nhi~m cua thanh vien hq gia dinh
Tai san cua cac thanh vien gia dlnh cung s6ng chung g6m
tai san do cac thanh vien dong gop, cung nhau t!ilO 1~p nen va
nhung tai san khac duqc xac 1~p quy~n scr hfru theo quy dinh
cua BLDS nam 2015.
130
Khi co S\1' thay d6i ngub'i d!ili di~n thl phai thong bao cho ben
tham gia quan h~ dan S\1' bi~t. Trub'ng hgp th~mh vien cua h()
gia dlnh tham gia quan h~ dan S\1' khong duqc cac th~mh vien
khac uy quy~n Utm ngum d!ili di~n thl th~mh vien do Ut chu thS
cua quan h~ dan S\f do mlnh xac 1~p, th\fC hi~n. Trub'ng hgp
thanh vien khong CO quy~n ~ di~n rna xac 1~p, th\fC hi~n giao
djch dan S\1' nhan danh CaC thanh vien khac CUa hQ gia dlnh ho~
ngum ~ di~n xac 1~p, th\fc hi~n vugt qua ph:,un vi ~ di~n thl
h~u qua phap li cua giao djch duqc ap d\lllg theo quy djnh t!ili cac
di~u 130, 142 va 143 BLDS nam 2015.
Giao dich dan S\f do ben khong co quy~n d!ili di~n ho~c
VUQ't qua ph!iliD vi d!ili di~n XaC 1~p, th\l'C hi~n rna gay thi~t h!ili
cho thanh vien khac cua h() gia dlnh ho~c ngum thu ba thl phai
b6i thub'ng cho ngub'i bi thi~t h!ili.
Vi~c xac dinh chu thS cua quan h~ dan S\1' co S\1' tham gia
cua h() gia dlnh sir dvng dfrt duqc th\fc hi~n theo quy dinh cua
Lu~t dfrt dai. H(J gia dinh sit d~;mg ddt 1a nhiing ngub'i co quan
h~ hon nhan, huy~t th6ng, nuoi duang theo quy dinh cua phap
1u~t v~ hon nhan va gia dlnh, dang s6ng chung va co quy~n sir
dvng dfrt chung t~i thm diSm duqc Nha nucrc giao dfrt, cho thue
dfrt, cong nh~n quy~n sir dvng dfrt; nh~n chuySn quy~n sir d1,1ng
dfrt (khoan 29 Di~u 3 Lu~t dfrt dai nam 2013).
2. Trach nhi~m cua thanh vien hq gia dinh
Tai san cua cac thanh vien gia dlnh cung s6ng chung g6m
tai san do cac thanh vien dong gop, cung nhau t!ilO 1~p nen va
nhung tai san khac duqc xac 1~p quy~n scr hfru theo quy dinh
cua BLDS nam 2015.
130
 Vi~c chi~m hfru, sir dvng, d!nh do~t Uti sfm chung cua cac
th~mh vien gia dlnh duqc thgc hi~n theo phuong thuc thmi
thu~n. TruOng hgp d!nh do~t tai sfm la bAt d{>ng san, d{>ng san
c6 dang ki, tai san Ia ngu6n thu nh~p chu y~u cua gia dinh phai
c6 S\f thoa thu~ cua tAt ca cac thanh vien gia dlnh Ia nguoi
thanh nien c6 nang Ivc hanh vi dan sv dAy du, trir tru(mg hgp
lu~t c6 quy d!nh khac.
Truong hgp khong c6 thoa thu~n thl ap dvng quy d!nh v~
so hfru chung theo phAn duqc quy d!nh t~i BLDS nam 2015
va lu~t khac c6 lien quan.
Nghia vv dan sv phat sinh tir vi~c tham gia quan h~ dan sv
cua h9 gia dlnh duqc bao dam thvc hi~n bAng tai san chung
cua cac thanh vien. Truong hgp cac thanh vien khong c6 ho~c
khong du tai sim chung dS thvc hi~n nghia vv chung thl nguoi
co quy~n co th~ yeu cAu cac thanh vien thvc hi~n nghia vv
theo quy dinh t~i Di~u 288 BLDS nam 2015. Truong hgp cac
ben khong co thoa thu~n, hgp d6ng hgp tac ho~c lu~t khong
co quy d!nh khac thl cac th~mh vien chiu trach nhi~m dan sv
theo phAn tuang ung vai phAn dong gop tai san cua mlnh, n~u
khong xac dinh duqc theo phfin tuang ung thl xac dinh theo
phAn bAng nhau.
II. TO HOP TAC
1. TB hqp tac trong quan h~ dan sv
Theo Di~u 504 BLDS nam 2015, t6 hgp tac duqc hlnh thanh
tren ca so hgp d6ng hgp tac. Hgp d6ng hgp tac la sv thoa thu~n
giua cac ca nhan, phap nhan v~ vi~c cung dong g6p thl san, cong
sue d~ thvc hi~n cong vi~c nh~t d!nh, cung huang lqi va cung
131
Vi~c chi~m hfru, sir dvng, d!nh do~t Uti sfm chung cua cac
th~mh vien gia dlnh duqc thgc hi~n theo phuong thuc thmi
thu~n. TruOng hgp d!nh do~t tai sfm la bAt d{>ng san, d{>ng san
c6 dang ki, tai san Ia ngu6n thu nh~p chu y~u cua gia dinh phai
c6 S\f thoa thu~ cua tAt ca cac thanh vien gia dlnh Ia nguoi
thanh nien c6 nang Ivc hanh vi dan sv dAy du, trir tru(mg hgp
lu~t c6 quy d!nh khac.
Truong hgp khong c6 thoa thu~n thl ap dvng quy d!nh v~
so hfru chung theo phAn duqc quy d!nh t~i BLDS nam 2015
va lu~t khac c6 lien quan.
Nghia vv dan sv phat sinh tir vi~c tham gia quan h~ dan sv
cua h9 gia dlnh duqc bao dam thvc hi~n bAng tai san chung
cua cac thanh vien. Truong hgp cac thanh vien khong c6 ho~c
khong du tai sim chung dS thvc hi~n nghia vv chung thl nguoi
co quy~n co th~ yeu cAu cac thanh vien thvc hi~n nghia vv
theo quy dinh t~i Di~u 288 BLDS nam 2015. Truong hgp cac
ben khong co thoa thu~n, hgp d6ng hgp tac ho~c lu~t khong
co quy d!nh khac thl cac th~mh vien chiu trach nhi~m dan sv
theo phAn tuang ung vai phAn dong gop tai san cua mlnh, n~u
khong xac dinh duqc theo phfin tuang ung thl xac dinh theo
phAn bAng nhau.
II. TO HOP TAC
1. TB hqp tac trong quan h~ dan sv
Theo Di~u 504 BLDS nam 2015, t6 hgp tac duqc hlnh thanh
tren ca so hgp d6ng hgp tac. Hgp d6ng hgp tac la sv thoa thu~n
giua cac ca nhan, phap nhan v~ vi~c cung dong g6p thl san, cong
sue d~ thvc hi~n cong vi~c nh~t d!nh, cung huang lqi va cung
131
chiu tnkh nhi~m.. Hgp d6ng hgp tac phru dugc l~p thlmh van ban.
N()i dung chu y~u cua hgp d6ng hgp tac dugc quy djnh t~
Di6u 505 BLDS nam 2015 bao g6m: in1,1c dfch, thai h:;m hgp
tac; hQ, ten, nai cu tni cua ca nhan; ten, tfl,l sa cua phap nhan;
tru san dong gop (n~u co); dong g6p bfutg sue lao d()ng (n~u
co); phuang thuc phan chia hoa lgi, lgi ttrc; quyen, nghia V\l
cua thanh vien hgp tac; quyen, nghia V\l cua nguai d~i di~n
(n~u co); dieu ki~n tham gia va nit khoi hgp d6ng hgp tac cua
thanh vien (n~u co); di€u ki~n chfun dtrt hgp tac.
2. Tai san chung cua cac thanh vien t6 hCfP tac
Tru san cua t6 hgp tac la dieu ki~n v~t chAt d~ t6 hgp tac
ho~t d()ng trong linh vgc san xliAt, kinh doanh da dang ki ho~t
d()ng va chju trach nhi~m dan S\f. Tru san do cac thanh vien
dong gop, cung t~o l~p va tai san khac theo quy djnh cua phap
lu~t Ia tai san churtg theo phful cua cac thanh vien hgp tac.
Truemg hgp co thoa thu~ ve gop ti€n rna thanh vien hgp
tac ch~ thgc hi~n thl phru co trach nhi~m tra lai dBi vm phful
ti€n ch~ tra theo quy djnh ~ Di€u 357 va phru b6i thuemg thi~t
h~. Vi~c djnh do~t tru san la quy€n sir d1,1llg dAt, nha, xucrng san
xuAt, tu li~u san xuAt khac phai co thoa thu~ bfutg van ban cua
tAt ca cac thanh vien; vi~c dinh do~t tru san khac do d~ di~n cua
cac thanh vien quy~t djnh, trir truemg hgp co thoa thu~ khac.
Khong dugc phan chia tru san chung tru6c khi chfun dtrt hgp
d6ng hgp tac, trir truemg hgp tAt ca cac thanh vien hgp tac co
thoa thu~. Vi~c phan chia tai san chung quy djnh t~ khoan
nay khong lam thay d6i ho~c chAm dUt quy€n, nghia V\l dugc
xac l~p. thgc hi~n tru6c thai di~m tru san dugc phan chia.
132
chiu tnkh nhi~m.. Hgp d6ng hgp tac phru dugc l~p thlmh van ban.
N()i dung chu y~u cua hgp d6ng hgp tac dugc quy djnh t~
Di6u 505 BLDS nam 2015 bao g6m: in1,1c dfch, thai h:;m hgp
tac; hQ, ten, nai cu tni cua ca nhan; ten, tfl,l sa cua phap nhan;
tru san dong gop (n~u co); dong g6p bfutg sue lao d()ng (n~u
co); phuang thuc phan chia hoa lgi, lgi ttrc; quyen, nghia V\l
cua thanh vien hgp tac; quyen, nghia V\l cua nguai d~i di~n
(n~u co); dieu ki~n tham gia va nit khoi hgp d6ng hgp tac cua
thanh vien (n~u co); di€u ki~n chfun dtrt hgp tac.
2. Tai san chung cua cac thanh vien t6 hCfP tac
Tru san cua t6 hgp tac la dieu ki~n v~t chAt d~ t6 hgp tac
ho~t d()ng trong linh vgc san xliAt, kinh doanh da dang ki ho~t
d()ng va chju trach nhi~m dan S\f. Tru san do cac thanh vien
dong gop, cung t~o l~p va tai san khac theo quy djnh cua phap
lu~t Ia tai san churtg theo phful cua cac thanh vien hgp tac.
Truemg hgp co thoa thu~ ve gop ti€n rna thanh vien hgp
tac ch~ thgc hi~n thl phru co trach nhi~m tra lai dBi vm phful
ti€n ch~ tra theo quy djnh ~ Di€u 357 va phru b6i thuemg thi~t
h~. Vi~c djnh do~t tru san la quy€n sir d1,1llg dAt, nha, xucrng san
xuAt, tu li~u san xuAt khac phai co thoa thu~ bfutg van ban cua
tAt ca cac thanh vien; vi~c dinh do~t tru san khac do d~ di~n cua
cac thanh vien quy~t djnh, trir truemg hgp co thoa thu~ khac.
Khong dugc phan chia tru san chung tru6c khi chfun dtrt hgp
d6ng hgp tac, trir truemg hgp tAt ca cac thanh vien hgp tac co
thoa thu~. Vi~c phan chia tai san chung quy djnh t~ khoan
nay khong lam thay d6i ho~c chAm dUt quy€n, nghia V\l dugc
xac l~p. thgc hi~n tru6c thai di~m tru san dugc phan chia.
132
 3. Trach nhi~m ciia thanh vien t6 hVP tac
Oic th~mh vien hqp tac chiu trach nhi~m dan sv chung bing
tai san chung; nSu tai san chung khong du de thvc hi~n nghia
vv chung thi thanh vien hqp tac phai chiu trach nhi~m bing thl
san rieng theo phfut tuong irng v6i phfut dong gop cua mlnh,
trir tru<mg hqp hqp dfmg hqp tac ho~c lu~t co quy dinh khac.
T6 hqp tac chiu trach nhi~m bing tai san chung cua t6. NSu
thl san chung khong du de thvc hi~n nghia vv chung thi t6 vien
phai chiu tnich nhi~m lien d6i theo phfut tuong irng v6i phfut
da dong gop bing thl san rieng cua hQ. Nhu v~y. trach nhi~m
thl san cua t6 hqp tac la trach nhi~m vo h~n. Vi~c thvc hi~n
nghia Vl,l cua nhfmg tfi vien phai tuan thu each thuc thlJC hi~n
nghia vvlien d6i duqc quy dinh t~ Di~u 288 BLDS nam 2015.
Sv lien d6i co pharr chia thanh phdn tucrng irng v6i phfut v6n
rna tfi vien da dong gop vao tai San chung cua tfi nhung SlJ pharr
chia nay khong lam mAt tinh lien d6i cua nghia Vl,l. Trong
tru<mg hqp m()t t6 vien khong thvc hi~n nghia v1,1, ngubi co
quy~n co th~ yeu cdu cac t6 vien khac phai thvc hi~n. NSu m9t
t6 vien da thvc hi~n to~m b9 nghia vv, h9 chi co quy~n yeu du
cac t6 vien khac thvc hi~n nghia vv theo phdn d6i v6i hQ.
Ben c~nh h9 gia dinh va t6 hqp tac thl cac t6 chuc khac
khong CO tu each phap nhan cfing tham gia vao quan h~ dan SlJ
nhu h9i d6ng huong, ban lien l~c khoa, nha chua... Cac t6 chuc
khac khong CO tu each phap nhan tham gia vao quan h~ dan SlJ
thong qua tu each cua tAt ca cac thanh vien cua mlnh. Tren C<Y sa
thl san chung thi cac thanh vien cua t6 chuc nay v~n phai chiu
trach nhi~m lien d6i tuong irng theo phfut dong g6p cua mlnh.
133
3. Trach nhi~m ciia thanh vien t6 hVP tac
Oic th~mh vien hqp tac chiu trach nhi~m dan sv chung bing
tai san chung; nSu tai san chung khong du de thvc hi~n nghia
vv chung thi thanh vien hqp tac phai chiu trach nhi~m bing thl
san rieng theo phfut tuong irng v6i phfut dong gop cua mlnh,
trir tru<mg hqp hqp dfmg hqp tac ho~c lu~t co quy dinh khac.
T6 hqp tac chiu trach nhi~m bing tai san chung cua t6. NSu
thl san chung khong du de thvc hi~n nghia vv chung thi t6 vien
phai chiu tnich nhi~m lien d6i theo phfut tuong irng v6i phfut
da dong gop bing thl san rieng cua hQ. Nhu v~y. trach nhi~m
thl san cua t6 hqp tac la trach nhi~m vo h~n. Vi~c thvc hi~n
nghia Vl,l cua nhfmg tfi vien phai tuan thu each thuc thlJC hi~n
nghia vvlien d6i duqc quy dinh t~ Di~u 288 BLDS nam 2015.
Sv lien d6i co pharr chia thanh phdn tucrng irng v6i phfut v6n
rna tfi vien da dong gop vao tai San chung cua tfi nhung SlJ pharr
chia nay khong lam mAt tinh lien d6i cua nghia Vl,l. Trong
tru<mg hqp m()t t6 vien khong thvc hi~n nghia v1,1, ngubi co
quy~n co th~ yeu cdu cac t6 vien khac phai thvc hi~n. NSu m9t
t6 vien da thvc hi~n to~m b9 nghia vv, h9 chi co quy~n yeu du
cac t6 vien khac thvc hi~n nghia vv theo phdn d6i v6i hQ.
Ben c~nh h9 gia dinh va t6 hqp tac thl cac t6 chuc khac
khong CO tu each phap nhan cfing tham gia vao quan h~ dan SlJ
nhu h9i d6ng huong, ban lien l~c khoa, nha chua... Cac t6 chuc
khac khong CO tu each phap nhan tham gia vao quan h~ dan SlJ
thong qua tu each cua tAt ca cac thanh vien cua mlnh. Tren C<Y sa
thl san chung thi cac thanh vien cua t6 chuc nay v~n phai chiu
trach nhi~m lien d6i tuong irng theo phfut dong g6p cua mlnh.
133
 cAu HOI HVONG nAN 6N T!P, cAu HOI HVONG nAN 6N T!P,
DJNH HVONG THAO LU!N DJNH HVONG THAO LU!N

1. Phan lo~i quan h~ phap lu~t dan sv. 1. Phan lo~i quan h~ phap lu~t dan sv.
2. Phan tich n<)i dung nang ll,Tc chu thS cua ca nhan. 2. Phan tich n<)i dung nang ll,Tc chu thS cua ca nhan.
3. Phan tich dieu ki~n va h~u qua phap li cua quy~t dinh 3. Phan tich dieu ki~n va h~u qua phap li cua quy~t dinh
tuyen b6 mAt tich va quy~t dinh tuyen b6 ch~t. tuyen b6 mAt tich va quy~t dinh tuyen b6 ch~t.
4. Phan tfch cac dieu ki~n cua phap nhan. 4. Phan tfch cac dieu ki~n cua phap nhan.
5. Phan tfch trach nhi~m dan Sl,T cua phap nhan. 5. Phan tfch trach nhi~m dan Sl,T cua phap nhan.

\ \

134 134
 CHVdNGIII
GIAO DJCH DAN Slj, D~I Df¥N, TH(11 H~N
VATH(1IHI:E:U
I. GIAO DJCH DAN Slj
1. Khai ni~m va y nghia cua giao djch dan St}'
"Giao dtch dan Sl! la hQP a6ng ho(lc hanh vi phap if don
phzrong lam phat sinh, thay a6i ho(lc chdm dm quyJn, ngh'ia v~
dan Sl!" (Bi@u 116 BLDS nam 2015).
Tir khai ni~m giao djch dan SlJ dugc quy djnh t~i diSu lu~t
nay c6 thS xac djnh: H~u qua cua vi~c xac l~p giao djch dan SlJ
la lam phat sinh, thay d6i ho{ic chdm d(rt quySn, nghia V\1 dan
sv cua chu th~ trong quan h~ phap lu~t dan sv. Giao djch dan
sv la m{>t sv ki~n phap li dum d~ng hanh vi phap lf (hanh vi
phap li don phuong ho{ic da phuong- m{>t ben ho{ic nhiSu ben)
lam phat sinh h~u qua phap lf. Tuy tirng giao djch C\1 thS rna
lam phat sinh, thay d6i, chAm dm quan h~ phap lu~t dan sv.
Giao djch la hanh vi c6 y thuc cua chu thS nh~m d~t dugc m1,1c
dich nhdt djnh, cho nen giao djch dan sv la hanh vi mang tinh y
chi cua chu thS tham gia giao djch, v6i nhung m1,1c dich va
d{>ng co nhdt djnh.
Trong giao dich dan sg c6 y chf va thS hi~n y chi cua chu
135
CHVdNGIII
GIAO DJCH DAN Slj, D~I Df¥N, TH(11 H~N
VATH(1IHI:E:U
I. GIAO DJCH DAN Slj
1. Khai ni~m va y nghia cua giao djch dan St}'
"Giao dtch dan Sl! la hQP a6ng ho(lc hanh vi phap if don
phzrong lam phat sinh, thay a6i ho(lc chdm dm quyJn, ngh'ia v~
dan Sl!" (Bi@u 116 BLDS nam 2015).
Tir khai ni~m giao djch dan SlJ dugc quy djnh t~i diSu lu~t
nay c6 thS xac djnh: H~u qua cua vi~c xac l~p giao djch dan SlJ
la lam phat sinh, thay d6i ho{ic chdm d(rt quySn, nghia V\1 dan
sv cua chu th~ trong quan h~ phap lu~t dan sv. Giao djch dan
sv la m{>t sv ki~n phap li dum d~ng hanh vi phap lf (hanh vi
phap li don phuong ho{ic da phuong- m{>t ben ho{ic nhiSu ben)
lam phat sinh h~u qua phap lf. Tuy tirng giao djch C\1 thS rna
lam phat sinh, thay d6i, chAm dm quan h~ phap lu~t dan sv.
Giao djch la hanh vi c6 y thuc cua chu thS nh~m d~t dugc m1,1c
dich nhdt djnh, cho nen giao djch dan sv la hanh vi mang tinh y
chi cua chu thS tham gia giao djch, v6i nhung m1,1c dich va
d{>ng co nhdt djnh.
Trong giao dich dan sg c6 y chf va thS hi~n y chi cua chu
135
th~ tharn gia giao dich. Y chi Ia nguy~n vQng, rnong rnu6n chu
quan ben trong cua con nguoi rna n('>i dung cua n6 dUQ'C Xilc
dinh bai cac nhu d.u v~ sim xufit, tieu dung cua bim than hQ. y
chf phai dugc th~ hi~n ra ben ngoai dum hlnh thuc nhfrt dinh d~
cac chit th~ khac c6 th~ bi€t dugc y chi cua chit th~ rnu6n tharn
gia vao rn('>t giao dich dan sv C\1 th~. Bm v~y, giao dich dan sv
phai la S\l' thf>ng nhfrt gifra y chi va bay to y chi. Thi€u S\l' thf>ng
nhfrt nay, giao dich dan sv c6 th~ bi tuyen b6 la vo hi~u.
M\lc dich cua giao dich chinh la h~u qua phap lf se phat
sinh tu giao dich rna cac ben rnong rnu6n d~t dugc khi xac l~p
giao djch. N6i each khac, rnl)C dich a day luon rnang tinh phap
If (m\lc dich phap lf). Ml)c dich phap lf (rnong rnu6n) d6 se tra
thanh hi~n thl,l'C, n€u nhu cac ben trong giao dich thl,l'C hi~n
dung nghia Vl) cua mlnh theo quy dinh cua phap lu~t. V{ d¥:
Trong hgp d6ng rnua ban thl rnl)c dfch phap lf cua ben rnua la
se tra thanh chu sa hfru tai si:'m rnua ban, ben ban se nh~n ti~n
va chuy~n quy~n sa hfru tru san cho ben rnua. Ml)c dich phap lf
d6 se tra thanh hi~n thvc khi hgp d6ng rnua ban tuan thu rnQi
quy dinh cua phap lu~t va ben ban thvc hi~n xong nghia V\1 ban
giao tai san rnua ban, khi d6, h~u qua phap lf phat sinh tU giao
dich trung V6i rnong rnuf>n ban dftu cua cac ben (tUC la v6i rnl)C
dich phap If).
Cung c6 nhfrng truang hgp h~u qua phap lf phat sinh khong .
phu hgp v6i rnong rnu6n ban dftu (v6i rnl)c dich phap lf). Di~u
d6 c6 th~ xay ra do rn('>t trong hai nguyen nhan chinh. Nguyen
nhan thu nhfrt la khi giao dich d6 la bftt hgp phap. V£ d1:1: K.hi
nguOi rnua da rnua phai d6 tr('>rn dp thl khong duqc xac l~p
quy~n sa hfru rna CO nghia Vl) phai hoan tra cho chu SO hfru tai
136
th~ tharn gia giao dich. Y chi Ia nguy~n vQng, rnong rnu6n chu
quan ben trong cua con nguoi rna n('>i dung cua n6 dUQ'C Xilc
dinh bai cac nhu d.u v~ sim xufit, tieu dung cua bim than hQ. y
chf phai dugc th~ hi~n ra ben ngoai dum hlnh thuc nhfrt dinh d~
cac chit th~ khac c6 th~ bi€t dugc y chi cua chit th~ rnu6n tharn
gia vao rn('>t giao dich dan sv C\1 th~. Bm v~y, giao dich dan sv
phai la S\l' thf>ng nhfrt gifra y chi va bay to y chi. Thi€u S\l' thf>ng
nhfrt nay, giao dich dan sv c6 th~ bi tuyen b6 la vo hi~u.
M\lc dich cua giao dich chinh la h~u qua phap lf se phat
sinh tu giao dich rna cac ben rnong rnu6n d~t dugc khi xac l~p
giao djch. N6i each khac, rnl)C dich a day luon rnang tinh phap
If (m\lc dich phap lf). Ml)c dich phap lf (rnong rnu6n) d6 se tra
thanh hi~n thl,l'C, n€u nhu cac ben trong giao dich thl,l'C hi~n
dung nghia Vl) cua mlnh theo quy dinh cua phap lu~t. V{ d¥:
Trong hgp d6ng rnua ban thl rnl)c dfch phap lf cua ben rnua la
se tra thanh chu sa hfru tai si:'m rnua ban, ben ban se nh~n ti~n
va chuy~n quy~n sa hfru tru san cho ben rnua. Ml)c dich phap lf
d6 se tra thanh hi~n thvc khi hgp d6ng rnua ban tuan thu rnQi
quy dinh cua phap lu~t va ben ban thvc hi~n xong nghia V\1 ban
giao tai san rnua ban, khi d6, h~u qua phap lf phat sinh tU giao
dich trung V6i rnong rnuf>n ban dftu cua cac ben (tUC la v6i rnl)C
dich phap If).
Cung c6 nhfrng truang hgp h~u qua phap lf phat sinh khong .
phu hgp v6i rnong rnu6n ban dftu (v6i rnl)c dich phap lf). Di~u
d6 c6 th~ xay ra do rn('>t trong hai nguyen nhan chinh. Nguyen
nhan thu nhfrt la khi giao dich d6 la bftt hgp phap. V£ d1:1: K.hi
nguOi rnua da rnua phai d6 tr('>rn dp thl khong duqc xac l~p
quy~n sa hfru rna CO nghia Vl) phai hoan tra cho chu SO hfru tai
136
san d6 (ngum ban khong phai la chu scr htiu tai sfm thl khong
th6 chuy~n giao quy~n scr hiiu tai san d6 cho ngum mua).
Nguyen nhan thu hai la do chinh cac ben khong tuan thu nghia
V\1 phat sinh tu giao djch c6 hi~u lgc. Vi d1:1: Sau khi xac l~p
giao djch, ben ban khong thgc hi~n nghia V\1 ban giao v~t cho
nen h9 phi'd chiu trach nhi~m dan sg.
Ml,lC dich phap li cua giao djch khac v6i d{>ng CCJ xac l~p
giao djch. D{>ng ca xac l~p giao djch dan sg la nguyen nhan
thuc dfty cac ben tham gia giao djch. D{>ng CCJ cua giao djch
khong mang tinh phap li. Khi xac l~p giao djch, neu nhu d{>ng
CCJ khong d~t dugc thl di~u d6 cling khong lam anh huang den
hi~u lgc cua giao djch. Ml,lC dich luon luon dugc xac djnh con
d{>ng ca c6 th~ dugc xac djnh ho~c khong. V£ d1:1: Mua ban nha
(y - ffi\lC dich CUa ngu(ri mua la quy€n SO hfru nha, COn d{>ng CCJ
c6 th~ d~ cr, c6 th€ d~ cho thue, c6 th€ ban 1~ ...
Giao djch dan sgla can cu ph6 bien, thong dl,lng nhAt trong
cac din cu lam phat sinh, thay ct6i, chAm d11t quy€n va nghia
V\l dan sg; Ia phuang ti~n phap li quan tr<;>ng nhAt trong giao
luu dan sg, trong vi~c djch chuy€n tai san va cung 11ng djch V\1
nh~m dap ung nhu cAu ngay cang tang cua tAt ca cac thaoo
vien trong xa h{>i. Trong n€n san xuAt hang hoa theo CCJ che thi
trubng, thong qua giao djch dan sv (ho/1) d6ng) cac chu th@ dap
11ng nhu cAu san xuAt, kinh doanh va cac nhu cAu khac trong
dm s6ng hang ngay cua minh.
2. Phan lofi giao djch dan st,r
TAt ca cac giao djch dan SIJ dSu c6 di~m chung t?O thanh
ban ch§.t cua giao djch: D6 la y chi cua chu th€ tham gia giao
137
san d6 (ngum ban khong phai la chu scr htiu tai sfm thl khong
th6 chuy~n giao quy~n scr hiiu tai san d6 cho ngum mua).
Nguyen nhan thu hai la do chinh cac ben khong tuan thu nghia
V\1 phat sinh tu giao djch c6 hi~u lgc. Vi d1:1: Sau khi xac l~p
giao djch, ben ban khong thgc hi~n nghia V\1 ban giao v~t cho
nen h9 phi'd chiu trach nhi~m dan sg.
Ml,lC dich phap li cua giao djch khac v6i d{>ng CCJ xac l~p
giao djch. D{>ng ca xac l~p giao djch dan sg la nguyen nhan
thuc dfty cac ben tham gia giao djch. D{>ng CCJ cua giao djch
khong mang tinh phap li. Khi xac l~p giao djch, neu nhu d{>ng
CCJ khong d~t dugc thl di~u d6 cling khong lam anh huang den
hi~u lgc cua giao djch. Ml,lC dich luon luon dugc xac djnh con
d{>ng ca c6 th~ dugc xac djnh ho~c khong. V£ d1:1: Mua ban nha
(y - ffi\lC dich CUa ngu(ri mua la quy€n SO hfru nha, COn d{>ng CCJ
c6 th~ d~ cr, c6 th€ d~ cho thue, c6 th€ ban 1~ ...
Giao djch dan sgla can cu ph6 bien, thong dl,lng nhAt trong
cac din cu lam phat sinh, thay ct6i, chAm d11t quy€n va nghia
V\l dan sg; Ia phuang ti~n phap li quan tr<;>ng nhAt trong giao
luu dan sg, trong vi~c djch chuy€n tai san va cung 11ng djch V\1
nh~m dap ung nhu cAu ngay cang tang cua tAt ca cac thaoo
vien trong xa h{>i. Trong n€n san xuAt hang hoa theo CCJ che thi
trubng, thong qua giao djch dan sv (ho/1) d6ng) cac chu th@ dap
11ng nhu cAu san xuAt, kinh doanh va cac nhu cAu khac trong
dm s6ng hang ngay cua minh.
2. Phan lofi giao djch dan st,r
TAt ca cac giao djch dan SIJ dSu c6 di~m chung t?O thanh
ban ch§.t cua giao djch: D6 la y chi cua chu th€ tham gia giao
137
dich. Can cu vao cac ben tham gia vao giao dich c6 the phan
bi~t giao dich dan Sl,f thanh hai lo~ Ia hgp dfing Va hanh vi
phap li don phuong.
a. H(l]J a6ng dan S1!
Hgp d6ng dan sv Ia giao dich trong d6 the hi~n y chi cua
hai hay nhi~u ben nhfun lam phat sinh, thay d6i, chAm dm
quy~n, nghia V\l dan sv (xem Phdn thu ba BLDS nam 2015-
Nghia Vl) va hgp d6ng).
Hgp d6ng dan sv la lo~ giao dich dan sv ph6 bi€n nhAt
trong dm s6ng hang ngay. Thong thu<mg hgp d6ng c6 hai ben
tham gia trong d6 the hi~n sv th6ng nhAt y chi cua cac chu the
trong m()t quan h~ cv the (mua ban, cho thue ... ) nhung cling
tAn t~ hgp d6ng c6 nhi~u ben tham gia (hgp d6ng hgp tac -
Di~u 504 BLDS). M6i ben trong hgp d6ng c6 the c6 m()t ho~c
nhi~u chu the tham gia. Trong hgp d6ng y chi cua m()t ben doi
hoi sv dap 1~ cua ben kia, t~o thanh S\f th6ng nhAt y chi cua
cac ben, tir d6 m6i hlnh thanh duqc hgp d6ng. Do v~y, hgp
d6ng dan sl)"la sv thoa thu~ nh!m th6ng nhAt y chi chung cua
hai hay nhi~u ben v~ vi~c xac l~p, thay d6i ho~c chAm dUt
quy~n, nghia vv dan S\f. "Thoa thu~n" vila la nguyen tiic, vira Ia
d~c trung cua hgp d6ng dan S\f va duqc the hi~n trong tAt ca
cac giai do~ cua quan h~ hgp dfing - tir giao k€t d€n thl)"C hi~n
ho~c sua d6i, chAm dUt hgp d6ng dan S\f.
b. Hanh vi phtip U arm phztrmg
Hanh vi phap H don phuong la giao dich trong d6 the hi~n
y chi cua m()t ben nh!m lam phat sinh, thay d6i, chAm dUt
quy~n, nghia vv dan sv.
138
dich. Can cu vao cac ben tham gia vao giao dich c6 the phan
bi~t giao dich dan Sl,f thanh hai lo~ Ia hgp dfing Va hanh vi
phap li don phuong.
a. H(l]J a6ng dan S1!
Hgp d6ng dan sv Ia giao dich trong d6 the hi~n y chi cua
hai hay nhi~u ben nhfun lam phat sinh, thay d6i, chAm dm
quy~n, nghia V\l dan sv (xem Phdn thu ba BLDS nam 2015-
Nghia Vl) va hgp d6ng).
Hgp d6ng dan sv la lo~ giao dich dan sv ph6 bi€n nhAt
trong dm s6ng hang ngay. Thong thu<mg hgp d6ng c6 hai ben
tham gia trong d6 the hi~n sv th6ng nhAt y chi cua cac chu the
trong m()t quan h~ cv the (mua ban, cho thue ... ) nhung cling
tAn t~ hgp d6ng c6 nhi~u ben tham gia (hgp d6ng hgp tac -
Di~u 504 BLDS). M6i ben trong hgp d6ng c6 the c6 m()t ho~c
nhi~u chu the tham gia. Trong hgp d6ng y chi cua m()t ben doi
hoi sv dap 1~ cua ben kia, t~o thanh S\f th6ng nhAt y chi cua
cac ben, tir d6 m6i hlnh thanh duqc hgp d6ng. Do v~y, hgp
d6ng dan sl)"la sv thoa thu~ nh!m th6ng nhAt y chi chung cua
hai hay nhi~u ben v~ vi~c xac l~p, thay d6i ho~c chAm dUt
quy~n, nghia vv dan S\f. "Thoa thu~n" vila la nguyen tiic, vira Ia
d~c trung cua hgp d6ng dan S\f va duqc the hi~n trong tAt ca
cac giai do~ cua quan h~ hgp dfing - tir giao k€t d€n thl)"C hi~n
ho~c sua d6i, chAm dUt hgp d6ng dan S\f.
b. Hanh vi phtip U arm phztrmg
Hanh vi phap H don phuong la giao dich trong d6 the hi~n
y chi cua m()t ben nh!m lam phat sinh, thay d6i, chAm dUt
quy~n, nghia vv dan sv.
138
 Thong thubng, h~mh vi phap lf dan phuang dugc xac l~p
theo y chf cua m9t ben chu th~ duy nhdt (l~p di chuc, tu ch6i
huang thua k~). C6 th~ c6 nhi~u chu th~ cung tham gia vao
m9t ben cua giao dich (hai ca nhan, t6 chuc cung tuyen b6 hua
thuang ... ). Trong nhi~u trubng hgp hanh vi phap If dan phuang
chi phat sinh h~u qua phap If khi c6 nhfrng nguai khac dap tmg
dugc nhfrng di~u ki~n nhdt dinh do ngum xac l?p giao djch dua
ra. Nhfrng nguai nay phai dap tmg dugc cac di~u ki~n d6 m6i
lam phat sinh nghia V\1 cua ngum xac l~p giao dich (hua thuang,
thi c6 giai ... ). Hanh vi phap lf dan phuang la m9t giao djch cho
nen n9i dung va hinh thuc phai phil hgp v&i cac di~u ki~n c6
hi~u Ivc cua giao djch dan sv (Di~u 117 BLDS nam 20 15).
c. Giao djch dan Sl:f c6 ttiJu ki¢n
Giao djch c6 di~u ki~n la giao dich rna hi~u lvc cua n6 phat
sinh ho~c huy bo phv thu9c vao sv ki~n nhdt djnh. Khi sv ki~n
d6 xay ra thi giao dich phat sinh ho~c huy bo.
Sv ki~n dugc coi Ia di~u ki~n cua giao dich do chfnh ngum
xac l~p giao dich dinh ra (trong hgp d6ng thi di~u ki~n d6 do
chfnh cac ben thoa thu~n). N6 phai la sv ki~n thu9c v~ tuang
lai. Sv ki~n d6 xay ra hay khong xay ra khong phv thu9c vao y
chf chu quan cua cac chu th~ trong giao dich. sv ki~n lam phat
sinh ho{lc huy b6 giao dich phai hgp phap. Quy djnh giao djch
dan sv c6 di~u ki~n (Di~u 120 BLDS nam 2015) cho phep chu
th~ thvc hi~n t6t han cac quy~n dan sv cua hQ.
Giao dich c6 th~ xac l~p vm di~u ki~n phat sinh ho~c di~u
ki~n huy bo. Giao dich c6 di~u ki~n phat sinh la giao djch da
dugc xac l~p nhung chi phat sinh hi~u l\fC khi CO S\f ki~n dUQ'C
139
Thong thubng, h~mh vi phap lf dan phuang dugc xac l~p
theo y chf cua m9t ben chu th~ duy nhdt (l~p di chuc, tu ch6i
huang thua k~). C6 th~ c6 nhi~u chu th~ cung tham gia vao
m9t ben cua giao dich (hai ca nhan, t6 chuc cung tuyen b6 hua
thuang ... ). Trong nhi~u trubng hgp hanh vi phap If dan phuang
chi phat sinh h~u qua phap If khi c6 nhfrng nguai khac dap tmg
dugc nhfrng di~u ki~n nhdt dinh do ngum xac l?p giao djch dua
ra. Nhfrng nguai nay phai dap tmg dugc cac di~u ki~n d6 m6i
lam phat sinh nghia V\1 cua ngum xac l~p giao dich (hua thuang,
thi c6 giai ... ). Hanh vi phap lf dan phuang la m9t giao djch cho
nen n9i dung va hinh thuc phai phil hgp v&i cac di~u ki~n c6
hi~u Ivc cua giao djch dan sv (Di~u 117 BLDS nam 20 15).
c. Giao djch dan Sl:f c6 ttiJu ki¢n
Giao djch c6 di~u ki~n la giao dich rna hi~u lvc cua n6 phat
sinh ho~c huy bo phv thu9c vao sv ki~n nhdt djnh. Khi sv ki~n
d6 xay ra thi giao dich phat sinh ho~c huy bo.
Sv ki~n dugc coi Ia di~u ki~n cua giao dich do chfnh ngum
xac l~p giao dich dinh ra (trong hgp d6ng thi di~u ki~n d6 do
chfnh cac ben thoa thu~n). N6 phai la sv ki~n thu9c v~ tuang
lai. Sv ki~n d6 xay ra hay khong xay ra khong phv thu9c vao y
chf chu quan cua cac chu th~ trong giao dich. sv ki~n lam phat
sinh ho{lc huy b6 giao dich phai hgp phap. Quy djnh giao djch
dan sv c6 di~u ki~n (Di~u 120 BLDS nam 2015) cho phep chu
th~ thvc hi~n t6t han cac quy~n dan sv cua hQ.
Giao dich c6 th~ xac l~p vm di~u ki~n phat sinh ho~c di~u
ki~n huy bo. Giao dich c6 di~u ki~n phat sinh la giao djch da
dugc xac l~p nhung chi phat sinh hi~u l\fC khi CO S\f ki~n dUQ'C
139
coi Ut diSu ki~n xay ra. Giao dich c6 diSu ki~n huy bo Ut giao
dich dUQ'C xac l~p va phat sinh hi~U h,tc nhung khi CO S\1' ki~n la
diSu ki~n xay ra thl giao dich bi huy b6.
3. Di~u ki~n c6 hi~u Ivc ciia giao d!ch dan S\f
Ben qmh nguyen t~c ton tn,mg quySn t\1' do thoa thu~n cua
cac ben trong giao djch thl phap lu~t cling d?t ra m{>t s6 yeu
cAu t6i thi€u bu{>c cac chu th€ phai tuan thu theo - d6 la cac
di~u ki~n c6 hi~u lvc cua giao djch. Chi nhfrng giao djch hgp
phap mcri lam phat sinh quy~n, nghia V\1 cua chu th€ tham gia
giao dich. MQi cam ket, thoa thu~n hgp phap c6 hi~u lvc b~t
bu{>c d6i vcri cac ben va dugc phap lu~t bao h{>. Cac diSu ki~n
c6 hi~u lvc cua giao dich dugc quy dinh t~i DiSu 117 BLDS
nam 2015la:
- Chu th€ c6 nang lvc phap lu~t dan sv, nang lvc hanh vi
dan sv phil hgp v6i giao dich dan sv dugc xac l~p;
- Chu th€ tham gia giao dich dan sv hoan toan tv nguy~n;
- Ml)C dfch va n{>i dung cua giao dich dan S\f khong vi
ph~m di~u dm cua lu~t, khong trai d~o due xa h{>i.
- ID.nh thuc cua giao dich dan sv la diSu ki~n c6 hi~u Ivc
CUa giao dich dan S\1' trong truang hgp lu~t CO quy dinh.
a. Nguai tham gia giao dtch c6 nang hrc phap lu~t dan Slf,
nang [lfC himh Vi dan Slf phu h9']J vai giao djch dan Slf aU(YC
xacl~p
Thu~t ngu "nguai" 6 day phai hi€u theo nghia r{>ng, bao
g6m cac chu th€ cua quan h~ phap lu~t dan sv: ca nhan,
phap nhan.
140
coi Ut diSu ki~n xay ra. Giao dich c6 diSu ki~n huy bo Ut giao
dich dUQ'C xac l~p va phat sinh hi~U h,tc nhung khi CO S\1' ki~n la
diSu ki~n xay ra thl giao dich bi huy b6.
3. Di~u ki~n c6 hi~u Ivc ciia giao d!ch dan S\f
Ben qmh nguyen t~c ton tn,mg quySn t\1' do thoa thu~n cua
cac ben trong giao djch thl phap lu~t cling d?t ra m{>t s6 yeu
cAu t6i thi€u bu{>c cac chu th€ phai tuan thu theo - d6 la cac
di~u ki~n c6 hi~u lvc cua giao djch. Chi nhfrng giao djch hgp
phap mcri lam phat sinh quy~n, nghia V\1 cua chu th€ tham gia
giao dich. MQi cam ket, thoa thu~n hgp phap c6 hi~u lvc b~t
bu{>c d6i vcri cac ben va dugc phap lu~t bao h{>. Cac diSu ki~n
c6 hi~u lvc cua giao dich dugc quy dinh t~i DiSu 117 BLDS
nam 2015la:
- Chu th€ c6 nang lvc phap lu~t dan sv, nang lvc hanh vi
dan sv phil hgp v6i giao dich dan sv dugc xac l~p;
- Chu th€ tham gia giao dich dan sv hoan toan tv nguy~n;
- Ml)C dfch va n{>i dung cua giao dich dan S\f khong vi
ph~m di~u dm cua lu~t, khong trai d~o due xa h{>i.
- ID.nh thuc cua giao dich dan sv la diSu ki~n c6 hi~u Ivc
CUa giao dich dan S\1' trong truang hgp lu~t CO quy dinh.
a. Nguai tham gia giao dtch c6 nang hrc phap lu~t dan Slf,
nang [lfC himh Vi dan Slf phu h9']J vai giao djch dan Slf aU(YC
xacl~p
Thu~t ngu "nguai" 6 day phai hi€u theo nghia r{>ng, bao
g6m cac chu th€ cua quan h~ phap lu~t dan sv: ca nhan,
phap nhan.
140
 - Ca nhan
Bim chdt cua giao dich dan sv Ia sv th6ng nhdt giua y chi
va bay to y chf cua chit th€ tham gia giao dich. Chi nhung
ngum c6 nang lvc hanh vi mai c6 y chi rieng va nh~n thuc
duqc hanh vi cua hQ d€ c6 th€ tv minh xac l~p, thvc hi~n cac
quySn, nghia vv phat sinh tu giao dich d6ng thm phai tv chiu
trach nhi~m trong giao djch. Cho nen, giao dich dan sv do ca
nhan xac l~p chi c6 hi~u Ivc n~u phil hqp vm muc d() nang Ivc
phap lu~t dan sv va nang Ivc hanh vi dan sv cua ca nhan (tu
DiSu 16 d~n DiSu 24 BLDS nam 2015).
+ Ngu<ri tu du 18 tu6i tro len c6 nang Ivc hanh vi dan sv
dfiy du, tru trubng hqp hQ bi toa an tuyen b6 mfit nang Ivc hanh
vi, tuyen b6 he;1n ch~ nang Ivc hanh vi. Ngu<ri c6 nang lvc hanh
vi dan sv dfiy du duqc toan quySn xac l~p mQi giao dich dan sv.
+ Ngum tu du 6 tu6i d~n chua du 18 tu6i c6 nang lvc hanh
vi dan sv chua dfiy du khi xac l~p, thvc hi~n giao d!ch dan sv
phai c6 sv d6ng y cua ngum de;1i di~n theo phap lu~t tru nhfmg
giao djch nh~m ph1,1c v1,1 nhu cfiu sinh ho(;lt hang ngay phil hqp
vm lua tu6i.
+ Nguoi tu du 15 tu6i dSn chua du 18 tu6i duqc xac l~p,
thvc hi~n cac giao dich dan sv trong ph(;lm vi tai san rieng rna
hQ c6, tru truemg hqp phap lu~t c6 quy dinh khac (l~p di chuc
phai duqc cha, mt( ho~c nguoi giam h9 d6ng y... ).
+ Nhfmg nguoi chua du 6 tu6i, ngu<ri mfit nang lvc hanh vi
khong duqc phep xac l~p giao dich. MQi giao dich dan sv cua
nhfrng ngum nay dSu do ngum de;1i di~n theo phap lu~t xac l~p,
thvc hi~n.
141
- Ca nhan
Bim chdt cua giao dich dan sv Ia sv th6ng nhdt giua y chi
va bay to y chf cua chit th€ tham gia giao dich. Chi nhung
ngum c6 nang lvc hanh vi mai c6 y chi rieng va nh~n thuc
duqc hanh vi cua hQ d€ c6 th€ tv minh xac l~p, thvc hi~n cac
quySn, nghia vv phat sinh tu giao dich d6ng thm phai tv chiu
trach nhi~m trong giao djch. Cho nen, giao dich dan sv do ca
nhan xac l~p chi c6 hi~u Ivc n~u phil hqp vm muc d() nang Ivc
phap lu~t dan sv va nang Ivc hanh vi dan sv cua ca nhan (tu
DiSu 16 d~n DiSu 24 BLDS nam 2015).
+ Ngu<ri tu du 18 tu6i tro len c6 nang Ivc hanh vi dan sv
dfiy du, tru trubng hqp hQ bi toa an tuyen b6 mfit nang Ivc hanh
vi, tuyen b6 he;1n ch~ nang Ivc hanh vi. Ngu<ri c6 nang lvc hanh
vi dan sv dfiy du duqc toan quySn xac l~p mQi giao dich dan sv.
+ Ngum tu du 6 tu6i d~n chua du 18 tu6i c6 nang lvc hanh
vi dan sv chua dfiy du khi xac l~p, thvc hi~n giao d!ch dan sv
phai c6 sv d6ng y cua ngum de;1i di~n theo phap lu~t tru nhfmg
giao djch nh~m ph1,1c v1,1 nhu cfiu sinh ho(;lt hang ngay phil hqp
vm lua tu6i.
+ Nguoi tu du 15 tu6i dSn chua du 18 tu6i duqc xac l~p,
thvc hi~n cac giao dich dan sv trong ph(;lm vi tai san rieng rna
hQ c6, tru truemg hqp phap lu~t c6 quy dinh khac (l~p di chuc
phai duqc cha, mt( ho~c nguoi giam h9 d6ng y... ).
+ Nhfmg nguoi chua du 6 tu6i, ngu<ri mfit nang lvc hanh vi
khong duqc phep xac l~p giao dich. MQi giao dich dan sv cua
nhfrng ngum nay dSu do ngum de;1i di~n theo phap lu~t xac l~p,
thvc hi~n.
141
 - Phap nhan
Chu th~ nay tham gia vao giao dich dan SlJ thong qua ngucri
d~i di~n cua hQ (d~i di~n theo phap lu~t, theo uy quy~n). Ngucri
d~i di~n xac l~p, thgc hi~n giao dich dan sg nhan danh ngucri
dugc d~i di~n. Cac quy~n, nghia V\1 do ngucri d~i di~n xac l~p
lam phat sinh quy~n, nghia V\1 cua phap nhan. Tuy nhien, phap
nhan chi tham gia cac giao dich dan SlJ phu hgp vm ch(rc nang,
nhi~m V\} cua phap nhan. Ngum d~i di~n xac l?p giao dich dan
sg lam phat sinh quy~n, nghia V\1 cua phap nhan trong ph~m vi
nhi~m V\} CUa chu th~ do dUQ'C di~U ~~ ho~C phap lu~t quy djnh.
b. Ml;lC tlich va n9i dung cua giao djch khong trai phap
luc}t, tlqo due xii h9i
Ml,lC dfch cua giao djch dan sg la lgi fch hgp phap rna cac
ben mong mu6n d~t dugc khi xac l~p giao dich d6 (m\lc dfch
thgc tS). N()i dung cua giao dich dan sg Ia t6ng hgp cac di~u
khoi'm rna cac ben da cam kSt, thoa thu~n trong giao dich.
Nhfrng di~u khoan nay xac dinh quy~n, nghia V\} cua cac ben
phat sinh tir giao djch. Ml,lc dich va n()i dung cua giao djch c6
quan h~ ch~t che vm nhau. Con ngucri xac l?p, thgc hi~n giao
djch dan sg luon nh~m d~t dugc m\}c dich nhfit djnh. Mu6n d~t
dugc m\}c dich d6 hQ phai cam kSt, thoa thu~n v~ n()i dung va
ngugc l~i nhfrng cam kSt, thoa thu?n v~ n()i dung cua hQ Ia d~
d~t dugc ffi\}C dich cua giao djch. Vi dl,l: Trong hgp d6ng mua
ban tai san, ffi\}C dfch rna cac ben hu6ng t6'i Ia quy~n sa hfru tai
san. D~ d~t dugc ffi\}C dich nay hQ phai thoa thu~n dugc v~ n()i
dung cua hgp d6ng mua ban bao g6m cac di~u khoan nhu d6i
tugng (v~t ban), gia ca, thai h~n, dia di~m. phuang thuc thgc
hi~n hgp d6ng. Sg thoa thu~n v~ de di~u khoan d6 l~i nh~m
142
- Phap nhan
Chu th~ nay tham gia vao giao dich dan SlJ thong qua ngucri
d~i di~n cua hQ (d~i di~n theo phap lu~t, theo uy quy~n). Ngucri
d~i di~n xac l~p, thgc hi~n giao dich dan sg nhan danh ngucri
dugc d~i di~n. Cac quy~n, nghia V\1 do ngucri d~i di~n xac l~p
lam phat sinh quy~n, nghia V\1 cua phap nhan. Tuy nhien, phap
nhan chi tham gia cac giao dich dan SlJ phu hgp vm ch(rc nang,
nhi~m V\} cua phap nhan. Ngum d~i di~n xac l?p giao dich dan
sg lam phat sinh quy~n, nghia V\1 cua phap nhan trong ph~m vi
nhi~m V\} CUa chu th~ do dUQ'C di~U ~~ ho~C phap lu~t quy djnh.
b. Ml;lC tlich va n9i dung cua giao djch khong trai phap
luc}t, tlqo due xii h9i
Ml,lC dfch cua giao djch dan sg la lgi fch hgp phap rna cac
ben mong mu6n d~t dugc khi xac l~p giao dich d6 (m\lc dfch
thgc tS). N()i dung cua giao dich dan sg Ia t6ng hgp cac di~u
khoi'm rna cac ben da cam kSt, thoa thu~n trong giao dich.
Nhfrng di~u khoan nay xac dinh quy~n, nghia V\} cua cac ben
phat sinh tir giao djch. Ml,lc dich va n()i dung cua giao djch c6
quan h~ ch~t che vm nhau. Con ngucri xac l?p, thgc hi~n giao
djch dan sg luon nh~m d~t dugc m\}c dich nhfit djnh. Mu6n d~t
dugc m\}c dich d6 hQ phai cam kSt, thoa thu~n v~ n()i dung va
ngugc l~i nhfrng cam kSt, thoa thu?n v~ n()i dung cua hQ Ia d~
d~t dugc ffi\}C dich cua giao djch. Vi dl,l: Trong hgp d6ng mua
ban tai san, ffi\}C dfch rna cac ben hu6ng t6'i Ia quy~n sa hfru tai
san. D~ d~t dugc ffi\}C dich nay hQ phai thoa thu~n dugc v~ n()i
dung cua hgp d6ng mua ban bao g6m cac di~u khoan nhu d6i
tugng (v~t ban), gia ca, thai h~n, dia di~m. phuang thuc thgc
hi~n hgp d6ng. Sg thoa thu~n v~ de di~u khoan d6 l~i nh~m
142
df;lt duge rnl,lC dich la quySn sa hfru tai san. Day la rnl,lC dich
cua giao djeh rna ca.c ben huang t6i. Tuy nhien trong thvc ti~n
khong phai bao gia eae chu th~ cling e6 cling rnl,lc dieh. C6
nhirng truang hgp nguai rnua rnu6n duge sa hiru tai san nhung
ngum ban khong CO rnl,le dich d6 rna VI rn(}t rnl,le dieh khac, d6
la hQ ban tai san d~ tr6n tranh vi~e ke bien tai san, nguai hi ke
bien tai san ban h~t tai san cua mlnh, truang hgp nay nguai
ban khong phai rnu6n ehuy~n quy~n sa hiru eho ben rnua. Ml,le
dieh nay Ia tnii phap lu?t.
D~ giao djeh dan Sl,l' e6 hi~u h.re phap lu?t thl ffil,lC dich va
n(}i dung CUa giao djch khong trai phap lu?t, d1;10 due xa h(}i.
DiSu e~m eua phap lu?t Ht nhirng quy djnh eua phap lu?t khong
cho phep ehu th~ thve hi~n nhirng hanh vi nh~t dinh. Df;lo due
xa h()i la nhirng chu~n rnvc ilng xu ehung giira ngum v6i
ngum trong dai s6ng xa h()i, duge e()ng d6ng thua nh?n va ton
trQng. Chi nhirng tai san dugc phep giao dieh, nhirng cong vi~e
duge phep thve hi~n khong vi ph1;1m diSu e~m cua phap lu?t,
khong trai df;!O due xa h(}i m6i Ia d6i tuqng cua giao djch dan
SlJ. Nhfrng giao dich xac l~p nh~m tr6n tnLn~li phap lu~t ho?c
trill df;!O due Xa h(}i la nhfrng giao djeh CO ffil,lC dich va n(}i dung
khong hgp phap, khong lam phat sinh hi~u lvc phap lu?t cua
giao djch d6.
c. Nguai tham gia giao djch holm tolm fl! nguy¢n
Ban ch~t cua giao dich dan sv la sv th6ng nh~t giira y chi
va bay toy chi, cho nen "tv nguy~n" bao g6m cac y~u t6 c~u
thanh Ia tv do y chi va bay to y chi. Khong c6 tv do y chi va
bay to y chi khong thS c6 tv nguy~n. n~u m()t trong hai y~u t6
nay khong c6 ho~c k.ltong th6ng nh~t cling khong thS c6 tv
143
df;lt duge rnl,lC dich la quySn sa hfru tai san. Day la rnl,lC dich
cua giao djeh rna ca.c ben huang t6i. Tuy nhien trong thvc ti~n
khong phai bao gia eae chu th~ cling e6 cling rnl,lc dieh. C6
nhirng truang hgp nguai rnua rnu6n duge sa hiru tai san nhung
ngum ban khong CO rnl,le dich d6 rna VI rn(}t rnl,le dieh khac, d6
la hQ ban tai san d~ tr6n tranh vi~e ke bien tai san, nguai hi ke
bien tai san ban h~t tai san cua mlnh, truang hgp nay nguai
ban khong phai rnu6n ehuy~n quy~n sa hiru eho ben rnua. Ml,le
dieh nay Ia tnii phap lu?t.
D~ giao djeh dan Sl,l' e6 hi~u h.re phap lu?t thl ffil,lC dich va
n(}i dung CUa giao djch khong trai phap lu?t, d1;10 due xa h(}i.
DiSu e~m eua phap lu?t Ht nhirng quy djnh eua phap lu?t khong
cho phep ehu th~ thve hi~n nhirng hanh vi nh~t dinh. Df;lo due
xa h()i la nhirng chu~n rnvc ilng xu ehung giira ngum v6i
ngum trong dai s6ng xa h()i, duge e()ng d6ng thua nh?n va ton
trQng. Chi nhirng tai san dugc phep giao dieh, nhirng cong vi~e
duge phep thve hi~n khong vi ph1;1m diSu e~m cua phap lu?t,
khong trai df;!O due xa h(}i m6i Ia d6i tuqng cua giao djch dan
SlJ. Nhfrng giao dich xac l~p nh~m tr6n tnLn~li phap lu~t ho?c
trill df;!O due Xa h(}i la nhfrng giao djeh CO ffil,lC dich va n(}i dung
khong hgp phap, khong lam phat sinh hi~u lvc phap lu?t cua
giao djch d6.
c. Nguai tham gia giao djch holm tolm fl! nguy¢n
Ban ch~t cua giao dich dan sv la sv th6ng nh~t giira y chi
va bay toy chi, cho nen "tv nguy~n" bao g6m cac y~u t6 c~u
thanh Ia tv do y chi va bay to y chi. Khong c6 tv do y chi va
bay to y chi khong thS c6 tv nguy~n. n~u m()t trong hai y~u t6
nay khong c6 ho~c k.ltong th6ng nh~t cling khong thS c6 tv
143
nguy~n. Sv tv nguy~n cua m<)t ben (hanh vi phap If dan
phuang) ho~C SV tV nguy~n CUa cac ben trong m<)t quan h~ dan
sv (hgp d6ng) Ut m()t trong cac nguyen t~c dugc quy dinh t~;ti
khofm 2 Di@u 3 BLDS nfun 2015: Tv do, tv nguy~n cam k~t.
thoa thu~n. Vi ph~;tm sv tv nguy~n cua chu the Ia vi phl;lm phap
lu~t. Vl v~y. giao dich thi~u sv tv nguy~n khong lam phat sinh
h~u qua phap If. B9 lu~t dan sv quy dinh m<)t s6 trubng hgp
giao dich xac l~p khong c6 sv tv nguy~n se hi vo hi~u. D6 la
cac trubng hgp vo hi~u do gia t~;to, do nhim l~n. do hi lira d6i,
hi de do~;t, hi cuang ep do xac l~p t~;ti thai diem rna khong nh~n
thuc va lam chu dugc hanh vi cua mlnh.
d. Hinh thirc cua giao dtch phai phu h9P v&i quy atnh cua
phap luqt
Hinh thuc cua giao dich dan sv la phuang ti~n the hi~n n()i
dung cua giao dich. Thong qua phuang ti~n nay ben d6i tac
cling nhu ngum thu ba c6 the bi~t dugc n<)i dung cua giao dich
da xac l~p. Hinh thuc cua giao dich c6 y nghia d~c bi~t quan
trQng trong t6 tt,mg dan sv. N6 la chung cu xac nh~n cac quan
h~ da, dang t6n t~;ti gifra cac ben, qua d6 xac dinh trach nhi~m
dan SV khi CO hanh vi vi ph~;tm xay ra.
Giao dich dan sv c6 the dugc thS hi~n bing lm n6i, bing
van ban ho~c bing h~mh vi cv the. Ngum xac l~p giao dich c6
quy@n Iva ch9n hlnh thuc cua giao dich d6. Chi trong m<)t s6
trubng hgp d~c bi~t thl phap lu~t mm c6 yeu cfiu v@ hlnh thuc
bu()c cac chu the phai tuan thu theo (yeu du phai l~p thanh van
ban, phai c6 chtrng nh~n. chung thvc, dang kf, xin phep).
Trong trubng hgp phap lu~t c6 quy dinh giao dich Jan sv phai
dugc the hi~n bing van ban, phai dugc cong chtrng nha nu6c
144
nguy~n. Sv tv nguy~n cua m<)t ben (hanh vi phap If dan
phuang) ho~C SV tV nguy~n CUa cac ben trong m<)t quan h~ dan
sv (hgp d6ng) Ut m()t trong cac nguyen t~c dugc quy dinh t~;ti
khofm 2 Di@u 3 BLDS nfun 2015: Tv do, tv nguy~n cam k~t.
thoa thu~n. Vi ph~;tm sv tv nguy~n cua chu the Ia vi phl;lm phap
lu~t. Vl v~y. giao dich thi~u sv tv nguy~n khong lam phat sinh
h~u qua phap If. B9 lu~t dan sv quy dinh m<)t s6 trubng hgp
giao dich xac l~p khong c6 sv tv nguy~n se hi vo hi~u. D6 la
cac trubng hgp vo hi~u do gia t~;to, do nhim l~n. do hi lira d6i,
hi de do~;t, hi cuang ep do xac l~p t~;ti thai diem rna khong nh~n
thuc va lam chu dugc hanh vi cua mlnh.
d. Hinh thirc cua giao dtch phai phu h9P v&i quy atnh cua
phap luqt
Hinh thuc cua giao dich dan sv la phuang ti~n the hi~n n()i
dung cua giao dich. Thong qua phuang ti~n nay ben d6i tac
cling nhu ngum thu ba c6 the bi~t dugc n<)i dung cua giao dich
da xac l~p. Hinh thuc cua giao dich c6 y nghia d~c bi~t quan
trQng trong t6 tt,mg dan sv. N6 la chung cu xac nh~n cac quan
h~ da, dang t6n t~;ti gifra cac ben, qua d6 xac dinh trach nhi~m
dan SV khi CO hanh vi vi ph~;tm xay ra.
Giao dich dan sv c6 the dugc thS hi~n bing lm n6i, bing
van ban ho~c bing h~mh vi cv the. Ngum xac l~p giao dich c6
quy@n Iva ch9n hlnh thuc cua giao dich d6. Chi trong m<)t s6
trubng hgp d~c bi~t thl phap lu~t mm c6 yeu cfiu v@ hlnh thuc
bu()c cac chu the phai tuan thu theo (yeu du phai l~p thanh van
ban, phai c6 chtrng nh~n. chung thvc, dang kf, xin phep).
Trong trubng hgp phap lu~t c6 quy dinh giao dich Jan sv phai
dugc the hi~n bing van ban, phai dugc cong chtrng nha nu6c
144
chtmg nh~n, duqc chtmg thvc, dang ki ho~c phai xin phep thl
phai tuan theo cac quy dinh d6 (khoan 2 Di~u 117 va khoan 2
Di~u 119 BLDS nam 2015).
- Hlnh thuc b~ng lm n6i: Hlnh thuc b~ng lcri n6i duqc coi
la hlnh thuc ph6 bi~n nhAt trong xa h<)i hi~n nay m~c du hlnh
thuc nay co d9 xac thvc thAp nhAt. Hlnh thuc b~ng lai noi
thubng duqc ap dvng d6i v6i cac giao dich duqc thvc hi~n
ngay va chAm dUt ngay sau d6 (mua ban trao tay) ho~c gifra
cac chu th~ c6 quan h~ m~t thi~t, tin c~y, giup do l~n nhau (b:;m
be, ngum than cho vay, muqn tru san... ). Nhung cfing c6 trucrng
hqp giao dich dan sv n~u duqc th~ hi~n b~ng hlnh thuc b&ng
lm n6i phai bao dam tuan thu nhfrng di~u ki~n lu~t dinh m6i c6
gia tri (di chuc mi~ng- Di~u 629, Di~u 630 BLDS nam 2015).
- Hlnh thuc van ban:
+ Van ban thubng: Van ban thubng duqc ap dvng trong
truang hqp cac ben tham gia giao dich dan SlJ thoa thu?.n ho~C
phap lu~t quy dinh giao dich phai th~ hi~n b&ng hlnh thuc van
ban. N<)i dung giao dich duqc th~ hi~n tren van ban c6 chfr ki
xac nh~n cua cac chu th~ cho nen hlnh thuc nay la chung cu
xac dinh chu th~ da tham gia vao m<)t giao dich dan SlJ fO rang
hem so v6i trubng hqp giao dich duqc th~ hi~n b&ng lm n6i.
+ Van ban c6 cong chtmg, chtmg thvc cua uy ban nhan dan
cAp co thitm quy~n duqc ap dvng trong nhung truang hqp phap
lu~t quy dinh giao dich dan sv b~t bu<)c phai duqc l~p thanh
van ban ho~c cac ben c6 thoa thu~n phai c6 chung nh~n, chtmg
thvc, dang ki ho~c xin phep thl khi xac l~p giao dich cac ben
phai tuan thu hlnh thuc, thu tvc d6 (mua ban nha, chuy~n
quy~n su d1,1ng dfrt .. ).
145
chtmg nh~n, duqc chtmg thvc, dang ki ho~c phai xin phep thl
phai tuan theo cac quy dinh d6 (khoan 2 Di~u 117 va khoan 2
Di~u 119 BLDS nam 2015).
- Hlnh thuc b~ng lm n6i: Hlnh thuc b~ng lcri n6i duqc coi
la hlnh thuc ph6 bi~n nhAt trong xa h<)i hi~n nay m~c du hlnh
thuc nay co d9 xac thvc thAp nhAt. Hlnh thuc b~ng lai noi
thubng duqc ap dvng d6i v6i cac giao dich duqc thvc hi~n
ngay va chAm dUt ngay sau d6 (mua ban trao tay) ho~c gifra
cac chu th~ c6 quan h~ m~t thi~t, tin c~y, giup do l~n nhau (b:;m
be, ngum than cho vay, muqn tru san... ). Nhung cfing c6 trucrng
hqp giao dich dan sv n~u duqc th~ hi~n b~ng hlnh thuc b&ng
lm n6i phai bao dam tuan thu nhfrng di~u ki~n lu~t dinh m6i c6
gia tri (di chuc mi~ng- Di~u 629, Di~u 630 BLDS nam 2015).
- Hlnh thuc van ban:
+ Van ban thubng: Van ban thubng duqc ap dvng trong
truang hqp cac ben tham gia giao dich dan SlJ thoa thu?.n ho~C
phap lu~t quy dinh giao dich phai th~ hi~n b&ng hlnh thuc van
ban. N<)i dung giao dich duqc th~ hi~n tren van ban c6 chfr ki
xac nh~n cua cac chu th~ cho nen hlnh thuc nay la chung cu
xac dinh chu th~ da tham gia vao m<)t giao dich dan SlJ fO rang
hem so v6i trubng hqp giao dich duqc th~ hi~n b&ng lm n6i.
+ Van ban c6 cong chtmg, chtmg thvc cua uy ban nhan dan
cAp co thitm quy~n duqc ap dvng trong nhung truang hqp phap
lu~t quy dinh giao dich dan sv b~t bu<)c phai duqc l~p thanh
van ban ho~c cac ben c6 thoa thu~n phai c6 chung nh~n, chtmg
thvc, dang ki ho~c xin phep thl khi xac l~p giao dich cac ben
phai tuan thu hlnh thuc, thu tvc d6 (mua ban nha, chuy~n
quy~n su d1,1ng dfrt .. ).
145
 - Hinh thuc giao djch b&ng h~mh vi: Giao djch dan sv c6 the
dugc xac l~p thong qua nhfrng hanh vi nhfit djnh theo quy u6c
djnh tru6c. V{ dl,l: Mua nu6c ngQt b&ng may tv d()ng, chl)p imh
b&ng may W d()ng, gQi di~n thoc;ti t\1' d()ng ... Day Ia hlnh thuc
giim ti~n nhfit cua giao djch. Giao djch c6 the dugc xac l~p
thong qua hlnh thtrc nay rna khong nhfit thi€t phai CO S\1' hi~n
di~n d6ng thm cua tAt ca cac ben tc;ti nai giao k€t. Hinh thuc
nay ngay cang tra nen ph6 bi€n, nhAt Ia tc;ti nhfrng qu6c gia c6
n€n cong nghi~p w d()ng hoa phat trien.
4. Giao djch dan Sl}' vo hi~u va hiu qua phap li cua giao
djch dan sv vo hi~u
a. Khai ni~m giao djch dan Slf vo hi~u
Chi nhfrng giao djch hgp phap m6i lam phat sinh quy€n,
nghia Vl) cua cac ben va dugc Nha nu6c bao dam thvc hi~n.
M()t giao djch hgp phap phai tuan thu ba di€u ki~n c6 hi~u Ivc
CUa giao djch danS\}' (trong m(}t s6 truang hgp C\1 the phai tuan
thu them di€u ki~n v€ hlnh thuc). Vl v~y, v€ nguyen tic giao
djch khong tuan thu m()t trong cac di€u ki~n c6 hi~u lvc cua
giao djch thl se bj vo hi~u. Nhfrng quy djnh v€ S\1' vo hi~u cua
giao djch dan sv c6 y nghia quan trQng trong vi~c thi€t l~p tr~t
t\}' ki cucmg xa h()i; bao v~ quy€n va lgi ich hgp phap cua ca
nhan, phap nhan va Nha nu6c; bao dam an toan phap li cho cac
chu the trong giao luu dan sv.
b. Cac loqi giao djch dan Slf vo hi~u va hqu qua phap u
CUa giao djch dan Slf VO hi~u
Theo each phan loc;ti truy€n th6ng thl cac truang hgp giao
djch hi vo hi~u c6 thS dugc phan thanh hai nh6m chfnh: Yo
146
- Hinh thuc giao djch b&ng h~mh vi: Giao djch dan sv c6 the
dugc xac l~p thong qua nhfrng hanh vi nhfit djnh theo quy u6c
djnh tru6c. V{ dl,l: Mua nu6c ngQt b&ng may tv d()ng, chl)p imh
b&ng may W d()ng, gQi di~n thoc;ti t\1' d()ng ... Day Ia hlnh thuc
giim ti~n nhfit cua giao djch. Giao djch c6 the dugc xac l~p
thong qua hlnh thtrc nay rna khong nhfit thi€t phai CO S\1' hi~n
di~n d6ng thm cua tAt ca cac ben tc;ti nai giao k€t. Hinh thuc
nay ngay cang tra nen ph6 bi€n, nhAt Ia tc;ti nhfrng qu6c gia c6
n€n cong nghi~p w d()ng hoa phat trien.
4. Giao djch dan Sl}' vo hi~u va hiu qua phap li cua giao
djch dan sv vo hi~u
a. Khai ni~m giao djch dan Slf vo hi~u
Chi nhfrng giao djch hgp phap m6i lam phat sinh quy€n,
nghia Vl) cua cac ben va dugc Nha nu6c bao dam thvc hi~n.
M()t giao djch hgp phap phai tuan thu ba di€u ki~n c6 hi~u Ivc
CUa giao djch danS\}' (trong m(}t s6 truang hgp C\1 the phai tuan
thu them di€u ki~n v€ hlnh thuc). Vl v~y, v€ nguyen tic giao
djch khong tuan thu m()t trong cac di€u ki~n c6 hi~u lvc cua
giao djch thl se bj vo hi~u. Nhfrng quy djnh v€ S\1' vo hi~u cua
giao djch dan sv c6 y nghia quan trQng trong vi~c thi€t l~p tr~t
t\}' ki cucmg xa h()i; bao v~ quy€n va lgi ich hgp phap cua ca
nhan, phap nhan va Nha nu6c; bao dam an toan phap li cho cac
chu the trong giao luu dan sv.
b. Cac loqi giao djch dan Slf vo hi~u va hqu qua phap u
CUa giao djch dan Slf VO hi~u
Theo each phan loc;ti truy€n th6ng thl cac truang hgp giao
djch hi vo hi~u c6 thS dugc phan thanh hai nh6m chfnh: Yo
146
hi~u tuy~t d6i (hay con gQi Ht vo hi~u duang nhien) va vo hi~u
tuang d6i (hay con gQi la vo hi~u bj tuyen).
SlJ phan lo~;ti neu tren d1Ja vao rn()t s6 d(lc di~rn khac bi~t
chung th~ hi~n ban chAt cua hai khai ni~rn giao djch dan SlJ vo
hi~u tuy~t d6i va vo hi~u tuang d6i la:
M(Jt la SlJ khac bi~t v~ trlnh tl,l vo hi~u cua giao djch. Giao
djch dan SlJ vo hi~u tuy~t d6i thl rn(lc nhien bi coi Ia vo hi~u.
Con d6i v6i cac giao djch vo hi~u tuang d6i thl khong rn(lc
nhien YO hi~u rna chi trcr nen vo hi~u khi c6 dan yeu cfiu cua
ngum c6 quy~n,lgi fch lien quan va bi toa an tuyen b6 VO hi~u.
Hai la SlJ khac bi~t v~ thai h~;tn yeu du tuyen b6 giao djch
vo hi~u. D6i v6i cac giao djch dan sv Yo hi~u tuy~t d6i thl thm
h~;tn yeu cfiu toa an tuyen b6 giao djch vo hi~u khong bj h~;tn
ch~. Con d6i v6i cac giao djch dan sv vo hi~u tuang d6i thl
thai hi~u khcri ki~n yeu cftu toa an tuyen bf> giao djch dan SlJ VO
hi~u la hai mlrn (Di~u 132 BLDS narn 2015). C6 rn()t di~rn dn
luu y la truang hgp vo hi~u do vi ph~;trn cac quy dinh b~t bu()c
v~ hlnh thuc cfing thu()c nh6rn vo hi~u tuy~t d6i nhung theo
quy dinh cua Di~u 132 BLDS narn 2015 thl thm h~;tn yeu cfru
tuyen b6 giao djch vo hi~u la hai narn k~ tu ngay giao dich
dugc xac l?p (gi6ng nhu cac truang hgp vo hi~u tuang d6i, bm
vl hi~u lvc cua giao djch phv thu()c vao y chf cua chu th~ rna
khong phai la cua Nha nu6c ).
Ba la giao djch dan sv thu()c truang hgp vo hi~u tuy~t d6i
c6 th~ bi YO hi~u khong phl,l thu()c yao quy~t dinh cua toa an
rna duang nhien khong c6 gia trj, vl giao djch vi ph~;trn phap
lu?t nghiern trQng cho nen Nha nu6c khong bao h(). Con d6i
v6i giao djch dan SlJ vo hi~u tuang d6i thl quySt djnh cua toa
147
hi~u tuy~t d6i (hay con gQi Ht vo hi~u duang nhien) va vo hi~u
tuang d6i (hay con gQi la vo hi~u bj tuyen).
SlJ phan lo~;ti neu tren d1Ja vao rn()t s6 d(lc di~rn khac bi~t
chung th~ hi~n ban chAt cua hai khai ni~rn giao djch dan SlJ vo
hi~u tuy~t d6i va vo hi~u tuang d6i la:
M(Jt la SlJ khac bi~t v~ trlnh tl,l vo hi~u cua giao djch. Giao
djch dan SlJ vo hi~u tuy~t d6i thl rn(lc nhien bi coi Ia vo hi~u.
Con d6i v6i cac giao djch vo hi~u tuang d6i thl khong rn(lc
nhien YO hi~u rna chi trcr nen vo hi~u khi c6 dan yeu cfiu cua
ngum c6 quy~n,lgi fch lien quan va bi toa an tuyen b6 VO hi~u.
Hai la SlJ khac bi~t v~ thai h~;tn yeu du tuyen b6 giao djch
vo hi~u. D6i v6i cac giao djch dan sv Yo hi~u tuy~t d6i thl thm
h~;tn yeu cfiu toa an tuyen b6 giao djch vo hi~u khong bj h~;tn
ch~. Con d6i v6i cac giao djch dan sv vo hi~u tuang d6i thl
thai hi~u khcri ki~n yeu cftu toa an tuyen bf> giao djch dan SlJ VO
hi~u la hai mlrn (Di~u 132 BLDS narn 2015). C6 rn()t di~rn dn
luu y la truang hgp vo hi~u do vi ph~;trn cac quy dinh b~t bu()c
v~ hlnh thuc cfing thu()c nh6rn vo hi~u tuy~t d6i nhung theo
quy dinh cua Di~u 132 BLDS narn 2015 thl thm h~;tn yeu cfru
tuyen b6 giao djch vo hi~u la hai narn k~ tu ngay giao dich
dugc xac l?p (gi6ng nhu cac truang hgp vo hi~u tuang d6i, bm
vl hi~u lvc cua giao djch phv thu()c vao y chf cua chu th~ rna
khong phai la cua Nha nu6c ).
Ba la giao djch dan sv thu()c truang hgp vo hi~u tuy~t d6i
c6 th~ bi YO hi~u khong phl,l thu()c yao quy~t dinh cua toa an
rna duang nhien khong c6 gia trj, vl giao djch vi ph~;trn phap
lu?t nghiern trQng cho nen Nha nu6c khong bao h(). Con d6i
v6i giao djch dan SlJ vo hi~u tuang d6i thl quySt djnh cua toa
147
an la ccr so lam cho giao djch tro nen vo hi~u. Quyet dinh cua
toa an mang tinh chdt phan xu. Toa an tiSn hanh giai quySt V\1
vi~c khi c6 dan yeu cdu cua cac ben (ho~c cua d~ di~n hqp
phap cua hQ). Ben yeu cdu phru c6 nghia vv chtrng minh truoc
toa cac ca sa cua yeu cdu. V£ dlJ,: NSu m()t nguai yeu cdu toa
an tuyen b6 giao djch vo hi~u vi lido khi xac l~p giao djch da
bi lira d6i (ho~c de do~) thi ben yeu cdu d6 phai c6 nghia vv
ch(rng minh trUOC toa S\I ki~n lira d6i (ho~C de do~) rna ben kia
gay ra d6i v6i minh. NSu nhu m()t ben yeu cdu tuyen b6 giao
dich vo hi~u v6i li do xac l~p giao djch trong thai di€m khong
nh~n thuc dugc hanh vi cua minh thl toa an bu()c ben yeu cdu
phai chtrng minh dugc rfuig t~ thai di€m xac l~p giao djch d6
hQ bi rai vao tr;;mg thai khong nh~ thuc dugc hanh vi cua
minh. Dga tren nhiing minh chtrng d6 toa an m6i can nh~c d€
ra quySt d!nh giao djch c6 b! coi la vo hi~u hay khong.
B6n Ia sg khac bi~t ve mvc dich. Cac tru<mg hqp phap lu~t
quy dinh giao djch vo hi~u tuy~t d6i nh~m mvc dich bao v~·cac
lgi ich cong (lgi ich cua Nha nuoc, cua xa h()i n6i chung). Con
cac tru<mg hqp phap 1u~t quy dinh vo hi~u tucrng d6i la nh~
mvc dich bao v~ lgi ich cho chinh cac chu th€ tham gia giao djch.
M()t giao djch dan sg bi coi la vo hi~u tuy~t d6i trong cac
truang hqp sam a) Khi vi ph~ vao cac dieu cAm cua phap
lu~t, trai vm d~o due cua xa h()i (Dieu 123 BLDS nam 2015);
b) Khi giao djch dugc xac l~p m()t each gia t~o nhb che gidu
m()t giao djch khac ho~c nh~m tr6n tranh nghia vv d6i v6i
nguai thu ba (Dieu 124 BLDS nam 2015); c) Khi hlnh thuc
cua' giao djch khong tuan thu theo cac quy djnh b~t bu()c cua
phap lu~t (Dieu 129 BLDS nam 2015);
148
an la ccr so lam cho giao djch tro nen vo hi~u. Quyet dinh cua
toa an mang tinh chdt phan xu. Toa an tiSn hanh giai quySt V\1
vi~c khi c6 dan yeu cdu cua cac ben (ho~c cua d~ di~n hqp
phap cua hQ). Ben yeu cdu phru c6 nghia vv chtrng minh truoc
toa cac ca sa cua yeu cdu. V£ dlJ,: NSu m()t nguai yeu cdu toa
an tuyen b6 giao djch vo hi~u vi lido khi xac l~p giao djch da
bi lira d6i (ho~c de do~) thi ben yeu cdu d6 phai c6 nghia vv
ch(rng minh trUOC toa S\I ki~n lira d6i (ho~C de do~) rna ben kia
gay ra d6i v6i minh. NSu nhu m()t ben yeu cdu tuyen b6 giao
dich vo hi~u v6i li do xac l~p giao djch trong thai di€m khong
nh~n thuc dugc hanh vi cua minh thl toa an bu()c ben yeu cdu
phai chtrng minh dugc rfuig t~ thai di€m xac l~p giao djch d6
hQ bi rai vao tr;;mg thai khong nh~ thuc dugc hanh vi cua
minh. Dga tren nhiing minh chtrng d6 toa an m6i can nh~c d€
ra quySt d!nh giao djch c6 b! coi la vo hi~u hay khong.
B6n Ia sg khac bi~t ve mvc dich. Cac tru<mg hqp phap lu~t
quy dinh giao djch vo hi~u tuy~t d6i nh~m mvc dich bao v~·cac
lgi ich cong (lgi ich cua Nha nuoc, cua xa h()i n6i chung). Con
cac tru<mg hqp phap 1u~t quy dinh vo hi~u tucrng d6i la nh~
mvc dich bao v~ lgi ich cho chinh cac chu th€ tham gia giao djch.
M()t giao djch dan sg bi coi la vo hi~u tuy~t d6i trong cac
truang hqp sam a) Khi vi ph~ vao cac dieu cAm cua phap
lu~t, trai vm d~o due cua xa h()i (Dieu 123 BLDS nam 2015);
b) Khi giao djch dugc xac l~p m()t each gia t~o nhb che gidu
m()t giao djch khac ho~c nh~m tr6n tranh nghia vv d6i v6i
nguai thu ba (Dieu 124 BLDS nam 2015); c) Khi hlnh thuc
cua' giao djch khong tuan thu theo cac quy djnh b~t bu()c cua
phap lu~t (Dieu 129 BLDS nam 2015);
148
 Giao djch dan S\f bj coi Ht vo hi~u tuong dbi trong c:k
trubng hgp: a) Khi giao djch dugc xac l~p bai nguai chua
thrum nien, ngum m§t nang l\fc h~mh vi dan S\f, nguai c6 kh6
khan trong nh~n thuc va lam chu hanh vi, nguai hi h?n ch€
nang l\fc hanh vi dan S\f (Di~u 125 BLDS nam 2015); b) K.hi
giao djch dugc xac l~p do hi nhfim lftn (Di~u 126 BLDS nam
2015); c) Khi m9t ben chu th~ tham gia xac l~p giao djch do hi
li:ra dbi, de do1;1, cu5ng ep (Di~u 127 BLDS nam 2015); d) Khi
ngum XclC l~p giao djch du nang lgc hanh Vi dan S\f nhung da
xac l~p giao djch t!;li thai di~m khong nh~n thuc dugc hanh vi
cua minh (Di~u 128 BLDS nam 2015).
* Giao djch vo hi~u do vi ph1;1m di~u c§m cua phap lu~t, trai
d?O due xa hQi
Di~u 123 BLDS nam 2015 quy dinh giao dich dan sv vo
hi~u do vi ph1;1m di~u c§m cua phap lu~t, trai d?o due xa h9i
cling nhfrng h~u qua phap li cua giao djch vo hi~u d?ng nay. Vi
ph?m di~u c§m cua phap lu~t, trai d1;1o due xa h9i bao g6m n9i
dung, ffil,lC dich cua giao djch trai phap lu~t va d1;10 due xa hQi
(xem ffil,lC 3). Giao djch vi ph?m quy djnh nay duong nhien bj
coi la VO hi~u khong phl,l thUQC vao y chf cua cac ben tham gia
giao djch. Tai san giao djch va lgi tuc thu dugc c6 th~ bj tich
thu, sung quy nha nu6c (vf d¥: trubng hgp mua ban thu6~ phi~n,
d9ng v~t quy hi€m thu9c danh m1,1c c§m... ). Trong truang hgp
c6 thi~t h1;1i rna cac ben d~u c6 I6i, thi hQ phai chiu phfrn thi~t
h?i tuong t'rng v6i muc d9 I6i cua minh. Neu chi m9t ben c6 16i
thi ben d6 phai b6i thuang thi~t h1;1i cho ben kia.
* Giao djch dan S\f vo hi~u do vi ph!;lm cac quy djnh
bu<)c v~ hinh thuc cua giao dich (Di~u 129 BLDS nam 2015)
Giao djch dan S\f bj coi Ht vo hi~u tuong dbi trong c:k
trubng hgp: a) Khi giao djch dugc xac l~p bai nguai chua
thrum nien, ngum m§t nang l\fc h~mh vi dan S\f, nguai c6 kh6
khan trong nh~n thuc va lam chu hanh vi, nguai hi h?n ch€
nang l\fc hanh vi dan S\f (Di~u 125 BLDS nam 2015); b) K.hi
giao djch dugc xac l~p do hi nhfim lftn (Di~u 126 BLDS nam
2015); c) Khi m9t ben chu th~ tham gia xac l~p giao djch do hi
li:ra dbi, de do1;1, cu5ng ep (Di~u 127 BLDS nam 2015); d) Khi
ngum XclC l~p giao djch du nang lgc hanh Vi dan S\f nhung da
xac l~p giao djch t!;li thai di~m khong nh~n thuc dugc hanh vi
cua minh (Di~u 128 BLDS nam 2015).
* Giao djch vo hi~u do vi ph1;1m di~u c§m cua phap lu~t, trai
d?O due xa hQi
Di~u 123 BLDS nam 2015 quy dinh giao dich dan sv vo
hi~u do vi ph1;1m di~u c§m cua phap lu~t, trai d?o due xa h9i
cling nhfrng h~u qua phap li cua giao djch vo hi~u d?ng nay. Vi
ph?m di~u c§m cua phap lu~t, trai d1;1o due xa h9i bao g6m n9i
dung, ffil,lC dich cua giao djch trai phap lu~t va d1;10 due xa hQi
(xem ffil,lC 3). Giao djch vi ph?m quy djnh nay duong nhien bj
coi la VO hi~u khong phl,l thUQC vao y chf cua cac ben tham gia
giao djch. Tai san giao djch va lgi tuc thu dugc c6 th~ bj tich
thu, sung quy nha nu6c (vf d¥: trubng hgp mua ban thu6~ phi~n,
d9ng v~t quy hi€m thu9c danh m1,1c c§m... ). Trong truang hgp
c6 thi~t h1;1i rna cac ben d~u c6 I6i, thi hQ phai chiu phfrn thi~t
h?i tuong t'rng v6i muc d9 I6i cua minh. Neu chi m9t ben c6 16i
thi ben d6 phai b6i thuang thi~t h1;1i cho ben kia.
* Giao djch dan S\f vo hi~u do vi ph!;lm cac quy djnh
bu<)c v~ hinh thuc cua giao dich (Di~u 129 BLDS nam 2015)
 Theo nguyen t~c chung thi cac chu th€ dugc tv do l\fa chQn
hinh thuc cua giao djch. Chi nhiing giao djch phap lu~t quy
djnh b~t bu()c phai th€ hi~n b~ng van ban, phai c6 chirng th\fc,
chirng nh~. dang ki ho~c xin phep rna cac ben khong tuan thu
quy djnh nay rn6i bj vo hi~u. Khi cac ben khong tuan thu cac
quy djnh nay thi vo hi~u. trir nhiing truemg hgp sau day:
- Giao djch dan S\1' da dugc xac l~p theo quy djnh phai b~g
van ban nhung van ban khong dung quy djnh cua lu~t rna rn()t
ben ho~c cac ben da th\fc hi~n it nhAt hai phfut ba nghia V\1
trong giao dich thi theo yeu cAu cua rn9t ben ho~c cac ben, toa
an ra quy~t djnh cong nh~ hi~U l\fC cua giao djch d6; . an ra quy~t djnh cong nh~ hi~U l\fC cua giao djch d6;
- Giao djch dan S\1' da dugc xac l~p bkg van ban nhung vi
ph~ quy djnh b~t bUQC vS cong ChUng, chirng th\l'C rna rn{)t
ben ho~c cac ben da th\l'c hi~n it nhAt hai phfut ba nghia V\1
trong giao dich thi theo yeu cAu cua rn9t ben ho~c cac ben, toa
an ra quy~t djnh cong nh~ hi~u l\fC cua giao djch d6. Trong
tru(mg hgp nay, cac ben khong phm th\l'C hi~n vi~c cong
chirng, chirng th\fc.
* Giao djch dan S\1' vo hi~u do gia t~o (DiSu 124 BLDS
nam 2015)
Truemg hgp vo hi~u do gia t~o c6 di€m d~c bi~t la cac ben
trong giao djch d6 hoan toan w nguy~n xac l~p giao dich
nhung 1¢ c6 y bay to y chi khong dung v6i y chi dich th\fc cua
hQ (c6 S\1' tv nguy~n nhung khong c6 S\1' th6ng nhAt giua y chi
va bay to y chi).
C6 hai truong hgp gia t~o. Truemg hgp thu nhAt la gia t~o
nhk che giAu rn()t giao djch khac. Khi d6 giao djch gia t~o
150
Theo nguyen t~c chung thi cac chu th€ dugc tv do l\fa chQn
hinh thuc cua giao djch. Chi nhiing giao djch phap lu~t quy
djnh b~t bu()c phai th€ hi~n b~ng van ban, phai c6 chirng th\fc,
chirng nh~. dang ki ho~c xin phep rna cac ben khong tuan thu
quy djnh nay rn6i bj vo hi~u. Khi cac ben khong tuan thu cac
quy djnh nay thi vo hi~u. trir nhiing truemg hgp sau day:
- Giao djch dan S\1' da dugc xac l~p theo quy djnh phai b~g
van ban nhung van ban khong dung quy djnh cua lu~t rna rn()t
ben ho~c cac ben da th\fc hi~n it nhAt hai phfut ba nghia V\1
trong giao dich thi theo yeu cAu cua rn9t ben ho~c cac ben, toa
.
- Giao djch dan S\1' da dugc xac l~p bkg van ban nhung vi
ph~ quy djnh b~t bUQC vS cong ChUng, chirng th\l'C rna rn{)t
ben ho~c cac ben da th\l'c hi~n it nhAt hai phfut ba nghia V\1
trong giao dich thi theo yeu cAu cua rn9t ben ho~c cac ben, toa
an ra quy~t djnh cong nh~ hi~u l\fC cua giao djch d6. Trong
tru(mg hgp nay, cac ben khong phm th\l'C hi~n vi~c cong
chirng, chirng th\fc.
* Giao djch dan S\1' vo hi~u do gia t~o (DiSu 124 BLDS
nam 2015)
Truemg hgp vo hi~u do gia t~o c6 di€m d~c bi~t la cac ben
trong giao djch d6 hoan toan w nguy~n xac l~p giao dich
nhung 1¢ c6 y bay to y chi khong dung v6i y chi dich th\fc cua
hQ (c6 S\1' tv nguy~n nhung khong c6 S\1' th6ng nhAt giua y chi
va bay to y chi).
C6 hai truong hgp gia t~o. Truemg hgp thu nhAt la gia t~o
nhk che giAu rn()t giao djch khac. Khi d6 giao djch gia t~o
150
vo hi~u, con giao dich bi che gi~u vfrn c6 hi~u lvc n~u nhu
giao dich bi che giAu d6 dap (mg dugc dfty du cac di~u ki~n
c6 hi~u lvc cua giao dich dfm sv. Vi d1}.: Giao k~t hgp d6ng
mua ban tai sim v6i gia re tugng trung nh&m che giAu hgp
d6ng t~ng cho tai san.
Trubng hgp tht'r hai la giao dich gia t~o nh&m tr6n tranh
nghia V\l v6i ngum tht'r ba. Vi d1}.: Cac ben thoa thu?n giao k~t
hgp d6ng t~ng cho nhung khong lam phat sinh quy~n cua
ngum dugc t~ng cho (hgp d6ng tu6ng tugng) nh&m tr6n tranh
vi~c tra ng ngum cho vay tru6c d6. Khi d6 hgp d6ng t~ng cho
gia t~o d6 se bi vo hi~u.
* Giao dich dan sv vo hi~u do ngum chua thanh nien, ngum
m~t nang lvc hanh vi dan sv, ngum c6 kh6 khan trong nh~n
thuc va lam chu hanh vi, ngum bi h~n ch~ nang lvc hanh vi
dan sv xac l~p, thvc hi~n (Di~u 125 BLDS nam 2015).
Ngum khong c6 nang lgc hanh vi ho~c c6 nang lgc hanh vi
khong dfty du khong th~ c6 du di~u ki~n d~ tv do th~ hi~n y
chi. Vi v~y, giao dich cua h9 phai dugc xac l~p, thvc hi~n du6i
SlJ ki~m soat CUa ngu(ri khac ho~C do ngu(ri khac XaC l?p, th\l'C
hi~n. Tuy nhien, giao dich do nhfrng ngum nay xac l?p khong
m~c nhien bi coi la vo hi~u rna chi vo hi~u khi c6 yeu cAu cua
nhfrng ngum d~i di~n cho hQ. Ngum da xac l?p giao dich v6i
nhfrng ngum nay khong c6 quy~n yeu cftu d6. N~u ngum d~
di~n cua ngum chua thanh nien, ngum m~t nang h,rc hanh vi
dan sv, ngum bi h~n ch~ nang lvc hanh vi dan sv khong khm
ki~n yeu du toa an tuyen b6 giao dich vo hi~u thl giao dich d6
vfrn c6 hi~u h,rc phap lu~t.
151
vo hi~u, con giao dich bi che gi~u vfrn c6 hi~u lvc n~u nhu
giao dich bi che giAu d6 dap (mg dugc dfty du cac di~u ki~n
c6 hi~u lvc cua giao dich dfm sv. Vi d1}.: Giao k~t hgp d6ng
mua ban tai sim v6i gia re tugng trung nh&m che giAu hgp
d6ng t~ng cho tai san.
Trubng hgp tht'r hai la giao dich gia t~o nh&m tr6n tranh
nghia V\l v6i ngum tht'r ba. Vi d1}.: Cac ben thoa thu?n giao k~t
hgp d6ng t~ng cho nhung khong lam phat sinh quy~n cua
ngum dugc t~ng cho (hgp d6ng tu6ng tugng) nh&m tr6n tranh
vi~c tra ng ngum cho vay tru6c d6. Khi d6 hgp d6ng t~ng cho
gia t~o d6 se bi vo hi~u.
* Giao dich dan sv vo hi~u do ngum chua thanh nien, ngum
m~t nang lvc hanh vi dan sv, ngum c6 kh6 khan trong nh~n
thuc va lam chu hanh vi, ngum bi h~n ch~ nang lvc hanh vi
dan sv xac l~p, thvc hi~n (Di~u 125 BLDS nam 2015).
Ngum khong c6 nang lgc hanh vi ho~c c6 nang lgc hanh vi
khong dfty du khong th~ c6 du di~u ki~n d~ tv do th~ hi~n y
chi. Vi v~y, giao dich cua h9 phai dugc xac l~p, thvc hi~n du6i
SlJ ki~m soat CUa ngu(ri khac ho~C do ngu(ri khac XaC l?p, th\l'C
hi~n. Tuy nhien, giao dich do nhfrng ngum nay xac l?p khong
m~c nhien bi coi la vo hi~u rna chi vo hi~u khi c6 yeu cAu cua
nhfrng ngum d~i di~n cho hQ. Ngum da xac l?p giao dich v6i
nhfrng ngum nay khong c6 quy~n yeu cftu d6. N~u ngum d~
di~n cua ngum chua thanh nien, ngum m~t nang h,rc hanh vi
dan sv, ngum bi h~n ch~ nang lvc hanh vi dan sv khong khm
ki~n yeu du toa an tuyen b6 giao dich vo hi~u thl giao dich d6
vfrn c6 hi~u h,rc phap lu~t.
151
 * Giao djch dan SlJ vo hi~u do nhftm lftn (DiSu 126 BLDS
nam 2015)
Nhftm lftn Ia vi~c cac ben hlnh dung sai vS n9i dung cua
giao dich rna tham gia vao giao dich gay thi~t h~i cho mlnh
ho~c cho bel\ kia. sv nhftm lftn xufit phat tu nh~n thuc cua cac
ben ho~c pharr doan sai lftm v€ d6i tugng SlJ vi~c, SlJ nhftm lftn
phai dugc the hi~n ro rang rna can cu vao n()i dung cua giao
dich phai xac dinh dugc. N~u ben bi nhftm lftn chung rninh
dugc sv nhftm lftn cua mlnh thl giao dich c6 the bi tuyen b6
vo hi~u.
Xung quanh vftn dS 16i cua cac ben trong trubng hgp giao
dich xac l~p do nhftm lftn, trong lf lu~n c6 t6n t~i hai each giai
quy~t d6i ngugc nhau. Cach thu nhfit cho r~ng giao dich c6 the
bi tuyen b6 vo hi~u do nhftm lftn bfit ke do 16i cua ben nao gay
ra (DiSu 141 BLDS nam 1995). N~u ben nao c6 16i se phai b6i
thubng thi~t h~i cho ben kia. Cach thu hai cho r~ng giao dich
chi bi tuyen b6 vo hi~u n~u nhu SlJ nhftm lftn xay ra do 16i vo y
cua ben d6i tac (DiSu 131 BLDS nam 2005). Con n~u nhu
chfnh ben bi nhftm lftn c6 16i thl giao dich khong bi vo hi~u,
ben nhftm lftn phai ti~p t\lC thlJC hi~n hgp d6ng. Theo each giai
quy~t thu nhfit la hgp lf han, bm le chi cftn c6 sv nhftm lftn xay
ra la giao dich da khong dap trng dugc yeu cftu vS sv th6ng
nhftt gifra y chf va bay to y chi, do v~y giao dich da c6 the bi
tuyen b6 vo hi~u. Con vi~c xac dinh 16i thu()c vS ai la chi nh~m
giai quy~t vfin dS h~u qua phat sinh khi giao dich vo hi~u (b6i
thubng thi~t h~i). DiSu 126 BLDS nam 2015 quy dinh theo
quan diem thu nhfit, theo d6 cu khi c6 nhftm lftn lam cho m()t
ben ho~C cac ben khong d~t dugc ffil,lC dfch CUa Vi~C xac l~p
152
* Giao djch dan SlJ vo hi~u do nhftm lftn (DiSu 126 BLDS
nam 2015)
Nhftm lftn Ia vi~c cac ben hlnh dung sai vS n9i dung cua
giao dich rna tham gia vao giao dich gay thi~t h~i cho mlnh
ho~c cho bel\ kia. sv nhftm lftn xufit phat tu nh~n thuc cua cac
ben ho~c pharr doan sai lftm v€ d6i tugng SlJ vi~c, SlJ nhftm lftn
phai dugc the hi~n ro rang rna can cu vao n()i dung cua giao
dich phai xac dinh dugc. N~u ben bi nhftm lftn chung rninh
dugc sv nhftm lftn cua mlnh thl giao dich c6 the bi tuyen b6
vo hi~u.
Xung quanh vftn dS 16i cua cac ben trong trubng hgp giao
dich xac l~p do nhftm lftn, trong lf lu~n c6 t6n t~i hai each giai
quy~t d6i ngugc nhau. Cach thu nhfit cho r~ng giao dich c6 the
bi tuyen b6 vo hi~u do nhftm lftn bfit ke do 16i cua ben nao gay
ra (DiSu 141 BLDS nam 1995). N~u ben nao c6 16i se phai b6i
thubng thi~t h~i cho ben kia. Cach thu hai cho r~ng giao dich
chi bi tuyen b6 vo hi~u n~u nhu SlJ nhftm lftn xay ra do 16i vo y
cua ben d6i tac (DiSu 131 BLDS nam 2005). Con n~u nhu
chfnh ben bi nhftm lftn c6 16i thl giao dich khong bi vo hi~u,
ben nhftm lftn phai ti~p t\lC thlJC hi~n hgp d6ng. Theo each giai
quy~t thu nhfit la hgp lf han, bm le chi cftn c6 sv nhftm lftn xay
ra la giao dich da khong dap trng dugc yeu cftu vS sv th6ng
nhftt gifra y chf va bay to y chi, do v~y giao dich da c6 the bi
tuyen b6 vo hi~u. Con vi~c xac dinh 16i thu()c vS ai la chi nh~m
giai quy~t vfin dS h~u qua phat sinh khi giao dich vo hi~u (b6i
thubng thi~t h~i). DiSu 126 BLDS nam 2015 quy dinh theo
quan diem thu nhfit, theo d6 cu khi c6 nhftm lftn lam cho m()t
ben ho~C cac ben khong d~t dugc ffil,lC dfch CUa Vi~C xac l~p
152
giao dich thl. ben bi nhfim l§:n c6 quy~n yeu cfiu toa an tuyen b6
giao dich vo hi~u.
* Giao d!ch dan SlJ vo hi~u do bi lira d6i, de do<;t, cuong ep
(Di~u 127 BLDS nam 2015)
Lira d6i trong giao djch dan sv Ia hanh vi c6 y cua m()t ben ·
ho?c cua ngum thu ba nh~m lam cho ben kia hi€u sai l~ch ve
chu th€, tfnh ch~t cua d6i tuQ'llg ho?c n()i dung cua giao d!ch
dan SlJ nen da xac l~p giao djch d6.
De dQa, cuang ep trong giao djch dan sv Ia hanh vi c6 y
cua m()t ben ho~c nguO:i thu ba Utm cho ben kia bu()c phai thvc
hi~n giao dich dan sv nh~m tranh thi~t hl;li v~ tfnh m<;tng, sue
khoe, danh dv, uy tfn, nhan ph~m. tai san cua rnlnh ho~c cua
nguoi than thfch cua rnlnh.
Nhiing giao djch duqc xac l~p do lira d6i, de dQa, cuang ep
chi bi vo hi~u khi c6 yeu d.u cua ben bj lira d6i, bi de dQa, bi
cuang ep va toa an ch~p nh~ yeu cfiu d6. Nhu v~y, nhung
giao djch duqc xac l~p do cac tac d()ng nay v§:n c6 hi~u lvc n~u
khong c6 yeu d.u cua ben bi lira d6i, bi de dQa, bi cuang ep.
Khi giao djch bi tuyen b6 vo hi~u, ben lira d6i, de dol;l phru b6i
thubng nhung thi~t hl;li xay ra d6i v6i ben bj lira d6i, bj de do<;t.
* Giao djch dan sv vo hi~u
do ngubi xac l~p khong nh~n
thuc va lam chu duqc hanh vi cua ml.nh (Di~u 128 BLDS
nam 2015)
Truang hqp nay chi ap dvng cho nhtmg nguoi c6 nang lvc
hanh vi dan sv. T<;ti thai di€m giao k~t n~u nguO:i d6 bi roi vao
tl.nh tr<;tng khong nh~n thuc va lam chu duqc hanh vi cua rnlnh
(vi d1:1: say ruqu ... ) thl. sau d6 chinh nguoi d6 c6 quy~n yeu cfiu
153
giao dich thl. ben bi nhfim l§:n c6 quy~n yeu cfiu toa an tuyen b6
giao dich vo hi~u.
* Giao d!ch dan SlJ vo hi~u do bi lira d6i, de do<;t, cuong ep
(Di~u 127 BLDS nam 2015)
Lira d6i trong giao djch dan sv Ia hanh vi c6 y cua m()t ben ·
ho?c cua ngum thu ba nh~m lam cho ben kia hi€u sai l~ch ve
chu th€, tfnh ch~t cua d6i tuQ'llg ho?c n()i dung cua giao d!ch
dan SlJ nen da xac l~p giao djch d6.
De dQa, cuang ep trong giao djch dan sv Ia hanh vi c6 y
cua m()t ben ho~c nguO:i thu ba Utm cho ben kia bu()c phai thvc
hi~n giao dich dan sv nh~m tranh thi~t hl;li v~ tfnh m<;tng, sue
khoe, danh dv, uy tfn, nhan ph~m. tai san cua rnlnh ho~c cua
nguoi than thfch cua rnlnh.
Nhiing giao djch duqc xac l~p do lira d6i, de dQa, cuang ep
chi bi vo hi~u khi c6 yeu d.u cua ben bj lira d6i, bi de dQa, bi
cuang ep va toa an ch~p nh~ yeu cfiu d6. Nhu v~y, nhung
giao djch duqc xac l~p do cac tac d()ng nay v§:n c6 hi~u lvc n~u
khong c6 yeu d.u cua ben bi lira d6i, bi de dQa, bi cuang ep.
Khi giao djch bi tuyen b6 vo hi~u, ben lira d6i, de dol;l phru b6i
thubng nhung thi~t hl;li xay ra d6i v6i ben bj lira d6i, bj de do<;t.
* Giao djch dan sv vo hi~u
do ngubi xac l~p khong nh~n
thuc va lam chu duqc hanh vi cua ml.nh (Di~u 128 BLDS
nam 2015)
Truang hqp nay chi ap dvng cho nhtmg nguoi c6 nang lvc
hanh vi dan sv. T<;ti thai di€m giao k~t n~u nguO:i d6 bi roi vao
tl.nh tr<;tng khong nh~n thuc va lam chu duqc hanh vi cua rnlnh
(vi d1:1: say ruqu ... ) thl. sau d6 chinh nguoi d6 c6 quy~n yeu cfiu
153
toa an tuyen b6 giao dich vo hi~u. Vi~c phan dinh trach nhi~m
b6i thubng thi~t h?i ph1,1 thu(>c vao 16i cua cac ben tham gia
giao dich.
T6m l?i, cac di@u ki~n c6 hi~u h,rc cua giao dich dan SlJ Ia
m(>t the th6ng nhfit trong m6i quan h~ bi~n chtmg. Bcri v~y,
xem xet m(>t giao dich phai d~t n6 trong t6ng the cua m6i quan
h~ bi~n chtmg nay. N~u giao djch vo hi~u tln1g phftn rna khong
anh huang d~n cac phAn khac thl chi phAn vo hi~u khong c6
hi~u ltJc, cac phAn con l?i vdn c6 hi~u ltJc thi hanh.
v@ nguyen t~c chung, giao dich dan SlJ vo hi~u khong lam
phat sinh quy@n, nghTa v1,1 cua cac ben tu thai diem xac l~p.
Cac ben phai khoi ph1,1c l?i tlnh tr?ng ban dAu (hoan nguyen)
nhu khi chua xac l~p giao dich, cho nen n~u giao djch chua
dugc thtJC hi~n thi cac ben khong dugc thtJC hi~n giao djch d6.
N~u giao djch da dugc thtJc hi~n toan b9 hay m(>t phAn thl cac
ben khong dugc ti~p tl,lC thtJC hi~n giao djch va phru hoan tra
cho nhau nhfrng lgi fch v~t chfit da nh~ cua nhau. N~u khong
hoan tra dugc b~ng hi~n v~t thl phai hoan tra b~ng ti@n. Ben c6
I6i gay thi~t h?i phai b6i thubng thi~t h?i (khoan 4 Di@u 131
BLDS nam 2015).
Thai h?n yeu cAu toa an tuyen b6 giao djch dan SlJ vo hi~u
la hai nam, ke tir ngay giao djch dugc xac l~p d6i vm cac giao
djch dan SlJ dugc xac l~p do nguai khong du nang ltJC hanh Vi,
do nhfim ldn, de do?, lira d6i, do khong tuan thu cac quy dinh
b~t bu(>c v@ hlnh thuc. Nhfrng giao dich vi ph?ffi di@u cAm cua
phap lu~t, trru d?o due xa h(>i, thai h?n tuyen b6 giao dich vo
hi~u khong bi h?n ch~.
154
toa an tuyen b6 giao dich vo hi~u. Vi~c phan dinh trach nhi~m
b6i thubng thi~t h?i ph1,1 thu(>c vao 16i cua cac ben tham gia
giao dich.
T6m l?i, cac di@u ki~n c6 hi~u h,rc cua giao dich dan SlJ Ia
m(>t the th6ng nhfit trong m6i quan h~ bi~n chtmg. Bcri v~y,
xem xet m(>t giao dich phai d~t n6 trong t6ng the cua m6i quan
h~ bi~n chtmg nay. N~u giao djch vo hi~u tln1g phftn rna khong
anh huang d~n cac phAn khac thl chi phAn vo hi~u khong c6
hi~u ltJc, cac phAn con l?i vdn c6 hi~u ltJc thi hanh.
v@ nguyen t~c chung, giao dich dan SlJ vo hi~u khong lam
phat sinh quy@n, nghTa v1,1 cua cac ben tu thai diem xac l~p.
Cac ben phai khoi ph1,1c l?i tlnh tr?ng ban dAu (hoan nguyen)
nhu khi chua xac l~p giao dich, cho nen n~u giao djch chua
dugc thtJC hi~n thi cac ben khong dugc thtJC hi~n giao djch d6.
N~u giao djch da dugc thtJc hi~n toan b9 hay m(>t phAn thl cac
ben khong dugc ti~p tl,lC thtJC hi~n giao djch va phru hoan tra
cho nhau nhfrng lgi fch v~t chfit da nh~ cua nhau. N~u khong
hoan tra dugc b~ng hi~n v~t thl phai hoan tra b~ng ti@n. Ben c6
I6i gay thi~t h?i phai b6i thubng thi~t h?i (khoan 4 Di@u 131
BLDS nam 2015).
Thai h?n yeu cAu toa an tuyen b6 giao djch dan SlJ vo hi~u
la hai nam, ke tir ngay giao djch dugc xac l~p d6i vm cac giao
djch dan SlJ dugc xac l~p do nguai khong du nang ltJC hanh Vi,
do nhfim ldn, de do?, lira d6i, do khong tuan thu cac quy dinh
b~t bu(>c v@ hlnh thuc. Nhfrng giao dich vi ph?ffi di@u cAm cua
phap lu~t, trru d?o due xa h(>i, thai h?n tuyen b6 giao dich vo
hi~u khong bi h?n ch~.
154
 II. D~I DIEN
1. Khai ni~m d~i di~n
Trong giao 1uu dan S\f, cac chu th@ c6 th@ t\1' mlnh xac 1~p.
th\fc hi~n giao dich dan S\f nhung trong nhfrng trucrng hqp nhdt
dinh c6 th@ thong qua hanh vi cua ngucri khac Ia ngucri d~ di~n
theo phap 1u~t ho~c theo uy quy~n cua mlnh. Theo quy dinh t~i
khoan 1 Di~u 134 BLDS nam 2015: D~i di~n Ia vi~c ca nhan,
phap nhan (sau day gQi chung 1a ngum d~i di~n) nhan danh va
vl1gi ich cua ca nhan ho~c phap nhan khac (sau day gQi chung
1a ngum dugc d~i di~n) xac 1~p. th\fc hi~n giao dich dan sv...
D~i di~n 1a m<)t quan h~ phap 1u~t. Chu th~ cua quan h~ d~i
di~n bao g6m ngum d~i di~n va ngucri dugc d~i di~n. Ngum
d~i di~n 1a ngum nhan danh ngum dugc d~i di~n xac 1~p quan
h~ v6i ngucri thu ba, vl1gi ich cua ngum dugc d~i di~n. Ngum
dugc d~i di~n 1a ngucri tiep nh~n cac h~u qua phap li tir quan
h~ do ngucri d~i di~n xac 1~p. thvc hi~n dung thfim quy~n d~i
di~n. Ngucri dugc d~i di~n c6 th@ 1a ca nhan khong c6 nang
1vc hanh vi, chua du nang 1vc hanh vi nen theo quy dinh cua
phap lu~t phai c6 ngucri d~i di~n trong quan h~ phap lu~t. Ca
nhan c6 dAy du nang 1vc hanh vi c6 th@ uy quy€n cho ngucri
khac la d~i di~n theo uy quy~n cua mlnh. Phap nhan ho~t d<)ng
thong qua hanh vi cua nhfrng ngum nhdt dinh c6 thfim quy€n
d~i di~n cho chu th~ d6.
Quan h~ d~i di~n c6 th~ dugc xac dinh theo quy dinh cua
phap lu~t. c6 th~ dugc xac dinh theo y chi cua cac chu th~ tham
gia, th~ hi~n bfutg gidy uy quy€n ho~c hqp d6ng uy quy~n.
Trong ph~m vi th!m quy~n d~i di~n. ngum d~i di~n xac l~p.
th\l'C hi~n cac giao djch dan S\1', dem l~i quy~n va nghia V\l cho
ngum dugc d~i di~n.
155
II. D~I DIEN
1. Khai ni~m d~i di~n
Trong giao 1uu dan S\f, cac chu th@ c6 th@ t\1' mlnh xac 1~p.
th\fc hi~n giao dich dan S\f nhung trong nhfrng trucrng hqp nhdt
dinh c6 th@ thong qua hanh vi cua ngucri khac Ia ngucri d~ di~n
theo phap 1u~t ho~c theo uy quy~n cua mlnh. Theo quy dinh t~i
khoan 1 Di~u 134 BLDS nam 2015: D~i di~n Ia vi~c ca nhan,
phap nhan (sau day gQi chung 1a ngum d~i di~n) nhan danh va
vl1gi ich cua ca nhan ho~c phap nhan khac (sau day gQi chung
1a ngum dugc d~i di~n) xac 1~p. th\fc hi~n giao dich dan sv...
D~i di~n 1a m<)t quan h~ phap 1u~t. Chu th~ cua quan h~ d~i
di~n bao g6m ngum d~i di~n va ngucri dugc d~i di~n. Ngum
d~i di~n 1a ngum nhan danh ngum dugc d~i di~n xac 1~p quan
h~ v6i ngucri thu ba, vl1gi ich cua ngum dugc d~i di~n. Ngum
dugc d~i di~n 1a ngucri tiep nh~n cac h~u qua phap li tir quan
h~ do ngucri d~i di~n xac 1~p. thvc hi~n dung thfim quy~n d~i
di~n. Ngucri dugc d~i di~n c6 th@ 1a ca nhan khong c6 nang
1vc hanh vi, chua du nang 1vc hanh vi nen theo quy dinh cua
phap lu~t phai c6 ngucri d~i di~n trong quan h~ phap lu~t. Ca
nhan c6 dAy du nang 1vc hanh vi c6 th@ uy quy€n cho ngucri
khac la d~i di~n theo uy quy~n cua mlnh. Phap nhan ho~t d<)ng
thong qua hanh vi cua nhfrng ngum nhdt dinh c6 thfim quy€n
d~i di~n cho chu th~ d6.
Quan h~ d~i di~n c6 th~ dugc xac dinh theo quy dinh cua
phap lu~t. c6 th~ dugc xac dinh theo y chi cua cac chu th~ tham
gia, th~ hi~n bfutg gidy uy quy€n ho~c hqp d6ng uy quy~n.
Trong ph~m vi th!m quy~n d~i di~n. ngum d~i di~n xac l~p.
th\l'C hi~n cac giao djch dan S\1', dem l~i quy~n va nghia V\l cho
ngum dugc d~i di~n.
155
 2. Phan lmJi dfi di~n
a. Dt;zi di~n theo phap luqt
D~ di~n theo phap lu~t la d~ di~n dugc xac l~p theo quy
djnh CUa phap lu~t ho~C theo quy€t djnh CUa CO' quan nha nUOC
c6 thfun quy~n (Di~u 135 BLDS nam 2015).
D~ di~n dugc quy dinh theo phap lu~t chung la d~ di~n
m~c nhien, An dinh v~ ngum ~ di~n. v~ thfun quy~n d~
di~n ... D6 la cac trubng hgp: Cha, me( d~ di~n cho con vi thanh
nien, ngum d\mg ddu phap nhan d~ di~n cho phap nhan, ngum
giam he) duong nhien d~ di~n cho ngum dugc giam he). D~
di~n theo "quy€t djnh CUa CO' quan nha nUOC CO thfun quy~n" la
d~ di~n theo quy€t djnh cua CO' quan hanh chinh trong nhfrng
trubng hgp rieng bi~t. D6 Ia cac trubng hgp: Ngum giam he) cu
d6i vm ngum dugc giam he), ngum dugc toa an chi dinh d6i
vm ngum bi hl;lll ch€ nang h,rc hanh vi dan sg. Trong mc)t s6
truemg hgp nhdt dinh ngum d\mg ddu phap nhan c6 th~ dugc
xac dinh theo quy€t dinh cua co quan nha nucrc c6 thfun quy~n.
b. Dt;zi di~n theo uy quyJn
C6 nhi~u li do khac nhau d~ ca nhan, ngum d\mg ddu phap
nhan, cac thanh vien h9 gia wnh, cac thanh vien tA hgp tac ...
khong th~ tr\l'C ti€p xac l~p. thgc hi~n giao dich dan S\1'. Phap
lu~t cho phep hQ c6 th~ uy quy~n cho ngum khac thay m~t
mlnh tham gia giao dich.
Khac vm d~ di~n theo phap lu~t la d~ di~n do phap lu~t
quy dinh ho~c co quan nha nucrc c6 thAm quy~n quy€t dinh, d~
di~n theo uy quy~n la trubng hgp quan h~ d~ di~n dugc xac
l~p theo y chi CUa hai ben - ben ~ di~n va ben dUQ'C d~ di~n,
156
2. Phan lmJi dfi di~n
a. Dt;zi di~n theo phap luqt
D~ di~n theo phap lu~t la d~ di~n dugc xac l~p theo quy
djnh CUa phap lu~t ho~C theo quy€t djnh CUa CO' quan nha nUOC
c6 thfun quy~n (Di~u 135 BLDS nam 2015).
D~ di~n dugc quy dinh theo phap lu~t chung la d~ di~n
m~c nhien, An dinh v~ ngum ~ di~n. v~ thfun quy~n d~
di~n ... D6 la cac trubng hgp: Cha, me( d~ di~n cho con vi thanh
nien, ngum d\mg ddu phap nhan d~ di~n cho phap nhan, ngum
giam he) duong nhien d~ di~n cho ngum dugc giam he). D~
di~n theo "quy€t djnh CUa CO' quan nha nUOC CO thfun quy~n" la
d~ di~n theo quy€t djnh cua CO' quan hanh chinh trong nhfrng
trubng hgp rieng bi~t. D6 Ia cac trubng hgp: Ngum giam he) cu
d6i vm ngum dugc giam he), ngum dugc toa an chi dinh d6i
vm ngum bi hl;lll ch€ nang h,rc hanh vi dan sg. Trong mc)t s6
truemg hgp nhdt dinh ngum d\mg ddu phap nhan c6 th~ dugc
xac dinh theo quy€t dinh cua co quan nha nucrc c6 thfun quy~n.
b. Dt;zi di~n theo uy quyJn
C6 nhi~u li do khac nhau d~ ca nhan, ngum d\mg ddu phap
nhan, cac thanh vien h9 gia wnh, cac thanh vien tA hgp tac ...
khong th~ tr\l'C ti€p xac l~p. thgc hi~n giao dich dan S\1'. Phap
lu~t cho phep hQ c6 th~ uy quy~n cho ngum khac thay m~t
mlnh tham gia giao dich.
Khac vm d~ di~n theo phap lu~t la d~ di~n do phap lu~t
quy dinh ho~c co quan nha nucrc c6 thAm quy~n quy€t dinh, d~
di~n theo uy quy~n la trubng hgp quan h~ d~ di~n dugc xac
l~p theo y chi CUa hai ben - ben ~ di~n va ben dUQ'C d~ di~n,
156
bi~u hi~n qua hgp d6ng uy quy~n ho{lc gidy uy quy~n. N()i
dung uy quy~n, ph~m vi thAm quy~n d~i di~n va tnkh nhi~m
cua nguffi d~i di~n theo uy quyen dugc xac djnh thong qua S\f
thoa thu~n cua ngum d~i di~n va ngum dugc d~i di~n.
Uy quy~n la phucmg ti~n phap lf d.n thi~t t~o di~u ki~n cho
ca nhan, phap nhan, h() gia dinh, t6 hgp tac b~ng nhi~u hinh
thUC khac nhau CO th~ tham gia vao giao djch dan S\I m()t each
thu~n lgi nhdt, bao dam thoa man nhanh chong cac lgi ich v~t
chAt, tinh thAn rna chu thS quan tam.
Ngo~i 1~, c6 m()t s6 tru<mg hgp phap lu~t khong cho phep
xac I~p giao dich thong qua ngum d~i di~n (bdt kS ct~i di~n
theo phap lu~t hay theo uy quy~n) nhu l~p di chuc ...
Ngucri d~i di~n (ca ngum d~i di~n theo phap lu~t va ngum
d~i di~n theo uy quy~n) c6 thS la ca nhan ho{lc phap nhan (n~u
la ca nhan thi phru c6 nang l\fC hanh vi dan S\f dfiy du). Ngo~i
1~, rieng d6i vm d~i di~n theo uy quy~n thi ngum tu du 15 tu6i
d~n chua du 18 tu6i c6 th~ la ngucri d~i di~n theo uy quy~n, trir
tru<mg hgp phap lu~t c6 quy dinh khac.
3. Ph'm vi thim quy~n d'i di~n
Ngucri d~i di~n thvc hi~n hanh vi nhan danh ngucri dugc
d~i di~n. Bm v~y, cAn phai c6 gi6i h~n nhdt djnh cho hanh vi
d6. Gi6i h~n nay la ph~m vi thAm quy~n d~i di~n. Vi~c xac
djnh ph~m vi thAm quy~n d~i di~n c6 y nghia quan trQng:
Ngum d~i di~n xac l~p, thvc hi~n giao djch dan S\I trong ph~m
Vi do lam phat sinh quy~n, nghia V\1 va trach nhi~m CUa nguffi
dugc d~i di~n. Tru<mg hgp khong c6 thfim quy~n d~i di~n ho{lc
vugt qua ph~m vi thfim quy~n d~i di~n. thi v~ nguyen t~c
157
bi~u hi~n qua hgp d6ng uy quy~n ho{lc gidy uy quy~n. N()i
dung uy quy~n, ph~m vi thAm quy~n d~i di~n va tnkh nhi~m
cua nguffi d~i di~n theo uy quyen dugc xac djnh thong qua S\f
thoa thu~n cua ngum d~i di~n va ngum dugc d~i di~n.
Uy quy~n la phucmg ti~n phap lf d.n thi~t t~o di~u ki~n cho
ca nhan, phap nhan, h() gia dinh, t6 hgp tac b~ng nhi~u hinh
thUC khac nhau CO th~ tham gia vao giao djch dan S\I m()t each
thu~n lgi nhdt, bao dam thoa man nhanh chong cac lgi ich v~t
chAt, tinh thAn rna chu thS quan tam.
Ngo~i 1~, c6 m()t s6 tru<mg hgp phap lu~t khong cho phep
xac I~p giao dich thong qua ngum d~i di~n (bdt kS ct~i di~n
theo phap lu~t hay theo uy quy~n) nhu l~p di chuc ...
Ngucri d~i di~n (ca ngum d~i di~n theo phap lu~t va ngum
d~i di~n theo uy quy~n) c6 thS la ca nhan ho{lc phap nhan (n~u
la ca nhan thi phru c6 nang l\fC hanh vi dan S\f dfiy du). Ngo~i
1~, rieng d6i vm d~i di~n theo uy quy~n thi ngum tu du 15 tu6i
d~n chua du 18 tu6i c6 th~ la ngucri d~i di~n theo uy quy~n, trir
tru<mg hgp phap lu~t c6 quy dinh khac.
3. Ph'm vi thim quy~n d'i di~n
Ngucri d~i di~n thvc hi~n hanh vi nhan danh ngucri dugc
d~i di~n. Bm v~y, cAn phai c6 gi6i h~n nhdt djnh cho hanh vi
d6. Gi6i h~n nay la ph~m vi thAm quy~n d~i di~n. Vi~c xac
djnh ph~m vi thAm quy~n d~i di~n c6 y nghia quan trQng:
Ngum d~i di~n xac l~p, thvc hi~n giao djch dan S\I trong ph~m
Vi do lam phat sinh quy~n, nghia V\1 va trach nhi~m CUa nguffi
dugc d~i di~n. Tru<mg hgp khong c6 thfim quy~n d~i di~n ho{lc
vugt qua ph~m vi thfim quy~n d~i di~n. thi v~ nguyen t~c
157
ngucri d~i di~n phai tv chiu tnich nhi~m (cac di@u 141, 142 va
143 BLDS nam 2015).
Ph~m vi thAm quy@n d~i di~n Ut gi6i h~n quy@n, nghia V\l
theo d6 ngum d~i di~n nhan danh ngum duqc d~i di~n xac l?p,
thvc hi~n giao dich dan sv v6i ngum thu ha.
Tuy thu<)c vao quan h~ d~i di~n la d~i di~n theo phap lu?t
hay d~i di~n theo uy quy@n, ph~m vi thAm quy@n d~i di~n duqc
xac dinh khac nhau (khoan 1 Di@u 141 BLDS nam 2015).
- D~i di~n theo phap lu?t: Thfim quy@n d~i di~n cua nhiing
ngum d~i di~n theo phap lu?t duqc phap lu?t quy dinh ho~c th~
hi~n trong quy~t dinh cu ngucri d~i di~n cua ca quan nha nu6c
c6 thAm quy@n. Vi~c xac l?p quan h~ d~i di~n nay thuang
khong ph1,1 thu<)c vao y chf cua ngum duqc d~i di~n. Ngum d~i
di~n theo phap lu?t c6 thAm quy@n xac l?p, thvc hi~n m9i giao
dich dan sv vi lqi fch cua ngum duqc d~i di~n, trir truang hqp
phap lu?t quy dinh khac ho~c ca quan nha nu6c c6 thAm quy@n
c6 quy~t dinh khac.
Trong truang hqp d~i di~n cho ngum hi h~n ch~ nang lvc
hanh vi dan sv c6 m<)t s6 net d~c hi~t rieng. Chinh ngum hi h~n
ch~ nang lvc hanh vi dan sv vfrn tf\l'c ti~p tham gia giao k~t
hqp d6ng nhung v6i sv chclp thu?n cua ngucri d~i di~n. Ngum
d~ di~n chi dong vai tro giam sat, d6ng y hay khong d6ng y
cho xac l?p giao dich. N~u giao dich d6 khong lam anh hu<'mg
d~n lqi fch cua chinh ngucri d~i di~n, cua nhung ngucri than
thfch trong gia dinh cua ngucri hi h~n ch~ nang lvc hanh vi dan
sv thi ngum d~i di~n cho phep ngucri hi h~n ch~ nang lvc hanh
vi dan S\1' xac l?p, th\l'C hi~n giao dich.
158
ngucri d~i di~n phai tv chiu tnich nhi~m (cac di@u 141, 142 va
143 BLDS nam 2015).
Ph~m vi thAm quy@n d~i di~n Ut gi6i h~n quy@n, nghia V\l
theo d6 ngum d~i di~n nhan danh ngum duqc d~i di~n xac l?p,
thvc hi~n giao dich dan sv v6i ngum thu ha.
Tuy thu<)c vao quan h~ d~i di~n la d~i di~n theo phap lu?t
hay d~i di~n theo uy quy@n, ph~m vi thAm quy@n d~i di~n duqc
xac dinh khac nhau (khoan 1 Di@u 141 BLDS nam 2015).
- D~i di~n theo phap lu?t: Thfim quy@n d~i di~n cua nhiing
ngum d~i di~n theo phap lu?t duqc phap lu?t quy dinh ho~c th~
hi~n trong quy~t dinh cu ngucri d~i di~n cua ca quan nha nu6c
c6 thAm quy@n. Vi~c xac l?p quan h~ d~i di~n nay thuang
khong ph1,1 thu<)c vao y chf cua ngum duqc d~i di~n. Ngum d~i
di~n theo phap lu?t c6 thAm quy@n xac l?p, thvc hi~n m9i giao
dich dan sv vi lqi fch cua ngum duqc d~i di~n, trir truang hqp
phap lu?t quy dinh khac ho~c ca quan nha nu6c c6 thAm quy@n
c6 quy~t dinh khac.
Trong truang hqp d~i di~n cho ngum hi h~n ch~ nang lvc
hanh vi dan sv c6 m<)t s6 net d~c hi~t rieng. Chinh ngum hi h~n
ch~ nang lvc hanh vi dan sv vfrn tf\l'c ti~p tham gia giao k~t
hqp d6ng nhung v6i sv chclp thu?n cua ngucri d~i di~n. Ngum
d~ di~n chi dong vai tro giam sat, d6ng y hay khong d6ng y
cho xac l?p giao dich. N~u giao dich d6 khong lam anh hu<'mg
d~n lqi fch cua chinh ngucri d~i di~n, cua nhung ngucri than
thfch trong gia dinh cua ngucri hi h~n ch~ nang lvc hanh vi dan
sv thi ngum d~i di~n cho phep ngucri hi h~n ch~ nang lvc hanh
vi dan S\1' xac l?p, th\l'C hi~n giao dich.
158
 - Dliti di~n theo uy quy~n: Ph~m vi thAm quy~n cua ngubi dliti
di~n theo uy quy~n dugc xac djnh trong chinh van ban uy
quy~n. Ngubi dliti di~n theo uy quy~n chi dugc thvc hi~n h~mh vi
phap H trong khuon kh6 van ban uy quy~n quy djnh. Vi~c xac
l~p van ban uy quy~n va giai quy~t cac tranh chdp phat sinh phai
tuan thu cac quy djnh cua phap lu~t v~ hgp d6ng uy quy~n.
D~ bao v~ lgi ich chfnh dang cho ngubi thir ba, la ngubi
xac l~p giao djch dan sv v6i ngubi d~i di~n. phap lu~t quy djnh
nghia V\1 CUa ngu(ri d~i di~n phai thong bao cho ngubi thir ba
bi~t v€ ph~m vi thAm quy€n d~i di~n cua mlnh (khoan 4 Di~u
141 BLDS nam 2015). Ngum d~i di~n cling khong dugc thvc
hi~n cac giao djch dan sv v6i chinh mlnh ho(lc v6i nguoi thir
ba rna mlnh cling la d~i di~n cua ngubi d6, trir truang hgp phap
lu~t c6 quy djnh khac (khoan 3 Di~u 141 BLDS nam 2015).
Quy djnh nay nh~m ngan ngira va lo~i trir nhiing giao djch dan
sv dugc xac l~p. thvc hi~n c6 th~ dem l~i h~u qua bAt lgi cho
ngum dugc d~i di~n.
4. Chim dUt a,i di~n
Cling nhu cac quan h~ phap lu~t dan sv khac, quan h~ d~i
di~n khong t6n t~i mai. N6 chAm dirt khi xay ra nhiing sv ki~n
phap lf nhdt djnh. Khi chAm dirt d~i di~n. mQi h~u qua phap H
phat sinh tir giao djch dan sv do ngum d~i di~n xac l~p, thvc
hi~n d~u khong c6 gia tri phap lf d6i v6i ngubi dugc d~ di~n.
a. D6i v&i ca nhan
* D~i di~n theo phap lu~t cua ca nhan chdm dirt trong cac
truang hgp sau:
- Ngum dugc d~i di~n da thanh nien ho(lc nang lgc hanh vi
159
- Dliti di~n theo uy quy~n: Ph~m vi thAm quy~n cua ngubi dliti
di~n theo uy quy~n dugc xac djnh trong chinh van ban uy
quy~n. Ngubi dliti di~n theo uy quy~n chi dugc thvc hi~n h~mh vi
phap H trong khuon kh6 van ban uy quy~n quy djnh. Vi~c xac
l~p van ban uy quy~n va giai quy~t cac tranh chdp phat sinh phai
tuan thu cac quy djnh cua phap lu~t v~ hgp d6ng uy quy~n.
D~ bao v~ lgi ich chfnh dang cho ngubi thir ba, la ngubi
xac l~p giao djch dan sv v6i ngubi d~i di~n. phap lu~t quy djnh
nghia V\1 CUa ngu(ri d~i di~n phai thong bao cho ngubi thir ba
bi~t v€ ph~m vi thAm quy€n d~i di~n cua mlnh (khoan 4 Di~u
141 BLDS nam 2015). Ngum d~i di~n cling khong dugc thvc
hi~n cac giao djch dan sv v6i chinh mlnh ho(lc v6i nguoi thir
ba rna mlnh cling la d~i di~n cua ngubi d6, trir truang hgp phap
lu~t c6 quy djnh khac (khoan 3 Di~u 141 BLDS nam 2015).
Quy djnh nay nh~m ngan ngira va lo~i trir nhiing giao djch dan
sv dugc xac l~p. thvc hi~n c6 th~ dem l~i h~u qua bAt lgi cho
ngum dugc d~i di~n.
4. Chim dUt a,i di~n
Cling nhu cac quan h~ phap lu~t dan sv khac, quan h~ d~i
di~n khong t6n t~i mai. N6 chAm dirt khi xay ra nhiing sv ki~n
phap lf nhdt djnh. Khi chAm dirt d~i di~n. mQi h~u qua phap H
phat sinh tir giao djch dan sv do ngum d~i di~n xac l~p, thvc
hi~n d~u khong c6 gia tri phap lf d6i v6i ngubi dugc d~ di~n.
a. D6i v&i ca nhan
* D~i di~n theo phap lu~t cua ca nhan chdm dirt trong cac
truang hgp sau:
- Ngum dugc d~i di~n da thanh nien ho(lc nang lgc hanh vi
159
dan S\f da dugc khoi ph\lC. Trong truang hgp nay ngum dugc
d~i di~n da dfiy dit nang Ivc hanh vi dan sv d~ tv mlnh thvc
hi~n quy~n, nghia V\l va t\( chiu tnich nhi~m tfUCJc phap lu~t,
quan h~ d~i di~n khong dn phai ti€p t\lc t6n t~i.
- Ngum d~i di~n ho~c ngum dugc d~i di~n ch~t lam chAm
d(rt tu each chit th~ mQi quan h~ phap lu~t cita hQ, trong d6 c6
quan h~ d~i di~n.
- Cac truang hgp khac do phap lu~t quy dinh.
* D~i di~n theo uy quy~n cita ca nhan chAm d(rt trong cac
tru6ng hgp sau:
- Thm h~n uy quy~n da h~t ho~c cong vi~c dugc uy quy~n
da hoan thanh.
- Ngum uy quy~n huy ho vi~c uy quy~n ho~c ngum dugc
uy quy~n tir ch6i vi~c uy quy~n. Trong truang hgp nay quan h~
uy quy~n chdm d(rt theo y chi cita cac chit th~ khi xuAt hi~n
di~u ki~n d~ hQ huy ho ho~c tir ch6i vi~c uy quy~n.
- Ngum uy quy~n ho~c ngum dugc uy quy~n ch~t, hi toa an
tuyen h6 mdt nang lvc hanh vi dan sv, hi h~n ch~ nang lvc
hanh vi dan sv, hi toa an tuyen h6 mdt tich ho~c tuyen h6 ch~t.
M6i sv ki~n trong s6 cac sv ki~n nay d~u lam cho vi~c uy
quy~n tro nen khong th~ thvc hi~n dugc, quan h~ d~i di~n phai
chAm dtrt.
b. D6i v&i phap nhan
- D~i di~n theo phap lu~t cita phap nhan chAm dtrt khi phap
nhan chAm dtrt, do la cac truang hgp: hgp nhAt phap nhan, sap
nh~p phap nhan, chia phap nhan, giai th~ phap nhan, phap nhan
160
dan S\f da dugc khoi ph\lC. Trong truang hgp nay ngum dugc
d~i di~n da dfiy dit nang Ivc hanh vi dan sv d~ tv mlnh thvc
hi~n quy~n, nghia V\l va t\( chiu tnich nhi~m tfUCJc phap lu~t,
quan h~ d~i di~n khong dn phai ti€p t\lc t6n t~i.
- Ngum d~i di~n ho~c ngum dugc d~i di~n ch~t lam chAm
d(rt tu each chit th~ mQi quan h~ phap lu~t cita hQ, trong d6 c6
quan h~ d~i di~n.
- Cac truang hgp khac do phap lu~t quy dinh.
* D~i di~n theo uy quy~n cita ca nhan chAm d(rt trong cac
tru6ng hgp sau:
- Thm h~n uy quy~n da h~t ho~c cong vi~c dugc uy quy~n
da hoan thanh.
- Ngum uy quy~n huy ho vi~c uy quy~n ho~c ngum dugc
uy quy~n tir ch6i vi~c uy quy~n. Trong truang hgp nay quan h~
uy quy~n chdm d(rt theo y chi cita cac chit th~ khi xuAt hi~n
di~u ki~n d~ hQ huy ho ho~c tir ch6i vi~c uy quy~n.
- Ngum uy quy~n ho~c ngum dugc uy quy~n ch~t, hi toa an
tuyen h6 mdt nang lvc hanh vi dan sv, hi h~n ch~ nang lvc
hanh vi dan sv, hi toa an tuyen h6 mdt tich ho~c tuyen h6 ch~t.
M6i sv ki~n trong s6 cac sv ki~n nay d~u lam cho vi~c uy
quy~n tro nen khong th~ thvc hi~n dugc, quan h~ d~i di~n phai
chAm dtrt.
b. D6i v&i phap nhan
- D~i di~n theo phap lu~t cita phap nhan chAm dtrt khi phap
nhan chAm dtrt, do la cac truang hgp: hgp nhAt phap nhan, sap
nh~p phap nhan, chia phap nhan, giai th~ phap nhan, phap nhan
160
bj tuyen b6 pha sim theo quy djnh cita phap lu~t v~ pha san.
Phap nhan chfun dlrt: d6ng thOi Uun chfun dlrt: ~ di~n theo
phap lu~t cita phap nhan.
- D~ di~n theo uy quy~n cita phap nhan chfun dlrt: trong cac
tru<mg hqp: Khi h€t thai h?fl uy quyen ho~c cong vi~c dugc uy ~
quyen da hoan thanh; khi nguOi ~ di~n theo phap lu~t cita
phap nhan huy bo vi~c uy quyen; khi phap nhan chfun dlrt: ho~c
nguOi dugc uy quyen ch€t, bj toa an tuyen b6 mAt nang 1\rc
hanh vi dan sg, bi h?ll ch€ nang lgc hanh vi dan sg, mdt tich
ho~c la da chet.
III. THOI ~ v A THOI H~U
1. Thirih~n
a. Khai ni~m va y nghia cua th&i hqn
ThOi gian dum g6c d() tri€t h9c la khai ni~m th6 hi~n trlnh
tg bien d6i cita th€ gi6i v~t chdt. Thai gian luon mang tinh
khach quan, khong co bitt dAu va ket thuc, troi dAn d~u theo
m()t chieu duy nhdt va khong phv thu()c vao y chi chit quan cita
con nguai. Con thai hljln la m{>t khoang thm gian c6 diem ddu
va diem cu6i xac djnh. Do v~y. thai hljln vira mang tinh khach
quan cita thai gian n6i chung d6ng thai 1~ mang tinh chit quan
cita nguai dinh ra diem dAu va diem cu6i.
Trong giao luu dan sg, thOi h?fl c6 vai tro quan trQng trong
vi~c xac l~p quy~n. nghia vv, trach nhi~m cita cac chit the tham
gia. Thai h?ll v6i tu each la m{>t sg ki~n phap li d~c bi~t lam
phat sinh, thay d6i ho~c chdm dlrt: quy~n. nghia vv cita cac chit
th€ trong nhiing tru<mg hqp do phap lu~t quy djnh ho?c cac
ben thoa thu~n.
161
bj tuyen b6 pha sim theo quy djnh cita phap lu~t v~ pha san.
Phap nhan chfun dlrt: d6ng thOi Uun chfun dlrt: ~ di~n theo
phap lu~t cita phap nhan.
- D~ di~n theo uy quy~n cita phap nhan chfun dlrt: trong cac
tru<mg hqp: Khi h€t thai h?fl uy quyen ho~c cong vi~c dugc uy ~
quyen da hoan thanh; khi nguOi ~ di~n theo phap lu~t cita
phap nhan huy bo vi~c uy quyen; khi phap nhan chfun dlrt: ho~c
nguOi dugc uy quyen ch€t, bj toa an tuyen b6 mAt nang 1\rc
hanh vi dan sg, bi h?ll ch€ nang lgc hanh vi dan sg, mdt tich
ho~c la da chet.
III. THOI ~ v A THOI H~U
1. Thirih~n
a. Khai ni~m va y nghia cua th&i hqn
ThOi gian dum g6c d() tri€t h9c la khai ni~m th6 hi~n trlnh
tg bien d6i cita th€ gi6i v~t chdt. Thai gian luon mang tinh
khach quan, khong co bitt dAu va ket thuc, troi dAn d~u theo
m()t chieu duy nhdt va khong phv thu()c vao y chi chit quan cita
con nguai. Con thai hljln la m{>t khoang thm gian c6 diem ddu
va diem cu6i xac djnh. Do v~y. thai hljln vira mang tinh khach
quan cita thai gian n6i chung d6ng thai 1~ mang tinh chit quan
cita nguai dinh ra diem dAu va diem cu6i.
Trong giao luu dan sg, thOi h?fl c6 vai tro quan trQng trong
vi~c xac l~p quy~n. nghia vv, trach nhi~m cita cac chit the tham
gia. Thai h?ll v6i tu each la m{>t sg ki~n phap li d~c bi~t lam
phat sinh, thay d6i ho~c chdm dlrt: quy~n. nghia vv cita cac chit
th€ trong nhiing tru<mg hqp do phap lu~t quy djnh ho?c cac
ben thoa thu~n.
161
 b. Phan logi thai hgn
Dga vao trlnh tg xac 1~p rna thai h?n duqc phan thanh 3
nh6rn nhu sau:
- Thai h?n do 1u~t dinh: La thai h?n phap 1u~t quy dinh b~t
bu9c d6i v6i cac chu th8 tham gia giao dich, chu thS khong duqc
phep thay d6i thai h?n d6. V{ dl:l: Thai h?n yeu c~u toa an tuyen
b6 giao dich dan sg vo hi~u, thai hi~u khm ki~n v~ thira ke ...
- Thai h?n do ca quan nha nu6c c6 thdrn quy~n An dinh, vf
dl:l: ca quan nha nu6c quy dinh v~ thai h?n nh~n va tra h6 sa ...
- Thai h?n do cac chu thS tg xac dinh, vf dl:l: thai h?n vay
tai san, thai h?n thgc hi~n cong vi~c gia cong ...
Dga vao tfnh xac dinh rna thai h?n duqc phan thanh:
- Thai h?n xac dinh: La 1o?i thai h?n duqc quy dinh ro rang
b&ng each xac dinh chinh xac thai diSrn b~t ct~u, ket thuc.
- Thai h?n khong xac dinh: La thai h?n trong d6 chi quy
dinh rn9t each tuang d6i khofmg thai gian rna khong xac dinh
chfnh xac thJi gian d6. Trong cac trubng hqp nay, 1u~t thubng
su dvng cac thu~t ngfr: "kip thai If; "khofmg thai gian hqp li"'
"khi c6 yeu c~u" ...
Trubng hqp cac ben khong thoa thu~n v~ thai diSrn ket
thtic thai h?n thl thai h?n ket thtic khi ben c6 quy~n yeu c~u
ho?c ben c6 nghia vv thgc hi~n nghia vv.
Trubng hqp cac ben thoa thu~n v~ thai diSrn d~u thang,
gifra thang, cu6i thang, d~u narn, gifra narn, cu6i narn thl cac
ngay tuang ting 1a ngay rn6ng 1, ngay 15, ngay cu6i cling cua
thang d6, ngay rn6ng 1 thang 01, ngay 30 thang 6, ngay 31
162
b. Phan logi thai hgn
Dga vao trlnh tg xac 1~p rna thai h?n duqc phan thanh 3
nh6rn nhu sau:
- Thai h?n do 1u~t dinh: La thai h?n phap 1u~t quy dinh b~t
bu9c d6i v6i cac chu th8 tham gia giao dich, chu thS khong duqc
phep thay d6i thai h?n d6. V{ dl:l: Thai h?n yeu c~u toa an tuyen
b6 giao dich dan sg vo hi~u, thai hi~u khm ki~n v~ thira ke ...
- Thai h?n do ca quan nha nu6c c6 thdrn quy~n An dinh, vf
dl:l: ca quan nha nu6c quy dinh v~ thai h?n nh~n va tra h6 sa ...
- Thai h?n do cac chu thS tg xac dinh, vf dl:l: thai h?n vay
tai san, thai h?n thgc hi~n cong vi~c gia cong ...
Dga vao tfnh xac dinh rna thai h?n duqc phan thanh:
- Thai h?n xac dinh: La 1o?i thai h?n duqc quy dinh ro rang
b&ng each xac dinh chinh xac thai diSrn b~t ct~u, ket thuc.
- Thai h?n khong xac dinh: La thai h?n trong d6 chi quy
dinh rn9t each tuang d6i khofmg thai gian rna khong xac dinh
chfnh xac thJi gian d6. Trong cac trubng hqp nay, 1u~t thubng
su dvng cac thu~t ngfr: "kip thai If; "khofmg thai gian hqp li"'
"khi c6 yeu c~u" ...
Trubng hqp cac ben khong thoa thu~n v~ thai diSrn ket
thtic thai h?n thl thai h?n ket thtic khi ben c6 quy~n yeu c~u
ho?c ben c6 nghia vv thgc hi~n nghia vv.
Trubng hqp cac ben thoa thu~n v~ thai diSrn d~u thang,
gifra thang, cu6i thang, d~u narn, gifra narn, cu6i narn thl cac
ngay tuang ting 1a ngay rn6ng 1, ngay 15, ngay cu6i cling cua
thang d6, ngay rn6ng 1 thang 01, ngay 30 thang 6, ngay 31
162
thang 12. Tuy nhien, neu nhung ngay nay 1a ngay chu nh~t,
ngay nghi 1~ thi thai hliill ciing dugc xac dinh theo quy t~c
chung - ngay Hun vi~c tiep theo ngay nghi d6 mm la ngay k~t
thuc thai h?n.
2. ThMhi~u
a. Khtii ni~m va y nghi'a cua thai hi~u
Trong giao 1uu dan sg chu th€ tham gia quan h~ dan sg
dugc huang cac quyen va phai thgc hi~n cac nghia V\1 dan sg.
Sg fin dinh cua cac quan h~ dan S\I 1a m()t trong nhiing ffil)C
dfch dieu chinh cua phap 1u~t dan sg. M~t khac, d6i tugng cua
giao 1uu dan sg chu y~u 1a thl san d€ ph\lc vv cho nhu c~u tieu
dung, san xudt, kinh doanh, cho nen thl san 1uon c6 sg bi~n d6i
ve hlnh thl:rc va tfnh nang, tac dl)ng, do v~y cung vm S\I thay
d6i ve thai gian thi thl san c6 th€ khong con tbn t?i. Khi c6
hanh vi vi ph?ffi d~n quyen thl san cua minh, nguai khai ki~n
phai chl:rng minh ngubn g6c thl san, 1o?i thl san, hlnh thuc cua
thl san ... tuy nhien, vm thai gian cang 1au thi vi~c chl:rng minh
dmg g~p kh6 khan va nhiSu tnr<mg hyp lu~ong th6 cht:mg minh
dugc. Do v~y. phap 1u~t quy dinh m()t thai hliill nhdt dinh cho
sg phat sinh, tbn t?i hay chAm dl:rt quy6n, nghia V\1 dan sg, thai
h?n nay dugc gQi 1a thai hi~u.
Thai hi~u la thai hliill do 1u~t quy dinh rna khi k~t thuc thai
hliill d6 thi phat sinh h~u qua phap 1y d6i vm chu th€ theo dieu
ki~n do 1u~t quy dinh (Dieu 149 BLDS nam 2015). Nhu v~y.
thai hi~u 1a thai hliill do phap 1u~t quy dinh, cac chu th€ tham
gia vao quan h~ dan S\I khong th€ thoa thu~n d€ keo dai ho~c
rut ng~n thm h?n nay.
163
thang 12. Tuy nhien, neu nhung ngay nay 1a ngay chu nh~t,
ngay nghi 1~ thi thai hliill ciing dugc xac dinh theo quy t~c
chung - ngay Hun vi~c tiep theo ngay nghi d6 mm la ngay k~t
thuc thai h?n.
2. ThMhi~u
a. Khtii ni~m va y nghi'a cua thai hi~u
Trong giao 1uu dan sg chu th€ tham gia quan h~ dan sg
dugc huang cac quyen va phai thgc hi~n cac nghia V\1 dan sg.
Sg fin dinh cua cac quan h~ dan S\I 1a m()t trong nhiing ffil)C
dfch dieu chinh cua phap 1u~t dan sg. M~t khac, d6i tugng cua
giao 1uu dan sg chu y~u 1a thl san d€ ph\lc vv cho nhu c~u tieu
dung, san xudt, kinh doanh, cho nen thl san 1uon c6 sg bi~n d6i
ve hlnh thl:rc va tfnh nang, tac dl)ng, do v~y cung vm S\I thay
d6i ve thai gian thi thl san c6 th€ khong con tbn t?i. Khi c6
hanh vi vi ph?ffi d~n quyen thl san cua minh, nguai khai ki~n
phai chl:rng minh ngubn g6c thl san, 1o?i thl san, hlnh thuc cua
thl san ... tuy nhien, vm thai gian cang 1au thi vi~c chl:rng minh
dmg g~p kh6 khan va nhiSu tnr<mg hyp lu~ong th6 cht:mg minh
dugc. Do v~y. phap 1u~t quy dinh m()t thai hliill nhdt dinh cho
sg phat sinh, tbn t?i hay chAm dl:rt quy6n, nghia V\1 dan sg, thai
h?n nay dugc gQi 1a thai hi~u.
Thai hi~u la thai hliill do 1u~t quy dinh rna khi k~t thuc thai
hliill d6 thi phat sinh h~u qua phap 1y d6i vm chu th€ theo dieu
ki~n do 1u~t quy dinh (Dieu 149 BLDS nam 2015). Nhu v~y.
thai hi~u 1a thai hliill do phap 1u~t quy dinh, cac chu th€ tham
gia vao quan h~ dan S\I khong th€ thoa thu~n d€ keo dai ho~c
rut ng~n thm h?n nay.
163
 Thm hi~u dong vai tro quan trQng trong vi~c 6n dinh cac
quan h~ dan sv. N~u khong quy d!nh thm hi~u, m6i chu the
tham gia vao quan h~ dan SlJ luon bi de do~ b<Ji tranh chfip CO
the xay ra, lam anh huang d~n quy~n lqi va dm s6ng cua hQ. Han
nfra, thm gian lam cho qua trlnh ch(mg minh cac din cu phat sinh
quan h~ dan SlJ tr6 nen phtrc t~p. Khi gifu quy~t cac tranh chfip
dan SlJ, toa an cfui phai ti~n hanh di~u tra, thu th~p ch(mg Clr de
xac d!nh SlJ th~t khach quan nen n~u thffi gian da qua di qua lau,
qua trinh thu th~p chimg cir kh6 bao dam chfnh xac (giai quy~t
cac tranh chfip v~ thira k~ rna tru6c ngay 10/911990- ngay Phap
l~nh thira k~ c6 hi~u lvc phap lu~t la nhfrng vi d\l thvc t~ xac
dinh kh6 khan nay). D6i vm cac t6 chirc, vi~c quy dinh thm
hi~u bu<)c cac dan vi nay phai kiem soat va c6 trach nhi~m
trong mQi ho~t d<)ng, trong san xufit kinh doanh, bao dam
quy~n va lqi ich cua cac chu the, cua Nha nu6c.
b. Phan loqi thai hi~u
Can cir vao quy dinh t~ Di~u 150 BLDS thm hi~u g6m ba
lo~i: thm hi~u huang quy~n dan sv, thm hi~u mi~n trir nghia V\l
dan SlJ va thm hi~u kh6i ki~n. Xet v~ tf>ng the thl cac lo~i thm
hi~u nay c6 m6i lien quan vm nhau bm quy~n cua m<)t chu th€
bao gia ciing tuong (mg vm nghia V\l cua chu th€ khac. Hon
nfra, m<)t trong nhfrng quy~n nang cua chu th€ c6 quy~n la
quy~n yeu cAu chu th€ c6 nghia V\l phai thvc hi~n nghia V\l cua
hQ. Do v~y, n~u m<)t chu th€ mfit quy~n kh6i ki~n thl nghia V\l
chfim dirt.
* Thm hi~u huang quy~n dan sv:La thai h~ rna khi k~t
thuc thm h~n d6, chu th€ dugc huang quy~n dan sv (khoan 1
Di~u 150 BLDS nam 2015). 0 day, thm hi~u la m<)t sv ki~n
164
Thm hi~u dong vai tro quan trQng trong vi~c 6n dinh cac
quan h~ dan sv. N~u khong quy d!nh thm hi~u, m6i chu the
tham gia vao quan h~ dan SlJ luon bi de do~ b<Ji tranh chfip CO
the xay ra, lam anh huang d~n quy~n lqi va dm s6ng cua hQ. Han
nfra, thm gian lam cho qua trlnh ch(mg minh cac din cu phat sinh
quan h~ dan SlJ tr6 nen phtrc t~p. Khi gifu quy~t cac tranh chfip
dan SlJ, toa an cfui phai ti~n hanh di~u tra, thu th~p ch(mg Clr de
xac d!nh SlJ th~t khach quan nen n~u thffi gian da qua di qua lau,
qua trinh thu th~p chimg cir kh6 bao dam chfnh xac (giai quy~t
cac tranh chfip v~ thira k~ rna tru6c ngay 10/911990- ngay Phap
l~nh thira k~ c6 hi~u lvc phap lu~t la nhfrng vi d\l thvc t~ xac
dinh kh6 khan nay). D6i vm cac t6 chirc, vi~c quy dinh thm
hi~u bu<)c cac dan vi nay phai kiem soat va c6 trach nhi~m
trong mQi ho~t d<)ng, trong san xufit kinh doanh, bao dam
quy~n va lqi ich cua cac chu the, cua Nha nu6c.
b. Phan loqi thai hi~u
Can cir vao quy dinh t~ Di~u 150 BLDS thm hi~u g6m ba
lo~i: thm hi~u huang quy~n dan sv, thm hi~u mi~n trir nghia V\l
dan SlJ va thm hi~u kh6i ki~n. Xet v~ tf>ng the thl cac lo~i thm
hi~u nay c6 m6i lien quan vm nhau bm quy~n cua m<)t chu th€
bao gia ciing tuong (mg vm nghia V\l cua chu th€ khac. Hon
nfra, m<)t trong nhfrng quy~n nang cua chu th€ c6 quy~n la
quy~n yeu cAu chu th€ c6 nghia V\l phai thvc hi~n nghia V\l cua
hQ. Do v~y, n~u m<)t chu th€ mfit quy~n kh6i ki~n thl nghia V\l
chfim dirt.
* Thm hi~u huang quy~n dan sv:La thai h~ rna khi k~t
thuc thm h~n d6, chu th€ dugc huang quy~n dan sv (khoan 1
Di~u 150 BLDS nam 2015). 0 day, thm hi~u la m<)t sv ki~n
164
phap lf lam phat sinh quy~n dan sv cho chu thS nhung khong
phai bfit cu quy~n dan sv nao cung co thS duqc xac I?p theo
thOi hi~u rna chi trong nhfrng truang hqp duqc phap lu?t quy
dinh. V£ dl;l: Di~u 230 BLDS nam 2015 quy dinh thOi hi~u lam
phat sinh quy~n so hfiu tai san cua ngum chiem hfiu do ngum
khac danh rai, b6 quen la 1 nam.
* Thm hi~u mi~n trir nghia vv dan sg: La thm hf;!n rna khi
k€t thuc thm hf;!n d6 thi ngum c6 nghia vv dan sv duqc mi~n
vi~c thgc hi~n nghia vv (khoan 2 Di~u 150 BLDS nam 2015).
Khac v6i thm hi~u huang quy~n dan sg cho phep chu thS
huang quy~n khi k€t thuc thai hf;!n lu?t dinh thi trong thm hi~u
mien tru nghia vv dan sv, ngum c6 nghia vv duqc mi~n trir
nghia vv tuong trng v6i thm diSm ket thuc thai hf;ln. Khi m9t
chu thS tham gia quan h~ dan sv va c6 nghia V\1 phat sinh tu
quan h~ d6 (nghia vv t6n tf;li d9c l?p v6i cac trai vv) thi h9 phai
thvc hi~n nghia vv trong thm hf;!n do phap lu?t quy dinh. N€u
h€t thm hi~u thgc hi~n nghia vv thi nghia V\1 chfim dlrt.
Xuftt phat tu d?c di~m cim phap lu~t vS thai hi~u; tu d~c
ctism cua cac quy~n nhan than khong g~n vcri tru san cua ca
nhan, t6 chuc, phap lu?t quy dinh thm hi~u huang quy~n dan
SlJ khong dUQ'C ap dvng d6i vffi trubng hqp chi€m hfru tai san
thu9c so hfru toan dan khong c6 can cu phap lu?t va cac quy~n
nhan than khong g~n v6i tai san.
* Thm hi~u khm ki~n, thm hi~u yeu du giai quy€t vi~c dan sg:
Thm hi~u khoi ki~n la thm hf;!n rna chu thS duqc quy~n
khoi ki~n d~ yeu diu toa an giai quy€t V\1 an dan SlJ bao V~
quy~n va lqi fch hqp phap bi xam ph~m; n€u thm h(;ln d6 k€t
165
phap lf lam phat sinh quy~n dan sv cho chu thS nhung khong
phai bfit cu quy~n dan sv nao cung co thS duqc xac I?p theo
thOi hi~u rna chi trong nhfrng truang hqp duqc phap lu?t quy
dinh. V£ dl;l: Di~u 230 BLDS nam 2015 quy dinh thOi hi~u lam
phat sinh quy~n so hfiu tai san cua ngum chiem hfiu do ngum
khac danh rai, b6 quen la 1 nam.
* Thm hi~u mi~n trir nghia vv dan sg: La thm hf;!n rna khi
k€t thuc thm hf;!n d6 thi ngum c6 nghia vv dan sv duqc mi~n
vi~c thgc hi~n nghia vv (khoan 2 Di~u 150 BLDS nam 2015).
Khac v6i thm hi~u huang quy~n dan sg cho phep chu thS
huang quy~n khi k€t thuc thai hf;!n lu?t dinh thi trong thm hi~u
mien tru nghia vv dan sv, ngum c6 nghia vv duqc mi~n trir
nghia vv tuong trng v6i thm diSm ket thuc thai hf;ln. Khi m9t
chu thS tham gia quan h~ dan sv va c6 nghia V\1 phat sinh tu
quan h~ d6 (nghia vv t6n tf;li d9c l?p v6i cac trai vv) thi h9 phai
thvc hi~n nghia vv trong thm hf;!n do phap lu?t quy dinh. N€u
h€t thm hi~u thgc hi~n nghia vv thi nghia V\1 chfim dlrt.
Xuftt phat tu d?c di~m cim phap lu~t vS thai hi~u; tu d~c
ctism cua cac quy~n nhan than khong g~n vcri tru san cua ca
nhan, t6 chuc, phap lu?t quy dinh thm hi~u huang quy~n dan
SlJ khong dUQ'C ap dvng d6i vffi trubng hqp chi€m hfru tai san
thu9c so hfru toan dan khong c6 can cu phap lu?t va cac quy~n
nhan than khong g~n v6i tai san.
* Thm hi~u khm ki~n, thm hi~u yeu du giai quy€t vi~c dan sg:
Thm hi~u khoi ki~n la thm hf;!n rna chu thS duqc quy~n
khoi ki~n d~ yeu diu toa an giai quy€t V\1 an dan SlJ bao V~
quy~n va lqi fch hqp phap bi xam ph~m; n€u thm h(;ln d6 k€t
165
thuc thl m~t quy~n khcri ki~n (khofm 3 Di~u 150 BLDS nam
2015). Tuy nhien, n@u cac ben khong yeu d.u toa an ap d1,1ng
thai hi~U thl toa an ti@p tl,lC cong nh~n quy~n va nghia Vl,l CUa
cac ben (khofm 2 Di~u 149 BLDS nam 2015).
Thm hi~u yeu d.u giai quy@t vi~c dan S\f Ia thai h~n rna chu
th~ duqc quy~n yeu cftu toa an giai quy@t vi~C dan S\f d~ bao V~
quy~n va lqi fch hqp phap cua ca nhan; phap nhan, lqi fch qu6c
gia, dan t()c, lqi fch cong c()ng; n@u thm h~n d6 k@t thuc thl m~t
quy~n yeu c~u (khoan 4 Di~u 150 BLDS nam 2015).
Trong quan h~ dan sv, ngum c6 nghia vv phai tv nguy~n
thvc hi~n nghia Vl,l d6i vm nguai c6 quy~n. Ngum c6 quy~n c6
th~ yeu C~U toa an bUQC nguai CO nghia Vl,l th\fC hi~n dung
nghia Vl,l cua hQ thong qua cac bi~n phap CUO'ng ch@ phu hqp
VOi quy dinh CUa lu~t t6 t1,1ng dan S\f. Quy~n yeu C~U toa an, CO'
quan nha nucrc c6 thllm quy~n khac bao v~ quy~n, lqi fch hqp
phap cua mlnh chi duqc thvc hi~n trong thai h~n xac dinh khi
cac quy~n nay bi xam ph~m. K@t thuc thai h~n d6 rna chu th~
khong thvc hi~n quy~n khm ki~n thl bi m~t quy~n khm ki~n
(trir khoan 2 Di~u 149 BLDS nam 2015).
B() lu~t dan sv khong quy dinh thm hi~u khm ki~n chung
cho cac quan h~ dan S\f rna chi xac dinh cac nguyen t~c chung
nh~t v~ thai hi~u khm ki~n. B() lu~t chi quy dinh thai hi~u khm
ki~n cho tirng truang hqp rieng bi~t. Vf dl;l: Thm hi~u khcri ki~n
d~ ngum thira k@ yeu c~u chia di san, xac nh~n quy~n thira k@
cua mlnh ho~c bac b6 quy~n thira k@ cua ngum khac la mum
nam d6i vm d()ng san va ba muai nam d6i vm b~t d()ng san, k~
tir thai di~m rna thira k@ (Di~u 623 BLDS nam 2015), thai hi~u
khm ki~n yeu c~u tuyen b6 giao dich dan sv vo hi~u la 2 nam
166
thuc thl m~t quy~n khcri ki~n (khofm 3 Di~u 150 BLDS nam
2015). Tuy nhien, n@u cac ben khong yeu d.u toa an ap d1,1ng
thai hi~U thl toa an ti@p tl,lC cong nh~n quy~n va nghia Vl,l CUa
cac ben (khofm 2 Di~u 149 BLDS nam 2015).
Thm hi~u yeu d.u giai quy@t vi~c dan S\f Ia thai h~n rna chu
th~ duqc quy~n yeu cftu toa an giai quy@t vi~C dan S\f d~ bao V~
quy~n va lqi fch hqp phap cua ca nhan; phap nhan, lqi fch qu6c
gia, dan t()c, lqi fch cong c()ng; n@u thm h~n d6 k@t thuc thl m~t
quy~n yeu c~u (khoan 4 Di~u 150 BLDS nam 2015).
Trong quan h~ dan sv, ngum c6 nghia vv phai tv nguy~n
thvc hi~n nghia Vl,l d6i vm nguai c6 quy~n. Ngum c6 quy~n c6
th~ yeu C~U toa an bUQC nguai CO nghia Vl,l th\fC hi~n dung
nghia Vl,l cua hQ thong qua cac bi~n phap CUO'ng ch@ phu hqp
VOi quy dinh CUa lu~t t6 t1,1ng dan S\f. Quy~n yeu C~U toa an, CO'
quan nha nucrc c6 thllm quy~n khac bao v~ quy~n, lqi fch hqp
phap cua mlnh chi duqc thvc hi~n trong thai h~n xac dinh khi
cac quy~n nay bi xam ph~m. K@t thuc thai h~n d6 rna chu th~
khong thvc hi~n quy~n khm ki~n thl bi m~t quy~n khm ki~n
(trir khoan 2 Di~u 149 BLDS nam 2015).
B() lu~t dan sv khong quy dinh thm hi~u khm ki~n chung
cho cac quan h~ dan S\f rna chi xac dinh cac nguyen t~c chung
nh~t v~ thai hi~u khm ki~n. B() lu~t chi quy dinh thai hi~u khm
ki~n cho tirng truang hqp rieng bi~t. Vf dl;l: Thm hi~u khcri ki~n
d~ ngum thira k@ yeu c~u chia di san, xac nh~n quy~n thira k@
cua mlnh ho~c bac b6 quy~n thira k@ cua ngum khac la mum
nam d6i vm d()ng san va ba muai nam d6i vm b~t d()ng san, k~
tir thai di~m rna thira k@ (Di~u 623 BLDS nam 2015), thai hi~u
khm ki~n yeu c~u tuyen b6 giao dich dan sv vo hi~u la 2 nam
166
(khofm 1 Di€u 132 BLDS nam 2015) va c6 nhfrng trucmg hgp
thm hi~u khoi ki~n khong bi h~n ch~ (khoan 3 Di€u 132 BLDS
nam2015).
c. Cach tinh thai hi~u
Thm hi~u dugc tfnh tu thai di~m b~t d~u ngay d~u tien cua
thm hi~u va chAm dill t~i thai di~m k~t thuc ngay cubi cung
cua thm hi~u (Di~u 151 BLDS nam 2015). Nhu v~y, thai hi~u
dugc xac dinh la "ngay".
v~ nguyen t~c. thm hi~u huang quy€n dan sv va thm hi~u
mi~n trir nghia vv c6 tfnh lien tvc tu khi b~t d~u cho d~n khi
k~t thuc; n@u c6 sv ki~n lam gian do~n thl thai hi~u dugc tfnh
1~ tu d~u. sau khi sv ki~n lam gian do~n chAm dill (Di€u 153
BLDS nam 2015). Can cu vao d~c di~m cua phap lu~t v€ thm
hi~u rna khi phap lu~t quy dinh chu th~ dugc huang quy8n
hoi;ic mi~n trir nghia vv dan sv theo thm hi~u thl chi sau khi
thm hi~u d6 k@t thuc, vi~c huang quy€n hoi;ic mi~n trir nghia
vv m6i c6 hi~u lvc (Di€u 152 BLDS nam 2015).
- Thm hi~u khm ki~n V\1 an dan sv dugc tfnh tu ngay nguai
c6 quy€n yeu c~u bi@t ho~c phai bi@t quy€n, lgi fch hgp phap
cua mlnh bi xam ph~m. trir truang hgp phap lu~t c6 quy dinh
khac (khoan 1 Di€u 154 BLDS nam 2015). Thm di~m quy€n,
lgi fch hgp phap bi xam ph~m la thffi diem nguffi CO nghia Vl,l
phai thvc hi~n nghia vv nhung h9 da khong thvc hi~n. Vi d1;1:
Cac ben thoa thu~n v~ thai di~m tra ng trong hgp d6ng vay
nhung d@n thai di~m d6 ben vay khong tra, k~ tu thai di~m nay
ben cho vay c6 quy~n khm ki~n tru6c toa an yeu c~u ben vay
phai tni ng.
167
(khofm 1 Di€u 132 BLDS nam 2015) va c6 nhfrng trucmg hgp
thm hi~u khoi ki~n khong bi h~n ch~ (khoan 3 Di€u 132 BLDS
nam2015).
c. Cach tinh thai hi~u
Thm hi~u dugc tfnh tu thai di~m b~t d~u ngay d~u tien cua
thm hi~u va chAm dill t~i thai di~m k~t thuc ngay cubi cung
cua thm hi~u (Di~u 151 BLDS nam 2015). Nhu v~y, thai hi~u
dugc xac dinh la "ngay".
v~ nguyen t~c. thm hi~u huang quy€n dan sv va thm hi~u
mi~n trir nghia vv c6 tfnh lien tvc tu khi b~t d~u cho d~n khi
k~t thuc; n@u c6 sv ki~n lam gian do~n thl thai hi~u dugc tfnh
1~ tu d~u. sau khi sv ki~n lam gian do~n chAm dill (Di€u 153
BLDS nam 2015). Can cu vao d~c di~m cua phap lu~t v€ thm
hi~u rna khi phap lu~t quy dinh chu th~ dugc huang quy8n
hoi;ic mi~n trir nghia vv dan sv theo thm hi~u thl chi sau khi
thm hi~u d6 k@t thuc, vi~c huang quy€n hoi;ic mi~n trir nghia
vv m6i c6 hi~u lvc (Di€u 152 BLDS nam 2015).
- Thm hi~u khm ki~n V\1 an dan sv dugc tfnh tu ngay nguai
c6 quy€n yeu c~u bi@t ho~c phai bi@t quy€n, lgi fch hgp phap
cua mlnh bi xam ph~m. trir truang hgp phap lu~t c6 quy dinh
khac (khoan 1 Di€u 154 BLDS nam 2015). Thm di~m quy€n,
lgi fch hgp phap bi xam ph~m la thffi diem nguffi CO nghia Vl,l
phai thvc hi~n nghia vv nhung h9 da khong thvc hi~n. Vi d1;1:
Cac ben thoa thu~n v~ thai di~m tra ng trong hgp d6ng vay
nhung d@n thai di~m d6 ben vay khong tra, k~ tu thai di~m nay
ben cho vay c6 quy~n khm ki~n tru6c toa an yeu c~u ben vay
phai tni ng.
167
 Trucrng hgp cac ben khong quy djnh thbi h~n thvc hi~n
nghia Vl,l thl tuy theo tinh chAt cua tirng quan h~ rna phap lu~t c6
nhfrng quy djnh rieng nhu "bfrt cu luc nao", "ngay l~p tUc",
"khoang thm gian hgp li'' ho~c "khi c6 yeu cfru".. . Chi sau khi
k~t thuc thbi h~ d6 mm coi la thbi diem vi ph~m va b~t dfru
tinh thbi hi~u. Trong m9t s6 trucrng hgp, thbi diem vi ph~ la
thbi diem xac l~p quan h~ (tuyen b6 giao djch dan S\l VO hi~u)
ho~ la thbi diem xay ra S\l ki~n nao d6 (thbi diem ffiO thira k~) ...
Thbi hi~u yeu cAu giai quy~t vi~c dan sv dugc tinh tir ngay
phat sinh quy€n yeu cAu, tru trucrng hgp phap lu~t c6 quy djnh
khac (khoan 2 Di€u 154 BLDS nam 2015).
Thbi hi~u khm ki~n c6 the bj gian do~n khi xay ra nhfrng
sv ki~n nhfrt djnh dugc phap lu~t dv li~u. Trong trucrng hgp
nay thbi hi~u t~ dirng, khoang thbi gian dien ra cac sv ki~n
d6 khong tinh vao th(ri hi~u khm ki~n V\1 an dan S\f, fu(ri hi~U
yeu cAu giai quy~t vi~c dan sv. Di€u 156 BLDS nam 2015 da
quy djnh thbi gian c6 nhfrng sv ki~n xay ra khong tinh vao thbi
hi~u khm ki~n, thbi hi~u yeu cAu giai quy~t vi~c dan sv:
+ C6 sv ki~n bfrt kha khang ho~c trcr ng~ khach quan khac
lam ng1tbi c6 quy€n khm ki~n khong thS khm ki~n trong ph~m
vi thai hi~u. Sv ki~n bfrt kha khang la sv ki~n xay ra m()t each
khach quan khong the luang truac dugc va khong the khk
phvc dugc m~ du da ap dvng ffiQi bi~n phap cAn thi~t rna kha.
nang cho phep. Vi d~:c bi tai n~. thien tai. ..
Trcr ng~ khach quan la nhfrng trcr ng~ do hoan canh khach
quan tac d()ng lam cho ngubi c6 quy€n, nghia V\1 dan sv khong
thS bi~t v€ vi~c quy€n, lgi ich hgp phap cua minh bi xam ph~m
168
Trucrng hgp cac ben khong quy djnh thbi h~n thvc hi~n
nghia Vl,l thl tuy theo tinh chAt cua tirng quan h~ rna phap lu~t c6
nhfrng quy djnh rieng nhu "bfrt cu luc nao", "ngay l~p tUc",
"khoang thm gian hgp li'' ho~c "khi c6 yeu cfru".. . Chi sau khi
k~t thuc thbi h~ d6 mm coi la thbi diem vi ph~m va b~t dfru
tinh thbi hi~u. Trong m9t s6 trucrng hgp, thbi diem vi ph~ la
thbi diem xac l~p quan h~ (tuyen b6 giao djch dan S\l VO hi~u)
ho~ la thbi diem xay ra S\l ki~n nao d6 (thbi diem ffiO thira k~) ...
Thbi hi~u yeu cAu giai quy~t vi~c dan sv dugc tinh tir ngay
phat sinh quy€n yeu cAu, tru trucrng hgp phap lu~t c6 quy djnh
khac (khoan 2 Di€u 154 BLDS nam 2015).
Thbi hi~u khm ki~n c6 the bj gian do~n khi xay ra nhfrng
sv ki~n nhfrt djnh dugc phap lu~t dv li~u. Trong trucrng hgp
nay thbi hi~u t~ dirng, khoang thbi gian dien ra cac sv ki~n
d6 khong tinh vao th(ri hi~u khm ki~n V\1 an dan S\f, fu(ri hi~U
yeu cAu giai quy~t vi~c dan sv. Di€u 156 BLDS nam 2015 da
quy djnh thbi gian c6 nhfrng sv ki~n xay ra khong tinh vao thbi
hi~u khm ki~n, thbi hi~u yeu cAu giai quy~t vi~c dan sv:
+ C6 sv ki~n bfrt kha khang ho~c trcr ng~ khach quan khac
lam ng1tbi c6 quy€n khm ki~n khong thS khm ki~n trong ph~m
vi thai hi~u. Sv ki~n bfrt kha khang la sv ki~n xay ra m()t each
khach quan khong the luang truac dugc va khong the khk
phvc dugc m~ du da ap dvng ffiQi bi~n phap cAn thi~t rna kha.
nang cho phep. Vi d~:c bi tai n~. thien tai. ..
Trcr ng~ khach quan la nhfrng trcr ng~ do hoan canh khach
quan tac d()ng lam cho ngubi c6 quy€n, nghia V\1 dan sv khong
thS bi~t v€ vi~c quy€n, lgi ich hgp phap cua minh bi xam ph~m
168
ho~c khong th~ thvc hi~n dugc quy~n ho~ nghia vv dan sv
cua mlnh. V£ dl:l: di cong tac d()t xuAt, thu tin hi thAt l~c ...
+ Ngum c6 quy~n khm ki~n chua thanh nien, dang bi mAt
nang Ivc hanh vi dan S\1', dang hi h~ ch€ nang Ivc hanh vi dan
SV, dang CO kh6 khan trong nh~ th(rc va lam chu hanh vi
nhung chua c6 ngum d~ di~n. Nhfrng ngum nay khong th~ tv
mlnh yeu cAu toa an bao v~ quy~n I¢ cua hQ nen phap Iu~t quy
dinh t~ ngirng thai hi~u khm ki~n.
Khac v6i vi~c t~m ngirng thm hi~u khm ki~n, trong d6
khoang thm gian xay ra tru6c khi c6 sv ki~n t~ ngirng vdn
dugc tinh vao thai hi~u chung thi b~t ddu 1~ thm hi~u khm
ki~n la vi~c phap lu~t dv li~u nhfrng sv ki~n, n€u chung xay ra
thi thm hi~u khcri ki~n dugc tinh 1~ tir dfru, thm gian tru6c khi
xay ra sv ki~n khong tinh vao thai hi~u chung. Theo'Di~u 157
BLDS nam 2015, thai hi~u khm ki~n b~t dfru l~i trong cac
trubng hgp sau:
+ Ben c6 nghia vv da thira nh~n m()t phdn ho~c toan b()
nghia vv cua mlnh d6i v6i nguai khm ki~n;
+ Ben c6 nghia vv thira nh~ ho~c thvc hi~n xong m()t phdn
nghia vv cua mlnh dbi v6i nguai khcri ki~n;
+ Cac ben da tv hoa giai v6i nhau.
Trong cac trubng hgp neu tren, thm hi~u khcri ki~n dugc
b~t ddu 1~ k~ tir ngay ti€p sau ngay xay ra sv ki~n.
Quy dinh v~ t~m ngirng thai hi~u khm ki~n nhfun bao v~
quy~n lgi cua nguai c6 quy~n vi nhfrng li do khach quan khong
th~ thvc hi~n dugc quy~n khcri ki~n cua hQ trong thai gian xay
ra sv ki~n khach quan.
169
ho~c khong th~ thvc hi~n dugc quy~n ho~ nghia vv dan sv
cua mlnh. V£ dl:l: di cong tac d()t xuAt, thu tin hi thAt l~c ...
+ Ngum c6 quy~n khm ki~n chua thanh nien, dang bi mAt
nang Ivc hanh vi dan S\1', dang hi h~ ch€ nang Ivc hanh vi dan
SV, dang CO kh6 khan trong nh~ th(rc va lam chu hanh vi
nhung chua c6 ngum d~ di~n. Nhfrng ngum nay khong th~ tv
mlnh yeu cAu toa an bao v~ quy~n I¢ cua hQ nen phap Iu~t quy
dinh t~ ngirng thai hi~u khm ki~n.
Khac v6i vi~c t~m ngirng thm hi~u khm ki~n, trong d6
khoang thm gian xay ra tru6c khi c6 sv ki~n t~ ngirng vdn
dugc tinh vao thai hi~u chung thi b~t ddu 1~ thm hi~u khm
ki~n la vi~c phap lu~t dv li~u nhfrng sv ki~n, n€u chung xay ra
thi thm hi~u khcri ki~n dugc tinh 1~ tir dfru, thm gian tru6c khi
xay ra sv ki~n khong tinh vao thai hi~u chung. Theo'Di~u 157
BLDS nam 2015, thai hi~u khm ki~n b~t dfru l~i trong cac
trubng hgp sau:
+ Ben c6 nghia vv da thira nh~n m()t phdn ho~c toan b()
nghia vv cua mlnh d6i v6i nguai khm ki~n;
+ Ben c6 nghia vv thira nh~ ho~c thvc hi~n xong m()t phdn
nghia vv cua mlnh dbi v6i nguai khcri ki~n;
+ Cac ben da tv hoa giai v6i nhau.
Trong cac trubng hgp neu tren, thm hi~u khcri ki~n dugc
b~t ddu 1~ k~ tir ngay ti€p sau ngay xay ra sv ki~n.
Quy dinh v~ t~m ngirng thai hi~u khm ki~n nhfun bao v~
quy~n lgi cua nguai c6 quy~n vi nhfrng li do khach quan khong
th~ thvc hi~n dugc quy~n khcri ki~n cua hQ trong thai gian xay
ra sv ki~n khach quan.
169
 cAu HOI HlfONG oAN 6N T~P, cAu HOI HlfONG oAN 6N T~P,
DlNH HlfONG THAO LU~ DlNH HlfONG THAO LU~
1. Phan tich cac dieu ki~n c6 hi~u lgc cua giao dich dan S\1' 1. Phan tich cac dieu ki~n c6 hi~u lgc cua giao dich dan S\1'
Va fu1h huang cua tirng dieu ki~n den hi~u 1\l'C CUa giao dich Va fu1h huang cua tirng dieu ki~n den hi~u 1\l'C CUa giao dich
dan s\f. dan s\f.
2. Phan tich phi;Uil vi, thfun quyen d~ di~n. Cho vi dv ve 2. Phan tich phi;Uil vi, thfun quyen d~ di~n. Cho vi dv ve
vugt qua thfun quyen ~ di~n. vugt qua thfun quyen ~ di~n.
y nghia va cac 1o~ thm h~.
3. Phan tich khru ni~m, y nghia va cac 1o~ thm h~.
3. Phan tich khru ni~m,
4. Phan tich khai ni~m, y nghia va cac 1o~ thai hi~u. 4. Phan tich khai ni~m, y nghia va cac 1o~ thai hi~u.
5. Cho vi dv ve b~t ddu 1~ thm hi~u khm ki~n va thm gian 5. Cho vi dv ve b~t ddu 1~ thm hi~u khm ki~n va thm gian
khong tinh vao thm hi~u khm ki~n. khong tinh vao thm hi~u khm ki~n.

170 170
 CHVONGIV
QUYEN SO HUU VA CAC QUYEN KHAC
n61 vm TAl sAN
A. SO HO'U VA QUY~N SO HO'U
I. KHAI NIJ?:M SO HUu VA QUYEN SO HUu
1. Khai ni~m v~ sO' hiiu
Con nguai v6i tinh each la m9t thl,l'c th6 xa h9i chi c6 th6
t6n t~i va phat tri6n khi c6 nhfrng co so v~t chdt nhdt dinh.
Ngay tir thai ki sa khai cua xa h9i loai nguai, y thuc ve xa ht)i,
v€ ct)ng d6ng con h~ chS nhung nguai nguyen thuy da biSt
chi~m gift hoa qua tl,l' nhien, chim thu san b~t dugc, nhiing
cong cv lao dt)ng gian dan d6 phvc V\1 cho nhu cdu cua minh.
Sa hfru dugc hi6u chinh la vi~c chiSm hfru nhfrng san v~t tl,l'
nhien, nhfrng thanh qua lao d9ng (ngay nay con g6m ca nhfrng
tu li~u san xudt) cua xa h9i loai nguai. Nhi€u cong trlnh khoa
h<;>c nghien c1ru ljch sir, xa ht)i, triSt h<;>c... deu da thAng nhdt
rfutg "so hfru" la m9t "ph~m tru kinh t~" mang y~u tA khach
quan xudt hi~n va phat tri6n song song cung V6i Sl,l' xudt hi~n va
phat tri6n cua xa h9i loai nguai. Tuy nhien, a thai ki blnh minh
cua ljch Slr Xa hQi loai nguai "chua CO S7! phan bi~t riJ r~t V~
171
CHVONGIV
QUYEN SO HUU VA CAC QUYEN KHAC
n61 vm TAl sAN
A. SO HO'U VA QUY~N SO HO'U
I. KHAI NIJ?:M SO HUu VA QUYEN SO HUu
1. Khai ni~m v~ sO' hiiu
Con nguai v6i tinh each la m9t thl,l'c th6 xa h9i chi c6 th6
t6n t~i va phat tri6n khi c6 nhfrng co so v~t chdt nhdt dinh.
Ngay tir thai ki sa khai cua xa h9i loai nguai, y thuc ve xa ht)i,
v€ ct)ng d6ng con h~ chS nhung nguai nguyen thuy da biSt
chi~m gift hoa qua tl,l' nhien, chim thu san b~t dugc, nhiing
cong cv lao dt)ng gian dan d6 phvc V\1 cho nhu cdu cua minh.
Sa hfru dugc hi6u chinh la vi~c chiSm hfru nhfrng san v~t tl,l'
nhien, nhfrng thanh qua lao d9ng (ngay nay con g6m ca nhfrng
tu li~u san xudt) cua xa h9i loai nguai. Nhi€u cong trlnh khoa
h<;>c nghien c1ru ljch sir, xa ht)i, triSt h<;>c... deu da thAng nhdt
rfutg "so hfru" la m9t "ph~m tru kinh t~" mang y~u tA khach
quan xudt hi~n va phat tri6n song song cung V6i Sl,l' xudt hi~n va
phat tri6n cua xa h9i loai nguai. Tuy nhien, a thai ki blnh minh
cua ljch Slr Xa hQi loai nguai "chua CO S7! phan bi~t riJ r~t V~
171
khai ni~m "siY huu" a6i w5'i tu li~u scm xudt va sue lao il(mg".< 0
M{lt khac, con nguoi mu6n t6n t~i phai thong qua cac m6i
quan h~ xa h()i, tuc Ht h9 phai s6ng trong sv lien h~ v6i xa h()i
va c()ng d6ng. Mf>i quan h~ gifra nguoi v6i ngum trong qua
trlnh chi@m hfru va san xufit ra cua em
v~t chfit trong xa h()i la
quan h~ SO hfru. Quan h~ SO hfru phan anh SV chi@m gifr cac tu
li~u san xuat, cac v~t phfim tieu dung gifra nguoi nay v6i nguoi
khac, gifra t~p doan nay v6i t~p doan khac, gifra giai cap nay
v6i giai cap khac trong m()t hlnh thai kinh t@-xa h()i nhat djnh.
Tren CO" sa phan tfch cac hlnh thai kinh t@-xa h()i, C.Mac da chi
ra r&ng bat cu n~n san xuat nao cung Ia vi~c con ngum chi@m
hfru nhfrng d6i tuqng cua tv nhien trong ph~m vi m()t hlnh thai
xa h()i nhat djnh. Vi v~y, sa hfru la m()t ph~m tru kinh t@.
TuyTuy thu()c vao ban chat cua m6i ch@ d() se c6 m()t ch@
d() so hfru cling v6i nhfrng quan h~ so hfru thfch hgp, tuang
ilng v6i ch@ d() xa h()i d6.
Trong xa h()i c()ng san nguyen thuy, do tfnh chat c()ng d6ng
Xii h(}i cao nen CUQC sf>ng cua m6i Ca nhan hfiu nhu hoan toan
"hoa tan" vao trong cu(>c s6ng c()ng d6ng. Vl v~y, da t6n t~ ch@
d(> so hfru cong c(>ng v~ tu li~u san xuat. Trong xa h()i c6 sa nay,
con ngum da b~t dfiu chi@m gifr va lam chu cac d6i tuqng cua tv
nhien, hoa qua hru lugrn, thu rirng san b~t duqc, cac san phfim
cay tr6ng ... v 6i n~n san xuat va t6 chuc xa h()i gian dan nen so
hfru trong thai ld nguyen thuy chi la m()t khai ni~m d~ phan
anh m6i quan h~ gifra con nguoi v6i nhau trong vi~c chi@m gifr
nhfrng v~t phfim cua tv nhien rna hQ thu gifr duqc.
(l).Xem: Lich su trdt h9c, t(ip 1, Nxb. Tu tu6ng- van h6a, Ha N(li, 1992, tr. 19.
172
khai ni~m "siY huu" a6i w5'i tu li~u scm xudt va sue lao il(mg".< 0
M{lt khac, con nguoi mu6n t6n t~i phai thong qua cac m6i
quan h~ xa h()i, tuc Ht h9 phai s6ng trong sv lien h~ v6i xa h()i
va c()ng d6ng. Mf>i quan h~ gifra nguoi v6i ngum trong qua
trlnh chi@m hfru va san xufit ra cua em
v~t chfit trong xa h()i la
quan h~ SO hfru. Quan h~ SO hfru phan anh SV chi@m gifr cac tu
li~u san xuat, cac v~t phfim tieu dung gifra nguoi nay v6i nguoi
khac, gifra t~p doan nay v6i t~p doan khac, gifra giai cap nay
v6i giai cap khac trong m()t hlnh thai kinh t@-xa h()i nhat djnh.
Tren CO" sa phan tfch cac hlnh thai kinh t@-xa h()i, C.Mac da chi
ra r&ng bat cu n~n san xuat nao cung Ia vi~c con ngum chi@m
hfru nhfrng d6i tuqng cua tv nhien trong ph~m vi m()t hlnh thai
xa h()i nhat djnh. Vi v~y, sa hfru la m()t ph~m tru kinh t@.
TuyTuy thu()c vao ban chat cua m6i ch@ d() se c6 m()t ch@
d() so hfru cling v6i nhfrng quan h~ so hfru thfch hgp, tuang
ilng v6i ch@ d() xa h()i d6.
Trong xa h()i c()ng san nguyen thuy, do tfnh chat c()ng d6ng
Xii h(}i cao nen CUQC sf>ng cua m6i Ca nhan hfiu nhu hoan toan
"hoa tan" vao trong cu(>c s6ng c()ng d6ng. Vl v~y, da t6n t~ ch@
d(> so hfru cong c(>ng v~ tu li~u san xuat. Trong xa h()i c6 sa nay,
con ngum da b~t dfiu chi@m gifr va lam chu cac d6i tuqng cua tv
nhien, hoa qua hru lugrn, thu rirng san b~t duqc, cac san phfim
cay tr6ng ... v 6i n~n san xuat va t6 chuc xa h()i gian dan nen so
hfru trong thai ld nguyen thuy chi la m()t khai ni~m d~ phan
anh m6i quan h~ gifra con nguoi v6i nhau trong vi~c chi@m gifr
nhfrng v~t phfim cua tv nhien rna hQ thu gifr duqc.
(l).Xem: Lich su trdt h9c, t(ip 1, Nxb. Tu tu6ng- van h6a, Ha N(li, 1992, tr. 19.
172
 Qua qua trlnh lao d9ng san xuftt v6i nhfrng kinh nghi~m da
tfch luy dugc, trlnh d9 lao d()ng cua con ngum dfin dfin dugc
nang cao. Cimg v6'i S\I phan cong lao d()ng xa h9i, chan nuoi va
tr6ng trQt ngay cang phat tri~n, nang suftt lao d9ng dugc nang
dfin len va xuftt hi~n sv du thua san phclm. Ij)o nang suftt lao
d()ng ngay cang cao, hang hoa trao d6i ngay cang r9ng rai da
lam cho lugng cua cai trong xa h9i tang nhanh. 1Trong xa h9i va
trong nhi~u gia dlnh da b~t dfiu c6 tfch lfiy.
Qua trlnh phan hoa tai san b~t dfiu hlnh thanh va d§n dsn
ke giau, nguai ngheo trong xa h()i. Nhung nguai c6 quy~n
hanh trong cac thi t9c, b(> l~c tim mQi thu do~n d~ chi~m do~t
s6 cua cai du thua d6 lam cua rieng. Tfnh chftt c()ng d6ng cua
xa h9i dfin dfin bi pha vcr. Quan h~ b6c l(>t xuftt hi~n va trong
xa h9i da c6 sv phan chia d~ng cftp. Xa h(>i c(>ng san nguyen
thuy bi tan ra.
Mau thu§n giua nhfrng ngum bi ap buc b6c l(>t va nhfrng ke
ap buc b6c l(>t ngay cang quy~t li~t va khong th~ di~u hoa
A c \......... h. . . :. . .. ' " .:. ~Th.! b ,
uUyC. 0\i puan C1 1a g1a1 cap ngay cang sau sac. ~ ~uam ao VI(
A A
lgi fch cua minh va d~ duy trl xa h(>i trong m(>t tr~t tv c6 lgi
cho minh, giai cftp ap buc b6c l(>t v6i m9t ti 1~ ft trong xa h(>i
thfty cfin phai CO m(}t b(> may b~o l\fC d~ dan ap S\J phan khang
cua giai c,ftp ~i ap buc b6c 19t., Tu day xa h(>i phan chia thalijl
cac giai cap d6i l~p nhau va xuat hi~n nha nu6c. \ cac giai cap d6i l~p nhau va xuat hi~n nha nu6c.
Khi xa h(>i da phan chia thanh giai cftp thl vftn d~ so htru
c6 m9t vai tro rftt quan trQng trong vi~c kh~ng dinh dia vi cua
m6i giai cftp trong xa h(>i. Giai cftp nao so htru nhung tu li~u
san xuftt se chi~m dja vi d~c bi~t trong xa h(>i va tro th~mh
173
Qua qua trlnh lao d9ng san xuftt v6i nhfrng kinh nghi~m da
tfch luy dugc, trlnh d9 lao d()ng cua con ngum dfin dfin dugc
nang cao. Cimg v6'i S\I phan cong lao d()ng xa h9i, chan nuoi va
tr6ng trQt ngay cang phat tri~n, nang suftt lao d9ng dugc nang
dfin len va xuftt hi~n sv du thua san phclm. Ij)o nang suftt lao
d()ng ngay cang cao, hang hoa trao d6i ngay cang r9ng rai da
lam cho lugng cua cai trong xa h9i tang nhanh. 1Trong xa h9i va
trong nhi~u gia dlnh da b~t dfiu c6 tfch lfiy.
Qua trlnh phan hoa tai san b~t dfiu hlnh thanh va d§n dsn
ke giau, nguai ngheo trong xa h()i. Nhung nguai c6 quy~n
hanh trong cac thi t9c, b(> l~c tim mQi thu do~n d~ chi~m do~t
s6 cua cai du thua d6 lam cua rieng. Tfnh chftt c()ng d6ng cua
xa h9i dfin dfin bi pha vcr. Quan h~ b6c l(>t xuftt hi~n va trong
xa h9i da c6 sv phan chia d~ng cftp. Xa h(>i c(>ng san nguyen
thuy bi tan ra.
Mau thu§n giua nhfrng ngum bi ap buc b6c l(>t va nhfrng ke
ap buc b6c l(>t ngay cang quy~t li~t va khong th~ di~u hoa
c \......... h. . . :. . .. ' " .:. ~Th.! b ,
uUyC. 0\i puan C1 1a g1a1 cap ngay cang sau sac. ~ ~uam ao VI(
A
lgi fch cua minh va d~ duy trl xa h(>i trong m(>t tr~t tv c6 lgi
cho minh, giai cftp ap buc b6c l(>t v6i m9t ti 1~ ft trong xa h(>i
thfty cfin phai CO m(}t b(> may b~o l\fC d~ dan ap S\J phan khang
cua giai c,ftp ~i ap buc b6c 19t., Tu day xa h(>i phan chia thalijl
\
Khi xa h(>i da phan chia thanh giai cftp thl vftn d~ so htru
c6 m9t vai tro rftt quan trQng trong vi~c kh~ng dinh dia vi cua
m6i giai cftp trong xa h(>i. Giai cftp nao so htru nhung tu li~u
san xuftt se chi~m dja vi d~c bi~t trong xa h(>i va tro th~mh
173
nhung ke (ngucri) c6 quy~n quySt dinh v~n m~nh cua s6 dong
ngucri lao d()ng; t6 chuc san xufit va pharr ph6i cac lgi fch v~t
chfit trong xa h()i theo y chf cua mlnh, lam cho cac giai cfip
khac phai 1~ thu()c vao giai cfip mlnh. Vi v~y, giai cfip n~m tu
li~u san xufit trong tay se la giai cfip quySt dinh chS d() xa h()i,
Ia giai cfip n~m quy~n thfmg tri v~ chfnh tri va tu tuang d6i
v6i xa h()i.
Toan b() nhfrng quan h~ sa hfru chu ySu trong m()t xa h9i
hgp thanh chS d9 sa hfru cua xa h9i d6; m~t khac, m6i m9t
nh6m quan h~ sa hfru c6 cling tfnh chfit l~i t~o thanh m9t hlnh
thuc sa hfru. Do v~y, chung ta thfiy rfmg tuang ung v6i m6i
phuang thuc san xufit c6 m9t chS d9 sa hfru thfch trng phil hgp
v6i phuang thuc san xufit d6 va hlnh thai kinh tS-xa h9i d6.
M6i chS d() sa hfru c6 thS t6n t~i nhieu hlnh thuc sa hfru khac
nhau. Cac hlnh thuc sa hfru nay c6 vai tro va vi trf khac nhau
nhu thS nao la tuy thu9c vao tfnh chfit cua tirng chS d9 xa h()i.
2. Khai ni~m quy~n sO' hfru
Khi cac quan h~ sa hfru t6n t~i nhu m9t ysu t6 khach quan
va xufit hi~n chS d9 tu hfru thl nhfrng ngum giau c6 va quyen
thS thfiy r~ng nSu chi dieu hanh xa h9i b~g phong t1,1c t~p quan
se khong c6 lgi cho hQ. Mu6n bao v~ quyen lgi cho mlnh, nhfit
la vi~c bao dam cac quan h~ sa hfru d6i v6i tu li~u san xufit thl
giai cfip th6ng tri phai d~t ra m9t cai gl d6 khac v6i t~p quan va
chi giu l~i nhfrng cai gl cua t~p quan c6 lgi cho mlnh. M~t
khac, nhfrng quan h~ phuc t~p m6i phat sinh trong xa h9i c6
giai cfip doi hoi phai c6 nhung phuang ti~n, cong c1,1 d~k bi~t dS
nha nu6c thl,l'c hi~n S\1' th6ng tri giai cfip.
174
nhung ke (ngucri) c6 quy~n quySt dinh v~n m~nh cua s6 dong
ngucri lao d()ng; t6 chuc san xufit va pharr ph6i cac lgi fch v~t
chfit trong xa h()i theo y chf cua mlnh, lam cho cac giai cfip
khac phai 1~ thu()c vao giai cfip mlnh. Vi v~y, giai cfip n~m tu
li~u san xufit trong tay se la giai cfip quySt dinh chS d() xa h()i,
Ia giai cfip n~m quy~n thfmg tri v~ chfnh tri va tu tuang d6i
v6i xa h()i.
Toan b() nhfrng quan h~ sa hfru chu ySu trong m()t xa h9i
hgp thanh chS d9 sa hfru cua xa h9i d6; m~t khac, m6i m9t
nh6m quan h~ sa hfru c6 cling tfnh chfit l~i t~o thanh m9t hlnh
thuc sa hfru. Do v~y, chung ta thfiy rfmg tuang ung v6i m6i
phuang thuc san xufit c6 m9t chS d9 sa hfru thfch trng phil hgp
v6i phuang thuc san xufit d6 va hlnh thai kinh tS-xa h9i d6.
M6i chS d() sa hfru c6 thS t6n t~i nhieu hlnh thuc sa hfru khac
nhau. Cac hlnh thuc sa hfru nay c6 vai tro va vi trf khac nhau
nhu thS nao la tuy thu9c vao tfnh chfit cua tirng chS d9 xa h()i.
2. Khai ni~m quy~n sO' hfru
Khi cac quan h~ sa hfru t6n t~i nhu m9t ysu t6 khach quan
va xufit hi~n chS d9 tu hfru thl nhfrng ngum giau c6 va quyen
thS thfiy r~ng nSu chi dieu hanh xa h9i b~g phong t1,1c t~p quan
se khong c6 lgi cho hQ. Mu6n bao v~ quyen lgi cho mlnh, nhfit
la vi~c bao dam cac quan h~ sa hfru d6i v6i tu li~u san xufit thl
giai cfip th6ng tri phai d~t ra m9t cai gl d6 khac v6i t~p quan va
chi giu l~i nhfrng cai gl cua t~p quan c6 lgi cho mlnh. M~t
khac, nhfrng quan h~ phuc t~p m6i phat sinh trong xa h9i c6
giai cfip doi hoi phai c6 nhung phuang ti~n, cong c1,1 d~k bi~t dS
nha nu6c thl,l'c hi~n S\1' th6ng tri giai cfip.
174
 Ca sa kinh te de bao dam cho S\1' th6ng tri v~ chfnh tri va tu
tuang chfnh la cac quan h~ sa hiiu c6 lgi cho giai cfip th6ng tri.
Giai dp th6ng tri phai dung t6i m(>t b9 ph~n cua phap lu~t v~
sa hiiu de the hi~n y chf giai cftp cua mlnh. La m(>t hlnh thai
cua thugng tftng kien true, phap lu~t v~ sa hfru ghi nh~n va
cung c6 dia vi, ghi nh~n lgi fch cua giai cAp th6ng tri d6i v6i
vi~c do:;tt giu cac cua cai v~t chAt truac cac giai cAp khac trong
qua trlnh san xuAt, phan ph6i, luu thong. Do d6, trong bAt kl
nha nuac nao, lu~t phap v~ sa hiiu cling dugc su dvng v6i y
nghia la m9t cong C\1 c6 hi~u qua cua giai cAp n~m chfnh quy~n
de bao v~ co sa kinh te cua giai dp d6.
Vl v~y. quy~n sa hiiu la m(>t ph:;tm tru phap lf phan anh cac
quan h~ sa hiiu trong m9t che d9 sa hiiu nhAt dinh, bao g6m
t6ng hgp cac quy ph:;tm phap lu~t nh~m di~u chinh nhfrng quan
h~ v~ sa hfru trong xa h(>i. Cac quy ph:;tm phap lu~t v~ sa hiiu
xac nh~n. quy dinh va bao v~ cac quy~n lgi cua cac chu sa hiiu
trong vi~c chiem hiiu, su dvng va dinh do:;tt tai san.
v 6-i tu each ia m9t che' dinh phap iu~t, quyen
'
sa hfru chi
ra doi khi xa h9i c6 sv phan chia giai cAp va c6 nha nuac.
Phap lu~t v~ sa hiiu va nha nu6"c c6 cung m(>t ngu6n g6c va
khong thS t6n t:;ti tach roi nhau, do d6 n6 se mAt di khi khong
con nha nu6"c.
Phap lu~t v~ sa hiiu luon luon mang tfnh chAt giai cAp ro
r~t. Trong tuyen ngon cua dang c(>ng san, C. Mac da chi ra
r~ng: "Nhzmg thit hoi lao df)ng lam thue, lao d(Jng cua nguai
vo scm c6 tqo ra sa hiiu cho nguai vo scm khong? Tuy?t a6i
khong. N6 tqo ra tu him, tuc la cai sa hiiu b6c lf)t lao df)ng lam
175
Ca sa kinh te de bao dam cho S\1' th6ng tri v~ chfnh tri va tu
tuang chfnh la cac quan h~ sa hiiu c6 lgi cho giai cfip th6ng tri.
Giai dp th6ng tri phai dung t6i m(>t b9 ph~n cua phap lu~t v~
sa hiiu de the hi~n y chf giai cftp cua mlnh. La m(>t hlnh thai
cua thugng tftng kien true, phap lu~t v~ sa hfru ghi nh~n va
cung c6 dia vi, ghi nh~n lgi fch cua giai cAp th6ng tri d6i v6i
vi~c do:;tt giu cac cua cai v~t chAt truac cac giai cAp khac trong
qua trlnh san xuAt, phan ph6i, luu thong. Do d6, trong bAt kl
nha nuac nao, lu~t phap v~ sa hiiu cling dugc su dvng v6i y
nghia la m9t cong C\1 c6 hi~u qua cua giai cAp n~m chfnh quy~n
de bao v~ co sa kinh te cua giai dp d6.
Vl v~y. quy~n sa hiiu la m(>t ph:;tm tru phap lf phan anh cac
quan h~ sa hiiu trong m9t che d9 sa hiiu nhAt dinh, bao g6m
t6ng hgp cac quy ph:;tm phap lu~t nh~m di~u chinh nhfrng quan
h~ v~ sa hfru trong xa h(>i. Cac quy ph:;tm phap lu~t v~ sa hiiu
xac nh~n. quy dinh va bao v~ cac quy~n lgi cua cac chu sa hiiu
trong vi~c chiem hiiu, su dvng va dinh do:;tt tai san.
v 6-i tu each ia m9t che' dinh phap iu~t, quyen
'
sa hfru chi
ra doi khi xa h9i c6 sv phan chia giai cAp va c6 nha nuac.
Phap lu~t v~ sa hiiu va nha nu6"c c6 cung m(>t ngu6n g6c va
khong thS t6n t:;ti tach roi nhau, do d6 n6 se mAt di khi khong
con nha nu6"c.
Phap lu~t v~ sa hiiu luon luon mang tfnh chAt giai cAp ro
r~t. Trong tuyen ngon cua dang c(>ng san, C. Mac da chi ra
r~ng: "Nhzmg thit hoi lao df)ng lam thue, lao d(Jng cua nguai
vo scm c6 tqo ra sa hiiu cho nguai vo scm khong? Tuy?t a6i
khong. N6 tqo ra tu him, tuc la cai sa hiiu b6c lf)t lao df)ng lam
175
thue va sa hitu nay chi c6 th~ tang them v&i diJu ki?n la sim
xudt them ra miii miii lao d(jng lam thue d~ lqi b6c l(jt lao d(Jng
d6 them nita". Vl v~y, phap lu~t vS so hfru bao gia cling nh~m
ffi\lC dich:
- Xac nh~n va bao v~ b~ng phap lu~t vi~c chi~m gifr nhfrng
tu li~u san xu~t chu y~u cua giai c~p th6ng tri.
- Bao v~ nhfrng quan h~ so hfru phil hqp v6i lgi ich cua giai
c~p th6ng tri.
- Tf;lo diSu ki~n phap li din thi~t bao dam cho giai cAp
th6ng tri khai thac duqc nhiSu nh~t nhiing tu li~u san xu~t dang
chi~m hfru d~ ph\}C V\} cho S\1' th6ng tri df>ng thai XclC dinh ffiUC
dl) XU S\1' va cac ranh gi6i hf;ln ch~ cho cac chu SO hfru trong
phf;lm vi cac quy€n nang: chi~m hfru, su d\}ng, dinh dof;lt.
Tom lqi, v6i y nghia nay, khru ni~m quySn so hfru c6 th~
duqc hi~u theo nghia rl)ng, d6 chinh la lu~t phap v€ so hfru
trong m9t h~ th6ng phap lu~t nh~t dinh. Vl v~y, quySn so hfru
la h~ th6ng cac quy phf;lm phap lu~t do nha nu6c ban hanh d~
diSu chinh cac quan h~ xa h9i phat sinh trong linh vvc chi~m
hfru, su d\}ng va dinh dof;lt cac tu li~u san xu~t. tu li~u tieu
dung, nhfrng tai san khac theo quy dinh tf;li DiSu 163 BLDS.
Theo nghia h~p, quySn so hfru duqc hi~u la muc d9 xu sv
rna phap lu~t cho phep m9t chu th~ duqc thvc hi~n cac quy€n
nang chi~m hiiu, su d\}ng va dinh dof;lt trong nhiing di€u ki~n
nh~t dinh. Theo nghia nay, c6 th~ n6i quySn so hfru chinh la
nhfrng quySn nang dan S\1' chu quan cua tirng lo?i chu so hfru
nh~t dinh d6i v6i m9t tai san C\1 th~, duqc xu~t hi~n tfcn ca so
nl)i dung cua quy phf;lm phap lu~t v€ so hfru.
176
thue va sa hitu nay chi c6 th~ tang them v&i diJu ki?n la sim
xudt them ra miii miii lao d(jng lam thue d~ lqi b6c l(jt lao d(Jng
d6 them nita". Vl v~y, phap lu~t vS so hfru bao gia cling nh~m
ffi\lC dich:
- Xac nh~n va bao v~ b~ng phap lu~t vi~c chi~m gifr nhfrng
tu li~u san xu~t chu y~u cua giai c~p th6ng tri.
- Bao v~ nhfrng quan h~ so hfru phil hqp v6i lgi ich cua giai
c~p th6ng tri.
- Tf;lo diSu ki~n phap li din thi~t bao dam cho giai cAp
th6ng tri khai thac duqc nhiSu nh~t nhiing tu li~u san xu~t dang
chi~m hfru d~ ph\}C V\} cho S\1' th6ng tri df>ng thai XclC dinh ffiUC
dl) XU S\1' va cac ranh gi6i hf;ln ch~ cho cac chu SO hfru trong
phf;lm vi cac quy€n nang: chi~m hfru, su d\}ng, dinh dof;lt.
Tom lqi, v6i y nghia nay, khru ni~m quySn so hfru c6 th~
duqc hi~u theo nghia rl)ng, d6 chinh la lu~t phap v€ so hfru
trong m9t h~ th6ng phap lu~t nh~t dinh. Vl v~y, quySn so hfru
la h~ th6ng cac quy phf;lm phap lu~t do nha nu6c ban hanh d~
diSu chinh cac quan h~ xa h9i phat sinh trong linh vvc chi~m
hfru, su d\}ng va dinh dof;lt cac tu li~u san xu~t. tu li~u tieu
dung, nhfrng tai san khac theo quy dinh tf;li DiSu 163 BLDS.
Theo nghia h~p, quySn so hfru duqc hi~u la muc d9 xu sv
rna phap lu~t cho phep m9t chu th~ duqc thvc hi~n cac quy€n
nang chi~m hiiu, su d\}ng va dinh dof;lt trong nhiing di€u ki~n
nh~t dinh. Theo nghia nay, c6 th~ n6i quySn so hfru chinh la
nhfrng quySn nang dan S\1' chu quan cua tirng lo?i chu so hfru
nh~t dinh d6i v6i m9t tai san C\1 th~, duqc xu~t hi~n tfcn ca so
nl)i dung cua quy phf;lm phap lu~t v€ so hfru.
176
 Ngoai ra, theo m{)t phuang di~n khac, quySn ScJ hfru con
duqc hi~u 1a m(>t quan h~ phap 1u~t dan SlJ - quan h~ phap 1u~t
dan S\1' v~ ScJ hfru. Vl r~ng ban than n6 chfnh Ut h~ qua cua S\1'
tac d{)ng cua m{)t b9 ph~n phap 1u~t vao cac quan h~ xa h(>i
(cac quan h~ ScJ hfru). VJ. V~y, theo nghTa nay quy~n ScJ hfru bao
g6m ddy du ba ySu t6 cua quan h~ phap 1u~t dan slJ: chu thS,
khach thS, n{)i dung nhu mQi quan h~ phap lu~t dan S\1' bfit kl.
II. QUA TRINH PHAT TRIEN CUA PHAP LUAT VE so
HUuONVdCTA
1. Giai do~n tir nam 1945 d~n nam 1959
Cach m1;mg thang Tam thanh cong, ngay 2/9/1945, nu&c
Vi~t Nam dan chu c{)ng hoa - Nha nu&c cong nong ki~u mm da
ra dm. Do nh~n thuc duqc vai tro, y nghia cua phap 1u~t n6i
Chung trong doi s6ng xa h(>i Va d(tc bi~t CUa phap 1u~t dan S\f
n6i rieng nen chi han m{)t thang sau ngay tuyen b6 d{)c l~p,
ngay 10/10/1945, H6 Chu tich da ki S~c 1~nh 90/SL quy d!nh
v~ vi~c t~m thai sir dvng cac 1u~t 1~ cfi hi~n hanh a Vi~t Nam.
Theo tinh thdn cua S~c 1~nh nay, cac b9 1u~t cua chfnh quy~n
cfi (g6m B9 dan 1u~t gian ySu Nam IG ban hanh nam 1883, B(>
dan 1u~t B~c IG ban hanh nam 1931 va B9 Hoang Vi~t Trung
IG h9 1u~t thubng gQi la B9 dan lu~t Trung ban hanh nam
1936) v~n c6 hi~u 1vc thi hanh dum ch~ d9 Vi~t Nam dan chu
c{)ng hoa, trong khi cho dqi vi~c ban hanh phap lu~t m&i.
Sau khi Qu6c h9i nu&c Vi~t N am dan chu c(>ng hoa thong
qua ban HiSn phap vao ngay 911111946 thi cac nguyen t~c CO'
ban v~ quySn lqi va nghia V\1 cua cong dan, quy dinh vS ScJ
hfru ... da duqc chfnh thuc ghi nh~n. Hi~n phap nam 1946 da t~o
177
Ngoai ra, theo m{)t phuang di~n khac, quySn ScJ hfru con
duqc hi~u 1a m(>t quan h~ phap 1u~t dan SlJ - quan h~ phap 1u~t
dan S\1' v~ ScJ hfru. Vl r~ng ban than n6 chfnh Ut h~ qua cua S\1'
tac d{)ng cua m{)t b9 ph~n phap 1u~t vao cac quan h~ xa h(>i
(cac quan h~ ScJ hfru). VJ. V~y, theo nghTa nay quy~n ScJ hfru bao
g6m ddy du ba ySu t6 cua quan h~ phap 1u~t dan slJ: chu thS,
khach thS, n{)i dung nhu mQi quan h~ phap lu~t dan S\1' bfit kl.
II. QUA TRINH PHAT TRIEN CUA PHAP LUAT VE so
HUuONVdCTA
1. Giai do~n tir nam 1945 d~n nam 1959
Cach m1;mg thang Tam thanh cong, ngay 2/9/1945, nu&c
Vi~t Nam dan chu c{)ng hoa - Nha nu&c cong nong ki~u mm da
ra dm. Do nh~n thuc duqc vai tro, y nghia cua phap 1u~t n6i
Chung trong doi s6ng xa h(>i Va d(tc bi~t CUa phap 1u~t dan S\f
n6i rieng nen chi han m{)t thang sau ngay tuyen b6 d{)c l~p,
ngay 10/10/1945, H6 Chu tich da ki S~c 1~nh 90/SL quy d!nh
v~ vi~c t~m thai sir dvng cac 1u~t 1~ cfi hi~n hanh a Vi~t Nam.
Theo tinh thdn cua S~c 1~nh nay, cac b9 1u~t cua chfnh quy~n
cfi (g6m B9 dan 1u~t gian ySu Nam IG ban hanh nam 1883, B(>
dan 1u~t B~c IG ban hanh nam 1931 va B9 Hoang Vi~t Trung
IG h9 1u~t thubng gQi la B9 dan lu~t Trung ban hanh nam
1936) v~n c6 hi~u 1vc thi hanh dum ch~ d9 Vi~t Nam dan chu
c{)ng hoa, trong khi cho dqi vi~c ban hanh phap lu~t m&i.
Sau khi Qu6c h9i nu&c Vi~t N am dan chu c(>ng hoa thong
qua ban HiSn phap vao ngay 911111946 thi cac nguyen t~c CO'
ban v~ quySn lqi va nghia V\1 cua cong dan, quy dinh vS ScJ
hfru ... da duqc chfnh thuc ghi nh~n. Hi~n phap nam 1946 da t~o
177
CO' sa phap H va tir day quy€n sa hiiu tai san rieng cong dan da
tra thanh quy€n hi€n djnh.
Cung vm vi~c ban hanh hi€n phap mcri va ghi nh?n quy€n
sa hiiu hgp phap cua cong dan thl m()t trong nhiing nhi~m V\1
cdp bach cua each m~g Vi~t Nam hie bdy gicr 1a phru xoa bo
quy€n sa hiiu df>i vm cac tu li~u san xudt quan trQng cua thvc
dan Phap, cua cac d€ quf>c. khac, cac th€ 1vc phan d()ng va thu
nghjch, cua giai cdp dja chu phong ki€n. MQi d~c quy€n, d~c
1gi cua cac thanh phAn phan d()ng, b6c 19t, ngo¢ ki€u ciing bj
xoa bo. Vi~c xay dvng m()t CO' sa kinh t€ mcri t?p trung trong
tay Nha nucrc chfnh Ia CO' sa v?t chdt bao dam cho S\1" tAn t¢ va
phat tri€n cua the ch€ chfnh trj mcri.
De thvc hi~n dugc nhi~m V\1 d6, Nha nucrc ta da thvc hi~n
hang 1o~t cac bi~n phap thlch (rng va da ban hanh nhi€u van
ban phap 1u?t de chuyen cac tu li~u san xudt quan trQng vao tay
Nhanucrc.
Thong qua nhi€u site 1~nh nhu: site 1~nh ngay 22/9/1945 v€
vi~c bru bo cac nghi~p doan cua ch€ d9 cu tren toan coi Vi~t
Nam. Site 1~nh ngay 15/11/1945 v€ vi~c bai bo quy€n khai
trucrng tuy€n ducrng hoa xa Hai Phong - Van Nam; Site 1~nh
ngay 22/111950 quy djnh v€ quy€n phan phf>i cac ngubn
khoang chdt trong nucrc; Site 1~nh ngay 30/5/1950 quy djnh
vi~c trung thu, trung d\lng va trung t?p trong thai ld khang
chi€n v.v .. Tren thvc t€, Nha nucrc ta da chuyen cac xi nghi~p.
hfun mo, h~ th6ng giao thong, buu di~n. cac ngubn khoang
san... thanh sa hiiu cua Nha nucrc.
D~c bi~t. bfulg bi~n phap kien quy€t, Nha nucrc ta da ban
178
CO' sa phap H va tir day quy€n sa hiiu tai san rieng cong dan da
tra thanh quy€n hi€n djnh.
Cung vm vi~c ban hanh hi€n phap mcri va ghi nh?n quy€n
sa hiiu hgp phap cua cong dan thl m()t trong nhiing nhi~m V\1
cdp bach cua each m~g Vi~t Nam hie bdy gicr 1a phru xoa bo
quy€n sa hiiu df>i vm cac tu li~u san xudt quan trQng cua thvc
dan Phap, cua cac d€ quf>c. khac, cac th€ 1vc phan d()ng va thu
nghjch, cua giai cdp dja chu phong ki€n. MQi d~c quy€n, d~c
1gi cua cac thanh phAn phan d()ng, b6c 19t, ngo¢ ki€u ciing bj
xoa bo. Vi~c xay dvng m()t CO' sa kinh t€ mcri t?p trung trong
tay Nha nucrc chfnh Ia CO' sa v?t chdt bao dam cho S\1" tAn t¢ va
phat tri€n cua the ch€ chfnh trj mcri.
De thvc hi~n dugc nhi~m V\1 d6, Nha nucrc ta da thvc hi~n
hang 1o~t cac bi~n phap thlch (rng va da ban hanh nhi€u van
ban phap 1u?t de chuyen cac tu li~u san xudt quan trQng vao tay
Nhanucrc.
Thong qua nhi€u site 1~nh nhu: site 1~nh ngay 22/9/1945 v€
vi~c bru bo cac nghi~p doan cua ch€ d9 cu tren toan coi Vi~t
Nam. Site 1~nh ngay 15/11/1945 v€ vi~c bai bo quy€n khai
trucrng tuy€n ducrng hoa xa Hai Phong - Van Nam; Site 1~nh
ngay 22/111950 quy djnh v€ quy€n phan phf>i cac ngubn
khoang chdt trong nucrc; Site 1~nh ngay 30/5/1950 quy djnh
vi~c trung thu, trung d\lng va trung t?p trong thai ld khang
chi€n v.v .. Tren thvc t€, Nha nucrc ta da chuyen cac xi nghi~p.
hfun mo, h~ th6ng giao thong, buu di~n. cac ngubn khoang
san... thanh sa hiiu cua Nha nucrc.
D~c bi~t. bfulg bi~n phap kien quy€t, Nha nucrc ta da ban
178
hlmh va thvc hi~n tren quy mo r<)ng Ion Lu~t ciH each ru<)ng
dAt (ngay 19/12/1953). Ti6n trlnh each m~mg trong nhfrng
nam ddu cua th~p nien 50 da tung bu6c thvc hi~n thanh cong
khdu hi~u "Ngucri cay c6 ru<)ng". Day la k6t qua c6 y nghia
vo cung quan trQng cua each m~ng dan t<)c, dan chu nhan dan.
Bu6c ddu da xoa bo quy€n so hfru cua dia chu, phong ki6n v€
dAt dai dAng thai xac l~p nen quyen so hfru ru<)ng dAt cho
nhan dan lao d<)ng.
Ngohl vi~c ban hanh cac van ban phap lu~t nh~m xoa bo
tri~t d~ cac hlnh thuc so hfru cua chinh quy€n thvc dan phong
ki6n thl trong giai do~n nay, tren CO' so quy dinh cua Hi6n
phap nam 1946, Nha nu6c ta cling ban hanh cac van ban phap
lu~t nh~m bao v~ quyen so hfru hgp phap cua cong dan: S~c
l~nh s6 97/SL ngay 22/511950 v€ vi~c sua d6i m<)t s6 quy 1~
va ch6 dinh trong dan lu~t; S~c l~nh s6 85/SL ngay 20/211952
ban hanh th~ 1~ tru6c b~ v€ vi~c mua ban, cho va d6i nha cua,
ru<)ng dAt; Nghi dinh s6 47/ND ngay 12/6/1958 cua B<) giao
thong va buu di~n ban hanh quy dinh di€u 1~ t~m thai v€ vi~c
dang ki cac phucrng ti~n v~n tai ducrng song, thuy€n bu6m di
bi~n v.v ..
Nhln chung, "QuyJn tu hiiu tai san cua ding dan Vi~t Nam
au(Yc bao dam" (Di€u 12 Hi€n phap nam 1946) nhung theo m<)t
tinh thdn hoan toan m6i. D6 la ngucri ta chi duqc huang dvng
va su dvng cac v~t thu<)c quyen so hfru cua mlnh m<)t each hgp
phap va khong thi~t h~ d6n quy€n lqi cua nhan dan (Di€u 12,
S~c l~nh s6 97/SL).
Phap lu~t v€ so hfru giai do~n tu nam 1945 d6n nam 1959
179
hlmh va thvc hi~n tren quy mo r<)ng Ion Lu~t ciH each ru<)ng
dAt (ngay 19/12/1953). Ti6n trlnh each m~mg trong nhfrng
nam ddu cua th~p nien 50 da tung bu6c thvc hi~n thanh cong
khdu hi~u "Ngucri cay c6 ru<)ng". Day la k6t qua c6 y nghia
vo cung quan trQng cua each m~ng dan t<)c, dan chu nhan dan.
Bu6c ddu da xoa bo quy€n so hfru cua dia chu, phong ki6n v€
dAt dai dAng thai xac l~p nen quyen so hfru ru<)ng dAt cho
nhan dan lao d<)ng.
Ngohl vi~c ban hanh cac van ban phap lu~t nh~m xoa bo
tri~t d~ cac hlnh thuc so hfru cua chinh quy€n thvc dan phong
ki6n thl trong giai do~n nay, tren CO' so quy dinh cua Hi6n
phap nam 1946, Nha nu6c ta cling ban hanh cac van ban phap
lu~t nh~m bao v~ quyen so hfru hgp phap cua cong dan: S~c
l~nh s6 97/SL ngay 22/511950 v€ vi~c sua d6i m<)t s6 quy 1~
va ch6 dinh trong dan lu~t; S~c l~nh s6 85/SL ngay 20/211952
ban hanh th~ 1~ tru6c b~ v€ vi~c mua ban, cho va d6i nha cua,
ru<)ng dAt; Nghi dinh s6 47/ND ngay 12/6/1958 cua B<) giao
thong va buu di~n ban hanh quy dinh di€u 1~ t~m thai v€ vi~c
dang ki cac phucrng ti~n v~n tai ducrng song, thuy€n bu6m di
bi~n v.v ..
Nhln chung, "QuyJn tu hiiu tai san cua ding dan Vi~t Nam
au(Yc bao dam" (Di€u 12 Hi€n phap nam 1946) nhung theo m<)t
tinh thdn hoan toan m6i. D6 la ngucri ta chi duqc huang dvng
va su dvng cac v~t thu<)c quyen so hfru cua mlnh m<)t each hgp
phap va khong thi~t h~ d6n quy€n lqi cua nhan dan (Di€u 12,
S~c l~nh s6 97/SL).
Phap lu~t v€ so hfru giai do~n tu nam 1945 d6n nam 1959
179
da t~o ra nhiing tiSn cts quan tr9ng trong vi~c xac I~p quan h~
so hfru m6i dum chfnh quySn dan chu nhan dan.
2. Giai do~n tir nam 1959 d~n nam 1980
Sau khi k~t thuc th~ng lqi chi~n dich Di~n Bien Phu, each
m~ng Vi~t Nam bu6c sang giai do~n m6i. MiSn B~c ti~n len
xay dlJilg chu nghia xa h()i, miSn Nam ti~p tvc ti~n hanh each
m~ng dan t()c dan chu nhan dan trong diSu ki~n m6i.
d miSn Nam, du6i cac chfnh th~ cua ngvy quySn SaiGon,
phap lu~t dan S\1' n6i chung va phap lu~t vS so hfru n6i rieng
v~n ap dvng hai b9 dan lu~t cfi t~i Nam Kl va Trung Kl. Nam
1972, chfnh quySn Nguy~n Van Thi~u ban hanh B9 dan lu~t,
th\l'C ch~t cua B9 dan lu~t nam 1972. cfing la vi~c rut tia nhung
nguyen t~c d~i cuong cua B9 dan lu~t Phap nam 1804. QuySn
tu hfru tai san trong B9 dan lu~t nam 1972 cfing duqc coi Ia
quySn tuy~t d6i.
d miSn B~c, cling v6i vi~c ban hanh hi~n phap m6i (Hi~n
phap nam 1959), Nha nu6c ta da hoan thanh m()t each can bim
cong cu()c cai t~o xa h()i chu nghia d6i v6i cac thanh phfrn kinh
t~ phi xa h9i chu nghia. Nhi~m vv then ch6t trong giai do~n
nay Ia: Xac l~p va hoan thi~n ch~ d() so hfru xa h()i chu nghia o
miSn B~c. DiSu 12 Hi~n phap nam 1959 da kh~ng dinh: "Kinh
td qu6c doanh thu9c so hfru to(m dan, gifr vai tro liinh ago
trong nJn kinh td qu6c dan va QU(lC Nha nu&c bao dam phat
trien uu tien.
Cac hdm mo, song ngoi va nhfrng rimg cay, ddt hoang, tai
nguyen khac rna phap lw;lt quy djnh Ia cita Nha nu&c, aJu
thu9c so hfru toan dan".
180
da t~o ra nhiing tiSn cts quan tr9ng trong vi~c xac I~p quan h~
so hfru m6i dum chfnh quySn dan chu nhan dan.
2. Giai do~n tir nam 1959 d~n nam 1980
Sau khi k~t thuc th~ng lqi chi~n dich Di~n Bien Phu, each
m~ng Vi~t Nam bu6c sang giai do~n m6i. MiSn B~c ti~n len
xay dlJilg chu nghia xa h()i, miSn Nam ti~p tvc ti~n hanh each
m~ng dan t()c dan chu nhan dan trong diSu ki~n m6i.
d miSn Nam, du6i cac chfnh th~ cua ngvy quySn SaiGon,
phap lu~t dan S\1' n6i chung va phap lu~t vS so hfru n6i rieng
v~n ap dvng hai b9 dan lu~t cfi t~i Nam Kl va Trung Kl. Nam
1972, chfnh quySn Nguy~n Van Thi~u ban hanh B9 dan lu~t,
th\l'C ch~t cua B9 dan lu~t nam 1972. cfing la vi~c rut tia nhung
nguyen t~c d~i cuong cua B9 dan lu~t Phap nam 1804. QuySn
tu hfru tai san trong B9 dan lu~t nam 1972 cfing duqc coi Ia
quySn tuy~t d6i.
d miSn B~c, cling v6i vi~c ban hanh hi~n phap m6i (Hi~n
phap nam 1959), Nha nu6c ta da hoan thanh m()t each can bim
cong cu()c cai t~o xa h()i chu nghia d6i v6i cac thanh phfrn kinh
t~ phi xa h9i chu nghia. Nhi~m vv then ch6t trong giai do~n
nay Ia: Xac l~p va hoan thi~n ch~ d() so hfru xa h()i chu nghia o
miSn B~c. DiSu 12 Hi~n phap nam 1959 da kh~ng dinh: "Kinh
td qu6c doanh thu9c so hfru to(m dan, gifr vai tro liinh ago
trong nJn kinh td qu6c dan va QU(lC Nha nu&c bao dam phat
trien uu tien.
Cac hdm mo, song ngoi va nhfrng rimg cay, ddt hoang, tai
nguyen khac rna phap lw;lt quy djnh Ia cita Nha nu&c, aJu
thu9c so hfru toan dan".
180
 Trong giai do?h nay, ben C?nh hlnh thuc sa hilu nha nu6c
con t6n t?i nhi~u hlnh thuc sa hilu khac nhu: Sa hilu cua cac
nha tU san dan tQC, CUa nhfrng nguai ti~u thuang, thg thu cong,
h9 n6ng dan ca th~ v.v .. Chfnh vl v~y, Hi@n phap nam 1959 da
xac nh~n va bao h9 nhfrng hlnh thuc sa hilu chu y~u v~ tu li~u
san xufit la: IDnh thuc sa hilu nha nu6c (tuc la sa hilu toan
dan), hlnh thuc sa hilu cua hgp tac xa (tuc la sa hilu t~p th~ cua
nhan dan lao d()ng), hlnh thuc sa hilu cua nguai lao d(lng rieng
le va hlnh thl:rc sa hilu cua nha tu san dan t('>c (Di~u 11 Hi@n
phap nam 1959).
M\lc dich ca ban cua chfnh sach kinh t@ cua nu6c Vi~t Nam
dan chu c('>ng hoa Ia ''phat triin va cai tqo nJn kinh ti qu6c
dan theo chit nghfa xii ht)i" (Di~u 9 Hi@n phap nam 1959). D~
thvc hi~n chfnh sach 16n cua Dang va Nha nu6c trong giai
do?n nay la: Cai t?O xa h(li chu nghia, thvc hi~n chu truang
xoa bo sa hilu tu nhan v~ tu li~u san xufit, tiSn hanh cong hilu
boa tu li~u san xufit du6i hai hlnh thl:rc sa hilu toan dan va sa
hiiu t~p th~, xoa b6 hoan toan vi~c nguai b6c 19t nguai thong
qua cac quan h~ tu htru ... Nha nu6c ta da ban hanh m(lt lo?t
cac van ban phap lu~t d~ thgc hi~n ffi\}C tieu tren. Cac van ban
da dugc ban hanh g6m:
Nghi d!nh s6 19/CP ngay 29/6/1960 cua H9i d6ng Chfnh
phu v~ chinh sach d6i v6i vi~c cho thue nha cua tu nhan a cac
tinh, thanh ph6 va thi xa; Ngh! d!nh s6 115/CP ngay 2917/1964
quy dinh v~ di~u 1~ cho thue nha a thanh ph6, thi xa; QuySt
dinh s6 188/CP v~ chfnh sach xoa b6 tri~t dS tan tfch chi~m
hilu ru()ng dtit va cac hlnh thuc b6c 19t thgc dan, phong ki~n a
mi~n Nam Vi~t Nam; Nghi dinh s6 111/CP ngay 14/4/1977 v~
181
Trong giai do?h nay, ben C?nh hlnh thuc sa hilu nha nu6c
con t6n t?i nhi~u hlnh thuc sa hilu khac nhu: Sa hilu cua cac
nha tU san dan tQC, CUa nhfrng nguai ti~u thuang, thg thu cong,
h9 n6ng dan ca th~ v.v .. Chfnh vl v~y, Hi@n phap nam 1959 da
xac nh~n va bao h9 nhfrng hlnh thuc sa hilu chu y~u v~ tu li~u
san xufit la: IDnh thuc sa hilu nha nu6c (tuc la sa hilu toan
dan), hlnh thuc sa hilu cua hgp tac xa (tuc la sa hilu t~p th~ cua
nhan dan lao d()ng), hlnh thuc sa hilu cua nguai lao d(lng rieng
le va hlnh thl:rc sa hilu cua nha tu san dan t('>c (Di~u 11 Hi@n
phap nam 1959).
M\lc dich ca ban cua chfnh sach kinh t@ cua nu6c Vi~t Nam
dan chu c('>ng hoa Ia ''phat triin va cai tqo nJn kinh ti qu6c
dan theo chit nghfa xii ht)i" (Di~u 9 Hi@n phap nam 1959). D~
thvc hi~n chfnh sach 16n cua Dang va Nha nu6c trong giai
do?n nay la: Cai t?O xa h(li chu nghia, thvc hi~n chu truang
xoa bo sa hilu tu nhan v~ tu li~u san xufit, tiSn hanh cong hilu
boa tu li~u san xufit du6i hai hlnh thl:rc sa hilu toan dan va sa
hiiu t~p th~, xoa b6 hoan toan vi~c nguai b6c 19t nguai thong
qua cac quan h~ tu htru ... Nha nu6c ta da ban hanh m(lt lo?t
cac van ban phap lu~t d~ thgc hi~n ffi\}C tieu tren. Cac van ban
da dugc ban hanh g6m:
Nghi d!nh s6 19/CP ngay 29/6/1960 cua H9i d6ng Chfnh
phu v~ chinh sach d6i v6i vi~c cho thue nha cua tu nhan a cac
tinh, thanh ph6 va thi xa; Ngh! d!nh s6 115/CP ngay 2917/1964
quy dinh v~ di~u 1~ cho thue nha a thanh ph6, thi xa; QuySt
dinh s6 188/CP v~ chfnh sach xoa b6 tri~t dS tan tfch chi~m
hilu ru()ng dtit va cac hlnh thuc b6c 19t thgc dan, phong ki~n a
mi~n Nam Vi~t Nam; Nghi dinh s6 111/CP ngay 14/4/1977 v~
181
chfnh sach qmin lf va cai t~o xa h('>i chu nghia d6i vcri nha, d~t
cho thue o cac do thi cac tinh phfa Nam... Cung vm cac van ban
phap lu~t nhfun cai t~o va cong hiiu hoa tu li~u san xu~t. Nha
nucrc ta con ban hanh phap lu~t nh&m bao v~ ch~ d('> so hiiu xa
h('>i chu nghia da dugc xac l~p (Phap l~nh ngay 21110/1970
trimg tri cac t('>i xam ph~m tai san xa h('>i chu nghia).
Do b6i canh lich su giai do~n tit nam 1954 d~n nam 1975
d~t nucrc bi phan chia lam hai mien vcri hai ch~ d('> chfnh tri
khac nhau, nen phap lu~t ve so hiiu o mien B~c trong giai do~n
nay c6 tfnh ch~t m€m deo trong m('>t s6 m~t d~ thvc hi~n chfnh
sach doan k~t dan t('>c. Tfnh chua tri~t d~ trong phap lu~t v€ so
hiiu thai ld nay th~ hi~n: Khi chung ta thvc hi~n cai t~o xa h('>i
chu nghia thl trong m('>t chirng mvc nh~t dinh, Nha nucrc vfrn
bao h('> quyen so hiiu v€ ru('>ng d~t va cac tu li~u san xu~t khac
cua cac h('> nong dan ca th~. ngucri lam thg thu cong va nhfrng
ngum lao d('>ng rieng le khac (Di€u 14, 15 Hi~n phap nam
1959). Trong qua trlnh thvc hi~n chfnh sach nay, Thu tuang
Chfnh phu cling da c6 Thong tu s6 48/TTg ngay 3/6/1963
huang dfrn v€ vi~c ch~p hanh nghiem chinh phap lu~t bao dam
quy€n tu hiiu v€ tu li~u san xu~t 0 nong thon. Nha nucrc cling
da ban hanh Phap l~nh ngay 21110/1970 d~ trirng tri cac t('>i
xam ph~m tai san rieng cua cong dan.
Phap lu~t v€ so hiiu trong giai do~ nay chua xac nh~n vi~c
cong hiiu hoa hoan toan d~t dai (theo quy dinh cua Hi~n phap
nam 1959) nen quyen tu hiiu cua cac h('> nong dan ca th~ vfrn
dugc Nha nucrc bao h('> cung vm nhfrng quy€n so hiiu tai san
khac. Tuy nhien, Nha nucrc nghiem ck vi~c lgi d1,1ng tai san tu
hiiu d~ lam r6i lo~n n€n kinh t~ cua xa h('>i, pha ho~i k~ ho~ch
kinh t~ nha nu6'c.
182
chfnh sach qmin lf va cai t~o xa h('>i chu nghia d6i vcri nha, d~t
cho thue o cac do thi cac tinh phfa Nam... Cung vm cac van ban
phap lu~t nhfun cai t~o va cong hiiu hoa tu li~u san xu~t. Nha
nucrc ta con ban hanh phap lu~t nh&m bao v~ ch~ d('> so hiiu xa
h('>i chu nghia da dugc xac l~p (Phap l~nh ngay 21110/1970
trimg tri cac t('>i xam ph~m tai san xa h('>i chu nghia).
Do b6i canh lich su giai do~n tit nam 1954 d~n nam 1975
d~t nucrc bi phan chia lam hai mien vcri hai ch~ d('> chfnh tri
khac nhau, nen phap lu~t ve so hiiu o mien B~c trong giai do~n
nay c6 tfnh ch~t m€m deo trong m('>t s6 m~t d~ thvc hi~n chfnh
sach doan k~t dan t('>c. Tfnh chua tri~t d~ trong phap lu~t v€ so
hiiu thai ld nay th~ hi~n: Khi chung ta thvc hi~n cai t~o xa h('>i
chu nghia thl trong m('>t chirng mvc nh~t dinh, Nha nucrc vfrn
bao h('> quyen so hiiu v€ ru('>ng d~t va cac tu li~u san xu~t khac
cua cac h('> nong dan ca th~. ngucri lam thg thu cong va nhfrng
ngum lao d('>ng rieng le khac (Di€u 14, 15 Hi~n phap nam
1959). Trong qua trlnh thvc hi~n chfnh sach nay, Thu tuang
Chfnh phu cling da c6 Thong tu s6 48/TTg ngay 3/6/1963
huang dfrn v€ vi~c ch~p hanh nghiem chinh phap lu~t bao dam
quy€n tu hiiu v€ tu li~u san xu~t 0 nong thon. Nha nucrc cling
da ban hanh Phap l~nh ngay 21110/1970 d~ trirng tri cac t('>i
xam ph~m tai san rieng cua cong dan.
Phap lu~t v€ so hiiu trong giai do~ nay chua xac nh~n vi~c
cong hiiu hoa hoan toan d~t dai (theo quy dinh cua Hi~n phap
nam 1959) nen quyen tu hiiu cua cac h('> nong dan ca th~ vfrn
dugc Nha nucrc bao h('> cung vm nhfrng quy€n so hiiu tai san
khac. Tuy nhien, Nha nucrc nghiem ck vi~c lgi d1,1ng tai san tu
hiiu d~ lam r6i lo~n n€n kinh t~ cua xa h('>i, pha ho~i k~ ho~ch
kinh t~ nha nu6'c.
182
 M~c du con c6 nhfrng h~n ch~ do ho~m ca.nh lich sir hk bfiy
sa
gio nhung phap lu~t ve hiiu vdn la ffiQt cong Cl,l phap lf quan
tn;mg va c6 hi~u qua dS Nha nu6c th\l'c hi~n cac chu truong xoa
bo tU hiiu ve tU li~U san xufit, th1,l'C hi~n chinh sach cai t~O xa
h()i chu nghia va cong hfru tu li~u san xufit; th1,1'C hi~n cac nghi
quy~t cua D~i h()i d~i bi~u toan qu6c lfin thu Ill, thu IV cua
Dang la vira xay d1,l'llg, vira cai t~o, trong cai t~o c6 xay d\l'fig ...
Cac van ban phap lu~t ve sa hfru trong giai do~n nay da t~o ra
tien de quan trQng c6 y nghia to 16n trong thai ki ti~p theo.
3. Giai do~n tir nam 1980 d~n nam 1992
D~ dap 11ng yeu cfiu va phu hgp v6i tlnh hlnh each m~ng
trong giai do~n nay, nam 1980 Qu6c h()i da ban hanh ban Hi~n
phap m6i. Hi~n phap nam 1980 da ghi nh~n nhfrng dinh huang
chi~n luqc va tra thanh ca sa
phap H dS xay d\l'fig h~ th6ng
sa
phap lu~t n6i chung va phap lu~t ve hfru n6i rieng.
La lu~t ca ban cua Nha nu6c, Hi~n phap nam 1980 da ghi
nh~n ph~m vi va ban chAt cua sa hiiu nha nuoc rna cac ban
Hi€n phtlp nam 1946, niim 1959 chua quy di111J~. D6 1a vi~c
kh~ng dinh: Dfit dai, rirng nui, song h6, hfim mo, tai nguyen
thien nhien trong long dfit, a vimg bi~n va them lvc dia, cac xi
nghi~p cong nghi~p, nong nghi~p, lam nghi~p, ngu nghi~p,
thuong nghi~p qu6c doanh; ngan hang va t6 chuc bao hi~m;
cong trlnh phvc vv lqi fch cong c()ng; h~ th6ng dubng s~t,
dubng b(), dubng khong ... deu thu()c sa hfru toan dan (Dieu 19
Hi~n phap nam 1980).
Ban Hi@n phap nam 1980 da ghi nh~n cac ch@ d() sa hfru
dang t6n t~i a nu6c ta bao g6m cac hlnh thuc: Sa hfru nha nu6c
183
M~c du con c6 nhfrng h~n ch~ do ho~m ca.nh lich sir hk bfiy
sa
gio nhung phap lu~t ve hiiu vdn la ffiQt cong Cl,l phap lf quan
tn;mg va c6 hi~u qua dS Nha nu6c th\l'c hi~n cac chu truong xoa
bo tU hiiu ve tU li~U san xufit, th1,l'C hi~n chinh sach cai t~O xa
h()i chu nghia va cong hfru tu li~u san xufit; th1,1'C hi~n cac nghi
quy~t cua D~i h()i d~i bi~u toan qu6c lfin thu Ill, thu IV cua
Dang la vira xay d1,l'llg, vira cai t~o, trong cai t~o c6 xay d\l'fig ...
Cac van ban phap lu~t ve sa hfru trong giai do~n nay da t~o ra
tien de quan trQng c6 y nghia to 16n trong thai ki ti~p theo.
3. Giai do~n tir nam 1980 d~n nam 1992
D~ dap 11ng yeu cfiu va phu hgp v6i tlnh hlnh each m~ng
trong giai do~n nay, nam 1980 Qu6c h()i da ban hanh ban Hi~n
phap m6i. Hi~n phap nam 1980 da ghi nh~n nhfrng dinh huang
chi~n luqc va tra thanh ca sa
phap H dS xay d\l'fig h~ th6ng
sa
phap lu~t n6i chung va phap lu~t ve hfru n6i rieng.
La lu~t ca ban cua Nha nu6c, Hi~n phap nam 1980 da ghi
nh~n ph~m vi va ban chAt cua sa hiiu nha nuoc rna cac ban
Hi€n phtlp nam 1946, niim 1959 chua quy di111J~. D6 1a vi~c
kh~ng dinh: Dfit dai, rirng nui, song h6, hfim mo, tai nguyen
thien nhien trong long dfit, a vimg bi~n va them lvc dia, cac xi
nghi~p cong nghi~p, nong nghi~p, lam nghi~p, ngu nghi~p,
thuong nghi~p qu6c doanh; ngan hang va t6 chuc bao hi~m;
cong trlnh phvc vv lqi fch cong c()ng; h~ th6ng dubng s~t,
dubng b(), dubng khong ... deu thu()c sa hfru toan dan (Dieu 19
Hi~n phap nam 1980).
Ban Hi@n phap nam 1980 da ghi nh~n cac ch@ d() sa hfru
dang t6n t~i a nu6c ta bao g6m cac hlnh thuc: Sa hfru nha nu6c
183
hay con gQi Ut so hiiu to~m dan, so hiiu t~p thS va so hiiu cua
cong dan (quy dinh trong cac di@u 18, 19, 23, 24, 27). Hi~n
phap nam 1980 con quy dinh m()t each C\1 thS v@ cac lo~i khach
thS cua nhfrng hinh thuc so hiiu nhdt dinh va tru tien cho hai
hinh thuc sa hiiu duqc xac dinh la so hiiu then ch6t. Di€u 18
Hi~n phap nam 1980 da quy dinh: "Thih lqp va cung c6 ch~ a(j
s& hfm xii h(ji chu nghia vJ tu li¢u scm xudt nhlim th71c hi¢n m(jt
nJn kinh t~ qu6c dan chu y~u c6 hai thanh phdn: thanh phdn
kinh d qu6c doanh thu(jc s& hfm toan dan va thanh phdn kinh
d h(Jp tac xii thu(jc s& hfru tqp thi cua nhan dan lao a(jng ".
Nh~m C\1 thS hoa vi~c thvc hi~n Hi~n phap, cac van ban
phap lu~t v@ so hiiu trong nhfrng nam dfiu cua th~p k)r 80 v~n
ti~p tl)C th\l'C hi~n chfnh sach cai t~O xa h(}i chu nghia trong
vi~c thi~t l~p va cling c6 ch~ d9 so hiiu xa h()i chu nghia. Theo
quy dinh cua Hi~n phap, cac van ban phap 1u~t da quy dinh
vi~c giao quy€n sir dl)ng ddt dai (g6m ca ddt rimg, ddt th6
canh... ) cho ngum sir dl)ng dS khai thac gia tri cua ddt nhung
phai bao dam quy€n quan lf cua Nha nu&c: Quy~t dinh s6
201/CP ngay 117/1980 cua H()i d6ng Chfnh phu v€ vi~c th6ng
nhdt quan lf ru()ng ddt va tang cubng cong tac quan lf ru()ng ddt
trong ca nu&c; Quy~t dinh s6 184/HDBT ngay 6/1111982 cua
H()i d6ng b9 truang (nay la Chfnh phu) v€ vi~c dfry m~nh giao
ddt, giao rimg cho t~p thS va nhan dan tr6ng cay, gay rimg.
D(lc bi~t, tir khi thvc hi~n chfnh sach d6i m&i cua Dang,
Nha nu&c ta da ban hanh nhi€u van ban phap lu~t v€ so hiiu.
Phap lu~t v€ so hiiu giai do~n nay da quy dinh r6 cac quy€n va
nghia V\1 cua chu so hiiu trong cac trubng hgp C\1 thS; d1i xu lf
dung d~n vdn d€ lgi fch nen da tro thanh d()ng Ivc thuc dfry
184
hay con gQi Ut so hiiu to~m dan, so hiiu t~p thS va so hiiu cua
cong dan (quy dinh trong cac di@u 18, 19, 23, 24, 27). Hi~n
phap nam 1980 con quy dinh m()t each C\1 thS v@ cac lo~i khach
thS cua nhfrng hinh thuc so hiiu nhdt dinh va tru tien cho hai
hinh thuc sa hiiu duqc xac dinh la so hiiu then ch6t. Di€u 18
Hi~n phap nam 1980 da quy dinh: "Thih lqp va cung c6 ch~ a(j
s& hfm xii h(ji chu nghia vJ tu li¢u scm xudt nhlim th71c hi¢n m(jt
nJn kinh t~ qu6c dan chu y~u c6 hai thanh phdn: thanh phdn
kinh d qu6c doanh thu(jc s& hfm toan dan va thanh phdn kinh
d h(Jp tac xii thu(jc s& hfru tqp thi cua nhan dan lao a(jng ".
Nh~m C\1 thS hoa vi~c thvc hi~n Hi~n phap, cac van ban
phap lu~t v@ so hiiu trong nhfrng nam dfiu cua th~p k)r 80 v~n
ti~p tl)C th\l'C hi~n chfnh sach cai t~O xa h(}i chu nghia trong
vi~c thi~t l~p va cling c6 ch~ d9 so hiiu xa h()i chu nghia. Theo
quy dinh cua Hi~n phap, cac van ban phap 1u~t da quy dinh
vi~c giao quy€n sir dl)ng ddt dai (g6m ca ddt rimg, ddt th6
canh... ) cho ngum sir dl)ng dS khai thac gia tri cua ddt nhung
phai bao dam quy€n quan lf cua Nha nu&c: Quy~t dinh s6
201/CP ngay 117/1980 cua H()i d6ng Chfnh phu v€ vi~c th6ng
nhdt quan lf ru()ng ddt va tang cubng cong tac quan lf ru()ng ddt
trong ca nu&c; Quy~t dinh s6 184/HDBT ngay 6/1111982 cua
H()i d6ng b9 truang (nay la Chfnh phu) v€ vi~c dfry m~nh giao
ddt, giao rimg cho t~p thS va nhan dan tr6ng cay, gay rimg.
D(lc bi~t, tir khi thvc hi~n chfnh sach d6i m&i cua Dang,
Nha nu&c ta da ban hanh nhi€u van ban phap lu~t v€ so hiiu.
Phap lu~t v€ so hiiu giai do~n nay da quy dinh r6 cac quy€n va
nghia V\1 cua chu so hiiu trong cac trubng hgp C\1 thS; d1i xu lf
dung d~n vdn d€ lgi fch nen da tro thanh d()ng Ivc thuc dfry
184
giao 1uu dan s\f trong di~u ki~n n~n kinh te hang hoa nhi~u
thanh phdn theo dinh huang xa h()i chu nghia c6 S\f qmin 11 cua
Nha nu6c phat trien m~ me. Vf d'(l: Phap 1~nh v~ thira k@
ngay 10/9/1990; Phap 1~nh v~ nha a ngay 26/311991; Lu~t d~t
dai nam 1987; Phap 1~nh bao h() quy~n sa hfru cong nghi~p
ngay 1112/1989...
Ngohl ra, dum g6c d() 1~p phap ciing cAn phai th~y rfutg
hi~U 1\fC phap lf CUa cac van ban phap 1u~t V~ sa hfru ban hanh
trong thm ld tir nam 1980 den nam 1992 cao han so vm thm ld
tru6c nam 1980, do d6 tfnh 6n dinh cao han. Di~u nay da t~o ra
tam li yen tam va tin tui:Jng vao S\1' bao hQ CUa phap 1u~t dfli vm
cac quan h~ SO hfru. Qua qua trlnh ap dvng trong th\fC t€, cac
van ban phap 1u~t v~ sa hfru giai do~n nay da phan anh dung
quy 1u~t khach quan va c6 tfnh kha thi nen phfut 1011 dugc Lu~t
d~t dai sua d6i va BLDS ghi nh?n.
4. Giai dol}n tir nam 1992 d~n nam 2013
Dum anh sang cua nghi quyet D~ h()i d~ bieu toan qu6c
lfut thu VI cua Dang c()ng san Vi~t Nam, cong CUQC d6i mm
toan di~n a d~t nu6c ta da d~t dugc nhfrng thanh t\l'U bu6c dftu
vo cung quan trc;mg, nh~t 1a trong nhimg nam dAu cua th?p nien
90 cua th6 ki tru6c. De dap Ung nhu cAu cua tlnh hlnh va nhi~m
V\1 mm, Qu6c h()i da quy€t dinh ban hanh Hi€n phap nam 1992.
Hi€n phap nam 1992 (dugc Qu6c h()i thong qua ngay
15/4/1992) da k€ thira nhfrng quy dinh cua cac ban Hien phap
tru6c day va da xac nh~n che d() kinh te cua nu6c ta bao g6m
ba hlnh thuc sa hfru chu y€u. Di~u 15 Hi€n phap nam 1992 ghi
nh~n: ''Nha nzrac phat triin nin kinh d hlmg hoa nhiiu thanh
185
giao 1uu dan s\f trong di~u ki~n n~n kinh te hang hoa nhi~u
thanh phdn theo dinh huang xa h()i chu nghia c6 S\f qmin 11 cua
Nha nu6c phat trien m~ me. Vf d'(l: Phap 1~nh v~ thira k@
ngay 10/9/1990; Phap 1~nh v~ nha a ngay 26/311991; Lu~t d~t
dai nam 1987; Phap 1~nh bao h() quy~n sa hfru cong nghi~p
ngay 1112/1989...
Ngohl ra, dum g6c d() 1~p phap ciing cAn phai th~y rfutg
hi~U 1\fC phap lf CUa cac van ban phap 1u~t V~ sa hfru ban hanh
trong thm ld tir nam 1980 den nam 1992 cao han so vm thm ld
tru6c nam 1980, do d6 tfnh 6n dinh cao han. Di~u nay da t~o ra
tam li yen tam va tin tui:Jng vao S\1' bao hQ CUa phap 1u~t dfli vm
cac quan h~ SO hfru. Qua qua trlnh ap dvng trong th\fC t€, cac
van ban phap 1u~t v~ sa hfru giai do~n nay da phan anh dung
quy 1u~t khach quan va c6 tfnh kha thi nen phfut 1011 dugc Lu~t
d~t dai sua d6i va BLDS ghi nh?n.
4. Giai dol}n tir nam 1992 d~n nam 2013
Dum anh sang cua nghi quyet D~ h()i d~ bieu toan qu6c
lfut thu VI cua Dang c()ng san Vi~t Nam, cong CUQC d6i mm
toan di~n a d~t nu6c ta da d~t dugc nhfrng thanh t\l'U bu6c dftu
vo cung quan trc;mg, nh~t 1a trong nhimg nam dAu cua th?p nien
90 cua th6 ki tru6c. De dap Ung nhu cAu cua tlnh hlnh va nhi~m
V\1 mm, Qu6c h()i da quy€t dinh ban hanh Hi€n phap nam 1992.
Hi€n phap nam 1992 (dugc Qu6c h()i thong qua ngay
15/4/1992) da k€ thira nhfrng quy dinh cua cac ban Hien phap
tru6c day va da xac nh~n che d() kinh te cua nu6c ta bao g6m
ba hlnh thuc sa hfru chu y€u. Di~u 15 Hi€n phap nam 1992 ghi
nh~n: ''Nha nzrac phat triin nin kinh d hlmg hoa nhiiu thanh
185
phdn theo C(J chi thi truimg c6 Slf quem lf cua Nha mrbc theo
dinh hubng xii h()i chit nghza. Ca cdu kinh ti nhiJu thanh phdn
vbi cac hlnh thuc t6 chuc sim xudt, kinh doanh da dqng dl!a
tren chi d() sil hiiu toim dan, sil hiiu tqp thi, sil hiiu tu nhan,
trong d6 sil hfru toan dan va sil hiiu tqp thi la nJn timg ".
V cri xu th@ phat tri~n cua m()t n~n kinh t@ da d~ng, Hi@n
phap nfu:n 1992 da xac nh~n SlJ t6n t~i cua hlnh thuc sa hfru tU
nhan, nhi~u thanh phfut kinh t@ khac nhau cung t6n t~i va phat
tri~n. D~ t~o di~u ki~n cho ll,l'c luQ'llg san xuAt phat tri~n m~nh
me, Nha nucrc chu truang cho cac thanh phfrn kinh t@ thu()c sa
hliu tu nhan phat tri~n vm nhi~u hlnh thuc t6 chuc kinh doanh
da d~ng. Muc d() va ph~m vi cua sa hliu tu nhan ngay cang
dugc rna r()ng. Di~u 21 Hi@n phap nam 1992 quy dinh: "Kinh
ti ca thi, kinh ti tu him tu nhan du(YC Ch9n hlnh thuc t6 chuc
sim xudt, kinh doanh, du(Yc thimh lqp doanh nghi¢p khong hi
hqn chi vJ quy mo hoqt d()ng trong nhfrng nganh nghJ c6 l(Yi
cho qu6c ki dan sinh".
Tuy nhien, Nha nucrc vfin luon luon xac dinh vai tro n~n
tang cua hlnh thuc sa hliu toan dan va sa hliu t~p th~; xac dinh
kinh t@ qu6c doanh (thu()c sa hliu toan dan) phru la thanh phfrn
kinh t@ giu vai tro chu d~o trong n~n kinh t@ qu6c dan.
D6i vcri vi~c sa hliu tu li~u san xuAt quan trQng la dfit dai,
Di~u 18 Hi@n phap nam 1992 vfin ti@p t1,1c kh~ng dinh: "Nha
nubc th6ng nhdt quan lf toan h9 ddt dai theo quy hoqch va
phap luqt, hao dam su dl;lng dung ml;lC dich va c6 hi¢u qua". So
vm Hi@n phap nam 1980, Hi@n phap nam 1992 quy dinh C\1 th~
v~ vi~c su d1,1ng dk D6 la: Nha nucrc giao dfit cho cac t6 chuc
186
phdn theo C(J chi thi truimg c6 Slf quem lf cua Nha mrbc theo
dinh hubng xii h()i chit nghza. Ca cdu kinh ti nhiJu thanh phdn
vbi cac hlnh thuc t6 chuc sim xudt, kinh doanh da dqng dl!a
tren chi d() sil hiiu toim dan, sil hiiu tqp thi, sil hiiu tu nhan,
trong d6 sil hfru toan dan va sil hiiu tqp thi la nJn timg ".
V cri xu th@ phat tri~n cua m()t n~n kinh t@ da d~ng, Hi@n
phap nfu:n 1992 da xac nh~n SlJ t6n t~i cua hlnh thuc sa hfru tU
nhan, nhi~u thanh phfut kinh t@ khac nhau cung t6n t~i va phat
tri~n. D~ t~o di~u ki~n cho ll,l'c luQ'llg san xuAt phat tri~n m~nh
me, Nha nucrc chu truang cho cac thanh phfrn kinh t@ thu()c sa
hliu tu nhan phat tri~n vm nhi~u hlnh thuc t6 chuc kinh doanh
da d~ng. Muc d() va ph~m vi cua sa hliu tu nhan ngay cang
dugc rna r()ng. Di~u 21 Hi@n phap nam 1992 quy dinh: "Kinh
ti ca thi, kinh ti tu him tu nhan du(YC Ch9n hlnh thuc t6 chuc
sim xudt, kinh doanh, du(Yc thimh lqp doanh nghi¢p khong hi
hqn chi vJ quy mo hoqt d()ng trong nhfrng nganh nghJ c6 l(Yi
cho qu6c ki dan sinh".
Tuy nhien, Nha nucrc vfin luon luon xac dinh vai tro n~n
tang cua hlnh thuc sa hliu toan dan va sa hliu t~p th~; xac dinh
kinh t@ qu6c doanh (thu()c sa hliu toan dan) phru la thanh phfrn
kinh t@ giu vai tro chu d~o trong n~n kinh t@ qu6c dan.
D6i vcri vi~c sa hliu tu li~u san xuAt quan trQng la dfit dai,
Di~u 18 Hi@n phap nam 1992 vfin ti@p t1,1c kh~ng dinh: "Nha
nubc th6ng nhdt quan lf toan h9 ddt dai theo quy hoqch va
phap luqt, hao dam su dl;lng dung ml;lC dich va c6 hi¢u qua". So
vm Hi@n phap nam 1980, Hi@n phap nam 1992 quy dinh C\1 th~
v~ vi~c su d1,1ng dk D6 la: Nha nucrc giao dfit cho cac t6 chuc
186
va ca nhan su dvng 6n d!nh lau dai; ngucri su dvng duqc
chuy~n quy~n su dvng dfit duqc Nha nu6c giao theo quy d!nh
cua phap lu~t.
Quy dinh tren day cua Hi~n phap nam 1992 da t;;to ca sa
phap li cho vi~c sua d6i Lu~t dfit dai nam 1987. Quy€n su dvng
dfit da duqc coi 1a quy~n tai san c6 gia tri va c6 th~ chuy~n giao
duqc trong giao luu dan sg. Tinh thftn tren cua Hi~n phap nam
1992 da duqc cv th~· thanh nam quy€n cua ngum su dvng d&t
trong Lu~t dfit dai nam 1993 la: Quy€n chuy~n d6i, chuy~n nhuqng,
cho thue, th~ chfip, thua k~ quy~n su dvng dfit. Sau nay khi ban
hanh BLDS, nam quy~n co ban tren day cling duqc Phftn thu
nam cua BLDS nam 1995 va BLDS nam 2005 ghi nh~n.
Thanh t\l'U l~p phap cao nhfit trong Hnh vvc sa hfru d6 la
cac quy d!nh v~ tai san va quy€n sa hfru t;;ti Phftn thu hai
BLDS. Vm cac quy djnh tuang d6i dfty du va hoan thi~n v~ sa
hfru ch~c ch~n se t;;to ra nhfmg ti€n d€ thu~n ti~n cho vi~c 6n
dinh va phat tri~n cac quan h~ hang hoa ti€n t~ trong n~n kinh
t~ thi truang nhi~u thanh phftn c6 sg quan li cua Nha nu6c theo
dinh huang xa h()i chu nghia. Cac quy dinh C\} th~ v~ tai san va
quy€n sa hfru trong Phftn thu hai BLDS la nhfmg "chufrn mgc"
phap li 6n dinh, t;;to ra hanh lang phap li, an toan c6 hi~u h;c
phap lu~t cao se huang cho quan h~ tai san phat tri~n trong m()t
moi truang 6n d!nh va thu~n lqi.
Nhln l;;ti nhfmg quy dinh phap lu~t v€ sa hfru trong giai
do;;tn tu nam 1992 d~n nay chung ta thfiy r~ng phap lu~t v~ sa
hfru n6i rieng va phap lu~t v~ dan S\I n6i chung cua Vi~t Nam
da xfch l?i gftn phap lu~t cac nu6c, phil hqp v6i thong 1~ va t~p
187
va ca nhan su dvng 6n d!nh lau dai; ngucri su dvng duqc
chuy~n quy~n su dvng dfit duqc Nha nu6c giao theo quy d!nh
cua phap lu~t.
Quy dinh tren day cua Hi~n phap nam 1992 da t;;to ca sa
phap li cho vi~c sua d6i Lu~t dfit dai nam 1987. Quy€n su dvng
dfit da duqc coi 1a quy~n tai san c6 gia tri va c6 th~ chuy~n giao
duqc trong giao luu dan sg. Tinh thftn tren cua Hi~n phap nam
1992 da duqc cv th~· thanh nam quy€n cua ngum su dvng d&t
trong Lu~t dfit dai nam 1993 la: Quy€n chuy~n d6i, chuy~n nhuqng,
cho thue, th~ chfip, thua k~ quy~n su dvng dfit. Sau nay khi ban
hanh BLDS, nam quy~n co ban tren day cling duqc Phftn thu
nam cua BLDS nam 1995 va BLDS nam 2005 ghi nh~n.
Thanh t\l'U l~p phap cao nhfit trong Hnh vvc sa hfru d6 la
cac quy d!nh v~ tai san va quy€n sa hfru t;;ti Phftn thu hai
BLDS. Vm cac quy djnh tuang d6i dfty du va hoan thi~n v~ sa
hfru ch~c ch~n se t;;to ra nhfmg ti€n d€ thu~n ti~n cho vi~c 6n
dinh va phat tri~n cac quan h~ hang hoa ti€n t~ trong n~n kinh
t~ thi truang nhi~u thanh phftn c6 sg quan li cua Nha nu6c theo
dinh huang xa h()i chu nghia. Cac quy dinh C\} th~ v~ tai san va
quy€n sa hfru trong Phftn thu hai BLDS la nhfmg "chufrn mgc"
phap li 6n dinh, t;;to ra hanh lang phap li, an toan c6 hi~u h;c
phap lu~t cao se huang cho quan h~ tai san phat tri~n trong m()t
moi truang 6n d!nh va thu~n lqi.
Nhln l;;ti nhfmg quy dinh phap lu~t v€ sa hfru trong giai
do;;tn tu nam 1992 d~n nay chung ta thfiy r~ng phap lu~t v~ sa
hfru n6i rieng va phap lu~t v~ dan S\I n6i chung cua Vi~t Nam
da xfch l?i gftn phap lu~t cac nu6c, phil hqp v6i thong 1~ va t~p
187
qmin qu6c t~. Phap lu~t v€ so hilu fm djnh, c6 gia tri phap If
cao se Ht y~u t6 t!;lo di€u ki~n thu~n lgi cho cac nha dfiu tu nu6c
ngoai t!;li Vi~t Nam. Di€u nay c6 y nghTa vo cling quan tn;mg
khi giao luu qu6c t~ ngay cang mo r(mg va nu6c ta da tro thanh
thanh vien chinh thuc cua ASEAN, WTO.
5. Giai dofn tir nam 2013 d~n nay
Ngay 28 thang 11 nam 2013, t!;li ld h9p thu 6, Qu6c h9i
Khoa XIII da thong qua Hi~n phap nam 2013. N9i dung cua
Hi€n phap nam 2013 kh~ng dinh: "nJn kinh d Vi¢t Nam la nJn
kinh d thi trn&ng dfnh hu&ng xii h9i chu nghia v&i nhiJu hinh
thuc sa hii'u ... cac thanh phdn kinh d aJu la b9 phqn cdu thanh
quan tr(mg cua nJn kinh d qu6c dan. Cac chu thi thu9c cac
thanh phdn kinh d binh a&ng, h(J'p tac va cqnh tranh theo phap
luqt" (Di€u 51).
Vfin ti~p tl)c phat triSn n€n kinh t~ da d!;lng, nhi€u thanh
phfin, Hi€n phap nam 2013 thS hi~n ro dinh huang xay dlJilg
n€n kinh t€ d9c l~p. tv chu, phat huy n9i h,rc cua cac thanh
phfin khac nhau. Day chinh la n€n tang phap li b€n vilng dS t!;lo
di€u ki~n cho cac quan h~ so hilu dugc phat triSn tren CO' so ton
trQng sv blnh d~ng, ti€n b9.
Hi€n phap nam 2013 nhfm m1:1nh vai tro chu d!;lo cua kinh t€
Nha nu6c va khkg dinh so hilu toan dan d6i vm cac thl san mang
y nghTa kinh t~ 16n, y nghTa v€ an ninh qu6c phong: "ddt dai, tai
nguyen nu&c, tai nguyen khoang scm, ngu6n l()'i a vung biin,
vung tr&i, tai nguyen thien nhien khac va cac tai scm do Nha
nu&c adu tu, quan lf la tai san cong thut)c sa hii'u toan dan do
Nha nu&c dqi di¢n chu sa hii'u va th6ng nhdt quem l{'' (Di€u 53).
188
qmin qu6c t~. Phap lu~t v€ so hilu fm djnh, c6 gia tri phap If
cao se Ht y~u t6 t!;lo di€u ki~n thu~n lgi cho cac nha dfiu tu nu6c
ngoai t!;li Vi~t Nam. Di€u nay c6 y nghTa vo cling quan tn;mg
khi giao luu qu6c t~ ngay cang mo r(mg va nu6c ta da tro thanh
thanh vien chinh thuc cua ASEAN, WTO.
5. Giai dofn tir nam 2013 d~n nay
Ngay 28 thang 11 nam 2013, t!;li ld h9p thu 6, Qu6c h9i
Khoa XIII da thong qua Hi~n phap nam 2013. N9i dung cua
Hi€n phap nam 2013 kh~ng dinh: "nJn kinh d Vi¢t Nam la nJn
kinh d thi trn&ng dfnh hu&ng xii h9i chu nghia v&i nhiJu hinh
thuc sa hii'u ... cac thanh phdn kinh d aJu la b9 phqn cdu thanh
quan tr(mg cua nJn kinh d qu6c dan. Cac chu thi thu9c cac
thanh phdn kinh d binh a&ng, h(J'p tac va cqnh tranh theo phap
luqt" (Di€u 51).
Vfin ti~p tl)c phat triSn n€n kinh t~ da d!;lng, nhi€u thanh
phfin, Hi€n phap nam 2013 thS hi~n ro dinh huang xay dlJilg
n€n kinh t€ d9c l~p. tv chu, phat huy n9i h,rc cua cac thanh
phfin khac nhau. Day chinh la n€n tang phap li b€n vilng dS t!;lo
di€u ki~n cho cac quan h~ so hilu dugc phat triSn tren CO' so ton
trQng sv blnh d~ng, ti€n b9.
Hi€n phap nam 2013 nhfm m1:1nh vai tro chu d!;lo cua kinh t€
Nha nu6c va khkg dinh so hilu toan dan d6i vm cac thl san mang
y nghTa kinh t~ 16n, y nghTa v€ an ninh qu6c phong: "ddt dai, tai
nguyen nu&c, tai nguyen khoang scm, ngu6n l()'i a vung biin,
vung tr&i, tai nguyen thien nhien khac va cac tai scm do Nha
nu&c adu tu, quan lf la tai san cong thut)c sa hii'u toan dan do
Nha nu&c dqi di¢n chu sa hii'u va th6ng nhdt quem l{'' (Di€u 53).
188
 BLDS nam 2015 duqc thong qua vao ngay 24/1112015 va
c6 hi~u hJc b~t d~u tir ngay 01//0112017 thAm nhu~n dinh
huang cua Hi~n phap nam 2013. BLDS nam 2015 v6i sau
Ph~n, 689 Di~u da th~ hi~n nhfrng n()i dung rAt tiSn b() va hi~n
d~i lien quan dSn quan h~ sa hfru. Theo do, l~n d!u tien, chi€m
hfru dugc ghi nh~n trong b() lu~t, ben c~nh gia tri Ia m()t quy~n
nang thu()c quy~n sa hfru, Ia m()t tr~ng thai phap li va ngum
chiSm hfru dugc bao v~ quy~n cua h9 d6i v6i thl san h9 dang
chiS~ hfru. BLDS nam 2015 ciing l~n d!u tien quy dinh ben
c~nh quy~n sa hfru cua chu sa hffu d6i v6i tai sim c6 quy~n cua
cac chu th~ khac nhu quy~n b~ m~t, quy~n huang d\lng. Quy~n
d6i v6i bAt d()ng san li~n k~ dugc quy dinh theo huang khai
quat va chfnh xac han khi xac dinh do 1a quy~n g~n li~n v6i bAt
d()ng san va khong thay dbi cho du chu sa hfru cua bAt d()ng
san co thay dbi.
BLDS nam 2015 v6i nhfrng quy dinh sua dbi va bb sung so
v6i quy dinh cua BLDS nam 2005 v~ tai san va sa hfru da rna
ra hanh lang phap li tiSn b(), Ia ca sa d~ cac chu th~ c6 th~ khai
thac t6i da 1¢ ich cua tai san va dem i~i cac gia tri v~t chAt, gop
ph~n phat tri~n xa h()i.
B. QUAN H~ PHAP LUAT DAN Sl)' V~ 86' HO'U
Quan h~ phap lu~t dan S\f V~ sa hfru ciing nhu cac quan h~
phap lu~t dan S\f khac bao g6m nhfrng ySu t6 du thanh quan h~
do la: Chu th~, khach th~ va n()i dung quy~n sa hfru. Vi~c phan
tfch cac y€u tf> cftu thanh quan h~ phap lu~t dan S\f V~ sa hfru
du6i d~ng C\l th~, rieng bi~t c6 y nghTa cho vi~c nghien c(ru
tung ySu t6 khi phai xem xet chung trong nhfrng truemg hgp C\l
189
BLDS nam 2015 duqc thong qua vao ngay 24/1112015 va
c6 hi~u hJc b~t d~u tir ngay 01//0112017 thAm nhu~n dinh
huang cua Hi~n phap nam 2013. BLDS nam 2015 v6i sau
Ph~n, 689 Di~u da th~ hi~n nhfrng n()i dung rAt tiSn b() va hi~n
d~i lien quan dSn quan h~ sa hfru. Theo do, l~n d!u tien, chi€m
hfru dugc ghi nh~n trong b() lu~t, ben c~nh gia tri Ia m()t quy~n
nang thu()c quy~n sa hfru, Ia m()t tr~ng thai phap li va ngum
chiSm hfru dugc bao v~ quy~n cua h9 d6i v6i thl san h9 dang
chiS~ hfru. BLDS nam 2015 ciing l~n d!u tien quy dinh ben
c~nh quy~n sa hfru cua chu sa hffu d6i v6i tai sim c6 quy~n cua
cac chu th~ khac nhu quy~n b~ m~t, quy~n huang d\lng. Quy~n
d6i v6i bAt d()ng san li~n k~ dugc quy dinh theo huang khai
quat va chfnh xac han khi xac dinh do 1a quy~n g~n li~n v6i bAt
d()ng san va khong thay dbi cho du chu sa hfru cua bAt d()ng
san co thay dbi.
BLDS nam 2015 v6i nhfrng quy dinh sua dbi va bb sung so
v6i quy dinh cua BLDS nam 2005 v~ tai san va sa hfru da rna
ra hanh lang phap li tiSn b(), Ia ca sa d~ cac chu th~ c6 th~ khai
thac t6i da 1¢ ich cua tai san va dem i~i cac gia tri v~t chAt, gop
ph~n phat tri~n xa h()i.
B. QUAN H~ PHAP LUAT DAN Sl)' V~ 86' HO'U
Quan h~ phap lu~t dan S\f V~ sa hfru ciing nhu cac quan h~
phap lu~t dan S\f khac bao g6m nhfrng ySu t6 du thanh quan h~
do la: Chu th~, khach th~ va n()i dung quy~n sa hfru. Vi~c phan
tfch cac y€u tf> cftu thanh quan h~ phap lu~t dan S\f V~ sa hfru
du6i d~ng C\l th~, rieng bi~t c6 y nghTa cho vi~c nghien c(ru
tung ySu t6 khi phai xem xet chung trong nhfrng truemg hgp C\l
189
th~. Tren thvc t~ ba y~u t6 tren day thubng c6 m6i quan h~
khfmg khit, bi~n chtmg, bm thi~u m()t trong cac y~u t6 d6 thl
sa
khong th~ hinh thanh quan h~ phap lu~t dan S\I V~ hiiu.
I. CHU THE CUA QUAN H$ Sd HUu
Chu th~ cua quy~n sa hiiu la nhfrng ngum tham gia quan h~
phap lu~t dan S\I V~ sa hiiu.
D6i v6i nhi'rng tai san hi'ru hlnh thl chu th~ cua quy~n sa
hi'ru Ia nhi'rng ngucri c6 trong tay cac tai san theo quy dinh
t~i Chuang VII, Phfin thu nhdt BLDS thu()c quy~n sa htru
cua mlnh (con gQi la chu sa hi'ru) dugc xac l~p theo nhfrng
din cu do BLDS quy dinh. Chu sa hi'ru trong lu~t dan S\I la
ca nhan, phap nhan, theo nhu quy dinh t~i Di~u 158: "c6 au
ba quy~n nang la quy~n chiim hiru, quy~n su dl:lng, quy~n
tltnh aoqt tai scm".
D€ tra thanh chu sa hiiu, trong m()t s6 trubng hgp phap lu~t
dan S\I quy dinh phai c6 nhfrng di~u ki~n nhdt dinh. Df>i v6i ca
nhan, d~ tra thanh chu sa hiiu phai c6 nang lvc phap lu~t va
trong m()t s6 trubng hgp phai c6 nang lvc hanh vi.
M(tt khac, c6 nhfrng tai san BLDS quy dinh chi thu()c
quy~n sa hiiu cua nhfrng chu th~ rieng bi~t nhu: Thl san thu()c
sa hiiu toan dan bao g6m ddt dai, rirng tv nhien, rirng tr6ng c6
v6n tu ngan sach nha nu6c, mii, song h6, ngu6n nu6c, thl
nguyen trong long ddt ... (Di~u 197 BLDS).
D6i v6i nhfrng tai san vo hlnh (quy~n sa hiiu tri tu~) thl chu
th~ quy~n sa hiiu la nhfrng ngum dugc phap lu~t dan sv cong
nh~n. D6 Ia chu sa hiiu tac phfim bao g6m: Tac gia, cac d6ng
190
th~. Tren thvc t~ ba y~u t6 tren day thubng c6 m6i quan h~
khfmg khit, bi~n chtmg, bm thi~u m()t trong cac y~u t6 d6 thl
sa
khong th~ hinh thanh quan h~ phap lu~t dan S\I V~ hiiu.
I. CHU THE CUA QUAN H$ Sd HUu
Chu th~ cua quy~n sa hiiu la nhfrng ngum tham gia quan h~
phap lu~t dan S\I V~ sa hiiu.
D6i v6i nhi'rng tai san hi'ru hlnh thl chu th~ cua quy~n sa
hi'ru Ia nhi'rng ngucri c6 trong tay cac tai san theo quy dinh
t~i Chuang VII, Phfin thu nhdt BLDS thu()c quy~n sa htru
cua mlnh (con gQi la chu sa hi'ru) dugc xac l~p theo nhfrng
din cu do BLDS quy dinh. Chu sa hi'ru trong lu~t dan S\I la
ca nhan, phap nhan, theo nhu quy dinh t~i Di~u 158: "c6 au
ba quy~n nang la quy~n chiim hiru, quy~n su dl:lng, quy~n
tltnh aoqt tai scm".
D€ tra thanh chu sa hiiu, trong m()t s6 trubng hgp phap lu~t
dan S\I quy dinh phai c6 nhfrng di~u ki~n nhdt dinh. Df>i v6i ca
nhan, d~ tra thanh chu sa hiiu phai c6 nang lvc phap lu~t va
trong m()t s6 trubng hgp phai c6 nang lvc hanh vi.
M(tt khac, c6 nhfrng tai san BLDS quy dinh chi thu()c
quy~n sa hiiu cua nhfrng chu th~ rieng bi~t nhu: Thl san thu()c
sa hiiu toan dan bao g6m ddt dai, rirng tv nhien, rirng tr6ng c6
v6n tu ngan sach nha nu6c, mii, song h6, ngu6n nu6c, thl
nguyen trong long ddt ... (Di~u 197 BLDS).
D6i v6i nhfrng tai san vo hlnh (quy~n sa hiiu tri tu~) thl chu
th~ quy~n sa hiiu la nhfrng ngum dugc phap lu~t dan sv cong
nh~n. D6 Ia chu sa hiiu tac phfim bao g6m: Tac gia, cac d6ng
190
tac gift, CO quan tf> chirc giao nhi~m V\1 cho tac gia, Ca nhan
ho~ t5 chirc giao k~t hgp d6ng sang t~o v6i tac gia, ngubi thira
k~ theo di chuc ho~c nguOi thira k~ theo phap lu~t cua tac gia....
Trong quy~n so hfru cong nghi~p. chu so hfru c6 th€ dugc xac
nh~ theo van bfutg bao h<}. Ngubi c6 ten trong van bfutg bao
h9 do ccr quan nha nuoc c6 thAm quyen cAp la chu so hfru va c6
quyen so hilu d6i v6i sang ch~. giai phap hfru ich, ki€u dang
cong nghi~p. nhan hi~u hang hoa v.v. dugc xac l~p theo van
bfutg bao h9.
Do tinh chAt va d~c trung cua quan h~ phap lu~t v~ so hfm
nen m<}t ben chu th€ luon dugc xac dinh va c6 cac quyen nang
chi€m hfru, sir d\lng, dinh do~t thl san cua minh, con chu th€
phia ben kia la tAt ca nhfrng thanh vien trong xa h9i. Nhfrng
thanh vien nay chua dUQ'C xac dinh C\1 th€ nhung hQ CO nghia
V\1 phai ton trQng cac quyen nang cua chu so hfru. Nghia V\1
nay dugc th€ hi~n 0 vi~c khong dugc xam ph~ d€n cac quy€n
cua chu so hfru dum d~ng hanh d<}ng ho~c khong hanh d<}ng.
Vi dtt: Khong dugc xam ph~ tiVC ti€p ho~c gian ti~p d~n cac
quy€n, lgi ich hgp phap cua chu so hfru. Ngubi thue thl san
khong dUQ'C SU dvng tai san khong dung ID\lC dich, cong dvng
cua thl san. N€u ben thue thl san yi ph~m c6 th€ bi ben cho thue
don phuong chAm dirt thgc hi~n hgp d6ng va yeu d.u b6i
thu<mg thi~t h~ theo quy dinh t~i khoan 2 Di€u 480 BLDS.
Ngoai ra, d€ bao v~ quy€n, lQ'i ich hgp phap cua chu so
hfru, phap lu~t con quy dinh cac thanh vien trong xa h9i khong
dugc ti€n hanh nhfrng hanh vi khac lam can tro vi~c thgc hi~n
cac quyen nang cua chu so hilu.
191
tac gift, CO quan tf> chirc giao nhi~m V\1 cho tac gia, Ca nhan
ho~ t5 chirc giao k~t hgp d6ng sang t~o v6i tac gia, ngubi thira
k~ theo di chuc ho~c nguOi thira k~ theo phap lu~t cua tac gia....
Trong quy~n so hfru cong nghi~p. chu so hfru c6 th€ dugc xac
nh~ theo van bfutg bao h<}. Ngubi c6 ten trong van bfutg bao
h9 do ccr quan nha nuoc c6 thAm quyen cAp la chu so hfru va c6
quyen so hilu d6i v6i sang ch~. giai phap hfru ich, ki€u dang
cong nghi~p. nhan hi~u hang hoa v.v. dugc xac l~p theo van
bfutg bao h9.
Do tinh chAt va d~c trung cua quan h~ phap lu~t v~ so hfm
nen m<}t ben chu th€ luon dugc xac dinh va c6 cac quyen nang
chi€m hfru, sir d\lng, dinh do~t thl san cua minh, con chu th€
phia ben kia la tAt ca nhfrng thanh vien trong xa h9i. Nhfrng
thanh vien nay chua dUQ'C xac dinh C\1 th€ nhung hQ CO nghia
V\1 phai ton trQng cac quyen nang cua chu so hfru. Nghia V\1
nay dugc th€ hi~n 0 vi~c khong dugc xam ph~ d€n cac quy€n
cua chu so hfru dum d~ng hanh d<}ng ho~c khong hanh d<}ng.
Vi dtt: Khong dugc xam ph~ tiVC ti€p ho~c gian ti~p d~n cac
quy€n, lgi ich hgp phap cua chu so hfru. Ngubi thue thl san
khong dUQ'C SU dvng tai san khong dung ID\lC dich, cong dvng
cua thl san. N€u ben thue thl san yi ph~m c6 th€ bi ben cho thue
don phuong chAm dirt thgc hi~n hgp d6ng va yeu d.u b6i
thu<mg thi~t h~ theo quy dinh t~i khoan 2 Di€u 480 BLDS.
Ngoai ra, d€ bao v~ quy€n, lQ'i ich hgp phap cua chu so
hfru, phap lu~t con quy dinh cac thanh vien trong xa h9i khong
dugc ti€n hanh nhfrng hanh vi khac lam can tro vi~c thgc hi~n
cac quyen nang cua chu so hilu.
191
 II. KRACH THE CUA QUAN H.€ SO HOlJ
Khach th~ la m9t trong ba y~u t6 d.u thanh quan h~ phap
lu~t dan sg v~ so hiiu. N6 c6 th~ la d6i tuQ'Ilg cua th~ gi6i v~t
chfit ho~c la k~t qua nhfrng ho~t d9ng sang t~o tinh thfut (tri tu~).
1. Khai ni~m tai san
Till sfm - v6i tu each la khach th~ cua quan h~ so hiiu - da
dugc Di~u 105 BLDS xac dinh nhu sau: "Tai sim Ia wjt, tiJn,
gidy til c6 gia va quyJn tai sim ".
V~t chinh Ia d6i tuQllg cua th~ gi6i v~t chfit theo nghia r9ng
bao gbm ca d9ng v~t, thgc v~t va mQi v~t khac v6i y nghia v~t
a
li ffiQi tr~ng thai (r~n, long, khi).
v6i y nghia Ia m9t ph;;tm tru phap li, v~t la b9 ph~n cua th~
gi6i v~t chfit c6 th~ dap t'mg dugc m9t nhu dm nao d6 (v~t
chfit) cua con ngum. Tuy nhien, khong phai bfit cu b9 ph~n nao
cua th~ gi6i v~t chfit d~u dugc coila v~t. Vl v~y, c6 nhfrng b9
ph~n cua th~ gi6i v~t chfit a d~ng nay thl dugc coi Ia v~t nhung
a d;,tng khac l~i khong dugc coi la v~t. Vi d¥: Khong khi trong
tg nhien, nu6c su6i, nu6c song, nu6c bi€n ... khong dugc coi la
v~t. Nhung n~u cac v~t nay dugc dong vao blnh nu6c hay dugc
lam n6ng, lam l~nh ... 1~ dugc coi la v~t.
Nhu v~y, ngoai y~u t6 dap t'mg dugc nhu cdu cua con
ngum, v~t v6i tu each la till sfm phai n&m trong sg chi~m hiiu
cua con ngum, CO d~c trung gia tri Va trcr thanh d6i tUQ'Ilg cua
CaC giao dich dan Sl,l'.
Do S\l' phat tri~n cua khoa hQC, cong ngh~, khai ni~m v~t
trong khoa hQC phap li cling dugc rna r9ng. Vi d¥: Phfin m~m
192
II. KRACH THE CUA QUAN H.€ SO HOlJ
Khach th~ la m9t trong ba y~u t6 d.u thanh quan h~ phap
lu~t dan sg v~ so hiiu. N6 c6 th~ la d6i tuQ'Ilg cua th~ gi6i v~t
chfit ho~c la k~t qua nhfrng ho~t d9ng sang t~o tinh thfut (tri tu~).
1. Khai ni~m tai san
Till sfm - v6i tu each la khach th~ cua quan h~ so hiiu - da
dugc Di~u 105 BLDS xac dinh nhu sau: "Tai sim Ia wjt, tiJn,
gidy til c6 gia va quyJn tai sim ".
V~t chinh Ia d6i tuQllg cua th~ gi6i v~t chfit theo nghia r9ng
bao gbm ca d9ng v~t, thgc v~t va mQi v~t khac v6i y nghia v~t
a
li ffiQi tr~ng thai (r~n, long, khi).
v6i y nghia Ia m9t ph;;tm tru phap li, v~t la b9 ph~n cua th~
gi6i v~t chfit c6 th~ dap t'mg dugc m9t nhu dm nao d6 (v~t
chfit) cua con ngum. Tuy nhien, khong phai bfit cu b9 ph~n nao
cua th~ gi6i v~t chfit d~u dugc coila v~t. Vl v~y, c6 nhfrng b9
ph~n cua th~ gi6i v~t chfit a d~ng nay thl dugc coi Ia v~t nhung
a d;,tng khac l~i khong dugc coi la v~t. Vi d¥: Khong khi trong
tg nhien, nu6c su6i, nu6c song, nu6c bi€n ... khong dugc coi la
v~t. Nhung n~u cac v~t nay dugc dong vao blnh nu6c hay dugc
lam n6ng, lam l~nh ... 1~ dugc coi la v~t.
Nhu v~y, ngoai y~u t6 dap t'mg dugc nhu cdu cua con
ngum, v~t v6i tu each la till sfm phai n&m trong sg chi~m hiiu
cua con ngum, CO d~c trung gia tri Va trcr thanh d6i tUQ'Ilg cua
CaC giao dich dan Sl,l'.
Do S\l' phat tri~n cua khoa hQC, cong ngh~, khai ni~m v~t
trong khoa hQC phap li cling dugc rna r9ng. Vi d¥: Phfin m~m
192
trong may tfnh ho{lc chclt thai n~u su d1,1ng Htrn nguyen li~u se
duqc coi Ut v~t nhung blnh thuong khong duqc ·coi Ht v~t.
V~t Ia tai san khong chi Ia nhfmg v~t t6n tliti hi~n hfru rna
con bao g6rn ca nhung v~t (hay tai san) ch~c ch~n se c6. DiSu
175 BLDS da xac dinh loliJ.i tai san nay la hoa lqi va lqi tuc -
day chfnh la Sl,l' gia tang cua tai san trong nhfrng diSu ki~n nhclt
dinh. Tucrng tl,l', tiSn va nhfrng loliJ.i giciy to c6 gia cilng duqc
xac dinh la nhfrng loliJ.i tai san c6 tfnh chclt d{lc bi~t.
Cdn phan bi~t tai san v6i khai ni~m hang hoa trong khoa
hQc chfnh tri - kinh t~ hQc (la san ph§.rn do con ngubi tliJ.O ra c6
gia tri va gia tri su dt;mg). Gia tri cua hang boa duqc xac dinh
b~ng lao d<)ng xa h9i da bo ra dS san xucit hang boa d6. Belt dai,
tai nguyen thien nhien la v~t (tai san) nhung khong phai hang
hoa vi khong g~n v6i lao d<)ng xa h<)i. Vi v~y, khai ni~m tai san
c6 phliJ.rn vi ngoliJ.i dien r<)ng han khai ni~rn hang boa.
Ngoai v~t. tiSn ... , tai san con duqc xac dinh Ut quySn tai
san theo quy dinh tliti DiSu 115 BLDS: "QuyJn tai scm la quytn
tri gia au(/c bfing titn, bao g6m quy€n tid scm a6i v&i a6i
tu(lng quyJn sa hfru tri tu¢, quyJn su dl,mg adt va cac quyJn
tai scm khac ".
QuySn tai san hiSu theo nghia r9ng la quySn cua ca nhfm, t6
chuc duqc phap lu~t cho phep th\fc hi~n hanh vi xu S\f d6i vui
tai san cua rninh va yeu cftu nguoi khac phai th\l'C hi~n m<)t
nghia vv dem l~iti lqi fch v~t chclt cho rnlnh. Xet theo y nghia
nay thl quySn so hfru cling Ht quySn tai san (v~t quy~n). Quy~n
yeu cdu nguoi khac th\fc hi~n nghia vv tai san (trai quy~n) cling
Ht quy~n tai san. Tren CO' sa quan ni~m nhu v~y, Lu~t LaMa
193
trong may tfnh ho{lc chclt thai n~u su d1,1ng Htrn nguyen li~u se
duqc coi Ut v~t nhung blnh thuong khong duqc ·coi Ht v~t.
V~t Ia tai san khong chi Ia nhfmg v~t t6n tliti hi~n hfru rna
con bao g6rn ca nhung v~t (hay tai san) ch~c ch~n se c6. DiSu
175 BLDS da xac dinh loliJ.i tai san nay la hoa lqi va lqi tuc -
day chfnh la Sl,l' gia tang cua tai san trong nhfrng diSu ki~n nhclt
dinh. Tucrng tl,l', tiSn va nhfrng loliJ.i giciy to c6 gia cilng duqc
xac dinh la nhfrng loliJ.i tai san c6 tfnh chclt d{lc bi~t.
Cdn phan bi~t tai san v6i khai ni~m hang hoa trong khoa
hQc chfnh tri - kinh t~ hQc (la san ph§.rn do con ngubi tliJ.O ra c6
gia tri va gia tri su dt;mg). Gia tri cua hang boa duqc xac dinh
b~ng lao d<)ng xa h9i da bo ra dS san xucit hang boa d6. Belt dai,
tai nguyen thien nhien la v~t (tai san) nhung khong phai hang
hoa vi khong g~n v6i lao d<)ng xa h<)i. Vi v~y, khai ni~m tai san
c6 phliJ.rn vi ngoliJ.i dien r<)ng han khai ni~rn hang boa.
Ngoai v~t. tiSn ... , tai san con duqc xac dinh Ut quySn tai
san theo quy dinh tliti DiSu 115 BLDS: "QuyJn tai scm la quytn
tri gia au(/c bfing titn, bao g6m quy€n tid scm a6i v&i a6i
tu(lng quyJn sa hfru tri tu¢, quyJn su dl,mg adt va cac quyJn
tai scm khac ".
QuySn tai san hiSu theo nghia r9ng la quySn cua ca nhfm, t6
chuc duqc phap lu~t cho phep th\fc hi~n hanh vi xu S\f d6i vui
tai san cua rninh va yeu cftu nguoi khac phai th\l'C hi~n m<)t
nghia vv dem l~iti lqi fch v~t chclt cho rnlnh. Xet theo y nghia
nay thl quySn so hfru cling Ht quySn tai san (v~t quy~n). Quy~n
yeu cdu nguoi khac th\fc hi~n nghia vv tai san (trai quy~n) cling
Ht quy~n tai san. Tren CO' sa quan ni~m nhu v~y, Lu~t LaMa
193
phan lo~ quy~n tai san (quy~n dan S\1') thrum V~t quy~n va trcii
quy~n rna khong phan thrum quy~n thl san va quy~n so hfru vl
suy cho cung quy~n so hfru thl san cling la quy~n thl san.
Di~u 115 BLDS quy dinh quy~n thl san la quy~n tri ghi
dugc bfutg ti~n. Theo quy dinh nay, nha l~p phap mu6n n6i t6i
quy~n d6i nhan, tire la quy~n cua m()t chu th~ d6i v6i m()t chu
th~ khac va quy~n nay tri gia bfutg ti~n.
V~y. theo quy dinh t~ Di~u 115 thl quy~n thl san Ia quy~n
yeu cAu ngum khac thvc hi~n nghia V\1 c6 gia tri bfutg m()t
khoan ti~n nhdt dinh nhu tra ng, b6i thubng thi~t h~ ho~c yeu
cAu ngum khac chuy~n giao gia tri cua m()t v~t. Vf dl:l: quy~n
yeu cAu thanh toan gia tri tru san chung.
Cung v6i sv phat tri~n cua n~n kinh t~. xa h()i, nhdt la trong
di~u ki~n n~n kinh t~ thi trubng c6 sv quan li cua Nha nu6c
theo dinh huang xa h()i chu nghia, ph~ vi thl san v6i tu each
la khach th~ cua quan h~ so htru la khong h~ ch~. Chung bao
g6m toan b() cac tu li~u san xudt va tu li~u tieu dung trong xa
h()i. Nghia la quy~n so htru c6 th~ dugc xac l~p v6i bdt ld lo~
tai san nao, mi€n la phap lu~t khong cdm luu thong dan S\1'.
2. Kbai ni~m bit d(}ng san va dqng san
Bdt d()ng san va d()ng san la hai tieu chi d~ phan lo~ thl san
trong quy~n so hfru.
Khcii ni~m bdt d()ng san va d()ng san tucmg d6i ph6 bi~n va
dugc ghi nh~ trong hAu h~t cac b9 lu~t theo h~ th6ng phap
lu~t thrum van (d\l'a theo nguyen t~c cua h~ th6ng phap lu~t La
Ma c6 d~). Chiu sv anh huang cua dan lu~t cac nu6c phucmg
194
phan lo~ quy~n tai san (quy~n dan S\1') thrum V~t quy~n va trcii
quy~n rna khong phan thrum quy~n thl san va quy~n so hfru vl
suy cho cung quy~n so hfru thl san cling la quy~n thl san.
Di~u 115 BLDS quy dinh quy~n thl san la quy~n tri ghi
dugc bfutg ti~n. Theo quy dinh nay, nha l~p phap mu6n n6i t6i
quy~n d6i nhan, tire la quy~n cua m()t chu th~ d6i v6i m()t chu
th~ khac va quy~n nay tri gia bfutg ti~n.
V~y. theo quy dinh t~ Di~u 115 thl quy~n thl san Ia quy~n
yeu cAu ngum khac thvc hi~n nghia V\1 c6 gia tri bfutg m()t
khoan ti~n nhdt dinh nhu tra ng, b6i thubng thi~t h~ ho~c yeu
cAu ngum khac chuy~n giao gia tri cua m()t v~t. Vf dl:l: quy~n
yeu cAu thanh toan gia tri tru san chung.
Cung v6i sv phat tri~n cua n~n kinh t~. xa h()i, nhdt la trong
di~u ki~n n~n kinh t~ thi trubng c6 sv quan li cua Nha nu6c
theo dinh huang xa h()i chu nghia, ph~ vi thl san v6i tu each
la khach th~ cua quan h~ so htru la khong h~ ch~. Chung bao
g6m toan b() cac tu li~u san xudt va tu li~u tieu dung trong xa
h()i. Nghia la quy~n so htru c6 th~ dugc xac l~p v6i bdt ld lo~
tai san nao, mi€n la phap lu~t khong cdm luu thong dan S\1'.
2. Kbai ni~m bit d(}ng san va dqng san
Bdt d()ng san va d()ng san la hai tieu chi d~ phan lo~ thl san
trong quy~n so hfru.
Khcii ni~m bdt d()ng san va d()ng san tucmg d6i ph6 bi~n va
dugc ghi nh~ trong hAu h~t cac b9 lu~t theo h~ th6ng phap
lu~t thrum van (d\l'a theo nguyen t~c cua h~ th6ng phap lu~t La
Ma c6 d~). Chiu sv anh huang cua dan lu~t cac nu6c phucmg
194
Tay, tf\Ic tiSp Ia B9 dan lu{lt Phap, cac b9 lu{lt dan S\1' nhu: B9
dan lu{lt B~c Kl nam 1931, B9 Hoang Vi~t Trung Kl h9 lu{lt
nam 1936, B9 dan lu{lt cua chS d9 Vi~t Nam C()ng hoa ban
hanh nam "1972 ghi nh{ln bftt d()ng san c6 ba lm;li sau day:
Lo~i thu nhAt g6m nhung v{lt dt,mg khong thS chuySn dbi
w
do ban chAt nhien nhu: DiSn dia; nha cua kien c6; tu(mg rao;
hang rao; ao, h6, hao, dinh, song dao va long song; de, d?p va
cac cong trlnh xay d~p khac ds ch~ nuac; rung, nui va cay c6i
m9c liSn tren dAt; mo va nhfrng khoang san chua dao lAy len;
boa lqi, mila mang da chin rna chua g~t hai.
Lo~i thu hai la bAt d()ng san vl cong dvng rieng, d6 la
nhfrng d()ng san dugc xem nhu la hAt d()ng san nh~m mvc dich
lam tang gia tri cho hAt d()ng san nhu: Gia sue dS cay bira, tu
li~u dung dS san xuAt nong nghi~p, cong nghi~p; h~t gi6ng,
phan tro dung ds canh tac nong nghi~p; ca trong ao, ong trong
t6, chim trong chu6ng; nhfrng trang thiSt bj g~ liSn v6i nha,
xu6ng va nhfrng d6 trang tri n9i thAt.
Lo~
. thu, ba gom
~ , quyen
cac "- d:._.
m vm,. bat
A d~ ' trong d~o co~
yng sail,
cac v{lt quysn bAt d9ng san nhu: Quysn sa hilu; quy~n dvng ich;
quy~n cu ngv va hanh dvng; quysn thue tru<mg ld; quysn dia
dich; quySn thS chAp; quySn dS duong. Ngohl cac quy~n tren con
c6 cac t6 quy~n nhk truy sach m()t v{lt quy~n tren bAt d()ng san.
V~ d()ng san cac b9 dan lu?t tren cling quy djnh: D()ng san
1a tAt ca nhilng tai san khong phai la bAt d9ng san bao g6m
nhfrng quy~n c6 dugc v6i d()ng san va nhfrng quy~n truy sach
tren m()t d()ng san; nhfrng c6 phfin trong m9t doanh nghi~p;
n.hfrng tnii quy~n trong m()t giao dich dan S\f, tiSn cac lo~i.
195
Tay, tf\Ic tiSp Ia B9 dan lu{lt Phap, cac b9 lu{lt dan S\1' nhu: B9
dan lu{lt B~c Kl nam 1931, B9 Hoang Vi~t Trung Kl h9 lu{lt
nam 1936, B9 dan lu{lt cua chS d9 Vi~t Nam C()ng hoa ban
hanh nam "1972 ghi nh{ln bftt d()ng san c6 ba lm;li sau day:
Lo~i thu nhAt g6m nhung v{lt dt,mg khong thS chuySn dbi
w
do ban chAt nhien nhu: DiSn dia; nha cua kien c6; tu(mg rao;
hang rao; ao, h6, hao, dinh, song dao va long song; de, d?p va
cac cong trlnh xay d~p khac ds ch~ nuac; rung, nui va cay c6i
m9c liSn tren dAt; mo va nhfrng khoang san chua dao lAy len;
boa lqi, mila mang da chin rna chua g~t hai.
Lo~i thu hai la bAt d()ng san vl cong dvng rieng, d6 la
nhfrng d()ng san dugc xem nhu la hAt d()ng san nh~m mvc dich
lam tang gia tri cho hAt d()ng san nhu: Gia sue dS cay bira, tu
li~u dung dS san xuAt nong nghi~p, cong nghi~p; h~t gi6ng,
phan tro dung ds canh tac nong nghi~p; ca trong ao, ong trong
t6, chim trong chu6ng; nhfrng trang thiSt bj g~ liSn v6i nha,
xu6ng va nhfrng d6 trang tri n9i thAt.
Lo~
. thu, ba gom
~ , quyen
cac "- d:._.
m vm,. bat
A d~ ' trong d~o co~
yng sail,
cac v{lt quysn bAt d9ng san nhu: Quysn sa hilu; quy~n dvng ich;
quy~n cu ngv va hanh dvng; quysn thue tru<mg ld; quysn dia
dich; quySn thS chAp; quySn dS duong. Ngohl cac quy~n tren con
c6 cac t6 quy~n nhk truy sach m()t v{lt quy~n tren bAt d()ng san.
V~ d()ng san cac b9 dan lu?t tren cling quy djnh: D()ng san
1a tAt ca nhilng tai san khong phai la bAt d9ng san bao g6m
nhfrng quy~n c6 dugc v6i d()ng san va nhfrng quy~n truy sach
tren m()t d()ng san; nhfrng c6 phfin trong m9t doanh nghi~p;
n.hfrng tnii quy~n trong m()t giao dich dan S\f, tiSn cac lo~i.
195
 Tnr6c ngay ban hanh BLDS, trong h~ thfing phap lu~t cua
chung ta rAt it khi sir dt,mg khai ni~m bdt d()ng san va d()ng san.
Trong phap lu~t kinh t~, chung ta chi sir dt,mg khai ni~m tai san
cfi djnh d~ phan bi~t v6i tai san luu d()ng. Tai san luu d()ng la
nhfrng tm san dung trong qua trinh san xuAt dugc chuy~n toan
b() gia tri cua n6 vao thanh phfun trong m()t IAn.
Theo thong 1~ va t~p quan qu6c t~,. BLDS da chia tai san
thanh bdt d()ng san va d()ng san tren co sa cua phuong phap
lol;li trir. D~ phan bi~t hai lo~i tai san chu y~u trong lu~t dan sv,
BLDS dva vao thu()c tfnh tv nhien cua tai san la c6 th~ chuy~n
djch bfulg co hc;>c hay khong tren co sa nguyen t~c nay Dieu
107 BLDS quy djnh bdt d()ng san va d()ng san nhu sau:
"1. Bat dt)ng sim bao gdm:
a, Dataai;
b, Nha, cong trinh xay dWtg gdn liJn viii aat dai,·
c, Tai scm kluic gdn tiJn viii aat aai, nha, cong trinh xay d7p'lg;
d, Tai san khtic theo quy dinh cua phtip luqt.
2. Dt)ng san za nhimg tai san khong phai la bat dt)ng san".
v m each phan lo~;ti tren da dap t:mg dugc cac yeu cAu cua
thvc ti~n. BAt d()ng san chu y~u la ddt dai (khong th~ chuy~n
dich co hc;>c dugc ), nha a, cong trinh xay dl,lflg, cac tai san g~n
lien v6i ddt dai. Theo quy dinh cua BLDS thi day la lol;li tai san
cAn dugc dang ld. Dva vao thu()c tfnh t1,l nhien cua tai san, lu~t
quy dinh nhu v~y nhdm bao dam quyen ki~m tra, giam sat cua
nhfrng co quan nha nu6c c6 thfun quyen. BLDS con c6 nhfrng
quy ch~ phap H rieng d6i v6i m6i lo~i tai san trong m()t s6
trubng hgp.
196
Tnr6c ngay ban hanh BLDS, trong h~ thfing phap lu~t cua
chung ta rAt it khi sir dt,mg khai ni~m bdt d()ng san va d()ng san.
Trong phap lu~t kinh t~, chung ta chi sir dt,mg khai ni~m tai san
cfi djnh d~ phan bi~t v6i tai san luu d()ng. Tai san luu d()ng la
nhfrng tm san dung trong qua trinh san xuAt dugc chuy~n toan
b() gia tri cua n6 vao thanh phfun trong m()t IAn.
Theo thong 1~ va t~p quan qu6c t~,. BLDS da chia tai san
thanh bdt d()ng san va d()ng san tren co sa cua phuong phap
lol;li trir. D~ phan bi~t hai lo~i tai san chu y~u trong lu~t dan sv,
BLDS dva vao thu()c tfnh tv nhien cua tai san la c6 th~ chuy~n
djch bfulg co hc;>c hay khong tren co sa nguyen t~c nay Dieu
107 BLDS quy djnh bdt d()ng san va d()ng san nhu sau:
"1. Bat dt)ng sim bao gdm:
a, Dataai;
b, Nha, cong trinh xay dWtg gdn liJn viii aat dai,·
c, Tai scm kluic gdn tiJn viii aat aai, nha, cong trinh xay d7p'lg;
d, Tai san khtic theo quy dinh cua phtip luqt.
2. Dt)ng san za nhimg tai san khong phai la bat dt)ng san".
v m each phan lo~;ti tren da dap t:mg dugc cac yeu cAu cua
thvc ti~n. BAt d()ng san chu y~u la ddt dai (khong th~ chuy~n
dich co hc;>c dugc ), nha a, cong trinh xay dl,lflg, cac tai san g~n
lien v6i ddt dai. Theo quy dinh cua BLDS thi day la lol;li tai san
cAn dugc dang ld. Dva vao thu()c tfnh t1,l nhien cua tai san, lu~t
quy dinh nhu v~y nhdm bao dam quyen ki~m tra, giam sat cua
nhfrng co quan nha nu6c c6 thfun quyen. BLDS con c6 nhfrng
quy ch~ phap H rieng d6i v6i m6i lo~i tai san trong m()t s6
trubng hgp.
196
 3. Phan Io~i v~t va ch~ d(} phap Ii dfii vOi v~t
a. Phan loqi vqt
V~t trong tg nhien rAt phong phu va da d~g. Tuy thu()c
w
vao gia tri, cac d~c tfnh nhien cling nhu xa h()i, y nghia phap
If CUa Chung trong giao 1uu dan S\f rna ngucri ta phan bi~t cac
1o~ v~t khac nhau. Ngoai vi~c phan 1o~i thanh bfit d<)ng san va
d()ng san, BLDS con c6 nhfmg each phan 1o~i sau day:
- Hoa 1gi va 1gi tuc
Dga vao cac din Clr khac nhau trong vi~c "gia tang 1\1' nhien"
cua tai san, Di~u 109 BLDS da phan chia v~t thanh hoa 1gi va
1gi tuc.
Hoa lgi la nhung san v~t tg nhien c6 tfnh chAt hilu CO' do tai
san mang 1~. Vi dlf: Hoa qua cua cay, trung do gia dm de ra, gia
sue con do gia sue mtt sinh ra. Lgi tuc la khoan lgi thu dugc ti:r
vi~c khai thac cong dt,mg cua tai san. Thong thuang, 1gi tUc dugc
tfnh ra thanh m()t s6 ti~n nhfit dinh. Vi dlf: Khoan ti~n thu dugc
tir vi~c cho thue nha, ti~n lai thu dugc tu vi~c cho vay tai san.
- V~t chfnh va v~t ph\l
Tren phucrng di~n v~t If, cac v~t nay c6 th@ tach rcri nhau
nhung v~ gia tri va y nghia kinh t~ thi m()t v~t chi c6 th@ c6 gia
tri khi di kern vm v~t kia. V~t chfnh la v~t d()c l~p. c6 th@ khai
thac cong dt,mg theo tfnh nang. Vi dlf: Ti vi Ia v~t chfnh vi c6
th@ khai thac cong dl}ng, tfnh nang cua tivi m()t each d()c 1~p.
V~t phl}la v~t tf\l'C ti~p phl}C Vl} cho vi~c khai thac cong dl}ng
cua v~t chfnh, 1a m()t b9 ph~n cua v~t chfnh nhung c6 th@ tach
rai v?t chfnh. Vf d1;1: Di~u khi~n tu xa cua tivi, video; cac d1,mg
197
3. Phan Io~i v~t va ch~ d(} phap Ii dfii vOi v~t
a. Phan loqi vqt
V~t trong tg nhien rAt phong phu va da d~g. Tuy thu()c
w
vao gia tri, cac d~c tfnh nhien cling nhu xa h()i, y nghia phap
If CUa Chung trong giao 1uu dan S\f rna ngucri ta phan bi~t cac
1o~ v~t khac nhau. Ngoai vi~c phan 1o~i thanh bfit d<)ng san va
d()ng san, BLDS con c6 nhfmg each phan 1o~i sau day:
- Hoa 1gi va 1gi tuc
Dga vao cac din Clr khac nhau trong vi~c "gia tang 1\1' nhien"
cua tai san, Di~u 109 BLDS da phan chia v~t thanh hoa 1gi va
1gi tuc.
Hoa lgi la nhung san v~t tg nhien c6 tfnh chAt hilu CO' do tai
san mang 1~. Vi dlf: Hoa qua cua cay, trung do gia dm de ra, gia
sue con do gia sue mtt sinh ra. Lgi tuc la khoan lgi thu dugc ti:r
vi~c khai thac cong dt,mg cua tai san. Thong thuang, 1gi tUc dugc
tfnh ra thanh m()t s6 ti~n nhfit dinh. Vi dlf: Khoan ti~n thu dugc
tir vi~c cho thue nha, ti~n lai thu dugc tu vi~c cho vay tai san.
- V~t chfnh va v~t ph\l
Tren phucrng di~n v~t If, cac v~t nay c6 th@ tach rcri nhau
nhung v~ gia tri va y nghia kinh t~ thi m()t v~t chi c6 th@ c6 gia
tri khi di kern vm v~t kia. V~t chfnh la v~t d()c l~p. c6 th@ khai
thac cong dt,mg theo tfnh nang. Vi dlf: Ti vi Ia v~t chfnh vi c6
th@ khai thac cong dl}ng, tfnh nang cua tivi m()t each d()c 1~p.
V~t phl}la v~t tf\l'C ti~p phl}C Vl} cho vi~c khai thac cong dl}ng
cua v~t chfnh, 1a m()t b9 ph~n cua v~t chfnh nhung c6 th@ tach
rai v?t chfnh. Vf d1;1: Di~u khi~n tu xa cua tivi, video; cac d1,mg
197
C\1 ( d6 nghS) d€ sua chua o to. Theo nguyen t~c chung, v?t
chinh va v?t ph\lla d6i tugng th6ng nhdt, n~u cac ben khong c6
thoa thu?n gl khac thl v?t ph\1 phai di kern v?t chinh khi thvc
hi~n nghia Y\1. chuy€n giao v?t chinh. Tuynhien, cac ben c6 th€
thoa thu?n khac nhu chi giao v?t chinh ho~c v?t ph\1 rna thoi.
Duong nhien, khong th€ coi 1a v?t ph\1 n~u ban .than n6 la m()t
b9 ph?n cdu thanh cua v?t chinh, nhu I6p o to dang sir d\lng
cua m()t cai o to, nhung 16p d€ dv phong cho xe 1¢ c6 th€ dugc
coi la v?t ph\1.
- v ?t chia dugc va v?t khong chia dugc
V?t chia dugc la nhirng v?t khi dugc phan chia ra thanh cac
phful nho thl m6i phfut d6 vful giir nguyen cac tinh chAt ban dfru
va giir nguyen tinh nang sir d\lng cua v?t d6. V£ d¥: Xang, dfru,
g\io c6 th€ phan chia thanh nhiSu phfut khac nhau nhung vful giir
nguyen dugc tinh chAt va tinh nang sir d\lfig. V?t khong chia
dugc la nhirng v?t khi phan chia thl khong giir nguyen dugc tinh
chAt va tinh nang sir d\lfig ban dfru. V£ d¥: Giubng tit, d6ng h6;
xe may, xe ~p ... Nhfrng v?t khong chia dugc khi bu()c phai chia
thl phai tri gia bfulg tiSn d€ chia. Ngum nao giir v?t phai tra cho
ngum kia s6 tiSn c6 gia tri tuong duong v6i phfrn cua hQ.
Trong quan h~ dan sv, vi~c phan lo¢ v?t chia dugc va
khong chia dugc mang tinh tuong d6i. Cac d6i tugng cua quan
h~ dan sv trong trubng hgp nay 1a v?t khong chia duqc nhung
trubng hgp khac la v?t chia dugc nhu nha o va ddt dai. V£ d¥:
khi phan chia di san, n~u nha o va ddt o chia ra dugc thanh hai
hay nhi€u phfut rna cac chu so htru ct€u su d\lng dugc thl nha a
va ddt 0 la v?t chia duqc ...
198
C\1 ( d6 nghS) d€ sua chua o to. Theo nguyen t~c chung, v?t
chinh va v?t ph\lla d6i tugng th6ng nhdt, n~u cac ben khong c6
thoa thu?n gl khac thl v?t ph\1 phai di kern v?t chinh khi thvc
hi~n nghia Y\1. chuy€n giao v?t chinh. Tuynhien, cac ben c6 th€
thoa thu?n khac nhu chi giao v?t chinh ho~c v?t ph\1 rna thoi.
Duong nhien, khong th€ coi 1a v?t ph\1 n~u ban .than n6 la m()t
b9 ph?n cdu thanh cua v?t chinh, nhu I6p o to dang sir d\lng
cua m()t cai o to, nhung 16p d€ dv phong cho xe 1¢ c6 th€ dugc
coi la v?t ph\1.
- v ?t chia dugc va v?t khong chia dugc
V?t chia dugc la nhirng v?t khi dugc phan chia ra thanh cac
phful nho thl m6i phfut d6 vful giir nguyen cac tinh chAt ban dfru
va giir nguyen tinh nang sir d\lng cua v?t d6. V£ d¥: Xang, dfru,
g\io c6 th€ phan chia thanh nhiSu phfut khac nhau nhung vful giir
nguyen dugc tinh chAt va tinh nang sir d\lfig. V?t khong chia
dugc la nhirng v?t khi phan chia thl khong giir nguyen dugc tinh
chAt va tinh nang sir d\lfig ban dfru. V£ d¥: Giubng tit, d6ng h6;
xe may, xe ~p ... Nhfrng v?t khong chia dugc khi bu()c phai chia
thl phai tri gia bfulg tiSn d€ chia. Ngum nao giir v?t phai tra cho
ngum kia s6 tiSn c6 gia tri tuong duong v6i phfrn cua hQ.
Trong quan h~ dan sv, vi~c phan lo¢ v?t chia dugc va
khong chia dugc mang tinh tuong d6i. Cac d6i tugng cua quan
h~ dan sv trong trubng hgp nay 1a v?t khong chia duqc nhung
trubng hgp khac la v?t chia dugc nhu nha o va ddt dai. V£ d¥:
khi phan chia di san, n~u nha o va ddt o chia ra dugc thanh hai
hay nhi€u phfut rna cac chu so htru ct€u su d\lng dugc thl nha a
va ddt 0 la v?t chia duqc ...
198
 - V~t tieu hao va v~t khong tieu hao
v~ phuang di~n v~t If, mQi v~t khi sir d\mg d~u bi hao mon
(tieu hao). Trong phap li, v~t tieu hao Ia nhfrng v~t khi qua m9t
IAn sir dvng thl mAt di ho~c khong con gifr nguyen duqc hlnh
dang, tfnh chAt va tinh nang sir dvng ban dAu. N6 giam trQng
a
lugng ho~c da bi~n d6i sang v~t khac tqmg thai khac. Vf d~:
Phim anh, xi mang, voi, cat, xang dfiu, cac lo~i thvc phftm... Vl
v~y. v~t tieu hao khong th€ la d6i tugng cua hqp d6ng cho thue
ho~c hqp d6ng cho mugn. V ~t khong tieu hao la nhfrng v~t rna
khi da qua qua trlnh sir dvng nhi~u IAn rna CO" ban vfin gifr dugc
tinh chAt, hlnh dang va tinh nang sir dvng ban dfiu cua v~t. Vf
d~: Nha a, cac lo~i xe va may moe, cac cong C\1 khac ...
- v ~t cung lo~i va v~t d~c dinh
V~t cling lo~i Ia nhfrng v~t c6 cling hlnh dang, tinh chAt,
tinh nang sir dvng va thu<mg dugc xac dinh b~ng nhfrng dan vi
do luang nhu kilogam, met, 1ft... Vf d~: Xang dfiu cung lo~i,
g~o, xi mang cung lo~i cua m9t nha may san xuAt... V~t cung
lo?i c6 cung chfrt lugng c6 th~ thay th~ duqc cho nhau. Theo
nguyen t~c chung, n~u v~t cung lo~i bi tieu buy c6 th~ thay thS
n6 b~ng v~t cung lo~i khac. V~t d~c dinh la nhfrng v~t c6 th~
phan bi~t v6i v~t khac b~ng cac dAu hi~u d~c trung rieng bi~t
cua v~t d6 v~ ki hi~u, hlnh dang, mau s~c. chAt li~u, d~c tinh, vi
tri. Trong v~t d~c dinh, ngubi ta xac dinh v~t d()c nhAt (khong
c6 v~t thu hai) va v~t d~c dinh hoa. Khi v~t d~c dinh d()c nhAt
hi tieu huy thl khong th~ thay th~ b~ng v~t khac, quan h~ phap
lu~t v~ sa hfru d6i vm v~t d6 cfing chAm dtrt. Vf d~: Buc tranh
c6 cua m()t hQa si, cac lo~i d6 c6 quy hi€m v.v .. Con v~t dugc
199
- V~t tieu hao va v~t khong tieu hao
v~ phuang di~n v~t If, mQi v~t khi sir d\mg d~u bi hao mon
(tieu hao). Trong phap li, v~t tieu hao Ia nhfrng v~t khi qua m9t
IAn sir dvng thl mAt di ho~c khong con gifr nguyen duqc hlnh
dang, tfnh chAt va tinh nang sir dvng ban dAu. N6 giam trQng
a
lugng ho~c da bi~n d6i sang v~t khac tqmg thai khac. Vf d~:
Phim anh, xi mang, voi, cat, xang dfiu, cac lo~i thvc phftm... Vl
v~y. v~t tieu hao khong th€ la d6i tugng cua hqp d6ng cho thue
ho~c hqp d6ng cho mugn. V ~t khong tieu hao la nhfrng v~t rna
khi da qua qua trlnh sir dvng nhi~u IAn rna CO" ban vfin gifr dugc
tinh chAt, hlnh dang va tinh nang sir dvng ban dfiu cua v~t. Vf
d~: Nha a, cac lo~i xe va may moe, cac cong C\1 khac ...
- v ~t cung lo~i va v~t d~c dinh
V~t cling lo~i Ia nhfrng v~t c6 cling hlnh dang, tinh chAt,
tinh nang sir dvng va thu<mg dugc xac dinh b~ng nhfrng dan vi
do luang nhu kilogam, met, 1ft... Vf d~: Xang dfiu cung lo~i,
g~o, xi mang cung lo~i cua m9t nha may san xuAt... V~t cung
lo?i c6 cung chfrt lugng c6 th~ thay th~ duqc cho nhau. Theo
nguyen t~c chung, n~u v~t cung lo~i bi tieu buy c6 th~ thay thS
n6 b~ng v~t cung lo~i khac. V~t d~c dinh la nhfrng v~t c6 th~
phan bi~t v6i v~t khac b~ng cac dAu hi~u d~c trung rieng bi~t
cua v~t d6 v~ ki hi~u, hlnh dang, mau s~c. chAt li~u, d~c tinh, vi
tri. Trong v~t d~c dinh, ngubi ta xac dinh v~t d()c nhAt (khong
c6 v~t thu hai) va v~t d~c dinh hoa. Khi v~t d~c dinh d()c nhAt
hi tieu huy thl khong th~ thay th~ b~ng v~t khac, quan h~ phap
lu~t v~ sa hfru d6i vm v~t d6 cfing chAm dtrt. Vf d~: Buc tranh
c6 cua m()t hQa si, cac lo~i d6 c6 quy hi€m v.v .. Con v~t dugc
199
d~c djnh boa Ut trong cac v~t cung lo~;ti ngum ta tach n6 ra bfutg
ddu hi~u do con ngum d~t ra. Vi. dtt:. Danh ddu db v~t bfutg
nhiing ki hi~u rieng bi~t, .lua d6ng vao bao rieng, thgc phfun de
trong nhfrng d1,1ng cv rieng. Khi thgc hi~n nghia vv chuyen giao
v~t.~c dinh thi phai chuyen giao dung v~t d6. . v~t.~c dinh thi phai chuyen giao dung v~t d6.
- V~t d6ng b9 la rn9t t~p hgp cac v~t rna chi c6 ddy du n6
rn6i c6 gia tri su dvng ddy du nhu: B9 ban ghe, b9 tern thu, b9
tranh, cac thiet bj d6ng bQ ... T~p hgp cac v~t phai lien h~ v6i
nhau thanh chinh the rna neu thieu rnQt trong CaC phdn, cac bQ
ph~ ho~c c6 phdn ho~c b9 ph~n khong dung quy each, chung
lol;li, thong s6 ki thu~t thi khong su d1,1ng dugc ho~c gia tri su
d1,1ng cua v~t d6 bi giam sut. C6 the v~t d6ng b9 la nhiing v~t
c6 "doi" nhu: Doi giay, doi dep, doi gang tay ... Theo nguyen
t&c chung, v~t d6ng b9 la d6i tugng th6ng nhdt trong cac giao
djch dan sg. Vi v~y, khi thgc hi~n nghia vv chuyen giao v~t
d6ng b9 thi phai chuyen giao toan bQ cac phdn ho~c cac b9
ph?fi hgp thanh v~t d6ng bQ. Tuy rihien, cac ben c6 the thoa
thu~ chuyen giao tirng v~t trong "b9" d6. Vi dtt, chi chuyen
giao rn9t cai ghe ho~c chi rn9t cai ban.
- Quy€n thl san: Theo quy djnh tl;li Di€u 105, Di€u 115
BLDS thl quyen thl san ciing dugc coi la thl san nhung c6 tinh
chAt d~c thu. Chi nhfrng quy€n nao (quyen yeu cdu) trj gia
duqc bfutg ti€n va thu9c cac lol;li quy€n thl san da. dugc li~t ke
tl;li di€u lu~tthi rn6i dugc coila quy€n thl san. Nghia la, n6 c6
the tro thanh dfii tugng CUa IDQt hgp d6ng dan Sl)" Cl,l the.
- Ngohl ra, nang lugng dugc xern la rn9t lo~;ti v~t d~ bi~t.
N6 khong c6 hinh dl;lllg va khong th€ quan sat dugc neu khong
200
d~c djnh boa Ut trong cac v~t cung lo~;ti ngum ta tach n6 ra bfutg
ddu hi~u do con ngum d~t ra. Vi. dtt:. Danh ddu db v~t bfutg
nhiing ki hi~u rieng bi~t, .lua d6ng vao bao rieng, thgc phfun de
trong nhfrng d1,1ng cv rieng. Khi thgc hi~n nghia vv chuyen giao
.
- V~t d6ng b9 la rn9t t~p hgp cac v~t rna chi c6 ddy du n6
rn6i c6 gia tri su dvng ddy du nhu: B9 ban ghe, b9 tern thu, b9
tranh, cac thiet bj d6ng bQ ... T~p hgp cac v~t phai lien h~ v6i
nhau thanh chinh the rna neu thieu rnQt trong CaC phdn, cac bQ
ph~ ho~c c6 phdn ho~c b9 ph~n khong dung quy each, chung
lol;li, thong s6 ki thu~t thi khong su d1,1ng dugc ho~c gia tri su
d1,1ng cua v~t d6 bi giam sut. C6 the v~t d6ng b9 la nhiing v~t
c6 "doi" nhu: Doi giay, doi dep, doi gang tay ... Theo nguyen
t&c chung, v~t d6ng b9 la d6i tugng th6ng nhdt trong cac giao
djch dan sg. Vi v~y, khi thgc hi~n nghia vv chuyen giao v~t
d6ng b9 thi phai chuyen giao toan bQ cac phdn ho~c cac b9
ph?fi hgp thanh v~t d6ng bQ. Tuy rihien, cac ben c6 the thoa
thu~ chuyen giao tirng v~t trong "b9" d6. Vi dtt, chi chuyen
giao rn9t cai ghe ho~c chi rn9t cai ban.
- Quy€n thl san: Theo quy djnh tl;li Di€u 105, Di€u 115
BLDS thl quyen thl san ciing dugc coi la thl san nhung c6 tinh
chAt d~c thu. Chi nhfrng quy€n nao (quyen yeu cdu) trj gia
duqc bfutg ti€n va thu9c cac lol;li quy€n thl san da. dugc li~t ke
tl;li di€u lu~tthi rn6i dugc coila quy€n thl san. Nghia la, n6 c6
the tro thanh dfii tugng CUa IDQt hgp d6ng dan Sl)" Cl,l the.
- Ngohl ra, nang lugng dugc xern la rn9t lo~;ti v~t d~ bi~t.
N6 khong c6 hinh dl;lllg va khong th€ quan sat dugc neu khong
200
c6 nhfrng phuang ti~n ki thu?t chuyen dung. Vi~c chi~rn hfru va
chuySn giao nang lugng dugc thl,!c hi~n theo rn()t phuang thuc
rieng; N6 dugc coila v?t cung lo~ dugcxac dinh bfutg kilooat/gicr
va la d6i tugng trong cac hgp d6ng cung ung di~n nang.
b. Chi a(J phap U a6i vai wjt
Can cu vao gia tri va gia tri sir dvng cua v?t d6i v6i xa h()i
v€ kinh t~. an ninh, qu6c phong, BLDS da quy dinh v€ each
thuc phat sinh quy€n sa hfru, trlnh tl,T va cac nguyen t~c dich
chuySn quy€n sa hfru d6i v6i v?t. T6ng hgp cac quy ph~rn phap
lu?t quy dinh trlnh tl,T, phuang thuc dich chuySn v?t gQi la ch~
d9 phap lf cua v?t d6.
Can cu vao ch~ d9 phap lf cua v?t, ngucri ta phan chia v?t
theo cac ch~ d(): V?t cfrrn luu thong, v?t h~n ch~ luu thong, v?t
tv do luu thong.
- Vqt cdm luu thong: D6 la nhfrng v?t vl vai tro to 16n cua
n6 d6i v6i n€n kinh t~ qu6c dan ho~c d6i v6i an ninh, qu6c
phong, lgi fch qu6c gia ... Nha nu6c drn rnua ban, chuySn dich,
chuySn nhugng ... V£ dl:l: V?t Ia vii khf quan dvng, phuang ti~n
ki thu?t quan Sl,!, chfrt n6, chfrt chay, chfrt d()c, chfrt ph6ng x~.
chfrt rna tuy v.v .. Ngucri nao tang trfr, sir dvng, rnua ban cac lo~i
v?t eArn luu thong tren co th€ bi truy t6 va xet xu theo cac lo~i
t()i xarn ph~rn an ninh qu6c gia dugc quy djnh t~i cac Di€u 95,
Di€u 96 BQ lu?t hlnh Sl,T.
Cac v?t tren khong thS Ia d6i tugng trong cac giao djch dan
Sl,T cua cong dan, t6 chuc. Vi~c luu thong cac lo~i v?t nay do
cac co quan nha nu6c c6 thArn quy€n quy~t djnh. Chfnh vl v?y
rna rn6i hlnh thuc sa hfru co rn9t ph~rn vi khach th€ khac nhau.
201
c6 nhfrng phuang ti~n ki thu?t chuyen dung. Vi~c chi~rn hfru va
chuySn giao nang lugng dugc thl,!c hi~n theo rn()t phuang thuc
rieng; N6 dugc coila v?t cung lo~ dugcxac dinh bfutg kilooat/gicr
va la d6i tugng trong cac hgp d6ng cung ung di~n nang.
b. Chi a(J phap U a6i vai wjt
Can cu vao gia tri va gia tri sir dvng cua v?t d6i v6i xa h()i
v€ kinh t~. an ninh, qu6c phong, BLDS da quy dinh v€ each
thuc phat sinh quy€n sa hfru, trlnh tl,T va cac nguyen t~c dich
chuySn quy€n sa hfru d6i v6i v?t. T6ng hgp cac quy ph~rn phap
lu?t quy dinh trlnh tl,T, phuang thuc dich chuySn v?t gQi la ch~
d9 phap lf cua v?t d6.
Can cu vao ch~ d9 phap lf cua v?t, ngucri ta phan chia v?t
theo cac ch~ d(): V?t cfrrn luu thong, v?t h~n ch~ luu thong, v?t
tv do luu thong.
- Vqt cdm luu thong: D6 la nhfrng v?t vl vai tro to 16n cua
n6 d6i v6i n€n kinh t~ qu6c dan ho~c d6i v6i an ninh, qu6c
phong, lgi fch qu6c gia ... Nha nu6c drn rnua ban, chuySn dich,
chuySn nhugng ... V£ dl:l: V?t Ia vii khf quan dvng, phuang ti~n
ki thu?t quan Sl,!, chfrt n6, chfrt chay, chfrt d()c, chfrt ph6ng x~.
chfrt rna tuy v.v .. Ngucri nao tang trfr, sir dvng, rnua ban cac lo~i
v?t eArn luu thong tren co th€ bi truy t6 va xet xu theo cac lo~i
t()i xarn ph~rn an ninh qu6c gia dugc quy djnh t~i cac Di€u 95,
Di€u 96 BQ lu?t hlnh Sl,T.
Cac v?t tren khong thS Ia d6i tugng trong cac giao djch dan
Sl,T cua cong dan, t6 chuc. Vi~c luu thong cac lo~i v?t nay do
cac co quan nha nu6c c6 thArn quy€n quy~t djnh. Chfnh vl v?y
rna rn6i hlnh thuc sa hfru co rn9t ph~rn vi khach th€ khac nhau.
201
 Ngoai ra, cling dn thAy r~ng, nhfrng tru san thu9c sa hfru
Nha nucrc theo quy djnh t~i DiSu 197 BLDS nhu: DAt dai, tai
nguyen nucrc, tai nguyen .khoang san ... vs nguyen t~c Ia tai san
cAm luu thong. Nhung d~ rna r9ng giao luu dan S\1 trong diSu
ki~n nSn kinh t~ thi trubng, rieng d6i v6i lo~i tai san d~c bi~t la
dAt dai, Lu~t dan sv va Lu~t dAt dai cho phep nhfrng ngucri tuy
khong phai la chu sa hfru trong nhfrng diSu ki~n nhAt djnh c6
th~ co m9t s6 quysn nang ct6i vcri cac Io~i tru san nay.
- V(lt hqn chi luu thong: Bao g6m nhfrng v~t c6 y nghia
quan trQng .khac nhau trong nSn kinh t~ qu6c dan, an ninh,
qu6c phong ... do d6 phap lu~t c6 nhfrng quy djnh rieng. Nha
nuac phai ki~m soat S\1 djch chuy~n cac lo~i v~t d6. Nhfrng v~t
nay phap lu~t quy dinh khong chi thu9c quySn sa hfru cua Nha
nuac rna con c6 th~ thu9c sa hfru cua cac ca quan, t6 chuc
cong dan. Vi~c chuy~n djch quySn sa hfru nhAt thi~t phai tuan
theo nhfrng quy dinh rieng cua phap lu~t. Trong m9t s6 trubng
hqp phai c6 S\1 d6ng y ho~c cho phep cua ca quan nha nu6c c6
thAm quySn thl hqp d6ng m6i khong bi coi la vo hi~u. Vf dl;l:
Cac lo~i vli khi th~ thao, sung san, thanh toan b~ng ngo~i t~ v6i
s6 luQ11g Ian...
- V(lt t1! do ltru thong: La nhfrng v~t con l~i va khong c6
quy dinh C\l th~ nao CUa phap lu~t XclC dinh tf\l'C ti~p d6i vcri
vi~c dich chuy~n v~t d6. Phap lu~t cling khong quy dinh C\l
th~ cac phucrng thuc djch chuy~n, n~u CO S\1 dich chuy~n cac
tai san nay cling khong cfin phai dang ki ho~c xin phep.
BLDS chi c6 nhfrng quy djnh chung vS chuy~n dich rna thoi.
Nhfrng v~t nay chu y~u la nhfrng tu li~u san xuAt, tu li~u sinh
ho~t thong thucrng.
202
Ngoai ra, cling dn thAy r~ng, nhfrng tru san thu9c sa hfru
Nha nucrc theo quy djnh t~i DiSu 197 BLDS nhu: DAt dai, tai
nguyen nucrc, tai nguyen .khoang san ... vs nguyen t~c Ia tai san
cAm luu thong. Nhung d~ rna r9ng giao luu dan S\1 trong diSu
ki~n nSn kinh t~ thi trubng, rieng d6i v6i lo~i tai san d~c bi~t la
dAt dai, Lu~t dan sv va Lu~t dAt dai cho phep nhfrng ngucri tuy
khong phai la chu sa hfru trong nhfrng diSu ki~n nhAt djnh c6
th~ co m9t s6 quysn nang ct6i vcri cac Io~i tru san nay.
- V(lt hqn chi luu thong: Bao g6m nhfrng v~t c6 y nghia
quan trQng .khac nhau trong nSn kinh t~ qu6c dan, an ninh,
qu6c phong ... do d6 phap lu~t c6 nhfrng quy djnh rieng. Nha
nuac phai ki~m soat S\1 djch chuy~n cac lo~i v~t d6. Nhfrng v~t
nay phap lu~t quy dinh khong chi thu9c quySn sa hfru cua Nha
nuac rna con c6 th~ thu9c sa hfru cua cac ca quan, t6 chuc
cong dan. Vi~c chuy~n djch quySn sa hfru nhAt thi~t phai tuan
theo nhfrng quy dinh rieng cua phap lu~t. Trong m9t s6 trubng
hqp phai c6 S\1 d6ng y ho~c cho phep cua ca quan nha nu6c c6
thAm quySn thl hqp d6ng m6i khong bi coi la vo hi~u. Vf dl;l:
Cac lo~i vli khi th~ thao, sung san, thanh toan b~ng ngo~i t~ v6i
s6 luQ11g Ian...
- V(lt t1! do ltru thong: La nhfrng v~t con l~i va khong c6
quy dinh C\l th~ nao CUa phap lu~t XclC dinh tf\l'C ti~p d6i vcri
vi~c dich chuy~n v~t d6. Phap lu~t cling khong quy dinh C\l
th~ cac phucrng thuc djch chuy~n, n~u CO S\1 dich chuy~n cac
tai san nay cling khong cfin phai dang ki ho~c xin phep.
BLDS chi c6 nhfrng quy djnh chung vS chuy~n dich rna thoi.
Nhfrng v~t nay chu y~u la nhfrng tu li~u san xuAt, tu li~u sinh
ho~t thong thucrng.
202
 III. NQI DUNG CUA QUYEN SO HOU
Theo quy dinh cua BLDS thl quy~n sa hfru la nhfrng quySn
nang dan sv d6i v6i tai sim. Di~u 164 BLDS da xac nh~n:
"Quy€n siY hiru bao g6m quy€n chiim hifu, quyJn su dt,mg va
quyJn ajnh aoqt tai scm cua chu siY hiru theo quy ajnh cua
phap lu(lt ... ".
Day la nhfrng quy~n dan S\f C\1 th~ cua chu sa hfru, hay con
gQi Ia quySn dan S\f chu quan. Ba quy~n nang tren hqp thanh
n9i dung cua quy~n sa hfru.
1. Quy~n chi~m hfru
Theo xac nh~n t~i DiSu 186 BLDS thl quy~n chi~m hfru la
quy~n nang cua chu sa hfru dugc th\{C hi~n IDQi hanh vi theo y
chf cua mlnh, n~m gifr, chi ph6i tai sfm thu9c sa hfru nhung
khong dugc trai phap lu~t, d~o due xa hQi.
Trong thvc t~, chu sa hfru thucrng tv mlnh b~ng cac hanh
vi cua bim than d~ thvc hi~n quy~n chi~m hfru tai san, hay con
' , , ,
g91. 1' ~
&a quyen 1em .h-uu LVC
c.h·~ h ~
te. T_rong mQt~ '
so~ truang h
_ gp,
chu sa hfru chuy~n quy~n nay cho ngucri khac thong qua m9t
hqp d6ng dan sv thl chu sa hfru vfin thgc hi~n quy~n ki~m
soat d6i v&i tai san, ngucri thgc t~ n~m gifr v~t thay m~t chu
sa hiru chi~m hfru tai san (chu sa hfru gian ti~p ), hay n6i each
khac la ngucri thvc t~ chi~m hfru v~t thong qua giao dich c6
quy~n chi~m hfru theo n9i dung giao dich da xac l~p (khoan 1
Di~u 188).
QuySn chi~m hfru cua chu sa hfru chi chftm dfu khi chu sa
hfru tu bo quy~n sa him cua mlnh ho~c chuy~n giao quysn so
203
III. NQI DUNG CUA QUYEN SO HOU
Theo quy dinh cua BLDS thl quy~n sa hfru la nhfrng quySn
nang dan sv d6i v6i tai sim. Di~u 164 BLDS da xac nh~n:
"Quy€n siY hiru bao g6m quy€n chiim hifu, quyJn su dt,mg va
quyJn ajnh aoqt tai scm cua chu siY hiru theo quy ajnh cua
phap lu(lt ... ".
Day la nhfrng quy~n dan S\f C\1 th~ cua chu sa hfru, hay con
gQi Ia quySn dan S\f chu quan. Ba quy~n nang tren hqp thanh
n9i dung cua quy~n sa hfru.
1. Quy~n chi~m hfru
Theo xac nh~n t~i DiSu 186 BLDS thl quy~n chi~m hfru la
quy~n nang cua chu sa hfru dugc th\{C hi~n IDQi hanh vi theo y
chf cua mlnh, n~m gifr, chi ph6i tai sfm thu9c sa hfru nhung
khong dugc trai phap lu~t, d~o due xa hQi.
Trong thvc t~, chu sa hfru thucrng tv mlnh b~ng cac hanh
vi cua bim than d~ thvc hi~n quy~n chi~m hfru tai san, hay con
' , , ,
g91. 1' ~
&a quyen 1em .h-uu LVC
c.h·~ h ~
te. T_rong mQt~ '
so~ truang h
_ gp,
chu sa hfru chuy~n quy~n nay cho ngucri khac thong qua m9t
hqp d6ng dan sv thl chu sa hfru vfin thgc hi~n quy~n ki~m
soat d6i v&i tai san, ngucri thgc t~ n~m gifr v~t thay m~t chu
sa hiru chi~m hfru tai san (chu sa hfru gian ti~p ), hay n6i each
khac la ngucri thvc t~ chi~m hfru v~t thong qua giao dich c6
quy~n chi~m hfru theo n9i dung giao dich da xac l~p (khoan 1
Di~u 188).
QuySn chi~m hfru cua chu sa hfru chi chftm dfu khi chu sa
hfru tu bo quy~n sa him cua mlnh ho~c chuy~n giao quysn so
203
hilu cho chu thS khac nhu ban, trao d6i, t~ng cho v. v. ho~c theo
cac din cu dugc quy dinh tu Di~u 242 d~n Di~u 244 BLDS.
Trong dm s6ng thubng ngay xay ra trubng hgp c6 nhfmg
nguoi khong phai la chu sa hfru nhung vfin chi~m hfru tai san
d6. Di~u 179 BLDS nam 2015 da quy dinh chi~m hilu khong
chi dugc hiSu la m9t quy~n nang thu9c quy~n sa hilu rna 1a
vi~c chu thS n~m gifr, chi ph6i tai san m()t each trvc ti~p ho~c
gian ti~p nhu chu thS c6 quy~n d6i v6i tai san. Do d6, can cu
vao chu thS chi~m huu c6 thS phan thanh hai lo?i la chi~m
hilu cua chu sa hilu va chi~m hilu cua nguoi khong phai la
chu sa hfru. Vi~c chi~m hfru cua nguoi khong phai la chu sa
huu khong thS la can cu xac l~p quy~n sa hfru, tru m()t s6
truong hgp dugc phap lu~t quy dinh nhu d6i v6i tai san bi
chon giAu, bi vui lAp, bi chlm d~m, tai san bi ngum khac danh
rai, bo quen ...
Can cu vao nh~n thuc cua ngum chi~m hilu d6i v6i vi~c
chi~m hfru tai san thl chi~m hfru c6 thS phan thanh chi~m hfru
ngay tlnh va chi~m hfru khong ngay tlnh. Di~u 180 BLDS quy
dinh: "Chiim hfru ngay tinh la vi~c chiim hfru ma nguai chiim
hfru c6 ciin cu ad tin rdng minh c6 quyJn a6i vbi tai sim dang
chiim hfru ". Can cu nay c6 thS xuAt phat tu thvc t~ chu thS
chi~m hfru d6ng thm cling chfnh la chu sa hfru cua tru san; ho~c
quy~n chi~m hfru dugc xac l~p tren ca sa duqc chu sa hfru uy
quy€n quan lf tai san (Di~u 187 BLDS); duqc chu sa hfru
chuySn giao tai san thong qua giao dich dan S\f (Di~u 188
BLDS). Ngoai ra, trong m()t s6 trubng hgp theo quy dinh cua
phap lu~t, chi~m hfru cua chu thS khong phai chu sa hfru cling
duqc xac dinh la ngay tlnh. Vf dl,l nhu trucmg hgp chi~m hfru
204
hilu cho chu thS khac nhu ban, trao d6i, t~ng cho v. v. ho~c theo
cac din cu dugc quy dinh tu Di~u 242 d~n Di~u 244 BLDS.
Trong dm s6ng thubng ngay xay ra trubng hgp c6 nhfmg
nguoi khong phai la chu sa hfru nhung vfin chi~m hfru tai san
d6. Di~u 179 BLDS nam 2015 da quy dinh chi~m hilu khong
chi dugc hiSu la m9t quy~n nang thu9c quy~n sa hilu rna 1a
vi~c chu thS n~m gifr, chi ph6i tai san m()t each trvc ti~p ho~c
gian ti~p nhu chu thS c6 quy~n d6i v6i tai san. Do d6, can cu
vao chu thS chi~m huu c6 thS phan thanh hai lo?i la chi~m
hilu cua chu sa hilu va chi~m hilu cua nguoi khong phai la
chu sa hfru. Vi~c chi~m hfru cua nguoi khong phai la chu sa
huu khong thS la can cu xac l~p quy~n sa hfru, tru m()t s6
truong hgp dugc phap lu~t quy dinh nhu d6i v6i tai san bi
chon giAu, bi vui lAp, bi chlm d~m, tai san bi ngum khac danh
rai, bo quen ...
Can cu vao nh~n thuc cua ngum chi~m hilu d6i v6i vi~c
chi~m hfru tai san thl chi~m hfru c6 thS phan thanh chi~m hfru
ngay tlnh va chi~m hfru khong ngay tlnh. Di~u 180 BLDS quy
dinh: "Chiim hfru ngay tinh la vi~c chiim hfru ma nguai chiim
hfru c6 ciin cu ad tin rdng minh c6 quyJn a6i vbi tai sim dang
chiim hfru ". Can cu nay c6 thS xuAt phat tu thvc t~ chu thS
chi~m hfru d6ng thm cling chfnh la chu sa hfru cua tru san; ho~c
quy~n chi~m hfru dugc xac l~p tren ca sa duqc chu sa hfru uy
quy€n quan lf tai san (Di~u 187 BLDS); duqc chu sa hfru
chuySn giao tai san thong qua giao dich dan S\f (Di~u 188
BLDS). Ngoai ra, trong m()t s6 trubng hgp theo quy dinh cua
phap lu~t, chi~m hfru cua chu thS khong phai chu sa hfru cling
duqc xac dinh la ngay tlnh. Vf dl,l nhu trucmg hgp chi~m hfru
204
d6i v6i tai san hi ngum khac dlinh rai, bo quen, gia sue hi thAt
I~c, gia cAm hi thAt lac ... va chu th~ nh~t dugc tai san, bAt dugc
gia sue, gia cAm... da thgc hi~n dAy du cac thu t\IC thong bao
tim kiem theo quy djnh cua phap lu~t. Di~u 181 BLDS quy
dinh: "Chiim hifu khong ngay tinh La vi¢c chiim hifu rna nguO'i
chiim hifu hiit ho(jc phai biit rling minh khong c6 quyJn a6i
vm tai san dang chiim hifu ". Nhu v~y. trucrc hch chiem hfru
khong ngay tinh Ia vi~c chiem hiru khong dga tren bdt ki din
cu hgp phap nao dugc phap lu~t ghi nh~. Nh~n thuc cua chu
th~ chiem hiiu thl san trong trubng hgp nay la biet ro v~ vi~c
chiem hiiu khong c6 can cu hgp phap cua minh nhung v!n thgc
hi~n hanh vi chiem hiiu; ho~c tuy v~ chu quan hQ khong biet v~
vi~c nay nhung theo yeu cAu cua phap Iu~t, bAt ki chu th~ nao
trong trubng hgp c6 hanh vi chiem hiiu thl san tuang trng d~u
phru biet. V£ d1,1: m()t ngum biet ro thl san c6 dugc do tr()m cAp
nhung v!n mua ti:r nguoi ban do mu6n mua vcri gia re; m()t
ngum mua xe may da qua su dvng cAn phai thl}c hi~n cac thu
t\IC chuy~n quy~n so hiiu nhung da khong thgc hi~n nen da
mua phru xe may ti:r ngum da chiem do~t trcii phep thl san th!
tuy nh~ thuc cua hQ la hoan toan khong biet nhung viec chiem
hiiu cua hQ vfut dugc xac dinh la khong ngay tinh.
Ngoai ra, vi~c chiem hiiu con dugc xac dinh theo tinh tr~ng
chiem hiiu lien tvc (Dieu 182) va chiem hfru cong khai (Di~u
183). Theo d6, chiem hiiu lien tvc dugc hi~u Ia "vi¢c chiim
huu QU()'C thl!C hi¢n trong m(jt khoang thai gian ma khong CO
tranh chdp vJ quyJn a6i vai tai san d6 ho(jc c6 tranh chdp
nhung chua du()'c giai quyit bdng m(jt ban tin, quyit djnh c6
hi¢u il!C phap /ut# CUa toa an ho{)c CtY quan nha nuac CO thtlm
205
d6i v6i tai san hi ngum khac dlinh rai, bo quen, gia sue hi thAt
I~c, gia cAm hi thAt lac ... va chu th~ nh~t dugc tai san, bAt dugc
gia sue, gia cAm... da thgc hi~n dAy du cac thu t\IC thong bao
tim kiem theo quy djnh cua phap lu~t. Di~u 181 BLDS quy
dinh: "Chiim hifu khong ngay tinh La vi¢c chiim hifu rna nguO'i
chiim hifu hiit ho(jc phai biit rling minh khong c6 quyJn a6i
vm tai san dang chiim hifu ". Nhu v~y. trucrc hch chiem hfru
khong ngay tinh Ia vi~c chiem hiru khong dga tren bdt ki din
cu hgp phap nao dugc phap lu~t ghi nh~. Nh~n thuc cua chu
th~ chiem hiiu thl san trong trubng hgp nay la biet ro v~ vi~c
chiem hiiu khong c6 can cu hgp phap cua minh nhung v!n thgc
hi~n hanh vi chiem hiiu; ho~c tuy v~ chu quan hQ khong biet v~
vi~c nay nhung theo yeu cAu cua phap Iu~t, bAt ki chu th~ nao
trong trubng hgp c6 hanh vi chiem hiiu thl san tuang trng d~u
phru biet. V£ d1,1: m()t ngum biet ro thl san c6 dugc do tr()m cAp
nhung v!n mua ti:r nguoi ban do mu6n mua vcri gia re; m()t
ngum mua xe may da qua su dvng cAn phai thl}c hi~n cac thu
t\IC chuy~n quy~n so hiiu nhung da khong thgc hi~n nen da
mua phru xe may ti:r ngum da chiem do~t trcii phep thl san th!
tuy nh~ thuc cua hQ la hoan toan khong biet nhung viec chiem
hiiu cua hQ vfut dugc xac dinh la khong ngay tinh.
Ngoai ra, vi~c chiem hiiu con dugc xac dinh theo tinh tr~ng
chiem hiiu lien tvc (Dieu 182) va chiem hfru cong khai (Di~u
183). Theo d6, chiem hiiu lien tvc dugc hi~u Ia "vi¢c chiim
huu QU()'C thl!C hi¢n trong m(jt khoang thai gian ma khong CO
tranh chdp vJ quyJn a6i vai tai san d6 ho(jc c6 tranh chdp
nhung chua du()'c giai quyit bdng m(jt ban tin, quyit djnh c6
hi¢u il!C phap /ut# CUa toa an ho{)c CtY quan nha nuac CO thtlm
205
quyJn khac, ki ca khi tai san au(/c giao cho nguai khac chiim
hiiu ". Chi~m hiiu cong khai Ul "vi?c chiim hfru au(/C thvc hi?n
m9t each minh bqch, khong gidu giim, tai san dang chiim hfru
aU(/C SU dlfng theo tfnh nang, cong d7!-ng Va aU(/C nguai chiim
hiiu bao quan, gift gin nhu tai san cua chfnh minh". Nhfrng
tinh tr~ng chi~m hiiu nay Ia din cu d~ suy doan v~ tinh tr~ng va
quy~n cua ngum chi~m hfru dugc quy d!nh t~i Di~u 184 BLDS,
cling nhu la din cu d~ xac l~p quy~n sa hfru theo thai hi~u cho
chu th~ chi~m hfru tai san.
f)i~u 184 quy d!nh v~ suy doan tinh tr~ng va quy~n cua
ngum chi~m hfru nhu sau: "1. Nguai chiim hfru au(Jc suy doan
la ngay tinh; nguai nao cho rdng nguai chiim hfru khong ngay
tinh thi phai chzmg minh. 2. Truimg h9P c6 tranh chcip vJ
quyJn a6i vbi tai san thi nguai chiim hiiu aU(/C suy aoan [a
nguai c6 quyJn d6. Nguai c6 tranh chcip vbi nguai chiim hfru
phai chzmg minh vJ vi?c nguai chiim hfru khong c6 quyJn ".
Trong nhfrng di~u ki~n nhdt d!nh, n~u vi~c chi~m hfru la
lien t\}c (Di~u 190), cong khai (Di~u 191) va trong khoang thai
h~n mum nam d6i v6i d()ng san, ba muai nam d6i v6i bdt d()ng
san thi ngum chi~m hfru khong c6 can cu phap lu~t nhung ngay
tinh con dugc huang quy~n xac l~p quy~n sa hfru theo thai
hi~u. HQ c6 th~ tra thanh chu sa hfru cac tai san d6 k~ tir thai
di~m bitt dfiu chi~m hfru.
2. Quy~n sir dyng
La quy~n khai thac cong d\lng va khai thac nhfrng lgi ich
v~t chdt cua tai san trong ph~ vi phap lu~t cho phcp. Nguyen
titc chung la vi~c khai thac nhfrng gia tri su d\lng cua tai san
206
quyJn khac, ki ca khi tai san au(/c giao cho nguai khac chiim
hiiu ". Chi~m hiiu cong khai Ul "vi?c chiim hfru au(/C thvc hi?n
m9t each minh bqch, khong gidu giim, tai san dang chiim hfru
aU(/C SU dlfng theo tfnh nang, cong d7!-ng Va aU(/C nguai chiim
hiiu bao quan, gift gin nhu tai san cua chfnh minh". Nhfrng
tinh tr~ng chi~m hiiu nay Ia din cu d~ suy doan v~ tinh tr~ng va
quy~n cua ngum chi~m hfru dugc quy d!nh t~i Di~u 184 BLDS,
cling nhu la din cu d~ xac l~p quy~n sa hfru theo thai hi~u cho
chu th~ chi~m hfru tai san.
f)i~u 184 quy d!nh v~ suy doan tinh tr~ng va quy~n cua
ngum chi~m hfru nhu sau: "1. Nguai chiim hfru au(Jc suy doan
la ngay tinh; nguai nao cho rdng nguai chiim hfru khong ngay
tinh thi phai chzmg minh. 2. Truimg h9P c6 tranh chcip vJ
quyJn a6i vbi tai san thi nguai chiim hiiu aU(/C suy aoan [a
nguai c6 quyJn d6. Nguai c6 tranh chcip vbi nguai chiim hfru
phai chzmg minh vJ vi?c nguai chiim hfru khong c6 quyJn ".
Trong nhfrng di~u ki~n nhdt d!nh, n~u vi~c chi~m hfru la
lien t\}c (Di~u 190), cong khai (Di~u 191) va trong khoang thai
h~n mum nam d6i v6i d()ng san, ba muai nam d6i v6i bdt d()ng
san thi ngum chi~m hfru khong c6 can cu phap lu~t nhung ngay
tinh con dugc huang quy~n xac l~p quy~n sa hfru theo thai
hi~u. HQ c6 th~ tra thanh chu sa hfru cac tai san d6 k~ tir thai
di~m bitt dfiu chi~m hfru.
2. Quy~n sir dyng
La quy~n khai thac cong d\lng va khai thac nhfrng lgi ich
v~t chdt cua tai san trong ph~ vi phap lu~t cho phcp. Nguyen
titc chung la vi~c khai thac nhfrng gia tri su d\lng cua tai san
206
nh&m d~ thoa man nhCmg nhu diu vS sinh ho~t v~t chAt ho~c
tinh thfm cho ban than mlnh.
ThtJc hi~n quySn su dvng con la vi~c dva vao tfnh nang cua
v~t rna con ngucri khai thac Igi fch v~t chAt cua chung d~ thoa
man cac nhu du trong san xuAt, kinh doanh.
Ngoai ra, vi~c khai thac lgi fch v~t chAt cua tai san con bao
g6m ca vi~c thu nh~n nhCmg ket qua cua tai sfm do tv nhien
mang l~i nhu huang trung do gia dm de ra, hoa qua tren cay,
gia sue nho do m~ chung sinh ra ...
Nhu v~y. vi~c su dvng tai san la m()t trong nhCmg quySn
nang quan trQng va c6 y nghia thvc tS cua chu so hfru. Chu so
hiiu co toan quysn khai thac cong dvng, huang hoa Igi, I<Ji tuc
cua tai san theo y chf tuy nghi cua mlnh. Thong thucrng, chu so
hfru tflJC tiep sir dvng tai san CUa minh nhung CO th~ dugc
chuy~n giao cho ngum khac tren ca sa m()t hgp d6ng hgp phap
cua chu so hfru.
Trong m()t s6 trucrng hgp khac rna phap lu~t quy dinh, CCY
quan ho~C t6 chuc cfing CO quy~n SU dvng tai san tren CCY SO
m()t van ban cua CCY quan nha nu6c c6 th~m quy8n. Vi d'(l: Ca
quan, t6 chuc sir dvng tai san bi trung dt,mg.
Do S\I phat tri~n nhanh <::ua khoa hQC ki thu~t nen c6 trucrng
hgp chu so hfru khong du trlnh d() chuyen mon d~ su dvng
nhfrng tai san la cac phuang ti~n ki thu~t hi~n d~i. Vi d'(l: Vi~c
su dt,mg may vi tfnh, xe 0 to, cac thiSt bi ki thu~t khac ... Trong
trucrng hgp nay chu so hcru phai thong qua ngum thu ba dS
thvc hi~n quysn su ctvng tai san thl mai khai thac dugc cac Igi
fch v~t chAt, tfnh nang cua tai san.
207
nh&m d~ thoa man nhCmg nhu diu vS sinh ho~t v~t chAt ho~c
tinh thfm cho ban than mlnh.
ThtJc hi~n quySn su dvng con la vi~c dva vao tfnh nang cua
v~t rna con ngucri khai thac Igi fch v~t chAt cua chung d~ thoa
man cac nhu du trong san xuAt, kinh doanh.
Ngoai ra, vi~c khai thac lgi fch v~t chAt cua tai san con bao
g6m ca vi~c thu nh~n nhCmg ket qua cua tai sfm do tv nhien
mang l~i nhu huang trung do gia dm de ra, hoa qua tren cay,
gia sue nho do m~ chung sinh ra ...
Nhu v~y. vi~c su dvng tai san la m()t trong nhCmg quySn
nang quan trQng va c6 y nghia thvc tS cua chu so hfru. Chu so
hiiu co toan quysn khai thac cong dvng, huang hoa Igi, I<Ji tuc
cua tai san theo y chf tuy nghi cua mlnh. Thong thucrng, chu so
hfru tflJC tiep sir dvng tai san CUa minh nhung CO th~ dugc
chuy~n giao cho ngum khac tren ca sa m()t hgp d6ng hgp phap
cua chu so hfru.
Trong m()t s6 trucrng hgp khac rna phap lu~t quy dinh, CCY
quan ho~C t6 chuc cfing CO quy~n SU dvng tai san tren CCY SO
m()t van ban cua CCY quan nha nu6c c6 th~m quy8n. Vi d'(l: Ca
quan, t6 chuc sir dvng tai san bi trung dt,mg.
Do S\I phat tri~n nhanh <::ua khoa hQC ki thu~t nen c6 trucrng
hgp chu so hfru khong du trlnh d() chuyen mon d~ su dvng
nhfrng tai san la cac phuang ti~n ki thu~t hi~n d~i. Vi d'(l: Vi~c
su dt,mg may vi tfnh, xe 0 to, cac thiSt bi ki thu~t khac ... Trong
trucrng hgp nay chu so hcru phai thong qua ngum thu ba dS
thvc hi~n quysn su ctvng tai san thl mai khai thac dugc cac Igi
fch v~t chAt, tfnh nang cua tai san.
207
 T6m lqi: Quyen sir dvng Ht m()t quyen nang rna phap lu~t
quy dinh cho chu sa hfru (ho(tc nguai chiSm hfru hgp phap)
duqc phep sir dl,mg cac tai san cua mlnh nh~m dap ung cac nhu
d.u sinh ho?t ho(tc san xufit, kinh doanh nhung vi~c sir dvng d6
khong duqc gay thi~t h?i va lam anh huang dSn 1¢ fch cua Nha
nuac, lqi ich cong c()ng, quyen, lqi fch hgp phap cua nguai
khac, khong duqc trai vffi d?O due chung cua xa h(}i.
Thong thuang, khi chu sa hfru mu6n chuyen quyen sir d1,mg
cho ngum khac thi phai chuy€n luon quy€n chiSm hiiu tai san.
Bm le, mu6n khai thac cong dl,mg cua tai san, tru6c hSt nguai
sir dvng phai thvc hi~n hanh vi chiSm hfru. Tuy nhien, tren thgc
tS cung co truang hgp chu sa hiiu cho sir dvng tm san rna khong
chuyen quyen chiSm hfru. Vi d1,1: Cho thue o to rna nguai lai xe
la ngum lam cong vi~c cua chu sa hfru. Nguai sir dvng may vi
tinh ngay t?i nha cua chu sa hfru. .. Theo nghia http nhfit thl
quyen chiSm hihl thuang duqc coi la tien de cua quyen sir dvng.
3. Quy~n dinh do~t
La m()t quyen nang cua chu sa hfru d€ quySt dinh v€ "s6
ph~n cua V~t.
II
Chu sa hfru thvc hi~n quy€n dinh do?t bieu hi~n ahai khia
c?fih (g6c d()):
- Djnh do?t ve s6 ph~n thgc tS cua cac v~t (tuc la lam cho
v~t khong con trong thgc tS nfra) nhu: tieu dung hSt, huy b6,
ho(tc tir b6 quyen sa hfru d6i vm v~t.
- Djnh do?t ve s6 ph~n phap H cua v~t la vi~c lam chuyen
giao quyen sa hfru d6i vm v~t tir ngum nay sang nguai khac.
208
T6m lqi: Quyen sir dvng Ht m()t quyen nang rna phap lu~t
quy dinh cho chu sa hfru (ho(tc nguai chiSm hfru hgp phap)
duqc phep sir dl,mg cac tai san cua mlnh nh~m dap ung cac nhu
d.u sinh ho?t ho(tc san xufit, kinh doanh nhung vi~c sir dvng d6
khong duqc gay thi~t h?i va lam anh huang dSn 1¢ fch cua Nha
nuac, lqi ich cong c()ng, quyen, lqi fch hgp phap cua nguai
khac, khong duqc trai vffi d?O due chung cua xa h(}i.
Thong thuang, khi chu sa hfru mu6n chuyen quyen sir d1,mg
cho ngum khac thi phai chuy€n luon quy€n chiSm hiiu tai san.
Bm le, mu6n khai thac cong dl,mg cua tai san, tru6c hSt nguai
sir dvng phai thvc hi~n hanh vi chiSm hfru. Tuy nhien, tren thgc
tS cung co truang hgp chu sa hiiu cho sir dvng tm san rna khong
chuyen quyen chiSm hfru. Vi d1,1: Cho thue o to rna nguai lai xe
la ngum lam cong vi~c cua chu sa hfru. Nguai sir dvng may vi
tinh ngay t?i nha cua chu sa hfru. .. Theo nghia http nhfit thl
quyen chiSm hihl thuang duqc coi la tien de cua quyen sir dvng.
3. Quy~n dinh do~t
La m()t quyen nang cua chu sa hfru d€ quySt dinh v€ "s6
ph~n cua V~t.
II
Chu sa hfru thvc hi~n quy€n dinh do?t bieu hi~n ahai khia
c?fih (g6c d()):
- Djnh do?t ve s6 ph~n thgc tS cua cac v~t (tuc la lam cho
v~t khong con trong thgc tS nfra) nhu: tieu dung hSt, huy b6,
ho(tc tir b6 quyen sa hfru d6i vm v~t.
- Djnh do?t ve s6 ph~n phap H cua v~t la vi~c lam chuyen
giao quyen sa hfru d6i vm v~t tir ngum nay sang nguai khac.
208
Thong thubng, djnh do1;1t v~ s6 ph~n phap If cua v~t phai thong
qua cac giao dich phil hgp v6i y chf cua chu sa hilu nhu ban,
trao d6i, t~ng cho, cho vay, d~ thira k€ ... thong qua vi~c dinh
do1;1t rna chu sa hilu c6 th~ tieu dung h€t; chuy~n quy~n chi€m
hfru tl;lm thm (trong hgp d6ng gm giu); quy~n chi~m hfru va
quy~n sir dvng tai san trong m()t khoang thm hl;lll (trong hgp
d6ng cho thue, cho ffiUQll) ho~c chu sa hfru chuy~n giao quy~n
sa hfru tai san cho nguai khac b~ng hgp d6ng ban, d6i, cho ...
Vi~c m()t ngum thvc hi~n quy~n dinh do?t d6i v6i v~t se
lam chdm dt'rt ho~c thay d6i cac quan h~ phap lu~t lien quan
d~n v~t d6. Vi d1:1: Tieu dung h~t tai san se lam chdm dUt: quy~n
sa hfru d6i vm tai s{m d6. Khi ban tai san se lam chdm dt'rt
quy~n sa hfru cua ngum da ban nhung l1;1i lam phat sinh quy~n
sa hfru v~ tai san d6 d6i v6i nguai mua.
0 hai hinh thuc dinh do:;tt tren, chung ta thdy r~ng, trong
vi~c dinh do1;1t s6 ph~n thvc t~ cua v~t, chu sa hfru chi cfin b&ng
hanh vi cua mlnh tac d()ng trvc ti~p d~n v~t. Trong vi~c dinh
do~t v~ s6 ph~n phap If chu sa hilu phai thi~t l~p v6i chu th~
khac m()t quan h~ phap lu~t dan sv. D6i v6i hinh thuc dinh
do1;1t nay, BLDS da quy djnh: Nguai dinh do?t tai san phai la
ngum c6 nang h,rc hanh vi dan sv. Nghia la, ngum d6 phai c6
dfiy du tu each chu th~. Trong nhfrng trubng hgp tai san it gia
tri (chu y€u la d()ng san), vi~c thvc hi~n quy~n dinh do1;1t c6 th~
b&ng phuong thuc gian dcm nhu: Thoa thu~n rni~ng, chuy~n
giao ngay tai san ... nhung trong nhfrng trubng hgp phap lu~t c6
quy dinh trlnh tv, thu tvc thi phai tuan theo nhfrng quy dinh d6
(Di~u 193 BLDS).
209
Thong thubng, djnh do1;1t v~ s6 ph~n phap If cua v~t phai thong
qua cac giao dich phil hgp v6i y chf cua chu sa hilu nhu ban,
trao d6i, t~ng cho, cho vay, d~ thira k€ ... thong qua vi~c dinh
do1;1t rna chu sa hilu c6 th~ tieu dung h€t; chuy~n quy~n chi€m
hfru tl;lm thm (trong hgp d6ng gm giu); quy~n chi~m hfru va
quy~n sir dvng tai san trong m()t khoang thm hl;lll (trong hgp
d6ng cho thue, cho ffiUQll) ho~c chu sa hfru chuy~n giao quy~n
sa hfru tai san cho nguai khac b~ng hgp d6ng ban, d6i, cho ...
Vi~c m()t ngum thvc hi~n quy~n dinh do?t d6i v6i v~t se
lam chdm dt'rt ho~c thay d6i cac quan h~ phap lu~t lien quan
d~n v~t d6. Vi d1:1: Tieu dung h~t tai san se lam chdm dUt: quy~n
sa hfru d6i vm tai s{m d6. Khi ban tai san se lam chdm dt'rt
quy~n sa hfru cua ngum da ban nhung l1;1i lam phat sinh quy~n
sa hfru v~ tai san d6 d6i v6i nguai mua.
0 hai hinh thuc dinh do:;tt tren, chung ta thdy r~ng, trong
vi~c dinh do1;1t s6 ph~n thvc t~ cua v~t, chu sa hfru chi cfin b&ng
hanh vi cua mlnh tac d()ng trvc ti~p d~n v~t. Trong vi~c dinh
do~t v~ s6 ph~n phap If chu sa hilu phai thi~t l~p v6i chu th~
khac m()t quan h~ phap lu~t dan sv. D6i v6i hinh thuc dinh
do1;1t nay, BLDS da quy djnh: Nguai dinh do?t tai san phai la
ngum c6 nang h,rc hanh vi dan sv. Nghia la, ngum d6 phai c6
dfiy du tu each chu th~. Trong nhfrng trubng hgp tai san it gia
tri (chu y€u la d()ng san), vi~c thvc hi~n quy~n dinh do1;1t c6 th~
b&ng phuong thuc gian dcm nhu: Thoa thu~n rni~ng, chuy~n
giao ngay tai san ... nhung trong nhfrng trubng hgp phap lu~t c6
quy dinh trlnh tv, thu tvc thi phai tuan theo nhfrng quy dinh d6
(Di~u 193 BLDS).
209
 D~ t~o diSu ki~n thu~n lgi cho chu sa hfru khi dinh do~t t~ti
san, BLDS da quy dinh vi~c uy quySn dinh do~t. Chu sa hfru
c6 th~ uy quySn cho ngubi khac dinh do~t tai san, ngubi dugc
uy quySn phai thgc hi~n vi~c dinh do~t theo phuang phap, each
thuc phil hgp v6i y chf va lgi fch cua chu sa hfru. Ngoai ra, vl
lgi fch chung CUa xa h()i va d~ bao dam f>n dinh giao luu dan SlJ
trong nhling trubng hgp nhAt dinh, DiSu 196 BLDS con quy
dinh vi~c h~n ch~ quySn dinh do~t tru san cua chu sa hfru. Theo
d6, quySn dinh do~t tai san cua chu sa hfru se bi h~n ch~ khi c6
quy dinh Cl,l th~ cua lu~t. Khi nhling tai san dem ban, d6i Ia cf>
v~t. Ia di tfch lich su, van hoa thl Nha nu6c c6 quy~n uu tien
mua. Trong trubng hgp t6 chuc, ca nhan c6 quy~n uu tien mua
d6i v6i tai san nhAt dinh theo quy dinh cua phap lu~t thl khi
ban tai san, chu sa hliu phai danh quysn uu tien mua cho t6
chuc, ca nhan d6.
Trong thgc t~. c6 nhung trubng hgp tuy khong phai Ia chu
sa hfru, chu sa hfru khong uy quySn, vi~c dinh do~t c6 th~
khong theo y chf cua chu sa hfru nhung theo quy dinh cua phap
lu~t nhling ngubi d6 v~n c6 quy~n dinh do~t. D6 Ia vi~c ca
quan, t6 chuc ban dAu gia theo quy dinh cua phap lu~t. chAp
hanh vien kf hgp d6ng ban dAu gia d~ thi hanh an; hi~u cfim d6
dugc quysn ban tai san n~u h~t thai h~n da thoa thu~n rna
ngubi vay khong tra dugc tiSn vay.
Trong n()i dung cua quySn sa hfru, tirng quy~n nang c6 th~
do ngubi khong phai Ia chu sa hfru thgc hi~n nhung vi~c thgc
hi~n d6 chu y~u khong mang tfnh chAt d()c l~p rna ph1,1 thu()c
vao y chf cua chu sa hfru. Chi c6 chu sa hfru m6i c6 quySn thgc
hi~n m()t each d()c l~p khong ph1,1 thu()c vao nguai khac. Vi~c
210
D~ t~o diSu ki~n thu~n lgi cho chu sa hfru khi dinh do~t t~ti
san, BLDS da quy dinh vi~c uy quySn dinh do~t. Chu sa hfru
c6 th~ uy quySn cho ngubi khac dinh do~t tai san, ngubi dugc
uy quySn phai thgc hi~n vi~c dinh do~t theo phuang phap, each
thuc phil hgp v6i y chf va lgi fch cua chu sa hfru. Ngoai ra, vl
lgi fch chung CUa xa h()i va d~ bao dam f>n dinh giao luu dan SlJ
trong nhling trubng hgp nhAt dinh, DiSu 196 BLDS con quy
dinh vi~c h~n ch~ quySn dinh do~t tru san cua chu sa hfru. Theo
d6, quySn dinh do~t tai san cua chu sa hfru se bi h~n ch~ khi c6
quy dinh Cl,l th~ cua lu~t. Khi nhling tai san dem ban, d6i Ia cf>
v~t. Ia di tfch lich su, van hoa thl Nha nu6c c6 quy~n uu tien
mua. Trong trubng hgp t6 chuc, ca nhan c6 quy~n uu tien mua
d6i v6i tai san nhAt dinh theo quy dinh cua phap lu~t thl khi
ban tai san, chu sa hliu phai danh quysn uu tien mua cho t6
chuc, ca nhan d6.
Trong thgc t~. c6 nhung trubng hgp tuy khong phai Ia chu
sa hfru, chu sa hfru khong uy quySn, vi~c dinh do~t c6 th~
khong theo y chf cua chu sa hfru nhung theo quy dinh cua phap
lu~t nhling ngubi d6 v~n c6 quy~n dinh do~t. D6 Ia vi~c ca
quan, t6 chuc ban dAu gia theo quy dinh cua phap lu~t. chAp
hanh vien kf hgp d6ng ban dAu gia d~ thi hanh an; hi~u cfim d6
dugc quysn ban tai san n~u h~t thai h~n da thoa thu~n rna
ngubi vay khong tra dugc tiSn vay.
Trong n()i dung cua quySn sa hfru, tirng quy~n nang c6 th~
do ngubi khong phai Ia chu sa hfru thgc hi~n nhung vi~c thgc
hi~n d6 chu y~u khong mang tfnh chAt d()c l~p rna ph1,1 thu()c
vao y chf cua chu sa hfru. Chi c6 chu sa hfru m6i c6 quySn thgc
hi~n m()t each d()c l~p khong ph1,1 thu()c vao nguai khac. Vi~c
210
quy dinh quy~n cua nguai khong phai Ht chu sa hilu n6i len
tinh nang d(>ng cua quy~n sa hiiu luon a trong th~ v~n d(>ng
trong nhfmg truang hqp nhclt djnh. Ch~ dinh quy~n sa hilu v6i
ba quy~n nang CO' ban khong chi dUQ'C xay d\ffig tren nguyen
t~c quy~n cua chu sa hiiu chi~m vi tri trung tam, la xucit phat
di~m d~ quy dinh cac quy ch~ phap li tuang ung rna con c6 ca
nhfmg quy dinh v6i nhfmg xucit phat di~m tir g6c d(> tai san.
Ca ba quy~n nang cv th~ tiilo thanh m(>t th~ th6ng nhclt trong
n(>i dung cua quy~n sa hilu, chung c6 m6i lien quan m~t thi~t
v6i nhau nhung m6i quy~n nang liiti mang m(>t y nghia khac
nhau. Cv th~, quy~n chi~m hiiu Ia ti~n d~ quan trQng cho hai
quy~n kia nhung quy~n su dvng liiti c6 y nghia thi~t thgc, vl chi
c6 thong qua quy~n nang nay chu sa hiiu m6i khai thac dugc
lgi ich, cong dvng cua v~t d~ thoa man cac nhu c&u cho mlnh,
con quy~n djnh dOiitt liiti xac djnh y nghia phap li quan trQng
nhclt cua chu sa hilu.
C. CAN CO' xAc LAP VA CHAM Dlrr QUY~N SO HO'U
I. cAN cu xAc LAP QUYEN so Hifu
1. Khai ni~m
Quy~n sa hfru la m(>t quan h~ phap lu~t dan S\f V~ sa hfru.
Do d6, cling gi6ng nhu belt cu quan h~ phap lu~t dan S\f nao,
quy~n sa hilu phat sinh phai ctva tren nhfmg can cu phap H nhclt
djnh. N6 chi xucit hi~n khi c6 nhfmg S\f ki~n thvc t~ rna BLDS
c6 quy dinh y nghia phap li d6i v6i S\f ki~n d6.
Phap lu~t chi cong nh~n va bao v~ cac quy~n cua chu sa
hiiu n~u quy~n d6 dugc xac l~p tren nhfrng can cu do phap lu~t
211
quy dinh quy~n cua nguai khong phai Ht chu sa hilu n6i len
tinh nang d(>ng cua quy~n sa hiiu luon a trong th~ v~n d(>ng
trong nhfmg truang hqp nhclt djnh. Ch~ dinh quy~n sa hilu v6i
ba quy~n nang CO' ban khong chi dUQ'C xay d\ffig tren nguyen
t~c quy~n cua chu sa hiiu chi~m vi tri trung tam, la xucit phat
di~m d~ quy dinh cac quy ch~ phap li tuang ung rna con c6 ca
nhfmg quy dinh v6i nhfmg xucit phat di~m tir g6c d(> tai san.
Ca ba quy~n nang cv th~ tiilo thanh m(>t th~ th6ng nhclt trong
n(>i dung cua quy~n sa hilu, chung c6 m6i lien quan m~t thi~t
v6i nhau nhung m6i quy~n nang liiti mang m(>t y nghia khac
nhau. Cv th~, quy~n chi~m hiiu Ia ti~n d~ quan trQng cho hai
quy~n kia nhung quy~n su dvng liiti c6 y nghia thi~t thgc, vl chi
c6 thong qua quy~n nang nay chu sa hiiu m6i khai thac dugc
lgi ich, cong dvng cua v~t d~ thoa man cac nhu c&u cho mlnh,
con quy~n djnh dOiitt liiti xac djnh y nghia phap li quan trQng
nhclt cua chu sa hilu.
C. CAN CO' xAc LAP VA CHAM Dlrr QUY~N SO HO'U
I. cAN cu xAc LAP QUYEN so Hifu
1. Khai ni~m
Quy~n sa hfru la m(>t quan h~ phap lu~t dan S\f V~ sa hfru.
Do d6, cling gi6ng nhu belt cu quan h~ phap lu~t dan S\f nao,
quy~n sa hilu phat sinh phai ctva tren nhfmg can cu phap H nhclt
djnh. N6 chi xucit hi~n khi c6 nhfmg S\f ki~n thvc t~ rna BLDS
c6 quy dinh y nghia phap li d6i v6i S\f ki~n d6.
Phap lu~t chi cong nh~n va bao v~ cac quy~n cua chu sa
hiiu n~u quy~n d6 dugc xac l~p tren nhfrng can cu do phap lu~t
211
quy djnh. Vi~c xac l~p quy@n so hiiu dlJa tren nhfmg din cu
dugc k:hru quat t~ Di@u 221 BLDS dugc coi la quy@n so hiiu
hgp phap.
Vl v~y, din cu lam phat sinh quy@n so hiiu la nhfmg sv ki~n
xay ra trong dm s6ng thvc t~ nhung c6 y nghia phap li do
BLDS quy dinh rna thong qua d6 lam phat sinh quy@n sa hiiu
cua m(>t ho~c nhi@u chu thS d6i v6i thl sfm nhftt dinh.
Tuy thu(>c vao phap lu~t cua m6i ch~ d(> sa hiiu, thS ch~
nha nu6c k:hac nhau rna vi~c ghi nh~n cac din cu lam phat sinh
quy@n so hiiu cung k:hac nhau. Tren ccr so tfnh chftt, n(>i dung
cua cac SlJ ki~n phap li rna quySn so hiiu phat sinh c6 thS thu(>c
hlnh thuc sa hiiu nay hay hlnh thuc sa hiiu k:hac.
2. Cac can eli' xac l~p quy~n ScY hiiu
* Can cu dS xac l~p quy@n so hfru la nhfmg SlJ ki~n phap li
do BLDS quy dinh. Dva vao ngu6n g6c cua nhfmg SlJ ki~n
phap li, ngum ta c6 thS phan chia lam ba nh6m sau day:
a. Xac lrjp theo /u;>p tl6ng ho(lc tit himh vi phap lit/on phuong
Hgp d6ng la m(>t sv ki~n phap li tren ccr sa thoa thu~n,
th6ng nhftt y chf cua cac chu thS lam phat sinh sv chuySn dich
quy@n so hiiu d6i v6i tai san tir chu thS nay sang chu thS k:hac.
Cac hgp d6ng: Mua ban, t~ng, cho, cho vay v.v. n~u dugc xac
l~p phu hgp v6i quy dinh cua BLDS thl nhfmg ngum dugc
chuy€n giao thl san thong qua cac giao dich hgp phap co quy@n
sa hiiu d6i v6i tai sfm d6. Nhfmg thl san theo quy dinh cua
phap lu~t phai dang ld, sang ten, xin phep thl quy@n sa hiiu
dugc xac l~p tir thai diSm hoan tftt cac thu tl)c d6. Nghia la,
212
quy djnh. Vi~c xac l~p quy@n so hiiu dlJa tren nhfmg din cu
dugc k:hru quat t~ Di@u 221 BLDS dugc coi la quy@n so hiiu
hgp phap.
Vl v~y, din cu lam phat sinh quy@n so hiiu la nhfmg sv ki~n
xay ra trong dm s6ng thvc t~ nhung c6 y nghia phap li do
BLDS quy dinh rna thong qua d6 lam phat sinh quy@n sa hiiu
cua m(>t ho~c nhi@u chu thS d6i v6i thl sfm nhftt dinh.
Tuy thu(>c vao phap lu~t cua m6i ch~ d(> sa hiiu, thS ch~
nha nu6c k:hac nhau rna vi~c ghi nh~n cac din cu lam phat sinh
quy@n so hiiu cung k:hac nhau. Tren ccr so tfnh chftt, n(>i dung
cua cac SlJ ki~n phap li rna quySn so hiiu phat sinh c6 thS thu(>c
hlnh thuc sa hiiu nay hay hlnh thuc sa hiiu k:hac.
2. Cac can eli' xac l~p quy~n ScY hiiu
* Can cu dS xac l~p quy@n so hfru la nhfmg SlJ ki~n phap li
do BLDS quy dinh. Dva vao ngu6n g6c cua nhfmg SlJ ki~n
phap li, ngum ta c6 thS phan chia lam ba nh6m sau day:
a. Xac lrjp theo /u;>p tl6ng ho(lc tit himh vi phap lit/on phuong
Hgp d6ng la m(>t sv ki~n phap li tren ccr sa thoa thu~n,
th6ng nhftt y chf cua cac chu thS lam phat sinh sv chuySn dich
quy@n so hiiu d6i v6i tai san tir chu thS nay sang chu thS k:hac.
Cac hgp d6ng: Mua ban, t~ng, cho, cho vay v.v. n~u dugc xac
l~p phu hgp v6i quy dinh cua BLDS thl nhfmg ngum dugc
chuy€n giao thl san thong qua cac giao dich hgp phap co quy@n
sa hiiu d6i v6i tai sfm d6. Nhfmg thl san theo quy dinh cua
phap lu~t phai dang ld, sang ten, xin phep thl quy@n sa hiiu
dugc xac l~p tir thai diSm hoan tftt cac thu tl)c d6. Nghia la,
212
bfmg hgp dAng dan S\1' hgp phap rna quy~n sa hfru dAi v6i v~t
cua ngum nay chdrn dlrt: nhung I~ lam xudt hi~n quy~n sa hiiU
dAi v6i v~t cua ngum khac.
Do cac quy dinh cua phap lu~t v€ dan S\1' tru6c day chua
hoan thi~n va do tfnh chdt phtrc tl;lp cua cac quan h~ tai s{m
trong dCri. sAng xa h(>i nen cac giao dich dan S\1' lien quan d6n
nha a dugc xac l~p tru6c ngay 117/1991 se dugc giai quy6t
theo quy dinh rieng. D6 la Nghi quy6t cua Uy ban thuang VI)
QuAe h(>i s6 58/1998/NQ-UBTVQH10 ngay 20/8/1998 v€ giao
djch dan S\1' v~ nha a dugc xac l~p tru6c ngay 11711991 (ngay
Phap l~nh nha ac6 hi~u lgc). Theo quy dinh cua Nghi quy6t s6
58 n6i tren thi thu t\J.C chuy€n quy€n sa hfru trong cac hgp
dAng: Mua ban nha a, d6i nha ava t{mg cho nha agiua ca nhan
v6i ca nhan se dugc thgc hi~n theo quy dinh cua Chfnh phil.
Tuong tg, vi~c nh~ tai san tir di san thira k€ cua ngum ch€t
theo di chuc (theo y chf ciia ngum d€ I~ di san) ho~ nhfrng ngum
dugc huang trong htra thuang va thi c6 giai c6 quy~n sa hfru
d6i v6i tai san da nh~ theo di chuc ho~ tai san da nh~ thuang.
b. Xac lqp theo quy i/jnh cua phap luqt
Day la nhfrng sg ki~n phap If rna theo quy djnh cua BLDS,
quy€n sa hiiu dugc xac I~p bao gAm:
- K6t qua cua lao d(>ng san xudt la S\f hol;lt d(>ng cua con
ngum trong qua trlnh tac d(>ng vao th€ gi6i tg nhien d€ tl;lo ra
cua cai v~t chdt cho xa h(>i rna tru6c h€t Ia cho ban than chu th€
d6. NguAn g6c ban ddu cua tai san Ia lao d(>ng, vi v~y ai da bo
sue lao d(>ng ra thl c6 quy~n sa hfru d6i v6i nhfrng thu nh?p c6
dugc do lao d(>ng ho~c do san xudt kinh doanh hgp phap (Di€u
213
bfmg hgp dAng dan S\1' hgp phap rna quy~n sa hfru dAi v6i v~t
cua ngum nay chdrn dlrt: nhung I~ lam xudt hi~n quy~n sa hiiU
dAi v6i v~t cua ngum khac.
Do cac quy dinh cua phap lu~t v€ dan S\1' tru6c day chua
hoan thi~n va do tfnh chdt phtrc tl;lp cua cac quan h~ tai s{m
trong dCri. sAng xa h(>i nen cac giao dich dan S\1' lien quan d6n
nha a dugc xac l~p tru6c ngay 117/1991 se dugc giai quy6t
theo quy dinh rieng. D6 la Nghi quy6t cua Uy ban thuang VI)
QuAe h(>i s6 58/1998/NQ-UBTVQH10 ngay 20/8/1998 v€ giao
djch dan S\1' v~ nha a dugc xac l~p tru6c ngay 11711991 (ngay
Phap l~nh nha ac6 hi~u lgc). Theo quy dinh cua Nghi quy6t s6
58 n6i tren thi thu t\J.C chuy€n quy€n sa hfru trong cac hgp
dAng: Mua ban nha a, d6i nha ava t{mg cho nha agiua ca nhan
v6i ca nhan se dugc thgc hi~n theo quy dinh cua Chfnh phil.
Tuong tg, vi~c nh~ tai san tir di san thira k€ cua ngum ch€t
theo di chuc (theo y chf ciia ngum d€ I~ di san) ho~ nhfrng ngum
dugc huang trong htra thuang va thi c6 giai c6 quy~n sa hfru
d6i v6i tai san da nh~ theo di chuc ho~ tai san da nh~ thuang.
b. Xac lqp theo quy i/jnh cua phap luqt
Day la nhfrng sg ki~n phap If rna theo quy djnh cua BLDS,
quy€n sa hiiu dugc xac I~p bao gAm:
- K6t qua cua lao d(>ng san xudt la S\f hol;lt d(>ng cua con
ngum trong qua trlnh tac d(>ng vao th€ gi6i tg nhien d€ tl;lo ra
cua cai v~t chdt cho xa h(>i rna tru6c h€t Ia cho ban than chu th€
d6. NguAn g6c ban ddu cua tai san Ia lao d(>ng, vi v~y ai da bo
sue lao d(>ng ra thl c6 quy~n sa hfru d6i v6i nhfrng thu nh?p c6
dugc do lao d(>ng ho~c do san xudt kinh doanh hgp phap (Di€u
213
222 BLDS). Dfii v6i hoa lgi, lgi tuc, quySn so hfru dugc xac
l~p theo quy dinh cua phap lu~t.
- Do cac Sl,I ki~n sap nh~p. tr(>n lfut, ch~ bi~n Ut Sl,I hgp nhdt
tai san cua nhiSu chu so hfru khac nhau. K~ tU thm di~m sap
nh~p. tr(>n lfut, v~t m6i Ia thl san thu(>c sa hfru chung ho~c rieng
cua cac chu so hfru d6. Nhfrng chu so J.:J.fru thl san m6i phai
thanh toan phdn gia tri thl san theo quy dinh t~i khoan 2 DiSu
225, DiSu 226 BLDS.
Trong trubng hgp ch~ bi~n rna ngum ch~ bi~n da dung
nguyen, v~t li~u khong thu(>c so hfru cua minh nhung ngay tinh
thl quySn so hfru d6i v6i thl san m6i dugc xac l~p khi da thanh
toan gia tri nguyen v~t li~u cho chu so hfru nguyen v~t li~u d6.
- Do cac Sl,I ki~n khong xac dinh dugc chu so hfru ho~c do
hi chon gidu, danh roi, bo quen. Co so cua vi~c xac l~p quySn
SO hfru theo nhfrng Sl,I ki~n tren khong phai chi don gian la cac
hanh vi phat hi~n. tim thdy, nh~t dugc. Ngohl nhfrng sv ki~n
tren, phap lu~t quy dinh phai sau m(>t thm h~ nhdt dinh tuong
(rng v6i m6i Sl,I ki~n va gia tri cua thl san d6 rna quySn so hfru
m6i dugc xac l~p. Vi d~: Dfii v6i thl san hi danh roi, bo quen
phai sau m(>t nam k€ ru ngay thong bao cong khai v€ thl san
nh~t dugc, n~u gia tri bang ho~c thdp hon mum ldn muc fuong
co so do Nha nu6c quy dinh rna khong xac dinh dugc ai Ia chu
sa hfru, ho~c chu so hfru khong d~n nh~n thi v~t d6 thu(>c sa
hfru cua ngum nh~t dugc ..
Trong trubng hgp tim thdy thl san bi chon gidu ho~c bi vui
ldp, hi chim dfun thi quySn so hfru dugc xac l~p c6 th~ thu(>c
cac hlnh thuc sa hfru khac nhau. Di~m a khoan 2 DiSu 229
214
222 BLDS). Dfii v6i hoa lgi, lgi tuc, quySn so hfru dugc xac
l~p theo quy dinh cua phap lu~t.
- Do cac Sl,I ki~n sap nh~p. tr(>n lfut, ch~ bi~n Ut Sl,I hgp nhdt
tai san cua nhiSu chu so hfru khac nhau. K~ tU thm di~m sap
nh~p. tr(>n lfut, v~t m6i Ia thl san thu(>c sa hfru chung ho~c rieng
cua cac chu so hfru d6. Nhfrng chu so J.:J.fru thl san m6i phai
thanh toan phdn gia tri thl san theo quy dinh t~i khoan 2 DiSu
225, DiSu 226 BLDS.
Trong trubng hgp ch~ bi~n rna ngum ch~ bi~n da dung
nguyen, v~t li~u khong thu(>c so hfru cua minh nhung ngay tinh
thl quySn so hfru d6i v6i thl san m6i dugc xac l~p khi da thanh
toan gia tri nguyen v~t li~u cho chu so hfru nguyen v~t li~u d6.
- Do cac Sl,I ki~n khong xac dinh dugc chu so hfru ho~c do
hi chon gidu, danh roi, bo quen. Co so cua vi~c xac l~p quySn
SO hfru theo nhfrng Sl,I ki~n tren khong phai chi don gian la cac
hanh vi phat hi~n. tim thdy, nh~t dugc. Ngohl nhfrng sv ki~n
tren, phap lu~t quy dinh phai sau m(>t thm h~ nhdt dinh tuong
(rng v6i m6i Sl,I ki~n va gia tri cua thl san d6 rna quySn so hfru
m6i dugc xac l~p. Vi d~: Dfii v6i thl san hi danh roi, bo quen
phai sau m(>t nam k€ ru ngay thong bao cong khai v€ thl san
nh~t dugc, n~u gia tri bang ho~c thdp hon mum ldn muc fuong
co so do Nha nu6c quy dinh rna khong xac dinh dugc ai Ia chu
sa hfru, ho~c chu so hfru khong d~n nh~n thi v~t d6 thu(>c sa
hfru cua ngum nh~t dugc ..
Trong trubng hgp tim thdy thl san bi chon gidu ho~c bi vui
ldp, hi chim dfun thi quySn so hfru dugc xac l~p c6 th~ thu(>c
cac hlnh thuc sa hfru khac nhau. Di~m a khoan 2 DiSu 229
214
BLDS quy dinh: "Tai sim ilur;rc tim thdy la tai san thu(jc di tich
ljch sir - van hoa theo quy iljnh cita Luqt di san van hoa thi
thu(jc vJ Nha nuac; nguai tim thdy tai san il6 ilur;rc huirng m9t
khoan tiJn thuirng theo quy iljnh cita phap luqt "; aiim b khoim
2 DiJu 229 BLDS quy iljnh: "Tai san ilur;rc tim thdy khong phai
la tai san thu(jc di tich ljch sir-van hoa theo quy ilinh cita Luqt
di san van hoa ma c6 gia trj nho han ho{lc b&ng muai ldn mire
luang CO' sa do Nha nuac quy iljnh thi thu(jc sa hifu cita nguai
tim thdy; niu tai san tim thdy c6 gia trj lirn han muai ldn mire
luang .CO' sa do Nha nuac quy iljnh thi nguai tim thdy ilur;rc
huirng gia trj b&ng muai ldn muc luang CO' sa do Nha nuac
quy iljnh va 50% gia trj cita phdn vur;rt qua muai ldn muc
luang CO' sa do Nha nuac quy iljnh, phdn gia trj con lqi thu(jc
vJ Nha nuac ".
- Do eae S\f ki~n gia sue, gia drn bi th&t l~e, v~t nuoi du6i
nu6e di ehuy~n t\1' nhien. D6i v6i nhfrng SlJ ki~n nay, nguai b~t
duge ngoai vi~e thong bao eong khai phai sau rn9t thai h~n tuy
thu9e vao d6i tugng th&t l~e thl quy~n sa hfru rn6i duge xae
l~p. Vi d~: Gia sue bi th&t l~e thl sau khi thong bao eong khai
sau thang rna khong e6 nguai d@n nh~n, gia sue d6 se thu<)e
quy~n so hfru eua nguai b~t dugc. Nhung d6i v6i nai e6 t~p
quan tha rong gia sue thl thai h~ nay l~i Ia rn9t narn. D6i v6i
gia cdrn va v~t nuoi du6i nu6c, thai h~n nay dugc xac djnh Ia
sau rn9t thang k~ tir ngay thong bao th&t l~e.
- Do dugc thira k~ tai san theo phap lu~t. Thong qua vi~c
nh~n di san thira k@ theo phap lu~t, quy~n sa hfru cua rn9t
nguai nao d6 duge xac l~p d6i v6i eae tai san rna hQ da nh~n tir
di san eua ngum ch~t.
215
BLDS quy dinh: "Tai sim ilur;rc tim thdy la tai san thu(jc di tich
ljch sir - van hoa theo quy iljnh cita Luqt di san van hoa thi
thu(jc vJ Nha nuac; nguai tim thdy tai san il6 ilur;rc huirng m9t
khoan tiJn thuirng theo quy iljnh cita phap luqt "; aiim b khoim
2 DiJu 229 BLDS quy iljnh: "Tai san ilur;rc tim thdy khong phai
la tai san thu(jc di tich ljch sir-van hoa theo quy ilinh cita Luqt
di san van hoa ma c6 gia trj nho han ho{lc b&ng muai ldn mire
luang CO' sa do Nha nuac quy iljnh thi thu(jc sa hifu cita nguai
tim thdy; niu tai san tim thdy c6 gia trj lirn han muai ldn mire
luang .CO' sa do Nha nuac quy iljnh thi nguai tim thdy ilur;rc
huirng gia trj b&ng muai ldn muc luang CO' sa do Nha nuac
quy iljnh va 50% gia trj cita phdn vur;rt qua muai ldn muc
luang CO' sa do Nha nuac quy iljnh, phdn gia trj con lqi thu(jc
vJ Nha nuac ".
- Do eae S\f ki~n gia sue, gia drn bi th&t l~e, v~t nuoi du6i
nu6e di ehuy~n t\1' nhien. D6i v6i nhfrng SlJ ki~n nay, nguai b~t
duge ngoai vi~e thong bao eong khai phai sau rn9t thai h~n tuy
thu9e vao d6i tugng th&t l~e thl quy~n sa hfru rn6i duge xae
l~p. Vi d~: Gia sue bi th&t l~e thl sau khi thong bao eong khai
sau thang rna khong e6 nguai d@n nh~n, gia sue d6 se thu<)e
quy~n so hfru eua nguai b~t dugc. Nhung d6i v6i nai e6 t~p
quan tha rong gia sue thl thai h~ nay l~i Ia rn9t narn. D6i v6i
gia cdrn va v~t nuoi du6i nu6c, thai h~n nay dugc xac djnh Ia
sau rn9t thang k~ tir ngay thong bao th&t l~e.
- Do dugc thira k~ tai san theo phap lu~t. Thong qua vi~c
nh~n di san thira k@ theo phap lu~t, quy~n sa hfru cua rn9t
nguai nao d6 duge xac l~p d6i v6i eae tai san rna hQ da nh~n tir
di san eua ngum ch~t.
215
 c. Xac if~p theo nhifng din cu rieng bi~t
Ngoai nhiing din cu c6 tfnh ph6 biSn neu tren, quy~n sa
hfru con c6 th~ dugc xac l~p theo nhfrng din cu rieng khac. D6
chfnh 1a cac him an, quyst dinh cua toa an (quySt dinh hoa giai
thanh) ho~c cac quySt dinh cua CCY quan nha nu6c c6 thdm
quy~n. Vf d1;: Cong nh~n quy~n sa hiiu ca nhan cua m6i ngubi
sau khi chia tai sim chung hgp nh~t cua vq ch6ng trong cac ban
a
an, quySt dinh li hon; cac quySt dinh hoa gia nha cua CCY quan
nha nu6c c6 thdm quy~n.
Quy~n sa hiiu cua m()t chu th~ con c6 th~ duqc xac l~p theo
thbi hi~u khi c6 cac di~u ki~n do phap lu~t quy dinh nhu: M()t
ngubi chiSm hiiu khong c6 din cu phap lu~t nhung ngay tinh,
lien tl,lC, cong k:hai trong thbi h~n 10 nam d6i v6i d(}ng san, ba
muai nam d6i v6i b~t d()ng san thi ngum ~Y tra thanh chu sa
hiiu tai san d6. Khi d6, quy~n sa hiiu se duqc xac l~p va duqc
cong nh~ k~ tu thbi di~m ngum d6 b~t ddu chiSm hiiu. Tuy
nhien, quy dinh v~ thbi hi~u nay khong ap d1,1ng nSu BLDS
ho~c lu~t k:hac c6 lien quan quy dinh khac.
D6i v6i cac tru san bi tich thu (Di~u 244 BLDS), hi trung
mua (Di~u 243 BLDS) v~ nguyen t~c day la can cu lam ch~m
dl.'rt quy~n sa hiiu d6i v6i m()t chu th~ nh~t dinh nhung d6 l~i la
can cu lam phat sinh quy€n sa hfru toan dan.
* NSu dga vao quy trlnh hinh thanh va thay d6i quy€n sa
hiiu thi cac can cu xac l~p quy€n sa hiiu c6 th~ chia thanh:
- Can cu ddu tien: La nhfrng SlJ ki~n phap If do d6 rna
quy€n sa hiiu duqc xac l~p ddu tien d6i v6i v~t. Theo can cu
nay quy~n sa hiiu m6i phat sinh khong phl,l thu(>c vao y chf
216
c. Xac if~p theo nhifng din cu rieng bi~t
Ngoai nhiing din cu c6 tfnh ph6 biSn neu tren, quy~n sa
hfru con c6 th~ dugc xac l~p theo nhfrng din cu rieng khac. D6
chfnh 1a cac him an, quyst dinh cua toa an (quySt dinh hoa giai
thanh) ho~c cac quySt dinh cua CCY quan nha nu6c c6 thdm
quy~n. Vf d1;: Cong nh~n quy~n sa hiiu ca nhan cua m6i ngubi
sau khi chia tai sim chung hgp nh~t cua vq ch6ng trong cac ban
a
an, quySt dinh li hon; cac quySt dinh hoa gia nha cua CCY quan
nha nu6c c6 thdm quy~n.
Quy~n sa hiiu cua m()t chu th~ con c6 th~ duqc xac l~p theo
thbi hi~u khi c6 cac di~u ki~n do phap lu~t quy dinh nhu: M()t
ngubi chiSm hiiu khong c6 din cu phap lu~t nhung ngay tinh,
lien tl,lC, cong k:hai trong thbi h~n 10 nam d6i v6i d(}ng san, ba
muai nam d6i v6i b~t d()ng san thi ngum ~Y tra thanh chu sa
hiiu tai san d6. Khi d6, quy~n sa hiiu se duqc xac l~p va duqc
cong nh~ k~ tu thbi di~m ngum d6 b~t ddu chiSm hiiu. Tuy
nhien, quy dinh v~ thbi hi~u nay khong ap d1,1ng nSu BLDS
ho~c lu~t k:hac c6 lien quan quy dinh khac.
D6i v6i cac tru san bi tich thu (Di~u 244 BLDS), hi trung
mua (Di~u 243 BLDS) v~ nguyen t~c day la can cu lam ch~m
dl.'rt quy~n sa hiiu d6i v6i m()t chu th~ nh~t dinh nhung d6 l~i la
can cu lam phat sinh quy€n sa hfru toan dan.
* NSu dga vao quy trlnh hinh thanh va thay d6i quy€n sa
hiiu thi cac can cu xac l~p quy€n sa hiiu c6 th~ chia thanh:
- Can cu ddu tien: La nhfrng SlJ ki~n phap If do d6 rna
quy€n sa hiiu duqc xac l~p ddu tien d6i v6i v~t. Theo can cu
nay quy~n sa hiiu m6i phat sinh khong phl,l thu(>c vao y chf
216
cua chu sa hiiu tru6c d6. Vf dl;l: San phfim m6i dugc t~o ra
trong qua trlnh san xuAt ho~c vi~c nh~n nhung kSt qua cua
cac tai san mang l~i.
- Can cu kS tvc: La nhiing S\f ki~n phap lf xac l~p quy~n sa
hiiu m6i tren ca sa chuyen dich quy~n theo y chf cua chu sa
hiiu cfi thong qua cac hgp d6ng dan sv hgp phap ho~c do thira
kS. D6i v6i cac can cu kS tvc, chu sa hiiu m6i phai chiu sv
rang bu9c v~ nghia vvlien quan den tai san da chuy€n giao cua
chu sa hiiu cfi v6i nguai thu ba. Vf dl;l: Nguai da mua nha cua
chu sa hiiu nhung nha d6 chu sa hiiu dang cho nguai khac thue
rna hgp d6ng thue chua hSt ld h~n thi chu sa hiiu m6i khong c6
quy~n huy bo hgp d6ng thue cua chu sa hiiu cfi v6i nguai thue
khi chua hSt ld h~n thue.
II. CAN CU CHAM Dlrr QUYEN SO HUu
v~ nguyen t~c chung, nhiing can cu xac l~p quy~n sa hiiu
cfing d6ng thai la nhiing can cu chAm dUt quy~n sa hiiu. Vi~c
chAm dUt quy~n sa hiiu cfing c6 th€ theo y chf cua chu s<'Y hiiu
ho~c do phap lu?t quy dinh.
- ChAm dUt quy~n s<'Y hiiu theo y chf cua chu sa hiiu:
Hgp d6ng la can cu chu y~u xac l~p quy~n s<'Y hiiu thi d6ng
thai cfing la can cu chu ySu lam chAm dUt quy~n sa hiiu. Khi
chu sa hiiu theo y chf CUa minh thong qua cac hgp d6ng dan S\f
chuy€n giao quy~n s<'Y hiiu d6 cho nguai khac thi quy~n s<'Y hiiu
d6i v6i tai san cua nguai d6 chAm dm tir thai diem phat sinh
quy~n s<'Y hiiu cua nguai dugc chuy€n giao.
Ngoai cac hgp d6ng, chu s<'Y hiiu theo y chf cua minh con c6
quy~n tv chfrm dUt b~ng each tuyen b6 ho~c thvc hi~n cac hanh
217
cua chu sa hiiu tru6c d6. Vf dl;l: San phfim m6i dugc t~o ra
trong qua trlnh san xuAt ho~c vi~c nh~n nhung kSt qua cua
cac tai san mang l~i.
- Can cu kS tvc: La nhiing S\f ki~n phap lf xac l~p quy~n sa
hiiu m6i tren ca sa chuyen dich quy~n theo y chf cua chu sa
hiiu cfi thong qua cac hgp d6ng dan sv hgp phap ho~c do thira
kS. D6i v6i cac can cu kS tvc, chu sa hiiu m6i phai chiu sv
rang bu9c v~ nghia vvlien quan den tai san da chuy€n giao cua
chu sa hiiu cfi v6i nguai thu ba. Vf dl;l: Nguai da mua nha cua
chu sa hiiu nhung nha d6 chu sa hiiu dang cho nguai khac thue
rna hgp d6ng thue chua hSt ld h~n thi chu sa hiiu m6i khong c6
quy~n huy bo hgp d6ng thue cua chu sa hiiu cfi v6i nguai thue
khi chua hSt ld h~n thue.
II. CAN CU CHAM Dlrr QUYEN SO HUu
v~ nguyen t~c chung, nhiing can cu xac l~p quy~n sa hiiu
cfing d6ng thai la nhiing can cu chAm dUt quy~n sa hiiu. Vi~c
chAm dUt quy~n sa hiiu cfing c6 th€ theo y chf cua chu s<'Y hiiu
ho~c do phap lu?t quy dinh.
- ChAm dUt quy~n s<'Y hiiu theo y chf cua chu sa hiiu:
Hgp d6ng la can cu chu y~u xac l~p quy~n s<'Y hiiu thi d6ng
thai cfing la can cu chu ySu lam chAm dUt quy~n sa hiiu. Khi
chu sa hiiu theo y chf CUa minh thong qua cac hgp d6ng dan S\f
chuy€n giao quy~n s<'Y hiiu d6 cho nguai khac thi quy~n s<'Y hiiu
d6i v6i tai san cua nguai d6 chAm dm tir thai diem phat sinh
quy~n s<'Y hiiu cua nguai dugc chuy€n giao.
Ngoai cac hgp d6ng, chu s<'Y hiiu theo y chf cua minh con c6
quy~n tv chfrm dUt b~ng each tuyen b6 ho~c thvc hi~n cac hanh
217
vi tu b6 quy8n sa hfru. Trong m9t s6 trubng hgp, vi~c tu b6
phai tuan theo quy dinh cua phap lu~t n~u vi~c tu b6 c6 thS gay
h~i d~n tr~t llJ, an to~m xa h9i ho~c Utm o nhi8m moi trubng.
- Chdm dtrt quy8n sa hfru theo nhung dm cu do phap lu~t
quy dinh:
D6 Ia nhfrng trubng hgp chdm dtrt quy8n sa hfru cua m9t
chu sa hfru nhdt dinh tren CO Sa nhfrng SlJ ki~n phap If do phap
lu~t quy dinh rna khong phl,l thul)c vao y chi cua ngubi d6.
Nhfrng SlJ ki~n phap If nay bao g6m:
Trong nhung di8u ki~n nhdt dinh do phap lu~t quy dinh
(SlJ ki~n thlJC t~, thai gian) va da cong nh~n quy8n Sa hfru khi
v~t bi danh rcri, b6 quen, gia sue gia dun bi thdt l~c.. cho m9t
ngubi theo quy dinh t~i cac di8u ill Di8u 230 d~n Di8u 233
BLDS thl quy8n sa hfru cua nhfrng ngubi c6 thl san d6 chdm dlrt.
sa
Vi~c xu li tai san dS thvc hi~n nghTa V\1 cua chu hfru theo
quy~t dinh cua toa an ho~c bi tich thu theo ban an cua toa an
ho~c quy~t dinh cua co quan nha nuac co thAm quy8n thl
quy8n sa
hfru d6i v6i tai san bi xu lidS thvc hi~n nghTa V\1 cua
chu sa
hliu cham dtrt t~i thm diSm phat sinh quy8n sa hliu cua
ngubi nh~n tai san d6.
Khi tai san cua chu sa hfru bi trung mua ho~c bi tich thu
theo ban an cua toa an ho~c quy~t dinh cua co quan nha nu6c
c6 thAm quy8n thl quy8n sa hfru cua ngubi c6 tai san chb dtrt
kS tu thm diSm ban an, quy~t dinh cua co quan nha nu6c c6
thAm quy8n c6 hi~u Ivc phap lu~t.
Ngohl ra, khi tai san bi tieu huy thl quy8n sa hfru cua ngum
c6 tai san cling chdm dtrt t~i thai diSm tai san bi tieu huy.
218
vi tu b6 quy8n sa hfru. Trong m9t s6 trubng hgp, vi~c tu b6
phai tuan theo quy dinh cua phap lu~t n~u vi~c tu b6 c6 thS gay
h~i d~n tr~t llJ, an to~m xa h9i ho~c Utm o nhi8m moi trubng.
- Chdm dtrt quy8n sa hfru theo nhung dm cu do phap lu~t
quy dinh:
D6 Ia nhfrng trubng hgp chdm dtrt quy8n sa hfru cua m9t
chu sa hfru nhdt dinh tren CO Sa nhfrng SlJ ki~n phap If do phap
lu~t quy dinh rna khong phl,l thul)c vao y chi cua ngubi d6.
Nhfrng SlJ ki~n phap If nay bao g6m:
Trong nhung di8u ki~n nhdt dinh do phap lu~t quy dinh
(SlJ ki~n thlJC t~, thai gian) va da cong nh~n quy8n Sa hfru khi
v~t bi danh rcri, b6 quen, gia sue gia dun bi thdt l~c.. cho m9t
ngubi theo quy dinh t~i cac di8u ill Di8u 230 d~n Di8u 233
BLDS thl quy8n sa hfru cua nhfrng ngubi c6 thl san d6 chdm dlrt.
sa
Vi~c xu li tai san dS thvc hi~n nghTa V\1 cua chu hfru theo
quy~t dinh cua toa an ho~c bi tich thu theo ban an cua toa an
ho~c quy~t dinh cua co quan nha nuac co thAm quy8n thl
quy8n sa
hfru d6i v6i tai san bi xu lidS thvc hi~n nghTa V\1 cua
chu sa
hliu cham dtrt t~i thm diSm phat sinh quy8n sa hliu cua
ngubi nh~n tai san d6.
Khi tai san cua chu sa hfru bi trung mua ho~c bi tich thu
theo ban an cua toa an ho~c quy~t dinh cua co quan nha nu6c
c6 thAm quy8n thl quy8n sa hfru cua ngubi c6 tai san chb dtrt
kS tu thm diSm ban an, quy~t dinh cua co quan nha nu6c c6
thAm quy8n c6 hi~u Ivc phap lu~t.
Ngohl ra, khi tai san bi tieu huy thl quy8n sa hfru cua ngum
c6 tai san cling chdm dtrt t~i thai diSm tai san bi tieu huy.
218
 D. CAC HlNH THO'C SO HO'U
Phat triSn nSn kinh t~, xa h()i, nang cao dbi s6ng nhan dan,
thvc hi~n dan gi~m nu6c m~nh, xa h9i cong b~ng van. minh la
ffil,lC dfch cu6i cling cua ch~ d9 xa h9i ta. Trong ph~m vi hyp,
c6 thS coi sa hfru la m()t trong nhfrng phuang ti~n dS d~t mvc
dfch nay va bu6c dfiu thvc hi~n cong nghi~p hoa, hi~n d~i hoa
d~t nu6c. Tuy nhien, hlnh thuc sa hfru "khong chi giim dan la
phuang ti?n nhu m9i phuang ti?n thong thuimg, c6 thi thay
phuang ti?n nay bdng phuang ti?n khtic ma la m9t b9 phqn cdu
thanh hfru ca cua m9t hinh thai kinh ti - xii h9i nhdt dtnh ". o>
M9t xa h9i du dum b~t ld hlnh thuc t6 chuc thS ch~ nao cling
phai xay dvng tren m()t ch~ d9 sa hfru nh~t dinh, hlnh thuc sa
hfru chi la SlJ phan anh ra ben ngoai n()i dung cua ffiQt ch~ dQ
sa hfru nh~t dinh.
Tfnh "dinh huang" cua ch~ d9 sa hfru va hlnh thuc sa hfru
dSu da dugc kh~ng dinh t~i cac ban Hi~n phap nam 1959, nam
1980, niim 1992 va niim 2013. Trong m9t chirng ffilJC, h~ th6ng
phap lu~t cua Nha nu6c ta da cong nh~n sv blnh d~ng phap li
tuang d6i trong sa hfru. Nhung thvc t~ cling da chtrng minh
r~ng vai tro cua m6i hlnh thuc sa hfru trong m()t che d9 sa hfru
co y nghia va tac dvng khac nhau trong nsn kinh te qu6c dan.
DiSu 51 Hien phap niim 2013 da quy dinh: "NJn kinh ti Vi?t
Nam la nJn kinh ti thi trnang dtnh huang xii h9i chu nghfa vai
nhiJu hinh thuc sa hfru, nhiJu thanh phdn kinh ti; kinh fi Nha
nuac gifr vai tro chu dc;w".
(l).Xem: Dang c()ng san Vi~t Nam, Van ki¢n H9i nghi agi bitfu giiia nhi?m kl
kh6a VII 111994, Nxb. Chfnh trj qu6c gia, Ha. N()i, tr. 22.
219
D. CAC HlNH THO'C SO HO'U
Phat triSn nSn kinh t~, xa h()i, nang cao dbi s6ng nhan dan,
thvc hi~n dan gi~m nu6c m~nh, xa h9i cong b~ng van. minh la
ffil,lC dfch cu6i cling cua ch~ d9 xa h9i ta. Trong ph~m vi hyp,
c6 thS coi sa hfru la m()t trong nhfrng phuang ti~n dS d~t mvc
dfch nay va bu6c dfiu thvc hi~n cong nghi~p hoa, hi~n d~i hoa
d~t nu6c. Tuy nhien, hlnh thuc sa hfru "khong chi giim dan la
phuang ti?n nhu m9i phuang ti?n thong thuimg, c6 thi thay
phuang ti?n nay bdng phuang ti?n khtic ma la m9t b9 phqn cdu
thanh hfru ca cua m9t hinh thai kinh ti - xii h9i nhdt dtnh ". o>
M9t xa h9i du dum b~t ld hlnh thuc t6 chuc thS ch~ nao cling
phai xay dvng tren m()t ch~ d9 sa hfru nh~t dinh, hlnh thuc sa
hfru chi la SlJ phan anh ra ben ngoai n()i dung cua ffiQt ch~ dQ
sa hfru nh~t dinh.
Tfnh "dinh huang" cua ch~ d9 sa hfru va hlnh thuc sa hfru
dSu da dugc kh~ng dinh t~i cac ban Hi~n phap nam 1959, nam
1980, niim 1992 va niim 2013. Trong m9t chirng ffilJC, h~ th6ng
phap lu~t cua Nha nu6c ta da cong nh~n sv blnh d~ng phap li
tuang d6i trong sa hfru. Nhung thvc t~ cling da chtrng minh
r~ng vai tro cua m6i hlnh thuc sa hfru trong m()t che d9 sa hfru
co y nghia va tac dvng khac nhau trong nsn kinh te qu6c dan.
DiSu 51 Hien phap niim 2013 da quy dinh: "NJn kinh ti Vi?t
Nam la nJn kinh ti thi trnang dtnh huang xii h9i chu nghfa vai
nhiJu hinh thuc sa hfru, nhiJu thanh phdn kinh ti; kinh fi Nha
nuac gifr vai tro chu dc;w".
(l).Xem: Dang c()ng san Vi~t Nam, Van ki¢n H9i nghi agi bitfu giiia nhi?m kl
kh6a VII 111994, Nxb. Chfnh trj qu6c gia, Ha. N()i, tr. 22.
219
 Do c6 S\1' tac d9ng khac nhau den qua trlnh san xuk phan
ph6i, luu thong va cac quy che phap lf cua cac quy~n nang
chiem hfiu, sir dvng, djnh do1;1t d6i v6i m6i hlnh thuc so hfiu
ciing c6 nhiing net rieng nen vi~c phan bi~t cac hlnh thuc sa
hfiu khac nhau trong phap lu~t dan S\1' la d.n thiet va hgp lf.
V 6i vi~c quy djnh cac hlnh thuc sa hfiu cv th~, chung ta se c6
di~u ki~n quy djnh cac phuang thuc t6n tl;li, v~n d<)ng cua so
hfiu g~n li~n v6i cac chu sa hfiu C\l th~ cung v6i cac che dQ
phap li c6 tinh d~c thu cua tirng hlnh thuc so hfiu d6.
I. Sd HUu TOAN DAN
1. Khai ni~m
Di~u 2, Hien phap nu6c C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t
Nam nam 2013 quy djnh:
"Nha nuac C9ng hoa xii h9i chu nghia Vi¢t Nam do Nhan
dan lam chu, tdt ca quyJn il!C nha nuac thu9c vJ Nhan dan ma
nJn tang za lien minh giiia giai cdp cong nhan vai giai cdp
nang dan va d9i ngil trf thirc ".
Theo quy djnh cua Hien phap, Nha nu6c la ngucri d1;1i di~n
cho toan dan, duqc nhan dan trao cho nhiing quy~n lvc chinh
trj, kinh te, van hoa, qu6c phong, ngo1;1i giao... d~ thvc hi~n
nhi~m V\l thieng lieng va cao ca la: xay d\l'fig Va bao V~ vfrng
ch~c t6 qu6c xa h9i chu nghia.
Nha nu6c d1;1i di~n cho nhan dan n~m toan b9 cac tu li~u
san xuAt chu yeu trong tay d~ thvc hi~n su m~nh lich sir cao ca
cua mlnh. Hien phap nam 2013 da tiep tvc kh~ng djnh t1;1i Di~u
53: "Ddt dai, tai nguyen nuac, tai nguyen khoang san, ngudn
220
Do c6 S\1' tac d9ng khac nhau den qua trlnh san xuk phan
ph6i, luu thong va cac quy che phap lf cua cac quy~n nang
chiem hfiu, sir dvng, djnh do1;1t d6i v6i m6i hlnh thuc so hfiu
ciing c6 nhiing net rieng nen vi~c phan bi~t cac hlnh thuc sa
hfiu khac nhau trong phap lu~t dan S\1' la d.n thiet va hgp lf.
V 6i vi~c quy djnh cac hlnh thuc sa hfiu cv th~, chung ta se c6
di~u ki~n quy djnh cac phuang thuc t6n tl;li, v~n d<)ng cua so
hfiu g~n li~n v6i cac chu sa hfiu C\l th~ cung v6i cac che dQ
phap li c6 tinh d~c thu cua tirng hlnh thuc so hfiu d6.
I. Sd HUu TOAN DAN
1. Khai ni~m
Di~u 2, Hien phap nu6c C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t
Nam nam 2013 quy djnh:
"Nha nuac C9ng hoa xii h9i chu nghia Vi¢t Nam do Nhan
dan lam chu, tdt ca quyJn il!C nha nuac thu9c vJ Nhan dan ma
nJn tang za lien minh giiia giai cdp cong nhan vai giai cdp
nang dan va d9i ngil trf thirc ".
Theo quy djnh cua Hien phap, Nha nu6c la ngucri d1;1i di~n
cho toan dan, duqc nhan dan trao cho nhiing quy~n lvc chinh
trj, kinh te, van hoa, qu6c phong, ngo1;1i giao... d~ thvc hi~n
nhi~m V\l thieng lieng va cao ca la: xay d\l'fig Va bao V~ vfrng
ch~c t6 qu6c xa h9i chu nghia.
Nha nu6c d1;1i di~n cho nhan dan n~m toan b9 cac tu li~u
san xuAt chu yeu trong tay d~ thvc hi~n su m~nh lich sir cao ca
cua mlnh. Hien phap nam 2013 da tiep tvc kh~ng djnh t1;1i Di~u
53: "Ddt dai, tai nguyen nuac, tai nguyen khoang san, ngudn
220
 l(li a vung biin, vitng tr&i, tai nguyen thien nhien khac va
cac tai sim do Nha nuac ddu tu, quim U la tai scm ding
· thu9c sa hiiu toan dan do Nha nuac dqi di¢n chu sa hiiu va
th6ng nhdt quim U".
Tuyen b6 ngay 12/5/1977 cua Chinh phu Vi~t Nam v~ vung
bi@n ciing c6 ghi: "Nuac C9ng hoa xii h9i chu nghza Vi?t Nam
c6 chu quyJn hoan toan vJ tham do, khai thac, bao v¢ va
quan u tdt ca cac tai nguyen thien nhien a thJm ll;lC dja Vi¢t
Nam bao g6m tai nguyen khoang san, tai nguyen khong sinh
vt;lt Va tai nguyen sinh VQt thUQC loqi djnh CU a thJm ll;lC dja
Vi¢t Nam. ThJm ll;lc dja Vi¢t Nam bao g6m day biJn va long
ddt duai day biin ... ".
Nhu v~y, toan b9 nhfrng tu li~u san xuftt chu yeu nhu dftt
dai, tai nguyen tren m~t bi@n va long dftt dum day bi@n thUQC
th~m lvc dia Vi~t Nam ... cung vcri nhfrng tai san khac theo quy
dinh CUa phap lu~t d~U thUQC quy~n quan li, khai thac va SU
dvng cua Nha nucrc C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam.
Nna nucrc C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam H1 nguvi
d~i di~n cho nhan dan quan li, n~m gifr nhfrng tu li~u san xuftt,
la chu so hfru d6i v6i tai san duqc quy dinh t~i Di~u 197 BLDS
va Nha nucrc la d~i di~n thvc hi~n quy~n chiem hfru, su dvng
va dinh do~t d6i v6i cac tai san d6. Di~u 198 BLDS quy d!nh:
"1. Nha nuac C9ng hoa xii h9i chu nghza Vi¢t Nam la dqi
di¢n thl;l'C hi¢n quyJn cua chu sa hfiu d6i VOi tai san thUQC sa
hiiu toan dan".
2. Chfnh phu th6ng nh&t quan U va bao dam su dl;lng dung
ml;lC dfch, hi¢u qua Va tiit ki¢m tai san thUQC sa hfiu toan dan".
221
l(li a vung biin, vitng tr&i, tai nguyen thien nhien khac va
cac tai sim do Nha nuac ddu tu, quim U la tai scm ding
· thu9c sa hiiu toan dan do Nha nuac dqi di¢n chu sa hiiu va
th6ng nhdt quim U".
Tuyen b6 ngay 12/5/1977 cua Chinh phu Vi~t Nam v~ vung
bi@n ciing c6 ghi: "Nuac C9ng hoa xii h9i chu nghza Vi?t Nam
c6 chu quyJn hoan toan vJ tham do, khai thac, bao v¢ va
quan u tdt ca cac tai nguyen thien nhien a thJm ll;lC dja Vi¢t
Nam bao g6m tai nguyen khoang san, tai nguyen khong sinh
vt;lt Va tai nguyen sinh VQt thUQC loqi djnh CU a thJm ll;lC dja
Vi¢t Nam. ThJm ll;lc dja Vi¢t Nam bao g6m day biJn va long
ddt duai day biin ... ".
Nhu v~y, toan b9 nhfrng tu li~u san xuftt chu yeu nhu dftt
dai, tai nguyen tren m~t bi@n va long dftt dum day bi@n thUQC
th~m lvc dia Vi~t Nam ... cung vcri nhfrng tai san khac theo quy
dinh CUa phap lu~t d~U thUQC quy~n quan li, khai thac va SU
dvng cua Nha nucrc C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam.
Nna nucrc C9ng hoa xa h9i chu nghia Vi~t Nam H1 nguvi
d~i di~n cho nhan dan quan li, n~m gifr nhfrng tu li~u san xuftt,
la chu so hfru d6i v6i tai san duqc quy dinh t~i Di~u 197 BLDS
va Nha nucrc la d~i di~n thvc hi~n quy~n chiem hfru, su dvng
va dinh do~t d6i v6i cac tai san d6. Di~u 198 BLDS quy d!nh:
"1. Nha nuac C9ng hoa xii h9i chu nghza Vi¢t Nam la dqi
di¢n thl;l'C hi¢n quyJn cua chu sa hfiu d6i VOi tai san thUQC sa
hiiu toan dan".
2. Chfnh phu th6ng nh&t quan U va bao dam su dl;lng dung
ml;lC dfch, hi¢u qua Va tiit ki¢m tai san thUQC sa hfiu toan dan".
221
 Tru6c day, sa hfru toan dan quy dinh t~ DiSu 17 Hi~n phap
niim 1992 dugc hi~u nhu Ut m()t ph~ tru kinh t~ thi ngay nay
sa hfru toan dan con dugc hi~u la m()t ph~ tru phap lf, do v~y,
tai san cua toan dan phai c6 chu sa hfru dich thgc d~ thgc hi~n
quy6n sa hfru trong vi~c phat tri€n san xudt, phat tri€n kinh t~ -
xa h()i, bao v~ an ninh, quAe phong cua ddt nu6c.
D~ sir d1:mg tru san cua nhan dan c6 hi~u qua, cAn phai trao
quySn d~ di~n cho Nha nu6c, cho nguOi c6 thfun quySn dinh
do~t tru san cua nhan dan theo quy dinh cua phap lu~t, do v~y.
trong BLDS nam 2015, DiSu 201 quy dinh Nha nu6'c lad~
di~n thgc hi~n quy6n cua chu sa hiiu ct6i voi tru san thu9c sa
hfru toan dan.
Quy6n sa hiiu toan dan, hi€u theo nghia khach quan (hay
theo nghia r()ng) la t6ng hgp cac quy ph~ phap lu~t nh~m:
- Xac nh~ vi~c chi~m hfru toan dan (g6m ca chi~m hfru
phap lf va chi~m hfru thgc t~) d6i v6i nhfrng tu li~u san xudt
chu y~u, quan trQng nhdt;
- Quy dinh v€ n9i dung va trinh t1J thgc hi~n cac quy€n
nang chi~m hfru, sir dvng va dinh do~t d6i v6i tru san thu()c sa
hiiu toan dan;
- Xac dinh ph~m vi, quySn h~ cua cac co quan nha nu6c,
cac doanh nghi~p do Nha nu6c thanh l~p d€ quan lf nhfrng tai
san dugc giao theo quy dinh cua phap lu~t d~ thgc hi~n cac
mvc tieu, nhi~m vv kinh doanh, quan li nha nu6c ho~c ho~t
d()ng cong ich...
Cac doanh nghi~p dugc giao v6n, tu li~u san xuAt uS thgc
222
Tru6c day, sa hfru toan dan quy dinh t~ DiSu 17 Hi~n phap
niim 1992 dugc hi~u nhu Ut m()t ph~ tru kinh t~ thi ngay nay
sa hfru toan dan con dugc hi~u la m()t ph~ tru phap lf, do v~y,
tai san cua toan dan phai c6 chu sa hfru dich thgc d~ thgc hi~n
quy6n sa hfru trong vi~c phat tri€n san xudt, phat tri€n kinh t~ -
xa h()i, bao v~ an ninh, quAe phong cua ddt nu6c.
D~ sir d1:mg tru san cua nhan dan c6 hi~u qua, cAn phai trao
quySn d~ di~n cho Nha nu6c, cho nguOi c6 thfun quySn dinh
do~t tru san cua nhan dan theo quy dinh cua phap lu~t, do v~y.
trong BLDS nam 2015, DiSu 201 quy dinh Nha nu6'c lad~
di~n thgc hi~n quy6n cua chu sa hiiu ct6i voi tru san thu9c sa
hfru toan dan.
Quy6n sa hiiu toan dan, hi€u theo nghia khach quan (hay
theo nghia r()ng) la t6ng hgp cac quy ph~ phap lu~t nh~m:
- Xac nh~ vi~c chi~m hfru toan dan (g6m ca chi~m hfru
phap lf va chi~m hfru thgc t~) d6i v6i nhfrng tu li~u san xudt
chu y~u, quan trQng nhdt;
- Quy dinh v€ n9i dung va trinh t1J thgc hi~n cac quy€n
nang chi~m hfru, sir dvng va dinh do~t d6i v6i tru san thu()c sa
hiiu toan dan;
- Xac dinh ph~m vi, quySn h~ cua cac co quan nha nu6c,
cac doanh nghi~p do Nha nu6c thanh l~p d€ quan lf nhfrng tai
san dugc giao theo quy dinh cua phap lu~t d~ thgc hi~n cac
mvc tieu, nhi~m vv kinh doanh, quan li nha nu6c ho~c ho~t
d()ng cong ich...
Cac doanh nghi~p dugc giao v6n, tu li~u san xuAt uS thgc
222
hi~n cac rn\}C tieu, nhi~rn V\1 kinh doanh ho~C ho~t d()ng cong
ich do Nha nucrc giao. Cac doanh nghi~p c6 quy~n chuy~n
nhugng, cho thue, th~ chAp, cAm c6 tai san, dugc quy~n quan
li, trir nhfrng thi~t bi, nha xuang quan tr<;mg theo quy djnh cua
Chinh phil phai dugc ca quan quan li nha nucrc c6 th!rn quy~n
cho phep tren nguyen t~c bao toan va phat tri€n v6n (Di6u
200 BLDS).
Nhu v~y, Nha nucrc giao thl san cho cac doanh nghi~p.
d6ng thm cho phep doanh nghi~p dugc th\IC hi~n cac quy6n
nang cua chu ScJ hfru dfii vm tru san do trong rn()t ph~rn vi theo
quy dinh cua phap lu~t. Quy6n chi~rn hfru, su dvng, dinh do~t
cua cac CO" quan, doanh nghi~p cua Nha nucrc dugc gQi Ia
"quyJn sa hilu h(;m chi". Nha nucrc th\IC hi~n cac quy~n nang
cua chu sa hfru theo quy dinh t~ Di~u 201 BLDS).
Theo nghia chu quan (hay nghia hl(p), quy6n sa hfru toan
dan dugc hi€u Ia toan b() nhfrng hanh vi rna vm tu each d~
di~n cho chu ScJ hfru, Nha nucrc ciing nhu cac chu ScJ hfru khac
th\IC hi~n cac quy€n nang C\1 th€ v€ chi~rn hfru, SU dvng va djnh
do~t d6i vm cac tai san cua mlnh. Nha nucrc "Ia chu" d6i vm
cac tu li~u san xuAt chu y~u nhung khong ai quy dinh cho Nha
nucrc ph~ vi timg quy€n h~n d6i vm nhfrng tu li~u san xuAt
d6. Nha nucrc t\l quy dinh cho mlnh cac quy€n nang va trlnh t\l
d€ th\lc hi~n cac quy€n nang nhung di€u d6 khong c6 nghia Ia
quy€n h~n cua Nha nucrc la vo t~ d6i vm cac thl san rna Nha
nucrc la chu sa hfru. Ciing nhu cac chu th€ khac, Nha nucrc chi
dugc th\lc hi~n quy€n cua chu sa hfru trong ph~ vi phap lu~t
cho phep. N6i each khac, cac quy6n nang d6 ciing dugc th\IC
hi~n theo quy dinh cua phap lu~t.
223
hi~n cac rn\}C tieu, nhi~rn V\1 kinh doanh ho~C ho~t d()ng cong
ich do Nha nucrc giao. Cac doanh nghi~p c6 quy~n chuy~n
nhugng, cho thue, th~ chAp, cAm c6 tai san, dugc quy~n quan
li, trir nhfrng thi~t bi, nha xuang quan tr<;mg theo quy djnh cua
Chinh phil phai dugc ca quan quan li nha nucrc c6 th!rn quy~n
cho phep tren nguyen t~c bao toan va phat tri€n v6n (Di6u
200 BLDS).
Nhu v~y, Nha nucrc giao thl san cho cac doanh nghi~p.
d6ng thm cho phep doanh nghi~p dugc th\IC hi~n cac quy6n
nang cua chu ScJ hfru dfii vm tru san do trong rn()t ph~rn vi theo
quy dinh cua phap lu~t. Quy6n chi~rn hfru, su dvng, dinh do~t
cua cac CO" quan, doanh nghi~p cua Nha nucrc dugc gQi Ia
"quyJn sa hilu h(;m chi". Nha nucrc th\IC hi~n cac quy~n nang
cua chu sa hfru theo quy dinh t~ Di~u 201 BLDS).
Theo nghia chu quan (hay nghia hl(p), quy6n sa hfru toan
dan dugc hi€u Ia toan b() nhfrng hanh vi rna vm tu each d~
di~n cho chu ScJ hfru, Nha nucrc ciing nhu cac chu ScJ hfru khac
th\IC hi~n cac quy€n nang C\1 th€ v€ chi~rn hfru, SU dvng va djnh
do~t d6i vm cac tai san cua mlnh. Nha nucrc "Ia chu" d6i vm
cac tu li~u san xuAt chu y~u nhung khong ai quy dinh cho Nha
nucrc ph~ vi timg quy€n h~n d6i vm nhfrng tu li~u san xuAt
d6. Nha nucrc t\l quy dinh cho mlnh cac quy€n nang va trlnh t\l
d€ th\lc hi~n cac quy€n nang nhung di€u d6 khong c6 nghia Ia
quy€n h~n cua Nha nucrc la vo t~ d6i vm cac thl san rna Nha
nucrc la chu sa hfru. Ciing nhu cac chu th€ khac, Nha nucrc chi
dugc th\lc hi~n quy€n cua chu sa hfru trong ph~ vi phap lu~t
cho phep. N6i each khac, cac quy6n nang d6 ciing dugc th\IC
hi~n theo quy dinh cua phap lu~t.
223
 2. Chii th~ ciia sa hiiu toan dan
Nha nu6c la d~;ti di~n thvc hi~n quyen cua chu so hfru d6i
v6i tai san thu()c ch€ dQ so hfru toan dan, Nha nu6c C()ng hoa
xa h()i chu nghia Vi~t Nam th\fc hi~n quyen cua chu so hfru d6i
v6i tai san la nhiing tu li~u san xudt chu y€u c6 y nghia quy€t
dinh d€n sv phat tri€n cua nen kinh t€ qu6c dan, d€n an ninh,
qu6c phong nhu quy dinh tl;li Dieu 53 Hien phap nam 2013 va
Dieu 197 BLDS.
Khac v6i nhiing chu so hfru khac nhu: Ca nhan, phap nhan;
Nha nu6c tham gia quan h~ quyen so hfru v6i tu each la chu
th€ d~c bi~t va la chu the duy nhdt d6i v6i cac tu li~u san xudt
chu yeu. Nha nu6c la m()t t6 chuc dl;li di~n cho nhan dan nfun
va quan li toan b9 nhiing tru san thu9c so htiu toan dan dAng
thm nfun toan b() quyen Ivc chinh trj. Nha nu6c, thong qua
Qu6c h()i de xudt va t1;r quy dinh cho minh nhiing bi~n phap,
hinh thuc, trlnh t1;r thvc hi~n quyen cua chu so hfru d6i v6i
nhiing tu li~u san xudt chu yeu cua ddt nu6c (cac nghi dinh,
thong tu...) quy dinh ve quyen hl;lll cua minh trong vi~c chiem
hfru, su d\lllg va dinh do~;tt tai san cua toan dan.
Nha nu6c thvc hi~n quyen so hfru d6i v6i nhiing tu li~u san
xudt chu yeu nhu: Ddt dai, rimg nui, song h6, tai nguyen thien
nhien trong long ddt, them 1\IC dia... rna cac chu the khac khong
c6 quyen so hfru. Nha nu6c giao tai san cho cac doanh nghi~p,
co quan nha nu6c, don vi vii trang quyen quan li, su d\lng dung
ffi\JC dich theo quy djnh cua phap lu~t. Khi tru San dUQ'C Nha
nu6c giao cho cac co quan, don vi, t6 chuc ... thl Nha nu6c thvc
hi~n quyen Idem tra, giam sat vi~c quan li, SU d\lng tai S~i do.
224
2. Chii th~ ciia sa hiiu toan dan
Nha nu6c la d~;ti di~n thvc hi~n quyen cua chu so hfru d6i
v6i tai san thu()c ch€ dQ so hfru toan dan, Nha nu6c C()ng hoa
xa h()i chu nghia Vi~t Nam th\fc hi~n quyen cua chu so hfru d6i
v6i tai san la nhiing tu li~u san xudt chu y€u c6 y nghia quy€t
dinh d€n sv phat tri€n cua nen kinh t€ qu6c dan, d€n an ninh,
qu6c phong nhu quy dinh tl;li Dieu 53 Hien phap nam 2013 va
Dieu 197 BLDS.
Khac v6i nhiing chu so hfru khac nhu: Ca nhan, phap nhan;
Nha nu6c tham gia quan h~ quyen so hfru v6i tu each la chu
th€ d~c bi~t va la chu the duy nhdt d6i v6i cac tu li~u san xudt
chu yeu. Nha nu6c la m()t t6 chuc dl;li di~n cho nhan dan nfun
va quan li toan b9 nhiing tru san thu9c so htiu toan dan dAng
thm nfun toan b() quyen Ivc chinh trj. Nha nu6c, thong qua
Qu6c h()i de xudt va t1;r quy dinh cho minh nhiing bi~n phap,
hinh thuc, trlnh t1;r thvc hi~n quyen cua chu so hfru d6i v6i
nhiing tu li~u san xudt chu yeu cua ddt nu6c (cac nghi dinh,
thong tu...) quy dinh ve quyen hl;lll cua minh trong vi~c chiem
hfru, su d\lllg va dinh do~;tt tai san cua toan dan.
Nha nu6c thvc hi~n quyen so hfru d6i v6i nhiing tu li~u san
xudt chu yeu nhu: Ddt dai, rimg nui, song h6, tai nguyen thien
nhien trong long ddt, them 1\IC dia... rna cac chu the khac khong
c6 quyen so hfru. Nha nu6c giao tai san cho cac doanh nghi~p,
co quan nha nu6c, don vi vii trang quyen quan li, su d\lng dung
ffi\JC dich theo quy djnh cua phap lu~t. Khi tru San dUQ'C Nha
nu6c giao cho cac co quan, don vi, t6 chuc ... thl Nha nu6c thvc
hi~n quyen Idem tra, giam sat vi~c quan li, SU d\lng tai S~i do.
224
 De thvc hi~n quy~n sa hiiu cila to~m dan, Nha nu6c thanh
l~p cac co quan quy~n lvc, co quan quan li a trung uong va
dia phuong, thanh l~p cac doanh nghi~p nha nu6c. Nha nu6c
giao cho cac co quan, tA chuc, doanh nghi~p cila Nha nucrc
nhfrng tai san phu hgp vm yeu cAu, chuc nang cua don vi do
de thvc hi~n nhung nhi~m vv nhdt dinh. Cac don vi ho~c ca
nhan dugc Nha nu6c giao tai san phai sir dvng, khai thac
dung mvc dich, c6 hi~u qua, phai thvc hi~n dAy dil cac nghia
vv d6i v6i Nha nu6c theo quy dinh cila phap lu~t. D6i v6i tai
san thu()c sa hiiu toan dan nhung chua dugc giao cho tA chuc
ho~c ca nhan quan li nhu: Ddt hoang, d6i trQC, th~m lvc dia
xa bcr, vung kinh tS d~c quy~n ... thi Chinh phil tA chuc thvc
hi~n vi~c bao v~, di~u tra khao sat va l~p quy ho~ch tAng the
de dAn dua vao khai thac.
Ngohl ra, trong ph~ vi phap lu~t cho phep, cac co quan, tA
chuc, doanh nghi~p dugc thvc hi~n quy~n chiSm hiiu, sir dvng
va dinh do~t cac lo~ thl san dugc giao. D6i v6i cac doanh
nghi~p khi dinh do~t thl san Ut nhfrng thiSt bi, nha xuang quan
trQng theo quy dinh cila Chinh phil phai dugc co quan quan li
nha nu6c c6 thdm quy~n cho phep tren nguyen t~c bao toan va
phat trien v6n. Cac co quan, tA chuc, doanh nghi~p nay khong
~~~~~~~~~~~~~~~~~
toan dan dugc d~ di~n bm Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chil
nghia Vi~t N am.
Theo yeu cAu cila chuc nang va nhi~m V\1, Nha nucrc con
thanh l~p cac co quan nha nu6c d~ thvc hi~n nhi~m V\1 va quy~n
h~ cila Nha nu6c trong vi~c quan li va di~u hanh xa h()i. Khi
thdy khong cAn thiSt, Nha nu6c c6 the sap nh~p. chia, tach, giai
225
De thvc hi~n quy~n sa hiiu cila to~m dan, Nha nu6c thanh
l~p cac co quan quy~n lvc, co quan quan li a trung uong va
dia phuong, thanh l~p cac doanh nghi~p nha nu6c. Nha nu6c
giao cho cac co quan, tA chuc, doanh nghi~p cila Nha nucrc
nhfrng tai san phu hgp vm yeu cAu, chuc nang cua don vi do
de thvc hi~n nhung nhi~m vv nhdt dinh. Cac don vi ho~c ca
nhan dugc Nha nu6c giao tai san phai sir dvng, khai thac
dung mvc dich, c6 hi~u qua, phai thvc hi~n dAy dil cac nghia
vv d6i v6i Nha nu6c theo quy dinh cila phap lu~t. D6i v6i tai
san thu()c sa hiiu toan dan nhung chua dugc giao cho tA chuc
ho~c ca nhan quan li nhu: Ddt hoang, d6i trQC, th~m lvc dia
xa bcr, vung kinh tS d~c quy~n ... thi Chinh phil tA chuc thvc
hi~n vi~c bao v~, di~u tra khao sat va l~p quy ho~ch tAng the
de dAn dua vao khai thac.
Ngohl ra, trong ph~ vi phap lu~t cho phep, cac co quan, tA
chuc, doanh nghi~p dugc thvc hi~n quy~n chiSm hiiu, sir dvng
va dinh do~t cac lo~ thl san dugc giao. D6i v6i cac doanh
nghi~p khi dinh do~t thl san Ut nhfrng thiSt bi, nha xuang quan
trQng theo quy dinh cila Chinh phil phai dugc co quan quan li
nha nu6c c6 thdm quy~n cho phep tren nguyen t~c bao toan va
phat trien v6n. Cac co quan, tA chuc, doanh nghi~p nay khong
~~~~~~~~~~~~~~~~~
toan dan dugc d~ di~n bm Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chil
nghia Vi~t N am.
Theo yeu cAu cila chuc nang va nhi~m V\1, Nha nucrc con
thanh l~p cac co quan nha nu6c d~ thvc hi~n nhi~m V\1 va quy~n
h~ cila Nha nu6c trong vi~c quan li va di~u hanh xa h()i. Khi
thdy khong cAn thiSt, Nha nu6c c6 the sap nh~p. chia, tach, giai
225
the m9t sA cac ccr quan d6. Vi~c thu h6i, thanh li, chuyen giao
cac lo~ tai san cita ccr quan bi giai the, chia tach ho~c sap nh~p
do Nha nuac quy dinh. DAi vm cac doanh nghi~p cua Nha nuac,
n~u san xuAt, kinh doanh khong c6 hi~u qua, thua 16 nhi~u ... thl
Nha nuac c6 the t6 chuc 1~. giai the, tuyen bA pha san hay
chuyen hlnh thuc so hfru cua cac doanh nghi~p d6.
3. Khach th@ cua sa hiiu toan dan
Nghien CUu quy~n so hfru vm tu each la m9t quan h~ phap
lu~t dan Sl)' tuy~t dAi thl tai san la dAi tugng CUa quy~n SO hfru
gQi Ia khach the cua quan h~ phap lu~t v~ so hfru.
Khach the cua so hiiu toan dan rAt da d~g. ph~ vi khach
the khong bi h~ ch~. C6 nhfrng lo~ tai san chi thUQC so hfru
toan dan nhu: DAt dai, rimg mii, song h6, nuac, tai nguyen
thien nhien trong long dAt, cac lo~ tai san trong long dAt thu¢c
th~m Ivc dia Vi~t Nam, sinh v~t va cac lo~ tai nguyen khong
phai la sinh v~t dum nuac thu¢c vung bien cua Vi~t Nam, vung
kinh t~ d~c quy~n ngoai bien... D6 la nhfrng tu li~u san xuAt
chu y~u quy~t dinh d~n vi~c phat tri€n kinh t~, bao v~ n~n an
ninh va quAe phong cua nuac ta. Nhiing lo~ tai san nay gQi Ia
khach the d~c biet cua so hfru toan dan.
Trong thvc t~, m9t sA tu lieu san xuAt chu y~u nhu dAt dai,
rirng, ph!n vAn va tai san do Nha nuac ddu tu vao cac Xl
nghiep ... dugc Nha nuac giao cho cac chu the khac nhau quan
lf, sir dvng, dinh do~t tai san thUQC SO hfru toan dan thong qua
hgp d6ng dan sv ho~ theo quy~t dinh cua ccr quan nha nuac c6
thfun quy~n. T6 chuc, ca nhan dugc giao quan li, sir dvng cac
tu lieu san xuAt d6 phai thvc hi~n trong ph~ vi va trinh tv do
phap lu~t quy dinh.
226
the m9t sA cac ccr quan d6. Vi~c thu h6i, thanh li, chuyen giao
cac lo~ tai san cita ccr quan bi giai the, chia tach ho~c sap nh~p
do Nha nuac quy dinh. DAi vm cac doanh nghi~p cua Nha nuac,
n~u san xuAt, kinh doanh khong c6 hi~u qua, thua 16 nhi~u ... thl
Nha nuac c6 the t6 chuc 1~. giai the, tuyen bA pha san hay
chuyen hlnh thuc so hfru cua cac doanh nghi~p d6.
3. Khach th@ cua sa hiiu toan dan
Nghien CUu quy~n so hfru vm tu each la m9t quan h~ phap
lu~t dan Sl)' tuy~t dAi thl tai san la dAi tugng CUa quy~n SO hfru
gQi Ia khach the cua quan h~ phap lu~t v~ so hfru.
Khach the cua so hiiu toan dan rAt da d~g. ph~ vi khach
the khong bi h~ ch~. C6 nhfrng lo~ tai san chi thUQC so hfru
toan dan nhu: DAt dai, rimg mii, song h6, nuac, tai nguyen
thien nhien trong long dAt, cac lo~ tai san trong long dAt thu¢c
th~m Ivc dia Vi~t Nam, sinh v~t va cac lo~ tai nguyen khong
phai la sinh v~t dum nuac thu¢c vung bien cua Vi~t Nam, vung
kinh t~ d~c quy~n ngoai bien... D6 la nhfrng tu li~u san xuAt
chu y~u quy~t dinh d~n vi~c phat tri€n kinh t~, bao v~ n~n an
ninh va quAe phong cua nuac ta. Nhiing lo~ tai san nay gQi Ia
khach the d~c biet cua so hfru toan dan.
Trong thvc t~, m9t sA tu lieu san xuAt chu y~u nhu dAt dai,
rirng, ph!n vAn va tai san do Nha nuac ddu tu vao cac Xl
nghiep ... dugc Nha nuac giao cho cac chu the khac nhau quan
lf, sir dvng, dinh do~t tai san thUQC SO hfru toan dan thong qua
hgp d6ng dan sv ho~ theo quy~t dinh cua ccr quan nha nuac c6
thfun quy~n. T6 chuc, ca nhan dugc giao quan li, sir dvng cac
tu lieu san xuAt d6 phai thvc hi~n trong ph~ vi va trinh tv do
phap lu~t quy dinh.
226
 Nhiing tu li~u san xuAt chu y~u thu()c so hfru toan dan d~u
c6 gia tri kinh t~ va c6 vai tro quan trQng d~c bi~t trong S\l phat
tri~n nen kinh t~ qu6c dan. Do c6 tAm quan trQng nhu v~y nen
Hi~n phap nam 2013 da ghi nh~ dAt dai, rimg mii, song h6,
ngu6n nuoc, tai nguyen trong long dAt, ngu6n lgi o vimg bi~n.
them h.tc dia va wng trm, phArr v6n va tai san do Nha nuac dAu
tu vao cac XI nghi~p, cong trinh thUQC cac nganh va linh Vl,lC
kinh t~, van hoa, xa h()i, khoa hQC, ki thu~t, ngo~ giao, qu6c
phong, an ninh cung cac tai san khac rna phap lu~t quy dinh la
tai san cong thu()c so hfru toan dan.
a. Ddt tlai
TAt ca cac lo~ dAt dai trong ph~m vi lanh th6 cua nu6c
C()ng hoa xa h()i chu nghia Vi~t Nam deu thu()c so hfru toan
dan do Nha nu6c d~ di~n thl,lc hi~n quy~n so hfru. Nha nu6c
giao dAt cho cac ca quan, t6 chuc, doanh nghi~p. dan vi vii
trang nhan dan, cac nong truemg, lam truemg, t~p doan san xuAt
nong nghi~p. cac hgp tac xa va ca nhan d~ su dvng lau dai va
An dinh: Ngum su dvng dAt c6 quyen huang hoa lgi, d€ 1~ thira
k€ nhfrng hoa 1¢ tren dAt, dugc phep chuy~n quy~n sir dvng ddt
nhu chuy~n d6i, chuy€n nhugng, cho thue, th~ chAp, d~ 1~ thira
k~ quyen su dvng dAt duqc Nha nuoc giao theo quy dinh cua
phap lu~t (Dieu 54 Hi~n phap nam 2013). DAt dai dugc pharr
thanh cac lo~ sau day:
+ DAt nong nghi~p:
- DAt nong nghi~p tr6ng cay hang nam g6m dAt tr6ng hia,
tr6ng co.
- DAt lam mu6i.
- DAt nuoi tr6ng thuy san ...
227
Nhiing tu li~u san xuAt chu y~u thu()c so hfru toan dan d~u
c6 gia tri kinh t~ va c6 vai tro quan trQng d~c bi~t trong S\l phat
tri~n nen kinh t~ qu6c dan. Do c6 tAm quan trQng nhu v~y nen
Hi~n phap nam 2013 da ghi nh~ dAt dai, rimg mii, song h6,
ngu6n nuoc, tai nguyen trong long dAt, ngu6n lgi o vimg bi~n.
them h.tc dia va wng trm, phArr v6n va tai san do Nha nuac dAu
tu vao cac XI nghi~p, cong trinh thUQC cac nganh va linh Vl,lC
kinh t~, van hoa, xa h()i, khoa hQC, ki thu~t, ngo~ giao, qu6c
phong, an ninh cung cac tai san khac rna phap lu~t quy dinh la
tai san cong thu()c so hfru toan dan.
a. Ddt tlai
TAt ca cac lo~ dAt dai trong ph~m vi lanh th6 cua nu6c
C()ng hoa xa h()i chu nghia Vi~t Nam deu thu()c so hfru toan
dan do Nha nu6c d~ di~n thl,lc hi~n quy~n so hfru. Nha nu6c
giao dAt cho cac ca quan, t6 chuc, doanh nghi~p. dan vi vii
trang nhan dan, cac nong truemg, lam truemg, t~p doan san xuAt
nong nghi~p. cac hgp tac xa va ca nhan d~ su dvng lau dai va
An dinh: Ngum su dvng dAt c6 quyen huang hoa lgi, d€ 1~ thira
k€ nhfrng hoa 1¢ tren dAt, dugc phep chuy~n quy~n sir dvng ddt
nhu chuy~n d6i, chuy€n nhugng, cho thue, th~ chAp, d~ 1~ thira
k~ quyen su dvng dAt duqc Nha nuoc giao theo quy dinh cua
phap lu~t (Dieu 54 Hi~n phap nam 2013). DAt dai dugc pharr
thanh cac lo~ sau day:
+ DAt nong nghi~p:
- DAt nong nghi~p tr6ng cay hang nam g6m dAt tr6ng hia,
tr6ng co.
- DAt lam mu6i.
- DAt nuoi tr6ng thuy san ...
227
 D~t nong nghi~p la d~t dung d~ phat tri~n nong nghi~p
nhu tr6ng tn;>t (tr6ng lua, cay hoa mfiu), chan nuoi. T6 chuc,
Ca nhan SU d1,mg d~t CO nghia V\1 thlJC hi~n cac bi~n phap tham
canh, tang vv, bao v~ cai t~o, b6i b6 d~t, su dvng d~t dung
mvc dfch, c6 hi~u qua. Khi chuy~n nhugng quy~n su dvng d~t
dugc Nha nu6'c giao phai tuan theo cac quy djnh cua phap
lu~t v~ d~t dai.
- D~t nong nghi~p tr6ng rimg la d~t chu y€u dung vao phat
tri~n san xu~t lam nghi~p nhu: Tr6ng rimg, khai thac rimg, tu
b6 va cai t~O rimg, d~t rimg, lam VUOn qufic gia, trfing rimg d~
phong h9 dfiu ngu6n va cai t~o moi trubng ... Ngubi. su dvng d~t
tr6ng rimg phai c6 trach nhi~m bao v~, khai thac hgp If, ch~p
hanh nghiem chinh quy dinh cua phap lu~t v~ bao v~ rimg.
+ D~t phi nong nghi~p:
- D~t 6 nong thon, d~t 6 thanh thi
La d~t dung d~ 6, xay dvng do thi va cac khu dan cu nong
thon. Vi~c su dvng d~t khu dan cu 6 thanh thi va 6 nong thon
phai tuan theo quy dinh v~ quy ho~ch do thi va nong thon.
Trong trubng hgp th~t cfin thi€t vi If do an ninh, qu6c phong
hay vi lgi fch cong c<)ng, Nha nu6'c c6 th~ thu hfii quy~n su
dvng d~t nhung c6 b6i thubng theo quy dinh cua h9i d6ng nhan
dan tinh, thanh ph6 trvc thu9c trung uang va dan vi hanh chfnh
tuang duang. Di~n tfch giao cho tirng h9 khong vugt qua muc
quy dinh cua Nha nu6'c va phai phu hgp vm quy ho~ch t~i dia
phuang d6.
- D~t xay dvng tf\1 so ca quan va cac lo~i d~t phi nong
nghi~p khac ...
228
D~t nong nghi~p la d~t dung d~ phat tri~n nong nghi~p
nhu tr6ng tn;>t (tr6ng lua, cay hoa mfiu), chan nuoi. T6 chuc,
Ca nhan SU d1,mg d~t CO nghia V\1 thlJC hi~n cac bi~n phap tham
canh, tang vv, bao v~ cai t~o, b6i b6 d~t, su dvng d~t dung
mvc dfch, c6 hi~u qua. Khi chuy~n nhugng quy~n su dvng d~t
dugc Nha nu6'c giao phai tuan theo cac quy djnh cua phap
lu~t v~ d~t dai.
- D~t nong nghi~p tr6ng rimg la d~t chu y€u dung vao phat
tri~n san xu~t lam nghi~p nhu: Tr6ng rimg, khai thac rimg, tu
b6 va cai t~O rimg, d~t rimg, lam VUOn qufic gia, trfing rimg d~
phong h9 dfiu ngu6n va cai t~o moi trubng ... Ngubi. su dvng d~t
tr6ng rimg phai c6 trach nhi~m bao v~, khai thac hgp If, ch~p
hanh nghiem chinh quy dinh cua phap lu~t v~ bao v~ rimg.
+ D~t phi nong nghi~p:
- D~t 6 nong thon, d~t 6 thanh thi
La d~t dung d~ 6, xay dvng do thi va cac khu dan cu nong
thon. Vi~c su dvng d~t khu dan cu 6 thanh thi va 6 nong thon
phai tuan theo quy dinh v~ quy ho~ch do thi va nong thon.
Trong trubng hgp th~t cfin thi€t vi If do an ninh, qu6c phong
hay vi lgi fch cong c<)ng, Nha nu6'c c6 th~ thu hfii quy~n su
dvng d~t nhung c6 b6i thubng theo quy dinh cua h9i d6ng nhan
dan tinh, thanh ph6 trvc thu9c trung uang va dan vi hanh chfnh
tuang duang. Di~n tfch giao cho tirng h9 khong vugt qua muc
quy dinh cua Nha nu6'c va phai phu hgp vm quy ho~ch t~i dia
phuang d6.
- D~t xay dvng tf\1 so ca quan va cac lo~i d~t phi nong
nghi~p khac ...
228
 La dAt dugc su dvng cho cac nhu du chung, cho vi~c qmin
lf nha nu6'c, phvc vv vi~c phat tri~n kinh te-xa h{)i, an ninh,
qu6c phong, dAt dung cho vi~c tham do, khai thac khoang san,
lam d6 g6m, g~ch ng6i va cac lo~i v~t li~u xay d\l'Ilg khac. Lo~i
dAt nay Nha nucrc giao cho cac t6 chuc chuyen trach, cac dan
vi quan d<)i, cong an quan lf va su dvng. Cac t6 chuc, ca nhan
khi su dvng, khai thac phai tuan thu nhfrng quy dinh rieng cua
timg lo~i dAt n6i tren.
+ DAt chua su dvng
La cac lo~i dAt hoang, dAt tr6ng, d6i tr9c chua dugc Nha
nu6'c giao cho t6 chuc, ca nhan nao. Nha nu6'c se l~p quy
ho~ch t6ng th~, t6 chuc thgc hi~n vi~c bao v~, diSu tra khao sat
va l~p ke ho~ch dua vao khai thac. Nha nu6'c c6 chinh sach
khuyen khich cac t6 chuc, ca nhan dua Io~i dAt nay vao san
xuAt nong nghi~p, lam nghi~p.
Nha nucrc th6ng nhAt quan H tAt ca cac Io~i dAt dai trong
ph~m vi lanh th6, thSm Ivc dia cua nu6'c C<)ng hoa xa h<)i chu
nghia Vi~t Nam. Nha nu6c giao cho cac t6 chuc, ca nb.fu1 su
dvng ho~c cho cac t6 chuc, ca nhan thue d~ su dvng lau dill
nhung phai bao dam su dvng dung mvc dich, hi~u qua va tiet
ki~m. Ngum su dvng dAt phai tuy~t d6i chAp hanh phap lu~t vS
quan H dAt, n8u vi ph~m thl tuy theo muc d¢ rna co th~ bi xu H
theo phap lu~t hanh chinh ho~c truy c1Iu trach nhi~m hinh S\1'.
b.Rimg
Theo quy dinh t~i DiSu 3 Lu~t bao v~ va phat tri~n rimg thl
rimg bao g6m: "Rimg tv nhien, rimg tr6ng bang v6n Nha nuac
thw)c s& huu nha nu&c".
229
La dAt dugc su dvng cho cac nhu du chung, cho vi~c qmin
lf nha nu6'c, phvc vv vi~c phat tri~n kinh te-xa h{)i, an ninh,
qu6c phong, dAt dung cho vi~c tham do, khai thac khoang san,
lam d6 g6m, g~ch ng6i va cac lo~i v~t li~u xay d\l'Ilg khac. Lo~i
dAt nay Nha nucrc giao cho cac t6 chuc chuyen trach, cac dan
vi quan d<)i, cong an quan lf va su dvng. Cac t6 chuc, ca nhan
khi su dvng, khai thac phai tuan thu nhfrng quy dinh rieng cua
timg lo~i dAt n6i tren.
+ DAt chua su dvng
La cac lo~i dAt hoang, dAt tr6ng, d6i tr9c chua dugc Nha
nu6'c giao cho t6 chuc, ca nhan nao. Nha nu6'c se l~p quy
ho~ch t6ng th~, t6 chuc thgc hi~n vi~c bao v~, diSu tra khao sat
va l~p ke ho~ch dua vao khai thac. Nha nu6'c c6 chinh sach
khuyen khich cac t6 chuc, ca nhan dua Io~i dAt nay vao san
xuAt nong nghi~p, lam nghi~p.
Nha nucrc th6ng nhAt quan H tAt ca cac Io~i dAt dai trong
ph~m vi lanh th6, thSm Ivc dia cua nu6'c C<)ng hoa xa h<)i chu
nghia Vi~t Nam. Nha nu6c giao cho cac t6 chuc, ca nb.fu1 su
dvng ho~c cho cac t6 chuc, ca nhan thue d~ su dvng lau dill
nhung phai bao dam su dvng dung mvc dich, hi~u qua va tiet
ki~m. Ngum su dvng dAt phai tuy~t d6i chAp hanh phap lu~t vS
quan H dAt, n8u vi ph~m thl tuy theo muc d¢ rna co th~ bi xu H
theo phap lu~t hanh chinh ho~c truy c1Iu trach nhi~m hinh S\1'.
b.Rimg
Theo quy dinh t~i DiSu 3 Lu~t bao v~ va phat tri~n rimg thl
rimg bao g6m: "Rimg tv nhien, rimg tr6ng bang v6n Nha nuac
thw)c s& huu nha nu&c".
229
 Rimg tg nhien Ia t6ng thS sinh thai g6m khong nhfrng d.y
rirng rna con ca moi trubng rimg nhu: Tham co tg nhien, tham
thgc v~t trung gian, d()ng v~t (g6m ca chim muong, thu rimg).
Rimg c6 gia tri kinh t~ cao. Ngoai ra, rimg con lam trong s~ch
moi trubng, can b~ng h~ sinh thai va c6 tac dl,mg ch6ng x6i
mon, bao v~ dAt dai.
D6i vm cac lo~i rimg rna chu rimg tr6ng tren dAt duqc Nha
nucrc giao nhung khong phai b~ng v6n cua Nha nucrc thi tAt ca
san phAm thgc v~t rimg thu9c quy~n sa hfru cua nguai bo v6n
tr6ng rimg. Nhfrng d()ng v~t rimg quy hi~m rna phap lu~t quy
dinh phai bao v~, cAm san b~t n~u khong c6 giAy phep d~u
thu()c quy~n sa hfru toan dan. Cac d()ng v~t thong thuang thu()c
quy~n sa hfru cua chu rimg.
TAt ca cac lo~i rimg, Nha nu6c d~u quy dinh cac bi~n phap
bao v~, phong chay, chua chay, phong trir sau b~nh h~i rimg,
cac nguyen t~c sinh hQc va nhfrng quy dinh v~ kiSm djch qu6c
gia. DS rna r()ng di~n tich rimg, Nha nu6c khuy~n khich t6
chuc, ca nhan d~u tu phat triSn rimg.
Nhfrng nam qua do vi~c khai thac rimg bira bai da gay anh
huang nghiem trQng d~n h~ sinh thai; tinh tr~ng pha rimg d~u
ngu6n da gay nen x6i mon, lU h.1t d9t bi~n. Trucrc thgc tr~g tren,
dS bao v~ rimg Thu tu6ng Chinh phu da c6 Chi thi s6 286-TTg
ngay 02/5/1997 v~ vi~c tang cubng cac bi~n phap cAp bach dS
bao v~ va phat triSn rimg. Chi thi yeu c~u cac dia phucmg phai
thgc hi~n khAn trucmg va nghiem tuc vi~c cb m6c, xac dinh dia
gim cac khu rimg d~c d1,mg, rimg phong h(), rimg t\1 nhien. Chu
tjch uy ban nhan dan tinh phai chiu trach nhi~m v~ quan li nha
nu6c d6i vm timg lo~i rimg tren dia ban cua dia phucmg.
230
Rimg tg nhien Ia t6ng thS sinh thai g6m khong nhfrng d.y
rirng rna con ca moi trubng rimg nhu: Tham co tg nhien, tham
thgc v~t trung gian, d()ng v~t (g6m ca chim muong, thu rimg).
Rimg c6 gia tri kinh t~ cao. Ngoai ra, rimg con lam trong s~ch
moi trubng, can b~ng h~ sinh thai va c6 tac dl,mg ch6ng x6i
mon, bao v~ dAt dai.
D6i vm cac lo~i rimg rna chu rimg tr6ng tren dAt duqc Nha
nucrc giao nhung khong phai b~ng v6n cua Nha nucrc thi tAt ca
san phAm thgc v~t rimg thu9c quy~n sa hfru cua nguai bo v6n
tr6ng rimg. Nhfrng d()ng v~t rimg quy hi~m rna phap lu~t quy
dinh phai bao v~, cAm san b~t n~u khong c6 giAy phep d~u
thu()c quy~n sa hfru toan dan. Cac d()ng v~t thong thuang thu()c
quy~n sa hfru cua chu rimg.
TAt ca cac lo~i rimg, Nha nu6c d~u quy dinh cac bi~n phap
bao v~, phong chay, chua chay, phong trir sau b~nh h~i rimg,
cac nguyen t~c sinh hQc va nhfrng quy dinh v~ kiSm djch qu6c
gia. DS rna r()ng di~n tich rimg, Nha nu6c khuy~n khich t6
chuc, ca nhan d~u tu phat triSn rimg.
Nhfrng nam qua do vi~c khai thac rimg bira bai da gay anh
huang nghiem trQng d~n h~ sinh thai; tinh tr~ng pha rimg d~u
ngu6n da gay nen x6i mon, lU h.1t d9t bi~n. Trucrc thgc tr~g tren,
dS bao v~ rimg Thu tu6ng Chinh phu da c6 Chi thi s6 286-TTg
ngay 02/5/1997 v~ vi~c tang cubng cac bi~n phap cAp bach dS
bao v~ va phat triSn rimg. Chi thi yeu c~u cac dia phucmg phai
thgc hi~n khAn trucmg va nghiem tuc vi~c cb m6c, xac dinh dia
gim cac khu rimg d~c d1,mg, rimg phong h(), rimg t\1 nhien. Chu
tjch uy ban nhan dan tinh phai chiu trach nhi~m v~ quan li nha
nu6c d6i vm timg lo~i rimg tren dia ban cua dia phucmg.
230
 Rirng dugc chia thanh cac lo~i sau:
- Rirng phong h9 d~ bao v~ d~t, ngu6n nucrc, chfmg x6i mon,
h~n ch~ thien tai, rimg d@ ch~n gio, ch~n song bi~n va l~n bi@n.
- Rung d~c dt.mg d~ bao v~, bao t6n thien nhien, m~u chufin
h~ sinh thai, rimg qu6c gia, d()ng v~t rimg, nghien ctiu khoa
hQC, lam danh lam th~ng canh va du ljch.
- Rirng san xu~t dung vao vi~c khai thac, kinh doanh g6,
cac Him san rimg va d()ng v~t rimg. Nhfmg ngucri khai thac
phai bao dam vi~c khai thac rimg du tu6i khai thac va sau khi
khai thac phai tr6ng l~i rimg theo quy djnh cua Nha nucrc.
Cac t6 chuc, ca nhan (gQi la chu rimg) khi dugc ca quan nha
nucrc co thk quySn giao rimg, d~t tr6ng rimg d@ su d\mg phai
tuan theo quy djnh cua lu~t bao v~ va phat tri~n rimg, khong su
d\:tng vao mvc dich khac.
c. Nuac
Bao g6m m~t bi~n, song, h6, ngoi, r~ch... Lu~t cai each
ru()ng d~t nam 1953 va m9t s6 van ban phap lu~t khac xoa bo
quySn chi~m hiiu tu nhan, nhfmg d~c quySn, d~c lgi vS khuc
song, m~t biSn. Phap lu~t da quy djnh: M~t biSn, h6 16n, song
ngoi, cac cong trlnh thuy l<Ji dSu thu9c sa hiiu nha nucrc.
Nuac la ngu6n tai nguyen vo t~n, phvc vv vi~c tum tieu
trong nong nghi~p, cung dp ngu6n nang lugng cho cong
nghi~p thuy di~n. Nu6c biSn trong vimg lanh hai cung dp
nguyen li~u lam mu6i. Cac t6 chuc, ca quan va ca nhan co
quy~n su dvng nu6c nhung khong duqc lam 0 nhi~m moi
truang xung quanh. Nu6c dung trong cong nghi~p tru6c khi
thai ra nai quy dinh phai duqc xu li va phai tuan theo cac quy
dinh cua phap lu~t v~ bao v~ moi tm(mg.
231
Rirng dugc chia thanh cac lo~i sau:
- Rirng phong h9 d~ bao v~ d~t, ngu6n nucrc, chfmg x6i mon,
h~n ch~ thien tai, rimg d@ ch~n gio, ch~n song bi~n va l~n bi@n.
- Rung d~c dt.mg d~ bao v~, bao t6n thien nhien, m~u chufin
h~ sinh thai, rimg qu6c gia, d()ng v~t rimg, nghien ctiu khoa
hQC, lam danh lam th~ng canh va du ljch.
- Rirng san xu~t dung vao vi~c khai thac, kinh doanh g6,
cac Him san rimg va d()ng v~t rimg. Nhfmg ngucri khai thac
phai bao dam vi~c khai thac rimg du tu6i khai thac va sau khi
khai thac phai tr6ng l~i rimg theo quy djnh cua Nha nucrc.
Cac t6 chuc, ca nhan (gQi la chu rimg) khi dugc ca quan nha
nucrc co thk quySn giao rimg, d~t tr6ng rimg d@ su d\mg phai
tuan theo quy djnh cua lu~t bao v~ va phat tri~n rimg, khong su
d\:tng vao mvc dich khac.
c. Nuac
Bao g6m m~t bi~n, song, h6, ngoi, r~ch... Lu~t cai each
ru()ng d~t nam 1953 va m9t s6 van ban phap lu~t khac xoa bo
quySn chi~m hiiu tu nhan, nhfmg d~c quySn, d~c lgi vS khuc
song, m~t biSn. Phap lu~t da quy djnh: M~t biSn, h6 16n, song
ngoi, cac cong trlnh thuy l<Ji dSu thu9c sa hiiu nha nucrc.
Nuac la ngu6n tai nguyen vo t~n, phvc vv vi~c tum tieu
trong nong nghi~p, cung dp ngu6n nang lugng cho cong
nghi~p thuy di~n. Nu6c biSn trong vimg lanh hai cung dp
nguyen li~u lam mu6i. Cac t6 chuc, ca quan va ca nhan co
quy~n su dvng nu6c nhung khong duqc lam 0 nhi~m moi
truang xung quanh. Nu6c dung trong cong nghi~p tru6c khi
thai ra nai quy dinh phai duqc xu li va phai tuan theo cac quy
dinh cua phap lu~t v~ bao v~ moi tm(mg.
231
 N goai ra, cac loai sinh v~t s6ng trong nu&c (kS ca. sinh v~t
va khong sinh v~t) la ngu6n thuy sc'm va hru sc'm c6 gia trj, g6p
phfin vao vi~c phat triSn kinh t~ ngol;li thuang, dem ll;li cho Nha
nu&c s6 ngo1;1i t~ dang kS.
d. Hdm, mo (khoting scm)
La nhiing lo1;1i tai nguyen trong long dAt, du&i th~m h,1c dia
c6 gia tri kinh t~ ph\lc V\1 cho vi~c phat triSn cong nghi~p n~ng,
cong nghi~p nh~ va cong nghi~p qu6c phong.
- Hfim: Bao g6m cac khoang chAt dS xay d\ffig va cung cdp
cho cong nghi~p nhu da voi, dAt set, cat den, cat vang, mu6i
mo, cac khoang chAt lam nguyen li~u san xuAt phan hon.
- Mo: Bao g6m cac lo1;1i khoang chAt nhu kim lo1;1i, da quy,
than da, nhien li~u long (dfiu), nhien li~u khf...
Vi~c khai thac va sir dl)ng hfim, mo phai tuan theo trlnh tg
nhAt dinh do phap lu~t quy dinh. T6 chuc ho~c ca nhan c6 hanh
vi c6 y vi phl;lill cac quy dinh trong quan li nha nu&c v~ khoang
san se hi xu li theo quy dinh cua phap lu~t.
d. Cdc loqi vu khf qu6c phong, an ninh
La nhiing tai san chi thu()c quy~n sa hiiu nha nu&c, do Nha
nu&c trang hi cho cac lgc lugng vfi trang dS chi~n dAu hao v~
a
t6 qu6c va giu gin tr~t tg tri an. nu&c ta, ca nhan khong c6
quy~n c6 vfi khi rieng.
Ngoai ra, nhiing tai san vfutg chu, vo chu, nhiing tai san
chon giAu, hi chim d~m trong m()t s6 trubng hgp phap lu~t quy
dinh la cua Nha nu&c. Vf dl:l: Khoan 2 Di~u 229 BLDS quy
dinh: "Tai scm du(Yc tim thdy la tai scm thu()c di tfch Itch su -
232
N goai ra, cac loai sinh v~t s6ng trong nu&c (kS ca. sinh v~t
va khong sinh v~t) la ngu6n thuy sc'm va hru sc'm c6 gia trj, g6p
phfin vao vi~c phat triSn kinh t~ ngol;li thuang, dem ll;li cho Nha
nu&c s6 ngo1;1i t~ dang kS.
d. Hdm, mo (khoting scm)
La nhiing lo1;1i tai nguyen trong long dAt, du&i th~m h,1c dia
c6 gia tri kinh t~ ph\lc V\1 cho vi~c phat triSn cong nghi~p n~ng,
cong nghi~p nh~ va cong nghi~p qu6c phong.
- Hfim: Bao g6m cac khoang chAt dS xay d\ffig va cung cdp
cho cong nghi~p nhu da voi, dAt set, cat den, cat vang, mu6i
mo, cac khoang chAt lam nguyen li~u san xuAt phan hon.
- Mo: Bao g6m cac lo1;1i khoang chAt nhu kim lo1;1i, da quy,
than da, nhien li~u long (dfiu), nhien li~u khf...
Vi~c khai thac va sir dl)ng hfim, mo phai tuan theo trlnh tg
nhAt dinh do phap lu~t quy dinh. T6 chuc ho~c ca nhan c6 hanh
vi c6 y vi phl;lill cac quy dinh trong quan li nha nu&c v~ khoang
san se hi xu li theo quy dinh cua phap lu~t.
d. Cdc loqi vu khf qu6c phong, an ninh
La nhiing tai san chi thu()c quy~n sa hiiu nha nu&c, do Nha
nu&c trang hi cho cac lgc lugng vfi trang dS chi~n dAu hao v~
a
t6 qu6c va giu gin tr~t tg tri an. nu&c ta, ca nhan khong c6
quy~n c6 vfi khi rieng.
Ngoai ra, nhiing tai san vfutg chu, vo chu, nhiing tai san
chon giAu, hi chim d~m trong m()t s6 trubng hgp phap lu~t quy
dinh la cua Nha nu&c. Vf dl:l: Khoan 2 Di~u 229 BLDS quy
dinh: "Tai scm du(Yc tim thdy la tai scm thu()c di tfch Itch su -
232
van hoti theo quy iltnh cua Lutj.t di scm van hoti thz thu()c vJ
Nha nuoc, ngu&i tzm thdy tai scm i/6 ilu(JC hu&ng m(jt khoim
tiJn thu&ng theo quy iltnh cua phtip luqt".
Oic cong trlnh van hoa ho?c cong trlnh c6 y nghTa quan
tr9ng trong n~n kinh t6 qu6c dan va an ninh qu6c phong nhu:
h~ th6ng giao thong duang s~t, duang b(), buu di~n, buu chfnh
vi~n thong ... d~u thu()c sa hilu toan dan.
4. N(}i dung sO' hiiu toan dan
Nha nu6c la chu th~ d1;ti di~n thgc hi~n quy~n cua chu sa
hilu d6i v6i tai san Ia nhilng tu li~u san xufit quan trQng nhfit
cua nu6c ta, nen Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghTa Vi~t
Nam cling c6 nhilng quy~n nang chiSm hfru, su dvng, dinh do(;tt
nhilng tai san thu()c sa hfru toan dan.
a. QuyJn chdm hifu
Cac t6 chuc, cong dan thgc hi~n quy~n chiSm hiiu b~ng
each chiSm giu tf\lc tiSp ho?c chiSm giu phap If, con Nha nu6c
l<;ti d<;ti di~n thgc hi~n quy~n chiSm hfru tru san toan dan b~ng
each ban hanh cac van ban phap quy, quy dinh vi~c bao quan,
quy dinh th~ 1~ ki~m ke tai san dinh ld va d()t xufit d~ ki~m tra
tai san rna Nha nu6c da giao cho cac CO' quan, doanh nghi~p
cua Nha nu6c. Cac co quan, doanh nghi~p phai nghiem chinh
thgc hi~n cac quy dinh nay.
Hang nam ho?c hang quy, Nha nu6c tiSn hanh ki~m tra tai
san, v~t tu, may moe, thiSt bi. nha xuang, v6n va vi~c su dvng
v6n ... rna Nha nu6c da giao quy~n quan li, su dvng. Cac doanh
nghi~p c6 nghTa Vl) su dvng c6 hi~u qua, bao toan va phat tri~n
233
van hoti theo quy iltnh cua Lutj.t di scm van hoti thz thu()c vJ
Nha nuoc, ngu&i tzm thdy tai scm i/6 ilu(JC hu&ng m(jt khoim
tiJn thu&ng theo quy iltnh cua phtip luqt".
Oic cong trlnh van hoa ho?c cong trlnh c6 y nghTa quan
tr9ng trong n~n kinh t6 qu6c dan va an ninh qu6c phong nhu:
h~ th6ng giao thong duang s~t, duang b(), buu di~n, buu chfnh
vi~n thong ... d~u thu()c sa hilu toan dan.
4. N(}i dung sO' hiiu toan dan
Nha nu6c la chu th~ d1;ti di~n thgc hi~n quy~n cua chu sa
hilu d6i v6i tai san Ia nhilng tu li~u san xufit quan trQng nhfit
cua nu6c ta, nen Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghTa Vi~t
Nam cling c6 nhilng quy~n nang chiSm hfru, su dvng, dinh do(;tt
nhilng tai san thu()c sa hfru toan dan.
a. QuyJn chdm hifu
Cac t6 chuc, cong dan thgc hi~n quy~n chiSm hiiu b~ng
each chiSm giu tf\lc tiSp ho?c chiSm giu phap If, con Nha nu6c
l<;ti d<;ti di~n thgc hi~n quy~n chiSm hfru tru san toan dan b~ng
each ban hanh cac van ban phap quy, quy dinh vi~c bao quan,
quy dinh th~ 1~ ki~m ke tai san dinh ld va d()t xufit d~ ki~m tra
tai san rna Nha nu6c da giao cho cac CO' quan, doanh nghi~p
cua Nha nu6c. Cac co quan, doanh nghi~p phai nghiem chinh
thgc hi~n cac quy dinh nay.
Hang nam ho?c hang quy, Nha nu6c tiSn hanh ki~m tra tai
san, v~t tu, may moe, thiSt bi. nha xuang, v6n va vi~c su dvng
v6n ... rna Nha nu6c da giao quy~n quan li, su dvng. Cac doanh
nghi~p c6 nghTa Vl) su dvng c6 hi~u qua, bao toan va phat tri~n
233
v6n do Nha nu6c giao ... su dvng c6 hi~u qua thl nguyen, ddt
dai va cac ngufin lgc khac, Nha nu6c trao cho cac co quan
chuc nang cua Nha nu6c theo h~ th6ng d9c (bQ, nganh) ho?c
co quan quan li hanh chinh theo dja h~;tt trgc ti€p ban hanh cac
van ban nhu Chi thj, Thong tu, Quy djnh ve vi~c su dvng cac
lol;\i tru san giao cho cac CO quan, dan vj tf\l'C thUQC.
Nha nu6c dl;ti di~n thgc hi~n quyen chi€m hihl d6i v6i thl
san thUQC SO hfru toan dan b~g each ban hanh cac van ban
phap lu~t quy djnh ve quyen h~;tn, nghia V\1 cua cac co quan nha
nu6c, cac doanh nghi~p trong vi~c su dvng thl san duqc Nha
nu6c giao cho.
b. QuyJn su d1:1ng
V 6i tu each 1a nguOi dl;ti di~n cua chu so hfru d6i v6i cac tu
li~u san xudt quan trQng, Nha nu6c c6 quyen khai thac cong
dvng nhfrng thl san d6 nhu bdt ld m(>t chu th€ nao d6i v6i tru
san thu(>c quyen so hiiu toan dan. Tuy nhien, vi~c khai thac
nhfrng lqi ich tir thl san thu(>c quyen so hfru toan dan cling khac
v6i quyen su dvng cua cac chu th€ khac. Nha nu6c khai thac
lc;ri fch tir tru san theo quy djnh cua phap lu~t va theo m(>t k€
ho~;~.ch nhdt djnh. Nha nu6c thanh l~p nhfrng co quan quan li thl
san nhu quan li hanh chinh kinh t€ ho?c quan li san xudt, kinh
doanh. Tuy tirng tinh chdt cua lol;ti doanh nghi~p va tuy lol;ti tru
nguyen thien nhien rna Nha nu6c giao cho cac co quan khac
nhau quan li nhu: Ddt dai duqc giao cho BQ thl nguyen va moi
trubng quan li. Rirng, chim, thu rirng giao cho B(> nong nghi~p
va phat tri€n nong thon. Ho~c Nha nu6c thanh l~p cac doanh
nghi~p do Nha nu6c ddu tu v6n va t6 chuc quan li, giao cho
234
v6n do Nha nu6c giao ... su dvng c6 hi~u qua thl nguyen, ddt
dai va cac ngufin lgc khac, Nha nu6c trao cho cac co quan
chuc nang cua Nha nu6c theo h~ th6ng d9c (bQ, nganh) ho?c
co quan quan li hanh chinh theo dja h~;tt trgc ti€p ban hanh cac
van ban nhu Chi thj, Thong tu, Quy djnh ve vi~c su dvng cac
lol;\i tru san giao cho cac CO quan, dan vj tf\l'C thUQC.
Nha nu6c dl;ti di~n thgc hi~n quyen chi€m hihl d6i v6i thl
san thUQC SO hfru toan dan b~g each ban hanh cac van ban
phap lu~t quy djnh ve quyen h~;tn, nghia V\1 cua cac co quan nha
nu6c, cac doanh nghi~p trong vi~c su dvng thl san duqc Nha
nu6c giao cho.
b. QuyJn su d1:1ng
V 6i tu each 1a nguOi dl;ti di~n cua chu so hfru d6i v6i cac tu
li~u san xudt quan trQng, Nha nu6c c6 quyen khai thac cong
dvng nhfrng thl san d6 nhu bdt ld m(>t chu th€ nao d6i v6i tru
san thu(>c quyen so hiiu toan dan. Tuy nhien, vi~c khai thac
nhfrng lqi ich tir thl san thu(>c quyen so hfru toan dan cling khac
v6i quyen su dvng cua cac chu th€ khac. Nha nu6c khai thac
lc;ri fch tir tru san theo quy djnh cua phap lu~t va theo m(>t k€
ho~;~.ch nhdt djnh. Nha nu6c thanh l~p nhfrng co quan quan li thl
san nhu quan li hanh chinh kinh t€ ho?c quan li san xudt, kinh
doanh. Tuy tirng tinh chdt cua lol;ti doanh nghi~p va tuy lol;ti tru
nguyen thien nhien rna Nha nu6c giao cho cac co quan khac
nhau quan li nhu: Ddt dai duqc giao cho BQ thl nguyen va moi
trubng quan li. Rirng, chim, thu rirng giao cho B(> nong nghi~p
va phat tri€n nong thon. Ho~c Nha nu6c thanh l~p cac doanh
nghi~p do Nha nu6c ddu tu v6n va t6 chuc quan li, giao cho
234
doanh nghi~p nay m()t s6 tu li~u san xufrt dS ho~t d()ng kinh
doanh, ho~t d()ng cong ich nh~m thgc hi~n cac mvc tieu kinh
t€-xa h9i nhfrt dinh dugc Nha nu6c giao.
DS khai thac cong dvng cua cac tu li~u san xufrt quan tn;mg,
Nha nu6c giao quy~n sir dvng cho cac t6 chuc, ca nhan trong
m()t thbi gian lau dai va 6n dinh. D6i v6i dfrt dai, Nha nu6c bao
dam cho nguai sir dvng dfrt dugc huang nhfing quy~n lgi hgp
phap tren dfrt dugc giao nhu: Quy~n chuySn d6i, chuy€n
nhugng, cho thue, th€ chfrp, dugc ban nhfing thanh qua lao
d()ng, k€t qua dfiu tu tren dfrt dugc giao khi con sir dvng. Khi
chuysn quy~n sir dvng dfrt phai tuan theo cac trlnh tv thu tvc do
BLDS va lu~t dfrt dai quy dinh. Tuy nhien, dfrt dai v~n thu()c sa
hiiu toan dan, vl v~y, nhfing t6 chuc, ca nhan sir dvng dfrt c6
trach nhi~m thvc hi~n cac chinh sach cua Nha nu6c nh~m bao
v~ va cai t~o, b6i b6 va sir dvng dfrt dai hgp lf, dung mvc dich,
ti€t ki~m, khong dugc lam dfrt suy ki~t d9 phl nhieu, b~c mau.
D6i v6i cac lo~i tai nguyen khac Nha nu6c giao cho cac t6
chuc, doanh nghi~p nha nu6c dS thvc hi~n nhi~m vv nhfrt dinh
hol}.c c6 thS cho cac chu thS khac nh~ khoan, thue, thue khoan ...
nh~m khai thac cong dvng cua cac tai nguyen. Cac quy~n lgi
hgp phap cua cac chu th€ cling dugc phap lu~t bao v~.
T6m l~i, quy~n sir dvng tai san dugc Nha nu6c chuy€n giao
cho cac CO' quan, doanh nghi~p cua Nha nu6c dS quan lf va
khai thac cong dvng; hol}.c dugc Nha nu6c chuySn giao cho cac
tf> chuc, ca nhan thong qua cac hgp d6ng dan SlJ hay thu t1,1C
hanh chfnh nhfrt dinh. Nha nu6c khuy€n khich va t~o di~u ki~n
thu~n lgi cho cac CO' quan, doanh nghi~p nha nu6c, ca nhan va
235
doanh nghi~p nay m()t s6 tu li~u san xufrt dS ho~t d()ng kinh
doanh, ho~t d()ng cong ich nh~m thgc hi~n cac mvc tieu kinh
t€-xa h9i nhfrt dinh dugc Nha nu6c giao.
DS khai thac cong dvng cua cac tu li~u san xufrt quan tn;mg,
Nha nu6c giao quy~n sir dvng cho cac t6 chuc, ca nhan trong
m()t thbi gian lau dai va 6n dinh. D6i v6i dfrt dai, Nha nu6c bao
dam cho nguai sir dvng dfrt dugc huang nhfing quy~n lgi hgp
phap tren dfrt dugc giao nhu: Quy~n chuySn d6i, chuy€n
nhugng, cho thue, th€ chfrp, dugc ban nhfing thanh qua lao
d()ng, k€t qua dfiu tu tren dfrt dugc giao khi con sir dvng. Khi
chuysn quy~n sir dvng dfrt phai tuan theo cac trlnh tv thu tvc do
BLDS va lu~t dfrt dai quy dinh. Tuy nhien, dfrt dai v~n thu()c sa
hiiu toan dan, vl v~y, nhfing t6 chuc, ca nhan sir dvng dfrt c6
trach nhi~m thvc hi~n cac chinh sach cua Nha nu6c nh~m bao
v~ va cai t~o, b6i b6 va sir dvng dfrt dai hgp lf, dung mvc dich,
ti€t ki~m, khong dugc lam dfrt suy ki~t d9 phl nhieu, b~c mau.
D6i v6i cac lo~i tai nguyen khac Nha nu6c giao cho cac t6
chuc, doanh nghi~p nha nu6c dS thvc hi~n nhi~m vv nhfrt dinh
hol}.c c6 thS cho cac chu thS khac nh~ khoan, thue, thue khoan ...
nh~m khai thac cong dvng cua cac tai nguyen. Cac quy~n lgi
hgp phap cua cac chu th€ cling dugc phap lu~t bao v~.
T6m l~i, quy~n sir dvng tai san dugc Nha nu6c chuy€n giao
cho cac CO' quan, doanh nghi~p cua Nha nu6c dS quan lf va
khai thac cong dvng; hol}.c dugc Nha nu6c chuySn giao cho cac
tf> chuc, ca nhan thong qua cac hgp d6ng dan SlJ hay thu t1,1C
hanh chfnh nhfrt dinh. Nha nu6c khuy€n khich va t~o di~u ki~n
thu~n lgi cho cac CO' quan, doanh nghi~p nha nu6c, ca nhan va
235
cac chu th~ khac su dl)ng tai san thu()c so hfru nha nu6c m()t"
each tith ki~m, dung ffil)C dich va dem l~i hi~U qua kinh t~ cao
d6ng thbi nghiem tri nhung hanh vi gay thi~t h~i d6i v6i tru san
d6 ho~c lam suy ki~t, huy ho~i moi trucmg.
c. Quy~n dinh doqt
Cling nhu cac chu th~ khac, day la quy~n dinh do~t tru san v~
m~t phap If va Ia quy~n nang ca ban cua so hfru. Nha nu6c d¢
di~n dinh do~t tru san thu()c so hfru toan dan b~ng nhi~u phuang
thuc khac nhau. Nha nu6c. c6 th~ chuy~n giao tru sancho cac
doanh nghi~p, cac t6 chuc, ca nhan ... nhfrng chu th~ nay dugc
quy~n SU dl)ng tru san d~ thl,l'C hi~n nhi~m V\l dugc giao. Nha
nu6c thanh l~p nhfrng ca quan quan If nha nu6c o trung uang
Va dia phuang d~ tfl,l'C ti~p quy~t dinh Vi~c chuy~n giao tai san
trong ph~m vi chuc nang, quy~n h~n do phap lu~t quy dinh.
D~ thvc hi~n quy~n dinh do~t, Nha nu6c trao cho cac ca
quan quan li nha nu6c o dia phuang quy~n dugc dinh do~t m()t
phfin trong ph~m vi quy~n so hfru ddt dai. Nhfrng ca quan nha
nu6c c6 thfim quy~n giao ddt cling d6ng thbi c6 thfim quy~n
thu hf>i ddt n€u ngubi su dl)ng ddt khong thvc hi~n dung chfnh
sach, phap lu~t cua Nha nu6c v~ ffil)C dfch su dl)ng cua tirng
lo~i ddt, bao v~ ddt...
Ngoai vi~c cac ca quan quan li nha nu6c o trung uang va
dia phuang thl,l'C hi~n quy~n dinh do~t tru san thUQC SO hfru toan
dan, cac CO quan nha nu6c con tfl,l'C ti~p quy~t dinh vi~c chuy~n
giao tai san cho t6 chuc, ca nhan trong ph~m vi quy~n h~n cua
rnlnh, Nha nu6c con cho phep cac doanh nghi~p do Nha nu6c
thanh l~p thvc hi~n m()t phfin quy~n dinh do~t d6. Ch~ng h~n,
236
cac chu th~ khac su dl)ng tai san thu()c so hfru nha nu6c m()t"
each tith ki~m, dung ffil)C dich va dem l~i hi~U qua kinh t~ cao
d6ng thbi nghiem tri nhung hanh vi gay thi~t h~i d6i v6i tru san
d6 ho~c lam suy ki~t, huy ho~i moi trucmg.
c. Quy~n dinh doqt
Cling nhu cac chu th~ khac, day la quy~n dinh do~t tru san v~
m~t phap If va Ia quy~n nang ca ban cua so hfru. Nha nu6c d¢
di~n dinh do~t tru san thu()c so hfru toan dan b~ng nhi~u phuang
thuc khac nhau. Nha nu6c. c6 th~ chuy~n giao tru sancho cac
doanh nghi~p, cac t6 chuc, ca nhan ... nhfrng chu th~ nay dugc
quy~n SU dl)ng tru san d~ thl,l'C hi~n nhi~m V\l dugc giao. Nha
nu6c thanh l~p nhfrng ca quan quan If nha nu6c o trung uang
Va dia phuang d~ tfl,l'C ti~p quy~t dinh Vi~c chuy~n giao tai san
trong ph~m vi chuc nang, quy~n h~n do phap lu~t quy dinh.
D~ thvc hi~n quy~n dinh do~t, Nha nu6c trao cho cac ca
quan quan li nha nu6c o dia phuang quy~n dugc dinh do~t m()t
phfin trong ph~m vi quy~n so hfru ddt dai. Nhfrng ca quan nha
nu6c c6 thfim quy~n giao ddt cling d6ng thbi c6 thfim quy~n
thu hf>i ddt n€u ngubi su dl)ng ddt khong thvc hi~n dung chfnh
sach, phap lu~t cua Nha nu6c v~ ffil)C dfch su dl)ng cua tirng
lo~i ddt, bao v~ ddt...
Ngoai vi~c cac ca quan quan li nha nu6c o trung uang va
dia phuang thl,l'C hi~n quy~n dinh do~t tru san thUQC SO hfru toan
dan, cac CO quan nha nu6c con tfl,l'C ti~p quy~t dinh vi~c chuy~n
giao tai san cho t6 chuc, ca nhan trong ph~m vi quy~n h~n cua
rnlnh, Nha nu6c con cho phep cac doanh nghi~p do Nha nu6c
thanh l~p thvc hi~n m()t phfin quy~n dinh do~t d6. Ch~ng h~n,
236
cac doanh nghi~p c6 quySn mua, ban phuang ti~n, nguyen li~u,
may m6c, v~t tu, hang hoa... d~ phl,lC Vl,l qua trlnh san xuAt kinh
doanh, ph\}C Vl,l ho~t dQng cong fch va d~ th1)'C hi~n cac nhi~m
Vl,l rna Nha nu6c da giao. Ngoai cac quySn tren, cac t6 chuc
nay (bao g6m ca doanh nghi~p nha nu6c ho~t d9ng kinh doanh
va doanh nghi~p nha nu6c ho~t d9ng cong fch) con c6 quySn
chuy~n nhm;mg, cho thue, th~ chAp, dm c6 tai san thu9c quySn
quan li cua doanh nghi~p, trir nhung thi~t bi nha xuang quan
tr<.mg theo quy dinh cua Chfnh phu phai duqc ca quan quan li
nha nuac co thfim quysn cho phep tren nguyen t~c bao toan va
phat tri~n v6n; d6i v6i dAt dai, tai nguyen thu9c quySn quan If
cua doanh nghi~p thgc hi~n theo quy dinh cua phap lu~t.
Nhu v~y, Nha nu6c d~i di~n thgc hi~n quySn sa hfru trvc ti~p
thong qua cac ca quan quySn lgc, ca quan quan If nha nu6c ho~c
gian ti~p thong qua cac doanh nghi~p kinh doanh, doanh nghi~p
ho~t d9ng cong fch do Nha nu6c thanh l~p va duqc Nha nu6c
giao cho quy€n quan If, su d1,1ng, dinh do~t tai san.
La chu th~ d~c bi~t trong cac quan h~ phap lu~t dan sg nen
cac din cu lam phat sinh quysn sa hw toan dan cung co nhfrng
d~c thu. QuySn sa hw toan dan co th~ phat sinh thong qua cac
hqp d6ng dan sg ho~c nhfrng din cu ph6 bi~n khac nhung c6
nhfrng din cu phap lu~t chi ap dl,lng d6i v6i hinh thuc sa hfru
toan dan nhu: Trung mua tai san (DiSu 243 BLDS); tich thu tai
san (DiSu 244 BLDS); ho~c trong m9t s6 trubng hqp tai san vo
chu, tai san bi chon giAu, bi vui lAp, bi chim d~m, tai san do
ngum khac danh rai b6 quen rna khong xac dinh duqc chu sa
hw, hang hoa vi~n trq cua nuac ngoai v.v. thi tai san do dSu
thu<)c quySn sa hfru to~m dan do Nha nuac d~i di~n.
237
cac doanh nghi~p c6 quySn mua, ban phuang ti~n, nguyen li~u,
may m6c, v~t tu, hang hoa... d~ phl,lC Vl,l qua trlnh san xuAt kinh
doanh, ph\}C Vl,l ho~t dQng cong fch va d~ th1)'C hi~n cac nhi~m
Vl,l rna Nha nu6c da giao. Ngoai cac quySn tren, cac t6 chuc
nay (bao g6m ca doanh nghi~p nha nu6c ho~t d9ng kinh doanh
va doanh nghi~p nha nu6c ho~t d9ng cong fch) con c6 quySn
chuy~n nhm;mg, cho thue, th~ chAp, dm c6 tai san thu9c quySn
quan li cua doanh nghi~p, trir nhung thi~t bi nha xuang quan
tr<.mg theo quy dinh cua Chfnh phu phai duqc ca quan quan li
nha nuac co thfim quysn cho phep tren nguyen t~c bao toan va
phat tri~n v6n; d6i v6i dAt dai, tai nguyen thu9c quySn quan If
cua doanh nghi~p thgc hi~n theo quy dinh cua phap lu~t.
Nhu v~y, Nha nu6c d~i di~n thgc hi~n quySn sa hfru trvc ti~p
thong qua cac ca quan quySn lgc, ca quan quan If nha nu6c ho~c
gian ti~p thong qua cac doanh nghi~p kinh doanh, doanh nghi~p
ho~t d9ng cong fch do Nha nu6c thanh l~p va duqc Nha nu6c
giao cho quy€n quan If, su d1,1ng, dinh do~t tai san.
La chu th~ d~c bi~t trong cac quan h~ phap lu~t dan sg nen
cac din cu lam phat sinh quysn sa hw toan dan cung co nhfrng
d~c thu. QuySn sa hw toan dan co th~ phat sinh thong qua cac
hqp d6ng dan sg ho~c nhfrng din cu ph6 bi~n khac nhung c6
nhfrng din cu phap lu~t chi ap dl,lng d6i v6i hinh thuc sa hfru
toan dan nhu: Trung mua tai san (DiSu 243 BLDS); tich thu tai
san (DiSu 244 BLDS); ho~c trong m9t s6 trubng hqp tai san vo
chu, tai san bi chon giAu, bi vui lAp, bi chim d~m, tai san do
ngum khac danh rai b6 quen rna khong xac dinh duqc chu sa
hw, hang hoa vi~n trq cua nuac ngoai v.v. thi tai san do dSu
thu<)c quySn sa hfru to~m dan do Nha nuac d~i di~n.
237
 II. SO HUu RIENG II. SO HUu RIENG
Sa hCiu rieng la hlnh thuc sa hilu cua m()t chu th~ la ca Sa hCiu rieng la hlnh thuc sa hilu cua m()t chu th~ la ca
nhan ho{lc m()t phap nhan d6i v6i tai sfm cua mlnh. v 6i tu each nhan ho{lc m()t phap nhan d6i v6i tai sfm cua mlnh. v 6i tu each
la m9t chu sa hilu, ca nhan, phap nhan c6 quy~n chi~m hilu, su la m9t chu sa hilu, ca nhan, phap nhan c6 quy~n chi~m hilu, su
dl,mg, dinh do~t tai san thu()c quy~n sa hilu rieng. dl,mg, dinh do~t tai san thu()c quy~n sa hilu rieng.
Quy~n sa hilu rieng la m()t ph~m tru phap If va duqc hi~u Quy~n sa hilu rieng la m()t ph~m tru phap If va duqc hi~u
theo hai nghia sau day: theo hai nghia sau day:
+ Theo nghia khach quan: Quy~n sa hilu rieng la t6ng hqp + Theo nghia khach quan: Quy~n sa hilu rieng la t6ng hqp
quy ph~m phap lu~t di~u chinh cac quan h~ v~ chi~m hilu, su quy ph~m phap lu~t di~u chinh cac quan h~ v~ chi~m hilu, su
dl,mg va dinh do~t nhfrng tai san thu()c quy~n sa hilu cua m()t ca dl,mg va dinh do~t nhfrng tai san thu()c quy~n sa hilu cua m()t ca
nhan, m()t phap nhan. Quy~n sa hilu rieng quy dinh t~i BLDS la nhan, m()t phap nhan. Quy~n sa hilu rieng quy dinh t~i BLDS la
m()t b9 ph~n cua ch~ dinh quy~n sa hilu, di~u chinh cac quan m()t b9 ph~n cua ch~ dinh quy~n sa hilu, di~u chinh cac quan
h~ xa h9i cua ca nhan, phap nhan v~ sa hilu tu li~u san xufit va h~ xa h9i cua ca nhan, phap nhan v~ sa hilu tu li~u san xufit va
tu li~u tieu dung. tu li~u tieu dung.
+ Theo nghia chu quan: Quy~n sa
hilu rieng Ia nhfrng + Theo nghia chu quan: Quy~n sa
hilu rieng Ia nhfrng
quy~n dan SlJ C\1 th~ CUa ca nhan, phap nhan v6i tU each la chu quy~n dan SlJ C\1 th~ CUa ca nhan, phap nhan v6i tU each la chu
sa hilu d6i v6i tai san cua mlnh thong qua cac quy~n nang sa hilu d6i v6i tai san cua mlnh thong qua cac quy~n nang
chi~m hilu, su dvng va dinh do~t tai san. chi~m hilu, su dvng va dinh do~t tai san.
Quy~n sa
hilu cua ca nhan, phap nhan d6i v6i tai san con Quy~n sa
hilu cua ca nhan, phap nhan d6i v6i tai san con
duqc hi~u la m<)t quan h~ phap lu~t dan sg v~ sa
hilu rieng c6 duqc hi~u la m<)t quan h~ phap lu~t dan sg v~ sa
hilu rieng c6
sa
dfry du 3 y~u t6: Chu th~, khach th~ va n()i dung quy~n hilu sa
dfry du 3 y~u t6: Chu th~, khach th~ va n()i dung quy~n hilu
sa
rieng. Quy~n hilu cua ca nhan, phap nhan duqc phap lu~t cong sa
rieng. Quy~n hilu cua ca nhan, phap nhan duqc phap lu~t cong
nh~n va bao v~. Day la quy~n bdt kha xam ph~m, khong ai c6 nh~n va bao v~. Day la quy~n bdt kha xam ph~m, khong ai c6
th~ bi h~ ch~, bi tu6c do~t trai phap lu~t quy~n sa
hilu d6i v6i th~ bi h~ ch~, bi tu6c do~t trai phap lu~t quy~n sa
hilu d6i v6i
tru san cua mlnh. tru san cua mlnh.
2. Chu th~ cua sO' hfru rieng 2. Chu th~ cua sO' hfru rieng
tu each Ia m()t quan h~ phap lu~t v~ sa hilu,
v 6i ".Q hilu tu each Ia m()t quan h~ phap lu~t v~ sa hilu,
v 6i ".Q hilu
rieng c6 cac y~u t6: chu th~, khach th~ va n()i dung. rieng c6 cac y~u t6: chu th~, khach th~ va n()i dung.

238 238
 Chu th~ cua sa hiiu rieng la tirng ca nhan ho~c tirng phap
nhan. MQi ca nhan dil da truang thanh hay chua truang thanh,
c6 hay khong c6 nang lvc hanh vi dan sv ho~c nang lvc hanh vi
dan S\1' chua ddy du deu CO quyen sa hfru, quyen thira k~ va cac
quySn khac dfii v6i tai san thUQC quyen sa hfru CUa minh.
Trong truang hgp cong dan khong c6 nang lvc hanh vi dan
sv ho~c c6 nang h;rc hanh vi dan sv chua ddy du, khi thvc hi~n
quyen sa hfru (sir dvng hay dinh do~t) phai thong qua hanh vi
cua ngum giam hQ theo quy dinh tir DiSu 46 d~n Dieu 63 cua
BLDS. Ngohl ra, d6i v6i ngum bi h~n ch~ nang lvc hanh vi dan
sv (Dieu 24 BLDS) khi dinh do~t thl san nhu ban, cho, trao
d6i... phai c6 sv dAng y cua ngum d~ di~n theo phap lu~t.
Phap nhan khi thanh l~p phai phil hgp cac yeu c!u cua lu~t
va m6i phap nhan dugc xac dinh ph~ vi nang Ivc chu th~ ro
rang, theo quy~t djnh cua CO' quan Nha nuoc c6 thiim quyen.
Theo d6, vi~c sa hiiu thl san cua phap nhan ciing nhu thvc hi~n
CclC quyen nang thUQC quyen sa hfru cua phap nhan cfing phai
phil hgp v6i nang Ivc phap lu~t cua phap nhan d6.
Nhu v~y. mu6n tra thanh chu th~ cua quan h~ sa hiiu rieng
dugc toan quyen t\1' minh hanh xu nhfrng quySn nang cua chu
sa hiiu thl ca nhan, phap nhan phai dap Ung nhiing dieu ki~n
nhfrt djnh.
Ca nhan, phap nhan c6 quySn sa hiiu d6i v6i nhfrng thu
nh~p do lao d<)ng, san xuAt, kinh doanh trong cac nganh kinh t~
qu6c dan, trong kinh t~ t~p th~. Chu th~ cua sa hiiu rieng con
dugc sa hiiu d6i v6i nhiing tu li~u san xuAt trong cac thanh
phdn kinh t~ khac.
239
Chu th~ cua sa hiiu rieng la tirng ca nhan ho~c tirng phap
nhan. MQi ca nhan dil da truang thanh hay chua truang thanh,
c6 hay khong c6 nang lvc hanh vi dan sv ho~c nang lvc hanh vi
dan S\1' chua ddy du deu CO quyen sa hfru, quyen thira k~ va cac
quySn khac dfii v6i tai san thUQC quyen sa hfru CUa minh.
Trong truang hgp cong dan khong c6 nang lvc hanh vi dan
sv ho~c c6 nang h;rc hanh vi dan sv chua ddy du, khi thvc hi~n
quyen sa hfru (sir dvng hay dinh do~t) phai thong qua hanh vi
cua ngum giam hQ theo quy dinh tir DiSu 46 d~n Dieu 63 cua
BLDS. Ngohl ra, d6i v6i ngum bi h~n ch~ nang lvc hanh vi dan
sv (Dieu 24 BLDS) khi dinh do~t thl san nhu ban, cho, trao
d6i... phai c6 sv dAng y cua ngum d~ di~n theo phap lu~t.
Phap nhan khi thanh l~p phai phil hgp cac yeu c!u cua lu~t
va m6i phap nhan dugc xac dinh ph~ vi nang Ivc chu th~ ro
rang, theo quy~t djnh cua CO' quan Nha nuoc c6 thiim quyen.
Theo d6, vi~c sa hiiu thl san cua phap nhan ciing nhu thvc hi~n
CclC quyen nang thUQC quyen sa hfru cua phap nhan cfing phai
phil hgp v6i nang Ivc phap lu~t cua phap nhan d6.
Nhu v~y. mu6n tra thanh chu th~ cua quan h~ sa hiiu rieng
dugc toan quyen t\1' minh hanh xu nhfrng quySn nang cua chu
sa hiiu thl ca nhan, phap nhan phai dap Ung nhiing dieu ki~n
nhfrt djnh.
Ca nhan, phap nhan c6 quySn sa hiiu d6i v6i nhfrng thu
nh~p do lao d<)ng, san xuAt, kinh doanh trong cac nganh kinh t~
qu6c dan, trong kinh t~ t~p th~. Chu th~ cua sa hiiu rieng con
dugc sa hiiu d6i v6i nhiing tu li~u san xuAt trong cac thanh
phdn kinh t~ khac.
239
 BLDS ngohl vi~c quy dinh ca nhan la chu thS sa hiiu rieng
la cong dan Vi~t Nam con cong nh~n cac chu thS la ca nhan
nu6c ngohl, ngum Vi~t Nam dinh cu a nu6c ngohl c6 v6n <!Au
tu ve nucrc de san xuAt, kinh doanh. Nhiing ngum nay cfing 1a
chu the cua sa hiiu rieng d6i vm phk v6n, tai san rna ·hQ da
dAu tu tl;li Vi~t Nam.
3. Khach th~ cua sa hiiu rieng
Khach thS cua sa hiiu rieng la nhiing thl san thuc}c quyen sa
hiiu cua ca nhan, phap nhan. Thl san d6 c6 thS la nhiing tu li~u
san xuAt ho~c tu li~u tieu dung.
Ph~m vi khach thS cua sa hiiu rieng khong bi h~ chS ve
quy mo ho~t dc}ng trong nhiing nganh nghe c6 lgi cho qu6c kS
dan sinh, thl san hgp phap khong bi h~ chs ve s6 luQ'Ilg, gia tri
(khoan 2 Dieu 205).
Khach thS cua sa hiiu rieng bao g6m:
- Nhiing thu nh~p hgp phap: La khoan tien ho~c hi~n v~t c6
dugc do kSt qua cua, lao dc}ng hgp phap dem ll;li. Cac khoan tien
thu lao, tien thuang do CO cac cong trlnh nghien CUu khoa hQC,
cac sang che, sang kiSn em ti6n ki thu~t. cac giai phap hiiu fch
dugc dem ra sir dvng. Cac khoan tien nhu~ but do c6 tac phfun
van hQc, ngh~ thu~t. khoa hQc ki thu~t dugc xuAt ban, triSn
lam... , dugc giai thuang do trung ve s6 s6. Nhiing thu nh~p tir
kinh te gia dinh, kinh te ca th6, ti6u chu, tu ban tu nhan ... ho~c
do dugc thira kS, dugc t~ng, cho ...
Nhiing thu nh~p hgp phap cua ca nhan, phap nhan 1~ nhiing
thl san con l~i sau khi da thvc hi~n dAy du nghia V\1 ve thus cho
240
BLDS ngohl vi~c quy dinh ca nhan la chu thS sa hiiu rieng
la cong dan Vi~t Nam con cong nh~n cac chu thS la ca nhan
nu6c ngohl, ngum Vi~t Nam dinh cu a nu6c ngohl c6 v6n <!Au
tu ve nucrc de san xuAt, kinh doanh. Nhiing ngum nay cfing 1a
chu the cua sa hiiu rieng d6i vm phk v6n, tai san rna ·hQ da
dAu tu tl;li Vi~t Nam.
3. Khach th~ cua sa hiiu rieng
Khach thS cua sa hiiu rieng la nhiing thl san thuc}c quyen sa
hiiu cua ca nhan, phap nhan. Thl san d6 c6 thS la nhiing tu li~u
san xuAt ho~c tu li~u tieu dung.
Ph~m vi khach thS cua sa hiiu rieng khong bi h~ chS ve
quy mo ho~t dc}ng trong nhiing nganh nghe c6 lgi cho qu6c kS
dan sinh, thl san hgp phap khong bi h~ chs ve s6 luQ'Ilg, gia tri
(khoan 2 Dieu 205).
Khach thS cua sa hiiu rieng bao g6m:
- Nhiing thu nh~p hgp phap: La khoan tien ho~c hi~n v~t c6
dugc do kSt qua cua, lao dc}ng hgp phap dem ll;li. Cac khoan tien
thu lao, tien thuang do CO cac cong trlnh nghien CUu khoa hQC,
cac sang che, sang kiSn em ti6n ki thu~t. cac giai phap hiiu fch
dugc dem ra sir dvng. Cac khoan tien nhu~ but do c6 tac phfun
van hQc, ngh~ thu~t. khoa hQc ki thu~t dugc xuAt ban, triSn
lam... , dugc giai thuang do trung ve s6 s6. Nhiing thu nh~p tir
kinh te gia dinh, kinh te ca th6, ti6u chu, tu ban tu nhan ... ho~c
do dugc thira kS, dugc t~ng, cho ...
Nhiing thu nh~p hgp phap cua ca nhan, phap nhan 1~ nhiing
thl san con l~i sau khi da thvc hi~n dAy du nghia V\1 ve thus cho
240
Nha nu6c nhu: Thu~ doanh thu, thu~ lgi tuc, thu~ tieu thv d~c
bi~t. Theo quy dinh cua phap lu~t, trong m()t s6 tru<mg hgp, ca
nhan con phai chiu thu~ thu nh~p d6i v6i ngum c6 thu nh~p cao.
Thu nh~p hgp phap con la nhilng khoan ti~n trg cfip, cac
khoan ti~n b6i thu(mg v~ sue khoe, tai san cua cong dan do
ngum c6 hanh vi gay thi~t h~i da b6i thu<mg, nhilng khoan lgi
nhu~n CO dugc tir cac giao djch dan S\1', boa lgi va Jgi tuc ...
Khach th~ cua so hfru rieng con g6m ca nhfrng thu nh?p thu(mg
xuyen va khong thu(mg xuyen nhung hgp phap cua m6i ca nhan.
- Cua cai d~ danh Ia ti~n ho~c hi~n v?t (vang, b~c, kim khf
quy, da quy ... ) do thu nh?p hgp phap cua ca nhan rna c6 nhung
chi tieu su dvng khong h~t. Cua cai d~ danh c6 th~ dum nhi~u
hlnh thuc khac nhau nhu cho vay, cho thue, chon gifiu ... Day Ia
nhilng tai san rna ca nhan chua dung d~n.
- Nha a la tu li~u sinh ho~t nh~m thoa man nhu cclu thi~t
y~u v€ ch6 a cua ca nhan ho~c gia dlnh hQ. Nha 6 la cong trlnh
dugc cong dan xay d\ffig, mua, dugc thira k~, dugc t~g cho ho~c
do d6i chac. Nha 6 c6 th~ Ia cong trlnh ki~n true kien c6, ban
kien c6, ho~c dan sa... nhung chfnh la nai cong dan dung d~ 6,
nghi ngai, la nai sinh s6ng chfnh cua cong dan. Nha 6 la tu li~u
tieu dung d~c bi~t vl n6 bi~u hi~n ro kha nang kinh t~. van boa,
thfrm mi cua cong dan va trong qua trlnh su dvng c6 th~ phat
sinh lgi nhu?n v~ tai san. Ca cfiu nha 6 dugc th~ hi~n di~n tich
chfnh, di~n tich phv ... nhung d~u nh~m thoa man nhu cclu sinh
ho~t va mvc dfch dS 6 cua cong dan. Nha va cac cong trlnh xay
d\l'Ilg cling la tai san c6 gia tri cua cac phap nhan dugc su dvng
lam vfm phong, tll,l SO, kho bai ho~C ffi\lC dfch khac.
241
Nha nu6c nhu: Thu~ doanh thu, thu~ lgi tuc, thu~ tieu thv d~c
bi~t. Theo quy dinh cua phap lu~t, trong m()t s6 tru<mg hgp, ca
nhan con phai chiu thu~ thu nh~p d6i v6i ngum c6 thu nh~p cao.
Thu nh~p hgp phap con la nhilng khoan ti~n trg cfip, cac
khoan ti~n b6i thu(mg v~ sue khoe, tai san cua cong dan do
ngum c6 hanh vi gay thi~t h~i da b6i thu<mg, nhilng khoan lgi
nhu~n CO dugc tir cac giao djch dan S\1', boa lgi va Jgi tuc ...
Khach th~ cua so hfru rieng con g6m ca nhfrng thu nh?p thu(mg
xuyen va khong thu(mg xuyen nhung hgp phap cua m6i ca nhan.
- Cua cai d~ danh Ia ti~n ho~c hi~n v?t (vang, b~c, kim khf
quy, da quy ... ) do thu nh?p hgp phap cua ca nhan rna c6 nhung
chi tieu su dvng khong h~t. Cua cai d~ danh c6 th~ dum nhi~u
hlnh thuc khac nhau nhu cho vay, cho thue, chon gifiu ... Day Ia
nhilng tai san rna ca nhan chua dung d~n.
- Nha a la tu li~u sinh ho~t nh~m thoa man nhu cclu thi~t
y~u v€ ch6 a cua ca nhan ho~c gia dlnh hQ. Nha 6 la cong trlnh
dugc cong dan xay d\ffig, mua, dugc thira k~, dugc t~g cho ho~c
do d6i chac. Nha 6 c6 th~ Ia cong trlnh ki~n true kien c6, ban
kien c6, ho~c dan sa... nhung chfnh la nai cong dan dung d~ 6,
nghi ngai, la nai sinh s6ng chfnh cua cong dan. Nha 6 la tu li~u
tieu dung d~c bi~t vl n6 bi~u hi~n ro kha nang kinh t~. van boa,
thfrm mi cua cong dan va trong qua trlnh su dvng c6 th~ phat
sinh lgi nhu?n v~ tai san. Ca cfiu nha 6 dugc th~ hi~n di~n tich
chfnh, di~n tich phv ... nhung d~u nh~m thoa man nhu cclu sinh
ho~t va mvc dfch dS 6 cua cong dan. Nha va cac cong trlnh xay
d\l'Ilg cling la tai san c6 gia tri cua cac phap nhan dugc su dvng
lam vfm phong, tll,l SO, kho bai ho~C ffi\lC dfch khac.
241
 - Tu li~u sinh ho?t Ut nhiing Uti san pht,lC V\1 cho nhu cdu di
l?i, giai tri, vui chai, nghi ngai ... thoa man nhu du v@ m~t v~t
chfit va tinh thdn cua ca nhan.
- Tu li~u san xufit bao g6m v6n (ti@n, vang, da quy ... ) va
cac tai san k:hac nhu nha k:ho, nha xuang, may moe thiSt b!...
rna ca nhan, phap nhan dugc quy@n su dvng va san xufit kinh
doanh theo quy d!nh cua phap lu~t. Ca nhan, phap nhan co toan
quy@n su dvng tru san thu9c sa hiiu cua minh ds dfiu tu, gop
v6n vao cac doanh nghi~p tiSn hanh san xufit kinh doanh.
Ngoru cac tai san tren con bao g6m nhiing lo?i tai san khac
va cac hoa 1¢, 1¢ tuc phat sinh tu tai san, nhiing gl ph\1 thu(>c
vao tai san do do thu(>c tinh tg nhien hay nhan t?o... dSu Ia
k:hach the cua sa hiiu rieng.
4. Nqi dung sO' hiiu rieng
N(>i dung quy@n sa hiiu cua ca nhan, phap nhan dugc thS
hi~n a vi~c lam chu, chi ph6i tru san thong qua cac quy@n nang
chiSm hiiu, su dvng va d!nh do?t tai san (Di@u 206 BLDS).
Ca nhan, phap nhan co thS tg minh thgc hi~n quy@n chiSm
hfru tru San ho~C thong qua hgp d6ng dan SlJ giao cho ngu(ri
k:hac thgc hi~n quy@n chiSm hiiu (gm giu) ho~c ca quy~n su
dvng (cho thue, cho mugn).
Quy~n su dvng tru san thu(>c sa hiiu rieng dugc phap lu~t
dan SlJ khuySn khich t?O di~u ki~n nh~m giai phong sue san
xufit va mang l?i hi~u qua kinh tS cao. Ca nhan, phap nhan co
quy~n dung vf>n, cong C\1 Va tU li~u san xufit thUQC quy~n Sa
hiiu cua minh de dua vao san xufit, kinh doanh, phvc V\1 cac nhu
cdu sinh ho?t tieu dung ho~c cac ffi\lC dich khac phu hgp v6i quy
242
- Tu li~u sinh ho?t Ut nhiing Uti san pht,lC V\1 cho nhu cdu di
l?i, giai tri, vui chai, nghi ngai ... thoa man nhu du v@ m~t v~t
chfit va tinh thdn cua ca nhan.
- Tu li~u san xufit bao g6m v6n (ti@n, vang, da quy ... ) va
cac tai san k:hac nhu nha k:ho, nha xuang, may moe thiSt b!...
rna ca nhan, phap nhan dugc quy@n su dvng va san xufit kinh
doanh theo quy d!nh cua phap lu~t. Ca nhan, phap nhan co toan
quy@n su dvng tru san thu9c sa hiiu cua minh ds dfiu tu, gop
v6n vao cac doanh nghi~p tiSn hanh san xufit kinh doanh.
Ngoru cac tai san tren con bao g6m nhiing lo?i tai san khac
va cac hoa 1¢, 1¢ tuc phat sinh tu tai san, nhiing gl ph\1 thu(>c
vao tai san do do thu(>c tinh tg nhien hay nhan t?o... dSu Ia
k:hach the cua sa hiiu rieng.
4. Nqi dung sO' hiiu rieng
N(>i dung quy@n sa hiiu cua ca nhan, phap nhan dugc thS
hi~n a vi~c lam chu, chi ph6i tru san thong qua cac quy@n nang
chiSm hiiu, su dvng va d!nh do?t tai san (Di@u 206 BLDS).
Ca nhan, phap nhan co thS tg minh thgc hi~n quy@n chiSm
hfru tru San ho~C thong qua hgp d6ng dan SlJ giao cho ngu(ri
k:hac thgc hi~n quy@n chiSm hiiu (gm giu) ho~c ca quy~n su
dvng (cho thue, cho mugn).
Quy~n su dvng tru san thu(>c sa hiiu rieng dugc phap lu~t
dan SlJ khuySn khich t?O di~u ki~n nh~m giai phong sue san
xufit va mang l?i hi~u qua kinh tS cao. Ca nhan, phap nhan co
quy~n dung vf>n, cong C\1 Va tU li~u san xufit thUQC quy~n Sa
hiiu cua minh de dua vao san xufit, kinh doanh, phvc V\1 cac nhu
cdu sinh ho?t tieu dung ho~c cac ffi\lC dich khac phu hgp v6i quy
242
dinh cua phap lu~t. Ca nhan, phap nhan khong dugc tht,rc hi~n
quy~n su d1,mg cua mlnh de ho:;tt d9ng sim xucit k:inh doanh bcit
hgp phap. M<;>i hanh vi pha ho:;ti n~n k:inh t@ qu6c dan, lam thi~t
h:;ti d@n lgi fch cua Nha nu6c, quy~n, lgi fch hgp phap cua t~p the
va cong dan ho~c su dt,mg tai san rna huy ho:;ti moi truang ... d~u
bi xu H nghiem minh theo quy dinh cua phap lu~t.
Quy~n dinh do:;tt tai san cua ca nhan, phap nhan dugc phap
lu~t ton tr<;>ng va bao v~. Khi ca nhan, phap nhan tht,rc hi~n
quy~n su dvng va dinh do:;tt tai san cua mlnh khong dugc lam
r6i lo:;tn ho:;tt d9ng k:inh t@-xa h()i, pha ho:;ti k~ ho(;tch k:inh t~,
chinh tri, van hoa, an ninh qu6c phong cua Nha nu6c. Khong
dugc tuyen truy~n, kich d()ng b:;to lvc ... (qua vi~c su dvng cac
phuang ti~n thong tin) ho~c tuyen truy~n van hoa phfim d6i
tfl,ly lam bang ho(;ti truy~n th6ng d:;to due cua dan t()c.
T6m l(;ti, cac quy~n nang C\1 the cua so hilu rieng trong ch~
d9 xa h9i ta dugc kh~ng dinh va cung c6. Di~u 206 BLDS nam
2015 da chi ro: "1. Chu sa hfru c6 quyJn chiim hfru, sir dl;lng,
dtnh doqt thul}c s& huu rieng nhdrn ph;,tc Vl;l nhu cdu sinh hoqt,
tieu dung, san xucft, kinh doanh va cac ffll;lC a[ch khac khong
trai phap luqt. 2. Vi¢c chiim hfru, sir dz;ng, djnh dogt tai scm
thu(Jc sa hfru rieng khong OU(IC gay thi¢t hgi hoijc lam cmh
huimg din l(li [ch qu6c gia, dan tt)c, l(li [ch cong c(Jng, quyJn
va l(li fch h(J]J phap cua nguai khac".
III. Sd H0i.J CHUNG
1. Khai ni~m
Quy~n so huu la quy~n chi ph6i tai san cua m(>t chu the
243
dinh cua phap lu~t. Ca nhan, phap nhan khong dugc tht,rc hi~n
quy~n su d1,mg cua mlnh de ho:;tt d9ng sim xucit k:inh doanh bcit
hgp phap. M<;>i hanh vi pha ho:;ti n~n k:inh t@ qu6c dan, lam thi~t
h:;ti d@n lgi fch cua Nha nu6c, quy~n, lgi fch hgp phap cua t~p the
va cong dan ho~c su dt,mg tai san rna huy ho:;ti moi truang ... d~u
bi xu H nghiem minh theo quy dinh cua phap lu~t.
Quy~n dinh do:;tt tai san cua ca nhan, phap nhan dugc phap
lu~t ton tr<;>ng va bao v~. Khi ca nhan, phap nhan tht,rc hi~n
quy~n su dvng va dinh do:;tt tai san cua mlnh khong dugc lam
r6i lo:;tn ho:;tt d9ng k:inh t@-xa h()i, pha ho:;ti k~ ho(;tch k:inh t~,
chinh tri, van hoa, an ninh qu6c phong cua Nha nu6c. Khong
dugc tuyen truy~n, kich d()ng b:;to lvc ... (qua vi~c su dvng cac
phuang ti~n thong tin) ho~c tuyen truy~n van hoa phfim d6i
tfl,ly lam bang ho(;ti truy~n th6ng d:;to due cua dan t()c.
T6m l(;ti, cac quy~n nang C\1 the cua so hilu rieng trong ch~
d9 xa h9i ta dugc kh~ng dinh va cung c6. Di~u 206 BLDS nam
2015 da chi ro: "1. Chu sa hfru c6 quyJn chiim hfru, sir dl;lng,
dtnh doqt thul}c s& huu rieng nhdrn ph;,tc Vl;l nhu cdu sinh hoqt,
tieu dung, san xucft, kinh doanh va cac ffll;lC a[ch khac khong
trai phap luqt. 2. Vi¢c chiim hfru, sir dz;ng, djnh dogt tai scm
thu(Jc sa hfru rieng khong OU(IC gay thi¢t hgi hoijc lam cmh
huimg din l(li [ch qu6c gia, dan tt)c, l(li [ch cong c(Jng, quyJn
va l(li fch h(J]J phap cua nguai khac".
III. Sd H0i.J CHUNG
1. Khai ni~m
Quy~n so huu la quy~n chi ph6i tai san cua m(>t chu the
243
nhfit dinh. Quy~n cua chu sa hiiu d6i v6i tai sfm g6rn quy~n
chi@rn huu, su d\lng va dinh do~t tai san cua minh theo quy
dinh cua phap lu~t. Trong thvc t@, c6 nhung trucmg hqp rn9t
tai san nhung l~i thu{)c quy~n sa hiiu cua hai hay nhi~u ngucri,
n6i each khac d6 Ia trucrng hqp hai hay nhi~u ngucri c6 chung
tai san. Phap lu~t dan sv g<;>i d6 la sa hiiu chung. Di~u 207
BLDS quy dinh: "So huu chung Ia so hifu cua nhitu chu thd
a6i v&i tai sim ".
Nhu v~y, khi hai ho~c nhi~u ngucri cling c6 chung tai san
thl nhfrng ngum d6 dugc gQi la d6ng sa hiiu. Cac cong dan v6i
nhau, cac hqp tac xa v6i nhau, ho~c cong dan v6i hqp tac xa ...
d~u c6 thS tra thanh d6ng chu sa hiiu d6i v6i tai san chung.
Cac d6ng chu sa hiiu trong sa hiiu chung c6 quy~n chung nhau
cling chi@rn hiiu, su d\lng va dinh do~t tai san chung.
Sa hiiu chung trong phap lu~t dan sv c6 d~c diSrn la:
- Khach ths cua sa hiiu chung la th6ng nhfit, do la rn9t tru
san ho~c rn9t t~p hqp tru san rna nsu dern chia tach v~ rn~t v~t
li, tuc Ia chia ra cac phftn khac nhau ... thl se khong con gia tri
su d\lng nhu ban dftu; cac chu sa hiiu se khong khai thac dugc
cong d\lng v6n c6 cua n6. Vi d¥: M9t xe 6 to thu9c sa hiiu
chung cua cac d6ng sa hfru. NSu dern chia tach ra thanh cac
phArr nho thl tra thanh ph\1 tung rna khong con cong d\lng dS
cha hang hoa ho~c chuyen cha hanh khach. Ngoai ra, trong
thvc ts con co truang hqp do t~p quan ho~c do kSt cfiu xay
dlJllg, tfnh chfit, cong d\lng rna khach thS chi c6 thS Ia tai san
chung. Di~u nay con tuy thu9c vao SlJ thoa thu~n ho~c th6i
quen cua t~p quan.
244
nhfit dinh. Quy~n cua chu sa hiiu d6i v6i tai sfm g6rn quy~n
chi@rn huu, su d\lng va dinh do~t tai san cua minh theo quy
dinh cua phap lu~t. Trong thvc t@, c6 nhung trucmg hqp rn9t
tai san nhung l~i thu{)c quy~n sa hiiu cua hai hay nhi~u ngucri,
n6i each khac d6 Ia trucrng hqp hai hay nhi~u ngucri c6 chung
tai san. Phap lu~t dan sv g<;>i d6 la sa hiiu chung. Di~u 207
BLDS quy dinh: "So huu chung Ia so hifu cua nhitu chu thd
a6i v&i tai sim ".
Nhu v~y, khi hai ho~c nhi~u ngucri cling c6 chung tai san
thl nhfrng ngum d6 dugc gQi la d6ng sa hiiu. Cac cong dan v6i
nhau, cac hqp tac xa v6i nhau, ho~c cong dan v6i hqp tac xa ...
d~u c6 thS tra thanh d6ng chu sa hiiu d6i v6i tai san chung.
Cac d6ng chu sa hiiu trong sa hiiu chung c6 quy~n chung nhau
cling chi@rn hiiu, su d\lng va dinh do~t tai san chung.
Sa hiiu chung trong phap lu~t dan sv c6 d~c diSrn la:
- Khach ths cua sa hiiu chung la th6ng nhfit, do la rn9t tru
san ho~c rn9t t~p hqp tru san rna nsu dern chia tach v~ rn~t v~t
li, tuc Ia chia ra cac phftn khac nhau ... thl se khong con gia tri
su d\lng nhu ban dftu; cac chu sa hiiu se khong khai thac dugc
cong d\lng v6n c6 cua n6. Vi d¥: M9t xe 6 to thu9c sa hiiu
chung cua cac d6ng sa hfru. NSu dern chia tach ra thanh cac
phArr nho thl tra thanh ph\1 tung rna khong con cong d\lng dS
cha hang hoa ho~c chuyen cha hanh khach. Ngoai ra, trong
thvc ts con co truang hqp do t~p quan ho~c do kSt cfiu xay
dlJllg, tfnh chfit, cong d\lng rna khach thS chi c6 thS Ia tai san
chung. Di~u nay con tuy thu9c vao SlJ thoa thu~n ho~c th6i
quen cua t~p quan.
244
 - V~ chit th€: M6i d6ng chit so hiiu chung khi thgc hi~n cac
quy~n nang chi~m hiiu, sir dvng, dinh do~t d6i v6i thl san
chung se lien quan d~n quy~n lQ'i cita t!t ca cac d6ng chit so
hiiu khac. Tuy nhien, m6i d6ng chit so hfru trong so hiiu chung
c6 vi tri d{>c l~p va tham gia quan h~ phap lu~t dan sg v6i tu
each la m{>t chit so hiiu d9c l~p.
- Vi~c thgc hi~n cac quy~n nang chi~m hfru, sir dvng, dinh
do~t d6i v6i thl san chung cita cac d6ng chit so hfru ciing c6
nhiing d~c di€m rieng. Tuy r~g. dia vi cita m6i d6ng chit so
hfru c6 tfnh ch!t d{>c l~p nhung cac quy~n nang cita m6i chit so
hiiu 1~ th6ng nh!t d6i v6i toan b9 kh6i thl san chung rna khong
phai chi rieng v6i phfut gia tri thl san rna hQ c6. N€u quy~n
nang cita m6i d6ng chit so hiiu rna tach ra theo ph~ vi phfut
gia tri tai san rna hQ c6 thl cac d6ng chit so hiiu khong the sir
dvng dugc tai san va do v~y. so hiiu chung !y se khong c6 y
nghia. Tir d~c diem nay nen vi~c sir dvng, dinh do~t thl san
phai dugc cac d6ng chit so hiiu thoa thu~ dga tren tfnh ch!t,
cong dvng cita thl san va dga VaO hoan cflnh C\1 the cita CaC
d6ng chit so hiiu chung.
D6i v6i vi~c sir dvng thl san (Di~u 217 BLDS). Cac d6ng
chit so hiiu c6 the thoa thu~ va lga chQn m{>t trong nhiing hlnh
thuc: Cling sir dt,mg de khai thac cong dl)-ng cita tai san; thay
phien nhau sir dvng (n€u thl san chung khong the phan chia
thanb nhi~u phan d€ sir dvng. Vi dl:l: tdiu, bo mua chung de
khai thac sue keo thubng dugc thay phien nhau sir dvng theo
thoa thu~); ho~c n€u thl san gbm nhi~u v~t khac nhau, cac chit
so hiru c6 the thay phien nhau sir dvng tirng v~t, tuc la m6i
ngum sir dJ,mg m()t phan tai san rna vfin bao dam dugc nhu cau
245
- V~ chit th€: M6i d6ng chit so hiiu chung khi thgc hi~n cac
quy~n nang chi~m hiiu, sir dvng, dinh do~t d6i v6i thl san
chung se lien quan d~n quy~n lQ'i cita t!t ca cac d6ng chit so
hiiu khac. Tuy nhien, m6i d6ng chit so hfru trong so hiiu chung
c6 vi tri d{>c l~p va tham gia quan h~ phap lu~t dan sg v6i tu
each la m{>t chit so hiiu d9c l~p.
- Vi~c thgc hi~n cac quy~n nang chi~m hfru, sir dvng, dinh
do~t d6i v6i thl san chung cita cac d6ng chit so hfru ciing c6
nhiing d~c di€m rieng. Tuy r~g. dia vi cita m6i d6ng chit so
hfru c6 tfnh ch!t d{>c l~p nhung cac quy~n nang cita m6i chit so
hiiu 1~ th6ng nh!t d6i v6i toan b9 kh6i thl san chung rna khong
phai chi rieng v6i phfut gia tri thl san rna hQ c6. N€u quy~n
nang cita m6i d6ng chit so hiiu rna tach ra theo ph~ vi phfut
gia tri tai san rna hQ c6 thl cac d6ng chit so hiiu khong the sir
dvng dugc tai san va do v~y. so hiiu chung !y se khong c6 y
nghia. Tir d~c diem nay nen vi~c sir dvng, dinh do~t thl san
phai dugc cac d6ng chit so hiiu thoa thu~ dga tren tfnh ch!t,
cong dvng cita thl san va dga VaO hoan cflnh C\1 the cita CaC
d6ng chit so hiiu chung.
D6i v6i vi~c sir dvng thl san (Di~u 217 BLDS). Cac d6ng
chit so hiiu c6 the thoa thu~ va lga chQn m{>t trong nhiing hlnh
thuc: Cling sir dt,mg de khai thac cong dl)-ng cita tai san; thay
phien nhau sir dvng (n€u thl san chung khong the phan chia
thanb nhi~u phan d€ sir dvng. Vi dl:l: tdiu, bo mua chung de
khai thac sue keo thubng dugc thay phien nhau sir dvng theo
thoa thu~); ho~c n€u thl san gbm nhi~u v~t khac nhau, cac chit
so hiru c6 the thay phien nhau sir dvng tirng v~t, tuc la m6i
ngum sir dJ,mg m()t phan tai san rna vfin bao dam dugc nhu cau
245
su d1,1ng. Trubng hgp cac chu sa hfru rnua chung tai san d~ cho
thue thl din cu vao phfm quy~n tai san cua rn6i chu sa hfru d~
xac dinh quy~n lqi va trach nhi~rn cua rn6i ngucri.
D6i v6i vi~c dinh do~t till san (Di~u 218 BLDS). V~ nguyen
t~c, rn6i d6ng chu sa hfru chung la rn9t chu th~ d()c l?p nen c6
nhfrng quy~n nhfit dinh. Chu sa hfru chung theo phfin c6 quy~n
dinh do~t phfin quy~n sa hfru cua mlnh theo thoa thu?n ho~c
theo quy dinh cua phap lu?t. Vi~c dinh do~t tai san chung hgp
nhfit dugc thvc hi~n theo thoa thu?n cua cac chu sa hfru chung
ho~c theo quy dinh cua phap lu?t. Trong trubng hgp rn9t chu
sa hfru chung ban phfin quy~n sa hfru cua mlnh thl cac chu sa
hfru chung khac dugc quy~n uu tien rnua. Sau thm h~n 03
thang d6i v6i till san chung la bfit d()ng san, 01 thang d6i v6i tai
san chung la d()ng san rna khong c6 chu sa hfru chung nao rnua
thl chu sa hfru d6 dugc quy~n ban phfin quy~n sa hfru chung
cua mlnh cho ngucri khac (khoan 3 Di~u 218 BLDS). N~u rn9t
chu sa hfru tir bo quy~n sa hfru cua mlnh ho~c chu sa hfru ch~t
rna khong c6 ngum thira k~ thl phfin quy~n tai san d6 se thu9c
quy~n sa hfru cua Nha nu6c. Trubng hgp nay khong ap d1,1ng
Di~u 228 BLDS - Xac l?p quy~n sa hfru d6i v6i v?t vo chu,
v?t khong xac dinh dugc chu sa hfru. Truong hgp tren, v?t
dang c6 chu sa hfru nhung chu sa hfru khong rnu6n sa hfru
nfra vl v?y se c6 nhi~u chu th~ rnu6n dugc sa hfru, cho nen se
xay ra tranh chAp giua ngucri bi~t dugc chu sa huu tu bo
quy~n sa hfru va nhfrng ngucri d6ng sa huu. Theo Di~u 228
BLDS thl ngucri phat hi~n tai san d6 la trong tlnh tr~ng khong
c6 ai chi~rn gifr, do v?y, n~u v?t la d()ng san thl thu()c quy~n sa
hfru cua ngum phat hi~n dugc, n~u la bfit d()ng san thi thu9c
quy~n sa hfru cua nha nu6c.
246
su d1,1ng. Trubng hgp cac chu sa hfru rnua chung tai san d~ cho
thue thl din cu vao phfm quy~n tai san cua rn6i chu sa hfru d~
xac dinh quy~n lqi va trach nhi~rn cua rn6i ngucri.
D6i v6i vi~c dinh do~t till san (Di~u 218 BLDS). V~ nguyen
t~c, rn6i d6ng chu sa hfru chung la rn9t chu th~ d()c l?p nen c6
nhfrng quy~n nhfit dinh. Chu sa hfru chung theo phfin c6 quy~n
dinh do~t phfin quy~n sa hfru cua mlnh theo thoa thu?n ho~c
theo quy dinh cua phap lu?t. Vi~c dinh do~t tai san chung hgp
nhfit dugc thvc hi~n theo thoa thu?n cua cac chu sa hfru chung
ho~c theo quy dinh cua phap lu?t. Trong trubng hgp rn9t chu
sa hfru chung ban phfin quy~n sa hfru cua mlnh thl cac chu sa
hfru chung khac dugc quy~n uu tien rnua. Sau thm h~n 03
thang d6i v6i till san chung la bfit d()ng san, 01 thang d6i v6i tai
san chung la d()ng san rna khong c6 chu sa hfru chung nao rnua
thl chu sa hfru d6 dugc quy~n ban phfin quy~n sa hfru chung
cua mlnh cho ngucri khac (khoan 3 Di~u 218 BLDS). N~u rn9t
chu sa hfru tir bo quy~n sa hfru cua mlnh ho~c chu sa hfru ch~t
rna khong c6 ngum thira k~ thl phfin quy~n tai san d6 se thu9c
quy~n sa hfru cua Nha nu6c. Trubng hgp nay khong ap d1,1ng
Di~u 228 BLDS - Xac l?p quy~n sa hfru d6i v6i v?t vo chu,
v?t khong xac dinh dugc chu sa hfru. Truong hgp tren, v?t
dang c6 chu sa hfru nhung chu sa hfru khong rnu6n sa hfru
nfra vl v?y se c6 nhi~u chu th~ rnu6n dugc sa hfru, cho nen se
xay ra tranh chAp giua ngucri bi~t dugc chu sa huu tu bo
quy~n sa hfru va nhfrng ngucri d6ng sa huu. Theo Di~u 228
BLDS thl ngucri phat hi~n tai san d6 la trong tlnh tr~ng khong
c6 ai chi~rn gifr, do v?y, n~u v?t la d()ng san thl thu()c quy~n sa
hfru cua ngum phat hi~n dugc, n~u la bfit d()ng san thi thu9c
quy~n sa hfru cua nha nu6c.
246
 2. Cac lo~i sO' hiiu chung
a. Sa hfru chung theo phdn
Khmin 1 Di~u 209 BLDS quy d!nh: "Sa hiiu chung theo
phdn la sa hiiu chung ma trong d6 phdn quyJn sa hiiu cua m6i
chu sa hfru QU(!C xac dinh a6i vbi tai scm chung". Trong sa hi'iu
chung theo ph~n, m6i d6ng chu sa hfru bi~t tru6c duqc ti 1~
ph~n quy~n cua rnlnh d6i vm kh6i tai san chung. Ph~n quy~n
d6 c6 the b~ng nhau ho~c khong b~ng nhau.
Ph~n quy~n duqc xac d!nh tru6c nay 1a d6i vm toan b<) tai
san thu<)c sa hfru chung cua tfit ca cac d6ng chu sa hiiu. Do
v'~y, ph~n tai san cua cac d6ng chu sa hfru trong sa hi'iu chung
theo ph~n bao gia cling phai duqc bi~u hi~n b~ng nhiing dan vi
s6 h9c cv th~. Thong qua dan vi s6 hQc d6 rna thfiy duqc ph~n
quy~n cua m6i d6ng chu sa hiiu 1a bao nhieu trong kh6i tai san
chung. Vi d1;t: 112; 1/3; 114 t6ng s6 tai san. Cling v6i vi~c xac
dinh ti 1~ ph~n quy~n thi vi~c xac dinh nghia vv cua m6i m<)t
d6ng chu sa hi'iu d6i vm tai san chung cling theo nguyen t~c:
Nghia vv d6i vm tai san thu<)c sa hfru chung tuang (rng vm
ph~n quy~n cua chu sa hiiu chung d6 (n~u cac d6ng chu sa hi'iu
chung khong c6 thoa thu~n khac ).
Trong sa hiiu chung theo ph~n, quy~n 1¢ cua cac d6ng chu
sa hfru CO lien quan m~t thi~t VCYi nhau khi hQ th\IC hi~n cac
quySn nang cua chu sa hiiu. Vi v~y, khi th\fc hi~n quy~n chi€m
hi'iu, su dvng tai san thu<)c sa hfru chung theo ph~n phai duqc
ti€n hanh tren ca sa thoa thu~n va nhfit trf giua cac d6ng chu sa
hiiu. Di~u 216 BLDS da quy djnh: "Cac chu sa hiiu chung
247
2. Cac lo~i sO' hiiu chung
a. Sa hfru chung theo phdn
Khmin 1 Di~u 209 BLDS quy d!nh: "Sa hiiu chung theo
phdn la sa hiiu chung ma trong d6 phdn quyJn sa hiiu cua m6i
chu sa hfru QU(!C xac dinh a6i vbi tai scm chung". Trong sa hi'iu
chung theo ph~n, m6i d6ng chu sa hfru bi~t tru6c duqc ti 1~
ph~n quy~n cua rnlnh d6i vm kh6i tai san chung. Ph~n quy~n
d6 c6 the b~ng nhau ho~c khong b~ng nhau.
Ph~n quy~n duqc xac d!nh tru6c nay 1a d6i vm toan b<) tai
san thu<)c sa hfru chung cua tfit ca cac d6ng chu sa hiiu. Do
v'~y, ph~n tai san cua cac d6ng chu sa hfru trong sa hi'iu chung
theo ph~n bao gia cling phai duqc bi~u hi~n b~ng nhiing dan vi
s6 h9c cv th~. Thong qua dan vi s6 hQc d6 rna thfiy duqc ph~n
quy~n cua m6i d6ng chu sa hiiu 1a bao nhieu trong kh6i tai san
chung. Vi d1;t: 112; 1/3; 114 t6ng s6 tai san. Cling v6i vi~c xac
dinh ti 1~ ph~n quy~n thi vi~c xac dinh nghia vv cua m6i m<)t
d6ng chu sa hi'iu d6i vm tai san chung cling theo nguyen t~c:
Nghia vv d6i vm tai san thu<)c sa hfru chung tuang (rng vm
ph~n quy~n cua chu sa hiiu chung d6 (n~u cac d6ng chu sa hi'iu
chung khong c6 thoa thu~n khac ).
Trong sa hiiu chung theo ph~n, quy~n 1¢ cua cac d6ng chu
sa hfru CO lien quan m~t thi~t VCYi nhau khi hQ th\IC hi~n cac
quySn nang cua chu sa hiiu. Vi v~y, khi th\fc hi~n quy~n chi€m
hi'iu, su dvng tai san thu<)c sa hfru chung theo ph~n phai duqc
ti€n hanh tren ca sa thoa thu~n va nhfit trf giua cac d6ng chu sa
hiiu. Di~u 216 BLDS da quy djnh: "Cac chu sa hiiu chung
247
cung quem lf tai scm chung thea nguyen tiic nhdt tr[, trir truang
h(YJJ c6 thad thuqn khac ha(lc phap luqt c6 quy dtnh khac".
Di€u nay thS hi~n a vi~c cac d6ng chu sa hfru phai cling
nhau ban b?c dS th6ng nh~t v€ each bao qufm, su d\lng tai san
tren ca sa cua nguyen t~c tg do, tg nguy~n cam kSt, thoa
thu~n. MQi thoa thu~n hgp phap ciia cac d6ng chu sa hfru d€u
co hi~u lgc b~t bu9c va cling la ca sa phap 11 dS giai quyst khi
c6 tranh ch~p.
M~c du phdn quy€n cua m6i ngum c6 thS khong b~ng nhau
nhung tai san trong sa hfru chung theo phfin la m9t ths th6ng
nh~t, c6 m6i lien h~, lien kSt ch~t che v6i nhau. Quy€n cua m6i
ngum bao trum d6i v6i toan b9 tai san nen hQ phai dugc quy€n
ngang nhau trong vi~c chiSm hfru va su d\lng tai san chung. Vf
d'{l: Gia sue dS cay, keo dugc mua chung thl m6i nguai khi su
d\lng phai sir d\lng ca gia sue d6 m6i khai thac dugc cong d\lng.
Khi tru san thUQC sa hfru Chung dUQ'C sir d\lng VaO ffi\lC dfch
san xu~t, kinh doanh rna sinh lgi thl s6 lgi d6 se dugc chia cho
cac d6ng chu sa hfru theo ti 1~ phdn quy€n tuang ung cua m6i
ngum. Khoan 1 Di€u 217 BLDS quy djnh: "M6i chu s& huu
chung thea phtin c6 quyJn khai thac cong d'{lng, hu&ng haa l(J'i,
l(J'i tuc tit tai san chung tucmg Ung v&i phtin quyJn s& hii'u cua
minh ... ". Tuang tg nhu v~y, khi phai chi phi dS duy trl, cling
c6 tai san chung thl m6i d6ng chu sa hfru cling phai chju m9t
phk chi phf theo ti 1~ phdn quy€n cua nguai d6.
Vi~c djnh do?t tai san chung cua m6i m9t d6ng chu sa hfru
la vi~c djnh do?t phdn quy€n cua hQ trong kh6i tai san chung.
248
cung quem lf tai scm chung thea nguyen tiic nhdt tr[, trir truang
h(YJJ c6 thad thuqn khac ha(lc phap luqt c6 quy dtnh khac".
Di€u nay thS hi~n a vi~c cac d6ng chu sa hfru phai cling
nhau ban b?c dS th6ng nh~t v€ each bao qufm, su d\lng tai san
tren ca sa cua nguyen t~c tg do, tg nguy~n cam kSt, thoa
thu~n. MQi thoa thu~n hgp phap ciia cac d6ng chu sa hfru d€u
co hi~u lgc b~t bu9c va cling la ca sa phap 11 dS giai quyst khi
c6 tranh ch~p.
M~c du phdn quy€n cua m6i ngum c6 thS khong b~ng nhau
nhung tai san trong sa hfru chung theo phfin la m9t ths th6ng
nh~t, c6 m6i lien h~, lien kSt ch~t che v6i nhau. Quy€n cua m6i
ngum bao trum d6i v6i toan b9 tai san nen hQ phai dugc quy€n
ngang nhau trong vi~c chiSm hfru va su d\lng tai san chung. Vf
d'{l: Gia sue dS cay, keo dugc mua chung thl m6i nguai khi su
d\lng phai sir d\lng ca gia sue d6 m6i khai thac dugc cong d\lng.
Khi tru san thUQC sa hfru Chung dUQ'C sir d\lng VaO ffi\lC dfch
san xu~t, kinh doanh rna sinh lgi thl s6 lgi d6 se dugc chia cho
cac d6ng chu sa hfru theo ti 1~ phdn quy€n tuang ung cua m6i
ngum. Khoan 1 Di€u 217 BLDS quy djnh: "M6i chu s& huu
chung thea phtin c6 quyJn khai thac cong d'{lng, hu&ng haa l(J'i,
l(J'i tuc tit tai san chung tucmg Ung v&i phtin quyJn s& hii'u cua
minh ... ". Tuang tg nhu v~y, khi phai chi phi dS duy trl, cling
c6 tai san chung thl m6i d6ng chu sa hfru cling phai chju m9t
phk chi phf theo ti 1~ phdn quy€n cua nguai d6.
Vi~c djnh do?t tai san chung cua m6i m9t d6ng chu sa hfru
la vi~c djnh do?t phdn quy€n cua hQ trong kh6i tai san chung.
248
M6i dbng chu sa hiiu co to~m quySn trong vi~c dinh do~t ph~n
quysn cua mlnh d6i vai tru san thu9c sa hiiu chung rna khong
ai co quySn ngi'm can. Vi~c chuy~n ph~n quy~n cua m9t dbng
chu sa hiiu thong qua vi~c mua, ban, cho, d6i, thira ke... cho
ngum khac hoan toan khong phai la vi~c trao cho ngucri khac
du m<}t ph~n cv th~ cua tru sfm. Noi each khac, vi~c dinh do~t
do lam ch~m dm ph~n quySn cua ngubi do nhung h;ti lam xu~t
hi~n quysn sa hiiu cua ngum khac d6i vm to~m b9 tai san Ia
m<}t khach th~ th6ng nh~t trong sa hiiu chung theo ph~n (khi
m<}t d6ng chu sa hiiu chung khac dugc quySn uu tien mua theo
quy dinh t1;1i DiSu 218 BLDS).
Sa hiiu chung theo ph~n la hinh thuc c<}ng hgp phk tai san
cua cac d6ng chu sa hiiu d~ cling san xuAt, sir dvng, gop ph~n
khai thac, t~n dvng dugc muc t6i da gia tri sir dvng cua tai san.
Sa hiiu chung theo ph~n la co sa phap If d~ cac chu sa hiiu lien
doanh, lien ket, chung v6n mua s~m cac tru san ho?c xay d\ffig
cac cong trinh rna neu m<}t chu th~ rieng bi~t thi khong du kha
nang d~ thgc hi~n.
Do co tfnh chAt d?c thli nen sa hiiu chung theo ph~n xu~t
hi~n khi c6 m<}t trong nhfrng diSu ki~n:
- Do nhiSu ngum cling chung cong sue d~ t!;lo ra tai san;
- Do gop tiSn d~ mua s~m tai san ho?c d~ xay d\ffig chung
m<}t cong trinh;
- Do cling dugc $g cho ho?c cling dugc thira ke chung tai san.
Sa hiiu chung la m<}t quan h~ phap lu~t dan sg v~ sa hiiu
nen n6 cling chfrm dlit khi co nhung sv ki~n phap If quy dinh
249
M6i dbng chu sa hiiu co to~m quySn trong vi~c dinh do~t ph~n
quysn cua mlnh d6i vai tru san thu9c sa hiiu chung rna khong
ai co quySn ngi'm can. Vi~c chuy~n ph~n quy~n cua m9t dbng
chu sa hiiu thong qua vi~c mua, ban, cho, d6i, thira ke... cho
ngum khac hoan toan khong phai la vi~c trao cho ngucri khac
du m<}t ph~n cv th~ cua tru sfm. Noi each khac, vi~c dinh do~t
do lam ch~m dm ph~n quySn cua ngubi do nhung h;ti lam xu~t
hi~n quysn sa hiiu cua ngum khac d6i vm to~m b9 tai san Ia
m<}t khach th~ th6ng nh~t trong sa hiiu chung theo ph~n (khi
m<}t d6ng chu sa hiiu chung khac dugc quySn uu tien mua theo
quy dinh t1;1i DiSu 218 BLDS).
Sa hiiu chung theo ph~n la hinh thuc c<}ng hgp phk tai san
cua cac d6ng chu sa hiiu d~ cling san xuAt, sir dvng, gop ph~n
khai thac, t~n dvng dugc muc t6i da gia tri sir dvng cua tai san.
Sa hiiu chung theo ph~n la co sa phap If d~ cac chu sa hiiu lien
doanh, lien ket, chung v6n mua s~m cac tru san ho?c xay d\ffig
cac cong trinh rna neu m<}t chu th~ rieng bi~t thi khong du kha
nang d~ thgc hi~n.
Do co tfnh chAt d?c thli nen sa hiiu chung theo ph~n xu~t
hi~n khi c6 m<}t trong nhfrng diSu ki~n:
- Do nhiSu ngum cling chung cong sue d~ t!;lo ra tai san;
- Do gop tiSn d~ mua s~m tai san ho?c d~ xay d\ffig chung
m<}t cong trinh;
- Do cling dugc $g cho ho?c cling dugc thira ke chung tai san.
Sa hiiu chung la m<}t quan h~ phap lu~t dan sg v~ sa hiiu
nen n6 cling chfrm dlit khi co nhung sv ki~n phap If quy dinh
249
t~i Di~u 220 BLDS. Vi~c chia tai san thu{)c sa hfru chung dugc
thlJC hi~n theo quy dinh t~i Di~u 219 BLDS.
b. Sa hfiu chung h(YJJ nhdt
Sa hfru chung hqp nhfit 1a hlnh thuc sa hfru cua hai hay
nhi~u chu th~ d6i v6i kh6i tai san chung. Sa hfru chung hqp
nhftt bao g6m sa hfru chung hqp nhftt c6 th~ phan chia va sa
him chung hqp nhftt khong phan chia. Tfnh chftt d~c thu cua sa
him chung hqp nhftt dugc quy dinh t~i khoan 1 Di~u 210
BLDS: "Sa hfiu chung h(YJJ nhdt la sa hfiu chung ma trong d6
phdn quyJn sa hfiu CUa mJi chu sa hfiu khong aU(YC xac ajnh
a6i v&i tai scm chung".
Thong thuang quy~n sa him chung hqp nhftt chi phat sinh
trong quan h~ hon nhan va gia dlnh. Di~u 213 BLDS xac dinh
tai san thu{)c sa him chung cua vg ch6ng la sa him chung hqp
nhftt. D6 la khf>i thl san do vg ch6ng lam ra trong thai ld hon
nhan b~ng cong sue cua m6i ngum ho~c do dugc t~ng cho
chung, thua k~ chung.
Tai san chung cua vg ch6ng dugc dung vao vi~c ph\lC V\l
nhu cfiu sinh ho~t, tieu dung ho~c san xufit kinh doanh cua ca
gia dlnh. V g ch6ng d~u c6 quy~n ngang nhau d6i v6i khf>i tai
san chung. v g ch6ng cung ban b~c, thoa thu~n ho~c uy quy~n
cho nhau chi~m him, su d\}ng, dinh do~t thl san chung. Khi m9t
trong hai ngum th1Jc hi~n giao dich rna tai san c6 gia tri 16n
phfu dugc SlJ d6ng y cua ben kia. Vi dl,i: Khi ban nha la tai san
chung hqp nhftt cua vg, ch6ng phai dugc SlJ d6ng y b~ng van
ban (uy quy~n, ho~c th~ hi~n b~ng chu kf) cua ngucri kia. Phap
250
t~i Di~u 220 BLDS. Vi~c chia tai san thu{)c sa hfru chung dugc
thlJC hi~n theo quy dinh t~i Di~u 219 BLDS.
b. Sa hfiu chung h(YJJ nhdt
Sa hfru chung hqp nhfit 1a hlnh thuc sa hfru cua hai hay
nhi~u chu th~ d6i v6i kh6i tai san chung. Sa hfru chung hqp
nhftt bao g6m sa hfru chung hqp nhftt c6 th~ phan chia va sa
him chung hqp nhftt khong phan chia. Tfnh chftt d~c thu cua sa
him chung hqp nhftt dugc quy dinh t~i khoan 1 Di~u 210
BLDS: "Sa hfiu chung h(YJJ nhdt la sa hfiu chung ma trong d6
phdn quyJn sa hfiu CUa mJi chu sa hfiu khong aU(YC xac ajnh
a6i v&i tai scm chung".
Thong thuang quy~n sa him chung hqp nhftt chi phat sinh
trong quan h~ hon nhan va gia dlnh. Di~u 213 BLDS xac dinh
tai san thu{)c sa him chung cua vg ch6ng la sa him chung hqp
nhftt. D6 la khf>i thl san do vg ch6ng lam ra trong thai ld hon
nhan b~ng cong sue cua m6i ngum ho~c do dugc t~ng cho
chung, thua k~ chung.
Tai san chung cua vg ch6ng dugc dung vao vi~c ph\lC V\l
nhu cfiu sinh ho~t, tieu dung ho~c san xufit kinh doanh cua ca
gia dlnh. V g ch6ng d~u c6 quy~n ngang nhau d6i v6i khf>i tai
san chung. v g ch6ng cung ban b~c, thoa thu~n ho~c uy quy~n
cho nhau chi~m him, su d\}ng, dinh do~t thl san chung. Khi m9t
trong hai ngum th1Jc hi~n giao dich rna tai san c6 gia tri 16n
phfu dugc SlJ d6ng y cua ben kia. Vi dl,i: Khi ban nha la tai san
chung hqp nhftt cua vg, ch6ng phai dugc SlJ d6ng y b~ng van
ban (uy quy~n, ho~c th~ hi~n b~ng chu kf) cua ngucri kia. Phap
250
lu~t dan S\1' (kS di Lu~t hon nhan va gia dinh) quy dinh nhu v~y
nh~m bao dam cho vg ch6ng dugc binh d~ng trong quan h~ gia
dlnh, xoa bo ch~ d<) gia truemg trong gia dlnh. Cung v6i vi~c
quy dinh tai san chung, Lu~t hon nhan va gia dlnh cling quy
dinh V~ tai san rieng CUa Vf.J Va chcSng. f)6 la tai san CO tru6c
thai kl hon nhan ho~c duqc t~ng cho rieng trong thai kl hon
nhan. Vq, ch6ng c6 thS tv nguy~n nh~p kh6i tai san rieng cua
mlnh vao kh6i tai san chung cua gia dlnh.
Nhu v~y, khi hon nhan con t6n t~;ti, khong th~ xac dinh
dugc phftn tai san C\1 th~ CUa VfJ, chcSng trong khf>i tai san
chung. HQ c6 quy~n va nghia V\1 ngang nhau d6i v6i tai san
thu<)c sa hiiu chung hgp nh<k Ngoai tai san chung cua vg
ch6ng, n~u gia dlnh da c6 con truang thanh, c6 thu nh~p theo
ngh~ nghi~p, dugc t~ng cho ho~c dugc thua k~ va c6 d6ng g6p
cong sue, ti@n vao vi~c duy trl, phat triSn kh6i tai san chung
cua gia dlnh thl hQ cling c6 quy@n sa hiiu d6i v6i kh6i tai san
chung cua gia dlnh.
Phftn tai san Cl,l thS cua m6i ngum chi dugc xac dinh ro
rang khi m<)t trong s6 hQ ch~t rna nhfing ngum thua k~ yeu cfiu
chia tai san cua ngum ch~t, n~u thl san nay thu<)c sa hiiu chung
cua b6 m~ va cac con; phftn C\1 thS cua m6i nguai con dugc xac
dinh n~u c6 li do chinh dang va hQ thoa thu~n chia, ho~c tai san
dugc pharr chia theo quy~t dinh cua toa an khi li hon. N~u Vf.J
ch6ng li hon, v~ nguyen t~c tai san se dugc chia doi nhung c6
xem xet d~n cong sue d6ng g6p cua m6i ngum vao vi~c duy trl
va phat tri~n kh6i tai san chung; c6 llU tien cho nhfing ngum
phai nuoi va cham s6c con con nh6.
251
lu~t dan S\1' (kS di Lu~t hon nhan va gia dinh) quy dinh nhu v~y
nh~m bao dam cho vg ch6ng dugc binh d~ng trong quan h~ gia
dlnh, xoa bo ch~ d<) gia truemg trong gia dlnh. Cung v6i vi~c
quy dinh tai san chung, Lu~t hon nhan va gia dlnh cling quy
dinh V~ tai san rieng CUa Vf.J Va chcSng. f)6 la tai san CO tru6c
thai kl hon nhan ho~c duqc t~ng cho rieng trong thai kl hon
nhan. Vq, ch6ng c6 thS tv nguy~n nh~p kh6i tai san rieng cua
mlnh vao kh6i tai san chung cua gia dlnh.
Nhu v~y, khi hon nhan con t6n t~;ti, khong th~ xac dinh
dugc phftn tai san C\1 th~ CUa VfJ, chcSng trong khf>i tai san
chung. HQ c6 quy~n va nghia V\1 ngang nhau d6i v6i tai san
thu<)c sa hiiu chung hgp nh<k Ngoai tai san chung cua vg
ch6ng, n~u gia dlnh da c6 con truang thanh, c6 thu nh~p theo
ngh~ nghi~p, dugc t~ng cho ho~c dugc thua k~ va c6 d6ng g6p
cong sue, ti@n vao vi~c duy trl, phat triSn kh6i tai san chung
cua gia dlnh thl hQ cling c6 quy@n sa hiiu d6i v6i kh6i tai san
chung cua gia dlnh.
Phftn tai san Cl,l thS cua m6i ngum chi dugc xac dinh ro
rang khi m<)t trong s6 hQ ch~t rna nhfing ngum thua k~ yeu cfiu
chia tai san cua ngum ch~t, n~u thl san nay thu<)c sa hiiu chung
cua b6 m~ va cac con; phftn C\1 thS cua m6i nguai con dugc xac
dinh n~u c6 li do chinh dang va hQ thoa thu~n chia, ho~c tai san
dugc pharr chia theo quy~t dinh cua toa an khi li hon. N~u Vf.J
ch6ng li hon, v~ nguyen t~c tai san se dugc chia doi nhung c6
xem xet d~n cong sue d6ng g6p cua m6i ngum vao vi~c duy trl
va phat tri~n kh6i tai san chung; c6 llU tien cho nhfing ngum
phai nuoi va cham s6c con con nh6.
251
 T6m l~i, trong so hfru chung hqp nhfit, cac chu so hfru
chung c6 quy~n khai thac cong dvng, huang hoa lgi, 1¢ tuc tir
thl san chung ngang nhau, n~u khong c6 thoa thu~ khac.
Trubng hqp vg ch6ng Iva chQn ch~ d() tai san theo thoa thu~n
theo quy dinh cua phap lu~t v~ hon nhan va gia dlnh thl thl san
chung CUa VQ' chf>ng dUQ'C ap dl,lng theo ch~ dQ tai san nay.
c. Sa hffu chung c(mg a6ng
Sa hfru chung c()ng d6ng la lo~ so hfru chung hqp nhfit
khong phan chia cua dong hQ theo huy~t th6ng, theo c()ng d6ng
ton giao ho~c c()ng d6ng dan cu (thon, fip, lang, ban) d6i vm thl
san dugc hlnh thanh theo t~p quan ho~c do cac thanh vien cua
c()ng d6ng quyen g6p t~o dvng nen. Vi d¥: Nha tho, tir dubng,
thanh thfit ton giao la so hfru c()ng d6ng cua dong hQ, ho~c k~t
cfiu h~ tfutg phl,lC V\1 chung cho ca CQng df>ng dan CU nhu
dubng di, gi~ng nu6c cong c()ng ...
Sa hfru chung c()ng d6ng do d~c di€m lich sir dugc t~o
dvng qua nhi~u th~ h~ nh~m mvc dfch thoa man 1¢ ich chung
cua tfit ca cac thanh vien trong c()ng d6ng. Do d6, cac thanh
vien cua c()ng d6ng cung c6 quy~n quan li, sir dvng, dinh do~t
tai san chung theo thoa thu~n ho~c theo t~p quan vi 1¢ ich
chung cua ca c()ng d6ng. Tuy nhien, phai tuan thu nguyen t~c
chung la khong trai phap lu~t va d~o due xa h()i.
Trong qua trlnh quan li, sir dvng thl san, cac thanh vien
phai cung ban b~c, thoa thu~n. Tuy tirng lo~i thl san chung
c()ng d6ng rna phuong thuc quan li, sir dvng c6 th€ khac nhau.
Vi d¥: Cac k~t cfiu h~ tfing cua ca c()ng d6ng dan cu thl mQi
nguai cung c6 quy~n sir dt,mg chung va quan li theo phuong
252
T6m l~i, trong so hfru chung hqp nhfit, cac chu so hfru
chung c6 quy~n khai thac cong dvng, huang hoa lgi, 1¢ tuc tir
thl san chung ngang nhau, n~u khong c6 thoa thu~ khac.
Trubng hqp vg ch6ng Iva chQn ch~ d() tai san theo thoa thu~n
theo quy dinh cua phap lu~t v~ hon nhan va gia dlnh thl thl san
chung CUa VQ' chf>ng dUQ'C ap dl,lng theo ch~ dQ tai san nay.
c. Sa hffu chung c(mg a6ng
Sa hfru chung c()ng d6ng la lo~ so hfru chung hqp nhfit
khong phan chia cua dong hQ theo huy~t th6ng, theo c()ng d6ng
ton giao ho~c c()ng d6ng dan cu (thon, fip, lang, ban) d6i vm thl
san dugc hlnh thanh theo t~p quan ho~c do cac thanh vien cua
c()ng d6ng quyen g6p t~o dvng nen. Vi d¥: Nha tho, tir dubng,
thanh thfit ton giao la so hfru c()ng d6ng cua dong hQ, ho~c k~t
cfiu h~ tfutg phl,lC V\1 chung cho ca CQng df>ng dan CU nhu
dubng di, gi~ng nu6c cong c()ng ...
Sa hfru chung c()ng d6ng do d~c di€m lich sir dugc t~o
dvng qua nhi~u th~ h~ nh~m mvc dfch thoa man 1¢ ich chung
cua tfit ca cac thanh vien trong c()ng d6ng. Do d6, cac thanh
vien cua c()ng d6ng cung c6 quy~n quan li, sir dvng, dinh do~t
tai san chung theo thoa thu~n ho~c theo t~p quan vi 1¢ ich
chung cua ca c()ng d6ng. Tuy nhien, phai tuan thu nguyen t~c
chung la khong trai phap lu~t va d~o due xa h()i.
Trong qua trlnh quan li, sir dvng thl san, cac thanh vien
phai cung ban b~c, thoa thu~n. Tuy tirng lo~i thl san chung
c()ng d6ng rna phuong thuc quan li, sir dvng c6 th€ khac nhau.
Vi d¥: Cac k~t cfiu h~ tfing cua ca c()ng d6ng dan cu thl mQi
nguai cung c6 quy~n sir dt,mg chung va quan li theo phuong
252
thuc da thoa thu?n nhung d6i vm nha tir dubng (nai tho cung)
cua m()t dong h<;>, theo t?p qmin ll;ti do ngum con, chau trai ca,
nganh tru6ng quan lf, trong coi d~ thcr cung.
Do m\}C dfch cua sa hiiu chung c()ng d6ng la thoa man
chung lgi feb hQP phap cua ca c()ng d6ng nen tai san chung cua
c()ng d6ng la tai san chung hQP nhftt khong phan chia.
Vi~c sa hiiu chung trong nha chung cu v€ nguyen t~c cling
la sa hiiu chung hQP nhftt khong phan chia nhu sa hiiu chung
cua c()ng d6ng. D6i v6i phdn di~n tich va trang thi~t bj dung
chung nhu 16i di, cdu thang, b€ nu6c... thl cac chu sa hiiu cac
din hQ trong nha chung CU CO quy€n Va nghia V\1 ngang nhau
trong vi~C quan li, sir dl,lng va CO trach nhi~m bao V~, bao dam
an toan cho nhung ngum xung quanh. Vi~c sir dl,lng khoang
khong, m(lt dftt theo quy dinh cua phap lu?t.
d. Sit him chung hbn h9P
- Khai ni¢m
Sa hiiu chung h6n hQP la ph~m tru kinh t~ d€ chi hlnh thuc
sa hftu d6i vm tai san cua cac chu sa hiiu thu()c cac thanh phdn
kinh t~ khac nhau g6p v6n d€ san xuftt, kinh doanh nhung
khong hlnh thanh phap nhan m6i, do v?y tai san chung h6n hQP
dugc sir dl,lng theo quy dinh t~i Di€u 209 BLDS.
D(lc di€m cua ch~ d() kinh t~ a nu6c ta hi~n nay la n€n kinh
t~ hang boa nhi€u thanh phdn theo ca ch~ thi truang djnh
huang xa h()i chu nghia. v 61 chinh sach rna r()ng giao luu va
hQP tac vm cac nu6c trong khu V\l'C Dong Narn Ava tftt ca cac
nu6c tren th@ gi6i khong phan bi~t ch~ d() chfnh tri, xa h()i khck
253
thuc da thoa thu?n nhung d6i vm nha tir dubng (nai tho cung)
cua m()t dong h<;>, theo t?p qmin ll;ti do ngum con, chau trai ca,
nganh tru6ng quan lf, trong coi d~ thcr cung.
Do m\}C dfch cua sa hiiu chung c()ng d6ng la thoa man
chung lgi feb hQP phap cua ca c()ng d6ng nen tai san chung cua
c()ng d6ng la tai san chung hQP nhftt khong phan chia.
Vi~c sa hiiu chung trong nha chung cu v€ nguyen t~c cling
la sa hiiu chung hQP nhftt khong phan chia nhu sa hiiu chung
cua c()ng d6ng. D6i v6i phdn di~n tich va trang thi~t bj dung
chung nhu 16i di, cdu thang, b€ nu6c... thl cac chu sa hiiu cac
din hQ trong nha chung CU CO quy€n Va nghia V\1 ngang nhau
trong vi~C quan li, sir dl,lng va CO trach nhi~m bao V~, bao dam
an toan cho nhung ngum xung quanh. Vi~c sir dl,lng khoang
khong, m(lt dftt theo quy dinh cua phap lu?t.
d. Sit him chung hbn h9P
- Khai ni¢m
Sa hiiu chung h6n hQP la ph~m tru kinh t~ d€ chi hlnh thuc
sa hftu d6i vm tai san cua cac chu sa hiiu thu()c cac thanh phdn
kinh t~ khac nhau g6p v6n d€ san xuftt, kinh doanh nhung
khong hlnh thanh phap nhan m6i, do v?y tai san chung h6n hQP
dugc sir dl,lng theo quy dinh t~i Di€u 209 BLDS.
D(lc di€m cua ch~ d() kinh t~ a nu6c ta hi~n nay la n€n kinh
t~ hang boa nhi€u thanh phdn theo ca ch~ thi truang djnh
huang xa h()i chu nghia. v 61 chinh sach rna r()ng giao luu va
hQP tac vm cac nu6c trong khu V\l'C Dong Narn Ava tftt ca cac
nu6c tren th@ gi6i khong phan bi~t ch~ d() chfnh tri, xa h()i khck
253
nhau... thi sa hfru hdn hgp la ca sa phap li t~o di€u ki~n cho
vi~c lien doanh, lien k~t giua cac thanh phdn kinh t~ khac nhau
trong va ngohl nu6c.
Trong sa hfru chung hdn hgp, cac chu sa hfru thUQC cac
thanh phdn kinh t~ khac nhau thoa thu~ theo nguyen t~c blnh
dang, tv nguy~n v€ thl san va s6 lugng v6n gop d~ ti~n hanh
san xudt, kinh doanh nh~m thu lgi nhu~.
Tren th-gc t~. sa hfru h6n hgp la S\f phat tri~n am()t trlnh d9
cao cua sa hfru chung tru6c yeu d.u m6i v€ v6n, v~ quy mo
phat tri~n, CO S\f da d~ng trong san xudt, kinh doanh tren CO sa
dan xen, lien k~t cua cac thanh phdn kinh t~ khac nhau trong
n€n kinh t~ thi truemg. Tieu bi~u cho each thuc th-gc hi~n hlnh
thuc sa hfru nay la vi~c gop v6n, gop thl san, mua ban c6 phi~u
a cac cong ti c6 phdn va tm day 1a vi~c mua ban t~ thi truemg
chtrng khoan. Day la m9t th-gc t~ da tra nen kha s6ng d()ng cua
san xudt, kinh doanh va ddu tu phat tri~n hi~n nay. Cung vm s-g
hlnh thanh thi truemg v6n da t~o nen lo~ hinh sa hfru chung
hdn hgp co nhiing net d{lc thu khac bi~t so v6i lo~ sa hfru
chung theo phdn va chung hQ'P nhdt. Do mvc dfch hlnh thanh
lo~ sa hfru chung h6n hgp la san xudt, kinh doanh, cho nen
vi~c gop v6n, thl san trong sa hfru chung h6n hgp lam cho vi~c
quan li thl san, t6 chuc di€u hanh san xudt, kinh doanh, vi~c ra
nh~p ho{lc tach khoi lien doanh, lien k~t khac v6i sa hfru chung
theo phdn ho{lc sa hfru chung hgp nhdt
Quy~n sa hfru chung hdn hgp n~u hi~u la m()t ph~ trU
phap 1i g6m tAng hgp cac quy ph~m phap lu~t di~u chinh cac
quan h~ v~ chi~m hfru, su dvng va dinh do~t thl san, v6n cua
254
nhau... thi sa hfru hdn hgp la ca sa phap li t~o di€u ki~n cho
vi~c lien doanh, lien k~t giua cac thanh phdn kinh t~ khac nhau
trong va ngohl nu6c.
Trong sa hfru chung hdn hgp, cac chu sa hfru thUQC cac
thanh phdn kinh t~ khac nhau thoa thu~ theo nguyen t~c blnh
dang, tv nguy~n v€ thl san va s6 lugng v6n gop d~ ti~n hanh
san xudt, kinh doanh nh~m thu lgi nhu~.
Tren th-gc t~. sa hfru h6n hgp la S\f phat tri~n am()t trlnh d9
cao cua sa hfru chung tru6c yeu d.u m6i v€ v6n, v~ quy mo
phat tri~n, CO S\f da d~ng trong san xudt, kinh doanh tren CO sa
dan xen, lien k~t cua cac thanh phdn kinh t~ khac nhau trong
n€n kinh t~ thi truemg. Tieu bi~u cho each thuc th-gc hi~n hlnh
thuc sa hfru nay la vi~c gop v6n, gop thl san, mua ban c6 phi~u
a cac cong ti c6 phdn va tm day 1a vi~c mua ban t~ thi truemg
chtrng khoan. Day la m9t th-gc t~ da tra nen kha s6ng d()ng cua
san xudt, kinh doanh va ddu tu phat tri~n hi~n nay. Cung vm s-g
hlnh thanh thi truemg v6n da t~o nen lo~ hinh sa hfru chung
hdn hgp co nhiing net d{lc thu khac bi~t so v6i lo~ sa hfru
chung theo phdn va chung hQ'P nhdt. Do mvc dfch hlnh thanh
lo~ sa hfru chung h6n hgp la san xudt, kinh doanh, cho nen
vi~c gop v6n, thl san trong sa hfru chung h6n hgp lam cho vi~c
quan li thl san, t6 chuc di€u hanh san xudt, kinh doanh, vi~c ra
nh~p ho{lc tach khoi lien doanh, lien k~t khac v6i sa hfru chung
theo phdn ho{lc sa hfru chung hgp nhdt
Quy~n sa hfru chung hdn hgp n~u hi~u la m()t ph~ trU
phap 1i g6m tAng hgp cac quy ph~m phap lu~t di~u chinh cac
quan h~ v~ chi~m hfru, su dvng va dinh do~t thl san, v6n cua
254
cac chu sa hfiu thu()c cac th~mh phfin kinh t@ da tv nguy~n tham
gia th~ l~p m()t nh6m chu th~, vi v~y cac chu sa hfru tai sim
thu()c cac thanh phfin kinh t6 c6 cac quy~n va nghia V\1 theo
quy djnh t~i khofm 2 Di~u 209 BLDS.
Nha nu6c quy djnh va bao h9 quy~n so hilu chung h6n hgp
d6i v6i cac tai san la tU li~u san XUftt, cong C\1 lao d()ng va cac
lo~i v6n da dong g6p d~ t~o hanh lang phap li cho ca nhan va
cac lo~i doanh nghi~p thu()c cac thanh phfin kinh t6 khac nhau
an tam dfiu tu cling san xudt kinh doanh.
- Chu thi, khach thi, m)i dung cua so hiiu chung h6n h9P
+ Chu thi cua so hiiu chung h6n h9P
Chu th~ cua sa hiiu chung h6n hqp Ia nh6m ca nhan ho~c
nh6m phap nhan ... thu()c cac th~ phfin kinh t@ cling lien k6t,
hqp tac san xudt, kinh doanh.
+ Khach thi cua so hiiu chung h6n h9P
Khach th~ cua sa hiiu chung h6n hgp la nhfrng tai san duqc
hlnh thanh tu ngubn dong gop cua cac chu sa hfru, iqi nhu~n
hgp phap thu duqc tu ho~t d()ng san xudt, kinh doanh ho~c tir
cac ngubn khac phil hgp v6i quy djnh cua phap lu~t.
Ph~m vi khach th~ cua sa hilu chung h6n hgp da d~ng va
phong phu bao gbm: Cac ngubn g6p v6n b~ng ti~n (k~ ca ngo~i
t~), cua hang thuong ffil;li, b~ng phat minh sang che, quy~n thue
mu6n, kim khf quy da quy ho~c cac t~ng phfim d~c bi~t... Cac
tai san la tU li~u san xuftt, tu li~u tieu dung phl,lC V\1 cho Vi~c
san xudt, kinh doanh d~ thu lqi nhu~n ciing thu()c khach th~ sa
hfru chung h6n hqp.
255
cac chu sa hfiu thu()c cac th~mh phfin kinh t@ da tv nguy~n tham
gia th~ l~p m()t nh6m chu th~, vi v~y cac chu sa hfru tai sim
thu()c cac thanh phfin kinh t6 c6 cac quy~n va nghia V\1 theo
quy djnh t~i khofm 2 Di~u 209 BLDS.
Nha nu6c quy djnh va bao h9 quy~n so hilu chung h6n hgp
d6i v6i cac tai san la tU li~u san XUftt, cong C\1 lao d()ng va cac
lo~i v6n da dong g6p d~ t~o hanh lang phap li cho ca nhan va
cac lo~i doanh nghi~p thu()c cac thanh phfin kinh t6 khac nhau
an tam dfiu tu cling san xudt kinh doanh.
- Chu thi, khach thi, m)i dung cua so hiiu chung h6n h9P
+ Chu thi cua so hiiu chung h6n h9P
Chu th~ cua sa hiiu chung h6n hqp Ia nh6m ca nhan ho~c
nh6m phap nhan ... thu()c cac th~ phfin kinh t@ cling lien k6t,
hqp tac san xudt, kinh doanh.
+ Khach thi cua so hiiu chung h6n h9P
Khach th~ cua sa hiiu chung h6n hgp la nhfrng tai san duqc
hlnh thanh tu ngubn dong gop cua cac chu sa hfru, iqi nhu~n
hgp phap thu duqc tu ho~t d()ng san xudt, kinh doanh ho~c tir
cac ngubn khac phil hgp v6i quy djnh cua phap lu~t.
Ph~m vi khach th~ cua sa hilu chung h6n hgp da d~ng va
phong phu bao gbm: Cac ngubn g6p v6n b~ng ti~n (k~ ca ngo~i
t~), cua hang thuong ffil;li, b~ng phat minh sang che, quy~n thue
mu6n, kim khf quy da quy ho~c cac t~ng phfim d~c bi~t... Cac
tai san la tU li~u san xuftt, tu li~u tieu dung phl,lC V\1 cho Vi~c
san xudt, kinh doanh d~ thu lqi nhu~n ciing thu()c khach th~ sa
hfru chung h6n hqp.
255
 Nhu cac lo~i sa hfru chung khac, nhung tai san d6ng g6p
hgp phap ho~c thu dugc tu qua trlnh san xudt kinh doanh hgp
phap trong sa hfru chung h6n hgp khong bi h~n ch~ v~ s6
lugng, gia tri, nhdt la trong nhung nganh ngh~ c6 lgi cho qu6c
k~ dan sinh. Tuy nhien, d6i v6i nhung tai san rna phap lu~t
quy djnh thu{>c sa hfru toan dan thl khong th~ thu{>c khach th~
sa hfru chung h6n hgp. Vf d~: Cac kho hang, nha xuang xay
dvng tren ddt ho~c nhung cong trlnh khac d~u thu9c sa hfru
chung h6n hgp. Nhung ddt dai khong phai la tai san thu{>c sa
hfru chung h6n hgp. Ca nhan, t6 chuc chi c6 th~ g6p tai san
b~ng quy~n su d\lng ddt theo quy djnh cua BLDS va phap lu~t
ddt dai.
Tai san thu{>c sa hfru toan dan c6 th~ dugc g6p v6n nhung
theo quy dinh cua phap lu~t. Ca quan nha nu6c c6 thAm quy~n
theo quy dinh cua phap lu~t c6 th~ cu cong chuc dang lam vi~c
trong ca quan hanh chinh nha nu6c; nhiing ngucri dang gift
Chtrc V\1 trong bQ may chinh quy~n theo Ch~ dQ bfiu CU; Can bQ
quan li cac lien hi~p xi nghi~p va xi nghi~p qu6c doanh; si
quan quan d9i va cong an t~i ngu ... lam d~i di~n cho phfin v6n
thu{>c sa hfru toan dan g6p vao sa hfru chung h6n hgp.
+ N9i dung cua s& him chung hbn h9P
N9i dung cua sa hfru chung h6n hgp dugc th~ hi~n a vi~c
quan li, chi ph6i ngu6n v6n va tai san thong qua cac quy~n
nang chi~m hfru, su d\lng va djnh do~t.
Sa
hfru chung h6n hgp la m9t d~ng C\1 th~ cua sa hfru
chung nhung d6ng thai l~i c6 nhung net d~c thu rieng. Sa hfru
chung h6n hgp thuang c6 quy mo ho~t d{>ng r(>ng kh~p trong
256
Nhu cac lo~i sa hfru chung khac, nhung tai san d6ng g6p
hgp phap ho~c thu dugc tu qua trlnh san xudt kinh doanh hgp
phap trong sa hfru chung h6n hgp khong bi h~n ch~ v~ s6
lugng, gia tri, nhdt la trong nhung nganh ngh~ c6 lgi cho qu6c
k~ dan sinh. Tuy nhien, d6i v6i nhung tai san rna phap lu~t
quy djnh thu{>c sa hfru toan dan thl khong th~ thu{>c khach th~
sa hfru chung h6n hgp. Vf d~: Cac kho hang, nha xuang xay
dvng tren ddt ho~c nhung cong trlnh khac d~u thu9c sa hfru
chung h6n hgp. Nhung ddt dai khong phai la tai san thu{>c sa
hfru chung h6n hgp. Ca nhan, t6 chuc chi c6 th~ g6p tai san
b~ng quy~n su d\lng ddt theo quy djnh cua BLDS va phap lu~t
ddt dai.
Tai san thu{>c sa hfru toan dan c6 th~ dugc g6p v6n nhung
theo quy dinh cua phap lu~t. Ca quan nha nu6c c6 thAm quy~n
theo quy dinh cua phap lu~t c6 th~ cu cong chuc dang lam vi~c
trong ca quan hanh chinh nha nu6c; nhiing ngucri dang gift
Chtrc V\1 trong bQ may chinh quy~n theo Ch~ dQ bfiu CU; Can bQ
quan li cac lien hi~p xi nghi~p va xi nghi~p qu6c doanh; si
quan quan d9i va cong an t~i ngu ... lam d~i di~n cho phfin v6n
thu{>c sa hfru toan dan g6p vao sa hfru chung h6n hgp.
+ N9i dung cua s& him chung hbn h9P
N9i dung cua sa hfru chung h6n hgp dugc th~ hi~n a vi~c
quan li, chi ph6i ngu6n v6n va tai san thong qua cac quy~n
nang chi~m hfru, su d\lng va djnh do~t.
Sa
hfru chung h6n hgp la m9t d~ng C\1 th~ cua sa hfru
chung nhung d6ng thai l~i c6 nhung net d~c thu rieng. Sa hfru
chung h6n hgp thuang c6 quy mo ho~t d{>ng r(>ng kh~p trong
256
nhi~U ngfmh ngh~ khac nhau va CO ID\}C dfch thu lgi nhu~n nen
vi~c chi~m hfru, sir dvng, dinh do~t khong theo cac nguyen tfic
cua sa hfru chung thong thubng. Vl v~y, Di~u 215 BLDS da
quy djnh: "Vi?c chiim hiiu, sir dr;ng, tlinh tloqt tai scm thu(k sa
hiiu chung h6n hr;p phai tuan theo quy tlinh tqi Di~u 209 cua
Bt) lu(lt nay va quy tlinh cua phap lu(lt c6 lien quem ain vi?c
gop v6n, t6 chuc, hoqt tlt)ng san xudt, kinh doanh, quan 1[, tli~u
hanh, trach nhi?m V~ tai san VQ phan chia l(Ji nhu(ln II •
Trong qua trlnh san xuAt, kinh doanh, ca nhan dugc uy
quy~n se thvc hi~n quy€n cua cac chu sa hfru trong quim li, t6
chuc, di€u hanh nh~m thvc hi~n phucrng hu6ng, nhi~m vv san
xuAt, kinh doanh da duqc tAt ca cac chu sa hiiu thoa thu~n.
8. BAO VI; QUY~N SO HO'U
I. KHAI NI$M BAO V:$ QUYEN SO H01J
Phap lu~t dugc coi la cong cv sfic ben va hfru hi~u nhfit
trong vi~c bao v~ quyen sa hfru, bao dam cho chu sa hfru thvc
hi~n c6 hi~u qua va hqp If cac quyen nang chi~m hfru, sir dvng,
djnh do~t m(>t each blnh thubng nhfit. Bao v~ quy€n sa hiiu
chinh la bi~n phap tac d(>ng b~ng phap lu~t d6i v&i hanh vi xu
sv cua con ngum, ngan ngi:ra nhfrng hanh vi xam h~i d~n chu
sa hfru khi nguoi nay hanh xu quyen cua mlnh.
B~ng cac quy ph~m phap lu~t, Nha nu6c ta xac nh~n va quy
dinh ph~m vi nhfrng quyen nang cua m(>t chu sa hfru d6i v&i tai
san cua hQ. M(lt khac, Nha nu6c dung phap lu~t nhu m(>t cong
C\1 phap li d@ bao V~ cac quyen nang da dugc phap lu~t cong
nh~n va ngan ngi:ra nhfrng hanh vi xam ph~m d~n quy€n cua
ca.c chu sa hfru. MQi hanh vi xam ph~m cua ngm)'i khong phai
257
nhi~U ngfmh ngh~ khac nhau va CO ID\}C dfch thu lgi nhu~n nen
vi~c chi~m hfru, sir dvng, dinh do~t khong theo cac nguyen tfic
cua sa hfru chung thong thubng. Vl v~y, Di~u 215 BLDS da
quy djnh: "Vi?c chiim hiiu, sir dr;ng, tlinh tloqt tai scm thu(k sa
hiiu chung h6n hr;p phai tuan theo quy tlinh tqi Di~u 209 cua
Bt) lu(lt nay va quy tlinh cua phap lu(lt c6 lien quem ain vi?c
gop v6n, t6 chuc, hoqt tlt)ng san xudt, kinh doanh, quan 1[, tli~u
hanh, trach nhi?m V~ tai san VQ phan chia l(Ji nhu(ln II •
Trong qua trlnh san xuAt, kinh doanh, ca nhan dugc uy
quy~n se thvc hi~n quy€n cua cac chu sa hfru trong quim li, t6
chuc, di€u hanh nh~m thvc hi~n phucrng hu6ng, nhi~m vv san
xuAt, kinh doanh da duqc tAt ca cac chu sa hiiu thoa thu~n.
8. BAO VI; QUY~N SO HO'U
I. KHAI NI$M BAO V:$ QUYEN SO H01J
Phap lu~t dugc coi la cong cv sfic ben va hfru hi~u nhfit
trong vi~c bao v~ quyen sa hfru, bao dam cho chu sa hfru thvc
hi~n c6 hi~u qua va hqp If cac quyen nang chi~m hfru, sir dvng,
djnh do~t m(>t each blnh thubng nhfit. Bao v~ quy€n sa hiiu
chinh la bi~n phap tac d(>ng b~ng phap lu~t d6i v&i hanh vi xu
sv cua con ngum, ngan ngi:ra nhfrng hanh vi xam h~i d~n chu
sa hfru khi nguoi nay hanh xu quyen cua mlnh.
B~ng cac quy ph~m phap lu~t, Nha nu6c ta xac nh~n va quy
dinh ph~m vi nhfrng quyen nang cua m(>t chu sa hfru d6i v&i tai
san cua hQ. M(lt khac, Nha nu6c dung phap lu~t nhu m(>t cong
C\1 phap li d@ bao V~ cac quyen nang da dugc phap lu~t cong
nh~n va ngan ngi:ra nhfrng hanh vi xam ph~m d~n quy€n cua
ca.c chu sa hfru. MQi hanh vi xam ph~m cua ngm)'i khong phai
257
Ut chu so hfru d~u bj coi Ia hanh vi vi ph~m phap lu~t. Khi
quy~n sa hfru bj xam ph~m thi nguai nao c6 hanh vi xam ph~m
d@n quy~n sa hfru cua m()t chu th~ xac dinh phai chiu nhfrng
h~u qua phap li tuong l'mg do BLDS quy dinh.
Nha nu6c ta sir dl)ng nhi~u nganh lu~t khac nhau d~ bao v~
quy~n sa hfru. Tuy nhien, m6i nganh lu~t bao v~ quy~n sa hfru
theo nhii'ng phuong phap, each thuc phu hgp v6i chuc nang
' '
von c6 cua n6.
Lu~t hanh chfnh bao v~ quy~n sa hfru b~ng vi~c quy dinh
nhii'ng th~ 1~ nh~m quan lf va bao v~ tai san cua Nha nu6c, t6
chuc va ca nhan cong dan. Trong m()t s6 truang hgp, Nha nu6c
sir dl)ng bi~n phap cufug ch@ b~ng b~O l\}"C cua cac CO quan nha
nu6c c6 thtlm quy~n d6i v6i m()t ca nhan hay t6 chuc nh~t dinh
v~ m{lt v~t ch~t hay tinh thk nh~ bu()c cac ca nhan hay t6
chuc phai th\}"c hi~n ho{lc khong th\l"c hi~n nhii'ng hanh vi nh~t
dinh d~ bao v~ nhii'ng quy~n. lgi fch hgp phap cua cac chu th~
khac; ho{lc ngum d6 phai phvc tung nhii'ng h~n ch@ nh~t dinh
d6i v6i tai san cua minh ho{lc t\1" do than th~ nh~m bao dam
quy~n lgi cho cac chu th~ khac. Vi~c ap dl)ng cac bi~n phap
hanh chfnh (g6m cuang ch@, phong ngi:ra, ngan ch{ln) do cac ca
quan hanh chfnh nha nu6c va trong nhfrng truang hgp nh~t
dinh do toa an nhan dan quy@t dinh d6i v6i ca nhan, t6 chuc da
c6 hanh vi vi ph~m hanh chfnh xam ph~m d@n till san, quy~n sa
hfru tai san ho{lc can trcr trai phap lu~t chu so hfru.
Lu~t hinh S\1" bao v~ quy~n sa
hfru b~ng vi~c quy dinh m()t
s6 hanh vi nh~t dinh xam ph~ d@n quy~n sa
hfru la t()i ph~
va quy dinh muc hinh ph~t tuong xl'mg v6i nhii'ng lo~i hanh vi
258
Ut chu so hfru d~u bj coi Ia hanh vi vi ph~m phap lu~t. Khi
quy~n sa hfru bj xam ph~m thi nguai nao c6 hanh vi xam ph~m
d@n quy~n sa hfru cua m()t chu th~ xac dinh phai chiu nhfrng
h~u qua phap li tuong l'mg do BLDS quy dinh.
Nha nu6c ta sir dl)ng nhi~u nganh lu~t khac nhau d~ bao v~
quy~n sa hfru. Tuy nhien, m6i nganh lu~t bao v~ quy~n sa hfru
theo nhii'ng phuong phap, each thuc phu hgp v6i chuc nang
von c6 cua n6.
Lu~t hanh chfnh bao v~ quy~n sa hfru b~ng vi~c quy dinh
nhii'ng th~ 1~ nh~m quan lf va bao v~ tai san cua Nha nu6c, t6
chuc va ca nhan cong dan. Trong m()t s6 truang hgp, Nha nu6c
sir dl)ng bi~n phap cufug ch@ b~ng b~O l\}"C cua cac CO quan nha
nu6c c6 thtlm quy~n d6i v6i m()t ca nhan hay t6 chuc nh~t dinh
v~ m{lt v~t ch~t hay tinh thk nh~ bu()c cac ca nhan hay t6
chuc phai th\}"c hi~n ho{lc khong th\l"c hi~n nhii'ng hanh vi nh~t
dinh d~ bao v~ nhii'ng quy~n. lgi fch hgp phap cua cac chu th~
khac; ho{lc ngum d6 phai phvc tung nhii'ng h~n ch@ nh~t dinh
d6i v6i tai san cua minh ho{lc t\1" do than th~ nh~m bao dam
quy~n lgi cho cac chu th~ khac. Vi~c ap dl)ng cac bi~n phap
hanh chfnh (g6m cuang ch@, phong ngi:ra, ngan ch{ln) do cac ca
quan hanh chfnh nha nu6c va trong nhfrng truang hgp nh~t
dinh do toa an nhan dan quy@t dinh d6i v6i ca nhan, t6 chuc da
c6 hanh vi vi ph~m hanh chfnh xam ph~m d@n till san, quy~n sa
hfru tai san ho{lc can trcr trai phap lu~t chu so hfru.
Lu~t hinh S\1" bao v~ quy~n sa
hfru b~ng vi~c quy dinh m()t
s6 hanh vi nh~t dinh xam ph~ d@n quy~n sa
hfru la t()i ph~
va quy dinh muc hinh ph~t tuong xl'mg v6i nhii'ng lo~i hanh vi
258
ph~ t()i d6. Vi~c bao v~ quy~n sa hihl bfuig bi~n phap hlnh S\l'
mang tinh chAt trimg tri, ran de va giao d\lc nguOi vi ph~.
Lu~t dan sv bao v~ quy~n scr hihl bfuig vi~c quy dinh nhfrng
phuong thuc ki~n dan S\l' tru6c toa an d6 chu SO hfru CO th~
thong qua d6 rna doi h.;ti tru san cua minh dang bi nguOi khac
chi6m gifr bAt hgp phap; yeu du nguOi khac chAm dtrt hanh vi
can trcr ho~c c6 quyen yeu cAu ngan ch~ khi chu sa
hfru thgc
hien quyen sahfru, quyen chi6m hfru hgp phap d6i vm tai san;
ho~c chu sahfru c6 th6 doi ngum khac phai b6i thu<mg nhfrng
thiet h~i ve tru san n€u nguOi d6 c6 hanh vi xam ph~ d€n
quy~n sa hfru, quyen chi€m hihl cua minh.
Nhu v~y, m6i nganh lu~t d~u c6 vai tro quan trQng trong
viec bao ve quy~n sa hihl nhung m6i nganh lu~t khong bao ve
quyen SO hfru m(}t each hoan toan tach biet rna luon CO S\l' ph6i
hgp, b5 sung lfut nhau. Trong thgc t€, nhi~u khi phai ap d\lng
cling m()t hie nhfrng quy ph~ cua hai hay nhi~u nganh lu~t d~
di~u chinh va bao ve quy~n cua chu so hihl, nguOi chi6m hfru
hqp phap khi bi xam ph~.
Tuy nhien, trong cac phuong thuc phap li d~ bao ve quy~n
SO hfru da neu tren, phuong thuc dan S\l' CO vai tro quan trQng
va mang nhfrng ~c di~m rieng. Day la phuong thuc c6 y nghia
thgc t€ nhAt vl n6 khoi ph\lc 1~ tlnh tr~ng ban dAu (tinh tr~ng
truac khi hi vi ph~) ve m~t v~t chAt cho chu sa hrru ho~c
ngum chi6m hfru hgp phap.
Theo phucmg thuc kien dan sg, nguOi khm kien d6 yeu cAu
toa an bao ve quyen lgi cho minh chinh la nguOi bi xam ph~
quy~n so hfru. Nguoo c6 quy~n sa hihl bi xam ph~ c6 th€ la
259
ph~ t()i d6. Vi~c bao v~ quy~n sa hihl bfuig bi~n phap hlnh S\l'
mang tinh chAt trimg tri, ran de va giao d\lc nguOi vi ph~.
Lu~t dan sv bao v~ quy~n scr hihl bfuig vi~c quy dinh nhfrng
phuong thuc ki~n dan S\l' tru6c toa an d6 chu SO hfru CO th~
thong qua d6 rna doi h.;ti tru san cua minh dang bi nguOi khac
chi6m gifr bAt hgp phap; yeu du nguOi khac chAm dtrt hanh vi
can trcr ho~c c6 quyen yeu cAu ngan ch~ khi chu sa
hfru thgc
hien quyen sahfru, quyen chi6m hfru hgp phap d6i vm tai san;
ho~c chu sahfru c6 th6 doi ngum khac phai b6i thu<mg nhfrng
thiet h~i ve tru san n€u nguOi d6 c6 hanh vi xam ph~ d€n
quy~n sa hfru, quyen chi€m hihl cua minh.
Nhu v~y, m6i nganh lu~t d~u c6 vai tro quan trQng trong
viec bao ve quy~n sa hihl nhung m6i nganh lu~t khong bao ve
quyen SO hfru m(}t each hoan toan tach biet rna luon CO S\l' ph6i
hgp, b5 sung lfut nhau. Trong thgc t€, nhi~u khi phai ap d\lng
cling m()t hie nhfrng quy ph~ cua hai hay nhi~u nganh lu~t d~
di~u chinh va bao ve quy~n cua chu so hihl, nguOi chi6m hfru
hqp phap khi bi xam ph~.
Tuy nhien, trong cac phuong thuc phap li d~ bao ve quy~n
SO hfru da neu tren, phuong thuc dan S\l' CO vai tro quan trQng
va mang nhfrng ~c di~m rieng. Day la phuong thuc c6 y nghia
thgc t€ nhAt vl n6 khoi ph\lc 1~ tlnh tr~ng ban dAu (tinh tr~ng
truac khi hi vi ph~) ve m~t v~t chAt cho chu sa hrru ho~c
ngum chi6m hfru hgp phap.
Theo phucmg thuc kien dan sg, nguOi khm kien d6 yeu cAu
toa an bao ve quyen lgi cho minh chinh la nguOi bi xam ph~
quy~n so hfru. Nguoo c6 quy~n sa hihl bi xam ph~ c6 th€ la
259
chu sa hfru ho~c nguai chiSm hfru hgp phap. Do d6, phuang
thuc ki~n dan sv c6 nhung d~c thu sau day:
- Phuong thuc nay duqc ap d\lng m()t each r()ng rai han so
v6i cac bi~n phap khac vl trong nhi~u truemg hgp khong c6
nhung kha nang va di~u ki~n de ap d\}ng cac bi~n phap khac.
- T~o di~u ki~n thu~n lqi va dS dang cho nguai c6 quy~n
dan sv bi xam ph~m tv mlnh chu d()ng b&ng phuang thuc gian
dan d~ xufrt va yeu cAu toa an bao v~ quy~n lqi cho mlnh.
- T~o kha nang kh~c ph\lc nhfrng thi~t h~i v~t chfrt cho chu
sa hfru; bao dam khoi ph\lc l~i nhling lqi fch v~t chfrt cho chu
sa hilu nhu tinh tr~ng ban dAu khi quy~n sa hilu chua bi xam
ph~m; ngan ch~n ho~c chfrm dUt hanh vi can tra trai phap lu~t
d6i v6i vi~c thvc hi~n quy~n sa hfru, quy~n chiSm hfru hgp
phap cua chu sa hfru.
II. cAc PHVONG THUC BAO V$ QUYEN SO HOlJ,
QUYEN KHAc DOl vd1 TAl sAN
Trong th1,rc tS sv xam ph~m quy~n sa hfru, quy~n khac d6i
v6i tai san rfrt da d~ng va phong phu. Vi v~y, Di~u 164 BLDS
da ghi nh~n cac bi~n phap bao v~ quy~n sa hfru.
M()t trong nhfrng phuang thuc bao v~ quy~n sa hfru, quy~n
khac d6i v6i thl san, d6 la vi~c phap lu~t quy dinh va cong
nh~n: Chu siY hftu, chu thi c6 quyJn khac a6i vai tai scm c6
II
quyJn !lf biw v~. ngan ch(in bdt kl ngu&i nao c6 hanh vi xam
phqm quyJn cua minh bling nhfmg bi~n phap theo quy tltnh cua
phap luqt" (Di~u 164 BLDS). Quy~n tv bao v~ cua chu sa hfru,
chu the c6 quy~n khac d6i v6i tai san con g~n li~n v6i vi~c
260
chu sa hfru ho~c nguai chiSm hfru hgp phap. Do d6, phuang
thuc ki~n dan sv c6 nhung d~c thu sau day:
- Phuong thuc nay duqc ap d\lng m()t each r()ng rai han so
v6i cac bi~n phap khac vl trong nhi~u truemg hgp khong c6
nhung kha nang va di~u ki~n de ap d\}ng cac bi~n phap khac.
- T~o di~u ki~n thu~n lqi va dS dang cho nguai c6 quy~n
dan sv bi xam ph~m tv mlnh chu d()ng b&ng phuang thuc gian
dan d~ xufrt va yeu cAu toa an bao v~ quy~n lqi cho mlnh.
- T~o kha nang kh~c ph\lc nhfrng thi~t h~i v~t chfrt cho chu
sa hfru; bao dam khoi ph\lc l~i nhling lqi fch v~t chfrt cho chu
sa hilu nhu tinh tr~ng ban dAu khi quy~n sa hilu chua bi xam
ph~m; ngan ch~n ho~c chfrm dUt hanh vi can tra trai phap lu~t
d6i v6i vi~c thvc hi~n quy~n sa hfru, quy~n chiSm hfru hgp
phap cua chu sa hfru.
II. cAc PHVONG THUC BAO V$ QUYEN SO HOlJ,
QUYEN KHAc DOl vd1 TAl sAN
Trong th1,rc tS sv xam ph~m quy~n sa hfru, quy~n khac d6i
v6i tai san rfrt da d~ng va phong phu. Vi v~y, Di~u 164 BLDS
da ghi nh~n cac bi~n phap bao v~ quy~n sa hfru.
M()t trong nhfrng phuang thuc bao v~ quy~n sa hfru, quy~n
khac d6i v6i thl san, d6 la vi~c phap lu~t quy dinh va cong
nh~n: Chu siY hftu, chu thi c6 quyJn khac a6i vai tai scm c6
II
quyJn !lf biw v~. ngan ch(in bdt kl ngu&i nao c6 hanh vi xam
phqm quyJn cua minh bling nhfmg bi~n phap theo quy tltnh cua
phap luqt" (Di~u 164 BLDS). Quy~n tv bao v~ cua chu sa hfru,
chu the c6 quy~n khac d6i v6i tai san con g~n li~n v6i vi~c
260
ngan can bfit kl ngum nao c6 hanh vi xam ph~m quy€n sa hiiu,
quy€n khac d6i v6i till san cua mlnh. Chu sa hfru con dugc
quy€n truy tlm, doi l~i tai san bi ngum khac chi~m hiiu, su
d\mg, dinh do~t khong c6 can cu phap lu~t.
Khi chu sa hfru, chu th~ c6 quy€n khac d6i v6i till san
khong th~ tv mlnh bao v~ quy€n sa hfru n~u c6 sv xam h~i thl
hQ II... c6 quyJn yeu cdu toa an, CO' quan nha nuoc c6 thdm
quyJn khac bu9c nguai c6 hanh vi xam phqm quyJn phai tra
lqi tai san, cham dUt himh vi can tra trai phap luqt vi¢c tht:rc
hi¢n quyJn sa hfru, quyJn khac a6i voi tai san va yeu cdu b6i
thu&ng thi¢t hqi" (Di€u 164 BLDS).
BLDS ghi nh~n va phftn bi~t nhi€u phuang thuc ki~n dan
S\f khac nhau d~ bao V~ quy€n Sa hfru, quy€n khac d6i vm till
san. Sv da d~ng cua CUQC s6ng cho chung ta thfiy r&ng, S\f xam
ph~m d@n quy€n sa hfru, quy€n khac d6i v6i tai san c6 nhi€u
n()i dung khac nhau cimg vm nhfing tlnh ti@t khac nhau. Vl
v~y, vfin d€ la phru chQn phuang thuc nao cho phu hgp vm
. ""' h", .,
muc,
u9
..:1-"
va' ruh-lJng tiP~.
' h t1et Cl) tue ."
cua V\1 v1~c.
1. Ki~n doi l~i tai san (ki~n v~t quy~n)
Ki~n doi 1~ tai si'm la vi~c chu sa hiiu, ngum chi@m hiiu
hgp phap yeu cfiu toa an bu()c ngum c6 hanh vi chi@m hfru bfit
hgp phap phai tra l~i tai san cho mlnh. Doi l~i tai san la m()t
trong nhfing phuang thuc bao v~ quy€n cua chu sa hfru, ngum
chi@m hfru hgp phap. Quy€n doi l~i tai san dugc quy dinh t~i
Di€u 166 BLDS: "Chit sa hiiu, chit thi c6 quyJn khac a6i voi
tai scm c6 quyJn tfoi lqi tai san tit nguai chiim hifu, nguai sir
d;pzg tai scm, nguoi GU9'C l9'i vJ tai scm khong c6 din cir phap
261
ngan can bfit kl ngum nao c6 hanh vi xam ph~m quy€n sa hiiu,
quy€n khac d6i v6i till san cua mlnh. Chu sa hfru con dugc
quy€n truy tlm, doi l~i tai san bi ngum khac chi~m hiiu, su
d\mg, dinh do~t khong c6 can cu phap lu~t.
Khi chu sa hfru, chu th~ c6 quy€n khac d6i v6i till san
khong th~ tv mlnh bao v~ quy€n sa hfru n~u c6 sv xam h~i thl
hQ II... c6 quyJn yeu cdu toa an, CO' quan nha nuoc c6 thdm
quyJn khac bu9c nguai c6 hanh vi xam phqm quyJn phai tra
lqi tai san, cham dUt himh vi can tra trai phap luqt vi¢c tht:rc
hi¢n quyJn sa hfru, quyJn khac a6i voi tai san va yeu cdu b6i
thu&ng thi¢t hqi" (Di€u 164 BLDS).
BLDS ghi nh~n va phftn bi~t nhi€u phuang thuc ki~n dan
S\f khac nhau d~ bao V~ quy€n Sa hfru, quy€n khac d6i vm till
san. Sv da d~ng cua CUQC s6ng cho chung ta thfiy r&ng, S\f xam
ph~m d@n quy€n sa hfru, quy€n khac d6i v6i tai san c6 nhi€u
n()i dung khac nhau cimg vm nhfing tlnh ti@t khac nhau. Vl
v~y, vfin d€ la phru chQn phuang thuc nao cho phu hgp vm
. ""' h", .,
muc,
u9
..:1-"
va' ruh-lJng tiP~.
' h t1et Cl) tue ."
cua V\1 v1~c.
1. Ki~n doi l~i tai san (ki~n v~t quy~n)
Ki~n doi 1~ tai si'm la vi~c chu sa hiiu, ngum chi@m hiiu
hgp phap yeu cfiu toa an bu()c ngum c6 hanh vi chi@m hfru bfit
hgp phap phai tra l~i tai san cho mlnh. Doi l~i tai san la m()t
trong nhfing phuang thuc bao v~ quy€n cua chu sa hfru, ngum
chi@m hfru hgp phap. Quy€n doi l~i tai san dugc quy dinh t~i
Di€u 166 BLDS: "Chit sa hiiu, chit thi c6 quyJn khac a6i voi
tai scm c6 quyJn tfoi lqi tai san tit nguai chiim hifu, nguai sir
d;pzg tai scm, nguoi GU9'C l9'i vJ tai scm khong c6 din cir phap
261
luQt ... Tuy nhien, d6i v6i nhiing till san dang dugc chi€m hilu
II.
boo chu th~ c6 quy€n khac d6i v6i till san thi chu so hilu khong
c6 quy€n doi l~i till san (khoan 2 Di€u 166).
Nhiing yeu cdu chung trong viec doi 1~ till san.
- D6i v6i nguyen dan: Ngum kien doi 1~ till san phai la chu
so hilu cua till san va phai chirng minh quy€n so hfru cua minh
d6i v6i till san dang bi bi dan chi€m gift bdt hgp phap. Nguyen
dan cung c6 th~ la ngum c6 quy~n khac d6i v6i tai san thong
qua nhfrng can cu xac l~p quy~n dugc phap lu~t quy djnh. v~
nguyen t~c chung: Till san dang bi bi dan chi€m gift bdt hgp
phap da rm khoi chu so hfru, ngum c6 quy~n khac d6i v6i till
san ngoill y chi cua nhfrng ngum nay (danh rai, b6 quen, bi mAt
c~p ... ) thi chu so hfru, ngum c6 quy~n khac d6i v6i till san c6
quyen doi 1~ till san tu ngum dang chi€m hfru bdt hgp phap.
Trong phuang thuc kien nay, v~ nguyen tk, ngum chi€m
hfru khong c6 can cu phap lu~t va khong ngay tinh phai tra 1~
till san cho chu so hfru ho~c ngum c6 quy~n khac v6i till san.
Khi lAy 1~ tai san, chu so hfru, ngum c6 quy~n khac d6i v6i till
san khong phai bBi thubng IDQt khoan ti~n nao, tru trubng hgp
ngum chi€m hfru khong ngay tinh phai ·b6 ra chi phi hgp lf d~
sua chua till san, lam tang gia tri cua tai san.
- D6i v6i bj dan: Ngum bj kien phai tra 1~ till san la ngum
dang thgc t€ chi€m hfru till san khong c6 can cu phap lu~t
khong ngay tinh nhu till san do tr9m c~p. cu6p, lua dao rna c6;
bi€t till san d6 la cua gian nhung vln mua ho~c nh~t dugc till
san do chu so hfru, ngum chi€m hfru hgp phap danh rai, b6
262
luQt ... Tuy nhien, d6i v6i nhiing till san dang dugc chi€m hilu
II.
boo chu th~ c6 quy€n khac d6i v6i till san thi chu so hilu khong
c6 quy€n doi l~i till san (khoan 2 Di€u 166).
Nhiing yeu cdu chung trong viec doi 1~ till san.
- D6i v6i nguyen dan: Ngum kien doi 1~ till san phai la chu
so hilu cua till san va phai chirng minh quy€n so hfru cua minh
d6i v6i till san dang bi bi dan chi€m gift bdt hgp phap. Nguyen
dan cung c6 th~ la ngum c6 quy~n khac d6i v6i tai san thong
qua nhfrng can cu xac l~p quy~n dugc phap lu~t quy djnh. v~
nguyen t~c chung: Till san dang bi bi dan chi€m gift bdt hgp
phap da rm khoi chu so hfru, ngum c6 quy~n khac d6i v6i till
san ngoill y chi cua nhfrng ngum nay (danh rai, b6 quen, bi mAt
c~p ... ) thi chu so hfru, ngum c6 quy~n khac d6i v6i till san c6
quyen doi 1~ till san tu ngum dang chi€m hfru bdt hgp phap.
Trong phuang thuc kien nay, v~ nguyen tk, ngum chi€m
hfru khong c6 can cu phap lu~t va khong ngay tinh phai tra 1~
till san cho chu so hfru ho~c ngum c6 quy~n khac v6i till san.
Khi lAy 1~ tai san, chu so hfru, ngum c6 quy~n khac d6i v6i till
san khong phai bBi thubng IDQt khoan ti~n nao, tru trubng hgp
ngum chi€m hfru khong ngay tinh phai ·b6 ra chi phi hgp lf d~
sua chua till san, lam tang gia tri cua tai san.
- D6i v6i bj dan: Ngum bj kien phai tra 1~ till san la ngum
dang thgc t€ chi€m hfru till san khong c6 can cu phap lu~t
khong ngay tinh nhu till san do tr9m c~p. cu6p, lua dao rna c6;
bi€t till san d6 la cua gian nhung vln mua ho~c nh~t dugc till
san do chu so hfru, ngum chi€m hfru hgp phap danh rai, b6
262
quen ... nhung da khong giao n()p cho co quan c6 trach nhi~rn
thl ngum chi€rn hfru bAt hgp phap phai tnl 1~ thl san cho chu
sa hfru, ngum chi€rn hfru hgp phap. Trong truang hgp ngum
chi€rn hfru, ngum su dvng thl san rna khong c6 din cu phap
lu~t khong ngay tlnh nhung da giao thl san cho ngum thu ba thl
ngum thu ba ciing c6 ng~ia V\1 hoan tni thl san d6 n€u chu so
hfru, ngum chi€rn hfru hgp phap c6 yeu cdu hoan tni.
T6rn 1~, khi thl san rm khoi chu so hfru, ngum chi€rn hfru
hgp phap ngohl y chi cua hQ thl nhiing ngum dang th1,rc t€
chi€rn hfru v~t d6u phai tnl1~ thl san. Theo quy dinh tl;li khmin
1 Dieu 581 BLDS, ngohl vi~c tra 1~ tai san nhiing ngum nay
con phai hoim tra hoa 1¢, l(li tuc thu aU(JC tU thai aiim
II • • •
chiim hfiu, SU d7;mg tai san, QU(JC l(Ji vJ tai san khong CO ciin
cu phap luqt".
- N€u bi dan 1a ngum chiSrn hfru khong c6 can cu phap 1u~t
nhung ngay tlnh rna thl san Ia d(>ng san khong phai dang ki
quyen sa hfru nhu thong qua m(>t giao dich c6 d6n bu (rnua ban)
va theo y chi cua ngum chiSm hiiu c6 can cu phap lu~t nhu
ngum rnuqn, thue ... cua chu so hfru. Trong truang hgp nay, chu
sa hfru khong dugc ki~n doi ~~ thl san 6 ngum dang thvc t€
chi€rn hfru. Chu sa hfru se ki~n ngum mlnh da chuy€n giao thl
san theo hgp d6ng b6i thu(mg thi~t h~ vl day 1a trach nhi~rn
theo hgp d6ng. Th\l'c t€ hi~n nay vi~c 1uu thong hang hoa t\1' do
va thi truang hang hoa phong phu da dl;lllg va r()ng 16n, ngucri
mua khong th€ bi€t ngu6n g6c thl san, cho nen phap 1u~t cdn
phai bao v~ hQ;rn~t khac, bu()c nhiing ngum c6 thl san khi cho
thue, cho rnu<_m, gm gifr ... phai c6 bi~n phap bao dam.
263
quen ... nhung da khong giao n()p cho co quan c6 trach nhi~rn
thl ngum chi€rn hfru bAt hgp phap phai tnl 1~ thl san cho chu
sa hfru, ngum chi€rn hfru hgp phap. Trong truang hgp ngum
chi€rn hfru, ngum su dvng thl san rna khong c6 din cu phap
lu~t khong ngay tlnh nhung da giao thl san cho ngum thu ba thl
ngum thu ba ciing c6 ng~ia V\1 hoan tni thl san d6 n€u chu so
hfru, ngum chi€rn hfru hgp phap c6 yeu cdu hoan tni.
T6rn 1~, khi thl san rm khoi chu so hfru, ngum chi€rn hfru
hgp phap ngohl y chi cua hQ thl nhiing ngum dang th1,rc t€
chi€rn hfru v~t d6u phai tnl1~ thl san. Theo quy dinh tl;li khmin
1 Dieu 581 BLDS, ngohl vi~c tra 1~ tai san nhiing ngum nay
con phai hoim tra hoa 1¢, l(li tuc thu aU(JC tU thai aiim
II • • •
chiim hfiu, SU d7;mg tai san, QU(JC l(Ji vJ tai san khong CO ciin
cu phap luqt".
- N€u bi dan 1a ngum chiSrn hfru khong c6 can cu phap 1u~t
nhung ngay tlnh rna thl san Ia d(>ng san khong phai dang ki
quyen sa hfru nhu thong qua m(>t giao dich c6 d6n bu (rnua ban)
va theo y chi cua ngum chiSm hiiu c6 can cu phap lu~t nhu
ngum rnuqn, thue ... cua chu so hfru. Trong truang hgp nay, chu
sa hfru khong dugc ki~n doi ~~ thl san 6 ngum dang thvc t€
chi€rn hfru. Chu sa hfru se ki~n ngum mlnh da chuy€n giao thl
san theo hgp d6ng b6i thu(mg thi~t h~ vl day 1a trach nhi~rn
theo hgp d6ng. Th\l'c t€ hi~n nay vi~c 1uu thong hang hoa t\1' do
va thi truang hang hoa phong phu da dl;lllg va r()ng 16n, ngucri
mua khong th€ bi€t ngu6n g6c thl san, cho nen phap 1u~t cdn
phai bao v~ hQ;rn~t khac, bu()c nhiing ngum c6 thl san khi cho
thue, cho rnu<_m, gm gifr ... phai c6 bi~n phap bao dam.
263
 - Bj don Ut ngum chi6m hihi khong c6 din cu phap 1u~t
ngay tlnh d6i v6i bAt d9ng san va thl san phai dang ki quy€n so
hfru thl chu so hfru c6 quy€n yeu cdu doi 1~i tai san. BOi vi d6i
v6i nhfmg thl san nay, ngum mua chi c6 quy€n so hfru khi sang
ten dang ki chuy€n quy€n so hfru ti:r nguai chu so hfru. Ngum
thvc t6 dang c6 thl san phai tra 1~ thl san cho chu so hfru va c6
quy€n yeu cdu ngum chuy€n giao v~t cho mlnh hoan tra ti€n
ho{lc cac 1Qi ich v~t chAt ma mlnh bi thi~t h~i.
Truang hqp ngum chi6m hfru ngay tlnh thong qua giao
djch v6i ngum chu so hfru theo quy6t djnh cua toa an ho{lc theo
quy6t dinh cua ccr quan nha nu6c c6 thdm quy€n, ho{lc mua
thong qua ban dAu gia thi hanh an nhung sau d6 nhfmg can cu
tren khong con (bi huy, bj sua) thl ngum chi6m hfru ngay tlnh
c6 quy€n so hfru thl san da mua. Nhfmg truang hqp nay ngum
mua va ngum ban hoan toan khong c6 16i. N gugc 1~i. 16i thu9c
v€ ccr quan nha nu6c, do v~y. ccr quan nha nu6c phai chju trach
nhi~m theo Di€u 598 BLDS.
Trong quan h~ phap 1u~t nay, 1Qi ich v~t chAt cua chu so
hfru va ngum dang thvc t6 chi6m gift v~t 1a ngum chi6m hfru
khong c6 can cu phap 1u~t ngay tlnh deu dugc 1u~t bao v~ thoa
dang. Day cfing 1a m9t bi~n phap cdn thi6t d€ bao dam 1uu
thong dan S\f va giao d\lC tinh th~ trQng cho chu SO hfru khi
. chuy€n giao thl san cho ngum khac. Tuy nhien, chu so hfru c6
quyen yeu cdu doi b6i thuang thi~t h~ thl san o ngum mlnh da
chuy€n giao thong qua hqp d6ng dan sv. Ngum dugc chuy€n
giao thl san da 1~ d\}ng tin nhi~m ban thl san cua ngum da
chuy€n giao cho mlnh cho ngum thu ba phai b6i thuang thi~t
h~. Ngum mua hoan toan khong th6 bi6t (nhi€u truang hqp
264
- Bj don Ut ngum chi6m hihi khong c6 din cu phap 1u~t
ngay tlnh d6i v6i bAt d9ng san va thl san phai dang ki quy€n so
hfru thl chu so hfru c6 quy€n yeu cdu doi 1~i tai san. BOi vi d6i
v6i nhfmg thl san nay, ngum mua chi c6 quy€n so hfru khi sang
ten dang ki chuy€n quy€n so hfru ti:r nguai chu so hfru. Ngum
thvc t6 dang c6 thl san phai tra 1~ thl san cho chu so hfru va c6
quy€n yeu cdu ngum chuy€n giao v~t cho mlnh hoan tra ti€n
ho{lc cac 1Qi ich v~t chAt ma mlnh bi thi~t h~i.
Truang hqp ngum chi6m hfru ngay tlnh thong qua giao
djch v6i ngum chu so hfru theo quy6t djnh cua toa an ho{lc theo
quy6t dinh cua ccr quan nha nu6c c6 thdm quy€n, ho{lc mua
thong qua ban dAu gia thi hanh an nhung sau d6 nhfmg can cu
tren khong con (bi huy, bj sua) thl ngum chi6m hfru ngay tlnh
c6 quy€n so hfru thl san da mua. Nhfmg truang hqp nay ngum
mua va ngum ban hoan toan khong c6 16i. N gugc 1~i. 16i thu9c
v€ ccr quan nha nu6c, do v~y. ccr quan nha nu6c phai chju trach
nhi~m theo Di€u 598 BLDS.
Trong quan h~ phap 1u~t nay, 1Qi ich v~t chAt cua chu so
hfru va ngum dang thvc t6 chi6m gift v~t 1a ngum chi6m hfru
khong c6 can cu phap 1u~t ngay tlnh deu dugc 1u~t bao v~ thoa
dang. Day cfing 1a m9t bi~n phap cdn thi6t d€ bao dam 1uu
thong dan S\f va giao d\lC tinh th~ trQng cho chu SO hfru khi
. chuy€n giao thl san cho ngum khac. Tuy nhien, chu so hfru c6
quyen yeu cdu doi b6i thuang thi~t h~ thl san o ngum mlnh da
chuy€n giao thong qua hqp d6ng dan sv. Ngum dugc chuy€n
giao thl san da 1~ d\}ng tin nhi~m ban thl san cua ngum da
chuy€n giao cho mlnh cho ngum thu ba phai b6i thuang thi~t
h~. Ngum mua hoan toan khong th6 bi6t (nhi€u truang hqp
264
1u~t ciing khong bu(>c hQ phai bi~t) ngum ban 1a ngum khong
c6 quy~n ban thl san d6. Do v~y, xet v~ hanh vi, y thuc cua
ngum thl,lc t~ chi~m hiiu v~t bdt hqp phap 1a hQ khong c6 16i
trong vi~c mua ban. Lu~t cho phep ngum thu ba ngay tinh ti~p
tl)C sir dvng thl san d6 1a hqp li va tranh dugc Sl,l thong dBng
gifra chu so hiiu va ngum chi~m hiiu hqp phap d€ gay thi~t h~i
cho ngum thu ba. Nhfrng ngum da thue, mugn, nh~ giu thl
san cua chu so hiiu rna ban thl san d6 c6 th€ phai chju trach
nhi~m hlnh Sl,l V~ tQi 1~ d1,1ng tin nhi~m chi~m do~t thl san CUa
cong dan. Thl san trong trubng hqp nay 1a v~t chtrng d€ chtrng
minh Ia cua chu so hiiu. Ngum chi~m hiiu hqp phap cua chu so
hiiu da chuy€n giao thl san cho ngum thu ba phai chju trach
nhi~m dan Sl,l VOO chu SO hfru bfutg trach nhi~m dan Sl,l do vi
ph~m hqp dAng.
Trong vi~c ki~n doi 1~ tai san theo quy djnh t~ cac di~u
166, 167, 168 BLDS, chu so hiiu dugc 1dy 1~ thl san khi c6 du
cac y~u t6 sau day:
- Tai san rm k..hoi chu so htn.1 hay rm k..hoi ngum chiem hiiu
hqp phap ngohl y chf cua hQ ho~c theo y chf cua hQ nhung
ngum thu ba c6 v~t thong qua giao djch khong d~n bu (cho,
t~g. thira k~ theo di chuc).
- Ngum thl,lc t~ dang chi~m giu tai san Ia ngum chi~m hiiu
khong c6 dm cu phap 1u~t khong ngay tlnh.
- Tai san hi~n dang con trong tay ngum chi~m hiiu bdt
hqp phap.
- Tai san khong Ia bAt d(>ng sim ho~c d(>ng san phai dang ki
quy~n so hiiu, trir truang hgp khac do phap lu~t quy djnh.
265
1u~t ciing khong bu(>c hQ phai bi~t) ngum ban 1a ngum khong
c6 quy~n ban thl san d6. Do v~y, xet v~ hanh vi, y thuc cua
ngum thl,lc t~ chi~m hiiu v~t bdt hqp phap 1a hQ khong c6 16i
trong vi~c mua ban. Lu~t cho phep ngum thu ba ngay tinh ti~p
tl)C sir dvng thl san d6 1a hqp li va tranh dugc Sl,l thong dBng
gifra chu so hiiu va ngum chi~m hiiu hqp phap d€ gay thi~t h~i
cho ngum thu ba. Nhfrng ngum da thue, mugn, nh~ giu thl
san cua chu so hiiu rna ban thl san d6 c6 th€ phai chju trach
nhi~m hlnh Sl,l V~ tQi 1~ d1,1ng tin nhi~m chi~m do~t thl san CUa
cong dan. Thl san trong trubng hqp nay 1a v~t chtrng d€ chtrng
minh Ia cua chu so hiiu. Ngum chi~m hiiu hqp phap cua chu so
hiiu da chuy€n giao thl san cho ngum thu ba phai chju trach
nhi~m dan Sl,l VOO chu SO hfru bfutg trach nhi~m dan Sl,l do vi
ph~m hqp dAng.
Trong vi~c ki~n doi 1~ tai san theo quy djnh t~ cac di~u
166, 167, 168 BLDS, chu so hiiu dugc 1dy 1~ thl san khi c6 du
cac y~u t6 sau day:
- Tai san rm k..hoi chu so htn.1 hay rm k..hoi ngum chiem hiiu
hqp phap ngohl y chf cua hQ ho~c theo y chf cua hQ nhung
ngum thu ba c6 v~t thong qua giao djch khong d~n bu (cho,
t~g. thira k~ theo di chuc).
- Ngum thl,lc t~ dang chi~m giu tai san Ia ngum chi~m hiiu
khong c6 dm cu phap 1u~t khong ngay tlnh.
- Tai san hi~n dang con trong tay ngum chi~m hiiu bdt
hqp phap.
- Tai san khong Ia bAt d(>ng sim ho~c d(>ng san phai dang ki
quy~n so hiiu, trir truang hgp khac do phap lu~t quy djnh.
265
 2. Ki~n yeu ciu chim dtft hanh vi din trfr trai phap luit
dBi vOi vi~ thvc hi~n quy~n sfr hiiu, quy~n khac dBi v6i tai san
Chu sa hiiu c6 to~m quy~n chi~m hiiu, su dvng va dinh do~t
tai san cua mlnh, c6 quy~n khai thac lgi ich v?t chfit cua tai san
d€ thoa man cac nhu cdu trong sinh ho~t cling nhu trong san
xufit, kinh doanh theo quy dinh cua phap lu?t. N6i each khac,
"chu sa hfru GU(JC thl!C hi¢n m(Ji himh vi theo y chl cua minh
a6i vbi tai scm nhung khong ilu(lc trai vbi quy ilinh cua luljt,
gay thi¢t hqi hoijc lam imh huang din l(li fch qu6c gia, dan
t(jc, l(li {ch cong c(jng, quyJn va l(li {ch h(lp phap cua nguai
khac" (Di~u 160 BLDS). B~ng cac quy ph~m phap lu?t C\1 th€,
BLDS da t~o di~u ki~n d€ cac chu sa hiiu, ngubi chi~m hiiu
hgp phap tht,rc hi~n quy~n cua mlnh, bao v~ cac quy~n lgi hgp
phap d6 va cAm mQi hanh vi can tra trai phap lu?t.
Ngubi khong phai Ia chu sa hiiu cling c6 quy~n chi~m hiiu,
su dvng, dinh do~t till san khong thu9c quy~n sa hiiu cua rnlnh
theo thoa thu?n v6i chu sa hiiu tai san d6 ho~c theo quy dinh
cua phap lu?t.
D~ tht,rc hi~n cac quy~n nang hgp phap nay, BLDS cho
phep chu sa hiiu, ngubi chi~m hiiu hgp phap c6 quy~n tv bao
v~, yeu cdu ngubi c6 hanh vi can tra trai phap lu?t phai chfim
d(rt hanh vi d6. Ngoai vi~c cong nh?n quy~n tren, Di~u 169
BLDS con quy dinh: chu sa hiiu, ngubi c6 quy~n khac d6i v6i
tai san c6 quy~n yeu cdu toa an ho~c ca quan nha nu6c c6 thfun
quy~n khac bu9c nguai d6 chfim dUt hanh vi vi ph~m.
Phuang thuc ki~n nay nh~m bao dam d~ chu sa hiiu ho~c
nguai chi~m hiiu hgp phap dugc su dvng va khai thac cong
dvng cua tai san m9t each blnh thuang.
266
2. Ki~n yeu ciu chim dtft hanh vi din trfr trai phap luit
dBi vOi vi~ thvc hi~n quy~n sfr hiiu, quy~n khac dBi v6i tai san
Chu sa hiiu c6 to~m quy~n chi~m hiiu, su dvng va dinh do~t
tai san cua mlnh, c6 quy~n khai thac lgi ich v?t chfit cua tai san
d€ thoa man cac nhu cdu trong sinh ho~t cling nhu trong san
xufit, kinh doanh theo quy dinh cua phap lu?t. N6i each khac,
"chu sa hfru GU(JC thl!C hi¢n m(Ji himh vi theo y chl cua minh
a6i vbi tai scm nhung khong ilu(lc trai vbi quy ilinh cua luljt,
gay thi¢t hqi hoijc lam imh huang din l(li fch qu6c gia, dan
t(jc, l(li {ch cong c(jng, quyJn va l(li {ch h(lp phap cua nguai
khac" (Di~u 160 BLDS). B~ng cac quy ph~m phap lu?t C\1 th€,
BLDS da t~o di~u ki~n d€ cac chu sa hiiu, ngubi chi~m hiiu
hgp phap tht,rc hi~n quy~n cua mlnh, bao v~ cac quy~n lgi hgp
phap d6 va cAm mQi hanh vi can tra trai phap lu?t.
Ngubi khong phai Ia chu sa hiiu cling c6 quy~n chi~m hiiu,
su dvng, dinh do~t till san khong thu9c quy~n sa hiiu cua rnlnh
theo thoa thu?n v6i chu sa hiiu tai san d6 ho~c theo quy dinh
cua phap lu?t.
D~ tht,rc hi~n cac quy~n nang hgp phap nay, BLDS cho
phep chu sa hiiu, ngubi chi~m hiiu hgp phap c6 quy~n tv bao
v~, yeu cdu ngubi c6 hanh vi can tra trai phap lu?t phai chfim
d(rt hanh vi d6. Ngoai vi~c cong nh?n quy~n tren, Di~u 169
BLDS con quy dinh: chu sa hiiu, ngubi c6 quy~n khac d6i v6i
tai san c6 quy~n yeu cdu toa an ho~c ca quan nha nu6c c6 thfun
quy~n khac bu9c nguai d6 chfim dUt hanh vi vi ph~m.
Phuang thuc ki~n nay nh~m bao dam d~ chu sa hiiu ho~c
nguai chi~m hiiu hgp phap dugc su dvng va khai thac cong
dvng cua tai san m9t each blnh thuang.
266
 3. Ki~n yeu ciu bBi thuimg thi~t h'i (ki~n trai quy~n)
Di~u 170 BLDS quy dinh: "Chu siY hiru, chu thi c6 quy€n
khdc a6i v&i tai scm c6 quy€n yeu cdu nguai c6 hlmh vi xfim
phqm quy€n siY hiiu, quyJn khdc a6i v&i tai scm b6i thu&ng
thi¢t hqi". Quy dinh nay ap dvng trong cac trubng hgp sau:
- Ngum chi6m hfru hgp phap ban tai san cho ngtrai thu ba
ngay tinh thi chu sa hfru yeu d.u ngum chi6m hfru hgp phap
phai b6i thuemg gia tri cua tru san. Vi dl:l: A cho B muQTI tai
san. B ban cho C la nguai ngay tinh thi A ki~n B doi b6i
thubng thi~t h~i.
- Ngum chi6m hfru hgp phap ho~c b~t hgp phap da ban tru
san cho ngum khac rna khong tim th~y ngum mua nfra ho~c tai
san da bi tieu huy ... Trong trubng hgp nay, chu sa hfru khong
th~ l~y l~i duqc tru san cua minh va lu~t cho phep chu sa hfru
h,ra chQn phuang thuc ki~n doi b6i thubng thi~t h~i. NghTa la,
chu sa hfru c6 quy~n ki~n doi ngum chi6m hfru hgp phap ho~c
b~t hgp phap tai san cua minh phai b6i thuemg toan b9 thi~t h~i
xay ra cho chu sa htru. N6i each 1:--..h::lc, h9 phai than.h toan cho
chu sa hfru gia tri cua tai san b~ng m()t s6 ti~n nh~t dinh. Ngoai
ra, ngum gay thi~t h~i phai b6i thuemg hoa lqi, lqi tl:rc phat sinh
tu tai san (n6u c6).
E. NHO'NG QUY 8!NH KHAC V~ QUY~N SO HO'U
v~ nguyen t~c chung, quy~n sa hfru tai san cua cac chu th~
trong lu~t dan SlJ duqc phap lu~t cong nh~n va bao v~. Di~u
163 BLDS da ghi nh~n:
"1. Khong ai c6 tht hi hc;m chi, bi tu&c doqt trdi luqt quyJn
siY huu, quyJn khdc a6i v&i tai s(m".
267
3. Ki~n yeu ciu bBi thuimg thi~t h'i (ki~n trai quy~n)
Di~u 170 BLDS quy dinh: "Chu siY hiru, chu thi c6 quy€n
khdc a6i v&i tai scm c6 quy€n yeu cdu nguai c6 hlmh vi xfim
phqm quy€n siY hiiu, quyJn khdc a6i v&i tai scm b6i thu&ng
thi¢t hqi". Quy dinh nay ap dvng trong cac trubng hgp sau:
- Ngum chi6m hfru hgp phap ban tai san cho ngtrai thu ba
ngay tinh thi chu sa hfru yeu d.u ngum chi6m hfru hgp phap
phai b6i thuemg gia tri cua tru san. Vi dl:l: A cho B muQTI tai
san. B ban cho C la nguai ngay tinh thi A ki~n B doi b6i
thubng thi~t h~i.
- Ngum chi6m hfru hgp phap ho~c b~t hgp phap da ban tru
san cho ngum khac rna khong tim th~y ngum mua nfra ho~c tai
san da bi tieu huy ... Trong trubng hgp nay, chu sa hfru khong
th~ l~y l~i duqc tru san cua minh va lu~t cho phep chu sa hfru
h,ra chQn phuang thuc ki~n doi b6i thubng thi~t h~i. NghTa la,
chu sa hfru c6 quy~n ki~n doi ngum chi6m hfru hgp phap ho~c
b~t hgp phap tai san cua minh phai b6i thuemg toan b9 thi~t h~i
xay ra cho chu sa htru. N6i each 1:--..h::lc, h9 phai than.h toan cho
chu sa hfru gia tri cua tai san b~ng m()t s6 ti~n nh~t dinh. Ngoai
ra, ngum gay thi~t h~i phai b6i thuemg hoa lqi, lqi tl:rc phat sinh
tu tai san (n6u c6).
E. NHO'NG QUY 8!NH KHAC V~ QUY~N SO HO'U
v~ nguyen t~c chung, quy~n sa hfru tai san cua cac chu th~
trong lu~t dan SlJ duqc phap lu~t cong nh~n va bao v~. Di~u
163 BLDS da ghi nh~n:
"1. Khong ai c6 tht hi hc;m chi, bi tu&c doqt trdi luqt quyJn
siY huu, quyJn khdc a6i v&i tai s(m".
267
 Ci.mg v6i vi~c ghi nh~ nay va de bao dam 1gi ich chung
cua CQng dAng, khoan 2 Di€u 163 BLDS cling chi ra rfutg:
"Truang hf/P thQt cJn thiit vi U do qu6c phong, an ninh hot;ic vi
l(Yi fch qu6c gia, tinh trr;mg khdn cdp, phong ch6ng thien tai,
Nha nu&c trung mua hot;ic trung d~ng co b6i thuang tai scm
cua t6 chuc, ca nhan theo gia tht truang".
Trong qua trinh thvc hi~n cac quyen nang chiSm hilu, sir
dvng va dinh do~t theo quy dinh t~ Di€u 158 BLDS, khong
phai bAt cu hie nao chu sa hilu cling c6 toan quyen va dQC l~p
II
tuy~t d6i" v6i nhtmg chu th€ khac. Bm 1e, chu sa hilu cling
dAng thm la chu the cua cac quan h~ xa hQi, h9 phai s6ng trong
xa hQi va CQng dAng. Dieu d6 c6 nghia la, khi hanh xu quyen
cua mlnh, trong mQt s6 trubng hgp chu sa hilu bi h~ chS bm
mQt gi6i h~n nhdt dinh.
Tuy nhien, d€ cho chu sa hilu c6 dugc nhiing di€u ki~n
thu~ 1¢ khi sir dvng cac quyen cua mlnh, BLDS cho phep h9
CO IDQt s6 quyen nhdt dinh d6i V6i tai san cua ngu(ri khac va
dAng thm cling phai chiu sv rang buQc bm mQt s6 nghia V\l
nhdt dinh de cac chu th€ khac dugc thu~ ti~n khi sir dvng
quyen cua mlnh.
I. NGHiA Vl) CUA CHU SO HUu
D€ bao dam 1gi ich chung cua cQng dAng, BLDS quy dinh
chu sa hilu c6 mQt s6 nghia V\l nhdt dinh trong cac trubng hgp
cv the. D6 Ia nhtmg trubng hgp xay ra tinh thS cdp thiSt c6
nguy CO' dang thvc t€ de dQa tf\lC tiSp lgi ich cua Nha nu6c, cua
t~p the, cua mlnh ho~c cua ngum khac rna b~t bUQC phai gay
IDQt thi~t h~ nho han de ngan ch~ thi~t h~. Vf d~: Khi hoa
ho~ c6 nguy co Ian rQng phai ap dvng bi~n phap dcr bo mQt s6
268
Ci.mg v6i vi~c ghi nh~ nay va de bao dam 1gi ich chung
cua CQng dAng, khoan 2 Di€u 163 BLDS cling chi ra rfutg:
"Truang hf/P thQt cJn thiit vi U do qu6c phong, an ninh hot;ic vi
l(Yi fch qu6c gia, tinh trr;mg khdn cdp, phong ch6ng thien tai,
Nha nu&c trung mua hot;ic trung d~ng co b6i thuang tai scm
cua t6 chuc, ca nhan theo gia tht truang".
Trong qua trinh thvc hi~n cac quyen nang chiSm hilu, sir
dvng va dinh do~t theo quy dinh t~ Di€u 158 BLDS, khong
phai bAt cu hie nao chu sa hilu cling c6 toan quyen va dQC l~p
II
tuy~t d6i" v6i nhtmg chu th€ khac. Bm 1e, chu sa hilu cling
dAng thm la chu the cua cac quan h~ xa hQi, h9 phai s6ng trong
xa hQi va CQng dAng. Dieu d6 c6 nghia la, khi hanh xu quyen
cua mlnh, trong mQt s6 trubng hgp chu sa hilu bi h~ chS bm
mQt gi6i h~n nhdt dinh.
Tuy nhien, d€ cho chu sa hilu c6 dugc nhiing di€u ki~n
thu~ 1¢ khi sir dvng cac quyen cua mlnh, BLDS cho phep h9
CO IDQt s6 quyen nhdt dinh d6i V6i tai san cua ngu(ri khac va
dAng thm cling phai chiu sv rang buQc bm mQt s6 nghia V\l
nhdt dinh de cac chu th€ khac dugc thu~ ti~n khi sir dvng
quyen cua mlnh.
I. NGHiA Vl) CUA CHU SO HUu
D€ bao dam 1gi ich chung cua cQng dAng, BLDS quy dinh
chu sa hilu c6 mQt s6 nghia V\l nhdt dinh trong cac trubng hgp
cv the. D6 Ia nhtmg trubng hgp xay ra tinh thS cdp thiSt c6
nguy CO' dang thvc t€ de dQa tf\lC tiSp lgi ich cua Nha nu6c, cua
t~p the, cua mlnh ho~c cua ngum khac rna b~t bUQC phai gay
IDQt thi~t h~ nho han de ngan ch~ thi~t h~. Vf d~: Khi hoa
ho~ c6 nguy co Ian rQng phai ap dvng bi~n phap dcr bo mQt s6
268
nha li~n k~ d~ ngfm chi]in. Trong truemg hgp nay chu sa hiiu
khong duqc elm tra ngubi gay thi~t h~ nh~m ngfm chi]in m6i
nguy hi~m hoi]ic thi~t h~i 16n han c6 nguy ca xay ra.
BLDS quy dinh gay thi~t h~i trong nhiing truemg hgp tren
khong phai la hanh vi xam ph~m quy~n sa hiiu. Ngubi tn.rc ti~p
gay ra thi~t h~i khong phai b6i thuemg cho chu sa hiiu. Nguai
phai b6i thuemg la ngubi da gay ra tlnh th~ cAp thi~t (gay hoa
ho~n) dfrn d~n thi~t h~i xay ra.
Ngay nay, vAn d~ bao v~ moi truemg sinh thai dang la vAn
a
d~ qu6c sach cua tAt ca cac qu6c gia. nuac ta, trong di~u ki~n
n~n kinh t~ thi truemg va qua trlnh cong nghi~p boa, vAn d~ bao
v~ moi sinh, moi truemg duqc Nha nu6c ta di]ic bi~t quan tam.
Qua cac phuang ti~n thong tin d~i chung va qua m9t s6 cong
trlnh khao sat thvc t~, chung ta d~u bi~t r~ng hi~n nay tlnh hlnh
a
0 nhi~m moi truemg cac thanh ph6, thi xa, cac trung tam cong
nghi~p 16n dang a muc bao d()ng nghiem trQng. Ti 1~ phftn tram
0 nhi~m moi truemg da VUQ't xa gi6i h~n cho phep.
B~ bao dam cho m9i thanh vien trong xa h9i ta c6 m9t cu9c
s6ng blnh thuemg, d~ cho n~n kinh t~ hang boa nhi~u thanh
phftn theo ca ch~ thi truemg c6 sv quan lf cua Nha nu6c phat
tri~n theo chi~u hu6ng tfch eve, d~ phu hgp v6i lQ'i feb chung
cua xa h9i va c()ng d6ng ... BLDS da quy dinh chu sa hiiu phai
c6 nghia vv bao v~ moi truemg. Bi~u 172 BLDS quy dinh: "Khi
thl!C hi~n quyJn SlY hifu, quyJn khac a6i vai tai scm thi chu th~
phai tuan theo cdc quy tljnh cua phap luijt vJ bao v~ moi
truang". Bi~u lu~t con chi ra r~ng n~u chu sa hiiu, chu th~ c6
quy~n khac d6i v6i tai san trong khi thvc hi~n quy~n cua mlnh
269
nha li~n k~ d~ ngfm chi]in. Trong truemg hgp nay chu sa hiiu
khong duqc elm tra ngubi gay thi~t h~ nh~m ngfm chi]in m6i
nguy hi~m hoi]ic thi~t h~i 16n han c6 nguy ca xay ra.
BLDS quy dinh gay thi~t h~i trong nhiing truemg hgp tren
khong phai la hanh vi xam ph~m quy~n sa hiiu. Ngubi tn.rc ti~p
gay ra thi~t h~i khong phai b6i thuemg cho chu sa hiiu. Nguai
phai b6i thuemg la ngubi da gay ra tlnh th~ cAp thi~t (gay hoa
ho~n) dfrn d~n thi~t h~i xay ra.
Ngay nay, vAn d~ bao v~ moi truemg sinh thai dang la vAn
a
d~ qu6c sach cua tAt ca cac qu6c gia. nuac ta, trong di~u ki~n
n~n kinh t~ thi truemg va qua trlnh cong nghi~p boa, vAn d~ bao
v~ moi sinh, moi truemg duqc Nha nu6c ta di]ic bi~t quan tam.
Qua cac phuang ti~n thong tin d~i chung va qua m9t s6 cong
trlnh khao sat thvc t~, chung ta d~u bi~t r~ng hi~n nay tlnh hlnh
a
0 nhi~m moi truemg cac thanh ph6, thi xa, cac trung tam cong
nghi~p 16n dang a muc bao d()ng nghiem trQng. Ti 1~ phftn tram
0 nhi~m moi truemg da VUQ't xa gi6i h~n cho phep.
B~ bao dam cho m9i thanh vien trong xa h9i ta c6 m9t cu9c
s6ng blnh thuemg, d~ cho n~n kinh t~ hang boa nhi~u thanh
phftn theo ca ch~ thi truemg c6 sv quan lf cua Nha nu6c phat
tri~n theo chi~u hu6ng tfch eve, d~ phu hgp v6i lQ'i feb chung
cua xa h9i va c()ng d6ng ... BLDS da quy dinh chu sa hiiu phai
c6 nghia vv bao v~ moi truemg. Bi~u 172 BLDS quy dinh: "Khi
thl!C hi~n quyJn SlY hifu, quyJn khac a6i vai tai scm thi chu th~
phai tuan theo cdc quy tljnh cua phap luijt vJ bao v~ moi
truang". Bi~u lu~t con chi ra r~ng n~u chu sa hiiu, chu th~ c6
quy~n khac d6i v6i tai san trong khi thvc hi~n quy~n cua mlnh
269
rna lam 0 nhi~m moi trucmg thl phai c6 tnich nhi~m chdm dUt
ngay cac hanh vi gay 0 nhi~m d6, d6ng thai phai thvc hi~n cac
bi~n phap cdn thi8t d~ kh~c ph\lc h~u qua. Nguai c6 hanh vi
lam 0 nhi~m moi truang s6ng con phai b6i thuang thi~t h~;ti
theo quy dinh cua phap lu~t va c6 th~ bi xu ph~;tt hanh chfnh.
Khi xay d\lfig cac cong trlnh tren ddt rna chu sa hfru c6
quyen SU d\}ng thl chu sa hfru cong trlnh COn phai CO nghia V\}
ton tn;mg quy t~c xay d\lfig va phai bao dam an toan d6i v6i cac
cong trlnh xay d\lfig lien ke. Chu sa hfru cong trlnh khong duqc
xay d\lfig vuqt qua d9 cao, khoang each rna phap lu~t ve xay
d\lfig da quy dinh; phai dao m6ng, xay each m6c gi6i chung
m(>t khoang each nhdt djnh. Trong xay d\lfig chu sa hfru khong
duqc xam ph~;tm va lam anh huang d8n quyen, lqi fch hqp phap
cua cac chu sa hfru bdt d(>ng san lien ke va xung quanh. Cac ca
quan nha nu6c c6 thftm quyen, cac chu sa hfru bdt d(>ng san
lien ke c6 quyen yeu cdu chu sa hfru cong trlnh ngi:rng ngay
vi~c xay d\lfig, sua chua, do bo ho~c phai thvc hi~n ngay cac
bi~n phap kh~c ph\lc n8u c6 nguy ca xay ra sv c6 nh&m bao
dam an toan chung cho nhfrng ngum xung quanh. N8u d~ xay
ra thi~t h~i thl chu sa hfru cong trlnh con phai c6 trach nhi~m
b6i thuang theo ch8 d9 b6i thuang thi~t h~;ti ngoai hqp d6ng.
Do s6ng trong xa h(>i va c(>ng d6ng nen cac chu th~ c6
nghia V\1 ton trQng, duy trl ranh gi6i chung giua cac bdt d(>ng
san, khong duqc ldn chi8m, thay d6i m6c gi6i ngan each. Ranh
gi6i nay c6 th~ duqc xac dinh theo thoa thu~n. theo t~p quan
ho~c theo quy8t dinh cua ca quan nha nu6c c6 thfrm quyen.
Vi~c su d1,lng lo~;ti tai san d~c bi~t la ddt dai c6 lien quan d8n
270
rna lam 0 nhi~m moi trucmg thl phai c6 tnich nhi~m chdm dUt
ngay cac hanh vi gay 0 nhi~m d6, d6ng thai phai thvc hi~n cac
bi~n phap cdn thi8t d~ kh~c ph\lc h~u qua. Nguai c6 hanh vi
lam 0 nhi~m moi truang s6ng con phai b6i thuang thi~t h~;ti
theo quy dinh cua phap lu~t va c6 th~ bi xu ph~;tt hanh chfnh.
Khi xay d\lfig cac cong trlnh tren ddt rna chu sa hfru c6
quyen SU d\}ng thl chu sa hfru cong trlnh COn phai CO nghia V\}
ton tn;mg quy t~c xay d\lfig va phai bao dam an toan d6i v6i cac
cong trlnh xay d\lfig lien ke. Chu sa hfru cong trlnh khong duqc
xay d\lfig vuqt qua d9 cao, khoang each rna phap lu~t ve xay
d\lfig da quy dinh; phai dao m6ng, xay each m6c gi6i chung
m(>t khoang each nhdt djnh. Trong xay d\lfig chu sa hfru khong
duqc xam ph~;tm va lam anh huang d8n quyen, lqi fch hqp phap
cua cac chu sa hfru bdt d(>ng san lien ke va xung quanh. Cac ca
quan nha nu6c c6 thftm quyen, cac chu sa hfru bdt d(>ng san
lien ke c6 quyen yeu cdu chu sa hfru cong trlnh ngi:rng ngay
vi~c xay d\lfig, sua chua, do bo ho~c phai thvc hi~n ngay cac
bi~n phap kh~c ph\lc n8u c6 nguy ca xay ra sv c6 nh&m bao
dam an toan chung cho nhfrng ngum xung quanh. N8u d~ xay
ra thi~t h~i thl chu sa hfru cong trlnh con phai c6 trach nhi~m
b6i thuang theo ch8 d9 b6i thuang thi~t h~;ti ngoai hqp d6ng.
Do s6ng trong xa h(>i va c(>ng d6ng nen cac chu th~ c6
nghia V\1 ton trQng, duy trl ranh gi6i chung giua cac bdt d(>ng
san, khong duqc ldn chi8m, thay d6i m6c gi6i ngan each. Ranh
gi6i nay c6 th~ duqc xac dinh theo thoa thu~n. theo t~p quan
ho~c theo quy8t dinh cua ca quan nha nu6c c6 thfrm quyen.
Vi~c su d1,lng lo~;ti tai san d~c bi~t la ddt dai c6 lien quan d8n
270
nhung ngum xung quanh va liSn k~ dugc quy dinh t:;ti khmin 2
DiSu 175 BLDS nhu sau: "Nguai sit dl,lng adt tlu(Jc sit dl,lng
khong gian va long tldt thea chi~u th&ng aimg tit ranh gi&i cua
thita tldt phu h(lp v&i quy tlinh cua phap luqt va khong au(Jc
lam imh huimg tlin vi~c sit dl,lng tldt cua nguai khac.
Nguai sit dl,lng adt chi tluc;c tr6ng cay va lam cac vi~c khac
trang khuon vien tldt thu()c quy~n sit dl,lng cua minh va thea
ranh gi&i ail tluc;c xac tljnh; niu rl cay, canh cay vu(J( qua
ranh gi&i thi phai xen rl, c&t, tia canh phdn vu(J( qua, trit
truang h9'P c6 thaa thuqn khac".
11. QUYEN KHAc u61 vdi TAI sAN
Khm\n 1 DiSu 159 BLDS quy dinh: "QuyJn khac tJ6i v&i
tai san la quy~n cua chu thi tf7!C tfip n&m gifi, chi ph6i tai san
thu(jc quy~n sa hiiu cua chu thi khac". Nhu v~y, quySn khac
d6i v6i tai sim la cac quySn chiSm hii'u, sir d1,mg, khai thac hoa
lgi, lgi tuc tir tai san, cua cac chu th~ khong phai la chu sa hii'u
d6i v6i tai san. QuySn khac d6i v6i tai san bao g6m: quySn d6i
v6i bdt d()ng san liSn kS, quySn huang d1,mg, quySn bS m{lt.
1. Quy~n d6i v6i bit d(}ng san li~n k~
Trong qua tdnh sir d\mg tai san, d{lc bi~t Ia bdt d()ng san,
nhiSu khi chu so hii'u phai sir dvng bdt d()ng san liSn kS khong
thu()c sa hii'u cua mlnh thl m6i c6 th~ khai thac dugc cong
dvng cua tai san thu()c quy€n sa hii'u cua mlnh. Di€u 245
BLDS da quy dinh: Quy~n a6i v&i bdt tl()ng san liJn kJ la
II
quy~n GU(/C thl!C hi¢n tren m(}t bdt tJ(}ng san (g(Ji la bdt t/(jng
san chju huimg quy~n) nhlim phl,lc V¥ cha vi~c khai thac m(jt
271
nhung ngum xung quanh va liSn k~ dugc quy dinh t:;ti khmin 2
DiSu 175 BLDS nhu sau: "Nguai sit dl,lng adt tlu(Jc sit dl,lng
khong gian va long tldt thea chi~u th&ng aimg tit ranh gi&i cua
thita tldt phu h(lp v&i quy tlinh cua phap luqt va khong au(Jc
lam imh huimg tlin vi~c sit dl,lng tldt cua nguai khac.
Nguai sit dl,lng adt chi tluc;c tr6ng cay va lam cac vi~c khac
trang khuon vien tldt thu()c quy~n sit dl,lng cua minh va thea
ranh gi&i ail tluc;c xac tljnh; niu rl cay, canh cay vu(J( qua
ranh gi&i thi phai xen rl, c&t, tia canh phdn vu(J( qua, trit
truang h9'P c6 thaa thuqn khac".
11. QUYEN KHAc u61 vdi TAI sAN
Khm\n 1 DiSu 159 BLDS quy dinh: "QuyJn khac tJ6i v&i
tai san la quy~n cua chu thi tf7!C tfip n&m gifi, chi ph6i tai san
thu(jc quy~n sa hiiu cua chu thi khac". Nhu v~y, quySn khac
d6i v6i tai sim la cac quySn chiSm hii'u, sir d1,mg, khai thac hoa
lgi, lgi tuc tir tai san, cua cac chu th~ khong phai la chu sa hii'u
d6i v6i tai san. QuySn khac d6i v6i tai san bao g6m: quySn d6i
v6i bdt d()ng san liSn kS, quySn huang d1,mg, quySn bS m{lt.
1. Quy~n d6i v6i bit d(}ng san li~n k~
Trong qua tdnh sir d\mg tai san, d{lc bi~t Ia bdt d()ng san,
nhiSu khi chu so hii'u phai sir dvng bdt d()ng san liSn kS khong
thu()c sa hii'u cua mlnh thl m6i c6 th~ khai thac dugc cong
dvng cua tai san thu()c quy€n sa hii'u cua mlnh. Di€u 245
BLDS da quy dinh: Quy~n a6i v&i bdt tl()ng san liJn kJ la
II
quy~n GU(/C thl!C hi¢n tren m(}t bdt tJ(}ng san (g(Ji la bdt t/(jng
san chju huimg quy~n) nhlim phl,lc V¥ cha vi~c khai thac m(jt
271
bdt a()ng sim khtic thu()c quyJn so hiiu cua nguai khtic (g9i Ia
bdt a(jng scm hu&ng quy€n)".
Trong cac B9 dan lu~t cfi a Vi~t Nam tru6c day, quy~n nay
dugc ghi nh~n va dugc gQi la "quy€n dja dtch" hay con gQi Ia
"dich quy~n". D6 cfing la nhfmg quy dinh cua phap lu~t dan sv
v~ quy~n c6 I6i di qua bfrt dl)ng san cua chu sa hfiu khac,
quy~n dugc d~t duang 6ng cfrp, thoat nu6c, quy~n dugc su
d\lng I6i d~n nu6c trong canh tac de ph\lc V\1 tu6i tieu ...
Ngay nay, BLDS khong su d\lng thu~t ngfr dia dich (tir Han
Vi~t) rna su d\lng khai ni~m quy~n d6i vm bfrt d9ng san li~n k~.
V~ ban chfrt phap li, chung c6 n9i dung tuang tv nhu nhau,
nhung khai ni~m m6i nay c6 tfnh Vi~t hoa. M\lC dfch cua
nhfmg quy dinh nay trong BLDS cfing nh~m t~o ca sa phap If
v~ nhfmg di~u ki~n thu~n lgi de cac chu sa hfiu c6 the khai thac
m9t each c6 hi~u qua nhfrt cong d\lng cua tai san. Quy~n d6i
vm bfrt dl)ng san li~n k~ bao g6m:
- Quy~n v~ I6i di qua: Chu sa hfiu bAt d9ng san atrong ho~c
bi vay bQC bm cac bfrt dl)ng San cua cac chu sa hfiu khac CO
quy~n yeu cftu m9t trong cac chu sa hfiu bfrt d9ng san li~n k~
phru danh cho minh m9t I6i di thu~n ti~n va hgp lira duang cong
c9ng. V~ nguyen t~c chung, nguOi dugc danh I6i di phru d~n bu
cho chu sa hfiu bfrt d9ng san li~n k~ s6 ti~n tuang tmg vm gia tri
thl san dugc su d\lng, trir khi cac ben c6 thoa thu~ khac. Vi~c
ma I6i di do cac ben thoa thu~ nhung phai bao dam thu~n ti~n
cho vi~c di l~i va ft gay phi~n ha cho cac ben. N~u bfrt dl)ng san
dugc chia thanh nhi~u phftn cho cac chu sa hfiu khac nhau thi
khi chia cfing phai danh I6i di cftn thi~t cho nguOi a phi~ trong.
Phftn nay dugc coi la I6i di chung va khong c6 d~n bu.
272
bdt a()ng sim khtic thu()c quyJn so hiiu cua nguai khtic (g9i Ia
bdt a(jng scm hu&ng quy€n)".
Trong cac B9 dan lu~t cfi a Vi~t Nam tru6c day, quy~n nay
dugc ghi nh~n va dugc gQi la "quy€n dja dtch" hay con gQi Ia
"dich quy~n". D6 cfing la nhfmg quy dinh cua phap lu~t dan sv
v~ quy~n c6 I6i di qua bfrt dl)ng san cua chu sa hfiu khac,
quy~n dugc d~t duang 6ng cfrp, thoat nu6c, quy~n dugc su
d\lng I6i d~n nu6c trong canh tac de ph\lc V\1 tu6i tieu ...
Ngay nay, BLDS khong su d\lng thu~t ngfr dia dich (tir Han
Vi~t) rna su d\lng khai ni~m quy~n d6i vm bfrt d9ng san li~n k~.
V~ ban chfrt phap li, chung c6 n9i dung tuang tv nhu nhau,
nhung khai ni~m m6i nay c6 tfnh Vi~t hoa. M\lC dfch cua
nhfmg quy dinh nay trong BLDS cfing nh~m t~o ca sa phap If
v~ nhfmg di~u ki~n thu~n lgi de cac chu sa hfiu c6 the khai thac
m9t each c6 hi~u qua nhfrt cong d\lng cua tai san. Quy~n d6i
vm bfrt dl)ng san li~n k~ bao g6m:
- Quy~n v~ I6i di qua: Chu sa hfiu bAt d9ng san atrong ho~c
bi vay bQC bm cac bfrt dl)ng San cua cac chu sa hfiu khac CO
quy~n yeu cftu m9t trong cac chu sa hfiu bfrt d9ng san li~n k~
phru danh cho minh m9t I6i di thu~n ti~n va hgp lira duang cong
c9ng. V~ nguyen t~c chung, nguOi dugc danh I6i di phru d~n bu
cho chu sa hfiu bfrt d9ng san li~n k~ s6 ti~n tuang tmg vm gia tri
thl san dugc su d\lng, trir khi cac ben c6 thoa thu~ khac. Vi~c
ma I6i di do cac ben thoa thu~ nhung phai bao dam thu~n ti~n
cho vi~c di l~i va ft gay phi~n ha cho cac ben. N~u bfrt dl)ng san
dugc chia thanh nhi~u phftn cho cac chu sa hfiu khac nhau thi
khi chia cfing phai danh I6i di cftn thi~t cho nguOi a phi~ trong.
Phftn nay dugc coi la I6i di chung va khong c6 d~n bu.
272
 - Quy~n m~c ducmg day tai di~n, du(mg day thong tin lien
h;1c: Trong di~u ki~n kinh t~-xa h('>i phat tri~n thi day Ia m('>t
trong nhfrng quy~n quan tr9ng va ph6 biSn nh&m tirng bu&c
nang cao dbi s6ng v~t chfit, tinh thdn cho m6i cong dan. Tuy
nhien, khi m~c du(mg day di qua bfit d('>ng san li~n k~ phai hgp
li, bao dam an to~m va thu~n ti~n cho cac chu sa hiiu d6. ~
- Quy~n v~ cfip thoat nu&c: D6i vm cu('>c s6ng hang ngay,
nhu cdu v~ nu&c d~ dung va 16i d~ thoat nu&c thai la thiSt y€u.
Khi su dvng quy~n nay, chu sa hiiu cling phru thoa thu~n vm cac
chu sa hiiu bfit d('>ng san li~n k~ danh cho minh m('>t 16i cfip, thoat
nu&c thich hgp, bao dam canh quan va v~ sinh moi truemg. Khi
l~p di[tt 6ng d~n, c6ng hoi[tc khai ranh phai bao dam h:;m chS muc
thfip nhfit thi~t h~ cho chu sa hiiu bfit d('>ng san li~n k~.
- Quy~n v~ nu&c tum, tieu nu&c: Day duqc coi la nhu cdu
cfip thiSt trong canh tac va trong san xudt. Khi ngum su dvng
dfit canh tac c6 nhu cdu v~ nu&c tu&i, tieu nu&c thi c6 quy~n
yeu cdu nhfrng ngubi su dvng dfit xung quanh phai d~ cho minh
m('>t 16i d~n nu&c thfch hqp, thu~n ti~n cho vi~c tum, tieu.
Ngoai quy~n su dvng h~n chS bfit d('>ng san, ngucri chiSm
hfru bfit hqp phap ngay tinh duqc phap lu~t bao v~ nSu giao
dich dan SlJ YO hi~u. Trong m('>t s6 trucrng hgp, tai san giao
dich da duqc chuy~n giao bAng m('>t giao dich khac cho ngucri
thu ba ngay tinh thi giao dich dan sv v&i ngucri thu ba v~n c6
hi~u lvc. Ngucri thu bacon c6 quy~n yeu cdu ngucri da xac l~p
giao dich v&i minh phai b6i thucrng thi~t h~i nSu tai san bi
tich thu sung quy nha nu&c hoi[tc phai tra l~i cho ngucri c6
quy~n nh~n tai san d6.
273
- Quy~n m~c ducmg day tai di~n, du(mg day thong tin lien
h;1c: Trong di~u ki~n kinh t~-xa h('>i phat tri~n thi day Ia m('>t
trong nhfrng quy~n quan tr9ng va ph6 biSn nh&m tirng bu&c
nang cao dbi s6ng v~t chfit, tinh thdn cho m6i cong dan. Tuy
nhien, khi m~c du(mg day di qua bfit d('>ng san li~n k~ phai hgp
li, bao dam an to~m va thu~n ti~n cho cac chu sa hiiu d6. ~
- Quy~n v~ cfip thoat nu&c: D6i vm cu('>c s6ng hang ngay,
nhu cdu v~ nu&c d~ dung va 16i d~ thoat nu&c thai la thiSt y€u.
Khi su dvng quy~n nay, chu sa hiiu cling phru thoa thu~n vm cac
chu sa hiiu bfit d('>ng san li~n k~ danh cho minh m('>t 16i cfip, thoat
nu&c thich hgp, bao dam canh quan va v~ sinh moi truemg. Khi
l~p di[tt 6ng d~n, c6ng hoi[tc khai ranh phai bao dam h:;m chS muc
thfip nhfit thi~t h~ cho chu sa hiiu bfit d('>ng san li~n k~.
- Quy~n v~ nu&c tum, tieu nu&c: Day duqc coi la nhu cdu
cfip thiSt trong canh tac va trong san xudt. Khi ngum su dvng
dfit canh tac c6 nhu cdu v~ nu&c tu&i, tieu nu&c thi c6 quy~n
yeu cdu nhfrng ngubi su dvng dfit xung quanh phai d~ cho minh
m('>t 16i d~n nu&c thfch hqp, thu~n ti~n cho vi~c tum, tieu.
Ngoai quy~n su dvng h~n chS bfit d('>ng san, ngucri chiSm
hfru bfit hqp phap ngay tinh duqc phap lu~t bao v~ nSu giao
dich dan SlJ YO hi~u. Trong m('>t s6 trucrng hgp, tai san giao
dich da duqc chuy~n giao bAng m('>t giao dich khac cho ngucri
thu ba ngay tinh thi giao dich dan sv v&i ngucri thu ba v~n c6
hi~u lvc. Ngucri thu bacon c6 quy~n yeu cdu ngucri da xac l~p
giao dich v&i minh phai b6i thucrng thi~t h~i nSu tai san bi
tich thu sung quy nha nu&c hoi[tc phai tra l~i cho ngucri c6
quy~n nh~n tai san d6.
273
 Chu sa hfru con c6 quySn sa hfru d6i v6i m6c gi6i ngan
each bAt d9ng san. Quy@n sa hfru nay co th~ 1a quy@n sa hfru
chung n~u dugc xay d\fllg ho~c t~o l~p tren dAt thu<?c quysn su
dvng chung. N~u m6c gi6i dugc t~o d\fllg do cong sue cua chu
sa hfru va tren dAt thu9c quysn su dvng cua nguai do thi khong
phai thu()c sa hfru chung. Trong truang hgp m6c gi6i la tuang
nha chung thi nhiing chu sa hfru bAt d9ng san li~n k~ khong
dugc tr6 cua s6, 16 thong khf ho~c dvc tuang d~ d~t k~t cAu xay
d\fllg, trir khi cac ben c6 thoa thu~n va d6ng y.
Quy@n su dvng h~n ch~ bAt d()ng san liSn kS c6 th~ bi chAm
dUt khi cac chu sa hfru nh~p lam m9t ho~c khong con nhu du
su dvng h~n ch~ bAt d9ng san li~n k~.
Quysn sa hfru cua cac chu sa hfru dugc Nha nucrc bao h9,
Nha nucrc va xa h()i t~o di~u ki~n cho chu sa hfru thgc hi~n t6t
quysn su dvng tru san cua mlnh thi chu sa hfru cung phai co
nghia vv d6i v6i v6i cac chu th~ khac khi hQ thgc hi~n quySn
Sa hfru tai san CUa hQ rna phru nha d~n S\f giup do CUa chu sa
hfru bAt d()ng san li~n k@ ho~c vi mvc dfch chung phvc V\1 lgi
fch cho Nha nucrc cho xa h()i, chu sa hfru phai c6 nghia V\1 d6i
vcri Nha nucrc va xa h()i.
Ngohl ra, trong qua trlnh sinh s6ng, d~ khong lam anh
huang d~n nhiing chu sa hfru bAt d9ng san li@n kS va xung
quanh, chu sa hfru nha a COn phai CO nghia V\1 trong Vi~C thoat
nucrc mua, nucrc (Di~u 250, 251 BLDS).
- D6i vcri nucrc mua: Khong dugc d~ nucrc tu mai nha
cua minh chay xu6ng bAt d()ng san li~n kS, tru khi hai ben
c6 thoa thu~n.
274
Chu sa hfru con c6 quySn sa hfru d6i v6i m6c gi6i ngan
each bAt d9ng san. Quy@n sa hfru nay co th~ 1a quy@n sa hfru
chung n~u dugc xay d\fllg ho~c t~o l~p tren dAt thu<?c quysn su
dvng chung. N~u m6c gi6i dugc t~o d\fllg do cong sue cua chu
sa hfru va tren dAt thu9c quysn su dvng cua nguai do thi khong
phai thu()c sa hfru chung. Trong truang hgp m6c gi6i la tuang
nha chung thi nhiing chu sa hfru bAt d9ng san li~n k~ khong
dugc tr6 cua s6, 16 thong khf ho~c dvc tuang d~ d~t k~t cAu xay
d\fllg, trir khi cac ben c6 thoa thu~n va d6ng y.
Quy@n su dvng h~n ch~ bAt d()ng san liSn kS c6 th~ bi chAm
dUt khi cac chu sa hfru nh~p lam m9t ho~c khong con nhu du
su dvng h~n ch~ bAt d9ng san li~n k~.
Quysn sa hfru cua cac chu sa hfru dugc Nha nucrc bao h9,
Nha nucrc va xa h()i t~o di~u ki~n cho chu sa hfru thgc hi~n t6t
quysn su dvng tru san cua mlnh thi chu sa hfru cung phai co
nghia vv d6i v6i v6i cac chu th~ khac khi hQ thgc hi~n quySn
Sa hfru tai san CUa hQ rna phru nha d~n S\f giup do CUa chu sa
hfru bAt d()ng san li~n k@ ho~c vi mvc dfch chung phvc V\1 lgi
fch cho Nha nucrc cho xa h()i, chu sa hfru phai c6 nghia V\1 d6i
vcri Nha nucrc va xa h()i.
Ngohl ra, trong qua trlnh sinh s6ng, d~ khong lam anh
huang d~n nhiing chu sa hfru bAt d9ng san li@n kS va xung
quanh, chu sa hfru nha a COn phai CO nghia V\1 trong Vi~C thoat
nucrc mua, nucrc (Di~u 250, 251 BLDS).
- D6i vcri nucrc mua: Khong dugc d~ nucrc tu mai nha
cua minh chay xu6ng bAt d()ng san li~n kS, tru khi hai ben
c6 thoa thu~n.
274
 - D6i v&i nu6c thai: Phai Utm c6ng ngfim ho~c dinh thmlt d~
dua ra n<Yi quy dinh. Khong dugc d~ nu6c thai chay tran sang
bdt d()ng san cua ngum khac, ra ncri sinh ho~t cong c()ng Utm o
nhi~m moi tru<mg.
Trong xay d\ffig, chu s6 hiiu nha xay d1Jllg sau con bj h~n
ch~ quyen tr6 cua ra vao, cua s6 theo quy dinh cua phap lu~t ve
xay d\ffig. C6 nghia la trong nhfrng dieu ki~n nhdt dinh, ngum
xay d\ffig sau phai tr6 cua ra vao sao cho khong nhin thfutg vao
cua ra vao nha d6i di~n, trir tru<mg hgp hai ben c6 thoa thu~n.
2. Quy~n hu01lg dvng
a. Khai ni~m quy~n huang dz.mg
D6i v&i tai san, trong cac quan h~ xa h()i, c6 nhfrng chu th~
chi huang t&i nhu cfiu dugc khai thac, huang hoa lgi, lgi tUc ru
tai san thay vi xac l~p quyen s6 hiiu v&i tai san. BLDS nam 2015
Ifill dfiu tien ghi nh~ ~ Dieu 257 ve khai ni~m quyen huang d\lllg.
Theo d6, "quy~n huimg d1,mg la quy~n cita chit thi au(Yc khai
thac cong dt;mg va huimg hoa l(Yi, l(Yi tile a6i v6i tai sim thu(k
quy~n sa hiiu cita chit thi khac trong m(jt thO'i hqn nhdt tltnh ".
Trong CUQC s6ng, c6 nhieu tru<mg hgp tai san thu()c sa hiiu
cua m()t chu th~ nhung vi~c huang lgi ich tir vi~c khai thac tai
san d6 l~i thu()c quyen cua chu the khac. Vi dl;l: Cha m~ gia
mu6n sang ten, chuy~n quyen s6 hiiu nha cho con d~ tranh
nhfrng tranh chdp sau khi cha m~ mdt nhung vfin mu6n dugc
thu tien cho thue nha d~ dam bao c6 ngu6n thu nh~p, sinh
s6ng; ho~c tru<mg hgp b6 m~ 6 cac dja phuong mua nha cho
con di hQc, di lam t~i Ha N()i trao cho con toan quyen khai
thac, huang lgi tir can nha nhung mu6n gifr quyen sa hiiu d~
275
- D6i v&i nu6c thai: Phai Utm c6ng ngfim ho~c dinh thmlt d~
dua ra n<Yi quy dinh. Khong dugc d~ nu6c thai chay tran sang
bdt d()ng san cua ngum khac, ra ncri sinh ho~t cong c()ng Utm o
nhi~m moi tru<mg.
Trong xay d\ffig, chu s6 hiiu nha xay d1Jllg sau con bj h~n
ch~ quyen tr6 cua ra vao, cua s6 theo quy dinh cua phap lu~t ve
xay d\ffig. C6 nghia la trong nhfrng dieu ki~n nhdt dinh, ngum
xay d\ffig sau phai tr6 cua ra vao sao cho khong nhin thfutg vao
cua ra vao nha d6i di~n, trir tru<mg hgp hai ben c6 thoa thu~n.
2. Quy~n hu01lg dvng
a. Khai ni~m quy~n huang dz.mg
D6i v&i tai san, trong cac quan h~ xa h()i, c6 nhfrng chu th~
chi huang t&i nhu cfiu dugc khai thac, huang hoa lgi, lgi tUc ru
tai san thay vi xac l~p quyen s6 hiiu v&i tai san. BLDS nam 2015
Ifill dfiu tien ghi nh~ ~ Dieu 257 ve khai ni~m quyen huang d\lllg.
Theo d6, "quy~n huimg d1,mg la quy~n cita chit thi au(Yc khai
thac cong dt;mg va huimg hoa l(Yi, l(Yi tile a6i v6i tai sim thu(k
quy~n sa hiiu cita chit thi khac trong m(jt thO'i hqn nhdt tltnh ".
Trong CUQC s6ng, c6 nhieu tru<mg hgp tai san thu()c sa hiiu
cua m()t chu th~ nhung vi~c huang lgi ich tir vi~c khai thac tai
san d6 l~i thu()c quyen cua chu the khac. Vi dl;l: Cha m~ gia
mu6n sang ten, chuy~n quyen s6 hiiu nha cho con d~ tranh
nhfrng tranh chdp sau khi cha m~ mdt nhung vfin mu6n dugc
thu tien cho thue nha d~ dam bao c6 ngu6n thu nh~p, sinh
s6ng; ho~c tru<mg hgp b6 m~ 6 cac dja phuong mua nha cho
con di hQc, di lam t~i Ha N()i trao cho con toan quyen khai
thac, huang lgi tir can nha nhung mu6n gifr quyen sa hiiu d~
275
kiSm smit va gln gifr dugc tai san. Tuy nhien, khi nguai con c6
quy~n hu6ng d1,mg thl c6 quy~n cho thue, cho phep ngum khac
thvc hi~n quy~n hu6ng d1,mg d6. Truang hgp nay, BLDS quy
dinh v~ quy~n hu6ng d1,mg dS chu sa hfru c6 thS trao cho ngum
khac quy~n hu6ng dl,mg d6i v6i tai san thu()c sa hfru cua mlnh
nhung vfrn gifr quy~n sa hfru d6i v6i tai san. M{lt khac, nguai
hu6ng d1,mg cling c6 quy~n d6i v6i tai san huang d1,mg tuang
d6i d()c l~p v6i chu sa hiiu, vl th€ nguai hu6ng d1,mg c6 thS
thvc hi~n quy~n hu6ng dl,mg cua mlnh m()t each hi~u qua nhfit.
b. Can cu phat sinh quyJn huimg dZ:Lng
Di~u 258 BLDS nam 2015 quy dinh: "QuyJn huimg dZ:Lng
QU9'C xac /qp theo quy ajnh cua [uqt, theo thoa thuqn hoijc theo
di chuc". Nhu v~y, quy~n hu6ng d1,mg c6 thS phat sinh din cu
vao m()t trong ba can cu la: quy dinh cua lu~t, thoathoa thu~n
cua cac ben ho{lc di chuc cua nguai chu sa hiiu tai san.
Theo quy dinh cua phap lu~t hi~n hanh, quy~n hu6ng d1,mg
phat sinh theo quy dinh cua lu~t chua c6 can cu trong van ban
phap lu~t. Tru6c day, trong c6 lu~t. c6 thS thfiy cac truang hgp
tuang tv dugc xac l~p cho cha m~ gia dugc quy~n su dl,mg nha
thu()c sa hfru cua con ho{lc con chua thanh nien dugc quy~n a
nha cua cha m~. Thong thuang, cac truang hgp phat sinh
quy~n hu6ng dl,mg theo quy dinh cua phap lu~t dugc hlnh
thanh tren yeu cdu cAn dam bao quy~n lgi cua m()t s6 chu thS
cAn dugc bao v~ (nhu ngum gia, tre nho, nguai tan t~t...).
Trong cac can cu phat sinh quySn hu6ng dl,mg, thoa thu~n
va di chuc Ia nhfrng can cu ph6 biSn. Theo d6, chu sa hfru c6
thS b~ng y chi cua mlnh xac l~p hgp d6ng v6i ngum dugc
276
kiSm smit va gln gifr dugc tai san. Tuy nhien, khi nguai con c6
quy~n hu6ng d1,mg thl c6 quy~n cho thue, cho phep ngum khac
thvc hi~n quy~n hu6ng d1,mg d6. Truang hgp nay, BLDS quy
dinh v~ quy~n hu6ng d1,mg dS chu sa hfru c6 thS trao cho ngum
khac quy~n hu6ng dl,mg d6i v6i tai san thu()c sa hfru cua mlnh
nhung vfrn gifr quy~n sa hfru d6i v6i tai san. M{lt khac, nguai
hu6ng d1,mg cling c6 quy~n d6i v6i tai san huang d1,mg tuang
d6i d()c l~p v6i chu sa hiiu, vl th€ nguai hu6ng d1,mg c6 thS
thvc hi~n quy~n hu6ng dl,mg cua mlnh m()t each hi~u qua nhfit.
b. Can cu phat sinh quyJn huimg dZ:Lng
Di~u 258 BLDS nam 2015 quy dinh: "QuyJn huimg dZ:Lng
QU9'C xac /qp theo quy ajnh cua [uqt, theo thoa thuqn hoijc theo
di chuc". Nhu v~y, quy~n hu6ng d1,mg c6 thS phat sinh din cu
vao m()t trong ba can cu la: quy dinh cua lu~t, thoathoa thu~n
cua cac ben ho{lc di chuc cua nguai chu sa hiiu tai san.
Theo quy dinh cua phap lu~t hi~n hanh, quy~n hu6ng d1,mg
phat sinh theo quy dinh cua lu~t chua c6 can cu trong van ban
phap lu~t. Tru6c day, trong c6 lu~t. c6 thS thfiy cac truang hgp
tuang tv dugc xac l~p cho cha m~ gia dugc quy~n su dl,mg nha
thu()c sa hfru cua con ho{lc con chua thanh nien dugc quy~n a
nha cua cha m~. Thong thuang, cac truang hgp phat sinh
quy~n hu6ng dl,mg theo quy dinh cua phap lu~t dugc hlnh
thanh tren yeu cdu cAn dam bao quy~n lgi cua m()t s6 chu thS
cAn dugc bao v~ (nhu ngum gia, tre nho, nguai tan t~t...).
Trong cac can cu phat sinh quySn hu6ng dl,mg, thoa thu~n
va di chuc Ia nhfrng can cu ph6 biSn. Theo d6, chu sa hfru c6
thS b~ng y chi cua mlnh xac l~p hgp d6ng v6i ngum dugc
276
quy~n hu(mg dvng ho~c 1~p di chuc trao quy~n so hfru thl san
va de 1~ quy~n hu(mg dvng cho nhiing nguOi 1duic nhau dugc
chu so hihl ll.ra chQn. Tuy nhien, cac thoa thu~ trong hgp dfing
ciing the theo hu6ng chu so hihl chuyen giao quy~n sa hihl tai
san cho nguOi khac va giu 1~ quy~n hu(mg dvng cho mlnh.
Quy dinh cho phep chuyen giao quy~n so hii'u va quy~n
hu6ng dvng cho nhiing chu the khac nhau thong qua di chuc 1a
m()t buoc phat trien moi va ddy ti~n b() cua BLDS nam 2015.
c. Hi~u l~c va thai hqn cua quyJn huang dt,mg
Quy~n hu6ng dvng dugc xac 1~p cho nguOi c6 quy€n
hu(mg dvng din cu tren thgc t€ hQ da nh~ chuyen giao tai san.
C6 nghia 1a ke tir thOi diem nguOi nay nh~ chuyen giao thl
san, hQ c6 quy€n duqc khai thac cong dvng, hu(mg hoa 1Qi, 1Qi
tuc d6i v6i thl san d6. Tuy nhien, n~u 1u~t lien quan c6 quy
dinh khac ho~ cac ben c6 thoa thu~ khac, quy~n hu6ng dvng
se duqc xac 1~p theo thm diem duqc 1u~t quy dinh ho~c thOi
diem cac ben thoa thu~ rna khong din cu vao thOi diem nh~
chuyen giao tai san.
V6i tinh chAt tuy~t d6i cua m()t v~t quy€n, ke tir thm diem
quy€n hu6ng d1,1ng phat sinh hi~u 1gc, quy~n hu6ng dvng se
duqc bao v~, ton trQng va c6 gia tri d6i khang vm cac chu the
khac trong xa h()i. ThOi diem quy€n hu6ng dvng c6 hi~u 1gc
duqc xac dinh theo thm diem xac 1~p, trir trubng hgp 1u~t lien
quan c6 quy dinh khac.
Thm h~ cua quy€n hu6ng d1,1ng duqc xac dinh theo Di€u
260 BLDS nam 2015. Theo d6, thbi. h~ cua quy~n huang d1,1ng
do cac ben thoa thu~n ho~c do 1u~t quy dinh nhung t6i da d~n h~t
277
quy~n hu(mg dvng ho~c 1~p di chuc trao quy~n so hfru thl san
va de 1~ quy~n hu(mg dvng cho nhiing nguOi 1duic nhau dugc
chu so hihl ll.ra chQn. Tuy nhien, cac thoa thu~ trong hgp dfing
ciing the theo hu6ng chu so hihl chuyen giao quy~n sa hihl tai
san cho nguOi khac va giu 1~ quy~n hu(mg dvng cho mlnh.
Quy dinh cho phep chuyen giao quy~n so hii'u va quy~n
hu6ng dvng cho nhiing chu the khac nhau thong qua di chuc 1a
m()t buoc phat trien moi va ddy ti~n b() cua BLDS nam 2015.
c. Hi~u l~c va thai hqn cua quyJn huang dt,mg
Quy~n hu6ng dvng dugc xac 1~p cho nguOi c6 quy€n
hu(mg dvng din cu tren thgc t€ hQ da nh~ chuyen giao tai san.
C6 nghia 1a ke tir thOi diem nguOi nay nh~ chuyen giao thl
san, hQ c6 quy€n duqc khai thac cong dvng, hu(mg hoa 1Qi, 1Qi
tuc d6i v6i thl san d6. Tuy nhien, n~u 1u~t lien quan c6 quy
dinh khac ho~ cac ben c6 thoa thu~ khac, quy~n hu6ng dvng
se duqc xac 1~p theo thm diem duqc 1u~t quy dinh ho~c thOi
diem cac ben thoa thu~ rna khong din cu vao thOi diem nh~
chuyen giao tai san.
V6i tinh chAt tuy~t d6i cua m()t v~t quy€n, ke tir thm diem
quy€n hu6ng d1,1ng phat sinh hi~u 1gc, quy~n hu6ng dvng se
duqc bao v~, ton trQng va c6 gia tri d6i khang vm cac chu the
khac trong xa h()i. ThOi diem quy€n hu6ng dvng c6 hi~u 1gc
duqc xac dinh theo thm diem xac 1~p, trir trubng hgp 1u~t lien
quan c6 quy dinh khac.
Thm h~ cua quy€n hu6ng d1,1ng duqc xac dinh theo Di€u
260 BLDS nam 2015. Theo d6, thbi. h~ cua quy~n huang d1,1ng
do cac ben thoa thu~n ho~c do 1u~t quy dinh nhung t6i da d~n h~t
277
cuc)c dm cua ngum hu6ng d\lllg dfiu tien n~u ngum hu6ng d\lllg
Ia ca nhan va d~n khi phap nhan chfun dUt: t6n t~ nhung t6i da Ia
30 nam n~u ngum hu6ng d\lfig dfiu tien Ia phap nhan.
Trubng hgp mc)t ngum duqc hu6ng d1:1ng su6t den nhung
cho phep nguen khac khai thac, su d\lfig d6i tuqng cua quy€n
huimg d1:1ng thl then h~ t6i da thl!c hi~n quy€n khai thac, su
d\lfig k~t thuc khi nguen hu6ng d\lfig dfiu tien ch~t.
D6i vm phap nhan khi duqc hu6ng d1:1ng d~n khi giai th€
ho~c 50 nam... nhung sau d6 cho phep phap nhan khac khai
thac, su d\lng d6i tuqng cua quyen hu(mg d\lng thi then h~n t6i
da rna phap nhan thir hai khai thac, sir d\lng Ia khong qua 30
nam tinh tir then di€m phap nhan dfiu tien b~t dfiu huimg d\lfig.
d. N9i dung quyJn hzrimg dtmg
Theo Di€u 261 BLDS nam 2015, nguen huimg d1:1ng c6 cac
quy€n sau: I. Tl! minh ho~c cho phep nguen khac khai thac, su
d\lfig, thu hoa IQ"i, IQ"i tire tir d6i tuqng cua quy€n hu(mg d\lfig;
2. Yeu cAu chu sa hfru tai san thl,lc hi~n nghia V\1 sua chua d6i
vm tai san; 3. Cho thue quyen hu6ng d\lfig d6i vm tai san.
XuAt phat tir ban chAt v~t quyen cua quyen hu6ng d\lllg, Ia S\f
pharr tach mc)t phArr nc)i dung cua quyen scr hfru d6i v6i tai san,
d6 Ia quy€n khai thac cong d\lfig, hu6ng hoa 1¢, 1¢ tire (quyen
huimg cac 1¢ ich v~t chAt, kinh t~ tir tai san), chu th€ quy€n
hu(mg d1:1ng CO toan quyen dUQ"C thl,lC hi~n cac ho~t dc)ng nay dfii
vm tai san. Them vao d6, vi day Ia quyen cua chinh hQ, duqc
phap lu~t ghi nh~ va bao hQ (khong thUQC truOng hgp theo S\f
cho phep cua chu scr hfru trong cac hgp d6ng chuy€n giao quyen
sir d\lllg) nen nguen hu6ng d\lng duqc quyen cho thue quyen
278
cuc)c dm cua ngum hu6ng d\lllg dfiu tien n~u ngum hu6ng d\lllg
Ia ca nhan va d~n khi phap nhan chfun dUt: t6n t~ nhung t6i da Ia
30 nam n~u ngum hu6ng d\lfig dfiu tien Ia phap nhan.
Trubng hgp mc)t ngum duqc hu6ng d1:1ng su6t den nhung
cho phep nguen khac khai thac, su d\lfig d6i tuqng cua quy€n
huimg d1:1ng thl then h~ t6i da thl!c hi~n quy€n khai thac, su
d\lfig k~t thuc khi nguen hu6ng d\lfig dfiu tien ch~t.
D6i vm phap nhan khi duqc hu6ng d1:1ng d~n khi giai th€
ho~c 50 nam... nhung sau d6 cho phep phap nhan khac khai
thac, su d\lng d6i tuqng cua quyen hu(mg d\lng thi then h~n t6i
da rna phap nhan thir hai khai thac, sir d\lng Ia khong qua 30
nam tinh tir then di€m phap nhan dfiu tien b~t dfiu huimg d\lfig.
d. N9i dung quyJn hzrimg dtmg
Theo Di€u 261 BLDS nam 2015, nguen huimg d1:1ng c6 cac
quy€n sau: I. Tl! minh ho~c cho phep nguen khac khai thac, su
d\lfig, thu hoa IQ"i, IQ"i tire tir d6i tuqng cua quy€n hu(mg d\lfig;
2. Yeu cAu chu sa hfru tai san thl,lc hi~n nghia V\1 sua chua d6i
vm tai san; 3. Cho thue quyen hu6ng d\lfig d6i vm tai san.
XuAt phat tir ban chAt v~t quyen cua quyen hu6ng d\lllg, Ia S\f
pharr tach mc)t phArr nc)i dung cua quyen scr hfru d6i v6i tai san,
d6 Ia quy€n khai thac cong d\lfig, hu6ng hoa 1¢, 1¢ tire (quyen
huimg cac 1¢ ich v~t chAt, kinh t~ tir tai san), chu th€ quy€n
hu(mg d1:1ng CO toan quyen dUQ"C thl,lC hi~n cac ho~t dc)ng nay dfii
vm tai san. Them vao d6, vi day Ia quyen cua chinh hQ, duqc
phap lu~t ghi nh~ va bao hQ (khong thUQC truOng hgp theo S\f
cho phep cua chu scr hfru trong cac hgp d6ng chuy€n giao quyen
sir d\lllg) nen nguen hu6ng d\lng duqc quyen cho thue quyen
278
hu6ng d1,mg, dugc quy~n cho nguai khac thgc hi~n vi~c khai
thac cong dl,mg, hu6ng hoa lgi, lgi rue ru tai sfm la d6i tugng cua
quy~n huang d1,1ng. Vi dl;l: Nguai con dugc b6 m~ chuy~n giao
quy~n huang d1,1ng d6i v6i chi~c xe o to thu('>c sa hiiu cua b6 m~
thl nguai con c6 quy~n su d1,1ng chi~c xe ho?c cho phep nguai
khac su d1,1ng ho~c cho thue chi~c xe d~ thu ti~n thue, nguai thue
xe dugc quy~n su d1,1ng chi~c xe ho~c nguai con c6 th~ cho
nguai khac thue chinh quy~n huang d1,1ng d6i v6i chi~c xe d6 d~
nguai thue c6 th~ su d1,1ng, khai thac lgi ttrc ru chi~c xe.
Tuy nhien, vi~c thgc hi~n quyen huang d1,1ng phai dam bao
khai thac phu hgp v6i cong d1,1ng, ffi\lC dich SU d1,1ng cua tru san,
giu gin, bao quan tai san nhu tai san cua mlnh. Nghia V\1 nay cua
nguai huang d1,1ng d~ dam bao tai san sau thai gian hu6ng d1,1ng
khong hi giam slit nghiem tn;mg v~ gia tr!, ch~t lugng. Tu d6,
quy~n cua chu sa hiiu tai san cling dugc dam bao.
f)~ dam bao ch~t lugng cua ali san, nguai hu6ng dl,lng cling
phai thgc hi~n nghia V\1 bao du5ng, SUa chua tru san theo djnh
kl. D6i v6i vi~c sua chua tai san d~ bao dam tai san khong b!
suy giam dang k~ dan t6i tai san khong th~ su d1,1ng dugc ho~c
m~t toan b('> cong d1,1ng, gia trj CUa tai san thUQC nghia V\1 CUa
chu sa hiiu. Tuy nhien, tru<mg hgp chu sa hiiu khong thvc hi~n
nghia V\1 nay, nguai hu6ng d1,1ng CO th~ thlJC hi~n thay Va sau
d6 yeu cfiu chu sa hiiu hoan tra chi phf rna nguai hu6ng d1,1ng
da thanh toan d~ thvc hi~n nghia v1,1.
Khi h~t thai h?n hu6ng d1,1ng, chu th~ c6 quy~n huang d1,1ng
c6 nghia V\1 hoan tra tai san cho chu sa hfru. Tru<mg hgp quy~n
huang d1,1ng da h~t thai h?n nhung chua d~n ld thu hoa lgf, lgi
tuc thl d~n ld h~n thu hoa lgi, lgi tuc, ngubi huang d1,1ng dugc
279
hu6ng d1,mg, dugc quy~n cho nguai khac thgc hi~n vi~c khai
thac cong dl,mg, hu6ng hoa lgi, lgi rue ru tai sfm la d6i tugng cua
quy~n huang d1,1ng. Vi dl;l: Nguai con dugc b6 m~ chuy~n giao
quy~n huang d1,1ng d6i v6i chi~c xe o to thu('>c sa hiiu cua b6 m~
thl nguai con c6 quy~n su d1,1ng chi~c xe ho?c cho phep nguai
khac su d1,1ng ho~c cho thue chi~c xe d~ thu ti~n thue, nguai thue
xe dugc quy~n su d1,1ng chi~c xe ho~c nguai con c6 th~ cho
nguai khac thue chinh quy~n huang d1,1ng d6i v6i chi~c xe d6 d~
nguai thue c6 th~ su d1,1ng, khai thac lgi ttrc ru chi~c xe.
Tuy nhien, vi~c thgc hi~n quyen huang d1,1ng phai dam bao
khai thac phu hgp v6i cong d1,1ng, ffi\lC dich SU d1,1ng cua tru san,
giu gin, bao quan tai san nhu tai san cua mlnh. Nghia V\1 nay cua
nguai huang d1,1ng d~ dam bao tai san sau thai gian hu6ng d1,1ng
khong hi giam slit nghiem tn;mg v~ gia tr!, ch~t lugng. Tu d6,
quy~n cua chu sa hiiu tai san cling dugc dam bao.
f)~ dam bao ch~t lugng cua ali san, nguai hu6ng dl,lng cling
phai thgc hi~n nghia V\1 bao du5ng, SUa chua tru san theo djnh
kl. D6i v6i vi~c sua chua tai san d~ bao dam tai san khong b!
suy giam dang k~ dan t6i tai san khong th~ su d1,1ng dugc ho~c
m~t toan b('> cong d1,1ng, gia trj CUa tai san thUQC nghia V\1 CUa
chu sa hiiu. Tuy nhien, tru<mg hgp chu sa hiiu khong thvc hi~n
nghia V\1 nay, nguai hu6ng d1,1ng CO th~ thlJC hi~n thay Va sau
d6 yeu cfiu chu sa hiiu hoan tra chi phf rna nguai hu6ng d1,1ng
da thanh toan d~ thvc hi~n nghia v1,1.
Khi h~t thai h?n hu6ng d1,1ng, chu th~ c6 quy~n huang d1,1ng
c6 nghia V\1 hoan tra tai san cho chu sa hfru. Tru<mg hgp quy~n
huang d1,1ng da h~t thai h?n nhung chua d~n ld thu hoa lgf, lgi
tuc thl d~n ld h~n thu hoa lgi, lgi tuc, ngubi huang d1,1ng dugc
279
huang gia tri cua hoa 1¢, 1¢ tuc thu duqc tuang ung v6i th<ri
gian ngum d6 duqc quy~n huang dl,lng.
Tuy khong c6 quy~n khai thac cong dl,lng va huang hoa 1¢,
1¢ tuc tu tai san trong thai gian quy~n huang dl,lng cua chu th~
huang dl,lng dang con hi~u h.rc nhung chu sa hiiu till san van c6
nhiing quy~n nhftt dinh d6i v6i tai san d6. f)~ dam bao gia tri
cua tai san, tranh vi~c suy giam nghiem trQng chftt 1uqng, chu
sa hiiu c6 quy~n yeu du toa an truftt quy~n huang dl,lng cua
ngum huang dl,lng n€u h9 vi ph~m nghiem tr9ng nghia V\1 cua
nguoi huang dl,lng. Trong thm gian c6 hi~u 1gc cua quy~n
huang dl,lng, chu sa hiiu tai san khong duqc can tra, thgc hi~n
hanh vi khac gay kh6 khan ho~c xam ph~m den quy~n. 1¢ ich
hqp phap cua nguoi huang dl,lng. Vi d{l: N€u ngum huang
dl,lng can nha cho thue can nha, chu sa hiiu khong c6 quy~n
yeu cAu ngum thue phai thgc hi~n cac nghia V\1 ho~c di~u ki~n
v6i mlnh m6i cho phep ngu<ri thue nha dugc quy~n su dl,lng
can nha. Bm vl, trong thm gian nay, chu sa hiiu khong c6
quy~n su dl,lng va khai thac cac 1gi ich kinh t€ tu ciin nha d6.
Do quy~n huang dl,lng chi 1a S\1' phan tach vi~c khai thac va
huang hoa lgi, 1¢ tuc tu tai san, ngay ca trong thm gian huang
dl,lng cua chu th~ huang dl,lng, chu sa hiiu van co dAy du quy~n
dinh do~t d6i v6i tai san. Do d6, chu sa hiiu hoan toan duqc
dinh do~t tai san theo y chi cua chu sa hiiu. Di~u 263 BLDS
nam 2015 quy dinh khi chu sa hiiu thgc hi~n quy~n dinh do~t
tai san phai dam bao khong dugc lam thay dbi quy~n huang
dl,lng da xac l?p cho ngum huang dl,lng. Vi d\1 nhu chu sa hiiu
c6 quy~n ban can h() thu()c sa hiiu cua mlnh cho nguoi khac
nhung nguoi mua can h() khong c6 quy~n su dl,lng, khai thac
280
huang gia tri cua hoa 1¢, 1¢ tuc thu duqc tuang ung v6i th<ri
gian ngum d6 duqc quy~n huang dl,lng.
Tuy khong c6 quy~n khai thac cong dl,lng va huang hoa 1¢,
1¢ tuc tu tai san trong thai gian quy~n huang dl,lng cua chu th~
huang dl,lng dang con hi~u h.rc nhung chu sa hiiu till san van c6
nhiing quy~n nhftt dinh d6i v6i tai san d6. f)~ dam bao gia tri
cua tai san, tranh vi~c suy giam nghiem trQng chftt 1uqng, chu
sa hiiu c6 quy~n yeu du toa an truftt quy~n huang dl,lng cua
ngum huang dl,lng n€u h9 vi ph~m nghiem tr9ng nghia V\1 cua
nguoi huang dl,lng. Trong thm gian c6 hi~u 1gc cua quy~n
huang dl,lng, chu sa hiiu tai san khong duqc can tra, thgc hi~n
hanh vi khac gay kh6 khan ho~c xam ph~m den quy~n. 1¢ ich
hqp phap cua nguoi huang dl,lng. Vi d{l: N€u ngum huang
dl,lng can nha cho thue can nha, chu sa hiiu khong c6 quy~n
yeu cAu ngum thue phai thgc hi~n cac nghia V\1 ho~c di~u ki~n
v6i mlnh m6i cho phep ngu<ri thue nha dugc quy~n su dl,lng
can nha. Bm vl, trong thm gian nay, chu sa hiiu khong c6
quy~n su dl,lng va khai thac cac 1gi ich kinh t€ tu ciin nha d6.
Do quy~n huang dl,lng chi 1a S\1' phan tach vi~c khai thac va
huang hoa lgi, 1¢ tuc tu tai san, ngay ca trong thm gian huang
dl,lng cua chu th~ huang dl,lng, chu sa hiiu van co dAy du quy~n
dinh do~t d6i v6i tai san. Do d6, chu sa hiiu hoan toan duqc
dinh do~t tai san theo y chi cua chu sa hiiu. Di~u 263 BLDS
nam 2015 quy dinh khi chu sa hiiu thgc hi~n quy~n dinh do~t
tai san phai dam bao khong dugc lam thay dbi quy~n huang
dl,lng da xac l?p cho ngum huang dl,lng. Vi d\1 nhu chu sa hiiu
c6 quy~n ban can h() thu()c sa hiiu cua mlnh cho nguoi khac
nhung nguoi mua can h() khong c6 quy~n su dl,lng, khai thac
280
din h9 neu thbi. h<;tn quy~n hu6ng dt,mg d6i v6i din h9 vdn con
dang c6 hi~u h,rc va thu9c v~ chu th€ khac.
e. Chdm dUt quyJn hu6ng d'{lng
Di~u 265 BLDS nam 2015 xac dinh 7 trubng hgp ch!m d(rt
quy~n hu6ng dt,mg, bao g6m: thbi. h<;tn quy~n hu6ng dt,mg da
h~t; theo thoa thu~n cua cac ben; ngubi. hu6ng dt,mg tra thanh
chu sa hliu tai san Ia d6i tugng cua quy~n hu6ng dt,mg; ngubi.
hu6ng dt,mg ti:r bo ho~c khong tht,rc hi~n quy~n hu6ng dt,mg
trong thbi. h<;tn do lu~t dinh; tai san la d6i tugng cua quy~n
hu6ng dt,mg khong con; theo quy~t dinh cua toa an va cac can
Clr khac theo quy dinh cua lu~t.
Quy~n hu6ng dt,mg la quy~n khai thac cong dt,mg, hu6ng
hoa lgi, lgi tuc d6i v6i tai san thu9c sa hfru cua ngubi. khac
trong m9t thbi. h<;tn nh!t dinh do d6, khi h~t thbi. h<;tn nay, quy~n
hu6ng dl,mg duong nhien ch!m dfu. Tuy nhien, khi chua het
thai h<;tn, quy~n huang dt,mg cling c6 th€ chftm dfu n~u ngubi.
hu6ng dt,mg va chu sa hfru cua tai san thoa thu~n chftm dlrt
quy~n hu6ng dl,mg ho~c n~u ngubi. hu6ng dl,mg tl)' ti:t bo, khong
thl)'C hi~n quy~n cua minh. Quy~n hu6ng dt,mg la quy~n d6i
v~t, do d6, khi tai san la d6i tugng cua quy~n hu6ng dt,mg
khong con thl quy€n huang dl,mg khong con df>i tUQ'llg d€ tac
d9ng, khai thac nen se chftm dfu. Tren thvc t~, c6 nhfrng trubng
hgp ngubi. hu6ng dt,mg dugc chuy€n giao ca quy~n sa hfru tai
san nen hQ tra thanh chu sa hCiu tai san va chftm dlrt tu each
nguoi c6 quy~n hu6ng dl,mg d6i v6i tai san nay. Ngoai ra, theo
quy~t dinh cua toa an ho~C cac din Clr khac theo quy dinh cua
iu~t thl quy~n hu6ng dt,mg cung ch!m d(rt.
281
din h9 neu thbi. h<;tn quy~n hu6ng dt,mg d6i v6i din h9 vdn con
dang c6 hi~u h,rc va thu9c v~ chu th€ khac.
e. Chdm dUt quyJn hu6ng d'{lng
Di~u 265 BLDS nam 2015 xac dinh 7 trubng hgp ch!m d(rt
quy~n hu6ng dt,mg, bao g6m: thbi. h<;tn quy~n hu6ng dt,mg da
h~t; theo thoa thu~n cua cac ben; ngubi. hu6ng dt,mg tra thanh
chu sa hliu tai san Ia d6i tugng cua quy~n hu6ng dt,mg; ngubi.
hu6ng dt,mg ti:r bo ho~c khong tht,rc hi~n quy~n hu6ng dt,mg
trong thbi. h<;tn do lu~t dinh; tai san la d6i tugng cua quy~n
hu6ng dt,mg khong con; theo quy~t dinh cua toa an va cac can
Clr khac theo quy dinh cua lu~t.
Quy~n hu6ng dt,mg la quy~n khai thac cong dt,mg, hu6ng
hoa lgi, lgi tuc d6i v6i tai san thu9c sa hfru cua ngubi. khac
trong m9t thbi. h<;tn nh!t dinh do d6, khi h~t thbi. h<;tn nay, quy~n
hu6ng dl,mg duong nhien ch!m dfu. Tuy nhien, khi chua het
thai h<;tn, quy~n huang dt,mg cling c6 th€ chftm dfu n~u ngubi.
hu6ng dt,mg va chu sa hfru cua tai san thoa thu~n chftm dlrt
quy~n hu6ng dl,mg ho~c n~u ngubi. hu6ng dl,mg tl)' ti:t bo, khong
thl)'C hi~n quy~n cua minh. Quy~n hu6ng dt,mg la quy~n d6i
v~t, do d6, khi tai san la d6i tugng cua quy~n hu6ng dt,mg
khong con thl quy€n huang dl,mg khong con df>i tUQ'llg d€ tac
d9ng, khai thac nen se chftm dfu. Tren thvc t~, c6 nhfrng trubng
hgp ngubi. hu6ng dt,mg dugc chuy€n giao ca quy~n sa hfru tai
san nen hQ tra thanh chu sa hCiu tai san va chftm dlrt tu each
nguoi c6 quy~n hu6ng dl,mg d6i v6i tai san nay. Ngoai ra, theo
quy~t dinh cua toa an ho~C cac din Clr khac theo quy dinh cua
iu~t thl quy~n hu6ng dt,mg cung ch!m d(rt.
281
 3. Quy~n b~ m~t
a. Khai ni?m quyJn bJ m(lt
Theo Di~u 267 BLDS nam 2015, "quyJn bJ m(lt la quyJn
cua m(jt chu thi d6i v6i m(lt ddt, m(lt nu&c, khoang khong gian
d6i v6i m(lt ddt, m(lt nu&c, khoang khong gian tren m(lt ddt, m(lt
nuac va long ddt ma quyJn w dtmg ddt do thut?c vJ chu thi khtic ".
Cling Ut m()t v~t quy~n phai sinh tu quy~n sa hiiu, quy~n b~
m~t la quy~n cua m()t chu th~ khong phai la chu sa hiiu dugc
tac d()ng, khai thac tren tai san. D~c trung cua quy~n b~ m~t la
quy~n nay chi ap d\}ng d6i vm d6i tugng Ia quy~n sir d\}ng ddt
d6i vm m~t ddt, m~t nucrc vm ph~m vi quy~n la khoang khong
gian ben tren va ben trong cua cac d6i tugng nay.
V61 sg ra dai cua quy dinh v~ quy~n b~ m~t, tai san dugc
khai thac da d~ng va dem l~i nhi~u lgi ich kinh t~ han cho cac
chu th~. Theo m()t s6 qu6c gia, quy~n b~ m~t c6 tinh chAt tuang
tl,T nhu quy~n d6i vm cac khming khong gian dugc c~t lap ben
tren va ben trong cua m~t ddt, m~t nucrc. Tu d6, m6i chu th~ C\1
th~ se c6 dugc quy~n khai thac rieng trong ph~m vi khong gian
rna hQ c6 quy~n.
b. Ciin cu phat sinh quyJn bJ m(lt
Tuang tg nhu quy~n huang d\lng, quy~n b~ m~t c6 th~
dugc xac l~p theo m()t trong nhiing can cu sau: theo quy dinh
cua lu~t, theo thoa thu~n ho~c theo di chuc.
c. Hi?u htc va thai hqn cua quyJn bJ m(lt
Quy~n b~ m~t dugc xac l~p cho nguai c6 quy~n tU thai di~m
chu th~ c6 quy~n sir d\lng ddt chuy~n giao m~t ddt, m~t nucrc,
282
3. Quy~n b~ m~t
a. Khai ni?m quyJn bJ m(lt
Theo Di~u 267 BLDS nam 2015, "quyJn bJ m(lt la quyJn
cua m(jt chu thi d6i v6i m(lt ddt, m(lt nu&c, khoang khong gian
d6i v6i m(lt ddt, m(lt nu&c, khoang khong gian tren m(lt ddt, m(lt
nuac va long ddt ma quyJn w dtmg ddt do thut?c vJ chu thi khtic ".
Cling Ut m()t v~t quy~n phai sinh tu quy~n sa hiiu, quy~n b~
m~t la quy~n cua m()t chu th~ khong phai la chu sa hiiu dugc
tac d()ng, khai thac tren tai san. D~c trung cua quy~n b~ m~t la
quy~n nay chi ap d\}ng d6i vm d6i tugng Ia quy~n sir d\}ng ddt
d6i vm m~t ddt, m~t nucrc vm ph~m vi quy~n la khoang khong
gian ben tren va ben trong cua cac d6i tugng nay.
V61 sg ra dai cua quy dinh v~ quy~n b~ m~t, tai san dugc
khai thac da d~ng va dem l~i nhi~u lgi ich kinh t~ han cho cac
chu th~. Theo m()t s6 qu6c gia, quy~n b~ m~t c6 tinh chAt tuang
tl,T nhu quy~n d6i vm cac khming khong gian dugc c~t lap ben
tren va ben trong cua m~t ddt, m~t nucrc. Tu d6, m6i chu th~ C\1
th~ se c6 dugc quy~n khai thac rieng trong ph~m vi khong gian
rna hQ c6 quy~n.
b. Ciin cu phat sinh quyJn bJ m(lt
Tuang tg nhu quy~n huang d\lng, quy~n b~ m~t c6 th~
dugc xac l~p theo m()t trong nhiing can cu sau: theo quy dinh
cua lu~t, theo thoa thu~n ho~c theo di chuc.
c. Hi?u htc va thai hqn cua quyJn bJ m(lt
Quy~n b~ m~t dugc xac l~p cho nguai c6 quy~n tU thai di~m
chu th~ c6 quy~n sir d\lng ddt chuy~n giao m~t ddt, m~t nucrc,
282
khming khong gian tren m~t dfit, m~t nucrc va long dfit cho nguai
c6 quy8n b€ m~t. Day dugc xac djnh la thai di~m c6 hi~u lvc cua
quy8n b€ m~t. C6 nghia la k~ tir thai di~m chu sa hfru chuy~n
giao tru san, nguai c6 quySn bS m~t c6 quy8n dugc khai thac
cong dvng, huang hoa 1¢, 1¢ rue va cac quy€n khac ct6i vm tru
san d6. Tuy nhien, n€u lu~t lien quan c6 quy djnh khac ho~c
cac ben co thoa thu~n khac, quy€n b€ m~t se dugc xac l~p theo
thai di~m dugc lu~t quy djnh ho~c thai di~m cac ben thoa
thu~n rna khong din cu vao thai di~m chuy~n giao tai san.
vm tinh chfit tuy~t d6i cua m9t v~t quy€n, k~ tu thai di~m
quySn bS m~t phat sinh hi~u lvc, quySn bS m~t se dugc bao v~,
ton trQng va c6 gia tri d6i khang vm cac chu th~ khac trong xa
h<)i, tru trubng hgp lu~t lien quan c6 quy djnh khac.
Thai h~ CUa quySn bS ~t dugc xac dinh theo DiSu 270 BLDS
nfun 2015. Theo d6, "thai hqn cua quyJn bJ rru'Jt dur;c xac dtnh
theo quy dtnh cita luqt, theo thoa thuqn hoijc di chuc nhung khong
vur;t qua thOi hqn cita quyJn sit dZ;~ng ddt". N6i each khac, tuy
theo din cu xac l~p, quy~n bS m~t c6 tlloi h~ khac nhau. Tuy
nhien, do quySn b€ m~t chi la m<)t quySn phai sinh cua quy8n sa
hiiu ct6i vm quy€n su dvng dfit nen thai h~ cua quy8n b€ m~t
khong th~ vugt qua thai h~ cua quy8n su dvng ddt
Trubng hgp thai hl;ln cua quy8n bS m~t khong dugc xac
djnh theo din cu xac l~p (nhu cac ben khong thoa thu~n, di
chtic khong quy djnh ... ) thi ngum c6 quySn bS m~t ho~c nguai
c6 quy8n su dvng dfit c6 th~ chfim dirt quySn bS m~t bfit cu ltic
nao vm di€u ki~n phai thong bao b~ng van ban cho ben kia bi€t
truac it nhfit Ia sau thang.
283
khming khong gian tren m~t dfit, m~t nucrc va long dfit cho nguai
c6 quy8n b€ m~t. Day dugc xac djnh la thai di~m c6 hi~u lvc cua
quy8n b€ m~t. C6 nghia la k~ tir thai di~m chu sa hfru chuy~n
giao tru san, nguai c6 quySn bS m~t c6 quy8n dugc khai thac
cong dvng, huang hoa 1¢, 1¢ rue va cac quy€n khac ct6i vm tru
san d6. Tuy nhien, n€u lu~t lien quan c6 quy djnh khac ho~c
cac ben co thoa thu~n khac, quy€n b€ m~t se dugc xac l~p theo
thai di~m dugc lu~t quy djnh ho~c thai di~m cac ben thoa
thu~n rna khong din cu vao thai di~m chuy~n giao tai san.
vm tinh chfit tuy~t d6i cua m9t v~t quy€n, k~ tu thai di~m
quySn bS m~t phat sinh hi~u lvc, quySn bS m~t se dugc bao v~,
ton trQng va c6 gia tri d6i khang vm cac chu th~ khac trong xa
h<)i, tru trubng hgp lu~t lien quan c6 quy djnh khac.
Thai h~ CUa quySn bS ~t dugc xac dinh theo DiSu 270 BLDS
nfun 2015. Theo d6, "thai hqn cua quyJn bJ rru'Jt dur;c xac dtnh
theo quy dtnh cita luqt, theo thoa thuqn hoijc di chuc nhung khong
vur;t qua thOi hqn cita quyJn sit dZ;~ng ddt". N6i each khac, tuy
theo din cu xac l~p, quy~n bS m~t c6 tlloi h~ khac nhau. Tuy
nhien, do quySn b€ m~t chi la m<)t quySn phai sinh cua quy8n sa
hiiu ct6i vm quy€n su dvng dfit nen thai h~ cua quy8n b€ m~t
khong th~ vugt qua thai h~ cua quy8n su dvng ddt
Trubng hgp thai hl;ln cua quy8n bS m~t khong dugc xac
djnh theo din cu xac l~p (nhu cac ben khong thoa thu~n, di
chtic khong quy djnh ... ) thi ngum c6 quySn bS m~t ho~c nguai
c6 quy8n su dvng dfit c6 th~ chfim dirt quySn bS m~t bfit cu ltic
nao vm di€u ki~n phai thong bao b~ng van ban cho ben kia bi€t
truac it nhfit Ia sau thang.
283
 d. N(ji dung quyin bi m(lt
Khi c6 quy~n b~ m{lt, chu th~ c6 quy~n khai thac, su d1,1ng
m{lt dfit, m{lt nucrc, khoimg khong gian tren m{lt dfit, m{lt nucrc
va long dfit d~ xay dlJilg cong trlnh, tr6ng cay, canh tac. Khi
thvc hi~n quy~n nay, ngu<ri c6 quy~n b~ m{lt phai dam bao cac
ho~t d<)ng cua mlnh khong duqc trill vm quy dinh cua BLDS,
phap ·1u~t v~ dfit dai, xay dlJilg, quy ho~ch, tai nguyen, khoang
san va quy dinh khac cua phap lu~t c6 lien quan. N€u cac ho~t
d<)ng nay t~o dlJilg duqc cac tai san thl ngu<ri c6 quy~n be m{lt
duqc xac l~p quy~n sa hfru d6i vm cac tai san d6 (Dieu 271 ).
Trubng hqp quyen be m{lt duqc chuy~n giao m9t phftn ho{lc
toan b9 thl chu th~ nh~n chuy~n giao duqc k€ thua quyen be
m{lt theo dieu ki~n va trong ph~m vi tuang tmg vm phftn quyen
be m{lt duqc chuy~n giao.
e. Chdm dirt quyin bi m(lt
Quyen b€ m{lt c6 th~ chfim dm theo m9t trong cac can cu
duqc quy dinh ·t~i Di€u 272 BLDS nam 2015, bao g6m: thOi
h~ huang quy€n b€ m{lt da h€t; chu th~ c6 quy€n b€ m{lt va
chu th~ c6 quy€n su d1,1ng dfit la m9t; chu th~ c6 quy€n b€ m{lt
tir b6 quy€n cua mlnh; quy€n su d1,1ng dfit c6 quy€n b€ m{lt bi
thu h6i theo quy dinh cua Lu~t dfit dai; theo thoa thu~n cua cac
ben ho{lc theo quy dinh cua lu~t.
Ciing nhu quy€n huang d1,1ng, do quy€n b€ m{lt la quy€n
duqc xac l~p tren tai san thu9c sa hfru cua chu th~ khac, do d6,
quy€n nay chi c6 hi~u lvc trong m9t khoang thm gian hiiu h~.
H€t khoang thai gian nay, chu th~ cua quy€n b€ m{lt se chfim
284
d. N(ji dung quyin bi m(lt
Khi c6 quy~n b~ m{lt, chu th~ c6 quy~n khai thac, su d1,1ng
m{lt dfit, m{lt nucrc, khoimg khong gian tren m{lt dfit, m{lt nucrc
va long dfit d~ xay dlJilg cong trlnh, tr6ng cay, canh tac. Khi
thvc hi~n quy~n nay, ngu<ri c6 quy~n b~ m{lt phai dam bao cac
ho~t d<)ng cua mlnh khong duqc trill vm quy dinh cua BLDS,
phap ·1u~t v~ dfit dai, xay dlJilg, quy ho~ch, tai nguyen, khoang
san va quy dinh khac cua phap lu~t c6 lien quan. N€u cac ho~t
d<)ng nay t~o dlJilg duqc cac tai san thl ngu<ri c6 quy~n be m{lt
duqc xac l~p quy~n sa hfru d6i vm cac tai san d6 (Dieu 271 ).
Trubng hqp quyen be m{lt duqc chuy~n giao m9t phftn ho{lc
toan b9 thl chu th~ nh~n chuy~n giao duqc k€ thua quyen be
m{lt theo dieu ki~n va trong ph~m vi tuang tmg vm phftn quyen
be m{lt duqc chuy~n giao.
e. Chdm dirt quyin bi m(lt
Quyen b€ m{lt c6 th~ chfim dm theo m9t trong cac can cu
duqc quy dinh ·t~i Di€u 272 BLDS nam 2015, bao g6m: thOi
h~ huang quy€n b€ m{lt da h€t; chu th~ c6 quy€n b€ m{lt va
chu th~ c6 quy€n su d1,1ng dfit la m9t; chu th~ c6 quy€n b€ m{lt
tir b6 quy€n cua mlnh; quy€n su d1,1ng dfit c6 quy€n b€ m{lt bi
thu h6i theo quy dinh cua Lu~t dfit dai; theo thoa thu~n cua cac
ben ho{lc theo quy dinh cua lu~t.
Ciing nhu quy€n huang d1,1ng, do quy€n b€ m{lt la quy€n
duqc xac l~p tren tai san thu9c sa hfru cua chu th~ khac, do d6,
quy€n nay chi c6 hi~u lvc trong m9t khoang thm gian hiiu h~.
H€t khoang thai gian nay, chu th~ cua quy€n b€ m{lt se chfim
284
d(rt cac quySn khai thac bS m?t cua mlnh. Ngoai ra, quySn bS
m?t ciing se chfim d(rt tru6c thOi. h;~m theo y chi cua chu th~ c6
quySn bS m?t, chu th~ c6 quySn sir dvng dfit (vi dv nguOi. c6
quy€n bs m~t khong con nhu cfiu khai thac bS m?t va tu bo
quySn ho?c nguOi. c6 quySn bS m~t va chu sa hiiu d6ng y chfim
d(rt quySn bS m?t) ho?c quySn bS m?t khong th~ khai thac khi
quySn sir dvng dfit da bi thu h6i.
Tren thgc t€, nguai sir dvng dfit c6 th~ chuy~n giao toan b9
quySn cua mlnh cho nguOi. c6 quySn bS m?t theo di chuc ho?c
theo hqp d6ng. Tu cac ciin ct'r nay, quySn sir dvng dfit va quySn
bS m?t dSu thu9c vS m9t chu th~. Do d6, quySn bS m?t ciing
duang nhien chfim d(rt.
Khi quySn bS m?t chfim d(rt, nguOi. c6 quySn bS m?t phai
tra l~i m~t dfit, m?t nu6c, khoimg khong gian tren m?t dfit, m~t
nu6c va long dfit cho chu th~ c6 quySn sir dvng dfit. Do d6, cac
tai san thu9c sa hiiu cua hQ tren bS m?t phai dugc xu li tru6c
thOi. h~n chfim d(rt quySn bS m?t (tru truang hqp cac ben c6
thoa thu~n k_hac). Trubng hqp ngubi c6 quy~n b~ mi;it k_hong xu
li thl san thl cac thl san nay se thu9c sa hiiu cua nguOi. c6 quySn
su dvng dfit hoi;ic hQ dugc thanh toan chi phi xu li tai san khi hQ
da xu li thay cho nguOi. c6 quySn bS mi;it.
cAu HOI HVONG DAN 6N T!P,
DJNH HVONG THAO LU!N
1. Pharr tich cac lo~i tai san va y nghia phap li cua vi~c pharr
lo~i tai san thanh bfit d9ng san va d9ng san.
2. Phan tfch n9i dung cua quySn sa hiiu, quySn huang
dvng, quySn b~ mi;it.
285
d(rt cac quySn khai thac bS m?t cua mlnh. Ngoai ra, quySn bS
m?t ciing se chfim d(rt tru6c thOi. h;~m theo y chi cua chu th~ c6
quySn bS m?t, chu th~ c6 quySn sir dvng dfit (vi dv nguOi. c6
quy€n bs m~t khong con nhu cfiu khai thac bS m?t va tu bo
quySn ho?c nguOi. c6 quySn bS m~t va chu sa hiiu d6ng y chfim
d(rt quySn bS m?t) ho?c quySn bS m?t khong th~ khai thac khi
quySn sir dvng dfit da bi thu h6i.
Tren thgc t€, nguai sir dvng dfit c6 th~ chuy~n giao toan b9
quySn cua mlnh cho nguOi. c6 quySn bS m?t theo di chuc ho?c
theo hqp d6ng. Tu cac ciin ct'r nay, quySn sir dvng dfit va quySn
bS m?t dSu thu9c vS m9t chu th~. Do d6, quySn bS m?t ciing
duang nhien chfim d(rt.
Khi quySn bS m?t chfim d(rt, nguOi. c6 quySn bS m?t phai
tra l~i m~t dfit, m?t nu6c, khoimg khong gian tren m?t dfit, m~t
nu6c va long dfit cho chu th~ c6 quySn sir dvng dfit. Do d6, cac
tai san thu9c sa hiiu cua hQ tren bS m?t phai dugc xu li tru6c
thOi. h~n chfim d(rt quySn bS m?t (tru truang hqp cac ben c6
thoa thu~n k_hac). Trubng hqp ngubi c6 quy~n b~ mi;it k_hong xu
li thl san thl cac thl san nay se thu9c sa hiiu cua nguOi. c6 quySn
su dvng dfit hoi;ic hQ dugc thanh toan chi phi xu li tai san khi hQ
da xu li thay cho nguOi. c6 quySn bS mi;it.
cAu HOI HVONG DAN 6N T!P,
DJNH HVONG THAO LU!N
1. Pharr tich cac lo~i tai san va y nghia phap li cua vi~c pharr
lo~i tai san thanh bfit d9ng san va d9ng san.
2. Phan tfch n9i dung cua quySn sa hiiu, quySn huang
dvng, quySn b~ mi;it.
285
 3. Phan tich va cho vf d1,1 ve can cu xac l~p, chdm dirt quyen
sa hilu, quyen huang dvng, quyen be m~t.
4. Phan tich khai quat cac hlnh thuc sa hilu.
5. Phan tfch n()i dung cua cac phuong thuc ki~n bao v~
quyen sa hilu va cac quyen khac d6i vai tai san.
3. Phan tich va cho vf d1,1 ve can cu xac l~p, chdm dirt quyen
sa hilu, quyen huang dvng, quyen be m~t.
4. Phan tich khai quat cac hlnh thuc sa hilu.
5. Phan tfch n()i dung cua cac phuong thuc ki~n bao v~
quyen sa hilu va cac quyen khac d6i vai tai san.

286 286
 CHUdNGV
QUYENTHUAKE
I. KHAI NIBM VE QUYEN THUA KE
1. Khai ni~m thira k~
Thira k& v6i y nghia Ut m()t ph~m tru kinh t& c6 mfim mbng
va xuAt hi~n ngay trong thm ld so khai cua xa h9i loai ngum.
thm ld nay, vi~c thira k& nhftm di chuy~n tai sim cua ngum ch~t
cho nhung ngum con sbng dugc ti~n hanh dva tren quan h~
huy~t thfing va do nhfrng phong tl,lC t~p qmin rieng CUa tirng b()
l~c, thi t()c quySt djnh. Nghien c(ru v€ thira k~, Ph.Angghen
viet: "Theo chi il9 mtiu quy~n, nghia la chimg nao ma huyit
t(jc chi kd vJ ben m(} va theo tqp t~c thua ki nguyen thuy trong
thi t(jc m&i ilu(Yc thua ki nhfing nguOi trong thi t(jc chit. Tai
scm phai tid lqi trong tht t(jc, vi tai san tid lqi khong co gia trt
[On, neu /au nay trong thl!C tiln CO [e ngu&i ta vJn trao tai san
do cho nhfing ba con than thfch nhdi, nghia Ia trao cho nhfing
ngu&i cimg huyit t(jc v&i ngu&i m(} ". (l)
Quan h~ thua ke xuAt hi~n d6ng thm vm quan h~ scr hiiu va
(l).Xem: Ph.Angghen Ngu6n g6c cua gia dinh, czia chi d(J tu hilu va
Ha N()i, 1961, tr. 79.
nu&c, Nxb. Sv th~t,
CHUdNGV
QUYENTHUAKE
I. KHAI NIBM VE QUYEN THUA KE
1. Khai ni~m thira k~
Thira k& v6i y nghia Ut m()t ph~m tru kinh t& c6 mfim mbng
o va xuAt hi~n ngay trong thm ld so khai cua xa h9i loai ngum. o
thm ld nay, vi~c thira k& nhftm di chuy~n tai sim cua ngum ch~t
cho nhung ngum con sbng dugc ti~n hanh dva tren quan h~
huy~t thfing va do nhfrng phong tl,lC t~p qmin rieng CUa tirng b()
l~c, thi t()c quySt djnh. Nghien c(ru v€ thira k~, Ph.Angghen
viet: "Theo chi il9 mtiu quy~n, nghia la chimg nao ma huyit
t(jc chi kd vJ ben m(} va theo tqp t~c thua ki nguyen thuy trong
thi t(jc m&i ilu(Yc thua ki nhfing nguOi trong thi t(jc chit. Tai
scm phai tid lqi trong tht t(jc, vi tai san tid lqi khong co gia trt
[On, neu /au nay trong thl!C tiln CO [e ngu&i ta vJn trao tai san
do cho nhfing ba con than thfch nhdi, nghia Ia trao cho nhfing
ngu&i cimg huyit t(jc v&i ngu&i m(} ". (l)
Quan h~ thua ke xuAt hi~n d6ng thm vm quan h~ scr hiiu va
nha (l).Xem: Ph.Angghen Ngu6n g6c cua gia dinh, czia chi d(J tu hilu va nha
Ha N()i, 1961, tr. 79.
nu&c, Nxb. Sv th~t,
287 287
phat tri€n cung v6i SlJ phat tri€n cua xa h{>i loru ngum. Bm le,
quan h~ so hfru Ut quan h~ gifra ngum v6i ngucri v~ vi~c chi€m
hfru cua em v~t chdt trong xa h{>i, trong qua trlnh san xudt, luu
thong pharr phfii cua em v~t chAt Sv chi€m hfru v~t chAt duqc
th€ hi~n giua ngum nay v6i ngum khac, giua t~p doan ngum
nay v6i t~p doan ngum khac. Sv chi€m hfru d6 Ia ti~n d~ ddu
tien lam xudt hi~n quan h~ thira k€.
Trong xa h{>i c{>ng san nguyen thuy, tuy Ia m{>t n~n san
xudt don gian v6i lao d{>ng tho so, chu y€u la hai luqm va san
btfu nhung n~n san xudt d6 cling n~m trong m{>t hlnh thai kinh
t€-xa h{>i nhdt djnh. Do v~y. quan h~ so hfru cling la m{>t y€u t6
khach quan xudt hi~n ngay tir khi c6 xa h{>i loru ngum va cung
v6i thira k€, chung phat tri€n cung v6i xa h{>i loru ngum.
2. Khai ni~m quy~n thira kS
Theo nghia r{>ng, quy~n thira k€ la phap lu~t v~ thira k€, la
tbng hgp cac quy ph~;iiD phap lu~t quy dinh trlnh t1,l dich chuy€n
tru san cua ngum ch€t cho nhfrng ngum con s6ng. Thira k€ la
m{>t ch€ dinh phap lu~t dan sv. la tbng hqp cac quy ph~;im phap
lu~t di€u chinh vi~c chuy€n dich tru san cua ngum ch€t cho
ngum khac theo di chuc ho~c theo m{>t trlnh t1,l nhdt dinh dbng
thm quy dinh ph~;im vi quy~n. nghia V\1 va phuong thuc bao v~
cac quy~n va nghia Vl,l cua ngum thira k€.
Quy~n thira k€ hi~u theo nghia chu quan la quy~n cua
ngum d~ 11;\i di san va quy~n cua ngum nh~ di san. Quy~n chu
quan nay phm phu hqp v6i cac quy dinh cua phap lu~t n6i
chung va phap lu~t v~ thira ke n6i rieng.
288
phat tri€n cung v6i SlJ phat tri€n cua xa h{>i loru ngum. Bm le,
quan h~ so hfru Ut quan h~ gifra ngum v6i ngucri v~ vi~c chi€m
hfru cua em v~t chdt trong xa h{>i, trong qua trlnh san xudt, luu
thong pharr phfii cua em v~t chAt Sv chi€m hfru v~t chAt duqc
th€ hi~n giua ngum nay v6i ngum khac, giua t~p doan ngum
nay v6i t~p doan ngum khac. Sv chi€m hfru d6 Ia ti~n d~ ddu
tien lam xudt hi~n quan h~ thira k€.
Trong xa h{>i c{>ng san nguyen thuy, tuy Ia m{>t n~n san
xudt don gian v6i lao d{>ng tho so, chu y€u la hai luqm va san
btfu nhung n~n san xudt d6 cling n~m trong m{>t hlnh thai kinh
t€-xa h{>i nhdt djnh. Do v~y. quan h~ so hfru cling la m{>t y€u t6
khach quan xudt hi~n ngay tir khi c6 xa h{>i loru ngum va cung
v6i thira k€, chung phat tri€n cung v6i xa h{>i loru ngum.
2. Khai ni~m quy~n thira kS
Theo nghia r{>ng, quy~n thira k€ la phap lu~t v~ thira k€, la
tbng hgp cac quy ph~;iiD phap lu~t quy dinh trlnh t1,l dich chuy€n
tru san cua ngum ch€t cho nhfrng ngum con s6ng. Thira k€ la
m{>t ch€ dinh phap lu~t dan sv. la tbng hqp cac quy ph~;im phap
lu~t di€u chinh vi~c chuy€n dich tru san cua ngum ch€t cho
ngum khac theo di chuc ho~c theo m{>t trlnh t1,l nhdt dinh dbng
thm quy dinh ph~;im vi quy~n. nghia V\1 va phuong thuc bao v~
cac quy~n va nghia Vl,l cua ngum thira k€.
Quy~n thira k€ hi~u theo nghia chu quan la quy~n cua
ngum d~ 11;\i di san va quy~n cua ngum nh~ di san. Quy~n chu
quan nay phm phu hqp v6i cac quy dinh cua phap lu~t n6i
chung va phap lu~t v~ thira ke n6i rieng.
288
 Thira k€ v6i tu each Ut m()t quan h~ phap lu~t dan S\1' trong
d6 cac chu th~ c6 nhiing quyen va nghia vv nhfit djnh. Trong
quan h~ nay, ngum c6 tai san, tru6c khi ch€t c6 quyen djnh
do~t tai san cua minh cho ngum khac. Nhiing ngum c6 quyen
nh~ di san c6 th~ nh~n ho(lc khong nh~n di san (trir trubng
hqp phap lu~t c6 quy djnh khac). D6i tugng cua thira k€ la~ac
tai san, quyen tru san thu()c quyen cua ngum da ch6t d~ l~i
(trong m()t s6 trubng hqp ngubi d~ l~i tru san c6 th~ chid~ l~i
hoa 1¢, lQ'i tlrc phat sinh tir tai san). Tuy nhien, m9t s6 quyen
tru san g~n lien v6i nhan than ngum da ch€t khong th~ chuyen
cho nhiing ngum thira k6 (ti6n cfip du5ng ...) vi phap lu~t quy
djnh chi ngum d6 m6i c6 quyen duqc huang.
3. MBi quan h~ gifra quy~n thira kS va quy~n sO' hiiu
Khi xa h9i phan chia thanh giai cfip, xufit hi~n nha nu6c,
vi~c chi6m gifr nhiing cua cai v~t chfit trong xa h9i duqc di6u
chinh b&ng phap lu~t theo hu6ng c6 lqi cho giai cfip th6ng tri
xa h()i. Vi v~y. quyen sa hfru hi~u theo nghia khach quan la
t6ng hqp cac quy ph~m phap lu~t do nha nu6c quy djnh nh&m
di6u chinh nhiing quan h~ ve sa hfru d6i v6i cac lqi ich v~t chfit
trong xa h()i. Nhiing quy ph~m phap lu~t d6 xac nh~n. quy djnh
va bao v~ quyen sa hfru cua cac sa hfru chu trong vi~c chi6m
hilu, su dvng, djnh do~t ali san cua mlnh. Quy~n thira k€ Ut
t6ng hqp cac quy ph~m phap lu~t do nha nu6c ban hanh quy
djnh cac dieu ki~n, trlnh tv djch chuy~n nhfrng tru san cua
ngum da ch6t cho nhiing ngum con s6ng.
Quyen sa hfru va quyen thira k€ deu Ia nhiing ph~m tru
phap li, song song t6n t~i trong cling m()t hinh thai kinh t6-xa
289
Thira k€ v6i tu each Ut m()t quan h~ phap lu~t dan S\1' trong
d6 cac chu th~ c6 nhiing quyen va nghia vv nhfit djnh. Trong
quan h~ nay, ngum c6 tai san, tru6c khi ch€t c6 quyen djnh
do~t tai san cua minh cho ngum khac. Nhiing ngum c6 quyen
nh~ di san c6 th~ nh~n ho(lc khong nh~n di san (trir trubng
hqp phap lu~t c6 quy djnh khac). D6i tugng cua thira k€ la~ac
tai san, quyen tru san thu()c quyen cua ngum da ch6t d~ l~i
(trong m()t s6 trubng hqp ngubi d~ l~i tru san c6 th~ chid~ l~i
hoa 1¢, lQ'i tlrc phat sinh tir tai san). Tuy nhien, m9t s6 quyen
tru san g~n lien v6i nhan than ngum da ch€t khong th~ chuyen
cho nhiing ngum thira k6 (ti6n cfip du5ng ...) vi phap lu~t quy
djnh chi ngum d6 m6i c6 quyen duqc huang.
3. MBi quan h~ gifra quy~n thira kS va quy~n sO' hiiu
Khi xa h9i phan chia thanh giai cfip, xufit hi~n nha nu6c,
vi~c chi6m gifr nhiing cua cai v~t chfit trong xa h9i duqc di6u
chinh b&ng phap lu~t theo hu6ng c6 lqi cho giai cfip th6ng tri
xa h()i. Vi v~y. quyen sa hfru hi~u theo nghia khach quan la
t6ng hqp cac quy ph~m phap lu~t do nha nu6c quy djnh nh&m
di6u chinh nhiing quan h~ ve sa hfru d6i v6i cac lqi ich v~t chfit
trong xa h()i. Nhiing quy ph~m phap lu~t d6 xac nh~n. quy djnh
va bao v~ quyen sa hfru cua cac sa hfru chu trong vi~c chi6m
hilu, su dvng, djnh do~t ali san cua mlnh. Quy~n thira k€ Ut
t6ng hqp cac quy ph~m phap lu~t do nha nu6c ban hanh quy
djnh cac dieu ki~n, trlnh tv djch chuy~n nhfrng tru san cua
ngum da ch6t cho nhiing ngum con s6ng.
Quyen sa hfru va quyen thira k€ deu Ia nhiing ph~m tru
phap li, song song t6n t~i trong cling m()t hinh thai kinh t6-xa
289
h()i nhAt djnh. Giua chung c6 m6i lien quan m~t thi~t va ch~t
che, tir ch6 phap lu~t quy djnh cho cong dan co quy@n sa htru
tru san va ciing dva vao d6 phap lu~t quy djnh cho hQ cac
quy@n nang trong quan h~ thira k~.
Trong xa h()i phong ki~n ho~c trong xa h9i tu ban - nhtrng
xa h9i dva tren ch~ d9 sa htru tu nhan v@ tu li~u san xuAt thl
thira k~ la thira huang tu li~u san xuAt cua nguCri da ch~t d~
duy trl S\! b6c l{)t SUC lao d{)ng ngu(ri khac va cling cf> dia vi xa
h9i cua nhtrng nguCri thira k~. Trong ch~ d9 XHCN, m()t ch~ d()
dva tren n@n tang cong htru hoa tu li~u san xuAt chu y~u nhu
dAt dai, rirng nui, song, h6 ... nha nu6c la ngum d?i di~n cho
nhan dan n~m giu tu li~u san xuAt d~ ph\lc V\1 cho nhu du phat
tri~n kinh t~ cua dAt nu6c va bao v~ an ninh qu6c phong.
Quy@n thira k~ la thira huang cac quy@n va lqi fch hqp phap rna
nha nu6c cho phep chuy~n djch. D6i tuqng cua thira k~ la
nhtrng tu li~u san xuAt, tu li~u tieu dung nhu: nha may, c6 phdn
va cac may moe phl,lC V\1 cho san xuAt cong, nong nghi~p ...
Cong dan c6 quy@n d~ l?i thira k~ nhtrng tai san thu()c
quy@n sa htru cua mlnh cho nguCri khac, Nha nu6c khong h?ll
ch~ quy~n d~ l?i thira k~ va quy~n nh~n thira k~ cua cong dan
(trir tru<mg hqp vi ph?m Di~u 621 BLDS). M~t khac, Nha
nu6c khuy~n khfch cong dan b~ng SUC lao d{)ng CUa mlnh t?O
ra nhi~u cua cai cho xa h()i, lam giau cho gia dlnh, lam cho dAt
nu6c van minh va ph6n vinh.
4. Ban chit ciia quy~n thira k~
Quy@n thira k~ la m()t trong nhtrng quy@n ca ban cua cong
dan duqc phap lu~t cua cac qu6c gia ghi nh~n. Tuy v~y. a m;~i
290
h()i nhAt djnh. Giua chung c6 m6i lien quan m~t thi~t va ch~t
che, tir ch6 phap lu~t quy djnh cho cong dan co quy@n sa htru
tru san va ciing dva vao d6 phap lu~t quy djnh cho hQ cac
quy@n nang trong quan h~ thira k~.
Trong xa h()i phong ki~n ho~c trong xa h9i tu ban - nhtrng
xa h9i dva tren ch~ d9 sa htru tu nhan v@ tu li~u san xuAt thl
thira k~ la thira huang tu li~u san xuAt cua nguCri da ch~t d~
duy trl S\! b6c l{)t SUC lao d{)ng ngu(ri khac va cling cf> dia vi xa
h9i cua nhtrng nguCri thira k~. Trong ch~ d9 XHCN, m()t ch~ d()
dva tren n@n tang cong htru hoa tu li~u san xuAt chu y~u nhu
dAt dai, rirng nui, song, h6 ... nha nu6c la ngum d?i di~n cho
nhan dan n~m giu tu li~u san xuAt d~ ph\lc V\1 cho nhu du phat
tri~n kinh t~ cua dAt nu6c va bao v~ an ninh qu6c phong.
Quy@n thira k~ la thira huang cac quy@n va lqi fch hqp phap rna
nha nu6c cho phep chuy~n djch. D6i tuqng cua thira k~ la
nhtrng tu li~u san xuAt, tu li~u tieu dung nhu: nha may, c6 phdn
va cac may moe phl,lC V\1 cho san xuAt cong, nong nghi~p ...
Cong dan c6 quy@n d~ l?i thira k~ nhtrng tai san thu()c
quy@n sa htru cua mlnh cho nguCri khac, Nha nu6c khong h?ll
ch~ quy~n d~ l?i thira k~ va quy~n nh~n thira k~ cua cong dan
(trir tru<mg hqp vi ph?m Di~u 621 BLDS). M~t khac, Nha
nu6c khuy~n khfch cong dan b~ng SUC lao d{)ng CUa mlnh t?O
ra nhi~u cua cai cho xa h()i, lam giau cho gia dlnh, lam cho dAt
nu6c van minh va ph6n vinh.
4. Ban chit ciia quy~n thira k~
Quy@n thira k~ la m()t trong nhtrng quy@n ca ban cua cong
dan duqc phap lu~t cua cac qu6c gia ghi nh~n. Tuy v~y. a m;~i
290
che d() xa h()i khac nhau S\f quy dinh ding khac nhau, tuy
thu()c vao tinh chAt cua che d() so hiiu trong xa h()i d6. Trong
xa h()i rna n€n Umg kinh t~ cua chung dugc d\fa vao che d() so
hiiu tu nhan ve tu li~u sim xuAt thi thira ke se bao v~ lgi ich cua
giai cAp b6c 19t trong xa h()i d6.
QuySn thira k~ c6 quan h~ ch?t che v6i quySn so hiiu, hinh
thuc so hiiu quy~t dinh vi~c thira ke trong xa h()i, vi v~y quySn
thira ke rnang ban chAt giai cAp sau s~c.
Thira ke la sv k~ quySn t6ng hgp cua nhiing ngum s6ng d6i
v6i quySn, nghia vv cua ngum da khudt. Vi~c k~ quySn toan b9
hay rn()t b9 ph~n quySn, nghia vv do ngum chet d~ l~i con phv
thu()c vao cac quy dinh cua phap lu~t va y chi cua ngum d~ l~i
di san, ngum huang di san.
Trong che d9 phong ki~n va tu ban, giai cAp b6c l()t chiern
hiiu nhiing tu li~u san xuAt chu yeu cua xa h()i; di san cua hQ
d~ l~i cho con chau khong nhiing chi la truySn l~i quySn lvc vS
kinh te, rna con la S\f truySn l~i quySn l\fC v€ chinh tri d~ duy
tri sv ap buc, b6c l()t cua nhiing giai cdp d6 d6i v6i nhan dan
lao d()ng. Trong cac xa h()i c6 cac ch~ d() so hiiu khac nhau
thira k~ la m()t trong nhiing phuang thuc d~ cung c6 va phat
tri~n ch~ d9 so hiiu d6.
Sv k~ thira, ti~p n6i tu th~ h~ nay sang th~ h~ khac la quy
lu~t khach quan nhung cac quan h~ thira k~ o rn6i ch~ d9 xa
h()i dugc giai quyet nhu th~ nao la do chu quan con ngum
quy~t dinh. Quyen sa hiiu ca nhan 1a co sa khach quan cua
vi~c thira ke. Vi v~y. quySn thira ke trong diSu ki~n cua nu6c ta
hi~n nay dugc th~ hi~n nhu m(>t phuong ti~n d~ cung c6 so hfru
291
che d() xa h()i khac nhau S\f quy dinh ding khac nhau, tuy
thu()c vao tinh chAt cua che d() so hiiu trong xa h()i d6. Trong
xa h()i rna n€n Umg kinh t~ cua chung dugc d\fa vao che d() so
hiiu tu nhan ve tu li~u sim xuAt thi thira ke se bao v~ lgi ich cua
giai cAp b6c 19t trong xa h()i d6.
QuySn thira k~ c6 quan h~ ch?t che v6i quySn so hiiu, hinh
thuc so hiiu quy~t dinh vi~c thira ke trong xa h()i, vi v~y quySn
thira ke rnang ban chAt giai cAp sau s~c.
Thira ke la sv k~ quySn t6ng hgp cua nhiing ngum s6ng d6i
v6i quySn, nghia vv cua ngum da khudt. Vi~c k~ quySn toan b9
hay rn()t b9 ph~n quySn, nghia vv do ngum chet d~ l~i con phv
thu()c vao cac quy dinh cua phap lu~t va y chi cua ngum d~ l~i
di san, ngum huang di san.
Trong che d9 phong ki~n va tu ban, giai cAp b6c l()t chiern
hiiu nhiing tu li~u san xuAt chu yeu cua xa h()i; di san cua hQ
d~ l~i cho con chau khong nhiing chi la truySn l~i quySn lvc vS
kinh te, rna con la S\f truySn l~i quySn l\fC v€ chinh tri d~ duy
tri sv ap buc, b6c l()t cua nhiing giai cdp d6 d6i v6i nhan dan
lao d()ng. Trong cac xa h()i c6 cac ch~ d() so hiiu khac nhau
thira k~ la m()t trong nhiing phuang thuc d~ cung c6 va phat
tri~n ch~ d9 so hiiu d6.
Sv k~ thira, ti~p n6i tu th~ h~ nay sang th~ h~ khac la quy
lu~t khach quan nhung cac quan h~ thira k~ o rn6i ch~ d9 xa
h()i dugc giai quyet nhu th~ nao la do chu quan con ngum
quy~t dinh. Quyen sa hiiu ca nhan 1a co sa khach quan cua
vi~c thira ke. Vi v~y. quySn thira ke trong diSu ki~n cua nu6c ta
hi~n nay dugc th~ hi~n nhu m(>t phuong ti~n d~ cung c6 so hfru
291
cua cong dan, cling c6 quan h~ bon nhan va gia dinh; bao v~
lgi ich cua nhfrng ngum chua thanh nien ho~c da thanh nien
nhung khong c6 kha nang lao d()ng.
Phap lu~t cua Nha nu6c ta bao v~ nhfrng lgi ich co ban cua
m6i ngum lao d()ng tren co so bao v~ lgi ich cua Nha nu6c, lgi
ich chung cua toan xa h()i, g6p phdn xoa bo nhfrng tan tich cua
che d() thira ke do xa h()i thvc dan phong kien d~ 1~, t~o moi
tru<mg phap H thu~ lQi, lam cho nhan dan lao d(>ng yen tam
lao d()ng san xudt t~o ra nhi~u cua cai v~t chAt cho xa h()i.
Quy~n thira ke xuAt phat tir quan di~m coi gia dinh la te bao xa
h()i, phai bao dam quy~n lgi chinh dang cua mQi thanh vien va
S\f An djnh cua tirng gia dinh. M~t khac, thong qua quy~n thira
ke, giao dvc tinh thAn trach nhi~m cua m6i thanh vien d6i vm
gia dinh. Do d6, xac dinh di~n nhfrng ngum thira ke cling nhu
phuong thirc chia di san thira ke trong phap lu~t v~ thira ke c6
y nghia quan trQng trong vi~c thvc hi~n cac chirc nang vai tro
xa h()i cua n6.
II. SO LUQC QUA TRINH PilAT TRIEN PIIAP LU~T
THUA KE CUA V$T NAM
1. So- hrvc v@ phap luit thira k@ cua ch@ cl(j phong ki@n
Vi~tNam
Che d(> phong kien Vi~t Nam tAn t~ qua nhi~u the k:i. M6i
nha nu6c phong kien d~u ban hanh cac van ban phap lu~t d~
cling c6 quy~n lvc va phvc V\1 cho cong vi~c quan li ddt nu6c.
Dang cht1 y la cac b() lu~t cua cac tri~u d~ phong kien nhu B()
lu~t HAng Dire nam 1483, B(> lu~t Gia Long nam 1815. Ngom
b() lu~t, cac nha nu6c phong kien con ban hanh nhi~u van ban
292
cua cong dan, cling c6 quan h~ bon nhan va gia dinh; bao v~
lgi ich cua nhfrng ngum chua thanh nien ho~c da thanh nien
nhung khong c6 kha nang lao d()ng.
Phap lu~t cua Nha nu6c ta bao v~ nhfrng lgi ich co ban cua
m6i ngum lao d()ng tren co so bao v~ lgi ich cua Nha nu6c, lgi
ich chung cua toan xa h()i, g6p phdn xoa bo nhfrng tan tich cua
che d() thira ke do xa h()i thvc dan phong kien d~ 1~, t~o moi
tru<mg phap H thu~ lQi, lam cho nhan dan lao d(>ng yen tam
lao d()ng san xudt t~o ra nhi~u cua cai v~t chAt cho xa h()i.
Quy~n thira ke xuAt phat tir quan di~m coi gia dinh la te bao xa
h()i, phai bao dam quy~n lgi chinh dang cua mQi thanh vien va
S\f An djnh cua tirng gia dinh. M~t khac, thong qua quy~n thira
ke, giao dvc tinh thAn trach nhi~m cua m6i thanh vien d6i vm
gia dinh. Do d6, xac dinh di~n nhfrng ngum thira ke cling nhu
phuong thirc chia di san thira ke trong phap lu~t v~ thira ke c6
y nghia quan trQng trong vi~c thvc hi~n cac chirc nang vai tro
xa h()i cua n6.
II. SO LUQC QUA TRINH PilAT TRIEN PIIAP LU~T
THUA KE CUA V$T NAM
1. So- hrvc v@ phap luit thira k@ cua ch@ cl(j phong ki@n
Vi~tNam
Che d(> phong kien Vi~t Nam tAn t~ qua nhi~u the k:i. M6i
nha nu6c phong kien d~u ban hanh cac van ban phap lu~t d~
cling c6 quy~n lvc va phvc V\1 cho cong vi~c quan li ddt nu6c.
Dang cht1 y la cac b() lu~t cua cac tri~u d~ phong kien nhu B()
lu~t HAng Dire nam 1483, B(> lu~t Gia Long nam 1815. Ngom
b() lu~t, cac nha nu6c phong kien con ban hanh nhi~u van ban
292
 don hanh nhu chieu, chi d\l, 1~nh cua vua ... N (>i dung cua cac
b(> lu~t di~u chinh nhi~u quan h~ xa h(>i thu(>c df>i tUQ'Ilg cua
nhi~u nganh 1u~t hi~n nay. Trong d6 c6 nhfrng quy djnh v~
thira ke theo di chuc va theo phap lu~t. Trong 1u~t H6ng Due
quy djnh cac con (con trai, con gai, con nuoi) d~u c6 quy~n
thira ke cua cha, m~. MQi ngum d~u c6 quy~n d€ 1~ huong hoa
cho con chau. Di~u 390 B(> lu~t H6ng Due quy djnh: "Cham~
lam chuc thu- phan chia tai scm, thidt l~p huang hoa trong chuc
thu-". B(> lu~t cua Gia Long thi 1~ khong thira nh~ quy~n thira
ke cua con gai rna chu trQng den quy~n lqi cua con trai; vAn d~
thira ke theo di chuc da dugc d~ c~p nhu Di~u 388 quy dinh:
"Niu c6 m~nh l~nh cua cha m~. phai theo dung. Vi phr;zm diJu
" nay se mdt phdn cua minh ".
Xet v~ m~t n(>i dung, cac quy dinh v~ thira ke trong hai b(>
lu~t H6ng Due va Gia Long tuong d6i ch~t che va dfry du.
Thm ld Phap thu(>c, i:J Vi~t Nam ap d\lng cac b(> lu~t sau:
B(> dan lu~t B~c Kl nam 1931 va Hoang Vi~t Trung Kl h(> lu~t
-
nam 1936. Tron2 cac bo. 1uat ., d~u c6 cac QUV
.. nav ... ., dinh
... v~ thira
ke theo di chuc va theo phap 1u~t.
2. Giai dov.n tir nam 1945 d~n nam 1959
Sau Cach m~ng thang Tam Nha nuoc Vi~t Nam dan chu
c(>ng hoa ra dcri. M(>t Nha nuoc non tre da phai d6i m~t vm
nhi~u vAn d~ phuc t~p v~ chinh tri, van hoa, xa h(>i ... Nhi~m V\l
chu yeu cua Nha nuoc luc nay la phai bao v~, cling c6 thanh
qua each m~ng, k€ ca nhfrng vAn d~ lien quan den linh VlJC dan
SlJ. D€ bao dam cho cac quan h~ xa h(>i v~ dan SlJ phat trien
binh thubng, Nha nuoc cfrn phai c6 h~ th6ng phap lu?t. Vl v?y,
293
don hanh nhu chieu, chi d\l, 1~nh cua vua ... N (>i dung cua cac
b(> lu~t di~u chinh nhi~u quan h~ xa h(>i thu(>c df>i tUQ'Ilg cua
nhi~u nganh 1u~t hi~n nay. Trong d6 c6 nhfrng quy djnh v~
thira ke theo di chuc va theo phap lu~t. Trong 1u~t H6ng Due
quy djnh cac con (con trai, con gai, con nuoi) d~u c6 quy~n
thira ke cua cha, m~. MQi ngum d~u c6 quy~n d€ 1~ huong hoa
cho con chau. Di~u 390 B(> lu~t H6ng Due quy djnh: "Cham~
lam chuc thu- phan chia tai scm, thidt l~p huang hoa trong chuc
thu-". B(> lu~t cua Gia Long thi 1~ khong thira nh~ quy~n thira
ke cua con gai rna chu trQng den quy~n lqi cua con trai; vAn d~
thira ke theo di chuc da dugc d~ c~p nhu Di~u 388 quy dinh:
"Niu c6 m~nh l~nh cua cha m~. phai theo dung. Vi phr;zm diJu
" nay se mdt phdn cua minh ".
Xet v~ m~t n(>i dung, cac quy dinh v~ thira ke trong hai b(>
lu~t H6ng Due va Gia Long tuong d6i ch~t che va dfry du.
Thm ld Phap thu(>c, i:J Vi~t Nam ap d\lng cac b(> lu~t sau:
B(> dan lu~t B~c Kl nam 1931 va Hoang Vi~t Trung Kl h(> lu~t
-
nam 1936. Tron2 cac bo. 1uat ., d~u c6 cac QUV
.. nav ... ., dinh
... v~ thira
ke theo di chuc va theo phap 1u~t.
2. Giai dov.n tir nam 1945 d~n nam 1959
Sau Cach m~ng thang Tam Nha nuoc Vi~t Nam dan chu
c(>ng hoa ra dcri. M(>t Nha nuoc non tre da phai d6i m~t vm
nhi~u vAn d~ phuc t~p v~ chinh tri, van hoa, xa h(>i ... Nhi~m V\l
chu yeu cua Nha nuoc luc nay la phai bao v~, cling c6 thanh
qua each m~ng, k€ ca nhfrng vAn d~ lien quan den linh VlJC dan
SlJ. D€ bao dam cho cac quan h~ xa h(>i v~ dan SlJ phat trien
binh thubng, Nha nuoc cfrn phai c6 h~ th6ng phap lu?t. Vl v?y,
293
m~c du b~n tram cong ngan vi~c cua nhfmg ngay ddu d\ffig
nuac va gifr nuac, ngay 22/511950 H6 Chu tich da lei S~c l~nh
s6 97/SL v~ vi~c sua d6i m<)t s6 quy 1~ va che dinh trong dan
lu~t, quy dinh m<)t s6 nguyen t~c mm de ap dl,lng trong di~u
ki~n CUa n~n dan chu nUOC ta. Rieng trong linh V\JC thi:ra ke da
quy dinh vg, ch6ng c6 quy~n thi:ra ke tai sap. cua nhau; con trai,
con gai d~u c6 quy~n thua ke di san cua cha, m((; ch6ng goa,
vg goa, cac con da thanh nien c6 quy~n xin chia di san; con,
chau ho~c vg goa, ch6ng goa khong b~t bu<)c phai nh~n thi:ra
ke cua ngubi da chet; cac chu ng cua ngubi da chet khong c6
quy~n doi ngubi thi:ra ke phru thanh toan ng qua phdn di san
rna ngubi d6 nh~n dugc.
3. Giai dottn tir nam 1959 d~n nam 1980
Hien phap nam 1959 da cong nh~n v~n d6 thi:ra ke thanh
nguyen t~c t:;ti Di~u 19 nhu sau: ''Nha nu&c chiiu theo phap
luQt, biw h9 quyJn thira kJ tai scm cua cong dan". Lu~t hon
nhan va gia dinh nam 1959 quy d!nh: "Cac con aJu co quyJn
lpi va ngh'i'a v~ ngang nhau trong gia di:nh va trong vi~c huimg
thira ki, khong phan bi~t con trai, con gai, con ngoai gia thu,
con de, con nuoi ".
Sau nay, de dap 1.lng yeu du cua cong tac xet xu trong
ph:;tm vi chuc nang do Lu~t t6 chuc toa an quy dinh. Toa an
nhan dan t6i cao ra nhi6u thong tu huang d~n nhu: Thong tu s6
549/NCPL ngay 27/811968 huang d~n du<mg 16i xet xu cac
vi~c tranh ch~p v~ thua ke; Thong tu s6 02/TATC ngay
02/811973 huang d~n ghli quyet cac tranh ch~p v~ thi:ra ke di
san li~t sT...
294
m~c du b~n tram cong ngan vi~c cua nhfmg ngay ddu d\ffig
nuac va gifr nuac, ngay 22/511950 H6 Chu tich da lei S~c l~nh
s6 97/SL v~ vi~c sua d6i m<)t s6 quy 1~ va che dinh trong dan
lu~t, quy dinh m<)t s6 nguyen t~c mm de ap dl,lng trong di~u
ki~n CUa n~n dan chu nUOC ta. Rieng trong linh V\JC thi:ra ke da
quy dinh vg, ch6ng c6 quy~n thi:ra ke tai sap. cua nhau; con trai,
con gai d~u c6 quy~n thua ke di san cua cha, m((; ch6ng goa,
vg goa, cac con da thanh nien c6 quy~n xin chia di san; con,
chau ho~c vg goa, ch6ng goa khong b~t bu<)c phai nh~n thi:ra
ke cua ngubi da chet; cac chu ng cua ngubi da chet khong c6
quy~n doi ngubi thi:ra ke phru thanh toan ng qua phdn di san
rna ngubi d6 nh~n dugc.
3. Giai dottn tir nam 1959 d~n nam 1980
Hien phap nam 1959 da cong nh~n v~n d6 thi:ra ke thanh
nguyen t~c t:;ti Di~u 19 nhu sau: ''Nha nu&c chiiu theo phap
luQt, biw h9 quyJn thira kJ tai scm cua cong dan". Lu~t hon
nhan va gia dinh nam 1959 quy d!nh: "Cac con aJu co quyJn
lpi va ngh'i'a v~ ngang nhau trong gia di:nh va trong vi~c huimg
thira ki, khong phan bi~t con trai, con gai, con ngoai gia thu,
con de, con nuoi ".
Sau nay, de dap 1.lng yeu du cua cong tac xet xu trong
ph:;tm vi chuc nang do Lu~t t6 chuc toa an quy dinh. Toa an
nhan dan t6i cao ra nhi6u thong tu huang d~n nhu: Thong tu s6
549/NCPL ngay 27/811968 huang d~n du<mg 16i xet xu cac
vi~c tranh ch~p v~ thua ke; Thong tu s6 02/TATC ngay
02/811973 huang d~n ghli quyet cac tranh ch~p v~ thi:ra ke di
san li~t sT...
294
 4. Giai aov.n tir nam 1980 a~n nay
Hi~n phap nam 1980 ghi nh~ "Phap lutJt bao h9 quyJn
thua ki tai san cua cong dan" (Di€u 27). D€ ph1,1c V\1 cho cong
tac xet xir cac tranh chdp v€ thira k~ d6ng thbi b6 sung m()t sfi
diem cho phu hgp v&i Hi~n phap m6i, qua tfing k~t nit kinh
nghi~m cong tac xet xu, Toa an nhan dan tfii cao dii ban hanh
Thong tu 81 ngay 24n/1981 hu6ng ddn giai quy6t cac tranh
chdp v€ thira k6 (di san thira k6, thira k6 theo di chuc, thira k~
theo phap lu~t. phan chia di san thira k6 v.v .. ). Thong tu sfi 81
la van ban tuong dfii hoan chinh v€ cac quy ph~ lien quan
d~n quy€n thira k~.
Ti~p d6, Lu~t hon nhan va gia dinh ban hanh nam 1986 dii
quy dinh m()t sfi di€u lien quan d~n quy€n thira k~ cua vg,
ch6ng (Di€u 14, Di€u 16, Di€u 17 ...).
Ngay 30/8/1990, H()i d6ng Nha nu6c nu6c C()ng hoa
XHCN Vi~t Nam dii thong qua Pha:p l~nh thira k6. Qua hon 5
nam thgc hi~n Phap l~nh thira k~ va thgc ti€n xet xir cho thdy
phap l~nh nay dii di vao CUQC s6ng, v€ CO ban Vful phu hgp vcJi
thgc tr~g cac quan h~ thira k~ hi~n nay, bao dam dugc quy€n
thira k6 cua cong dan dugc cac tfutg 16p nhan dan d6ng tinh,
chdpnh~.
Thira k6 dugc quy dinh t~ Phfut thu tu BLDS nam 1995 dii
k6 thira hdu h~t cac quy dinh cua Phap l~nh v€ thira k~ nam
1990. Ngoai ra c6 b6 sung m()t sfi vdn d€ m6i trong linh vgc
thira k~. d~c bi~t la vi~c thira k6 quy€n sir dl,lng ddt cua ca nhan
va thanh vien cua h9 gia dinh.
295
4. Giai aov.n tir nam 1980 a~n nay
Hi~n phap nam 1980 ghi nh~ "Phap lutJt bao h9 quyJn
thua ki tai san cua cong dan" (Di€u 27). D€ ph1,1c V\1 cho cong
tac xet xir cac tranh chdp v€ thira k~ d6ng thbi b6 sung m()t sfi
diem cho phu hgp v&i Hi~n phap m6i, qua tfing k~t nit kinh
nghi~m cong tac xet xu, Toa an nhan dan tfii cao dii ban hanh
Thong tu 81 ngay 24n/1981 hu6ng ddn giai quy6t cac tranh
chdp v€ thira k6 (di san thira k6, thira k6 theo di chuc, thira k~
theo phap lu~t. phan chia di san thira k6 v.v .. ). Thong tu sfi 81
la van ban tuong dfii hoan chinh v€ cac quy ph~ lien quan
d~n quy€n thira k~.
Ti~p d6, Lu~t hon nhan va gia dinh ban hanh nam 1986 dii
quy dinh m()t sfi di€u lien quan d~n quy€n thira k~ cua vg,
ch6ng (Di€u 14, Di€u 16, Di€u 17 ...).
Ngay 30/8/1990, H()i d6ng Nha nu6c nu6c C()ng hoa
XHCN Vi~t Nam dii thong qua Pha:p l~nh thira k6. Qua hon 5
nam thgc hi~n Phap l~nh thira k~ va thgc ti€n xet xir cho thdy
phap l~nh nay dii di vao CUQC s6ng, v€ CO ban Vful phu hgp vcJi
thgc tr~g cac quan h~ thira k~ hi~n nay, bao dam dugc quy€n
thira k6 cua cong dan dugc cac tfutg 16p nhan dan d6ng tinh,
chdpnh~.
Thira k6 dugc quy dinh t~ Phfut thu tu BLDS nam 1995 dii
k6 thira hdu h~t cac quy dinh cua Phap l~nh v€ thira k~ nam
1990. Ngoai ra c6 b6 sung m()t sfi vdn d€ m6i trong linh vgc
thira k~. d~c bi~t la vi~c thira k6 quy€n sir dl,lng ddt cua ca nhan
va thanh vien cua h9 gia dinh.
295
 Ph~n thu tu BLDS nam 2005 v€ ccr ban vdn giu nguyen
nhu trong quy dinh BLDS nam 1995 va c6 m()t s6 thay d6i nh6
d~ kh~c phvc vu6ng m~c khong phu hgp v6i thvc t~ trong qua
trlnh giai quy~t tranh chfip v€ thua k~ trong thai gian qua.
K~ thira BLDS nam 2005, BLDS nam 2015 b6 sung m()t s6
quy dinh nhu: Nguai thira k~ khong la ca nhan c6 quy€n
huong di san theo di chuc; Quy dinh quy8n cua nguai quan ly
di san duqc thanh toan chi phi bao quan; Sua d6i v€ thai hi~u
thira k~ t~i Di8u 623. Ngoai ra, BLDS con b6 sung m()t s6
quy dinh khac va lo~i b6 nhung quy dinh v€ di chuc chung
CUa VQ' ch6ng ...
III. M<)T SO QUY DJNH CHUNG VE THUA KE
1. Ngtriri d~ l~i di san thira k~
La ngum c6 tai san sau khi ch~t d~ l~i cho ngum con s6ng
theo y chi cua hQ duqc the hi~n trong di chuc hay theo quy
dinh cua phap lu~t. Ngum d~ l~i di san chi c6 th~ la ca nhan,
khong phan bi~t bfit cu di8u ki~n nao (thanh ph~n xa h()i, mire
d9 nang lvc hanh vi ... ).
Cong dan c6 quy8n so hfru v€ thu nh~p hgp phap, cua cru
d€ danh, nha o ... Khi con s6ng hQ c6 quy8n dua cac lo~i thl san
nay vao luu thong dan S\J ho~C l~p di chuc cho ngum khac
huang thl san cua minh sau khi ch~t. Truang hgp cong dan c6
tai san thu()c quy8n so hfru rieng, khong l~p di chuc sau khi
ch~t. thl san nay se chia theo quy dinh cua phap lu~t.
D6i v6i phap nhan, t6 chuc duqc thanh l~p v6i nhfrng mvc
dich va nhi~m Vl,l khac nhau. Thl san cua phap nhan, t6 chuc d~
296
Ph~n thu tu BLDS nam 2005 v€ ccr ban vdn giu nguyen
nhu trong quy dinh BLDS nam 1995 va c6 m()t s6 thay d6i nh6
d~ kh~c phvc vu6ng m~c khong phu hgp v6i thvc t~ trong qua
trlnh giai quy~t tranh chfip v€ thua k~ trong thai gian qua.
K~ thira BLDS nam 2005, BLDS nam 2015 b6 sung m()t s6
quy dinh nhu: Nguai thira k~ khong la ca nhan c6 quy€n
huong di san theo di chuc; Quy dinh quy8n cua nguai quan ly
di san duqc thanh toan chi phi bao quan; Sua d6i v€ thai hi~u
thira k~ t~i Di8u 623. Ngoai ra, BLDS con b6 sung m()t s6
quy dinh khac va lo~i b6 nhung quy dinh v€ di chuc chung
CUa VQ' ch6ng ...
III. M<)T SO QUY DJNH CHUNG VE THUA KE
1. Ngtriri d~ l~i di san thira k~
La ngum c6 tai san sau khi ch~t d~ l~i cho ngum con s6ng
theo y chi cua hQ duqc the hi~n trong di chuc hay theo quy
dinh cua phap lu~t. Ngum d~ l~i di san chi c6 th~ la ca nhan,
khong phan bi~t bfit cu di8u ki~n nao (thanh ph~n xa h()i, mire
d9 nang lvc hanh vi ... ).
Cong dan c6 quy8n so hfru v€ thu nh~p hgp phap, cua cru
d€ danh, nha o ... Khi con s6ng hQ c6 quy8n dua cac lo~i thl san
nay vao luu thong dan S\J ho~C l~p di chuc cho ngum khac
huang thl san cua minh sau khi ch~t. Truang hgp cong dan c6
tai san thu()c quy8n so hfru rieng, khong l~p di chuc sau khi
ch~t. thl san nay se chia theo quy dinh cua phap lu~t.
D6i v6i phap nhan, t6 chuc duqc thanh l~p v6i nhfrng mvc
dich va nhi~m Vl,l khac nhau. Thl san cua phap nhan, t6 chuc d~
296
duy tr} cac ho~t d()ng cua chfnh mJ.nh. Khong ca nhan nao c6
quy~n dinh do~t thl san cua phap nhan, tA chuc. Khi phap nhan,
tA chuc dlnh chi ho~t d()ng cua mJ.nh (giiu th~. pha san.. ), thl
san duqc giai quy€t theo quy djnh cua phap 1u~t. Phap nhan, t6
chtrc tham gia vao quan h~ thira k€ VOi tu each 1a ngum dUQC
huang di san theo di chuc.
2. NgtrOi thira k@
La ngum duqc thira huang di san thira k€ theo di chuc
ho~c theo phap 1u~t. Ngum thira k€ theo phap 1u~t chi c6 th~
1a ca nhan va phai 1a nguoi c6 quan h~ hon nhan, huy~t th6ng
ho~c nuoi ducrng d6i v6i nguoi d~ 1~ di san. Ngum thira k€
theo di chuc c6 th~ 1a ca nhan ho~c tA chuc ho~c Nha nu6c.
Nhiing ngum thira k€ c6 cac quy~n. nghia vv v~ tai san do
ngum ch~t d~ 1~.
- Ngum thira k~ 1a ca nhan phai con s6ng vao thm di~m
mo thira k€; ngum da thanh thai vao thm di~m mo thira k~ va
sinh ra rna con s6ng cfing 1a ngum thira k~. Ngum thira k~ 1a
phap nhan, tA chuc thl phru con t6n t~ vao thai di~m mo thua
k~ (Di~u 613 BLDS niim 2015). Ngum thira k~ phru thgc hi~n
cac nghia V\1 sau:
+ Nhiing ngum huang thira k€ c6 trach nhi~m thgc hi~n
nghia vv thl san trong ph~ vi di san do ngum ch~t d~ 1~. trir
truemg hqp c6 thoa thu~ khac. Truemg hQP nay phap 1u~t khuy~n
khfch ngum thira k€ thgc hi~n toan b{) nghia vv cua ngum ch~t
d~ 1~ k~ ca nhiing truang hqp khong con di san d~ 1~. Day 1a
nghia V\1 mang tfnh d~o If cua cac con d6i v6i cha m~ ...
297
duy tr} cac ho~t d()ng cua chfnh mJ.nh. Khong ca nhan nao c6
quy~n dinh do~t thl san cua phap nhan, tA chuc. Khi phap nhan,
tA chuc dlnh chi ho~t d()ng cua mJ.nh (giiu th~. pha san.. ), thl
san duqc giai quy€t theo quy djnh cua phap 1u~t. Phap nhan, t6
chtrc tham gia vao quan h~ thira k€ VOi tu each 1a ngum dUQC
huang di san theo di chuc.
2. NgtrOi thira k@
La ngum duqc thira huang di san thira k€ theo di chuc
ho~c theo phap 1u~t. Ngum thira k€ theo phap 1u~t chi c6 th~
1a ca nhan va phai 1a nguoi c6 quan h~ hon nhan, huy~t th6ng
ho~c nuoi ducrng d6i v6i nguoi d~ 1~ di san. Ngum thira k€
theo di chuc c6 th~ 1a ca nhan ho~c tA chuc ho~c Nha nu6c.
Nhiing ngum thira k€ c6 cac quy~n. nghia vv v~ tai san do
ngum ch~t d~ 1~.
- Ngum thira k~ 1a ca nhan phai con s6ng vao thm di~m
mo thira k€; ngum da thanh thai vao thm di~m mo thira k~ va
sinh ra rna con s6ng cfing 1a ngum thira k~. Ngum thira k~ 1a
phap nhan, tA chuc thl phru con t6n t~ vao thai di~m mo thua
k~ (Di~u 613 BLDS niim 2015). Ngum thira k~ phru thgc hi~n
cac nghia V\1 sau:
+ Nhiing ngum huang thira k€ c6 trach nhi~m thgc hi~n
nghia vv thl san trong ph~ vi di san do ngum ch~t d~ 1~. trir
truemg hqp c6 thoa thu~ khac. Truemg hQP nay phap 1u~t khuy~n
khfch ngum thira k€ thgc hi~n toan b{) nghia vv cua ngum ch~t
d~ 1~ k~ ca nhiing truang hqp khong con di san d~ 1~. Day 1a
nghia V\1 mang tfnh d~o If cua cac con d6i v6i cha m~ ...
297
 + Trong tru<mg hgp di san chua duqc chia thl nghTa V\1 t~ti
san do nguai ch~t d~ 1~i duqc nguai quan If di san thvc hi~n
theo thoa thu~n cua nhfrng nguai thua k~.
+ Trong tru<mg hgp di san da duqc chia thl rn6i nguai thua
k~ thvc hi~n nghTa V\1 ati san do nguai ch~t d~ 1~i tuang (mg
nhung khong vuqt qua phftn tai san rna mlnh da nh~n, trir
tru<mg hgp c6 thoa thu~n khac.
+ Trong tru<mg hgp Nha nu6'c, ca quan, t6 chuc huang di
san theo di chuc thl cling phai thvc hi~n nghTa Vl,l tai san do
nguoi ch~t d~ 1~i nhu nguai thua k~ 1a ca nhan.
- Nguai thua k~ c6 quy~n nh~n di san thua k~ theo di chuc
ho~c theo phap 1u~t. Ngoai ra, nguai thua k~ c6 quy~n tu ch6i
nh~n di san, trir tru<mg hgp vi~c tu ch6i nh~rn tr6n tranh vi~c
thvc hi~n nghTa V\1 tai san cua mlnh d6i v6'i nguoi khac.
Vi dl;l: Nguoi thua k~ dang c6 rn6n nq phai tra ho~c dang
phai bbi thuong thi~t h~i cho nguoi khac, nguoi nay vi~n c6'
khong c6 tai san d~ thvc hi~n nghTa V\1 nhung 1~i tu ch6i
quy~n huang di san thua k~ d~ khong chiu tra nq ho~c bbi
thuong thi~t h~i ...
3. Thiri di~m, dja di~m mO' thira k~
a. Thai aidm m& thita ki
Thai di~rn rna thua k~ 1a thai di~rn phat sinh quan h~ thua
k~. Theo quy dinh t~i khoan 1 Di~u 611 BLDS narn 2015 quy
dinh thai di~rn rna thua k~ 1a thai di~rn nguai c6 tai san ch~t.
Trong tru<mg hgp toa an tuyen b6 rn9t nguai 1a da ch~t thl thai
di~rn rna thua k~ Ia ngay duqc xac dinh theo quy dinh t~i
khoan 2 Di~u 71 BLDS.
298
+ Trong tru<mg hgp di san chua duqc chia thl nghTa V\1 t~ti
san do nguai ch~t d~ 1~i duqc nguai quan If di san thvc hi~n
theo thoa thu~n cua nhfrng nguai thua k~.
+ Trong tru<mg hgp di san da duqc chia thl rn6i nguai thua
k~ thvc hi~n nghTa V\1 ati san do nguai ch~t d~ 1~i tuang (mg
nhung khong vuqt qua phftn tai san rna mlnh da nh~n, trir
tru<mg hgp c6 thoa thu~n khac.
+ Trong tru<mg hgp Nha nu6'c, ca quan, t6 chuc huang di
san theo di chuc thl cling phai thvc hi~n nghTa Vl,l tai san do
nguoi ch~t d~ 1~i nhu nguai thua k~ 1a ca nhan.
- Nguai thua k~ c6 quy~n nh~n di san thua k~ theo di chuc
ho~c theo phap 1u~t. Ngoai ra, nguai thua k~ c6 quy~n tu ch6i
nh~n di san, trir tru<mg hgp vi~c tu ch6i nh~rn tr6n tranh vi~c
thvc hi~n nghTa V\1 tai san cua mlnh d6i v6'i nguoi khac.
Vi dl;l: Nguoi thua k~ dang c6 rn6n nq phai tra ho~c dang
phai bbi thuong thi~t h~i cho nguoi khac, nguoi nay vi~n c6'
khong c6 tai san d~ thvc hi~n nghTa V\1 nhung 1~i tu ch6i
quy~n huang di san thua k~ d~ khong chiu tra nq ho~c bbi
thuong thi~t h~i ...
3. Thiri di~m, dja di~m mO' thira k~
a. Thai aidm m& thita ki
Thai di~rn rna thua k~ 1a thai di~rn phat sinh quan h~ thua
k~. Theo quy dinh t~i khoan 1 Di~u 611 BLDS narn 2015 quy
dinh thai di~rn rna thua k~ 1a thai di~rn nguai c6 tai san ch~t.
Trong tru<mg hgp toa an tuyen b6 rn9t nguai 1a da ch~t thl thai
di~rn rna thua k~ Ia ngay duqc xac dinh theo quy dinh t~i
khoan 2 Di~u 71 BLDS.
298
 Viec xac dinh thm di~m ma thi:ra k€ rAt quan trQng. K~ ti:r
thm di~m d6, xac dinh dugc chfnh xac tai san, quy~n va nghia
vv v~ tru san cua ngum d~ 1~ thi:ra k~ gAm c6 nhihlg gi va den
khi chia di san con bao nhieu. Thm di~m rna thi:ra k€ la din cu
xac dinh nhihlg ngum thi:ra k€ cua ngum da ch~t. vi ngum thi:ra
k~ la ca nhan phru con s6ng vao thm di~m ma thi:ra k~ ho~c
sinh ra va con s6ng sau thm di~m rna thi:ra k~ nhung da thanh
thai truac khi ngum d~ 1~ di san chk
Trong tru<mg hgp toa an tuyen b6 m{>t ngum la da ch€t thl
tuy ti:rng tru<mg hgp, toa an xac dinh ngay ch~t cua ngum d6;
n€u khong xac dinh dugc ngay ch€t thi ngay rna quy€t dinh cua
toa an tuyen b6 ngum d6la da ch€t c6 hieu h;c phap Iu~t dugc
coi la ngay ngum d6 ch~t. Vf dy: Trong m()t tai n~ may bay
hay Iii h,1t... than nhan cua ngum hi tai n~ yeu cdu toa an tuyen
b6 ngum d6 la da ch6t, qua di~u tra xac minh, neu bi6t chfnh
xac dugc ngay xay ra tai n~ thl toa an c6 th~ tuyen b6 ngay
ch6t cua nguoi hi tai n~ la ngay xay ra tai n~.
b. Dia iliim mrJ thira ki
Khoan 2 Di~u 611 BLDS nam 2015 quy dinh: "Dia iliim
ma thita ki la nai cu trU cu6i cung cua nguili ili l{li di san; niu
khong XQC iJjnh QU(YC nai CU trU cu6i cung thz iJja iJiJm ma thita
ki la nai co toan b9 di san ho~c nai co phdn l&n di san". Dia
di~m ma thi:ra ke dugc xac dinh theo don vi hanh chlnh cAp co
sa (xa, phu<mg, thi trAn).
BLDS quy dinh dia di~m rna thi:ra k~. VI a noi d6 thu<mg
phru ti6n hanh nhfrng cong viec nhu: ki~m ke ngay tai san cua
ngum da ch~t (trong tru<mg hgp dn thi6t); xac dinh nhiing ai Ia
299
Viec xac dinh thm di~m ma thi:ra k€ rAt quan trQng. K~ ti:r
thm di~m d6, xac dinh dugc chfnh xac tai san, quy~n va nghia
vv v~ tru san cua ngum d~ 1~ thi:ra k~ gAm c6 nhihlg gi va den
khi chia di san con bao nhieu. Thm di~m rna thi:ra k€ la din cu
xac dinh nhihlg ngum thi:ra k€ cua ngum da ch~t. vi ngum thi:ra
k~ la ca nhan phru con s6ng vao thm di~m ma thi:ra k~ ho~c
sinh ra va con s6ng sau thm di~m rna thi:ra k~ nhung da thanh
thai truac khi ngum d~ 1~ di san chk
Trong tru<mg hgp toa an tuyen b6 m{>t ngum la da ch€t thl
tuy ti:rng tru<mg hgp, toa an xac dinh ngay ch~t cua ngum d6;
n€u khong xac dinh dugc ngay ch€t thi ngay rna quy€t dinh cua
toa an tuyen b6 ngum d6la da ch€t c6 hieu h;c phap Iu~t dugc
coi la ngay ngum d6 ch~t. Vf dy: Trong m()t tai n~ may bay
hay Iii h,1t... than nhan cua ngum hi tai n~ yeu cdu toa an tuyen
b6 ngum d6 la da ch6t, qua di~u tra xac minh, neu bi6t chfnh
xac dugc ngay xay ra tai n~ thl toa an c6 th~ tuyen b6 ngay
ch6t cua nguoi hi tai n~ la ngay xay ra tai n~.
b. Dia iliim mrJ thira ki
Khoan 2 Di~u 611 BLDS nam 2015 quy dinh: "Dia iliim
ma thita ki la nai cu trU cu6i cung cua nguili ili l{li di san; niu
khong XQC iJjnh QU(YC nai CU trU cu6i cung thz iJja iJiJm ma thita
ki la nai co toan b9 di san ho~c nai co phdn l&n di san". Dia
di~m ma thi:ra ke dugc xac dinh theo don vi hanh chlnh cAp co
sa (xa, phu<mg, thi trAn).
BLDS quy dinh dia di~m rna thi:ra k~. VI a noi d6 thu<mg
phru ti6n hanh nhfrng cong viec nhu: ki~m ke ngay tai san cua
ngum da ch~t (trong tru<mg hgp dn thi6t); xac dinh nhiing ai Ia
299
nguoo thira k~ theo di chuc ho~ theo lu~t; ngum tir chAi nh~ di
san... Ngohl ra, n~u c6 ngum trong di~n thira k~ tir ch6i nh~ eli
san thl phai thong bao cho ccr quan cong chUilg nha nuoc ho~
uy ban nhful dful xa, phuemg, thi trAil nai mcr thira k~ v€ vi~c tir
ch6i nh~ di san. Han nua, trong truemg hgp c6 tranh chAp thl
toa an nhful dful nai mcr thira k~ c6 thfun quy€n giai quy~t.
Trong th\fc t~, m()t nguoo truoc khi ch~t c6 th~ 6 nhi€u nai
khac nhau, do d6 BLDS quy dinh dia di~m mcr thira k~ Ia nai
cu trU cu6i cung cua nguoo d~ I~ di san. Trong truemg hgp
khong xac dinh dugc nai cu trU cu6i cung thl dia di~m mcr thira
k~ Ia nai c6 toan b() ho~c phdn 16n di san.
4. Di san thira k@
Di san thira k~ Ia thl san cua nguoo ch~t d~ I~ cho nhilng
nguoo con sAng. Di€u 612 BLDS nam 2015 quy dinh: "Di san
bao g6m tai san rieng cua nguili chit, phdn tai san cua nguili
chit trong tai san chung vm nguili khtic,.
Nhu v~y, di san thira k~ Ia toan b() thl san thu()c quy€n scr
hilu hgp phap cua nguoo da ch~t, quy€n v€ tai san cua nguoo
d6. Quyen scr hiiu thl san Ia m()t trong nhihlg quyen ca ban cua
cong dful dugc Nha nuoc bao h(). Di€u 32 Hi~n phap nam 2013
quy dinh: "1. M9i nguili c6 quy~n sa hiiu v~ thu nh~p h9P
phtip, cua cai ai danh, nha a, tu li~u sinh hoqt, tu li~u san
xudt, phdn v6n g6p trong doanh nghi~p hoqc tron~: ctic t& chuc
kinh tJ khtic. 2. Quy~n sa hiiu tu nhan VQ quy~n thua ki QU(J'C
phtip lu~t bao h9". TAt ca thl san thu()c quyen scr hilu cua
nguoo d~ I~ thira k~ theo quy dinh cua Hi~n phap deu Ia di san.
Di san thira k€ bao g6m:
300
nguoo thira k~ theo di chuc ho~ theo lu~t; ngum tir chAi nh~ di
san... Ngohl ra, n~u c6 ngum trong di~n thira k~ tir ch6i nh~ eli
san thl phai thong bao cho ccr quan cong chUilg nha nuoc ho~
uy ban nhful dful xa, phuemg, thi trAil nai mcr thira k~ v€ vi~c tir
ch6i nh~ di san. Han nua, trong truemg hgp c6 tranh chAp thl
toa an nhful dful nai mcr thira k~ c6 thfun quy€n giai quy~t.
Trong th\fc t~, m()t nguoo truoc khi ch~t c6 th~ 6 nhi€u nai
khac nhau, do d6 BLDS quy dinh dia di~m mcr thira k~ Ia nai
cu trU cu6i cung cua nguoo d~ I~ di san. Trong truemg hgp
khong xac dinh dugc nai cu trU cu6i cung thl dia di~m mcr thira
k~ Ia nai c6 toan b() ho~c phdn 16n di san.
4. Di san thira k@
Di san thira k~ Ia thl san cua nguoo ch~t d~ I~ cho nhilng
nguoo con sAng. Di€u 612 BLDS nam 2015 quy dinh: "Di san
bao g6m tai san rieng cua nguili chit, phdn tai san cua nguili
chit trong tai san chung vm nguili khtic,.
Nhu v~y, di san thira k~ Ia toan b() thl san thu()c quy€n scr
hilu hgp phap cua nguoo da ch~t, quy€n v€ tai san cua nguoo
d6. Quyen scr hiiu thl san Ia m()t trong nhihlg quyen ca ban cua
cong dful dugc Nha nuoc bao h(). Di€u 32 Hi~n phap nam 2013
quy dinh: "1. M9i nguili c6 quy~n sa hiiu v~ thu nh~p h9P
phtip, cua cai ai danh, nha a, tu li~u sinh hoqt, tu li~u san
xudt, phdn v6n g6p trong doanh nghi~p hoqc tron~: ctic t& chuc
kinh tJ khtic. 2. Quy~n sa hiiu tu nhan VQ quy~n thua ki QU(J'C
phtip lu~t bao h9". TAt ca thl san thu()c quyen scr hilu cua
nguoo d~ I~ thira k~ theo quy dinh cua Hi~n phap deu Ia di san.
Di san thira k€ bao g6m:
300
 a. Tai san rieng cua nguili chit
Titi san rieng cua nguCri ch€t Ia tai san do nguCri do t?O ra
bfutg thu nh~p hgp phap (nhu ti€n luang, ti€n dugc tra cong lao
d(}ng, ti€n thuemg, ti€n nh~n but, ti€n trting thuemg x6 s6 ... ) tai
san dugc t~ng cho, dugc thira k€, tir li~u sinh ho?t rieng (nhu
qudn ao, giu(mg tu, xe may, 0 to, vo tuy€n ... ) nha i.J, tu li~u san
xudt cac lo~i. v6n dung d€ san xudt kinh doanh.
- Ti€n, vang, b~c. kim khi quy, da quy dugc dung lam d6
trang sue ho~c dugc dung lam cua cai d€ danh.
- Nha i.J; di~n tfch rna nguCri co nha bi cai t~o XHCN, dugc
Nha nu6c d€ l~i cho de i.J va xac dinh Ia thu(}c quy€n si.J hfru
cua ngum do. Nha do dugc thira k€, t~ng cho, mua, trao d6i
ho~c t\{ xay d\Ifig dugc cac co quan nha nu6c co th§.m quy~n
cho phep va da lam thu tl,lC sang ten, tru6c b~.
- v6n, c6 phdn, v~t tu, tu li~u san xudt cua nhfrng nguCri
san xudt ca th€ ho~c cua cac tu nhan dugc san xudt kinh doanh
hgpphap.
- Tai li~u. dvng Cl,l may moe cua nguoi lam cong tac
nghien cuu.
- Cay c6i rna ngum dugc giao sir dl,lng ddt tr6ng va hu6ng
lgi tren ddt do.
b. Phdn tai san cua nguili chit trong kh6i tai san chung vai
nguili khac
Trong th\IC t~ co nhi~u tru(mg hgp do nhi€u ngum cung
gop v6n d€ cung san xufit kinh doanh, nen co kh6i tai san thu(}c
301
a. Tai san rieng cua nguili chit
Titi san rieng cua nguCri ch€t Ia tai san do nguCri do t?O ra
bfutg thu nh~p hgp phap (nhu ti€n luang, ti€n dugc tra cong lao
d(}ng, ti€n thuemg, ti€n nh~n but, ti€n trting thuemg x6 s6 ... ) tai
san dugc t~ng cho, dugc thira k€, tir li~u sinh ho?t rieng (nhu
qudn ao, giu(mg tu, xe may, 0 to, vo tuy€n ... ) nha i.J, tu li~u san
xudt cac lo~i. v6n dung d€ san xudt kinh doanh.
- Ti€n, vang, b~c. kim khi quy, da quy dugc dung lam d6
trang sue ho~c dugc dung lam cua cai d€ danh.
- Nha i.J; di~n tfch rna nguCri co nha bi cai t~o XHCN, dugc
Nha nu6c d€ l~i cho de i.J va xac dinh Ia thu(}c quy€n si.J hfru
cua ngum do. Nha do dugc thira k€, t~ng cho, mua, trao d6i
ho~c t\{ xay d\Ifig dugc cac co quan nha nu6c co th§.m quy~n
cho phep va da lam thu tl,lC sang ten, tru6c b~.
- v6n, c6 phdn, v~t tu, tu li~u san xudt cua nhfrng nguCri
san xudt ca th€ ho~c cua cac tu nhan dugc san xudt kinh doanh
hgpphap.
- Tai li~u. dvng Cl,l may moe cua nguoi lam cong tac
nghien cuu.
- Cay c6i rna ngum dugc giao sir dl,lng ddt tr6ng va hu6ng
lgi tren ddt do.
b. Phdn tai san cua nguili chit trong kh6i tai san chung vai
nguili khac
Trong th\IC t~ co nhi~u tru(mg hgp do nhi€u ngum cung
gop v6n d€ cung san xufit kinh doanh, nen co kh6i tai san thu(}c
301
quy~n so hiiu chung cua nhi~u ngum (d6ng so hiiu chu v6i m()t
khf>i thl san nhdt djnh). Neu m()t trong d6ng so hiiu chu ch€t thl
di san thira k€ cua ngum chet la phfut thl san thu()c so hiiu cua
ngum d6 da dong g6p trong khf>i thl san chung.
Khac v6i hlnh thuc so hiiu chung theo phfut, thl san cua vg
ch6ng trong thm ld hon nhan la thl san thu()c so hiiu chung hgp
nhdt cua vg chfing. Theo Di~u 213 BLDS nam 2015, so hiiu
chung cua vg ch6ng la so hiiu chung hgp nhdt. V g, ch6ng cung
nhau t~o l~p. phat tri€n khf>i thl san chung bfutg cong sue cua
m6i ngum; c6 quy~n ngang nhau trong vi~c chi€m hiiu, si'r
d1,mg, djnh do~t thl san chung. Di~u 66 Lu~t hon nhan va gia
dinh nam 2014 quy dinh v~ vi~c giai quy€t thl san cua ch6ng
trong tru<mg hgp m()t ben ch€t ho~c bi toa an tuyen b6 la da
ch€t: "1. Khi m9t ben v{J, ch6ng chit hotJc bi toa an tuyen b&
/a iJii chit thi ben COn s&ng quem If tai SCln Chung CUQ V{J
ch6ng, trir tru&ng hw di chuc co chi dtnh nguai khac quan li
di san hoiJc nhiing nguai thira ki thoa thuqn cu nguai khac
quan lf di san.
2. Khi co yeu cJu chia di san thi tai san chung cua V{J
ch6ng ilu{Jc chia tloi, trir trudng h{Jp v{J ch6ng co thoa thuqn
vJ chi il9 tai san. PhJn tai san cua V{J, ch6ng chit hotJc bt toa
an tuyen b& /a tfii chit tfU{JC chia theo quy tfjnh CUQ phap luqt
vJ thira ki.
3. Trudng h9'P vi~c chia di san anh hu6ng nghiem tr~mg
ain tfc}i s&ng CUQ V{J hoiJc ch6ng con s&ng, gia tfinh thi V{J,
ch6ng con s&ng co quyJn yeu cJu toa an hqn chi phan chia di
san theo quy dtnh cua B(J luqt dan Sl!"·
302
quy~n so hiiu chung cua nhi~u ngum (d6ng so hiiu chu v6i m()t
khf>i thl san nhdt djnh). Neu m()t trong d6ng so hiiu chu ch€t thl
di san thira k€ cua ngum chet la phfut thl san thu()c so hiiu cua
ngum d6 da dong g6p trong khf>i thl san chung.
Khac v6i hlnh thuc so hiiu chung theo phfut, thl san cua vg
ch6ng trong thm ld hon nhan la thl san thu()c so hiiu chung hgp
nhdt cua vg chfing. Theo Di~u 213 BLDS nam 2015, so hiiu
chung cua vg ch6ng la so hiiu chung hgp nhdt. V g, ch6ng cung
nhau t~o l~p. phat tri€n khf>i thl san chung bfutg cong sue cua
m6i ngum; c6 quy~n ngang nhau trong vi~c chi€m hiiu, si'r
d1,mg, djnh do~t thl san chung. Di~u 66 Lu~t hon nhan va gia
dinh nam 2014 quy dinh v~ vi~c giai quy€t thl san cua ch6ng
trong tru<mg hgp m()t ben ch€t ho~c bi toa an tuyen b6 la da
ch€t: "1. Khi m9t ben v{J, ch6ng chit hotJc bi toa an tuyen b&
/a iJii chit thi ben COn s&ng quem If tai SCln Chung CUQ V{J
ch6ng, trir tru&ng hw di chuc co chi dtnh nguai khac quan li
di san hoiJc nhiing nguai thira ki thoa thuqn cu nguai khac
quan lf di san.
2. Khi co yeu cJu chia di san thi tai san chung cua V{J
ch6ng ilu{Jc chia tloi, trir trudng h{Jp v{J ch6ng co thoa thuqn
vJ chi il9 tai san. PhJn tai san cua V{J, ch6ng chit hotJc bt toa
an tuyen b& /a tfii chit tfU{JC chia theo quy tfjnh CUQ phap luqt
vJ thira ki.
3. Trudng h9'P vi~c chia di san anh hu6ng nghiem tr~mg
ain tfc}i s&ng CUQ V{J hoiJc ch6ng con s&ng, gia tfinh thi V{J,
ch6ng con s&ng co quyJn yeu cJu toa an hqn chi phan chia di
san theo quy dtnh cua B(J luqt dan Sl!"·
302
 c. QuyJn vJ tai sim do nguai chit ad lqi
D6 Ut cac quy~n dan S\T dugc phat sinh tir cac quan h~ hgp
d6ng ho{tc do vi~c b6i thu<mg thi~t h~i rna tru&c khi ch~t hQ da
tham gia vao nhfrng quan h~ nay (nhu quy~n doing, doi l~i tai
sim cho thue ho{tc cho mugn, chu('>c 1~ tai sim da th~ chAp, cAm
c6, yeu cAu b6i thu<mg thi~t h~i ngoai hgp d6ng ... ).
Ngoai nhfrng quy~n tai san n6i tren, quy~n tac gia, quy~n
sa hfru cong nghi~p cling la di san thira k~. Chu sa hfru quy~n
tac gia d~ l~i thua k~ quy~n tai san nhu quy~n huang nhu~n but
va cac 1¢ fch v~t chAt khac. D6i v&i quy~n sa hfru cong nghi~p
- m('>t lo~i tai san c6 tfnh chAt d{tc thu nen nhung quy dinh v~
thira k~ d6i v&i quy~n sa hfru cong nghi~p cling c6 nhfrng net
rieng. Theo quy dinh cua Lu~t sa hfru trf tu~, quy~n sa hfru cac
d6i tugng sa hfru cong nghi~p dugc cAp van bimg bao h('> thl
dugc bao h('> trong thai h~n van b~ng bao h('> c6 hi~u lvc (van
b~ng c6 th~ dugc gia h~n theo quy dinh cua phap lu~t).
Vi~c quy dinh quy~n v~ tai san do nguai ch~t d~ l~i la di
.,an t-b
' rr "'._ h,!l,.... bM.rt.. r~ -h-.- rrl. 1 · f,.l, h!Yn ph-<p
'yn. lr~ ' '
1.\..'-' 0 0p p .au au 'Vy 111 t.rn0 quyen \ia 1.\)11'-'11 1 yp
<'' rr 11 .:T"
• 1Ua 1a
cua cong dan, tang cu<mg tinh thAn trach nhi~m cua cac chu th~
khi tham gia vao cac quan h~ phap lu~t dan SlJ. Tuy nhien, cac
quy~n v~ tai san gful li~n v&i nhan than cua ngum ch~t (quy~n
huang trg cAp, ti~n luang huu) khong Ia di san thua ke.
BAt dai thu(>c quy~n sa hfru cua toan dan, Nha nu&c la
ngum quan If toan b9 dAt dai va giao cho t6 chuc, ca nhan su
dl,mg 6n dinh lau dai. f)~ t~o di~u ki~n cho ca nhan, t6 chuc
dAu tu cong sue vao san xuAt Nha nu&c cho phep ca nhan c6
nam quy~n, trong d6 c6 quy~n d~ l1;1i thua kS quy~n su d1,mg
303
c. QuyJn vJ tai sim do nguai chit ad lqi
D6 Ut cac quy~n dan S\T dugc phat sinh tir cac quan h~ hgp
d6ng ho{tc do vi~c b6i thu<mg thi~t h~i rna tru&c khi ch~t hQ da
tham gia vao nhfrng quan h~ nay (nhu quy~n doing, doi l~i tai
sim cho thue ho{tc cho mugn, chu('>c 1~ tai sim da th~ chAp, cAm
c6, yeu cAu b6i thu<mg thi~t h~i ngoai hgp d6ng ... ).
Ngoai nhfrng quy~n tai san n6i tren, quy~n tac gia, quy~n
sa hfru cong nghi~p cling la di san thira k~. Chu sa hfru quy~n
tac gia d~ l~i thua k~ quy~n tai san nhu quy~n huang nhu~n but
va cac 1¢ fch v~t chAt khac. D6i v&i quy~n sa hfru cong nghi~p
- m('>t lo~i tai san c6 tfnh chAt d{tc thu nen nhung quy dinh v~
thira k~ d6i v&i quy~n sa hfru cong nghi~p cling c6 nhfrng net
rieng. Theo quy dinh cua Lu~t sa hfru trf tu~, quy~n sa hfru cac
d6i tugng sa hfru cong nghi~p dugc cAp van bimg bao h('> thl
dugc bao h('> trong thai h~n van b~ng bao h('> c6 hi~u lvc (van
b~ng c6 th~ dugc gia h~n theo quy dinh cua phap lu~t).
Vi~c quy dinh quy~n v~ tai san do nguai ch~t d~ l~i la di
.,an t-b
'yn. lr~ ' rr "'._ h,!l,....
' bM.rt.. r~ -h-.- ' rrl. 1 · f,.l, h!Yn ph-<p
1.\..'-' 0 0p p .au au 'Vy 111 t.rn0 quyen \ia 1.\)11'-'11 1 yp
<'' rr 11 .:T"
• 1Ua 1a
cua cong dan, tang cu<mg tinh thAn trach nhi~m cua cac chu th~
khi tham gia vao cac quan h~ phap lu~t dan SlJ. Tuy nhien, cac
quy~n v~ tai san gful li~n v&i nhan than cua ngum ch~t (quy~n
huang trg cAp, ti~n luang huu) khong Ia di san thua ke.
BAt dai thu(>c quy~n sa hfru cua toan dan, Nha nu&c la
ngum quan If toan b9 dAt dai va giao cho t6 chuc, ca nhan su
dl,mg 6n dinh lau dai. f)~ t~o di~u ki~n cho ca nhan, t6 chuc
dAu tu cong sue vao san xuAt Nha nu&c cho phep ca nhan c6
nam quy~n, trong d6 c6 quy~n d~ l1;1i thua kS quy~n su d1,mg
303
ddt. Tuy 1o~ ddt khac nhau rna quy~n thira k~ cilng dugc quy
dinh khac nhau (xem phfut chuyen quy~n sir d\lng ddt).
5. NgU'iri quan li di san
NguOi qmln li di san 1a nguOi dugc chi dinh trong di chuc
ho~c do nhfmg nguOi thira k~ thoa thu~ cir ra.
Khf 1~p di chuc nguOi c6 tru san c6 quy~n chi dinh nguOi
quan li di san, phan chia di san. Viec chia di san thira k~ thu<mg
dugc ti~n hanh sau m(>t thOi gian ke tir ngay nguOi de 1~ di san
ch~t. Vl v~y. viec c6 ngum quan li di san de h~n ch~ tru san bi
mAt mat, hu hong 1a cAn thi~t. Trong tru<mg hgp nguOi c6 tru
san khong 1~p di chuc ho~c c6 1~p di chuc nhung khong chi
dinh nguOi quan li di san thl nhfmg nguOi thira k~ cir ra nguOi
de quan li di san thira k~.
Trong tru<mg hgp di chuc khong chi dinh nguoi quan li di
san va nhfmg nguOi thira k~ chua cir dugc nguoi quan li di san
thl nguOi dang chi~m hfru, sir d\lng quan li di san ti~p t\}c quan
li di san d6 cho d~n khi nhfmg nguOi thira k~ cir dugc nguOi
quan li di san.
Trong tru<mg hgp chua xac djnh dugc nguOi thira k~ va di
san chua c6 nguOi quan li thl di san do co quan nha nu6c c6
thfun quy~n quan 11.
a. Nghia v~ cua nguOi quan U di san
Theo quy djnh t~i Di~u 617 BLDS, nguOi quan H di san
thira k~ c6 nhfmg nghia V\1 co ban sau:
- L~p danh ID\lC di san, thu h6i tru san thu()c di san cua
nguOi ch~t rna nguOi khac dang chi~m hfru, trir trubng hgp
phap 1u~t c6 quy dinh khac.
304
ddt. Tuy 1o~ ddt khac nhau rna quy~n thira k~ cilng dugc quy
dinh khac nhau (xem phfut chuyen quy~n sir d\lng ddt).
5. NgU'iri quan li di san
NguOi qmln li di san 1a nguOi dugc chi dinh trong di chuc
ho~c do nhfmg nguOi thira k~ thoa thu~ cir ra.
Khf 1~p di chuc nguOi c6 tru san c6 quy~n chi dinh nguOi
quan li di san, phan chia di san. Viec chia di san thira k~ thu<mg
dugc ti~n hanh sau m(>t thOi gian ke tir ngay nguOi de 1~ di san
ch~t. Vl v~y. viec c6 ngum quan li di san de h~n ch~ tru san bi
mAt mat, hu hong 1a cAn thi~t. Trong tru<mg hgp nguOi c6 tru
san khong 1~p di chuc ho~c c6 1~p di chuc nhung khong chi
dinh nguOi quan li di san thl nhfmg nguOi thira k~ cir ra nguOi
de quan li di san thira k~.
Trong tru<mg hgp di chuc khong chi dinh nguoi quan li di
san va nhfmg nguOi thira k~ chua cir dugc nguoi quan li di san
thl nguOi dang chi~m hfru, sir d\lng quan li di san ti~p t\}c quan
li di san d6 cho d~n khi nhfmg nguOi thira k~ cir dugc nguOi
quan li di san.
Trong tru<mg hgp chua xac djnh dugc nguOi thira k~ va di
san chua c6 nguOi quan li thl di san do co quan nha nu6c c6
thfun quy~n quan 11.
a. Nghia v~ cua nguOi quan U di san
Theo quy djnh t~i Di~u 617 BLDS, nguOi quan H di san
thira k~ c6 nhfmg nghia V\1 co ban sau:
- L~p danh ID\lC di san, thu h6i tru san thu()c di san cua
nguOi ch~t rna nguOi khac dang chi~m hfru, trir trubng hgp
phap 1u~t c6 quy dinh khac.
304
 - Bao quan di san, khong dugc ban, trao d6i, t~.ng cho, cdm
c6, th~ chAp va dinh do~t tru san bimg cac hinh thuc khac n~u
khong dugc nhfmg ngum thira k~ d6ng y bling van ban.
Nguai quan li di sim thira k~ khong phai Ia sa hfru chu nen
khong c6 quy6n djnh do~t thl san rna minh dang quan li. Vi~c
djnh do~t nhiing tai san d6 thu()c v€ nhiing ngum thir~ k~. do
d6 n~u mu6n ban, trao d6i, t?ng cho, cdm c6, th~ chAp ... thi
phai dugc tAt ca nhrmg ngum thua k~ d6ng y bling van ban.
- Thong bao v€ tinh tr~ng di san cho nhiing ngum thira k~.
N~u c6 nhi€u ngum thira k~ theo di chuc ho?c theo lu~t thi
phai thong bao cho tAt ca nhfmg ngum c6 quy€n thira k~ d~ hQ
bi~t C\1 th@ v€ di san thira k@ bi@t dugc quyen va nghia V\1 CUa
hQ lien quan d~n vi~c thira k~.
- B6i thuang thi~t h~i neu vi ph~m nghia V\1 cua minh rna
gay thi~t h~i.
Nghia V\1 cua ngum quan 1i di san la phai bao quan tai san,
khong lam hu hong, mAt tai san ... Truang hgp ngum quan 1i di
sim c6 I6i dS di san hi hao h1,1t, mAL.. thl phai b6i thuang cho
nhfrng ngum thira k€.
- Giao l~i di san theo yeu cdu cua ngum thira k€.
Ngum quan If di san c6 quy€n quan li trong m()t thai gian
nhAt djnh theo thoa thu~n cua nhiing ngum thira k€. Trang
truang hgp ngum l~p di chuc chi dinh nguoi quan li di san thl
ngum nay se quan If den khi nao tAt ca nhfmg ngum thua ke
yeu c!u chuysn di san dS h9 chia nhau, ngum quan H di san
phai giao l?i theo yeu cgu cua hQ. Mvc dfch cu nguoi quim lf di
305
- Bao quan di san, khong dugc ban, trao d6i, t~.ng cho, cdm
c6, th~ chAp va dinh do~t tru san bimg cac hinh thuc khac n~u
khong dugc nhfmg ngum thira k~ d6ng y bling van ban.
Nguai quan li di sim thira k~ khong phai Ia sa hfru chu nen
khong c6 quy6n djnh do~t thl san rna minh dang quan li. Vi~c
djnh do~t nhiing tai san d6 thu()c v€ nhiing ngum thir~ k~. do
d6 n~u mu6n ban, trao d6i, t?ng cho, cdm c6, th~ chAp ... thi
phai dugc tAt ca nhrmg ngum thua k~ d6ng y bling van ban.
- Thong bao v€ tinh tr~ng di san cho nhiing ngum thira k~.
N~u c6 nhi€u ngum thira k~ theo di chuc ho?c theo lu~t thi
phai thong bao cho tAt ca nhfmg ngum c6 quy€n thira k~ d~ hQ
bi~t C\1 th@ v€ di san thira k@ bi@t dugc quyen va nghia V\1 CUa
hQ lien quan d~n vi~c thira k~.
- B6i thuang thi~t h~i neu vi ph~m nghia V\1 cua minh rna
gay thi~t h~i.
Nghia V\1 cua ngum quan 1i di san la phai bao quan tai san,
khong lam hu hong, mAt tai san ... Truang hgp ngum quan 1i di
sim c6 I6i dS di san hi hao h1,1t, mAL.. thl phai b6i thuang cho
nhfrng ngum thira k€.
- Giao l~i di san theo yeu cdu cua ngum thira k€.
Ngum quan If di san c6 quy€n quan li trong m()t thai gian
nhAt djnh theo thoa thu~n cua nhiing ngum thira k€. Trang
truang hgp ngum l~p di chuc chi dinh nguoi quan li di san thl
ngum nay se quan If den khi nao tAt ca nhfmg ngum thua ke
yeu c!u chuysn di san dS h9 chia nhau, ngum quan H di san
phai giao l?i theo yeu cgu cua hQ. Mvc dfch cu nguoi quim lf di
305
san Ut d~ tninh S\I mAt mat, hu hong va c6 ngubi bilO quan tai
san khi chua chia.
b. Quy~n cua ngu&i quem [( di scm
Theo quy d!nh t~i khoan 1 Dieu 618 BLDS nam 2015,
ngubi quan li di san theo thoa thu~n ho~c do ngubi l~p di chuc
cu ra c6 cac quyen sau:
- D~i di~n cho nhfmg ngubi thira k~ trong quan h~ v6i
ngubi thu ba lien quan d~n di san thira k~.
Ngubi quan H di san thgc t~ la ngubi d~i di~n cua nhfmg
ngubi thira k~ trong vi~c thu h6i, bao quan, thanh toan cac
nghia V\llien quan d~n tru san d6i Vffi ngucri thu ba.
- Dugc huang thu lao theo thoa thu~n v6i nhfmg ngubi
thira k~.
Ngubi dang chi~m hfru, su d\lng, quan li di san quy d!nh t~i
khoan 2 DiSu 616 cua BLDS c6 cac quySn sau:
- Dugc ti~p t\}C su d\}ng di san theo thoa thu~n trong hgp
d6ng Vffi ngubi d~ l~i di san ho~C dugc S\I d6ng y cua nhfmg
ngubi thira k~.
- Dugc huang thu lao theo thoa thu~n v6i nhfmg ngubi
thira k~.
- Dugc thanh toan chi phi bao quan di san.
- Truang hgp khong d~t dugc thoa thu~ v6i nhfmg ngubi
thira k~ vS muc thu lao thl ngum quan li di san dugc huang
m()t khoan thu lao hgp H.
306
san Ut d~ tninh S\I mAt mat, hu hong va c6 ngubi bilO quan tai
san khi chua chia.
b. Quy~n cua ngu&i quem [( di scm
Theo quy d!nh t~i khoan 1 Dieu 618 BLDS nam 2015,
ngubi quan li di san theo thoa thu~n ho~c do ngubi l~p di chuc
cu ra c6 cac quyen sau:
- D~i di~n cho nhfmg ngubi thira k~ trong quan h~ v6i
ngubi thu ba lien quan d~n di san thira k~.
Ngubi quan H di san thgc t~ la ngubi d~i di~n cua nhfmg
ngubi thira k~ trong vi~c thu h6i, bao quan, thanh toan cac
nghia V\llien quan d~n tru san d6i Vffi ngucri thu ba.
- Dugc huang thu lao theo thoa thu~n v6i nhfmg ngubi
thira k~.
Ngubi dang chi~m hfru, su d\lng, quan li di san quy d!nh t~i
khoan 2 DiSu 616 cua BLDS c6 cac quySn sau:
- Dugc ti~p t\}C su d\}ng di san theo thoa thu~n trong hgp
d6ng Vffi ngubi d~ l~i di san ho~C dugc S\I d6ng y cua nhfmg
ngubi thira k~.
- Dugc huang thu lao theo thoa thu~n v6i nhfmg ngubi
thira k~.
- Dugc thanh toan chi phi bao quan di san.
- Truang hgp khong d~t dugc thoa thu~ v6i nhfmg ngubi
thira k~ vS muc thu lao thl ngum quan li di san dugc huang
m()t khoan thu lao hgp H.
306
 Quy~n cua ngubi qmin lf di san theo quy djnh t~;ti Di~u 618
BLDS da bao dam quy~n va lgi ich ca ban cua ngubi quan lf di
san trong vi~c thanh toan chi phi bao quan di san. Tir thbi diSm
m6 thira k€, cho den khi di san thi:ra k€ dugc chia cho nhfmg
ngubi thira kS c6 quy~n huang ho~c theo di chuc ho~c theo
phap lu~t la m9t khoang thbi gian nhfrt djnh. Vi v~y, vi~c quan
li di san thi:ra kS chua chia la dn thiSt, tranh mfrt mat, hao hvt,
hu hong. Nh~m bao quan di san thira kS chua chia, ngubi quan
li cti san co thS tim nhung giai phap t6t nhfrt dS bao quan cti san
nhu mua s~m v~t li~u che mua, che n~ng, bao quan tranh hu
hong, hao hl,lt, tieu huy theo thbi gian trong moi truang C\1 thS
ho~c phai thue kho, thue m~t b~ng de t~p kSt va bao quan cti
san a nhfmg d9ng san, xay d\l'Ilg hang rao dS bao quan nha
ci'ra, bao v~ v~t nuoi, bao quan cay tr6ng va nhfmg tai san
thu{>c di san thira kL. Vi v~y, phap lu~t quy djnh ngubi quan lf
cti san dugc hoan tra chi phi hgp li dS bao quan cti san (khoan 3
Di~u 618 BLDS).
6. Vi~c thira k~ ctia nhiing ngU'Oi c6 quyin thira k~ di
san ctia nhau rna ch~t cung thbi di~m
Xet theo nguyen t~c thl khong thS c6 truang hgp hai ngubi
chSt cling m9t thbi di~m. Tuy nhien trong thlJc tS xay ra nhung
truang hgp nhi€u ngucri chSt trong m9t tai n~;tn rna khong th~
xac dinh dugc ai chSt tru6c, ai chSt sau. Vi v~y, bu{>c phai suy
doan hQ chSt cling m9t thbi diSm. NSu hai ngubi thira kS tai
san cua nhau rna dugc coi la chet cling m9t thm di~m thl h9 se
khong dugc thira kS cua nhau. Di san cua m6i ngubi dugc chia
cho nhfmg ngubi thira kS cua hQ. Phap lu~t quy dinh nhu v~y
d~ vi~c chia di san thua kS dugc tien hanh blnh thubng, khong
307
Quy~n cua ngubi qmin lf di san theo quy djnh t~;ti Di~u 618
BLDS da bao dam quy~n va lgi ich ca ban cua ngubi quan lf di
san trong vi~c thanh toan chi phi bao quan di san. Tir thbi diSm
m6 thira k€, cho den khi di san thi:ra k€ dugc chia cho nhfmg
ngubi thira kS c6 quy~n huang ho~c theo di chuc ho~c theo
phap lu~t la m9t khoang thbi gian nhfrt djnh. Vi v~y, vi~c quan
li di san thi:ra kS chua chia la dn thiSt, tranh mfrt mat, hao hvt,
hu hong. Nh~m bao quan di san thira kS chua chia, ngubi quan
li cti san co thS tim nhung giai phap t6t nhfrt dS bao quan cti san
nhu mua s~m v~t li~u che mua, che n~ng, bao quan tranh hu
hong, hao hl,lt, tieu huy theo thbi gian trong moi truang C\1 thS
ho~c phai thue kho, thue m~t b~ng de t~p kSt va bao quan cti
san a nhfmg d9ng san, xay d\l'Ilg hang rao dS bao quan nha
ci'ra, bao v~ v~t nuoi, bao quan cay tr6ng va nhfmg tai san
thu{>c di san thira kL. Vi v~y, phap lu~t quy djnh ngubi quan lf
cti san dugc hoan tra chi phi hgp li dS bao quan cti san (khoan 3
Di~u 618 BLDS).
6. Vi~c thira k~ ctia nhiing ngU'Oi c6 quyin thira k~ di
san ctia nhau rna ch~t cung thbi di~m
Xet theo nguyen t~c thl khong thS c6 truang hgp hai ngubi
chSt cling m9t thbi di~m. Tuy nhien trong thlJc tS xay ra nhung
truang hgp nhi€u ngucri chSt trong m9t tai n~;tn rna khong th~
xac dinh dugc ai chSt tru6c, ai chSt sau. Vi v~y, bu{>c phai suy
doan hQ chSt cling m9t thbi diSm. NSu hai ngubi thira kS tai
san cua nhau rna dugc coi la chet cling m9t thm di~m thl h9 se
khong dugc thira kS cua nhau. Di san cua m6i ngubi dugc chia
cho nhfmg ngubi thira kS cua hQ. Phap lu~t quy dinh nhu v~y
d~ vi~c chia di san thua kS dugc tien hanh blnh thubng, khong
307
anh huang d~n quySn 1¢ cua nhfrng ngum thira k~ khac. Theo
quy djnh t~ DiSu 619 BLDS nam 2015, con ho~c chau cua
ngum de l~i di san cung ch~t vao m()t thm diem v6i ngum de
l~i di san thl chau ho~c ch~t cua hQ dugc thira k~ th~ vj theo
quy djnh t~ DiSu 652 BLDS nam 2015.
7. Nhfrng ngtrOi khong dtrQ'C htrcmg di san
Trong quan h~ thira k~, nhfrng ngum Ia vg, ch6ng, con cua
ngum ch~t ho~c nhfrng ngum dugc chi dinh trong di chuc la
nhfrng ngum dugc huang thira k~ cua nguai ch~t. Tuy nhien,
trong thvc t~ c6 nhfrng truang hgp hQ da vi ph~m nghiem trQng
nghia v1,1 cua mlnh, c6 nhfrng hanh vi trai phap lu~t, trai d~o
due xa h()i, trai v6i thudn phong mi tl,lc cua Vi~t N am, xam
ph~m d~n danh d\f, uy tfn, tfnh m~ng, SUC khoe CUa b6, ID((,
anh, em, vg, ch6ng... Ngum c6 nhfrng hanh vi nhu v~y khong
xtrng dang dugc huang di san cua ngum de l~i thira k~. K~
thira t~p quan d6, khoan 1 DiSu 621 BLDS nam 2015 quy djnh
v€ nhfrng ngum khong dugc quySn huang di san g6m:
- Ngum bi k~t an v€ hanh vi c6 y xam ph~m tfnh m~ng, sue
khoe ho~c v€ hanh vi ngugc dai nghiem trQng, hanh h~ ngum
de l~i di san, xam ph~m nghiem trQng danh dv, nhan phdm cua
ngum d6.
- Ngum vi ph~m nghiem trQng nghia Vl,l nuoi du5ng ngum
de l~i di san.
- Ngum bj k~t an v€ hanh vi c6 y xam ph~m tfnh m~ng
ngum thira k~ khac nh~m anh huang m()t phdn ho~c toan b()
phArr di san rna ngum thua k~ do co quy€n huang.
308
anh huang d~n quySn 1¢ cua nhfrng ngum thira k~ khac. Theo
quy djnh t~ DiSu 619 BLDS nam 2015, con ho~c chau cua
ngum de l~i di san cung ch~t vao m()t thm diem v6i ngum de
l~i di san thl chau ho~c ch~t cua hQ dugc thira k~ th~ vj theo
quy djnh t~ DiSu 652 BLDS nam 2015.
7. Nhfrng ngtrOi khong dtrQ'C htrcmg di san
Trong quan h~ thira k~, nhfrng ngum Ia vg, ch6ng, con cua
ngum ch~t ho~c nhfrng ngum dugc chi dinh trong di chuc la
nhfrng ngum dugc huang thira k~ cua nguai ch~t. Tuy nhien,
trong thvc t~ c6 nhfrng truang hgp hQ da vi ph~m nghiem trQng
nghia v1,1 cua mlnh, c6 nhfrng hanh vi trai phap lu~t, trai d~o
due xa h()i, trai v6i thudn phong mi tl,lc cua Vi~t N am, xam
ph~m d~n danh d\f, uy tfn, tfnh m~ng, SUC khoe CUa b6, ID((,
anh, em, vg, ch6ng... Ngum c6 nhfrng hanh vi nhu v~y khong
xtrng dang dugc huang di san cua ngum de l~i thira k~. K~
thira t~p quan d6, khoan 1 DiSu 621 BLDS nam 2015 quy djnh
v€ nhfrng ngum khong dugc quySn huang di san g6m:
- Ngum bi k~t an v€ hanh vi c6 y xam ph~m tfnh m~ng, sue
khoe ho~c v€ hanh vi ngugc dai nghiem trQng, hanh h~ ngum
de l~i di san, xam ph~m nghiem trQng danh dv, nhan phdm cua
ngum d6.
- Ngum vi ph~m nghiem trQng nghia Vl,l nuoi du5ng ngum
de l~i di san.
- Ngum bj k~t an v€ hanh vi c6 y xam ph~m tfnh m~ng
ngum thira k~ khac nh~m anh huang m()t phdn ho~c toan b()
phArr di san rna ngum thua k~ do co quy€n huang.
308
 - Ngum c6 hanh vi lira d6i, cuang ep ho?c ngan ciin ngum
d~ lf:l.i di san trong vi~c l~p di chuc, gia rn~o, sua chua di chuc,
huy di chuc nh~rn huang rn()t phAn ho?c toan b9 di san tnii v6i
y chi ngum d~ lf:l.i di san.
Nguyen t~c cua phap lu?t dan Sl,I phai ton trQng d~o due
truy€n th6ng t6t d~p cua nhan dan ta. Nhii'ng ngum c6 nhii'ng
hanh vi tren khong con xt'rng dang huang di san cua ngum da
chet b<'ri. nhfrng hanh vi d6 khong chi anh huang den danh dl,I,
quy€n lgi cua ca nhan rna con anh huang den danh dl,I cua gia
dlnh, dong h9.
Tuy nhien, theo quy dinh t~i khoan 2 Di€u 621 BLDS narn
, -
2015 thl nhfrng ngum c6 cac hanh vi tren van duqc huang di
san, neu ngum d~ l~i di san da biet hanh vi cua nhfrng ngum d6
nhung vfut cho ho huang di san theo di chuc.
8. Thiri hi~u khOi ki~n v~ thira k~
Theo quy dinh t~i khoan 1 Di€u 623 BLDS narn 2015,
trong thm h~n 30 narn k~ tir thm di~rn rna thira ke thl ngum
thira ke (theo di chuc va theo phap lu~t) c6 quy€n yeu cAu chia
di san la bfit d()ng san; Trong thm h~n 10 narn k~ ti:r thm di~rn
rna thira ke thl ngum thira k8 c6 quy€n yeu cAu chia di san Ia
d()ng san.
Nhu v?y, trong thm h~n 30 narn d6i v6i bfit d()ng san va 10
narn d6i v6i d()ng san Ia di san thira k8 chua chia, thl nhii'ng
ngum thira ke hqp phap cua ngum d~ l~i di san c6 quy€n yeu
cAu chia di san. Tuy nhien, neu h8t thm h~n quy dinh nhu tren
rna nhii'ng ngum thua ke khong yeu cAu chia di san, thl di san
thu()c quy~n sa hfru cua ngum thira ke dang qui'm li.
309
- Ngum c6 hanh vi lira d6i, cuang ep ho?c ngan ciin ngum
d~ lf:l.i di san trong vi~c l~p di chuc, gia rn~o, sua chua di chuc,
huy di chuc nh~rn huang rn()t phAn ho?c toan b9 di san tnii v6i
y chi ngum d~ lf:l.i di san.
Nguyen t~c cua phap lu?t dan Sl,I phai ton trQng d~o due
truy€n th6ng t6t d~p cua nhan dan ta. Nhii'ng ngum c6 nhii'ng
hanh vi tren khong con xt'rng dang huang di san cua ngum da
chet b<'ri. nhfrng hanh vi d6 khong chi anh huang den danh dl,I,
quy€n lgi cua ca nhan rna con anh huang den danh dl,I cua gia
dlnh, dong h9.
Tuy nhien, theo quy dinh t~i khoan 2 Di€u 621 BLDS narn
, -
2015 thl nhfrng ngum c6 cac hanh vi tren van duqc huang di
san, neu ngum d~ l~i di san da biet hanh vi cua nhfrng ngum d6
nhung vfut cho ho huang di san theo di chuc.
8. Thiri hi~u khOi ki~n v~ thira k~
Theo quy dinh t~i khoan 1 Di€u 623 BLDS narn 2015,
trong thm h~n 30 narn k~ tir thm di~rn rna thira ke thl ngum
thira ke (theo di chuc va theo phap lu~t) c6 quy€n yeu cAu chia
di san la bfit d()ng san; Trong thm h~n 10 narn k~ ti:r thm di~rn
rna thira ke thl ngum thira k8 c6 quy€n yeu cAu chia di san Ia
d()ng san.
Nhu v?y, trong thm h~n 30 narn d6i v6i bfit d()ng san va 10
narn d6i v6i d()ng san Ia di san thira k8 chua chia, thl nhii'ng
ngum thira ke hqp phap cua ngum d~ l~i di san c6 quy€n yeu
cAu chia di san. Tuy nhien, neu h8t thm h~n quy dinh nhu tren
rna nhii'ng ngum thua ke khong yeu cAu chia di san, thl di san
thu()c quy~n sa hfru cua ngum thira ke dang qui'm li.
309
 Truong hgp khong c6 ngucri thira k~ quan li di san thi di
san thu<)c quyen sa hiiu cua ngucri dang chi~m hiiu, ngucri
duqc lqi ve t~ti san khong c6 din cu phap lu~t nhung ngay
tinh, lien tl,lC, cong khai trong thai h~n 10 nam d6i v6i d<)ng
san, 30 nam d6i vcri bAt d<)ng san thi tra thanh chu sa hiiu tai
san d6.
Truang hgp di san khong c6 nguai thira k~ quan li va cfing
khong c6 nguai dang chi~m hfru ngay tinh theo Bi€u 236
BLDS thi di san thu<)c v€ Nha nu6c.
Theo quy djnh t~i khoan 2 Bieu 623 BLDS thl thai hi~u 10
nam d~ nguai thira k~ yeu cAu xac nh~n tu each chu th~ c6
quyen huang di san, c6 quyen yeu du bac bo quy€n thira k~
cua nguai khac. Thai h~n 10 nam la di€u ki~n v€ thai gian d~
nguai thua k~ theo di chuc ho~c theo phap lu~t yeu cAu xac
nh~n quyen thira k~ cua minh la nguai c6 quyen huang di san
rna nhiing nguai thira k~ khac cho r~ng nguai thira k~ nay da vi
ph~m Bi€u 621.
Truang hgp nguai d~ l~i di san c6 nghia V\1 v6i nguai khac
thi nguai thira k~ phai thl,l'c hi~n nghia V\1 trong ph~m vi di san
huang. Nghia V\1 cua nguai thira k~ phai thl,l'c hi~n trong m<)t
thai h~n do lu~t quy djnh, h~t thai h~n d6 nguai thira k~ khong
phai thl,l'C hi~n nghia V\1 nfra. Hay n6i each khac nghia Vl,l cua
nguai thira k~ chAm dlrt theo quy dinh v€ thai hi~u mi€n trir
nghia v1,1. Theo khoan 3 Bi€u 623 BLDS thl thai hi~u yeu cAu
nguai thira k~ thl,l'c hi~n nghia V\1 v€ thl san cua nguai ch~t d~
l~i la 03 nam, k~ tir thai diem rna thira k~.
310
Truong hgp khong c6 ngucri thira k~ quan li di san thi di
san thu<)c quyen sa hiiu cua ngucri dang chi~m hiiu, ngucri
duqc lqi ve t~ti san khong c6 din cu phap lu~t nhung ngay
tinh, lien tl,lC, cong khai trong thai h~n 10 nam d6i v6i d<)ng
san, 30 nam d6i vcri bAt d<)ng san thi tra thanh chu sa hiiu tai
san d6.
Truang hgp di san khong c6 nguai thira k~ quan li va cfing
khong c6 nguai dang chi~m hfru ngay tinh theo Bi€u 236
BLDS thi di san thu<)c v€ Nha nu6c.
Theo quy djnh t~i khoan 2 Bieu 623 BLDS thl thai hi~u 10
nam d~ nguai thira k~ yeu cAu xac nh~n tu each chu th~ c6
quyen huang di san, c6 quyen yeu du bac bo quy€n thira k~
cua nguai khac. Thai h~n 10 nam la di€u ki~n v€ thai gian d~
nguai thua k~ theo di chuc ho~c theo phap lu~t yeu cAu xac
nh~n quyen thira k~ cua minh la nguai c6 quyen huang di san
rna nhiing nguai thira k~ khac cho r~ng nguai thira k~ nay da vi
ph~m Bi€u 621.
Truang hgp nguai d~ l~i di san c6 nghia V\1 v6i nguai khac
thi nguai thira k~ phai thl,l'c hi~n nghia V\1 trong ph~m vi di san
huang. Nghia V\1 cua nguai thira k~ phai thl,l'c hi~n trong m<)t
thai h~n do lu~t quy djnh, h~t thai h~n d6 nguai thira k~ khong
phai thl,l'C hi~n nghia V\1 nfra. Hay n6i each khac nghia Vl,l cua
nguai thira k~ chAm dlrt theo quy dinh v€ thai hi~u mi€n trir
nghia v1,1. Theo khoan 3 Bi€u 623 BLDS thl thai hi~u yeu cAu
nguai thira k~ thl,l'c hi~n nghia V\1 v€ thl san cua nguai ch~t d~
l~i la 03 nam, k~ tir thai diem rna thira k~.
310
 IV. TmJA KE THEO DI CHUC
1. Khai ni~m di chuc va thira k~ theo di chuc
Di chuc Ut sv th~ hi~n y chi cua ca nhan nh~m chuy~n till
san cua mlnh cho ngum khac sau khi ch€t. Theo quy dinh nay
thl di chuc phai c6 cac y€u t5 sau:
- D6 la S\f th~ hi~n y chi cua ca nhan rna khong phai la cua
bAt cu chu th~ nao khac;
- Mvc dich cua vi~c l?p di chuc Ia chuy~n tai san la di san
cua mlnh cho nguai khac;
- Chi c6 hi~u Ivc sau khi ngum d6 ch€t.
Di chuc la hanh vi phap li don phuong cua ngum I?p di
chuc, do d6 di chuc phai tuan thu cac diSu ki~n c6 hi~u Ivc cua
giao dich dan sv n6i chung va diSu ki~n c6 hi~u Ivc cua di chuc
n6i rieng. Vl v?y, m('>t ngum mu5n dinh do~t till san cua mlnh
b~ng di chuc cAn phai tuan thu cac quy dinh cua phap lu?t v€
thira k€ theo di chuc.
Thira ke theo di chuc Ia vi~c dich chuy~n tai san cua ngum
da ch€t cho ngum khac con s5ng theo quy€t dinh cua ngum d6
tru6c khi ch€t dugc th~ hi~n trong di chuc. N('>i dung co ban
cua thira k€ theo di chuc la chi dinh ngum thira k€ (ca nhan, t6
chuc) va pharr dinh tai san, quy€n tru san cho h9, giao cho h9
nghia Vl,l tai san ...
2. NgU"Oi lip di chuc
Nguai l?p di chuc chi dinh m()t ho{ic nhiSu ngum trong di
chuc va cho h9 huang m9t phAn ho{ic toan b9 tai san cua mlnh.
311
IV. TmJA KE THEO DI CHUC
1. Khai ni~m di chuc va thira k~ theo di chuc
Di chuc Ut sv th~ hi~n y chi cua ca nhan nh~m chuy~n till
san cua mlnh cho ngum khac sau khi ch€t. Theo quy dinh nay
thl di chuc phai c6 cac y€u t5 sau:
- D6 la S\f th~ hi~n y chi cua ca nhan rna khong phai la cua
bAt cu chu th~ nao khac;
- Mvc dich cua vi~c l?p di chuc Ia chuy~n tai san la di san
cua mlnh cho nguai khac;
- Chi c6 hi~u Ivc sau khi ngum d6 ch€t.
Di chuc la hanh vi phap li don phuong cua ngum I?p di
chuc, do d6 di chuc phai tuan thu cac diSu ki~n c6 hi~u Ivc cua
giao dich dan sv n6i chung va diSu ki~n c6 hi~u Ivc cua di chuc
n6i rieng. Vl v?y, m('>t ngum mu5n dinh do~t till san cua mlnh
b~ng di chuc cAn phai tuan thu cac quy dinh cua phap lu?t v€
thira k€ theo di chuc.
Thira ke theo di chuc Ia vi~c dich chuy~n tai san cua ngum
da ch€t cho ngum khac con s5ng theo quy€t dinh cua ngum d6
tru6c khi ch€t dugc th~ hi~n trong di chuc. N('>i dung co ban
cua thira k€ theo di chuc la chi dinh ngum thira k€ (ca nhan, t6
chuc) va pharr dinh tai san, quy€n tru san cho h9, giao cho h9
nghia Vl,l tai san ...
2. NgU"Oi lip di chuc
Nguai l?p di chuc chi dinh m()t ho{ic nhiSu ngum trong di
chuc va cho h9 huang m9t phAn ho{ic toan b9 tai san cua mlnh.
311
Neu trong di chuc c6 nhi~u ngum thl vi~c phan chia cho m6i
ngum dugc hu<mg bao nhieu phv thu{)c vao y chi cua ngum c6
tai san. Ngum c6 tai san th~ hi~n y chi cua mlnh nhung y chi
d6 c6 dugc th\l'c hi~n hay khong phv thu{)c vao hinh thuc bi~u
lQ y chi.
Ngum l~p di chuc la ca nhan c6 dAy du nang 1\l'C hanh vi,
c6 cac quy~n sau day:
a. Chi dinh ngum thua ki, trudt quy€n huimg di san cua
nguai thua ki
Ngum l~p di chuc c6 quy~n d~ 1~ di sancho bftt cu ca nhan
ho~c tA chuc nao. Ngum dugc nh~n di san c6 th~ 1a ca nhan
trong hay ngoai di~n thira k€ theo quy dinh cua phap 1u~t ho~c
cling c6 th~ 1a Nha nu6c, tA chuc kinh t€, tA chuc xa h{)i...
Quy~n dinh do~t cua ngum l~p di chuc con dugc th~ hi~n
thong qua vi~c hQ c6 th~ truftt quy~n hu<mg di san cua ngum
thira k€ theo phap 1u~t (nhu: cha, m~. vg, chAng, con, anh, em
ru{)t ... ) rna khong nhftt thi€t phai neu li do, ngum l~p di chuc c6
th~ chi dinh m{)t hay nhi~u ngum thira k€ theo 1u~t khong dugc
hu<mg di san thira k€ cua mlnh.
b. Phan dinh phtln di san cho timg nguai thua ki
Phan dinh di san cho ngum thira k€ trong truang hgp c6
nhi~u ngum cung dugc thira k€. Ngum 1~p di chuc c6 quy~n
phan chia di san cho m6i ngum khong nhftt thi€t phai ngang
nhau va khong cAn phai neu H do. N€u khong phan dinh di san
trong di chuc thi di san dugc chia d~u cho nhiing ngum dugc
chi dinh trong di chuc.
312
Neu trong di chuc c6 nhi~u ngum thl vi~c phan chia cho m6i
ngum dugc hu<mg bao nhieu phv thu{)c vao y chi cua ngum c6
tai san. Ngum c6 tai san th~ hi~n y chi cua mlnh nhung y chi
d6 c6 dugc th\l'c hi~n hay khong phv thu{)c vao hinh thuc bi~u
lQ y chi.
Ngum l~p di chuc la ca nhan c6 dAy du nang 1\l'C hanh vi,
c6 cac quy~n sau day:
a. Chi dinh ngum thua ki, trudt quy€n huimg di san cua
nguai thua ki
Ngum l~p di chuc c6 quy~n d~ 1~ di sancho bftt cu ca nhan
ho~c tA chuc nao. Ngum dugc nh~n di san c6 th~ 1a ca nhan
trong hay ngoai di~n thira k€ theo quy dinh cua phap 1u~t ho~c
cling c6 th~ 1a Nha nu6c, tA chuc kinh t€, tA chuc xa h{)i...
Quy~n dinh do~t cua ngum l~p di chuc con dugc th~ hi~n
thong qua vi~c hQ c6 th~ truftt quy~n hu<mg di san cua ngum
thira k€ theo phap 1u~t (nhu: cha, m~. vg, chAng, con, anh, em
ru{)t ... ) rna khong nhftt thi€t phai neu li do, ngum l~p di chuc c6
th~ chi dinh m{)t hay nhi~u ngum thira k€ theo 1u~t khong dugc
hu<mg di san thira k€ cua mlnh.
b. Phan dinh phtln di san cho timg nguai thua ki
Phan dinh di san cho ngum thira k€ trong truang hgp c6
nhi~u ngum cung dugc thira k€. Ngum 1~p di chuc c6 quy~n
phan chia di san cho m6i ngum khong nhftt thi€t phai ngang
nhau va khong cAn phai neu H do. N€u khong phan dinh di san
trong di chuc thi di san dugc chia d~u cho nhiing ngum dugc
chi dinh trong di chuc.
312
 c. Dimh m(jt phfin tai scm trong kh6i di scm ai di tijng, th&
cung (xem ffllJ,C 7 VQ 8 phdn nay)
d. Giao nghia VlJ, cho ngU'&i thira ki trong pht;zm vi di scm
Ngum l~p di chuc c6 quy~n giao nghia vv C\1 th€ cho ngubi
thira kS (nhu giao cho ngum thira kS dugc huang rn()t din nha
nhung phai d€ l?i cho rn()t ngubi b?n than bi tan t~t rna tru6c
day vdn s6ng nuang nhb vao ngum d€ 1~ di sim dugc 6 rn()t
ph~n din nha d6 cho dSn khi ngum nay chSt ho~c giao cho
ngubi thira kS phai tra rn()t rn6n ng Nha nu6c rna ngubi d€ l?i
di san chua tra... ).
Ngum l~p di chuc c6 th€ giao nghia vv cho rn()t ngubi rna
khong cho hQ hu6ng di san. Trubng hgp nay khong b~t bu()c
ngum dugc giao nghia vv phai thvc hi~n nghia vv d6. NSu giao
nghia Vl) Va cho huang di san thl nguai dUQ"C giao nghia V\1
phai thl,lC hi~n nghia Vl) trong ph?rn vi di san dUQ"C hu(mg d6.
a. Chi ajnh ngll'&i gifi di chuc, ngll'&i quem li di scm, ngll'&i
phan chia di scm
BLDS quy dinh ngum l~p di chuc c6 quy€n chi d!nh ngubi
gifr di chuc, ngum quan If di san, ngubi phan chia di san. Vi~c
chi dinh ngum gifr di chuc, ngubi quan If di san, ngum phan
chia di san Ia hoan toan theo y chi t\T nguy~n cua ngubi l~p di
chuc. Ngum l~p di chuc c6 th€ cu m()t ngubi vira gifr di chuc,
d6ng thbi vira quan li di san va phan chia di san. Nhung ngubi
l~p di chuc vdn c6 th€ cu nhi~u ngum, m6i ngum lam m()t vi~c
rieng (nhu: cu ong A gifr di chuc, anh B quan li tai san, ba C
phan chia tru san ... ).
313
c. Dimh m(jt phfin tai scm trong kh6i di scm ai di tijng, th&
cung (xem ffllJ,C 7 VQ 8 phdn nay)
d. Giao nghia VlJ, cho ngU'&i thira ki trong pht;zm vi di scm
Ngum l~p di chuc c6 quy~n giao nghia vv C\1 th€ cho ngubi
thira kS (nhu giao cho ngum thira kS dugc huang rn()t din nha
nhung phai d€ l?i cho rn()t ngubi b?n than bi tan t~t rna tru6c
day vdn s6ng nuang nhb vao ngum d€ 1~ di sim dugc 6 rn()t
ph~n din nha d6 cho dSn khi ngum nay chSt ho~c giao cho
ngubi thira kS phai tra rn()t rn6n ng Nha nu6c rna ngubi d€ l?i
di san chua tra... ).
Ngum l~p di chuc c6 th€ giao nghia vv cho rn()t ngubi rna
khong cho hQ hu6ng di san. Trubng hgp nay khong b~t bu()c
ngum dugc giao nghia vv phai thvc hi~n nghia vv d6. NSu giao
nghia Vl) Va cho huang di san thl nguai dUQ"C giao nghia V\1
phai thl,lC hi~n nghia Vl) trong ph?rn vi di san dUQ"C hu(mg d6.
a. Chi ajnh ngll'&i gifi di chuc, ngll'&i quem li di scm, ngll'&i
phan chia di scm
BLDS quy dinh ngum l~p di chuc c6 quy€n chi d!nh ngubi
gifr di chuc, ngum quan If di san, ngubi phan chia di san. Vi~c
chi dinh ngum gifr di chuc, ngubi quan If di san, ngum phan
chia di san Ia hoan toan theo y chi t\T nguy~n cua ngubi l~p di
chuc. Ngum l~p di chuc c6 th€ cu m()t ngubi vira gifr di chuc,
d6ng thbi vira quan li di san va phan chia di san. Nhung ngubi
l~p di chuc vdn c6 th€ cu nhi~u ngum, m6i ngum lam m()t vi~c
rieng (nhu: cu ong A gifr di chuc, anh B quan li tai san, ba C
phan chia tru san ... ).
313
 NguCri l~p di chuc c6 quy~n chi d!nh nguCri thua k~, nguCri
dugc chi d!nh c6 thgc hi~n hay khong tuy thu<)c vao 9 chi chu
quan cua hQ. Day khong phru la nghia vv phap li rna n6 bieu
hi~n tinh thAn liJ nguy~n, doan k~t giup do nguCri khac.
3. NgU'Oi thira k~ theo di chuc
NguCri nh~n di san thua k~ (nguCri dugc chi dinh trong di
chuc) la nhfmg nguCri c6 quy~n nh~n di san do nguCri ch~t de
l~i theo sl)' dinh do~t trong di chuc.
NguCri thua k~ theo di chuc c6 the la nguai trong hang thua
k~. ngoai hang thua k~ ho~c ccr quan, t6 chuc ke ca Nha nu6c.
Tuy nhien, nguCri thua k~ theo di chuc cling cAn phru c6 nhfmg
di~u ki~n nhu quy dinh a Di~u 613 BLDS, Cl) the la: N~u
nguCri dugc chi dinh lam thua k~ la ca nhan thi nguCri d6 phai
con s6ng vao thCri diem rna thua k~. vi chi c6 nhfmg nguCri con
s6ng thi m6i c6 nang lgc phap lu~t dan sg de huang quy~n.
Tuy nhien, nguCri sinh ra va con s6ng sau thCri diem rna thua k~
nhung da thanh thai tru6c khi nguCri de l~i di san ch~t thl hQ
v~n la nguCri thua k~ theo di chuc cua nguCri de l~i di san.
Trubng hgp nguai thua k~ theo di chuc la phap nhan phai
con t6n t~i vao thai diem rna thua k~. vi n~u phap nhan
chdm dut ho~t d<)ng tru6c thai diem rna thua k~ thi nang lgc
chu the cua phap nhan cling chAm dut, cho nen khong con tu
each huang di san. Cac truang hgp tren cAn chu 9 m<)t s6
vdn d~ sau:
- D6i v6i nguCri thua k~ la thai nhi.
N~u nguCri l~p di chuc de l~i di sancho nguCri da thanh thai
314
NguCri l~p di chuc c6 quy~n chi d!nh nguCri thua k~, nguCri
dugc chi d!nh c6 thgc hi~n hay khong tuy thu<)c vao 9 chi chu
quan cua hQ. Day khong phru la nghia vv phap li rna n6 bieu
hi~n tinh thAn liJ nguy~n, doan k~t giup do nguCri khac.
3. NgU'Oi thira k~ theo di chuc
NguCri nh~n di san thua k~ (nguCri dugc chi dinh trong di
chuc) la nhfmg nguCri c6 quy~n nh~n di san do nguCri ch~t de
l~i theo sl)' dinh do~t trong di chuc.
NguCri thua k~ theo di chuc c6 the la nguai trong hang thua
k~. ngoai hang thua k~ ho~c ccr quan, t6 chuc ke ca Nha nu6c.
Tuy nhien, nguCri thua k~ theo di chuc cling cAn phru c6 nhfmg
di~u ki~n nhu quy dinh a Di~u 613 BLDS, Cl) the la: N~u
nguCri dugc chi dinh lam thua k~ la ca nhan thi nguCri d6 phai
con s6ng vao thCri diem rna thua k~. vi chi c6 nhfmg nguCri con
s6ng thi m6i c6 nang lgc phap lu~t dan sg de huang quy~n.
Tuy nhien, nguCri sinh ra va con s6ng sau thCri diem rna thua k~
nhung da thanh thai tru6c khi nguCri de l~i di san ch~t thl hQ
v~n la nguCri thua k~ theo di chuc cua nguCri de l~i di san.
Trubng hgp nguai thua k~ theo di chuc la phap nhan phai
con t6n t~i vao thai diem rna thua k~. vi n~u phap nhan
chdm dut ho~t d<)ng tru6c thai diem rna thua k~ thi nang lgc
chu the cua phap nhan cling chAm dut, cho nen khong con tu
each huang di san. Cac truang hgp tren cAn chu 9 m<)t s6
vdn d~ sau:
- D6i v6i nguCri thua k~ la thai nhi.
N~u nguCri l~p di chuc de l~i di sancho nguCri da thanh thai
314
Ht con cua cha, rn~ dugc xac djnh ten C\l th6 thl khi nguOi d6
sinh ra va con s6ng phai la con cua nguOi cha, rn~ da dugc xac
djnh trong di chuc.
N~u nguOi d@ l~i di san khong n6i ro trong di chuc ten cha
cua nguOi da thanh thai thl chi cAn xac dinh rn~ cua nguOi da
thanh thai khi nguOi d€ l~i di san ch~t. Con cha cua nguOi d6 la
ai khong anh hu<'mg d~n vi~c xac djnh ngum d6la nguOi thira
k~ cua nguOi d6 l~i di san (nhu trubng hgp nguOi khong c6
ch6ng rna c6 con).
- Trubng hgp nguOi thira k~ theo di chuc khong la ca nhan
thl phai t6n t~i vao thOi di€rn rna thira k~.
Phap nhan la chu th6 cua quan h~ phap lu~t dan SlJ, cho nen
phap nhan cfin phru c6 nang llJc chu th6, tuc la c6 cac quy~n va
nghia V\l do phap lu~t quy djnh. N~u phap nhan con t6n t~i vao
thai di6rn rna thua k~ va thOi di6rn chia di san thl phap nhan c6
quy~n hu<'mg di san theo di chuc. N~u phap nhan con t6n t~i
vao thOi di€rn rna thira k~ nhung khong con t6n t~i vao thOi
di~rn chia di san (trong thOi hieu thira k~) thl cAn phru ap dl,lng
cac thu tl,lc t6 tl,lng dan SlJ theo quy djnh d6 bao v~ quy~n lgi
cua phap nhan.
4. Ngtriri thira k~ khong phy thu(}c vao n(}i dung ciia
dichuc
Phap lu~t quy djnh nguOi d@ 1~ di san c6 quyen trufrt quy~n
hu(mg di san ho~C khong cho ngu(ri thUQC di~n thua k~ theo
phap lu~t huang di san. Tuy nhien d@ bao v~ lgi fch cua rn9t
s6 nguai trong di~n nhung nguai thira k~ theo phap lu~t, phu
315
Ht con cua cha, rn~ dugc xac djnh ten C\l th6 thl khi nguOi d6
sinh ra va con s6ng phai la con cua nguOi cha, rn~ da dugc xac
djnh trong di chuc.
N~u nguOi d@ l~i di san khong n6i ro trong di chuc ten cha
cua nguOi da thanh thai thl chi cAn xac dinh rn~ cua nguOi da
thanh thai khi nguOi d€ l~i di san ch~t. Con cha cua nguOi d6 la
ai khong anh hu<'mg d~n vi~c xac djnh ngum d6la nguOi thira
k~ cua nguOi d6 l~i di san (nhu trubng hgp nguOi khong c6
ch6ng rna c6 con).
- Trubng hgp nguOi thira k~ theo di chuc khong la ca nhan
thl phai t6n t~i vao thOi di€rn rna thira k~.
Phap nhan la chu th6 cua quan h~ phap lu~t dan SlJ, cho nen
phap nhan cfin phru c6 nang llJc chu th6, tuc la c6 cac quy~n va
nghia V\l do phap lu~t quy djnh. N~u phap nhan con t6n t~i vao
thai di6rn rna thua k~ va thOi di6rn chia di san thl phap nhan c6
quy~n hu<'mg di san theo di chuc. N~u phap nhan con t6n t~i
vao thOi di€rn rna thira k~ nhung khong con t6n t~i vao thOi
di~rn chia di san (trong thOi hieu thira k~) thl cAn phru ap dl,lng
cac thu tl,lc t6 tl,lng dan SlJ theo quy djnh d6 bao v~ quy~n lgi
cua phap nhan.
4. Ngtriri thira k~ khong phy thu(}c vao n(}i dung ciia
dichuc
Phap lu~t quy djnh nguOi d@ 1~ di san c6 quyen trufrt quy~n
hu(mg di san ho~C khong cho ngu(ri thUQC di~n thua k~ theo
phap lu~t huang di san. Tuy nhien d@ bao v~ lgi fch cua rn9t
s6 nguai trong di~n nhung nguai thira k~ theo phap lu~t, phu
315
hgp v6i phong t\}c, t~p quan, truy~n th6ng t6t d((p cua nhan
dan ta, phap lu~t da h~n ch~ quy~n l~p di chuc quy djnh t~i
Di~u 644 BLDS. Phap lu~t quy djnh nhiing ngucri thira k~
khong ph\1 thu(>c vao n(>i dung cua di chuc gAm: Con chua
thanh nien, cha, m((, vg, chAng; con da thanh nien nhung
khong c6 kha nang lao d(>ng, nhfrng ngucri nay phai dugc
huang 2/3 cua m(>t sudt thira k~ theo phap lu~t n~u b6, m((
khong cho huang ho{lc cho huang nhung ft han 2/3 cua m(>t
sudt thira k~ theo phap lu~t.
Cach tfnh hai phftn ba sudt cua m(>t nguai thira k~ theo
phap lu~t cho nguai dugc thira k~ khong ph\1 thu(>c vao n9i
dung cua <;li chuc xac djnh nhu sau:
- N~u khong c6 di chuc, thl. m(>t sudt dugc chia theo phap
lu~t cho nguai thira k~ t~i hang thira k~ thu nhdt c6 quy~n
huang 1a bao nhieu nhan v6i hai ph~n ba cua sudt d6.
- Nhfrng nguai sau day khong tfnh vao de nhan sudt hai
phk ba cua m9t sudt thira k~ theo phap lu~t: Ngum khong c6
quy~n huang theo quy djnh t~i khoan 1 Di~u 621 BLDS;
Nguai til ch6i quy~n huang theo quy djnh t~ Di~u 620 BLDS;
nguai thira k~ theo phap lu~t trong hang dugc huang nhu da
ch~t tru6c ho{lc cung m9t thai diem v6i nguai de 1~ di san rna
khong c6 truang hgp thira k~ th~ vj.
Vf d\1 1: A la chAng cua B, c6 hai nguai con chung la C, D
(da thanh nien). Ava C ch~t cung m(>t thai diem. A de l~i di
chuc trudt quy~n thira k~ cua B va cho D toan b(> di san. B
dugc thira k~ khong ph\1 thu(>c vao n(>i dung cua di chuc. Di
san cua A c6 90 tri~u dAng. V~y B huang la 90 tri~u dAng chia
316
hgp v6i phong t\}c, t~p quan, truy~n th6ng t6t d((p cua nhan
dan ta, phap lu~t da h~n ch~ quy~n l~p di chuc quy djnh t~i
Di~u 644 BLDS. Phap lu~t quy djnh nhiing ngucri thira k~
khong ph\1 thu(>c vao n(>i dung cua di chuc gAm: Con chua
thanh nien, cha, m((, vg, chAng; con da thanh nien nhung
khong c6 kha nang lao d(>ng, nhfrng ngucri nay phai dugc
huang 2/3 cua m(>t sudt thira k~ theo phap lu~t n~u b6, m((
khong cho huang ho{lc cho huang nhung ft han 2/3 cua m(>t
sudt thira k~ theo phap lu~t.
Cach tfnh hai phftn ba sudt cua m(>t nguai thira k~ theo
phap lu~t cho nguai dugc thira k~ khong ph\1 thu(>c vao n9i
dung cua <;li chuc xac djnh nhu sau:
- N~u khong c6 di chuc, thl. m(>t sudt dugc chia theo phap
lu~t cho nguai thira k~ t~i hang thira k~ thu nhdt c6 quy~n
huang 1a bao nhieu nhan v6i hai ph~n ba cua sudt d6.
- Nhfrng nguai sau day khong tfnh vao de nhan sudt hai
phk ba cua m9t sudt thira k~ theo phap lu~t: Ngum khong c6
quy~n huang theo quy djnh t~i khoan 1 Di~u 621 BLDS;
Nguai til ch6i quy~n huang theo quy djnh t~ Di~u 620 BLDS;
nguai thira k~ theo phap lu~t trong hang dugc huang nhu da
ch~t tru6c ho{lc cung m9t thai diem v6i nguai de 1~ di san rna
khong c6 truang hgp thira k~ th~ vj.
Vf d\1 1: A la chAng cua B, c6 hai nguai con chung la C, D
(da thanh nien). Ava C ch~t cung m(>t thai diem. A de l~i di
chuc trudt quy~n thira k~ cua B va cho D toan b(> di san. B
dugc thira k~ khong ph\1 thu(>c vao n(>i dung cua di chuc. Di
san cua A c6 90 tri~u dAng. V~y B huang la 90 tri~u dAng chia
316
cho hai suftt nhan v6i hai phfut ba cua m()t suftt va dugc huong
30 tri~u d6ng; D huong theo di chuc dugc la 60 tri~u d6ng.
Vi dv 2: Cfing theo S\I ki~n tren, nhung c c6 con a E, thi B
dugc hu6ng la 90 tri~u chia cho 3 suftt nhan v6i (x) 2/3 = 20
tri~u; D dugc 70 tri~u theo di chuc.
5. Cac di~u kifn c6 hifu Ivc cii.a di chuc
Di chuc la hanh vi phap li d<Jll phu<Yilg the hi~n y chi cua
nguOi l~p di chtic, do d6 de di chtic c6 hi~u lgc phap lu~t thl
phai tuful thu cac di€u ki~n CO hi~U lgc cua giao dich dan S\I n6i
chung con phai tuan thu cac di€u ki~n de duqc coi a di chuc
hqp phap. Cac di€u ki~n c6 hi~u lgc cua di chuc bao g6m:
a. Ngum lqp di chU!: pJuii c6 nang l11c chu thJ (DiJu 625 BWS)
NguOi l~p di chuc la nguOi tu du 18 tu6i co dfty du nang
lgc hanh vi dan sg, nguOi tu du 15 tu6i d~n chua du 18 tu6i co
the l~p di chuc n~u duqc cha, m<( ho(lc nguOi giam h9 d6ng y.
NguOi l~p di chuc minh m§:n, sang su6t trong khi l~p di chuc.
Phap lu~t nucrc ta cong nh~n ngum tir du 18 tu6i tra len Ia
nguOi thanh nien. Vi v~y, khong pharr bi~t nam, nil', ton ghio,
thanh phftn... nguOi ru du 18 tu6i d€u c6 quy€n l~p di chuc de
dinh do~t till san cua minh cho nguOi thua k~.
Tuy nhien, nguOi tu du 15 tu6i d~n chua du 18 tu6i (nguOi
c6 nang lgc hanh vi m()t phftn) c6 the l~p di chuc nhung v6i
di€u ki~n ''phai aut;~c lqp thimh van ban va phai aut;~c cha, m~
hoijc nguai giam h9 a6ng y vJ vi~c lqp di chuc" (khoan 2 DiJu
630 BLDS). Sg d6ng yo day a sg d6ng y cho h9 l~p di chuc.
Con v€ n()i dung di chuc, h9 duqc tofm quy€n quy~t djnh.
317
cho hai suftt nhan v6i hai phfut ba cua m()t suftt va dugc huong
30 tri~u d6ng; D huong theo di chuc dugc la 60 tri~u d6ng.
Vi dv 2: Cfing theo S\I ki~n tren, nhung c c6 con a E, thi B
dugc hu6ng la 90 tri~u chia cho 3 suftt nhan v6i (x) 2/3 = 20
tri~u; D dugc 70 tri~u theo di chuc.
5. Cac di~u kifn c6 hifu Ivc cii.a di chuc
Di chuc la hanh vi phap li d<Jll phu<Yilg the hi~n y chi cua
nguOi l~p di chtic, do d6 de di chtic c6 hi~u lgc phap lu~t thl
phai tuful thu cac di€u ki~n CO hi~U lgc cua giao dich dan S\I n6i
chung con phai tuan thu cac di€u ki~n de duqc coi a di chuc
hqp phap. Cac di€u ki~n c6 hi~u lgc cua di chuc bao g6m:
a. Ngum lqp di chU!: pJuii c6 nang l11c chu thJ (DiJu 625 BWS)
NguOi l~p di chuc la nguOi tu du 18 tu6i co dfty du nang
lgc hanh vi dan sg, nguOi tu du 15 tu6i d~n chua du 18 tu6i co
the l~p di chuc n~u duqc cha, m<( ho(lc nguOi giam h9 d6ng y.
NguOi l~p di chuc minh m§:n, sang su6t trong khi l~p di chuc.
Phap lu~t nucrc ta cong nh~n ngum tir du 18 tu6i tra len Ia
nguOi thanh nien. Vi v~y, khong pharr bi~t nam, nil', ton ghio,
thanh phftn... nguOi ru du 18 tu6i d€u c6 quy€n l~p di chuc de
dinh do~t till san cua minh cho nguOi thua k~.
Tuy nhien, nguOi tu du 15 tu6i d~n chua du 18 tu6i (nguOi
c6 nang lgc hanh vi m()t phftn) c6 the l~p di chuc nhung v6i
di€u ki~n ''phai aut;~c lqp thimh van ban va phai aut;~c cha, m~
hoijc nguai giam h9 a6ng y vJ vi~c lqp di chuc" (khoan 2 DiJu
630 BLDS). Sg d6ng yo day a sg d6ng y cho h9 l~p di chuc.
Con v€ n()i dung di chuc, h9 duqc tofm quy€n quy~t djnh.
317
 b. Nguai Iqp di chuc tl! nguy?n
Ngum l~p di chuc phai tg nguy~n khi l~p di chuc; khong bi
lira d6i, de do~ ho~c cuang ep. Tv nguy~n cua ngum l~p di
chuc U1 sv th6ng nhfit giua y chi va bay to y chi cua hQ. sv
th6ng nhfit tren chinh la sv th6ng nhfit gilia mong mu6n chu
quan - mong mu6n ben trong cua ngum l~p di chuc v6i hlnh
thuc th€ hi~n ra ben ngoai sv mong mu6n d6. Vl v~y. vi~c pha
vo sv th6ng nhfit giua mong mu6n ben trong va vi~c th€ hi~n ra
ben ngoai lam mfit di tinh tv nguy~n cua ngum l~p di chuc. sv
th6ng nhfit nay c6 th€ bi pha vcr trong nhtrng trubng hqp ngum
l~p di chuc bi cuang ep, de do~ ho~c di chuc do hQ l~p tren ca
sa bi lira d6i.
Cuang ep c6 th€ la sv cuang ep v€ th€ chfit (danh d~p.
giam giu... ) ho~c v€ tinh thdn (nhu do~ lam m9t vi~c c6 th€
lam mfit danh dv, uy tin cua ngum l~p di chuc ... ). Ngum l~p di
chuc c6 th€ bi lira d6i b~ng nhling thu do~n nhu: Lam tai li~u
gia d€ cho ngum c6 tai san tin r~g m9t ngum da chSt ho~c da
mfit tich nen khong l~p di chuc d€ l~i di san cho ngum d6 rna
d€ l~i di sancho ngum lam tai li~u gia v.v ..
c. N9i dung di chuc khong trai phap lu~t. tlc;w due xii h9i
N9i dung cua di chuc la sv th€ hi~n y chi cua ngum l~p di
chuc v€ vi~c dinh do~t tai san cua minh cho nhling ngum thira
k€. Ngum l~p di chuc chi dinh ngum thira kS, giao nghia v1,1
cho ngum thira kS, phan dinh di san thira kS, dua ra cac di€u
ki~n d€ chia di san thira kL. Y chi cua ngum l~p di chuc phai
phil hqp v6i cac quy dinh cua Nha nu6c va khong trai vdi d~o
318
b. Nguai Iqp di chuc tl! nguy?n
Ngum l~p di chuc phai tg nguy~n khi l~p di chuc; khong bi
lira d6i, de do~ ho~c cuang ep. Tv nguy~n cua ngum l~p di
chuc U1 sv th6ng nhfit giua y chi va bay to y chi cua hQ. sv
th6ng nhfit tren chinh la sv th6ng nhfit gilia mong mu6n chu
quan - mong mu6n ben trong cua ngum l~p di chuc v6i hlnh
thuc th€ hi~n ra ben ngoai sv mong mu6n d6. Vl v~y. vi~c pha
vo sv th6ng nhfit giua mong mu6n ben trong va vi~c th€ hi~n ra
ben ngoai lam mfit di tinh tv nguy~n cua ngum l~p di chuc. sv
th6ng nhfit nay c6 th€ bi pha vcr trong nhtrng trubng hqp ngum
l~p di chuc bi cuang ep, de do~ ho~c di chuc do hQ l~p tren ca
sa bi lira d6i.
Cuang ep c6 th€ la sv cuang ep v€ th€ chfit (danh d~p.
giam giu... ) ho~c v€ tinh thdn (nhu do~ lam m9t vi~c c6 th€
lam mfit danh dv, uy tin cua ngum l~p di chuc ... ). Ngum l~p di
chuc c6 th€ bi lira d6i b~ng nhling thu do~n nhu: Lam tai li~u
gia d€ cho ngum c6 tai san tin r~g m9t ngum da chSt ho~c da
mfit tich nen khong l~p di chuc d€ l~i di san cho ngum d6 rna
d€ l~i di sancho ngum lam tai li~u gia v.v ..
c. N9i dung di chuc khong trai phap lu~t. tlc;w due xii h9i
N9i dung cua di chuc la sv th€ hi~n y chi cua ngum l~p di
chuc v€ vi~c dinh do~t tai san cua minh cho nhling ngum thira
k€. Ngum l~p di chuc chi dinh ngum thira kS, giao nghia v1,1
cho ngum thira kS, phan dinh di san thira kS, dua ra cac di€u
ki~n d€ chia di san thira kL. Y chi cua ngum l~p di chuc phai
phil hqp v6i cac quy dinh cua Nha nu6c va khong trai vdi d~o
318
due xa h(}i, tuan thu cac nguyen t~C CCJ bfm cua phap lu~t dan
sg quy dinh Di~u 3 BLDS.
d. H'inh thuc cua di chuc khong trai quy tljnh cua phap lufjt
Hlnh thuc cua di chuc H1 phucrng thuc bi~u hi~n y chf cua
nguml~p di chuc (n(}i dung cua di chuc); Ut din cu phap 1f lam
phat sinh quan h~ thira k€ theo di chuc, Hi chtrng cu d~ bao v~
quy~n lQi cho ngum dugc chi dinh trong di chuc. Vl v~y. di
chuc phai dugc l~p dum m(}t hlnh thuc nhfrt dinh. Phap lu~t
quy dinh c6 hai lo1;1i: 1) Hlnh thuc van ban: La lo1;1i di chuc
dugc th~ hi~n du6i d1;1ng chfr vi€t (vi€t tay, danh may, in) c6
chtrng nh~n ho~c khong c6 chtrng nh~n cua ccr quan nha nu6'c
c6 thfun quy~n; 2) Hlnh thuc mi~ng: Toan b() y chf cua ngum
l~p di chuc th~ hi~n b~ng lm n6i.
- Di chuc mi~ng (Di~u 629 BLDS)
Di chuc mi~ng (hay con gQi 1a chuc ngon) la sg bay to b~ng
lm n6i y chf cua ngum d~ l1;1i di san thira k€ luc con s6ng trong
vi~c dinh do1;1t kh6i di san cua minh cho ngum khac sau khi
minh chet.
Di chuc mi~ng chi dugc cong nh~n la hgp phap khi ngum
l~p di chile 6 trong tlnh tr1;1ng tfnh m1;1ng hi de dQa nghiem
trQng rna khong th~ l~p di chile viet dugc (bi b~nh s~p chet, bi
tai nl;lll c6 nguy ccr chet...). Nguoi l~p di chile mi~ng th~ hi~n y
chf cu6i cung tru6'c m~t ft nhfrt hai ngum lam chtrng va ngay
sau d6 nhfrng nguoi lam chtrng ghi chep l1;1i, cung kf ten ho~c
di~m chi. Trong thai h1;1n 5 ngay lam vi~c. k~ tir ngay ngum di
chile mi~ng th~ hi~n y chf cu6i cung thl di chile phai dugc cong
319
due xa h(}i, tuan thu cac nguyen t~C CCJ bfm cua phap lu~t dan
sg quy dinh Di~u 3 BLDS.
d. H'inh thuc cua di chuc khong trai quy tljnh cua phap lufjt
Hlnh thuc cua di chuc H1 phucrng thuc bi~u hi~n y chf cua
nguml~p di chuc (n(}i dung cua di chuc); Ut din cu phap 1f lam
phat sinh quan h~ thira k€ theo di chuc, Hi chtrng cu d~ bao v~
quy~n lQi cho ngum dugc chi dinh trong di chuc. Vl v~y. di
chuc phai dugc l~p dum m(}t hlnh thuc nhfrt dinh. Phap lu~t
quy dinh c6 hai lo1;1i: 1) Hlnh thuc van ban: La lo1;1i di chuc
dugc th~ hi~n du6i d1;1ng chfr vi€t (vi€t tay, danh may, in) c6
chtrng nh~n ho~c khong c6 chtrng nh~n cua ccr quan nha nu6'c
c6 thfun quy~n; 2) Hlnh thuc mi~ng: Toan b() y chf cua ngum
l~p di chuc th~ hi~n b~ng lm n6i.
- Di chuc mi~ng (Di~u 629 BLDS)
Di chuc mi~ng (hay con gQi 1a chuc ngon) la sg bay to b~ng
lm n6i y chf cua ngum d~ l1;1i di san thira k€ luc con s6ng trong
vi~c dinh do1;1t kh6i di san cua minh cho ngum khac sau khi
minh chet.
Di chuc mi~ng chi dugc cong nh~n la hgp phap khi ngum
l~p di chile 6 trong tlnh tr1;1ng tfnh m1;1ng hi de dQa nghiem
trQng rna khong th~ l~p di chile viet dugc (bi b~nh s~p chet, bi
tai nl;lll c6 nguy ccr chet...). Nguoi l~p di chile mi~ng th~ hi~n y
chf cu6i cung tru6'c m~t ft nhfrt hai ngum lam chtrng va ngay
sau d6 nhfrng nguoi lam chtrng ghi chep l1;1i, cung kf ten ho~c
di~m chi. Trong thai h1;1n 5 ngay lam vi~c. k~ tir ngay ngum di
chile mi~ng th~ hi~n y chf cu6i cung thl di chile phai dugc cong
319
chirng vien ho~c co quan c6 thfun quy~n chl:mg thvc xac nh~
chii ld ho~c di€m chi cua ngum Uun chl:mg (khoan 5 Di~u 630
BLDS). Sau 3 thang k€ tir ngay l~p di chuc mi~ng n~u ngum
l~p di chuc con s6ng, minh mfut, sang su6t thi di chuc mi~ng
huy bo (khoan 2 Di~u 629 BLDS).
- Di chuc b~g van ban: IDnh thuc di chuc bang van ban
g6ni. cac lo~ sau:
+ Di chuc b~g van ban khong c6 ngum lam chl:mg (khoan
1 Di~u 628 BLDS).
+ Di chuc b~g van ban c6 ngum lam chl:mg (khoan 2 Di~u
628 BLDS).
+ Di chuc b~g van ban c6 cong chl:mg (khoan 3 Di~u 628
BLDS).
+ Di chuc b~g van ban c6 chirng thvc (khoan 4 Di~u 628
BLDS).
Ngohl ra, theo Di~u 638 BLDS quy dinh thl di chuc b&ng
van ban c6 gia tri nhu di chuc dugc cong chl:mg ho~c chirng
thl,lc, bao g6m:
+ Di chuc cua quan nhan t~ ngii c6 xac nh~ cua thu
tru<Jng don vi tir cAp d~ d(>i tro len, n~u quan nhan khong th€
yeu cdu cong chirng ho~c chirng thvc;
+ Di chuc cua ngum dang di tren tau bi€n, may bay c6 xac
nh~ cua ngum chi buy phuong ti~n d6;
+ Di chuc cua ngum dang di~u tri t~ b~nh vi~n, co so chua
b~nh, di~u ducrng khac c6 xac nh~ cua ngum ph\1 trach b~nh
vi~n, co so d6;
320
chirng vien ho~c co quan c6 thfun quy~n chl:mg thvc xac nh~
chii ld ho~c di€m chi cua ngum Uun chl:mg (khoan 5 Di~u 630
BLDS). Sau 3 thang k€ tir ngay l~p di chuc mi~ng n~u ngum
l~p di chuc con s6ng, minh mfut, sang su6t thi di chuc mi~ng
huy bo (khoan 2 Di~u 629 BLDS).
- Di chuc b~g van ban: IDnh thuc di chuc bang van ban
g6ni. cac lo~ sau:
+ Di chuc b~g van ban khong c6 ngum lam chl:mg (khoan
1 Di~u 628 BLDS).
+ Di chuc b~g van ban c6 ngum lam chl:mg (khoan 2 Di~u
628 BLDS).
+ Di chuc b~g van ban c6 cong chl:mg (khoan 3 Di~u 628
BLDS).
+ Di chuc b~g van ban c6 chirng thvc (khoan 4 Di~u 628
BLDS).
Ngohl ra, theo Di~u 638 BLDS quy dinh thl di chuc b&ng
van ban c6 gia tri nhu di chuc dugc cong chl:mg ho~c chirng
thl,lc, bao g6m:
+ Di chuc cua quan nhan t~ ngii c6 xac nh~ cua thu
tru<Jng don vi tir cAp d~ d(>i tro len, n~u quan nhan khong th€
yeu cdu cong chirng ho~c chirng thvc;
+ Di chuc cua ngum dang di tren tau bi€n, may bay c6 xac
nh~ cua ngum chi buy phuong ti~n d6;
+ Di chuc cua ngum dang di~u tri t~ b~nh vi~n, co so chua
b~nh, di~u ducrng khac c6 xac nh~ cua ngum ph\1 trach b~nh
vi~n, co so d6;
320
 + Di chuc cua ngubi dang lam cong vi~c khao sat, tham do,
nghien CUu a vung rimg nui, hai dao CO xac nh~n CUa ngu(ri
phl) trach dan vi;
+ Di chtic cua cong dan Vi~t Nam dang a nu6c ngoai c6
ch(:mg nh~n cua CO' quan Hinh S\f, d~i di~n ngo~i giao cua Vi~t
Nama nu6c d6;
+ Di chtic cua ngubi dang bi t~m giam, t~m gifr, dang chAp
hanh hlnh ph~t tu, ngucri dang chAp hanh bi~n phap xu H hanh
chfnh t~i CO' sa giao dl)C, C(Y sa chfra b~nh CO xac nh~n CUa
ngu(ri phl) trach CO' sa d6.
Thgc t~ cho thAy khong phai bao gib' cong dan cling c6
di€u ki~n d~ l~p di chuc vi~t, trong trub'ng hgp d6 phap lu~t
cho phep l~p di chtic mi~ng. Tuang tg nhu v~y. vi thi~u di€u
ki~n khach quan, chit quan rna cong dan khong th~ l~p di chtic
b~ng van ban c6 chung nh~n cua ca quan nha nu6c c6 thfim
quy€n. H9 l~p di chuc b~ng van ban khong c6 ngucri lam
chung vfin dugc coi la hgp phap, neu co du cac diSu ki~n a
ffil)C a, b, c, d cua ph~n nay. Trong thgc t~ c6 nhi€u trub'ng
hqp do ngucri l~p di chuc khong am hi~u phap lu~t ho~c c6
nhi€u lf do khac nhau rna h9 khong th~ d~n CO' quan COng
chung, uy ban nhan dan xa, phucrng, thi trAn d~ lam thu tvc
chung nh~n. Do d6, phap lu~t vfin cong nh~n di chtic khong
c6 chung nh~n. chung thgc la di chtic hqp phap n~u ngucri l~p
di chtic hoan toan tg nguy~n, minh mfin, sang su6t, khong bi
lira d6i, de do~ ho~c cuang ep, n9i dung khong trai phap lu~t,
d~o due xa h(>i.
321
+ Di chuc cua ngubi dang lam cong vi~c khao sat, tham do,
nghien CUu a vung rimg nui, hai dao CO xac nh~n CUa ngu(ri
phl) trach dan vi;
+ Di chtic cua cong dan Vi~t Nam dang a nu6c ngoai c6
ch(:mg nh~n cua CO' quan Hinh S\f, d~i di~n ngo~i giao cua Vi~t
Nama nu6c d6;
+ Di chtic cua ngubi dang bi t~m giam, t~m gifr, dang chAp
hanh hlnh ph~t tu, ngucri dang chAp hanh bi~n phap xu H hanh
chfnh t~i CO' sa giao dl)C, C(Y sa chfra b~nh CO xac nh~n CUa
ngu(ri phl) trach CO' sa d6.
Thgc t~ cho thAy khong phai bao gib' cong dan cling c6
di€u ki~n d~ l~p di chuc vi~t, trong trub'ng hgp d6 phap lu~t
cho phep l~p di chtic mi~ng. Tuang tg nhu v~y. vi thi~u di€u
ki~n khach quan, chit quan rna cong dan khong th~ l~p di chtic
b~ng van ban c6 chung nh~n cua ca quan nha nu6c c6 thfim
quy€n. H9 l~p di chuc b~ng van ban khong c6 ngucri lam
chung vfin dugc coi la hgp phap, neu co du cac diSu ki~n a
ffil)C a, b, c, d cua ph~n nay. Trong thgc t~ c6 nhi€u trub'ng
hqp do ngucri l~p di chuc khong am hi~u phap lu~t ho~c c6
nhi€u lf do khac nhau rna h9 khong th~ d~n CO' quan COng
chung, uy ban nhan dan xa, phucrng, thi trAn d~ lam thu tvc
chung nh~n. Do d6, phap lu~t vfin cong nh~n di chtic khong
c6 chung nh~n. chung thgc la di chtic hqp phap n~u ngucri l~p
di chtic hoan toan tg nguy~n, minh mfin, sang su6t, khong bi
lira d6i, de do~ ho~c cuang ep, n9i dung khong trai phap lu~t,
d~o due xa h(>i.
321
 6. Hi~u Ivc phap luit ctia di chuc (Di~u 643 BLDS)
Hi~u lvc phap lu~t cua di chuc Ut gia tri phap 1:9 cua di chuc
dugc thvc hi~n tren thvc ts theo dung n9i dung cua di chuc,
phu hgp vai cac quy dinh cua phap lu~t.
Di chuc c6 hi~u lvc phap lu~t tir thai di~rn rno thira kS.
Di chuc khong c6 hi~u lvc phap lu~t to~m b9 ho~c rn()t phfin
trong cac truang hgp sau day:
- Nguai thira kS theo di chuc chSt tru6c ho~c chSt cung
thai di~rn vm nguai l~p di chuc.
- Ca quan, t6 chuc dugc chi dinh Ut nguai thira kS khong
con vao thai di~rn rno thua kS.
- Trong truang hgp c6 nhi~u nguai thira kS theo di chuc
rna co nguai chSt truac ho~c chSt cung thai di~rn vm nguai l~p
di chuc, rn()t trong nhi~u ca quan, t6 chuc dugc chi dinh huang
thua kS theo di chuc khong con vao thai di~rn rno thua kS thl
chi phfin di chuc c6 lien quan dSn ca nhan, ca quan, t6 chuc
nay khong c6 hi~u lvc phap lu~t.
- Di chuc khong c6 hi~u lvc phap lu~t nSu di san d~ l~i
cho nguai thua ke khong con vao thai di~rn rno thua kS; neu di
san d~ l~i cho nguai thira kS chi con rn()t phfin thl phfin di chuc
V~ phfin di San con l~i vftn CO hi~u l\fC.
- Khi di chuc c6 phfin khong hgp phap rna khong anh
huang den hi~u Ivc cua cac phfin con l~i thl chi phfin do khong
c6 hi~u lvc phap lu~t.
- Khi rn()t nguai d~ l~i nhi~u ban di chuc d6i vm rn()t tai
san thi chi ban di chuc sau cung c6 hi~u lvc phap lu~t.
322
6. Hi~u Ivc phap luit ctia di chuc (Di~u 643 BLDS)
Hi~u lvc phap lu~t cua di chuc Ut gia tri phap 1:9 cua di chuc
dugc thvc hi~n tren thvc ts theo dung n9i dung cua di chuc,
phu hgp vai cac quy dinh cua phap lu~t.
Di chuc c6 hi~u lvc phap lu~t tir thai di~rn rno thira kS.
Di chuc khong c6 hi~u lvc phap lu~t to~m b9 ho~c rn()t phfin
trong cac truang hgp sau day:
- Nguai thira kS theo di chuc chSt tru6c ho~c chSt cung
thai di~rn vm nguai l~p di chuc.
- Ca quan, t6 chuc dugc chi dinh Ut nguai thira kS khong
con vao thai di~rn rno thua kS.
- Trong truang hgp c6 nhi~u nguai thira kS theo di chuc
rna co nguai chSt truac ho~c chSt cung thai di~rn vm nguai l~p
di chuc, rn()t trong nhi~u ca quan, t6 chuc dugc chi dinh huang
thua kS theo di chuc khong con vao thai di~rn rno thua kS thl
chi phfin di chuc c6 lien quan dSn ca nhan, ca quan, t6 chuc
nay khong c6 hi~u lvc phap lu~t.
- Di chuc khong c6 hi~u lvc phap lu~t nSu di san d~ l~i
cho nguai thua ke khong con vao thai di~rn rno thua kS; neu di
san d~ l~i cho nguai thira kS chi con rn()t phfin thl phfin di chuc
V~ phfin di San con l~i vftn CO hi~u l\fC.
- Khi di chuc c6 phfin khong hgp phap rna khong anh
huang den hi~u Ivc cua cac phfin con l~i thl chi phfin do khong
c6 hi~u lvc phap lu~t.
- Khi rn()t nguai d~ l~i nhi~u ban di chuc d6i vm rn()t tai
san thi chi ban di chuc sau cung c6 hi~u lvc phap lu~t.
322
 7. Di san dung vao vi~c thir cung
Di~u 645 BLDS quy dinh v~ di san dung vao vi~c tho cling
nhu sau:
"1. Truimg h(Yp ngu&i lqp di chuc c6 ai lc;li mtjt phdn di
scm dung vao vi~c th& cung thi phdn di scm d6 khong GU(YC
chia thua ki va GU(YC giao cho m()t ngu&i dii GU(YC chi ajnh
trong di chuc quan lf ai thl!C hi~n vi~c th(} cung; niu ngu(}i
au(Yc chi dtnh khong thl!c hi~n dung di chuc ho(ic khong theo
thoii thuqn cua nhfmg ngu&i thua ki thi nhfmg thua ki c6
quyJn giao phdn di scm dung vao vi~c th& cung cho ngu&i
khac quiin li ai thiY cung ".
Vfin d~ d{lt ra: Th~ nao la m9t ph~n di san, vfin d~ nay c6
th~ dugc giai thfch dva vao ljch su l~p phap va theo tu duy logic:
- Theo phap lu~t dan S\f cua cac nha nu6c phong ki~n Vi~t
Nam, nhu B9 lu~t H6ng Due, hucmg hoa la 1/20 di~n san, theo
B9 dan lu~t B~c Ki nam 1931 va B9 dan lu~t Trung Ki nam
1936, hucmg hoa la 1/5 di~n san (ru()ng dfit). Hucmg hoa dugc
giao cho ton tru6ng quan li dung vao vi~c ph\lng tlJ. Nhu v~y,
hucmg hoa chi la m9t ph~n nho di~n sfm cua ngum ch~t d~ l~;~.i
cho chau, con d~ su d\lng, thu hoa lgi dung vao vi~c tho cling.
Theo tu duy logic, n~u kh6i di san dugc chia thanh 2 hay
nhi~u ph~n thi chi dugc dung m9t ph~n d6 d~ tho cling, ph~n
con l~;~.i chia thua k~ theo di chlic ho~c theo phap lu~t.
Trong truang hgp ngum d~ l~;~.i di san kh6ng chi dinh ngum
quan lf di san tho cling thi nhiing ngum thua k~ cu m9t ngubi
quan lf di san tho cling. Truang hgp nay tuy ngum l~p di chlic
khong chi dinh nguoi quan lf di san tho cling nhung trong di
323
7. Di san dung vao vi~c thir cung
Di~u 645 BLDS quy dinh v~ di san dung vao vi~c tho cling
nhu sau:
"1. Truimg h(Yp ngu&i lqp di chuc c6 ai lc;li mtjt phdn di
scm dung vao vi~c th& cung thi phdn di scm d6 khong GU(YC
chia thua ki va GU(YC giao cho m()t ngu&i dii GU(YC chi ajnh
trong di chuc quan lf ai thl!C hi~n vi~c th(} cung; niu ngu(}i
au(Yc chi dtnh khong thl!c hi~n dung di chuc ho(ic khong theo
thoii thuqn cua nhfmg ngu&i thua ki thi nhfmg thua ki c6
quyJn giao phdn di scm dung vao vi~c th& cung cho ngu&i
khac quiin li ai thiY cung ".
Vfin d~ d{lt ra: Th~ nao la m9t ph~n di san, vfin d~ nay c6
th~ dugc giai thfch dva vao ljch su l~p phap va theo tu duy logic:
- Theo phap lu~t dan S\f cua cac nha nu6c phong ki~n Vi~t
Nam, nhu B9 lu~t H6ng Due, hucmg hoa la 1/20 di~n san, theo
B9 dan lu~t B~c Ki nam 1931 va B9 dan lu~t Trung Ki nam
1936, hucmg hoa la 1/5 di~n san (ru()ng dfit). Hucmg hoa dugc
giao cho ton tru6ng quan li dung vao vi~c ph\lng tlJ. Nhu v~y,
hucmg hoa chi la m9t ph~n nho di~n sfm cua ngum ch~t d~ l~;~.i
cho chau, con d~ su d\lng, thu hoa lgi dung vao vi~c tho cling.
Theo tu duy logic, n~u kh6i di san dugc chia thanh 2 hay
nhi~u ph~n thi chi dugc dung m9t ph~n d6 d~ tho cling, ph~n
con l~;~.i chia thua k~ theo di chlic ho~c theo phap lu~t.
Trong truang hgp ngum d~ l~;~.i di san kh6ng chi dinh ngum
quan lf di san tho cling thi nhiing ngum thua k~ cu m9t ngubi
quan lf di san tho cling. Truang hgp nay tuy ngum l~p di chlic
khong chi dinh nguoi quan lf di san tho cling nhung trong di
323
chuc vdn xac dinh ro danh m(>t phfin di sfm cho vi~c tho cung
(nhu m(>t khmin tiSn, m(>t gian nhL.) thl nhiing ngum thira k€
vdn phai eli m(>t ngum d€ quan If di san dung vao vi~c tho cung.
Trong trucrng hgp tAt ca nhiing ngum thira k€ theo di chuc
deu da ch€t thl phfin di san dung vao vi~c tho cung thu(>c v€
ngum dang quan If hgp phap di san d6 trong sA nhiing ngum
thu(>c dien thira k€ theo phap lu~t.
"2. Truimg hw toan b9 di san cita nguili chit khong ilit ili
thanh toan nghia Vtl tai san CUa nguiJi iJ6 thi khong QU(J'C danh
m9t phan di san dung vao vi~c thil cung".
Quy dinh nay d€ bao v~ quySn lgi cho ngum c6 quySn- lgi
trong quan he dan Sl)' V6i nguffi de 1~ di chuc, khi di san con
1~ chua du d€ thanh toan nghia V\1 tru san cua ngum ch€t de 1~.
Tho cung la m(>t n€p sAng van hoa lau dm cua nhan dan ta,
the hien long ton kinh dAi v6i nguffi da ch€t, giao dl,lC nguffi
xung quanh kinh trQng nhiing ngum b~ tren da ch€t va nh6
cong on cua hQ. Vi v~y. Nha nu6c ton trQng va bao h(> cac
truy€n thAng tAt d~p d6, cho phep ca nhan danh m9t phfin tru
san cua minh d€ dung vao viec tho cung. Phfin tru san nay
khong coi la di san thira k€.
Di san dung vao viec tho cung dugc de 1~ theo y nguyen
cua ngum l~p di chuc, di san nay khong chia rna dugc giao cho
m(>t ngum quan li. Di san nay c6 th€ la m(>t tai san C\l the (cay
lau nam, nha 6 ... ). N€u la tru san ho~c cay lau nam, ngum quan
li c6 quySn thu hoa lgi, lgi tuc va dung n6 de thl)'c hien viec
tho cung. Ngum quan If khong dugc su d\lfig vao ffi\lC dich cua
324
chuc vdn xac dinh ro danh m(>t phfin di sfm cho vi~c tho cung
(nhu m(>t khmin tiSn, m(>t gian nhL.) thl nhiing ngum thira k€
vdn phai eli m(>t ngum d€ quan If di san dung vao vi~c tho cung.
Trong trucrng hgp tAt ca nhiing ngum thira k€ theo di chuc
deu da ch€t thl phfin di san dung vao vi~c tho cung thu(>c v€
ngum dang quan If hgp phap di san d6 trong sA nhiing ngum
thu(>c dien thira k€ theo phap lu~t.
"2. Truimg hw toan b9 di san cita nguili chit khong ilit ili
thanh toan nghia Vtl tai san CUa nguiJi iJ6 thi khong QU(J'C danh
m9t phan di san dung vao vi~c thil cung".
Quy dinh nay d€ bao v~ quySn lgi cho ngum c6 quySn- lgi
trong quan he dan Sl)' V6i nguffi de 1~ di chuc, khi di san con
1~ chua du d€ thanh toan nghia V\1 tru san cua ngum ch€t de 1~.
Tho cung la m(>t n€p sAng van hoa lau dm cua nhan dan ta,
the hien long ton kinh dAi v6i nguffi da ch€t, giao dl,lC nguffi
xung quanh kinh trQng nhiing ngum b~ tren da ch€t va nh6
cong on cua hQ. Vi v~y. Nha nu6c ton trQng va bao h(> cac
truy€n thAng tAt d~p d6, cho phep ca nhan danh m9t phfin tru
san cua minh d€ dung vao viec tho cung. Phfin tru san nay
khong coi la di san thira k€.
Di san dung vao viec tho cung dugc de 1~ theo y nguyen
cua ngum l~p di chuc, di san nay khong chia rna dugc giao cho
m(>t ngum quan li. Di san nay c6 th€ la m(>t tai san C\l the (cay
lau nam, nha 6 ... ). N€u la tru san ho~c cay lau nam, ngum quan
li c6 quySn thu hoa lgi, lgi tuc va dung n6 de thl)'c hien viec
tho cung. Ngum quan If khong dugc su d\lfig vao ffi\lC dich cua
324
rieng rnlnh. Khong co quy~n dinh do!;tt di san nay. Trubng hgp
nguoi dang quan li di san dung vao vi~c tho cung rna khong co
di~u ki~n d€ ti~p tvc quan li di san do, nhfmg ngum thua kS se
thoa thu~n giao cho nguoi kh<k quan li.
Di~u 645 BLDS khong co quy dinh v~ tinh ch~t cua di san
dung vao vi~c tho cung (khong dinh tinh) rna chi dinh luQ11g
phAn di san dung vao vi~c tho cung. Vl v~y, ngum l~p di chuc
co th~ dinh do!;tt b~t ki thl san nao trong khdi tai san thu<)c
quy~n so hfru cua rnlnh d€ dung vao vi~c tho cung.
Quy dinh nay d~ bao v~ cho ngum co quy~n lgi trong quan
h~ dan s\f v6i ngum d~ l!;ti di chuc, khi di san con l!;ti chua du
d~ thanh toan nghia Vl,l tai san cua ngum chSt d~ l!;ti.
8. Di tijng (Di~u 646 BLDS)
Di t~ng la rn<)t phftn (hi~u nhu di san tho cung) tai san rna
ngum l?p di chuc t~ng cho ngum khac v6i rn<)t y nghia ki
ni~rn. V 6i y nghia do, giiia ngum l~p di chuc va ngum dugc
huang tai san co rn<)t quan h~ than thiSt nh~t dinh. Ngum co tai
san rnu6n giu tlnh cam tot d~p do b~ng each t~ng rn9t "mon
qua" lam ki ni~m. Ngum dugc huang thl san di t~g co quy~n
su hfru v6i phAn thl san do rna khong phai ganh chiu nghia vv
cua ngum chSt d~ l!;ti. Tru trubng hgp toan b9 di san khong du
d~ thanh toan CaC nghia Vl,l, phfin tru San thUQC di t~g dUQ'C
dung d~ th\fc hi~n nghia vv con l!;ti cua ngum da ch~t.
V. THUA KE THEO PHAP LU!T
1. Khai ni~m thira k~ theo phap lu~t
Thua k~ theo phap lu~t la vi~c dich chuy€n thl san cua
325
rieng rnlnh. Khong co quy~n dinh do!;tt di san nay. Trubng hgp
nguoi dang quan li di san dung vao vi~c tho cung rna khong co
di~u ki~n d€ ti~p tvc quan li di san do, nhfmg ngum thua kS se
thoa thu~n giao cho nguoi kh<k quan li.
Di~u 645 BLDS khong co quy dinh v~ tinh ch~t cua di san
dung vao vi~c tho cung (khong dinh tinh) rna chi dinh luQ11g
phAn di san dung vao vi~c tho cung. Vl v~y, ngum l~p di chuc
co th~ dinh do!;tt b~t ki thl san nao trong khdi tai san thu<)c
quy~n so hfru cua rnlnh d€ dung vao vi~c tho cung.
Quy dinh nay d~ bao v~ cho ngum co quy~n lgi trong quan
h~ dan s\f v6i ngum d~ l!;ti di chuc, khi di san con l!;ti chua du
d~ thanh toan nghia Vl,l tai san cua ngum chSt d~ l!;ti.
8. Di tijng (Di~u 646 BLDS)
Di t~ng la rn<)t phftn (hi~u nhu di san tho cung) tai san rna
ngum l?p di chuc t~ng cho ngum khac v6i rn<)t y nghia ki
ni~rn. V 6i y nghia do, giiia ngum l~p di chuc va ngum dugc
huang tai san co rn<)t quan h~ than thiSt nh~t dinh. Ngum co tai
san rnu6n giu tlnh cam tot d~p do b~ng each t~ng rn9t "mon
qua" lam ki ni~m. Ngum dugc huang thl san di t~g co quy~n
su hfru v6i phAn thl san do rna khong phai ganh chiu nghia vv
cua ngum chSt d~ l!;ti. Tru trubng hgp toan b9 di san khong du
d~ thanh toan CaC nghia Vl,l, phfin tru San thUQC di t~g dUQ'C
dung d~ th\fc hi~n nghia vv con l!;ti cua ngum da ch~t.
V. THUA KE THEO PHAP LU!T
1. Khai ni~m thira k~ theo phap lu~t
Thua k~ theo phap lu~t la vi~c dich chuy€n thl san cua
325
ngum chth cho nhfmg ngum con s6ng theo htmg thua k~, di~u
ki~n va trlnh tv thua k~ do phap lu~t quy dinh.
Ca nhan c6 quy~n sa hfru v6i tai san cua minh, sau khi
ch~t, s6 tai san con l?i duqc chia d~u cho nhfmg ngum thua k~.
Ngum duqc thua k~ theo phap lu~t la nhfmg ngum c6 quan h~
huy~t th6ng, quan h~ hon nhan, quan h~ nuoi du5ng.
Nhung ngum duqc huang thua k~ theo quy dinh cua phap
lu~t khong phv thu()c vao rnuc d() nang lvc hanh vi. MQi
nguai blnh d~ng trong vi~c huang di san thua k~ cua ngum ·
ch~t, thvc hi~n nghia vv rna nguai ch~t chua thvc hi~n trong
ph?rn vi di san nh~n.
Ph?rn vi nhfmg ngum thua k~ nit r()ng, vl v~y phap lu~t
quy dinh thanh nhi~u hang thua k~. Trong d6, hang thu nhAt la
nhfmg ngum c6 quan h~ hon nhan, huy~t th6ng gfin gfii nhAt so
v6i cac hang khac. Cac hang thu hai, thu ba la nhfmg hang dlJ
bi n~u nhu ngum ch~t khong c6 nhfmg ngum a hang thu nhAt
ho~c c6 nhung hQ d~u khong nh~n ho~c khong c6 quy~n nh~n.
2. Nhfing trtrimg hCJ'P thira k~ theo phap lu~t
Theo quy dinh t?i Di~u 650 BLDS, thua k~ theo phap lu~t
duqc ap dvng trong nhfrng truang hqp sau:
- Khong c6 di chtic;
- Di chtic khong hqp phap;
- Nhfmg ngum thua k~ theo di chtic d~u ch~t tru6c ngum
l~p di chtic; ca quan, t6 chuc duqc huang thua k~ theo di chtic
khong con vao thm di~rn rna thua k~;
326
ngum chth cho nhfmg ngum con s6ng theo htmg thua k~, di~u
ki~n va trlnh tv thua k~ do phap lu~t quy dinh.
Ca nhan c6 quy~n sa hfru v6i tai san cua minh, sau khi
ch~t, s6 tai san con l?i duqc chia d~u cho nhfmg ngum thua k~.
Ngum duqc thua k~ theo phap lu~t la nhfmg ngum c6 quan h~
huy~t th6ng, quan h~ hon nhan, quan h~ nuoi du5ng.
Nhung ngum duqc huang thua k~ theo quy dinh cua phap
lu~t khong phv thu()c vao rnuc d() nang lvc hanh vi. MQi
nguai blnh d~ng trong vi~c huang di san thua k~ cua ngum ·
ch~t, thvc hi~n nghia vv rna nguai ch~t chua thvc hi~n trong
ph?rn vi di san nh~n.
Ph?rn vi nhfmg ngum thua k~ nit r()ng, vl v~y phap lu~t
quy dinh thanh nhi~u hang thua k~. Trong d6, hang thu nhAt la
nhfmg ngum c6 quan h~ hon nhan, huy~t th6ng gfin gfii nhAt so
v6i cac hang khac. Cac hang thu hai, thu ba la nhfmg hang dlJ
bi n~u nhu ngum ch~t khong c6 nhfmg ngum a hang thu nhAt
ho~c c6 nhung hQ d~u khong nh~n ho~c khong c6 quy~n nh~n.
2. Nhfing trtrimg hCJ'P thira k~ theo phap lu~t
Theo quy dinh t?i Di~u 650 BLDS, thua k~ theo phap lu~t
duqc ap dvng trong nhfrng truang hqp sau:
- Khong c6 di chtic;
- Di chtic khong hqp phap;
- Nhfmg ngum thua k~ theo di chtic d~u ch~t tru6c ngum
l~p di chtic; ca quan, t6 chuc duqc huang thua k~ theo di chtic
khong con vao thm di~rn rna thua k~;
326
 - Nhiing nguOi dugc chi dinh Uun nguOi thira k6 theo di
chuc rna khong c6 quy6n huemg di san ho~c tir ch6i quy6n
huang di san;
Thira k6 theo phap lu~t cling dugc ap d\lng d6i v6i cac
phfut di san sau day:
- Phfut di san khong duqc djnh do~t trong di chuc;
- Phfut di san c6 lien quan d6n phfut cua di chuc khong c6
hi~u l\fc phap lu~t;
- Phfut di san c6 lien quan d6n nguOi dugc thira k6 theo di
chuc nhung hQ khong c6 quy6n huang di san, tir ch6i quy6n
nh~ di san, ch6t tru6c ho~c ch6t cimg thai di~rn v6i ngum l~p
di chuc; lien quan d6n ca quan, tA chuc dugc huang di san theo
di chuc nhung khong con vao thOi di~rn rna thira k6.
3. Di~n va hang thira k~ theo lui.t
Di~n nhiing ngum thira k~ Ia ph~m vi nhiing ngum c6
quy6n huang di san thira k6 cua ngum ch~t theo quy djnh cua
phap lu~t. Di~n Ill'lfrng ngum thira k~ duqc xac dinh dva tren 3
rn6i quan h~ v6i ngum d~ I~ di san: quan h~ hon nhan, quan h~
huy6t th6ng va quan h~ nuoi duang.
- Quan h~ hon nhan xudt phat tir vi~c k~t hon (gifra vg
va chAng).
- Quan h~ huy~t th6ng Ia quan h~ do sv ki~n sinh ra cung
rn(}t g6c "ong tfi" (nhu gifra C\1 Va ong, ba; gifra ong ba va cha
m~; gifra cha m~ de v6i con; gifra anh chi em cung cha m~,
cung rn~ khac cha, cung cha khac mt;).
327
- Nhiing nguOi dugc chi dinh Uun nguOi thira k6 theo di
chuc rna khong c6 quy6n huemg di san ho~c tir ch6i quy6n
huang di san;
Thira k6 theo phap lu~t cling dugc ap d\lng d6i v6i cac
phfut di san sau day:
- Phfut di san khong duqc djnh do~t trong di chuc;
- Phfut di san c6 lien quan d6n phfut cua di chuc khong c6
hi~u l\fc phap lu~t;
- Phfut di san c6 lien quan d6n nguOi dugc thira k6 theo di
chuc nhung hQ khong c6 quy6n huang di san, tir ch6i quy6n
nh~ di san, ch6t tru6c ho~c ch6t cimg thai di~rn v6i ngum l~p
di chuc; lien quan d6n ca quan, tA chuc dugc huang di san theo
di chuc nhung khong con vao thOi di~rn rna thira k6.
3. Di~n va hang thira k~ theo lui.t
Di~n nhiing ngum thira k~ Ia ph~m vi nhiing ngum c6
quy6n huang di san thira k6 cua ngum ch~t theo quy djnh cua
phap lu~t. Di~n Ill'lfrng ngum thira k~ duqc xac dinh dva tren 3
rn6i quan h~ v6i ngum d~ I~ di san: quan h~ hon nhan, quan h~
huy6t th6ng va quan h~ nuoi duang.
- Quan h~ hon nhan xudt phat tir vi~c k~t hon (gifra vg
va chAng).
- Quan h~ huy~t th6ng Ia quan h~ do sv ki~n sinh ra cung
rn(}t g6c "ong tfi" (nhu gifra C\1 Va ong, ba; gifra ong ba va cha
m~; gifra cha m~ de v6i con; gifra anh chi em cung cha m~,
cung rn~ khac cha, cung cha khac mt;).
327
 - Quan h~ nuoi ducrng Ht quan h~ dva tren co sa nuoi
con nuoi, duqc phap 1u~t thua nh~n gifra cha, ffiy nuoi va
con nuoi.
Di~n nhfrng ngum thua k6 duqc x6p thanh ba hang thua k~.
Thua k~ duqc pharr chia theo nguyen t~c sau: Di san thua k6
chi duqc chia cho m()t hang thua k6 theo thu tv uu tien: 1, 2, 3.
Nhfrng ngum thua k6 cung hang duqc huang phdn di san b~ng
a
nhau; nhfrng ngum hang thua k6 sau chi duqc huang thua k6
a
n6u khong con ai hang thira k6 tru6c do da ch6t, khong c6
quy~n huang di san, bi truftt quy~n huang di san ho~c tir ch6i
nh~n di san.
- Himg thua ki thu nhdt g6m: Vq (ch6ng), cha de, my de,
cha nuoi, ffiy nuoi, con de, con nuoi cua ngum ch6t.
+ Ngum thira k6la vq (ch6ng):
Co sa d@ VQ', ch6ng duqc thira k6 tai san cua nhau la quan
h~ vq ch6ng. Quan h~ vq ch6ng duqc xac 1~p thong qua vi~c
k6t hon. Di~u 9 Lu~t hon nhan va gia dlnh nam 2014 quy dinh:
, 1. Vi~c kit hon phai dur;c dang kf va do CO' quan nha nu&c c6
thdm quyJn thl!C hi~n theo quy dtnh cua Lucjt nay va phtip lucjt
vJ h9 tich.
Vi~c kit hon khong dur;c dang kf theo quy dtnh tt;~i khoiin
nay thi khong c6 giti tri phtip lf.
2. Vr; ch6ng dii li hon mu6n xtic lcjp lt;~i quan h~ vr; ch6ng
thi phai dang kf kit hon ".
. Tru<mg hqp VQ' ch6ng xin 1i hon rna chua duqc toa an cho
1i hon b~ng ban an ho~c quy6t dinh chua c6 hi~u 1vc phap 1u~t,
328
- Quan h~ nuoi ducrng Ht quan h~ dva tren co sa nuoi
con nuoi, duqc phap 1u~t thua nh~n gifra cha, ffiy nuoi va
con nuoi.
Di~n nhfrng ngum thua k6 duqc x6p thanh ba hang thua k~.
Thua k~ duqc pharr chia theo nguyen t~c sau: Di san thua k6
chi duqc chia cho m()t hang thua k6 theo thu tv uu tien: 1, 2, 3.
Nhfrng ngum thua k6 cung hang duqc huang phdn di san b~ng
a
nhau; nhfrng ngum hang thua k6 sau chi duqc huang thua k6
a
n6u khong con ai hang thira k6 tru6c do da ch6t, khong c6
quy~n huang di san, bi truftt quy~n huang di san ho~c tir ch6i
nh~n di san.
- Himg thua ki thu nhdt g6m: Vq (ch6ng), cha de, my de,
cha nuoi, ffiy nuoi, con de, con nuoi cua ngum ch6t.
+ Ngum thira k6la vq (ch6ng):
Co sa d@ VQ', ch6ng duqc thira k6 tai san cua nhau la quan
h~ vq ch6ng. Quan h~ vq ch6ng duqc xac 1~p thong qua vi~c
k6t hon. Di~u 9 Lu~t hon nhan va gia dlnh nam 2014 quy dinh:
, 1. Vi~c kit hon phai dur;c dang kf va do CO' quan nha nu&c c6
thdm quyJn thl!C hi~n theo quy dtnh cua Lucjt nay va phtip lucjt
vJ h9 tich.
Vi~c kit hon khong dur;c dang kf theo quy dtnh tt;~i khoiin
nay thi khong c6 giti tri phtip lf.
2. Vr; ch6ng dii li hon mu6n xtic lcjp lt;~i quan h~ vr; ch6ng
thi phai dang kf kit hon ".
. Tru<mg hqp VQ' ch6ng xin 1i hon rna chua duqc toa an cho
1i hon b~ng ban an ho~c quy6t dinh chua c6 hi~u 1vc phap 1u~t,
328
n€u m()t nguai ch€t thi ngum con s6ng vfut dugc thua k€ di san
(khmin 2 Di€u 655 BLDS) .
. N gum dang Ia vg ho?c ch6ng cua m()t nguai t~i thai di~m
ngum d6 ch€t thi du sau d6 da k€t hon v6i ngum khac v~n
dugc thua k€ di san (khoan 3 Di€u 655 BLDS) .
. Trong truang hgp vg, ch6ng da chia tai san chung khi hon
nhan con t6n t~i rna sau d6 m()t ngum ch€t thi ngum con s6ng
vfin dugc thua k€ di san cua ngum da ch€t.
Trong thgc t€ c6 th~ xay ra nhfrng truang hgp vg, ch6ng c6
mau thufin, khong mu6n li hon rna mu6n s6ng rieng nen chia
till san chung. Sau d6 m()t ngum ch€t, v€ m?t phap H thi hQ vfin
la V<J chf>ng, do do nguai COn sf>ng vfin dU<JC thua k€ di san CUa
ngum da ch€t.
Khi ngucri ch6ng ho?c vg ch~t thi ngum vg ho?c ngum
ch6ng la ngum thua k~ hang thu nhk N~u h<;> khong khuoc tu
thua k~ thi duang nhien c6 quy€n sa hfru d6i voi phfin tai san
mlnh dugc thua k€.
Trong thvc t~, do cac di€u ki~n khach quan phap lu~t nuac
ta con thua nh~n hon nhan thgc t~ cua ngum ch€t (xem lu~t
hon nhan va gia dinh).
+ Ngum thua k€ la cha, mt;, con:
Cha, mt; la ngum thua k€ hang thu nh~t cua con de va con
de Ia ngum thua k~ hang thu nh~t cua cha, me:; de mlnh. Khai
ni~m con de bao g6m ca con trong gia thu va ngoai gia thu, cho
nen con ngoai gia thu cling la ngum thua k~ hang thu nh~t cua
cha me:; mlnh.
329
n€u m()t nguai ch€t thi ngum con s6ng vfut dugc thua k€ di san
(khmin 2 Di€u 655 BLDS) .
. N gum dang Ia vg ho?c ch6ng cua m()t nguai t~i thai di~m
ngum d6 ch€t thi du sau d6 da k€t hon v6i ngum khac v~n
dugc thua k€ di san (khoan 3 Di€u 655 BLDS) .
. Trong truang hgp vg, ch6ng da chia tai san chung khi hon
nhan con t6n t~i rna sau d6 m()t ngum ch€t thi ngum con s6ng
vfin dugc thua k€ di san cua ngum da ch€t.
Trong thgc t€ c6 th~ xay ra nhfrng truang hgp vg, ch6ng c6
mau thufin, khong mu6n li hon rna mu6n s6ng rieng nen chia
till san chung. Sau d6 m()t ngum ch€t, v€ m?t phap H thi hQ vfin
la V<J chf>ng, do do nguai COn sf>ng vfin dU<JC thua k€ di san CUa
ngum da ch€t.
Khi ngucri ch6ng ho?c vg ch~t thi ngum vg ho?c ngum
ch6ng la ngum thua k~ hang thu nhk N~u h<;> khong khuoc tu
thua k~ thi duang nhien c6 quy€n sa hfru d6i voi phfin tai san
mlnh dugc thua k€.
Trong thvc t~, do cac di€u ki~n khach quan phap lu~t nuac
ta con thua nh~n hon nhan thgc t~ cua ngum ch€t (xem lu~t
hon nhan va gia dinh).
+ Ngum thua k€ la cha, mt;, con:
Cha, mt; la ngum thua k€ hang thu nh~t cua con de va con
de Ia ngum thua k~ hang thu nh~t cua cha, me:; de mlnh. Khai
ni~m con de bao g6m ca con trong gia thu va ngoai gia thu, cho
nen con ngoai gia thu cling la ngum thua k~ hang thu nh~t cua
cha me:; mlnh.
329
 Con nuoi va cha nuoi, m~ nuoi dugc thira ke tai san cua
nhau va con dugc thira ke tai san theo quy dinh t?i Di~u 652 va
Di~u 653 BLDS .
. v ~ phia gia dlnh cha nuoi, m~ nuoi, con nuoi chi c6 quan
h~ thira k~ v6i cha nuoi, m~ nuoi rna khong c6 quan h~ thira
ke v6i cha m~ va con de cua nguai nuoi con nuoi. Cha m~ de
cua nguai nuoi con nuoi cung khong dugc thira ke cua nguai
con nuoi d6.
Truang hgp cha nuoi, m~ nuoi ket hon v6i ngum khac thl
ngum con nuoi khong duong nhien tr<'Y thanh con nuoi cua
ngum d6 cho nen hQ khong phai la ngum thira ke cua nhau
theo phap lu~t .
. Ngum da lam con nuoi ngum khac vdn c6 quan h~ thira
ke v6i cha, m~ de, ong n()i, ong ngo?i, ba n()i, ba ngo?i, anh
ru()t, chi ru()t, em ru()t, hac, co, dl, chu, c~u ru()t nhu ngum
khong lam con nuoi cua ngum khac .
. Con rieng va b6 dugng, m~ ke n~u c6 quan h~ cham s6c,
nuoi duOn.g nhau nhu cha con, m~ con thl dugc thira ke tai san
cua nhau va con dugc thira ke tai san theo quy dinh t?i Di~u
652 va Di~u 653 BLDS.
- Himg thira ki thu hai g6m: Ong n()i, ba n()i, ong ngo?i, ba
ngo?i, anh ru()t, chi ru()t, em ru()t cua ngum chet; chau g9i
ngum chet la ong n()i, ba n()i, ong ngo?i, ba ngo?i.
6ng n()i, ba n()i, ong ngo?i , ba ngo?i la nhfrng ngum thira
ke hang thu hai cua chau n()i, chau ngo?i. Ngugc l?i, phap lu~t
dl,l li~u cac truang hgp ngum chet khong con cac con ho~c c6
330
Con nuoi va cha nuoi, m~ nuoi dugc thira ke tai san cua
nhau va con dugc thira ke tai san theo quy dinh t?i Di~u 652 va
Di~u 653 BLDS .
. v ~ phia gia dlnh cha nuoi, m~ nuoi, con nuoi chi c6 quan
h~ thira k~ v6i cha nuoi, m~ nuoi rna khong c6 quan h~ thira
ke v6i cha m~ va con de cua nguai nuoi con nuoi. Cha m~ de
cua nguai nuoi con nuoi cung khong dugc thira ke cua nguai
con nuoi d6.
Truang hgp cha nuoi, m~ nuoi ket hon v6i ngum khac thl
ngum con nuoi khong duong nhien tr<'Y thanh con nuoi cua
ngum d6 cho nen hQ khong phai la ngum thira ke cua nhau
theo phap lu~t .
. Ngum da lam con nuoi ngum khac vdn c6 quan h~ thira
ke v6i cha, m~ de, ong n()i, ong ngo?i, ba n()i, ba ngo?i, anh
ru()t, chi ru()t, em ru()t, hac, co, dl, chu, c~u ru()t nhu ngum
khong lam con nuoi cua ngum khac .
. Con rieng va b6 dugng, m~ ke n~u c6 quan h~ cham s6c,
nuoi duOn.g nhau nhu cha con, m~ con thl dugc thira ke tai san
cua nhau va con dugc thira ke tai san theo quy dinh t?i Di~u
652 va Di~u 653 BLDS.
- Himg thira ki thu hai g6m: Ong n()i, ba n()i, ong ngo?i, ba
ngo?i, anh ru()t, chi ru()t, em ru()t cua ngum chet; chau g9i
ngum chet la ong n()i, ba n()i, ong ngo?i, ba ngo?i.
6ng n()i, ba n()i, ong ngo?i , ba ngo?i la nhfrng ngum thira
ke hang thu hai cua chau n()i, chau ngo?i. Ngugc l?i, phap lu~t
dl,l li~u cac truang hgp ngum chet khong con cac con ho~c c6
330
con nhung con khong c6 quy~n thua k~, tu ch6i nh~n di sfm thl
chau se dugc thua k~ cua ong, ba.
Anh ru(>t, chi ru(>t, em ru9t la ngum thua k~ hang thu hai
cua nhau. Anh ru(>t, chi ru(>t, em ru9t la anh chi em cling mtt
ho~c cling cha. M9t ngum mtt c6 bao nhieu con de thl bAy
nhieu ngum con d6 la anh, chi, em ru9t cua nhau, khong phv
thu9c vao vi~c cac ngm]i con cling cha hay khac cha, la ·con
trong gia thu hay ngoai gia thu.
Con rieng cua vg va con rieng cua ch6ng khong phai la anh
chi em ru9t cua nhau.
Con nuoi cua m9t nguai khong duong nhien trcr thanh anh,
chi, em cua con de ngum d6. Do d6, con nuoi va con de cua
m9t ngum khong phai la ngum thua k~ hang thu hai cua nhau
(vi hQ khong phai la anh, chi, em ru(>t).
Ngum lam con nuoi cua ngum khac v~n la nguai thua k~
hang thu hai cua anh chi em ru9t cua mlnh. Nguai c6 anh, chi,
em ru9t lam con nuoi cua nguai khac v~n Ia ngum thua k~
hang thu hai cua ngum da lam con nuoi cua ngum khac d6.
- Hang thira ki thu ba g6m: Cv n(>i, cv ngo~i cua ngum
ch~t; bac ru(>t, chu ru(>t, c~u ru(>t, co ru(>t, di ru9t cua ngum
ch~t; chau ru9t cua ngum ch~t rna ngum ch~t la bac ru(>t, chu
ru(>t, c~u ru(>t, co ru(>t, dl ru9t ru9t; ch~t ru9t cua ngum ch~t rna
ngum ch~t la cv n9i, cv ngo~i.
Cv n9i cua m9t ngum la ngum sinh ra ong n9i ho~c ba n9i
cua ngum d6. Cv ngo~i cua m9t ngum la ngum sinh ra ong
ngo~i ho~c ba ngo~i cua nguai d6.
331
con nhung con khong c6 quy~n thua k~, tu ch6i nh~n di sfm thl
chau se dugc thua k~ cua ong, ba.
Anh ru(>t, chi ru(>t, em ru9t la ngum thua k~ hang thu hai
cua nhau. Anh ru(>t, chi ru(>t, em ru9t la anh chi em cling mtt
ho~c cling cha. M9t ngum mtt c6 bao nhieu con de thl bAy
nhieu ngum con d6 la anh, chi, em ru9t cua nhau, khong phv
thu9c vao vi~c cac ngm]i con cling cha hay khac cha, la ·con
trong gia thu hay ngoai gia thu.
Con rieng cua vg va con rieng cua ch6ng khong phai la anh
chi em ru9t cua nhau.
Con nuoi cua m9t nguai khong duong nhien trcr thanh anh,
chi, em cua con de ngum d6. Do d6, con nuoi va con de cua
m9t ngum khong phai la ngum thua k~ hang thu hai cua nhau
(vi hQ khong phai la anh, chi, em ru(>t).
Ngum lam con nuoi cua ngum khac v~n la nguai thua k~
hang thu hai cua anh chi em ru9t cua mlnh. Nguai c6 anh, chi,
em ru9t lam con nuoi cua nguai khac v~n Ia ngum thua k~
hang thu hai cua ngum da lam con nuoi cua ngum khac d6.
- Hang thira ki thu ba g6m: Cv n(>i, cv ngo~i cua ngum
ch~t; bac ru(>t, chu ru(>t, c~u ru(>t, co ru(>t, di ru9t cua ngum
ch~t; chau ru9t cua ngum ch~t rna ngum ch~t la bac ru(>t, chu
ru(>t, c~u ru(>t, co ru(>t, dl ru9t ru9t; ch~t ru9t cua ngum ch~t rna
ngum ch~t la cv n9i, cv ngo~i.
Cv n9i cua m9t ngum la ngum sinh ra ong n9i ho~c ba n9i
cua ngum d6. Cv ngo~i cua m9t ngum la ngum sinh ra ong
ngo~i ho~c ba ngo~i cua nguai d6.
331
 Truong hgp cv n()i, cv ngo~i ch~t khong c6 ngub'i thira k~
la con va chau ho~c c6 ngucri thira k~ nhung hQ d~u tir ch6i
nh~n di san ho~c khong c6 quy~n hu<'mg di san thl ch~t se duqc
huang di san cua Cl,l.
Nhfrng ngub'i 1a bac ru()t, chu ru()t, co ru()t, c~u ru()t, dl
ru()t duqc hi€u nhu sau:
Bac ru()t la anh ru()t ho~c chi ru9t cua cha de ho~c m~ de
cua chau. Chu ru()t, co ru()t la em ru()t cua cha de cua chau.
C~u ru()t, dl ru()t la em ru()t cua m~ de cua chau.
Truang hgp ngum ch~t la bac ru()t, chu ru()t, co ru()t, c~u
ru()t, dl ru()t rna khong c6 ngum thira k~ hang thu nhfit va thu
hai ho~c c6 nhung hQ d~u khong nh~n di san hay khong c6
quy~n nh~n di san thl chau ru()t se duqc huang di san. Nguqc
l~i. n€u chau ru9t ch€t rna khong c6 ngum thira k€ hang thu
nhfit va thu hai ho~c c6 nhung hQ d~u khong nh~n di san hay
khong c6 quy~n nh~n di san, thl bac ru()t, chu ru()t, co ru()t, c~u
ru()t, dl ru()t cua ngub'i ch~t duqc hu<'mg di san.
4. Thira k~ th~ vi
Theo nguyen t~c chung, ngub'i thira k€ la ngum con s6ng
vao thai di~m rna thira k€. Tuy nhien phap lu~t thira k~ nu6c ta
con quy djnh truang hgp khi con cua ngucri d~ l~i di san ch~t
tru6c ngub'i de l~i di san thl chau cua ngum d6 duqc hu<'mg
phfin di san rna cha ho~c m~ chau duqc huang n~u con s6ng.
N€u chau ciing da ch~t tru6c ngub'i d~ l~i di san thl ch~t duqc
huang phfin di san rna cha ho~c m~ cua ch~t duqc huang n~u
con s611:g. Nhfrng truang hgp nay gQi la thira k€ th€ vj. Ngoai
332
Truong hgp cv n()i, cv ngo~i ch~t khong c6 ngub'i thira k~
la con va chau ho~c c6 ngucri thira k~ nhung hQ d~u tir ch6i
nh~n di san ho~c khong c6 quy~n hu<'mg di san thl ch~t se duqc
huang di san cua Cl,l.
Nhfrng ngub'i 1a bac ru()t, chu ru()t, co ru()t, c~u ru()t, dl
ru()t duqc hi€u nhu sau:
Bac ru()t la anh ru()t ho~c chi ru9t cua cha de ho~c m~ de
cua chau. Chu ru()t, co ru()t la em ru()t cua cha de cua chau.
C~u ru()t, dl ru()t la em ru()t cua m~ de cua chau.
Truang hgp ngum ch~t la bac ru()t, chu ru()t, co ru()t, c~u
ru()t, dl ru()t rna khong c6 ngum thira k~ hang thu nhfit va thu
hai ho~c c6 nhung hQ d~u khong nh~n di san hay khong c6
quy~n nh~n di san thl chau ru()t se duqc huang di san. Nguqc
l~i. n€u chau ru9t ch€t rna khong c6 ngum thira k€ hang thu
nhfit va thu hai ho~c c6 nhung hQ d~u khong nh~n di san hay
khong c6 quy~n nh~n di san, thl bac ru()t, chu ru()t, co ru()t, c~u
ru()t, dl ru()t cua ngub'i ch~t duqc hu<'mg di san.
4. Thira k~ th~ vi
Theo nguyen t~c chung, ngub'i thira k€ la ngum con s6ng
vao thai di~m rna thira k€. Tuy nhien phap lu~t thira k~ nu6c ta
con quy djnh truang hgp khi con cua ngucri d~ l~i di san ch~t
tru6c ngub'i de l~i di san thl chau cua ngum d6 duqc hu<'mg
phfin di san rna cha ho~c m~ chau duqc huang n~u con s6ng.
N€u chau ciing da ch~t tru6c ngub'i d~ l~i di san thl ch~t duqc
huang phfin di san rna cha ho~c m~ cua ch~t duqc huang n~u
con s611:g. Nhfrng truang hgp nay gQi la thira k€ th€ vj. Ngoai
332
ra, phap lu~t con quy dinh tru(mg hgp d~ biet: cha, m~ chet
cung thm di~m v6i ong ho~c ba thi chau thay the vi trf cua cha
ho~c m~ nh~ di san cua ong, ba (Di~u 652 BLDS).
V~y. thira ke the vi Ia viec cac con (chau, ch~t) dugc thay
vao vi trf cua b6 ho~c m~ (ong, ba) d~ huang di san cua ong ba
(ho~c cv) trong tru0ng hgp b6 ho~c m~ (ong ho~c ba) chet
tru6c ho~c chch cung ong, ba (ho~c Cl)). Nhiing ngum thira ke
the vi dugc huang phb di san rna b6, m~ mlnh (ho~c ong ba)
dang le dugc huang neu con s6ng, dugc chia d~u di san v6i
nhiing ngum thira ke khac.
Chau phai s6ng vao thm di~m ong, ba chet Ia ngum thira ke
the vi cua ong, ba. Ch~t ciing phai s6ng vao thm di~m Cl) chet
Ia ngum thira ke the vi thl san cua Cl).
Di~u 653 BLDS quy dinh v~ quan he thira ke giua con nuoi
va cha nuoi, m~ nuoi va cha de, m~ de: "Con nuoi va cha nuOi,
m{! nuoi Qtf(YC thita kJ di san CUa nhau Va COn Qtl(YC thita kJ di
san theo quy dinh tQi DiJu 651 va 652 cua B(j luqt nay. "
Theo quy dinh t~ khoan 3 Di8u 68 Lu~t hon nhan va gia
dinh nfun 2014 thi: "Giita con nuoi va cha nuoi, m{! nuOi co
cdc quyJn Va nghia Vt~ CUa cha m{! Va con Qtf(YC quy t/jnh t{li
Luqt nay, Luqt nuoi con nuoi, B(j luqt dan S¥ va cdc luqt khdc
co lien quan ".
Lu~t nuoi con nuoi quy djnh v~ he qua cua viec nuoi con
nuoi t~ khoan 1 Di~u 24: "1. Ki tit ngay giao nhqn con nuoi,
giifa cha m{! nuoi Va con nuoi CO t/dy t/u cdc quyJn, nghia Vt~
cua cha m{! va con; giita con nuoi va cdc thanh vien khdc cua
gia t/inh cha m~ nuoi cflng CO cdc quyJn, nghia Vtl tJ6i V6i nhau
333
ra, phap lu~t con quy dinh tru(mg hgp d~ biet: cha, m~ chet
cung thm di~m v6i ong ho~c ba thi chau thay the vi trf cua cha
ho~c m~ nh~ di san cua ong, ba (Di~u 652 BLDS).
V~y. thira ke the vi Ia viec cac con (chau, ch~t) dugc thay
vao vi trf cua b6 ho~c m~ (ong, ba) d~ huang di san cua ong ba
(ho~c cv) trong tru0ng hgp b6 ho~c m~ (ong ho~c ba) chet
tru6c ho~c chch cung ong, ba (ho~c Cl)). Nhiing ngum thira ke
the vi dugc huang phb di san rna b6, m~ mlnh (ho~c ong ba)
dang le dugc huang neu con s6ng, dugc chia d~u di san v6i
nhiing ngum thira ke khac.
Chau phai s6ng vao thm di~m ong, ba chet Ia ngum thira ke
the vi cua ong, ba. Ch~t ciing phai s6ng vao thm di~m Cl) chet
Ia ngum thira ke the vi thl san cua Cl).
Di~u 653 BLDS quy dinh v~ quan he thira ke giua con nuoi
va cha nuoi, m~ nuoi va cha de, m~ de: "Con nuoi va cha nuOi,
m{! nuoi Qtf(YC thita kJ di san CUa nhau Va COn Qtl(YC thita kJ di
san theo quy dinh tQi DiJu 651 va 652 cua B(j luqt nay. "
Theo quy dinh t~ khoan 3 Di8u 68 Lu~t hon nhan va gia
dinh nfun 2014 thi: "Giita con nuoi va cha nuoi, m{! nuOi co
cdc quyJn Va nghia Vt~ CUa cha m{! Va con Qtf(YC quy t/jnh t{li
Luqt nay, Luqt nuoi con nuoi, B(j luqt dan S¥ va cdc luqt khdc
co lien quan ".
Lu~t nuoi con nuoi quy djnh v~ he qua cua viec nuoi con
nuoi t~ khoan 1 Di~u 24: "1. Ki tit ngay giao nhqn con nuoi,
giifa cha m{! nuoi Va con nuoi CO t/dy t/u cdc quyJn, nghia Vt~
cua cha m{! va con; giita con nuoi va cdc thanh vien khdc cua
gia t/inh cha m~ nuoi cflng CO cdc quyJn, nghia Vtl tJ6i V6i nhau
333
theo quy ilinh cua phtip luqt vJ hon nhan va gia ilinh, phap luqt
dan sv va cac quy ilinh khac cua phap luqt c6 lien quan ".
Theo quy djnh t~ Di~u 78 Luat hon nhan va gia dinh v~
quy~n. nghia V\1 cua cha nuoi, m~ nuoi va con nuoi: "1. Cha
nuoi, m(l nuoi, con nuoi c6 quyJn va nghia v~ cua cha, m(l, con
ilzr(Jc quy ilinh trong Luqt nay ki tit thm aidm quan h¢ nuOi con
nuoi ilzr(JC xac lqp theo quy iljnh cua Luqt nuoi con nuoi".
Can cu vao cac quy djnh t~ cac di~u 104, 106, 113, 114
Lu~t hon nhan va gia dinh nam 2014 thi con nuoi khong c6
m6i quan h~ v~ cac quy~n va nghia v1,1lien quan den vi~c cham
SOC, giao dl,lC, nuoi ducrng nhau d6i V6i nhfmg ngu(ri than thfch
thUQC gia dinh CUa b6, m~ nuoi nhu, b6 m~ CUa cha, m~ nuoi,
anh, chj, em ru9t cua cha m~ nuoi, chu, bac, co, di, c~u ru9t
cua cha m~ nuoi. Hay n6i each khac ngum con nuoi khong the
la chau ru()t cua nhfmg ngum nay, vi v~y ngum con nuoi
khong the la ngum thira ke cua nhfmg ngum nhu tren. Tuy
nhien ngum lam con nuoi ngum khac vdn c6 quan h~ vm gia
dinh cha m~ de, cho nen la ngum thira ke theo quy djnh t~
Di~u 651 va Di~u 652 cua nhfmg ngum than thfch.
VI. THANH TOAN VA. PHAN CHIA DI SAN
Tir thm diem mo thira ke den thm diem phan chia di san, di
san cAn dugc bao quan khoi bi hu hong, mAt mat. Ke tir thm
diem mo thira k€, nhfmg ngum thira ke c6 cac quy~n. nghia V\1
tai san do ngum chet de 1~. Vi v~y. sau khi ngum c6 tai san
chet, di san thUQC quy~n SO hii'u CUa ngum thira ke ke tir thm
diem ngum thira ke nh~ di san. Truemg hgp di san 1& !hl san
phai dang ki quy~n so hi.iu thi sau khi dang ki c6 quy~n so hihl
334
theo quy ilinh cua phtip luqt vJ hon nhan va gia ilinh, phap luqt
dan sv va cac quy ilinh khac cua phap luqt c6 lien quan ".
Theo quy djnh t~ Di~u 78 Luat hon nhan va gia dinh v~
quy~n. nghia V\1 cua cha nuoi, m~ nuoi va con nuoi: "1. Cha
nuoi, m(l nuoi, con nuoi c6 quyJn va nghia v~ cua cha, m(l, con
ilzr(Jc quy ilinh trong Luqt nay ki tit thm aidm quan h¢ nuOi con
nuoi ilzr(JC xac lqp theo quy iljnh cua Luqt nuoi con nuoi".
Can cu vao cac quy djnh t~ cac di~u 104, 106, 113, 114
Lu~t hon nhan va gia dinh nam 2014 thi con nuoi khong c6
m6i quan h~ v~ cac quy~n va nghia v1,1lien quan den vi~c cham
SOC, giao dl,lC, nuoi ducrng nhau d6i V6i nhfmg ngu(ri than thfch
thUQC gia dinh CUa b6, m~ nuoi nhu, b6 m~ CUa cha, m~ nuoi,
anh, chj, em ru9t cua cha m~ nuoi, chu, bac, co, di, c~u ru9t
cua cha m~ nuoi. Hay n6i each khac ngum con nuoi khong the
la chau ru()t cua nhfmg ngum nay, vi v~y ngum con nuoi
khong the la ngum thira ke cua nhfmg ngum nhu tren. Tuy
nhien ngum lam con nuoi ngum khac vdn c6 quan h~ vm gia
dinh cha m~ de, cho nen la ngum thira ke theo quy djnh t~
Di~u 651 va Di~u 652 cua nhfmg ngum than thfch.
VI. THANH TOAN VA. PHAN CHIA DI SAN
Tir thm diem mo thira ke den thm diem phan chia di san, di
san cAn dugc bao quan khoi bi hu hong, mAt mat. Ke tir thm
diem mo thira k€, nhfmg ngum thira ke c6 cac quy~n. nghia V\1
tai san do ngum chet de 1~. Vi v~y. sau khi ngum c6 tai san
chet, di san thUQC quy~n SO hii'u CUa ngum thira ke ke tir thm
diem ngum thira ke nh~ di san. Truemg hgp di san 1& !hl san
phai dang ki quy~n so hi.iu thi sau khi dang ki c6 quy~n so hihl
334
thi ngum thita k~ c6 quy~n sa hliu. Nhu v~y cfin phan bi~t hai
trubng hqp di san Ia thl san dang lei quy~n sa hliu:
- VS nguyen tile ngum thita k~ th~ hi~n nh~ di san thi di
san tht.rc t~ cua hQ (chi~m hiiu th\Ic t~).
- Ngum thita k~ Ut chu sa hliu tai san d6 k~ tir khi duqc cAp
giAy ta ch(mg nh~n quyen sa hiiu.
vAn d€ tren se lien quan d~n thm hi~u cua vi~c thira k~ va
quySn sa hliu phat sinh theo thm hi~u. K~ tit thm di~m rna
thita k~, ngum thira k~ nh~n di sim nhung khong ySu cfiu chia
di san, n~u ngum nao chi~m hliu ngay tinh di san d6 30 nam se
c6 quySn sa hiiu (DiSu 236 BLDS).
Sau khi rna thira k~, vi~c giao di san chua chia cho ai bao
quan, do nhiing ngum thira k~ quy~t dinh (trir trubng hqp trong
di chuc ngum d~ 1~ di san chi dinh ngum quan If di san va phan
chia thl san). C6 nhiing thl san do ngum thira k~ sir dt,mg (nhu
cha, m~ da cho con sir dt,mg m9t ngoi nha ho~c c6 nhiing thl san
chua duqc giao cho ai sir dvng, quan li). Nhiing ngum thira k~
c6 th~ cho ngum dang sir dt)ng duqc ti~p tvc sir dt,mg thl san
cho d~n khi chia di san, nhung d6i vai tai san chua giao cho
ngucri nao quan li thi nhiing ngum thira k~ thmi thu~n giao cho
ai quan li phu hqp vm tirng hoan canh C\1 th6. Khi CO yeu cfiu
chia di san thira k~ se chia nhung ck phru thanh toan cac chi
phf bao quan di San, cac nghia V\1 CUa ngu(ri ch~t chua th\fC hi~n.
Theo quy dinh t~i khoim 2 DiSu 149 BLDS vS thai hi~u thi
toa an chi ap d1,1ng thffi hi~U khi CO yeu cfiu CUa IDQt ho~C cac
ben tranh chAp. Truang hqp nhiing V\1 tranh chAp vS di san rna
thai diem rna thua k~ xay ra each day tren 30 nam rna cac ben
335
thi ngum thita k~ c6 quy~n sa hliu. Nhu v~y cfin phan bi~t hai
trubng hqp di san Ia thl san dang lei quy~n sa hliu:
- VS nguyen tile ngum thita k~ th~ hi~n nh~ di san thi di
san tht.rc t~ cua hQ (chi~m hiiu th\Ic t~).
- Ngum thita k~ Ut chu sa hliu tai san d6 k~ tir khi duqc cAp
giAy ta ch(mg nh~n quyen sa hiiu.
vAn d€ tren se lien quan d~n thm hi~u cua vi~c thira k~ va
quySn sa hliu phat sinh theo thm hi~u. K~ tit thm di~m rna
thita k~, ngum thira k~ nh~n di sim nhung khong ySu cfiu chia
di san, n~u ngum nao chi~m hliu ngay tinh di san d6 30 nam se
c6 quySn sa hiiu (DiSu 236 BLDS).
Sau khi rna thira k~, vi~c giao di san chua chia cho ai bao
quan, do nhiing ngum thira k~ quy~t dinh (trir trubng hqp trong
di chuc ngum d~ 1~ di san chi dinh ngum quan If di san va phan
chia thl san). C6 nhiing thl san do ngum thira k~ sir dt,mg (nhu
cha, m~ da cho con sir dt,mg m9t ngoi nha ho~c c6 nhiing thl san
chua duqc giao cho ai sir dvng, quan li). Nhiing ngum thira k~
c6 th~ cho ngum dang sir dt)ng duqc ti~p tvc sir dt,mg thl san
cho d~n khi chia di san, nhung d6i vai tai san chua giao cho
ngucri nao quan li thi nhiing ngum thira k~ thmi thu~n giao cho
ai quan li phu hqp vm tirng hoan canh C\1 th6. Khi CO yeu cfiu
chia di san thira k~ se chia nhung ck phru thanh toan cac chi
phf bao quan di San, cac nghia V\1 CUa ngu(ri ch~t chua th\fC hi~n.
Theo quy dinh t~i khoim 2 DiSu 149 BLDS vS thai hi~u thi
toa an chi ap d1,1ng thffi hi~U khi CO yeu cfiu CUa IDQt ho~C cac
ben tranh chAp. Truang hqp nhiing V\1 tranh chAp vS di san rna
thai diem rna thua k~ xay ra each day tren 30 nam rna cac ben
335
tranh chAp khong yeu cAu ap dvng thm hi~u v~ thira k~ thi toa
an ap dvng cac quy dinh v~ thua k~ giai quy~t tranh chAp va
thanh toan cho ngum dang quan ly di san mQt khoan thu lao
hqp ly n~u c6 yeu cAu cua ngum d6.
1. Thanh toan cac nghia vy tai san ctia nguM ch~t a~ ltli
Ngum huang thira k~ theo phap lu~t ho~c theo di chuc c6
trach nhi~m thvc hi~n nghia V\1 thl san do ngum ch~t d~ 1~
tuong Ullg vm phArr thl san rna mlnh dil nh~. Tuy nhien, trong
thvc t~ c6 nhfrng tru<mg hqp ngum ch~t d~ l~i nhi~u nghia V\1
rna di san thira k~ khong dud~ thanh toan. Vl v~y, theo Di~u
658 BLDS quy djnh thu t\1' uu tien thanh toan nhu sau:
- Chi phi hgp 1i theo t~p quan cho vi~c mai tang;
- Ti~n cAp du5ng con thi~u;
- Ti~n trg cAp cho ngum s6ng nuong nho;
- Ti~n cong lao dQng;
- Ti~n b6i thu(mg thi~t h~;
- Thu~ va cac khoan phai nQp khac vao ngan sach nha nucrc;
- Cac khoan ng khac d6i vm ca nhan, phap nhan;
- Ti~n ph~t;
- Cac chi phi khac.
Sau khi da thanh toan nghia V\1 v~ tai san do ngum ch~t d~
1~ theo thu t\1' uu tien va cac khoan chi phi khac lien quan d~n
thira k~, s6 thl san con 1~ se dugc phan chia cho nhfmg ngum
thira k~.
336
tranh chAp khong yeu cAu ap dvng thm hi~u v~ thira k~ thi toa
an ap dvng cac quy dinh v~ thua k~ giai quy~t tranh chAp va
thanh toan cho ngum dang quan ly di san mQt khoan thu lao
hqp ly n~u c6 yeu cAu cua ngum d6.
1. Thanh toan cac nghia vy tai san ctia nguM ch~t a~ ltli
Ngum huang thira k~ theo phap lu~t ho~c theo di chuc c6
trach nhi~m thvc hi~n nghia V\1 thl san do ngum ch~t d~ 1~
tuong Ullg vm phArr thl san rna mlnh dil nh~. Tuy nhien, trong
thvc t~ c6 nhfrng tru<mg hqp ngum ch~t d~ l~i nhi~u nghia V\1
rna di san thira k~ khong dud~ thanh toan. Vl v~y, theo Di~u
658 BLDS quy djnh thu t\1' uu tien thanh toan nhu sau:
- Chi phi hgp 1i theo t~p quan cho vi~c mai tang;
- Ti~n cAp du5ng con thi~u;
- Ti~n trg cAp cho ngum s6ng nuong nho;
- Ti~n cong lao dQng;
- Ti~n b6i thu(mg thi~t h~;
- Thu~ va cac khoan phai nQp khac vao ngan sach nha nucrc;
- Cac khoan ng khac d6i vm ca nhan, phap nhan;
- Ti~n ph~t;
- Cac chi phi khac.
Sau khi da thanh toan nghia V\1 v~ tai san do ngum ch~t d~
1~ theo thu t\1' uu tien va cac khoan chi phi khac lien quan d~n
thira k~, s6 thl san con 1~ se dugc phan chia cho nhfmg ngum
thira k~.
336
 2. Phan chia di san thira k~
a. Phfin chia di scm thea di chuc (DiJu 659 BLDS)
Vi~c phan chia di san dugc thgc hi~n theo y chi cua ngucri
d~ l~i di chuc, neu di chuc khong xac djnh ro phftn cua tung
ngucri thua ke thl di san dugc chia d~u cho nhung ngucri dugc
chi djnh trong di chuc, tru truang hgp c6 thoa thu~n khac cua
nhilng ngum thua ke.
b. Phan chia tai sim thea phtip luqt (DiJu 660 BLDS)
Nhilng ngum thua ke co quy~n yeu cftu phan chia di san
bkg hi~n v?t; neu khong ths chia d~u b~ng hi~n v~t thi nhilng
ngubi thua ke c6 thS thoa thu~n v~ vi~c djnh gia hi~n v~t va
thoa thu?n v~ ngubi nh~n hi~n v~t; neu khong thoa thu~n dugc
thi hi~n v~t dugc ban dS chia (khoan 2 Di~u 660 BLDS).
Khi phan chia di san, neu c6 ngubi thua ke cimg hang da
thanh thai nhung chua sinh ra thi phai danh m9t phftn di san
b~ng phftn rna nguoo thua ke khac dugc hu6ng, dS neu nguoo
, , , ,
' k"
thua ' song
__e 0~o con " ldh' ..1-. ra, uUQ'C
~ 1 sm.u A uuang;
1-. '
neu
"
cne£ £mac
1 "· • '
khi sinh ra thi nhilng ngubi thua ke khac dugc hu6ng (khoan 1
Di~u 660 BLDS).
3. H~n ch~ phan chia di san
Theo quy dinh t~i Bi~u 661 BLDS, trong truang hgp theo y
chi cua ngubi l?p di chuc ho(lc theo thoa thu~n cua t~t ca
nhilng ngubi thua ke, di san chi dugc phan chia sau m9t thai
h~n nh~t djnh thi chi khi da het thai h~n d6 di san m6i dugc
dem chia. Vi~c h~n che phfm chia di san c6 thS theo di chuc
cua ngum dS l~i di san theo quy djnh t~i Bi~u 260 BLDS.
337
2. Phan chia di san thira k~
a. Phfin chia di scm thea di chuc (DiJu 659 BLDS)
Vi~c phan chia di san dugc thgc hi~n theo y chi cua ngucri
d~ l~i di chuc, neu di chuc khong xac djnh ro phftn cua tung
ngucri thua ke thl di san dugc chia d~u cho nhung ngucri dugc
chi djnh trong di chuc, tru truang hgp c6 thoa thu~n khac cua
nhilng ngum thua ke.
b. Phan chia tai sim thea phtip luqt (DiJu 660 BLDS)
Nhilng ngum thua ke co quy~n yeu cftu phan chia di san
bkg hi~n v?t; neu khong ths chia d~u b~ng hi~n v~t thi nhilng
ngubi thua ke c6 thS thoa thu~n v~ vi~c djnh gia hi~n v~t va
thoa thu?n v~ ngubi nh~n hi~n v~t; neu khong thoa thu~n dugc
thi hi~n v~t dugc ban dS chia (khoan 2 Di~u 660 BLDS).
Khi phan chia di san, neu c6 ngubi thua ke cimg hang da
thanh thai nhung chua sinh ra thi phai danh m9t phftn di san
b~ng phftn rna nguoo thua ke khac dugc hu6ng, dS neu nguoo
, , , ,
' k"
thua ' song
__e 0~o con " ldh' ..1-. ra, uUQ'C
~ 1 sm.u A uuang;
1-. '
neu
"
cne£ £mac
1 "· • '
khi sinh ra thi nhilng ngubi thua ke khac dugc hu6ng (khoan 1
Di~u 660 BLDS).
3. H~n ch~ phan chia di san
Theo quy dinh t~i Bi~u 661 BLDS, trong truang hgp theo y
chi cua ngubi l?p di chuc ho(lc theo thoa thu~n cua t~t ca
nhilng ngubi thua ke, di san chi dugc phan chia sau m9t thai
h~n nh~t djnh thi chi khi da het thai h~n d6 di san m6i dugc
dem chia. Vi~c h~n che phfm chia di san c6 thS theo di chuc
cua ngum dS l~i di san theo quy djnh t~i Bi~u 260 BLDS.
337
 Trong truong hgp n€u c6 yeu c&u chia di san thi:ra k€, rna
h~u qua cua vi~c chia d6 se gay ra nhfmg anh huang nghiem
trQng d€n dm s6ng cua ben vg ho1.ic ch6ng con s6ng va gia
dinh thl ben con s6ng c6 quy€n yeu c&u toa an xac djnh ph&n
di san cua m6i nguai thi:ra k€ dugc huang nhung chua cho
chia trong mQt thai h1p1 nh!t djnh. Thai h~n h1p1 ch€ phan chia
di san thi:ra k€ khong qua ba niim k~ ti:r thai di~m rna thi:ra k€.
Neu ben con s6ng da k€t hon vcri nguai khac ho1.ic thoi h~n
hlpl ch€ phan chia di san do toa an xac djnh da h€t thl nhfmg
nguoi thi:ra ke khac c6 quy€n yeu c&u toa an cho chia di san
thi:ra k€. Theo quy djnh t~ Di€u 661, thai h1p1 chua cho chia
di san khong qua 03 niim, k~ ti:r thm di~m rna thi:ra k€. H€t
h~n 03 niim rna ben con s6ng chtmg minh dugc vi~c chia di
san vful anh huang nghiem trQng den doi s6ng cua gia dinh hQ
thi c6 quy€n yeu c&u toa an gia h~n mQt IAn nhung khong qua
03 nam.
4. Phan chia di sin trong mqt sA truimg h9P C\1 th~
Theo quy djnh t~ Di€u 662 BLDS, vi~c phan chia di san
trong truang hgp c6 nguai thi:ra k€ mm ho1.ic c6 nguai thi:ra k€
bj bac bo quy€n thi:ra k€ thl dugc giai quyet nhu sau:
- Truang hgp di san da dugc chia thi:ra k€ rna xac djnh
dugc them nguai thi:ra k€ mm thl khong th\fC hi~n vi~c phan
chia 1~ di san bfutg hi~n v~t, nhfmg nguai thi:ra k€ da nh~
ph&n di san dugc chia c6 nghia V\1 thanh toan cho nguai thi:ra
k€ mm IDQt khoan ti€n tuong tmg vm phk di san cua nguai do
t~ thai di~m rna thi:ra k€ theo ti 1~ tuong (mg vm phk di san
da nh~. tri:r truang hgp c6 thoa thu~n khac.
338
Trong truong hgp n€u c6 yeu c&u chia di san thi:ra k€, rna
h~u qua cua vi~c chia d6 se gay ra nhfmg anh huang nghiem
trQng d€n dm s6ng cua ben vg ho1.ic ch6ng con s6ng va gia
dinh thl ben con s6ng c6 quy€n yeu c&u toa an xac djnh ph&n
di san cua m6i nguai thi:ra k€ dugc huang nhung chua cho
chia trong mQt thai h1p1 nh!t djnh. Thai h~n h1p1 ch€ phan chia
di san thi:ra k€ khong qua ba niim k~ ti:r thai di~m rna thi:ra k€.
Neu ben con s6ng da k€t hon vcri nguai khac ho1.ic thoi h~n
hlpl ch€ phan chia di san do toa an xac djnh da h€t thl nhfmg
nguoi thi:ra ke khac c6 quy€n yeu c&u toa an cho chia di san
thi:ra k€. Theo quy djnh t~ Di€u 661, thai h1p1 chua cho chia
di san khong qua 03 niim, k~ ti:r thm di~m rna thi:ra k€. H€t
h~n 03 niim rna ben con s6ng chtmg minh dugc vi~c chia di
san vful anh huang nghiem trQng den doi s6ng cua gia dinh hQ
thi c6 quy€n yeu c&u toa an gia h~n mQt IAn nhung khong qua
03 nam.
4. Phan chia di sin trong mqt sA truimg h9P C\1 th~
Theo quy djnh t~ Di€u 662 BLDS, vi~c phan chia di san
trong truang hgp c6 nguai thi:ra k€ mm ho1.ic c6 nguai thi:ra k€
bj bac bo quy€n thi:ra k€ thl dugc giai quyet nhu sau:
- Truang hgp di san da dugc chia thi:ra k€ rna xac djnh
dugc them nguai thi:ra k€ mm thl khong th\fC hi~n vi~c phan
chia 1~ di san bfutg hi~n v~t, nhfmg nguai thi:ra k€ da nh~
ph&n di san dugc chia c6 nghia V\1 thanh toan cho nguai thi:ra
k€ mm IDQt khoan ti€n tuong tmg vm phk di san cua nguai do
t~ thai di~m rna thi:ra k€ theo ti 1~ tuong (mg vm phk di san
da nh~. tri:r truang hgp c6 thoa thu~n khac.
338
 - Tru<'mg hqp di san thira k~ da dugc phan chia rna c6
nguai thira k~ bi bac bo quy~n thira ke thl ngucri d6 phai tra h;ti
di san ho(lc thanh toan m<)t khoan ti~n tuang duang v6i gia tri
di san dugc huang t?i thai di~m chia thira k~ cho nhfrng nguai
thira k~. trir tru<'mg hqp c6 thoa thu~ khac.
cAu HOI HUONG DAN ON TN>,
DJNH HUONG THAO LU~
1. Neu nghia cua vi~c xac dinh thai di~m. dia di~m mo
thira k~ va cho cac vi dv minh ho?.
2. Phan tich cac di~u ki~n d~ m<)t di chuc dugc coi la hqp phap.
3. Hi~u Ivc phap lu?t cua di chuc, cho vi dv minh ho?.
4. Phan tich cac each phan chia di san thira k~.
5. Phan tich thira k~ the vi c6 nhan t6 con nuoi.
6. Phan tich dieu ki~n cua nhiing ngucri thira ke khong ph1,1
thu<)c vao n<)i dung cua di chuc.
7. Phan tfch, blnh lu?n v~ tru<'mg hqp vg va ch6ng l?p
chung di chuc ho(lc hai nguai cling l?p di chuc chung v6i tai
san thu<)c so hfru chung theo phfut.
8. Phan tich thoo hi~u thira ke.
9. Phan tich m6i lien h~ gifra nhiing quy dinh t?i cac Dieu
644 va 621 BLDS.
339
- Tru<'mg hqp di san thira k~ da dugc phan chia rna c6
nguai thira k~ bi bac bo quy~n thira ke thl ngucri d6 phai tra h;ti
di san ho(lc thanh toan m<)t khoan ti~n tuang duang v6i gia tri
di san dugc huang t?i thai di~m chia thira k~ cho nhfrng nguai
thira k~. trir tru<'mg hqp c6 thoa thu~ khac.
cAu HOI HUONG DAN ON TN>,
DJNH HUONG THAO LU~
1. Neu nghia cua vi~c xac dinh thai di~m. dia di~m mo
thira k~ va cho cac vi dv minh ho?.
2. Phan tich cac di~u ki~n d~ m<)t di chuc dugc coi la hqp phap.
3. Hi~u Ivc phap lu?t cua di chuc, cho vi dv minh ho?.
4. Phan tich cac each phan chia di san thira k~.
5. Phan tich thira k~ the vi c6 nhan t6 con nuoi.
6. Phan tich dieu ki~n cua nhiing ngucri thira ke khong ph1,1
thu<)c vao n<)i dung cua di chuc.
7. Phan tfch, blnh lu?n v~ tru<'mg hqp vg va ch6ng l?p
chung di chuc ho(lc hai nguai cling l?p di chuc chung v6i tai
san thu<)c so hfru chung theo phfut.
8. Phan tich thoo hi~u thira ke.
9. Phan tich m6i lien h~ gifra nhiing quy dinh t?i cac Dieu
644 va 621 BLDS.
339
 DANH MVC TAl L.Q:,U THAM KHAO
* Sach
1. Nguy~n M~;tnh Bach, Lugt dan stt Vi~t Nam lzr(Jc khao,
Nxb. Chinh tri qu6c gia, Ha N()i, 2004.
2. Nguy~n NgQc Di~n, M(Jt s6 suy nghi v€ thira ki trong luqt
dan stt Vi~t Nam, Nxb. Tre Thanh ph6 H6 Chi Minh, 2001.
3. Nguy~n NgQc Di~n, Binh lugn vJ t(mg, cho va di chuc
trong lugt dan stt Vi~t Nam, Nxb. Tre Thanh ph6 H6 Chi
Minh, 2001.
4. Hoang Th~ Lien, M(Jt s6 vdn aJ vJ phdp luqt dan Slf Vi~t
Nam tir thi ki XV din thai Phdp thu(Jc, Nxb. Chinh tri qu6c
gia, Ha N?i, 1998.
5. Phung Trung T~p, Thira ki theo phdp lugt cua cong dan
Vi~t Nam tir nam 1945 ain nay (Ph~n I va II), Nxb. Tu
phap, Ha N9i, 2004.
6. Phung Trung T~p, Lugn ban vJ cdc hinh thuc sa hiiu va sa
hiiu chung h(J'p nhdt cua V(l ch6ng, Nxb. Chinh trj-hanh
chinh, Ha N()i, 2011.
7. Ph~;tm Van Tuy~t, Thira ki - Quy djnh cua phdp lugt va
thttc tiin dp d1,mg, Nxb. Chinh tr! qu6c gia, Ha N()i, 2007.
340
DANH MVC TAl L.Q:,U THAM KHAO
* Sach
1. Nguy~n M~;tnh Bach, Lugt dan stt Vi~t Nam lzr(Jc khao,
Nxb. Chinh tri qu6c gia, Ha N()i, 2004.
2. Nguy~n NgQc Di~n, M(Jt s6 suy nghi v€ thira ki trong luqt
dan stt Vi~t Nam, Nxb. Tre Thanh ph6 H6 Chi Minh, 2001.
3. Nguy~n NgQc Di~n, Binh lugn vJ t(mg, cho va di chuc
trong lugt dan stt Vi~t Nam, Nxb. Tre Thanh ph6 H6 Chi
Minh, 2001.
4. Hoang Th~ Lien, M(Jt s6 vdn aJ vJ phdp luqt dan Slf Vi~t
Nam tir thi ki XV din thai Phdp thu(Jc, Nxb. Chinh tri qu6c
gia, Ha N?i, 1998.
5. Phung Trung T~p, Thira ki theo phdp lugt cua cong dan
Vi~t Nam tir nam 1945 ain nay (Ph~n I va II), Nxb. Tu
phap, Ha N9i, 2004.
6. Phung Trung T~p, Lugn ban vJ cdc hinh thuc sa hiiu va sa
hiiu chung h(J'p nhdt cua V(l ch6ng, Nxb. Chinh trj-hanh
chinh, Ha N()i, 2011.
7. Ph~;tm Van Tuy~t, Thira ki - Quy djnh cua phdp lugt va
thttc tiin dp d1,mg, Nxb. Chinh tr! qu6c gia, Ha N()i, 2007.
340
* D~ tai nghien ctlu khoa hqc
1. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Ctic bi?n phtip bao v? quyJn
s& hftu trong phtip lu(jt dan Slf Vi?t Nam, D@ tai nghien ctru
khoa h9c d.p trubng, Ha N ()i, 2007.
2. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Quytn nhan than va bao v?
quytn nhan than theo phtip luqt dan Sf!, D@ tai nghien ctru
khoa h9c c~p trubng, Ha N()i, 2008.
3. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Nghien cU'u sira a6i, b6 sung
chi ajnh phtip luqt vJ hinh thuc s& hftu trong BLDS niim
2005, D@ tru nghien c(ru khoa h9c cdp truemg, Ha N<)i, 2010.
4. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Dang ki bdt il('mg san -
nhimg vdn aJ li luqn va thl!C tiin, D@ tai nghien Clru khoa
h9c c~p trubng, Ha N<)i, 2011.
5. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, QuyJn hiin mo, br) phqn cO'
thi va hiin xtic cua cti nhan - mr)t s6 vdn ilt li luqn va tht,tc
tiin, D6 tai nghien cfru khoa h9c dp trubng, Ha N<)i, 2011.
6. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Nghien czm chi ajnh vJ thua
ki nhJm g6p phdn sira a6i Br) luqt dan Slf 2005, D@ tai
nghien cfru khoa h9c dp trubng, Ha N<)i, 2012.
* Bai t~p chi
1. Phl;lm Kim Anh, "Lu~t dan S\1 va lu~t hon nhan va gia
dlnh", Tqp chi khoa h9c phtip li, s6 2/2000, tr. 38.
2. Trfm Kim Chi, "Nhfrng quy dinh m6i v@ thua ke trong
BLDS nam 2005", Tc;tp chi kiim sat, s6 2/2006, tr. 48- 50.
3. D5 Van Chinh, "Di san khong c6 ngubi thua ke ho~c tu
ch6i nh~n di san - v~n d@ dn c6 hu6ng d~n", Tc;tp chi toa
an nhan dan, s6 20/2006, tr. 35- 37.
341
* D~ tai nghien ctlu khoa hqc
1. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Ctic bi?n phtip bao v? quyJn
s& hftu trong phtip lu(jt dan Slf Vi?t Nam, D@ tai nghien ctru
khoa h9c d.p trubng, Ha N ()i, 2007.
2. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Quytn nhan than va bao v?
quytn nhan than theo phtip luqt dan Sf!, D@ tai nghien ctru
khoa h9c c~p trubng, Ha N()i, 2008.
3. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Nghien cU'u sira a6i, b6 sung
chi ajnh phtip luqt vJ hinh thuc s& hftu trong BLDS niim
2005, D@ tru nghien c(ru khoa h9c cdp truemg, Ha N<)i, 2010.
4. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Dang ki bdt il('mg san -
nhimg vdn aJ li luqn va thl!C tiin, D@ tai nghien Clru khoa
h9c c~p trubng, Ha N<)i, 2011.
5. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, QuyJn hiin mo, br) phqn cO'
thi va hiin xtic cua cti nhan - mr)t s6 vdn ilt li luqn va tht,tc
tiin, D6 tai nghien cfru khoa h9c dp trubng, Ha N<)i, 2011.
6. Trubng D1;1i h9c Lu~t Ha N<)i, Nghien czm chi ajnh vJ thua
ki nhJm g6p phdn sira a6i Br) luqt dan Slf 2005, D@ tai
nghien cfru khoa h9c dp trubng, Ha N<)i, 2012.
* Bai t~p chi
1. Phl;lm Kim Anh, "Lu~t dan S\1 va lu~t hon nhan va gia
dlnh", Tqp chi khoa h9c phtip li, s6 2/2000, tr. 38.
2. Trfm Kim Chi, "Nhfrng quy dinh m6i v@ thua ke trong
BLDS nam 2005", Tc;tp chi kiim sat, s6 2/2006, tr. 48- 50.
3. D5 Van Chinh, "Di san khong c6 ngubi thua ke ho~c tu
ch6i nh~n di san - v~n d@ dn c6 hu6ng d~n", Tc;tp chi toa
an nhan dan, s6 20/2006, tr. 35- 37.
341
4. Nguy~n Van Ci:r, ''Thm ld hon nhan - can cu xac l~p Hli san
chung cua VCJ chbng", T{lp chi toa an nhan dan, s6 23/2006,
\f. 7- 13.
5. Ch~ My Phuong Dai, "Ban them v~ thi:ra k~ th~ vi", T{lp
chi khoa h9c phap li, s6 2/2000, tr. 40.
6. D6 NgQc D~i, "Ban v~ hqp dbng vo hi~u do duqc giao k~t
b6i ngum mAt nang lvc hanh vi dan sv qua m()t Vl,l an", T{lp
chi khoa h9c phap 1{, s6 4/2007.
7. D6 NgQc D~i, D6 Van Hfru, "Phai xac dinh can cu phap H
khi ki~n doi thl san", ngubn: http://vietnamese-law-
consultancy .com
8. Nguy~n Van D~ng, "MAy vAn d~ v~ ch~ d() sa hiiu va thanh
phdn kinh t~ a nu6c ta", T{lp chi c{jng sim, s6 97/2005.
9. D6 Van D~i, Hoang Th~ Cubng, "Sv giao thoa gifra phap
lu~t thi:ra k~ va phap lu~t hon nhan, gia dinh", T{lp chi khoa
hQc phap 1{, s6 3 (58)/2010, tr. 58 - 64.
10. Nguy~n NgQc Di~n, "Cdn xay dvng l~i khai ni~m "quy~n
thl san" trong lu~t dan sv Vi~t Nam", T{lp chi nha nuac va
phap Jut#, s6 4/2005, tr. 16 - 21.
11. Nguy~n NgQc Di~n, "Quy~n chu th€, d~c quy~n va quy~n
uu tien", T{lp chi nghien cuu lt)p phap, s6 4/2005.
12. Van Ha, "Quy~n v~ tai san va quy~n thi:ra k~ cua ngum
chua thanh nien", T{lp chi toa an nhan dan, sf> 4/1999, tr.
12- 14.
13. Le Hbng Hai, "Xac dinh thm di€m ch~t trong trubng hqp
tuyen b6 m()t ngum da ch~t theo quy dinh cua phap lu~t dan
sv", Tt;~p chi dan chu va phap lut)t, s6 9/2004, tr. 21 - 23.
342
4. Nguy~n Van Ci:r, ''Thm ld hon nhan - can cu xac l~p Hli san
chung cua VCJ chbng", T{lp chi toa an nhan dan, s6 23/2006,
\f. 7- 13.
5. Ch~ My Phuong Dai, "Ban them v~ thi:ra k~ th~ vi", T{lp
chi khoa h9c phap li, s6 2/2000, tr. 40.
6. D6 NgQc D~i, "Ban v~ hqp dbng vo hi~u do duqc giao k~t
b6i ngum mAt nang lvc hanh vi dan sv qua m()t Vl,l an", T{lp
chi khoa h9c phap 1{, s6 4/2007.
7. D6 NgQc D~i, D6 Van Hfru, "Phai xac dinh can cu phap H
khi ki~n doi thl san", ngubn: http://vietnamese-law-
consultancy .com
8. Nguy~n Van D~ng, "MAy vAn d~ v~ ch~ d() sa hiiu va thanh
phdn kinh t~ a nu6c ta", T{lp chi c{jng sim, s6 97/2005.
9. D6 Van D~i, Hoang Th~ Cubng, "Sv giao thoa gifra phap
lu~t thi:ra k~ va phap lu~t hon nhan, gia dinh", T{lp chi khoa
hQc phap 1{, s6 3 (58)/2010, tr. 58 - 64.
10. Nguy~n NgQc Di~n, "Cdn xay dvng l~i khai ni~m "quy~n
thl san" trong lu~t dan sv Vi~t Nam", T{lp chi nha nuac va
phap Jut#, s6 4/2005, tr. 16 - 21.
11. Nguy~n NgQc Di~n, "Quy~n chu th€, d~c quy~n va quy~n
uu tien", T{lp chi nghien cuu lt)p phap, s6 4/2005.
12. Van Ha, "Quy~n v~ tai san va quy~n thi:ra k~ cua ngum
chua thanh nien", T{lp chi toa an nhan dan, sf> 4/1999, tr.
12- 14.
13. Le Hbng Hai, "Xac dinh thm di€m ch~t trong trubng hqp
tuyen b6 m()t ngum da ch~t theo quy dinh cua phap lu~t dan
sv", Tt;~p chi dan chu va phap lut)t, s6 9/2004, tr. 21 - 23.
342
14. Bui Dire Hi€n, "Hoan thi~n h<m nfra Lu~t hi~n, lAy ghep
mo, bQ ph~ co th€ ngum va hi~n, lAy xac", Tqp ch( nghien
CUu lf,lp phap, s6 4 (121), thang 4/2008.
15. Ha Thi Mai Hien, "Bao dam va bao v~ quy€n s6 hfru tai san
cua cong dan 6 Vi~t Nam hi~n nay'', Tqp ch£ nha nuac va
phtip lut,lt, s6 12/2011.
16. Bui Dang Hi~u, "Giao djch dan S\f vo hi~u tu<mg d6i va vo
hi~u tuy~t d6i", Tqp ch( lut,lt h(Jc, s6 5/2001, tr. 37- 45.
17. Bui Dang Hi~u, "Qua trlnh phat tri€n cua k:hai ni~m quy€n
s6 hfru", Tqp ch£ luqt h9c, s6 5/2003, tr. 30- 36.
18. Bui Dang Hi~u, "Ti€n- m()t lo~ tru san trong quan h~ phap
lu~t dan sv", Tqp ch£ lut,lt h9c, s6 112005, tr. 37 - 41.
·"' 9 , , '
19. Ph~ Van Hieu, "Nhfrng bat c~p ve thm hi~u k:hm ki~n ve
quy6n thua k~ trong phap lu~t dan sv hi~n hanh, Tqp ch£
luqt h(Jc, s6 8/2007, tr. 19 - 22. . luqt h(Jc, s6 8/2007, tr. 19 - 22.
20. Nguy~n Phu<mg Hoa, "Nen cong chirng cac vi~c thua k~
nhu th~ nao", Tqp ch£ dan chit va phtip lut,lt, s6 10/1999,
tr. 3- 5.
21. Xuan Hoa, "V€ quy€n xac dinh 1~ gi6i tinh trong BQ lu~t
dan S\1' nam 2005 va Nghi dinh s6 88/2008/ND-CP", C6ng
thong tin di~n tu BQ tu phap: moj.gov.vn
22. Trdn Le H6ng, "Tai san ao- til nh~ thirc dSn bao h()", Tqp
ch£ luqt h(Jc, s6 7/2007, tr. 29- 37.
23. Du<mg Dang Hu~, "M9t s6 vAn d€ v€ s6 hfru 6 nu6c ta hi~n
nay", Tqp ch( nghien cuu lt,lp phtip, s6 4/2005, tr. 42- 49.
24. TrAil Thi Hu~, "Ban v€ vi~c xac dinh hai phdn ba suAt cua
m()t ngum thua k~ theo phap lu~t", Tqp ch£ lut,lt h(Jc, s6
2/1998, tr. 21 - 24.
343
14. Bui Dire Hi€n, "Hoan thi~n h<m nfra Lu~t hi~n, lAy ghep
mo, bQ ph~ co th€ ngum va hi~n, lAy xac", Tqp ch( nghien
CUu lf,lp phap, s6 4 (121), thang 4/2008.
15. Ha Thi Mai Hien, "Bao dam va bao v~ quy€n s6 hfru tai san
cua cong dan 6 Vi~t Nam hi~n nay'', Tqp ch£ nha nuac va
phtip lut,lt, s6 12/2011.
16. Bui Dang Hi~u, "Giao djch dan S\f vo hi~u tu<mg d6i va vo
hi~u tuy~t d6i", Tqp ch( lut,lt h(Jc, s6 5/2001, tr. 37- 45.
17. Bui Dang Hi~u, "Qua trlnh phat tri€n cua k:hai ni~m quy€n
s6 hfru", Tqp ch£ luqt h9c, s6 5/2003, tr. 30- 36.
18. Bui Dang Hi~u, "Ti€n- m()t lo~ tru san trong quan h~ phap
lu~t dan sv", Tqp ch£ lut,lt h9c, s6 112005, tr. 37 - 41.
·"' 9 , , '
19. Ph~ Van Hieu, "Nhfrng bat c~p ve thm hi~u k:hm ki~n ve
quy6n thua k~ trong phap lu~t dan sv hi~n hanh, Tqp ch£
.
20. Nguy~n Phu<mg Hoa, "Nen cong chirng cac vi~c thua k~
nhu th~ nao", Tqp ch£ dan chit va phtip lut,lt, s6 10/1999,
tr. 3- 5.
21. Xuan Hoa, "V€ quy€n xac dinh 1~ gi6i tinh trong BQ lu~t
dan S\1' nam 2005 va Nghi dinh s6 88/2008/ND-CP", C6ng
thong tin di~n tu BQ tu phap: moj.gov.vn
22. Trdn Le H6ng, "Tai san ao- til nh~ thirc dSn bao h()", Tqp
ch£ luqt h(Jc, s6 7/2007, tr. 29- 37.
23. Du<mg Dang Hu~, "M9t s6 vAn d€ v€ s6 hfru 6 nu6c ta hi~n
nay", Tqp ch( nghien cuu lt,lp phtip, s6 4/2005, tr. 42- 49.
24. TrAil Thi Hu~, "Ban v€ vi~c xac dinh hai phdn ba suAt cua
m()t ngum thua k~ theo phap lu~t", Tqp ch£ lut,lt h(Jc, s6
2/1998, tr. 21 - 24.
343
25. Trlin Thi Hu~, "Di san thira k~ trong phap lu~t dan S\l m<)t
s6 nu6c tren th~ gi6i", Tc;zp chf nha nuac va phap lu(it, s6
10/2006, tr. 78 - 83.
26. Trlin Thi Hu~, "M<)t s6 vftn d~ xac dinh di san thira k~",
Tc;zp chf toa an nhan dan, s6 16/2006, tr. 2- 7.
27. Trlin Thi Hu~, "Nhiing nguyen t~c din ban v~ thanh toan di
san trong BLDS", Tc;zp chi luqt h9c, s6 02/2005, tr. 12- 14.
28. Trlin Thi Hu~, "Trach nhi~m lien d6i cua vg, ch6ng theo
Di~u 25 Lu~t hon nhan gia dlnh", Tc;zp chi luqt h9c, s6
6/2000, tr. 22- 24.
29. Le Minh Hung, "Dia vi phap li cua h9 gia dlnh trong phap lu~t
dan sv", Tc;zp chf nghien ctlu l(ip phdp, s6 4/2005, tr. 50- 55.
30. Nguy~n Thi Minh Huy~n, "Lam ro khai ni~m sap nh~p
doanh nghi~p", Tc;zp chf kinh ti va dl! bao, s6 6 thang 3/2009.
31. Nguy~n Thi Nhu Huong, "Thira k~ th~ vi", Tc;zp chf toa an
nhan dan, s6 112000, tr. 20.
32. Nguy~n Mai Huong, "Ki~n doi di san thira k~ quy~n su
dl,mg dftt", Tc;zp chf kiim sat, s6 5/2010, tr. 44- 46.
33. Vii Thi Lan Huong, "M6i lien h~ giua di san thira k~ khong
phv thu<)c vao n<)i dung cua di chuc v6i di san thira k~
theo di chuc", Tc;zp chi nghien cuu lqp phap, s6 10//2010,
tr. 50- 56.
34. Le Minh Hung, "M9t s6 bftt c~p trong vi~c thira nh~
quy~n l~p di chuc cua vg- ch6ng", Tc;zp ch{ khoa h9c phap
li, s6 4/2006.
35. D6 Van Hfru, "Ban v~ vi~c ban di san Ia hi~n v~t trong
trubng hgp thua k~ theo phap lu~t", Tc;zp chf kidm sat, s6
5/2006, tr. 37 - 39.
344
25. Trlin Thi Hu~, "Di san thira k~ trong phap lu~t dan S\l m<)t
s6 nu6c tren th~ gi6i", Tc;zp chf nha nuac va phap lu(it, s6
10/2006, tr. 78 - 83.
26. Trlin Thi Hu~, "M<)t s6 vftn d~ xac dinh di san thira k~",
Tc;zp chf toa an nhan dan, s6 16/2006, tr. 2- 7.
27. Trlin Thi Hu~, "Nhiing nguyen t~c din ban v~ thanh toan di
san trong BLDS", Tc;zp chi luqt h9c, s6 02/2005, tr. 12- 14.
28. Trlin Thi Hu~, "Trach nhi~m lien d6i cua vg, ch6ng theo
Di~u 25 Lu~t hon nhan gia dlnh", Tc;zp chi luqt h9c, s6
6/2000, tr. 22- 24.
29. Le Minh Hung, "Dia vi phap li cua h9 gia dlnh trong phap lu~t
dan sv", Tc;zp chf nghien ctlu l(ip phdp, s6 4/2005, tr. 50- 55.
30. Nguy~n Thi Minh Huy~n, "Lam ro khai ni~m sap nh~p
doanh nghi~p", Tc;zp chf kinh ti va dl! bao, s6 6 thang 3/2009.
31. Nguy~n Thi Nhu Huong, "Thira k~ th~ vi", Tc;zp chf toa an
nhan dan, s6 112000, tr. 20.
32. Nguy~n Mai Huong, "Ki~n doi di san thira k~ quy~n su
dl,mg dftt", Tc;zp chf kiim sat, s6 5/2010, tr. 44- 46.
33. Vii Thi Lan Huong, "M6i lien h~ giua di san thira k~ khong
phv thu<)c vao n<)i dung cua di chuc v6i di san thira k~
theo di chuc", Tc;zp chi nghien cuu lqp phap, s6 10//2010,
tr. 50- 56.
34. Le Minh Hung, "M9t s6 bftt c~p trong vi~c thira nh~
quy~n l~p di chuc cua vg- ch6ng", Tc;zp ch{ khoa h9c phap
li, s6 4/2006.
35. D6 Van Hfru, "Ban v~ vi~c ban di san Ia hi~n v~t trong
trubng hgp thua k~ theo phap lu~t", Tc;zp chf kidm sat, s6
5/2006, tr. 37 - 39.
344
36. Hf> Quang Huy, "Blm v€ phap 1u~t dang ki bdt d<)ng san cua
Vi~t Nam", Tqp ch{ dan chu va phap luqt, sf, chuyen d€ v€
thi trubng bdt d<)ng san nam 2005, tr. 2- 6.
37. Thai Cong Khanh, "Giru quy€t m6i quan h~ phap 1u~t v~
thua k€ c6 y@u t6 nu6c ngohl", Tqp ch£ toa an nhan dan, s6
2/1999, tr. 12- 15.
38. Thai Cong Khanh, "Nhiing kh6 khan, vu6ng m~c trong
vi~c th1,rc hi~n Di~u 679 BLDS v~ quan h~ thua k€ gifra con
rieng va b6 dugng, m~ k€", Tqp ch£ toa an nhan dan, s6
16/2006, tr. 17- 19.
39. Thai Cong Khanh, "V@ giai thich n9i dung di chuc", Tqp
ch£ toa an nhan dan, s6 2112005, tr. 17- 19.
40. Ph~m Cong L~c, "60 nam hinh thanh va phat trien lu~t dan
sv Vi~t Nam", Tqp ch£ nha nubc va phap luqt, s6 9/2005,
tr. 74- 83.
41. Ph~m Cong L~c, "Quy ch€ phap li v€ ranh gi6i gifra cac bdt
d<)ng san 1i~n k~", Tqp ch£ nha nubc va phap luqt, s6
11/2001, tr. 16- 23.
42. Ph~m Cong L~c, "Y chi giao dich dan sv", Tqp ch{ luqt
h9c, s6 5/1998, tr. 6 - 9.
43. Nguy~n Phuong Linh, "M9t s6 vdn d~ phap li v~ giai quy€t
di san thua k€ - ti@n gill cua ngum nu6c ngoai", Tqp ch{
ngan hang, s6 11/2006.
44. Tuc'mg B~ng Lugng, "M9t s6 y ki€n v~ chuong thua k€
quy~n sir d1,mg ddt", Tqp chf toa an, s6 1211999, tr. 6- 7.
45. Tuc'mg B~ng Lugng, "Sa hfru chung theo phdn hay sa hfru
chung hgp nhdt", Tqp chf toa an nhan dan, s6 411999, tr. 20.
345
36. Hf> Quang Huy, "Blm v€ phap 1u~t dang ki bdt d<)ng san cua
Vi~t Nam", Tqp ch{ dan chu va phap luqt, sf, chuyen d€ v€
thi trubng bdt d<)ng san nam 2005, tr. 2- 6.
37. Thai Cong Khanh, "Giru quy€t m6i quan h~ phap 1u~t v~
thua k€ c6 y@u t6 nu6c ngohl", Tqp ch£ toa an nhan dan, s6
2/1999, tr. 12- 15.
38. Thai Cong Khanh, "Nhiing kh6 khan, vu6ng m~c trong
vi~c th1,rc hi~n Di~u 679 BLDS v~ quan h~ thua k€ gifra con
rieng va b6 dugng, m~ k€", Tqp ch£ toa an nhan dan, s6
16/2006, tr. 17- 19.
39. Thai Cong Khanh, "V@ giai thich n9i dung di chuc", Tqp
ch£ toa an nhan dan, s6 2112005, tr. 17- 19.
40. Ph~m Cong L~c, "60 nam hinh thanh va phat trien lu~t dan
sv Vi~t Nam", Tqp ch£ nha nubc va phap luqt, s6 9/2005,
tr. 74- 83.
41. Ph~m Cong L~c, "Quy ch€ phap li v€ ranh gi6i gifra cac bdt
d<)ng san 1i~n k~", Tqp ch£ nha nubc va phap luqt, s6
11/2001, tr. 16- 23.
42. Ph~m Cong L~c, "Y chi giao dich dan sv", Tqp ch{ luqt
h9c, s6 5/1998, tr. 6 - 9.
43. Nguy~n Phuong Linh, "M9t s6 vdn d~ phap li v~ giai quy€t
di san thua k€ - ti@n gill cua ngum nu6c ngoai", Tqp ch{
ngan hang, s6 11/2006.
44. Tuc'mg B~ng Lugng, "M9t s6 y ki€n v~ chuong thua k€
quy~n sir d1,mg ddt", Tqp chf toa an, s6 1211999, tr. 6- 7.
45. Tuc'mg B~ng Lugng, "Sa hfru chung theo phdn hay sa hfru
chung hgp nhdt", Tqp chf toa an nhan dan, s6 411999, tr. 20.
345
46. Tuang Bltng Lugng, "Ca sa phap li va thl,lc ti~n giai quy~t
vi~c tra thu lao cho ngum qmin li di san", Tqp chf khoa h9c
phap lf, sf> 4/2001.
47. Tuang Duy Luqng, "Vftn d~ li lu~n va thl,lc ti~n khi xu li
tai san h~t thm hi~u v~ thira k~ va thm hi~u thi hanh an"'
Tqp chi toil an nhan dan, sf> 9 (thang 5/2010), tr. 18- 28.
48. Ngo Quang Li~n, "Nhfrng quy djnh m6i, nhfrng di6m m6i
duqc bd sung v~ quy~n nhan than trong BLDS nam 2005",
Tqp chi kidm sat, sf> 02/2006, tr. 39 - 41.
49. Tu<mg Duy Lqi, "M9t vai vftn d~ giam h9", Tqp chi toil an
nhan dan, sf> 20/2006, tr. 38- 41.
50. Nguy~n Due Mai, "Ch~ d9 giam h9 d6i v6i nguoi chua
thanh nien", Tqp chi toil an nhan dan, sf> 10/1999, tr. 14.
51. Nguy~n H6ng Nam, "Di chuc mi~ng theo quy dinh cua
BLDS", Tqp chi toil an nhan dan, sf> 22/2005, tr. 30- 33.
52. Nguy~n H6ng Nam, "Hi~u lvc cua di chuc bltng van ban c6
vi~t t~t ho~c vi~t bltng ki hi~u", Tqp chi toil an nhan dan, sf>
0112006, tr. 23 - 24.
53. Doan Nang, "Quan h~ gifra BLDS v6i cac lu~t chuyen
nganh va gifra lu~t chuyen nganh v6i nhau", Tqp chi nghien
cu-u Iqp phap, sf> 4/2005, tr. 38 - 41.
54. Nguy~n H6ng Nga, "Sa hfru nha nu6c trong h~ th6ng ngan
hang Vi~t Nam hi~n nay", Tqp chi ngan hang, sf> 11/2007.
55. Nguy~n Minh Oanh, "Cac lo~i thl san trong lu~t dan SlJ
Vi~t Nam", Tqp chilw;it h9c, sf> 112009.
56. Nguy~n Nhu Quynh, "Xu li h~u qua cua giao djch dan Sl,l vo
hi~u", Tqp chi nghien cUu lqp phap, sf> 03/2005, tr. 22- 26.
346
46. Tuang Bltng Lugng, "Ca sa phap li va thl,lc ti~n giai quy~t
vi~c tra thu lao cho ngum qmin li di san", Tqp chf khoa h9c
phap lf, sf> 4/2001.
47. Tuang Duy Luqng, "Vftn d~ li lu~n va thl,lc ti~n khi xu li
tai san h~t thm hi~u v~ thira k~ va thm hi~u thi hanh an"'
Tqp chi toil an nhan dan, sf> 9 (thang 5/2010), tr. 18- 28.
48. Ngo Quang Li~n, "Nhfrng quy djnh m6i, nhfrng di6m m6i
duqc bd sung v~ quy~n nhan than trong BLDS nam 2005",
Tqp chi kidm sat, sf> 02/2006, tr. 39 - 41.
49. Tu<mg Duy Lqi, "M9t vai vftn d~ giam h9", Tqp chi toil an
nhan dan, sf> 20/2006, tr. 38- 41.
50. Nguy~n Due Mai, "Ch~ d9 giam h9 d6i v6i nguoi chua
thanh nien", Tqp chi toil an nhan dan, sf> 10/1999, tr. 14.
51. Nguy~n H6ng Nam, "Di chuc mi~ng theo quy dinh cua
BLDS", Tqp chi toil an nhan dan, sf> 22/2005, tr. 30- 33.
52. Nguy~n H6ng Nam, "Hi~u lvc cua di chuc bltng van ban c6
vi~t t~t ho~c vi~t bltng ki hi~u", Tqp chi toil an nhan dan, sf>
0112006, tr. 23 - 24.
53. Doan Nang, "Quan h~ gifra BLDS v6i cac lu~t chuyen
nganh va gifra lu~t chuyen nganh v6i nhau", Tqp chi nghien
cu-u Iqp phap, sf> 4/2005, tr. 38 - 41.
54. Nguy~n H6ng Nga, "Sa hfru nha nu6c trong h~ th6ng ngan
hang Vi~t Nam hi~n nay", Tqp chi ngan hang, sf> 11/2007.
55. Nguy~n Minh Oanh, "Cac lo~i thl san trong lu~t dan SlJ
Vi~t Nam", Tqp chilw;it h9c, sf> 112009.
56. Nguy~n Nhu Quynh, "Xu li h~u qua cua giao djch dan Sl,l vo
hi~u", Tqp chi nghien cUu lqp phap, sf> 03/2005, tr. 22- 26.
346
57. Dinh TrQng Tai, "Thira k€, mua ban hay cho 6 nhcr", Tqp
chi toil an nhan dan s6 6/2000, tr. 20 - 22.
58. Nguy~n TAt Thfutg, "C6 the tuyen b6 mAt tfch d6i v6i ngum
dang c6l~nh truy na", Tqp chi toil an nhan dan, s6 3/2009;
59. Phung Trung T~p, "Bi m~t dm tu bAt kha xam ph~", Tqp
chi luqt h9c, s6 6/1996.
60. Phung Trung T~p, "Di san dung vao vi~c tho cling trong
m6i lien h~ v6i di san thira k€", Tqp chf luqt h9c, s6 1/2001.
61. Phung Trung T~p. "Di t~ng trong m6i lien h~ v6i di san
thira k€", Tqp chi toil an nhan dan, s6 6/2003.
62. Phung Trung T~p. "Khi nao m()t hanh vi phap li dan
phuang la giao djch dan SlJ", Tqp chi luqt h9c, s6 2/2004,
tr. 51- 54.
63. Phung Trung T~p. "Quy djnh v~ ngum l~p di chuc", Tqp
ch( toil an nhan dan, s6 03/2005, tr. 8- 9.
64. Phung Trung T~p. "V~ vi~c chau, ch~t n()i, ngo~i thira k€
the vi va huang di san thira k€ theo hang cua ong, ba n()i
ngo~i. cac C\1 n()i, ngo~", Tqp ch( toil an nhan dan, s6
24/2005, tr. 13- 16.
65. Phung Trung T~p. "Ti€n trlnh phat tri€n phap lu~t thira k~
Vi~t Nam trong 60 nam qua", Tr:;zp chf nhil nu&c vil phap
luqt, s6 02/2006, tr. 33 - 38.
66. Phung Trung T~p, "V~t khi nao dugc coi Ia tai san", Tqp
chi dan chit vil phap luqt, s6 0112007.
67. Phung Trung T~p. "V~ quy~n hi€n b() ph~n ccr the va hi€n
xac sau khi ch~t", Tqp chi toil an nhan dan, s6 1/2006.
347
57. Dinh TrQng Tai, "Thira k€, mua ban hay cho 6 nhcr", Tqp
chi toil an nhan dan s6 6/2000, tr. 20 - 22.
58. Nguy~n TAt Thfutg, "C6 the tuyen b6 mAt tfch d6i v6i ngum
dang c6l~nh truy na", Tqp chi toil an nhan dan, s6 3/2009;
59. Phung Trung T~p, "Bi m~t dm tu bAt kha xam ph~", Tqp
chi luqt h9c, s6 6/1996.
60. Phung Trung T~p, "Di san dung vao vi~c tho cling trong
m6i lien h~ v6i di san thira k€", Tqp chf luqt h9c, s6 1/2001.
61. Phung Trung T~p. "Di t~ng trong m6i lien h~ v6i di san
thira k€", Tqp chi toil an nhan dan, s6 6/2003.
62. Phung Trung T~p. "Khi nao m()t hanh vi phap li dan
phuang la giao djch dan SlJ", Tqp chi luqt h9c, s6 2/2004,
tr. 51- 54.
63. Phung Trung T~p. "Quy djnh v~ ngum l~p di chuc", Tqp
ch( toil an nhan dan, s6 03/2005, tr. 8- 9.
64. Phung Trung T~p. "V~ vi~c chau, ch~t n()i, ngo~i thira k€
the vi va huang di san thira k€ theo hang cua ong, ba n()i
ngo~i. cac C\1 n()i, ngo~", Tqp ch( toil an nhan dan, s6
24/2005, tr. 13- 16.
65. Phung Trung T~p. "Ti€n trlnh phat tri€n phap lu~t thira k~
Vi~t Nam trong 60 nam qua", Tr:;zp chf nhil nu&c vil phap
luqt, s6 02/2006, tr. 33 - 38.
66. Phung Trung T~p, "V~t khi nao dugc coi Ia tai san", Tqp
chi dan chit vil phap luqt, s6 0112007.
67. Phung Trung T~p. "V~ quy~n hi€n b() ph~n ccr the va hi€n
xac sau khi ch~t", Tqp chi toil an nhan dan, s6 1/2006.
347
68. Phung Trung T~p, "Phap 1u~t thira k~ Vi~t Nam hi~n d~i -
M9t sb vAn dS d.n dugc b~m 1u~n"' Tqp chf nha nuac va
phap lu~t, sb 7/2008, tr. 26 - 32.
69. KiSu Thi Thanh, "M9t sb y ki~n vS di t~ng theo quy dinh
cua BLDS", Tqp chf toa an nhan dan sb 4/2004, tr. 11- 14.
70. Dinh Van Thanh, "VS then h~n va then hi~u trong BLDS",
Tqp chf lu~t h9c, sb D~c san thang 1112003, tr. 53- 60.
71. Le Thi Hoang Thanh, Ph~ Van Bfutg, "H9 gia dlnh - Nhfing
vAn dS d~t ra khi sua d6i ch~ dinh chu th~ trong B9 1u~t dan
sv nam 2005", Tqp chf nghien ciru l~p phap, sb 20/2012.
72. Hoang NgQc Thinh, "Phuong thuc bao v~ quySn sa hiiu ca
nhfin", Tqp chf lu~t h9c, sb 3/2000, tr. 42- 47.
73. Nguy~n Trung Tin, "QuySn va nghia V\1 cua nguen c6 tai
san bi trung mua, trung d1,mg", Tqp chf nghien ciru l~p
phap, sb 120, thang 4/2008.
74. Nguy~n Minh TuAn, "B91u~t Hammurabi- B9 1u~t c6 xua
nhAt nhfin 1o~i", Tqp chf lu~t h9c, sb 6/2005, tr. 65- 68.
75. Nguy~n Minh TuAn, "Di san thira k~ va then di~m xac 1~p
quySn so hiiu dbi v6i di san thira k~", Tqp chf lu~t h9c, sb
1112007, tr. 66-69.
76. Nguy~n Minh TuAn, "Xac dinh tu each chu th~ thanh vien
h9 gia dlnh trong dinh do~t quyen su dl,lng dAt 1a tai san
chung cua h{>", Tqp chf lu~t h9c, sb 2/2012, tr. 55.
77. Nguy~n Quang Tuy~n, "VAn dS thira k~, dAt dai trong 1u~t
t1,1c Ba Na", Tqp chf lu~t h9c, sb 2/2008, tr. 54- 57.
78. Nguy~n Van Tuy~n, "VS vAn dS d~i di~n hQ'P phap cua
ngfin hang thuang m~i", Tqp chf lu~t h9c, sb 5/2003.
348
68. Phung Trung T~p, "Phap 1u~t thira k~ Vi~t Nam hi~n d~i -
M9t sb vAn dS d.n dugc b~m 1u~n"' Tqp chf nha nuac va
phap lu~t, sb 7/2008, tr. 26 - 32.
69. KiSu Thi Thanh, "M9t sb y ki~n vS di t~ng theo quy dinh
cua BLDS", Tqp chf toa an nhan dan sb 4/2004, tr. 11- 14.
70. Dinh Van Thanh, "VS then h~n va then hi~u trong BLDS",
Tqp chf lu~t h9c, sb D~c san thang 1112003, tr. 53- 60.
71. Le Thi Hoang Thanh, Ph~ Van Bfutg, "H9 gia dlnh - Nhfing
vAn dS d~t ra khi sua d6i ch~ dinh chu th~ trong B9 1u~t dan
sv nam 2005", Tqp chf nghien ciru l~p phap, sb 20/2012.
72. Hoang NgQc Thinh, "Phuong thuc bao v~ quySn sa hiiu ca
nhfin", Tqp chf lu~t h9c, sb 3/2000, tr. 42- 47.
73. Nguy~n Trung Tin, "QuySn va nghia V\1 cua nguen c6 tai
san bi trung mua, trung d1,mg", Tqp chf nghien ciru l~p
phap, sb 120, thang 4/2008.
74. Nguy~n Minh TuAn, "B91u~t Hammurabi- B9 1u~t c6 xua
nhAt nhfin 1o~i", Tqp chf lu~t h9c, sb 6/2005, tr. 65- 68.
75. Nguy~n Minh TuAn, "Di san thira k~ va then di~m xac 1~p
quySn so hiiu dbi v6i di san thira k~", Tqp chf lu~t h9c, sb
1112007, tr. 66-69.
76. Nguy~n Minh TuAn, "Xac dinh tu each chu th~ thanh vien
h9 gia dlnh trong dinh do~t quyen su dl,lng dAt 1a tai san
chung cua h{>", Tqp chf lu~t h9c, sb 2/2012, tr. 55.
77. Nguy~n Quang Tuy~n, "VAn dS thira k~, dAt dai trong 1u~t
t1,1c Ba Na", Tqp chf lu~t h9c, sb 2/2008, tr. 54- 57.
78. Nguy~n Van Tuy~n, "VS vAn dS d~i di~n hQ'P phap cua
ngfin hang thuang m~i", Tqp chf lu~t h9c, sb 5/2003.
348
79. Ph~m Van Tuy~t, "Ban vS diSu ki~n cua nguai thira k~",
Tqp chf dan chu va phtip luqt, sf> 112003.
80. Ph~m Van Tuy~t, "Cfm xac dinh n()i dung cvm tir "nhiing
nguai c6 quy~n thira k~ di sim cua nhau" trong DiSu 644
BLDS", Tqp chf luqt h9c, s6 02/2005, tr. 42- 45.
81. Ph~m Van Tuy~t, "Di chuc va vAn dS hi~u h,rc cua di chuc",
Tqp chf luqt h9c, s6 6/1995.
82. Ph~ Van Tuy€t, "Tu each chu th€ cila ca nhan khi tham gia
giao dich dan slj', Tqp chi luqt h9c, s6 2/2004, tr. 55 - 58.
83. Ph~ Van Tuy€t, "Xac dinh thai di€m c6 hi~u l~rc cua di
chuc", Tc;tp chi luqt h9c, s6 3/1997, tr. 33- 36.
84. Ph;;tm Van Tuy~t. "Xung quanh vi~c xac dinh 2/3 cua m()t
sufrt thira k€ theo phap lu~t". Tqp chi luqt h9c, s6 2/1996.
85. Ph;,tm Van Tuy~t. "Ban v~ khai ni~m thira k€", Tqp chf luqt
h9c, s6 6/2002, tr.45- 47.
86. Tnln Van Tuan, "M9t s6 y kien vS vi~c giai quy€t yeu du
chia tai san chung d6i v6i di san thira k€ da h~t thai hi~u
ki ~n
A
~ ve~' th' '
lr~"
.ua u.e ~ qp ch'
' T. l toa' an
' nh" ,/" so~' J.1 4~'"~010
.an uan, I...
18- 20, 23.
87. Nguy~n The VQng, "V~ bai nhCing vu6ng m~c khi xac djnh
thai di€m cua m()t nguai hi tuyen b6 da ch~t". Tqp chi toa
tin nhan dan, sb 12/2009.
88. Nguy~n Tuy€t San, "M()t s6 kinh nghi~m qua cong tac
ki~m sat giai quy€t cac Vl,l an tranh chfrp V~ thira k€ h€t thai
hi~u. Tqp chi ki~m sat, sb 15/2010, tr. 15- 20.
89. Trfrn Thu Y~n. "Hanh trlnh khm ki~n chia l~i dfrt thira k~",
Tqp chingh~ luqt, s6 4/2011, tr. 54-58.
79. Ph~m Van Tuy~t, "Ban vS diSu ki~n cua nguai thira k~",
Tqp chf dan chu va phtip luqt, sf> 112003.
80. Ph~m Van Tuy~t, "Cfm xac dinh n()i dung cvm tir "nhiing
nguai c6 quy~n thira k~ di sim cua nhau" trong DiSu 644
BLDS", Tqp chf luqt h9c, s6 02/2005, tr. 42- 45.
81. Ph~m Van Tuy~t, "Di chuc va vAn dS hi~u h,rc cua di chuc",
Tqp chf luqt h9c, s6 6/1995.
82. Ph~ Van Tuy€t, "Tu each chu th€ cila ca nhan khi tham gia
giao dich dan slj', Tqp chi luqt h9c, s6 2/2004, tr. 55 - 58.
83. Ph~ Van Tuy€t, "Xac dinh thai di€m c6 hi~u l~rc cua di
chuc", Tc;tp chi luqt h9c, s6 3/1997, tr. 33- 36.
84. Ph;;tm Van Tuy~t. "Xung quanh vi~c xac dinh 2/3 cua m()t
sufrt thira k€ theo phap lu~t". Tqp chi luqt h9c, s6 2/1996.
85. Ph;,tm Van Tuy~t. "Ban v~ khai ni~m thira k€", Tqp chf luqt
h9c, s6 6/2002, tr.45- 47.
86. Tnln Van Tuan, "M9t s6 y kien vS vi~c giai quy€t yeu du
chia tai san chung d6i v6i di san thira k€ da h~t thai hi~u
' tr. ki ~n
A
~ ve~' th' '
lr~"
.ua u.e ~ qp ch'
' T. l toa' an
' nh" ,/" so~' J.1 4~'"~010
.an uan, I... ' tr.
18- 20, 23.
87. Nguy~n The VQng, "V~ bai nhCing vu6ng m~c khi xac djnh
thai di€m cua m()t nguai hi tuyen b6 da ch~t". Tqp chi toa
tin nhan dan, sb 12/2009.
88. Nguy~n Tuy€t San, "M()t s6 kinh nghi~m qua cong tac
ki~m sat giai quy€t cac Vl,l an tranh chfrp V~ thira k€ h€t thai
hi~u. Tqp chi ki~m sat, sb 15/2010, tr. 15- 20.
89. Trfrn Thu Y~n. "Hanh trlnh khm ki~n chia l~i dfrt thira k~",
Tqp chingh~ luqt, s6 4/2011, tr. 54-58.
349 349
* Lui.n an, lui.n van
90. Ph~iim Hung Cu<mg, Phr;zm vi iliJu chinh cua B9 lugt dan sv
Vi~t Nam 2005, Lu~n van thli\C si lu~t hQc, Tru<mg Dlili hQc
Lu~tHaN(>i.
91. Trdn Thj Hue, Di san thira ki, Lu~n an ti€n si lu~t hQc,
Tru<mg D~iti hQc Lu~t Ha N(>i.
92. Luong Thi Hgp, Mtjt s6 win i/J vJ thira ki theo di chuc va
thttc tiln giai quyh tranh chdp vJ thira ki theo di chuc tr;zi
Toa an nhan dan tinh Cao Bdng, Lu~n van th~itC si lu~t hQc,
Tru<mg D~iti hQc Lu~t Ha N(>i.
93. Hoang NgQc Hung, QuyJn i16i v6i hQ, ten- Mt}t s6 vdn i/J
[( lugn va thttc tiln, Lu~n van th~iiC si lu~t hQC, Tru<mg D~iti
hQc Lu~t Ha N(>i.
94. Le Dinh Nghi, QuyJn bf mgt ilm tu theo quy iljnh cua phap
lugt dan Sf! Vi~t Nam, Lu~n an ti€n si lu~t hQc, Trucrng D~iti
hQc Lu~t Ha N(>i.
95. Phung Thi Tuy€t Trinh, QuyJn bao dam an toan vJ tfnh
mr;zng, sue khoe, than thi trong phap lugt dan Sf! Vi~t Nam,
Lu~ van thlitc si lu~t hQc, Tru<mg D~iti hQc Lu~t Ha N(>i.
350
* Lui.n an, lui.n van
90. Ph~iim Hung Cu<mg, Phr;zm vi iliJu chinh cua B9 lugt dan sv
Vi~t Nam 2005, Lu~n van thli\C si lu~t hQc, Tru<mg Dlili hQc
Lu~tHaN(>i.
91. Trdn Thj Hue, Di san thira ki, Lu~n an ti€n si lu~t hQc,
Tru<mg D~iti hQc Lu~t Ha N(>i.
92. Luong Thi Hgp, Mtjt s6 win i/J vJ thira ki theo di chuc va
thttc tiln giai quyh tranh chdp vJ thira ki theo di chuc tr;zi
Toa an nhan dan tinh Cao Bdng, Lu~n van th~itC si lu~t hQc,
Tru<mg D~iti hQc Lu~t Ha N(>i.
93. Hoang NgQc Hung, QuyJn i16i v6i hQ, ten- Mt}t s6 vdn i/J
[( lugn va thttc tiln, Lu~n van th~iiC si lu~t hQC, Tru<mg D~iti
hQc Lu~t Ha N(>i.
94. Le Dinh Nghi, QuyJn bf mgt ilm tu theo quy iljnh cua phap
lugt dan Sf! Vi~t Nam, Lu~n an ti€n si lu~t hQc, Trucrng D~iti
hQc Lu~t Ha N(>i.
95. Phung Thi Tuy€t Trinh, QuyJn bao dam an toan vJ tfnh
mr;zng, sue khoe, than thi trong phap lugt dan Sf! Vi~t Nam,
Lu~ van thlitc si lu~t hQc, Tru<mg D~iti hQc Lu~t Ha N(>i.
350
 MVCLVC MVCLVC
Trang Trang
LOI GIOI 1'HJSU 5 LOI GIOI 1'HJSU 5
Chtr01lg I Chtr01lg I
KHAIN~MVELU!TDANSl/~TNAM 7 KHAIN~MVELU!TDANSl/~TNAM 7
A DOI WONG v A. PmJONG PHAP Dffiu cHiNH A DOI WONG v A. PmJONG PHAP Dffiu cHiNH
CUA LU!T DAN sv CUA LU!T DAN sv
I Dfii tugng di~u chinh ciia lu~t dan S\1' 7 I Dfii tugng di~u chinh ciia lu~t dan S\1' 7
II Phuong phap di~u chinh cua lu~t dan S\1' 15 II Phuong phap di~u chinh cua lu~t dan S\1' 15
III Djnh nghia lu~t dan S\f, phan bi~t lu~t dan S\1' v6i 18 III Djnh nghia lu~t dan S\f, phan bi~t lu~t dan S\1' v6i 18
cac nganh lu~t khac cac nganh lu~t khac
N H~ thfing phap lu~t dan s\f, khoa hQc lu~t dan sv, 21 N H~ thfing phap lu~t dan s\f, khoa hQc lu~t dan sv, 21
giao trinh lu~t dan sv giao trinh lu~t dan sv
v Sa luge ljch sir phat tri~n cua lu~t dan S\1' 24 v Sa luge ljch sir phat tri~n cua lu~t dan S\1' 24
B NGUONCUALU!TDANSl/ 31 B NGUONCUALU!TDANSl/ 31
I Khm ni~m va phan lo~ ngufm CUa lu~t dan S\1' 31 I Khm ni~m va phan lo~ ngufm CUa lu~t dan S\1' 31
II Quy phi,Ull phap lu~t dan sv 43 II Quy phi,Ull phap lu~t dan sv 43
III Ap d\lllg lu~t dan S\1', ap dl,mg t~p qulin va ap d\lllg 46 III Ap d\lllg lu~t dan S\1', ap dl,mg t~p qulin va ap d\lllg 46
tuang tv phap lu~t tuang tv phap lu~t
c NHISM Vl,J, NGUYEN TAC CUA LU!T DAN sv 50 c NHISM Vl,J, NGUYEN TAC CUA LU!T DAN sv 50
I Vai tro cua Dang c9ng san Vi~t Nam trong vi~c xay 50 I Vai tro cua Dang c9ng san Vi~t Nam trong vi~c xay 50
d\l'Dg va hoan thi~n phap lu~t dan S\1' d\l'Dg va hoan thi~n phap lu~t dan S\1'
II Nhi~m V\1 cua lu~t dan S\1' 52 II Nhi~m V\1 cua lu~t dan S\1' 52
III Nhiing nguyen t~c cua lu~t dan S\1' 55 III Nhiing nguyen t~c cua lu~t dan S\1' 55

351 351
 ChU"ong II ChU"ong II
QUAN HB PHAP LUAT DAN sv 61 QUAN HB PHAP LUAT DAN sv 61
A KHAIN$M QUAN He PHAP LUAT DAN sv 61 A KHAIN$M QUAN He PHAP LUAT DAN sv 61
I Quan h~ phap lu~t dan sv va d~c di~m cua quan h~ 61 I Quan h~ phap lu~t dan sv va d~c di~m cua quan h~ 61
phap lu~t dan sv phap lu~t dan sv
II Thanh phftn cua quan h~ phap lu~t dan sv 64 II Thanh phftn cua quan h~ phap lu~t dan sv 64
ill Phan loC;li quan h~ phap lu~t dan sv 72 ill Phan loC;li quan h~ phap lu~t dan sv 72
N Can cu lam phat sinh, thay d6i, chfun dm quan h~ 75 N Can cu lam phat sinh, thay d6i, chfun dm quan h~ 75
phap lu~t dan sv phap lu~t dan sv
B cA NHAN - cHD THE cDA QUAN HB PHAP 77 B cA NHAN - cHD THE cDA QUAN HB PHAP 77
LUATDANSV LUATDANSV
I Nang lvc phap lu~t dan sv cua ca nhan 77 I Nang lvc phap lu~t dan sv cua ca nhan 77
II Nang lvc hanh vi dan sv cua ca nhan 89 II Nang lvc hanh vi dan sv cua ca nhan 89
ill Giamh9 96 ill Giamh9 96
N Noi cu tru cua ca nhan 103 N Noi cu tru cua ca nhan 103
c PHAP NHAN - cHD THE cDA QUAN H€ PHAP 104 c PHAP NHAN - cHD THE cDA QUAN H€ PHAP 104
LUATDANSV LUATDANSV
I Khai ni~m phap nhan 104 I Khai ni~m phap nhan 104
II Dia vi phap li va cac y~u tf> li ljch CUa phap nhan 115 II Dia vi phap li va cac y~u tf> li ljch CUa phap nhan 115
ill Thanh l~p va dlnh chi phap nhan 121 ill Thanh l~p va dlnh chi phap nhan 121
N Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghla Vi~t Nam, co 127 N Nha nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghla Vi~t Nam, co 127
quan nha nu6c 6 trung uang, dia phuang quan nha nu6c 6 trung uang, dia phuang
D HQ gia dlnh, T6 hgp tac va cac t6 chuc khong c6 tu 129 D HQ gia dlnh, T6 hgp tac va cac t6 chuc khong c6 tu 129
each phap nhan each phap nhan
I H() gia dlnh 129 I H() gia dlnh 129
II T6 hgp tac 131 II T6 hgp tac 131

352 352
 Chuong III Chuong III
GIAO DJCH DAN Slj, DM DI$N, 135 GIAO DJCH DAN Slj, DM DI$N, 135
THOr HAN v A THOr HI$U THOr HAN v A THOr HI$U
I Giao djch dan sv 135 I Giao djch dan sv 135
IT Dc;ti di~n 155 IT Dc;ti di~n 155
m Thm hc;tn va thm hi~u 161 m Thm hc;tn va thm hi~u 161

ChuongiV ChuongiV
QUYEN so HOD v A cAc QUYEN KHAc 161 QUYEN so HOD v A cAc QUYEN KHAc 161
nor vor TAr sAN nor vor TAr sAN
A so HCru v A QUYEN so HOD 171 A so HCru v A QUYEN so HOD 171
I Khai ni~m sa hiiu va quy~n sa hfru 171 I Khai ni~m sa hiiu va quy~n sa hfru 171
IT Qua trlnh phat tri€n cua phap lu~t v~ sa hiiu anu6c ta 177 IT Qua trlnh phat tri€n cua phap lu~t v~ sa hiiu anu6c ta 177
B QUAN HJ?; PHAP LUAT DAN sv VE so HCru 189 B QUAN HJ?; PHAP LUAT DAN sv VE so HCru 189
I Chu th€ cua quy~n sa hiiu 190 I Chu th€ cua quy~n sa hiiu 190
IT Khach th€ cua quy~n sa hfru 192 IT Khach th€ cua quy~n sa hfru 192
m N<)i dung cua quy~n sa hiiu 203 m N<)i dung cua quy~n sa hiiu 203
c cAN cuxA.c W vAcHAM Dlrr QUYEN so HOD 211 c cAN cuxA.c W vAcHAM Dlrr QUYEN so HOD 211
I Can cu xac l~p quy~n sa hiiu 211 I Can cu xac l~p quy~n sa hiiu 211
IT Can cu chfun dm quy~n sa hfru 217 IT Can cu chfun dm quy~n sa hfru 217
D cAc HINH THlrc so HOD 219 D cAc HINH THlrc so HOD 219
I Sa hiiu toan dan 220 I Sa hiiu toan dan 220
IT Sa hfru rieng 238 IT Sa hfru rieng 238
m Sa hiiu chung 243 m Sa hiiu chung 243
D BAO VB QUYEN so HUu 257 D BAO VB QUYEN so HUu 257
I Khai ni~m bao v~ quy~n sa hiiu 257 I Khai ni~m bao v~ quy~n sa hiiu 257
IT Cac phuong thuc bao v~ quy~n sa hiiu, quy~n kh:k 260 IT Cac phuong thuc bao v~ quy~n sa hiiu, quy~n kh:k 260
d6i v6i tai san d6i v6i tai san

353 353
E NlfO'NG QUY DlNH KHAC VE QUYEN so HOlJ 267 E NlfO'NG QUY DlNH KHAC VE QUYEN so HOlJ 267
I Nghia V\1 cua chu s6 htru 268 I Nghia V\1 cua chu s6 htru 268
II Quy~n khac d6i vwois thl san 271 II Quy~n khac d6i vwois thl san 271

ChuongV ChuongV
QVYEN TII(JA KE 287 QVYEN TII(JA KE 287
i Khai ni~m v~ quy~n thua k~ 287 i Khai ni~m v~ quy~n thua k~ 287
II So luge qua trlnh phat tri~n phap lu~t thua k~ cua 292 II So luge qua trlnh phat tri~n phap lu~t thua k~ cua 292
Vi~tNam Vi~tNam
m M()t sA quy dinh chung v~ thua k~ 296 m M()t sA quy dinh chung v~ thua k~ 296
N Thira k~ theo di chuc 311 N Thira k~ theo di chuc 311
v Thua k~ theo phap lu~t 325 v Thua k~ theo phap lu~t 325
VI Thanh toan va phan chia di san 334 VI Thanh toan va phan chia di san 334

DANH MlJC TAl L$U THAM KHAO 340 DANH MlJC TAl L$U THAM KHAO 340

354 354
 , ' , '
GIAOTRINH GIAOTRINH
LUAT
•
DAN SUVIET
• •
NAM LUAT
•
DAN SUVIET
• •
NAM
TAPI
•
TAPI
•

Chiu tnich nhi~m xuAt ban va n9i dung Chiu tnich nhi~m xuAt ban va n9i dung
Ph6 Giam d6c, Ph6 Tfmg bien t?p ph\1 tnkh Ph6 Giam d6c, Ph6 Tfmg bien t?p ph\1 tnkh
D~ ta, Thc;tc siMA DUY QUAN D~ ta, Thc;tc siMA DUY QUAN

Bien t?p Bien t?p

D6 HU'ONG cue D6 HU'ONG cue

Thiet ke bla Thiet ke bla

D!NG VINH QUANG D!NG VINH QUANG

Trinh bay va ch~ ban t~ Trinh bay va ch~ ban t~

PHONG QUAN Lf KHOA HQC VA TRl Sl/ TAP CHI PHONG QUAN Lf KHOA HQC VA TRl Sl/ TAP CHI
TRU'ONG DAI HQC LU!T HANOI TRU'ONG DAI HQC LU!T HANOI

In 3.000 cu6n kh6 14,5 x 20,5cm t~i Xi nghi~p in Lao d(>ng xa hQi- Chi nbanh
Cong ty TNHH MTV Nba xuAt ban Lao d(>ng xa hQi - s6 36, ngo Hoa Blnh 4,
Minh Khai, Hai Ba Trung, Ha N(>i. s6 xac nh?n dang ki xuAt ban: 394-2018/
CXBIPH/44-188/CAND. Quy~t dinh xudt ban s6 2012018/QI>XB-NXBCAND
ngay 08/02/2018 cua Giam d6c Nha xufit ban Cong an nban dan. In xong, n(>p
luu chi~u quy I nam 2018.
ISBN: 978-604-72-3169-0
In 3.000 cu6n kh6 14,5 x 20,5cm t~i Xi nghi~p in Lao d(>ng xa hQi- Chi nbanh
Cong ty TNHH MTV Nba xuAt ban Lao d(>ng xa hQi - s6 36, ngo Hoa Blnh 4,
Minh Khai, Hai Ba Trung, Ha N(>i. s6 xac nh?n dang ki xuAt ban: 394-2018/
CXBIPH/44-188/CAND. Quy~t dinh xudt ban s6 2012018/QI>XB-NXBCAND
ngay 08/02/2018 cua Giam d6c Nha xufit ban Cong an nban dan. In xong, n(>p
luu chi~u quy I nam 2018.
ISBN: 978-604-72-3169-0