Analiza finansowa PKN Orlen

I. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI PKN ORLEN S.A.

Polski Koncern Naftowy Spółka Akcyjna została utworzona aktem

notarialnym z dnia 29 czerwca 1993 roku w wyniku przekształcenia
przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną. Spółka została
zarejestrowana pod nazwą Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i
Petrochemiczne „Petrochemia Płock” Spółka Akcyjna w Sądzie Rejonowym
w Płocku, w dniu 1 lipca 1993 roku pod numerem RHB VIII 780. Siedziba
Spółki mieści się w Płocku, ul.Chemików 7.
Dnia 7 września 1999r doszło do przyłączenia do Spółki w drodze
inkorporacji Centrali Paliw Naftowych CPN S.A., a następnie zgodnie z
uchwałą Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy z dnia 3 kwietnia 2000
roku zarejestrowaną w Sądzie Rejonowym w Płocku w dniu 12 kwietnia
2000 roku Spółka zmieniła nazwę na Polski Koncern Naftowy ORLEN
Spółka Akcyjna.
Według statutu przedmiotem działalności spółki jest:
• przerób ropy naftowej oraz wytwarzanie produktów i
półproduktów ropopochodnych/ rafineryjnych i
petrochemicznych,
• prowadzenie działalności handlowej w obrocie krajowym i
zagranicznym na rachunek własny, na zlecenie i w komisie, a w
szczególności: obrót ropą naftową, paliwami ropopochodnymi i
innymi, sprzedaż pojazdów mechanicznych oraz części
i akcesoriów do nich, sprzedaż artykułów przemysłowych i
spożywczych,
• prowadzenie działalności badawczej, projektowej, rozwojowej,
budowlanej, produkcyjnej na własny rachunek i w komisie, w
dziedzinach związanych z przetwarzaniem, magazynowaniem,
konfekcjonowaniem i obrotem paliwami stałymi, ciekłymi i
gazowymi oraz pochodnymi produktami chemicznymi
i transportem drogowym, kolejowym, wodnym i rurociągowym,
 • prowadzenie działalności transportowej w zakresie transportu
drogowego, kolejowego, wodnego i rurociągowego,
• magazynowanie, składowanie i przechowywanie ropy naftowej i
paliw płynnych oraz tworzenie i utrzymywanie zapasów paliw na
zasadach określonych właściwymi przepisami,
• świadczenie usług związanych z przedmiotem działalności, a w
szczególności: dokonywanie przeładunków morskich i lądowych,
uszlachetnianie paliw i gazów, w tym etylizacja, barwienie,
dodawanie komponentów,
• skup, obrót i przerób olejów przepracowanych oraz innych
odpadów chemicznych,
• wytwarzanie, przesyłanie i obrót energią cieplną i elektryczną,
• dokonywanie remontów urządzeń związanych z przedmiotem
działalności,
• produkcja metalowa i przetwórstwo tworzyw sztucznych,
• prowadzenie stacji paliw, barów, restauracji i hoteli,
• prowadzenie kapitałowej działalności inwestycyjnej, a w
szczególności nabywanie i obrót akcjami i udziałami, tak w
obrocie krajowym jak i zagranicznym,
• prowadzenie szkolnictwa i szkolenia zawodowego oraz spraw
socjalno-bytowych.

II. OCENA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ POLSKIEGO KONCERNU

NAFTOWEGO ORLEN S.A.

DANE DO OBLICZENIA WSKAŹNIKÓW PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

ZESTAWIONE NA PODSTAWIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH
OPUBLIKOWANYCH NA STRONIE INTERNETOWEJ FIRMY: www.orlen.pl

1998r. 1999r. 2000r.

WYSZCZEGÓLNIENIE
tys. zł
1 2 3 4
 Majątek trwały 5 039 765 7 749 276 8 382 280

Aktywa bieżące 1 493 815 3 536 826 4 562 889

Pasywa bieżące 1 518 341 3 311 101 4 052 293

Zobowiązania
504 539 924 947 1 246 248
długoterminowe
Spłata długoterminowych
188 694 204 112 862 105
pożyczek i kredytów
Spłata krótkoterminowych
0 268 865 570 192
pożyczek i kredytów

Należności krótkoterminowe 617 172 1 318 511 1 666 035

Zapasy 754 734 2 039 031 2 706 299

Zapasy produktów gotowych 615 609 733 849 1 139 054

Koszt wytworzenia
5 056 960 7 187 670 13 258 575
produktów gotowych

Kapitał obrotowy 241 971 517 558 1 169 876

1 2 3 4
Rozliczenia międzyokresowe
266 497 291 833 659 280
czynne

Sprzedaż netto 11 892 788 18 350 012 26 859 907

Zysk przed opodatkowaniem 745 270 927 677 1 127 282

Zysk netto 522 198 721 907 804 850

Średni stan zapasów - 1 396 883 2 372 665

Średni stan zapasów

- 674 729 936 452
wyrobów gotowych

Średni stan należności - 967 842 1 492 273

Średni stan zobowiązań - 2 083 886 2 729 060

Uwaga: Dane dotyczące 1998r i 1999r. pochodzą z bilansów oraz
rachunków zysku i strat pro - forma, które uwzględniają skonsolidowane
wyniki PKN S.A. oraz CPN S.A. przed ich połączeniem.

WSKAŹNIKI BIEŻĄCEJ I SZYBKIEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

1. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej

aktywa bieżące
=
pasywa bieżące

lub
zapasy + należności + śr odki pieniężne + inne aktywa bieżące
=
bieżące zobowiązania

Wskaźnik określa stosunek aktywów bieżących do zobowiązań

bieżących. Zobowiązania te to: zobowiązania wobec dostawców,
pracowników, budżetów, instytucji publicznoprawnych, kredyty
krótkoterminowe oraz rata kredytu długoterminowego do zapłacenia w
danym roku. Równowaga finansowa firmy jest zachowana, gdy wielkość
aktywów bieżących jest około 2 razy większa niż kwota pasywów
bieżących. Minimalny, bezpieczny poziom tego wskaźnika określa się na
1,2. Zatem wskaźnik bieżącej płynności finansowej powinien przyjmować
wartości 1,2 – 2,0. Wskaźnik niższy od 1,2 może oznaczać, że firma nie ma
odpowiedniej gotówki do spłacenia zobowiązań bieżących, czyli działa z
dnia na dzień. Zbyt wysoki poziom tego wskaźnika wskazuje na mały
udział zobowiązań bieżących w finansowaniu działalności.
W PKN Orlen S.A. wskaźnik bieżącej płynności finansowej wynosi:

1760312
• w 1998r. =1,16
1518341

3828659
• w 1999r. =1,16
3311101

5222169
• w 2000r. =1, 29
4052293
Wnioski:

W badanym okresie wskaźnik był na poziomie ogólnie przyjętego

minimum i wynosił odpowiednio w 1998r 1,16; w 1999r. 1,16; w 2000r.
1,29. Osiągnięte wielkości informują, że w kolejnych latach nie wystąpiło
zagrożenie zdolności pokrywania bieżących zobowiązań, co oznacza, że
firma zachowała równowagę finansową.

2. Wskaźnik szybki (mocny test)

aktywa bieżące − zapasy − r ozliczenia międzyokr esowe czynne

=
bieżące pasywa

Wskaźnik szybki pokazuje, w jakim stopniu aktywa o dużym stopniu

płynności pokrywają zobowiązania krótkoterminowe. Poziom tego
wskaźnika powinien kształtować się powyżej 1,0. Taka wielkość wskaźnika
oznacza, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym
zobowiązaniom. Wartość wskaźnika niższa od 1,0 może być uzasadniona
tylko w sytuacji wysokiej inflacji.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik szybki wynosi:

1760312 −754734 −266497

• w 1998r. = 0 , 49
1518341

3828659 −2039031 −291833

• w 1999r. = 0 , 45
3311101

5222169 −2706299 −659280

• w 2000r. = 0 , 46
4052293

Wnioski:

W analizowanym okresie wskaźnik kształtował się poniżej 1,0 i

wynosił odpowiednio w 1998r. 0,49; w 1999r. 0,45; w 2000r. 0,46. Na ogół
taki poziom wskaźnika informuje o tym, że mogły wystąpić problemy z
bieżącymi zobowiązaniami jednak wskaźnik płynności bieżącej pokazał, że
nie było takiego zagrożenia. Wytłumaczeniem takiej wysokości wskaźnika
szybkiego może być utrzymywanie większych zapasów wynikających z
profilu działalności firmy, inflacją i dużymi wahaniami ceny ropy na rynku
światowym a także wysokie krótkoterminowe zobowiązania z tytułu
podatku akcyzowego.
Zestawiając tendencje wskaźnika bieżącej płynności finansowej,
wskaźnika szybkiego oraz biorąc pod uwagę rodzaj produkcji
przedsiębiorstwa można stwierdzić, że w kolejnych latach zachowano
bieżącą płynność finansową. Uzyskiwanie wskaźnika szybkiego na
niezadowalającym poziomie spowodowane jest głównie specyfiką
funkcjonowania spółki, która wymaga utrzymania wysokich zapasów oraz
może wynikać z polityki płatniczej polegającej na krótkotrwałym
zamrażaniu pieniędzy w należnościach i dużym udziale zobowiązań w
finansowaniu działalności. Na wysokość wskaźników płynności wpływa
również specyficzna sytuacja Spółki posiadającej trwale wysokie
krótkoterminowe zobowiązania z tytułu podatku akcyzowego.
KAPITAŁ OBROTOWY A PŁYNNOŚĆ FINANSOWA

1. Kapitał obrotowy w dniach obrotu

kapital obrotowy
= x 360 dni
sprzedaż netto

Wskaźnik pokazuje na ile dni obrotu wystarcza kapitał obrotowy.

Przy zwiększeniu sprzedaży poziom kapitału obrotowego w dniach maleje.
Oznacza to, że zwiększając obrót należy proporcjonalnie zwiększyć kapitał
obrotowy, w przeciwnym razie wystąpi niebezpieczeństwo utraty płynności
finansowej przedsiębiorstwa.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik kapitału obrotowego w dniach obrotu wynosi:

241971
• w 1998r. x360 = 7 , 3
11892788

517558
• w 1999r. x360 =10 , 2
18350012

1169876
• w 2000r. x360 =15, 7
26859907

Wnioski:

Kapitał obrotowy w kolejnych latach wystarczał na 7,3; 10,2; 15,7 dni

obrotu. Wyniki świadczą o zwyżkowej tendencji tego wskaźnika. Powodem
wzrostu było zwiększanie się z roku na rok sprzedaży przy równoczesnym i
relatywnie większym wzroście kapitału obrotowego.

2. Wskaźnik rotacji zapasów

spr zedaż netto

=
śr edni stan zapasów
 Wskaźnik rotacji zapasów odpowiada na pytanie ile razy w ciągu
badanego okresu nastąpi zużycie i odnowienie stanu zapasów.
Przedsiębiorstwa nie mogą zamrażać w zapasach zbyt dużej ilości
kapitałów obrotowych, ponieważ prowadzi to do zachwiania płynności
finansowej. Wielkość wskaźnika oblicza się przez zbadanie relacji
sprzedaży netto do średniego stanu zapasów. Wzrost wskaźnika oznacza,
że zapasy wystarczą na mniejszą liczbę dni sprzedaży. Takie zjawisko jest
na ogół korzystne, gdyż zmniejszają się wówczas koszty magazynowania
oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zamrożonego w zapasach.
Negatywnym skutkiem wzrostu wskaźnika może być ryzyko niemożności
wywiązania się z nagłego, zwiększonego zapotrzebowania zgłaszanego
przez klientów, co może doprowadzić do utraty odbiorców.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji zapasów wynosi:

18350012
• w 1999r. =13,1
1396883

26859907
• w 2000r. =11, 3
2372665

Wnioski:

Wskaźnik rotacji zapasów w latach 1999 i 2000 był zróżnicowany i

wynosił odpowiednio 13,1 i 11,3. Wielkość wskaźnika informuje, że w 1999
roku zużyto i odnowiono zapasy 13 razy, a w 2000 roku 11 razy. Wskaźnik
wykazuje niewielką tendencję spadkową, która oznacza, że w 2000 roku
wzrósł stan zapasów. Ponieważ wskaźnik dotyczy ogółu zapasów można
dodatkowo obliczyć jak kształtowała się rotacja zapasów wyrobów
gotowych, która wskaże, jaki był popyt na produkty PKN Orlen S.A.

3. Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych

 koszt wytworzenia wyrobów gotowych
=
średni stan zapasów wyrobów gotowych

Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych informuje, jaki był

wpływ zapasów wyrobów gotowych na ogólny stan zapasów oraz jaki był
popyt na wyroby firmy. Niski wskaźnik świadczy o występowaniu
znacznego popytu na towary przedsiębiorstwa a także o łatwości ich
sprzedaży i krótkim okresie magazynowania.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji zapasów wynosi:

7187670
• w 1999r. =10 , 7
674729

13258575
• w 2000r. =14 , 2
936452

Wnioski:

Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych w badanym okresie był

zróżnicowany i wynosił odpowiednio 10,7 w 1999r i 14,2 w 2000r.
Uzyskane wyniki wskazują, że w 1999r. występował większy popyt na
wyroby PKN Orlen S.A. niż w roku 2000. Ponadto można stwierdzić, iż to
wyroby gotowe w 2000 roku były dłużej magazynowane, co były przyczyną
ogólnego wzrostu stanu zapasów w tym roku.

4. Wskaźnik obrotu zapasami w dniach

śr edni stan zapasów

= x 360 dni
spr zedaż netto

lub
360 dni
=
wskaźnik obr otu zapasami

Obliczając wskaźnik obrotu zapasami w dniach uzyskamy informację

o skali zamrożenia środków obrotowych. Poziom wskaźnika pokazuje, co
ile dni odnawiane są zapasy do zrealizowania określonej sprzedaży. Niski
wskaźnik informuje o szybkim obrocie, a w przypadku zapasów wyrobów
gotowych świadczy o znacznym popycie na te towary i krótkim okresie
magazynowania.

W PKN Orlen S.A. obrót zapasami w dniach wynosi:

1396883
• w 1999r. x360 = 27 , 4
18350012

2372665
• w 2000r. x360 =31,8
26859907

Wnioski:

Wskaźnik obrotu zapasami w dniach wynosił w 1999r. 27,4 dni a w

2000r. 31,8 dni. Jak widać wielkości te są zbliżone do siebie i wskazują na
szybki obrót zapasami. Taki stan rzeczy wynika z rodzaju działalności
spółki i świadczy o łatwości zbywania swoich produktów.

5. Wskaźnik rotacji należności

spr zedaż netto

=
śr edni stan należności

Dla zwiększenia sprzedaży przedsiębiorstwa starają się ułatwić

klientom zakupy, w tym celu udzielają im kredytu. Powstające należności u
klientów muszą być ściągane w odpowiednim czasie. W przeciwnym razie
przedsiębiorstwu grozi zachwianie płynności finansowej. Jeżeli wskaźnik
rotacji należności jest mniejszy od 7,0 to według ogólnie przyjętych
założeń przedsiębiorstwo zbyt długo utrzymuje środki pieniężne w
należnościach, czyli zbyt długo kredytuje swoich odbiorców.
Najkorzystniejsza sytuacja występuje, gdy wskaźnik przyjmuje wartości 7,0
– 10,0.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji należności wynosi:

 18350012
• w 1999r. =19 , 0
967842

26859907
• w 2000r. =18, 0
1492273

Wnioski:

Wskaźnik rotacji należności w kolejnych latach był bardzo

wysoki i
odpowiednio wynosił 19 w 1999r oraz 18 w 2000r. Tak wysoki poziom
wskaźnika może wynikać ze specyfiki działalności spółki, która dzięki
szybkiemu obrotowi należnościami (surowej polityce finansowej spółki
wobec klientów) stwarza sobie korzystne uwarunkowania do spłaty
zaciągniętych zobowiązań krótkoterminowych.
6. Wskaźnik cyklu należności

śr edni stan należności

= x 360 dni
spr zedaż netto

lub
360 dni
=
wskaźnik r otacji należności

Wskaźnik cyklu należności służy do określenia jak długo środki

pieniężne tkwią w należnościach. Informuje on za ile dni sprzedaży nie
uzyskano jeszcze należności u odbiorców. Przyjmuje się, że norma w tym
zakresie wynosi około 2 miesięcy. Po przekroczeniu tego czasu powstaje
groźba kumulowania należności a w konsekwencji może to doprowadzić do
zatorów płatniczych i utraty płynności finansowej. Zbyt wysoki wskaźnik
świadczy o nieskutecznej polityce ściągania należności.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik cyklu należności w dniach wynosi:

967842
• w 1999r. x360 =19, 0
18350012

1492273
• w 2000r. x360 = 20 , 0
26859907

Wnioski:

Obliczone wskaźniki informują, że w 1999 roku należności

uzyskiwano średnio po około 19 dniach, a w 2000 roku po 20 dniach. W
porównaniu z przyjętą normą w tym zakresie (2 miesiące) poziom
wskaźnika jest niski i świadczy o bardzo skutecznej polityce ściągania
należności oraz potwierdza surową politykę finansowa wobec klientów.

7. Wskaźnik rotacji zobowiązań

 spr zedaż netto
=
śr edni stan zobowiązań

Wskaźnik rotacji zobowiązań służy do ustalenia ile razy w ciągu

badanego okresu firma odtwarza stan swoich zobowiązań. W celu
ustalenia tego wskaźnika badamy relacje sprzedaży netto do zobowiązań
bieżących bez kredytu krótkoterminowego oraz raty kredytu
długoterminowego do zapłacenia w danym roku.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rotacji zobowiązań wynosi:

18350012
• w 1999r. =8,8
2083886

26859907
• w 2000r. = 9 ,8
2729060

Wnioski:

Wskaźnik rotacji zobowiązań wynosi w 1999r. 8,8, a w 2000r. 9,8.

Porównując te wyniki ze wskaźnikami rotacji należności można stwierdzić,
że spółka szybciej inkasowała należności od klientów niż regulowała swoje
zobowiązania. Wniosek ten wynika z faktu, że spółka dwa razy rzadziej
spłacała swoje zobowiązania niż ściągała należności.

8. Okres płacenia zobowiązań w dniach

śr edni stan zobowiązań

= x 360 dni
spr zedaż netto

lub
360 dni
=
wskaźnik r otacji zobowiązań

Przedstawione proporcje wskazują, jaki jest średni okres regulowania

zobowiązań lub inaczej, jakie jest ich opóźnienie. Czym dłuższy jest ten
czas, tym korzystniejsze jest to dla przedsiębiorstwa. W takim przypadku
mniejsze są potrzeby przedsiębiorstwa w zakresie kapitału obrotowego.

W PKN Orlen S.A. okres płacenia zobowiązań w dniach wynosi:

2083886
• w 1999r. x360 = 40 , 9
18350012

2729060
• w 2000r. x360 =36 , 6
26859907

Wnioski:

Okres płacenia zobowiązań w PKN Orlen S.A. wynosił średnio w

1999r. 40,9 dni a w 2000r. 36,6 dni. Wskaźniki te informują o korzystnej
dla spółki sytuacji, gdyż pozwoliły zmniejszyć potrzeby w zakresie kapitału
obrotowego. Zestawiając średni okres płacenia zobowiązań ze średnim
okresem ściągania należności widać, że PKN Orlen S.A. prowadził w
badanym okresie bardzo korzystną politykę płatniczą.

9. Średnioroczny cykl środków pieniężnych w dniach obrotu.

= obrót zapasami w dniach + okres ściągania należności w dniach –

okres płacenia zobowiązań w dniach

Wskaźnik ten informuje o okresie czasu, który mija od chwili odpływu

gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do chwili wpływu
gotówki ze ściągniętych należności. Cykl ten powinien być jak najkrótszy,
gdyż oznacza to, że środki pieniężne zainwestowane w aktywa bieżące
szybko wracają do przedsiębiorstwa, co pozwala na ponowne ich
wykorzystanie.

W PKN Orlen S.A. średnioroczny cykl środków pieniężnych w dniach

obrotu wynosi:
• w 1999r. 27,4 + 19,0 – 40,9 = 5,5
• w 2000r. 31,8 + 20,0 – 36,6 = 15,2

Wnioski:

W analizowanym okresie cykl środków pieniężnych wynosił 5,5 dni w

1999r. i 15,2 dni w 2000r. Tak krótkie cykle środków pieniężnych świadczą
o szybkiej rotacji pieniędzy zainwestowanych w aktywa bieżące, co ma
korzystny wpływ na działalność spółki. Wielkości wskaźników wynikają ze
specyfiki branży i odpowiedniej polityki obrotu zapasami, należnościami i
zobowiązaniami.

PODSUMOWANIE PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ PKN ORLEN S.A.

Analiza wykazała, że Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. w latach

1998 - 2000 zachował płynność finansową. Wskaźnik płynności bieżącej
utrzymywał się na poziomie ogólnie przyjętego minimum bezpieczeństwa
finansowego, a w 2000r był najwyższy i osiągną wielkość 1,3.
W tym samym okresie wskaźnik szybki (mocny test) nie przekroczył
poziomu 0,5 co oznacza, że był niższy od uważanego za bezpieczny tj. 1,0.
Na wysokość wskaźników płynności wpływa specyficzna sytuacja Spółki
posiadającej trwale wysokie krótkoterminowe zobowiązania z tytułu
podatku akcyzowego i dostaw oraz korzystne terminy płatności za
dostawy.
Wskaźniki obrotu zapasami i rotacji zapasów wyrobów gotowych
wskazują, że PKN S.A. w tym czasie utrzymywał zapasy na dużym
poziomie. Jest to zgodne z charakterem działalności spółki. Jednocześnie
analiza wykazała, że obrót zapasami następuje bardzo szybko i wynosi
średnio 30 dni, co wskazuje na łatwość zbywania produktów.
W badanym okresie spółka średnio inkasowała należności po 19
dniach, a regulowała zobowiązania wobec dostawców po około 39 dniach.
Taka relacja należności do zobowiązań powoduje bardzo korzystną
sytuację, ponieważ w takim przypadku następuje mniejsze
zapotrzebowanie na kapitał obrotowy.
Uzyskane cykle środków pieniężnych świadczą o szybkiej rotacji
pieniędzy zainwestowanych w aktywa bieżące, co ma korzystny wpływ na
działalność spółki. Wielkości wskaźników wynikają ze specyfiki branży i
odpowiedniej polityki obrotu zapasami, należnościami i zobowiązaniami.

III. OCENA RENTOWNOŚCI POLSKIEGO KONCERNU NAFTOWEGO

ORLEN S.A.

RENTOWNOŚĆ SPRZEDAŻY

1. Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto

zysk przed opodatkowaniem

= x 100%
sprzedaż netto

Wskaźnik odzwierciedla politykę cen przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki

uzyskuje na skutek określonej wielkości sprzedaży. Wielkość wskaźnika
jest niezależna od stopy opodatkowania zysku, zależy zaś od zysku
osiąganego na działalności podstawowej, działalności finansowej, wyniku
na pozostałej sprzedaży oraz od salda strat i zysków nadzwyczajnych.
W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności sprzedaży brutto wynosi:

745270
• w 1998r. x 100% = 6 , 3%
11892788

927677
• w 1999r. x 100% = 5,1%
18350012

1127282
• w 2000r. x 100% = 4 , 2%
26859907

Wnioski:
 Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto z roku na rok pogarsza się i z
poziomu 6,3 w 1998r. spadł do poziomu 4,2 w 2000r. Pogarszanie się
wyniku oznacza, że zrealizowana wielkości sprzedaży przy stosowanej w
danym roku polityce cen wygenerowała 6,3% zysku w 1998r; 5,1% w
1999r; a 4,2% w 2000r.

2. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto

zysk netto
= x 100%
sprzedaż netto

Wskaźnik rentowności sprzedaży netto nazywany również zwrotem

ze sprzedaży informuje o wielkości marży zysku, jaką przynosi dana
wartość sprzedaży. Jest dobrym miernikiem kondycji finansowej firmy – im
wyższy wynik tym lepsza sytuacja przedsiębiorstwa.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności sprzedaży netto wynosi:

522198
• w 1998r. x 100% = 4 , 4%
11892788

721907
• w 1999r. x 100% = 3, 9%
18350012

804850
• w 2000r. x 100% = 3, 0%
26859907

Wnioski:

Otrzymane wyniki wskazują na malejący trend tego wskaźnika.

Oznacza to, iż marża uzyskiwana z danej wartości sprzedaży spada, i tak
wynosiła ona odpowiednio 4,4% w 1998r; 3,9% w 1999r; 3,0% w 2000r.

Wskaźniki rentowności sprzedaży brutto i netto mają tendencję

spadkową. Nie musi to wynikać ze złej strategii firmy, gdyż w
analizowanym okresie było wiele czynników, które mogły wpłynąć na
działalność firmy. Do najważniejszych należy zaliczyć znaczny wzrost
stawek podatku akcyzowego, zwyżka notowań ropy na rynkach
światowych, a także umocnienia dolara względem złotego. Takie wyniki są
także rezultatem relatywnie krótkiego cyklu produkcyjnego i możliwość
szybkiej sprzedaży wyrobów.

RENTOWNOŚĆ MAJĄTKU

1. Wskaźnik rentowności majątku (ROA)

zysk netto
= x 100%

wartość majątku (aktywów) ogółem

Wskaźnik pokazuje efektywność zarządzania aktywami, wyznacza

ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku. Im
większa wartość wskaźnika tym sytuacja finansowa firmy lepsza.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności majątku wynosi:

522198
• w 1998r. x 100% = 7 , 7%
6800077

721907
• w 1999r. x 100% = 6 , 2%
11577935

804850
• w 2000r. x 100% = 5, 9%
13604449

Wnioski:

Kolejne wyniki wskazują, iż wskaźnik rentowności spada w każdym

badanym roku. Relacja wskaźnika z 1998r. do 2000r. pokazuje, że
rentowność majątku obniżyła się o 23%. Oznacza to, że maleje zdolność
aktywów do generowania zysku, czyli obniża się efektywność
przedsiębiorstwa w zarządzaniu aktywami.
RENTOWNOŚĆ FINANSOWA

1. Wskaźnik rentowności finansowej (ROE)

zysk netto
= x100%
kapital wlasny

Wskaźnik pozwala określić akcjonariuszom stopę zysku inwestycji w

akcje danej firmy. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym
korzystniejsza sytuacja finansowa firmy, co stwarza możliwość uzyskania
wyższych dywidend oraz daje perspektywę dalszego rozwoju
przedsiębiorstwa.

W PKN Orlen S.A. wskaźnik rentowności finansowej wynosi:

522198
• w 1998r. x 100% =10, 9%
4777197

721907
• w 1999r. x 100% = 9 ,8%
7341887

804850
• w 2000r. x 100% = 9 , 7%
8305908

Wnioski:

Rentowność finansowa obniżała się w każdym roku – najwięcej w

1999r (blisko o 10% w porównaniu z 1998r.), w 2000r nastąpiła stabilizacja
(spadek tylko o 1%). Porównując wielkość wskaźnika w pierwszym i
ostatnim roku badanego okresu widać, że spadek rentowności finansowej
wyniósł 11%. W celu zbadania przyczyny spadku rentowności należy
dokonać bardziej wnikliwej analizy czynników mających wpływ na
rentowność.

BADANIE PRZYCZYNY SPADKU RENTOWNOŚCI PKN ORLEN S.A.

 W celu sprawdzenia przyczyny systematycznego spadku rentowności
spółki zbadamy wpływ wybranych czynników na rentowność aktywów oraz
na rentowność kapitału.

1. Do zbadania rentowności aktywów spółki wykorzystamy zależność

rentowności aktywów jako iloczyn rentowności sprzedaży netto i rotacji
aktywów:

zysk netto zysk netto sprzedaż netto

= x
aktywa ogólem sprzedaż netto aktywa ogólem

721907 721907 18350012

• w 1999r. = x ⇒ 6,235 % = 3,934 % x
11577935 18350012 11577935

1,585

804850 804850 26859907

• w 2000r. = x ⇒ 5,916 % = 2,997 % x
13604449 26859907 13604449

1,974

• Odchylenie globalne (R) rentowności aktywów:

5,916 – 6,235 = – 0,319 %

a) wpływ rentowności sprzedaży na spadek rentowności majątku (przy
zastosowaniu metody różnicowania):

(2,997 – 3,934) x 1,585 = – 1,485 %

b) wpływ rotacji aktywów na spadek rentowności majątku (przy

zastosowaniu metody różnicowania):

2,997 x (1,974 – 1,585) = 1,166 %

• ∆R = – 1,485 % + 1,166 % = – 0,319 %

Wnioski:

Do spadku rentowności aktywów przyczynił się spadek rentowności

sprzedaży. Pozytywny wpływ na rentowność aktywów, co kompensowało
negatywny wpływ rentowności sprzedaży miał drugi badany czynnik tj.
wzrost rotacji aktywów.

2. Do zbadania rentowności kapitału własnego wykorzystamy iloczyn

rentowności sprzedaży netto, rotacji aktywów oraz struktury kapitału
wyrażonej relacją aktywów do kapitału własnego:

zysk netto zysk netto sprzedaż netto aktywa ogólem

= x x
kapital wlasny sprzedaż netto aktywa ogólem kapital wlasny

721907 721907 18350012 11577935

• w 1999r. = x x
7341887 18350012 11577935 7341887

⇒ 9,834 % = 3,934 % x 1,585 x 1,577

804850 804850 26859907 13604449

• w 2000r. = x x
8305908 26859907 13604449 8305908

⇒ 9,690 % = 2,996 % x 1,974 x 1,638

• Odchylenie globalne (R) rentowności kapitału własnego:

9,690 – 9,834 = – 0,144 %

a) wpływ zmiany rentowności sprzedaży na spadek rentowności kapitału

własnego (przy zastosowaniu metody różnicowania):

(2,996 % – 3,934 %) x 1,585 x 1,577 = – 2,344 %

b) wpływ zmiany rotacji aktywów na spadek rentowności kapitału

własnego (przy zastosowaniu metody różnicowania):
 2,996 % x (1,974 – 1,585) x 1,577 = 1,838 %

c) wpływ zmiany struktury kapitału na spadek rentowności kapitału

własnego (przy zastosowaniu metody różnicowania):

2,996 % x 1,974 x (1,638 – 1,577) = 0,362 %

• ∆R = – 2,344 % + 1,838 % + 0,362 % = – 0,144 %

Wnioski:

Spadek rentowności kapitału własnego spowodowała rentowność

sprzedaży natomiast pozostałe czynniki (rotacja aktywów oraz zmiana
struktury kapitału) kompensowały ten spadek.

PODSUMOWANIE RENTOWNOŚCI PKN ORLEN S.A.

Przeprowadzona analiza i oszacowane wskaźniki rentowności

(sprzedaży, majątku i finansowej) prowadzą do ogólnego wniosku, iż
rentowność spółki nieznacznie pogarsza się w kolejnych latach badanego
okresu.
W 1999 roku sprzedaż wzrosła aż o 54,3% przy jednoczesnym
spadku rentowności sprzedaży o 11,4%. Podobny efekt utrzymał się w
2000 roku – sprzedaż wzrosła o 46,4% a rentowność sprzedaży spadła o
23%. Przedstawione wyniki świadczą o tym, że w celu utrzymania swojej
pozycji na rynku spółka zastosowała taktykę wysokiej sprzedaży przy
niższej rentowności jednostkowej.
Należy jednak zwrócić uwagę na to, iż wzrost przychodów ze
sprzedaży nastąpił również na skutek wzrostu stawek podatku akcyzowego
(3-krotna zmiana w ciągu 2000 roku), wzrostu notowań ropy na rynkach
światowych (średnio o 58,5% w porównaniu do 1999 roku), a także
umocnienia dolara względem złotego (wzrost średniego kursu o 9,6 % w
2000r. stosunku do 1999r.).
Rentowność majątku i kapitału własnego w analizowanym okresie
również spadła, ale w mniejszym stopniu niż rentowność sprzedaży.
Porównanie odpowiednich wskaźników z ostatniego i pierwszego roku
pokazuje, że rentowność majątku spadła o 23,4%, a rentowność finansowa
o 11%.
Bardziej szczegółowa analiza potwierdziła, że przyczyną spadku
rentowności aktywów było obniżenie się rentowności sprzedaży, a
dodatnio na rentowność aktywów wpłynął wzrost rotacji tych aktywów.
Wśród czynników mających wpływ na poziom rentowności kapitału
własnego spadek tej rentowności również powodowała rentowność
sprzedaży. Pozostałe czynniki tj. rotacja aktywów i struktura kapitału miała
pozytywny wpływ na rentowność kapitału.
Należy podkreślić, że stosunkowo najbardziej korzystny wpływ na
rentowność spółki miała rotacja aktywów, która w znacznym stopniu
zniwelowała negatywne skutki spadku rentowności sprzedaży.

IV. PODSUMOWANIE ANALIZY

Przeprowadzona analiza dowiodła, że w badanym okresie Polski

Koncern Naftowy ORLEN S.A. zachował płynność finansową, a rentowność
spółki wykazywała niewielki trend spadkowy.
Koncern posiadał trwałą zdolność do terminowego regulowania
swoich bieżących zobowiązań. Wskaźniki płynności bieżącej i szybkiej
kształtowały się średnio na poziomie 1,22 i 0,45. Na wysokość tych
wskaźników wpływała specyficzna sytuacja firmy mającej trwale wysokie
krótkoterminowe zobowiązania z tytułu podatku akcyzowego i dostaw oraz
korzystne terminy płatności za dostawy. Stosunek rotacji zobowiązań w
dniach do rotacji należności w dniach, który wynosił około 2 świadczy o
korzystnych uwarunkowaniach spłaty zaciągniętych zobowiązań
krótkoterminowych. Należności z tytułu dostaw i usług spływały średnio
szybciej o 20 dni niż przypadały terminy spłaty zobowiązań z tytułu dostaw
i usług. W badanym czasie znacznie wzrosło zapotrzebowanie na kapitał
obrotowy. Jako przyczynę wzrostu potrzeb kapitałowych należy podać
zwiększenie się cen surowców i wyrobów, wydatków inwestycyjnych
związanych z przekształceniami spółki, umocnienie się dolara względem
złotówki (wzrost średniego kursu o 9,6% w 2000r. w stosunku do 1999r.).
Zanotowany spadek rentowności spółki był wynikiem obniżenia się
rentowności sprzedaży. Przy znaczącej, bo zwiększającej się średnio z roku
na rok o 50 % sprzedaży wskaźnik rentowność spadał przeciętnie o 17 %.
Korzystnie na rentowność koncernu wpływała rotacja aktywów, co w
znacznym stopniu kompensowało negatywny wpływ rentowności
sprzedaży. Zaobserwowane zmiany tych czynników stanowią
potwierdzenie znanej ogólnie prawidłowości „niższy zysk jednostkowy –
większy obrót”. Kolejnym czynnikiem mającym dodatni wpływ na
rentowność była struktura kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwo,
tj. udział kapitału własnego i obcego. Pozytywnym osiągnięciem spółki było
utrzymanie prawie na niezmienionym poziomie wskaźników rentowności
aktywów (ROA) oraz rentowności finansowej (ROE).
Na zakończenie należy zauważyć, że na działalność, kondycję
finansową i rentowność koncernu w dużym stopniu wpływały czynniki
niezależne. Przemiany gospodarcze liberalizujące przepisy dotyczące
przerobu i handlu paliwami oraz zmniejszanie ceł na te towary
spowodowały wzrost konkurencyjności w branży paliwowej. PKN ORLEN
S.A. powoli przestaje być monopolistą i dla utrzymania swojej pozycji musi
coraz bardziej przestrzegać zasad gospodarki rynkowej i efektywności
gospodarowania w przedsiębiorstwie.
Praca powstała w oparciu o:

1) PKN Orlen S.A. Bilanse oraz rachunki zysków i strat za lata 1998,
1999, 2000, dostępne w dniu 6.04.2002r. na stronie
internetowej: www.orlen.pl;
2) M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według
standardów światowych, Wydawnictwo naukowe PWN,
Warszawa 1997;
3) Praca zespołowa, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we
Wrocławiu, Wrocław 1966.