Instrukcja

Koloidy

1. Preparatyka koloidu liofilowego i liofobowego

A. Otrzymywanie koloidu liofilowego i badanie jego własności
Koloidy liofilowe (emulsoidy) to takie układy koloidalne, w których faza rozproszona wykazuje
powinowactwo do fazy rozpraszającej (jeżeli tą ostatnią jest woda mówimy o koloidach hydrofilowych).
Ulegają one koagulacji odwracalnej. Do koloidów hydrofilowych należą m.in. roztwory
wielkocząsteczkowych biopolimerów: białek, kwasów nukleinowych i wielocukrów.
Wykonanie ćwiczenia:
Do probówki odważ l g skrobi i/lub żelatyny. Dodaj około 0,5 cm3 wody destylowanej i pozostaw do
napęcznienia. Po kilkunastu minutach ponownie dodaj około 5 cm3 wody destylowanej, wstaw do wrzącej
łaźni wodnej i mieszaj do uzyskania jednorodnego roztworu. Wyjmij probówki z łaźni wodnej, a następnie
oziębij. Obserwowuj, jak zole żelatyny i/lub skrobi przechodzą w żel.

B. Otrzymywanie koloidu liofobowego i badanie jego własności

Koloidy liofobowe (suspensoidy) to takie układy koloidalne, w których faza rozproszona nie wykazuje
powinowactwa do fazy rozpraszającej (jeżeli tą ostatnią jest woda mówimy o koloidach hydrofobowych).
Ulegają one koagulacji nieodwracalnej. Do koloidów hydrofobowych należą m.in. zole metali szlachetnych,
zole chlorków siarczków, tlenków i wodorotlenków metali ciężkich, np. zol AgCl. Chlorek srebra można
strącić w reakcji azotanu srebra z chlorkiem sodu:

AgNO3 + NaCl AgCl + NaNO3

Jeżeli użyjemy stechiometrycznych ilości reagentów, cząsteczki AgCl wytrącą się w postaci osadu.
W przypadku nadmiaru bądź niedomiaru odczynnika strącającego (NaCl) powstanie natomiast mleczny,
opalizujący zol chlorku srebrowego o ładunku cząstek koloidalnych zależnym od tego, jakie jony znajdują
się w nadmiarze.
Wykonanie ćwiczenia:
Przygotuj trzy probówki. Do każdej wprowadź 2 cm3 0,01-molowego roztworu AgNO3, a następnie powoli
do pierwszej 3 cm3 (nadmiar), do drugiej 1 cm3 (niedomiar), a do trzeciej 2 cm3 (ilość stechiometryczna)
0,01-molowego roztworu NaCl. Zaobserwuj zmiany. Następnie odstaw probówki na 15 minut i ponownie
obserwuj. W przypadku niestechiometrycznych ilości reagentów powstające micele o ładunkach zależnych
od tego, które jony znajdują się w nadmiarze (rysunki 1.1 i 1.2). Odpychanie się jednoimiennie
naładowanych miceli opóźnia koagulację.

NO3-
NO3-
+ NO3-
NO3 - Ag+ Ag Ag+
+ NO3-
NO3- Ag Ag+
jądro Ag + (AgCl)
n
NO3-
warstwa Ag+ Ag+
adsorpcyjna + Ag+ NO3- NO3-
warstwa NO3- Ag Ag+
dyfuzyjna NO3-
-
NO3 NO3-

Ryc. 1.1. Schemat budowy miceli dodatniej tworzonej przez AgCl w nadmiarze AgNO 3.
 Cl-
Na+ - Cl- Na+
Na+ Cl
jądro Cl- (AgCl)n Cl- Na+
warstwa Cl- Cl-
adsorpcyjna Cl- Cl- Cl- Na+ Na+
+
warstwa Na
dyfuzyjna
Na+ Na+
Na+

Ryc. 1.2. Schemat budowy miceli ujemnej tworzonej przez AgCl w nadmiarze NaCl.

2. Badanie własności ochronnych koloidów liofilowych

Zjawisko stabilizacji roztworów koloidalnych ma duże znaczenie biologiczne, gdyż dzięki niemu związki
trudno rozpuszczalne lub nierozpuszczalne znajdujące się w płynach ustrojowych (w moczu, żółci, mleku
itp.) nie wytrącają się w postaci złogów. Koloidy hydrofilowe chronią koloidy hydrofobowe przed
wytrąceniem z roztworu przez elektrolity (przed koagulacją). Takie ochronne działanie wykazują białka,
lipidy i wielocukry (np. skrobia). Niewystarczające działanie ochronne koloidów może być przyczyną
tworzenia się w organizmie kamieni nerkowych i żółciowych.
Wykonanie ćwiczenia:
Do 100 cm3 wrzącej wody w zlewce dodawaj kroplami, stale mieszając, stężony roztwór FeCl3 do momentu
uzyskania czerwonowinnego zabarwienia. Do dwóch probówek nalej po parę cm3 otrzymanego roztworu.
Do jednej z nich dodaj następnie niewielką ilość (około l cm3) roztworu żelatyny (0,2 g żelatyny w 10 cm3
zimnej wody). Następnie do obydwu probówek dodaj Na2SO4. Po pewnym czasie można zaobserwować, że
w probówce bez dodatku żelatyny wytrąca się osad Fe(OH) 3.

3. Dializa
Cząstki koloidalne, w przeciwieństwie do cząstek roztworów rzeczywistych, nie ulegają selektywnej dyfuzji
przez błony półprzepuszczalne. Białka, z uwagi na wielkość cząsteczek odpowiadającą rozmiarom cząstek
koloidalnych, nie przenikają swobodnie przez pory błon dializacyjnych, podczas gdy woda i sole
nieorganiczne mogą swobodnie penetrować takie bariery. W przyrodzie funkcję błon półprzepuszczalnych
pełnią błony biologiczne (błona komórkowa, jądrowa, mitochondrialna, itp.), które odgraniczają
poszczególne kompartmenty wewnątrzkomórkowe oraz przestrzeń wewnątrzkomórkową od
zewnątrzkomórkowej.
Wykonanie ćwiczenia:
Do woreczka dializacyjnego wprowadzić roztwór albuminy w 5% NaCl. Woreczek po założeniu zacisku
zawiesić w zlewce z wodą destylowaną. Co kilka minut mieszać wodę w zlewce bagietką szklaną. Po 20-30
minutach pobrać do dwóch probówek po kilka cm3 dializatu (płyn znajdujący się na zewnątrz woreczka) i
wykonać próby na obecność chlorków (za pomocą AgNO3 - w obecności jonów Cl- wytrąca się serowaty
osad AgCl) i białka (za pomocą reakcji z kwasem sulfasalicylowym, który strąca osad zdenaturowanego
białka lub reakcji biuretowej). Schemat doświadczenia przedstawiono na rycinie 2.

1 Ryc. 2. Schemat doświadczenia ilustrującego proces dializy

(1 – bagietka szklana, 2 – woreczek do dializy wypełniony koloidem i solą, 3 –
2
woda destylowana).
3