T.C.

ORDU ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI

DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDE YAPIM EKLERİNİN SIKLIK

DERECESİ

HAKAN ÇELEBİ

DANIŞMAN

PROF. DR. SALİM KÜÇÜK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ORDU 2019
 ÖN SÖZ

Türk dili, bilindiği gibi sondan eklemeli ve sözcük yapımına uygun

dillerden biridir. Geçmişten günümüze devamlılığını sürdüren Türkçe, yüzlerce
yapım ekine sahiptir. Dilin korunması ve gelişmesi bu eklerin yerinde ve
ihtiyaçlara göre sözcük oluşturulmasına bağlıdır. Kök ve ek ilişkisi belli bir kurala
dayalı şekilde sözcük türetilmelidir.

Türkiye Türkçesi Ağızları eklerin çeşitliliği yönünden dikkat çeker. Bu

yönden Türkiye Türkçesinde hazırlanmış Derleme Sözlüğü ağızları en iyi şekilde
yansıtan eserlerden biridir. Bu sözlükte yer alan sözcüklerin önemli bir kısmı, yazı
dilinde de kullanılmaktadır. Yabancı kökenli sözcüklerin bulunmasına ve yanlış ek
kullanımı ile yanlış sözcük türetimlerine rağmen Türkçeye uygun birçok özgün
sözcük bulunur. Ağızlar, Türk dilinin sözcük yapımında aynı zamanda bir mutfağı
görevindedir.

Teorik olarak eklerin özellikleri yazılı kaynaklarda verilirken en çok

üzerinde durulan nokta işlek olup olmadıklarıdır. Çok işlek, işlek, yarı işlek, az
işlek, işlek olmayan ve ölü ek gibi terim nitelikli adlandırmalar yapılmaktadır.
Ancak “neye göre işlek neye göre işlek değil” hususu ekler için önemli bir sorundur.
Türkçede ekin işlekliğini; hem sözcük yapımı, hem de ekin farklı görevlerde
kullanılması belirler.

Derleme Sözlüğü’ndeki madde başları dikkate alınarak addan ad, addan fiil,
fiilden ad ve fiilden fiil yapım ekleri sınıflandırılmıştır. Eklerin kullanım sıklıkları
ve işleklikleri sayılarla gösterilmiş ve yorumlanmıştır. Ayrıca yapım eklerinin,
anlam yönünden önemli özellikleri çeşitli başlıklar hâlinde verilmiş ve sözcük
yapımlarıyla örneklendirilmiştir.

Bu çalışmada yabancı ek almış, kökeni yabancı sözcükler ile kökeni tespit

edilemeyen sözcükler incelemenin dışında bırakılırken; Türkçe ek almış yabancı
kökenli sözcükler incelemeye dâhil edilmiştir. Sıklık çalışmasına alınan her sözcük
titiz ve dikkatli bir şekilde ele alınmış, kullanım özellikleri ve işlevleri üzerinde
durulmuştur. Ayrıca eklerin bilimsel ölçütlere uygun bir şekilde sınıflandırılması
ve değerlendirilmesi için gerekli çaba gösterilmiştir.

i
 Tezin yazımında, Ali Şir Nevai Çeviri yazı tipi kullanılmıştır. Ek
başlıklarına ve ek bulunan sözcük dizinlerine kolay ulaşabilmek için alfabetik
sıralama düzeni kullanılmıştır.

Bu tezin oluşumunda bilgi ve tecrübelerinden çokça yararlandığım, ilgisini,

desteğini, emeğini ve zamanını esirgemeyen tez danışmanım Prof. Dr. Salim
Küçük’e ve varlıklarıyla en büyük destekçim olan aileme çok teşekkür ediyorum.

Hakan ÇELEBİ

Ordu 2019

ii
 İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ........................................................................................................ i

İÇİNDEKİLER........................................................................................... iii

ÖZET ........................................................................................................ xix

ABSTRACT .............................................................................................. xx

KISALTMALAR VE SİMGELER .......................................................... xxi

ÇEVİRİ YAZI İŞARETLERİ ................................................................ xxiii

GİRİŞ .......................................................................................................... 1

I. BÖLÜM ................................................................................................. 14

1. AD YAPIM EKLERİNİN KULLANIM SIKLIĞI ............................14

1.1. Addan Ad Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı .................................14

1.1.1. +A ............................................................................................ 14

1.1.2. +AcAk ..................................................................................... 20

1.1.3. +acan ....................................................................................... 21

1.1.4. +Aç .......................................................................................... 21

1.1.5. +AGAn .................................................................................... 24

1.1.6. +AGI / +AGU (<+A-GI) ......................................................... 24

1.1.7. +AK ......................................................................................... 26

1.1.8. +Al ........................................................................................... 43

1.1.9. +AlAK ..................................................................................... 45

1.1.10. +alık ....................................................................................... 49

1.1.11. +Am ....................................................................................... 49

1.1.12. +AmA .................................................................................... 51

1.1.13. +amak .................................................................................... 51

1.1.14. +amaT.................................................................................... 51

1.1.15. +AmIk / +amuk ..................................................................... 52

iii
1.1.16. +An ........................................................................................ 53

1.1.17. +AnA ..................................................................................... 58

1.1.18. +AnAk ................................................................................... 59

1.1.19. +AngI / +engü (<An+gI) ....................................................... 59

1.1.20. +AntI (+An+tI) ...................................................................... 60

1.1.21. +aP ......................................................................................... 61

1.1.22. +ApA ..................................................................................... 62

1.1.23. +Ar / +(ş)Ar ........................................................................... 62

1.1.24. +ArAk.................................................................................... 64

1.1.25. +ArI ....................................................................................... 65

1.1.26. +asa........................................................................................ 66

1.1.27. +Aş ........................................................................................ 66

1.1.28. +At ......................................................................................... 67

1.1.29. +Av ........................................................................................ 68

1.1.30. +Ay ........................................................................................ 69

1.1.31. +Az ........................................................................................ 71

1.1.32. +bAç ...................................................................................... 73

1.1.33. +CA ....................................................................................... 73

1.1.34. +cAğIz ................................................................................... 90

1.1.35. +CAK .................................................................................... 91

1.1.36. +CAl .................................................................................... 100

1.1.37. +cAmA(n) / +cAnA(m) ....................................................... 100

1.1.38. +CAn ................................................................................... 101

1.1.39. +CAr .................................................................................... 102

1.1.40. +CI / +CU ............................................................................ 103

1.1.41. +cIğAz / +cUğAz ................................................................ 130

iv
1.1.42. +CIK / +CUK ...................................................................... 131

1.1.43. +CIl / +CUl.......................................................................... 148

1.1.44. +CIm / +cum ....................................................................... 151

1.1.45. +CIn / +Cun ......................................................................... 152

1.1.46. +ç ......................................................................................... 154

1.1.47. +DA ..................................................................................... 157

1.1.48. +DAK .................................................................................. 159

1.1.49. +DAm (<+DA-m) ............................................................... 161

1.1.50. +DAn ................................................................................... 162

1.1.51. +dAnAk (<+dAn+Ak) ......................................................... 165

1.1.52. +DAŞ ................................................................................... 165

1.1.53. +Del ..................................................................................... 168

1.1.54. +dIç / +duç .......................................................................... 168

1.1.55. +DIk / +DUk ....................................................................... 169

1.1.56. +Dım / +Dum ...................................................................... 170

1.1.57. +dIn / +dün .......................................................................... 171

1.1.58. +dIr ...................................................................................... 172

1.1.59. +dIrAk ................................................................................. 172

1.1.60. +dIrIK / +dUrUK (<+dIr-Ik) ............................................... 173

1.1.61. +dız / +dUz .......................................................................... 175

1.1.62. +dUl ..................................................................................... 176

1.1.63. +GA ..................................................................................... 176

1.1.64. +GAÇ .................................................................................. 180

1.1.65. +gAk .................................................................................... 181

1.1.66. +GAl .................................................................................... 184

1.1.67. +GAn ................................................................................... 185

v
1.1.68. +Gar ..................................................................................... 187

1.1.69. +GAz ................................................................................... 188

70. +GI / +GU ................................................................................ 188

1.1.71. +gIç / +GUç ......................................................................... 192

1.1.72. +GIl / +gül ........................................................................... 193

1.1.73. +GIn / +GUn ....................................................................... 195

1.1.74. +gIr ...................................................................................... 197

1.1.75. +gıt / +gut ............................................................................ 197

1.1.76. +I / +U ................................................................................. 197

1.1.77. +Iç / +Uç.............................................................................. 200

1.1.78. +IK / +UK ........................................................................... 202

1.1.79. +Il / +Ul ............................................................................... 212

1.1.80. +(ı)ltı / +ltü .......................................................................... 214

1.1.81. +Im / +Um ........................................................................... 215

1.1.82. +In / +Un ............................................................................. 216

1.1.83. +IntI / +UntU ....................................................................... 221

1.1.84. +Ir / +Ur .............................................................................. 222

1.1.85. +IrAk / +urak ....................................................................... 223

1.1.86. +Iş /+Uş ............................................................................... 224

1.1.87. +It / +üt ................................................................................ 225

1.1.88. +Iz /+Uz............................................................................... 226

1.1.89. +K ........................................................................................ 228

1.1.90. +kek ..................................................................................... 232

1.1.91. +l.......................................................................................... 233

1.1.92. +lA ....................................................................................... 234

1.1.93. +lAK .................................................................................... 238

vi
1.1.94. +lAn ..................................................................................... 240

1.1.95. +lAñ ..................................................................................... 242

1.1.96. +lAr ..................................................................................... 243

1.1.97. +lAyIn ................................................................................. 245

1.1.98. +LI / +LU ............................................................................ 245

1.1.99. +LIK / +LUK ...................................................................... 312

1.1.100. +m...................................................................................... 377

1.1.101. +mA ................................................................................... 379

1.1.102. +mAç ................................................................................. 379

1.1.103. +mAk ................................................................................. 380

1.1.104. +mAl.................................................................................. 381

1.1.105. +mAn ................................................................................. 382

1.1.106. +mAr ................................................................................. 387

1.1.107. +mez .................................................................................. 388

1.1.108. +mIK / +mUK ................................................................... 389

1.1.109. +mır /+mür ........................................................................ 391

1.1.110. +(ı)msa .............................................................................. 392

1.1.111. +(X)msI / +umsu ............................................................... 392

1.1.112. +n ....................................................................................... 393

1.1.113. +nAk .................................................................................. 395

1.1.114. +ncI.................................................................................... 396

1.1.115. +nDI / +ntu ........................................................................ 397

1.1.116. +nA .................................................................................... 397

1.1.117. +nı / +nü ............................................................................ 398

1.1.118. +ŋgu ................................................................................... 398

1.1.119. +oŞ .................................................................................... 399

vii
1.1.120. +p ....................................................................................... 400

1.1.121. +PA.................................................................................... 401

1.1.122. +r ....................................................................................... 401

1.1.123. +rA .................................................................................... 402

1.1.124. +rAK.................................................................................. 403

1.1.125. +ran.................................................................................... 405

1.1.126. +rı / +rU ............................................................................. 406

1.1.127. +sA .................................................................................... 407

1.1.128. +sAK ................................................................................. 408

1.1.129. +sAl ................................................................................... 410

1.1.130. +sAlIk (<+Sa+lIk) ............................................................. 412

1.1.131. +sAn (<+sa-n) ................................................................... 412

1.1.132. +sI / +sU ............................................................................ 413

1.1.133. +sIk /+sUk ......................................................................... 415

1.1.134. +sIl / +sul ........................................................................... 417

1.1.135. +sIn / +sun ......................................................................... 417

1.1.136. +sIz / +sUz ........................................................................ 418

1.1.137. +ş ....................................................................................... 431

1.1.138. +şA .................................................................................... 431

1.1.139. +şAK ................................................................................. 432

1.1.140. +şam .................................................................................. 433

1.1.141. +t........................................................................................ 434

1.1.142. +tI / +tU ............................................................................. 437

1.1.143. +tirik / +turuk .................................................................... 444

1.1.144. +vI / +vU ........................................................................... 445

1.1.145. +y ....................................................................................... 445

viii
 1.1.146. +yik / +yük ........................................................................ 446

1.1.147. +Z ...................................................................................... 447

1.2. Fiilden Ad Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı ..............................451

1.2.1. -A ........................................................................................... 451

1.2.2. -AcAK ................................................................................... 457

1.2.3. -AcAn .................................................................................... 460

1.2.4. -AÇ ........................................................................................ 462

1.2.5. -AGAn ................................................................................... 464

1.2.6. -AGI / -AGU ........................................................................ 466

1.2.7. -AğAç .................................................................................... 468

1.2.8. -AK ........................................................................................ 468

1.2.9. -Al.......................................................................................... 490

1.2.10. -AlA ..................................................................................... 491

1.2.11. -AlAk (<-AlA-k) ................................................................. 492

1.2.12. -AlGA .................................................................................. 494

1.2.13. -AlIK ................................................................................... 495

1.2.14. -Am...................................................................................... 495

1.2.15. -AmA ................................................................................... 497

1.2.16. -AmAÇ (<-A-mAÇ) ............................................................ 498

1.2.17. -AmAK (-A-mAK) .............................................................. 498

1.2.18. -AmAn ................................................................................. 500

1.2.19. -AmAt.................................................................................. 500

1.2.20. -AmIk .................................................................................. 501

1.2.21. -An ....................................................................................... 501

1.2.22. -AnA .................................................................................... 525

1.2.23. -AnAK ................................................................................. 526

ix
1.2.24. -AntI (<An+tI) ..................................................................... 530

1.2.25. +AP...................................................................................... 531

1.2.26. -Ar ....................................................................................... 531

1.2.27. -ArAK.................................................................................. 536

1.2.28. -ArGA.................................................................................. 537

1.2.29. -ArI ...................................................................................... 538

1.2.30. -AsA .................................................................................... 538

1.2.31. -AsI ...................................................................................... 539

1.2.32. -At........................................................................................ 540

1.2.33. -Av ....................................................................................... 541

1.2.34. -Ay ....................................................................................... 541

1.2.35. -Az ....................................................................................... 542

1.2.36. -BA ...................................................................................... 543

1.2.37. -bAç ..................................................................................... 543

1.2.38. -bik /-buK ............................................................................ 545

1.2.39. -CA ...................................................................................... 545

1.2.40. -CAK ................................................................................... 547

1.2.41. -cAmA (<-cA-mA) .............................................................. 551

1.2.42. -CAn .................................................................................... 551

1.2.43. -CI / -cU .............................................................................. 552

1.2.44. -CIk / -CUk.......................................................................... 553

1.2.45. -cım / -cüm .......................................................................... 554

1.2.46. -cIn ...................................................................................... 555

1.2.47. -ç .......................................................................................... 555

1.2.48. -DA ...................................................................................... 558

1.2.49. -dAç ..................................................................................... 559

x
1.2.50. -DAK ................................................................................... 559

1.2.51. -dAm.................................................................................... 560

1.2.52. -Dar...................................................................................... 561

1.2.53. -dAş ..................................................................................... 562

1.2.54. -dI / -dU ............................................................................... 562

1.2.55. -DIK / -DUK ....................................................................... 565

1.2.56. -DIm / -DUm ....................................................................... 567

1.2.57. -DIr / -dUr ........................................................................... 568

1.2.58. -eKe ..................................................................................... 569

1.2.59. -emez ................................................................................... 570

1.2.60. -GA ...................................................................................... 570

1.2.61. -GAç .................................................................................... 576

1.2.62. -Gak ..................................................................................... 580

1.2.63. -GAl ..................................................................................... 584

1.2.64.-GAn ..................................................................................... 586

1.2.65. -GAz .................................................................................... 596

1.2.66. +Gef ..................................................................................... 597

1.2.67. -GI / -GU ............................................................................. 597

1.2.68. -GIç / -GUç.......................................................................... 612

1.2.69. -gIk / -gUk ........................................................................... 616

1.2.70. -GIl / -GUl ........................................................................... 616

1.2.71. -GIn / -GUn ......................................................................... 617

1.2.72. -GIr ...................................................................................... 631

1.2.73. -GIt / -GUt ........................................................................... 631

1.2.74. -Gız / -kuz............................................................................ 632

1.2.75. -gim / -gUm ......................................................................... 633

xi
1.2.76. -I / -U ................................................................................... 633

1.2.77. -IcAk / -UcAK ..................................................................... 649

1.2.78. -ICI / -UcU .......................................................................... 650

1.2.79. -Iç / -Uç ............................................................................... 654

1.2.80. -IK / -UK ............................................................................. 656

1.2.81. -Il / -Ul ................................................................................. 703

1.2.82. -Im / -Um ............................................................................. 707

1.2.83. -In / -Un ............................................................................... 726

1.2.84. -ınca / -unca ......................................................................... 733

1.2.85. -(I)ntI / -(U)ntI (<-(I)n-tI) .................................................... 733

1.2.86. -(u)nç ................................................................................... 740

1.2.87. -Ir / -Ur ................................................................................ 741

1.2.88. -Iş / -Uş ................................................................................ 744

1.2.89. -It / -Ut ................................................................................. 749

1.2.90. -Iz / -Uz ............................................................................... 752

1.2.91. -K ......................................................................................... 755

1.2.92. -l .......................................................................................... 807

1.2.93. -lA........................................................................................ 809

1.2.94. -lAk (<-la-k) ........................................................................ 810

1.2.95. -lan (-la-n) ........................................................................... 810

1.2.96. -lı /-lU .................................................................................. 811

1.2.97. -LIK ..................................................................................... 812

1.2.98. -m ........................................................................................ 813

1.2.99.-mA....................................................................................... 816

1.2.100. -mACA (<-mA+CA) ......................................................... 870

1.2.101. -mAÇ ................................................................................. 872

xii
1.2.102. -mAK ................................................................................. 876

1.2.103. -mAl .................................................................................. 879

1.2.104. -mAn.................................................................................. 880

1.2.105. -mAntI ............................................................................... 885

1.2.106. -mAr .................................................................................. 886

1.2.107. -mAz .................................................................................. 886

1.2.108. -mI ..................................................................................... 890

1.2.109. -mIç ................................................................................... 891

1.2.110. -mIK / +mUK .................................................................... 891

1.2.111. -mır /-mUr ......................................................................... 896

1.2.112. -mIş / -mUş........................................................................ 897

1.2.113. -(A)mBA ........................................................................... 900

1.2.114. -(ı)msA .............................................................................. 900

1.2.115. -n........................................................................................ 901

1.2.116. -p........................................................................................ 903

1.2.117. -pi / -pü .............................................................................. 904

1.2.118. -r ........................................................................................ 904

1.2.119. -rA ..................................................................................... 906

1.2.120. -rAk ................................................................................... 906

1.2.121. -ri / -rü ............................................................................... 907

1.2.122. -sA ..................................................................................... 908

1.2.123. -SAK.................................................................................. 908

1.2.124. -sAl .................................................................................... 909

1.2.125. -sAlIk ................................................................................. 910

1.2.126. -sI / -sU .............................................................................. 910

1.2.127. -SIK / -SUK ....................................................................... 912

xiii
 1.2.128. -ş ........................................................................................ 912

1.2.129. -t ........................................................................................ 915

1.2.130. -tI / -tU ............................................................................... 918

1.2.131. -V ....................................................................................... 923

1.2.132. -vıç / -vuÇ.......................................................................... 924

1.2.133. -vIk / -vUk ......................................................................... 924

1.2.134. -vi / -vU ............................................................................. 926

1.2.135. -y........................................................................................ 926

1.2.136. -yIk / -yUk ......................................................................... 927

1.2.137. -z ........................................................................................ 929

II. BÖLÜM .............................................................................................. 932

2. FİİL YAPIM EKLERİNİN KULLANIM SIKLIĞI.........................932

2.1. Addan Fiil Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı ..............................932

2.1.1. +A- ........................................................................................ 932

2.1.2. +AK-...................................................................................... 943

2.1.3. +Al- ....................................................................................... 944

2.1.4. +AlA- .................................................................................... 948

2.1.5. +An- ...................................................................................... 950

2.1.6. +Ar ........................................................................................ 951

2.1.7. +Aş- ....................................................................................... 955

2.1.8. +At- ....................................................................................... 956

2.1.9. +CI- / +cU- ............................................................................ 956

2.1.10. +CIk- / +cuK- ...................................................................... 957

2.1.11. +ça- ...................................................................................... 958

2.1.12. +DA-.................................................................................... 959

2.1.13. +DAr- .................................................................................. 984

xiv
2.1.14. +DI- / +dU-.......................................................................... 984

2.1.15. +DIr- / +DUr- ...................................................................... 985

2.1.16. +GA-.................................................................................... 987

2.1.17. +GI- / +Gu-.......................................................................... 987

2.1.18. +I- / +U- .............................................................................. 988

2.1.19. +IK- / +Uk-.......................................................................... 992

2.1.20. +Il- / +Ul- ............................................................................ 994

2.1.21. +In- / +Un- .......................................................................... 995

2.1.22. +Ir- / +Ur- ............................................................................ 997

2.1.23. +IrGA- / +ürge- ................................................................... 998

2.1.24. +Iş- / +uş- ............................................................................ 999

2.1.25. +It- / +ut ............................................................................ 1000

2.1.26. +k- ..................................................................................... 1000

2.1.27. +KIr- / +KUr- .................................................................... 1001

2.1.28. +l- ...................................................................................... 1009

2.1.29. +LA- .................................................................................. 1011

2.1.30. +lU- ................................................................................... 1173

2.1.31. +(X)Msa- ........................................................................... 1174

2.1.32. +n- ..................................................................................... 1174

2.1.33. +nü- ................................................................................... 1175

2.1.34. +PI / +pü ............................................................................ 1175

2.1.35. +r- ...................................................................................... 1177

2.1.36. +rA- ................................................................................... 1178

2.1.37. +rü- .................................................................................... 1179

2.1.38. +sA- ................................................................................... 1179

2.1.39. +sI- / +sU ........................................................................... 1185

xv
 2.1.40.+sIr- / +sUr ......................................................................... 1190

2.1.41. +sIrA- / +sura- ................................................................... 1191

2.1.42. +ş- ...................................................................................... 1192

2.1.43. +şA- ................................................................................... 1193

2.1.44. +şI- / +şu............................................................................ 1194

2.1.45. +t- ...................................................................................... 1195

2.2. Fiilden Fiil Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı ...........................1196

2.2.1. -A- ....................................................................................... 1196

2.2.2. -Ak- ..................................................................................... 1202

2.2.3. -Al- ...................................................................................... 1203

2.2.4. -AlA- ................................................................................... 1205

2.2.5. -AmA- ................................................................................. 1208

2.2.6. -An- ..................................................................................... 1209

2.2.7. -Ar- ...................................................................................... 1210

2.2.8. -AsI- .................................................................................... 1216

2.2.9. -Aş- ...................................................................................... 1216

2.2.10. -CA- ................................................................................... 1217

2.2.11. -cI- / -cU ............................................................................ 1218

2.2.12. -ç- ...................................................................................... 1219

2.2.13. -DA- .................................................................................. 1220

2.2.14. -DAr- ................................................................................. 1222

2.2.15. -DIr- / -DUr- ...................................................................... 1223

2.2.16. -ez- ..................................................................................... 1249

2.2.17. -GA- .................................................................................. 1249

2.2.18. -GI- / -Gu- ......................................................................... 1252

2.2.19. -I- / -U- .............................................................................. 1253

xvi
2.2.20. -IK- / -UK- ........................................................................ 1256

2.2.21. -Il- / -Ul- ............................................................................ 1259

2.2.22. -In- / -Un ............................................................................ 1273

2.2.23. -Ip- ..................................................................................... 1283

2.2.24. -Ir- / -Ur-............................................................................ 1283

2.2.25. -Iş- /-Uş- ............................................................................ 1296

2.2.26. -It- / -Ut- ............................................................................ 1309

2.2.27. -iz- / -Uz- ........................................................................... 1314

2.2.28. -K- ..................................................................................... 1314

2.2.29. -KIn- / -Kun- ..................................................................... 1316

2.2.30. -KIr- / -kur-........................................................................ 1317

2.2.31. -l- ....................................................................................... 1318

2.2.32. -LA- ................................................................................... 1320

2.2.33. -mA- .................................................................................. 1328

2.2.34. -mAş- ................................................................................. 1332

2.2.35. -msı- / -msu- ...................................................................... 1333

2.2.36. -(u)msa- ............................................................................. 1333

2.2.37. -n- ...................................................................................... 1334

2.2.38. -nA- ................................................................................... 1376

2.2.39. -ni- /-nü- ............................................................................ 1378

2.2.40. -P- ...................................................................................... 1378

2.2.41. -r- ....................................................................................... 1380

2.2.42. -rA- .................................................................................... 1382

2.2.43. -sA- .................................................................................... 1383

2.2.44. -sI- / -sU- ........................................................................... 1386

2.2.45. -sIn- (<-sı-n) ...................................................................... 1387

xvii
 2.2.46. -ş- ....................................................................................... 1388

2.2.47. -şa- ..................................................................................... 1403

2.2.48. -şIr- / -şUr- ........................................................................ 1404

2.2.49. -T- ...................................................................................... 1404

2.2.50. -z- ...................................................................................... 1429

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ........................................................ 1430

KAYNAKLAR...................................................................................... 1452

ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................... 1458

xviii
 ÖZET

Derleme Sözlüğündeki Yapım Eklerinin Sıklık Derecesi

Bu çalışma, Türkiye Türkçesi ağızlarındaki sözcük yapımlarını en iyi

örnekleyen Derleme Sözlüğü kaynak alınarak hazırlanmıştır. Bu amaçla sözlükteki
madde başları taranarak addan ad, addan fiil, fiilden ad, fiilden fiil yapım ekleri
tespit edilmiştir. Ad, sıfat ve fiil görevli sözcükler esas alınarak ekler kendi
içerisinde sınıflandırılmıştır. Eklerin yazı dili ile ağızlardaki belirgin özellikleri
gösterilmiş ve ağızlardaki türevleri, oluşturduğu sözcükler, kullanım sıklıkları ve
işleklikleri üzerinde durulmuştur.
Derleme Sözlüğü’nde toplam 379 ek tespit edilmiş ve bu eklerin 49.448 kez
sözcük türetiminde kullanıldıkları görülmüştür. Ad yapım eklerinin sayısı 284
olup, bunların 147’si addan ad, 137’si fiilden ad yapım ekidir. Fiil yapım ekleri, ad
yapım eklerine göre daha azdır. Buna göre 45 addan fiil, 50 fiilden fiil olmak üzere
sözlükte 95 fiil yapım eki tespit edilmiştir.
Sözlükte, addan ad yapan 2.640 kullanımla /+LI/ eki, addan fiil yapan 6.769
kullanımla /+LA-/, fiilden ad yapan 2.284 kullanımla /-mA/ ve fiilden fiil yapan
1.839 kullanımla /-n-/ ekleri, kendi yapım özelliklerine göre en sık kullanılan yapım
ekleridir.
Toplamda ise 6.769 ile en çok kullanılan /+LA-/ eki, ikinci 2.640 kullanımla
/+LI/ ekidir. Diğer kullanımlardan bazıları; 2.284 kullanım /-mA/, 2.008 kullanım
/-K/, 1.931 kullanım /-IK/, 1.839 kullanım /-n-/, 1.148 kullanım /-DIr-/, 1.059
kullanım /-T-/, 1.051 kullanım /+DA-/ vb.

Anahtar Kelimeler: Türkiye Türkçesi Ağızları, Derleme Sözlüğü, Yapım

Ekleri, Kullanım Sıklığı, Ek İşlekliği.

xix
 ABSTRACT

Frequency Degree Of Derivantional Affixes İn Compilation

This study has been prepared by Turkey Turkish dictionary compilation of

the best examples of words in the mouth making resources. For this purpose, the
headings in the dictionary were scanned and the nouns, nouns, verbs, nouns and
verb suffixes were determined. The nouns, adjectives and verbs are classified
according to the words in charge. The distinctive features of the suffixes in the
dialect are shown in the written language and their derivatives, words formed,
frequency of use and activity are emphasized.
A total of 379 annexes were found in the Compilation Dictionary and it was
observed that these annexes were used 49.448 times in word derivation. The
number of noun suffixes is 284, of which 147 are nouns from the name and 137 are
nouns from the verb. Verb suffixes are less than noun suffixes. Accordingly, 45
verb verb, 50 verb verb in the dictionary of 95 verb suffixes were identified.
In the dictionary, / + LIK / suffix with 2,640 names from name, / + LA- /
with 6,769 verb from the name, with 2,284 nouns making the verb / -mA / and with
the 1,839 verb verbs, the / -n- / suffixes are the most commonly used suffixes
according to their own construction characteristics.
In total, the most commonly used / + LA- / suffix with 6.769 is the second
suffix with 2.640 uses / + LIK /. Other uses include; 2,284 uses / -mA /, 2008 uses
/ -K /, 1,931 uses / -IK /, 1,839 uses / -n- /, 1,148 uses / -DIr- /, 1,059 uses / -T- /,
1,051 uses / + DA / etc.

Key Words: Turkey Turkish Dialects, Derleme Sözlüğü (Compilation

Dictionary), Production Attachments, Frequency of Use, Productive of Affix.

xx
KISALTMALAR VE SİMGELER

ana. : Anatomi
Ar. : Arapça
ask. : Askerlik
bil. : Bilişim
bit. : Bitki Bilimi
bkz. : Bakınız
coğ. : Coğrafya
Çin. : Çince
den. : Denizcilik
dil. : Dil Bilgisi
dilb. : Dilbilim
din. : Din bilimi
DS : Derleme Sözlüğü
ed. : Edebiyat
eğ. : Eğitim Bilimi
eko. : Ekonomi
ET : Eski Türkçe
Fars. : Farsça
fel. : Felsefe
fiz. : Fizik
fizy. : Fizyoloji
geo. : Geometri
gök. : Gök Bilimi
hayv. : Hayvan Bilimi
huk. : Hukuk
İta. : İtalyanca
jeo. : Jeoloji
kim. : Kimya
Lat. : Latince
mad. : Madencilik
mant. : Mantık
met. : Meteoroloji
mim. : Mimarlık
min. : Mineraloji
Moğ. : Moğolca
müz. : Müzik
rad. : Radyo

xxi
ruh. : Ruh Bilimi
Rum. : Rumca
s. : sayfa
sin. : Sinema
Soğd. : Soğolca
sp. : Spor
tar. : Tarih
tek. : Teknik
tekn. : Teknoloji
TV. : Televizyon
tıp. : Tıp
tic. : Ticaret
topl. : Toplum Bilimi
TT : Türkiye Türkçesi
+ : Adı bağlar
- : Fiili bağlar
! : Hasan Eren’in, Sırça Köşk’e göre yazım yanlışını
gösterir.

xxii
ÇEVİRİ YAZI İŞARETLERİ

Π : ince a (a ile e arası) ünlüsü

À : uzun a ünlüsü
ē : uzun e ünlüsü
Ć : kapalı e ünlüsü
à : art damak g ünlüsü
ò : hırıltılı ve tonsuz arka damak h’si
ī : uzun ı ünlüsü
ì : uzun i ünlüsü
ŋ : damaksı n ünsüzü
ñ : tonsuz art damak ünsüzü
ï : uzun o ünlüsü
Ā : uzun ö ünlüsü
ÿ : uzun u ünlüsü
ā : uzun ü ünlüsü
w : çift dudak ünsüzü

xxiii
 GİRİŞ

Problem

Türkiye Türkçesi ağızlarını kapsayan Derleme Sözlüğü’nde addan ad,

addan fiil, fiilden ad, fiilden fiil eklerinin sıklık derecesi nedir?

Derleme Sözlüğü’ne bağlı olarak ağızlarda en çok, en az kullanılan ekler ve

çok işlek, işlek, yarı işlek, az işlek ve işlek olmayan ekler hangileridir?

Eklerin yazı dilindeki kullanımları ile ağızlardaki kullanım farklılıkları,

benzerlikleri ve ağızlardaki anlam yönünden üstlendikleri görevler nelerdir?

Amaç ve Kapsam

Tezimizin amacı, “Derleme Sözlüğündeki Yapım Eklerinin Sıklık

Derecesi”ni belirlemektir. Ayrıca bu eklerin sınıflandırılmasını, türevlerinin
belirlenmesini, oluşan sözcüklerin anlam özelliklerini ve kısmî olarak yazı dili ile
karşılaştırılmasını sağlamaktır.

Bu çalışmada Derleme Sözlüğü kapsamında, Türkçe kökenli sözcükler,

Türkçe ekler almış yabancı kökenli sözcükler ile ad, sıfat ve fiil görevli
sözcüklerdeki Türkçe ekler dikkate alınmıştır.

Sözcüklerdeki ses değişimlerine dayalı aynı anlamlı türevler, sıklık

çalışmasında tekrara neden olacağından çalışmaya dâhil edilmemiştir.

Örnek: domurcuk [domburcuk, dorumcuk (I), dumurcuò]

domburcuk [→ domurcuk]

dorumcuk (I) [→ domurcuk]

dumurcuò [→ domurcuk]

(Sadece domurcuk sözcüğü çalışmaya dâhil edilmiştir. domburcuk,

dorumcuk (I), dumurcuò sözcükleri, domurcuk sözcüğünün türevi olarak
gösterilmiş fakat ayrı bir madde başı olarak gösterilmemiştir.)

Mastar eki görevindeki /-mAk/ eki çalışmaya dâhil edilmemiştir.

Örnek: çelermek, dişevilenmek, fisildemek, kıncıklamak, köstürmek vb.

 Yansıma sözcüklerin ikincil biçimlerini oluşturan ekler dikkate alınmamış
ve o sözcük kök olarak kabul edilmiştir.

Örnek: cıb-ıl, çıt-ır, mız-ık, püt-ür, vıc-ık vb.

Yöntem

Çalışmada, TDK yayınları arasından 2009 yılında yayınlanmış 6 ciltlik

Derleme Sözlüğünün 3. baskısı taranmış ve yapım ekleri; addan ad, addan fiil,
fiilden ad ve fiilden fiil yapım ekleri başlıkları altında fişlenmiştir. Fişleme
çalışmasında aşağıda belirtilen beş önemli yazılı eser ölçüt olarak kullanılmıştır.

Sözcüklerin ağızlardaki anlam özellikleri dikkate alınarak kök-ek ayrımına

gidilmiştir. Bunu ayrımı yapabilmek için en önemli ölçütümüz TDK (2009) Halk
Ağzından Derleme Sözlüğü,

Eklerin yapı ve görevlerine yönelik olarak Zeynep Korkmaz’ın (2017)

Türkiye Türkçesi ve Şekil Bilgisi Grameri,

Yapım eklerinin etimolojik tahliline yönelik 2 ciltten oluşan Tuncer

Gülensoy’un (2007) “Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi
Sözlüğü”,

Ağızlardaki yansımalardan türemiş sözcüklerin tespiti için Hamza

Zülfikar’ın (1995) “Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler”,

Daha çok yabancı kökenli sözcükleri tespit edebilmek ve o sözcükleri

ayıklamak amacıyla kullanılan elektronik ortamda yer alan TDK Güncel Türkçe
Sözlük’tür.

İkinci aşamada; addan ad, addan fiil, fiilden ad, fiilden fiil yapım ekleri
başlıklarında toplanan ekler, kendi içlerinde de sırayla sınıflandırılmıştır. Bu
sınıflandırmanın farklı özelliği bağlantı ünlüsü kullanılan ve kullanılmayan ekler
şeklinde bazı eklerde ayrıma gidilmiştir. Ek başlıkları alfabetik şekilde
düzenlenmiştir.

Ekin oluşturduğu sözcükler, sözcüklerin cilt sayısı ve sayfa numarası

tablolama sistemi kullanılarak ayrı ayrı ilgili kısma yazılmıştır. Sözcüklerdeki
kullanımlarına göre ekin türevleri tablonun ilk, ekin kullanım sıklığı ve işlekliği
tablonun son sütununda belirtilmiştir. Ayrıca, kullanımı sıklığı 10’dan az olan

2
eklerin türettiği sözcüklerin anlamları verilirken kullanım sıklığı 10’un üzerinde
olan eklerin anlamları verilmemiştir.

Örnek:

+CAl

Ağızlarda bolcal, kırçal, ve erçel sözcüklerinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cal 1) bolcal DS/I:735 (3)

(<Müddet.)
+çal 2) erçel DS/III:1764
(<Hırçın, huysuz, yaramaz
(çocuk).)
+çel 3) kırçal DS/IV:2819
(<Kır saçlı insan ya da kır tüylü
hayvan.)

Ses değişikliklerine uğramış ve kök tespiti zor olan madde başlarında, TDK
Türkçe Sözlük veya Derleme Sözlüğü’ndeki anlamlarına göre sözcüğün yapısı
tespit edilip yay ayraç içerisinde ilgili kısımda sözcüğün kökü veya aslı
belirtilmiştir.

Örnek:

Àr- (V) (<akar-) DS/I:328

beşgı (<biçki) DS/I:642
cüreksin- (<yürek) DS/II:1028
dilkecek (<dilke-) DS/II:1495
gülek (III) (<göl) DS/III:2218

Ağızlara özgü tespiti zor olan ekler ve eklerin kullanım sıklıkları, Ali Cin
ve Safiye Genç’in (2017) Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’nün Ters
Dizimi adlı kitabından kontrol edilmiştir. Kontrol edilen ek, kullanılan sözcükle
birlikte ilgili kısma eklenmiştir.

Çalışmada bütün eklerin tespiti işlemi bittiğinde ise söz konusu ekin tespit
edilen madde başları, bir sütunda dizin özelliği gösterecek şekilde alfabetik olarak

3
sıralanmıştır. Ayrıca söz konusu ekin türevleri de başka bir sütunda alfabetik
sıralanmıştır.

Örnek:

-agan artağan DS/I:333

-ağan atağa(n) DS/I:364
-egan atağan DS/VI:4429
-egen atağan (I) DS/I:364
-eğan atağan (II) DS/I:364
-eğen batağan DS/VI:4450

Bunlara ek olarak yabancı kökenli olup Türkçe ek almış sözcüklerin

kökenleri ve yazımları ilgili madde başında gösterilmiştir. Bu işlem yapılırken
Elektronik TDK Güncel Türkçe Sözlük esas alınmıştır.

Örnek:

anahtarlı (<anahtar>Rum.) DS/I:249

bahasın- (<paha<bahÀ>Fars.) DS/I:487
eòretlik (<Àòiret>Ar.) DS/III:1690
fosforla- (<phosphore>Fra.) DS/III:1876
sındıkça (<sandık<sandūk>Ar.) DS/VI:4691

Bazı ek tespiti zor sözcüklerin etimolojik tahlili tablo içerisinde sözcüğün

altında gösterilmiştir. Bu işlem yapılırken Tuncer Gülensoy’un (2007) Türkiye
Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü esas alınmıştır.

Örnek:

agdar- (<aktar-) DS/I:76

(<ak-ıt-ar-; Gülensoy, 2007, s. 61)
ağ bulut [akça bulut] DS/I:86
(<*bū+lı-t; Gülensoy, 2007, s. 182)
bayatsı DS/I:578
(<baya+t; Gülensoy, 2007, s. 122)
cebken DS/II:872
(<*çēk-men; Gülensoy, 2007, s.
200)
kuymak [koymak (II), kuymaò] DS/IV:3021
(<kuy-mak; Gülensoy, 2007, s. 583)

Derleme Sözlüğü’nde, madde başlarında yanlış yazıldığı düşünülen veya

tartışmalı sözcükler Hasan Eren’in (2010) Sırça Köşk adlı kitabı incelenerek

4
değerlendirilmiş, ek-kök ayrımı bu esere göre düzenlenmiştir. Yazımı yanlış olan
sözcükler tablo içerisinde sözcüğün sonuna ünlem (!) işareti konularak
gösterilmiştir ve Hasan Eren’e göre doğru şekli yay ayraç içerisinde verilmiştir.

Örnek:
bardal ! DS/VI:4446
(<bardak; Eren, 2010, s. 71)
çevtik ! DS/II:1155
(<çentik; Eren, 2010, s. 49)
gabık (III) ! DS/III:1885
(<kalık; Eren, 2010, s. 105)
lokman ! DS/IV:3085
(<sok-man; Eren, 2010, 139)
(<*sok-man; Gülensoy,
2007, s. 793)
saluk (I) ! DS/V:3531
(<suluk; Eren, 2010, s. 114)

Gürer Gülsevin’in “Türkiye Türkçesi Ağızlarında #h Sesi Üzerine” adlı

makalesindeki ses değişiklikleri ilgili madde başlarında belirtilmiştir.

hakılı DS/III:2253
(<kak-ıl-ı <#h-<#k-; Gülsevin
2009, s. 131)
harın (I) (<farı- (I)) DS/III:2439
(<parın <#h-<#p; Gülsevin, 2009,
s. 134)
horan (II) DS/III:2408
(<or-an; Gülsevin, 2009, s. 135)
hötüm (I) [hötürüm] DS/III:2439
(<1.Kötürüm.)
(<kötürüm <#h-<#g; Gülsevin,
2009, s. 132)
huzay DS/III:2447
(<uz-a-y; Gülsevin, 2009, s. 137)

Eklerin yazı dili ve ağızlardaki kullanım özellikleri karşılaştırılmıştır. Yazı

dilinde özelliklerini belirtirken; işlevleri, sözcük türleri (ad, sıfat, fiil), terim
yapımları (dil., ed., kim. vb. yay ayraç içerisinde gösterilerek) ve örnek sözcük
yapımları konuları yorumlanmıştır.

Ağızlardaki özellikleri belirtilirken ise daha çok eklerin belirgin işlevlerine

dair tespitler yapılmış, sözcük türleri ve sözcüklerin yapıları (birleşik, ikileme,
yansıma) üzerinde durulmuştur. Ayrıca örnek sözcük yapımları ilgili işlev
5
başlığında verilmiştir. Ağızlardaki örnek sayısı ekin her farklı görevi için genellikle
5 ve civarıdır.

Örnek:

“+It / +üt

Yazı dilinde az kullanılan bir ektir. çivit, özüt (kim.), yaşıt; eşit, yiğit gibi
ad ve sıfat yapımları vardır.

Ağızlarda da kullanımı az olan bir ektir.

ad yapar: arkıt (IV) “dağ beli, geçit”, çiğit (I) “çekirdek”, hahıt<kakıt “zayıf
keçi ve koyun”, önüt “2.Geçen gün”, zıngıt “yumrukla sırta vurma için” vb.

sıfat yapar: kakıt “zayıf, kuru ince”, koçyiğit “1.Güçlü, kuvvetli,

babayiğit.”, otyiğit “çok genç ve çevik”, özüt “zayıf, güçsüz”, yeşit “yeşil, parlak
yeşil” vb.” gibi.

Ekin yazı dili ve ağızlardaki kullanımı ve görevleri değerlendirilirken şekil

bilgisine yönelik iki bibliyografya denemesi incelenmiş, ilgili kaynaklardan alıntı
yapılmıştır. Birincisi Erhan Solmaz’ın (2006) Türkiye Türkçesi Şekil Bilgisi
Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi adlı makalesidir. Makale ve bildirileri içeren
210 bibliyografyayı içerir. Diğeri ise Tuncay Böler’in (2013) Türk Dili Şekil Bilgisi
Çalışmaları -Bibliyografya Denemesi- adlı makalesidir. 885 bibliyografyanın 83’ü
kitap, 111’i tez, 551’ makale, 140 bildiridir.

Derleme Sözlüğü

Türkçenin sadeleştirilmesi amacıyla Anadolu ağızlarından sözcük aktarma

sıkça kullanılan bir yöntemdir. Özellikle ağızlardaki ek ve sözcük zenginliği Türk
Dilinin canlılığına ve sürekliliğine çok önemli katkı sağlar. Bu katkının en büyük
kaynaklarından biri de yurdumuzun çeşitli bölgelerindeki halk ağızlarından
derlenen çoğunlukla Türkçe veya Türkçeleşmiş sözcükler içeren Derleme
Sözlüğü’dür.

Tekin ve Cantürk’e göre (2014, s. 34), “Yerel söz varlıklarının ilk kayıtları
1932 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti adı altında kurulan ve 1936 yılında Türk
Dil Kurumu adını alan kurum tarafından yapılmıştır. O dönemdeki dil politikalarına

6
bağlı olarak Türkiye Türkçesinde bulunan tüm yerel sözcüklerin tespit edilip kayıt
altına alınması amacı ile Türkiye Türkçesi Ağızları Sözcüğü projesi başlamıştır ve
“Söz Derleme Dergisi” adı altında yayınlanmaya başlamıştır. Daha sonra bu dergi
malzemesi ve 1963-1982 yılları arasında yapılan derlemeler birleştirilerek 12 cilt
halinde bir sözlük teşkil edilmiştir. Ancak bu sözlük malzemesi Türkiye
Türkçesinin ağızlardaki zengin hazineyi halen tam olarak yansıtamamaktadır.”

Akar (2009, s. 6) ise, Derleme Sözlüğü’nün hazırlanma sürecini şöyle

açıklamıştır. “Türkiye Türkçesinin ağız sözlüğü çalışmaları Cumhuriyet’le
başlamıştır. 12 Haziran 1932 tarihinde kurulan Türk Dilini Tetkik Cemiyeti (daha
sonraki Türk Dil Kurumu)’nin dil yenileşmesi için ilk el attığı konulardan birisi de
halk ağzından söz derleme faaliyeti olmuştur. 1933-1935 yılları arasında 150 bin
civarında söz derlenmiş, bu malzeme Türkiye’de Halk Ağzından Söz Derleme
Dergisi adıyla 1939-1949 yılları arasında dört cilt olarak yayımlanmıştır. Bu ilk
derleme çalışmasında çeşitli anlam karışıklıkları, madde başı düzensizlikleri başta
olmak üzere birçok eksiklik ortaya çıkmıştır. Bu eksiklik ve hatalar göz önünde
bulundurularak 1952 yılında tekrar derleme çalışmaları başlatılmış, gönüllü
aydınlardan ve öğretmenlerden faydalanılarak 8 yılda 450 bin fiş toplanmıştır. Bu
iki derlemenin fişleri bir araya getirilip harmanlanarak 1963-1982 yılları arasında
Derleme Sözlüğü adıyla yayımlanmıştır.”

Bu çalışmada, Derleme Sözlüğü başlığıyla yazılmış, Gürer Gülsevin’in

danışmanlığını yaptığı iki yüksek lisans tezi incelenmiştir. Bunlardan birincisi
Ramazan Saka’nın (2002) hazırladığı Derleme Sözlüğüne Göre Fiilden İsim Yapan
Ekler adlı çalışmadır. Eklerin sınıflandırılması hususunda yardımcı kaynak olarak
bu tezden yararlanılmıştır. Bir diğer kaynak Şükran Avşar’ın (2003) hazırladığı
Derleme Sözlüğüne Göre Araç-Gereç İsimlerinin Yapısı adlı çalışmadır. Derleme
Sözlüğünde çok sık kullanılan araç-gereç adlarının yapısının tespiti amacıyla
kullanılan kaynak bir tezdir.

Yapım Ekleri

Yeni bir kavrama veya yabancı bir sözcüğe Türkçe karşılık bulmak için en
çok kullanılan yollardan birisi sözcük yapımıdır. Türkçede ekler, bilindiği gibi ad
ve fiil yapımı şeklinde görevlenir. Bu yapımlar addan ad, fiilden ad, addan fiil ve
fiilden fiil yapım ekleri olarak birbirinden ayrılır.

7
 Yazı dilinde olduğu gibi bazı eklerin ağızlarda da kalıplaştığı ve yapım eki
görevinde kullanıldığı görülür. Korkmaz (2017, s. 119) bu durumu şöyle
açıklamıştır. “Bazı türetme ekleri ise aslında bir ad çekimi, bir sıfat yapımı veya
başka nitelikte bir ek oldukları hâlde, birer kalıplaşma aşamasından geçerek ve
nitelik değiştirerek türetme ekine dönüşmüştür.” Zeynep Korkmaz’ın (2018) bu
konuyla ilgili “Türkçede Eklerin Kullanış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları”
adlı kitabı incelenmiş ve bu konuda bilgi edinilmiştir. Eğer ilgili ekte bir kalıplaşma
varsa belirtilmiştir.

+DA bulunma hâli eki, +n vasıta eki, -An sıfat-fiil eki, -mAk mastar eki, -
lAyIn zarf fiil eki vb. ekler yapım eki görevinde kullanılmıştır.

Örnek:

aran (II) DS/I:298

(<1.Ova, kuytu, sıcak yer, kışlak.)
bağda (I) [bayda (III)] DS/I:476
(<1.Çelme, güreşte bacak alma.
2.Engel, güçlük. 3.Kement, bağ,
düğüm.)
çekilen DS/II:1113
(<Grip hastalığı.)
dillileyin DS/II:1497
(<Dil gibi uzanan kara parçası,
burun.)
ummağ DS/VI:4039
(<Düş kırıklığı.)

Yapım eklerinin gücü, sayısı ve işletimleri konusunu, Zülfikar (2018, s,

512) “Önce Türkçenin gücünün nerede olduğunu bilmemiz gerekir. Hemen
belirtelim ki Türkçe gücünü eklerinden ve köklerinden alır. Türkçenin ekleri ve
özellikle fiil kökleri yeterince işletilmemiştir. 200 civarındaki ekin acaba kaçı
türetmede kullanılmış, hesap eden, bu konuda makale yazan var mı?” şeklinde
dillendirmiştir. Bu tezde, Derleme Sözlüğü kapsamında bu sorulara cevap
verilmeye çalışılmıştır.

Ağızlarda yapım eklerinin gücü, sayılarla ve görev çeşitliliği yönüyle

değerlendirilmiştir. Tez çalışmamızda toplam 379 yapım eki tespit edilmiş;
bunların 284’ü (147 addan ad-137 fiilden ad) ad yapım eki, 95’i (addan fiil 45-
fiilden fiil 50) ise fiil yapım ekidir.

8
 Anadolu ağızlarında ad yapımı üzerine yazılmış iki yüksek lisans tezi
çalışması bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Sarıçiçek’in (1990) Anadolu
Ağızlarında İsim Yapım Ekleri adlı çalışmasıdır. 38 addan ad, 37 fiilden ad yapım
eki tespit edilmiştir.

Diğeri Acun’un (1999) Anadolu Ağızlarında İsimden İsim Yapım Ekleri

çalışmasıdır. 42 tane addan ad yapım eki tespit edilmiştir.

Ağızlarda fiil yapımına dair ise, Elbir’in (1994) Anadolu Ağızlarında Fiil
yapım Ekleri adlı Yüksek lisans çalışması vardır. 23 addan fiil yapım eki, 26 fiilden
fiil yapım eki tespit edilmiştir.

Doktora tezi olarak ise Güzel’in (2015) Türkiye Türkçesi Ağızlarında Söz
Yapımı adlı ağızlarda bütün yapım eklerini içeren hacimli bir doktora tezi
bulunmaktadır. Bu çalışmada Derleme Sözlüğü dışında Türkiye Türkçesi
ağızlarına yönelik kitap türünde 83 kitap, 13 doktora tezi, 104 yüksek lisans türünde
çalışma incelenmiş olup kitap türündeki çalışmalarda Türkiye Türkçesinin uzantısı
durumundaki Kuzeydoğu Bulgaristan, Doğu Rodop, Deliorman, Kosova-
Mitroviça, Kıbrıs, Irak ve Kerkük ağızlarını konu edinen çalışmalardır. Toplam
24.000 kelimelik türemiş söz varlığına dayanan bu çalışmada 127 addan ad yapım
eki, 87 fiilden ad yapım eki, 30 addan fiil, 52 fiilden fiil yapım eki tespit edilmiştir.
Toplamda bu sayı 296’dır.

Bu çalışmayı, Güzel’in (2015) tezinden ayıran en önemli özellik eklerin

kullanım sıklığı ile tespit edilen ek sayısı ve tespiti yapılan madde başlarının tablo
sistemiyle gösterilmesidir. Ayrıca bu çalışmada eklerin yazı dili ile ağızlardaki
görev farklıkları ve benzerlikleri karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Bunun dışında
kaynağımız Derleme Sözlüğü olup, sadece ad, sıfat ve fiil görevli sözcükler
incelenmiştir.

Sıklık

TDK Güncel Sözlük’te sıklığın anlamı “1. Sık olma durumu., 2. Sıkça
geçme, kullanımı sık olma., 3. Ses, dalga vb.nin birim zamandaki titreşim sayısı,
frekans.” şeklindedir. Fransızca frekans (frΨquence) “sıklık” yazılı dile de geçen bir
sözcüktür. Bu amaçla Aksu ve Adalı’nın (2018) Çağdaş Türkçenin Sıklık Sözlüğü
incelenmiş ve eklerin kullanım sıklığı hakkında bir görüş belirtilmemiştir. Sıklık

9
çalışmalarının, genellikle sözcüğün kullanım sıklığına yönelik olduğu görülmüştür.
“Sıklık sorunu, bugün dilbiliminde, değişik amaçlı çalışmalarda söz konusu olan
bir kavramdır.” (Aksan, 2009, s. 20). Ancak eklerin kullanım sıklığı üzerinde hiç
durulmamıştır.

Bu tezde eklerin kullanım sıklığı üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur.

Kullanım sıklığı belirlenirken, ad, sıfat ve fiil görevli ek tespit edilmiş madde
başları dikkate alınmıştır.

Farklı anlamlı aynı yapılı sözcükler ayrı bir sıklık ifadesi olarak
değerlendirilmiştir.

Örnek:

çakım (I) DS/II:1043

çakım (III) DS/II:1043
çakım (IV) DS/II:1043
çakım (V) DS/II:1043

Aynı anlamlı farklı yapılı sözcükler de ayrı bir sıklık ifadesi olarak
değerlendirilmiştir.

Örnek:

+ev vereb [veref] DS/VI:4097

(<1.Eğim. 2.Dolambaçlı.)
(<verev<yer+ev)
(<Gülensoy, 2007, s. 1014)
veren (<verev) DS/VI:4097
(<Yokuş.)
verep [verev (I), verevi] DS/VI:4097
(<verev)
(<1.Bayır, yokuş, yamaç.
2.Bayırda yan yol. 3.Eğri,
verev. 4.Çapraz. 5.Karşıt.)
yürev (<verev) DS/VI:4828
(<Verev.)

Ağızlarda kullanım sıklığı çok olan birleşik yapıdaki ad, sıfat ve fiil görevli
madde başları da bu sıklık çalışmasına dâhil edilmiştir.

Örnek:

10
 alaca üzüm DS/I:178
burnunu toprağa sürt- DS/I:801
cingar çıkar- DS/II:981
ortalık tekerleği DS/V:3291
sarımsaògabuğu DS/VI:4674

Ağızlarda eklerin kullanım sıklığını arttıran önemli faktörlerden biri de,

yansıma kökenli sözcüklerden sözcük yapımının çokluğudur. Yansıma kökenli
sözcükler yazı diline göre ağızlarda daha çok kullanılır. Yansıma sözcüklerin ikincil
biçimleri de kök olarak kabul edilmiş ve ikincil biçimin aldığı ek sıklığa dâhil
edilmemiştir.

Örnek:

cıldıra- DS/II:909
cıngıraò [cingırak] DS/II:923
combultuya düş- DS/II:997
vızgıç DS/VI:4104
zarıltı (I) DS/VI:4379

Ağızlarda bütün yapım eklerinin sıklığı konusunda bir çalışma

yapılmamıştır. Yazı dilinde ise, Türkçe Sözlük’ün 7. baskısını içeren bir çalışma
vardır. N. Engin Uzun, Leyla Subaşı Uzun, Yeşim Kotan Aksan ve Mustafa
Aksan’ın (1992) çalıştığı Türkiye Türkçesinin Türetim Ekleri Bir Döküm Denemesi
adlı eser geniş kapsamlı bir sıklık çalışmasıdır. Bu eserin giriş bölümünde “Türkiye
Türkçesinin türetim eklerinin örnekli, sayısal ve sorgulamalı bir döküm denemesi”
olduğu belirtilmiştir. Toplam 14.635 madde başında 191 ek saptanmıştır. En sık
kullanılan 10 ek şunlardır: +lIk 3.259, +lI 1.644, +ÇI 1.259, +lA- 840, +sIz 748, -
TIr- 582, -(I)n 542, +lAş- 518, -Il- 404, -(I)t- 374.

Bu çalışma, Derleme Sözlüğündeki yapım eklerinin bir döküm denemesi

niteliğindedir. Yapım ekleri örnekli, sayılarla ve sorgulamalı bir şekilde tespit
edilmeye çalışılmıştır. Toplam 49.448 kullanım sıklığı olan eklerde, 379 farklı
yapım eki tespit edilmiştir. En sık kullanılan 10 ek şunlardır: +LA- 6.769, +LI/+LU
2.640, +LIK/+LUK 2.639, -mA 2.284, -K 2.008, -IK/-UK 1.931, -n- 1.839, -DIr-/-
DUr- 1.148, -T- 1.059, +DA- 1.051.

Eklerin kullanım sıklığı üzerine Seçkin, Coşar (2017, s. 1398)’ın

“Türkçe’de Alıntılardan Kelime Türetmede Ekler” adlı bir makale çalışması vardır.

11
Alıntı sözcüklere gelen Türkçe eklerin kullanım sıklığına ve hangi dilden alıntı
yapıldığına dair bilgiler içerir. Alıntı sözcüklerde en çok kullanılan ekler; +lA-
3.993, +lIk 3.366, +CI 1985, +lI 1894, +sIz 1788, +CA 573 vb. En çok Türkçe ek
alan alıntı sözcüklerin kaynak dilleri; Arapça 1785, Fransızca 984, Farsça 601,
İtalyanca 204, Rumca 149 vb. sıralanır.

Diğer bir sıklık çalışması, İ. Yıldız, F. U. Yıldız ve V. D. Günay’ın (2014)

Biçimbirimler-Türetim ve İşletim Ardıllarının Sözlü Dildeki Kullanım Sıklığı adlı
çalışmadır. Dil bilimsel bir eser olup, belirli kaynaklardaki ekleri esas almış,
kullanım sıklığına göre sıklık oranları verilmiştir.

İşleklik

TDK Güncel Türkçe Sözlük, işlek sözcüğünün anlamını “Çok işleyen, canlı,
hareketli.” şeklinde ifade eder. Farklı görevlerde kullanılabilecek bu sözcük, dilde
dilbilgisi terimi gibi kullanılır. Eklerin farklı sözcük yapma özellikleri işlek
sözcüğüyle ifade edilir. Bu konuda yapılmış bir çalışma olmamakla ve ölçüt
belirtilmemekle birlikte çok işlek, işlek, yarı işlek, az işlek ve işlek olmayan
şeklinde nitelendirilir. Bir ekin kullanım sıklığı işleklik kavramı ile adlandırılabilir.

Ergin’in (1998, s. 219-274) “Üniversiteler için Türk Dili” adlı kitabında

ekleri niteleyen işleklik kavramları şunlardır: bugün işlek, çok işlek, en işlek, fazla
işlek değil, fazla işlek olmayan, hiç işlek değil, işlek değil, işlek olmayan, işlek,
işlekliği kaybolmuş, işlekliğini kaybetmiş, işleklik derecesi geniş olan, işleklik
sahası bütün fiil kök ve gövdelerini içine alan, işleklik sahası geniş değil, işleklik
sahası sınırlı, oldukça işlek, son derece işlek.

Korkmaz’ın (2017, s. 117-189) “Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi”

adlı kitabında işleklik kavramları şunlardır: az işlek, çok işlek, en işlek, fazla işlek
olmayan, işlek değil, işlek olmayan, işlek. Bunun dışında ekleri işleklik yönünden
niteleyen canlı, ölü, nadir, seyrek sıfatlarını kullanmıştır.

Banguoğlu (2015, s. 154-294) “Türkçenin Grameri” adlı kitabında işleklik

kavramları şunlardır: az işlek, çok işlek, işlek olmayan, işlek kavramlarının yanında
az sayıda, az verimli, az, birçok, canlı sayılmayan, canlı, çok verimli, çok yaygın
olmayan, en geniş, en kalabalık, en verimli, hayli, nadir, oldukça canlı, oldukça

12
verimli, pek az, sayılı, sınırlı, verimli, yaygın gibi ekleri işleklik yönünden niteleyen
kavramlar kullanmıştır.

Zülfikar (2011, s. 48-146), “Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları” adlı

eserinde ise, işlek tanınmayan, işlek değil, işlek olmayan, işlek, işlekliğini sürdüren,
işleklik kazandırılabilir gibi kavramlarla eklerin işlekliğini belirtmiştir.

Görüldüğü gibi eklerin işlekliği konusunda birden fazla kavram, sıfat,

birden fazla ölçü bildiren sözcük kullanılmaktadır. Ancak Türkiye Türkçesinde
belirli bir kullanım sıklığı belirtilmeden ekler işleklik yönünden çeşitli ifadelerle
değerlendirilmiştir.

Diğer bir konu ise, yazı dili ve ağızlarda ekin işlekliğinin değişiklik
gösterdiğidir. Aydın (2014) “Standart Türkçede işlek görünmeyen bir yapım eki,
ağızlarda işlek hâle gelmiş olabilir” diyerek bu durumu özetlemiştir. Yazı dilinde
işlek olup, ağızlarda işlek olmayan ekler de olabileceği gibi, hem yazı dilinde hem
de ağızlarda benzer işlekliğe sahip ekler de vardır.

13
 I. BÖLÜM
1. AD YAPIM EKLERİNİN KULLANIM SIKLIĞI
1.1. Addan Ad Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı
Toplamda 147 addan ad yapım eki tespit edilmiştir. Bu eklerin toplam
kullanım sıklığı 13.762’dir. Türetilen sözcükler ilgili ek başlığı altında tablolama
sistemiyle alfabetik bir dizinde gösterilmiştir. Kullanım sıklığı en çok olan ekler
şunlardır.

EKLER SIKLIK
1) +LI/+LU 2.640
2) +LIK/+LUK 2.639
3) +CI 985
4) +CIK/+CUK 648
5) +CA 645
6) +AK 597
7) +sIz/+sUz 451
8) +IK/+UK 347
9) +CAK 320
10) +tI/+tU 237

1.1.1. +A

Yazı dilinde kullanımı azdır. “Eklendiği kelimeye ‘ilgili olma, dayanma’

işlevi katan terim niteliğinde bazı sözler yapılmıştır.” (Korkmaz, 2017, s. 119).
erke (fiz.-fel.), denge (eko.-fiz.), gece, göze (ana.-biy.), orta (fiz.-mat.-sp.) sıva
(<suw+a; Gülensoy, 2007, s. 774), tepe (ana.-coğ.-mat.)/(<*töp+e; Gülensoy,
2007, s. 880) vb. yazı dilinde kullanılan sözcüklerdir.

Ağızlarda ad, birleşik ad ve az sayıda sıfat yapmıştır. Birleşik adlar

genellikle gece, orta ve tepe sözcükleriyle oluşmuştur.

yer adı yapar: dike (IV) “1.sapanın toprağı iyi yaramadığı yer. 2.Sapanın çok
derin battığı yer.”, kıttepe “ağaçların en yüksek yeri, tepesi”, orta bağış “yayla ile
kıyı arasındaki yüksek yer”, tonga (II) “1.Dağın en yüksek yeri.”, uluorta “3.Ayak
altı, herkesin gelip geçtiği yer” vb.

hayvan adı yapar: gece böcüsü “ocak çekirgesi”, gece kuşu “yarasa”, güre
(I) “1.Çiftleşmek isteyen kısrak, dişi eşek.”, toğa “erkek oğlak”, yanbağacık
“yengeç” vb.
 “gece” ve “orta” sözcüğüyle birleşik zaman adı yapar: ateş içi gecesi
“donanma, şenlik gecesi”, gün urta “öğle”, kapama gecesi “gerdek gecesi”, ortagüz
“ekim ayı”, ortaküm “perşembe” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: beke “bank, oturulacak sıra”, göze (I/III)
“2.Çeşme/Süzgeç”, lığa “3.Bataklıklarda yığılmış pislik, birikinti”, pata (II)
“1.Patlamış mısır”, topuza “topacın dönmesini sağlayan koni biçimindeki demir
çivi” vb.

diğer bazı birleşik ad yapımları şunlardır: gecegirmez “sarı”, gece gözü

“mum”, maltepe “yenilen bir çeşit mantar”, orta direk “orta parmak”, tepegöz (III)
“hamam” vb.

sıfat yapar: dike (II) “itaatsiz, inatçı, dik kafalı”, gece kirpisi “söz götürüp
getiren, dedikoducu”, güre (II/IV) “kuvvetli, dinç/sık, gür”, ortabozan “bozguncu,
arabozucu”, uluorta (I) “1.Gelişigüzel.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+a 1) ağ/suğa DS/I:112 (202)

(<suw+a; Gülensoy, 2007, s. 774)
+e 2) ak sıva (<su) DS/I:161
3) arda (I) DS/I:302
4) arda (III) DS/I:302
5) arda gel- DS/I:302
6) ardala (I) (arda (II)] DS/I:303
7) ardala (III) DS/I:303
8) ardala (IV) DS/I:303
9) ateş içi gecesi DS/I:367
10) bağa (III) DS/I:473
11) beke DS/I:601
12) betnam gecesi DS/I:646
13) beze çevir- DS/I:650
14) beze, bΨze (I) [bezele] DS/I:649
(<*bez+e; Gülensoy, 2007, s.
137)
15) bezemek çevir- DS/I:651
16) cılka (I) DS/II:913
17) cisele- DS/II:986
(<*çēs+e; Gülensoy, 2007, s. 244)
18) cisen cisen DS/II:986
19) cöte (<çot) DS/II:1008
20) çeç tepe DS/II:1105

15
 (<*töp+e; Gülensoy, 2007, s. 880)
21) çiğse DS/II:1211
(<*çēs+e; Gülensoy, 2007, s. 284)
22) çise [çisa, çize] DS/II:986
23) çöte (I) [cöte] (<çot) DS/II:1296
24) çöte (II) DS/II:1296
25) çöte (III) DS/II:1296
26) çöte (IV) DS/II:1296
27) dengel DS/II:1423
(<denk+e; Gülensoy, 2007, s.
276)
28) dengel- (IV) DS/II:1423
29) dengel-, deñgel- (III) DS/II:1423
30) dengeleç DS/II:1423
31) dengelt- (I) DS/II:1423
32) dengelt- (II) DS/II:1423
33) dengesek [dengeser] DS/II:1423
34) dengeşik DS/II:1423
35) dige dur- [diğe dur-] (<dik) DS/II:1482
36) dike DS/VI:4487
37) dike (II) DS/II:1484
38) dike (IV) DS/II:1484
39) dike bak- DS/II:1485
40) din tepe DS/II:1509
41) erke DS/II:1773
42) erkele- (I) DS/II:1774
43) gece böcüsü DS/III:1958
(<kēç+e; Gülensoy, 2007, s. 358)
44) gece gabaruğu DS/III:1958
45) gece girmez DS/III:1958
46) gece gündüz çiçeği DS/III:1959
47) gece kirpisi DS/III:1958
48) gece sefa gündüz cefa DS/III:1959
49) gecegözü DS/III:1958
50) gecekuşu [geceguşu] DS/III:1958
51) gecelik DS/III:1958
52) geceohtu [geceotu] DS/III:1959
53) gına gecesi DS/III:2046
54) göze (I) DS/III:2177
55) göze (I) DS/VI:4513
56) göze (III) DS/III:2177
57) göze (III) DS/VI:4513
58) göze (IV) DS/III:2177
59) göze (V) DS/III:2177
60) göze (VI) DS/III:2177
61) göze (VII) DS/III:2177
62) göze (VIII) DS/III:2177
63) göze (IX) DS/III:2177
64) göze (X) DS/III:2177
16
65) göze (XI) DS/III:2177
66) gunurta (<günorta) DS/VI:4515
67) gündiye [gündeye] DS/III:2226
(<gün+de+y+e; Gülensoy, 2007,
s. 591)
68) günorta DS/III:2230
(<or+t+a; Gülensoy, 2007, s. 631)
69) günorta üstü DS/III:2230
70) güre (I) [güresek] DS/III:2234
(<kür+e; Gülensoy, 2007, s. 397)
71) güre (II) (<kür) DS/III:2235
72) güre (IV) DS/III:2235
73) güre (VIII) (<kür) DS/III:2235
74) gürelik DS/III:2235
75) güze (<göz) DS/III:2243
76) kapama gecesi DS/IV:2631
77) kara sıva [kara suva] (<su) DS/IV:2653
78) kıttepe DS/IV:2850
79) kundiye DS/IV:3002
(<gün+de+y+e; Gülensoy, 2007,
s. 591)
80) külve DS/IV:3034
(<külf+e; Gülensoy, 2007, s. 590)
81) kündiye DS/IV:3038
82) künorta DS/III:3040
83) lığa DS/IV:3076
84) maltepe DS/IV:3115
(<*töp+e; Gülensoy, 2007, s.
880)
85) modül tepe DS/IV:3209
86) orta DS/VI:4617
87) orta (II) DS/V:3290
88) orta (III) DS/V:3290
89) orta ağrısı DS/VI:4617
90) orta çivisi DS/V:3290
91) orta dolması DS/V:3290
92) orta ok [ortok] DS/V:3291
93) orta sofrası DS/V:3292
94) ortağul (<ortaoğul) DS/V:3291
95) ortağul DS/VI:4617
96) ortaayak DS/V:3290
97) ortabağış DS/V:3290
98) ortabaz DS/V:3290
99) ortabozan DS/V:3290
100) ortacala DS/V:3290
101) ortadirek DS/V:3290
102) ortagüz DS/V:3291
103) ortağı DS/V:3291
104) ortaküm [orta (I)] DS/V:3291

17
105) ortalık ağrısı DS/V:3291
106) ortalık kızartması DS/VI:4617
107) ortalıktekerleği DS/V:3291
108) ortan DS/V:3291
109) ortancıl DS/VI:4617
110) ortancıl [ortancılı, ortanul] DS/V:3291
(<or-)
111) ortatavan DS/V:3292
112) ortaya söyle- DS/V:3292
113) ortayıl DS/V:3292
114) öneze (II) [oğeze, oneze, ökeze, DS/V:3340
ömeze, önezeci, önüze, öveze
(II)]
115) öñeze (III) DS/V:3340
116) örke DS/V:3349
117) öveyik DS/VI:4631
(<göv+e+y+(y)ik; Gülensoy,
2007, s. 1003)
118) öveyik buğdayı DS/VI:4631
119) özengi DS/VI:4633
(<*iz+e+n+gi; Gülensoy, 2007, s.
1005)
120) özengi (I) DS/V:3373
121) özengi (II) DS/V:3373
122) özengülük DS/V:3373
123) pata (II) DS/V:3408
124) pata küte DS/V:3409
125) saka (II) DS/V:3519
126) salaca (II) (<sal) DS/VI:4666
127) sandık gecesi [sandık gicesi] DS/V:3538
128) sıpa DS/V:3615
(<sıp+a; Gülensoy, 2007, s. 769)
129) sıpa DS/VI:4692
130) sıva DS/VI:4695
131) sıva (I) (<su) DS/V:3623
132) sıva (II) (<su) DS/V:3623
133) supa (<sıp) DS/V:3700
134) suva (II) DS/VI:4711
135) taçorta DS/V:3800
136) takta gecesi DS/V:3812
137) tepe DS/V:3883
(<töp+e; Gülensoy, 2007, s. 880)
138) tepe çukur DS/V:3884
139) tepe deliği DS/V:3884
140) tepe odası DS/V:3885
141) tepealtı DS/V:3883
142) tepeardı muskası DS/V:3883
143) tepebacası DS/V:3883
144) tepebaş [tepebaşı] DS/V:3883

18
145) tepecanbalak kıl- DS/V:3883
146) tepecik (I) [tepelük (I)] DS/V:3883
147) tepecombalak kıl- [tepedombaz DS/V:3883
aş-]
148) tepeçekici DS/V:3884
149) tepedombak DS/V:3884
150) tepegöz DS/VI:4754
151) tepegöz (I) DS/V:3884
152) tepegöz (II) DS/V:3884
153) tepegöz (III) DS/V:3884
154) tepegöz ol- DS/V:3884
155) tepele- DS/V:3884
156) tepelek DS/V:3884
157) tepelek ol- DS/V:3884
158) tepelemece [tepelemecene, DS/V:3884
tepelemeç, tepelemesine,
tepelemesiye]
159) tepelik DS/VI:4754
160) tepelik (I) [tepelük (II)] DS/V:3884
161) tepelik (II) DS/V:3884
162) tepelik (III) DS/V:3884
163) tepelitoygar [tepelikuş] DS/V:3884
164) tepen üstü [teper aşağı, tepesi DS/V:3885
aşarı]
165) toğa DS/V:3945
(<tok+a; Gülensoy, 2007, s. 902)
166) tonga (I) DS/V:3961
(<*tong+a; Gülensoy, 2007, s.
910)
167) tonga (II) DS/V:3961
168) tonga (III) DS/V:3961
169) tonga (IV) DS/V:3961
170) topuza DS/V:3968
171) torta (I) DS/V:3971
172) tülü tepe DS/VI:4779
173) uluorta (I) DS/VI:4037
174) uluorta (I) DS/VI:4786
175) uluorta (II) DS/VI:4037
176) uluorta (II) DS/VI:4786
177) unnu kaygana DS/VI:4046
178) üsdelemeyh DS/VI:4797
(<üs+t+e+le-; Gülensoy, 2007, s.
998)
179) üste [üstelik] DS/VI:4077
180) üstele- DS/VI:4077
181) üvey(i)k DS/VI:4084
(<göv+e+y+(y)ik; Gülensoy,
2007, s. 1003)
182) üveyik DS/VI:4800

19
 183) üveyik [üveyikbuğday] DS/VI:4084
184) üveyik/kır DS/VI:4084
185) üveyük DS/VI:4800
186) üzengi [üzengili, üzengilik (II)] DS/VI:4086
187) üzengi [üzengili, üzengilik (II)] DS/VI:4801
(<*iz+e+n+gi; Gülensoy, 2007, s.
1005)
188) üzengi şakırtısı DS/VI:4087
189) üzengilik (I) DS/VI:4801
190) üzengilik (II) DS/VI:4086
191) yağada DS/VI:4117
192) yağadı DS/VI:4118
193) yağadılan- DS/VI:4118
194) yağadılı DS/VI:4118
195) yalaka DS/VI:4138
196) yalakacı DS/VI:4138
197) yalakalık DS/VI:4138
198) yanbağacık DS/VI:4163
199) yañgala, yungala DS/VI:4166
200) yavaşa DS/VI:4206
201) yöne (II) DS/VI:4308
202) zıpa DS/VI:4375
(<sīp+a; Gülensoy, 2007, s. 769)

1.1.2. +AcAk

Ağızlara özgü bir yapı olup bağ ve el sözcüklerine gelerek ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+acak 1) bagacak DS/I:471 (7)

(<Nesil, sülâle.)
+ecek 2) bağacak DS/VI:4441
(<Hayvanlara bağlanan ip ya da
zincir.)
+icek 3) elecek DS/VI:4295
(<Tekerlek ya da çarkı elle
döndürmek için yanlarına takılan
kol.)
4) elecek (I) DS/III:1709
(<1.Dibek tokmağı.)
5) elecek (III) DS/III:1709
(<Loğ taşını çeken demir ya da
ağaç sap.)
6) elecek (IV) DS/III:1709
(<Ocak karıştırmaya yarayan
uzun sırık.)
20
 7) elicek (I) DS/III:1715
(<1.İplik bükülen çıkrığın el ile
tutulan yeri.)

1.1.3. +acan

Ağızlarda sadece kırf adına gelen yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+acan 1) kırfacan (<kırf (I)) DS/IV:2822 (3)

(<Bozgun, ezgin, acınacak
durumda: Çoluk çocuk kırfacan
olmuş yatıyor.)
2) kırfacan et- DS/IV:2822
(<Ezmek, kırmak.)
3) kırfacan kesil- DS/IV:2822
(<Tedirgin etmek, bozup
dağıtmak.)

1.1.4. +Aç

Yazı dilinde sık kullanılmayan bir ektir. Genellikle tek heceli sözcüklere
gelerek ad ve az sıfat yapma özelliği vardır. “Eklendiği kelimeye büyütme ve
küçültme işlevi katan vurgulu bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 120). Ayrıca sözcüğe
benzetme ve yakınlık anlamı katar: bakraç (<bakır+aç; Gülensoy, 2007, s. 106),
balçık (jeo.)/(<*balık+aç; Gülensoy, 2007, s. 108), kıraç, topaç, yamaç (<yam+aç;
Gülensoy, 2007, s. 1050) vb. yazı dilinde kullanılan sözcüklerdir.

Ağızlarda da kullanım sıklığı az olan eklerdendir. Ad ve sıfat yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: gübeç “küçük küp”, güpeç “ağzı geniş küçük kap”,
sovaç “sucuların, iki ucuna kova ya da teneke takarak su taşıdıkları ağaç”, topaç
(V) “2.İbrik”, yağlıyaç “ucuna bez takılmış, sac üzerinde ekmek yağlamaya yarayan
değnek parçası” vb.

yiyecek adı yapar: çomaç “yufka ekmeğinin içine peynir veya kıyma
konularak yapılan dürüm”, hakaç<kakaç “tuzlanarak güneşte kurutulmuş pastırma
parçası”, kakaç (I) “pastırma kurutulmuş et”, topaç (I) “2.Taş dibekte dövüldükten
sonra pişirilen et, bulgur ve soğan karışımı bir çeşit yemek”, topuleç “ekşili hamur
köftesi” gibi.

21
 diğer bazı ad yapımları şunlardır: annaç<alınaç “1.Karşı, ön taraf, göz önü,
her taraftan görülebilen yer, meydan, açıklık”, çimeç “çimen”, kızılaç “1.Kızıl
toprak.”, salaç “çardak”, yeleç “dağ sırtı” vb.

sıfat yapar: dikeç “dikey”, kakaç (X) “kekeme, dili tutuk adam”, tokalaç
“bodur, şişman”, topaç (IV) “kötürüm” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+aç 1) annaç (I) [alnaç, alneç] DS/I:275 (67)

(<al+ın+aç; Gülensoy, 2007, s.
71)
+eç 2) annaç [annac] DS/VI:4421
3) bakraç DS/I:495
(<bakır+aç; Gülensoy, 2007, s.
106)
4) balçık hurması DS/I:501
(<*balık+aç; Gülensoy, 2007, s.
108)
5) barkaç (<bakraç) DS/VI:4446
6) çimeç DS/II:1223
7) çomaç (<çom (I)) DS/II:1264
8) daraçlık DS/II:1366
9) dikeç (III) DS/II:1485
10) dikeç (V) DS/II:1485
11) dürüm topaç et- DS/II:1637
12) emeç (<yamaç) DS/III:1732
13) gagaçlamaò [gagaçlanmaò] DS/VI:4508
14) gıraç (<kır) DS/III:2051
15) göleç DS/III:2141
16) gübeç (<küp) DS/III:2205
17) güpeç (<küp) DS/III:2233
18) hakaç DS/III:2253
(<kak+aç <#h-<#k-; Gülsevin,
2009, s. 131)
19) kakaç (I) DS/IV:2600
20) kakaç (IV) DS/IV:2601
21) kakaç (VI) DS/IV:2601
22) kakaç (VII) DS/IV:2601
23) kakaç (IX) DS/IV:2601
24) kakaç (X) DS/IV:2601
25) kakaçlan- (I) DS/IV:2601
26) kakaçlan-(II) DS/IV:2601
27) kıngıraç DS/VI:4555
28) kıraç DS/IV:2815
29) kıraç yılanı DS/IV:2815

22
30) kızlaç (I) (<kızıl) DS/IV:2869
31) kızılaç DS/IV:2864
32) öveç (III) DS/V:3363
(<ög+eç; Gülensoy, 2007, s. 677)
33) palçıh DS/VI:4636
(<*balık+aç; Gülensoy, 2007, s.
108)
34) palçıò DS/V:3387
35) salaç DS/V:3523
36) salaç (I) DS/VI:4666
(<sal+aç; Gülensoy, 2007, s. 722)
37) salaç (II) DS/VI:4666
38) sovaç (<su) DS/V:3669
39) tokalaç (I) DS/VI:4767
40) topaç DS/VI:4770
41) topaç (I) DS/V:3963
42) topaç (II) DS/V:3963
43) topaç (III) DS/V:3963
44) topaç (IV) DS/V:3963
45) topaç (V) DS/V:3963
46) topaç (VI) DS/V:3963
47) topaç (VII) DS/V:3963
48) topaç döğ- DS/VI:4770
49) topaçlan- DS/V:3963
50) topuleç DS/V:3967
51) yağlıyaç DS/VI:4125
52) yamac DS/VI:4813
(<yam+aç; Gülensoy, 2007, s.
1050)
53) yamaca çık- DS/VI:4153
54) yamaca çık- DS/VI:4813
55) yamacına çık- DS/VI:4153
56) yamacına gel- DS/VI:4153
57) yamacına gel- DS/VI:4813
58) yamacını ver- DS/VI:4153
59) yamaç [yanaç (I)] DS/VI:4153
60) yamaç çat- DS/VI:4153
61) yamaç ol- DS/VI:4154
62) yamaç ol- DS/VI:4813
63) yamaçla- DS/VI:4153
64) yamaçlaş- DS/VI:4813
65) yamaçlaş- (II) DS/VI:4154
66) yeleç DS/VI:4234
67) yolaç DS/VI:4825

23
 1.1.5. +AGAn

Ağızlarda az kullanılan kaynaşmış bir yapıdır. dalagan ve

köregen<körkegen sözcüklerinde sıfat, diğer sözcüklerde ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+agan 1) dagdagan DS/II:1321 (8)

(<Böğürtlen ağacı.)
(<?dağ dağ+agan)
(<Gülensoy, 2007, s. 260)
+ağan 2) dağdağan DS/II:1324
(<1.Çitlembik ağacı ve meyvesi.
2.Kömürü çok kuvvetli olan bir
ağaç. 3.Çitlembik ağacı ve iğde
ve diğer ağaçların dallarından
yapılan nazarlık.)
+egen 3) dalagan (IV) DS/II:1335
(<İnce, zayıf.)
+eğen 4) göveğen DS/III:2167
(<Sığırlara dadanan zar kanatlı
bir çeşit sinek.)
+eken 5) güvegen [güveğen] DS/III:2239
(<Böğelek sineği.)
6) köregen (<körk) DS/IV:2964
(<Güzel.)
7) yeleken (I) DS/VI:4235
(<Kerkenez kuşu.)
8) yeleken (II) DS/VI:4235
(<Yelin fazla estiği yer.)

1.1.6. +AGI / +AGU (<+A-GI)

Yazı dilinde sık kullanılan bir yapı değildir. İki ekin kalıplaşmasıyla
oluşmuştur. buzağı (<buz+agu; Gülensoy, 2007, s. 189), kırağı (<kır+agu;
Gülensoy, 2007, s. 510) ve kılağı (<kıl+agu; Gülensoy, 2007, s. 507) yazı dilindeki
sözcüklerdendir.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları görülür.

ad yapar: başağı (II) “hayvanın başına takılan ip, yular”, dişeği “1.Taşları
yontmak için kullanılan dişli bir çeşit çekiç”, duma<dumağı “1.Nezle, grip, bronşit.
2.Öksürük, boğmaca öksürüğü”, içeği “1.Bağırsak”, yılagı “yıllanmış şarap” vb.

24
 sıfat yapar: ağzı kılavlı “sert konuşan”, başağı (I) “baştan çıkmış, söz nasihat
dinlemeyen, terbiyesiz”, dişeğili “diş diş”, kılavlı (II) “yaşı büyük olup da genç
görünen”, yöneği “toplulukla sürekli ters düşen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+agı 1) ağzı kılavlı DS/I:119 (46)

(<kıl+agu; Gülensoy, 2007, s.
507)
+agu 2) başağı (I) DS/I:550
+ağı 3) başağı (II) DS/I:550
+avu 4) bıza, bızÀ [bızağ, bızağa, bızağı, DS/I:673
bızap, bızav, bizo, biza, bizav,
bizo, bizof, bizov, bozağı, bozüü,
buzah, buzak, buzalaò, (I),
buzavu, buzo, buzov, buzoy]
(<buz+agu; Gülensoy, 2007, s.
189)
+eği 5) bızağıla- (<buzagu) DS/I:674
+eğü 6) bızağılı DS/I:674
7) buzalacı [bızağılı, bızalıcı, DS/I:810
bızılacı, bızlacı, buzalaçı,
buzaleci, buzlacı, buzulacı]
+evi 8) buzÀdişi [bızadişi, buzağıburnu, DS/I:809
buzağıdişi]
9) buzağı sığırı DS/VI:4468
10) buzağıdamı DS/I:809
11) buzağılık [buzağlık, buzalık, DS/I:809
buzÀlık]
12) dişeği [dişeğü] DS/II:1521
13) dişeğile- DS/II:1521
14) dişeğile- DS/II:1521
15) dişeğili DS/II:1521
16) dişevi DS/II:1523
17) dişevilen- DS/II:1523
18) duma [dıma, dımağ, dımağı, DS/II:1600
dımağu, dima, dimağ, dimağı,
domağa, domağı, dumag, dumağı,
dumağ, dumağa, dumağı,
dumağu]
(<tum+agu; Gülensoy, 2007, s.
307)
19) geyik buzağıle- DS/III:2015
20) gıla (II) [gılağı, gılav (II)] DS/III:2038
21) gılağı [gıla (II), gılağu] DS/III:2038
22) gırağ (II) [gırağı, gıravu] DS/III:2051

25
 (<kır+agu; Gülensoy, 2007, s.
510)
23) gıravı (I) DS/III:2053
24) göteği DS/III:2165
25) içeği [iceği] DS/IV:2505
26) kılağı (I) [kılağı, kılağ, kılav (I)] DS/IV:2793
(<kıl+agu; Gülensoy, 2007, s.
507)
27) kılağı (II) DS/IV:2793
28) kılavla- (I) [kılağıla-, kılağı vur-, DS/IV:2794
kılağla-, kılavula-, kılav ver-,
kilavla-]
29) kılav (III) DS/IV:2794
30) kılav (IV) DS/IV:2794
31) kılav (V) DS/IV:2794
32) kılav (VI) DS/IV:2794
33) kılav (II) DS/IV:2794
34) kılavla- (II) DS/IV:2794
35) kılavlan- (I) DS/IV:2794
36) kılavlan- (II) DS/IV:2794
37) kılavlı (II) DS/IV:2795
38) kılavlu (III) [kılağılı] DS/IV:2795
39) kılavına getür- DS/IV:2794
40) kılavlı (I) [kılaglı, kılağlı, kılalı DS/IV:2794
(I), kılanlı]
41) kıravu DS/IV:2818
42) yapalaò, yapalak (I) [yaplak (II)] DS/VI:4177
(<yap+aku+la-k; Gülensoy, 2007,
s. 1063)
43) yapalaò, yapalak (II) DS/VI:4178
44) yapalaò, yapalak (V) DS/VI:4178
45) yılagı DS/VI:4266
46) yöneği DS/VI:4308

1.1.7. +AK

Yazı dilinde genellikle tek heceli sözcüklere gelen bir ektir. “Benzetme ve
küçültme işleviyle az sayıda adlar türetmiştir.” (Korkmaz, 2017, s. 120). başak,
bardak, benek, böbrek (<*böğür+ek; Gülensoy, 2007, s. 169), çıngırak,
daşak<dışak, duvak, etek, göbek, *kabak, kavak, koçak, koyak, sinek, solak, topak,
yelken<yeleken vb. yazı dilinde sık kullanılan sözcüklerdir.

Ağızlarda kullanımı yazı diline göre daha fazladır.

26
 araç-gereç adı yapar: ferferek “pervane”, gıcırak “şekerkamışı mengenesi”,
gözek (II), “dürbün”, güdülek (I) “sapı olmayan sepet sele”, tengerek “yün
eğirmeye yarayan tahta araç, iğ” vb.

yer adı yapar: ağlek<ağılek “hayvanların toplandığı yer, ağıl”, belek (VIII)
“üzerinden yol geçen tepe”, kozak (VI) “güneş görmeyen, gölgede kalan yer”, önek
(II) “sürek avında avın çıkacağı yeri gözleyen avcı”, sazak (I) “sazlık, bataklık” vb.

bitki adı yapar: apalak (II) “bir çiğdem çiçeği”, karabaşak “1.Kışa dayanıklı
sert buğday”, göbelek (I) “mantar”, pıtırak (I) “1.Dikenli tohumu insanların
giysilerine, hayvanların tüylerine yapışan bir ot”, yer göbeği “bakla tarlasında,
köklerden beslenen bir asalak ot” vb.

meyve adı yapar: arap daşağı “tam olgunlaşmamış siyah incir”, balbardağı
“1.Erken olgunlaşan, yeşil renkli çok sulu, ve tatlı bir çeşit armut”, horozyüreği
“sivri ve uzun bir çeşit üzüm”, kuzuböpreği “sert taneli, siyah yuvarlak bir çeşit
üzüm”, tombak (II) “kayısı”, tülütombak “şeftali” vb.

hayvan adı yapar: apalak (III) “1.Ayı yavrusu. 2.Köpek yavrusu”, cakak
“saksağan”, kongurak “eşek arısı”, pıtpıdak “tarla kuşu”, soyak (I) “3.Av köpeği”
vb.

organ adı yapar: etek (VIII) “kasık”, kabak (IV) “1.Kafatası. 2.Alın”, mışılak
“burun”, özek (I) “1.Gırtlak. 2.Yemek borusu.”, solak (I) “aşık kemiği”, sonak
(III/IV) “burun kemiği/kuş gagası” vb.

giyecek adı yapar: bağır yeleği “avcı yeleği”, etekce “üç etekli elbise”,
etekcek “1.Eteklik”, üçetek “eskiden erkeklerin, şimdi kimi köylerde kadınların
giydiği bir çeşit giysi”, üçetek entari “eteklik” vb.

meslek adı yapar: barak (V) “kır bekçisi, koğucu”, göbek anası “çocuk
doğurtan, ebe”, kabakçı “vergi toplayan görevli”, önekçi “sürek avında avın
çıkacağı yeri gözleyen avcı”, yolakçı “yolcu” gibi.

hava durumu bildiren adlar yapar: çadır eteği “göğü kaplayan, devamlı
yağmur yağdıran büyük bulut”, garbi yelken “batı rüzgarı esmeden önce, batıda
görünen bulut”, sazak (II) “1.Soğuk esen yel”, tozak (II) “1.Toz gibi ince ince ve
hafif yağan kar”, yelekin “esintili, yelli, hava” vb.

27
 yansıma kökenli sözcükleri ad yapar: dazırak “yellenme”, òaòırah “balgam”,
òırılaò “göğüsten hırlayarak çıkan monoton ses”, kıncırak (II) “tahteravalli”,
tömbek (I) “2.Trampet.” vb.

birleşik ad yapar: eksik etek “kadın”, elik yolağı “patika, keçi yolu gün
göbeği “güneş”, karpatağı “kartopu”, yürek buyruğu “duyunç, vicdan” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: çepelek “göz çapağı”, gölek (I) “küçük
su birikintisi, gölcük”, günek (I) “takvim”, topak (III) “kabakulak” vb.

sıfat yapar: apşak (II)<apışak “paytak, apışları ayrık”, boynak<boyunak

“boynu eğri, eğri”, çıtak (III) “1.Kavgacı, huysuz”, geñzek<genizek “genizden
konuşan, konuşurken burnunun tutukluğu belli olan”, tekerek (I) “yuvarlak” vb.

birleşik sıfat yapar: cov yürek “korkak”, daldaşak “çırılçıplak”, eteği uzun
“zengin”, topak topak “top top, küme küme”, yüreği yanık “felakete uğramış” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ah 1) abalah DS/I:6 (597)

(<*apal+ak; Gülensoy, 2007, s.
72)
+ak 2) abcal, abcalak DS/I:15
+ağ 3) abşak (II) DS/I:31
(<apış+ak; Gülensoy, 2007, s. 45)
+aò 4) aflak (<afal) DS/I:73
+ek 5) afalak DS/I:69
+eyh 6) ağlek (<ağıl) DS/I:102
7) ağrek (<ahır) DS/I:108
8) ağı bardağı DS/I:89
(<bart+ak; Gülensoy, 2007, s.
113)
9) ağı bardağı DS/VI:4409
10) ağız kabağı DS/I:97
11) ahgabak DS/I:129
12) ak kabak DS/I:155
13) ak kavak DS/I:155
14) akbıtırak DS/I:142
15) akçabardak [akbardak] DS/I:145
16) akgavak DS/VI:4413
17) aksik atak (<eksik etek) DS/I:161
18) ala kabak (I) DS/I:189
19) ala kabak (II) DS/I:189
20) alakabak DS/VI:4416

28
21) apalak (I) [apalak topalak, apılak] DS/I:282
22) apalak (II) DS/I:283
23) apalak (III) DS/I:284
24) apalaklan- DS/I:283
25) arap buturağı (<pıtır) DS/I:298
26) arap daş[ş]ağı DS/VI:4424
(<tÀş+ak; Gülensoy, 2007, s. 866)
27) arap daşağı (I) [arap daşşağı, arap DS/I:298
taşağı] (<dış]
28) arap daşağı (II) (<dış) DS/I:299
29) ardaò DS/I:302
30) arı balağı DS/I:314
31) ataklı (<ad) DS/I:365
32) avalak DS/VI:4431
33) bĀrek (<böğür) DS/VI:4466
34) badalak DS/I:462
35) bağır yeleği DS/I:480
36) balbardağı [balbardak] DS/I:500
37) balkabağı DS/I:507
38) baralak (II) (<barak (II)) DS/I:524
39) barak (I) DS/VI:4446
40) barak (I) DS/I:524
(<bar+ak; Gülensoy, 2007, s.
112)
41) barak (II) DS/VI:4446
42) barak (II) DS/I:524
43) barak (III) DS/I:524
44) barak (IV) DS/I:524
45) barak (V) DS/I:524
46) barak (VI) DS/I:524
47) barak (VII) DS/I:524
48) barak (VIII) DS/I:524
49) barak (IX) DS/I:524
50) barak (X) DS/I:524
51) bardağerik [bardacuk] DS/VI:4446
52) bardak (I) [bardacık, bardag, DS/I:528
bardağ, bardaò]
(<bart+ak; Gülensoy, 2007, s.
113)
53) bardak altı [bardak arası] DS/I:529
54) bardak güveci DS/I:529
55) bardakcıl [bardakçı (II), DS/I:529
bardakçın, bardakçıl, bardak
kuşu]
56) bardakçı DS/I:529
57) bardakçı kuşu DS/I:529
58) bardaklık DS/I:529
59) bardal ! DS/VI:4446
(<bardak; Eren, 2010, s. 71)

29
60) baş böğrek DS/I:555
61) başşağ Ψtme DS/VI:4450
(<baş+ak; Gülensoy, 2007, s.
118)
62) başşak DS/VI:4450
63) başşak (II) [başşah (I)] DS/I:565
64) başşak (III) DS/I:565
65) başşak düz- DS/VI:4450
66) başşakla- [başakla-] DS/VI:4450
67) başak (I) [başaò, boşak] DS/I:550
68) başak çek- [başakla-] DS/I:551
69) başak düzme DS/I:551
70) başakcı [başakcı, başşakçı] DS/I:551
71) başakla- (I) [başaò et-, DS/I:551
başaòlamaò, başak et-, başak
topla-]
72) başakla- (II) DS/I:552
73) başakla- (III) DS/I:552
74) başıkabak DS/I:559
75) başta kavak yilleri es- DS/I:565
76) belek (VIII) DS/I:609
(<bel+ek; Gülensoy, 2007, s. 128)
77) benek (II) DS/I:627
(<beŋ+ek; Gülensoy, 2007, s.
1331)
78) benek (III) DS/I:627
79) benekli DS/I:627
80) benekli pisi DS/I:627
81) benekliköse DS/I:627
82) besek DS/I:639
83) bıtırak DS/VI:4459
84) bıtırak [bıtarak, bıtırag, bıtıraò, DS/I:671
bıtrak]
85) boynak [boynek] (<boyun) DS/I:746
86) bozbaşak DS/I:750
87) böbrek yatağı DS/I:754
(<*böğür+ek; Gülensoy, 2007, s.
169)
88) böbrekli DS/I:754
89) böğrek (I) [boğrek, boorek, DS/I:764
böörek, börek (II), böyrek,
böyreyh]
90) böğrek (II) DS/I:765
91) bumburek (<böğür) DS/I:791
92) buturak (I) [butrak, buturak DS/I:806
dikeni]
93) buturak (II) DS/I:807
94) cakak DS/II:847
95) can yürek DS/II:858

30
96) cıngıraò [cingırak] DS/II:923
97) cimek (I) (<çim) DS/II:972
98) cimek (II) DS/II:972
99) covyürek DS/II:1004
100) cumbulak (II) DS/II:1015
101) cüreg avruv (<yürek) DS/II:1028
102) cürek (<yürek) DS/II:1028
103) cüreksin- (<yürek) DS/II:1028
104) çadır eteği DS/II:1032
105) çakrak (II) DS/II:1046
(<çakır+ak; Gülensoy, 2007, s.
1046)
106) çamrak (<çamur) DS/II:1066
107) çambardak DS/II:1063
108) çamırak (<çamur) DS/II:1065
109) çeçe sineği DS/II:1105
110) çepelek (<çöpel) DS/II:1141
111) çıngırak (I) DS/II:1182
112) çıngırak (II) DS/II:1182
113) çıngırak (III) DS/II:1182
114) çıngırek DS/II:1182
115) çıtraklık (<çıtır) DS/II:1198
116) çıtak (II) DS/II:1192
117) çıtak (III) DS/II:1192
118) çimek (II) DS/II:1223
119) çolpak (II) [colpak] DS/II:1263
120) çomak çomak DS/II:1265
121) çölpek DS/II:1283
122) çukrak (<çukur) DS/II:1302
123) dabrak (<dabır) DS/II:1316
124) dablak (II) [daplak (I)] DS/II:1316
(<*apal+ak; Gülensoy, 2007, s.
72)
125) dadak (<tat) DS/VI:4484
126) daldaşak [daldaşşaò, daldaşşak, DS/II:1342
daltaşak]
127) dana/daşak DS/II:1355
128) danadaşağı DS/II:1357
129) daşşak DS/II:1377
130) daşşakçı DS/II:1377
131) dazırak DS/II:1390
132) debelek (II) (<debel) DS/II:1392
133) demir bardak DS/II:1417
134) devrek (I) (<devr>Ar.) DS/II:1444
135) dınkabak (II) DS/II:1465
136) dınkabak (III) DS/II:1465
137) dingabak DS/II:1502
138) dingelek (<dingil) DS/II:1503
139) dingeleklik DS/II:1503
31
140) dingilek düş- DS/II:1505
141) dişekli DS/II:1521
142) domuzbıtırağı [domuzpıtrağı, DS/II:1555
doñuzbıtırağı]
143) donak (IV) DS/II:1558
144) dongurak (II) (<dongur) DS/II:1560
145) dölek (<töl) DS/VI:4489
146) dölek (I) DS/II:1577
(<töl+ek; Gülensoy, 2007, s. 302)
147) dölek (II) DS/II:1577
148) dölek (III) DS/II:1577
149) dölek (IV) DS/II:1578
150) dölek (IX) DS/II:1578
151) dölek dur- [dölek tur-] DS/II:1578
152) dölekle- DS/II:1578
153) dölekleş- DS/II:1578
154) dölekli döşekli DS/II:1578
155) duvak DS/VI:4490
(<tug+ak; Gülensoy, 2007, s.
306)
156) duvak günü [duvak düğünü] DS/II:1614
157) duvaò (I) [duğak, duvag, duvağı, DS/II:1614
duvağ (I), duvağı]
158) duzak DS/II:1615
(<tÿz+ak; Gülensoy, 2007, s.
1615)
159) duzak [duzah] DS/II:1615
160) ebelek gübelek et- DS/III:1653
161) ebelek sepelek (I) [epelek DS/III:1653
sepelek]
162) ebelek sepelek (II) (<ebel ebel) DS/III:1653
163) ekek (I) DS/III:1693
164) eksik etek [egsiketek, eğsigetek, DS/III:1697
eğsigetek, eğsügetek, egsigetek,
eksiketekli, eksüetek, eksügetek,
eksüğetek, esgieteyh, esketek,
eskietek, evsüketekli, eysüketek]
165) el bardağı DS/III:1703
166) elik yolağı DS/III:1717
167) erkek (II) (<ark) DS/III:1774
168) et gabağı DS/III:1798
169) eteğ DS/III:1796
(<et+ek; Gülensoy, 2007, s. 346)
170) eteği ağırlaş- DS/III:1796
171) eteği uzun DS/III:1796
172) eteğine çığız [eteğine pis] DS/III:1796
173) eteğine eğri DS/III:1796
174) eteğini çek- DS/III:1796
175) eteğü DS/III:1796

32
 (<et+ek+ü; Gülensoy, 2007, s.
346)
176) etek DS/VI:4501
177) etek (I) DS/III:1796
178) etek (II) DS/III:1796
179) etek (III) DS/III:1796
180) etek (VII) DS/III:1796
181) etek (VIII) DS/III:1796
182) etek baş DS/III:1797
183) etek bezi DS/III:1797
184) etek pıçağı DS/III:1797
185) etekaltı DS/III:1796
186) etekcek [etekçe, etekçek, DS/III:1797
etekçelik, eteyhleme, eteyhliò]
187) ferferek DS/III:1845
188) fişirek DS/III:1873
189) fos göbelek (<göbel) DS/III:1877
190) gabak DS/VI:4508
191) gabak (I) [gabah (I)] DS/III:1882
(<*kap+ak; Gülensoy, 2007, s.
446)
192) gabak (II) DS/III:1882
193) gabak (III) [gavaò (II)] DS/III:1882
194) gabak (IV) DS/III:1882
195) gabaklï DS/III:1882
196) gabaò tası DS/III:1882
197) garbi yelken DS/III:1921
198) gavak [gavaò (I)] (<kavak) DS/III:1937
199) geñzek (<geniz) DS/III:1993
200) geyik göbeği (<köp) DS/III:2015
201) gıcırak DS/III:2028
202) gıldırek (<gıldır (V)) DS/III:2041
203) gıncırak (I) DS/III:2047
204) gıncırak (II) DS/III:2048
205) gısırak DS/III:2062
206) gısırak (<kısrak) DS/III:2062
(<*kısır+ak; Gülensoy, 2007, s.
517)
207) goçak DS/III:2090
(<koç+ak; Gülensoy, 2007, s.
530)
208) golek (II) (<göl) DS/III:2097
209) goyak (I) [goyaò] DS/III:2110
(<koy+ak; Gülensoy, 2007, s.
548)
210) göbe eti (<göbek) DS/III:2113
(<*köp+ek; Gülensoy, 2007, s.
373)
211) göbeği beraber DS/III:2114

33
212) göbeği kudur- DS/III:2114
213) göbek (II) DS/III:2114
214) göbek anası DS/III:2114
215) göbek büyüğü DS/III:2114
216) göbek çivisi DS/III:2114
217) göbek elması DS/III:2114
218) göbek yavru DS/III:2114
219) göbekli (I) DS/III:2114
220) göbekli (II) DS/III:2114
221) göbekten at- DS/III:2114
222) göğün eteği DS/III:2133
223) gölek (I) DS/III:2141
224) göleklen- DS/III:2142
225) göz bardağı DS/III:2175
226) gözek (II) DS/III:2178
227) gözek (III) DS/III:2178
228) gözek taşı DS/III:2178
229) gulun kısrak DS/III:2193
230) guş yüreği pakla DS/II:2203
231) gübek (<göbek) DS/III:2205
232) gübelek (I) (<göbelek) DS/III:2205
(<*kök+el+ek; Gülensoy, 2007, s.
373)
233) güdülek (I) (<güdül (II)) DS/III:2214
234) güldirek (II) DS/III:2217
235) güldürek DS/III:2218
236) gülek (III) (<göl) DS/III:2218
237) gün göbeği (<köp) DS/III:2229
238) günek DS/III:2227
239) hacıkabak DS/III:2248
240) horaz daşşağı DS/III:2410
241) horez kabağı DS/III:2411
242) horoz yüreği [horuz yüreği] DS/III:2412
243) ılek sineği DS/IV:2467
244) incesinek DS/IV:2539
245) işkilek DS/IV:2564
246) kabak (I) DS/IV:2579
247) kabak (IV) DS/IV:2579
248) kabak (XI) DS/IV:2579
249) kabak (XII) DS/IV:2579
250) kabak doğra- DS/IV:2579
251) kabak kallesi DS/IV:2579
252) kabak nohut DS/IV:2579
253) kabak patlat- DS/IV:2579
254) kabak tas DS/IV:2579
255) kabakarmudu DS/IV:2579
256) kabakçı DS/IV:2579
257) kabakla- DS/IV:2579

34
258) kadın göbeği (<köp) DS/IV:2591
259) karabaşak DS/IV:2639
260) kargabardağı DS/IV:2658
261) karpatağı DS/IV:2668
262) karşak (<karşı) DS/IV:2670
263) katırdaşyağı DS/IV:2684
264) kavak DS/IV:2687
(<kav+ak; Gülensoy, 2007, s.
477)
265) kavak at- [kavakla-] DS/IV:2687
266) kavak attır- DS/IV:2687
267) kavak dur- DS/IV:2687
268) kavak elması DS/IV:2687
269) kavakla- (II) DS/IV:2687
270) kavaksın- DS/IV:2687
271) kavakteli DS/IV:2687
272) kavakyaprağı DS/IV:2687
273) kediyolağı DS/VI:4544
274) kendirek (I) DS/IV:2743
275) kestanekabağı DS/VI:4550
276) kıl duzağı DS/VI:4554
277) kıl tuzağı [kıl duzağı] DS/IV:2802
278) kıldırak DS/IV:2796
279) kıncırak DS/VI:4555
280) kıncırak (I) DS/IV:2808
281) kıncırak (II) DS/VI:2808
282) kıyışak (<kıyış (II)) DS/IV:2858
283) kızılak DS/IV:2864
284) kirtek (<kirt (III)) DS/IV:2883
285) koçak DS/VI:4564
286) koçak (I) [koçak (I), koçağ, DS/IV:2894
koçaò]
287) koçaklan- DS/IV:2894
288) kokarganak DS/VI:4565
289) koltuk yileği (<yel) DS/IV:2913
290) konak (I) ! DS/VI:4566
(<kav+ak; Eren, 2010, s. 45)
291) konak (I) ! [kagak, kanak (VI), DS/IV:2916
koğaò, koğak, kovak (II), kuvağ,
kuvak]
(<kav+ak; Eren, 2010, s. 45)
292) kongurak (I) DS/IV:2918
293) koynak (II) (<koyun) DS/IV:2943
294) koyak (I) [kayak (I), kayaò] DS/IV:2942
(<koy+ak; Gülensoy, 2007, s.
548)
295) koyak (II) DS/VI:4569
296) kozak (I) DS/IV:2946
297) kozak (II) DS/IV:2946

35
298) kozak (III) DS/IV:2946
299) kozak (IV) DS/IV:2946
300) kozak (V) DS/IV:2946
301) kozak (VI) (<koz) DS/IV:2946
302) kozak (VII) DS/IV:2946
303) kozak (VIII) DS/IV:2946
304) kozak (IX) DS/IV:2946
305) kozak üzümü DS/IV:2946
306) kölek (III) (<göl) DS/IV:2954
307) kös kabak DS/IV:2974
308) kula kabağı DS/IV:2995
309) kuş yürek DS/IV:3018
310) kuzu göbeği (<köp) DS/IV:3023
311) kuzuböpreği DS/IV:3023
312) mangabak DS/IV:3122
313) mantaşgabağı DS/IV:3126
314) mercimek göbeği (<köp) DS/IV:3167
315) mıcırak DS/VI:4595
316) mışılak DS/IV:3193
317) mışılak [muşulak] DS/VI:4597
318) milek (<milli) DS/VI:4898
319) mumrek (<böbrek) DS/VI:4602
320) òaòıraò DS/III:2252
321) òırılaò DS/III:2370
322) öküzgöbeği DS/IV:3330
323) öküzgöbeği DS/VI:4623
324) önek (I) DS/V:3339
325) önek (II) (<ön avı) DS/V:3340
326) önekçi DS/V:3340
327) örek (II) DS/V:3346
(<*yür+ek; Gülensoy, 2007, s.
1193)
328) özeğini öttür- DS/V:3371
329) özeğini üz- DS/VI:4632
330) özek (I) DS/V:3371
331) özek (I) DS/VI:4632
332) özek (II) DS/V:3371
333) özek (II) DS/VI:4632
334) özek (III) DS/V:3371
335) özek (III) DS/VI:4632
336) özek (IV) DS/V:3371
337) özek (IV) DS/VI:4632
338) özek (V) DS/V:3371
339) özek (VI) [özeyh] DS/V:3371
340) özek (VII) DS/V:3372
341) özek (VIII) DS/V:3372
342) özek (IX) DS/V:3372
343) özek çivisi [özek buylusu] DS/V:3372

36
344) özek demiri DS/V:3372
345) özekle- DS/V:3372
346) özeklendir- DS/V:3372
347) paldırak DS/V:3388
348) pasahlı [pataklı] DS/VI:4640
349) pasak DS/VI:4640
350) patak (VII) [pataò] DS/V:3409
351) patakla- [patahla-, patarla-, DS/V:3409
patazla-]
352) patalak (I) (<patal (II)) DS/V:3409
353) patanak (I) (<patan (I)) DS/V:3410
354) patırak mısır DS/VI:4641
355) pıspıtırak DS/V:3449
356) pıtrak (<pıtır) DS/V:3452
357) pıtırak (I) [pıtıraò, pıtrak (I), DS/V:3451
pıraklı ot]
358) pıtırak (II) DS/V:3451
359) pıtırak [pıtıraò] DS/VI:4649
360) pıtırak tut- DS/VI:4649
361) pıtıraklan- DS/V:3451
362) pıtıraklan- DS/VI:4649
363) pıtıraklı DS/V:3451
364) pıtıraklı tel DS/V:3451
365) pıtpıdak DS/V:3452
366) potak (II) <(pot (III)) DS/V:3475
367) potak (III) DS/V:3475
368) puturak DS/VI:4657
369) puturak (I) [putrak] DS/V:3495
370) puturak (II) DS/V:3495
371) puturak (III) DS/V:3495
372) pürçük DS/V:3497
(<pür+ç+ek; Gülensoy, 2007, s.
705)
373) sağrak (I) [sahrak] DS/V:3516
(<sagar>Fars.)
374) sağrak (II) DS/V:3516
375) sağrak (III) DS/V:3516
376) sağrak (IV) DS/V:3516
377) sakarsinek DS/VI:4665
378) salak (II) (<sal (III)) DS/V:3524
379) salak (VI) DS/V:3524
380) salak (XIII) DS/V:3524
381) salak (XIV) DS/V:3524
382) sapağ DS/V:3541
383) sarıgöbek elması (<köp) DS/V:3547
384) sazak (I) DS/VI:4679
385) sazak (II) DS/VI:4679
386) sazak (II) [sazaklık] DS/V:3564
387) senek (I) DS/V:3583
37
 (<seng+ek; Gülensoy, 2007, s.
752)
388) seneyh DS/VI:4685
389) seyreksinek DS/V:3601
390) sıvak (II) (<su) DS/V:3623
391) sime yelkeni DS/V:3639
392) sinek DS/VI:4665
(<*siŋ+ek; Gülensoy, 2007, s.
783)
393) sinek at- (<sin) DS/V:3641
394) sinek çadırı DS/V:3641
395) sinek kanadı DS/V:3641
396) sinekçil [sinekçin] DS/V:3641
397) sinekkıran DS/V:3641
398) sinekle- (I) DS/V:3641
399) sineklen- (I) [sinekle- (I)] DS/V:3641
400) sineklen- (II) [sinekle- (III)] DS/V:3641
401) sinekli DS/V:3641
402) sineklik DS/V:3641
403) sivrisinek DS/V:3651
404) soğandaşağı (<dış) DS/V:3656
405) solak DS/VI:4703
406) solak (I) DS/V:3662
407) solak (II) DS/V:3662
408) solak (III) DS/V:3662
409) solak (IV) DS/V:3662
410) solak (VI) DS/V:3662
411) solak (VII) DS/V:3662
412) solak davul döv- DS/V:3662
413) solak/aşık DS/VI:4703
414) solakla- DS/VI:4703
415) solakla- (I) DS/V:3662
416) solakla- (II) DS/V:3662
417) solaklama DS/V:3662
418) solaklama at- DS/V:3662
419) sonak (III) DS/V:3665
(<song+ak; Gülensoy, 2007, s.
798)
420) sonak (IV) DS/V:3665
421) soyak DS/VI:4705
422) soyak (I) (<soy (IV)) DS/V:3671
423) soyak (III) DS/V:3671
424) soyak (IV) DS/V:3671
425) soyak (V) DS/V:3671
426) soyak (VI) DS/V:3671
427) soyak (VII) DS/V:3671
428) soyaò DS/VI:4705
429) su bardağı DS/V:3689
430) sugözeği DS/V:3690
38
431) sugözeği otu DS/V:3690
432) suyolağı DS/V:3705
433) şıngırak (<çıngırak) DS/V:3771
434) tadak (<tat) DS/V:3800
435) talak (I) DS/V:3815
(<tal+ak; Gülensoy, 2007, s. 853)
436) talak (II) DS/V:3815
437) tandır duvağı DS/V:3821
438) tekerek DS/VI:4749
439) tekerek (I) [tögerek] DS/V:3865
440) telek (I) (<yel) DS/V:3870
441) telek (II) DS/V:3871
442) telek (IV) DS/V:3871
443) telek (V) DS/V:3871
444) tembelek DS/VI:4751
445) tengerek [tengireg, tengirek (II), DS/V:3880
tenkerek]
446) tepedombak DS/V:3884
447) tiñgabak [tiñgabaò] DS/V:3936
448) tokalak DS/VI:4767
(<tok+al+ak; Gülensoy, 2007, s.
904)
449) tombak (I) DS/V:3957
450) tombak (II) DS/V:3957
451) tombak (III) DS/V:3957
452) tombak (IV) DS/V:3957
453) tombak (V) DS/V:3957
454) tombak (VI) DS/V:3957
455) tombak tombak DS/V:3957
456) topak (I) DS/VI:4770
457) topak (I) [topaò] DS/V:3963
458) topak (II) DS/V:3964
459) topak (II) DS/VI:4770
460) topak (III) DS/V:3964
461) topak (IV) DS/V:3964
462) topak (V) DS/V:3964
463) topak ev DS/VI:4770
464) topak topak DS/V:3964
465) torak DS/VI:4771
(<tor+ak; Gülensoy: 2007: 917)
466) tozah (II) DS/V:3978
467) tozak (I) DS/VI:4773
468) tozak (II) [tozaò (I)] DS/V:3978
469) tozak (III) DS/VI:4773
470) tozak (IV) DS/V:3978
471) tozak (V) DS/V:3978
472) tozak (VI) DS/V:3978
473) tozak (VII) DS/V:3978
474) tozak süpürgesi DS/VI:4773
39
475) tozakla- DS/V:3978
476) tozaklan- DS/V:3979
477) tozaklı DS/V:3979
478) tömbek (I) DS/V:3982
479) tömbek (II) DS/V:3982
480) tömbek (III) DS/V:3982
481) tömbek (IV) DS/V:3982
482) tömbek (V) DS/V:3982
483) tömbeksepek DS/V:3982
484) tumbak (I) DS/V:3993
485) tuşağını kes- DS/V:3998
486) tuşak [tuşşak] DS/V:3998
(<tuş+aà(k); Gülensoy 2007, s.
935)
487) tuşakla- DS/V:3998
488) tülütombak [tulutombak, DS/V:4011
turlutombak]
489) tülütombak [tüylütombak] DS/VI:4780
490) üçetek DS/VI:4793
491) üçetek DS/VI:4058
492) üçeteyh DS/VI:4793
493) üçeteyh entari DS/VI:4793
494) ünek (I) DS/VI:4067
495) ünek (II) (<in) DS/VI:4068
496) ürek [üreyh] DS/VI:4796
(*yür+ek; Gülensoy, 2007, s.
1193)
497) ürekbaşı DS/VI:4070
498) üreò [ürek (IV)] DS/VI:4070
499) üreyi yan- DS/VI:4796
500) yalpak (V) DS/VI:4151
(<*yala-p+ak; Gülensoy, 2007, s.
1047)
501) yalpak (VI) DS/VI:4151
502) yalpak (I) DS/VI:4151
(<*yalı-p+ak; Gülensoy, 2007, s.
1047)
503) yalpak (V) DS/VI:4151
(<*yala-p+ak; Gülensoy, 2007, s.
1047)
504) yalpak (VI) DS/VI:4151
505) yankabağı DS/VI:4171
506) yantalak (<yantal) DS/VI:4176
507) yaşak DS/VI:4198
508) yavaşak (III) DS/VI:4206
509) yavşak (I) DS/VI:4818
(<*uvuş+ak; Gülensoy, 2007, s.
1091)

40
510) yavşaò, yavşak (I) [yavışak, DS/VI:4208
yavuşaò, yavuşak]
511) yavşaò, yavşak (II) DS/VI:4208
512) yaymanak DS/VI:4216
513) yekek (yek (I)) DS/VI:4230
514) yelek DS/VI:4820
515) yelek (I) DS/VI:4234
516) yelek (II) DS/VI:4234
517) yelek (III) DS/VI:4234
518) yelek (IV) DS/VI:4234
519) yelek (VI) DS/VI:4234
520) yelek (VII) DS/VI:4234
521) yelek çalığı DS/VI:4234
522) yelek tay DS/VI:4235
523) yelekim [yelek sırtı] DS/VI:4235
524) yelekin [yelekinlik] DS/VI:4235
525) yelken [yelkenbulutu] DS/VI:4237
(<yel+ek+en; Gülensoy, 2007, s.
1114)
526) yelkeni bırak- DS/VI:4238
527) yelkeni suya bırak- DS/VI:4820
528) yelkenle- DS/VI:4238
529) yelkenlik DS/VI:4238
530) yergöbeği DS/VI:4253
531) yıldırak DS/VI:4269
532) yidi göbek DS/VI:4278
533) yilek (I) (<yel) DS/VI:4279
534) yilek (III) DS/VI:4279
535) yivek (<yiv (VI)) DS/VI:4285
536) yol yolaò DS/VI:4825
537) yol yolaò, yol yolak DS/VI:4294
538) yolak (I) DS/VI:4825
539) yolak (II) DS/VI:4825
540) yolakcı DS/VI:4825
541) yolakla- DS/VI:4291
542) yolakla- DS/VI:4825
543) yolakla- (I) DS/VI:4291
544) yolaklı DS/VI:4825
545) yolaò DS/VI:4825
546) yolaò, yolak (I) DS/VI:4290
547) yolaò, yolak (II) DS/VI:4291
548) yolaò, yolak (III) DS/VI:4291
549) yolaò, yolak (IV) DS/VI:4291
550) yolaò, yolak (V) DS/VI:4291
551) yolaò, yolak (VI) DS/VI:4291
552) yolaò, yolak (VII) DS/VI:4291
553) yolcu yolakçı DS/VI:4291
554) yollak DS/VI:4292

41
 (yol[l]+ak; Gülensoy, 2007, s.
1157)
555) yongöbek (<köp) DS/VI:4296
556) yönek DS/VI:4308
557) yüreğe in- DS/VI:4333
(*yür+ek; Gülensoy, 2007, s.
1193)
558) yüreği at- DS/VI:4333
559) yüreği bayıl- DS/VI:4333
560) yüreği çatla- DS/VI:4333
561) yüreği dağlı DS/VI:4334
562) yüreği dayfal- DS/VI:4334
563) yüreği döy- DS/VI:4334
564) yüreği fenik- DS/VI:4334
565) yüreği galdırma- DS/VI:4334
566) yüreği galk- (I) DS/VI:4334
567) yüreği galk- (II) DS/VI:4334
568) yüreği git- [yüreği sür-, yürek sür- DS/VI:4334
]
569) yüreği yanık DS/VI:4334
570) yüreği yavıncı- DS/VI:4334
571) yüreği yuka DS/VI:4334
572) yüreği ziz DS/VI:4334
573) yüreğine indir- DS/VI:4334
574) yüreğini galdır- (I) DS/VI:4334
575) yüreğini galdır- (II) DS/VI:4334
576) yüreğini gopar- DS/VI:4334
577) yürek (I) [yürek] DS/VI:4334
578) yürek (II) DS/VI:4334
579) yürek (III) DS/VI:4334
580) yürek at- [yürek halk-] DS/VI:4828
581) yürek atması [yürek artması, DS/VI:4334
yürek ılgıması, yürek kabarması,
yürek kakkınlığı, yürek kalkması,
yürek oynaması]
582) yürek bağı DS/VI:4335
583) yürek bayılması DS/VI:4335
584) yürek bulanması DS/VI:4335
585) yürek buyruğu DS/VI:4335
586) yürek düpürtüsü DS/VI:4335
587) yürek düşmesi DS/VI:4335
588) yürek et- DS/VI:4335
589) yürek geç- [yürek yavıncı- yürek DS/VI:4335
yavuncu-]
590) yürek oyna- DS/VI:4335
591) yürek oynaması DS/VI:4335
592) yürek oynatması (I) DS/VI:4335
593) yürek oynatması (II) DS/VI:4335
594) yürek sıçra- [yürek oyna-] DS/VI:4335

42
 595) yürekyen kes- DS/VI:4335
596) yüzek DS/VI:4829
597) yüzek (II) DS/VI:4338

1.1.8. +Al

Batı dillerinden Türkçeye geçmiş, işlek olmayan bir ektir. Gülensoy (2007,
s. 432) “-(A)l eki Fransızcadır. Bu ek yanlış olarak Türkçe ad ve fiil köklerine
getirilmektedir.” der. Ancak ek, Türkçeye uyarlanarak Türkçeymiş gibi sözcükler
türetmiştir. TDK Türkçe Sözlükte bu ek, yabancı bir ek olarak gösterilmemiştir.
Belirgin örnekleri şunlardır: ilkel, güzel<gözel, kaval, kumral>kongural, topal,
yanal vb.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

araç-gereç adı yapar: arpa güzeli “bir çeşit kalbur”, dikel “1.Kürek. 2.Bel
denilen tarım aracı. 3.Çapa.”, kaval (II) “saçma atan av tüfeği”, telgözel “leblebinin
kırıklarını ayırmaya yarayan araç”, üstel “masa” vb.

hayvan adı yapar: bozal “boz keçi”, goğel (I) “yeşilbaş, yaban ördeği”, göğel
ördek “yeşil ördek”, güzelce (II) “gelincik denilen hayvan”, kartal (II) “yaşlı, erkek
manda” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: çöpel (I) “1.Çöp”, göbel “1.Piç. 2.Çocuk.
3.Yaramaz çocuk. 4.Kimsesiz çocuk.”, karnal<karınal “1.Karnı büyük insan”,
susamal “üstü susamlı çörek”, yanal, yanal (IV) “nehir yatağı” vb.

sıfat yapar: apal topal “ağır aksak”, Àzı gözel “güzel ve ölçülü konuşan”,
tongal (I/II) “çok yaşlı/zengin”, yangal (I) “1.Çarpık yürüyüşlü”, yaşal “yaşlı, orta
yaşı geçmiş” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+al 1) apal topal DS/I:283 (51)

+el 2) arpa güzeli DS/VI:4426
3) Àzı gözel DS/VI:4438
4) boyugüzel DS/I:747
5) bozal DS/I:748
6) buğda gözeli DS/I:780
7) buğdaguzeli DS/VI:4467

43
8) çepel (I) [cepelli, çepelli (II), DS/II:1141
çepli (I)] (<çöp<çÿb=Fars.)
(<çöp+el; Gülensoy, 2007, s. 231)
9) çepel (II) [çepelli (III), çepellik DS/II:1141
(III)] (<çöp)
10) çepelek (<çöpel) DS/II:1141
11) çöpel (I) (<çÿb=Fars.) DS/II:1289
12) çöpel (III) DS/II:1289
13) çöpelli DS/II:1289
14) dikel DS/II:1485
15) gerdan güzeli (<göz) DS/III:1995
16) göbel (I) [göbel (I)] DS/III:2114
(<*köp+el; Gülensoy, 2007, s.
373)
17) goğel (I) DS/III:2095
(<göv+el; Gülensoy, 2007, s.
388)
18) göğel ördek DS/III:2128
19) gövel DS/III:2167
20) güvel DS/III:2240
21) gözel (II) DS/III:2178
(<göz+el; Gülensoy, 2007, s. 401)
22) güzelağrı [güzelleme] DS/III:2243
23) güzelavratotu DS/III:2243
24) güzelce (I) DS/III:2243
25) güzelce (II) DS/III:2243
26) güzellik DS/III:2243
27) güzeloğlan DS/III:2243
28) güzelsi- DS/III:2243
29) karnal (II) (<karın) DS/IV:2667
30) kartal (II) DS/IV:2670
31) kaval (I) DS/IV:2687
(<kav+al; Gülensoy, 2007, s. 478)
32) kaval (II) DS/IV:2687
33) kaval (III) DS/IV:2687
34) kaval ol- DS/IV:2687
35) memegüzeli DS/IV:3159
36) ormangüzeli DS/V:3290
37) susamal (<sīsÀm>Ar.) DS/V:3702
38) tel/gözel DS/VI:4751
39) tokalaç DS/VI:4767
40) tokalak DS/VI:4767
41) tongal (I) DS/V:3961
(<tong+al; Gülensoy, 2007, s.
910)
42) tongal (II) DS/V:3961
43) tongallaş- DS/V:3961
44) üstel DS/VI:4077
45) yañal, yanal (II) DS/VI:4161

44
 46) yañal, yanal (III) DS/VI:4161
47) yañal, yanal (IV) DS/VI:4161
48) yangal (I) DS/VI:4166
(<yang+al; Gülensoy, 2007, s.
1056)
49) yangala, yungala [yanğal yunğal] DS/VI:4166
50) yaşal DS/VI:4198
51) yüzügüzel (<göz) DS/VI:4829

1.1.9. +AlAK

Yazı dilinde az kullanılan kaynaşmış bir yapıdır. Tek heceli ad köklerine

gelmektedir. Banguoğlu, (2015, s. 174) “İsimden küçültme veya aşağılama
anlatımı ile meyveler, bitkilerle ilgili bir sıra adlarda rastlanan bu vurgulu ek.” diye
bu yapıyı ifade etmiştir. Ayrıca sözcüğe benzerlik anlamı da katar. asalak (biy.),
kozalak (bit.), topalak (bit.) vb. adların yanında, tombalak sıfatı yazı dilinde geçen
sözcüklerdir.

Ağızlarda kullanımı yazı diline göre daha fazla olan ek, ad ve sıfatlar
türetmiştir.

araç-gereç adı yapar: büvelek demiri “ağaçtaki büvelekleri ve ince dalları

kırmaya yarayan aygıt”, dibelek (III) “1.Bakırdan yapılmış bakraç”, dobalak
“küçük çömlek”, gabalak (III) “iki kulplu testi”, yelelek “yelpaze” vb.

bitki adı yapar: gamalak (I) “1.Bir cins çam ağacı.”, kozalak (II) “kuru, sert,
ham muşmula”, köbelek (I) “bir çeşit mantar”, topalağ “küçük, kara, yuvarlak kökü
yenilen bir çeşit ot”, tüylüdombalak “şeftali” vb.

hayvan adı yapar: bozalak (II) “ötleğen kuşu”, bunalak “büyük bir sinek”,
büyelek “2.Kene”, kuvalak (II) “baykuş”, tombalak (IV) “2.Dana” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: combalak “takla”, gözelek “tepenin en

yüksek yeri”, öfelek (I) “öfke”, pötelek (II) “tomurcuk”, topalak (II) “kıyma ve
bulgurdan yapılan sulu köfte” vb.

sıfat yapar: fosalak “şişman olduğu halde kuvvetsiz olan”, hopalak

“sevinçli”, kartalak “kart, yaşlı”, kofalak “içi boş, kof”, vazalak (I) “1.geveze,
sözünü bilmez” vb.

45
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+alah 1) acı kalabak [acıkabalak] DS/I:48 (123)

(<*kap+alak; Gülensoy, 2007, s.
447)
+alak 2) asalak DS/VI:4427
+alaò 3) asalak (I) DS/I:339
(<as+alak; Gülensoy, 2007, s.
82)
+elek 4) asalak (II) DS/I:339
+eleyh 5) asalak (III) DS/I:339
6) bağalak DS/I:473
7) baralak (<bar (III)) DS/I:524
8) beselek (I) DS/I:639
9) bozalak (I) DS/I:748
10) bozalak (II) DS/I:749
11) bozalak (III) DS/I:749
12) bödelek (<öd) DS/I:757
13) bögeleğe tutul- [böğeleklen-, DS/I:759
böğelek tut-, buñelek dut-,
büğelek tut-, bükelek tut-,
bünelek tut-, büneleklen-,
büveleklen-, büvelek tut-]
14) böğelek (I) [bigelek, bögelek, DS/I:759
bökelek, bövelek, buğelek,
bunelek, büvelek,büğelek (I),
bükelek, bünelek, büvelek (I),
büyelek, büzelek]
(<bög, böy+elek; Gülensoy,
2007, s. 170)
15) bögelek tut- DS/I:758
16) böğeleğe tutul- [böğeleklen- DS/I:759
,böğelek tut-, buñelek dut-,
büğelek tut-, büğülek tut-,
bükelek tut-, bünelek tut-,
büneleklen-, büveleklen-,
büvelek tut-]
17) böğelek tut- [böveleklen-] DS/I:758
18) bunalak DS/I:791
19) buzalaò (II) DS/I:810
20) büvelek demiri DS/I:830
21) büvelek tut- DS/I:830
22) büyelek (<bög) DS/I:832
23) cavır combalak [covur DS/II:866
combalak]
24) cibelek (<civ) DS/II:953

46
25) combalak [cambalak, combalag, DS/II:997
comballak, combulak,
combullak, cumbulak (I)]
26) combalak kıl- [combalak aş-] DS/II:997
27) çötelek (I) DS/II:1296
28) çötelek (II) DS/II:1296
29) dabalak [dibelek (III)] DS/II:1312
30) devetopalağı DS/II:1442
31) dibelek (II) DS/II:1479
32) dibelek (III) DS/II:1479
33) dobalak (I) (<top) DS/II:1533
34) dobalak (II) DS/II:1533
35) domalah kıl- [dombalak aş-, DS/II:1550
dombalak at-, dombalak kıl-,
donbalak kıl-, dömbelek at-]
36) dombalak (I) [dombalaò, DS/II:1551
donbalaò, donbalak, dömbelek]
37) dombalak (II) DS/II:1551
38) dombalak (III) DS/II:1551
39) dümbelege git- DS/II:1628
40) dümbelek DS/II:1628
41) dümbeleyh DS/II:1628
42) fos göbelek DS/III:1877
43) fosalak [fosalah] DS/III:1877
44) gabalaò (IV) DS/III:1883
45) gabalak (I) DS/III:1883
(<*kap+alak; Gülensoy, 2007, s.
447)
46) gabalak (II) DS/III:1883
47) gabalak (III) DS/III:1883
48) gabalak (VI) DS/III:1883
49) gabalak (VII) DS/III:1883
50) gabalak (VIII) DS/III:1883
51) gamalak (I) [gamalaò (I)] DS/III:1905
(<*çam+alak; Gülensoy, 2007,
s. 456)
52) garkalak DS/III:1927
53) gavalak DS/III:1937
54) gofalak [gafalak, gosalak] DS/III:2093
55) goralak (<kov) DS/III:2104
56) govalak DS/III:2109
57) gozalak (I) (<goz (III)) DS/III:2112
58) gövelek (I) DS/III:2167
59) gözelek DS/III:2178
60) guvalak (I) (<kov) DS/III:2203
61) guvalak (II) (<kov) DS/III:2203
62) güdelek (<küt) DS/VI:4514
63) güsgüdelek (<küt) DS/III:2238
64) güvelek (III) DS/III:2240

47
 (<göv+elek; Gülensoy, 2007, s.
399)
65) hopalak [hapalak] DS/III:2404
66) hosalak (I) (<fos) DS/III:2415
67) hotalak (I) (<hot (IV) DS/III:2418
68) hotalak (II) (<hot (II)) DS/III:2418
69) hotalak (III) (<hot (III)) DS/III:2419
70) hozalak (I) (<koz) DS/III:2424
71) kamalak (I) DS/IV:2613
(<*çam+alak; Gülensoy, 2007,
s. 456)
72) kamalak (V) DS/IV:2613
73) kartalak DS/IV:2671
74) kavalak (I) DS/IV:2687
75) kavalak (II) DS/IV:2687
76) kobalak (III) (<top) DS/IV:2890
77) kobalak (IV) (<top) DS/IV:2890
78) kodalak (I) DS/IV:2898
79) kodalak (II) DS/IV:2898
80) kodalak (III) DS/IV:2898
81) kodalak (IV) [kıdalak (IV)] DS/IV:2898
82) kodalak (V) DS/IV:2898
83) kodalak (VI) DS/IV:2898
84) kodalak (VII) DS/IV:2898
85) kofalak (I) DS/IV:2900
86) kofalak (II) [kosalak kovalak] DS/IV:2900
87) kovalak (I) DS/IV:2939
88) kovalak (II) DS/IV:2939
89) kozalak (II) DS/IV:2946
90) kozalak (IV) DS/IV:2946
91) köbelek (I) DS/IV:2947
92) kuvalak (I) DS/IV:3019
93) kuvalak (II) DS/IV:3019
94) öfelek (I) DS/V:3314
95) pompalak DS/V:3469
96) posalak (<fos) DS/V:3474
97) pötelek (II) DS/V:3483
(<pö[r]t+elek; Gülensoy, 2007,
s. 703)
98) pörtelek [pötelek (I)] DS/V:3481
99) tombalak (I) DS/V:3957
100) tombalak (II) DS/V:3957
101) tombalak (IV) DS/V:3957
102) tombalak [tumbalak] DS/VI:4769
103) tombalak at- DS/V:3957
104) tombalak at- DS/VI:4769
105) topalağ DS/VI:4770
106) topalak (I) DS/VI:4770
107) topalak (II) DS/V:3964
48
 108) topalak (II) DS/VI:4771
109) topalak (III) DS/V:3964
110) topalak (III) DS/VI:4771
111) topalak (VI) DS/V:3964
112) toralak (<tor (VI)) DS/V:3969
113) tozalak DS/V:3979
114) töpelek (<top) DS/V:3985
115) tumbalak (I) DS/V:3993
116) tumbalak (II) DS/V:3993
117) tüylüdombalak [tüylütombalak] DS/V:4019
118) vazalak (I) DS/VI:4095
119) vazalaò, vazalak DS/VI:4804
120) yanalak (I) DS/VI:4161
121) yanalak (II) DS/VI:4162
122) yelelek DS/VI:4235
123) zömbelek DS/VI:4401

1.1.10. +alık

Ağızlarda ad yapan kaynaşmış bir yapıdır. +alak ekinin benzer bir şeklidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+alık 1) bırçalık [bırcalık] DS/I:669 (5)

(<yumru köklü, yaprakları ince
bir bitki.)
2) kavalık DS/IV:2687
(<2.Bataklıkta yetişen kamış,
saz.)
3) kaypançalık (<kaypanç) DS/IV:2707
(<Sulu, cıvık çamurlu yer.)
4) purçalık (<purç) DS/V:3489
(<Sindirimi kolaylaştırıcı,
sürdürücü bir çeşit yaban
havucu.)
5) purçalık (<purç) DS/VI:4656
(<Baharda kumlu yerlerde
yetişen bir çiçek.)

1.1.11. +Am
Yazı dilinde görkem sözcüğünde kullanılır. Ağızlarda tek heceli sözcüklere
gelen ek, ad ve birkaç sıfat yapar. Kullanımı azdır.

49
 meyve adı yapar: göğem (II) “bir çeşit yabanî, ekşi erik”, göğemcik
“böğürtlen”, gövem (V) “sonbaharda yetişen bir çeşit üzüm”, güvemeriği “1.Bir
çeşit erik, akdiken”, göyemin “yeşil renkli, yuvarlak taneli turşusu yapılan bir çeşit
üzüm” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: göğem (I) “hayvanlara zarar veren gök
renkli bir çeşit sinek ya da böcek”, güvem (II) “yeşillik, çayır”, kıntam “kenar yer,
uç”, kökem (II) “bağlam, top, tutam”, telem “ince saç örgüsü” vb.

sıfat yapar: gövem (IV) “kınalı”, güğem “mavi” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+am 1) göğem DS/VI:4512 (28)

+em 2) göğem (I) DS/III:2128
3) göğem (II) [göğem eriği] DS/III:2128
4) göğem (III) DS/III:2128
5) göğem (IV) DS/III:2128
6) göğemcik DS/III:2128
7) görkem DS/VI:4513
(<kör-ük+em; Gülensoy 2007:
384)
8) görkem (I) [görkem, gökrem, DS/III:2161
gölkem, görgem]
9) görkem (II) DS/III:2161
10) görkemli DS/VI:4513
11) görkemli [gerimli, görgemli, DS/III:2161
görkemni, görkimli, görükemli]
12) gövem (II) DS/III:2167
13) gövem (IV) DS/III:2167
14) gövem (V) DS/III:2167
15) gövem eriği DS/III:2168
16) göyemin (<göv) DS/III:2171
17) guyemin (<göv) DS/III:2203
18) güğem DS/III:2216
19) güvem (I) DS/III:2240
20) güvem (II) DS/III:2240
21) güvem sal- DS/III:2240
22) güzem (I) DS/III:2243
23) kırçam (I) (<kırç) DS/IV:2819
24) kırçam (II) DS/IV:2819
25) kıntam (I) (<kınt) DS/IV:2812
26) kökem (II) DS/VI:4570
27) küren (I) [kürem (II)] DS/IV:3045

50
 (<kür+em; Gülensoy 2007: 592)
28) telem DS/V:3871

1.1.12. +AmA
Ağızlara özgü bir yapı olup; dikeme, urama ve ayak yolama birleşik
sözcüğünde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ama 1) ayak yolama DS/I:405 (3)

(<Keçi yolu.)
+eme 2) dikeme DS/II:1486
(<Yokuş.)
3) urama DS/VI:4042
(<Ur, şişlik.)

1.1.13. +amak
Ağızlarda hotamak, patamak ve potamak sözcüklerini addan ad yapan bir
ektir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+amak 1) hotamak (<çot (II) DS/III:2419 (3)

(<Odun ve ağaç dallarının budaklı
yeri.)
2) patamak (<çot (II)) DS/V:3409
(<Olmamış incir.)
3) potamak (<çot (II)) DS/V:3475
(<Birkaç fındığın bir arada
bulunduğu dalcık.)

1.1.14. +amaT
Ağızlarda bulunan, bol ve hoş sözcüğüne gelerek sıfat yapmış bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+amat 1) bol bolamat [bol bolamad, bol DS/I:734 (5)

bolamadı]

51
 (<Bol bol, döke saça, geniş.)
+amad 2) bolamadı [bolamat, bosbolamat] DS/I:734
(<Bol, geniş, ferah.)
3) hoşamadı (hoş<òoş>Fars.) DS/III:2416
(<Sözüne güvenilmeyen, iki
yüzlü: Firdevs hoşamadının biri
seninle konuşur öte tarafa varır
seni çekiştirir.)
4) hoşamadıya tut- DS/III:2416
(1.Tatlı tatlı konuşup aldatmaya
çalışmak, kandırmak.
2.Okşamak.)
5) hoşamatçı DS/III:2416
(<Dalkavuk.)

1.1.15. +AmIk / +amuk

Yazı dilinde kullanılmayan, ağızlarda az sayıda sözcük yapan kalıplaşmış
bir ektir. “Bu son ek çoğunlukla renk adlarına eklenir. Bu renklerin karakteristik
olduğu ya da karakterizasyonun kendisini ifade ettiği yaratıklar ya da nesneler için
isimler oluşturur.” (Erdal, 1991, s. 100). Ağızlarda renk kavramı dışında da adlar
yaptığı görülür.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+amık 1) acamuk (I) (<aç) DS/I:37 (9)

(<Uzun zaman aç kaldığı için
bir türlü doymak bilmeyen
kimse.)
+amuk 2) bozamık (I) DS/I:749
(<Ufak, boz renkli, yakılan bir
ot.)
+emik 3) cılamuk (I) (<cıl) DS/II:907
(<Cıvık yoğurt.)
4) cılamuk (II) (<cılız) DS/II:907
(<Cılız.)
5) çoramık (II) (<çor (I)) DS/II:1271
(<Gözden, hastalık nedeniyle
akan su.)
6) çotramık (<çotur) DS/II:1275
(<Yarılamayan ağaç kütüğü.)
7) kızambuk (<kızılamuk) DS/IV:2861
(<Koyu kırmızı ve salkıma
benzer yemişi ekşi olan,
ağacının kökünden katran

52
 çıkarılan, kırlarda yetişen
dikenli bir ağaç.)
8) kızamuk (<kızılamuk) DS/IV:2861
(<Arıların peteklerin bazı
gözlerine doldurdukları acı
madde.)
9) moramık DS/IV:3211
(<Bahçe çevresinde çit yerine
kullanılan, mor renkli meyveleri
olan çalılar.)

1.1.16. +An
Yazı dilinde sık kullanılmayan eklerden biridir. Erdal (1991, s. 91), “Eski,
kolay tanımlanabilen ancak artık üretken olmayan bir toplu sonek.” şeklinde
tanımlamıştır. Küçük ise, (2015, s. 42). “Zaman içerisinde çokluk işlevini
kaybederek isimden isim yapma eki özelliği kazanmıştır.” şeklinde eki açıklamıştır.
Ad yapan bazı sözcükler şunlardır: eren (<ermiş kişi, evliya<Gülensoy, 2007, s.
336), kızan, kovan, köken, oğlan<oğulan, saban “sap+an<Gülensoy, 2007, s. 709),
urgan<urukan, yeğen, yelken<yeleken vb.

Ağızlarda ad ve sıfat yapmıştır.

yer adı yapar: belen (V) “ıssız, kimsesiz yer”, gözen (II) “sulak yer”,
kızlan<kızılan “2.Kırmızı topraklı yer.”, yelen (III) “ova, çöl”, yiven “koyak, dağ
aralarındaki çukur.” vb.

bitki adı yapar: göyen “böğürtlen”, karaoğlan (I) “patlıcan”, sazan “saz
bitkisi”, üven (I) “zeytin tanesi iriliğinde kara ve buruk tatta bir çeşit erik”, yemişen
(I) “2.Küçük elma.” Vb.

hayvan adı yapar: baran (III) “iri koç, üç senelik koç”, gocaoğlan “ayı”,
göden (I) “1. Kurbağa. 2.Kurbağa bağırsağı. 3.Kaplumbağa.”, sarıoğlan “1.Akrep.”,
üven (II) “tektırnaklı hayvanların kanını emen iri sinek” vb.

yiyecek adı yapar: göden (III) “1.Çobansucuğu. 2.Pastırma.”, oğlankolu (II)

“kolböreği”, püsençe “güreşte kurutulmuş pastırma”, toraman (II) “1.Küçük
bazlama. 2.Küçük mısır ekmeği.” vb.

53
 hava durumu belirten ad yapar: garbi yelken “batı rüzgârı esmeden önce,
batıda görünene bulut”, kocaoğlan (II) “kuvvetli esen yel”, yelen (II) “kasırga”
yelkenlik “esintili hava”, yusanuk “bulutlu hava” vb.

birleşik ad yapar: eğrioğlan “bakırcıların kullandıkları bir aygıt”, göden

gözü “su toplanmış nasır kabarcığı”, karaoğlan (II) “zeytin”, oğlan yatağı “döl
yatağı”, yediurgan “bayram salıncağı” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: carbazan “eli uzun, hırsız”, gızan (I)
“çocuk”, güğen “yeşillik”, kılan (I) “sert keçi kılı”, topan (VI) “1.Toprak damları
sıkıştırmak için kullanılan bir çeşit silindir.” vb.

sıfat yapar: baran (I) “yüksek, ulu”, hengemen “kavgacı”, külen (II) “boz
renk”, seyreksapan “gevşek”, topan (III) “şişman, tombul” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+an 1) aydın urganı DS/I:412 (165)

+en 2) ayran kovanı DS/I:430
3) balgan (<balk) DS/VI:4444
4) balkan DS/VI:4444
5) baran (I) DS/I:524
(<*bar+aŋ; Gülensoy, 2007, s.
112)
6) baran (II) DS/I:525
7) baran (III) DS/I:525
8) baran et- DS/I:526
9) baranlık DS/I:526
10) belan, belan, belÀn [belen (I)] DS/I:606
11) belen (V) DS/I:612
12) belen bağı DS/I:612
13) belen, beleñ (I) [belan, belenğ, DS/I:611
belenk (I), belon, bilan, bilÀn]
14) biren DS/I:700
15) bizim oglan DS/I:714
16) boyun urganı DS/I:748
17) böğen (II) [böven, büğen] DS/I:762
(<göv)
18) böğenle- (<göv) DS/I:762
19) bülbudak yeleni DS/I:819
20) carbazan (<çarp-) DS/II:860
21) çeten (<çit) DS/VI:4479
22) çıtçıtan ağacı DS/II:1192

54
23) çoran DS/II:1271
24) çotan (<çot (II)) DS/II:1274
25) dişenli DS/II:1523
26) eğrioğlan DS/III:1685
27) elenci DS/III:1711
28) garbi yelken DS/III:1921
29) gızan (I) DS/III:2069
(<kız+an; Gülensoy, 2007, s. 511)
30) gocaoğlan [gocoğlan] DS/III:2089
31) goğan (I) DS/III:2094
(<kovı~kovuk+an; Gülensoy,
2007, s. 547)
32) goğan (II) DS/III:2095
33) govan (II) DS/III:2109
34) govan (IV) DS/III:2109
35) govan (V) DS/III:2109
36) govanlık (II) DS/III:2109
37) göden (II) [göden (II)] DS/III:2125
(<*köt+en; Gülensoy, 2007, s.
375)
38) göden (I) [göden (I)] DS/III:2125
39) göden (III) DS/III:2125
40) göden gözü DS/III:2125
41) gödeni deşik DS/III:2125
42) göden kurbağa DS/III:2125
43) gödenli [gödenbel, gödensiz] DS/III:2125
44) göğen (V) DS/III:2128
45) gölen et- [gölen it-] DS/III:2143
46) göven (II) DS/III:2168
47) göyen DS/III:2171
48) gözen (I) DS/III:2179
49) gözen (II) DS/III:2179
50) gözen (III) DS/III:2179
51) gözen (IV) DS/III:2179
52) gözende DS/III:2179
53) gözeni (II) DS/III:2180
54) güzeloğlan DS/III:2243
55) habaran [habazan, hapazan] DS/III:2245
(<abaz+an; Gülensoy, 2007, s.
402)
56) habezan (II) DS/III:2247
(<abaz+an; Gülensoy, 2007, s.
402)
57) hengemen (<hengem (II)) DS/III:2339
58) hızan (IV) [hızan hırtık, hizan DS/III:2382
(II)]
(<kız+an; Gülensoy, 2007, s. 511)
59) hızan (V) DS/III:2382
60) karaoğlan (I) DS/IV:2653

55
61) karaoğlan (II) DS/IV:2653
62) kartan DS/IV:2671
63) kılan (I) DS/IV:2793
64) kılan (II) DS/IV:2793
65) kılan [kılanı] DS/VI:4554
66) kıran (III) DS/IV:2817
(<kız+an; Gülensoy, 2007, s. 511)
67) kırtan DS/IV:2838
68) kızlan (<kızıl) DS/IV:2869
69) kızlan toprak DS/IV:2869
70) kızan DS/VI:4561
(<kız+an; Gülensoy, 2007, s. 511)
71) kızan (I) DS/IV:2861
72) kocaoğlan (I) DS/IV:2893
73) kocaoğlan (II) DS/IV:2893
74) kovan DS/VI:4569
(<kovı~kovuk+an; Gülensoy,
2007, s. 547)
75) köken DS/VI:4570
76) köken (I) DS/IV:2952
77) köken (II) DS/IV:2953
78) köken (III) DS/IV:2953
79) köken (IV) DS/IV:2953
80) köken (V) DS/IV:2953
81) köken (VI) DS/IV:2953
82) köken ölü DS/IV:2953
83) kökenle- DS/VI:4570
84) kökenlik DS/IV:2953
85) kösemen (<kösem) DS/IV:2973
86) kösemen DS/VI:4571
87) küçken (<küçük) DS/IV:3025
88) külen (I) DS/IV:3029
89) külen (II) DS/IV:3029
90) külensal DS/IV:3030
91) oğlanaşı DS/V:3270
(<oğul+an; Gülensoy, 2007, s.
613)
92) oğlanboncuğu DS/VI:4611
93) oğlanelması DS/V:3270
94) oğlanevi DS/V:3270
95) oğlankolu (I) DS/V:3270
96) oğlankolu (II) DS/V:3270
97) oğlanlık DS/V:3270
98) oğlanlık ol- DS/V:3270
99) oğlanotu DS/V:3270
100) oğlanyatağı DS/V:3270
101) öksüzoğlan DS/V:3329
102) öksüzoğlançiğdemi DS/V:3329
103) örken telbağı DS/V:3350

56
104) örkene un ser- DS/V:3349
105) pusañ (<pus (I)) DS/V:3491
106) püsen (I) [pasan, pesen, pösen] DS/V:3503
107) püsen (II) DS/V:3504
108) püsençe DS/V:3506
109) püsenli (I) DS/V:3506
(<pus+an; Gülensoy, 2007, s.
706)
110) püsenli (II) DS/V:3506
111) püsen püsen (I) [pisen pisen, DS/V:3506
pusen pusen]
112) saban ökçesi DS/VI:4461
113) sabanverme DS/V:3509
114) sapanla- DS/V:3542
115) sapansız DS/V:3542
116) sapansız DS/VI:4672
117) sarıoğlan DS/VI:4674
118) sazan DS/VI:4679
119) seyreksapan DS/VI:4689
120) sıvan (I) (<su) DS/V:3623
121) sime yelkeni DS/V:3638
122) teroğlan DS/V:3895
123) topan DS/VI:4771
124) topan (III) DS/V:3965
125) topan (IV) DS/V:3965
126) topan (V) DS/V:3965
127) topan (VI) DS/V:3965
128) topan (VII) [tapan (III)] DS/V:3965
129) toraman (I) DS/V:3969
(<torum+an; Gülensoy, 2007, s.
917)
130) toraman (II) DS/V:3969
131) toraman çıkar- (I) DS/V:3970
132) toraman çıkar- (II) DS/V:3970
133) toramani DS/V:3970
134) toramanlık DS/V:3970
135) tostopan DS/V:3975
136) totoraman DS/V:3976
137) tozanlamaò DS/VI:4473
138) turaman DS/V:3996
139) urgan DS/VI:4787
(*ur-uk+an; Gülensoy, 2007, s.
970)
140) urganla- DS/VI:4043
141) urğan DS/VI:4043
142) ürgen (<urgan) DS/VI:4796
143) ürgen değneği DS/VI:4796
144) üven (I) DS/VI:4084

57
 (<göv+en; Gülensoy, 2007, s.
1002)
145) üven (II) DS/VI:4084
146) yasan (II) DS/VI:4193
(<yas+an; Gülensoy, 2007, s.
1080)
147) yediurgan DS/VI:4224
148) yegan [yeğan] DS/VI:4225
(<yeğ+en; Gülensoy, 2007, s.
1108)
149) yegen DS/VI:4820
150) yelken [yelkenbulutu] DS/VI:4237
(<yel+ek+en; Gülensoy, 2007, s.
1114)
151) yelkeni bırak- DS/VI:4238
152) yelkeni suya bırak- DS/VI:4820
153) yelkenle- DS/VI:4238
154) yelkenlik DS/VI:4238
155) yelen (II) DS/VI:4235
156) yelen (III) DS/VI:4235
157) yemişan (I) [yemişen (I)] DS/VI:4244
(<ye-m+iş+en; Gülensoy, 2007, s.
1118)
158) yemişan (II) [yemişen (I)] DS/VI:4244
159) yemişen DS/VI:4821
160) yemişen (I) [yemşen] DS/VI:4244
161) yeyen (I) (<yeğen) DS/VI:4262
162) yiven [yiveng] DS/VI:4285
(<yiv+en; Gülensoy, 2007, s.
1149)
163) yusanuk (<pus) DS/VI:4324
164) yΨleñ DS/VI:4820
165) zapan (<sap) DS/VI:4350

1.1.17. +AnA
Ağızlarda kullanımı az, ad yapan kaynaşmış bir yapıdır. bağana, çarkana,
gövene gözene topana gibi ad yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ana 1) bağana (I) DS/I:473 (6)

(<Yeni doğmuş çocuk, üç yaşına
kadar olan çocuklara verilen
genel ad.)
+ene 2) bağana (II) DS/I:474

58
 (<Direk.)
3) çarkana DS/II:1081
(<Değirmenin taşını döndüren
çarkın dışarıya açılan kapısı.)
4) gövene DS/III:2168
(<Gök.)
5) gözene (I) DS/III:2179
(<Arılardan korunmak için başa
giyilen ön tarafı tel olan başlık.)
6) topana (II) DS/V:3965
(<Makar.)

1.1.18. +AnAk
Ağızlara özgü kaynaşmış yapılardan biridir. Sadece ad görevli sözcük
türetir.

ad yapar: çotanak “üzerinde ikiden fazla fındık bulunan dal”, gözenek (I)
“1.Pencere. 2.Balkon. 3.Raf, dolap ya da duvarlarda oyularak yapılan eşya koyacak
delik. 4. Çekmece. 5.Kafes, panjur.”, kerkenek “delice de denilen yırtıcı bir kuş.”,
hafenek “at öksürüğü”, üstenek “palto” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+anak 1) börkenek DS/I:770 (13)

+enek 2) börkenekli yağmur DS/I:770
3) çotanak (<çot (II)) DS/II:1274
4) çötanak [çötenek] DS/II:1296
5) elenek ol- DS/III:1711
6) gözenek (I) DS/III:2179
7) gözenek (II) DS/III:2179
8) gözenek (III) DS/III:2179
9) gözenekli DS/III:2179
10) kerkenek (I) DS/IV:2756
(<kerki; Gülensoy, 2007, s. 499)
11) hafenek DS/III:2250
12) patanak (II) DS/V:3410
13) üstenek DS/V:4078

1.1.19. +AngI / +engü (<An+gI)

Ağızlarda kullanılan bir birleşik yapıdır. Genellikle sıfat yaptığı görülür.

59
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+angı 1) başangı DS/VI:4448 (5)

(<1.İnatçı. 2.Afacan, yaramaz.
3.Söz dinlemez, utanmaz (kız
için.))
+engi 2) başangı [başankı] DS/I:552
(<1.Baştan çıkmış, huysuz, haşarı,
yaramaz, hırçın, ele avuca sığmaz,
ahlâksız. 2.Akıllı.)
+eñi 3) eteñi DS/VI:4501
(<Yavru doğduktan sonra anneden
düşen parça, son, eş (insan ve
hayvanlarda).
+eñü 4) içeñü DS/IV:2505
(<İçli, duygulu, alıngan.)
5) törsengi (<ters) DS/V:3986
(<Ters, inatçı.)

1.1.20. +AntI (+An+tI)

Ağızlarda sık kullanılmayan birleşik bir yapıdır. Sadece ad görevli sözcük
yapar. ağantı, bekenti, bozantı, elekenti, gölenti, özenti, pekenti, yolantı gibi ad
yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+antı 1) ağantı DS/I:81 (10)

(<Sütün üstünden toplanan
kaymak.)
+enti 2) bekenti DS/I:601
(<Set.)
3) bozantı (II) DS/I:749
(<Otlak, sulak yer.)
4) bozantı (III) DS/I:749
(<Dağ.)
5) elekenti (<elek) DS/III:1710
(<Hava alan, rüzgâr tutan (yer):
Ne güzel elekenti yer. Bu gün
hava elekentilik.)
6) gölenti DS/III:2143
(<Arklardan su almak için açılan
çukur.)
7) özenti (III) DS/V:3373

60
 (<1.Dağ eteklerinde, iki sırt
arasındaki düzlük. 2.Su ağzında,
dere kıyılarında bulunan düzlük.
3.Derelerin, sellerin, pınar
ayaklarının aka aka aşındırdığı
topraktaki doğal yarık. 4. Düz
yerdeki çukurlar. 5.Kurumuş göl
çukuru.)
8) özenti (IV) DS/V:3373
(<Akarsuyun getirdiği birikinti.)
9) pekenti (<bek) DS/V:3422
(<Akarsuların önüne yapılan
toprak set.)
10) yolantı DS/VI:4291
(<Sonuna varılamayan yol.)

1.1.21. +aP
Ağızlarda az kullanılan yapılardan biridir. koraf koraf “sürü sürü, küme
küme, dizi dizi” sıfatı haricinde ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ap 1) bağap DS/I:474 (10)

(<Hizmetçi, odacı.)
+af 2) culap (I) (<cıl) DS/II:1012
(<Sulu çamur.)
3) culap (II) DS/II:1012
(<Bal peteklerinden sıkılıp,
kaynatılarak yapılan bal.)
4) goraf (I) DS/III:2104
(1.Topluluk. 2.Yığın. 3.Birikinti.)
5) goraf (II) DS/III:2104
(Tarladan toplanan tütün
yapraklarının demet demet küfeye
dizilmesi.)
6) koraf (I) (<kor (I)) DS/IV:2924
(<Raf.)
7) koraf (II) DS/IV:2924
(<1.Küme, bölük, topluluk.)
8) koraf (III) DS/IV:2924
(<Sebze tarlalarında dört beş
ocaklık yer.)
9) koraf koraf DS/IV:2924
(<Sürü sürü, küme küme, dizi
dizi.)
10) pasaf DS/VI:4640

61
 (<Kir, süprüntü.)

1.1.22. +ApA
Ağızlarda sık kullanılmayan kaynaşmış yapılardan biridir. Genellikle sıfat
yapmıştır. avradapa, gılapa, körepe ve solapa gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+apa 1) avradapa DS/I:390 (6)

(<Kılıbık.)
+epe 2) gılapa (<kıl) DS/III:2038
(<Ekinlerin cılız, zayıf olduğunu
anlatır: Ekinler gılapa nasıl
dirilecek bilmem.)
3) kılapa (II) (<kıl) DS/IV:2794
(<İyi gelişmemiş ekin.)
4) körepe (II) DS/IV:2966
(<Çalışamaz duruma gelmiş
(kimse).
5) solapa DS/VI:4704
(<Solak.)
6) torapa DS/V:3970
(<Ekmek yapılan sacın altına
konan topraktan yapılmış bir
araç.)

1.1.23. +Ar / +(ş)Ar

Kalıcı ad yapma özelliği çok olmayan bir yapıdır. Yazı dilinde çomar,
*pınar<buŋ+ar, *sakar sözcüklerinde kullanılmış bir ektir. “İsimlerden ziyade sayı
adlarına gelerek üleştirme ismi yapan işlek bir ektir.” (Küçük, 2015, s. 50). Ünlüyle
biten sayılara –şAr, ünsüzle biten sayılara –Ar şeklinde gelen sözcükler türetir.
“Fonksiyonu asıl sayı isimlerinden dağıtma, bölme, ayırma sayı isimleri yapar.
(Ergin, 1998, s. 240). üçer, altışar, onar, on yedişer, yüzer, yarımşar vb.

Ağızlarda da kullanımı azdır.

ad yapar: çomar (III) “burun”, göver (I) “tohumluk küçük soğan, arpacık
soğanı”, kabar (I/II/III) “yanık, kabarmış yara/su kabarcığı/süs eşyası”, topar “tepe
tümsek”, üçerleme (I) “Karadeniz’de özel bir dalga biçimi” vb.

62
 birleşik ad yapar: altı yaşar “altı yaş etrafındaki çocukların ayak ölçülerine
göre dikilmiş, aşağı yukarı 20 cm. uzunluğunda yemeni, ayakkabı”, daş gözer “arpa
ve buğdayı samandan ayırmaya yarayan büyük delikli kalbur”, iç pınar “hamam”,
kanlıpınar “kısa saplı kırmızı renkli bir çeşit kiraz” vb.

sıfat yapar: sakar teper “pot kıran, patavatsız, densiz”, topar topar “top top,
yuvarlak yuvarlak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ar 1) altı yaşar (<yaş) DS/I:233 (36)

+er 2) beşerleme (I) DS/I:642
+şar 3) beşerleme (II) DS/I:642
+şer 4) beşerleme (IV) DS/I:642
5) buñar DS/VI:4468
(<pınar<buŋ+ar; Gülensoy, 2007,
s. 694)
6) bunar, bunar [bınar; biñar, buğar, DS/I:791
buvar] (<pınar)
7) çomar (II) DS/II:1265
(<çom+ar; Gülensoy, 2007, s.
250)
8) çomar (III) DS/II:1265
9) çomar (IV) DS/II:1265
10) çomar (V) DS/II:1265
11) çomar (VI) DS/II:1265
12) daşgözer DS/II:1376
13) dokuzarlama DS/II:1541
14) göver (I) [göğer (I), güver] DS/III:2168
15) göver (I) DS/III:2169
16) gözer [gözar, gözerle-] DS/III:2180
17) iç pınar DS/IV:2508
18) kabar (I) DS/IV:2582
(<*kap+ar; Gülensoy, 2007, s.
447)
19) kabar (II) DS/IV:2582
20) kabar (III) DS/IV:2582
21) kanlıpınar DS/IV:2627
22) közer (<göz) DS/IV:2986
23) sakar teper DS/V:3520
(*sak+ar; Gülensoy, 2007, s. 718)
24) sakarla- DS/V:3520
25) taşgözeri DS/V:3842
26) topar topar DS/V:3965
27) topar DS/V:3965

63
 28) ucar (<uç) DS/VI:4021
29) ucarra- DS/VI:4021
30) üçelleme (<üçer) DS/VI:4058
31) üçerleme DS/VI:4793
32) üçerleme (I) DS/VI:4058
33) üçerleme (II) DS/VI:4058
34) yaşar DS/VI:4198
35) yaşarlaş- DS/VI:4198
36) yaşarlık DS/VI:4199

1.1.24. +ArAk
Aslında zarf-fiil olarak kullanılan bir ektir. Ancak ağızlarda yapım eki
görevi de üstlenir. Az sayıda sözcükte görülür. beserek, çağarak, gicerek ve yaşarak
sözcüklerinde ad; bozarak, düzerek, geçerek, işerek ve kökerek sözcüklerinde ise
sıfat görevinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+arak 1) beserek (I) [besirek, besrek (I), DS/I:639 (11)

biserek]
(1.Tüylü ve besili erkek deve, dişi
boz deve ile erkek buhur devenin
çiftleşmesinden doğan erkek
deve, damızlık deve.)
+erek 2) bozarak DS/VI:4465
(<Açık renk, aka çalan.)
3) bΨserek (II) DS/I:639
(<Yetişkin, güzel kız.)
4) çağarak (II) DS/II:1035
(<Çakıllı olan yer.)
(<*çak+ıl ; Gülensoy, 2007, s.
212)
5) düzerek DS/II:1646
(<Düzümsü.)
6) geçerek DS/III:1959
(<Geç, biraz geç.)
7) gencerek ol- DS/III:1989
(<Daha genç olmak.)
8) gicerek DS/III:2071
(<Geç vakit.)
9) işerek DS/IV:2563
(<Çok iş gören, çalışkan,
becerikli.)
10) kökerek (<kök (I)) DS/IV:2953
(<Büyük, gösterişli.)
64
 11) yaşarak DS/IV:4198
(<Nem.)

1.1.25. +ArI
Aslı yön bildiren +garu ekidir. Kalıplaşmaya uğramış eklerden biridir. “…A
doğru anlamında eski yönelme durumu ekinin donmasıyla oluşmuştur.” (Eker,
2017, s. 270). Yazı dilinde yapım eki olarak da kullanılmıştır. içeri ve dışarı
sözcükleri TDK Türkçe Sözlük’te ad görevli anlamlarıyla gösterilmiştir.

Ağızlarda ad ve sıfat oluşturmuştur.

ad yapar: başarı “1.Bir işi, bir kurulu yöneten yönetici, başkan”, dışarı
“sofa”, geçeri “akşamüstü”, içeri “oda, oturma odası”, onarı<önarı “bir şeyin önden
görünüşü, yüzü” vb.

birleşik ad yapar: ayağı dışarı “bozuk ahlaklı, kötü kadın”, başı dışarı (I)
“evli olup da orospuluk yapan kadın” dışarı ayaklı “ahlakı bozuk, kötü kadın”, ev
içerisi “ev halkı”, ırız içeri “kiler” gibi.

birleşik sıfat yapar: ağzı yokarı “pazarlığı yukarıda tutan, malına çok para
isteyen” ayağı dışarı “bir yerde durmasını bilmeyen”, dalağı dışarı “1.Temiz
yürekli. 2.Cömert.”, başı dışarı (II) “eviyle meşgul olmayan” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+arı 1) ağzı yokarı DS/I:120 (35)

+eri 2) ayağı dışarı DS/VI:4433
3) ayağı dışarı [aya dışarı] DS/I:398
4) başarı DS/I:550
5) başıdışarı (I) DS/I:559
6) başıdışarı (II) DS/I:559
7) çoğarı ver- (<çok) DS/II:1256
8) dalağı dışarı DS/II:1335
9) darp içeri ol- DS/II:1372
10) dışarlık (II) (<dışarı) DS/II:1473
11) dışarlık ol- DS/II:1473
12) dışarlıklı DS/II:1473
13) dışarı [dışar] DS/II:1473
14) dışarı ayaklı DS/II:1473
15) dışarı ayaklılık DS/II:1473
16) dışarılık (I) DS/II:1473

65
 17) dışarılık (II) DS/II:1473
18) dışarılık (III) DS/II:1473
19) dışarlak DS/II:1473
20) ev içerisi DS/III:1806
21) geceri DS/III:1959
22) ırız içeri DS/IV:2488
23) içerle- (<içer) DS/IV:2505
24) içerleg DS/IV:2505
25) içerleme DS/IV:2505
26) içerli (I) DS/IV:2505
27) içerli (II) DS/IV:2505
28) içertiler DS/IV:2505
29) içeri [içeri, içer] DS/IV:2505
30) içeri evsi- DS/VI:4525
31) içeri ol- DS/IV:2505
32) içeri tut- DS/IV:2505
33) onarı (<ön) DS/V:3283
34) tışarı (<dış) DS/V:3929
35) yokarı DS/VI:4289

1.1.26. +asa
Ağızlarda gayasa ve oyasa sözcüklerinde görülen kaynaşmış bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+asa 1) gayasa (<gay (I)) DS/III:1943 (3)

(<1.Killi toprak)
2) gayasalan- (<gay (I)) DS/III:1943
(<Havayla temas eden hamurun
yüzü sertleşmek.)
3) oyasa (<oy) DS/V:3302
(<İş yapmak istemeyen,
oyalanan, tembel.)

1.1.27. +Aş
Ağızlarda sık kullanılmayan bir ektir.

ad yapar: çavaş “1.Güneş, güneşli yer”, çimeş “kısa ot”, kakaş (II) “koşaf”,
karakeleş<karakülügeş “ayağa güreşen küçük güreşçi”, kınteş (I) “yol dönemeci”
vb.

sıfat yapar: keleş (II) “1.Kel”, köreş “kör gibi bakan” gibi.

66
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+aş 1) çataneş DS/II:1088 (14)

+eş 2) çavaş [çaveş] (<çav (II)) DS/II:1093
3) çavaşla- DS/II:1093
4) çimeş [cimeş] DS/II:1223
5) çimeşlen- DS/II:1223
6) daraşlık [daraşmalık) DS/II:1367
7) kakaş (II) (<kak (I)) DS/IV:2602
(<kak+aş; Gülensoy 2007, s. 453)
8) karakeleş DS/IV:2647
9) keleş (I) DS/IV:2731
(<külüg+eş; Gülensoy, 2007, s.
494)
10) keleş (II) DS/IV:2731
11) keleş (V) DS/IV:2731
12) keleşir- (<keleş) DS/IV:2731
13) kınteş (I) (<kınt) DS/IV:2813
14) köreş (II) (<kÿr>Fars.) DS/IV:2966

1.1.28. +At
Aslında Arapça çokluk ekidir. Ancak ağızlarda yapım eki görevinde
kullanılmıştır. Kullanım sıklığı azdır.

ad yapar: deyişet “şiir”, gölet (I) “2.Suyu biriktirmek için önüne yapılan set,
böğet”, gözet daşı “etrafı gözetlemeye elverişli yüksek yer”, sıvat (I) “sulak ve otu
bol otlak”, sökümet “sökme” vb.

yönet (I/II) “uygun, iyi, doğru, yerinde/yatkın, becerikli” ise sıfat olarak
kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+at 1) buluşatlı DS/I:790 (21)

+et 2) deyişet DS/VI:4486
3) deyişetci DS/VI:4486
4) göğlet (<göğet) DS/VI:4512
5) gölet (I) DS/III:2144
6) gölet (II) DS/III:2144
7) gölet eriği DS/III:2144
8) göletlendir- DS/III:2144
9) gözet (II) DS/III:2181
67
 10) gözet daşı DS/III:2181
11) sıvat DS/VI:4695
12) sıvat (I) (<su) DS/V:3624
13) sıvatlık DS/V:3624
14) sökāmet DS/V:3678
15) suvat [sıvat (II)] (<su) DS/V:3704
16) yönet (I) DS/VI:4309
17) yönet (II) DS/VI:4309
18) yönet (III) DS/VI:4309
19) yönetçe DS/VI:4309
20) yönetli DS/VI:4309
21) yönetsiz DS/VI:4309

1.1.29. +Av
Yazı dilinde verev sıfatı kullanılmaktadır. Ağızlarda ise verev sözcüğünün
ses değişmelerine dayalı şekilleri ekin sıklığını belirler. Ayrıca kumav ad olarak
kullanılan diğer bir sözcüktür.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+av 1) kumav DS/IV:3000 (8)

(<Kumlu olan.)
+ev 2) vereb [veref] DS/VI:4097
(<1.Eğim. 2.Dolambaçlı.)
(<verev<yer+ev)
(<Gülensoy, 2007, s. 1014)
3) veren (<verev) DS/VI:4097
(<Yokuş.)
4) verep [verev (I), verevi] DS/VI:4097
(<verev)
(<1.Bayır, yokuş, yamaç.
2.Bayırda yan yol. 3.Eğri, verev.
4.Çapraz. 5.Karşıt.)
5) vereple- (<verev) DS/VI:4098
(<Eğriltmek.)
6) verevilen- (<yerev) DS/VI:4098
(<Eğrilmek.)
7) verevine [verebine] DS/VI:4098
(<Çapraz, verev olarak.)
8) yürev (<verev) DS/VI:4828
(<Verev)

68
 1.1.30. +Ay
Sık kullanılmayan bir yapıdır. Yön belirten kuzey ve güney; terim özellikli
dikey (mat.), düzey, yanay (mat.-jeo.), yüzey (mat.) sözcükleri yazı dilinde
kullanılır. Ayrıca ünsüzü düşmüş arpa (<*arp(/b)+ay; Gülensoy, 2007, s. 79)
sözcüğü ile üvey sıfatı ekin türetimlerindendir. Yön belirten kuzey sözcüğü ise ekin
yanlış kullanımına bir örnektir. “… ek çift şekilli (-ay/-ey) olmasına rağmen
“güney” kelimesinden örneksemeyle oluşturulmuş “kuzey” kelimesi “kuzay”
şeklinde olabilirken büyük ünlü uyumu göz ardı edilerek “kuzey” şeklinde
türetilmiştir.” (Bulak, 2013, s. 63).

Ağızlarda dombay (II) “şişman, kısa boylu” sözcüğü hariç ad yapar.

ad yapar: bozay “2.Nadas edilmemiş tarla”, dombay (I) “manda”, düzey

“düzlük yer”, güney “güneşli olan, güneş alan yer”, kuzay “1.Güneş görmeyen,
gölgelik yer” vb.

birleşik ad yapar: arpa bölen “köy işi gören ihtiyar heyeti üyesi”, arpa orağı
“arpa kaldırma zamanı”, dombay öküzü “erkek manda” güney geçe “güneydoğu”,
önüzey<önyüzey “ön taraf” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ay 1) ak arpa DS/I:140 (63)

(<*arp(/b)+ay; Gülensoy, 2007, s.
79)
+ey 2) akarpa DS/VI:4412
3) altı gıran arpa [altı kıran arpa, altı DS/I:230
köşe arpa]
4) arpa (I) DS/I:330
5) arpa armudu [arparmıdı] DS/I:330
6) arpa bölen DS/I:330
7) arpa elması DS/I:330
8) arpa güzeli DS/I:330
9) arpa güzeli (<göz) DS/VI:4426
10) arpa kesdir- DS/VI:4426
11) arpa kestir- DS/I:330
12) arpa kıran DS/I:330
13) arpa orağı DS/VI:4426
14) arpa orağı DS/I:331
15) arpa yıldızı DS/I:331
16) arpacık (I) DS/I:330

69
17) arpacık (II) [arpalık (II)] DS/I:330
18) arpacık (III) DS/I:330
19) arpacıl [arpa kuşu] DS/I:330
20) arpacuò [arpacuk] DS/I:330
21) arpafulu DS/I:330
22) arpagan DS/I:330
23) arpala- DS/I:331
24) arpala- DS/VI:4426
25) arpalama [arpalanma] DS/I:330
26) arpalanma DS/I:331
27) arpalık (I) DS/I:331
28) arpalık (I) DS/VI:4426
29) arpalık (II) DS/VI:4426
30) arpalık (III) DS/I:331
31) arpalırak DS/I:331
32) bozay DS/I:750
33) dombay (I) [dombey (I)] DS/II:1551
34) dombay (II) [dombey (II)] DS/II:1552
35) dombay (III) DS/II:1552
36) dombay (IV) DS/II:1552
37) dombay balığı DS/II:1552
38) dombay eriği DS/II:1552
39) dombay ineği DS/II:1552
40) dombay öküzü DS/II:1552
41) düzey DS/II:1646
42) eley (II) [eleycek] DS/III:1713
43) gılıç arpa DS/III:2042
44) gındıra arpası DS/III:2049
45) gömleksiz arpa DS/III:2149
46) guney (<güney) DS/III:2196
47) günay DS/III:2225
48) güney [güneyi] DS/III:2228
49) güney geçe DS/VI:4515
50) kılıç arpa DS/IV:2798
51) kuzay [kozay] DS/IV:3022
52) küpeli arpa DS/IV:3042
53) kütay (<küt) DS/IV:3054
54) önüzey DS/V:3344
55) öğey (<üvey) DS/V:3317
(<ög+ey; Gülensoy, 2007, s.
1003)
56) peygamberarpası DS/V:3439
57) şatır arpa DS/V:3755
58) tapuz arpa DS/V:3832
59) tombay DS/V:3958
60) topaylak DS/V:3965
61) topuz arpa DS/V:3968
62) tüney (I) DS/V:4013

70
 63) tüney (II) DS/V:4013

1.1.31. +Az
Yazı dilinde üvez sözcüğünde bulunan ek, sık kullanılmamaktadır.
“Küçültme işlevinde adlar türeten bir ektir. (Korkmaz, 2017, s. 121). Ağızlarda
biraz daha etkindir.

Ağızlarda hem ad hem de sıfat kullanımları vardır.

renk adı yapar: göğez (II) “koyu mor”, gövezi “1.Koyu kırmızı, vişne çürüğü
renk., 2.Gök mavisi.”, gövez rengi “sarımtrak, kirli kahverengi”, güvez (I) “2.Yeşil
ile mor arası bir renk”, körezi “soluk (renk için)” gibi.

ad yapar: alaz (III) “alev”, göğez (III) “ufuk”, gölez (I) “çok sulanmış yer”,
korez<körez “parlak yanmayan lamba, ateş”, sağaz “hayvanın sağ ayak aşığı” vb.

sıfat yapar: araz daraz “seyrek, aralıklı”, burnaz<burunaz “büyük burunlu”,

ölükez “zayıf, hastalıklı”, yanaz “ters” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+az 1) alaz (I) DS/I:204 (57)

+ez 2) alaz (II) DS/I:204
3) alaz (III) [alazı (I), aloz (I)] DS/I:205
(<*yal+az; Gülensoy, 2007, s.
63)
4) alaz (IV) DS/I:205
5) alaz (V) DS/I:205
6) alaz (VI) DS/I:205
7) alazdamaò DS/I:205
8) alazda- DS/I:206
9) alaz et- DS/I:206
10) alazla- (I) [alazıla-, alazlama ol-] DS/I:206
11) alazla- (III) DS/I:207
12) alazlama (I) [alazma] DS/I:206
13) alazlama (III) DS/I:206
14) alazlan- DS/I:207
15) alazlat- DS/I:207
16) burnaz (<burun) DS/I:801
17) büğrez (<büğrü) DS/I:814
18) göğez (II) DS/III:2131
19) göğez (III) DS/III:2131

71
20) gölez (II) DS/III:2144
21) gölezeriği DS/III:2144
22) gövez (I) DS/III:2170
23) gövez reñgi DS/III:2170
24) gövezi [göğezi, gönezi] DS/III:2170
25) güvez (I) DS/III:2241
26) güvez (II) DS/III:2241
27) ivez (I) DS/IV:2572
28) ivez (III) DS/IV:2572
29) kapanaz DS/IV:2631
30) ketez (II) (<ket (II)) DS/IV:2775
31) korez (<kör) DS/IV:2926
32) korezi- (I) (<kör) DS/IV:2926
33) korezi- (II) DS/IV:2926
34) körez (II) DS/IV:2966
35) körez (III) DS/IV:2966
36) körez (IV) DS/IV:2966
37) körez yan- DS/IV:2966
38) körezi (III) DS/IV:2966
39) ovaz (<üvez) DS/V:3301
40) ölükez DS/IV:3335
41) öneze (II) [oğeze, oneze, öğez, DS/V:3340
ökeze, ömeze, önezci, önezeci,
önezek, öñezek, önezekçi, önezi
(II), önüze, öveze (II)]
(<ön avı)
42) öñeze (III) DS/V:3340
43) önezele- [önezile-] DS/V:3341
44) önezile- DS/V:3341
45) övez (<göv) DS/VI:4631
46) övez (I) DS/V:3365
47) övez (II) DS/V:3365
48) övez (III) DS/V:3365
49) sağaz DS/V:3515
50) uvaz DS/VI:4049
(<göv+ez; Gülensoy, 2007, s.
1004)
51) uyaz [uvez] DS/VI:4050
52) üvez (I) DS/VI:4084
53) üvez (II) DS/VI:4085
54) üvez (III) DS/VI:4085
55) üvez [üyez] DS/VI:4800
56) üyez DS/VI:4085
57) yañaz DS/VI:4814

72
 1.1.32. +bAç
Yazı dilinde kırbaç (<kur+baç<Gülensoy, 2007, s. 511) sözcüğünde
gördüğümüz ektir. Ağızlarda da kullanımı birkaç sözcükle sınırlıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+baç 1) kırbaç DS/IV:2818 (4)

(<Saçları ağarmış insan.)
+beç 2) kırbaçka (<kur) DS/IV:2818
(<Harmanda saman çıkarmak
için kullanılan bir çeşit araç,
yaba.)
3) tahta[m]beç (<taòte>Fars.) DS/VI:4735
(<Tahta karyola, kerevet.)
4) yanbaç DS/VI:4163
(<Eğri bacaklı.)

1.1.33. +CA
Yazı dilindeki işlek eklerden biridir. Hem yazı dilinde hem de ağızlarda
sıkça kullanılır. “Bu ek aslında çekim ekidir. Ancak sonradan klişeleşerek veya
fonksiyon değiştirerek yapım eki hâline de gelmiştir.” (Ergin, 1998, s. 239).
Kalıplaşma olayına uğramış sıfat yapım eklerinden biridir. Eşitlik eki olarak da
kullanılır. Benzerlik ve küçültme ifade eden sıfat özelliği taşır. “Türkçe Sözlük
(2011)’te madde başı olan ve ‘yakınlık derecesiyle benzetme’ işlevinde kullanılan
68 kelime tespit edilmiştir.” (Çifçi, 2016, s. 195). esmerce, ekşice, hafifçe, kuruca,
soğukça, şişmanca, yaşlıca vb. Kononov, (1968, s. 82) “+ca/+ce ekli sıfat isim
haline gelirken vurgu yerini değiştirerek küçültme ekine düşer.” şeklinde görüş
belirtmiştir. Ayrıca Gökdağı ve Sebzecioğlu, (2006, s. 61). “Geçiş aşamasında olan
+Ca ekinin türü” başlıklı makalede bu eki geniş bir şekilde ele almıştır.

Yer adları yapar: Alacahöyük, Bozcaada, Düzce, İkizce, Kızılcahamam vb.

Dil adları yapar: Azerice, Farsça, İngilizce, İspanyolca, Türkçe vb. Renk Adlarına
gelir: akça, alaca, karaca, kızılca, sarıca vb. Diğer: alaca (bit.), akça<agıça “para”,
bohça<bogca, börülce<böğürlüce, karaca (hay.) karınca (hay.), kızılca (bit.)
*ökçe<ökeçe, gökçe, *sırça, tabanca vb.

Ağızlarda /+Ca/ eki sıfattan daha çok çeşitli görevlerde ad yapımında

kullanılmıştır.

73
 araç gereç adı yapar: belçe “kürek”, çatalca (I) “kalem”, değirmence “el
değirmeni”, ışıkça “ışık veren araç, mum, lamba vb. şeyler”, kolluca “üstten kulplu
kamış ya da söğüt dalından yapımış sepet” vb.

zaman adı yapar: ağrıce “hıdırellezin ilk günü olan mayısın altıncı günü”,
akşamca “akşam”, alaca kar “karın yer yer eriyerek toprağın görünmeye başladığı
zaman”, karacaayaz “ilkbahar”, yenice, yenice (III) “perşembe” gibi.

yiyecek adı yapar: göceaşı “bugur pilavı”, gürcüce “Çerkez tavuğu yemeği”,
kırca (II) “hamura ıspanak karıştırılarak yapılan bir çeşit ekmek”, tapça<topça “et
ve bulgur karışımından top biçiminde sıkılarak yapılan bir çeşit yemek”, yarımca
(III) “1.Puf böreği. 2.Peynirli kıymalı saç böreği” vb.

bitki adı yapar: cıbarca “bir cins eğrelti otu”, kertilce “labada”, öksüzce
“çiğdem”, kızılca (VI) “3.Pazı bitkisi”, kökçe “ağaçların üstünde sürekli yeşil duran
asalak bitki” vb.

birleşik bitki adı yapar: akçabardak “1.Karçiçeği, kardelen, çiğdem”, alaca

bakla “1.Beyaz börülce.” gökçe ağaç “1.Gürgen ağacı., 2.Kayın ağacı.”,
karacakovuk “sakız otu”, morcasüpürge “pembe çiçek açan, boz renkli, süpürge
yapılan bir çeşit ot” vb.

meyve adı yapar: alluca “yemeklere konulan ekşi yeşil erik”, ballıca “4.Bir
çeşit armut.”, beylerce “büyük, beyaz, yuvarlak taneli ve kokulu üzüm”, daşlıca
(III) “yumruk büyüklüğünde yabani karpuz”, gökçe (V) “bir çeşit armut” vb.

birleşik meyve adı yapar: alaca üzüm “erken olgunlaşan bir çeşit üzüm”,
daşlıca armut “yabanî armut, ahlat” karabodurca “bir çeşit kiraz”, saplıca tinton
“2.Dağ elması”, suluca armut “bir çeşit armut” vb.

mantar adı yapar: duvaklıca “yenilebilen, lezzetli bir çeşit mantar”, gannıca
“çamlık yerlerde biten kırmızımsı renkli bir cins mantar”, sütlüce “bir çeşit mantar”,
tellice (II) “küçük taneli mantar”, tillice “yenilebilen bir çeşit mantar” vb.

hayvan adı yapar: çamırca “balıkçıl”, eğrice (I) “2.Su sineği”, felice “eti
yenmeyen, atmacaya benzer bir kuş”, göğce (II) “hamsiye benzer bir çeşit tatlı su
balığı”, yeşilce “kertenkele” vb.

74
 birleşik hayvan adı yapar: akça hacı “1.Leylak. 2.Beyaz kartal.”, alaca garga
“saksağan”, bohsahçası “alakarga” gökçepilav “baykuş”, sarıcaarı “bal yapmayan
arı, eşek arısı” vb.

organ adı yapar: anca (III) “alın”, dillice “küçük parmak”, gözlüce “geviş
getiren hayvanlarda olan Kırkpınar da denilen üçüncü mide”, karaca (II) “2.kol”,
yanarca “gözbebeği” vb.

hastalık adı yapar: akarca (I) “1.Kemik veremi.”, alaca (IX) “2.Sıraca
hastalığı.”, dağca “akciğer yangısı, zatürre”, doluca (II) “1.Tetanos hastalığı”,
eğrice (IV) “bir çeşit koyun hastalığı” vb.

giyecek adı yapar: alaca (II) “5.Kadın donu”, ayaca “yabanlık giysi”, etekce
“üç etekli elbise”, hamzaca “bir çeşit çizme” gibi.

renk adı yapar: ağca “3.Siyahlı, beyazlı, alaca”, ahça “beyaz”, akca
“akımsı”, akça (I) “beyazca, beyaza yakın”, apağca “beyaz”, bağırza “kızılımsı”
gibi.

hava olayları bildiren adlar yapar: akça kanat (II) “güneyden esen ve çok
defa kar getiren yel”, avca bulut “yağmur bulutu”, doluca (I) “bulgurcuktan iri kar
tanesi”, kırca hava “bulutlu, açılıp açılmayacağı belirsiz hava”, kökçe giren “kışın
lodos yeliyle ince ince yağan yağmur” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: dilce “lisan”, günce “gazete”, karaca

(IV) “mürekkep”, tellice (III) “tek bir kadının oynadığı bir halk oyunu”, uluca
“anne, baba” vb.

sıfat yapar: arca “1.Temiz. 2.Namusluca.”, duruca (II) “suluca”, garaca (I)
“iftiracı”, kızılca (III) “küçük yapılı”, kömelice<kümelice “çokça”, tezce (III)
“1.İvecen.” vb.

birleşik sıfat yapar: akça pakça “beyaz, temiz, güzel”, alaca bandak “yarım
yamalak, tek tük, tek tük”, en/dirice “1.Daha enli”, yerli yerinde “düzgün” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ca 1) acaca (I) [acı (I)] DS/I:36 (645)

75
+ce 2) acıca (I) DS/I:45
+ça 3) acıca (II) [acice, acuce] DS/I:45
+çe 4) adamıça DS/I:63
+za 5) ağcalık DS/VI:4409
6) ağaca mavi DS/I:79
7) ağacalık (I) [Àcalık, ağcalık] DS/I:79
8) ağacalık (II) DS/I:79
9) ağca [ağça (I)] DS/I:86
10) ağca ağaç DS/I:86
11) ağca bey (I) DS/I:86
12) ağca bey (II) DS/I:86
13) ağca ferik DS/I:86
14) ağca/kanat DS/I:86
15) ağcababa DS/I:86
16) ağcabek [ağcabeğ, ağcabek] DS/I:86
17) ağcaca DS/I:86
18) ağça (II) DS/I:86
19) ağıçalık DS/VI:4409
20) ağıçalık [ağaçalık] DS/I:89
21) ağlarca DS/I:101
22) ağrıce DS/I:109
23) aharca DS/I:125
24) ahca, aḫca DS/I:127
25) ahça mercimek DS/I:127
26) ahça, aḫça DS/I:127
(<agı+ça; Gülensoy, 2007, s. 52)
27) ak bĀce (<böğürlü) DS/VI:4412
28) ak borülce DS/I:142
29) akarca DS/VI:4412
30) akarca (I) DS/I:139
31) akarca (II) DS/I:139
32) akarca (III) DS/I:139
33) akarcalı DS/I:139
34) akböğrülce (<böğürlü) DS/I:142
35) akbubeşce, akbubeşca DS/I:143
36) akca DS/VI:4412
37) akca (I) [akça (I)] DS/I:144
38) akca ağaç [akça ağaç] DS/I:144
39) akca armut [akca (II), akça (II), DS/I:144
akça armıt]
40) akca badas yapmak DS/I:144
41) akca hacı DS/I:144
42) akca kavak DS/I:144
43) akcaarmıt DS/VI:4413
44) akcadağ [akcağaş] DS/VI:4412
45) akcakatık DS/I:144
46) akcalı DS/I:144
47) akça (I) akca (I) DS/I:145

76
48) akça (III) DS/I:145
49) akça ağaç [akca ağaç] DS/I:145
50) akça elma DS/I:145
51) akça kanat (I) DS/I:145
52) akça kanat (II) DS/I:145
53) akça kavak DS/I:146
54) akça kerkez DS/I:146
55) akça kesme [akçe kesme] DS/I:146
56) akça mercimek DS/I:146
57) akça pakça DS/I:146
58) akça rüzgar DS/I:146
59) akça yel DS/I:146
60) akçabağ DS/I:145
61) akçabardak DS/I:145
62) akçabaş DS/I:145
63) akçaböceği DS/I:145
64) akçabudak DS/I:145
65) akçabuğday DS/I:145
66) akçagurun DS/I:145
67) akçakatık [akcakatık, akçagatık] DS/I:145
68) akçakoca DS/I:146
69) akçalaş- DS/I:146
70) akçalı DS/I:146
71) akçalıbasan DS/I:146
72) akçalık DS/I:146
73) akçamuk DS/I:146
74) akçarados DS/I:146
75) akçatutuk DS/I:146
76) akçayazlık DS/I:146
77) aksakarca DS/I:161
78) akşamca DS/VI:4414
79) ala böce (<böğürlüce) DS/VI:4414
80) ala böğrülce [ala börülce] DS/I:174
81) alaca (I) DS/I:175
82) alaca (I) DS/VI:4415
83) alaca (II) DS/I:175
84) alaca (II) DS/VI:4415
85) alaca (IV) DS/I:175
86) alaca (V) DS/I:175
87) alaca aş [alaca aşı] DS/I:176
88) alaca avı DS/I:176
89) alaca bakla DS/I:176
90) alaca bandak DS/I:176
91) alaca basma DS/I:176
92) alaca belece DS/I:176
93) alaca belece gör- DS/I:176
94) alaca bez DS/I:176
95) alaca düş- [alca düş-] DS/I:176

77
96) alaca garga [alaca gergen, alaca DS/I:176
karga]
97) alaca güneş DS/I:177
98) alaca kar [alaca kışlık] DS/I:177
99) alaca karga DS/I:177
100) alaca mehriban DS/VI:4415
101) alaca ot DS/I:178
102) alaca şïra DS/I:178
103) alaca tane DS/VI:4415
104) alaca tane [alaca tene] DS/I:178
105) alaca üzüm DS/I:178
106) alacacı DS/I:176
107) alacacı çorba DS/I:176
108) alacalan- DS/I:177
109) alacalı beleceli DS/I:177
110) alacalık (I) [alacalıḫ] DS/I:177
111) alacalık (II) DS/I:177
112) alacalık (III) DS/I:177
113) alacatav DS/I:178
114) alaça (I) DS/I:179
115) alaça (II) DS/I:179
116) alaça (III) DS/I:179
117) alasakça [alasahça] DS/I:198
118) alcaaşı [alacaaş] DS/VI:4417
119) alluca [alluce] DS/I:225
120) amarkanomcası (<um) DS/VI:4419
121) anca (III) (<an (III) DS/I:255
122) anılcacık (<anıl (III)) DS/I:269
123) apağca DS/I:282
124) apalaca DS/I:282
125) aparca DS/I:284
126) araca DS/I:292
127) arca DS/I:302
128) ardca DS/I:304
129) arıca un DS/I:314
130) artça DS/I:334
131) aruca DS/I:337
132) avca bulut DS/I:378
133) avcala- DS/I:378
134) avi karıncası DS/I:384
(<kur+ın+ça; Gülensoy, 2007, s.
469)
135) ayaca DS/I:397
136) ayaca DS/VI:4433
137) ayakca işlemek DS/I:400
138) ayakçalı DS/I:401
139) ayakçalık DS/I:401
140) ayakçalık DS/VI:4434

78
141) babaçça (I) [babacca, babaşça, DS/I:448
babatça, babuşca, bebişce,
bıbeççe, bobacca, bobaçça,
bobahça, bobasça, bobatca,
bobeşçe, bobucca, bombaca,
bombilibotça, böbetçe, bubaçça,
bubaşca, bubaşça, bubatça (I),
bubecce, bubeççe, bubehçe,
bubeşça, bubeşçe, bubetçe]
142) babaçça (II) DS/I:449
143) bağırca DS/VI:4442
144) bağırza DS/I:480
145) bakaraca DS/I:491
(<makara<bekere>Ar.)
146) ballıca DS/I:509
147) banaca DS/I:515
148) barmakçalık DS/I:534
149) basmanca DS/I:545
150) başaca DS/I:549
151) batarca DS/VI:4450
152) bayramcalık (II) DS/I:584
153) bayramçalıò (I) DS/I:584
154) belçe DS/I:607
155) beleçe (<beglerce) DS/I:608
156) belerce, berelce [belerçe üzümü] DS/I:613
(<beg+ler+ce; Gülensoy, 2007, s.
129)
157) bellice DS/VI:4455
158) beşçecik DS/I:642
159) beylerce DS/I:648
160) bib/odca (<otça) DS/I:678
161) bilekçe DS/I:691
162) bilekçe DS/VI:4461
163) bizce DS/I:713
164) boğcala- (II) DS/I:728
165) boğcalaş- DS/I:728
166) boğrülce [bolce, böce (II), DS/I:730
böğürce, böğrüce, böğrülce,
böğülce, böğürce, bölce, bürülce]
(<böğürlüce)
167) bohça (I) DS/I:731
(<*bog+ca; Gülensoy, 2007, s.
158)
168) bohça (II) DS/I:731
169) bohça (III) DS/I:731
170) bohça (IV) DS/I:731
171) bohça çiçeği DS/I:731
172) bohça tası DS/I:732
173) bohçalık DS/I:732

79
174) bohçasını at- DS/I:732
175) bohluca DS/I:732
176) bohsahçası DS/I:732
177) bosça otu DS/I:742
178) botça (II) DS/I:744
179) bozancalık DS/I:749
180) bozca (I) DS/I:750
181) bozca (II) DS/I:750
182) bozmancalık yap- DS/I:752
183) bozuca DS/I:752
184) bozumca DS/I:753
185) böğrülce DS/VI:4466
186) böğülce [bogülce, böğce, DS/I:765
böğürce, bölce, börçe, börgüce,
börüce, börülce, bövülce,
böyrülçe] (<böğürlüce)
187) böğürce DS/VI:4466
188) börkice DS/I:770
189) börülce kurdu DS/I:772
(<*böğür+lü+ce; Gülensoy, 2007,
s. 171)
190) börülce kuşu DS/I:772
191) böyücerek (<büyük) DS/I:774
192) bubahca DS/VI:4467
193) bubatça (II) DS/I:774
194) bucuca DS/I:776
195) bulgurca DS/I:788
196) buncacuò DS/I:792
197) burunca DS/I:803
198) cemal böğrülcesi DS/II:879
199) cıbarca (<cıbara) DS/II:889
200) cinakça DS/II:974
201) cizvit böğrülce DS/II:992
202) çafçalan- DS/II:1033
203) çakak böğrülce DS/II:1041
204) çakılca DS/II:1043
205) çakırca DS/II:1044
206) çakırca dikeni DS/II:1044
207) çalaca yap- DS/II:1048
208) çalça DS/II:1050
209) çamça (I) DS/II:1064
210) çamça (II) DS/II:1064
211) çamırca [çamurcalı] DS/II:1065
212) çatalca (I) DS/II:1088
213) çatalca (II) DS/II:1088
214) çatalca (III) DS/II:1088
215) çecürce DS/II:1103
216) çeplemce DS/II:1144
217) çıvıtalacası DS/VI:4481
80
218) çimce (I) DS/II:1221
219) çinçe (I) DS/II:1226
220) çinçe (II) DS/II:1226
221) çobancalık (<çÿban>fars.) DS/II:1253
222) çürümencelik DS/II:1309
223) dabaca (I) DS/II:1311
224) dabanca (I) [dabançe] DS/II:1313
225) dabanca (II) DS/II:1314
226) dabanca (III) DS/II:1314
227) dağca DS/VI:4484
228) dambılca DS/II:1351
229) damburca DS/II:1351
230) damlamca DS/II:1354
231) darcalan- DS/II:1369
232) daşlıca DS/II:1376
233) daşlıca armut DS/II:1376
234) değirmence DS/II:1401
235) delce (II) (<deli) DS/II:1408
236) delice (I) [delece (I)] DS/II:1411
237) delice (III) [delce (I)] DS/II:1411
238) delice (IV) DS/II:1411
239) delice (V) [delce (III), delece (II), DS/II:1411
dilice]
240) delicebal DS/II:1411
241) delicemantar DS/II:1411
242) delikçe DS/II:1412
243) depece DS/II:1427
244) devekarıncası DS/II:1441
245) dikçe DS/II:1484
246) dilce DS/II:1492
247) dillice DS/II:1496
248) dişece [dişice (I), dişince] DS/II:1520
249) dişice (II) DS/II:1523
250) dişice (III) DS/II:1523
251) dişice (IV) DS/II:1523
252) dişlice DS/II:1525
253) dobaca (<dobak (IV)) DS/II:1533
254) doğaca DS/II:1536
255) doğıca DS/II:1536
256) doğuca [doburca, doca, doğaca DS/II:1538
(I), doğca, domuca, domurca,
dovaca, dovuca, duruca]
257) doğuca ol- DS/II:1539
dolu
a. börülcesi DS/II:1547
258) doluca (I) DS/II:1546
259) doluca (II) [doñguca] DS/II:1546
260) dongurca [dongulca] DS/II:1560
261) dönerce DS/II:1584
262) dönerceli DS/II:1584
81
263) dörülce (<börülce) DS/II:1579
264) duruca (II) DS/II:1607
265) duvaklıca DS/II:1614
266) düğüncelik DS/II:1625
267) düllüce [düllice] DS/II:1628
268) düyünçe (<düğün) DS/II:1643
269) ebece [ebeçe] DS/III:1651
270) ebecelik DS/III:1652
271) egrica (<eğri) DS/III:1674
272) eğrice (I) DS/III:1683
273) eğrice (III) DS/III:1683
274) ekece (I) [eke (II)] DS/III:1692
275) ekece (II) (<eke (III) DS/III:1692
276) ekece (III) (<eke (I)) DS/III:1692
277) ekşice DS/III:1698
278) ekşilice DS/III:1699
279) elce DS/VI:4494
280) elce (II) DS/III:1704
281) elice DS/VI:4495
282) elice [ellice] DS/III:1715
283) ellice DS/VI:4496
284) ellice (I) DS/III:1722
285) ellice (II) [elce, elice] DS/III:1722
286) emence (<emen (VI) DS/III:1733
287) endirice DS/III:1747
288) enekçe DS/III:1749
289) erce DS/III:1764
290) ergencelik (I) [ergençelik, DS/III:1768
erğencelik]
291) Ψrilce DS/VI:4499
292) eşgice [eşkice] (<ekşi) DS/III:1791
293) eşice DS/III:1792
294) etekçe [etekçe] DS/III:1797
295) evtece DS/VI:4502
296) eyce (<iyi) DS/VI:4503
297) eyrice DS/III:1826
298) felice (<feli) DS/III:1842
299) galınca DS/III:1901
300) gannıca (<kanlı) DS/III:1914
301) gapıcalıh DS/III:1916
302) gapıcalık DS/III:1916
303) gapsaca DS/III:1917
304) gapuçalıò DS/III:1917
305) garaca (I) DS/III:1918
306) garanca (<karınca) DS/III:1920
307) garıca (II) (<kara) DS/III:1925
308) garıca (III) DS/III:1925
309) gaynarca (I) DS/III:1948

82
310) gaynarca (II) DS/III:1948
311) gebece (I) DS/III:1955
312) gebece (II) DS/III:1955
313) gebece (III) DS/III:1955
314) gelince [gelinçe] DS/III:1979
315) gence (II) (<geniş) DS/III:1989
316) gerce (I) DS/III:1994
317) gerce (II) (<ger (II)) DS/III:1994
318) gılıcce (<kılıç) DS/III:2042
319) gırca (I) DS/III:2054
320) gırca (II) DS/III:2054
321) gırca mırca DS/III:2054
322) gızılca DS/III:2070
323) girlıca DS/III:2084
324) gokçe DS/III:2096
325) gokçek DS/VI:4512
(<gök+çe+k; Gülensoy, 2007, s.
377)
326) gopça [gopca, gopçe] DS/III:2103
(<kop+ça; Gülensoy, 2007, s.
540)
327) goyce DS/III:2111
328) göce (I) [göçe] (<göv) DS/III:2118
329) göce aşı DS/III:2118
330) göce çorbası DS/III:2118
331) göbçecik DS/III:2113
332) göğce (I) gökçe, gökçe (I)] DS/III:2126
333) göğcek (I) [gökçek (I)] DS/III:2127
334) göğçe (II) DS/III:2126
335) gökçe (V) DS/III:2135
336) gökçe (VI) DS/III:2135
337) gökçe (VII) DS/III:2135
338) gökçe (VIII) DS/III:2135
339) gökçe (IX) DS/III:2136
340) gökçe ağaç DS/III:2136
341) gökçe karga [gökçe garga, gökçe DS/III:2136
gırav]
342) gökçek (I) [göğçek (I), göğçek, DS/III:2136
gökcek, göyceyh]
343) gökçeli DS/III:2136
344) gökçepilav DS/III:2136
345) gönce (<gön (V) DS/III:2152
346) gönece (<gün) DS/III:2153
347) gözceğen DS/III:2176
348) gözlüce DS/III:2183
349) gubatça (<gubat) DS/III:2186
350) gubuzca (<gubuz) DS/III:2186
351) gupça (<kopça) DS/III:2197
352) gupçe DS/III:2197

83
353) günce DS/III:2225
354) gürcüce [gürçüce] DS/III:2233
355) güvençe (I) DS/III:2240
356) güzelce (I) DS/III:2243
357) güzelce (II) DS/III:2243
358) hamzaca DS/III:2270
359) hanca (II) DS/III:2271
360) hança DS/III:2272
361) harca (<har (I)) DS/III:2287
362) harmançalıò (<òirmen>Fars.) DS/III:2292
363) harpuçca (<harpuç) DS/III:2294
364) harputça DS/III:2295
365) hemence [hemençe] DS/III:2337
366) hodulca (I) DS/III:2393
367) hodulca (II) (<hodul (I)) DS/III:2394
368) homaça (<homa (I)) DS/III:2398
369) homça (II) (<homa (I)) DS/III:2400
370) ışıkça DS/III:2496
371) ızgın bohçası (<bog) DS/IV:2500
372) iğilce (I) DS/IV:2511
373) iğilce (II) DS/IV:2511
374) ilice (<ılık) DS/IV:2524
375) ilikce [ilikçe] DS/IV:2525
376) issice DS/IV:2560
377) iterce DS/IV:2569
378) iterce DS/VI:4427
379) kanlıca DS/IV:2627
380) kapanca (I) DS/IV:2631
381) kapanca (II) DS/IV:2631
382) kapanca (III) DS/IV:2631
383) kapanca (IV) DS/IV:2631
384) kapanca (V) [kapança] DS/IV:2631
385) kapancala- DS/IV:2631
386) kapıcalık DS/IV:2634
387) kapucalık DS/IV:2637
388) kar/akçe (<kara) DS/IV:2647
389) kara akça DS/IV:2638
(<agı+ça; Gülensoy, 2007, s. 59)
390) karabodurca DS/IV:2639
391) karacot [karaca (V), karaca ot, DS/IV:2640
karacaotu]
392) karaca DS/IV:2641
393) karaca (I) DS/IV:2640
394) karaca (II) DS/IV:2640
395) karaca (III) DS/IV:2640
396) karaca (IV) DS/IV:2640
397) karaca (V) DS/IV:2640
398) karaca (VI) DS/IV:2640

84
399) karaca (VII) DS/IV:2640
400) karaca (VIII) DS/IV:2640
401) karaca (IX) DS/IV:2640
402) karaca (X) DS/IV:2640
403) karaca koğuk DS/IV:2640
404) karaca ot DS/IV:2640
405) karacaayaz DS/IV:2640
406) karacacık DS/IV:2640
407) karacasu DS/IV:2640
408) karınca DS/IV:2664
(<kur+ın+ca; Gülensoy, 2007, s.
469)
409) karınca balı DS/IV:2664
410) karınca uykusu DS/IV:2664
411) karıncaayağı DS/IV:2664
412) karıncabaşı DS/IV:2664
413) karıncacık DS/IV:2664
414) karıncacuk DS/IV:2664
415) karıncala- DS/IV:2664
416) karıncalaş- DS/IV:2664
417) karıncalı tırnak DS/IV:2664
418) kavulca DS/IV:2694
419) kaygınca DS/IV:2700
420) kaynarca (I) DS/IV:2705
421) kaynarca (II) DS/IV:2705
422) kemeçe DS/IV:2739
423) kertilce (<kertil (III)) DS/IV:2758
424) kertlice DS/IV:2759
425) kes/akça (<agı) DS/IV:2761
426) kığrımca DS/IV:2791
427) kırca (II) DS/IV:2818
428) kırca hava DS/IV:2818
429) kırçeman DS/IV:2820
430) kıvrımca DS/IV:2854
431) kızılca (I) DS/IV:2864
432) kızılca (I) DS/VI:4561
433) kızılca (II) DS/VI:4561
434) kızılca (III) DS/VI:4561
435) kızılca (IV) DS/IV:2865
436) kızılca (V) DS/IV:2865
437) kızılca (VI) DS/IV:2865
438) kızılcakurt DS/IV:2865
439) kimece DS/IV:2873
440) kirimişçe DS/IV:2879
441) kirlice DS/IV:2880
442) kokarca DS/VI:4565
443) koldamca (<koldam) DS/IV:2910
444) kolluca DS/IV:2912

85
445) kopcasıkırık DS/IV:2921
446) kopcasız DS/IV:2921
447) kopça (I) DS/VI:4567
448) kopça (I) [kapça, kopça] DS/IV:2921
449) kopça (II) DS/IV:2921
450) kopça koyver- DS/IV:2921
451) korkunççalık (I) DS/IV:2927
452) korkunççalık (II) DS/IV:2927
453) koşaca (<koşa (V)) DS/VI:4568
454) koşaca karı- DS/IV:2933
455) kovanca DS/IV:2940
456) kökçe DS/IV:2952
457) kökçe giren DS/IV:2952
458) kökçek (I) DS/IV:2952
(<gök+çe+k; Gülensoy, 2007, s.
377)
459) kömelice (<küme) DS/IV:2958
460) kubatça DS/IV:2989
461) kubça (<kop) DS/IV:2989
462) kukarca (<kok-) DS/IV:2993
463) kurama bohçası (<bog) DS/IV:3005
464) kurtçalık DS/VI:4575
465) kurtumcalık DS/IV:3012
466) kuşça DS/IV:3016
467) kutça DS/IV:3018
468) manca/kanca DS/IV:3118
469) matça DS/VI:4590
470) mince (<mini) DS/IV:3200
471) miskice/armut DS/IV:3204
472) morca DS/IV:3211
473) morcasüpürge DS/IV:3211
474) narince (I) (<nÀrīn>Fars.) DS/IV:3241
475) odaça DS/V:3266
476) oğatça (<oğat) DS/V:3269
477) oğurcalık DS/VI:4612
478) olanca DS/V:3278
479) olanca DS/VI:4614
480) omaca DS/VI:4614
(<um+a+ca; Gülensoy, 2007, s.
623)
481) omaca (I) DS/VI:4614
482) omaca (II) DS/V:3281
483) omaca (II) [onca, omça] DS/VI:4614
484) omca [omce, omça, omuca, DS/IV:3281
omurca]
485) onaçça [oñacca, onahça, onaşca, DS/V:3283
onatca]
486) onatça (<onat) DS/VI:4615
487) onca [oncalık, oncaman] DS/V:3284

86
488) oncacık DS/V:3284
489) ortacala DS/V:3290
490) otcam DS/VI:4618
491) ovaca DS/V:3300
492) ovaca DS/VI:4619
493) öbce DS/V:3309
(<*öp+çe; Gülensoy, 2007, s.
665)
494) öfkence DS/V:3315
495) ökçe DS/VI:4624
(<*ük-e+çe; Gülensoy, 2007, s.
656)
496) ökçe (I) DS/V:3327
497) ökçe (II) DS/V:3327
498) ökçe (III) DS/V:3327
499) ökçe demiri DS/V:3327
500) ökçele- (I) DS/V:3327
501) ökçele- (II) DS/V:3327
502) ökçele- (III) DS/V:3327
503) ökçele- (IV) DS/V:3327
504) ökçesiz DS/V:3327
505) ökçesiz DS/VI:4624
506) öksüzce (I) [öksüzce] DS/V:3328
507) ölüce DS/V:3335
508) ömece (I) DS/V:3336
509) öpçe DS/V:3344
(<*öp+çe; Gülensoy, 2007, s.
665)
510) öpçe DS/VI:4627
511) pıtırca DS/V:3451
512) pitirca DS/V:3466
513) pokça otu DS/V:3469
514) potça (<pot (I)) DS/V:3475
515) puòca (<bohça) DS/VI:4656
516) püsençe DS/V:3504
517) saban ökçesi DS/VI:4661
(<*ük-e+çe; Gülensoy, 2007, s.
656)
518) sakarca DS/VI:4665
519) sakarca (I) DS/V:3520
520) sakarca (II) DS/V:3520
521) sakca DS/VI:4665
522) sakça DS/V:3521
523) sakça DS/VI:4665
524) salaca (I) (<sal-) DS/VI:4666
525) salaca (II) (<sal) DS/VI:4666
526) salmanca DS/V:3531
527) salmanca DS/VI:4669
528) sapılcΨ [sapılca] (<saplı) DS/V:3542

87
529) sapılça (<saplı) DS/VI:4672
530) saplıca dindan DS/V:3543
531) saplıca tinton DS/V:3544
532) sarıca arı DS/V:3546
533) sarıca armut DS/V:3547
534) sarıca erik DS/V:3547
535) sazmaca (<saz rengi) DS/V:3565
536) seçence DS/V:3565
537) seherce (<seóer>Ar.) DS/V:3569
538) seyreksiççe DS/V:3600
539) sındıkça (<sandık<sandūk>Ar.) DS/VI:4691
540) sıraca DS/V:3616
541) sıraca (I) DS/VI:4692
542) sıraca (II) DS/VI:4692
543) sıracalı DS/VI:4692
544) sırça (I) DS/VI:4692
(<*sır+ça; Gülensoy, 2007, s.
770)
545) sırça (I) DS/V:3617
546) sırça (II) DS/VI:4692
547) sırça (II) DS/V:3617
548) silece (II) (<sıla<sila>Ar.) DS/V:3635
549) sinece avı DS/V:3641
550) singece DS/V:3642
551) sivilci (<sivilce) DS/V:3648
552) sivilci (<sivilce) DS/VI:4701
553) siyece (<sinen) DS/VI:4701
554) sokarca DS/V:3659
555) sonca (II) DS/V:3666
556) suluca DS/V:3693
557) suluca armut DS/V:3694
558) sütce DS/V:3728
559) sütlüce DS/V:3729
560) şalakça DS/V:3741
561) şekerce (<şeker>Fars.) DS/V:3759
562) şeytanca (<şeytan>Ar.) DS/V:3766
563) şirincelik (<şīrīn>Fars.) DS/V:3786
564) tabança DS/VI:4739
565) tapanca (<tabanca) DS/V:3826
566) tapca (<top) DS/V:3826
567) tatarca DS/V:3844
568) tatarca DS/VI:4744
569) tatarca ol- DS/VI:4744
570) tatarcalan- DS/V:3845
571) tatlıcalık DS/VI:4744
572) tazece konuş- DS/VI:4747
573) telçe (II) DS/V:3870
574) tellice (I) DS/V:3874

88
575) tellice (II) DS/V:3874
576) tellice (III) DS/V:3874
577) temçe DS/V:3875
578) terece (I) [terce] (<terek) DS/V:3891
579) terece (II) DS/V:3891
580) terlikçe DS/VI:4756
581) tesçe (I) [tersçe, tetçe] DS/V:3898
582) tezce (I) [tezçe] DS/V:3906
583) tezce (III) DS/V:3907
584) tezce (IV) DS/V:3907
585) tilkice DS/V:3933
586) tillice DS/V:3934
587) tişice (<dişi) DS/VI:4766
588) tokatça DS/VI:4768
589) tokcalan- DS/V:3950
590) tomatça (<tomat) DS/V:3956
591) topaçça DS/V:3963
592) topca DS/V:3965
593) topça DS/V:3965
594) topluca DS/V:3966
595) tutarca DS/V:4001
596) tuzluca DS/V:4005
597) tülüce (<tüy) DS/VI:4779
598) tülüce (I) DS/V:4011
599) tülüce (II) DS/V:4011
600) tülce DS/V:4008
601) tüylüce (I) DS/V:4019
602) tüylüce (II) DS/V:4019
603) uğrunca DS/VI:4030
604) uluca DS/VI:4036
605) umaca DS/VI:4037
606) umaça (<uma (I)) DS/VI:4038
607) unahca [umartca, unahce, unanca] DS/VI:4041
608) unatça DS/VI:4041
609) unnuca DS/VI:4042
610) üzüm böyrülce [böğürlüce] DS/VI:4088
611) yağ sırçası DS/VI:4126
612) yağçalaş- DS/VI:4120
613) yağmurca [yağmurca, yağmurçe, DS/VI:4126
yÀmırça, yamurça]
614) yakarca DS/VI:4811
615) yakarca [yakaca] DS/VI:4129
616) yanarca DS/VI:4814
617) yanarca (I) DS/VI:4162
618) yanarca (II) DS/VI:4162
619) yanarca (III) DS/VI:4162
620) yapcacık [yapcacuk] DS/VI:4178
621) yapça (I) DS/VI:4178

89
 622) yarımca DS/VI:4816
623) yarımca (I) DS/VI:4186
624) yarımca (II) DS/VI:4186
625) yarımca (III) DS/VI:4186
626) yarımca (IV) DS/VI:4186
627) yarımca (V) DS/VI:4186
628) yencecük (<yeğni) DS/VI:4821
629) yegiçe (<yeni) DS/VI:4225
630) yelece DS/VI:4234
631) yemece [yimece] DS/VI:4243
632) yenice, yeñice (I) [yinice (I)] DS/VI:4247
633) yenice, yeñice (II) DS/VI:4247
634) yenirce [yenürce] DS/VI:4248
635) yercegögce [yercegövce, DS/VI:4251
yercegüce, yircegöce]
636) yerli yerince DS/VI:4255
637) yeşilce DS/VI:4257
638) yinice (II) (<yeni) DS/VI:4280
639) yomca (I) DS/VI:4294
640) yomca (II) DS/VI:4294
641) yönatça DS/VI:4307
642) yönetçe DS/VI:4309
643) yumuca DS/VI:4318
644) yumurca DS/VI:4319
645) yuvaca DS/VI:4324

1.1.34. +cAğIz
Az kullanılan kalıplaşmış bir yapıdır. “Adlardan ve ad niteliğinde olan
sözlerden küçültme, sevgi ve acıma ifadesi veren küçültme adları türetir.”
(Korkmaz, 2017, s. 124). adamcağız, hayvancağız, kızcağız, kuşcağız, yavrucağız
vb.

Ağızlarda birkaç sözcükte ad ve sıfat görevli kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cağız 1) agcağız DS/I:76 (4)

(<Gövdesi taze iken yenen ve
marul tadında olan yabani bir
bitki.)
+ceğiz 2) ağcağız DS/I:86
(<Yaprakları beyaz benekli bir
diken.)

90
 3) biceğiz (<bir) DS/VI:4460
(<Biricik, bir tanecik.)
4) oncÀz [oncağız] DS/VI:4615
(<O denli az, azıcık.)

1.1.35. +CAK
Sık kullanılan yapım eklerinden biridir. “+CA ekinin +ok pekiştirme ekiyle
kaynaşmasından oluşmuş bulunan +CAk (<çA+ok) eki: küçültme, sevgi ve tahsis
işleviyle sıfat, zarf ve adlar türeten bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 124). Küçültme
ve sevgi anlamıyla +cağız ekine benzer bir işleve sahiptir. Sevgi, küçültme anlamlı
sözcükler yapar: kuzucak, pamucak, sevdicek, yavrucak, yumurcak vb. Sıfatlarda
küçültme ve azlık anlamı yapar: ılıcak<ılıkçak, küçücek, sağlıcaklı, sıcak<ısıgcak,
yalıncak vb. Yer adları yapar: Bulancak<Bulanıkcak, Göynükcek, Kuyucak vb.
Diğer bazı yapımları şunlardır: alçak, bacak<*bağcak, kaplıca (<kap+lıg+çak;
Gülensoy, 2007, s. 461), kolçak, oyuncak, yumurcak vb.

Ağızlarda da kullanımı sık olan bir ektir. Ad ve sıfat yapar.

araç-gereç adı yapar: bakırcak “yemek pişirmeye ve su ısıtmaya yarayan tek

kulplu bakır kap”, bilekçek “kelepçe”, elcek (V) “küçük çekiç”, götçek (II) “oturma
tahtası”, gözcek “gözlük” vb.

yer adı yapar: akıncak “bayır, tepe, yamaç”, göcek<gövcek “1.Ağacın

gövdesinde dalın çıktığı yer.”, kayancak “toprağın eğimli yeri”, sıcak (I)<ısıgcak
“hamam”, sıcaklık dairesi “sepi yerinde derilerin kurutulduğu yer” vb.

bitki adı yapar: guluncak “çayırlarda biten, yaprakları parçalı olan ve yemeği
yapılan bir bitki”, kangırcak “tazeyken yenen, bir karış boyunda bir çeşit ot”,
pamucak (II) “nem nedeniyle odunların üstünde oluşan beyaz mantar”, tomçak
“gonca”, yumurcak (I) “anasona benzeyen bir çeşit bitki” vb.

“bacak” sözcüğüyle birleşik bitki adları yapar: alabacak (II) “2.Biber”, guli
bacağı “büyük lahana”, karabacak (II) “2.Bir cins lahana”, kızılbacak (III) “yemeği
yapılan kökle gövde arası turuncu olan bir çeşit yaban otu, kır pancarı”,
koyunbacağı “sapı kısa başakları dolgun ekin” gibi.

91
 meyve adı yapar: alabacak (II) “1.Şeftali.”, goğcek “ince kabuklu ve sık
taneli, beyaz üzüm”, göğcek (II) “bir çeşit üzüm”, kızılbacak (II) “yapıncak üzümü”
gibi.

hayvan adı yapar: bacakkarası “siyah renkli bir çeşit kuş”, bayramcak “çavuş
kuşu”, karabacak (I) “sığır”, kurubacak “tavuk”, milcek “eşekarısı” vb.

organ adı yapar: dilcek “3.Küçük dil 4.Bademcik”, goprücek “köprücük

kemiği”, iplicek (I) “1.Uyluk kemiğini kalçaya bağlayan kas. 2.İki kemiği birbirine
tutturan kas” gibi.

hastalık adı yapar: ağrıcak “gözde sürekli çapak yapan bir göz hastalığı”,
belcek (I) “sığırlarda görülen bir hastalık, karasığır hastalığı”, datlıcak (II) “dudak
kenarlarında çıkan bir çeşit yara”, iplicek (IV) “karaciğer ve gırtlakta meydana
gelen bir çeşit hastalık, yemen çıbanı”, panbucak “küçük çocukların ağzında olan
pamukçuk hastalığı” gibi.

giyecek adı yapar: belcek (II) “2.Eteklik”, bencek, bΨncek “1.Ceket.”, elçek
“eldiven, ellik”, etekcek “1.Eteklik. 2.Elbise içine giyilen kolsuz ya da askılı
gömlek, kombinezon. 3.Elbise”, gömcek<göncek “pantolon” vb.

oyun ve oyun araç-gereç adı yapar: alabacak (IV) “bir kişinin değnekle,
koşarak oynadığı bir çeşit oyun”, hüplemecek “küçük çakıl taşı ya da fındıkla
oynanan bir çeşit çocuk oyunu”, kapçak (II) “çelik çomak oyunu”, kemicek “aşık
oyunu”; ıngırcak “1.Tahteravalli”, sıngırcak “bir çeşit tahteravalli”, yellemceyh
“salıncak” gibi.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: birçek<pürçek “saç, kakül, zülüf”, evcek

“tüm aile”, kulakçak “küpe”, tükümcek “tükürük” vb.

sıfat yapar: dilcek “1.Dilsiz.”, doncak (I) “1.donsuz, çıplak”, haççak<hascak

“1.Güzel, iyi. 2.Terbiyeli.”, hısımcak “akrabalarını çok seven”, iplicek (II) “ince,
küçük”, kabırcak “tabut”, pamucak (IV) “sevimli” vb.

birleşik sıfat yapar: arcak dur(u)cak “tertemiz”, bacak çekiştiren (II)

“1.Gizlice düşmanlık yapan”, baldır bacak “açık saçık gezen, yarı çıplak”, gönü
alçak “alçak gönüllü, kurumsuz”, ohşaş bürçek “yamuk yumuk” vb.

92
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+cağ 1) acak (II) (<az) DS/I:36 (320)

+cah 2) ağ pürçekli DS/I:108
+cak 3) ağrıcak DS/I:109
+caò 4) ağrıcaklanmak DS/I:109
+ceg 5) ağrıcaklı DS/I:109
+cek 6) ağşak (II) DS/I:113
(<*al+çak; Gülensoy, 2007, s. 64)
+ceyh 7) akbürçek [akpürçekli] DS/I:143
+cok 8) akdoncak DS/I:148
+çah 9) akdoncak DS/VI:4413
+çak 10) akıncak DS/I:151
+çek 11) ala bacak (I) DS/I:171
(<*bag+çak; Gülensoy, 2007, s.
99)
+çeyh 12) ala bacak (II) DS/I:171
+şak 13) ala bacak (III) DS/I:172
14) ala bacak (IV) DS/I:172
15) arcak durcak [arcah durcah] DS/I:302
(<duru)
16) ayakçak (I) DS/I:400
17) ayakcak (I) DS/VI:4434
18) ayakcak (I) [ayakçak (III)] DS/I:400
19) ayakcak (II) DS/VI:4434
20) ayakçak (II) [ayaḫçaḫ, ayakcağ, DS/I:401
ayakçak (I)]
21) ayakçak (V) [ayakçak (II)] DS/I:401
22) ayakçak (VI) [ayaḫçaḫ] DS/I:401
23) ayatcak DS/I:409
24) aydıncak DS/I:412
25) ayı bacağı (I) [ayu bacağı] DS/I:416
26) ayı bacağı (II) DS/I:416
27) bacak (I) DS/I:456
(<*bag+çak; Gülensoy, 2007, s.
99)
28) bacak (III) DS/I:456
29) bacak çekiştir- (I) DS/VI:4440
30) bacak çekiştir- (II) DS/VI:4440
31) bacak çekiştir- [bacak sürü-, DS/I:456
bacaktan yapış-]
32) bacak çekiştiren (I) DS/VI:4440
33) bacak çekiştiren (II) DS/VI:4440
34) bacak çiftleme DS/I:457
35) bacak gibi at- DS/I:457
36) bacak gibi at- DS/VI:4440
37) bacakçı DS/I:456

93
38) bacakğını çek- DS/I:456
39) bacakkarası DS/I:456
40) bacaklan- DS/I:457
41) bacaklı DS/I:457
42) bacaklı çorba DS/I:457
43) bacaklı parası DS/I:457
44) bagarcah at- DS/I:471
45) bağcak [bagancak, bagcak, DS/I:475
bağacak, bağarcakbağıcak,
bağılcak, bağılcak ipi, bağırcak,
bağçak]
46) bakırcak DS/I:494
47) baldırbacak DS/VI:4444
48) baldırbacak DS/I:502
49) barcak DS/I:527
50) barçak DS/I:527
51) bastancak (<basıtancak) DS/I:546
52) basancak DS/I:537
53) baskancak DS/I:541
54) baykuş/bacağı DS/I:581
55) bayramcak DS/I:584
56) belcek (I) DS/I:607
57) belcek (II) [belçek] DS/I:607
58) bellicek DS/I:623
59) bencek, bΨncek DS/I:626
60) bilekçek DS/I:691
61) bilekçek DS/VI:4461
62) birçek [bürçek] DS/I:698
(<*pür+çek; Gülensoy, 2007, s.
705)
63) birçeyhlik DS/I:698
64) birçikli DS/VI:4651
65) boyuncak DS/I:747
66) bürçek DS/VI:4470
67) bürçekli DS/I:825
68) bürümcek (I) DS/I:829
69) bürümcek (II) DS/I:829
70) capcak DS/II:858
71) capçak ağızlı DS/II:858
72) civek sıcağı (<isigcak) DS/VI:4475
73) çabırçak DS/II:1031
74) çamçak (I) DS/II:1064
75) çapçak (I) DS/II:1074
76) çavdar bacak DS/II:1093
77) çevicek DS/II:1152
78) çıkırcak DS/II:1168
79) çıkrıcak DS/II:1170
80) çıkrıncak DS/II:1170
81) çömçek DS/II:1285
94
82) dabırcaklı kuyu DS/II:1336
83) dalbacak (I) DS/II:1339
84) dalbacak (II) DS/II:1340
85) damıcak (<dam) DS/II:1352
86) danabacağı DS/II:1355
87) datlıcak (I) DS/II:1378
88) datlıcak (II) DS/II:1378
89) demcek DS/II:1415
90) demircek DS/II:1416
91) dibcek DS/II:1478
92) dibelcek (<dibek<tögek) DS/II:1479
93) dilcek [dilçek, dilçeyh, dilicek (I)] DS/II:1492
94) diliceği düş- [dilçeği düş-] DS/II:1493
95) diliceğini kaldır- DS/II:1493
96) dilicek heybesi DS/II:1494
97) dipçek [dipçik (I)] DS/II:1510
98) dişçek (<dişi) DS/II:1520
99) dolucak DS/II:1547
100) doncak DS/VI:4489
101) doncak (I) DS/II:1559
102) doncak (II) DS/II:1559
103) doncaò kal- DS/II:1559
104) dölcek (I) DS/II:1576
105) dölcek (II) [dölecek] DS/II:1576
106) durucak DS/II:1607
107) düğülcek (I) [döğülcek (I), DS/II:1624
döğürcek, dövülcek, dülcek,
düğürcek, düğcek (II), düğücek,
düğürcek (II), düvücek, düyülcek]
108) düvelcek (II) DS/II:1642
109) egmecek DS/III:1673
110) elceg DS/III:1704
111) elcek (I) DS/III:1704
112) elcek (II) [elçek (II)] DS/III:1704
113) elcek (III) DS/III:1705
114) elcek (IV) DS/III:1705
115) elcek (V) DS/III:1705
116) elcek taşı DS/III:1705
117) elçağı DS/III:1706
118) elçek (I) DS/III:1706
119) elçek (IV) DS/III:1706
120) elçek [elcek] DS/VI:4495
121) elçek bezi DS/III:1706
122) elepceği dolaş- DS/III:1711
123) elepcek (I) DS/III:1711
124) elepcek (II) DS/III:1711
125) encek (I) (<enik) DS/III:1744
126) encek (II) (<enik) DS/III:1744
127) enelcek DS/III:1749
95
128) etekcek DS/III:1797
129) etekcek DS/VI:4501
130) evcek DS/VI:4501
131) eyakcak (<ayak) DS/III:1819
132) eyricek (<eğri) DS/III:1826
133) gallancok (<gallan) DS/III:1902
134) gapçak DS/III:1916
135) gapırcak (II) DS/III:1917
136) gergicek DS/III:2001
137) gerimcek (II) DS/III:2002
138) germicek [germiceyh, germücek, DS/III:2005
germüceyh]
139) goğcek DS/III:2095
140) golcaò [golçak (I)] DS/III:2097
141) golçağ DS/III:2097
142) golçak (II) DS/III:2096
143) goprücek (<köprü) DS/III:2103
144) gorucak DS/III:2106
145) göcek (I) DS/III:2119
(<gök+cek; Gülensoy, 2007, s.
374)
146) göcek (II) DS/III:2119
147) göcek (III) DS/III:2119
148) göcek (IV) DS/III:2119
149) göcek (V) DS/III:2119
150) göğcek (II) DS/III:2127
151) gökçek (II) DS/III:2136
152) gökçeklik DS/III:2134
153) gömçek ! DS/III:2148
(<kön+çek; Eren, 2010, s. 200)
154) gönçek DS/III:2152
155) gönü alçak DS/III:2155
(<*al+çak; Gülensoy, 2007, s. 64)
156) göpçek DS/III:2157
157) götçek (I) DS/III:2164
158) götçek (II) DS/III:2164
159) gövcek DS/III:2166
160) goynü alçak DS/III:2111
161) gözcek [gözçek] DS/III:2176
162) guli bacağı DS/III:2192
163) guluncak DS/III:2193
164) gumacah DS/III:2194
165) haccak (<òÀss>Ar.) DS/III:2248
166) haççak (<òÀss>Ar.) DS/III:2249
167) hasçak DS/III:2298
168) hısımcak (<òism>Ar.) DS/III:2375
169) hoççak (<òoş>Fars.) DS/III:2391
170) hüplemecek DS/III:2451
171) ılcak (<ılık) DS/IV:2465
96
172) ılıcak (I) [ılıcaò] (<ılık) DS/IV:2471
173) ılıcak (II) DS/IV:2471
174) ıngırcak DS/IV:2479
175) ırgıncak DS/IV:2486
176) ıscak [ıscaklık] DS/IV:2490
(<isī-g+cak; Gülensoy, 2007, s.
762)
177) ıscak doğ- DS/IV:2490
178) ısıcak DS/VI:4524
179) ısıcak (I) [ıccak (I), ıçcak, ıscak DS/IV:2490
(I), ısçak]
180) ısıcak (II) [ıccak (II), ısıcak dam, DS/IV:2490
ısı dam, ışık (III), ıssı dam]
181) ibrecek uzaması (<ibre>Ar.) DS/VI:4525
182) iplicek (I) DS/VI:2546
183) iplicek (II) DS/VI:2546
184) iplicek (III) DS/VI:2546
185) iplicek (IV) DS/VI:2547
186) işmecağ (<iç) DS/IV:2566
187) kabıcak DS/IV:2584
188) kabırcak DS/IV:2584
189) kabırçak DS/IV:2584
190) kabucak DS/IV:2585
191) kaburcak DS/VI:4530
192) kaburcak (I) (<kabuk) DS/IV:2585
193) kaburcak (II) DS/IV:2585
194) kağırıcak DS/IV:2595
195) kağnıcak DS/IV:2596
196) kangırcak DS/IV:2623
197) kapçak (I) [kapçak] DS/IV:2632
198) kapçak (II) DS/IV:2632
199) kapçak (III) DS/IV:2632
200) kapçak (IV) DS/IV:2632
201) kapıçak DS/IV:2634
202) kaplıca DS/IV:2635
(<kap+lıg+çak; Gülensoy, 2007,
s. 461)
203) kaplıca burgaz DS/IV:2635
204) kapulca (<kaplıca) DS/IV:2637
205) kapurçak DS/IV:2637
206) kara bacak (I) DS/IV:2638
207) kara bacak (II) DS/IV:2638
208) karacak DS/IV:2640
209) kavcakla- DS/IV:2689
210) kayancak DS/VI:4541
211) kemçek (<kem) DS/IV:2737
212) kemicek (<kemik) DS/IV:2739
213) kıyırcak DS/IV:2857
214) kızılbacak DS/VI:4561

97
215) kızılbacak (I) DS/IV:2864
216) kızılbacak (II) DS/IV:2864
217) kızılbacak (III) DS/IV:2864
218) kiriş bacak DS/VI:4562
219) kolcak (II) [kolçak (I)] DS/IV:2909
220) kolcak [kolucak] DS/VI:4566
221) kolçak (I) [kolcak (II), kolçağ, DS/IV:2909
kolçah]
222) kolçak (II) [kolcak (I)] DS/IV:2910
223) kolçak (III) DS/IV:2910
224) kolçak (IV) DS/IV:2910
225) kolçak (VII) DS/IV:2910
226) kolçak (VIII) DS/IV:2910
227) kolçakla- DS/IV:2910
228) kotolcak (<kotol (II)) DS/IV:2938
229) koyunbacağı DS/IV:2944
230) kökçek (II) DS/IV:2952
231) kömçek (<köm)) DS/IV:2957
232) köncek (II) (<gön) DS/IV:2959
233) könçek (I) DS/VI:4570
234) könçek (I) [kömçek (II), köncek] DS/IV:2959
235) könçek (II) (<köm (IV)) DS/VI:4570
236) köpçek (I) DS/IV:2961
237) köpçek (II) DS/IV:2961
238) köpçek (III) DS/IV:2961
239) köprücek DS/IV:2962
240) köprücek demiri DS/VI:4570
241) kulakçak DS/IV:2995
242) kulakçak DS/VI:4573
243) kulçak (<kol) DS/IV:2996
244) kurubacak DS/IV:3012
245) milcek DS/IV:3199
246) obacak DS/V:3261
247) ohşaş pürçek DS/V:3275
248) okçak DS/V:3276
249) onurcak DS/V:3286
250) oyuncaò DS/V:3307
251) öbülcek (<öbül öbül) DS/V:3309
252) ökencek (<örken (II)) DS/V:3327
253) öñcek DS/VI:4626
254) öncek (II) [öğüncek (II), önceg, DS/V:3337
önecek (I), önücek]
255) önücek DS/V:3344
256) önücek DS/VI:4627
257) pambucak (I) (<panbuk>Fars.) DS/V:3390
258) pambucak (II) [pamucak (I)] DS/V:3390
259) pamucak (I) DS/V:3391
260) pamucak (II) DS/V:3391

98
261) pamucak (III) DS/V:3391
262) pamucak (IV) DS/V:3391
263) pirçek (I) DS/V:3459
264) pirçek (II) DS/V:3459
(<*pür+çek; Gülensoy, 2007, s.
705)
265) pirçeyh DS/V:3459
266) pülçek DS/V:3496
267) pürçek DS/VI:4657
268) pürçek (I) DS/V:3498
269) pürçek (II) [pünçek] DS/V:3498
270) pürçek (III) DS/V:3498
271) pürçek (V) DS/V:3498
272) pürçek (VI) DS/V:3498
273) pürçek (VII) DS/V:3498
274) pürçek (VIII) DS/V:3498
275) pürçekli (I) DS/V:3498
276) saçısıcağı DS/V:3511
277) sağılcak (<sağlık) DS/V:3515
278) sağlıcaklı (<sağlık) DS/V:3516
279) sağlıcaklı DS/VI:4664
280) seyricekli DS/VI:4689
281) sıcağa gir- DS/VI:4689
282) sıcak (I) [sıcaò, sıcakdam] DS/V:3602
(<isī-g+cak)
(<Gülensoy, 2007, s. 762)
283) sıcak (II) DS/V:3602
284) sıcak yel DS/VI:4689
285) sıcakgeçme DS/V:3602
286) sıcakla- DS/V:3602
287) sıcaklık DS/V:3602
288) sıcaklık dairesi (<isigcak<isi-) DS/V:3602
289) sıngırcak DS/V:3613
290) sıracek DS/V:3616
291) siğirceklen- DS/V:3633
292) silepçe, silepçek DS/VI:4698
293) sudeyçek DS/VI:4709
294) tamakçak DS/V:3718
295) tatlımcak DS/V:3846
296) tepençek DS/V:3885
297) tilkicek DS/V:3933
298) tilkicek DS/VI:4764
299) tomburcak DS/VI:4769
300) tomçak (<tom (II)) DS/V:3958
301) tumançah DS/VI:4776
302) tükümcek DS/V:4008
303) uruncak DS/VI:4788
304) verimcek DS/VI:4098
305) yaba/bacak DS/VI:4112
99
 306) yağmurcaò DS/VI:4126
307) yalımı alçak DS/VI:4147
308) yamıncak DS/VI:4814
309) yancak DS/VI:4814
310) yancak (II) DS/VI:4164
311) yancak (III) DS/VI:4164
312) yancak (IV) DS/VI:4164
313) yancak (V) DS/VI:4164
314) yellemceyh DS/VI:4238
315) yencek (I) DS/VI:4246
316) yumucak DS/VI:4318
317) yumurcak DS/VI:4319
318) yumurcak (I) DS/VI:4827
319) yumurcak (II) DS/VI:4827
320) yuvacak DS/VI:4324

1.1.36. +CAl
Ağızlarda bolcal, kırçal, ve erçel sözcüklerinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cal 4) bolcal DS/I:735 (3)

(<Müddet.)
+çal 5) erçel DS/III:1764
(<Hırçın, huysuz, yaramaz
(çocuk).)
+çel 6) kırçal DS/IV:2819
(<Kır saçlı insan ya da kır tüylü
hayvan.)

1.1.37. +cAmA(n) / +cAnA(m)

Ağızlarda sık kullanılmayan birleşik bir yapıdır. Bazı örnekleri vasıta eki
olan -n’yi almıştır. “Küçültme ek grubu <ca+ -yana/-yına (TTG, 83) ayrıcana,
beyazcana, bolcana vb.” (Gülensoy, 2007, s. 199). Ağızlarda sıfat görevli sözcükler
yapar.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+caman 1) arıcaman, arıcana DS/I:314 (6)

(<Halis, katıksız.)
+cana 2) bolcaman, bolcana DS/I:735

100
 (<Çokça, genişçe.)
+ceme 3) eyiceme [eyicemen] DS/III:1821
(<İyice, adamakıllı.)
+cemen 4) gözelcem DS/VI:4513
(<Güzelce.)
+cene 5) iyicenem DS/IV:2575
(<Çok iyi.)
+cenem 6) Ψycene DS/III:1819
(<İyice, adamakıllı.)

1.1.38. +CAn
Yazı dilinde solucan (<soğ-lu+can<Gülensoy, 2007, s. 796) sözcüğünde
görülen bir yapıdır. Ağızlarda ad ve sıfat yapmıştır. “Kuvvetli bir eğilimi, bir
özelliği veya kabiliyeti ifade eden sıfatlar türeten bu ek, çağdaş Türk lehçelerinin
çoğunda mevcuttur.” (Güzel, 2018, s. 88).

bitki adı yapar: darıcan “5.Mısıra benzeyen bir ot.”, kekilcen “teke sakalı da
denilen, çiğ yenen bir kır bitkisi”, kılcan “cılız, içlenmemiş fasulye”, sütlücen “bir
çeşit ilkbahar bitkisi”, teklicen “bir çeşit ot” vb.

hayvan adı yapar: balıkçan “beyaz bir su kuşu, martı”, dar(ı)can (I) “serçe”,
kılcan (II) “tavuklara dadanan bir hayvan, gelincik”, kör cikcan “siyah renkli,
serçeye benzeyen küçük bir çeşit kuş”, kumcan “kumda yaşayan küçük kaya balığı”
vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: dalcan “üstü başı açık, çıplak olan
kimse”, damancan “keçi derisinden yapılmış dağarcık”, gilcan “kıldan yapılan
tuzak”, güpçen “küp biçiminde su mahzeni”, kıfırcan “salgın hastalık” vb.

sıfat yapar: alavçan “sert mizaçlı”, dilcan “geveze”, gılcan “ince yapılı”,
kofulcan “aralık, açık”, korkucan “korkak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+can 1) alavçan DS/I:202 (41)

+cen 2) arapcan DS/I:298
+çan 3) arbacan DS/I:301
+çen 4) balacan DS/I:497
5) balıkçan DS/I:504
6) beycan, bΨycan DS/I:647

101
 7) bülücan DS/I:821
8) bitlican DS/I:711
9) dalcan DS/II:1341
10) damancan (<daman (II)) DS/II:1350
11) daracan (II) (<darı) DS/II:1365
12) darcan (I) [daracan (I), darıcan DS/II:1369
(I), darılcan]
13) darıcan (I) [darcan] DS/II:1370
14) darıcan (II) [darcan (II), darıcan DS/II:1370
otu, darıcan]
15) darıcan (III) DS/II:1371
16) darıcan otu DS/II:1371
17) dilcan DS/II:1492
18) gılçan (<kıl) DS/III:2039
19) gilcan (<kıl) DS/III:2076
20) güpçen (<küp) DS/III:2232
21) kafulcan DS/IV:2594
22) kekilcen DS/IV:2724
23) kıfırcan (<kıfır) DS/IV:2790
24) kılcan (I) DS/IV:2795
25) kılcan (II) DS/IV:2795
26) kılcan (III) DS/IV:2795
27) kılçan (I) DS/IV:2795
28) kılçan (II) DS/IV:2795
29) kılçan (III) DS/IV:2795
30) kılçan (IV) DS/IV:2795
31) kılçan (VI) DS/IV:2795
32) kılçannı (<kılcanlı) DS/IV:2795
33) kılıçan DS/IV:2798
34) kofulcan DS/IV:2901
35) korkucan DS/IV:2927
36) kör cikcan DS/IV:2963
37) kumcan DS/IV:3000
38) soğulcan DS/V:3657
(<solucan<soğ-lu+can; Gülensoy
2007, s. 796)
39) soluncan DS/V:3663
40) sütlücen DS/V:3729
41) teklicen DS/V:3868

1.1.39. +CAr
Ağızlara özgü, az kullanılan bir yapıdır. Ad yapar: avcar (I) “av araç ve
gereçleri”, gılçar “at kuyruğu tüyü”, gölcer “çok sulu şey”, hamçar (II) “1.İyi
terbiye görmemiş insan”, kavçar “içi çürük, kurumuş ağaç”, kılcar “kıldan yapılmış
kepenek” vb.

102
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+car 1) avcar (I) DS/VI:4431 (19)

+cer 2) avcar (II) DS/I:379
+çar 3) gavcar (I) (<kav) DS/III:1938
4) gavcar (II) DS/III:1938
5) gavcar (III) DS/III:1938
6) gavcar (IV) DS/III:1938
7) gavcar (V) DS/III:1938
8) gılçar DS/III:2039
9) gölcer DS/III:2141
10) gülcer DS/III:2217
11) hamçar (I) (<òÀm>Fars.) DS/III:2266
12) hamçar (II) DS/III:2266
13) kavcar (I) DS/IV:2689
14) kavcar (II) DS/IV:2689
15) kavçar DS/IV:2689
16) kılcar DS/IV:2795
17) kılçar (I) [kılcar] DS/IV:2795
18) kılçar (II) DS/IV:2795
19) kılçar (III) DS/IV:2795

1.1.40. +CI / +CU

Yazı dilinde üretim gücü yüksek olan eklerden biridir. “Meslek, uğraş (adın
bildirdiği işle ilgili kimse), alışkanlık veya huy, karakter vb. bildiren somut isimler
yapar.” (Küçük, 2015, s. 86). Meslek ismi yapar: ayakkabıcı, balıkçı, futbolcu,
kitapçı, sebzeci vb. Meslek özelliği taşımayan uğraş adları yapar: davacı, erkenci,
kiracı, otlakçı, yolcu vb. Alışkanlık belirten sıfatlar yapar: fırsatçı, gürültücü, inatçı,
uykucu, paracı vb. “Bir işi görev olarak üstlenen kimse” (Zülfikar, 2010, s. 184)
anlamında ad yapar: aracı, gözcü, konuşmacı, muştucu, sözcü, tartışmacı vb. Bir
görüşü bildiren adlar yapar: Atatürkçü, ilerici, milliyetçi, sağcı, solcu, kaderci vb.
Yer adları yapar: Ayrancı, Bağcılar, Bostancı, Cebeci, Demirci vb.

Ağızlarda genellikle üç farklı görevde kullanılır. Birincisi, asıl önemli

görevi “meslek icracısı adları” (Şen, 2009, s. 173) yapar. Diğer görevleri ise, meslek
adları dışında ad ve sıfat yapma özelliği vardır.

Çeşitli iş gruplarına dayalı meslekler şunlardır.

103
 avcılıkla ilgili meslek adı yapar: atgıcı “avcı, nişancı”, bağcı “1.Sürek
avında, avın geçeceği yerde bekleyen kimse”, basakçı “sürek avında yan taraftan
avlanan kimse”, batancı “av gözetleyen, av kaldıran silahsız avcı”, oturakçı (II)
“sürek avında silahlı olarak av bekleyen” vb.

ayakkabıcılık ile ilgili meslek adı yapar: babışcı “ayakkabıcı”, başmaòçı

“1.Kunduracı. 2.Takunyacı nalıncı”, çapılacı “çarık, yemeni yapıp satan adam,
edikçi “kunduracı”, göncü “2.Ayakkabı tamircisi.”, kelikçi “ayakkabıcı” vb.

bakım ve tamir işleriyle ilgili meslek adı yapar: alguncu “lağım

temizleyicisi”, çakmakçı (II) “makine onarımı yapan adam, tüfekçi, çilingir”, damcı
“2.Toprak damlı evlerin üstüne yağan kar ve yağmuru süpüren ve yuvak taşını
çeken kimse.”, galeyçi “kalaycı”, kapcı “bakırcı” vb.

büyü, fal ile ilgili meslek adı yapar: arpağcı “üfürükçü, büyücü”, avsıncı
“afsun yapan kimse”, bakımcı “falcı”, ırıkçı “ağrıları nefesle ya da büyü ile
iyileştirdiğine inanılan kimse, büyücü”, yalvıcı “büyücü” vb.

değirmencilik ile ilgili meslek adı yapar: dinkçi “değirmenci”, sucu (II)
“1.Değirmen işçisi. 2.Arkı izlemekle görevli kimse.”, tozcu “değirmen işçisi,
bekçisi”, tozevlekçi “değirmenlerde un boşaltan adam”, uncu “değirmenci” vb.

dilenci adı yapar: coylancı “dilenci”, dedeci “dilenci”, elekçi (I) “dilenci”,
harkgullakçı “dilenci”, kazancı “dilenci” vb.

dinle ilgili meslek adı yapar: bancı “müezzin”, carcı “2.Kuran okuyup para
kazanan”, dimitci “din hizmetlerinde görevli kimse, hoca” vb.

eğlence ile ilgili meslek adı yapar: dümbükçü “dümbelek çalan kimse”,
kındımcı “çalgıcı”, köçekçi “köçek oynatan kimse”, nühürcü “zurnacı”, toycu
“davulcu, çalgıcı” gibi.

esnaf adı yapar: böcekçi (II) “küçük tüccar esnaf”, cıncıkçı “züccaciyeci”,
kılıkçı “fotoğrafçı”, mitilci “yorgancı”, pırtıcı “manifaturacı”, taktakcı “marangoz”
vb.

104
 gayrimeşru meslek adı yapar: ayakçı (II) “haydut, saki”, ayıngacı “kaçak
tütün satan kimse”, çapçı “dolandırıcı”, çarkacı “dolandırıcı”, çeltikçi “vurguncu”,
hortumacı “1.At hırsızı.” vb.

gıda ve beslenme ile ilgili meslek adı yapar: açgıcı “yufka açan, yufkacı”,
aşganacı “aşçı”, bazlamacı “bazlama yapıp satan kimse”, kudamacı “leblebici”,
purutcu “güveç ve tandır yapan usta”, yağlıcı “börekçi” vb.

giyim ve tekstille ilgili meslek adı yapar: alacacı “el tezgahında, alaca
denilen bir çeşit pamuklu dokuyan usta”, baskıcı “2.Özel kalıplarla motifleri
kumaşa basan kimse.”, gazılcı “iplikçi”, kükçü “kürkçü”, tefeci “dokuma tezgâhını
kullanan işçi” vb.

güvenlikle ilgili meslek adı yapar: ayıngacı “2.Tütün kolcusu”, bostancı

“bostan bekçisi”, destimenci “ekin bekçisi”, keşikçi “bekçi, nöbetçi”, kolluk bekçisi
“polis, inzibat” tomrukçu “Tutukevi bekçisi, gardiyan”, zencirci “gardiyan”;
çimşitçi “çaşıt, casus”, dehci “hafiye”, gizci “casus”, sanadakçı “casus, çaşıt” vb.

hayvancılığa dayalı meslek adı yapar: danacı “çoban, dana çobanı”, gezekçi
(I) “sığır çobanı”, gölükcü “1.Hayvancılıkla uğraşan”, kuhçu “kuşçu”, neòırçi
“sığırtmaç” vb.

hırsız adı yapar: arıkçı (I) “hırsız”, arakçı “hırsız”, hayazulcu “hırsız”,
karamancı “hırsız”, toholcu “hırsız” vb.

hizmetle ilgili meslek adı yapar: ayakçı “1.Ayakta çalışan işçi, garson”,
eldeci “hizmetçi, hademe”, kullukçu “2.Hizmetçi, işçi”, meydancı “çay ve kahveyi
kahve dışındakilere dağıtan kimse”, mıllıòçı “hizmetçi”, yalakçı “4.Hizmetçi” vb.

inşaatla ilgili meslek adı yapar: bastacı (II) “duvar harçcısı”, beneci “sıvacı”,
boyanacı “boyacı”, elci (II) “1.Amele başı. 2.Yapı ustasının yamaklığını yapan
amele.”, mühreci “duvarcı” vb.

maliye ile ilgili meslek adı yapar: algıcı “tahsildar, alımcı”, beşteci “sayım
vergisi yazan ve toplayan, firdeci “vergi alımcısı, tahsildar”, kabakçı “vergi
toplayan görevli”, salgıncı “tahsildar”, sayımcı “2.Hayvan vergisi toplayan kimse”
vb.

105
 memur adı yapar: aşıcı “sağlık memuru”, bakımcı “2.Orman bakım
memuru”, gulluhcu “memur”, ipci “tarlanın alanını ölçen, kadastro memuru” gibi.

sağlıkla ilgili meslek adı yapar: atçu<otçu “doktor”, bağcı “2.Hayvan kırık
çıkığını bağlayan, tedavi eden kimse”, bülükçü “sünnetçi”, emci “1.Eczacı,
2.Doktor, operatör, ebe.”, sınıkçı “kırık, çıkık bağlayan kimse”, yüzzacı “ebe” vb.

seyyar satıcı adı yapar: ayakçı (I) “4.Seyyar satıcı, çerçi”, bastacı (I)
“1.İşportacı, seyyar tuhafiyeci”, dökmeci “sergici, işportacı”, gezekçi (II) “seyyar
satıcı”, hırıççı “iğne iplik satan gezgin satıcı” vb.

tarımla ilgili meslek adı yapar: başakcı “Başak toplayan ve bununla geçinen
kimse.”, biçinçi “biçim yapan, ekin kaldıran kimse”, biderci “2.Para karşılığında
tarlalara tohum serpen kişi.”, kabalcı “1.Tarla işlerinde götürü olarak çalışan”,
ortakçı “tarlayı tarla sahibiyle yarı yarıya pay etmek üzere ekip biçen çiftçi”, tarancı
“çiftçi” vb.

taşımacılıkla ilgili meslek adı yapar: azıkçı “azık taşıyan”, celpci “postacı”,
gatırcı “At, eşek ya da katırla yük taşıyan kimse”, gölükçü “katırcı”, yollukçu
“hayvanla yapacağı her sefer için belli bir ücretle çalışan işçi” vb.

ticaretle ilgili meslek adı yapar: celepci “hayvan ticareti yapan kimse”,
dökmeci “sergici, işportacı”, kırkımcı “kumaş tüccarı”, kütükçü “kereste tüccarı”,
satıkçı “tüccar”, yükçü “çerçi” vb.

yardımcı meslek adı yapar: boluşçu “yardımcı”, calçı “çırak”, kömekçi

“yardımcı”, pöçükçü “1.Çoban yamağı”, yancı (II) “yamak, işçi yardımcısı”,
yedekçi “yardımcı” vb.

diğer bazı meslek icracısı adları şunlardır: arkacı “hamal”, çapıtçı “eskici”,
duyukçu “haberci”, kayakçı “meşe kömürü satan, kömürcü”, konakçı “otelci”,
tamgacı “yazman, katip”, tokmakçı “yolsuz birleşmelere aracılık eden kadın” vb.

Farklı görevlerde birçok ad yapar.

araç gereç adı yapar: arabacı “küçük testi”, aracı “iki yüzey teşkil eden eriş
iplerini birbirinden ayırmaya yarayan küçük ağaç çivi”, ayakçu “bakır leğen”,
bağlapçı “değirmen taşını bağlamaya yarayan ip”, terçi “çengelli/iğ” vb.

106
 bitki adı yapar: avcıyel “funda gibi kısa, sert, sık dallı bir ağaçcık”,
devebardağı (I) “armut şeklinde meyvesi olan yabanî bir bitki”, göncü (II) “susam”,
kömürcü şıkığı “ince saplı, ince yapraklı, ilkbaharda açan kırmızı renkli bir çeşit kır
çiçeği, bir çeşit gelincik”, yalancıkeçi “erguvan ağacı ve çiçeği” vb.

meyve adı yapar: avukçu “iri taneli, kalın kabuklu bir çeşit beyaz üzüm”,
cinci armudu “kışın olgunlaşan, sarı renkli ve dayanıklı bir çeşit armut”, davulcu
“böğürtlen”, değirmenci “siyah bir üzüm çeşidi” gibi.

hayvan adı yapar: ıslıkcı “beyaz kanatlı, kırmızı başlı, bacaklarında siyah
lekeler olan bir çeşit yabanî ördek”, kıçıruvçu “horoz”, kuşçu “küçük gövdeli bir
çeşit av köpeği”, malbekçisi “1.Sincap. 2.Gelincik.”, muştucu “girdiği evlere
sevindirici haber getirdiğine inanılan, kelebeğe benzer kahverengi bir böcek” vb.

kuş adı yapar: bürükçü “ormanlarda bulunan bir çeşit kuş”, çalağancı “doğan
kuşu”, çömlekçi “sarp kayalarda çamur ile çömlek şeklinde yuva yapan kuş”,
pölütçü “meşe palamudu yiyen karga türünden bir kuş” gibi.

birleşik kuş adı yapar: akçıbaba “2.İri bir çeşit kuş.”, baltacı kuşu “tarla
kuşu”, biçinci kuşu “ekin kaldırma zamanı görülen güzel sesli, turnaya benzer bir
kuş”, bokculu serçe “koyu renkli bir çeşit serçe”, sabuncukargası “saksağan kuşu”
vb.

meyve adı yapar: avukçu “iri taneli, kalın kabuklu bir çeşit beyaz üzüm”,
cinci armudu “kışın olgunlaşan, sarı renkli ve dayanıklı bir çeşit armut”, davulcu
“böğürtlen”, değirmenci “siyah bir üzüm çeşidi” gibi.

sevgi belirten kişi adı yapar: ablacı (I/II) “ablasını çok seven/sevici kadın”,
anacı “babadan çok anneyi seven, anneye düşkün olan çocuk”, bacıcı (II) “kız
kardeşine düşkün, onu koruyan erkek çocuk”, kocacı “erkeğini çok seven kadın”
gibi.

oyunlarda “ebe” adı yapar: büşükçü “çocuk oyununda ebe kalan”, gudetçi
“oyunda ebe olan”, güdekçi “oyunda ebe”, mapçı “oyunda ebe”, yenci “ebe
(oyunda) vb.

birleşik ad yapar: abacı kebeci “uzak yakın akraba, tanıdık, ahbap”, arabacı
lastiği “topuksuz, düz, yumuşak lastik ayakkabı”, ayakçı karısı “kötü kadın”, elekci

107
karısı “hırsızlık vb. işler yapan, korkusuzca dolaşan kadın”, kapıcı karga “gördüğü
her şeyi almak isteyen kimse” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: aykırıkçı “muhalif”, gelinkızcı “görümce”,

görükçü “sözlü, nişanlı”, karıcı “çapkın erkek”, köycü “avlu, bahçe” vb.

Sıfat yapma özelliği çok olan bir ektir.

sıfat yapar: benbenci “inatçı, ters”, cavcı “bencil”, çürükçü “müsrif,

iradesiz”, çimçimci “meraklı”, elenci “yabancı”, menemenci “kendini beğenmiş,
övünen”, yumuşçu “uysal” vb.

arabozucu anlamında sıfat yapar: çakmakçı (I) “konuşan iki kişiyi

kızıştırarak birbirine takan adam”, dilci “laf taşıyarak ara açmaya çalışan kimse”,
fişekçi “arabozan, söz getirip götüren”, kevikçi “ara bozucu”, tızıkçı “iki kişinin
arasını açan” vb.

beleşçiliği huy edinmiş kişi adı yapar: abacı “2.Bedavadan yiyip içen”, açıkçı
“beleşçi, bedavadan geçinen”, avlukçu “başkasından geçinen, avantacı”, banakçı
“dilenci tabiatlı, anafordan karnını doyuran, pisboğaz”, hampacı (II) “1.Hazırdan
yiyen, başkasına yük olan.” vb.

cimri anlamında sıfat yapar: buçukçu “pinti”, gıymıkçı “cimri”, kepici

“1.Cimri”, mantıcı “pinti, cimri”, tarmıòcı “eli sıkı, cimri” gibi.

dedikoducu anlamında sıfat yapar: arayışçı “dedikoducu”, corcu (I)

“dedikoducu”, dırmıkçı “söz taşıyan”, ellikci “söz getirip götüren”, laf götürüp
getiren”, hoğduracı “söz getirip götüren, dedikoducu”, mişmişçi “dedikoducu” vb.

mızıkçı anlamında sıfat yapar: bızgıncı “mızıkçı”, buzalamacı “mızıkçı”,

gıçarcı “2.Oyun bozan, mızıkçı.”, kızarcı “oyun bozan, mızıkçı”, pürnekçi “oyuna,
işe arada sırada katılıp çoğunlukla oyunbozanlık eden kimse” vb.

palavracı anlamında sıfat yapar: abacı “1.Atıcı, yalan yanlış söyleyen”,

dümdümcü “palavracı”, fartfurtçu “gelişi güzel iş yapan, konuşan, palavra atan”,
laylavcı “palavracı”, pafpafcı “1.Abartarak konuşan” vb.

rüşvet alan anlamında sıfat yapar: deneci “yiyici, rüşvet alan”, bartılcı
“rüşvet alan”, hamhumcu “rüşvet alan”, haraşçı<haraççı “rüşvet alan” gibi.

108
 yalancılığı huy edinmiş kişi adı yapar: aflakçı “yalancı, dubaracı, düzenci”,
aldaukçu “yalancı”, düzmeci “yalancı”, endelekci “yalancı”, gandagçı “yalancı”,
ırıpcı “aldatıcı, yalancı”, vb.

birleşik sıfat yapar: alapartıcı “savruk, baştan savma iş yapan”, garadan

sılacı “giriştiği işte parasız kalarak orayı terkedip giden”, gavur elekçisi “müslüman
olmayan”, kirişkesmeci “dosdoğru” gibi.

+CI eki, bazı eklerle yan yana gelerek kaynaşmış gibi kullanılır.

+CI+LIK şeklinde iş adı yapar: açkıcılık “derileri parlatma sanatı”, avarcılık

“sebzecilik”, çorakçılık “topraktan, kaynatılıp süzülerek barut güherçilesi çıkarma
işi”, dingircilik “sevişenler arasında aracılık yapma işi”, kürtüncülük “semer ve
palan yapma işi”, kütükçülük “kereste alım satımı” vb.

+Cİ+mAn şeklinde sıfat yapar: dilcimen “hoş sohbet, tatlı konuşan”,

evciman “ev işlerinden anlayan, çalışkan”, işçimen “çalışkan, becerikli, iş bilen”,
kırcıman “kır saçlı”, temciman “Her şeyi tam, konforlu” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cı 1) abacı DS/I:5 (985)

+ci 2) abacı kebeci DS/I:5
+cu 3) abeci DS/I:17
+cü 4) abereci DS/I:17
+çı 5) ablacı (I) DS/I:23
+çi 6) ablacı (II) [aplacı] DS/I:23
+çu 7) abracı DS/I:28
+çü 8) açgıcı [açkıcı] DS/I:58
+şü 9) açıkcı DS/I:59
10) açkıcılık DS/I:60
11) afaracı [afarozcu, affaracı] DS/I:70
12) afıyancı (<afyon) DS/VI:4408
13) aflakçı DS/I:73
14) afofcu DS/I:73
15) afurcu (<Àòÿr>Fars.) DS/I:74
16) ağatçı DS/I:85
17) ağıtçı DS/I:93
18) ağlarcı DS/VI:4410
19) ahçı DS/I:127
20) akçıbaba DS/I:146
21) akılcı DS/VI:4413

109
22) akılcı (<èakl>Ar.) DS/I:151
23) ala avcılığı DS/I:171
24) alacacı DS/I:176
25) alacacı çorba DS/I:176
26) Alamancı DS/VI:4416
27) alapartıcı DS/I:197
28) aldaukçu DS/I:210
29) algıcı DS/I:213
30) algıncılık DS/VI:4417
31) alguncu DS/I:214
32) âmancı DS/I:236
33) anacı [anacılı] DS/I:244
34) aòpuncu DS/I:133
35) arabacı DS/I:291
36) arabacı lastiği DS/VI:4423
37) aracı DS/I:292
38) araçı DS/I:292
39) arakçı [aragcı] DS/I:294
40) arayışçı DS/I:301
41) arbaçı DS/I:301
42) arcı ağaç DS/I:302
43) arıkçı (I) DS/I:317
44) arıkçı (II) DS/I:317
45) arkacı DS/I:325
46) arpağcı DS/I:330
47) artçı DS/I:334
48) artıkcı, artıkçı DS/I:334
49) asçı (<aş) DS/I:341
50) aslıkçı DS/I:345
51) aşganacı DS/VI:4428
52) aşıcı [aşlakçı) DS/I:353
53) aşlakçı (I) DS/VI:4429
54) aşlakçı (II) DS/VI:4429
55) aşlamacı DS/I:360
56) aşlıkçı DS/I:361
57) atcu ! DS/I:367
(<otçu; Eren, 2010, s. 93)
58) atgıcı (I) DS/I:368
59) atgıcı (II) DS/I:368
60) atkıçı, atğıcı DS/I:369
61) atoyunçu DS/I:372
62) avantacı (<avanta>Argo) DS/I:375
63) avaracı DS/I:377
64) avaracı popaz DS/VI:4431
65) avarcı DS/I:377
66) avarcılık DS/I:377
67) avcı çiftesi DS/I:379
68) avcıyel DS/I:378

110
69) avcu DS/I:379
70) avcu kavun etmek DS/I:379
71) avçı DS/I:379
72) aykırdakçı DS/I:422
73) avlukcu DS/I:390
74) avsıncı DS/I:392
75) avukçu DS/I:395
76) ayakcı karısı DS/I:400
77) ayakçı (I) DS/I:402
78) ayakçı (II) DS/I:402
79) ayakçı (III) DS/I:402
80) ayakçılık DS/I:402
81) ayakçu DS/I:402
82) ayangacı [ayankacı] DS/I:407
83) ayangacılık DS/I:407
84) ayangacılık etmek DS/I:407
85) aybatçı DS/I:410
86) ayıcı DS/I:416
87) ayıcı oyunu DS/I:416
88) ayın oyuncu DS/I:419
89) ayın oyuncu DS/VI:4436
90) ayıñgacı DS/VI:4436
91) ayıngacı [ayınkacı] DS/I:418
92) ayıngacılık DS/I:418
93) aykırıkcı DS/I:423
94) aykırtcı DS/I:423
95) aykırtçı avı DS/I:424
96) aylakçı, aylakçı DS/I:424
97) aylıḫçı DS/I:425
98) aynorculuk DS/I:429
99) ayrancı DS/I:429
100) azıkçı DS/I:438
101) babbacı DS/I:452
102) babışçı DS/VI:4440
103) babışçı [babuccu, babuşcu] DS/I:453
104) bacakçı DS/I:456
105) bacıcı (I) [baççı] DS/I:457
106) bacıcı (II) DS/I:457
107) bağcı DS/VI:4441
108) bağcı [bagcı] DS/I:476
109) bağlapçı DS/I:483
110) bağlıkçı (<bağrık) DS/I:484
111) bahıcı (<paha) DS/VI:4442
112) bakımcı DS/VI:4443
113) bakımcı [baòımcı, bahtcı, baklacı] DS/I:492
114) bakıtcı DS/I:494
115) baklacı (II) DS/I:495
116) baltacı kerkeği DS/I:511

111
117) baltacı kuşu DS/I:511
118) banakçı [banışçı] DS/I:516
119) bancı DS/I:517
120) bandakcı DS/I:517
121) bardakçı DS/I:529
122) bardakçı kuşu DS/I:529
123) bartılcı DS/I:535
124) basakçı DS/I:537
125) basancı DS/I:538
126) baskıncı DS/I:543
127) basmacı DS/I:544
128) bastacı (I) DS/I:546
129) bastacı (II) DS/I:546
130) bastacılık DS/I:546
131) başacı DS/I:549
132) başakcı [başakcı, başşakçı] DS/I:551
133) başmaòcı [başmaòçı, başmakçı] DS/I:564
134) batancı DS/I:569
135) bayramcı DS/I:584
136) bazlamacı DS/I:589
137) bedelci DS/I:594
138) behiyeci DS/VI:4453
139) belci DS/VI:4454
140) benbenci DS/VI:4456
141) benbenci [benlikçi, benlikçi, DS/I:625
benlukçi, bennikci]
142) beneci DS/I:627
143) bennikci DS/VI:4456
144) bennikçi [bennükçi] DS/I:630
145) berci DS/VI:4456
146) bernekçi DS/I:636
147) besicilik DS/I:639
148) beşteci DS/I:645
149) bezekçi DS/I:650
150) bızgıncı [bıcıkçı, bızıkçı] DS/I:674
151) biçinçi DS/I:683
152) biçinçi kuşu DS/I:683
153) biçinçizılkı DS/I:683
154) bideci (<pide>Rum.) DS/I:684
155) biderci DS/I:685
156) bizimci DS/VI:4463
157) bokculu serçe DS/I:735
158) boluşçu DS/I:735
159) bostancı [bostancı] DS/I:742
160) boşçu DS/I:743
161) boyacı DS/I:744
162) boyanacı DS/I:745
163) boyuntucu DS/I:748

112
164) bozmancı DS/VI:4465
165) böcekçi (I) DS/I:755
166) böcekçi (II) DS/I:755
167) böcekçilik DS/I:755
168) buçukçu DS/I:777
169) budakcı DS/I:778
170) burcı (<bur) DS/VI:4468
171) burgucu DS/I:797
172) burucu, burukçu DS/I:802
173) buyrumcu DS/VI:4468
174) buzamalacı DS/I:810
175) bülükçü DS/I:822
176) bürükcü DS/I:828
177) büşükçü DS/I:830
178) bΨlci DS/I:607
179) calçı DS/II:850
180) carcı [carçı] (<car (VII)) DS/II:860
181) cavcı DS/II:865
182) cehiz gırdıcı DS/II:875
(<çeyiz<cihÀz>Ar.)
183) celepçi [celepci, celebçi, celepci] DS/II:878
(<celep>Ar.)
184) celpçi [celbci] (<celb>Ar.) DS/II:879
185) cerci DS/VI:4472
186) cıccı DS/II:894
187) cıdalacı DS/II:896
188) cılkıcı (<cılkı (II) DS/II:913
189) cıncıkçı DS/II:919
190) cimeteci DS/II:972
191) cinci (I) DS/II:975
192) cinci armudu DS/II:976
193) cincilik DS/II:976
194) cipçi DS/II:983
195) corcu (I) DS/II:1001
196) corcu (II) DS/II:1001
197) coylancı DS/II:1004
198) cüde kopçilik DS/II:1025
199) cüşteci DS/II:1028
200) çağırcı DS/II:1036
201) çakmakçı (I) DS/II:1046
202) çakmakçı (II) DS/II:1046
203) çalağancı DS/II:1048
204) çalkaturacı DS/II:1058
205) çalparacı DS/II:1061
206) çamcı (I) DS/II:1064
207) çapçı [çapçi] DS/II:1074
208) çapılacı (<çapula (I)) DS/II:1075
209) çapıtcı DS/II:1076

113
210) çapkıcı DS/II:1076
211) çarhacı DS/VI:4478
212) çarkacı DS/II:1081
213) çaşıtçı [cavşutçu] DS/II:1086
214) çatalcılık DS/II:1088
215) çeltikçi DS/VI:4479
216) çengelci [çeteci] DS/II:1137
217) çerçici DS/II:1144
218) çeremetçi DS/II:1145
219) çeteleci (<çetele>Rum.) DS/II:1149
220) çevrecilik DS/II:1154
221) çıbıkçı (I) DS/II:1157
222) çıbıkçı (II) DS/II:1157
223) çimçimci DS/II:1222
224) çimşitçi DS/VI:4481
225) çitikçi DS/II:1243
226) çiyci DS/II:1249
227) çorakçılık DS/II:1270
228) çorbacı (I) (<şūrbÀ>Fars.) DS/II:1271
229) çorbacı (II) DS/II:1271
230) çömlekçi DS/II:1287
231) çulcu DS/VI:4483
232) çürükçü DS/II:1308
233) dağcı DS/II:1324
234) dalaviracı DS/II:1339
235) dalmacı DS/II:1346
236) damancı DS/II:1350
237) damcı [damçı] DS/II:1351
238) damracı DS/II:1354
239) danacı DS/II:1355
240) dancı DS/II:1357
241) daneci DS/II:1358
242) daşşakçı DS/II:1377
243) davaryancı DS/II:1379
244) davulcu DS/II:1382
245) dedeci DS/II:1397
246) değirmenci [değirmenci üzümü] DS/II:1401
247) dehci DS/II:1404
248) delavcı DS/II:1408
249) demirci kilidi DS/VI:4486
250) deneci DS/II:1420
251) denişçi (<deniz) DS/II:1424
252) destimenci DS/II:1437
253) deveci DS/II:1440
254) deveci kur- (I) DS/II:1440
255) devecibardağı (I) DS/II:1440
256) devecibardağı (II) DS/II:1440
257) değnekci DS/II:1403

114
258) dıbaracı [dibaracı] (<dıbara) DS/II:1448
259) dıdıkçı DS/II:1450
260) dıkdıkacı DS/II:1455
261) dımıkçı DS/II:1459
262) dıravacı DS/II:1467
263) dırdırıcılık DS/II:1468
264) dırmıkçı DS/II:1471
265) dilci DS/II:1492
266) dilcimen DS/II:1492
267) dilekçi DS/II:1492
268) dilekçiliğ DS/II:1493
269) dilenci DS/II:1493
270) dimitci DS/II:1500
271) dingeci DS/II:1503
272) dingirci [dinkirci] DS/II:1506
273) dingircilik [dinkircilik] DS/II:1506
274) dinkçi DS/II:1508
275) direkçi DS/II:1512
276) direkcilik DS/II:1512
277) doğacı DS/II:1536
278) doğacı ol- DS/II:1536
279) doğuzcu DS/II:1539
280) dolakcı DS/II:1542
281) dolapçı DS/II:1544
282) donlukçu DS/II:1561
283) dorakçılık DS/II:1563
284) dorukçu DS/II:1565
285) dovacı (II) (<duèÀé>Ar.) DS/II:1568
286) dökmeci DS/II:1573
287) dökmecilik DS/II:1573
288) dölcü DS/II:1576
289) dömbelekçi DS/II:1580
290) duvakcılık DS/II:1614
291) duyukçu DS/II:1615
292) düğenci DS/II:1620
293) düğencilik DS/II:1620
294) düğüşü (<düğün) DS/II:1626
295) düğümcü DS/II:1624
296) düğüncü DS/II:1625
297) düğünlükçü DS/II:1625
298) düğürçü (<düğün) DS/II:1626
299) düğürşü [döğünşü, düvürcü] DS/II:1626
300) düğüşçü DS/II:1626
301) dümbükçü DS/II:1629
302) dümdümcü DS/II:1629
303) dünürcü DS/II:1632
304) dünürşü DS/II:1633
305) düyirçi (<düğür) DS/II:1642

115
306) düzenci DS/II:1644
307) düzmeci DS/II:1647
308) ebitçi DS/III:1658
309) edikçi DS/III:1664
310) efci DS/III:1667
311) eğlikçi DS/III:1680
312) ekinçi [ekinci] DS/III:1694
313) ekmekci DS/III:1696
314) ekmekci çırağı DS/III:1696
315) elci (I) DS/III:1705
316) elci (II) DS/III:1705
317) elci (III) DS/III:1705
318) elcilik DS/III:1706
319) elçi, Ψlçi [elci (III)] DS/III:1706
320) elçilik DS/III:1706
321) eldeci DS/III:1707
322) eldirekçi DS/III:1708
323) elekci karısı DS/III:1709
324) elekçi DS/VI:4495
325) elekçi [elegci] DS/III:1709
326) elekçi yükü DS/III:1709
327) elenci DS/III:1711
328) elikci DS/III:1717
329) ellefci DS/III:1720
330) ellikci DS/III:1724
331) emci (<em) DS/VI:4497
332) emci [emci, emici (I)] DS/III:1731
333) emişçi [emlikçi] DS/III:1736
334) emlikci (II) DS/III:1739
335) emzikçi DS/III:1742
336) enci [enekçi] DS/III:1744
337) endelikci DS/III:1745
338) enlerci DS/III:1759
339) etcicej DS/III:1796
340) evci DS/VI:4501
341) evcikıran DS/III:1801
342) evciman DS/VI:4501
343) evcimen (I) [evciman, evcuman, DS/III:1801
evcüman, evcümen]
344) evcimen (II) DS/III:1802
345) evcimen (III) DS/III:1802
346) evcimik [evçimik] DS/III:1802
347) evcumal (<evci) DS/VI:4501
348) evçi DS/III:1802
349) evdeci DS/III:1802
350) eveçi (<ebe) DS/III:1803
351) evlekçi DS/III:1810
352) eynelci DS/III:1825

116
353) ezvacı (<eczÀ”>Ar.) DS/III:1830
354) fadlacı DS/III:1831
355) fartfurtçu [fartfürteci] DS/III:1837
356) faşalakçı DS/III:1839
357) fığancı DS/III:1850
358) firdeci DS/III:1868
359) fişekçi DS/III:1872
360) fortacı DS/III:1875
361) forumcu (<forum>Lat.) DS/III:1876
362) fosucu DS/III:1877
363) gabalcı DS/III:1884
364) galeyçi DS/III:1701
365) gandagçı DS/III:1910
366) gaòmarcı DS/III:1895
367) garadan sılacı DS/III:1918
368) garcı (<kar) DS/III:1922
369) garşucu DS/III:1930
370) gaşıkçı balığı DS/III:1933
371) gatırcı DS/III:1935
372) gatırcılık DS/III:1935
373) gavaracı DS/III:1938
374) gavur elekçisi DS/III:1942
375) gayıòcı DS/III:1945
376) gaynaòçı DS/III:1948
377) gazaacı DS/III:1952
378) gazılcı DS/III:1954
379) gebci DS/III:1955
380) geçgüncü DS/III:1962
381) geçkinci (I) DS/III:1963
382) geçkinci (II) DS/III:1963
383) gelinkızcı DS/III:1981
384) gemçi DS/III:1986
385) gemici çorbası DS/III:1987
386) gemici kavgası DS/III:1987
387) gevirci DS/III:2012
388) gezekçi (I) DS/III:2019
389) gezekçi (II) DS/III:2019
390) gezginci DS/VI:4510
391) gıçarcı DS/III:2025
392) gığici DS/VI:4510
393) gıncı DS/III:2047
394) gırcılı DS/III:2054
395) gıribci DS/III:2059
396) gırnakçı DS/III:2060
397) gıvcı DS/III:2063
398) gıvılcı DS/III:2063
399) gıymıkçı DS/III:2068
400) gızÀcı DS/III:2069

117
401) gıllipci DS/III:2044
402) gincilik DS/III:2079
403) girinci (I) DS/III:2083
404) gizci DS/III:2086
405) gizirci DS/VI:4511
406) gonaòçı DS/III:2100
407) gonduracı (<kundura>İta.) DS/III:2101
408) govcu [goguçu, goğcu, goğucu] DS/III:2109
409) govculuk DS/III:2110
410) gölükcü (<gölük (I)) DS/III:2145
411) göncü (I) DS/III:2152
412) göncü (II) DS/III:2152
413) görlekçi DS/III:2161
414) görükçü DS/III:2162
415) görüncülü DS/III:2163
416) gözcü [gözdekçi, gözdeyhçi] DS/III:2176
417) gözlekçi DS/III:2182
418) gudetçi DS/III:2187
419) gulluhcu DS/III:2192
420) gulluhçu DS/III:2192
421) guncu DS/III:2195
422) gundaòçı DS/III:2195
423) gunnacı [gumlacı, guzlacı] DS/III:2196
424) gunnükcülük DS/III:2197
425) güddebci [güddeci] DS/III:2211
426) güdekçi DS/III:2212
427) güdücülük DS/VI:4514
428) güdükçü DS/III:2214
429) gülüdekçi DS/VI:4515
430) gümülcü DS/III:2223
431) gümüldüncü DS/III:2223
432) güncülü DS/III:2225
433) günücü [gunucü] (<günü (I)) DS/III:2231
434) güylekçi DS/III:2242
435) hakçı (<hak>Ar.) DS/III:2253
436) hakıkçılık DS/III:2253
437) hamamcı ol- (<hammÀm>Ar.) DS/III:2263
438) hamhumcu DS/III:2267
439) hamleci (<hamle>Ar.) DS/III:2268
440) hampacı (I) DS/III:2268
441) hampacı (II) (<hampa (II)) DS/III:2268
442) hapapcı DS/III:2278
443) haraşçı DS/III:2285
444) harayçı DS/III:2285
445) harcı ekmeği DS/III:2287
446) haremici (<hÀramí>Ar.) DS/III:2288
447) hareyçılıò [hareyçi] DS/III:2288
448) hargeleci DS/III:2288

118
449) harkgullakçı DS/III:2291
450) havcı (<av) DS/III:2310
451) havdıracı DS/III:2310
452) hayazulcu DS/III:2316
453) haybatçı (<haybat (II)) DS/III:2314
454) haybatçılık (<heybet>Ar.) DS/VI:4518
455) haycı DS/III:2316
456) hazırcı DS/III:2323
457) heçci DS/III:2326
458) hefelci DS/III:2328
459) helekeci DS/III:2331
460) helvacı kuşu (<halvÀ>Ar.) DS/III:2337
461) heneyci DS/III:2339
462) hergeleci (<òargele>Fars.)) DS/III:2344
463) hıcılcı (I) DS/III:2356
464) hıcılcı (II) DS/III:2356
465) hırıççı DS/III:2370
466) hırıtcı (I) DS/III:2370
467) hırıtcı (II) DS/III:2370
468) hodakçı DS/III:2391
469) hoğduracı DS/III:2394
470) honcu [honcubaşı] DS/III:2401
471) hortumacı DS/III:2414
472) horomcu DS/III:2412
473) hoşafçı DS/VI:4521
474) hoşamatçı DS/III:2416
475) hoşkincilik DS/III:2416
476) hozancı DS/III:2425
477) hösürcü DS/III:2437
478) hunnacı [hunnayıcı] DS/III:2443
479) ırıkçı DS/IV:2486
480) ırıpcı DS/IV:2487
481) ırışkancı DS/IV:2488
482) ıslıkcı DS/IV:2493
483) ıvgacı DS/IV:2498
484) ızmıkçı DS/IV:2500
485) iki yarcılık (<yarı) DS/IV:2517
486) ikicilik çıkar- DS/IV:2515
487) ikicilik taşı- DS/IV:2515
488) ilçi (<el) DS/IV:2519
489) ilhıcı DS/IV:2523
490) indekçi DS/IV:2540
491) inneci (<iğne) DS/IV:2545
492) inürcü DS/IV:2545
493) ipci DS/IV:2546
494) istifacı DS/IV:2561
495) işçimen [işciman, işçimen] DS/IV:2562
496) iyeşikçi DS/IV:2574

119
497) izağncı DS/IV:2576
498) kaametçi DS/IV:2578
499) kabakçı DS/IV:2579
500) kabalcı DS/IV:2581
501) kabaracı DS/IV:2582
502) kakacı DS/IV:2600
503) kakçı DS/IV:2603
504) kalakçı DS/VI:4532
505) kalaycı DS/IV:2610
506) kametçi DS/IV:2616
507) kanaracı (<kanara (I)) DS/IV:2619
508) kanatçı DS/IV:2619
509) kanavetçi DS/IV:2622
510) kaneci (<kane (I)) DS/IV:2622
511) kankıritçi DS/IV:2626
512) kantinci DS/IV:2629
513) kapçı DS/VI:4535
514) kapıcıkarga DS/IV:2634
515) kara/işçi DS/IV:2646
516) karacı DS/IV:2640
517) karacılık yap- DS/IV:2640
518) karakçı DS/IV:2647
519) karamancı DS/IV:2651
520) karıcı DS/VI:4537
521) karşıcı DS/IV:2670
522) karşıcı DS/VI:4538
523) kasavancı DS/IV:2675
524) kaşıkçı DS/IV:2680
525) katıncı (<kadın) DS/IV:2684
526) kavancı DS/IV:2687
527) kavaracı DS/IV:2687
528) kavaracı DS/VI:4540
529) kayakçı DS/IV:2697
530) kayıcı [kayçı, kayırtcı] DS/IV:2701
531) kayınçı [kayınçu, kayinci] DS/IV:2701
532) kayıtçı DS/IV:2702
533) kazakçı DS/IV:2711
534) kazancı DS/IV:2711
535) kazılcı DS/IV:2713
536) keleci (<kele>Moğ.) DS/IV:2727
(<kele+çü; Gülensoy, 2007, s.
494)
537) kelikçi DS/IV:2734
538) kelişçi DS/IV:2734
539) kenci (<kin) DS/IV:2742
540) kepici [kepiççi] DS/IV:2749
541) kerhaneci DS/IV:2755
542) kerimtici DS/IV:2755

120
543) keşikçi DS/IV:2772
544) kevelci DS/IV:2776
545) kevikci DS/IV:2777
546) kevrancı (<kÀrbÀn>Fars.) DS/IV:2778
547) kezekçi DS/IV:2781
548) kıçıruvçu (<kıçır-) DS/IV:2786
(<kí+ç+kır-; Gülensoy, 2007, s.
505)
549) kıkıcı DS/IV:2792
550) kılıkçı DS/IV:2799
551) kılıkçı DS/VI:4554
552) kıllıkçı DS/IV:2801
553) kındımcı DS/VI:4555
554) kırcıman DS/IV:2819
555) kırgacı DS/IV:2822
556) kırkımcı DS/IV:2830
557) kırmıçcı DS/IV:2834
558) kırtılcı DS/IV:2838
559) kıskacı DS/IV:2843
560) kıskacılık DS/IV:2843
561) kışlakcı DS/IV:2847
562) kıtırcı DS/IV:2848
563) kıtırcılık DS/IV:2848
564) kıvcı DS/IV:2850
565) kızarcı DS/IV:2863
566) kirişkesmeci DS/VI:4562
567) kocacı DS/VI:4564
568) kodikçi [kotikçi] DS/IV:2899
569) koğcu DS/VI:4565
570) koğcu [kolcu] DS/IV:2902
571) kolluk bekçisi DS/IV:2912
572) konakçı DS/IV:2916
573) konakçı DS/VI:4566
574) konukçu DS/IV:2919
575) korkuculuk DS/IV:2927
576) kormutcu DS/IV:2927
577) korumcu DS/IV:2930
578) koruòcu [koruòçi, korukçu] DS/IV:2929
579) kovancı ısranı DS/IV:2940
580) kovculuk [kavculuk] DS/IV:2940
581) köçekçi DS/VI:4569
582) köçekçi [köcekçi] DS/IV:2948
583) köfteci (<küfte>Fars.) DS/IV:2950
584) kökçü DS/IV:2952
585) kömekçi DS/IV:2958
586) kömürcü DS/IV:2958
587) kömürcü şıkığı DS/IV:2958
588) köpekci DS/IV:2961

121
589) körükçü DS/IV:2970
590) köycülük DS/IV:2984
591) köyçü DS/IV:2984
592) kubuzçu DS/IV:2990
593) kudamacı DS/IV:2991
594) kuhcu DS/IV:2992
595) kullemci DS/IV:2996
596) kullukçu DS/VI:4573
597) kullukçu [kullığçı, kullukçu] DS/IV:2997
598) kurakçı DS/IV:3005
599) kuşçu DS/IV:3016
600) kuzguncu DS/IV:3022
601) küdrüvçü DS/IV:3026
602) kükçü DS/IV:3027
603) kükürt kibritciliği DS/IV:3027
604) künci [küncü] DS/VI:4578
(<gün+cü; Gülensoy, 2007, s.
590)
605) küncü [künci] DS/IV:3037
606) küncülü taş DS/IV:3037
607) küngeci [kümgeci] (<künge DS/IV:3039
(I))
608) kürtüncü DS/IV:3048
609) kürtüncülük DS/IV:3048
610) kütükcü DS/IV:3056
611) kütükçülük DS/IV:3056
612) lavgaracı (<lavgar (II)) DS/IV:3069
613) lavlavcı DS/IV:3069
614) leliyhci DS/IV:3073
615) lohçı DS/IV:3084
616) löplöpçü DS/IV:3094
617) lüpçü [lopçu, lopçu, löpçü, DS/IV:3096
löplöpçü, lüpçü, lümbürlüpçü,
lüpçü]
618) malakacı (<malaka (I)) DS/IV:3110
619) malbekçisi [malbekçi] DS/IV:3113
620) mamaca [mamacı] DS/IV:3115
621) mancılıò DS/VI:4587
622) mantıcı DS/VI:4588
623) mapçı DS/IV:3127
624) maşalacı (I) (<mÀşe>Fars.) DS/IV:3135
625) maşalacı (II) (<meşèale>Ar.) DS/IV:3135
626) matarakçı DS/IV:3136
627) mazaratçı (<maèzeret>Ar.) DS/VI:4591
628) mazıcılık DS/IV:3146
629) mehenkçi DS/IV:3152
630) menemenci DS/IV:3162
631) mennekçi DS/IV:3166
632) mennikçi DS/IV:3166
122
633) mentereci DS/IV:3166
634) meşeci DS/IV:3173
635) meydancı (<meydÀn>Ar.) DS/IV:3176
636) mılhcı DS/VI:4597
637) mıllıkçı [mıllıhcı] DS/IV:3185
638) mıllıòçı DS/IV:3185
639) mızıhçi DS/IV:3195
640) mızıkçı DS/IV:3195
641) mızıòçılık DS/VI:4598
642) mireççi (<mírÀs>Ar.) DS/IV:3203
643) mişmişçi DS/IV:3205
644) mitilci DS/IV:3206
645) moçmolculuk DS/IV:3208
646) momocu DS/IV:3210
647) moraycı DS/VI:4600
648) muçu DS/VI:4601
649) murçu DS/IV:3222
650) muştucu [muştucuböcü] DS/IV:3225
651) mücökçü [micözcü] DS/VI:4603
652) mühreci (<mühre (IV)) DS/IV:3229
653) müsürüfcü DS/IV:3231
(<müsrif<müsrif>Ar.)
654) nahırcı [naharcı, nahırçı] DS/IV:3234
655) nahuneci DS/VI:4604
656) namçı (I) DS/IV:3238
657) namçı (II) DS/IV:3238
658) naneci DS/IV:3240
659) naòırcı DS/VI:4604
660) neòırçi (<neòır) DS/IV:3245
661) novatcı DS/IV:3256
662) nühürcü DS/IV:3258
663) obacı DS/V:3261
664) oğuncu DS/V:3272
665) olacacı DS/V:3278
666) oltacı (<olta>Rum.) DS/VI:4614
667) onovçu DS/V:3286
668) orakçılık DS/V:3288
669) orannamacı DS/VI:4616
670) orçacı DS/V:3289
671) orçumcu DS/V:3289
672) ortakçı [ortakçı] DS/V:3291
673) ortakçı [ortaòçı] DS/VI:4617
674) oşşukçu [oşukçu] DS/V:3294
675) otacı DS/V:3294
676) otlakçı DS/VI:4618
677) otlakçı [otdaòcı] DS/V:3296
678) otlakçılık DS/V:3296
679) otrağçı DS/V:3296

123
680) oturakçı (I) DS/V:3299
681) oturakçı (II) DS/V:3299
682) oturmacı DS/VI:4619
683) oturmakçı [otumakçı, oturucu] DS/V:3300
684) oycu [ovçu, oyçu] DS/V:3302
685) ozancılık DS/V:3307
686) öcü (I) DS/VI:4622
687) öcü (I) [öhcü] DS/V:3310
(<*bö+cü; Gülensoy, 2007, s.
170)
688) öcü (II) DS/V:3310
689) öcü (II) DS/VI:4622
690) öcü (III) DS/V:3310
691) ökcülü DS/V:3327
692) öncü DS/VI:4626
693) öncü (II) DS/V:3337
694) öncülü DS/VI:4626
695) öncülük DS/V:3338
696) önekçi DS/V:3340
697) örümce (I) DS/V:3356
(<ör-üm+çi; Gülensoy, 2007, s.
673)
698) örümce (II) DS/V:3356
699) örümce (III) DS/V:3356
700) örümcekçi DS/V:3356
701) öteyancı DS/V:3359
702) ötlakçı DS/V:3360
703) ötrükçülük DS/V:3360
704) özüncü DS/V:3376
705) özüncülük DS/V:3376
706) paççı (<paç (I)) DS/V:3378
707) pafpafcı [pafpafçı] DS/V:3380
708) pallotçu DS/V:3389
709) parmakcılık DS/V:3399
710) parpıcı [parpulcu] DS/V:3400
711) pasafçı DS/V:3405
712) pasafçı DS/VI:4640
713) pastafçı DS/VI:4640
714) pastavcı DS/V:3407
715) patahcı DS/V:3409
716) pernekçi DS/V:3433
717) peşirefçi DS/VI:4646
718) pılışgacı DS/V:3442
719) pırtıcı DS/V:3447
720) picikci DS/V:3453
721) pineçi DS/VI:4651
722) pişikci DS/V:3464
723) poçacı DS/V:3467
724) pofpofcu DS/V:3468
124
725) pohpohcu DS/V:3469
726) porumcu DS/V:3473
727) pöçücü DS/V:3467
728) pöçükcü DS/VI:4654
729) pöçükçü DS/V:3480
730) pölütçü DS/V:3481
731) pulcu DS/V:3486
732) purutcu DS/V:3490
733) pusatçı DS/V:3492
734) puşgunçu DS/V:3493
735) pürnekçi DS/VI:4658
736) sabuncukargası DS/V:3509
737) sağancı DS/V:3514
738) sağancı [sağıncı] DS/VI:4663
739) salgaracı DS/V:3525
740) salgıncı DS/VI:4667
741) salgıncı [salguncu] DS/V:3526
742) salıkcı DS/V:3527
743) sallavcı DS/VI:4668
744) salyancı DS/VI:4669
745) salyancı [salmacı] DS/V:3532
746) sanadakçı DS/V:3536
747) sandıkçı DS/V:3538
748) sanıdakçı DS/V:3539
749) sapcı DS/V:3542
750) satıkçı DS/V:3552
751) savcı DS/V:3555
752) sayacı DS/V:3560
753) sayımcı DS/VI:4678
754) sayımcı [sayıcı, sayılancı, DS/V:3561
saylancı]
755) sezekçi DS/V:3601
756) sılacı DS/V:3609
757) sındımcı DS/V:3612
758) sınıkçı [sınıòcı] DS/V:3614
759) sınıkçılık DS/V:3614
760) sınıòçı [sınıkçı] DS/VI:4692
761) sırçancı DS/V:3617
762) sibişçi DS/V:3635
763) silebçi DS/VI:4698
764) sinci (II) DS/VI:4699
765) sinorcu (<sınır>Rum.) DS/VI:4700
766) sorgucu DS/V:3667
767) sortcu DS/V:3668
768) soygunçu DS/V:3671
769) soyuncu DS/V:3673
770) sögüncü DS/VI:4706
771) sucu DS/VI:4708

125
772) sucu (I) DS/V:3689
773) sucu (II) DS/V:3689
774) sullacı DS/V:3693
775) südcü DS/V:3707
776) sürekci DS/V:3720
777) sürekçi DS/VI:4715
778) süremci DS/VI:4715
779) süyümcü DS/V:3730
780) şakşakçı DS/VI:4720
781) şakşakçı (I) DS/V:3740
782) şakşakçı (II) DS/V:3740
783) şallavcı DS/V:3742
784) şÀnacı DS/V:3744
785) şapbancı DS/V:3745
786) şapçı (I) DS/V:3745
787) şapçı (II) DS/V:3745
788) şapulcu DS/VI:4722
789) şatafatçı DS/VI:4723
790) şatafçı DS/V:3754
791) şatafçılık DS/V:3754
792) şatdakçı DS/V:3754
793) şelekçi DS/V:3760
794) şellavcı DS/VI:4724
795) şelloğcu DS/VI:4724
796) şembelekçi DS/V:3761
797) şıltakçı [sıltakçı] DS/V:3770
798) şikaracı DS/V:3778
799) şikilci DS/V:3778
800) şükrancılık DS/V:3796
801) taklacı DS/V:3812
802) taktakcı DS/V:3813
803) tamgacı DS/V:3819
804) tapçı DS/V:3826
805) tapırcı (<taburcu) DS/V:3828
806) tarancı DS/V:3834
807) tarmıòcı DS/VI:4742
808) tartalcı DS/V:3837
809) taslakçı DS/V:3839
810) taşkalacı DS/V:3842
811) tatalacı (I) DS/V:3843
812) tatalacı (II) DS/V:3843
813) tatavacı DS/V:3845
814) tatavıcı DS/V:3845
815) tazarcı DS/V:3855
816) tazcu (<tazcı) DS/V:3855
817) tefeci DS/V:3860
818) tehçi DS/V:3862
819) tekcilik DS/V:3864

126
820) tekleci DS/V:3867
821) telci DS/V:3870
822) temciman (<tÀmm>Ar.) DS/V:3876
823) tenci DS/V:3879
824) tepirci DS/V:3886
825) terci (<ter (IV)) DS/V:3891
826) teşmiyetçi ol- DS/V:3900
827) tığçı DS/V:3910
828) tılçı DS/V:3914
829) tırancı DS/V:3920
830) tıravacı DS/V:3920
831) tırcı DS/V:3920
832) tırnakçı DS/VI:4763
833) tızıkçı DS/V:3930
834) tilçi DS/V:3933
835) toççu DS/V:3945
836) toholcu DS/V:3946
837) tokmakçı DS/V:3951
838) tokurcu (I) DS/V:3952
839) tokurcu (II) DS/V:3952
840) tokurcu (III) DS/V:3952
841) tomrukçu DS/V:3959
842) toòlucu DS/V:3946
843) topçu DS/VI:4771
844) torcu DS/V:3970
845) tortcu DS/V:3971
846) toscu [tosçu] DS/V:3974
847) toyçu DS/VI:4773
848) tozevlekçi DS/V:3979
849) tozcu DS/V:3979
850) tozcu DS/VI:4773
851) tufacı DS/V:3988
852) tulumbacı (I) DS/V:3991
853) tulumbacı (II) (<trompa>İta.) DS/V:3991
854) turnacı DS/V:3997
855) tuyumcu DS/V:4005
856) tüşmançılık DS/VI:4781
857) uhucu DS/VI:4785
858) umacı DS/VI:4039
859) ummacı DS/VI:4039
860) uncu DS/VI:4041
861) urusvayçılıò DS/VI:4789
862) ūvculuk (<avcılık) DS/VI:4049
863) uydurukçu DS/VI:4051
864) uykucu DS/VI:4051
865) üfürükçü DS/VI:4061
866) üllüpçü DS/VI:4065
867) ümeci DS/VI:4067

127
868) üstsukarcı DS/VI:4078
869) varvaracı DS/VI:4094
870) velveleci DS/VI:4805
871) vızıkçılık DS/VI:4104
872) yabancıla- DS/VI:4114
873) yabancılık DS/VI:4112
874) yabancısı- DS/VI:4114
875) yağcı DS/VI:4120
876) yağcıpelidi DS/VI:4120
877) yağlıcı DS/VI:4124
878) yakımcı DS/VI:4131
879) yalakacı DS/VI:4138
880) yalakçı DS/VI:4138
881) yalamıkcı DS/VI:4140
882) yalamukçu DS/VI:4812
883) yalamukçuluk DS/VI:4140
884) yalancı DS/VI:4140
885) yalancı dolma DS/VI:4141
886) yalancıkeçi DS/VI:4141
887) yalancısarma DS/VI:4141
888) yalançı DS/VI:4141
889) yalançı pehlivan DS/VI:4134
890) yalançısı ol- DS/VI:4141
891) yalçı (I) DS/VI:4145
(<yal+çı; Gülensoy, 2007, s.
1043)
892) yaldakçı DS/VI:4813
893) yalpacı DS/VI:4151
894) yaltaòcı DS/VI:4152
895) yaltaòcılıò DS/VI:4152
896) yaltaòçılıò DS/VI:4813
897) yalvıcı DS/VI:4152
898) yamacı DS/VI:4153
899) yamçı (II) DS/VI:4156
900) yunakçı DS/VI:4321
901) yancı (I) DS/VI:4164
902) yancı (II) DS/VI:4164
903) yancı (III) DS/VI:4164
904) yancı (IV) DS/VI:4164
905) yançı DS/VI:4165
906) yangıncılık getir- DS/VI:4168
907) yanıcı (<yanı) DS/VI:4168
908) yargacı DS/VI:4184
909) yarıcı [yarucu] DS/VI:4185
910) yarıya(rı)cı DS/VI:4188
911) yasakçı DS/VI:4193
912) yavcı DS/VI:4206
913) yavunculuk DS/VI:4210

128
914) yaygıcı [yayımcı] DS/VI:4211
915) yaylacı DS/VI:4214
916) yaymacı DS/VI:4215
917) yaymancı DS/VI:4216
918) yedekçi DS/VI:4222
919) yedekçilik DS/VI:4222
920) yedeyhçilik DS/VI:4819
921) yedici DS/VI:4222
922) yellehçi DS/VI:4238
923) yemçi DS/VI:4243
924) yenci DS/VI:4246
925) yersekçi DS/VI:4256
926) yesikçi DS/VI:4257
927) yeyleci DS/VI:4263
928) yılancı DS/VI:4266
929) yıldamcı [yıldacı, yıldaçı] DS/VI:4269
930) yıllıkcı, yıllıkçı DS/VI:4273
931) yırtımcı DS/VI:4276
932) yimeci DS/VI:4280
933) yimlikçi DS/VI:4280
934) yirtimci DS/VI:4282
935) yitikçi DS/VI:4283
936) yiyimci DS/VI:4286
937) yolakçı DS/VI:4825
938) yolcu (I) DS/VI:4291
939) yolcu (II) DS/VI:4291
940) yolcu (III) DS/VI:4291
941) yolcu (IV) DS/VI:4291
942) yolcu yolakçı DS/VI:4291
943) yollukçu DS/VI:4293
944) yollukçuluk DS/VI:4293
945) yorakçı DS/VI:4298
946) yordamcı DS/VI:4299
947) yosçu DS/VI:4301
948) yosçu DS/VI:4301
949) yozcu DS/VI:4305
950) yöreci DS/VI:4311
951) yörecilik DS/VI:4311
952) yugacı (I) DS/VI:4314
953) yugacı demiri DS/VI:4314
954) yumuşcu DS/VI:4320
955) yükçü DS/VI:4330
956) yünçü DS/VI:4332
957) yüzlekçi DS/VI:4339
958) yüzzacı DS/VI:4341
959) zakkarakçı DS/VI:4346
960) zangarakçı DS/VI:4349
961) zantacı DS/VI:4350

129
 962) zarencilik DS/VI:4351
963) zarıncı DS/VI:4351
964) zarıncı DS/VI:4832
965) zartacı [zartlakçı] DS/VI:4352
966) zavarcı DS/VI:4832
967) zencirci DS/VI:4362
968) zencircilik DS/VI:4362
969) zeppekçi DS/VI:4363
970) zerefetçi DS/VI:4834
971) zerinci (<zerin (II)) DS/VI:4364
972) zerinci DS/VI:4834
973) zevzeci (<sebze>Fars.) DS/VI:4365
974) zıllıcı DS/VI:4370
975) zıpçı DS/VI:4375
976) zırnıkçı (I) DS/VI:4381
977) zırnıkçı (II) DS/VI:4381
978) zırtıkçı DS/VI:4381
979) zibilci DS/VI:4387
980) zibilci DS/VI:4840
981) zipci [zipçi] DS/VI:4391
982) zipçi DS/VI:4841
983) zirefci DS/VI:4391
984) ziyancı (<ziyÀn>Fars.) DS/VI:4393
985) zopcu DS/VI:4397

1.1.41. +cIğAz / +cUğAz

+cAğIz ekinin işlevlerini aynı şekilde barındıran kalıcı ad yapma özelliği
olmayan bir ektir. Birleşik yapıya sahip olan ek işlek değildir. Sözcüğe sevgi,
küçültme, merhamet anlamı katar. adamcığaz, bebeciğez, hanımcığaz, kediciğez,
yavrucuğaz vb.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cığaz 1) atcığaz DS/I:367 (7)

(<Atlı karınca: Bayram yerinde
atcığazlar kuruldu.)
+cıvaz 2) başciğez DS/I:555
(<Çıban başı.)
+ciğez 3) buncıvaz DS/I:792
(<Buncağız, zavallıcık, küçük.)
+cuğaz 4) cincüvez DS/II:976
(<Çok küçük hayvan veya insan.)

130
 +cüvez 5) etcıvazım DS/III:1796
(<Efendicağızım.)
6) gucuğaz DS/III:2187
(<Kızcağız.)
7) günciğez DS/III:2225
(<Güneş.)

1.1.42. +CIK / +CUK

Yazılı dildeki işlek eklerden birisidir. “Adlara ve sıfatlara küçültme,
pekiştirme, sevgi ve acıma ifadesi katan bir ektir. Ayrıca adlar da türetmektedir.”
(Korkmaz, 2017, s. 126). Genellikle eklendiği sözcüğe vurgu katar. Ek kalıplaşması
olayına uğrayan sıfat yapım eklerinden biridir: kızılcık, maymuncuk, gelincik,
tatarcık gibi. Ekin belirli anlam özellikleri şunlardır. Sevgi anlamı katar: annecik,
bebecik, kuzucuk, Mehmetçik, tosuncuk vb. İyelik eki alarak sevgi ifadesini daha
da artıran örnekler verir: ablacığım, anneciğim, babacığım, kediciğim, Yusufçuğum
vb. Küçültme anlamında kullanılır: bağcık, dağarcık, kılçık, sözcük, tomurcuk vb.
Hastalık adları/tıp terimleri yapar: arpacık “göz çıbanı”, kızamıkçık “kızamığa
benzer bir hastalık”, pamukçuk “beyaz yara”, yılancık “kemik veremi” vb. Organ
adları/anatomi terimleri yapar: bademcik, beyincik, elmacık, kapakçık, karıncık vb.
Hayvan adları/hayvan bilimi terimleri yapar: gelincik, sığırcık, tatarcık, yusufçuk
vb. Yer adları yapar: Çınarcık, Gölcük, Kıbrısçık, Osmancık, Tepecik vb.

Ekin belirli yapı özelliklerini de şu başlıklar altında toplayabiliriz:

Kendinden önce bulunan sessiz harfi düşüren örnekleri vardır: mini(k)cik,
öpü(ş)cük, sıca(k)cık, ufa(k)cık, yumuşa(k)çık vb. Kendinden önce ünlü türeten
örnekleri vardır: az(ı)cık, bir(i)cik, dar(a)cık, genç(e)cik vb.

Diğer bazı ad yapımları şunlardır: bağcık, baltacık, bulgurcuk (gök.)

dağarcık (müz.-ruh.), dilcik (bit.-müz.-hayv.), dipçik, kabarcık (fiz.), kılçık (hay.-
bit.-sp.) kızılcık (bit.), kurbağacık vb.

Ağızlarda daha çok ad yapar. Çok az sıfat yapan ekin miktar belirtme
özelliği vardır.

araç gereç adı yapar: ayakcık “küçük el merdiveni, seyyar merdiven”,

bakırcık “bakraç”, bomcuk “el feneri ampulü”, ekecik “1.Toprak tencere. 2.Reçel
kavanozu.”, elcik (II) “haşhaş yağı çıkarılmakta kullanılan aygıt” vb.

131
 yer adı yapar: alancık “küçük düzlük”, arıncık “küçük göl”, buruncuk kaşı
“bir yanı engin, üstü düz tepe”, hamamcık “küçük hamam, gusülhane”, kıyıcık “pek
yakın, komşu yer” vb.

hayvan adı yapar: gogurcuk “kertenkele”, gukcuk “hindi”, kelincik “balık”,

kumacık “koyun ve kuzuya dadanan bir sinek”, süleymancık (I) “kertenkele”,
yumacık “kirpi” vb.

kuş adı yapar: alamancık “kanarya kuşu”, buğdaycık (II) “serçe”, cembercik
“saka kuşu”, cingencik “1.İspinoz.”, gugucuk “1.Kumru. 2.Yusufçuk kuşu.”,
hanımcık “saka kuşu” vb.

böcek adı yapar: alağancık “1-3 cm. boyunda, kahverenkli, vücutta gezdiği
zaman ısıran böcek”, birecik “bağlara dadanan küçük zararlı bir böcek”, fatmacık
“kınkanatlılardan kara benekli kırmızı renkte, kurtçukları yediği sayılan bir böcek”,
karıncacuk “ağustosböceği”, maymuncuk (III) “asmaların gözlerini yiyen hortumlu
bir böcek” vb.

birleşik hayvan adı yapar: ala sığırcık “beyaz renkli sığırcık”, akşamcık kuşu
“yarasa”, bardacık arısı “eşek arısından biraz küçük, ince yapılı, sarı kara, uzunca
arı (kendisi ve yuvası bardak şeklinde), yanbağacık “yengeç”, sıcancıkkuşu “tarla
sıçanı yiyen bir çeşit kuş” vb.

bitki adı yapar: bekmezcik “tarlalarda yetişen bir çeşit ot”, davşancık “kolay
yanabilen, kuş yumurtası gibi meyvesi olan, kokulu bir bitki.”, durnacık “parmak
uzunluğunda yaprakları olan ve beyaz çiçek açan bir ot”, hatuncuk (I) “süpürge
yapılan bir çeşit ot”, kapçık (III) “gelincik otu, börek otu” vb.

meyve adı yapar: göğemcik “böğürtlen”, kabarcık (I) “ince kabuklu

yuvarlak, beyaz, çekirdekli bir çeşit üzüm”, kara bardacık “mürdüm eriği”,
melencük “kiraz”, yusufcuk (II) “mandalina” vb.

çiçek adı yapar: altıncık “lâtin çiçeği”, bebekçik “gelincik çiçeği”,

karpuzcuk “düğün çiçeği”, kesercik “karçiçeği, çiğdem”, nevbetçik “papatya” vb.

birleşik bitki adı yapar: alkara kılçık “siyah kılçıklı bir buğday”, bakır
bağcığı “dere kenarlarında yetişen bir çeşit sarmaşık”, ebecik otu “bir çeşit tarla

132
otu”, gelincik mancarı “yenilebilir bir çeşit ot”, kısacıkmahmut “tütüne karıştırılıp
içilen, sarılık hastalığında kullanılan yaban otu” vb.

yiyecek adı yapar: ekmekçik “küçük beyaz ekmek”, külcük “külde pişirilen
çörek”, mıngırcık “dört köşe kesilip pişirilmiş hamurun üstüne yoğurt dökerek
yapılan bir çeşit mantı” norcuk “1.Çökelek. 2.Süt kesiği.”, orcik<örücük “cevizli
sucuk” vb.

organ adı yapar: almacık (I) “kalça kemiği, uyluk başı”, elçik “küçük el”,
gurçcuk “böbrek”, kapçık (V) “göz kapağı”, yapracık “kulak” vb.

hastalık adı yapar: gelincik (I) “1.Verem. 2.Kalp hastalığı. 3. Yılancık

hastalığı”, gınacık “1.Ekin saplarında belirip ürüne zarar veren bir çeşit hastalık.
2.Buğday, domates ve bazı sebzeleri kurutan bir çeşit hastalık.”, horazcık “bir çeşit
boğaz hastalığı”, kırnapçık “anjin, boğaz hastalığı”, kızılcık (I) “1.Kızamık
hastalığı. 2.Bir çeşit çiçek hastalığı.” vb.

yağış şekli adı yapar: bulgurcuk “dolu”, doburcuk “iri taneli yağmur”,
gügürcük “küçük dolu tanesi”, kürpecik “yuvarlak, sert kar tanesi, bulgurcuk”,
siğircik “1.İri damlalı yağmur. 2.Bahar yağmuruyla yağan ince kar.” vb.

yapı adı yapar: alatçık “2.Çingene çadırı.” alayçik “küçük bağ evi”, biricik
“kireç ve çamurdan yapılan tahıl ambarı”, cilacık “kulübe”, evcik “çocukların oyun
oynamak için yaptıkları ev” vb.

oyun adı yapar: dipçik (V) “düğünlerde şarkı söyleyerek oynanan bir halk
oyunu”, domuzcuk “çocukların oynadığı bir oyun”, ebecik “çocukların oynadıkları
bir çeşit oyun”, kıpçık (II) “vücut titretilerek oynanan bir oyun”, kırkcık “saklambaç
oyunu” vb.

akrabalık adı yapar: abacık “anne”, abbacık “abla”, anacık “anne”, hahcuk
“teyze”, kadıncık “görümce” vb.

çocuk diline ait adlandırmalar (Küçük, 2016, s. 423) yapar: hohucuk “çocuk
dilinde, umacı”, hapıcık “çocuk diline bir lokma, bir yudum”, maacik “çocuk
dilinde koyun ve keçi yavrusu”, ohcuk “çocuklar arasında oh olsun anlamında
kullanılır” gibi.

133
 motif adı yapar: akıtmacık “kilim, yün çorap ve heybelerde kullanılan bir
çeşit motif”, barmacık “kilim ve kıl dokumalarında kullanılan bir motif”, basmacık
(II) “kilimlerde kullanılan bir motif”, depecik “bir kilim motifin adı”, kapaklıcık
“bir kilim motifi” vb.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: bürüncük “ham ipekten dokunmuş bez”,

dabancık “ayakkabı” dipcük “sigara izmariti”, kepçecik (I) “yağmur duası”, yancıh
“geniş kalça” vb.

sıfat yapar: buldumcuk “şirin”, cıbıldacık “çırılçıplak”, dilçik “1.Kolay ve

inandırıcı konuşan. 2.Çok konuşan.”, göbçecik “çok güzel”, yencecük “2.Yeğni,
hafif.” vb.

miktar belirten sıfat yapar: bicik (II) “2.Bir tane, bir tanecik”, bitecik “bir
tanecik”, dıvılcık “küçük, ufacık”, fisgecük “küçücük, ufacık”, gıdımcık “pek az”,
oncacık “o denli az, azıcık” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cıg 1) abacık [abacıḫ] DS/I:5 (648)

+cıg 2) abbacık (II) DS/I:14
+cıh 3) accık [accacık, accıcık, accıg, DS/I:41
accucuḫ, accuk (I), acçık,
acıcıcık, acıcıḫ, acıcık, acıcuk,
acıḫ (II), acık (I), ācık, acicik,
acik, acucuḫ, acucuk, acuḫ (III),
acuk (II), acük, açcık, açcuḫ,
açcuk, aççık, aççıkça, aççik,
açıcuk] (<az)
+cıh 4) acıcık [acıò, acık, acicik] (<az) DS/VI:4407
+cıh 5) acıksın- (II) (<az) DS/I:49
+cık 6) ağeçcik DS/I:88
+cıò 7) akarcık DS/I:139
+cih 8) akıtmacık DS/I:154
+cik 9) akkayacık DS/I:155
+ciyh 10) akşamcık kuşu DS/I:162
+cuh 11) ala sığırcık DS/I:199
+cuk 12) alacık DS/VI:4415
+cuò 13) alağancık DS/I:188
+cüg 14) alamançık DS/I:193
+cük 15) alancık, alañcık DS/I:195
+çık 16) alatçık DS/I:201

134
+çiğ 17) alayçik DS/VI:4416
+çik 18) alçacık (<alçak) DS/VI:4417
+çuk 19) alçacık DS/I:209
+çük 20) aleyçik [alacık] DS/I:211
+zık 21) alkara kılçık [alkara kılçuk] DS/I:222
22) almacık DS/VI:4418
23) almacık (I) [almacıḫ, almacuk (I), DS/I:226
almecik]
24) almacık (II) DS/I:227
25) almacık (III) DS/I:227
26) almacık otu [almacuk (II)] DS/I:227
27) almacuḫ [almacuk gemugu] DS/I:227
28) altıncık DS/I:231
29) anacık [ancık (I)] DS/I:244
30) aracık (<dar) DS/I:292
31) araçığ [araçuk] DS/VI:4423
32) arap kılçığı DS/I:299
33) arıncık DS/I:321
34) armacık DS/I:328
35) arpacık (I) DS/I:330
36) arpacık (II) DS/I:330
37) arpacık (III) DS/I:330
38) arpacuḫ [arpacuk] DS/I:330
39) asorcuk DS/I:347
40) ayakcık DS/I:400
41) ayakçık DS/I:402
42) aycık [aycuk] (<az) DS/I:410
43) aygırcık DS/I:414
44) aygırcık DS/VI:4436
45) ayıcık DS/I:416
46) aykaracığı DS/I:422
47) aynacıklı (I) (<Àyīne>Fars.) DS/I:426
48) aynacıklı (II) DS/I:426
49) azacıḫ [azacık, azacuḫ, azacuk] DS/I:434
50) Àzacık DS/VI:4438
51) azucuk DS/I:443
52) azzık (II) (<azcık) DS/I:444
53) babacık (I) DS/I:448
54) babıcık [babicik] DS/I:452
55) bÀcık (<bağ) DS/I:457
56) bağacık (I) DS/I:473
57) bağacık (II) DS/I:473
58) bağarcık DS/VI:4441
59) bağarcık (I) [baharcık, baharcik] DS/I:474
60) bağcık DS/VI:4442
61) bağcık (I) DS/I:476
62) bağcık (II) DS/I:476
63) bağcık (III) DS/I:476

135
64) bağcık at- DS/I:476
65) bağcıklı yarım potin DS/I:476
66) bakır bağcığı DS/I:494
67) bakırcık DS/I:494
68) balbalıcık DS/I:500
69) balcık DS/I:501
70) baltacık [baltacık demiri, DS/I:511
baltacuk, baltancuk]
71) barcık DS/I:527
72) bardacık [badacık, DS/I:527
bağdacık,bağdacık eriği,
bardacık]
73) bardacık arısı DS/I:527
74) barmacık DS/I:534
75) barmakçık DS/VI:4446
76) basmacık (I) DS/I:544
77) basmacık (II) DS/I:544
78) baş bürümcüğü DS/I:555
79) bayramcık ol- DS/I:574
80) bebecük DS/I:590
81) bebekçik DS/I:590
82) bekmezcik DS/I:604
83) bencik DS/I:626
84) beşcecik DS/I:642
85) beyazdikencik üzümü DS/I:647
86) bicik (II) [biceccik, bicecik, DS/I:681
bicΨcik, biddecik] (<bir)
87) bidercik DS/I:685
88) birecik (I) (<pire) DS/I:699
89) biricik DS/I:701
90) bisamcık DS/I:703
91) bitecik [bitecük, biticik, biteycik] DS/I:708
92) biyocuk DS/I:713
93) boccık [boccik, boçcik, boççık] DS/I:715
94) boccik kemiği DS/I:716
95) boğcık (<bağ) DS/I:728
96) bomcuk DS/I:736
97) bostancık DS/I:742
98) boyun düğmeciği DS/I:748
99) buğdaycık (I) DS/I:780
100) buğdaycık (II) DS/I:780
101) buğdaycık (III) DS/I:780
102) buğdaycık otu DS/I:780
103) buldumcuk DS/I:787
104) buldumcuk delisi DS/I:787
105) buldumcuk ol- DS/I:787
106) bulgurcuk DS/VI:4467
107) bulgurcuk (I) [bulkurcuk] DS/I:788
108) bulgurcuk (II) DS/I:788
136
109) bulgurcuk (III) DS/I:788
110) buncacuò DS/I:792
111) buncucuò, buncucuk (II) DS/I:792
112) buruncuk kaş DS/I:803
113) bülücük [bülücüyh] DS/I:821
114) bürcük (<bir) DS/I:824
115) bürücük (I) (<bir) DS/I:828
116) bürüncük DS/VI:4470
117) bürüncük DS/I:829
118) büstencik DS/I:830
119) camçı [çamcı (II)] (<yamçı) DS/II:853
(<yan+çuk; Gülensoy, 2007, s.
853)
120) cembercik DS/II:879
121) cemcük ağız [çemcik] DS/II:879
122) cıbacık [cıcık (VII)] (<cıba (I)) DS/II:888
123) cıbıldacık [cıblacik] DS/II:891
124) cığırcık [cığcık (II)] DS/II:902
125) cımıcık DS/VI:4473
126) cıracuk DS/II:925
127) cıvcık (II) (<cıv (I)) DS/II:942
128) cızıcık DS/II:948
129) cibcik (I) (<dip) DS/II:953
130) cibcik (II) DS/II:953
131) cibecik DS/II:953
132) cibicik çal- [cibiciklen-, cibcük DS/II:954
çal-, çipicik çal-]
133) cicecik DS/II:958
134) cicicik DS/II:958
135) cilacık DS/II:964
136) cingencik DS/II:979
137) cipcik (I) (<cip (III)) DS/II:983
138) cipcik (II) DS/II:983
139) corcuk DS/II:1001
140) çakincik DS/II:1045
141) çançık (<çañ (III)) DS/II:1067
142) çançuk DS/II:1067
143) çembelcik DS/II:1127
144) çencik [cencik (II), çencık] DS/II:1133
145) çıñgacık DS/II:1179
146) çıpcık DS/II:1183
147) çimçik (II) DS/II:1222
148) çimkecik DS/II:1224
149) çökecik DS/II:1281
150) çörcük (<çör (I)) DS/II:1291
151) çörçüklen- DS/II:1291
152) çullucuò DS/II:1303
153) çüzecik su DS/II:1310
154) dabancık DS/II:1314
137
155) dadacuh DS/II:1317
156) dağarcık (II) DS/II:1323
157) dağarcık (III) DS/II:1323
158) dağarcık (IV) DS/II:1323
159) dağarcık (V) DS/II:1323
160) dahacık (II) DS/II:1328
161) dapcik DS/II:1364
162) daracık (II) DS/II:1366
163) daracuò DS/II:1366
164) dartçık DS/VI:4485
165) darucuk DS/II:1374
166) davarcık DS/II:1378
167) davşancık DS/II:1382
168) dencik DS/II:1420
169) depecik DS/II:1427
170) depecük DS/II:1427
171) dıvılcık (I) DS/II:1474
172) dibcik (I) DS/II:1478
173) dibçik [dibcik (II), dipcik (I), DS/II:1478
dipçik (II) ]
174) diğircik DS/II:1483
175) dikencik DS/II:1486
176) dikencük DS/II:1486
177) dilcik DS/II:1492
178) dilçik (I) DS/II:1492
179) dilçik (II) DS/II:1492
180) dilçik (III) DS/II:1492
181) dilkicik DS/II:1495
182) dingilcik DS/II:1504
183) dipcik (III) DS/II:1510
184) dipcik (IV) DS/II:1510
185) dipcük DS/II:1510
186) dipçik (III) DS/II:1510
187) dipçik (IV) DS/II:1510
188) dipçik (V) DS/II:1510
189) dipçik (VI) DS/II:1510
190) dipçik (VII) DS/II:1510
191) diyancık DS/II:1528
192) doburcuk DS/II:1534
193) domurcuk [domburcuk, DS/II:1553
dorumcuk (I), dumurcuò]
194) domuzcuk DS/II:1555
195) dulcuk DS/II:1596
196) dulçuk DS/II:1596
197) durnacık DS/II:1606
198) durucuk (II) DS/II:1607
199) durucuk dur- [durucuk yap-] DS/II:1607
200) düğücüklen- DS/II:1623

138
201) düğücük (III) DS/II:1623
202) düğüncük DS/II:1625
203) düğürcük DS/VI:4490
204) düğürcük (III) DS/II:1625
205) düğürcük (IV) DS/II:1625
206) düğürcük (V) DS/II:1625
207) düğürcük (VI) [düğülcük (II), DS/II:1625
düürcük]
208) düğürcüklen- DS/II:1626
209) dünnacık DS/II:1632
210) düvülcük (II) DS/II:1642
211) düyülcüg DS/II:1643
212) düyülcüg ol- DS/II:1643
213) ebecik DS/III:1651
214) ebecik otu DS/III:1651
215) ebecük DS/III:1651
216) ecük (I) [eccik, eccük, ecicik, DS/III:1662
ecik (I), ecücük, eçcik, eçcük,
eççük] (<az)
217) efcik kefcik DS/III:1667
218) ekecik DS/III:1693
219) ekecik DS/VI:4494
220) ekmekcik (I) DS/III:1696
221) elÀmencik DS/III:1702
222) elcik (I) DS/III:1705
223) elcik (II) DS/III:1705
224) elcik (V) DS/III:1705
225) elcik (VI) DS/III:1705
226) elcik (VII) DS/III:1705
227) elcik (VIII) DS/III:1705
228) elcük DS/III:1706
229) elçik (I) DS/III:1706
230) elçik (II) DS/III:1706
231) elçük DS/III:1707
232) elecik (II) DS/III:1709
233) elevcik [elevçik] DS/III:1712
234) elmacık (I) DS/III:1725
235) elmacık (II) DS/III:1725
236) elmacıksız DS/III:1725
237) emecük DS/III:1732
238) enciği çık- DS/III:1744
239) encik (III) DS/III:1744
240) encik (IV) (<en (III)) DS/III:1744
241) encük üncük DS/III:1744
242) evcik DS/VI:4501
243) evcik (I) [evcük (I)] DS/III:1801
244) evcik (II) DS/III:1801
245) evcik (III) [evcük (II)] DS/III:1801
246) ezmencik ezmencik DS/III:1830
139
247) ezücük (<az) DS/III:1830
248) fatmacık DS/III:1839
249) ferecik DS/III:1844
250) fıcık [fıdıcık] (<ufak) DS/III:1849
251) fıncık (I) DS/III:1853
252) fıncıò DS/III:1852
253) ficik (I) DS/III:1863
254) ficik (II) (<ufak) DS/III:1863
255) filçik (II) DS/III:1864
256) fisgecük DS/III:1871
257) gabarcık DS/III:1884
(<kabar+cık; Gülensoy, 2007, s.
448)
258) gabarcuk DS/III:1884
259) gabcık (I) DS/III:1884
260) gabcık (II) DS/III:1884
261) gabcık (III) [gabcuò, gabcuk, DS/III:1884
gabçık, gaburcuk]
262) gabırcık DS/III:1885
263) gacacuk [gocacuk] DS/III:1886
264) gakgucik DS/III:1896
265) gapcık (I) [gapçuò, gapcuk, DS/III:1916
gapçık]
266) gapcık(II) DS/III:1916
267) gapçık DS/III:1916
268) gara gabarcık DS/III:1919
269) gara gılçıh DS/III:1918
270) garagabarcuk DS/III:1918
271) garçik DS/III:1922
272) gargacık DS/III:1923
273) gaşucuò (<kaşık) DS/III:1935
274) gayganacuò DS/III:1945
275) geberciklen- DS/III:1956
276) gececük (<geç) DS/III:1958
277) gelincik (I) DS/III:1989
278) gelincik (II) DS/III:1989
279) gelincik (III) [gelincük] DS/III:1990
280) gelincik mancarı DS/III:1990
281) gelincikleme DS/III:1990
282) gıbçık DS/III:2024
283) gıdımcık [gıdımcuk] DS/III:2034
284) gılcık (I) [gılçuk] (<kıl) DS/III:2039
285) gılıncık [gılcık] DS/III:2042
286) gımıcık DS/III:2045
287) gınacık DS/III:2046
288) gındurcuk DS/III:2049
289) gıpçık (I) DS/III:2051
290) gıpçık (II) DS/III:2051
291) gırıncık DS/III:2058
140
292) gocacık (I) DS/III:2089
293) gocacık (II) DS/III:2089
294) gogurcuk DS/III:2095
295) göbçecik DS/III:2113
296) göğemcik DS/III:2128
297) gömcük DS/III:2148
298) göncük (I) DS/III:2152
299) göncük (II) DS/III:2152
300) göncük (III) DS/III:2152
301) göpcük (I) [göbcük, gobçük, DS/III:2156
göpçük (I)]
302) göpcük (II) DS/III:2157
303) göpcük (III) DS/III:2157
304) göpcük (IV) DS/III:2157
305) göpcük (V) DS/III:2157
306) göpcük (VI) DS/III:2157
307) göpçük (III) DS/III:2157
308) gözcük DS/III:2177
309) gözçük DS/III:2177
310) gucacuk DS/III:2186
311) gugucuk [gugukçuk, guguşcuk, DS/III:2189
guguşçuk]
312) gukcuk DS/III:2190
313) gurbacık DS/III:2197
314) gurçcuk [gurccik, gurçik] DS/III:2198
315) gügürcük DS/III:2216
316) hahciyh [haòcıò, hahcik] DS/III:2252
317) hahçuk DS/III:2252
318) halaçcık DS/III:2256
319) haleyçik DS/III:2259
320) hamamcık (<óamamcık>Ar.) DS/III:2263
321) hamçık [hamçuk] DS/III:2266
322) hamecik [hamacük, hameçik, DS/III:2266
hamecük, hamencük, hamençük,
hamitcik, hemecük, hemeçik,
hemeçük, hemetcik]
323) hamicik DS/III:2267
324) hanımcık DS/III:2274
325) hanicik DS/III:2275
326) hapıcık DS/III:2280
327) hatuncuk (I) DS/III:2307
328) hatuncuk (II) DS/III:2307
329) hatuncuk (III) DS/III:2307
330) hemencük DS/III:2337
331) hemicük DS/III:2338
332) hıçıçık DS/III:2357
333) hohucuk [hokucuk] DS/III:2395
334) homcuk homcuk DS/III:2400
335) hopucuk et- DS/III:2406
141
336) hopucuk kalk- DS/III:2406
337) hopucuk ol- DS/III:2406
338) horazcık DS/III:2410
339) horçcuk DS/III:2410
340) hotulcuk DS/III:2420
341) humarcık DS/III:2442
342) hüpçük DS/III:2450
343) ıcık (I) [ıccıg, ıcıcık, ıcıh, iccik, DS/IV:2456
icık, icicik, icik (II)] (<az)
344) ıfıcık DS/IV:2455
345) ıkırcık ol- DS/IV:2464
346) ıkırcıkla- DS/IV:2464
347) ıkırcıklı [ikircikli] DS/IV:2464
348) ıscacık [ıscacuò] DS/IV:2495
349) ıycık [ızcık, ızıcıò, ızıcık] DS/IV:2499
350) iğcik (I) DS/IV:2510
351) iğcik (II) DS/IV:2510
352) iğnecik DS/IV:2513
353) ikicikli DS/VI:4525
354) ikicikli [ikicüklü] DS/IV:2515
355) ikincüklü [ikincüyhlü] DS/IV:2516
356) ikircik [ıkırcık (I), ikicik (I), DS/IV:2516
ikilcik]
357) ikirciklen- DS/IV:2517
358) iknecik DS/IV:2517
359) ilancık (<yılan) DS/IV:2518
360) ilancıò DS/IV:2518
361) imicik DS/IV:2536
362) incicik DS/IV:2539
363) inecik (II) DS/IV:2541
364) ineçik DS/IV:2541
365) ipçik DS/IV:2546
366) iştecik DS/IV:2567
367) ivcik civcik DS/IV:2571
368) iycik DS/IV:2574
369) iyilcik DS/IV:2575
370) kabarcık (I) DS/IV:2582
(<kabar+cık; Gülensoy, 2007, s.
448)
371) kabarcık (II) DS/IV:2582
372) kabarcık otu DS/IV:2582
373) kabarcıklı DS/IV:2582
374) kabırcık DS/IV:2584
375) kabircik DS/IV:2584
376) kadıncık DS/IV:2591
377) kalacük DS/IV:2608
378) kapaklıcık DS/IV:2630
379) kapcık (I) [kapçık] DS/IV:2632
380) kapcık (II) DS/IV:2632
142
381) kapcuk (I) DS/IV:2632
382) kapcuk (II) DS/IV:2632
383) kapçık (I) [kapçık (I), kapcuò, DS/IV:2632
kapçuk (I)]
384) kapçık (II) [kapçık (III)] DS/IV:2633
385) kapçık (III) DS/IV:2633
386) kapçık (V) DS/IV:2633
387) kapçık (VI) DS/IV:2633
388) kapçık (VII) DS/IV:2633
389) kapçık (VIII) DS/IV:2633
390) kapçık (IX) DS/IV:2633
391) kapçık (X) DS/IV:2633
392) kapçık [kapçuk] DS/IV:4535
393) kapçık otu DS/IV:2632
394) kapçıklı DS/IV:2633
395) kapçuk (I) [kapçık (I)] DS/IV:2633
396) kapçuk (II) DS/IV:2633
397) kapçuklan- DS/IV:2633
398) karabadacık DS/IV:2638
399) karacacık DS/IV:2640
400) karacuh DS/IV:2641
401) karakabarcık DS/IV:2646
402) karakazancık DS/IV:2647
403) karakılçık DS/IV:2647
404) karakılçık DS/VI:4536
405) karcık üzümü DS/IV:2656
406) karıncacık DS/IV:2664
407) karıncacuk DS/IV:2664
408) karpuzcuk (<òarpÿz>Ar.) DS/IV:2668
409) kavuçcuk DS/IV:2694
410) kaymacık DS/IV:2704
411) kaymacık DS/VI:4542
412) kazacık DS/IV:2710
413) kazancık DS/IV:2711
414) kefcikli DS/IV:2719
415) kelcik (I) DS/IV:2726
416) kelcik (II) DS/IV:2726
417) kelçik DS/IV:2726
418) kelçuk DS/IV:2726
419) kelçük DS/IV:2726
420) kelicik DS/IV:2733
421) kelincik DS/IV:2734
422) kemcik (I) DS/IV:2737
423) kemcik (II) [kemçik (IV)] DS/IV:2737
424) kemçik (I) [kemcük, kemcuk, DS/IV:2738
kemçük]
425) kemçik (II) DS/IV:2738
426) kemçik (III) DS/IV:2738

143
427) kemçik (IV) DS/IV:2738
428) kemçük DS/IV:2738
429) kepcük DS/IV:2745
430) kepçecik (I) DS/IV:2745
431) kepçecik (II) DS/IV:2745
432) kepçük [kapçık, kemçik (I), DS/IV:2745
kemcük, kençik, kepçik]
433) kesekçik DS/IV:2762
434) kesercik DS/IV:2763
435) kıdımcık DS/VI:4553
436) kılacuk DS/IV:2793
437) kılcıklı DS/IV:2795
438) kılcıksız DS/IV:2795
439) kımıcık [kırıcık, kıymıcık] DS/IV:2803
440) kınacık [kınacuk (I)] DS/IV:2805
(<hinnÀé>Ar.)
441) kınacuk (II) DS/IV:2805
442) kınıcık DS/IV:2811
443) kıpçık (I) DS/IV:2813
444) kıpçık (II) DS/IV:2813
445) kırkcık DS/IV:2830
446) kırnapçık DS/IV:2835
447) kısacık mahmut DS/IV:2840
448) kıvıcık DS/IV:2850
449) kıvılcık DS/IV:2851
450) kıyıcığından geç- DS/IV:2856
451) kıyıcık DS/IV:2855
452) kızılcık (I) DS/IV:2865
453) kızılcık (II) DS/IV:2865
454) kızılcık (III) DS/IV:2865
455) kızılcık (IV) DS/IV:2865
456) kızılcık (V) DS/IV:2865
457) kızılcık çorbası DS/IV:2865
458) kızılcık süz- DS/IV:2865
459) kızılcık tarhanası DS/IV:2865
460) kızılcıktan düş- DS/IV:2865
461) kızılcuh çıkar- DS/IV:2865
462) kızlarcık DS/IV:2869
463) kipcik (I) DS/IV:2875
464) kipcik (II) DS/IV:2875
465) kobacık DS/IV:2890
466) kocacık (I) DS/IV:2892
467) kocacık (II) DS/IV:2892
468) koluncuk DS/IV:2913
469) komçik DS/IV:2915
470) kovancık DS/IV:2940
471) köpçük (I) DS/IV:2961
472) körcükle- DS/VI:4571

144
473) kulecik (<kulle>Ar.) DS/IV:2996
474) kumacık DS/IV:2999
475) kurbacık (II) DS/IV:3006
476) kurbağacık (I) [kurbacık (I)] DS/IV:3006
477) kurbağacık (II) DS/IV:3006
478) küçük basmacık DS/IV:3025
479) külcük DS/IV:3027
480) küpcük DS/IV:3041
481) küpecik (I) [küpecük] (<küpe DS/IV:3041
(II))
482) küpecik (II) DS/IV:3041
483) küpecik [küpercik] DS/VI:4579
484) kürpecik DS/IV:3047
485) lopcuk lopcuk (I) DS/IV:3088
486) lopcuk lopcuk (II) DS/IV:3088
487) lopcuk lopcuk (III) DS/IV:3088
488) lüpcük DS/IV:3096
489) maacik [mÀcik] DS/IV:3098
490) mancük [mançuk] DS/IV:3120
491) mangırcık DS/IV:3122
492) maymuncuk (I) DS/IV:3143
(<meymÿn>Ar.)
493) maymuncuk (II) DS/IV:3143
494) maymuncuk (III) DS/IV:3143
495) meççik (I) DS/IV:3148
496) melencük DS/IV:3156
497) mencik (I) DS/IV:3160
498) mencik (II) [mencük] DS/IV:3160
499) mığırcık DS/VI:4596
500) mıngırcık DS/IV:3186
501) milçik (<mil (II)) DS/IV:3199
502) mitcik DS/IV:3205
503) moççuk DS/IV:3208
504) morcuk DS/IV:3211
505) morcuklamak DS/IV:3211
506) morcuòdur- DS/VI:4600
507) morçuk DS/IV:3211
508) muratçık [muradcık] DS/IV:3221
509) nancacik DS/IV:3240
510) nedircik DS/IV:3244
511) nevbetçik DS/IV:3249
512) norcuk DS/VI:4606
513) òalçik DS/III:2259
514) ofurcuk DS/V:3268
515) ohcuk [ohucuk] DS/V:3274
516) olcacık DS/V:3279
517) oncacık DS/V:3284
518) orcik (II) DS/V:3289

145
 (<ör-ü+cük; Gülensoy, 2007, s.
629)
519) ormancık DS/V:3290
520) öğücük DS/VI:4624
521) ököncük (<öykü) DS/V:3327
522) örencik DS/V:3348
523) özencik DS/V:3373
524) paltacık DS/VI:4636
525) paltacık [pallacık, pallancık] DS/V:3389
526) pamburcuk DS/V:3390
527) pampacık [pampΨcik] DS/V:3390
528) pancarcık DS/V:3392
529) papuşcuk DS/V:3396
530) parlacık [parcaluò] DS/V:3399
531) parmakçık DS/VI:4638
532) pirecik DS/V:3460
533) pirecik devecik ol- DS/VI:4651
534) pitecik DS/VI:4652
535) potcuk DS/V:3475
536) sakarcık DS/V:3520
537) sepetçik (<seped>Fars.) DS/V:3586
538) sıcancık DS/VI:4689
539) sıcancıkkuşu DS/VI:4689
540) sıpçık DS/V:3615
541) sıyrancık DS/V:3629
542) siğircik DS/V:3633
543) sivilcik [sığırcık, siğilcik, silcik DS/V:3650
(II), sivilçik, siyilcik, siyilcük,
siyircik, siyircük]
544) siyicik DS/V:3653
545) siyircik (I) DS/VI:4701
546) siyircik (II) DS/VI:4701
547) songurcuk DS/V:3666
548) sucuk (I) DS/V:3689
549) sucuk (II) DS/V:3689
550) sucuk (III) DS/V:3689
551) sucuk (IV) DS/V:3689
552) süleymancık (I) [sülemancık, DS/V:3709
süleymencik (I), sülmancık]
553) süleymancık (II) DS/V:3709
554) süleymencik (II) DS/V:3710
555) süleymencik [sülΨmencik] DS/VI:4712
556) şalgamcık (<şelgam>Fars.) DS/V:3741
557) şipçik (II) DS/V:3783
558) şişe hemeçiği [şüşehametçik] DS/V:3788
559) şugadacık DS/V:3795
560) şuncacuò DS/VI:4732
561) tağarcık DS/VI:4734
562) takımcık DS/V:3810
146
563) tanrıdeveciği DS/V:3823
564) tavacık (I) (<tÀve>Fars.) DS/V:3847
565) tavacık (II) DS/V:3847
566) tavşancık (I) DS/V:3850
567) tavşancık (II) DS/V:3850
568) tavşancık (III) DS/V:3850
569) tekbasmacık DS/VI:4749
570) tencik DS/V:3879
571) tepecik (I) DS/V:3883
572) tepecik (II) DS/V:3883
573) teşincik DS/V:3900
574) tevecik DS/V:3903
575) tezmecik DS/VI:4759
576) tıkıcık DS/VI:4760
577) tıkılcık DS/V:3912
578) tıngacık DS/V:3916
579) tincecik DS/V:3936
580) tincik (I) DS/V:3936
581) tincik (II) DS/V:3936
582) tohumcuk (<tuóm>Fars.) DS/V:3947
583) tokmaklıcığcık DS/V:3951
584) tokurcuk DS/V:3953
585) tomdurcuk DS/V:3958
586) topacık DS/V:3963
587) tüğürcük DS/VI:4779
588) tüğürcük (I) DS/V:4007
589) tüğürcük (II) DS/V:4007
590) tümbasmacık DS/V:4012
591) tüncük DS/V:4013
592) ufacık (<ufak) DS/VI:4026
593) umacık DS/VI:4038
594) uvacık (<ufak) DS/VI:4048
595) ücük (II) (<az) DS/VI:4057
596) üçdenecik DS/VI:4058
597) üstünebarmacık DS/VI:4799
598) varcık DS/VI:4093
599) yamçı (I) DS/VI:4156
(<yan+çuk; Gülensoy, 2007, s.
1051)
600) yamçuk DS/VI:4156
601) yamçuk [yangçuk] DS/VI:4156
602) yanbağacık DS/VI:4163
603) yancıh DS/VI:4165
604) yancık (I) DS/VI:4164
605) yancık (II) DS/VI:4164
606) yancık (III) DS/VI:4164
607) yancuk (II) DS/VI:4164
608) yancuk (III) DS/VI:4164

147
 609) yanyancık DS/VI:4177
610) yapmacıklı DS/VI:4181
611) yapracık (<yaprak) DS/VI:4181
612) yatırcık DS/VI:4203
613) yemecik DS/VI:4243
614) yencecük DS/VI:4821
615) yılancık [yılancuò] DS/VI:4266
616) yılmancık DS/VI:4274
617) yiğilcik DS/VI:4278
618) yiilcik DS/VI:4279
619) yumacık DS/VI:4316
620) yumuşacık DS/VI:4320
621) yusufçuk (I) DS/VI:4324
622) yusufçuk (II) DS/VI:4324
623) yüksükcük (I) DS/VI:4330
624) yüksükcük (II) DS/VI:4330
625) yüsüfçük DS/VI:4336
626) zapçuk DS/VI:4350
627) zebcik DS/IV:4363
628) zıpçık (I) DS/VI:4375
629) zıpçık (I) DS/VI:4837
630) zıpçık (II) DS/VI:4376
631) zıpçık (II) DS/VI:4837
632) zıpçık (III) DS/VI:4376
633) zıpçık (IV) DS/VI:4376
634) zıpçık (V) DS/VI:4376
635) zıpçık (VI) DS/VI:4376
636) zıpçık (VII) DS/VI:4376
637) zıpçıkla- DS/VI:4376
638) zıpçıklı [zıpçıktı (I), zopcuk, DS/VI:4376
zopçuk (I)]
639) zırbıncık DS/VI:4378
640) zibcik (I) DS/VI:4386
641) zibcik (II) DS/VI:4386
642) zipcik DS/VI:4391
643) zobcuk, zopçuk (II) DS/VI:4397
644) zobcuk, zopçuk (III) DS/VI:4397
645) zobucuk DS/VI:4393
646) zopcuk (I) DS/VI:4842
647) zopcuk (II) DS/VI:4842
648) zopcuk (III) DS/VI:4842

1.1.43. +CIl / +CUl

Yazı dilinde sık kullanılmayan bir ektir. “Eklendiği ada “bir şeye
düşkünlük, alışkanlık, bağımlılık, benzerlik” işlevleri katan ad ve sıfatlar türetir.”
(Korkmaz, 2017, s. 127). Ek kalıplaşmasına uğramış bir sıfat yapım ekidir. Bağlılık

148
belirten sıfat yapar: adamcıl, babacıl, bencil, evcil, insancıl, kadıncıl vb. Yemeye
alışılan hayvana düşkünlüğü anlatan adlar yapar: balıkçıl, böcekçil, kurtçul,
sinekçil, yılancıl vb. Hayvan ve bitkinin sevdiği yeri belirten sıfat yapar: batakçıl,
çürükçül, gölgecil, sucul, tuzcul vb. Renk belirten sıfat yapar: akçıl, kırçıl vb. Terim
adları yapar: etçil (hayv.), otçul (hayv.), öncül (mant.) vb.

Ağızlarda da sık kullanılmayan, ad ve sıfat yapan eklerdendir.

hayvan adı yapar: balcıl “işçi arı”, iccil “çok küçük salyangoz”, kaymakçıl
“kertenkele”, kırçıl (II) “tavşan”, mezmencil “eti tatsız bir çeşit ufak balık” vb.

kuş adı yapar: davşancıl “tavşan avlayan yabanî kuş, doğan”, inekcil
“kuyruksallayan kuşu”, kepçecil “kaşıkçıl kuşu” sıçancıl “kerkenez kuşu”, tarakçıl
“başında tarak biçiminde tüyleri olan bir çeşit kuş”, urukçul “arıkuşu” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: alımcıl “1.Talip, müşteri, satın almaya

istekli olan kimse”, ayakçıl “taşınabilen merdiven”, başçıl “başkan, başbuğ, lider”,
damarcıl “kulunç”, kemikcil “aşık oyununa tutkun çocuk” vb.

sıfat yapar: buvacıl “obur, çok yemek yiyen”, hastacıl “hastalıklı”, kincil
“intikamcı”, namazcıl “sürekli namaz kılan”, yercil “yemek seçen” vb.

sıra bildiren sıfat yapar: dibcil “1.Sonuncu”, encül “birinci, ilk”, ortancıl
“1.Ortancı, ikinci.”, ökcül “ilk başlayan, ilk gelen, birinci” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cıl 1) adamcıl (<adem>Ar.) DS/VI:4407 (78)

+cil 2) ağcıl DS/I:86
+cul 3) ahcil DS/I:127
+cül 4) akcıl [akçıl] DS/I:144
+çıl 5) akcıllı [ağcıl] DS/VI:4413
+çil 6) akcıllıgarabalı DS/VI:4413
+çul 7) alımcıl DS/I:218
+çül 8) alımcıl ol- DS/I:218
9) ancıl DS/I:255
10) arakcıl, arakçıl DS/I:294
11) arpacıl DS/I:330
12) avcıl [avcil] DS/I:379
13) ayakçıl DS/VI:4434
14) babacıl DS/I:448

149
15) balcıl DS/I:501
16) barcıl DS/VI:4446
17) bardakcıl [bardakçıl] DS/I:529
18) başcıl [başçıl, başçul] DS/I:555
19) başçıl [başçul] DS/I:556
20) bencil DS/I:626
21) buvacıl (<boğa) DS/VI:4468
22) cabcıl DS/II:838
23) çincil DS/II:1226
24) çölmekçil DS/II:1283
25) damarcıl DS/II:1350
26) davşancıl DS/II:1382
27) demeyhcil it DS/II:1416
28) dibcil [dipcil, dipçil] DS/II:1478
29) encül (<ön) DS/III:1744
30) evcil DS/III:1801
31) gökcül DS/III:2135
32) gökçül DS/III:2136
33) hastacıl (<óaste>Fars.) DS/III:2300
34) iccil (<iç) DS/IV:2504
35) inekcil DS/IV:2542
36) kaymakçıl DS/IV:2705
37) kefcil (<keyif<keyf>Ar.) DS/IV:2719
38) kemikçil DS/VI:4546
39) kepçecil DS/IV:2745
40) kırçıl (I) DS/IV:2820
41) kırçıl (II) DS/IV:2820
42) kırçıl (III) DS/IV:2820
43) kırçıl (VI) DS/IV:2820
44) kırçıl düş- DS/IV:2820
45) kırçıl kafalı (<kafÀ>Ar.) DS/IV:2820
46) kırçıl yağ- DS/IV:2820
47) kırçıllan- DS/IV:2820
48) kincil (<kīn>Fars.) DS/IV:2874
49) kurtçul DS/VI:4575
50) kurtçul [kurtçul] DS/IV:3011
51) mezmencil DS/IV:3178
52) namazcıl (<namÀz>Fars.) DS/IV:3237
53) olumcul DS/V:3281
54) oncül (<ön) DS/V:3284
55) ortancıl DS/V:3291
56) ortancıl DS/VI:4617
57) ökcül DS/V:3327
58) ölümcül DS/V:3335
59) ölümcül DS/VI:4626
60) öncül DS/V:3338
61) özmencil ol- DS/V:3374
62) sıçancıl DS/VI:4689

150
 63) sıçancıl (I) DS/V:3602
64) sıçancıl (II) DS/V:3602
65) sırçancıl DS/V:3617
66) sinekçil DS/V:3641
67) sokumcul DS/VI:4703
68) soncul, soñcul DS/V:3666
69) tahlacıl (<takla) DS/V:3803
70) tarakçıl DS/V:3833
71) tavşancıl (I) DS/V:3847
72) tavşancıl (II) DS/V:3847
73) urukçul DS/VI:4043
74) verimcil ol- DS/VI:4805
75) virimcil (<verim) DS/VI:4108
76) yatakcıl DS/VI:4201
77) yatakçıl DS/VI:4201
78) yerçil DS/VI:4252

1.1.44. +CIm / +cum

Yazı dilinde kıvılcım sözcüğünde görülen bir yapım ekidir. Kullanım sıklığı
çok azdır. Anadolu ağzında genellikle ad yapar: bığılcım “suyun üzerindeki buz”,
dokurcum (I) “ahenk, gidiş”, elçim (I) “1.Az, bi kerede ele alınabilecek kadar az
olan nesne. 2.Tutam, bir avucun alabildiği miktar, bir demet, bir parça. 3.Deste”,
gıvılcım “kurutulmuş sığır tersi, tezek”, kırçım “sulu kar”, tokurcum “tarladaki
küçük ekin bağlamı yığınları” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cım 1) bığılcım (<bığıl) DS/I:662 (16)

+cum 2) dokurcum (I) DS/II:1541
(<*dokur+cum; Gülensoy 2007,
s. 294)
+çım 3) elçim DS/VI:4495
+çim 4) elcim DS/III:1706
5) elçim (I) DS/III:1706
6) elçim (II) DS/III:1707
7) elçim (III) DS/III:1707
8) elçim (IV) DS/III:1707
9) elçim (IV) DS/III:1707
10) gıvılcım DS/III:2063
11) gıvılcımlı DS/III:2063
12) kığılcım DS/IV:2790
(<kıv+ıl+cım; Gülensoy, 2007, s.
520)

151
 13) kığılcım gibi [kıvılcım gibi] DS/VI:4553
14) kırçım DS/IV:2820
15) kıvılcım DS/IV:2851
16) tukurcum DS/V:3989

1.1.45. +CIn / +Cun

İşlevce +CIl ekine benzeyen, sık kullanılmayan bir yapıdır. Kuş adı yapma
özelliği vardır. Yazı dilinde bulunan bazı sözcükler şunlardır: ayakçın, balıkçın
(hay.), çamurcun (hay.), kaşıkçın (hay.), güvercin (hay.), yalçın gibi.

Ağızlarda da kullanımı az olup ad ve sıfat yapmıştır.

kuş adı yapar: bayırcın “bir cins tarla kuşu”, buruççun “kınalı tüylü, düz
gagalı, güvercin büyüklüğünde bir kuş”, darakçin “çavuş kuşu”, sığırcın “sığırcık
kuşu” gibi.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: başçın (II) “baş, lider”, boyacın

“kökünden boya yapılan bir ot”, burçin “dişi geyik”, dokurcun (I) “dokuztaş
oyunu”, karçin<karaçin “siyahımsı sert toprak” vb.

sıfat yapar: başçın (I) “en başta gelen, en iyi”, bilaççın “1.Bilgin.”, dipçin (I)
“kuvvetli, gürbüz”, gevelcin “katı, sert” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cın 1) ağılcın DS/I:90 (57)

+cin 2) akırcınlı DS/VI:4413
+cun 3) arakçın [araçcın, araçin, araòçın, DS/I:294
araòçin, arakçın, arakçın, arapçin]
+çın 4) balıkcın DS/VI:4444
+çin 5) balıkçın [balıkçın] DS/I:504
+çun 6) başçın (I) DS/VI:4448
7) başçın (II) DS/VI:4448
8) bayırcın DS/I:580
9) bilaççın (<bileç) DS/VI:4461
10) boyaçın DS/I:744
11) burçin DS/I:795
(<*bor+çin; Gülensoy, 2007, s.
185)
12) buruççun DS/I:802
13) civcin DS/VI:4475
14) darakçin [darakcin] DS/II:1366

152
15) dipçin (I) DS/II:1510
16) dipçin (II) DS/II:1510
17) dipçin (III) DS/II:1510
18) dokurcun (I) [dokurcun (III)] DS/II:1541
(<*dokur+cun [<*tokuz];
Gülensoy 2007, s.294)
19) dokurcun (II) DS/II:1541
20) dokurcun (III) DS/II:1541
21) dokurcunlu DS/II:1541
22) dokurcunu düzgün DS/II:1541
23) elçin (II) DS/III:1706
24) erehcin DS/II:1765
25) erekçin DS/II:1765
26) garçın (I) (<kara) DS/III:1922
27) gavcın DS/III:1938
28) gevelcin (<gaal) DS/III:2008
29) gırcın (I) DS/III:2054
30) gırcın (II) DS/III:2054
31) göde gövercin DS/III:2123
32) gövercin [göğerçin, göverçin] DS/III:2169
33) gövercin gözü DS/III:2169
34) gövercin topuğu [gövercin göksü] DS/III:2169
35) göverçin taklası DS/III:2169
36) guverçin DS/III:2203
37) harakçin DS/III:2282
38) ırakçın DS/III:2484
39) kağcın DS/IV:2594
40) kapçın DS/IV:2633
41) karçin (I) DS/IV:2657
42) karçin (II) (<kara) DS/IV:2657
43) kelebcin DS/IV:2716
44) kögürçün DS/IV:2951
45) sığırçın DS/VI:4690
46) takurcun DS/V:3814
47) tıkırcın DS/VI:4760
48) tokorcun DS/V:3951
49) tokurcun (I) DS/V:3953
(<*dokur+cun; Gülensoy 2007, s.
294)
50) tokurcun (II) DS/V:3953
51) tokurcun (III) DS/V:3953
52) tokurcun (IV) DS/V:3953
53) tokurcun (V) DS/V:3953
54) tokurcun et- DS/V:3953
55) tokurcunu düzgün ol- DS/V:3953
56) yalçın DS/VI:4145
(<yalıng+çın; Gülensoy, 2007, s.
1043)
57) yıldırcın DS/VI:4269

153
 1.1.46. +ç
+(A)ç ve +(I)ç eklerinin bağlantı ünlüsü almamış olanıdır. “Eklendiği sınırlı
sayıdaki sözcüğün işlev ve anlam özelliğini güçlendirir.” (Eker, 2017, s. 271) anaç,
babaç sözcüklerinde olduğu gibi anlamda bir kuvvetlendirme görülür. hörgüç,
ortaç, yalınç sözcükleri yazı dilindeki diğer yapımlardır.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

araç gereç adı yapar: boduç “1.Çam ağacı veya topraktan yapılmış küçük
testi, yuvarlak, kulpsuz testi”, küsküç “1.Ağaç ya da demir sopa”, sivriç “tütün ve
sebze fideleri dikmek için kullanılan ucu sivri ağaç”, sofuç<sokuç “havan”, tekliç
“oku dingile tutturan demir çiviler” vb.

yer adı yapar: arkaç (I) “1.Koyunların yattıkları yer, kuytu yerler. 2.Dağ
sırtı.”, eneç (I) “1.Sel yarıntısı. 2.İki sırt arasındaki düz arazi”, kuy(u)luç
“1.Derelerin derin yerleri. 2.Körfez. 3.Çukur.”, ortaç “tepe” gibi.

hayvan adı yapar: anac “2.Yaşlıkıllığ denilen bir çeşit kuş.”, babaç “kümes
hayvanların erkeği, erkek kuş”, gagaç (IV) “ağaçkakan”, köseç “tüyü kısa bir cins
koyun”, torpiç “daha kuzulamamış koyun” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: eğinç “ısırgan otu”, fırıç<fırınç “fırında

kurutulmuş armut”, gabaç “iri gövdeli büyük ağaç”, patanç “uyluk” vb.

sıfat yapar: anaç yapılı “annesinin huyunda olan”, eğriç “eğri”, gagaç (V)
“1.Uzun burunlu”, kekeç “kekeme” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ç 1) abaç DS/I:5 (73)

2) anac [anaç (I) DS/I:244
3) anaç (I) DS/VI:4419
4) anaç (I) [anaç, aneç] DS/I:245
5) anaç (II) DS/I:246
6) anaç (II) DS/VI:4419
7) anaç (III) DS/I:246
8) anaç (IV) [aneç (II)] DS/I:246
9) anaç (V) DS/I:246

154
10) anaç (VI) DS/I:246
11) anaç (VIII) DS/I:246
12) anaç (IX) DS/I:246
13) anaç bal DS/I:246
14) anaç balı DS/I:246
15) anaç bülüç DS/I:246
16) anaç dikeni DS/I:247
17) anaç yapılı DS/I:247
18) anaçla- DS/I:247
19) andaç (I) (<yan) DS/VI:4420
20) argaç (II) [argeç (II), arhaç (II), DS/I:309
arkaç (II)]
21) argaç (III) DS/I:310
22) arkaç (I) DS/VI:4425
(<arka+ç; Gülensoy, 2007, s.
78)
23) arkaç (II) DS/I:325
24) arkaç (II) DS/VI:4425
25) arkaç (III) DS/I:325
26) babaç DS/VI:4440
27) babaç [babaç yapılı] DS/I:448
28) boduç DS/VI:4464
29) boduç (I) [baduç (II), badıç (II), DS/I:718
bodaç, bodiç, bodoç, bödüç,
budaç, buduç]
(<*bodu+ç; Gülensoy, 2007, s.
153)
30) bΨrç (I) DS/I:631
31) boduç (II) DS/I:720
32) boduç (III) DS/I:720
33) eğinç DS/III:1678
(<ağu+[n]ç; Gülensoy, 2007, s.
321)
34) eğriç DS/III:1683
35) eneç (I) DS/III:1747
(<ene+ç; Gülensoy, 2007, s.
333)
36) eneç (II) DS/III:1747
37) fırıç (<fırın>Rum.) DS/III:1855
38) füruç [furunç] (<fırın) DS/III:1880
39) gabaç (<kaba) DS/III:1882
40) gabeç (<kaba) DS/III:1885
41) gagaç (I) DS/III:1892
42) gagaç (II) DS/III:1892
43) gagaç (III) DS/III:1892
44) gagaç (IV) DS/III:1892
45) gagaç (V) DS/III:1892
46) gagaçla- DS/III:1892
47) hörküç (I) [hörkuç] (<ör-) DS/III:2434

155
 (<ör-k+ü+ç; Gülensoy, 2007, s.
412)
48) hörküç (II) DS/III:2434
49) hörküçle- DS/III:2434
50) kadaç (<kada (I)) DS/IV:2589
51) karaçla- DS/VI:4535
52) kazgılıç DS/VI:4543
53) kekeç DS/VI:4544
54) kekeç (I) [keheç, kekeç] DS/IV:2722
(<keke)
55) köseç (<kÿse>Fars.) DS/IV:2972
56) kuyluç (<kuyulu) DS/IV:3020
57) küsküç (I) DS/VI:4580
58) küsküç (II) DS/VI:4580
59) ortaç DS/V:3290
60) öğeç [ogeç, öveç (III), ökeç, DS/V:3316
öneç]
(<ök+e+ç; Gülensoy, 2007, s.
651)
61) patanç (<patan (II)) DS/V:3410
62) potuç (I) DS/IV:3476
(<bodu+ç; Gülensoy, 2007, s.
153)
63) pürç (I) DS/V:3497
(<*pür+ç; Gülensoy, 2007, s.
705)
64) pürç (II) DS/V:3498
65) pürçük DS/V:3497
(<pür+ç+ek; Gülensoy, 2007, s.
705)
66) sivriç [siviç] DS/V:3651
67) sofuç DS/V:3656
(<sok-u+ç; Gülensoy, 2007, s.
789)
68) süvrüç DS/V:3730
69) tekeç (III) ! DS/V:3865
(<kekeç; Eren, 2010, s. 251)
70) tekliç DS/V:3868
71) torpiç DS/V:3971
(<tor+pi+ç; Gülensoy, 2007, s.
919)
72) torpuç DS/V:3971
73) üveç [uveç] DS/VI:4083
(<ök+e+ç; Gülensoy, 2007, s.
651)

156
 1.1.47. +DA
Genellikle bulunma hâl eki olarak kullanılan bir yapıdır. Ek kalıplaşması
olayı ile yapım eki görevinde kullanılmıştır. Zülfikar (2012, s. 208) “Yapım eki
gibi kullanılan bulunma durum eki” adlı makalesinde bu oluşuma geniş bir şekilde
değinmiştir. Yazı dilinde kalıcı ad olarak kullanılan bazı sözcükler şunlardır:
anındalık, çanta (<çan+ta; Gülensoy, 2007, s. 218), elde (mat.), gündelik, payda
(mat.), yüzdelilik; gözde, sözde vb. Sık kullanılmayan bir yapıdır.

Ağızlarda da kullanımı azdır. Genellikle ad yapmıştır.

ad yapar: bağda (I) “1.Çelme, güreşte bacak alma. 2.Engel, güçlük.

3.Kement, bağ, düğüm.”, evtece “ev gereçlerinin tümü”, gündiye<gündeye
“gündelik”, özdelik “kimlik cüzdanı”, yağada “yağlı kir, yağ lekesi” vb.

“ertesi” sözcüğüyle zaman kavramı olarak pazartesi adları yapar. “Ağızlarda

pazartesi için yapılan adlandırmalar oldukça çoktur.” (Küçük, 2018, s. 137). avdan
ertesi “pazartesi”, bazΨertesi “pazartesi”, deriertesi “pazartesi”, gereği ertesi
“pazartesi”, gireertesi “pazartesi” gibi.

sıfat yapar: kaypuşta “eğik”, orandasız “el ve göz ölçüsü olmayan”, tırmanda
“başkasının sırtından geçinen, asalak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+da 1) avdan ertesi DS/I:379 (51)

(<er+te; Gülensoy, 2007, s. 340)
+de 2) bağda DS/VI:4442
+ta 3) bağda (I) [bayda (III)] DS/I:476
+te 4) bağda at- DS/I:476
5) bağda vur- DS/I:477
6) bağdala- DS/I:477
7) bağdalan- DS/I:477
8) bastırıkta DS/I:548
9) bazΨrtesi DS/I:586
10) belde (II) DS/I:607
11) belde (III) DS/I:607
12) belde, bΨlde (I) DS/I:607
13) cırıkta [cırıhta, cırıtda, cırıtta, DS/I:930
cirihta, çırığta, çırılta] (cırık
(V))
14) çantay [cantay] DS/II:1070

157
 (<çan+ta; Gülensoy, 2007, s. 218)
15) çendey (<çanta) DS/II:1135
16) çente (I) [çanta, çentey, çenti (I)] DS/II:1139
17) deriertesi DS/II:1434
18) eldeci DS/III:1714
19) erte bekle- DS/III:1777
20) ertey DS/III:1777
21) evtece DS/VI:4502
22) gelinertesi DS/III:1980
23) gereğiertesi DS/III:1997
24) gıreertesi DS/III:2055
25) göde (II) DS/III:2123
(<gök+de; Gülensoy, 2007, s.
375)
26) göde gövercin DS/III:2123
27) gözdeği DS/III:2177
28) gözdeki DS/III:2177
29) gözende DS/III:2179
30) gözünde hastalığı DS/III:2184
31) gündiye [gündeye] DS/III:2226
(<gün+de+y+e; Gülensoy, 2007,
s. 591)
32) irte DS/III:2554
(<er+te; Gülensoy, 2007, s. 340)
33) irtele- DS/III:2554
34) irteyıldızı DS/III:2554
35) karda DS/IV:2657
36) kaypuşta DS/IV:2707
37) kırıkta DS/IV:2826
38) kısta (II) DS/VI:4559
39) kumda DS/IV:3000
40) kundiye DS/IV:3002
(<gün+de+y+e; Gülensoy, 2007,
s. 591)
41) kündiye DS/IV:3038
42) obada (<oba (VII)) DS/V:3261
43) orandasız DS/V:3288
44) ortaç DS/V:3290
(<or+ta+ç; Gülensoy, 2007, s.632)
45) öndemen DS/V:3338
46) özdelik DS/V:3371
47) tırmanda DS/V:3925
48) yağada [yağda] DS/VI:4117
49) yağdalı DS/VI:4120
50) yağdalı DS/VI:4810
51) yanbağdası [yanlığda] DS/VI:4163

158
 1.1.48. +DAK
Yazı dilinde çakıldak, özdek sözcüklerinde görülür. Ağızlarda ise sık
kullanılan ve oluşum yönüyle tespiti, yoruma açık yapılardan biridir. “Türetme
eklerinin görevi, belli kök veya gövdelerden yeni kavramları anlatan kelimeler
yapmaktır. Ancak /+lAk/ ve /tAK/ parçacığı ile varsaydığımız kelimelerde yalnızca
ek değil kök de sorunludur. (Aydın, 2014, s. 56). Bu nedenle, bu ek içine alınan
sözcüklerin yoruma açık olduğunu belirtmek gerekir. Seçilen sözcükler, daha çok
addan fiil yapan +lA- ekiyle kullanımı tespit edilemeyen ve kalıplaşıp tek bir eke
dönüşmüş gibi olanları içermektedir.

Ağızlarda ad ve sıfat yapmıştır.

araç gereç adı yapar: aygırdak “beşiğin içindeki uzun tahta”, bağardak (II)
“çamdan oyularak yapılan su kabı”, bağırdak (I) “1.Çocuğun düşmemesi için beşiğe
veya salıncağa bağlanan enli kuşak”, buruntaò “yular”, göbedek (III) “ortası boydan
boya delik, üzerine iplik sarılan ağaç makara” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: başdak (I) “ağaçların başından kesilmiş

kısmı”, boğurdak “gırtlak”, çakrak<çakırdak “ufak taşlı alan”, daldak “uzun boylu
kimse”, oruntak “1.Milletvekili. 2.Delege, elçi.”, özdek “çekirdek”, şişmeldek
“ham incir” vb.

sıfat yapar: akıldak “aynı akılda olan, kafa dengi”, başdak (II) “başı açık”,
döşmeldek “orta boylu ve göbekli”, eldek “ele geçirilmesi kolay”, haşaldak (I)
“kaba vücutlu, kuvvetsiz”, tiltak “2.Kekeme.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dak 1) akıldak (I) (<èakl>Ar.) DS/I:151 (63)

+dek 2) akmaltak DS/I:159
+taò 3) apıldak (<apal) DS/I:286
+tak 4) aygırdak DS/I:414
+tek 5) aykırdak DS/VI:4437
6) aykırdak DS/I:422
7) aykırdakçı DS/I:422
8) bağaltak (<bağır) DS/I:473
9) bağardak (II) DS/I:474
10) bağırdak (I) [baadak, bagardak, DS/I:478
bagartak, bağırdak, bağardak (I),

159
 bardak (IV), bardaklık (II), bavıdak,
bavırdak, boğırdak]
11) başdak (I) DS/I:556
12) başdak (II) DS/I:556
13) baştahsız DS/I:565
14) baştak (I) DS/I:565
15) baştaklık DS/I:565
16) baştaksız DS/I:565
17) boğurdak (I) DS/I:731
(<boğu-r+dak; Gülensoy, 2007, s.
157)
18) buruntaò DS/I:804
19) cırdak DS/II:928
20) cördek (<cördek) DS/II:1007
21) cürdek DS/II:1028
22) çakrak (I) DS/II:1046
(<çakır[<çakıl]+(d)ak; Gülensoy
2007, s. 1046)
23) daldak DS/II:1341
24) döşmeldek DS/II:1590
25) eldek (I) DS/III:1707
26) eldek (II) DS/III:1707
27) eldek (III) DS/III:1707
28) eldek (IV) DS/III:1707
29) fandak fasdak DS/III:1833
30) fasdak (I) DS/III:1837
31) fasdakla- (I) DS/III:1837
32) fasdakla- (II) (<fas (II)) DS/III:1837
33) foltak [föltek] DS/III:1875
34) gandak (VI) (<kan) DS/III:1910
35) gatıdak kal- DS/III:1935
36) gebedek (I) DS/III:1955
37) govaldak DS/III:2109
38) göbedek (II) (<göbek) DS/III:2113
39) göbedek (III) DS/III:2113
40) haşaldak (I) (<haşal) DS/III:2301
41) haşaldak (II) (<hışır (V)) DS/III:2301
42) kakadak (<kaka (I)) DS/IV:2601
43) kavsaldak DS/IV:2693
44) keskeldek DS/IV:2766
45) kıgıçtak [kığıştak] DS/IV:2790
46) kırıştak (I) DS/IV:2828
47) kırıştak (II) [kirildek] DS/IV:2828
48) koğuştak (<koğuz) DS/IV:2904
49) korkudak DS/IV:2927
50) oğuldak DS/V:3272
51) oruntak DS/V:3292
52) özdek DS/V:3371
53) şişmeldek (I) DS/V:3790
160
 54) şişmeldek (III) DS/V:3790
55) tiltak [tiltek] (<dil) DS/V:3934
56) yandaklık DS/VI:4165
57) yandaò, yandak (II) DS/VI:4165
58) zerzembildek DS/VI:4364
59) zıbıldak (I) DS/VI:4366
60) zıbıldak (II) DS/VI:4366
61) zıbıldak (III) DS/VI:4366
62) zırzıbıldak DS/VI:4838
63) zırzıbıldak [zıvıldak] DS/VI:4383

1.1.49. +DAm (<+DA-m)

Yazı dilinde az kullanılan kaynaşmış bir ektir. “Genel olarak isimlere
eklenir.” (Erdal, 1991, s. 68). erdem (fel.), gündem, saydam (kim.), yöntem
kullanılan sözcüklerdir.

Ağızlarda da kullanımı azdır.

ad yapar: ahdam “beyaz mısır”, göndem (I) “buğday, arpa, başaklarını

toplamakta kullanılan tırmık”, kıldam “baltanın, çapanın kazmaya yarayan tarafı,
ağzı”, yıldamca “her yıl doğuran”, yöndem (I/II) “albeni, güzellik/uğur” vb.

sıfat yapar: eldem “alışkın, ehlî”, koldam “kullanışlı, kullanışı kolay”,

koldamca “1.Derli, toplu, düzgün” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dam 1) ahdam (<ak) DS/I:127 (28)

+dem 2) birdemle- DS/I:698
+tem 3) eldem DS/III:1707
4) ertem DS/III:1777
5) gıldam DS/III:2039
6) göndem (I) (<gön (II)) DS/III:2152
7) göndem (II) (<yön) DS/III:2152
8) göntem (<yön) DS/III:2155
9) kıldam DS/IV:2796
10) kındam (I) DS/IV:2809
11) koldam [koldamca, koldamlı) DS/IV:2910
12) koldamca DS/IV:2910
13) koldamca [koldamlıca] DS/VI:4566
14) yıldamcı [yıldam] DS/VI:4269
15) yöltem (<yön) DS/VI:4307
16) yöndem DS/VI:4826
161
 17) yöndem (I) DS/VI:4307
18) yöndem (II) DS/VI:4307
19) yöndem (III) DS/VI:4307
20) yöndemine getir- DS/VI:4307
21) yöndemli DS/VI:4307
22) yöndemli DS/VI:4826
23) yöndemsiz DS/VI:4307
24) yöntem (I) DS/VI:4309
25) yöntem (I) [yöndemsiz, DS/VI:4309
yördemsiz]
26) yöntem (II) DS/VI:4309
27) yöntem (III) DS/VI:4309
28) yöntemli [yöndemli, yördemli] DS/VI:4309

1.1.50. +DAn
Aslında ayrılma hâl eki olarak kullanılır. Ek kalıplaşması olayı ile yapım eki
görevini alarak kalıcı ad ve sıfat yapar. candan, içten, neden, toptan, özden vb.
sözcükler yazı dilinde kullanılır.

Ad ve sıfat yapan ekin, ağızlarda kullanımı sık değildir.

araç gereç adı yapar: aradam<aradan “karasaban demirinin eklendiği ve

üstüne geçtiği ağaç parçası”, kildan (II) “hamam lifi” soldan “çorba tası”, üsten
kulplu “tek kulplu toprak kova”, yağdan “1.Makine ve silah yağlamakta kullanılan
yağ akıtma kabı, yağdanlık. 2.Yağ çömleği. 3.Maşrapa” vb.

bitki adı yapar: baştankara (III) “kara turp”, dokuzdanlu “hanımeli çiçeği”,
kavdan “gövdesi uzun bir ot”, saldan “kızılımsı renkte büyük bir ağaç” gibi.

hayvan adı yapar: baştankara kuş “uzun kuyruklu, sarı tüylü serçeye benzer
bir kuş, baştankara” cicidan (I) “2.Bülbül”, çipilden kuşu “bataklıkta yaşayan bir
kuş”, gezdan “2.İki, üç yaşında erkek keçi”, çetikara baştan “dağlarda çalılar,
dikenler üzerinde dolaşan serçe kadar siyah başlı bir kuş” vb.

yiyecek adı yapar: bakırdan “mısır unundan yapılan yemek, kaçamak”,

güvelden “kurutulmuş yeşil fasulye”, hamurdan “Yahudilerin yaptıkları bir çeşit
ekmek”, taraktan “nişasta, ve pekmezden yapılan bir tatlı, pelte” gibi.

birleşik ad yapar: art aradan “haberi olmadan bir başkası adına yapılan iş”,
baştankara (II) “koma halinde hasta”, bezden dam “çadır”, çöpten çelebi “ince,
çelimsiz, zayıf kimse”, sekirdan yarma “bir çeşit sığır hastalığı” vb.
162
 diğer bazı ad yapımları şunlardır: erden (I/II) “masal/sahur zamanı”, hamdan
“işlenmemiş toprak”, özden (III) “2.Suların geçtiği yer, su geçidi”, sekirden “kaba
et, kalça”, uçdan “ince ve uzunca bir değneği yere çarparak atmak yoluyla oynanan
bir oyun” vb.

sıfat yapar: arifden “anlayışlı”, içtenli “samimi” goltukdan “asalak, sığıntı,

bedavacı”, ocaktan “soylu, duygu, düşünce ve davranışları ince olan”, ufaktan
“ufak yapılı” vb.

birleşik sıfat yapar: Allahtan babıçlı “yalın ayak”, başdanbaş “yüksek”, eften
püften “dayanıksız, derme çatma, yalan yanlış, asılsız”, keçeden ayak “ses
çıkarmadan yürüyen”, okkası camdan “budala, delimsi” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dan 1) abadan (I) DS/I:6 (85)

+den 2) abadan (II) DS/I:6
+tan 3) abadan (III) [abahandan] DS/I:6
+ten 4) alaptan (<alap) DS/I:197
5) Allahtan babıçlı DS/I:224
6) Allahtanlık DS/I:224
7) aradam (<aradan) DS/I:293
8) arifden (<èÀrif>Ar.) DS/I:324
9) art aradan DS/I:333
10) bağırdanlık DS/I:479
11) bakırdan DS/I:494
12) başdanbaş DS/I:556
13) başdanlık DS/I:556
14) baştan (I) (<başkan) DS/I:565
15) baştan (II) DS/I:566
16) baştanayak DS/I:566
17) baştanbaş DS/I:566
18) baştankara (I) [baştankaraya, DS/I:566
baştansÀma
19) baştankara (II) DS/I:566
20) baştankara (III) DS/I:566
21) baştankara kuş DS/I:566
22) betden gutden DS/VI:4457
23) bezden dam DS/I:649
24) bokdan [boktan] DS/I:732
25) buòurdannıò DS/I:783
26) cıpıldan DS/II:925
27) cıydan DS/II:945

163
28) cicidan (I) DS/II:958
29) çavışdan DS/II:1094
30) çıpıldanlık DS/II:1183
31) çipilden kuşu DS/II:1233
32) çömedan DS/II:1285
33) çöpten çelebi [çöpten direk] DS/II:1290
34) dokuzdanlu DS/II:1541
35) eften püften DS/II:1570
36) eldeñ DS/VI:4495
37) elden (II) DS/III:1708
38) eldenlik DS/III:1708
39) elmadanlık DS/III:1725
40) erden (I) DS/III:1764
41) erden (II) DS/III:1764
42) gezdan (<gez (IX)) DS/III:2019
43) goltukdan DS/III:2098
44) gülümdanlık DS/III:2220
45) güvelden DS/III:2240
46) hamdan (<òÀm>Fars.) DS/III:2266
47) hamurdan (<òamír>Ar.) DS/III:2269
48) hışırden (<hışır (XV)) DS/III:2378
49) içtenli DS/IV:2508
50) iğnedenlik DS/IV:2513
51) irden DS/IV:2548
52) kavdan DS/IV:2689
53) keçeden ayak DS/IV:2716
54) kildan (II) DS/IV:2872
55) kileyden DS/IV:2872
56) kimdan DS/IV:2873
57) koldan DS/IV:2911
58) kubdan DS/IV:2989
59) maldan DS/IV:3113
60) obaştan [obaşdan] DS/V:3262
61) ocaktan DS/V:3265
62) okkası camdan DS/V:3276
63) öğürden (I) DS/V:3324
64) öğürden (II) DS/V:3324
65) özden (I) DS/V:3371
66) özden (III) DS/V:3371
67) özden (IV) DS/V:3371
68) özden (V) DS/V:3371
69) saldan (<sal (II)) DS/V:3525
70) sekirdan [sekirden] DS/V:3572
(<sükül+den; Gülensoy, 2007, s.
749)
71) sekirden (<sükül) DS/V:3572
72) sekirdanlı DS/VI:4681
73) sekirdenyarma DS/V:3572

164
 74) soldan DS/V:3662
75) sütten DS/V:3729
76) şıkırdanlık DS/V:3768
77) şıptantı DS/V:3773
78) taraktan DS/V:3834
79) uçdan [uçtan] DS/VI:4023
80) ufaktan DS/VI:4026
81) üsten kulplu DS/VI:4078
82) yağdan DS/VI:4120
83) yağdanlık DS/VI:4810
84) yağdanlık (I) DS/VI:4121
85) yağdanlık (II) DS/VI:4121

1.1.51. +dAnAk (<+dAn+Ak)

Ağızlarda başdanak, daldanak ve püsdenek sözcüklerinde kullanılan
birleşik bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+danak 1) başdanak DS/I:556 (3)

(<Kışın erkeklerin başlarına
sardıkları yün başlık.)
+denek 2) daldanak DS/II:1342
(<Üstü başı yırtık, perişan.)
3) püsdenek (<pis) DS/V:3503
(<Pasaklı, düzensiz.)

1.1.52. +DAŞ
Sıfat ve ad türeten çok sık kullanılmayan eklerden biridir. “Başlıca
fonksiyonları eşlik, ortaklık ve mensubiyet, bağlılık ifade etmektir.” (Ergin, 1998,
s. 239). Genellikle ekin kalın şekli (+daş) kullanılmaktadır. arkadaş, beşkardeş, işteş
(dil.), koldaş, sırdaş, sesteş (dil.), vatandaş, yandaş, yerdeş; denktaş, vb. belirgin
bazı yapımlarıdır. Ayrıca ekin, kalınlık-incelik uyumuna aykırı sözcükler de
türettiği görülür: dindaş, meslektaş, kardeş<karındaş, ülküdaş gibi. Gövde yapım
görevi de vardır. çağdaşlaş-, kardeşlik, işteşlik, özdeşleşme, yoldaşlık vb.

Ağızlarda sıfat ve ad yapımında kullanılmıştır.

165
 akrabalık ve eş adı yapar: agadaş “büyük ağabey”, emmideş “amcaoğlu”,
gıdeş “kardeş”; arkadaş “karı, eş.”, başyoldaşı “1.Zevce, karı, eş.”, yoldaş “eş,
evlilikte eşlerden her biri” vb.

arkadaş adı yapar: eyaktaş “yol arkadaşı”, gadaş “arkadaş”, gardeşlik

“arkadaş”, sabadaş “arkadaş”, taydaş “arkadaş, dost” vb.

yıldız adı yapar: Altıkardeş “Zatülkürsi, altıkardeş takım yıldızı”,

Beşkardeşler “beşi bir arada bulunan terazi yıldızı”, Üçkardeş “gökte, bir üçgenin
köşelerinde imiş gibi görünen üç yıldız”, Yedikardeş “büyük ayı da denilen yıldız
takımı” gibi.

birleşik ad yapar: iki kardeş kavgası “karşıt yönlerden eserek toz kaldıran
rüzgârlar”, kabaeldaş “bir çeşit üzüm”, kardaşkanı “kırmızı ve beyaz çizgili ipek
kumaş”, kardeş haleti “gelin evden çıkmadan önce, erkek kardeşinin ya da vekilinin
damat sağdıcından aldığı para”, kızlaryoldaşı “kertenkele” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bölükdeş “usta çoban”, çongurdeş “ağaca

asılan salıncak, kolan salıncağı”, denkteş “akran, yaşıt, eş”, evdeş “karı koca”, ildaş
“kentteş, ildeş” vb.

sıfat yapar: bendeş “benzer, eş”, gelindeş “etli, butlu”, kundaş<koyundaş

“koyun koyuna yatan”, tekdeş “benzer”, yaddaş “unutkan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+daç 1) adaş [adeş] DS/I:64 (68)

+daş 2) adeş [adaş] DS/I:65
+deç 3) adaş DS/VI:4407
+deş 4) agadaş DS/I:75
+taş 5) altıkardeş [altıkardeşler] DS/I:230
+teş 6) amidaş (<emmi) DS/VI:4419
7) ardeç (I) (<arkadaş) DS/I:304
8) arkadaş DS/VI:4425
9) arkadaş DS/I:325
10) arkadΨş [arkardaş, arkıdΨş, DS/I:325
arkideş, arkidiş]
11) aròadaş DS/I:312
12) ayahtaş [ayakdaş] DS/I:399
13) ayakdaş [ayakdeş, ayaktaş] DS/I:402

166
14) ayaktaş [ayakdaş] DS/I:404
15) bardaş (I) DS/I:529
16) başyoldaşı [başyoldaş] DS/I:567
17) bendeş DS/I:627
18) beşkardeşler [bΨşkardeş, DS/I:644
beşkardaşlar
19) bölükdeş DS/I:768
20) bΨşgardaş DS/VI:4457
21) cüngüldeş DS/II:1027
22) çongurdeş DS/II:1268
23) daddaş DS/VI:4484
24) denkteş [denktaş] DS/II:1425
25) eldaş [eldaş üzümü] DS/III:1707
26) eldeç DS/III:1707
27) emmideş [emideş, emmidaş] DS/III:1741
28) eşdaş DS/III:1788
29) evdeş DS/III:1802
30) evdeş DS/VI:4501
31) eyaktaş DS/III:1819
32) gadaş (I) (<arkadaş) DS/III:1889
33) garda(ş) (II) DS/III:1922
34) gardeşlik [gardaşlık] DS/III:1922
35) gelindeş DS/III:1980
36) gepdeş DS/III:1993
37) gıdeş (<kardeş) DS/III:2031
38) gıdış (II) (<kardeş) DS/III:2034
39) iki kardeş kavgası DS/IV:2515
40) ildaş DS/VI:4525
41) kundaş (<koyun) DS/IV:3002
42) kabaeldaş DS/IV:2578
43) karandaş DS/IV:2652
44) kardaşkanı DS/IV:2657
45) kardaşlık tutun- DS/IV:2657
46) kardeş haleti DS/IV:2657
47) kardeşle- DS/VI:4537
48) kardeşlen- DS/IV:2657
49) kızlaryoldaşı DS/IV:2869
50) koldaş DS/IV:2911
51) oydaş DS/V:3302
52) sabadaş DS/VI:4661
53) sirdaş DS/VI:4700
54) sağdaç DS/V:3515
55) şardaş DS/V:3750
56) taydaş DS/VI:4746
57) tekdeş DS/VI:4749
58) üçkardeş DS/VI:4793
59) üçkardeş [üçgardaş, üçkardaş] DS/VI:4058
60) yaddaş DS/VI:4116

167
 61) yaldaş DS/VI:4145
62) yandaş DS/VI:4165
63) yedigardaş DS/VI:4819
64) yedikardeş [yeddigardaşlar, DS/VI:4223
yedigardaş, yedikardaş,
yedikardaşlar, yedikardeşler]
65) yelteşlik (<yoldaş) DS/VI:4242
66) yerdeş DS/VI:4252
67) yeren yoldaş DS/VI:4252
68) yoldaş DS/VI:4292

1.1.53. +Del
Ağızlarda çiğtel, dağdel ve kestel sözcüklerinde ad görevli kullanılan bir
yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+del 1) çiğtel DS/II:1211 (3)

(<Bükülmemiş pamuk ipliği.)
+tel 2) dağdel DS/II:1325
(<Yaban cevizi.)
3) kestel (I) DS/IV:2769
(<1.Dokumada çözgü ipliği.
2.Kınnap, kıl sicim.)
(<kes+tel; Gülensoy, 2007, s.
503)

1.1.54. +dIç / +duç

Ağızlarda sağ ve sol sözcüklerine getirilen, az sayıda kullanılan bir yapıdır.
sağdıç sözcüğü yazı dilinde de bulunur. Clauson (2007, s.189) eki, “Türkçede
sekizinci yüzyıldan önce kullanılan ekler” arasında göstermiştir. Sağdıç sözcüğünü,
Saà “samimi”>saàdıç “yakın arkadaş” şeklinde açıklamıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dıç 1) sadıç DS/V:3513 (7)

(<1.Yakın, candan arkadaş.)
(<sağ+dıç; Gülensoy 2007, s. 711)
+diç 2) sadıç [saduç, sağdıç] DS/VI:4663

168
 (<1.Yakın arkadaş. 2.Düğünde
geline ya da güveye yol gösteren,
önderlik eden.)
+duç 3) sağdıç beklemesi DS/V:3515
(<Gerdek akşamı sağdıçtan alınan
yemekli eğlence sözü.)
4) sağdıç katı DS/V:3515
(<Düğünde erkek evinden
gönderilen içinde gelinlik duvak,
iç giysileri bulunan bohça.)
5) sağduç DS/VI:4663
(<Güveyin düğünde genellikle
sağında oturan arkadaşı.)
6) saldıç (<sağ) DS/V:3525
(<Arkadaş, dost.)
7) soldiç DS/V:3662
(<Gelinin sol yanındaki arkadaşı.)

1.1.55. +DIk / +DUk

Normalde sıfat-fiil ekidir. Ancak addan ad yapım eki görevini de
üstlenmiştir. Kullanımı azdır. Yazı dilinde koltuk (<*kol+tık; Gülensoy, 2007, s.
535) sözcüğü bu ekle oluşmuştur.

Ağızlarda genellikle ad yapar.

ad yapar: çiğirdik (III/IV) “ökse otu/ilk yağmurdan sonra gelen çamur”,

çipildik “göz kapağı”, çöğürdük “dikenli, güzel kokulu, turşu yapmakta kullanılan
bir çeşit ot”, çöürdük “havuç”, dozdik “topaç” vb.

sıfat yapar: goltukdan “asalak, sığıntı, bedavacı”, mindik<minidik “çok

küçük, mini mini”, kırtdık “bir lokma, az, azıcık”, çöpürdük “pis” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dik 1) çiğirdik (III) DS/II:1209 (40)

+duk 2) çiğirdik (IV) DS/II:1209
+dük 3) çiğirdik (V) [çiğit (IV)] DS/II:1209
+tık 4) çiğirdik (VII) DS/II:1209
+tuk 5) çiğirdik (VIII) DS/II:1209
+tuò 6) çipildik DS/II:1233
7) çivirdik (I) [çiyirdik (I) DS/II:1248
8) çivirdik (II) (<çivir) DS/II:1248
9) çiyirdik (I) DS/II:1250

169
 10) çiyirdik (II) DS/II:1250
11) çomtuk (<çom) DS/II:1267
12) çonduk (I) (<çon (III)) DS/II:1267
13) çonduk (II) DS/II:1267
14) çontuk DS/II:1268
15) çöğürdük (<çöğür (I)) DS/II:1280
16) çöürdük DS/II:1297
17) çöpürdük (<çöpür (I)) DS/II:1290
18) dozdik [dozildik] DS/II:1568
19) goltukdan DS/III:2098
20) goltuò (I) (<koltuk) DS/III:2098
(<*kol+tık; Gülensoy, 2007, s.
535)
21) goltuò (II) DS/III:2098
22) goltuò (III) DS/III:2098
23) kırtdık DS/IV:2838
24) koltuğa ver- DS/IV:2913
25) koltuğuna gir- DS/IV:2913
26) koltuk DS/VI:4566
27) koltuk (I) DS/IV:2912
28) koltuk (II) DS/VI:2913
29) koltuk (III) DS/VI:2913
30) koltuk ardası DS/VI:2913
31) koltuk çıbanı DS/VI:2913
32) koltuk kaması DS/VI:2913
33) koltuk kapısı DS/VI:2913
34) koltuk kovalt- DS/VI:2913
35) koltuk yileği DS/VI:2913
36) koltukla- DS/VI:2913
37) koltuklu göynek DS/VI:2913
38) mindik (<mini>Fra.) DS/IV:3201
39) şapildik çalmaò DS/V:3746
40) zumburduk zumburduk DS/VI:4402

1.1.56. +Dım / +Dum

Ağızlarda az kullanılan kaynaşmış bir yapıdır. Genellikle yansıma
sözcüklerin tabanına gelerek ad ve sıfat yapar.

ad yapar: çıpıldum “derinliği birkaç santimetreyi geçmeyen su birikintileri”,

kızıldum “iğde yemişi”, şıkırdım (I/II) “hızlı yağmur/kıvrak oyun havası”,
şapurdum “iri taneli yağmur, yağmur gibi yukarıdan düşen su”, şipildim “1.Damla
damla akan çeşme. 2.Sulak yer.” vb.

sıfat yapar: şıkgırtım “sık, bitişik, dizilmiş”, şıkırdım (I) “dolu, çok, yığınla”,
şıkırdım (IV/V/VI) “bol, kalabalık, sık/oynak, kıvrak/dayalı döşeli” gibi.

170
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+dım 1) combultum DS/II:997 (22)

+dum 2) çıpıldum DS/II:1183
+tım 3) gıcırtım DS/III:2029
+tum 4) hakırdım çek- DS/III:2254
5) kızıldım DS/IV:2865
6) şapurdum DS/V:3750
7) şıkgırtım DS/V:3768
8) şıkırdım (I) DS/V:3768
9) şıkırdım (I) DS/VI:4726
10) şıkırdım (II) DS/V:3768
11) şıkırdım (II) DS/VI:4726
12) şıkırdım (III) DS/V:3768
13) şıkırdım (III) DS/VI:4726
14) şıkırdım (IV) [şıkkıltım] DS/V:3768
15) şıkırdım (V) [şıkıltım] DS/V:3768
16) şıkırdım (VI) DS/V:3769
17) şıkırdım baklavası DS/V:3769
18) şıòırdım kelle DS/VI:4726
19) şipildim DS/V:3784
20) şipirdimlik DS/V:3784
21) vızırdım oyna- DS/VI:4807
22) zığırdım DS/VI:4368

1.1.57. +dIn / +dün

Ağızlara özgü bir yapı olup birkaç sözcükte kullanılmıştır. çıngıldın, öndün
(I/II), yiğdin sözcükleri sıfat; kirpidin, öğdün, yivdin ise ad görevlidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dın 1) çıngıldın DS/II:1181 (7)

(<İnceli, kalınlı.)
+din 2) kirpidin DS/IV:2882
(<Bahçelerde sebze diplerini
çapalamakta kullanılan bir ağzı
kesere benzer, öbür ağzı sivri
demir araç, çapa.)
+dün 3) öğdün (<ön) DS/V:3316
(<Başlangıç.)
4) öndün (I) DS/V:3339
(<1.Önden giden, öncü.)
5) öndün (II) DS/V:3339

171
 (<2.Peşin)
6) yiğdin (I) (<yiğ (II)) DS/VI:4278
(<1.Kötü koku. 2.Bozulmuş, cılk,
kokulu.)
7) yivdin (<yiğ (II)) DS/VI:4285
(<Yabanıl bir ot.)

1.1.58. +dIr
Yazı dilinde bayındır (<bayun+dur; Gülensoy, 2007, s. 122) sözcüğünde
kullanılır. Ağızlarda da birkaç sözcükte tespit edilmiş ve ad, sıfat görevli
kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dır 1) akmandır DS/I:159 (10)

(<Sütünden sakız yapılan, ot,
sakızlık.)
+dir 2) bayındır DS/I:580
(<İyiliği seven.)
(<bayun+dur; Gülensoy, 2007, s.
122)
3) cısdır yap- [cıstır yap-] DS/II:941
(<Yufkanın bir tarafına yağ
sürülerek saçta ısıtmak.)
4) çılkıdır [çılğıdır] DS/II:1174
(<Vücudun etleri gevşemiş
(kimse).)
5) çildir (III) DS/II:1214
(<Teninin rengi çil renginde olan
(kimse).)
6) çönetir (<çöne) DS/II:1288
(<Sakat.)
7) diştir (III) DS/II:1525
(<Ön dişleri dışarıya doğru fırlak
olan (kimse).
8) eldirti DS/III:1708
(<Yabancı, ecnebi.)
9) iğdir (I) (<iğ (I)) DS/IV:2510
(<Hastalıklı, cılız, çok zayıf.)
10) iğdir (II) (<iğ (II)) DS/IV:2510
(<Hünnap.)

1.1.59. +dIrAk
Ağızlara özgü, kullanımı az, genellikle ad yapan birleşik bir yapıdır.

172
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+dırak 1) cıvıldırak [cıldırık, cıvıldırık, DS/II:943 (8)

çıldırık (III)]
(<Serçe.)
+direk 2) eldirek (I) DS/III:1708
(<Taneleri küçük, yumuşak, rengi
esmer bir buğday.)
3) eldirek (II) DS/III:1708
(<Kalaycı kıskacı.)
4) eldirekçi DS/III:1708
(<Aldatan aldatıcı.)
5) ettendirek DS/III:1800
(<Dolgun, şişman (kimse).)
6) kemeldirek DS/IV:2739
(<Palan ve eğerin kaymasını
sağlayan ve hayvan göğsüne
gelen bölümü.)
7) sakandırak (I) DS/V:3520
(<Şapka ya da başlığın çene
altından bağlanan bağı.)
8) sakandırak (II) DS/V:3520
(<Öküz ya da manda başlığının
çene altına gelen bölümüne konan
dişli demir.)

1.1.60. +dIrIK / +dUrUK (<+dIr-Ik)

Yazı dilinde az kullanılan kalıplaşmış yapılardan biridir. Bu ek “-n, -l
ünsüzleri ile sonuçlanan insan ve hayvanlara ait organ adlarına gelerek “tutan,
durduran” anlamında işin yapılmasını sağlayan araç, gereç vb. adlar türetmiştir.”
(Korkmaz, 2017, s. 128). boyunduruk, burunduruk, gömüldürük gibi yapımları yazı
diline geçmiştir. Genellikle iki heceli ad gövdelerine eklenir.

Ağızlarda da ad ve sıfat yapımları vardır.

“Temel olarak, kullanımları insanların ve hayvanların vücudunun belirli

kısımlarına bağlı nesneler için isimler yapar: (Erdal, 1991, s. 104). ağızdırık “ağızlık,
sigara takımı”, cımındırık “gelinin etrafını örtecek şekilde dört sırık arasına
çekilmiş örtü, tente”, cibindirik (I) “cibinlik” çiğindirik (II) “su taşıyanların
kullandıkları omuzluk”, dişindirik “ipe ilmik atarak hayvanın ağzına yapılan gem”
vb.

173
 diğer ad yapımları şunlardır: ağunduruk “başakları boş buğday”, eğindirik
“piraplazmoz hastalığı”, kızıld(ı)rık “gökkuşağı”, oğulduruk (I) “1.Döl yatağı.”,
sabındırık “kağnı arabalarında mazıya sürülmesi için kullanılan sabunlu suyun
konulduğu boynuzdan kap” vb.

sıfat yapar: civildirik “sıcaktan bunalarak bayılan”, çipendirikli “yağmurlu,

soğuk”, oğulduruk (II) “güç yanan, yaş, budaklı, sert”, zıbındırık “uzun boylu” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dırık 1) ağdırıklı (<ağır) DS/VI:4409 (44)

+dirig 2) ağdırık DS/VI:4409
+dirik 3) ağızdırık DS/I:96
+duruk 4) ağunduruk (<ağun) DS/I:114
+duruò 5) banduruò, bonduruk (<boyun) DS/I:519
6) bonduruò, bonduruk, bondūruk DS/I:736
(<boyun)
7) boyund(u)ruk DS/I:747
8) boyunduruk DS/VI:4465
9) boyunduruk bağı DS/I:748
10) buğduruk DS/I:780
11) burunduruk DS/I:803
12) cımındırık (<çibin (II)) DS/II:917
13) cıyındırık [cabındırık, cıbındırık, DS/II:945
cıındırık, cındırık, cırındırık,
ciyindirik, cığındırık, çındırık]
14) cibindirik (I) DS/II:956
15) civildirik (<çivil (IV)) DS/II:989
16) civindirik (I) (<cibin (II)) DS/II:989
17) civindirik (II) DS/II:989
18) çibindirik DS/II:1203
19) çiğindirik (I) DS/II:1208
20) çiğindirik (II) (<çiğin) DS/II:1208
21) çiğindirik (III) DS/II:1208
22) çiğindirik (IV) DS/II:1208
23) çiğindirik (V) DS/II:1208
24) çipendirikli DS/II:1231
25) çivindirik DS/II:1248
26) çukunduruk DS/II:1302
27) dişindirik [dişendirik, dişindirig] DS/II:1524
28) eğindirik DS/III:1678
29) eğindirlik DS/III:1678
(<eğin+dirik; Gülensoy, 2007, s.
321)
30) gülündürük DS/III:2221

174
 31) ışıldırik DS/IV:2497
32) kızıld(ı)rık DS/IV:2866
33) oğulduruk (I) DS/V:3272
34) oğulduruk (II) DS/V:3272
35) oğunduruk (I) DS/V:3272
36) oğunduruk (II) DS/V:3272
37) oyunduruk [oyunturuk] DS/V:3307
38) sabındırık DS/VI:4661
(<sabun>sÀbÿn>Ar.)
39) sabındırık (<sabun) DS/V:3509
40) sahındırık DS/V:3517
41) yağandırık DS/VI:4118
42) yağıldırık DS/VI:4121
43) zıbındırık DS/VI:4367
44) zobunduruk DS/VI:4393

1.1.61. +dız / +dUz

Yazı dilinde gündüz ve baldız>*bala+dız sözcüklerinde rastladığımız ölü
bir ektir. Bazı kaynaklarda yıldız ve kunduz örnekleri verilmektedir. Ancak bu
konuda görüş birliği olmadığından çalışmaya bu sözcükler dâhil edilmedi.
Ağızlarda da az sayıda ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dız 1) baldız DS/VI:4444 (10)

(<Bacanak.)
(<*bala+dız; Gülensoy, 2007, s.
109)
+duz 2) balduz DS/I:503
(<Baldız.)
+düz 3) gece gündüz çiçeği DS/III:1958
(<İlkbaharda açılan ve gece güzel
koku yayan bir çeşit çiçek.)
4) gece safa gündüz cefa DS/III:1959
(<Gündüzleri kapanan geceleri
açan pembe renkte bir çeşit
çiçek.)
5) gün(d)üz DS/III:2232
(<Gündüz.)
6) gündüz DS/III:2227
(<Gelinin gideceği sabah yapılan
oyunlu eğlenti.)
7) gündüzleme DS/III:2227
(<Hayırsız çocuk.)

175
 8) gündüzlük DS/III:2227
(<Keçi derisinden yapılan,
çobanların giydiği ceket.)
9) kündüz DS/IV:3038
(<Gündüz.)
10) sıçramagündüz DS/V:3602
(<Ayın dolunay durumu.)

1.1.62. +dUl
Ağızlarda öğdül, büğdül, öndül ve condul sözcüklerinde kullanılan bir
yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dul 1) öğdül (II) DS/V:3316 (4)

(<Önde giden, yol gösteren.)
(<ön+dül; Gülensoy, 2007, s. 650)
+dül 2) büğdül (<büyü) DS/I:813
(<Batıl.)
3) öndül (I) DS/V:3339
(<Yön, amaç.)
4) condul [çondul] (<çon (I)) DS/I:998
(<Bacakları kısa olan adam.)

1.1.63. +GA
Yazı dilinde “Çok az sayıdaki sözcükte bulunan bu ek ‘dışında olma’yı ifade
eder.” (Eker, 2017, s. 272). başka, çekirge, özge, sıska, *yenge vb. sözcük yapımı
vardır.

Ağızlardaki kullanım sıklığı yazı diline göre biraz daha fazladır. Tek ve çift
heceli tabanlara gelerek ad yapmıştır. Yansıma sözcüklerden ad yapımları dikkat
çeker. Birkaç da sıfat yapımı vardır.

araç-gereç adı yapar: badırga “taşçı çekici”, elke “bakır su kovası”, kırbaçka
“harmanda saman çıkarmak için kullanılan bir çeşit araç, yaba”, kürekke “kar
küremeye yarayan bir çeşit kürek”, yüzünge “ayna vb.

bitki adı yapar: bozge “tahıl çimlendirmeye yarayan bir ot”, dolamanga
çiçeği “sarmaşık çiçeği”, çakırga “mazı ağacı”, davılga “yaprakları oval olan,
meyvesi yenilen bir ağaç”, gındırga “2.Bodur kamış.” vb.

176
 yiyecek adı yapar: acıka “kırmızı biber ve cevizle yapılarak, kahvaltıda
yenilen, salça kıvamında bir yiyecek”, çekiçke “yeşil zeytinden yapılan salamura”,
çiyirge “pekmez, susam ve afyonun kaynatılmasından yapılan tatlı”, haşulga
“bulgurlu lahana yemeği”, mısırga “mısır unundan yapılan bir çeşit yiyecek,
kaçamak” vb.

yansıma sesten ad yapar: çıtırga “meşe yaprağı”, fışka (I) “yağmur”, fırfılıka
“fırıldak, rüzgâr gülü”, gacurga “eski, yıkılacak durumda olan şey, patga “yaban
ördeği” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: avka “sürek avı”, birge “kuma, ortak”,
bürümke “başörtüsü”, gözge “çeşme”, kadınge “2.Gelin. 3.Elti.”, tenike<tenke
“1.Kadın donu, 2.Şalvar.” vb.

sıfat yapar: dırınga “çok gergin”, enişke “alçak, aşağı, alt”, lalıkga
“sözcükleri doğru dürüst söyleyemeyen”, nefiske “obur”, şalakka “yaramaz” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ga 1) acıka DS/I:48 (103)

+ge 2) arağa DS/I:293
+ğa 3) ayka (<av) DS/I:422
+ha 4) badırga [badınga] (<badır) DS/I:468
+ka 5) başga DS/VI:4449
(<baş+ka; Gülensoy, 2007, s.
119)
6) başga [başğa] DS/I:557
+ke 7) başka (I) DS/I:561
+òa 8) başka (II) DS/I:561
9) başka çıh- DS/I:561
10) benge (I) DS/I:628
11) birge DS/I:701
12) boz çekirge DS/I:750
13) bozge DS/I:751
14) bürümke DS/VI:4470
15) cegige (<çekirge) DS/II:874
(<*çek-i(ü)r[t]+ge; Gülensoy,
2007, s. 228)
16) coğurçga DS/II:995
17) çadırga [çadurğa] DS/II:1032
18) çakırga DS/II:1044
19) çanga (I) [çanka] DS/II:1069

177
20) çekiçge DS/II:1112
21) çekirke taşı DS/II:1114
22) çekkıka DS/II:1114
23) çekürge [çekürtge] DSII:1117
24) çekürgelik DS/II:1117
25) çıbışga DS/II:1158
26) çıtırga DS/II:1194
27) çıtlık çekirgesi DS/II:1197
28) çildirge (<çilbidir) DS/II:1214
29) çinke (I) DS/II:1229
30) çinke (II) DS/II:1229
31) çinke (III) DS/II:1229
32) çiyirge DS/II:1250
33) çomka (<çom (II)) DS/II:1266
34) çongalak DS/II:1268
35) davılga (<davul<tabl>Ar.) DS/II:1379
36) davulga DS/II:1382
37) dıbılga DS/II:1349
38) dıkka dur- (<dik) DS/II:1457
39) dırınga (<tırın (II)) DS/II:1470
40) dırıngaya gel- (<tırın (II)) DS/II:1470
41) dilerke DS/II:1493
42) dolamanga çiçeği DS/II:1544
43) eküge DS/III:1701
(<ekü+ge; Gülensoy, 2007, s.
1701)
44) elke DS/VI:4495
45) enişke (<iniş) DS/III:1758
46) enişkelendir- DS/III:1758
47) fıkga [fıkka (II)] (<ufak) DS/III:1851
48) fırfılıka DS/III:1854
49) fışka (I) DS/III:1860
50) fışka (II) DS/III:1860
51) gacurga DS/III:1887
52) gadinga [gadinge] (<kadın) DS/III:1890
53) genişke (<geneş (I)) DS/III:1992
54) gıcırga DS/III:2028
55) gındırga DS/III:2049
56) godençekirge DS/III:2092
(<*çek-i(ü)r[t]+ge; Gülensoy,
2007, s. 228)
57) gök çekirge DS/III:2136
58) gözge DS/III:2181
59) gübürge DS/III:2206
60) güdürge (<güdür (II)) DS/III:2215
61) haşulga (<haşul (I) DS/III:2304
62) hinge (<yenge) DS/III:2387
(<*yeng+ge; Gülensoy, 2007, s.
1120)

178
63) ıska (<sıska) DS/IV:2492
(<sış+ka; Gülensoy, 2007, s. 773)
64) içge DS/IV:2505
65) ilikge DS/IV:2525
66) kaçırga [kacırğa, kacurğa] DS/IV:2586
67) kadınge DS/IV:2591
68) kalurga DS/IV:2612
69) kırbaçka DS/IV:2818
70) kofurgalık DS/IV:2901
71) köyke (<koy) DS/IV:2985
72) kürekke DS/IV:3045
73) lalıkga (<lalık) DS/IV:3062
74) lifke DS/IV:3079
75) mısırga (I) (<misr>Ar.) DS/IV:3191
76) nefiske (<nefs>Ar.) DS/IV:3245
77) öpge DS/V:3345
(<*öp+ke; Gülensoy, 2007, s.
665)
78) öpke [öpge] DS/V:3345
79) öpke avrūu DS/V:3345
80) öpkele- DS/V:3345
81) öykelen- (<öfke) DS/VI:4632
82) öykelen- [öğkΨlen-, ökelen-, DS/V:3367
ökülen-]
83) özge DS/VI:4633
84) özge (I) DS/V:3373
85) özge (II) DS/V:3373
86) özge (III) DS/V:3373
87) özke (I) DS/V:3374
88) özke (II) DS/V:3374
89) özke (III) DS/V:3374
90) pasafka DS/V:3405
91) patga DS/V:3411
92) posurga DS/V:3475
93) sıska [sısğa, siska] (<sış) DS/V:3622
94) şalakga (<şalak (II)) DS/V:3741
95) şarga (<şar (IV)) DS/V:3750
96) tenike [tenke] DS/V:3882
(<ten+ke; Gülensoy, 2007, s.
880)
97) tısga (I) [tıskalı] DS/VI:4763
(<*tıs+ka; Gülensoy, 2007, s.
897)
98) tilişge (<tiliş) DS/VI:4764
99) tutanka DS/V:4001
100) üske (<özge) DS/VI:4075
101) yenge DS/VI:4247
(<*yeng+ge; Gülensoy, 2007, s.
1120)

179
 102) yenge DS/VI:4821
103) yüzünge DS/VI:4341

1.1.64. +GAÇ
Yazı dilinde kırlangıç (<kar(ı)lı+gaç; Gülensoy, 2007, s. 514) sözcüğünde
kullanılır. “Canlı isimlerinde kullanılan işlek olmayan bir ektir.” (Küçük, 2015, s.
137).

Ağızlarda genellikle ad yapmıştır.

araç gereç adı yapar: basangaç “2.Buğday ambarına inmek için duvara
konulan basamak taşı”, kırlangıç (I) “öküz arabasında arka dingil ve tekerlekleri
özeğe bağlayan çatal araç”, kıygaç<kıyıgaç “büyük süt ve su bakracı”, temkeç
“çaydanlık”, zıngırgeç “dönme dolap” gibi.

hayvan adı yapar: börümgeç “sineğe benzeyen fakat uçamayan bir böcek”,
çeyangaş “yengeç”, ergeç “erkek deve”, irkeç “yaşlı erkek keçi”, ilÀngeç “yengeç”
vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: argaç (IV) “erkek tenasül organı”, gacırgaç
“salıncak”, ilankaç “dönemeçli yol”, iskeç<isikeç “bir ucu yanmış odun”, sukaç
“çeşme” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gaç 1) argaç (IV) DS/I:310 (27)

+gaş 2) basangaç DS/I:538
+geç 3) börümgeç DS/I:772
+ğaç 4) çadırgaç DS/II:1032
+kaç 5) çıldırgeç DS/II:1172
+keç 6) çΨyangaş (<çıyan) DS/II:1155
7) doğugaç DS/II:1539
8) ergeç DS/III:1767
9) erkeç (I) DS/III:1773
10) gıcırgaç DS/III:2028
11) ilÀngeç DS/IV:2519
12) ilankaç DS/IV:2519
13) ilerkaç (<ileri) DS/IV:2521
14) irkeç (<er) DS/IV:2553
15) iskeç (<isi (I)) DS/IV:2556

180
 16) karlangaç [karılğaç] DS/IV:2665
(<kar(ı)lı+gaç; Gülensoy, 2007, s.
514)
17) kırlangıç (I) DS/IV:2832
(<kar(ı)lı+gaç, Gülensoy, 2007, s.
514)
18) kırlangıç (II) DS/IV:2832
19) kırlangıç (III) [kırlangeç] DS/IV:2832
20) kırlangıç kuyruğu DS/IV:2832
21) kıygaç (I) (<kıyı) DS/IV:2855
22) kıygaç (III) DS/IV:2856
23) kıygaç (IV) DS/IV:2856
24) kıyğaç DS/VI:4560
25) sukaç DS/V:3692
26) temkeç (<dem>Fars.) DS/V:3878
27) zıngırgeç DS/VI:4375

1.1.65. +gAk
Yazı dilinde +gAk eki, -g- sessizinin erimesiyle +Ak şeklinde
kullanılmaktadır. Daha çok tarihî Türk lehçelerinde, “Küçültme ve kuvvetlendirme
amaçlı kullanılan bir ektir. Organ isimlerinin yanı sıra canlı isimleri yapar.”
(Küçük, 2015, s. 139). Sık kullanılmayan bir yapıdır. dirsek<*dirsgek,
eşek<*eşgek, kapak (I)<kapgak, kalpak<*kapgaklık, kürek<*kürigek,
yanak<yangak gibi örnekleri vardır.

Ağızlarda da kullanım sıklığının çoğunu dirsek<*dirsgek, eşek<*eşgek,

kürek<*kürigek, yanak<yangak sözcükleriyle oluşturulmuş birleşik adlar belirler.

araç gereç adı yapar: bel küreği “bir çeşit kürek”, çeç küreği “harmanda
taneler için kullanılan kürek”, dirsek mantarı “tabakların deriyi cilâlamak için
kullandıkları aygıt”, eşek (I) “1.Odun kesmek için kullanılan üç ya da dört ayaklı
sehpa”, seç kürek “buğdayı samanından ayırmak için kullanılan kürek” vb.

bitki adı yapar: eşek kömürdeği “eşeklerin çok yediği bir ot”, eşek tırnağı
“kesildiğinde süt gibi sıvı çıkaran bir ot”, eşek turpu “1.Yaban turbu.”, gelin yanağı
(II) “portakal renginde, yenilir bir çeşit mantar”, kalpak (III)<kapgaklık “baharda
duvarlarda çıkan, etli yaprağı şapka gibi olan yumru köklü bir bitki” vb.

meyve adı yapar: alyanak (I) “1.İnce kabuklu, tatlı ve kırmızı renkli bir çeşit
kiraz.”, eşek alması “yazın yetişen, lezzetsiz bir elma”, eşek eriği “uçları sivri ve

181
uzun bir çeşit yeşil erik”, eşek inciri “meyvesi yenmeyen, yabani incir”, eşek
memesi “iri taneli, oval bir çeşit siyah üzüm” vb.

hayvan adı yapar: alyanak (II) “kafasının yan tarafları kırmızı kefal balığı”,
cingek “bir çeşit tarla kuşu”, goğeşşak “boz renkte leyleğe benzeyen bir su kuşu”,
sueşşeği “karabatak büyüklüğünde eti tatsız bir yaban ördeği”, yereşeği “çekirgeye
benzeyen uzun ayaklı bir böcek” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: eşek buyduran “kış güneşi”, gelin

yanağı (I) “kızarmış ekmek”, katı kürek “bel”, kedi dirseği “göz kapaklarında çıkan
bir sivilce, arpacık”, uzunumeşşek “birdirbir” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gak 1) alyanak DS/VI:4419 (98)

(<yÀn[/ng]+(g)ak; Gülensoy,
2007, s. 1053)
+gek 2) alyanak (I) DS/I:235
3) alyanak (II) DS/I:235
4) bel küreği DS/I:620
(<*küri+gek; Gülensoy, 2007, s.
591)
5) beleşeği DS/I:615
(<*eş+gek; Gülensoy, 2007, s.
343)
6) beleşek DS/I:615
7) cingek (<cin (I)) DS/II:979
8) çeç küreği DS/II:1105
9) dirsek (I) DS/II:1519
(<*tir+s+gek; Gülensoy, 2007, s.
289)
10) dirsek (II) DS/II:1519
11) dirsek gıñır- DS/II:1519
12) dirsek mantarı DS/II:1519
13) dirsek metiresi DS/II:1519
14) dirseklik DS/II:1519
15) dişli kürek DS/II:1525
16) eşeğim kunu DS/III:1788
(<*eş+gek; Gülensoy, 2007, s.
343)
17) eşek (I) [eşekleme (I), eşşek (II)] DS/III:1788
18) eşek (III) DS/III:1789
19) eşek alması [eşek elması] DS/III:1789
20) eşek baklası DS/III:1789

182
21) eşek buyduran DS/III:1789
22) eşek cenneti DS/III:1789
23) eşek çıtlığı DS/III:1789
24) eşek dikeni DS/III:1789
25) eşek eriği DS/III:1789
26) eşek gummas DS/III:1789
27) eşek helvası [eşek kalkanı] DS/III:1789
28) eşek inciri DS/III:1789
29) eşek kanıyla aşılan- DS/III:1789
30) eşek kengeri [eşek kangalı] DS/III:1789
31) eşek kömürdeği [eşek közlemesi] DS/III:1789
32) eşek megrulu DS/III:1789
33) eşek memesi DS/III:1789
34) eşek nalıyla damgala- DS/III:1789
35) eşek öldüren güneş [eşşek DS/III:1790
öldüren]
36) eşek yağırı DS/III:1790
37) eşek yuncası DS/III:1790
38) eşekcuğa DS/III:1789
39) eşekleme (II) DS/III:1789
40) eşekli top DS/III:1789
41) eşektırnağı DS/III:1790
42) eşekturpu DS/III:1790
43) eşşeği dÀh di- DS/III:1795
44) eşşek DS/VI:4501
45) eşşek (III) DS/III:1795
46) eşşek marılı DS/III:1795
47) eşşek turpu DS/III:1795
48) eşşekganağı DS/VI:4501
49) etdirseği DS/III:1796
50) etdirseği DS/IV:4501
51) evşek (<eşek) DS/III:1816
52) gelinyanağı (I) DS/III:1982
(<yan[/ng]+gak; Gülensoy, 2007,
s. 1053)
53) gelinyanağı (II) DS/III:1982
54) goğeşşak DS/III:2095
55) itdirseği [iddirse, ipdirseği, itdirsē, DS/IV:2568
ittirse,ittirseği]
56) ittirse (<dirsek) DS/IV:4527
57) kalpak DS/VI:4533
58) kalpak (I) DS/IV:2611
(<*kap+gak+lık; Gülensoy, 2007,
s. 455)
59) kalpak (II) DS/IV:2611
60) kalpak (III) DS/IV:2611
61) kapak DS/VI:4534
62) kapak (I) DS/IV:2630

183
 (<kap+gak; Gülensoy, 2007, s.
459)
63) kapak (II) DS/IV:2630
64) kapak (III) DS/IV:2630
65) kapak (IV) DS/IV:2630
66) kapak (V) DS/IV:2630
67) kapak (VI) DS/IV:2630
68) kapak at- (II) DS/IV:2630
69) kapak vur- DS/IV:2630
70) kapakkaya DS/IV:2630
71) kapakla- DS/VI:4534
72) kapakla- (I) DS/IV:2630
73) kapakla- (II) DS/IV:2630
74) kapaklaman DS/IV:2630
75) kapaklı (I) DS/IV:2630
76) kapaklı (II) DS/IV:2630
77) kapaklıcık DS/IV:2630
78) kapaksız DS/IV:2630
79) katı kürek DS/IV:2684
80) katıgak DS/IV:2683
81) kedidirseği DS/IV:2719
82) keş küreği DS/IV:2773
83) kırbız eşeği DS/IV:2818
84) kolun küreği DS/IV:2913
85) mareşşeğa DS/VI:4588
86) ocakeşeği [ocakeşşe, ocakeşşeği] DS/V:3264
87) poòΨşşeği DS/V:3469
88) seç kürek DS/V:3566
89) sueşşeği DS/V:3690
90) tava kapağı DS/V:3847
91) uzunumeşşek DS/VI:4056
92) yağak (<yanak) DS/VI:4118
93) yağak (<yanak) DS/VI:4810
94) yanaklan- DS/VI:4160
95) yanaklı DS/VI:4161
96) yanaklık (I) DS/VI:4161
97) yanaklık (II) DS/VI:4161
98) yer eşeği DS/VI:4252

1.1.66. +GAl
Ağızlarda bağkal, bokkal, çergel ve çevgel sözcüklerinde ad; yankal
sözcüğünde ise sıfat yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

184
 +gel 1) bağkal DS/VI:4442 (5)
(<Yazma, kayıt: Öğrencinin
bağkalını bulamadım.)
+kal 2) bokkal (<boz) DS/I:732
(<Boz renkli bir kuş.)
3) çergel çer=hayvan DS/II:1146
(<Bir tarafı öküzleri sürmek, diğer
tarafı saman temizlemek için
yapılan araç.)
4) çevgel DS/II:1152
(<Saban demirinin çamurunu
sıyırmaya yarayan bir aygıt.)
5) yankal DS/VI:4171
(<Eğri büğrü.)

1.1.67. +GAn
Yazı dilinde birkaç sözcükte tespit edilmiş bir yapıdır. başkan, üçgen (geo.),
beşgen (mat.), altıgen (mat.) gibi sözcüklerde görülür. Sayı adlarına gelerek terim
yapmıştır.

Ağızlarda ise farklı işlevlerde kullanılmış bir ektir. Sıfat ve ad türetmiştir.

araç gereç adı yapar: bıcırgan (IV) “çelik matkap”, gözgen “kapaksız küçük
dolap” karagan “toprak çanak”, kırmağan “ibrik”, tekirgen “üzüm suyunu arıtmaya
yarayan büyük tekne” gibi.

yer adı yapar: bahargan “güneyde yaz kış, yeşil olan mera”, buzluğan “buzu
eksik olamayan tepe”, çamlığan “çamlık, ağaçlı tepe”, garağan “çalıların çok
bulunduğu yer”, suluğan “abdest alınan yer” vb.

bitki adı yapar: arpagan “yabani arpa”, cızgan (I) “2.Isırgan otu.”, karağan
“1.Fırça gibi kullanılan sert tüylü bir bitki.”, sirken “1.Yabanıl ıspanak. 2.Yabanıl
semizotu. 3.Labada.”, yavşağan “yavşan otu” vb.

hastalık adı yapar: bıcırgan (II) “2.İshal”, vıcırgan “1.Bıçılgan da denilen

sulu ayak yarası, akarca”, yelliğen “yıl çıbanı”, yerliğen “yalınayak gezenlerin
ayakları altında çıkan bir yara” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: dölgen “tohum”, güngen “1.Saat.

2.Takvim.”, özgen “kuzukulağı otunun filizleri”, tarıtkan<tarıkkan “davacı”,
solukkan “sülük” vb.

185
 sıfat yapar: çipilgen “çamurlu”, fodurgan “kendi kendine konuşan,
homurdanan”, hımırgan “kendi kendine söylenen”, yılıkkan (II) “büyük ve çirkin
ağızlı”, yürükken “çevik yürüyüşlü” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gan 1) arpagan DS/I:330 (63)

+gen 2) akılgan (III) DS/I:151
+ğan 3) avgan DS/VI:4432
+ğen 4) avgan (I) DS/I:380
+kan 5) ayı baldıranı DS/I:416
+ken 6) bahargan (<bahar>Fars.) DS/I:487
7) baldıran DS/VI:4444
(<baldır+gan; Gülensoy, 2007, s.
109)
8) baldırgan DS/I:502
9) bayırgan otu DS/I:580
10) bıcılğan (II) (<bıcıl) DS/I:654
11) bıcırgan (I) DS/I:655
12) bıcırgan (II) DS/I:655
13) bıcırgan (IV) DS/I:655
14) bıcırgan otu DS/I:655
15) bodurgan DS/I:722
16) borağan (<borea>İta.) DS/I:737
17) buzluğan DS/I:811
18) cızgan (I) DS/II:947
19) çavuşkan DS/II:1096
20) çamlığan DS/II:1065
21) çipilgen DS/II:1233
22) çömen (III) (<çimen) DS/II:1286
(<çüm+gen; Gülensoy, 2007, 243)
23) çümen (<çim) DS/II:1308
24) dölgen DS/VI:4489
25) ergencelik (I) [ergençelik, DS/III:1768
ergenlik kabası, ergense,
ergenselik, erğencelik]
26) ergencelik (II) [ergenlik] DS/III:1768
27) erkenle- DS/III:1774
28) ezirgÀn cızırgÀn DS/III:1830
29) fadurgan DS/III:1831
30) fodurğan DS/III:1875
31) garağan DS/III:1919
32) gavluğan DS/III:1939
33) gedirgen (<gedir (I)) DS/III:1967
34) gözceğen DS/III:2176
35) gözgen DS/III:2181

186
 36) güngen DS/III:2229
37) hımırgan DS/III:2362
38) işgan ol- DS/IV:2563
39) karagan DS/VI:4535
40) karagan (I) DS/IV:2644
41) karagan (II) DS/IV:2644
42) karagan biciği DS/VI:4535
43) karağan DS/III:2645
44) kayakkıçırğan DS/IV:2697
45) kırmağan DS/IV:2834
46) kokarganak DS/VI:4565
47) öfkence DS/V:3315
48) özgen DS/V:3374
49) sirken [sirgen] DS/V:3648
(<sir+ken; Gülensoy, 2007, s.
786)
50) solukgan DS/VI:4704
51) suluğan (II) DS/V:3694
52) sutlüğen DS/V:3703
53) tarıtkan (<tarık (I)) DS/V:3836
54) tekirgen DS/V:3867
55) vıcırgan DS/VI:4100
56) yarlığan (II) DS/VI:4189
57) yavşagan (<yavşan) DS/VI:4208
58) yelliğen (<yıl) DS/VI:4821
59) yerliğen DS/VI:4255
60) yılıkkan (I) (<yılık (I)) DS/VI:4272
61) yılıkkan (II) (<yılık (I)) DS/VI:4272
62) yürükken DS/VI:4336
63) zopurgan DS/VI:4397

1.1.68. +Gar
Ağızlara özgü bir yapı olup avgar, cılgar ve koçgar sözcüklerinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gar 1) avgar DS/I:381 (3)

(<Bıldırcın avlamaya yarayan bir
aygıt.)
+har 2) cılgar ol- DS/II:911
(<Su, tarlayı kaplamak.)
3) koçhar [koçgar] DS/IV:2895
(<1.Yaban koyunu. 2.Bir
yaşındaki erkek koyun, toklu.
3.Koç.)

187
 1.1.69. +GAz
Ağızlara özgü, birkaç sözcükte kullanılan yapım eklerinden biridir. çongaz,
kavkaz, yankaz (II) gibi ad yapımları ile gavgaz, kurgaz, yankaz (I) gibi sıfat
yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+haz 1) çongaz (<çon (III)) DS/II:1268 (11)

(<Dallı budaklı ağaç, odun.)
+gaz 2) gavgaz DS/III:1938
(<Hafif.)
+gez 3) kavgaz (I) [kavkas] DS/IV:2689
(<1.Büyük fakat hafif olan şey.)
+kaz 4) kavhaz DS/IV:2690
(<2.Gevşek, bastırılmamış şey.)
5) kavkaz (II) DS/IV:2690
(<Çürümeye yüz tutmuş, çam
gövdesi.)
6) kavkaz (III) DS/IV:2690
(<Kuru bitki sapı.)
7) kavkazlık DS/IV:2690
(<Dikenlik otluk yer.)
8) kurgaz (I) [kurgas] (<kuru) DS/IV:3008
(<Kurak.)
9) kurgaz (II) (<kuru) DS/IV:3008
(<Kuru, zayıf, cılız.)
10) yankaz (I) [yangaz (I)] DS/VI:4172
(<1.Düzenci, yalancı. 2.Haylaz,
yaramaz.)
11) yankaz (II) DS/VI:4166
(<Şaka.)

70. +GI / +GU

Yazı dilinde sık kullanılmayan eklerden biridir. belgi, belli>belgülüg,
boru>borgu(y), keçi<eçki, özgü, *üzengi sözcüklerinde bu ek kullanılmıştır.

Ağızlarda ad ve sıfat yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: çıngı (IV) “su tası”, çotgu “eskiden, dükkânlarda hesap
yapmaya yarayan bir aygıt”, güzgü<gözgü “ayna”, ışılgı “2.Lamba.”, köşkü (I)
“2.Fırının içindeki közleri ve külleri toplamak için kullanılan ucuna paçavra
bağlanmış sırık” vb.

188
 bitki adı yapar: asker bor(g)usu “çoban düdüğü de denilen bir çiçek”, çilgi
(II) “siyah üzüm”, davulgu “kocayemiş ağacı ve meyvesi”, keçi emceği “siyah
renkli bir çeşit incir”, keçisakalı “kuzukulağı” vb.

hayvan adı yapar: dağ geçişi “geyik”, gelengi “tarla faresi”, guggu (I)
“baykuş”, kırgı (II) “şahin kuşu”, keçemen<keçiemen “kertenkele” vb.

yansıma sözcük gövdelerinden ad yapar: bıdırgı “vehim, vesvese, kuruntu”,

çıngı (I) “kıvılcım”, çıtırgu “küçük dolu tanesi”, gakkı “yumurta”, gıygı “bir çeşit
keman” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: gezargi “grip vb. bulaşıcı hastalıklar”,

kırgı (I) “1.Dağ ve yaylaların yalçın, sarp, keskin yerleri”, yelgi “hava fırıldağı,
rüzgârgülü”, yalıngı “birden parlayıp sönen çalı çırpı alevi”, yürürkü “çağın
dünyanın gidişi” vb.

sıfat yapar: cıdırgı “titiz, sinirli”, dırıtkı “ince, dayanıklı olmayan”, gidergi
“gelip geçen, oturmayan”, gözgü “aynı”, öngü “birinci” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gı 1) adı belli (I) DS/I:66 (124)

(<bel+gü+lüg; Gülensoy, 2007, s.
131)
+gi 2) adı belli (II) DS/I:66
+gu 3) adı belli ol- DS/VI:4408
+gü 4) adı belli ol- DS/I:66
+kı 5) adı bellisiz DS/I:66
+ki 6) asker borusu DS/I:344
(<*bo+r+gu(y); Gülensoy, 2007,
s. 162)
7) avkulu DS/I:387
8) belli (II) DS/I:623
9) belli (III) DS/I:623
10) belli ki DS/VI:4455
11) belli toprak DS/I:624
12) belliboncuk DS/I:623
13) bellicek DS/I:623
14) bellile-, bΨllile- (I) DS/I:623
15) bellilik (II) DS/I:623
16) bellilik (III) DS/I:623
17) belgi (III) DS/I:616

189
 (<bel+gi; Gülensoy, 2007, s. 129)
18) belgi (IV) DS:I:616
19) belgi, bΨlgi (II) DS/I:616
20) belgisiz DS/I:616
21) beski DS/I:640
22) beskili DS/I:640
23) bıdırgı DS/I:661
24) boru (I) DS/I:741
(<*bo+r+gu(y); Gülensoy, 2007,
s. 162)
25) boru (II) DS/I:741
26) cıdırgı (<cıdır (I)) DS/II:897
27) çapgı DS/VI:4478
28) çapkı (III) DS/II:1076
29) çıdılgı DS/II:1158
30) çıngı (I) [çılıngı, çılınğı, cımkı, DS/II:1180
cingi (I), çınğı, çınkı (II), çingi]
(<çıv)
31) çıngı (II) DS/II:1181
32) çıngı (III) [çınkı (III)] DS/II:1181
33) çıngı (IV) DS/II:1181
34) çıtılgı (I) [çıtımkı, çıtırgı (I), DS/II:1193
çıtırkı]
35) çıtıngı DS/II:1194
36) çıtırgı (I) DS/II:1194
37) çıtırgı (II) DS/II:1194
38) çıtırgu DS/II:1194
39) çıturgu DS/II:1198
40) çildirgi (<çildir (II)) DS/II:1214
41) çilgi (I) DS/II:1217
42) çilgi (II) DS/II:1217
43) çitirği DS/II:1245
44) çotgu (<çot (VI)) DS/II:1274
45) çulki DS/II:1303
46) çülki DS/II:1307
47) dağgeçisi DS/II:1325
(<*eç+kü/ki; Gülensoy, 2007, s.
491)
48) davulgu [davulgı, davulgu DS/II:1382
üzümü]
49) dırıtkı (<dırık (I)) DS/II:1470
50) dobak keçi DS/II:1533
51) dorangı DS/II:1564
52) eçki (<keçi) DS/III:1663
(<*eç+kü/ki; Gülensoy, 2007, s.
491)
53) gakkı [gaggı, gıkkı] DS/III:1896
54) geçi (I) DS/III:1962
55) gelengi [gelenki] DS/III:1975

190
56) gezargi (<gezer) DS/III:2019
57) gırğı DS/III:2056
58) gıygı (I) DS/III:2066
59) gidergi DS/III:2074
60) gözdeği DS/III:2177
61) gözdeki DS/III:2177
62) gözgü DS/III:2181
63) guggu (I) DS/III:2189
64) guggu kuşu DS/III:2189
65) güzgü (<göz) DS/VI:4515
66) güzgü [güygü, güzgi] DS/III:2243
67) güzgülü DS/III:2243
68) hışkı (II) (<dış) DS/III:2379
69) ışılgı DS/IV:2497
70) işgilik [içgilik, içkilik, işkilik] DS/IV:2563
71) karaboru DS/IV:2639
72) karağı (IV) DS/IV:2645
73) karağılık [karağı (III), karağu] DS/IV:2645
74) keçemen (<keçi) DS/VI:4544
75) keçi (II) DS/IV:2717
76) keçi aşığı DS/IV:2717
77) keçi biciği DS/IV:2717
78) keçi emceği DS/IV:2717
79) keçi kirazı DS/IV:2717
80) keçiemen DS/VI:4544
81) keçimemesi (I) DS/IV:2717
82) keçimemesi (II) [keçimömesi] DS/IV:2717
83) keçisakalı DS/IV:2717
84) kılkeçi DS/IV:2801
85) kırgı (I) DS/IV:2822
86) kırgı (II) DS/IV:2822
87) kıykı DS/IV:2858
88) köşgü (<köş (II) DS/IV:2981
89) kulgulu (<kol) DS/VI:4573
90) küykü (<koy) DS/IV:3057
91) küzgü [küzkü] (<göz) DS/IV:3057
92) öngü DS/VI:4627
93) önkü (I) DS/V:3342
94) özengi DS/VI:4633
(*iz+e+n+gi; Gülensoy, 2007, s.
1005)
95) özengi (I) DS/V:3373
96) özengi (II) DS/V:3373
97) özengülük DS/V:3373
98) özgü (I) DS/V:3374
99) seyil keçisi DS/V:3597
100) sibsiboru DS/VI:4697
101) songulağa DS/VI:4704

191
 102) sürükkü DS/V:3725
103) üzengi [üzengili, üzengilik (II)] DS/VI:4801
(*iz+e+n+gi; Gülensoy, 2007, s.
1005)
104) üzengi [üzengili, üzengilik (II)] DS/VI:4086
105) üzengi şakırtısı DS/VI:4087
106) üzengilik (I) DS/VI:4801
107) üzengilik (II) DS/VI:4086
108) yabankeçisi DS/VI:4114
109) yalangı (I) [yalañkı (II)] DS/VI:4141
(<yÀlın+gı; Gülensoy, 2007, s.
1042)
110) yalangı (II) [yalañkı (I)] DS/VI:4141
111) yalangı (III) DS/VI:4141
112) yalangu DS/VI:4141
113) yalankı DS/VI:4812
114) yalañkı (IV) DS/VI:4141
115) yalav [yalanğı, yalazı] DS/VI:4812
(<yÀlın+gı; Gülensoy, 2007, s.
1042)
116) yalavun DS/VI:4143
117) yalhı, yalòı (II) [yalkı (XI)] DS/VI:4145
(<*yıl+kı; Gülensoy, 2007, s.
1141)
118) yalıngı DS/VI:4148
119) yanı yönü bellisiz DS/VI:4171
120) yelgi DS/VI:4236
121) yelki (I) DS/VI:4238
122) yılavu (<yalangı) DS/VI:4268
123) yılkı (I) [yılgı (I), yılhı, yılòı] DS/VI:4273
124) yürürkü DS/VI:4336

1.1.71. +gIç / +GUç

Ağızlarda az kullanılan yapılardan biri olup çoğunlukla ad yapar.

araç gereç adı yapar: bizgiç “çarık dikmek için kullanılan demir, ağaç çivi”,
gazguç “sıvıları boşaltmaya yarayan huni”, gezergiç “sabanla eyefi birbirine
bağlamakta kullanılan ağaçtan yapılmış bir çeşit araç”, kösküç<közgüç “ateş
karıştırmakta kullanılan tahta araç” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: melengiç “çitlembik”, öngüç “kılavuz,

önder”, sektekkiç “çocukların karşılıklı geçip bir ayak üstünde sıçrayarak
oynadıkları oyun”, tonguç “1.En büyük çocuk. 2.En küçük çocuk.”, yankuç “bir
yanı yassı, eğri nesne” vb.

192
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+gıç 1) bizgiç DS/I:714 (24)

+giç 2) galyangıç (I) DS/III:1905
+guç 3) galyangıç (II) (<gallÀn) DS/III:1905
+güç 4) galyangıç (III) (<kalyon) DS/III:1905
+kuç 5) gangurguç DS/III:1912
+küç 6) gazguç (II) DS/III:1954
7) gezergiç DS/III:2022
8) gıldırgıç (I) (<gıldır (I)) DS/III:2040
9) gıldırgıç (II) (<gıldır (III)) DS/III:2040
10) gıldırgıç (III) DS/III:2040
11) gizgiç DS/III:2087
12) ıldırangıç (<ıldıran) DS/IV:2466
13) ıldırgıç DS/IV:2466
14) kösgüç (<kös (III)) DS/IV:2973
15) kösküç (<köz) DS/VI:4571
16) kösküç (II) DS/IV:2974
17) kuyguç (<koy) DS/IV:3020
18) melengiç [melengiş, melengiç] DS/IV:3156
(<melen (III))
19) öngüç (II) DS/V:3341
20) sektekkiç DS/V:3575
21) tonguç (I) DS/V:3961
(<*ton+guç; Gülensoy, 2007, s.
910)
22) vızgıç DS/VI:4104
23) vızgiç oyna- DS/VI:4104
24) yankuç DS/VI:4172

1.1.72. +GIl / +gül

Yazı dilinde aile, akrabalık, şahıs, topluluk adları yapar ve sayı adlarına
gelir. “Halk ağzından alınmış olan bu biçim bir ek gibi değerlendirilmiştir. Bu eke
getirilen çoğul eki de uyumuna aykırı olan -gil hecesine uymuştur. (Zülfikar, 2011,
s. 90). Yazı dilinde bitki bilimi terimleri yapar: baklagiller, barbunyagiller,
buğdaygiller, turunçgiller, zambakgiller vb. Hayvan bilimi terimleri yapar:
ayıgiller, balıkçılgiller, filgiller, kedigiller, tavukgiller vb. Akrabalık ve yakınlık
adlarında da kullanılır: Aligil, amcamgil, annemgil, Farukgil, Uşaklıgil vb. Ayrıca
Ersoy (2007, s. 27) eki, “…bünyesinde çokluk anlamı taşıyan Oğuz grubu
lehçelerindeki (Türkmence dışında) +gil ekinin Çuvaşçada “ev, aile” manasına
gelen kil ile aynı veya akraba bir kelimeden geldiğini…” ifade etmektedir.

193
 Ağızlarda kullanımı az olup ad ve sıfat yapma özelliği vardır.

yer adı yapar: alicingil ocağı “karmakarışık, çok dağınık yer”, çöngül (II)
“ufak bataklık yer”, ebicingil ocağı “karmakarışık, altı üstüne gelmiş yer”, şengilcik
“yunak, çamaşırevi”, üçgül (II) “1.Üç köşeli yer.” gibi.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: cüngül “ense”, dörtgül “dört köse, dört
kenarlı”, “ufak çıban başı”, işkil (I) “iş, güç, uğraş”, kızgıl<kızılgıl “kırmızımtırak
renk” vb.

sıfat yapar: kırkıl (II) “aklı karalı kır renkte olan”, öngül (II) “inatçı”, öngül
ardı “oyunda ikinci gelen”, şengil “içtenlikle, candan davranışlı”, şergil “askıntı,
baş belası” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gıl 1) alicingil ocağı DS/I:221 (23)

+gil 2) çangıltı DS/II:1070
+gül 3) çöngül (I) (<çon (III)) DS/II:1288
+kıl 4) çöngül (II) DS/II:1288
+kil 5) çüngül (<çün) DS/II:1308
6) dörtgül DS/II:1588
7) ebicingil ocağı DS/III:1657
8) fisgil (<fisil) DS/III:1871
9) gözgül ol- DS/III:2181
10) işkil (I) DS/IV:2564
11) kılgıl DS/IV:2797
12) kırkıl (I) (<kur (II)) DS/IV:2830
13) kırkıl (II) DS/IV:2830
14) kızgıl (<kızıl) DS/IV:2863
15) öngül (II) DS/V:3341
16) öngül ardı DS/V:3342
17) öngülle-, öñgülle- DS/V:3342
18) öngüllük DS/V:3342
19) şengil DS/V:3762
20) şengilcik DS/V:3762
21) şergil [şerğil, şirgil] DS/V:3765
22) şergillen- DS/V:3765
23) üçgül (II) DS/VI:4058

194
 1.1.73. +GIn / +GUn
Yazı dilinde bungun, dargın, eşkin, kuskun, kuzgun vb. sözcüklerde görülür.
Kullanımı az olan bir ektir.

Ağızlarda ad ve sıfat türetmiştir.

yansıma seslerden yağmur adı yapar: çıpkın “sağanak halinde yağan şiddetli
yağmur”, çıvgın (I) “rüzgârda karla karışık yağan yağmur”, fışgın “sürekli
yağmur”, şıpkın “1.Yelle karışık yağmur.”, şıvgın (I) “fırtınayla yağan sert yağmur”
vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: araçkın “başa sarılan tülbent”, avgun

(IV) “avcılıkta kuşlara kurulan tuzak”, çavgın (IV)<çaygın “çaydanlık”,
karkın>karakın “karaya ya da mora boyanmış deri”, kuzgun otu “eğrelti otu” vb.

sıfat yapar: argun (IV) “gizli, saklı”, işkin “işi çok seven”, öngün (II) “önde
gelen, önemli”, şergin “üste çıkar, yüzsüz”, toygun “genç” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gın 1) araçkın DS/I:293 (52)

+gin 2) argun (IV) DS/I:311
+gun 3) avgın (<av (I)) DS/VI:4432
+gün 4) avgın (I) [avgun (I), avğın, avğun DS/I:381
(II)]
+ğın 5) avgun (I) DS/I:381
+ğun 6) avgun (IV) DS/I:381
+kın 7) bungun DS/I:792
(<buŋ+gun; Gülensoy, 2007, s.
183)
+kin 8) bungunluk, bungunluk DS/I:793
[bungunnug, buñgunnuk]
+kün 9) bunkun DS/I:793
+òun 10) çavgın (IV) (<çay) DS/II:1094
+ğun 11) çavurgun (<çav (II)) DS/II:1096
12) çıbgın DS/II:1183
13) çıpkın (I) DS/II:1184
14) çıvgın (I) [cavgın, cıvgın (I), DS/II:1199
cavgın (I), çavgun, çavkın (I),
çıvğın (I), çıvkın]
15) çıvgın (II) [cıvgın (III)], civgin DS/II:1200
(I), çıvğın (II)]
16) çıvgın yağ- DS/II:1200
195
17) çiskin DS/II:1240
18) çiskinlik [çiskünlük] DS/II:1240
19) darğınnık DS/II:1370
20) dipgün DS/II:1510
21) dipkin DS/II:1510
22) elgin DS/III:1714
23) eşgin (I) [eşgün, eşğin, eşkün (I)] DS/III:1791
(<*eş+kin; Gülensoy, 2007, s.
345)
24) fışgın DS/III:1859
25) guldürgün/çan DS/III:2191
26) guzgun [gızgun] (<kuzgun) DS/III:2205
(<kuz+gun; Gülensoy, 2007, s.
585)
27) guzğun kayışı DS/III:2205
28) güçgün DS/III:2211
29) işkin DS/IV:2565
30) karkın (<kara) DS/IV:2665
31) karakuzgun DS/IV:2650
32) kılgın (II) DS/IV:2797
33) kusgun, kusğun [kuskun] DS/VI:4575
(<*kudur+gun; Gülensoy, 2007,
s. 578)
34) kusgun [kusòun, kuşkun] DS/IV:3014
35) kuzgun armudu DS/IV:3022
36) kuzgun otu DS/IV:3022
37) kuzgun teklifi DS/IV:3022
38) kuzguncu DS/IV:3022
39) kuzgunluk DS/IV:3022
40) öngün (II) DS/VI:4627
41) şergin DS/V:3765
42) şılgın DS/V:3770
43) şılgınlı DS/V:3770
44) şıpkın DS/V:3773
45) şıvgın (I) [şıbkın, şıvkın, şıvkın DS/V:3776
(II)]
46) telefgin (<telef>Ar.) DS/VI:4750
47) tokurcunu düzgün ol- DS/V:3953
48) toygun DS/V:3977
(<toy+gun; Gülensoy, 2007, s.
922)
49) tuğkun DS/V:3988
(<tuğ+kun; Gülensoy, 2007, 929)
50) uşgun (<uç) DS/VI:4790
51) uşgun (I) [uşgun] (<uç) DS/VI:4047
52) yergin (I) DS/VI:4253

196
 1.1.74. +gIr
Yazı dilinde cazgır (<car+gır; Gülensoy, 2007, s. 200), özgür ve özgürlük
(öz+gür; Gülensoy 2007, s. 682) sözcüklerinde kullanılmış bir yapıdır. Ağızlarda
cazgır sözcüğünün yanında işgir, keşgir, kaşgır sözcüklerinde kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gır 1) cazgır DS/II:871 (4)

(<Sözünden dönen, sözünde
durmayan.)
(<car+gır; Gülensoy, 2007, s.
200)
+gir 2) işgir [işingir] DS/IV:2564
(<Becerikli.)
3) keşgir (<keşlen-) DS/IV:2772
(<Sevinç, neşe.)
4) taşgır DS/V:3842
(<Taş ev.)

1.1.75. +gıt / +gut

Ağızlarda birkaç sözcükte kullanılan, renk bildiren bir ektir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gıt 1) akgut DS/I:150 (4)

(<İri taneli, güzel kokulu bir çeşit
beyaz üzüm.)
+gut 2) gızılgıt DS/III:2070
(<Kızıla yakın renk.)
3) sargut (<sarı) DS/V:3546
(<Açık saman rengi, sarımsı.)
4) sarılgıt DS/V:3548
(<Çok renkli: Senin entari hepten
sarılgıt yahu!)

1.1.76. +I / +U
Türkiye Türkçesinde az kullanılan yapılardan biridir. “Teklik 3. kişi iyelik
ekinin kalıplaşması sonucu oluşmuş bir ektir.” (Küçük, 2015, s. 161). Az da olsa
ad ve sıfat yapar: aşı (kimy.), besi, ivedi, kötü, örküç<ör-k+ü+ç, yeni>*yang+ı vb.

197
 Ağızlarda da sıfat ve ad görevli sözcükler yapmıştır.

araç gereç adı yapar: çıtı (I/III) “çıtçıt/mısır patlatmak için kullanılan bir
tava”, eteğü “el değirmenin altına konan deri örtü”, hörgüç (II) “kalın halat”, patpatı
“motosiklet” vb.

hayvan adı yapar: badı (I) “kaz”, badi (I) “2.Ördek”, besi (I) “kurbanlık
hayvan”, kötüböcü “akrep”, yabani “kurt, domuz, ayı gibi yabanıl hayvan” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: beki (IV) “bahçe ve tarlalar arasındaki,

ağaçlı ince yol”, bitiki “mektupçu”, bulutu “özel bir rengi olan iri taneli üzüm”,
kötü yara “frengi, cüzzam vb. hastalıklar” özü (III) “1.Arkadaş”, teri (II) “giysi” vb.

sıfat yapar: çiği “çiğ, pişmemiş”, kirti (I) [kirt (V)] “ciddi, doğru”, peki (I)
“katı, sert”, salla pati “giyimine ve davranışlarına özen göstermeyen”, ulku (II)
“1.Doğru, düzenli, kusursuz” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ı 1) añız (I) DS/VI:4421 (90)

(<aŋ+ı+z; Gülensoy, 2007, s. 71)
+i 2) añız boz- DS/VI:4421
+u 3) aşıcı DS/I:353
(<aş-ı; Gülensoy, 2007, s. 85)
+ü 4) aşi (I) (<aşı) DS/I:358
5) avedi DS/I:380
(<iv-ed+i; Gülensoy, 2007, s.
443)
6) badı (I) [badi (I)] DS/I:465
(<bad+ı; Gülensoy, 2007, s. 100)
7) badi (I) (badı (I), bati, bıdı (I), DS/I:468
bodi (IV), bodu (II), bödü (II)]
8) beki (III) DS/I:602
9) beki (IV) DS/I:602
10) besi DS/VI:4457
11) besi (I) [besi hayvanı] DS/I:639
12) besi (II) DS/I:639
(<bes+i; Gülensoy, 2007, s. 134)
13) besicilik DS/I:639
14) besicilik DS/VI:4457
15) bitiki DS/I:711
16) bulutu [buluti üzüm, bulut üzüm] DS/I:791
17) çelti (III) (<çelt) DS/II:1127

198
18) çığı (V) (<çığ (V)) DS/II:1159
19) çıtı (I) DS/II:1192
20) çıtı (III) DS/II:1193
21) çiği DS/II:1207
22) eşek kanıyla aşılan- DS/III:1789
23) eteğü DS/III:1796
(<etek+ü; Gülensoy, 2007, s. 346)
24) evdind- (<ivedi) DS/III:1802
25) evedi [edeti, eveti, evetü] DS/III:1803
26) haşı (I) DS/III:2302
(<aş-ı; Gülensoy, 2007, s.85)
27) hırtı (I) DS/III:2373
28) hırtı (II) (<hırt (II)) DS/III:2373
29) hırtı pırtı DS/III:2373
30) hörküç (I) [hörkuç] (<ör-) DS/III:2434
(<ör-k+ü+ç; Gülensoy, 2007, s.
412)
31) hörküç (II) DS/III:2434
32) hörküçle- DS/III:2434
33) iteği DS/VI:4527
(<*etek+i; Gülensoy, 2007, s.
443)
34) ivdin- (I) (<ivedi) DS/IV:2572
35) ivedi [iveti, ivet, iveti] DS/III:2572
36) kıltı (I) (<kılt) DS/IV:2802
37) kirti (I) (<kirt (V)) DS/IV:2883
38) kotü DS/IV:4569
(<köt+i; Gülensoy, 2007, s. 561)
39) kötü göz DS/IV:2983
40) kötü hayvan DS/IV:2983
41) kötü kakma odun DS/IV:2983
42) kötü yara DS/IV:4572
43) kötü yara [kötü ağrı] DS/IV:2984
44) kötüböcü [kötüböğcü, kötüböycü] DS/IV:2983
45) kötüce DS/IV:2983
46) kötüle- [kötülen-] DS/IV:2983
47) kuştoka DS/IV:3018
(<*tok+u; Gülensoy, 2007, s. 903)
48) kümülü (I) (<kümül (II)) DS/IV:3036
49) övedi (<iv-) DS/V:3363
50) özü (I) DS/V:3375
51) özü (III) DS/V:3375
52) patpatı DS/VI:4641
53) peki (I) (<bek) DS/V:3423
54) sakarı DS/V:3520
55) sallepati DS/VI:4668
(<*sal-la pat+i; Gülensoy, 2007,
s. 726)
56) sepi (II) DS/V:3586

199
 (<sep+i; Gülensoy, 2007, s. 753)
57) siyi [siği] (<siy (II)) DS/V:3653
58) şekeri DS/V:3759
59) teri (II) DS/V:3893
(<ter+i; Gülensoy, 2007, s. 884)
60) tıgı (<tığ (II)) DS/V:3910
61) ulku (I) (<ulk (II)) DS/VI:4036
62) ulkuna gel- DS/VI:4036
63) üteği (<etek) DS/VI:4080
64) yabani DS/VI:4114
(<yaban+ı; Gülensoy, 2007, s.
1023)
65) yabanikimyon DS/VI:4114
66) yabanimerdin DS/VI:4114
67) yabanipancar DS/VI:4114
68) yabanisinameki DS/VI:4114
69) yavaşılık DS/VI:4206
70) yeğni (<yüng) DS/VI:4227
71) yengi DS/VI:4247
72) yengi (<yeni) DS/VI:4821
(<*yang+ı; Gülensoy, 2007, s.
1121)
73) yengi yetme DS/VI:4247
74) yeni (I) DS/VI:4247
75) yeni (III) DS/VI:4247
76) yeni yıl DS/VI:4249
77) yeni yirinti DS/VI:4249
78) yenice, yeñice (I) DS/VI:4247
79) yenice, yeñice (III) DS/VI:4247
80) yeniçıktı DS/VI:4247
81) yenidünya (I) DS/VI:4247
82) yenidünya (II) DS/VI:4247
83) yenidünya (III) DS/VI:4247
84) yenilik DS/VI:4821
85) yeñirek DS/VI:4248
86) yeniyaka [yiñiyaka] DS/VI:4249
87) yeniyaòa DS/VI:4822
88) yeniye DS/VI:4249
89) yeniyetme [yenietme, DS/VI:4249
yeniyeltandi, yeniyetma,
yiñiyitme]
90) yeniyetme [yeniyitme] DS/VI:4822

1.1.77. +Iç / +Uç

Az kullanılan bir ektir. Yazı dilinde kılıç (<kıl+ıç; Gülensoy, 2007, s. 508)
ve sonuç (sp.-ed.) sözcüğünde görülür.

200
 Ağızlarda da az sayıda sözcükte görülür. Daha çok “kılıç” sözcüğüyle
birleşik adlar yapar.

ad yapar: kılıçan (II) “kıldan yapılmış kilim”, kılıç (III) “iskambil kağıdı ile
oynanan bir oyun”, kirtiç “kurumuş tandır ekmeği”, topuç (II) “bir tandır ekmeği
ya da çöreği”, yanıç (I) “yengeç” vb.

“kılıç” sözcüğü ile birleşik ad yapar: dağ kılıcı “dağın en yüksek yeri, tepe”,
kes kılıç “baklava”, kılıç balkağı “kılıç kabzası”, kınkılıç “tahterevalli”, sırtınkılıç
“bukalemun” vb.

sıfat yapar: derderiç “çabuk ve hızlı konuşan”, sırkınkılıç (I) “çelimsiz,

zayıf”, topuç (I) “boyuna göre kol ve bacakları kısa, vücudu şişman”, yanıç (IV/V)
“topal, yan yan yürüyen/biçimsiz” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ıç 1) bedel kılıç DS/I:594 (29)

(<kıl+ıç; Gülensoy, 2007, s. 508)
+iç 2) dağkılıcı DS/II:1325
+uç 3) derderiç DS/II:1431
+üç 4) dide kılıcı DS/II:1481
5) gılıç (I) DS/III:2042
6) gılıç (II) DS/III:2042
7) gılıç arpa DS/III:2042
8) kes kılıç DS/IV:2767
9) kılıcına koy- DS/IV:2798
10) kılıç (I) [kılıç çivisi, kılıç deliği] DS/IV:2798
11) kılıç (II) DS/IV:2798
12) kılıç (III) [kılıç çekme] DS/IV:2798
13) kılıç (V) DS/IV:2798
14) kılıç (VI) DS/IV:2798
15) kılıç (VII) DS/IV:2798
16) kılıç arpa DS/IV:2798
17) kılıç balkağı DS/IV:2798
18) kılıç otu DS/IV:2798
19) kılıçan (II) DS/IV:2798
20) kınkılıç DS/IV:2812
21) kirtiç (<kirt (III)) DS/IV:2883
22) sırkınkılıç (I) DS/V:3619
23) topic DS/VI:4771
24) topuç (I) DS/V:3967
25) topuç (II) DS/V:3967

201
 26) yanıç (I) DS/VI:4169
27) yanıç (III) DS/VI:4169
28) yanıç (IV) DS/VI:4169
29) yanıç (V) DS/VI:4169

1.1.78. +IK / +UK

Yazı dilinde sık kullanılan eklerden biri olup birçok ad ve sıfat yapımında
kullanılır. çarık, çubuk, kabuk, koruk, kütük, sülük, topuk, üveyik, yüzük;
bağdaşık, güdük vb. belirgin örnekleridir. Ayrıca bu sözcükler terim özelliği taşır:
çarık (den.), çubuk (den.), kabuk (gök.-tıp.-hayv.), koruk (bit.), topuk (ana.-mad.),
kütük (bil.-mad.), sülük (hayv.-bit.), üveyik (hayv.) vb. Argo olarak kullanılan
hödük (<höt+ük; Gülensoy, 2007, s. 411) sözcüğü bu ekle oluşmuştur.

Ağızlarda oldukça sık bir kullanıma sahiptir. Çoğunlukla ses yansımalı

sözcüklere gelerek ad ve sıfat yapmaktadır. Birleşik sözcük oluşumu da oldukça
yaygındır.

araç gereç adı yapar: elik (III) “kaldıraç”, hıldırik “merdane”, kaşık (II)
“yapıda kullanılan çamuru taşın yanına bırakmaya yarayan bir araç, mala”, kovuk
(II) “huni”, kütük (I) “makara”, özük “içi sırlı, küçük, yağ çömleği” vb.

yer adı yapar: bağdaşık (II) “karışık yer”, çıtınık (I) “sarp taşlı yer”, çıtırık
(VI) “iki derenin birleştiği yer”, dibik (II) “köşe bucak, gözden saklı yer”, külük
(VII) “ocağın önünde kül toplanan yer” vb.

bitki adı yapar: geyik (I) “mavi çiçekli bir çiğdem”, kendirik (II)
“1.Kenevir.”, kışık “ekşi, bir çeşit kışlık armut”, kikirik (I) “yerfıstığı”, kütük (III)
“lahana” vb.

birleşik bitki adı yapar: acı koruk “üzüm”, geyik sırtı “geyik tüyü renginde,
yenilen bir çeşit mantar”, gövercin topuğu “yemek yapılan bir çeşit ot”, kabuğu
kalın “1.Çam ağacı”, karakabuk “kestane” vb.

hayvan adı yapar: cılpık “bir çeşit tatlı su balığı”, cırık (II) “1.Serçeye benzer
bir çeşit kuş.”, deniz kaşığı “midye”, dozirik (II) “gece ses çıkartarak uçan iri bir
çeşit kelebek”, mırmırık (I) “kedi”, pıtpıdık “tarlakuşu” vb.

202
 yiyecek adı yapar: cılpık (I) “sulu peynir”, kaşık atmaz “bir çeşit hamur
yemeği”, kaşıksapı (II) “bir çeşit sulu köfte”, külük (III) “külde pişirilen yağlı yufka
yemeği”, püsürük (I) “bulamacın üzerine pekmez dökülerek yapılan bir çeşit
yiyecek” vb.

hastalık adı yapar: cıdırık “ishal”, çarık çıkartmaz “kolera hastalığı”, çıbık
(VI) “göz hastalığı”, hışırik “başta çıkan küçük çıban” vb.

organ adı yapar: çıbık kemiği “boyun kemiği”, kaşıklık gemi “kaburga
kemiği”, kıkirik “kıkırdak”, memik (II) “1.Meme başı.”, pöçük (I) “1.Kuyruk
sokumu” vb.

oyun-oyuncak adı yapar: catırık “ağaçtan yapılan ve çatır çatır ses çıkaran
çocuk oyuncağı”, çarık kapmaca “bir çeşit oyun”, dozirik (I) “iki ceviz, iki fındık
ya da iki yuvarlak madenî şeyi delip iplik geçirerek yapılan bir çeşit oyuncak”,
hırhırık “iki cevizi delip ip geçirerek yapılan bir çeşit oyuncak”, yüzük oyunu “kışın
evde oynanan bir oyun” vb.

birleşik ad yapar: bok püsürük “2.Ayak takımı.”, çarıklı möhtü “okuyup

yazma bilmediği halde kanunlardan anlayan köylü”, gara kütük “evin yaşlısı,
büyüğü”, geyik kanı “pembe renkli boya”, kaşık düşmanı “eş, kadın” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: çölik “çöl halkı”, güdük (V) “1.Kısa
ceket. 2.Firenk gömleği, mintan”, günük (II) “gurup”, suyuk “sıvı”, hızarık “talaş”
vb.

sıfat yapar: boy(u)nuk “boynu kısa”, himbiliyh “aklı bir şeye ermeyen, aptal,
uyuşuk”, tezik “çabuk, tez, uzunik “upuzun”, yavaşık “ağır kanlı” vb.

ses yansımalı sözcüklerden sıfat yapar: batırık (I) “1.Konuşmasını bilmez,

kaba. 2.Başına buyruk.”, bıcırık (I) “yaramaz”, çıtırık (I) “karışık, birbirine girmiş,
dolaşık”, faldırık “sözleri ve hareketleri normal olmayan”, fosuk (II) “gücü, kuvveti
yerinde olmayan” vb.

birleşik sıfat yapar: bağrı bağdaşık “kalben bağlı, aynı düşüncede olan,
arkadaş canlısı, göbeği bir kesik”, çarıkağaz “büyük ağızlı”, elebez kancığı “işsiz
güçsüz olup, kaşık kalıbı “sıkışık birbirine geçmiş biçimde” vb.

203
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+ıg 1) acı çubuk DS/I:45 (347)

(<çıp+ık; Gülensoy, 2007, s. 256)
+ık 2) acı koruk DS/I:49
(<kor+uk; Gülensoy, 2007, s.
544)
+ıò 3) adamıklı DS/I:63
+ik 4) adamıksız [adamuksuz] DS/I:63
+iò 5) adamuklu DS/I:64
+iyh 6) ağrık (I) [ağırık] DS/I:109
+uh 7) ala koruk DS/I:191
+uk 8) ambar kabuğu DS/I:238
(<*kÀp[<kÀv]+uk; Gülensoy,
2007, s. 448)
+uò 9) at sülüğü DS/I:373
(<sül+ük; Gülensoy, 2007, s. 819)
+ük 10) ayağını mercimek kütüğüne daya- DS/VI:4433
(<küt+ük; Gülensoy, 2007, s. 593)
+üyh 11) badırık (I) DS/I:468
12) bağdaşık (I) DS/I:477
13) bağdaşık (II) DS/I:477
14) bağrı bağdaşık DS/I:484
15) basarık DS/I:538
16) başbadrık [başbedirik, başbedrik] DS/I:554
17) bel çubuğu DS/I:607
18) bıcırığı çık- DS/I:655
19) bıcırık (I) DS/I:655
20) bıcırık (II) DS/I:655
21) bıdırık DS/VI:4459
22) birik (III) DS/I:701
23) bok püsürük DS/I:733
24) boruk (I) [boruò, boruh] DS/I:741
(<bor+uk; Gülensoy, 2007, s.
162)
25) boynik (<boyun) DS/VI:4465
26) boynuk (<boyun) DS/I:747
27) bögenük DS/I:758
28) bömbörtük DS/VI:4466
29) carık DS/II:862
(<çar+uk; Gülensoy, 2007, s. 221)
30) catırik DS/II:864
31) cıcırık DS/II:895
32) cıdırık (II) [cıdrık, cidirik] DS/II:897
33) cıdırık (III) DS/II:897
34) cıdırık (IV) DS/II:898
35) cılpık (I) DS/II:914

204
36) cılpık (II) [çılpık (II) DS/II:914
37) cırık (II) [cırıò (I), çırık (II)] DS/II:929
38) cırtık (I) [cıltık (I), cırtik (I), DS/II:938
cırtıò, cılpık (IV), cırtık (III)]
39) cıtırık DS/II:941
40) cingirik DS/II:980
41) cipik (I) DS/II:983
42) çalık (XII) [çalıh] (<çal (I)) DS/II:1054
43) çarığı çek- DS/II:1081
(<çar+uk; Gülensoy, 2007, s. 221)
44) çarık kapmaca DS/II:1081
45) çarık möhtü DS/II:1081
46) çarıkağaz DS/II:1081
47) çarıkçıkartmaz DS/II:1081
48) çarıò DS/II:1081
49) çaruk [çaruò (II)] DS/II:1085
50) çatırık (II) DS/II:1090
51) çatırık (III) DS/II:1090
52) çıbık (I) DS/II:1157
(<çıp+ık; Gülensoy, 2007, s. 256)
53) çıbık (II) DS/II:1157
54) çıbık (III) DS/II:1157
55) çıbık (IV) DS/II:1157
56) çıbık (V) DS/II:1157
57) çıbık (VI) DS/II:1157
58) çıbık (VII) DS/II:1157
59) çıbık kemiği (I) DS/II:1157
60) çıbık kızdırma DS/II:1157
61) çıbık konur DS/II:1157
62) çıbıkçı (I) DS/II:1157
63) çıbıkçı (II) DS/II:1157
64) çıbıklatma DS/II:1157
65) çıbıklı DS/II:1157
66) çıldırıò [çıldırık (I)] DS/II:1172
67) çılkık DS/II:1174
68) çıntırık (II) (<cıntır) DS/II:1183
69) çırtık (I) DS/II:1190
70) çırtık (IV) DS/II:1190
71) çırtık (V) DS/II:1190
72) çırtık (VI) DS/II:1190
73) çırtıklı DS/II:1190
74) çırtıò DS/II:1190
75) çıt(ı)rık (II) DS/II:1198
76) çıtınık (I) (<çıtın (I)) DS/II:1194
77) çıtırık DS/VI:4481
78) çıtırık (I) [çıtırıh (II)] DS/II:1194
79) çıtırık (IV) DS/II:1195
80) çıtırık (V) DS/II:1195
81) çıtırık (VI) DS/II:1195
205
82) çıtırık (VII) DS/II:1195
83) çıtırık (VIII) DS/II:1195
84) çıtırık (IX) DS/II:1195
85) çıtırık (X) DS/II:1195
86) çıtırık (XI) DS/II:1195
87) çıtırık (XII) DS/II:1195
88) çildirik (<çildir (II)) DS/II:1214
89) çit yüzük DS/II:1248
(<yüz+ük)
(<Gülensoy, 2007, s. 1200)
90) çit(i)rik DS/II:1248
91) çitirik (III) DS/II:1245
92) çitirik (IV) DS/II:1245
93) çitirik (V) DS/II:1245
94) çitirik (VI) DS/II:1246
95) çoban gaşuğu DS/II:1254
(<*kaş+ık; Gülensoy, 2007, s.
473)
96) çomruk (II) DS/II:1266
(<*tom+ur-uk; Gülensoy, 2007, s.
909)
97) çotruk (<çotur) DS/II:1275
98) çoturuk DS/II:1275
99) çölik DS/II:1283
100) çukuruk DS/II:1302
101) çuruk DS/II:1305
(<çar+uk; Gülensoy, 2007, s. 221)
102) damık [damik] DS/II:1352
103) dangirik (II) DS/II:1360
104) deliçıbık [deliçubuk] DS/II:1411
105) denizkaşığı DS/VI:4486
106) devek DS/II:1441
(<tay+uk; Gülensoy, 2007, s. 887)
107) devek at- DS/II:1442
108) deveklik DS/II:1442
109) dibik (I) (<dip) DS/II:1479
110) dibik (II) DS/II:1479
111) dip teveği (<tayuk) DS/II:1511
112) dongirik DS/II:1560
113) dozirik (I) DS/II:1569
114) dozirik (II) DS/II:1569
115) elebez kançığı DS/III:1709
(<*kanç+ık; Gülensoy, 2007, s.
458)
116) elik (III) DS/III:1717
117) faldırık DS/III:1832
118) fıldırık DS/III:1852
119) fırtıò DS/VI:4505
120) fırtıòlı DS/III:1857

206
121) fısırık DS/III:1858
122) fiddirik DS/III:1863
123) fosuk (II) DS/III:1877
124) gabık DS/VI:4508
(<*kÀp[<kÀv]+uk; Gülensoy,
2007, s. 448)
125) gabık (I) [gabuk, gavıò, gobuk (II) DS/III:1885
126) gacirik DS/III:1887
127) gagiriyk DS/III:1893
128) gamıklı DS/III:1907
129) garakütük DS/III:1919
130) gaşıklık DS/III:1934
(<*kaş+ık; Gülensoy, 2007, s.
473)
131) gaşşık çalımı DS/III:1934
132) gaşşık düşmanı DS/III:1934
133) gaşucuò (<kaşık) DS/III:1935
134) gaşuk (<kaş-) DS/VI:4509
135) gaşuk [gaşug] DS/III:1935
136) gaşukluk [gaşşıklÀ, gaşuòluò] DS/III:1935
137) gaşuò çalımı [gaşuk çalımu] DS/III:1935
138) gavık (<kavuk) DS/III:1938
(<*kÀp+uk; Gülensoy, 2007, s.
479)
139) gaynaruò (<kaynar) DS/III:1948
140) geyik (I) DS/III:2015
(<ked+ik; Gülensoy, 2007, s. 368)
141) geyik (II) DS/III:2015
142) geyik (III) DS/III:2015
143) geyik buzağıle- DS/III:2015
144) geyik göbeği DS/III:2015
145) geyik kanı DS/III:2015
146) geyik kişi DS/III:2015
147) geyiksırtı DS/III:2016
148) gıcirik (I) DS/III:2030
149) gıcirik (II) DS/III:2030
150) gıldırik (I) (<gıldır (IV)) DS/III:2041
151) gıldırik (II) (<gıldır (I)) DS/III:2041
152) gıldırik köfte DS/III:2041
153) gıldırik rapata DS/III:2041
154) gildirik [gıldırık, gıldirik] DS/III:2076
155) giyik (III) (<geyik) DS/III:2086
156) goruò (I) [govuk (I)] DS/III:2106
(<kor+uk; Gülensoy, 2007, s.
544)
157) govuk (II) [gouk] (<kov) DS/III:2110
158) gövercin topuğu DS/III:2169
159) gubaşık (<gubaş (I)) DS/III:2185
160) güdük DS/VI:4514

207
161) güdük (IV) DS/III:2213
162) güdük (V) [güdükleme (I), DS/III:2213
güdüklük]
163) güdük (VI) DS/III:2214
164) günük (II) DS/III:2231
165) halı çubuğu DS/III:2260
166) hapık (II) DS/III:2280
167) herük DS/III:2348
(<er; Gülsevin, 2009, s. 135)
168) hırhırık DS/III:2369
169) hırtık (I) DS/III:2373
170) hışırık (I) (<hışır (IV)) DS/III:2378
171) hışırık (II) (<hışır (III)) DS/III:2378
172) hışırik (I) (<hışır (XVI)) DS/III:2378
173) hışırik (II) (<hışır (V)) DS/III:2378
174) hızar(ı)k DS/III:2382
175) hızarık [hızaruk, hızerik, hızırik, DS/III:2382
hizarik]
176) hildirik DS/III:2384
177) hildirik et- DS/III:2384
178) himbiliyh (<hımbıl) DS/III:2385
179) hişirik (I) DS/III:2389
180) höşürük DS/III:2439
181) hötük DS/III:2939
182) incirik DS/IV:2540
183) kababacırık DS/IV:2578
184) kabık (<kabuk) DS/IV:2584
185) kabıklı [kabuklu] DS/IV:2584
186) kabucak (<kabuk) DS/IV:2585
187) kabuğukalın DS/IV:2585
188) kabuğunu al- DS/IV:2585
189) kabuk (I) DS/IV:2585
(<*kÀp[<kÀv]+uk; Gülensoy,
2007, s. 448)
190) kabuk (II) DS/IV:2585
191) kabukla- DS/IV:2585
192) kabuklu/sülük DS/IV:2585
193) kanlı çubuk DS/IV:2627
194) karakabuk DS/IV:2646
195) karakavuk DS/VI:4536
196) karakavuk (I) DS/IV:2647
197) karakavuk (II) DS/IV:2647
198) karakütük (I) DS/IV:2650
199) karakütük (II) DS/IV:2650
200) karakütük (III) DS/IV:2650
201) karıklık DS/IV:2663
202) karuk (II) (<koruk) DS/IV:2673
203) karuk (III) DS/IV:2673
204) karuk (IV) DS/IV:2673
208
205) karuk (VI) DS/IV:2673
206) kaşık (I) DS/IV:2680
(<*kaş+ık; Gülensoy, 2007, s.
473)
207) kaşık (II) DS/IV:2680
208) kaşık atmaz DS/IV:2680
209) kaşık çalımı [kaşşık çalımı] DS/IV:2680
210) kaşık düşmanı DS/IV:2680
211) kaşık kalıbı DS/IV:2680
212) kaşıkla [kaşıklağı, kaşıklama (I), DS/IV:2680
kaşıklığa, kaşukla]
213) kaşıklama (II) DS/IV:2681
214) kaşıklık gemi DS/IV:2681
215) kaşıksapı (I) DS/IV:2681
216) kaşıksapı (II) DS/IV:2681
217) kaya koruğu DS/IV:2697
218) kendirik (II) (<kendir) DS/IV:2743
219) kendürük [kendirik (I), kendrük, DS/IV:2743
kındırik]
220) kıkirik DS/VI:4553
221) kıldırık DS/IV:2797
222) kışık DS/IV:2846
223) kıtırik (I) [kıtırik (II)] DS/IV:2849
224) kıtırik (II) DS/IV:2849
225) kıtirik DS/IV:2849
226) kızıl kabık DS/IV:2866
227) kikirik (I) [kıkırik] DS/IV:2871
228) kikirik (II) DS/IV:2871
229) kirtik (I) [kırtık (V), kırtik (IV), DS/IV:2883
kirtiyh] (<kirt (I))
230) kirtik (II) [kırtik (II)] DS/IV:2884
231) kirtik kiraz DS/IV:2884
232) kiyik (I) (<geyik) DS/IV:2889
233) koğuk (<kovuk) DS/IV:2095
234) kortuk [kortik] (<kort (II)) DS/IV:2929
235) koruk (I) DS/IV:2929
(<kor+uk; Gülensoy, 2007, s.
544)
236) koruk (III) DS/IV:2929
237) koruk (IV) DS/IV:2929
238) koto kaşık DS/IV:2938
239) kovuk (I) DS/IV:2941
240) kovuk (II) DS/IV:2941
241) kozuk (I) (<kavz, goz>Fars.) DS/IV:2947
242) kölük (I) [kolik (I), koluk (II), DS/IV:2955
kölük, kulik (III), külük (II)]
(<köl+ük; Gülensoy, 2007, s. 552)
243) kölük koyun DS/IV:2955
244) kötüyh (<kütük) DS/IV:2984

209
245) küfük (I) DS/IV:3027
246) küfük (II) DS/IV:3027
247) külük (III) DS/IV:3033
248) külük (VII) DS/IV:3033
249) kürtük (I) [kurtuk (II), kürtdük (I), DS/IV:3047
kürtük (I)] (<kürt (II))
250) kürtük (III) DS/IV:3048
251) kürtüyh DS/IV:3048
252) kütük (I) [kütük ipliği, kütük teli, DS/IV:3056
kütük tiresi]
253) kütük (II) DS/IV:3056
254) kütük (III) DS/IV:3056
255) kütük (IV) DS/IV:3056
256) kütük (V) DS/IV:3056
257) kütük (VI) DS/IV:3056
258) kütük (VII) DS/IV:3056
259) kütük (VIII) DS/IV:3056
260) kütük at- DS/IV:3056
261) kütükçü DS/IV:3056
262) kütükçülük DS/IV:3056
263) kütükle- DS/IV:3056
264) kütükleme DS/IV:3056
265) kÿfük DS/IV:2992
266) mancırık DS/IV:3120
267) memik (II) [memük (II)] DS/IV:3160
(<meme)
268) mıcırıg çıkarmag DS/IV:3178
269) mıcırık (I) DS/IV:3178
270) mıcırık (II) DS/IV:3179
271) mıcırık (III) DS/IV:3179
272) mıcırık (IV) DS/IV:3179
273) mıcırık (V) DS/IV:3179
274) mıcırıkla- DS/IV:3179
275) mıcırıklan- DS/IV:3179
276) mıcırıklı DS/IV:3179
277) mıcırıklı [mışırıklı] DS/VI:4595
278) mıcırıklık DS/VI:4596
279) mıdırık DS/VI:4596
280) mırmırık (I) DS/IV:3189
281) mırmırık (II) (<mırmır (I)) DS/IV:3189
282) mırmırık (III) DS/IV:3189
283) mırmırık (IV) DS/IV:3189
284) mıtırık DS/IV:3194
285) mızırık DS/IV:3197
286) mızmırık (I) DS/IV:3197
287) mızmırık (III) DS/IV:3197
288) öküzkütüğü DS/V:3330
289) özük DS/V:3375
290) özünüksüz DS/VI:4633
210
291) patirik DS/V:3413
292) patpatik DS/VI:4645
293) pırpırik et- DS/V:3446
294) pırtik [pırtık (II)] DS/V:3447
295) pıtpıdık DS/V:3452
296) pöçük (I) [pöçük (I), püçük (II)] DS/V:3479
(<pöç)
297) pöçük (II) DS/V:3479
298) pöçük (III) DS/V:3479
299) pöçük (IV) [püçük (III)] DS/V:3480
300) pöçük (V) DS/V:3480
301) pöçük (VI) DS/V:3480
302) pöçükçü DS/V:3480
303) pufik (I) DS/V:3484
304) pufik (II) DS/V:3484
305) püsürük DS/VI:4659
306) püsürük (I) DS/V:3505
307) püsürük (III) DS/V:3505
308) püsürük (IV) DS/V:3505
309) püsürük (V) DS/V:3505
310) püsürüklü (I) [püsrüklü] DS/V:3505
311) püsürüklü (II) DS/V:3506
312) sancı çubuğu (I) DS/V:3537
313) sancı çubuğu (II) DS/V:3537
314) sıvıò (<suv) DS/VI:4695
315) sokarık [soharık] DS/V:3660
316) suyuk DS/V:3706
317) şıpırık DS/V:3772
318) şimşir kaşık DS/V:3781
319) şimşirik (I) DS/V:3781
320) tavşantopuğu DS/V:3851
321) tefek DS/VI:4748
(<tay+uk; Gülensoy, 2007, s. 887)
322) tefek DS/V:3860
323) terek ! (VI) DS/VI:3891
(<tevek; Eren, 2010, s. 52)
324) tevek DS/VI:4758
325) tevek [tefek, tegeg, teğek, tevak, DS/V:3903
teveklik, tevenk, teyek, teyik,
tiyek]
326) tezik DS/V:3908
327) tombilik DS/V:3958
328) topıkla- [tabukla-, tapıhla-, DS/V:3824
tapikle-, tapukla-]
329) topukla- DS/VI:4771
330) topuklama DS/VI:4771
331) topuò DS/VI:4771
332) torhuluk DS/V:3970
333) uzunik DS/VI:4055

211
 334) uzunik DS/VI:4792
335) üzük (II) [üzüò] (<yüzük) DS/VI:4088
336) yabakaşık [yabagaşuò] DS/VI:4112
337) yaldırık DS/VI:4145
338) yaldırık at- DS/VI:4145
339) yalı kütüğü DS/VI:4146
340) yaşık (I) DS/VI:4199
341) yaşık (II) DS/VI:4199
342) yavaşık DS/VI:4818
343) yevek ! DS/VI:4261
(<tevek; Eren, 2010, s. 52)
344) yılmanık DS/VI:4274
345) yusanuk (<pus) DS/VI:4324
346) yüssük (<yüz) DS/VI:4336
347) yüzük oyunu DS/VI:4340

1.1.79. +Il / +Ul

Sık kullanılmayan bir ek olup ad ve sıfat görevinde sözcük türetir. Yazı
dilinde buzul (coğ.), *çakıl (min.), dördül (mat.-ed.), kumul (jeo.), tombul, sekil,
yabanıl (bit.), yeşil vb. sözcükler yapar. Bu sözcüklerin çoğu terim özellikli
sözcüklerdir.

Ağızlarda da az kullanılan eklerdendir. Ancak ses yansımalı sözcüklerin

ikincil biçimlerinin oluşmasında bu ek çokça kullanılır. cır+ıl, cıv+ıl, fış+ıl, kım+ıl,
mış+ıl gibi. Bu oluşumları birincil biçimin genişletilmiş hâli olmasından ve anlam
değişikliğine uğramamasından dolayı çalışmamıza eklenmemiştir.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır. “yeşil ” sözcüğüyle farklı görevlerde

birleşik ad yapımları dikkati çeker.

bitki adı yapar: çağıldak (II) “1.Taze börülce.”, 2.Çiçeği yeni dökülen küçük
kabak. 3.Bir çeşit yabani ot.”, çakıl “2.Taze fasulye”, dördül (II) “bir çeşit arpa”,
gırçıl (I) “dağlarda taşlık yerlerde yetişen buğdaygillerden bir bitki”, özüllük “içi
özlü bir çeşit ağaç” vb.

hayvan adı yapar: böğrül (I)<böğürül “yan tarafı beyaz olan sığır”, gök yeşil
“zehirli, yeşil kertenkele”, kıryeşil “kertenkele”, yaşıl “2. Yeşilbaş, erkek ördek”,
yeşilbaş “1.Yeşilbaşlı yaban ördeği. 2.Erkek ördek.” vb.

“yeşil” sözcüğüne dayalı renk adı yapar: Türkiye Türkçesi ağızlarında

kullanılan renk adları (Küçük, 2010, s. 423-424) bakımından oldukça zengindir. acı

212
yeşil “koyu yeşil, yaprak yeşili”, hayit yeşili “kaynatılmış ve şaplanmış hayıt ağacı
yaprağından yapılan bir çeşit dokuma boyası rengi”, yeşil (I) “koyu al (at rengi
için)”, yeşilgelen “yeşilimsi”, yeşilimsirek “yeşilimtırak” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: çotul (I) “1.Ağacın büyük dalları veya
dalların çatallara ayrıldığı yer”, cuğul (III) “tarladaki taş yığını”, güdül (II)
“2.Küçük toprak testi.”, kumul “yığın”, tombul (II) “küçük üzüm salkımı”, yeşil
kuşak “alkım, gökkuşağı” vb.

sıfat yapar: çığıl (III) “kalabalık”, efil efil (III) “1.Temiz, parlak. 2.Güzel,
çekici.”, hontul “kaba”, tombul “sevinçli”, yeşil (III) “genç, gür” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ıl 1) acı yeşil DS/I:54 (55)

(<yÀş+ıl; Gülensoy, 2007, s.
1128)
2) böğrül (I) (<böğür) DS/I:765
+il 3) cuğul (I) (<cuğ (II)) DS/II:1010
+ul 4) cuğul (III) DS/II:1010
+ül 5) çağıl [cakıl (I), cavıl, cığıl, çaıl, DS/II:1035
çavıl, çegil, çeğil (I)]
(<*çak+ıl; Gülensoy, 2007, s.
212)
6) çağıldak (I) [çakıldak (I), DS/II:1036
çaòıldaò, çaòıldak (I), çahildaò,
çakırdak (I), çakkıldaò]
7) çağıldak (II) DS/II:1036
8) çağıllı [cağıllık, çağıldak (III), DS/II:1036
çağılşak]
9) çakıl (I) DS/II:1043
10) çığıl (III) (<çığ (XI)) DS/II:1159
11) çığıl (IV) (<çığ (XI)) DS/II:1159
12) çotul (I) DS/II:1275
13) çotulla- DS/II:1275
14) dördül (I) [dördülleme, dördüllük] DS/II:1587
15) dördül (II) DS/II:1587
16) efil efil (III) DS/II:1668
(<ef+il; Gülensoy, 2007, s. 319)
17) efil efil (IV) DS/II:1668
18) efil efil (VI) DS/II:1668
19) efile- (II) DS/II:1669
20) gırçıl (I) (<gırç (II)) DS/III:2055
21) gök yeşil DS/III:2139

213
 22) gumul (<kum) DS/III:2195
23) güdül DS/VI:4514
(<*küt+ül; Gülensoy, 2007, s.
393)
24) güdül (I) (<küt) DS/III:2214
25) güdül (II) (<küt) DS/III:2214
26) hayit yeşili DS/III:2318
27) hontul (<hont (I)) DS/III:2403
28) kara yeşil DS/IV:2656
29) kıryeşil [kır yeşili] DS/IV:2840
30) kumul DS/IV:3001
31) özüllük DS/V:3375
32) suyeşili DS/V:3705
33) tezillen- DS/VI:4759
34) tombul (I) DS/VI:4769
(<to[n/m]p+ul; Gülensoy, 2007,
s. 908)
35) tombul (II) (<top) DS/VI:4769
36) yabanı(l) DS/VI:4114
37) yaşıl DS/VI:4199
38) yavanı(l) (<yabanıl) DS/VI:4205
39) yeşil (I) DS/VI:4257
40) yeşil (III) DS/VI:4257
41) yeşilbaş [yeşil (II), yeşilbaş DS/VI:4257
ördek]
42) yeşilce DS/VI:4257
43) yeşilgelen DS/VI:4257
44) yeşilimsirek DS/VI:4257
45) yeşilistan [yeşilustan, yeşilüstan] DS/VI:4257
46) yeşilkurbağa DS/VI:4257
47) yeşilkurbağa DS/VI:4822
48) yeşilkuşak [yeşilbenim, DS/VI:4257
yeşilibenim]
49) yeşillen- DS/VI:4822
50) yeşillen- DS/VI:4258
51) yeşillik [yişillik] DS/VI:4258
52) Yeşilova DS/VI:4822
53) yeşilustan DS/VI:4822
54) yişil DS/VI:4282
55) yişillen- DS/VI:4282

1.1.80. +(ı)ltı / +ltü

Ağızlarda birkaç sözcükte görülen bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

214
 +ıltı 1) büğültü (<buğu) DS/I:814 (4)
(<Su kabarcığı.)
+ltı 2) çanıltı DS/II:1070
(<Çan sesi.)
+ltü 3) çangıltı (<çaŋ) DS/II:1070
(<Zil, çan sesi.)
4) sızıltı DS/VI:4696
(<Sızı, ağrı.)

1.1.81. +Im / +Um

Aslında iyelik 1. tekil şahıs eki olarak kullanılır. Bu ek; bazı sözcüklerde
yapım eki görevinde de kullanılır. Kullanımı işlek değildir. birim,
hanım<*kang+um, tulum (<tul+um; Gülensoy, 2007, s. 930) gibi oluşumları vardır.

Ağızlarda da az kullanılan bir ektir.

“hanım” sözcüğüyle bitki adı yapar: hanım cama dayandı “sardunya çiçeği”,
hanımağzı “arslanağzı çiçeği”, hanımbudu “kavun, karpuz, tatlı kabak”,
hanımkirpiği “kasımpatı”, hanımyaması “dulavratotu”, kızhanım “hüsnüyusuf, çin
karanfili” vb.

diğer bazı ad kullanımları şunlardır: bağım “büyü”, cohum “bolluk”,

hanımteni “açık pembe renk”, hingilim “yersiz yapılan gürültü, patırtı”, özüm
“kardeş gibi tutulan kimse, kardeşlik”, üçüm “üçgen” vb.

sıfat yapar: çıtırım (I/II) “çok güçlü, sert/çok, bol”, çokum (I) “2.Gereğinden
fazla”, kurumatan “karacı, kara süren”, pıtırım “cimri” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ım 1) bağım DS/I:478 (35)

+im 2) bizimci DS/VI:4463
+um 3) bozumca DS/I:753
+üm 4) bürürümcük DS/I:829
5) cıdırım DS/II:898
6) cohum (<çok) DS/II:995
7) çıtırım (I) DS/II:1195
8) çıtırım (II) DS/II:1195
9) çokum (I) DS/II:1261
10) çotum (<çot (III)) DS/II:1275
11) derdim ayı [derim ayı] DS/II:1432

215
 12) gözüm DS/III:2184
13) gülümdanlık DS/III:2220
14) hanım cama dayandı DS/III:2274
(<*kang+um; Gülensoy, 2007, s.
403)
15) hanımağzı DS/III:2274
16) hanımbudu DS/III:2274
17) hanımcık DS/III:2274
18) hanımiğnesi DS/III:2274
19) hanımkirpiği DS/III:2274
20) hanımteni DS/III:2274
21) hanımyaması DS/III:2274
22) hıtırım gibi ol- DS/III:2380
23) hingilim DS/III:2387
24) hingilim at- DS/III:2387
25) hingilim singilim DS/III:2387
26) kızhanım DS/IV:2863
27) kurumatan DS/IV:3013
(<*kur+un/m; Gülensoy, 2007, s.
577)
28) özüm DS/V:3375
29) pıtırım DS/V:3451
30) pıtırım DS/VI:4649
31) şingilim at- DS/V:3782
32) tulum (I) DS/V:3990
(<tul+um; Gülensoy, 2007, s.
930)
33) üçüm DS/VI:4059
34) ünüm DS/VI:4796
35) yelekim DS/VI:4235

1.1.82. +In / +Un

Daha çok vasıta hâl eki olarak kullanılan bir yapıdır. Ancak Banguoğlu,
(2015, s. 181) “bu ekte eski bir küçültme, berkitme anlamı seziyoruz.” demiştir.
Yani bu ekin sıfat ve ad yapma özelliğinden bahsetmiştir. Yazılı dilde arşın, karın,
koyun<*konın, tekin, tosun, uzun, yeğin gibi ad ve sıfat yapımları görülür. Sık
kullanılmayan bir yapıdır.

Ağızlarda da kullanımı sık değildir. Ad ve sıfat yapma özelliği bulunur.

Daha çok karın, karınca, koyun ve uzun sözcükleriyle birleşik ad oluşumu vardır.

araç-gereç adı yapar: boynu uzun “karnı dar, boynu uzunca yoğurt
çömleği”, eğşün<eğişin “saçta pişirilen ekmeği çevirmeye yarayan demir araç”,

216
kar(ı)nı yarık (II) yelkeni direğe çeken makara”, uzunışık “projektör”, yüzünge
“ayna” vb.

bitki adı yapar: göyemin “yeşil renkli, yuvarlak taneli turşusu yapılan bir
üzüm”, karnıkara (I) “börülce”, koyun gözü (I) “1.Papatya. 2.Mor çiğdem.”,
sapı/uzun “bir çeşit armut”, tosun burnu “bir çeşit elma” vb.

hayvan adı yapar: burnu/uzun “gagası uzun kuş”, karıncacuk

“ağustosböceği”, koyun bilekli “sol ayak bileği eğri olan at”, uzunböcü “yılan”,
yeğin atı “iyi, çevik üstün at” vb.

organ adı yapar: çiğin “1.Omuz”, çiğin başı “omuz başı”, karınbağı
“hayvanlarda yemek borusu”, karıntası “pastırmacılıkta hayvanın göbek etlerine
verilen ad”, uzunilik “omurilik” vb.

birleşik ad yapar: deve karıncası “atlı karınca”, dikin üstü “dik aşağı, baş
aşağı” karıncabaşı “kumlu toprak”, tekin söz “önemli, gizli anlamı olan söz”,
uzunöksürük “boğmaca” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: annaç<alınaç “1.Karşı, ön taraf, gözönü,

her taraftan görülebilen yer, meydan, açıklık.”, karnal<karınal “karnı büyük insan”,
kürtün (I) “3.Yeni yağan yumuşak kar. 4.Sertleşmiş, buz tutmuş kar.” yelekin
“esintili, yelli hava”, yükün “sorumluluk” vb.

sıfat yapar: sıkın (IV) “çok, bol”, tekin (II) “uyanık, tetikte”, uzunik
“upuzun”, uzunleyin “uzunca, az uzun”, yeğin (III) “hafif” vb.

birleşik sıfat yapar: eteği uzun “zengin”, karnı geniş “hoşgörüsü olan”,
karnı kara “kötü kalpli”, toò garın “karnı tok, doymuş”, yeğin akıllı “aklı az, hafif
davranışlı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ın 1) annaç (I) [alnaç, alneç] DS/I:275 (141)

(<al+ın+aç; Gülensoy, 2007, s.
71)
+in 2) annaç [annac] DS/VI:4421
+un 3) arşun DS/I:333

217
 (<arış+[ın]; Gülensoy, 2007, s.
80)
+ün 4) bazarın (<pazar<bÀzÀr>Fars.) DS/VI:4452
5) bel üstün DS/I:624
6) boynu uzun DS/I:746
7) burunuzun DS/I:805
8) çavun (III) (<çav (V)) DS/II:1096
9) çiğin DS/I:4481
(<çik+in; Gülensoy, 2007, s. 241)
10) çiğin [cegin, çığın, çiğin, çiyin, DS/II:1207
ceğin, çekin (III), çeyin, çinin,
çiyin, çizin, çöğin]
11) çiğinbaş DS/II:1208
12) çiğindirik [çiğinlik] DS/II:1208
13) çiğindirme DS/II:1208
14) derıñ (<derin) DS/II:1433
(<ter+iŋ; Gülensoy, 2007, s. 278)
15) devekarıncası DS/II:1441
(<kur+ın+ça; Gülensoy, 2007, s.
469)
16) dikinüstü DS/II:1487
17) eğşün (<eğiş) DS/III:1689
18) ekindirek DS/III:1694
19) el koyun DS/III:1719
(<*kïn+ın; Gülensoy, 2007, s.
549)
20) eneme koyun DS/III:1750
21) erkillik [erkinlik] DS/III:1774
(<erk+in; Gülensoy, 2007, s.
339)
22) erkin koy- DS/III:1774
23) eteği uzun DS/III:1796
24) garanca (<karınca) DS/III:1920
25) garın DS/III:1927
(<kar+ın; Gülensoy, 2007, s.
469)
26) garıncalan- DS/III:1927
27) garıncalı ol- DS/III:1927
28) goyun (I) DS/VI:4512
(<*kïn+ın; Gülensoy, 2007, s.
549)
29) goyun eyağı DS/III:2111
30) goyun gözü DS/III:2111
31) goyun gulağı DS/III:2111
32) gös koyunu DS/III:2164
33) göyemin (<göv) DS/III:2171
34) guyemin (<göv) DS/III:2203
35) ilkidin [ilküdün] DS/IV:2530
36) kabakoyun DS/IV:2579

218
37) karnal (II) DS/IV:2667
(<kar+ın; Gülensoy, 2007, s. 469)
38) karnı alma- [karın alma-, karıncı-, DS/IV:2667
karnı ağrı-, karnı bur- (II), karnı
kalk-]
39) karnı bur- (I) [karnı kavra-] DS/IV:2667
40) karnı geniş DS/IV:2667
41) karnı götür- DS/IV:2667
42) karnı kara DS/IV:2667
43) karnı ol- DS/IV:2668
44) karnı sırtına gel- DS/IV:2668
45) karnı sür- [karnı gΨt-] DS/IV:2668
46) karnı yarık (I) DS/IV:2668
47) karnı yarık (III) DS/IV:2668
48) karnıkara (I) [karnıyarık (II)] DS/IV:2667
49) karnıkatıl- DS/IV:2668
50) karnından buzala- DS/IV:2668
51) karınbağı DS/IV:2664
52) karınca DS/IV:2664
(<kur+ın+ça; Gülensoy, 2007, s.
469)
53) karınca balı DS/IV:2664
54) karınca uykusu DS/IV:2664
55) karıncaayağı DS/IV:2664
56) karıncabaşı DS/IV:2664
57) karıncacık DS/IV:2664
58) karıncacuk DS/IV:2664
59) karıncala- DS/IV:2664
60) karıncalaş- DS/IV:2664
61) karıncalı tırnak DS/IV:2664
62) karıngeveni DS/IV:2664
63) karıntası DS/IV:2664
64) kepezli koyun DS/IV:2748
65) kıçın üstü DS/IV:2786
66) kıçınla- (I) DS/IV:2786
67) kıçınla- (II) DS/IV:2786
68) koca koyun DS/IV:2893
69) koyın DS/IV:2943
70) koyun (IV) DS/IV:2944
71) koyun ayağı DS/IV:2944
72) koyun bilekli DS/IV:2944
73) koyun dibi DS/IV:2944
74) koyun gözü (I) [koyun çiçeği] DS/IV:2945
75) koyun gözü (II) DS/IV:2945
76) koyun gözü (III) DS/IV:2945
77) koyun kıran DS/IV:2945
78) koyun mantarı [koyun göbeği] DS/IV:2945
79) koyun tarçığı DS/IV:2945
80) koyun yüzü DS/IV:2945
219
81) koyunbacağı DS/IV:2944
82) koyungözü DS/VI:4569
83) koyunyüzü DS/VI:4569
84) kölük koyun DS/IV:2956
85) külük koyunu DS/VI:4578
86) kürtün (I) DS/IV:3048
(<*kürt+ün; Gülensoy, 2007, s.
592)
87) orun (I) DS/V:3292
(<*or+un; Gülensoy, 2007, s.
633)
88) özünüksüz DS/VI:4633
89) palta koyun DS/V:3389
90) sap/uzun DS/V:3544
(<*uz+un; Gülensoy, 2007, s.
983)
91) sapıuzun DS/V:3543
92) sığın (II) DS/V:3605
(<sık+ın; Gülensoy, 2007, s. 765)
93) sığın (IV) DS/V:3605
94) sığırkoyun DS/II:3605
95) şelte garın DS/VI:4724
96) tejan karın DS/V:3864
97) tekin (I) DS/V:3867
(<tek+in; Gülensoy, 2007, s. 876)
98) tekin (II) DS/VI:4749
99) tekin (III) DS/V:3867
100) tekin dur- DS/VI:4749
101) tekin olma- DS/V:3867
102) tekin söz DS/VI:4749
103) tekinsiz DS/V:3867
104) tekinsiz DS/VI:4749
105) toò garın DS/VI:4767
106) tosun DS/V:3975
(<*tos+un; Gülensoy, 2007, s.
921)
107) tosun DS/VI:4772
108) tosunburnu DS/V:3975
109) urun DS/VI:4044
(<*or+un; Gülensoy, 2007, s.
971)
110) ustun [üstün] DS/VI:4046
111) uzun [uzunböcü, uzuoğlan, DS/VI:4055
uzungelin]
(<*uz+un; Gülensoy, 2007, s.
983)
112) uzun it- DS/VI:4055
113) uzun otur- DS/VI:4055
114) uzunalma DS/VI:4055

220
 115) uzunböcü [uzunbucu, uzungelin, DS/VI:4792
uzunoğlan]
116) uzunguylu DS/VI:4055
117) uzunışık DS/VI:4055
118) uzunik DS/VI:4792
119) uzunik DS/VI:4055
120) uzunilik DS/VI:4055
121) uzunlak DS/VI:4055
122) uzunleyin DS/VI:4055
123) uzunöksürük DS/VI:4055
124) uzunsap DS/VI:4056
125) uzunumeşşek DS/VI:4056
126) uzunurak DS/VI:4056
127) yağrınlı (<yağır) DS/VI:4126
128) yegin (II) DS/VI:4820
129) yeğin DS/VI:4820
(<yeg+in; Gülensoy, 2007, s.
1108)
130) yeğin (I) [yağın (III), yeğin (I), DS/VI:4225
yeyin (I)]
131) yeğin (II) [yeğin (III)] DS/VI:4226
132) yeğin (III) [yağın (V)] DS/VI:4226
133) yeğin (IV) DS/VI:4226
134) yeğin (V) DS/VI:4226
135) yeğin akıllı DS/VI:4226
136) yeğin atı DS/VI:4820
137) yeğinlik (II) DS/VI:4226
138) yeğinlik (III) DS/VI:4226
139) yelekin [yelekinlik] DS/VI:4235
140) yükün DS/VI:4331
141) yüzünge DS/VI:4341

1.1.83. +IntI / +UntU

Ağızlarda kullanılan kaynaşmış bir yapıdır. Tespit edilen sözcükler ad
görevlidir. başıntı (II) “önder”, çörüntü “buğday arpa elentisi”, eğinti “eğenin
ağzından dökülen demir ufakları”, selinti “sel sularının sürüklediği çörçöp”, yazıntı
“bitek olmayan, kurak yer” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ıntı 1) ağrıntı ol- (<ağır) DS/I:111 (16)

+inti 2) ağrıntı ol- DS/VI:4411
+untu 3) başıntı (I) DS/VI:4450
+üntü 4) başıntı (II) DS/VI:4450

221
 5) corkuntu (<cork (II), çork (I)) DS/II:1001
6) çilpinti DS/II:1220
7) çipinti DS/II:1233
8) çörüntü (<çör (II)) DS/II:1295
9) eğinti [eginti] (<eğe) DS/III:1678
10) ivinti (I) (<iv (V)) DS/IV:2573
11) ivinti (II) (<iv (V)) DS/IV:2573
12) selinti [selüntü] DS/V:3578
13) selinti (I) DS/VI:4683
14) selinti (II) DS/VI:4683
15) silinti (<sel) DS/V:3637
16) yazıntı (<yaz) DS/VI:4219

1.1.84. +Ir / +Ur

Yazı dilinde az kullanılan bir ektir. baldır (<*balt+ur; Gülensoy, 2007, s.
108), çayır, çığır, tomurcuk vb. sözcüklerde görülür.

Ağızlarda da kullanımı yazı dili gibi azdır.

Ses yansımalı sözcüklerin ikincil biçimlerinin oluşmasında bu ek çokça

kullanılır. çat+ır, kıt+ır pıt+ır, tak+ır, vız+ır gibi. Bu oluşumların birincil biçimin
genişletilmiş hâli olmasından ve anlam değişikliğine uğramamasından dolayı
çalışmaya eklenmemiştir.

ad yapar: baldırıbeyaz “pırasa”, cöbür “çörçöp, toz, kir”, meşe çayırı

“ormandan yakarak ya da keserek elde edilen otlak”, onur “kibir, çalım”, topur (IV)
“1.Kestanenin dikenli kabuğu. 2.Fındığın dışındaki yeşil kabuk.”, üçürdüm “1.Her
ortak, ürünün üçte birini alma koşuluyla, üç kişi ortaklaşa” vb.

sıfat yapar: baldır bacak “1.Açık saçık gezen, yarı çıplak”, baldırıçıplak
“yoksul hali vakti yerinde olmayan”, baldırpaça “açık, çıplak, yarı giyinik”, govur
“yarı boş, doluya yakın”, üçürdüm “3.Üç kat”, yadırgı “yabancı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ır 1) akırcınlı DS/VI:4413 (31)

+ir 2) baldır DS/I:501
(<*balt+ur; Gülensoy, 2007, s.
108)
+ur 3) baldır bacak [baldır bayrak] DS/VI:4444
+ür 4) baldır baldır DS/I:502

222
 5) baldır paça DS/VI:4444
6) baldır paça sıva- DS/I:503
7) baldırbacak [baldırıçıplak (III), DS/I:502
baldırpaça]
8) baldırbayrak DS/I:502
9) baldırbayrak aç- DS/I:502
10) baldırı cıplak [baldır bayrak] DS/VI:4444
11) baldırı kızıl DS/I:502
12) baldırı paçayı sığa- DS/VI:4444
13) baldırıbeyaz [baldırıçıplak (II) DS/I:502
14) baldırıçıplak (I) [baldırıcılbak] DS/I:502
15) baldırıkız DS/I:502
16) cöbür (<çöp<çÿb>Fars.) DS/II:1005
17) çığır (I) [cıgır, cığır (I), ciğir DS/II:1160
(I), çıyır, çiğir, çiyir (II)]
18) domurcuk [domurcak, DS/II:1553
dumurcuò]
(<tom+ur+cuk; Gülensoy,
2007, s. 909)
19) govur (<kov) DS/III:2110
20) kayı baldır DS/IV:2700
21) meşe çayırı DS/VI:4595
(<çay~çiy+ir; Gülensoy, 2007,
s. 225)
22) topur (I) [tupur] DS/V:3967
23) topur (II) DS/V:3967
24) topur (III) DS/V:3967
25) topur (IV) DS/V:3967
(<top+ur; Gülensoy, 2007, s.
916)
26) topur (V) DS/V:3967
27) üçürdüm DS/VI:4059
(<üç+ür+dü+m; Gülensoy,
2007, s. 986)
28) üçürdüm (I) DS/VI:4793
29) üçürdüm (II) DS/VI:4793
30) yadırgı [yadırgu, yadıròı, DS/VI:4116
yadırkı, yadurgu]
(<yat+ır+gı; Gülensoy, 2007, s.
1024)
31) yadırgı [yadırğı, yadırkı] DS/VI:4809

1.1.85. +IrAk / +urak

Yazı dilinde kullanılmayan bir ek olup, “Eski Anadolu Türkçesinde ve
bugünkü Türk lehçelerinin bazılarında consonansla biten tabanlara -raq, -rek

223
karşılaştırma ekinin nadir olarak -ıraq, irek, -uraq, -ürek şeklinde de eklendiği
görülmektedir.” (Eckmann, 1955, s. 49).

Ağızlarda kullanımı azdır. Tespit edilen sözcüklerin tamamı da sıfat

görevlidir. Ekin acırak (II) “biraz aç, iyice doymamış”, açığırak “açık renkli”,
dikìrak (I) “az dik, dikçe”, kıtırak “az, kıt”, sişmanırak “şişmanca”, yanırak “az yan,
azıcık yanda olan” vb. kullanımları mevcuttur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ırak 1) acırak (II) (<aç) DS/I:52 (17)

+irek 2) açığırak (<açık) DS/I:58
+urak 3) dikìrak (I) DS/II:1487
4) dikìrak (II) DS/II:1487
5) dikirek DS/II:1487
6) ehdiyarırak (<iòtiyÀr>Ar.) DS/II:1689
7) hafifirek (<òafíf>Ar.) DS/III:2250
8) hayinırak (<òÀéin>Ar.) DS/III:2317
9) ırağırak DS/IV:2481
10) kıtırak (I) DS/IV:2848
11) müslümanırak (<muslim>Ar.+- DS/VI:4603
Àn>Fars.)
12) oşaşırak (<oşaş) DS/V:3294
13) sersemirek (<sersam>Fars.) DS/VI:4687
14) şişmanírak DS/V:3789
15) uzunurak DS/VI:4056
16) yañırak DS/VI:4171
17) zorurak (<zÿr>Fars.) DS/VI:4399

1.1.86. +Iş /+Uş

Yazı dilinde az kullanılan bir ektir. çavuş (tar.-ask.), geniş, ulus<uluş gibi
sözcüklerde görülür. Ağızlarda da az kullanılan bir ektir.

ad yapar: göbüş (III) “göbek”, kırış (III) “pis, çirkin, pasaklı”, kızlar çavışı
“çavuşkuşu”, pekiş “çamursuz, kuru, sert yer”, tombuş (II) “koyu pembe, renkli,
büyük çekirdekli bir çeşit kiraz” vb.

sıfat yapar: alımı geniş “hazımlı, vurdumduymaz, tahammüllü”, çapar çavış

“her şeye burnunu sokan”, darış “dar”, hırtış (II) “zayıf, hastalıklı”, topuş topuş
“tombul ve sevimli” vb.

224
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+iş 1) alaçavuş DS/I:180 (16)

+ış 2) alımı geniş DS/I:218
+uş 3) çapar çavış DS/II:1074
+üş 4) darış [dariş] DS/II:1371
5) göbüş (III) DS/III:2118
(<*köp; Gülensoy, 2007, s. 373)
6) güğüş (<göğ) DS/III:2216
7) hırtış (II) (<hırt (VI)) DS/III:2373
8) karnı geniş DS/IV:2667
(<keŋ+iş; Gülensoy, 2007, s. 364)
9) kırış (III) (<kir) DS/IV:2827
10) kıynış (<kıyın) DS/IV:2860
11) kızlarçavışı DS/V:2869
(<çav+uş; Gülensoy, 2007, s.
224)
12) pekiş (<bek) DS/VI:4643
13) tombuş (II) DS/V:3958
14) topuş gibi DS/VI:4771
15) topuş topuş DS/V:3967
16) ulus DS/VI:4037
(<*ul+uş; Gülensoy, 2007, s.
966)

1.1.87. +It / +üt

Yazı dilinde az kullanılan bir ektir. çivit, özüt (kim.), yaşıt; eşit, yiğit gibi
ad ve sıfat yapımları vardır.

Ağızlarda da kullanımı az olan bir ektir.

ad yapar: arkıt (IV) “dağ beli, geçit”, çiğit (I) “çekirdek”, hahıt<kakıt “zayıf
keçi ve koyun”, önüt “2.Geçen gün”, zıngıt “yumrukla sırta vurma için” vb.

sıfat yapar: kakıt “zayıf, kuru ince”, koçyiğit “1.Güçlü, kuvvetli,

babayiğit.”, otyiğit “çok genç ve çevik”, özüt “zayıf, güçsüz”, yeşit “yeşil, parlak
yeşil” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ıt 1) arkıt (III) DS/I:327 (24)

225
 +it 2) arkıt (IV) DS/I:327
+üt 3) çiğit (I) [cığıt (I), cigit (II), çiğit DS/II:1209
(I), çivit, ciyirt, çığıt (I), çiğit,
çiğid, çiğirt (I), çiit]
(<*çik+it; Gülensoy, 2007, s.
241)
4) çiyit (I) [çivit (I), çiyt] DS/II:1250
(<*çik+it; Gülensoy, 2007, s.
245)
5) çiyit (II) DS/II:1251
6) güz yiğit DS/III:2244
(<yiğ+it; Gülensoy, 2007, s.
1145)
7) hahıt DS/III:2252
(<kak+ıt <#h-<#k-; Gülsevin,
2009, s. 131)
8) hırıt gürüt (<hır gür) DS/III:2370
9) igid (<yiğit) DS/IV:2509
10) ilkidin [ilküdün] DS/IV:2530
11) iyit (<yiğit) DS/IV:2575
12) kakıt [kakit] DS/IV:2604
13) koçyiğit DS/IV:2897
14) otyiğit (<yeğ) DS/V:3300
15) önüt DS/V:3344
16) özüt DS/V:3376
17) yaşıtlık [yaşıt] DS/VI:4199
18) yaşıtlık düş- DS/VI:4199
19) yeğid [yΨgit] DS/VI:4225
20) yeşit (<yaş) DS/VI:4258
21) yit (<yiğit) DS/VI:4282
22) yiğıt (<yeğ) DS/VI:4278
23) yiğit çubanı (<yeğ) DS/VI:4278
24) zıngıt DS/VI:4837

1.1.88. +Iz /+Uz

Sık kullanılmayan eski bir ektir. “Adlarda ve sayı adlarında topluluk veya
ikilik gösteren bir çokluk eki niteliğindedir.” (Korkmaz, 2007, s. 142). Kullanımı
az olan ekin; üçüz, deniz, topuz, yağız, yobaz<yabız vb. yapımları vardır. Ayrıca
“+(I)z/+(U)z ekinin ikilik gösterme işlevi, ikili organ adlarında görülür.” (Korkmaz,
2007, s. 142). beniz, boynuz, geniz, omuz gibi. Ayrıca “Sayı adlarına eklenerek tek
seferde birden çok kardeşin doğduğunu belirten adlar ve sıfatlar türetir.” (Yıldız,
Yıldız, Günay, 2014, s. 50). üçüz, dördüz, beşiz gibi.

226
 Ağızlarda da kullanımı azdır. Genellikle tespit edilen sözcüklerin çoğu da
yazı dilinde kullanılmaktadır. deniz kaşığı “midye”, deniz kulağı (I) “karaların
denize uzanan kısmı, burun”, kavız (I) “tahıl kabuğu, kapçık”, topuz (V) “büyük taş
ya da demirci çekici” vb. adlar yapmıştır. Sadece topuz (III) “1.Eli ayağı büzülmüş,
şişmiş. 2.Kısa boylu.” sözcüğü sıfat olarak kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ız 1) değiz (<deniz) DS/II:1402 (29)

(<*teŋ+iz; Gülensoy, 2007, s.
276)
+iz 2) deniz otu DS/II:1424
+uz 3) deniz tospası DS/II:1425
+üz 4) denizkaşığı DS/VI:4486
5) denizkulağı (I) DS/II:1424
6) denizkulağı (II) DS/II:1424
7) gavız (<kav) DS/III:1939
8) gavuz (I) DS/III:1942
9) gavuz (II) DS/III:1942
10) kavız DS/VI:4540
11) kavız [kaviz] DS/IV:2690
12) kavuz (I) DS/IV:2696
13) kavuz (II) DS/IV:2696
14) kavuz ol- DS/IV:2696
15) koğuz (II) (<kov) DS/IV:2902
16) topuz DS/VI:4771
17) topuz (I) DS/V:3967
18) topuz (II) DS/V:3968
19) topuz (III) DS/V:3968
20) topuz (IV) DS/V:3968
21) topuz (V) DS/V:3968
22) topuza DS/V:3968
23) topuz arpa DS/V:3968
24) üçüzlü DS/VI:4059
25) yağız DS/VI:4810
26) yağız (I) DS/VI:4122
(<yag+ız; Gülensoy, 2007, s.
1029)
27) yağız (II) (<yag) DS/VI:4123
28) yobaz DS/VI:4287
(<*yab(/*yaf/*yaw/*yav)+(u/ız);
Gülensoy, 2007, s. 1150)
29) yobaz DS/VI:4825

227
 1.1.89. +K
+(A)k ve +(I)k ekinin bağlantı eki almamış kullanımıdır. Küçültme ve
benzerlik ifade eden adlar türetir. aşık “aşık kemiği”, ayrık, bebek, gerek<*kergek,
gıdık, kozak, oğlak, tümsek vb. örnekleri vardır.

Ağızlarda daha çok ad yapma özelliği bulunan ek, sıfat da yapmıştır.

yer adı yapar: oymak (IV) “arazinin alçak, çukur yeri”, tömsek “1.Odunun
parçalanmayan yumru, kalın yeri.” yayak yol “yaya gidilebilen yol”, yuvak (V)
“2.Küçük kuzuların yattıkları yer. 1.Kuş yuvası.” vb.

bitki adı yapar: alaoğlak “beyaz ve kahverengi bir çeşit fasulye”, ayrıò, ayrıò
otu “ayrık otu”, bebekçik “gelincik çiçeği”, büllümbebek “papatya”, oğlakkarası
“karaüzüm” vb.

hayvan adı yapar: beçik “2.Keçi. 3.Küçük av köpeği.”, bicik (III) “3.inek”,
bilik (II) “1.Tavşan. 4.Anaç tavuk.”, ekdi oğlak “çobana alışık olan oğlak ya da
kuzu”, köprük bacak “bir çeşit at” vb.

hayvan yavrusu adı yapar: balak (I) “1.Manda yavrusu, malak”, boduk
“1.Deve yavrusu. 2.Ay yavrusu.”, malak (I) “1.Buzağı. 2.Manda yavrusu. 3.Tavşan
yavrusu. 4.Ayı yavrusu.”, minik (I) “1.Köpek yavrusu, küçük köpek. 2.Kedi
yavrusu.”, potuk (II) “1.Deve yavrusu. 2.Manda yavrusu.” vb.

diğer ad yapımları şöyledir: acık “keder, ıstırap, elem”, kısak (III) “özet,
kısaltma”, minik (V) “her çeşit çocuk ayakkabısı”, oğlakbaşlı “kuyruklu yıldız”,
yayak “2.Atsız asker, piyade” vb.

sıfat yapar: gödek (I) “1.Kısa. 2.Şiş karınlı.”, gökçek “güzel”, köfnek (II)
“1.Çürük, içi boşalmış yıkılacak durumda olan”, tomak (IV) “1.Kısa boylu. 2.Çok
şişman.”, yayak “1.Yaya, binitsiz” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+g 1) acık (II) [acıh (I)] DS/I:48 (122)

+ğ 2) acıklandır- DS/I:49
+h 3) acuò (I) (<acı) DS/I:55
+ò 4) ağsak tümsek DS/I:112

228
 (<tüm+se+k; Gülensoy, 2007, s.
946)
+k 5) alak belek DS/I:189
6) alaoğlak DS/I:194
(<*ogla+k; Gülensoy, 2007, s.
613)
7) aşşıg [aşsıò (II), aşşıò, aşşık, aşuò DS/I:362
(I), aşuk]
(<*aşu+k; Gülensoy, 2007, s. 85)
8) ayı balağı DS/I:416
(<bala+k; Gülensoy, 2007, s. 107)
9) ayı balağı DS/VI:4336
10) ayıapalağı DS/VI:4436
11) aykırıkçı DS/I:423
12) aylık (I) DS/I:425
(<*adrı+k; Gülensoy, 2007, s. 96)
13) ayrıksağa, ayrıksağı [ayrıksı] DS/I:430
(<*adrı+k; Gülensoy, 2007, s. 96)
14) ayrıksı DS/VI:4437
15) ayrıksı [ayrıòsı, ayrıksa, DS/I:430
ayrıksağa, ayrıksağı, ayruòsu,
ayruksağu, ayruksu]
16) ayrıò, ayrıò otu DS/I:430
17) ayruk DS/VI:4438
18) ayruk (II) [ayrık (I)] DS/I:431
19) ayruksa DS/I:431
20) ayruò (II) DS/I:431
21) balak DS/VI:4443
22) balak (I) [balağ (II), balaò (I)] DS/I:497
(<bala+k; Gülensoy, 2007, s. 107)
23) balakla- DS/I:498
24) balaklacı DS/I:498
25) balaò (I) DS/I:497
26) bayak (II) DS/I:577
(<baya; Gülensoy, 2007, s. 122)
27) bebekçik DS/I:590
(<be+be+k; Gülensoy, 2007, s.
125)
28) beçik (<beçi beçi) DS/I:593
29) bicik (I) [bicig, biçik (III), bücük DS/I:681
(II)]
(<*bici+k; Gülensoy, 2007, s.
143)
30) bicik (III) DS/I:682
31) bicik (IV) DS/I:682
32) bicik (V) [bıcık (VI) DS/I:682
33) bilik (II) DS/I:693
(<*bili+k; Gülensoy, 2007, s.
147)

229
34) boduk (I) DS/VI:4464
35) boduk (II) DS/VI:4464
36) boduk [bodik, boduò, botuk, DS/I:720
bödük (IV)]
(<*botu+k; Gülensoy, 2007, s.
154)
37) boyak DS/VI:4465
38) boyak [boyaò] DS/I:744
39) büllümbebek [belimbebek, DS/I:820
bellimbebek, bellümbebek]
40) çevrek (I) DS/II:1154
41) çevrekle- DS/II:1154
42) delibalak DS/II:1410
43) dimsek DS/II:1500
(<tüm+se+k; Gülensoy, 2007, s.
946)
44) ebempisiği (<pisi pisi) DS/III:1655
45) ekdi oğlak DS/III:1691
46) elden ayrıksı DS/III:1708
47) falak (IV) (<bala) DS/III:1832
48) gagak (III) [gegek] DS/III:1892
49) galabak (I) [galaba, galabalık] DS/III:1897
50) gerek (I) DS/III:1197
(<*kerge+k; Gülensoy, 2007, s.
365)
51) gıdık (II) DS/III:2033
(<gıdı+k; Gülensoy, 2007, s. 370)
52) gıdık (III) DS/III:2033
53) gıdıklık DS/III:2033
54) gıyak (II) [gıyık (V)] (<kıyı) DS/III:2065
55) gokçek DS/VI:4512
(<gök+çe+k; Gülensoy, 2007, s.
377)
56) gozböbeği (I) DS/III:2113
57) gödek [godek (I), godeyh] DS/III:2123
(<göde (I))
58) göğcek (I) [gökçek (I)] DS/III:2127
59) gökçek (I) [göğçek (I), göğçek, DS/III:2136
gökcek, göyceyh]
60) gözböbeği (II) DS/III:2113
61) havaklı DS/III:2307
62) kalabak (I) (<kalaba (I)) DS/IV:2607
63) kısak (III) DS/IV:2840
64) koruk (<koru) DS/VI:4568
65) köfnek (II) (<köfne) DS/IV:2949
66) kökçek (I) DS/IV:2952
(<gök+çe+k; Gülensoy, 2007, s.
377)
67) köprü (II) DS/IV:2962

230
 (<köb(/p/v)+rü+g; Gülensoy,
2007, s. 555)
68) köprü git- DS/IV:2962
69) köprü oda DS/IV:2962
70) köprücek DS/IV:2962
71) köprük DS/IV:2962
72) köprükbacak DS/IV:2962
73) körpü [körpi] (<köprü) DS/IV:2968
74) malak (I) [malah (II)] (<bala+k; DS/IV:3109
Gülensoy, 2007, s. 599)
75) malakla- (I) (<bala) DS/IV:3110
76) memek (I) DS/IV:3160
77) minik (I) (<mini>Fra.) DS/IV:3202
78) minik (IV) DS/IV:3202
79) minik (V) DS/IV:3202
80) olak (<oğlak) DS/V:3278
(<*ogla+k; Gülensoy, 2007, s.
613)
81) oğalak (<oğlak) DS/V:3268
82) oğlağ DS/V:3269
83) oğlak başlı DS/V:3269
84) oğlak evsini DS/V:3269
85) oğlak gelini DS/VI:4611
86) oğlak kıran DS/VI:4611
87) oğlak yak- DS/V:3269
88) oğlakkarası DS/V:3269
89) oğlakman DS/V:3269
90) oğlakman otlağı DS/V:3269
91) oğlaò DS/VI:4611
92) oymak (III) DS/V:3304
(<oy-ma+k; Gülensoy, 2007, s.
642)
93) oymak (IV) DS/V:3304
(<oy+ma+k; Gülensoy, 2007, s.
642)
94) palak (I) DS/V:3384
(<bala+k; Gülensoy, 2007, s. 599)
95) palak (III) [palağı, palaò (I)] DS/V:3384
(<bala)
96) palaò (I) (<bala) DS/VI:4635
97) peçek (<peçe>İta.) DS/VI:4643
98) polak (I) (<balak) DS/V:3469
99) potuk (I) DS/V:3476
100) potuk (II) [paduk (I), poduh, DS/V:3476
poduk]
(<botu+k; Gülensoy, 2007, s.
702)
101) sivrik DS/V:3651

231
 (<siw-ri+k; Gülensoy, 2007, s.
788)
102) soyak (VIII) (<soya (I)) DS/V:3671
103) süvrük DS/V:3730
104) şapşak (I) DS/V:3747
(<şap+şa+k; Gülensoy, 2007, s.
838)
105) tantak [tanta (II)] DS/V:3823
106) tavşan malağı (<bala) DS/V:3851
107) teksivrik DS/V:3869
108) teksivrik DS/VI:4750
109) tomak (IV) (<toma (I)) DS/V:3956
110) tomak (V) DS/V:3956
111) tömsek DS/V:3983
112) tömsek (I) DS/VI:4774
(<tüm+se+k; Gülensoy, 2007, s.
946)
113) tömsek (II) (<tüm) DS/VI:4774
114) yayak DS/VI:4210
115) yayak yol DS/VI:4210
116) yörek (I) DS/VI:4311
117) yörek (I) DS/VI:4826
118) yörek (III) (<yöre (III)) DS/VI:4311
119) yörek tahtası DS/VI:4311
120) yuvak (V) DS/VI:4325
121) yuvak yuvak DS/VI:4325
122) zivrik (<sivri) DS/VI:4841

1.1.90. +kek
Yazı dilinde, “Kalıplaşmış olarak tek kelimede bulunur. (Gülsevin, 2017,
s. 126). erkek sözcüğü, ağızlarda da ekin kullanım sıklığını belirler. Genellikle
erkek sözcüğü birleşik sözcük oluşumunda kullanılır. erkek bulut “yağmursuz
bulut”, erkek gadife (II) “erkek yapılı kadın”, erkek iskambil “kimi kâğıt
oyunlarında (11) sayı değeri olan as”, erkek üzüm “şırası az çıkan kalın kabuklu
üzüm”, irkek pancar “eşeklere yedirilen, içi lif lif olan pancar” vb. ad görevli
sözcükler yapar. yıldızı erkek “sevimsiz” ise sıfat görevindedir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+kek 1) erkek (I) DS/III:1774 (13)

2) erkek bulut DS/III:1774
3) erkek gadife (I) DS/III:1774
4) erkek gadife (II) DS/III:1774

232
 5) erkek iskambil DS/III:1774
6) erkek üzüm DS/III:1774
7) erkekle (I) DS/III:1774
8) erkekle (II) DS/III:1774
9) erkeklen- DS/III:1774
10) erkektren DS/III:1774
11) irkek (<er) DS/IV:2553
12) irkek pancar (<er) DS/IV:2553
13) yıldızı erkek DS/VI:4270

1.1.91. +l
+(A)l ve +(I)l eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış hâlidir. Sözcüğe
benzerlik anlamı veren ad ve sıfat yapar. İşlekliği olmayan ekin yazı dilindeki bazı
yapımları şunlardır: dişil, nicel, özgül, öznel, sekil, yasal vb.

Ağızlarda da kullanımı azdır: yukal “yüzeysel” sözcüğü dışında ad görevli

sözcükler yapar: aral (III) “iki şey arası, ortası”, çokal (VII)<çuhal “çaput paçavra”,
karal “uzun taneli bir cins üzüm”, yedil “hafta” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+l 1) aral (III) DS/I:295 (12)

2) çokal (VII) DS/II:1259
(<çuka+l, çuha+l; Ediskun, 1966,
s. 1014)
3) çöngelle- DS/II:1288
(<çönge+l; Ediskun, 1966, s.
1014)
4) dengel DS/II:1423
5) karal DS/IV:2650
6) sekil [sekül, sökül] (<seki (V)) DS/V:3572
7) siğil (I) DS/V:3633
(<süngü+l; Gülensoy, 2007, s.
779)
8) singil (III) (<siğil (I)) DS/V:3642
9) şapşal (II) DS/V:3749
(<şap+şa+k; Gülensoy, 2007, s.
838)
10) tepel (I) DS/V:3884
(<*tepe+l; Gülensoy, 2007, s.
881)
11) yedil DS/VI:4223
12) yukal DS/VI:4315

233
 (<yuğa/yuvga; Gülensoy, 2007, s.
1172)

1.1.92. +lA
Aslında addan fiil türeten ek ve edat olarak kullanılır. Ancak kalıplaşma
olayı ile ad yapma işlevi de doğmuştur. Yani “Addan fiil türeten +la- eki ile fiilden
ad türeten Eski Türkçedeki -g ekinin kaynaşmasından oluşmuş birleşik bir ektir.
Ancak, Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine uzanan ses değişmeleri ile son sesteki
-g eriyip kaybolunca ek +la”ya dönüşmüştür.” (Korkmaz, 2017, s. 130). Çalışmada
da /+la/ addan ad yapma ekine dönüşmüş şekliyle değerlendirilmiştir. Genellikle
yazı dilinde yer adları yapan sözcükler vardır. kışla, kumla, tarla<darıglag, tuzla,
yayla<yazla gibi. Abla<*apala da diğer kullanılan sözcüklerden biridir.

Ağızlarda ad ve sıfat görevli sözcükler yapar.

araç gereç adı yapar: ardala (IV) “1.Kervanın en sonundaki deveye takılan
büyük çan.”, dağla “lehimci havyası”, gödele (I/II) “boyu kısa, geniş karınlı
küp/cendere gibi sıkıştıran alet”, kaşıkla “kaşık konulan sepet, kaşıklık”, yağla “et
kıyılan tahta” vb.

yer adı yapar: çiyle “engebeli arazide, etrafı orman ortası çimenlik olan yer”,
gümele “4.Samanlık.”, güzle (I) “1.Yörüklerin en son oturdukları daha az serin ve
köye yakın olan yayla.”, konayla “konuk ağırlama yeri”, suğla “1.Sel sularının
birikerek oluşturduğu sulak, verimli köy otlağı.” vb.

bitki adı yapar: bağla (I) “3.Fasulye”, cabla “yere yapışık keven gibi bir ot”,
kavla “kavak ağacı”, pamukla “ladin”, yaylagülü (II) “madımak” vb.

birleşik ad yapar: göğle yemek “çiğ, pişmemiş yemek”, sarı çiyle “sarımsı
toprak”, tarla tabak “mal mülk”, toptarlası “ayaktopu oynanan alan, stadyum”,
yaylabalığı “alabalık” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: çörtle “memba, pınar”, işle “nakış”,

ortacala “bir çeşit halk oyunu, bar”, patatla “ekmek biçimindeki hamur topağı”,
yazla (II) “1.Balkon” vb.

sıfat yapar: çıkla (I) “sade, arı, yalnız”, evükle “acele”, gövle (I) “ham”,
hoppala “oynak, hoppa”, kabala “toptan, götürü, hepsi birden” vb.

234
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+la 1) abıla (I) [abılla, abla (I), abula] DS/I:20 (116)

+le 2) abılalı DS/I:21
+na 3) abla (II) DS/I:23
(<*apa+la; Gülensoy, 2007, s. 44)
4) ablacı (I) DS/I:23
5) ablacı (II) [abalaç, abla (II), DS/I:23
aplacı]
6) ahbin tarla DS/I:126
(<tarıg+la-g; Gülensoy, 2007, s.
862)
7) ahır tarlası DS/I:131
8) alt yaylası kiraz DS/I:233
9) ardala (I) [arda (II)] DS/I:303
10) ardala (II) DS/I:303
11) ardala (III) DS/I:303
12) ardala (IV) DS/I:303
13) avdalla (<avdal) DS/I:379
14) avrat abla DS/I:390
15) bağla (I) DS/I:481
16) bağla (II) [bağla ağacı] DS/I:481
17) bağla (IV) DS/I:481
18) bezele al- DS/I:650
19) boyla DS/I:746
20) boyla kazığı DS/I:746
21) cabla [çabla, çapla] DS/I:838
22) cayla (<yayla) DS/II:870
(<yay(<z)+la-g; Gülensoy, 2007,
s. 1098)
23) cuğla (<çuğ (II)) DS/II:1010
24) çamurla DS/II:1066
25) çaşkar tarla DS/II:1086
26) çıkla (I) [carla, cıhla, cıkla (I)] DS/II:1168
(<çık (I))
27) çıòla (<çık (I)) DS/II:1165
28) çiyle DS/II:1251
29) çiylelik DS/II:1251
30) çölle (I) (<çöl (I)) DS/II:1283
31) çörtle (I) DS/II:1294
32) dağla DS/II:1325
33) dible DS/II:1480
34) dik öğle DS/II:1490
35) duzla DS/II:1615
(<tuz+la(k); Gülensoy, 2007, s.
941)
36) evükle (<ev-) DS/III:1818

235
37) fığla (III) (<fığla- (II)) DS/III:1850
38) fığla kop- DS/III:1850
39) gabal(a) [gabala (I), gabala bazar, DS/III:1882
gabala pazar]
(<kaba+la; Gülensoy, 2007, s.
447)
40) gabala al- DS/III:1882
41) gabala ver- DS/VI:4508
42) gabala ver- (<kaba) DS/III:1883
43) gubatarla DS/III:2185
44) göbelle (I) (<göbel (I)) DS/III:2116
45) göbelle (II) (<göbel (VI)) DS/III:2116
46) göbelle (IV) (<göbel (VII)) DS/III:2116
47) gödele (I) (<göde (I)) DS/III:2124
48) gödele (IV) (<göde (I)) DS/III:2124
49) göğle (II) DS/III:2131
50) göğle yemek DS/III:2131
51) gölle (I) [golle, göğle (I), gönle] DS/III:2144
(<göğ+le; Gülensoy, 2007, s.
379)
52) gömele (I) (<göme (I)) DS/III:2149
53) gövle (I) DS/III:2170
54) gövle (II) DS/III:2170
55) gümele (<küme) DS/III:2222
56) güzle (I) DS/III:2243
57) güzle (II) DS/III:2244
58) hasıl tarla DS/III:2299
59) hoppala DS/III:2406
60) hörtle DS/III:2435
61) işle DS/IV:2565
62) kabal al- (<kabala) DS/IV:2581
63) kabalcı (<kabala) DS/IV:2581
64) kabala DS/IV:2580
65) kabala (I) DS/VI:4529
66) kabala al- DS/IV:2580
67) kabala pazarı DS/IV:2581
68) kabala ver- DS/IV:2581
69) kaşıkla [kaşukla] DS/IV:2680
70) kavla DS/IV:2690
71) kışla (I) DS/IV:2847
(<kış+la-g; Gülensoy, 2007, s.
519)
72) kışla (II) DS/IV:2847
73) kışla (III) DS/IV:2847
74) konayla DS/VI:4567
75) kömele (II) DS/IV:2958
76) kömele (III) DS/IV:2958
77) kömele (IV) DS/IV:2958
78) köperle (<köper) DS/IV:2962

236
79) kümele (II) DS/IV:3035
80) mıhla DS/IV:3181
81) muğla (<muğ) DS/IV:3217
82) nodulla DS/IV:3255
83) nuzla (I) DS/IV:3257
84) ortacala DS/V:3290
85) pamukla DS/V:3391
86) patatla (<patat (VI)) DS/V:3410
87) pırla DS/V:3444
88) sarıçiyle DS/V:3547
89) suğla (<su) DS/V:3691
(<suw+la; Gülensoy, 2007, s.
813)
90) tala (I) [talla] DS/V:3814
(<tarıg+la-g; Gülensoy, 2007, s.
862)
91) tarla tabak DS/V:3836
92) tarlabakkalı [tarlacın] DS/V:3836
93) tarlasını al- DS/V:3836
94) toptarlası DS/VI:4771
95) toyla DS/V:3977
96) tuzla DS/VI:4778
(<tuz+la(k); Gülensoy, 2007, s.
941)
97) tuzla (I) DS/V:4005
98) tuzla (II) [tuzlalık] DS/V:4005
99) yağla DS/VI:4123
100) yarımla DS/VI:4817
101) yarımla [yarımlağa, yarımlağı] DS/VI:4186
102) yarımna DS/VI:4187
103) yaylabalığı DS/VI:4213
(<yay(<z)+la-g; Gülensoy, 2007,
s. 1098)
104) yaylabasması DS/VI:4213
105) yaylabuzu DS/VI:4214
106) yaylacı DS/VI:4214
107) yaylaçiçeği [yaylagülü (I)] DS/VI:4214
108) yaylagülü (II) DS/VI:4214
109) yaylagüzeli DS/VI:4214
110) yaylamarandası DS/VI:4214
111) yaylaotu DS/VI:4818
112) yazla (I) DS/VI:4219
113) yazla (II) DS/VI:4219
114) yeyle (<yayla) DS/VI:4263
115) yeyleci DS/VI:4263
116) Ψvle (<öğle) DS/III:1810
(<*öd+le; Gülensoy, 2007, s.
652)

237
 1.1.93. +lAK
Yazı dilinde bu ek; çömlek (<*çon+lak; Gülensoy, 2007, s. 254), gırtlak
(<*gī+kır-t+lak; Gülensoy, 2007, s. 371) adlarında görülür. Ağızlarda ise sık
kullanılan ve oluşum yönüyle tespiti, yoruma açık yapılardandır. “Standart
Türkçede isimden fiil yapan eklerle fiilden isim yapma ekinden oluştuğunu
söyleyebileceğimiz +lA-k ve +TA-k ekleri ağızlarda bazı örneklerde kaynaşıp tek
bir eke dönüşmüştür.” (Aydın, 2014, s. 54). Bu tek bir eke dönüşen sözcüklerin
tespit edilmesi pek de kolay değildir. Derleme Sözlüğüne ve Gülensoy’un Türkiye
Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğüne dayanılarak ek tespit
edilmeye çalışılmıştır.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları şunlardır.

araç-gereç adı yapar: düverlek “1.Döven”, götleğe “ot arabasının arka

kısmına vurulan ağaç”, kafa çömleği “ortası geniş olan yemek tenceresi”, paça
çömleği “büyük sırlı çömlek”, tıngırlak “dört kulplu testi” vb.

bitki adı yapar: avırtlak “2.Akdeniz bölgesinde, üzüm mevsiminde sarı çiçek
açan, geniş yapraklı bir ot.”, çalak (IV)<şalak “1.Küçük karpuz. 2.Olmamış
karpuz.”, götlek ormanı “böğürtlen”, kömürtlek “bir çeşit kara üzüm”, ökselek
“ökse otu” vb.

hayvan adı yapar: avırtlak (I) “avurdu yumru, sarkık olan insan veya
hayvan”, daylak (I) “1.Dişi deve. 2.Damızlık erkek deve. 3. Boynunda tüy olmayan
pehlivan deve. 4.Deve yavrusu.”, gongalak (I) “kelebek”, şalak (V) “büyümemiş
dana, tosun” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bağırtlak (II) “1.Kadınların göğüslerini

kapamak için kullandıkları göğüslük”, götlek (I) “1.Homoseksüel”, güblek
“göbekli adam”, ivlak “su birikmiş çukur yer”, özlek (II) “toprağın özlü, verimli
yeri” vb.

sıfat yapar: başlak “müstakil”, daylak “4.Baldırı bacağı açık”, götlek

“kalçası büyük ve düşük”, kababaşlak “başı açık, örtüsüz”, koflak “2.Dişleri
dökülmüş”, şalak (II/III) “1.Aptal., 2.Huysuz. 3.Arsız. 4.Geveze./pisboğaz, obur”
vb.

238
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+lağ 1) avırtlak (I) [avurtlak (I)] DS/I:384 (52)

+lak 2) avırtlak (II) [avurtlak (II)] DS/I:384
+laò 3) bağırtlak (II) (<bağır) DS/I:480
+leğe 4) bartlak (I) (<bağır) DS/I:535
+leği 5) başlak (I) DS/I:562
+lek 6) başlak (II) DS/I:562
+lağ 7) çalak (IV) [calak] (<şalak) DS/II:1049
(<şÀ+lak; Gülensoy, 2007, s.
836)
8) çongalak DS/II:1268
9) daylak (I) [daylah (II)] DS/II:1388
(<day[<*tay]+lak; Gülensoy,
2007, s. 270
10) daylak (II) [daylaò (I)] + DS/II:1389
11) düverlek DS/II:1642
12) gırtlak tatlısı DS/III:2062
(<*gī+kır-t+lak; Gülensoy, 2007,
s. 371)
13) gongalak (I) DS/III:2101
14) gödlek DS/III:2126
15) götleğe DS/III:2165
(<göt[köt]+leğe; Gülensoy, 2007,
s. 387)
16) götlek (I) DS/III:2165
17) götlek (II) DS/III:2165
18) götlek ormanı DS/III:2165
19) güblek DS/III:2206
20) güplek DS/III:2233
21) hırtlak (I) [hırtlağ, hırtlek (I), DS/III:2374
hırtlik (I), hıtlak (I)] (<gırtlak)
(<*gī+kır-t+lak; Gülensoy, 2007,
s. 371)
22) hırtlakla- DS/III:2374
23) ivlak (<iv (I)) DS/IV:2573
24) kababaşlak DS/IV:2578
25) kafaçömleği DS/IV:2592
(<*çon+lak; Gülensoy, 2007, s.
254)
26) kertlek (III) (<gırtlak) DS/IV:2759
27) keşkek çömleği DS/IV:2773
28) ketlek DS/IV:2775
29) kimirtlek (I) [kömürtlek] DS/IV:2873
30) koflak (I) DS/IV:2901
31) kongalak DS/VI:4567

239
 32) kongalak [kankalak (II), DS/IV:2918
konkalak]
33) koralak (<kora (I)) DS/IV:2924
34) kömürtlek (II) [komürtlek] DS/IV:2958
35) kömürtlek [kemertlek, kemirtlek DS/IV:3036
(I), kimirtlek, kirtlek (III)]
36) mercimekçömleği DS/IV:3167
37) ökselek DS/V:3328
38) ömürtlek DS/V:3336
39) ömürtlek DS/VI:4626
40) özlek (I) DS/V:3374
(<öd+lek; Gülensoy, 2007, s.
682)
41) özlek (II) DS/V:3374
42) özlek (III) DS/V:3374
(<öz+lek; Gülensoy, 2007, s.
682)
43) paçaçömleği DS/V:3377
44) paşaçömlek DS/V:3408
45) şallaò, şallak (III) DS/V:3742
(<*şÀ+lak; Gülensoy, 2007, s.
836)
46) şalak (I) DS/V:3740
47) şalak (II) DS/V:3741
48) şalak (III) DS/V:3741
49) şalak (IV) DS/V:3741
50) şalak (V) DS/V:3741
51) şalak (VI) DS/V:3741
52) tıngırlak [tıngırlık] DS/V:3917

1.1.94. +lAn
Sık kullanılmayan bir birleşik yapıdır. “Özellikle yırtıcı ve yabanî hayvan
adlarında görülen bir biçim birimdir. Kökeni konusunda Türkologlar arasında farklı
görüşler vardır.” (Eker, 2017, s. 272). Bu farklı görüşlere neden olan ekin, yaptığı
hayvan adları şunlardır: *arslan, domuzlan “böcek”, *kaplan, sırtlan; arslanağzı
(bit.). “+laŋ eki Türkçenin az bilinen eklerinden biridir. İlk kez Dîvânu Lugâti’t
Türk”te görülen bu eke tarihî ve çağdaş dönemlerle ilgili gramer kitaplarının büyük
bir kısmında yer verilmemiştir.” (Güzel, 2017, s. 191).

Ağızlarda ad ve sıfat yapma özelliği vardır. Hayvan adı yerine yer ad yapımı
dikkat çeker.

240
 yer adı yapar: coplan (II) “sarp dağlarla çevrili vadi”, göklen “yeşillik,
çimenlik, çayırlık”, kartlan “dağ üzerindeki çok taşlı, kayalık yer”, kortlan
“kayalıklarda küçük oyuklar”, saylan (II) “yar, uçurum” vb.

sulak yer adı yapar: çaylan (I) “akarsuların geçit verdiği yer”, çorağlan
“çorak yer”, koylan “su çevirisi, akar suların durgun ve dönen en derin yeri”, özlen
(I) “1.Su kaynağı. küçük dere.”, sulan “bataklık, sazlık” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: avlan “avcı”, boklanböce “kın

kanatlılardan bir böcek”, kozalan “pamuk kozası”, oklan “1.İnce çam ağacı. 2.İnce,
uzun sırık”, soğuklan “1.Semizotu., 2.Yaban ıspanağı.” vb.

sıfat yapar: cıvlan “sulu”, diplen “kısa boylu, şişman”, toylan “gelişmiş,
yakışıklı, gösterişli kız, delikanlı”, tuğlan “kabarık”, boylan “kibirli” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+lan 1) aklan, aklañ (I) (<ark) DS/I:157 (51)

+len 2) aklantı DS/I:158
3) arklan DS/I:327
4) asdan DS/I:341
(<*ars+lan; Gülensoy, 2007, s.
83)
5) aslanÀzı DS/I:345
6) avlan DS/I:389
7) boklanböce DS/I:733
8) boylan DS/I:746
9) bozlan, bozlañ DS/I:752
10) cıvlan DS/II:944
11) coplan (II) [caplan, caplanklık, DS/II:1000
cohlan, coplan (I)] (<cop (II))
12) cöğürtlen DS/II:1006
13) çarlan DS/II:1082
14) çaylan (I) DS/II:1098
15) çığlan DS/II:1163
16) çirlen DS/II:1236
17) çoplan DS/II:1269
18) çorağlan (<çorak) DS/II:1270
19) çorlan (I) DS/II:1272
20) çöllen (<çöl) DS/II:1283
21) çörlen DS/II:1293
22) çöylen DS/II:1299
23) çözlen DS/II:1300

241
 24) diplen DS/II:1511
25) dişlen, dişleñ [dişlÀn, dişlank] DS/II:1525
26) domuzlan DS/II:1556
27) donuzlan DS/II:1562
28) eslenti DS/III:1785
29) göklen DS/III:2138
30) islen DS/IV:2558
31) kaklan (<kak (VII)) DS/IV:2605
32) kartlan DS/IV:2671
33) kortlan (<kort (II)) DS/IV:2928
34) kovlan DS/IV:2940
35) koylan DS/IV:2943
36) kozalan DS/IV:2946
37) küklen DS/IV:3027
38) loğlan (<loğ (I)) DS/IV:3084
39) oklan DS/V:3277
40) öcelen ol- (<öcü) DS/V:3310
41) özlen (I) DS/V:3374
42) özlen (II) DS/V:3374
43) saylan (I) (<say (I)) DS/V:3562
44) soğuklan DS/VI:4702
45) söbelen, söbeleñ (<söbe) DS/V:3674
46) sulan DS/V:3693
47) tomuzlan [toğuzlan, tonuzlan] DS/VI:4770
48) toylan DS/VI:4773
49) tuğlan (<tuğ (II)) DS/V:3988
50) ünlen DS/VI:4068
51) zırtlan (I) (<sırt) DS/VI:4382

1.1.95. +lAñ
Ağızlarda birkaç sözcükte görülen bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+lañ 1) aklan, aklañ (I) (<ark) DS/I:157 (7)

(<Su arkı.)
+leñ 2) bozlan, bozlañ DS/I:752
(<1.Kireçli toprak.)
3) dızlañ (<daz (I)) DS/II:1477
(<Ağaçsız çıplak yer.)
4) dişlen, dişleñ [dişlÀn, dişlank] DS/II:1525
(<Dişleri dışarı doğru olan
(kimse).)
5) özlenk DS/V:3374
(<Kemik ya da ağacın özü.)

242
 6) söbelen, söbeleñ (<söbe) DS/V:3674
(<Yenilen bir cins sivri mantar.)
7) yartlañ DS/VI:4817
(<Geniş, derin uçurum.)

1.1.96. +lAr
Çekim eki olan ve genellikle çokluk ifade eden +lAr eki, bazı özel
durumlarda yapım ekine dönüşmüştür. Genellikle belli özelliklere sahip topluluk
adlarını türeten bir işlevdedir.

Yazı dilinde başlıca yapımları şunlardır. Adlara ve soy adlara gelir:

Metinler, Duygular; Çelebioğulları, Uzunlar vb. Unvanlara gelir: Murat Beyler,
Feride Hanımlar, İzzet Paşalar vb. Aile adları yapar: ablamlar, dayımlar, teyzemler
vb. Meslek grupları yapar: eczacılar, dolmuşçular, öğretmenler vb. Millet ismi
yapar: Azeriler, İspanyollar, Türkler vb. Devlet adı yapar: Karahanlılar, Osmanlılar,
Selçuklular vb. Beylik ve boy adı yapar: Aydınoğulları, Karamanoğulları; Avşarlar,
Kayılar. Ülke adları yapar: Bahamalar, Faroe Adaları, Filipinler vb. İlçe Adları
yapar: Akıncılar, Pasinler. Dağ ve ada adları yapar: Karpatlar, Toroslar; On İki
Adalar, Antiller. Bir dini ve tarikatı temsil eden adlar yapar: Müslümanlar,
Hristiyanlar; Bektaşiler, Mevleviler. Aynı görüşü savunan adlar yapar:
Atatürkçüler, Ülkücüler vb. Terim adları yapar. kuşlar (hay.), mantarlar (bit.),
omurgalılar (hay.) vb. Topluluk ifade eden gil+ler kalıbıyla oluşan terim adları
yapar: baklagiller (bit.), kedigiller (hay.) gibi.

Ağızlarda az sayıda sözcükte kullanılmış sadece ad yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: çekmeler “hayvanın kuyruğuna yapışan kayış”, kuşlar

“çıkrık”, lülükler “ibrik”, sakalar “kireç sandığı”, taşgözleri “iri delikli kalbur” vb.

gök bilimi ile ilgili ad yapar: arabalar “büyükayı, küçükayı burçları”,

beşkardeşler “beşi bir arada bulunan terazi yıldızı”, ekizler “sabaha yakın güney
doğuda görülen iki yıldız”, horozlar “güneyde görülen iki yıldız” vb.

ermiş adı yapar: üçler “dünya işlerini gizliden gizliye yönettiklerine

inanılan erenlerin en seçkinleri”, yatanlar “1.Ermişler.”, yediler (II) “ermişler”,
yidiler “dünya işlerini gizlice yönettiklerine inanılan yedi ermiş”, yütükler “kırklar,
yediler gibi yitik erenler” vb.

243
 birleşik ad yapar: ala günler “ağustos ayında sam yeli estiği günler”, çakı
çakı taşlar “beştaş oyunu”, kızlarçavışı “çavuşkuşu, hüthüt”, yediler haftası “eylül
ortalarından ekim sonuna dek olan haftalar”, yediyanarlar “ağustostan yedi gün
önce başlayıp, yedi gün sonra biten sıcaklar” vb.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: aynalar “üç çizgi oyununda bir yer”,
baltalar “kuzeydoğudan esen rüzgâr”, birler “çizgi oyununda sağdaki ilk kare”,
içertiler “aile, akraba”, özler “akarsu kıyısındaki sulak yer” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+lar 1) akdikmeler DS/I:148 (33)

+ler 2) ala günler DS/I:188
3) arabalar DS/I:291
4) aynalar DS/I:427
5) baltalar DS/I:512
6) belerce, berelce [belerçe üzümü] DS/I:613
(<beg+ler+ce; Gülensoy, 2007, s.
129)
7) beşkardeşler [bΨşkardaş, DS/I:644
beşkardaşlar]
8) birler DS/I:702
9) çakı çakı taşlar DS/I:1043
10) çekmeler DS/II:1116
11) diniler DS/II:1557
12) ekizler DS/III:1695
13) horozlar (<òorÿs>Fars.) DS/III:2412
14) içertiler DS/IV:2505
15) ilkindi sular DS/IV:2531
16) kızlarcık DS/IV:2869
17) kızlarçavışı DS/IV:2869
18) kızlaryoldaşı DS/IV:2869
19) kömler (<köme (II)) DS/VI:4570
20) kuşlar DS/IV:3017
21) lülükler (<lülük (I)) DS/IV:3096
22) öndişler DS/V:3338
23) özler DS/V:3374
24) sakalar DS/V:3519
25) sayucular DS/VI:4678
26) taşgözleri DS/VI:4743
27) üçler DS/VI:4059
28) yatanlar DS/VI:4201
29) yediler (II) DS/VI:4223
30) yediler haftası DS/VI:4223

244
 31) yediyanarlar DS/VI:4224
32) yidiler DS/VI:4278
33) yütükler DS/VI:4336

1.1.97. +lAyIn
Genellikle zarf yapan bir yapıdır. Ancak ağızlarda ek kalıplaşması ile sıfat
ve ad yapar. Kullanımı azdır. “Eklendiği kelimeye benzerlik, görelik veya eşitlik
anlamları yükleyen ek Eski Türkçede /+lAyI/ ve /+lAyU/ şeklindedir.” (Küçük,
2016, s. 207). Eke, yapı olarak bakıldığında kaynaşmış bir biçim olduğu görülür.

Ağızlardaki bazı ad ve sıfat yapımları şunlardır. dillileyin “dil gibi uzanan

kara parçası, burun”, yastılayın “baygın, süzgün göz”; büyükleyin “büyükçe”,
gabalayı(n) “yaklaşık”, kısaleyin “kısaca, biraz kısa”, kırmızıleyin “kırmızımsı”,
uğurlayın “gizlice” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+layın 1) büyükleyin DS/I:832 (12)

+leyin 2) dillileyin DS/II:1497
+layı 3) gabalayı(n) DS/III:1884
4) kabalayı(n) DS/VI:4529
5) kırmızıleyin (<kirmizí>Ar.) DS/IV:2835
6) kısaleyin DS/IV:2840
7) küçükleyin DS/IV:3026
8) mavileyin DS/IV:3138
9) uğurlayın DS/VI:4032
10) uğurlayın bak- DS/VI:4032
11) uzunleyin DS/VI:4055
12) yastılayın DS/VI:4198

1.1.98. +LI / +LU

Yazılı dilde en işlek kullanılan eklerden biridir. Ad ve sıfat yapımı çoktur.
En önemli özelliği sözcüğe bağlılık ve sahiplik anlamı katar: çocuklu, düzenli,
köylü, liseli, sulu vb. Bir kıtaya, ülkeye, şehire, ilçeye ait olma anlamı taşıyan adlar
yapar: Asyalı, Afrikalı; Türkiyeli, İranlı; Ordulu, Samsunlu; Oflu, Karagümrüklü
gibi. Yer adları yapar: Denizli<Domuzlu, Fındıklı, Kozlu, Polatlı, Salihli, Torbalı;
Ballıca, Çamlıca, Kanlıca, Kumluca, Sütlüce vb. Sayı belirten adlar yapar: ikili,
dörtlü, altılı, onlu, onbirli vb.

245
 Çeşitli ikilemeler yapar: altlı üstlü, evli barklı, irili ufaklı, kanlı bıçaklı, süslü
püslü vb. Sıfat öbeği türetir: beyaz gelinlikli, kısa saçlı, küçük cepli, mavi gözlü,
yarım akıllı vb. “+lI/+lU eki temelinde cinsiyet” (Çelik, 2018, 37) belirten sıfat
yapar: bıyıklı, boynuzlu, fraklı, sünnetli, taşaklı, tıraşlı, yakışıklı; alımlı, başörtülü,
iffetli, memeli, yollu, yüklü, zilli vb. Banguoğlu, (2015, s. 193) Farsça -kâr ve ger/-
dar ekleri ve Arapça nispet î’si yerine -lı ekinin kullanıldığını belirtmiştir. Bu
sözcüklerden bazıları şunlardır: vefakâr=vefalı, sevdager=sevdalı,
manidar=manalı, Bağdadî=Bağdatlı vb. Ayrıca yazılı dilde terim görevli sözcük
yapar: alaylı (ask.), atlı (ask.), atlı karınca (hayv.), baltalı (tar.), beşli (ed.-müz.),
aynalı sazan (hayv.), cebeli (tar.), delikli (ana.), yedekli (ed.) vb.

Ağızlarda da ad ve sıfat yapma özelliği çok olan bir ektir. Bu ad ve sıfatları

çeşitli başlıklar altında toplamak mümkündür. +lI ekiyle oluşmuş, bazı ad yapımları
şunlardır.

araç-gereç adı yapar: ayakçalı “sacayak”, buçuklu (I) “1.Küçük kulplu testi”,
kulaklı (II) “pala, büyük bıçak”, kuyruklu (III) “yağ tavası”, toplu (II) “kısa saplı
derin kepçe” vb.

yer adı yapar: ambarlı “ova”, buzluğan “buzu eksik olmayan tepe”, çitilli
(III) “fidan dikili yer”, daşlı köy “mezar, mezarlık”, hamuslu “köyde çamaşır
yıkama yeri”, ikicanlı “kırmızı toprakla karışık kumlu yer” vb.

zaman adları yapar: göbekli (II) “çarşamba günü”, ışıklı (I) “çarşamba”,
önküllü (I) “öğle vakti”, pazarlı gün “pazar kurulan gün”, talazlı gün “fırtınalı
esintili gün” vb.

bitki adı yapar: demirli (II) “büyük dut ağacı”, diplitura “çoban çantası
bitkisi”, gartlı “süs için kullanılan, kabağa benzer yuvarlak bir bitki”, kelemli otu
“tarlalarda biten, mor çiçekler açan bir bitki”, teklicen “bir çeşit ot”,

sebze adı yapar: bıyıklı (II) “çalı fasulyesi”, bürcüklü “havuç”, dibi kıllı
“domates”, dürülü “marul”, gıvılcımlı “kıvırcık” vb.

meyve adı yapar: aksulu “bir çeşit armut”, allı gelin (II) “bir kırmızı erik”,
ballı (I) “1.Koyu pembe renkli, ince kabuklu, çekirdeği orta büyüklükte, kısa saplı

246
ve çok tatlı bir çeşit kiraz.”, bürgülü “büyük taneli bir çeşit üzüm”, çulluoğlu “bir
çeşit üzüm”, ebeli “yer elması” vb.

çiçek adı yapar: atınaklı “nergis çiçeği”, çifteli keçi “gelincik çiçeği”,
dokuzdanlu “hanımeli çiçeği”, küpeli (III) “iki renkte bir çiçek, küpe çiçeği”,
tüylübaba “1.Kır çiçeği. 2.Kırmızı lale” vb.

+lI+cA şeklinde mantar adı yapar: duvaklıca “yenilebilen, lezzetli bir çeşit
mantar”, gannıca “çamlık yerlerde biten kırmızımsı renkli bir cins mantar”, tellice
(II) “küçük taneli mantar”, sütlüce “bir çeşit mantar”, tellice (II) “küçük taneli
mantar”, tillice “yenilebilen bir çeşit mantar” vb.

hayvan adı yapar: altı boğumlu “akrep”, atlı (II) “açık kahverengi uzun
bacaklı, uzun boylu karınca”, biryanlıkurt “sırtlan”, gümüşlüböcek “ateşböceği”,
höslü “köstebek” vb.

Don ve nişan bildiren hayvan adı yapar: ağzı kilitli (I) “alt ve üst dudağı
beyazlı at”, anahtarlı “burnundaki beyaz leke çene altına kadar inen at”, annı
akıtmalı “alnı beyaz olan hayvan”, baklalı keklik “göğsünde kara benekler bulunan
keklik”, beleklü at “vücudunun birçok yerlerinde beyaz benekler bulunan at”vb.

kuş adı yapar: akmerdinli “bir çeşit güvercin”, baltalı (I) “çavuş kuşu”,
belibağlı (I) “1.Kerkenez. 2.Atmaca. 3.Kartal yavrusu.”, çavlı “şahin kuşu”, devletli
“baykuş”, gökçeli “yaban güvercini” vb.

balık adı yapar: benni “küçük, sarı benekli, bir çeşit tatlı su balığı”, bıyıklı
(I) “1.Sazan balığına benzeyen bir balık. 2.Çay balığı”, 3.Yayın balığı.”, paslı
“deniz kıyılarındaki kayaların diplerinde yaşayan, koyu renkli bir çeşit balık”, pullu
(II) “üstü pullu tatlı su balığı”, sümüklü “kaya balığı” vb.

yemek adı yapar: borannı “ısırgan otunun yumurtayla yahut sade

kavrulmasıyla yapılan yemek”, boz sulu “2.Çömlek kebabı” çiçekli (II) “çeşitli
çiçeklerin taç yapraklarının pekmezle kaynatılmasından elde edilen bir çeşit
yemek”, gatıòlı “yarma ve yoğurttan yapılan bir çeşit yemek”, içli “bumbar
dolması” vb.

çorba adı yapar: analı kızlı “2.İçinde kesilmiş hamur bulunan mercimek
çorbası”, bacaklı çorba “uzunca kesilmiş hamurdan pişirilen çorba”, ekşili “erik

247
kurusundan yapılan bir çeşit çorba”, süddü aş “sütle haşlanmış yarmadan yapılan
bir çeşit çorba”, tatlı bulamaç “tatlı un çorbası” vb.

ekmek adı yapar (Küçük ve Kaya, 2014, s. 477): cıvıklı “soğanlı, kıymalı
ekmek”, cızlağlı ekmek “kıkırdakla yapılmış ekmek”, çiğli “çiğ ekmek”, çokkollu
“çavdar ekmeği”, dırnaklı “bir çeşit pide” vb.

börek adı yapar: ballı (III) “şerbetle yapılan bir çeşit börek”, çakırlı (II)
“ısırganla yapılmış börek”, hacınazlı “ıspanaklı, peynirli, maydanozlu börek”,
kesikli “çökelek ya da peynirle yapılan bir börek”, nemisli “sebzeli börek” vb.

tatlı adı yapar: armutlu “pekmez ve armuttan yapılan bir çeşit reçel”, ballıca
“2.Ekmek parçalarını pekmezli veya ballı suya koyarak yapılan ekmek tatlısı”,
çilliçop “tahin ve şekerle yapılan helva”, güllü (I) “gül reçeli”, pastelli “pekmezle
undan yapılan bir çeşit tatlı” vb.

organ adı yapar: dillice “küçük parmak”, gözlüce “geviş getiren hayvanlarda
olan Kırkbayır da denilen üçüncü mide”, iplicek (I) “1.Uyluk kemiğini kalçaya
bağlayan kas”, şaflı (II) “kadın cinsiyet organı” gibi.

hastalık adı yapar: hıcırlıyük “hırıltılı nefes alıp verme hastalığı”, incili
“gözde çıkan arpacık”, kanlı balgam “dizanteri”, kirli paçavra “kolera hastalığı”,
küllü (II) “bir çeşit bitki hastalığı” vb.

giyecek adı yapar: akçilli “şalvar”, alaylı “3.Göz alıcı, geniş etekli elbise,
kıyafet.”, beyikli “ağzı bol, yere kadar olan şalvar, kadın şalvarı”, çendikli “elbise”,
dallı “1.Kadife üzerine sırma elbiseli kadın elbisesi, gelinlik” vb.

başörtüsü adı yapar: akpullu “kenarı işlemeli çevre, baş örtüsü”, altunlu ah
“kenarına altın dizilmiş örtü, tülbent”, çakmalı “ipek tül üzerine cin pulu denilen
renkli pullar işlenmiş başörtüsü”, eseli (I) “al bez üzerine kılapdanla işlenmiş,
kenarları saçaklı bir çeşit başörtüsü”, pürlü “gelinlerin başlarına örtülen üstü pulla
işlenmiş ve çevresine yalancı altın dizilmiş kırmızı başörtüsü” vb.

takı adı yapar: ayaklı (III) “1.Kadınların başlarına taktıkları 5-6 parçalı altın
süs.”, aynalı (IV) “ince ziynet altını”, beşli (I) “beşi bir yerde altın”, cingilli (IV)
“saça takılan altın ve gümüş paralar”, halkalı (II) “gümüş bilezik” vb.

248
 kumaş adı yapar: buzlu “bir kumaş cinsi”, cimdallı (II) “bindallıya benzer
bir çeşit kadın elbiselik kumaşı”, çıbıklı “yol yol dokunmuş kumaş”, dallı “2.Bir
kumaş çeşidi”, dokurcunlu “dokuma hatası olan kumaş”, döğmeli “sim işlemeli
ipek kumaş” vb.

motif adı yapar: aynalı salma “bir çeşit kilim motifi”, çekmeli alaboncuk
“yün ve çul dokumalarında kullanılan bir motifin adı”, gozlu ciynak “dokuma
motifi”, kapaklıcık “bir kilim motifi”, tekhaneli/kalem “çinicilikte kullanılan bir
çeşit motif” vb.

kilim adı yapar: aynalı (I) “bir çeşit kilim”, balıklı “bir kilim çeşidi”, çöplü
“bir çeşit kilim”, tokmaklıcığcık “bir çeşit kilim” gibi.

renk adı yapar: ballı (I) “2.Koyu pembe renk” cicikli “karışık renkli”, hisli
boz “rengi boz”, islikır “demir kırından biraz daha koyu renk”, köylü pembesi “açık
vişne rengi” vb.

oyun adı yapar: atmalı (II) “çocukların oynadığı bir ceviz oyunu”, ayağım
yağlı “tek ayak üstünde oynanan bir çocuk oyunu”, cınğıllı “bir çeşit saklambaç
oyunu”, cızılı “bir çocuk oyunu”, damaklı met “çelik çomak” vb.

çalgı adı yapar: beştelli “bir bağlama çeşidi”, büyülü “klarnet”, iki telli
“bağlama, cura vb. halk çalgıları”, şılavlı “kaval”, yaslıbalaban “üflenerek çalınan,
zurnaya benzer küçük bir saz”, zillimaşa (I) “uçlarına zil takılmış, maşa biçiminde
bir çalgı” vb.

silah adı yapar: altılı “altı mermi atan toplu tabanca, altıpatlar”, aynalı (V)
“tek fişekli martin”, bΨşli, beşli (II) “1.Beş fişek atan tabanca, tüfek. 2.Piyade
tüfeği”, dumlu “tek namlulu ve içine bir fişek konulabilen tüfek”, taraklı (I) “bir
çeşit küçük tabanca”, tekli (III) “tek fişek atan tüfek” vb.

hava durumu belirten ad yapar: cıvcıvlı “karlı fırtınalı hava”, çimsenli

“yağmurlu hava”, sallı “lodos”, sulusepken “yağmurla yağan kar”, toòlucu “batı
yeli” vb.

yağmur adı yapar: güldürümlü “şiddetli yağmur”, kabarcıklı “1.İri damlalı

yağmur”, kocabörüklü “iri damlalı, uzun süre yağan, güçlü yağmur”,

249
mercimekli/yağmur “mercimek gibi taneli yağan yağmur”, şapırdaklı yağmur
“hızlı, iri iri yağan yağmur” vb.

toprak adı yapar: çalımlı “kırmızı, çiğilli “taşlı toprak”, killi toprak”, kamalı
toprak “altında taşa benzer sert şeyler olan sert toprak”, kilitli (II) “çok sert ve taşlı
toprak”, sığlı “selin getirdiği kumlu, çamurlu toprak” vb.

yapı adı yapar: başlı üy “iki katlı ev”, çantılı<çatılı “üzeri kapalı yapı” çilli
(II) “hapishane”, haneyli “dört katlı ev”, oturaklı (II) “tek katlı yapı” vb.

meslek icracısı adı yapar: alayallı “köylerde dolaşan, gezici satıcı, çerçi”,
enikli “oyuncu”, gara torbalı “işçi, usta”, kırlı (II) “2.İşçi. 3.Testici.” kulağı tozlu
“çiftçi, işçi” vb.

nişanlı anlamlı ad yapar: vergili “nişanlı”, yasanlı “sözlü, nişanlı”, yavuòlu,

yavuklu “1.Nişanlı, sözlü”, yazılı (II) “nişanlı” vb.

cinsiyet (kadın) belirten ad yapar: çaltaklı (I) “kavgacı kadın”, çöpelli “pis,
pasaklı kadın”, deyikli “nişanlı kız”, irmikli “davranışları hafif olan, oynak kadın”,
küflü “evde kalmış kız”, topuklu “güzel beğenilen kadın” vb.

cinsiyet (erkek) belirten ad yapar: kabıklı “sünnetsiz erkek”, kapçıklı “sünnet

olmamış erkek”, kertüklü (II) “sünnetli erkek”, kufeyli “yolsuz birleşmelere aracılık
eden adam” vb.

kötü yolda olan kadın adı yapar: bandırmalı “orospu, hafif meşrep kadın”,
çapaklı (I) “ahlaksız kadın”, kırıklı “âşığı, dostu olan kötü kadın”, dışarı ayaklı
“ahlakı bozuk, kötü kadın”, sataklı “kötü yolda kadın” vb.

birleşik ad yapar: ağ pürçekli “ihtiyar kadın”, birbaşlı “taahhütlü mektup”,

çarıklı möhtü “okuma yazma bilmediği halde kanunlardan anlayan köylü”,
dumannı yalak “vapur”, puslu kadeh “gökkuşağı”, tartılı söz “şiir” vb.

adlaşmış sıfat yapar: avsınlı “avsunlanmış kimse”, ayaklı (I) “1.Yüksek

boylu, iri, bakımlı hayvan”, cilveli “gözü açık kimse”, çangallı “kötü karakterli
adam”, sulu (I) “etle pişmiş sebze yemeği” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: cimitli “hala”, düllüce “oyuncak düdük ve

kavala verilen ad”, engli “1.Ruj. 2.Allık”, fığlı “kasırga”, körüklü “fayton” vb.

250
 Sıfat yapım özelliği de çok olan ekin bazı kullanımları da şunlardır. Çoğu
soyut özellikli sözcüklerdir.

abartan anlamlı sıfat yapar: ağzı gırağılı “yüksekten atan, övünen”, avurdu
yelli “palavracı”, haralı (I) “olduğundan fazla gösterilen, abartılan”, hübürüklü
“küçük şeyleri abartarak konuşan” gibi.

aceleci anlamlı sıfat yapar: azcanlı “aceleci, sabırsız”, canayaklı “aceleci”,

cövherli (I) “tezcanlı”, çıkcanlı “aceleci olan”, dar canlı “sabırsız aceleci” vb.

ahlaksız anlamlı sıfat yapar: araklı “edepsiz”, baalı “ahlaksız, soysuz”,

çakıldaklı “1.Terbiyesiz”, kınalı “ahlaksız”, tırıklı (I) “edepsiz, ağzı bozuk” vb.

akıllı anlamlı sıfat yapar: bilikli “anlayışlı, akıllı, bilgili”, buluşatlı “akıllı,
icat, keşif yeteneği olan”, kunt akıllı “bilmiş, akıllı”, kursaklı (II) “1.Anlaklı, akıllı”,
mivevli “akıllı” vb.

alıngan anlamlı sıfat yapar: asurlu “hiddetli, küskün, dargın”, custullu

“alıngan”, esirikli “alıngan, çok küsen”, gövüllü “alıngan, hassas”, içgilli “alıngan,
işkilli, içli” vb.

ateşli anlamlı sıfat yapar: alaflı “1.Ateşli, alevli”, buğlu “ateşli, dumanlı”,
otlu “ateşli”, yangılı (II) “ateşli” gibi.

becerikli anlamlı sıfat yapar: abalı “becerikli, yiğit”, başaratlı “becerikli”,

beşirikli “becerikli”, döşürüklü “derli toplu, düzeni seven, becerikli”, eli eğimli
“elinden iş gelen, yetenekli, usta” vb.

belirli bir hastalığı taşıyan anlamlı sıfat yapar: cidirikli “dizanterili”, cöbürlü
“bağırsak ve mide hastalığı olan”, firekli “firengili”, harazalı (I) “2.Saralı”, öğkenli
“süreğen öksürüklü, bronşitli”, ötürüklü (I) “ishalli” vb.

cömert anlamlı sıfat yapar: dökümlü (I) “cömert”, kıyımlı “eli açık, cömert”,
verevli “eli açık”, vergili (II) “eliaçık” vb.

çizgili anlamlı sıfat yapar: sızgılı “çizgili”, süyümlü “çizgili”, yolaklı

“çizgili, dilimli”, yollu “çizgili” vb.

251
 deli anlamlı sıfat yapar: doreyli “pek akıllı olmayan, kaçık”, esemeli “deli”,
eserli (I) “delişmen, deli”, estirikli “kafadan çatlak, serseri, deli”, gelgeç akıllı
“1.Yarı deli” vb.

düzenli anlamlı sıfat yapar: dirintili “derli toplu”, dirnikli “derli toplu”,
döşürüklü “derli toplu olan, düzeni seven, becerikli”, sepli (I) “biçimli, düzenli,
gereğince”, tentürüklü “düzenli” vb.

eğlenceli anlamlı sıfat yapar: alacalı “3.Cümbüşlü.”, kaynaklı “eğlenceli”,

şantaflı “eğlenceli”, şataflı (I) “1.Neşeli, eğlenceli, gürültülü” gibi.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: acar ayaklı “uzun boylu, iriyarı”, arabi
yüzlü “ince, uzun yüzlü”, aynalı (VI) “saçsız, kel”, batlı “kısa boylu, bücür, bodur”,
cin gözlü “küçük gözlü” vb.

geveze anlamlı sıfat yapar: ayran ağızlı “boşboğaz, geveze”, dillizağar “bir
yerden bir yere laf götürüp getiren, geveze”, halak ağızlı “boşboğaz”, susak ağızlı
“geveze, boşboğaz”, tıkırdaklı “geveze” vb.

gösterişli anlamlı sıfat yapar: alaylıklı “şatafatlı, gösterişli”, cofcoflu

“gösterişli, renkli, parlak”, çarmıhlı “iri yapılı, gösterişli”, yarannı “gösterişli”,
zelleli “büyük, gösterişli” vb.

hamile anlamlı sıfat yapar: ağır ayaklı “gebe”, ayağı ağırlı “2.Yüklü”, boylu
“gebe”, gümanlı “gebe, yüklü”, gövdeli “hamile” vb.

hastalıklı anlamlı sıfat yapar: antirikli “hastalıklı”, arıklı “hastalıklı”,

bağalıklı “öksürüklü, tıknefes, hastalıklı”, çorlu (I) “1.Hastalıklı, dertli, illetli”,
çultaklı “hastalıklı, illetli” vb.

hava durumu bildiren sıfat yapar: çipendirikli “yağmurlu, soğuk”, çisnikli

“ince yağmurlu”, gamıklı “sıkıntılı, kapalı (hava), pusarıklı “sisli, dumanlı”, püsenli
(I) “sisli” vb.

hızlı anlamlı sıfat yapar: hovli “hızlı”, naşalı “hızlı”, yeğli (II) “hızlı”, yelli
(I) “hızlı”, yelli dizgin “çok hızlı”, zılkıtlı “hızlı” vb.

istekli anlamlı sıfat yapar: ıvgalı “2.İstekli, hevesli”, sumuçlu “istekli,

hevesli”, tavlı “istekli”, zağlı (III) “istekli” vb.

252
 karışık anlamlı sıfat yapar: alalı “çeşitli, karışık”, alengirli “1.Karışık,
anlaşılmayan”, çapaklı (II) “pürüzlü, karışık”, çıkarlı “karışık, içinde yabancı
madde bulunan”, çitilli (IV) “karışık, zor” vb.

kavgacı anlamlı sıfat yapar: çotralı “aksi, kavgacı”, harazalı (II) “hırçın,
kavgacı, çabuk kızan”, kaymalı “çok döğüşken, kaba, kırıcı”, mızlı “kavgacı”,
petenteli “1.Kavgacı” vb.

kaygılı anlamlı sıfat yapar: husalı “kaygılı”, ıvgalı “kaygıllı, işkilli”, karalı
(I) “1.Yaslı, kaygılı.”, pişkilli “kuşkulu, kaygılı”, savsalı “kuşkulu” vb.

kederli anlamlı sıfat yapar: acınaklı “elemli, kederli, acılı”, aklı karalı “dertli,
kederli”, bağrı taşlı “çok dert çekmiş”, derametli (II) “dertli, kederli”, düşüngülü
“sıkıntılı kederli” vb.

keskin anlamlı sıfat yapar: çaplı (II) “keskin”, kılavlı (I) “keskin”, kırağılı
“keskin”, yülekli “bilemiş, keskin”, zağlı (II) “keskin” vb.

kibirli anlamlı sıfat yapar: barlı (II) “kibirli”, burunlu “1.Kibirli.”, galaklı
“2.Gururlu, kibirli”, mazallı “çalımlı, kurumlu”, payalı “1.Kendini beğenmiş,
kibirli.” vb.

kindar anlamlı sıfat yapar: gara gibilli “kinci”, gara yürekli “kinci”, içerili
(II) “kinci”, içgili “kindar” vb.

kurnaz anlamlı sıfat yapar: abalı firenk “kurnaz, cin fikirli”, kahhanalı
“kurnaz”, kurtlu (II) “2.Kurnaz.”, petenteli “2.Becerikli, açıkgöz.”, sudurlu
“kurnaz” vb.

kuvvetli anlamlı sıfat yapar: direkli “sağlam, kuvvetli”, elli gollu “güçlü
kuvvetli”, emelli “çok iyi, besili, kuvvetli”, gövrekli “kuvvetli”, ilikli (III) “canlı,
kuvvetli” vb.

meşhur anlamlı sıfat yapar: añgılı “saygın, ünlü”, ataklı “anlı şanlı, ünlü”,
öflü “ünlü”, ürlü “şanlı, şerefli”, üsanlı “şanlı” vb.

neşeli anlamlı sıfat yapar: cönklü “neşeli”, cıngıştaklı “neşeli”, çohçohlu

“şen, neşeli, eğlenmeyi seven”, huralı “neşeli, şen”, kurtlu “4.Güldüren, neşeli” vb.

253
 obur anlamlı sıfat yapar: gödenli “1. Çok yiyen, obur.”, koca boğazlı “obur”,
oburlu “boğazına düşkün”, ünüklü “obur”, şataflı (I) “2.İştahlı” vb.

onurlu anlamlı sıfat yapar: lengerli “ağır başlı, onurlu”, kütlü “ağırbaşlı,
onurlu”, sudorlu “ağırbaşlı, onurlu”, uğumlu “uslu, ağırbaşlı, onurlu, azla yetinen”
gibi.

patavatsız anlamlı sıfat yapar: ağzı keşli “1.Yerli yersiz konuşan, tatsız laflar
eden, can sıkıcı sözler söyleyen”, damsözlü “patavatsız, kırıcı şekilde konuşan”,
lom sözlü “sözünü, konuşmasını bilmeyen”, omzu sopalı “düşünmeden konuşan”,
ordulu (II) “kaba, sözünü, konuşmasını bilmeyen” vb.

pis anlamlı sıfat yapar: babıcı boklu “pis, pasaklı, dağınık, tembel”, barlı (I)
“3.Pis, murdar.”, cıdırlı (III) “kirli”, çakırdaklı “kirli, pis”, çorlu (III) “kirli, pis,
süprüntülü” vb.

sinirli anlamlı sıfat yapar: açuvlu “kızgın, öfkeli”, alaflı “2.Kızgın, öfkeli,
istekli, arzulu.”, avkanlı “sinirli”, dutalıklı “sinirli, öfkeli”, erişikli “sinirli, çabuk
öfkelenen” vb.

sinsi-iki yüzlü anlamlı sıfat yapar: altdan bazarlı “sinsi, ikiyüzlü”, bazarlıklı
“sinsi”, dili güllü “yüze karşı iyi konuşan fakat arkadan kötü olan kimse, ikiyüzlü”,
içinden iğneli “hileci, sinsi”, poçcikli “iki yüzlü” vb.

süslü anlamlı sıfat yapar: ankıllı cınkıllı “süslü püslü, çok süslü, cicili bicili”,
aynalı (IX) “fiyakalı, süslü, güzel, gösterişli”, bezekli “süslü, bezenmiş”, cıngıllı (I)
“süslü”, donaklı “süslü”, düzgülü (II) “süslü” vb.

şişman anlamlı sıfat yapar: gıbıtlı “büyük karınlı, şişkin”, gıcırlı (I)
“kuvvetli, şişman”, heydenli “1.İriyarı, şişman”, kömbeli “şişman” vb.

tatlı dilli anlamlı sıfat yapar: ballı (II) “tatlı dilli, sevimli, terbiyeli”, dili datlı
“hoş sohbet”, dillibisi “güzel ve çabuk konuşan”, yalabık dilli “tatlı dilli,
konuşmasıyla insanı büyüleyen”, yarenlikli “konuşkan, sözü tatlı” vb.

uğursuz anlamlı sıfat yapar: eli sidikli “uğursuz”, metameli “uğursuz,

elinden sık sık kaza çıkan”, sakametli “uğursuz”, sarıayaklı “uğursuz” gibi.

254
 uslu anlamlı sıfat yapar: ehelli “uslu”, hırlı “1.İşinde doğru, uslu, iyi”, nazlım
“uslu”, üsluplu “uslu, terbiyeli”, yatımlı (I) “uysal, uslu” vb.

yaramaz anlamlı sıfat yapar: acarlı “2.Yaramaz, haşarı.”, aznaklı “yaramaz”,

hırlı “2.Yaramaz, şımarık, kötü.”, şepbeli “akılsız, yaramaz”, yatlı “yaramaz, kötü,
aşağılık” vb.

yiğit anlamlı sıfat yapar: abalı (I) “becerikli, yiğit”, böbrekli “yürekli, cesur,
güçlü”, cüherli “2.Yürekli, özü pek”, dabanlı (I) “cesaretli”, daşşaklı (II) “yiğit,
cesaretli” vb.

zengin anlamlı sıfat yapar: denkli “zengin”, göllüklü “zengin, varlıklı”,

karıklı (II) 2.Zengin.”, kepli “çok zengin”, kürüşlü “zengin, malı, parası çok olan”
vb.

kişinin nereli olduğunu belirten sıfat yapar: abalı (II) “köylü”, boz yakalı
“çiftçi, köylü”, dışarlıklı “yabancı, başka memleketli”, kırlı (II) “1.Taşralı, köylü,
yabancı”, temekenli “2.Doğma büyüme o bölgede oturan, yerli.” vb.

kişisel özellik belirten sıfat yapar: adamuklu “2.Cana yakın, sıcak kanlı.”,
ciğerli “2.Merhametli”, gurtlu “1.Kıskanç.”, harfli “saygılı”, kuskuslu “bencil” vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: besteli “lekeli, besteli”, culuò burunnu
“uzun, sivri burunlu”, çağlı “yaşlı, kocamış”, çaplı (I) “eğri, çarpık”, kıralı “parlak,
cilâlı” vb.

birleşik sıfat yapar: ağzı kenetli “sır vermeyen”, Allahtan babıçlı

“yalınayak”, bunnu yilli “havalı, azgın”, ekidesi kereli “onursuz”, sarmaşık sözlü
“iyi konuşamayan, söyleyişi anlaşılamayan” vb.

ikileme sıfatı yapar: allım pullum “çok süslü, güzel giyinmiş”, allım sallım
“boylu poslu”, allım yeşilim “1.Rengarenk”, cıcıklı bıcıklı “süslü püslü”, elecinli
melecinli “benekli, karmakarışık”, inginli yüğsekli (I) “inişli çıkışlı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+li 1) abalı (I) DS/I:8 (2640)

+lu 2) abalı (II) DS/I:8

255
+lü 3) abalı firenk DS/I:8
+lı 4) abılalı (<abla) DS/I:21
+nı 5) abralı [arbalı] (<abra (I)) DS/I:28
+ni 6) abrazonlu DS/I:30
+nu 7) acar ayaklı (<èacar>Ar.) DS/I:40
+nü 8) acarlı DS/I:41
+ri 9) acı delikanlılık DS/I:45
+dı 10) acılı DS/VI:4407
11) acılı aşı DS/I:50
12) acımıklı DS/I:51
13) acınaklı DS/I:51
14) acısulu DS/I:53
15) açımlı DS/I:60
16) açuvlu DS/I:61
17) adaklı [adağlı, adaḫlı] DS/I:62
18) adamalı DS/I:63
19) adamıklı (<Àdem>Ar.) DS/I:63
20) adamuklu [adamıklı] DS/I:64
21) Àdırıklı DS/I:66
22) adlım (I) [adlı sanlı] DS/I:67
23) afganlı DS/I:71
24) afıgannı (<òafakÀn>Ar.) DS/I:71
25) ağ dudaklı DS/I:88
26) ağ pürçekli DS/I:108
27) ağ sakgallı DS/I:112
28) ağbırçekli DS/I:86
29) ağdırıklı DS/VI:4409
30) ağır ayaklı DS/VI:4409
31) ağır elli DS/I:91
32) ağız tatlılığı DS/I:100
33) ağrıcaklı [ağrıḫlı, ağrıklı, ağrılı, DS/I:109
ağrılıklı, ağruḫlu]
34) ağrıklı DS/I:110
35) ağrıklı DS/VI:4411
36) ağşarlı, ağşerli DS/I:113
37) ağzı astarlı (<Àster>Fars.) DS/I:117
38) ağzı bağlı DS/I:117
39) ağzı esenli DS/I:117
40) ağzı gırağlı [ağzı yelli] DS/I:118
41) ağzı havalı (<hevÀ>Ar.) DS/I:118
42) ağzı kenetli DS/VI:4411
43) ağzı keşli (<keşk>Fars.) DS/I:119
44) ağzı kılavlı DS/I:119
45) ağzı kilitli (I) [ağzı kenetli, ağzı DS/I:119
kinetli (I), ağzı kitli] (<kelíd,
kilíd>Fars.)
46) ağzı mühürlü (<muhr>Fars.) DS/I:119
47) ağzı unnu DS/I:120

256
48) ağzı yomlu DS/I:121
49) ağzı yumlu [ağzı yumulu, ağzı DS/I:121
yunlu] (<yumu)
50) ahıraklı DS/I:130
51) ahırlı DS/I:130
52) aḫıtmalı DS/I:131
53) ahıtmalı köfte DS/I:131
54) ahlı DS/I:132
55) aḫlı karalı DS/I:132
56) aınlı, ağınlı DS/I:135
57) ak bĀce (<böğürlüce) DS/VI:4412
58) ak börülce (<böğürlüce) DS/I:142
59) akar akıllı (<èakl>Ar.) DS/I:139
60) akarcalı DS/I:139
61) akballı baba DS/I:142
62) akbaşlı (I) DS/I:142
63) akbaşlı (II) DS/I:142
64) akbaşlı (III) DS/I:142
65) akbörülce (<böğürlüce) DS/I:142
66) akcalı DS/I:144
67) akcıllı DS/VI:4413
68) akcıllıgarabalı DS/VI:4413
69) akçilli DS/I:146
70) akıntılı DS/VI:4413
71) akıraklı DS/I:130
72) akırcınlı DS/VI:4413
73) akpullu DS/I:160
74) aksulu DS/I:162
75) akyüzlü DS/I:165
76) al başlı DS/VI:4417
77) ala boklu [alaboḫlu] DS/I:174
78) ala böce (<böğürlüce) DS/VI:4414
79) ala böğrülce [ala börülce] DS/I:174
(<böğürlüce)
80) ala fikirli (<fikr>Ar.) DS/VI:4415
81) ala sulu DS/VI:4416
82) ala yaşlı DS/I:203
83) alabaşlı (I) DS/I:173
84) alabaşlı (II) DS/I:173
85) alacalı DS/I:177
86) alacalı beleceli DS/I:177
87) alacanlı DS/I:178
88) alaflı [alavlı] DS/I:186
89) alağöbeli DS/I:188
90) alahüllü DS/I:189
91) alakarlı DS/I:190
92) alalı [alavırlı] DS/I:192
93) alamanlı DS/I:193

257
94) alamerdinli DS/I:193
95) alasulu DS/I:199
96) alavlı DS/I:203
97) alay bıñdallısı DS/I:203
98) alayalı DS/I:203
99) alaylı DS/I:204
100) alaylıklı DS/I:204
101) alayyallı DS/I:204
102) alengirli DS/VI:4417
103) alıklı DS/I:217
104) alıklı melefe DS/I:217
105) alımlı DS/I:218
106) alıntılı DS/I:220
107) allahtan babıçlı DS/I:224
108) allı gelin (II) DS/I:225
109) allı pullu (<pÿl>Fars.) DS/I:225
110) allı yeşilli kibrit DS/I:225
111) allı yeşilli olmak DS/I:225
112) allıballı DS/I:225
113) allım pullum DS/I:225
114) allım sallım DS/I:225
115) allım şallım DS/I:225
116) allım yeşilim DS/I:225
117) alli süllü DS/I:225
118) almaçlı DS/I:227
119) altdan bazarlı (<bÀzÀr>Fars.) DS/I:230
120) altı boğumlu DS/I:230
121) altılı DS/I:230
122) altunlu ah DS/I:233
123) amanlı (<amÀn>Ar.) DS/I:237
124) ambarlı (<anbÀr>Fars.) DS/I:238
125) amızikli DS/I:239
126) ana devli (<dív>Fars.) DS/I:247
127) anaç yapılı DS/I:247
128) anahtarlı (<anahtar>Rum.) DS/I:249
129) analı kızlı DS/I:251
130) anavalı, anavallı DS/I:253
131) Àndiyatlı DS/I:262
132) añgılı DS/VI:4421
133) angılı [anlı] DS/I:266
134) ankıllı cınkıllı DS/I:274
135) añlamlı DS/I:275
136) annayışlı DS/VI:4422
137) annı akıtmalı DS/I:278
138) annışlı DS/I:279
139) anslı, ansli DS/I:280
140) antirikli DS/I:281
141) anurlu [anorlu] DS/I:281

258
142) anvalı DS/I:281
143) arabi yüzlü DS/I:292
144) aracelli DS/I:292
145) araklı DS/I:295
146) aralı DS/I:296
147) aralı DS/VI:4424
148) arbalı DS/VI:4424
149) argaçlı DS/I:310
150) arḫalı (<arka) DS/I:312
151) Àrıklı [Àrılı, Àrılıklı] DS/I:318
152) Àrılı (<ağrı) DS/VI:4425
153) arkalı DS/I:325
154) arkalı DS/VI:4425
155) armutlu (<emrÿd>Fars.) DS/I:329
156) arpalırak DS/I:331
157) artlı (I) DS/I:336
158) artlı (II) DS/I:336
159) arzanlı DS/I:338
160) asalı DS/I:339
161) asik, asikli DS/I:343
162) asurlu DS/I:348
163) aşşıklı DS/I:363
164) ataklı (<ad) DS/I:365
165) atdı (<atlı) DS/I:367
166) atgılı nişan DS/I:368
167) atınaklı DS/I:369
168) atlı (I) DS/I:371
169) atlı (II) DS/I:371
170) atlı gibi DS/I:371
171) atlı gibi DS/VI:4431
172) atlı karınca DS/I:372
173) atlıkarınca DS/VI:4431
174) atlım (<adlı) DS/I:372
175) atmalı (I) DS/I:372
176) atmalı (II) DS/I:372
177) avkanlı DS/I:386
178) avkulu DS/I:387
179) avrad ağızlı DS/VI:4432
180) avrat ağızlı DS/I:390
181) avsınlı [avsunlu] DS/I:392
(<efsÿn>Fars.)
182) avuklu (<yavuklu) DS/I:395
183) avulu DS/I:395
184) avurdu yelli DS/I:396
185) avurtlu ebleşük DS/I:396
186) ayağı ağırlı DS/I:398
187) ayağım yağlı DS/I:398
188) ayakçalı DS/I:401

259
189) ayaklı DS/VI:4434
190) ayaklı (I) DS/I:403
191) ayaklı (II) DS/I:403
192) ayaklı (III) DS/I:403
193) ayaklı canavar DS/I:404
194) ayaklı canavar DS/VI:4434
195) aydın tatlusı DS/I:412
196) aylı günlü [aylı, aylı günnü, ayli] DS/I:425
197) aynacıklı (I) DS/I:426
198) aynacıklı (II) DS/I:426
199) aynalı (I) DS/VI:4437
200) aynalı (I) (<Àyíne>Fars.) DS/I:427
201) aynalı (II) DS/I:427
202) aynalı (II) DS/VI:4437
203) aynalı (III) DS/I:427
204) aynalı (III) DS/VI:4437
205) aynalı (IV) DS/I:427
206) aynalı (V) DS/I:427
207) aynalı (VI) DS/I:427
208) aynalı (VII) DS/I:427
209) aynalı (VIII) DS/I:427
210) aynalı (IX) DS/I:427
211) aynalı (X) DS/I:427
212) aynalı işlik DS/I:427
213) aynalı nakış DS/I:427
214) aynalı ol- DS/VI:4437
215) aynalı sakar DS/I:427
216) aynalı salma DS/I:427
217) aynalı sazan DS/I:427
218) aynalı traş DS/I:427
219) aynışlı DS/I:429
220) ayran ağızlı DS/I:429
221) ayran gönüllü DS/I:429
222) ayran göñüllü DS/VI:4437
223) azatlı DS/I:436
224) azaylı DS/I:436
225) azcanlı DS/I:436
226) azıklı DS/I:438
227) azılı DS/I:439
228) azılı (I) DS/VI:4439
229) azılı (II) DS/VI:4439
230) azıraklı DS/I:440
231) aznaklı DS/I:443
232) azraklı, azıraklı DS/I:443
233) azulu DS/I:443
234) baalı DS/I:446
235) baba tatlısı DS/I:451
236) babıcı boklu (<pabuç) DS/VI:4440

260
237) bacaklı DS/I:457
238) bacaklı DS/VI:4440
239) bacaklı çorba DS/I:457
240) bacılı DS/VI:4440
241) bağalaklı DS/VI:4441
242) bağalı DS/I:473
243) bağcaklı yarım potin DS/I:476
244) bağlı DS/I:484
245) bağlılık DS/I:484
246) bağrı taşlı DS/I:485
247) bahalı [bahallı] (<paha) DS/I:487
248) baharlı (<bahÀr>Fars.) DS/I:487
249) baklalı keklik DS/I:495
250) balalı DS/I:498
251) balalı takım DS/I:498
252) balıklı DS/I:505
253) ballı (I) DS/I:509
254) ballı (II) DS/I:509
255) ballı (III) DS/I:509
256) ballı baba DS/I:509
257) ballı badak DS/I:509
258) ballı börekli DS/VI:4444
259) ballı callı DS/I:509
260) ballıbasra [ballı benek] DS/I:509
261) ballıboynuz DS/I:509
262) ballıböce DS/I:509
263) ballıbörek DS/I:509
264) ballıca DS/I:509
265) ballıdarı [ballıbadan, ballışıka, DS/I:510
ballışapa, ballışıga]
266) ballıkara DS/I:510
267) ballım DS/I:510
268) ballım gülüm ol- DS/I:510
269) ballıtava DS/I:510
270) ballıtirit DS/I:510
271) baltalı (I) [baltalı kuş] DS/I:512
272) baltalı (II) DS/I:512
273) bandırmalı DS/I:519
274) baòalı [baòılı] (<paha<fars.) DS/VI:4442
275) baòımlı (<bakım) DS/I:488
276) barannı şamat DS/I:526
277) bardıklı DS/VI:4446
278) bÀrı daşlı DS/VI:4446
279) barılı DS/I:532
280) barlı (I) DS/I:534
281) barlı (II) DS/I:534
282) basırılı DS/I:541
283) baslı buğday (<pas) DS/I:543

261
284) basuk dilli DS/I:549
285) başaratlı [başarıklı, başarıklu, DS/I:553
başaruklu]
286) başarılıklı DS/VI:4448
287) başı bağlı (I) DS/I:558
288) başı bağlı (II) DS/I:558
289) başı ballı DS/I:558
290) başlı (I) DS/I:562
291) başlı (I) DS/VI:4450
292) başlı (II) DS/I:562
293) başlı (II) DS/VI:4450
294) başlı (III) DS/I:562
295) başlı (III) DS/VI:4450
296) başlı (IV) DS/I:562
297) başlı (IV) DS/VI:4450
298) başlı (V) DS/I:562
299) başlı dur- DS/I:562
300) başlı ot DS/I:564
301) başlı üy DS/I:563
302) batlı DS/I:571
303) bazarlıklı (<pazar<bÀzÀr>Fars.) DS/VI:4452
304) bazarlıklı DS/I:586
305) bedreli (<perde>Fars.) DS/I:596
306) beleklü at DS/I:610
307) belercin gözlü DS/I:614
308) beli bağlı (I) DS/I:617
309) beli bağlı (II) DS/I:617
310) bellekli DS/I:621
311) benekli DS/I:627
312) benekli kırlangıç DS/I:627
313) benekli köse DS/I:627
314) benekli pisi DS/I:627
315) benli belerce DS/I:629
316) benli üzümü DS/I:629
317) benlikli DS/I:629
318) benni DS/I:630
319) beñni DS/VI:4456
320) besbelli DS/VI:4456
321) beskili DS/I:640
322) besli DS/I:640
323) besteli (<beste>Fars.) DS/I:641
324) beşirikli DS/I:644
325) beşli (I) [beşlü] DS/I:644
326) beşli (III) DS/I:645
327) beşli (IV) DS/I:645
328) beşli (V) DS/I:645
329) beşli (VI) DS/I:645
330) beşli (VII) DS/I:645

262
331) beşli, bΨşli (II) DS/I:644
332) beştelli DS/I:645
333) beyikli DS/I:647
334) bezekli DS/VI:4458
335) bezekli [bezeli (II)] DS/I:650
336) bezeli (I) DS/I:650
337) bıhırlı DS/I:663
338) bıyıklı (I) DS/I:673
339) bıyıklı (II) DS/I:673
340) bıyıklı fadime DS/I:673
341) bıylu DS/I:673
342) bızağılı DS/I:674
343) bicikli DS/I:682
344) bicikli DS/VI:4460
345) bicirikli DS/I:682
346) bilikli [bilimli] DS/I:693
347) bilitli (<binit) DS/I:697
348) billi buçuklu DS/VI:4462
349) bindallı DS/I:696
350) birbaşlı DS/I:698
351) birfeyilli DS/I:700
352) birli buçuklu DS/I:702
353) birli kalbur DS/I:702
354) biryanlı kurt DS/I:703
355) bitimli DS/I:711
356) bitli bakla DS/I:711
357) bitlican DS/I:711
358) boğrülce [bolce, böce (II), DS/I:730
böğürce, böğrüce, böğrülce,
böğülce, böğürce, bölce, bürülce]
(<böğürlüce)
359) bokculu serçe DS/I:732
360) boklu cırık DS/I:733
361) boklu mum DS/I:733
362) boklu şehit DS/I:733
363) boncuk haralı DS/I:736
364) bonculu (<boncuk) DS/I:736
365) boranlı DS/I:739
366) borannı DS/I:739
367) boyalı DS/VI:4465
368) boylı boylı çivisi DS/I:746
369) boylu DS/I:746
370) boz yakalı DS/I:753
371) bozilli DS/I:751
372) bozsulu DS/I:752
373) böbrekli [börekli] DS/I:754
374) böcüklü DS/I:757
375) böğrülce DS/VI:4466

263
 (<*böğür+lü+ce; Gülensoy, 2007,
s. 171)
376) böğülce [bogülce, böğce, böğürce, DS/I:765
bölce, börçe, börgüce, börüce,
börülce, bövülce, böyrülçe]
377) börkenekli yağmur DS/I:770
378) börklü DS/I:770
379) börülce kurdu DS/I:772
380) börülce kuşu (<böğürlü) DS/I:772
381) buçuklu (I) DS/I:777
382) buçuklu (II) DS/I:777
383) buğlı DS/I:781
384) buğlu DS/I:781
385) buğlülük DS/I:781
386) buhur keyfli DS/I:783
387) bulgulu DS/I:788
388) buluşatlı DS/I:790
389) bunnu yilli DS/I:793
390) burgulu puñar DS/VI:4468
391) burmalı çeşme DS/I:801
392) burmalı marıl DS/I:801
393) bursalı DS/I:801
394) burunlu DS/I:804
395) buylu [buyulu] DS/I:807
396) buynuzlu DS/I:808
397) buzgulu DS/I:810
398) buzlu DS/I:811
399) buzluğan DS/I:811
400) bügülü [büylü (II)] DS/I:813
401) büğülü (I) DS/I:814
402) bülçüklü savan DS/I:819
403) bünelekli DS/I:822
404) bürcüklü [biçekli, burçuklu, DS/I:824
bürçekli, bürçüklü, bürücüklü]
405) bürçekli [bürcüklü] DS/I:825
406) bürgülü DS/I:827
407) bürülü DS/VI:4470
408) büyülü DS/I:833
409) büzgülü [büzgüllü] DS/I:834
410) bΨşli (I) DS/VI:4457
411) bΨşli (II) DS/VI:4457
412) cakılı DS/II:849
413) camlı ışık DS/II:854
414) camlıtaş DS/II:854
415) canayaklı DS/II:855
416) canlı (I) DS/II:857
417) cannı [canlı (II)] DS/II:857
418) capçak ağızlı DS/II:858

264
419) carcurlu DS/II:861
(<şarjör<chargeur>Fra.)
420) carlı DS/II:863
421) cavcavlı DS/VI:4471
422) cavcavlı [cığcığlı, cıvcıvlı (II)] DS/II:865
423) caylı (II) (<yay) DS/II:870
424) cebeli (I) DS/II:872
425) cebeli (II) DS/II:872
426) cemal böğrülcesi DS/II:879
427) cercefli DS/II:884
428) cerpli DS/II:886
429) cıcıklı [cicalı, cicili, cinciòli] DS/II:895
430) cıcıklı bıcıklı [cıcılı bıcılı] DS/II:895
431) cıcılı bıcılı [cicili bücülü] DS/II:895
432) cıdavlu DS/II:896
433) cıdırlı (I) DS/II:898
434) cıdırlı (II) [cıdırlı atlısı (I), çıdırlı] DS/II:898
435) cıdırlı (III) [cıdırlı atlısı (II)] DS/II:898
436) cıdırlı (IV) DS/II:898
437) cığıllı kuz DS/II:901
438) cıllı (II) DS/II:913
439) cımbışlı DS/II:916
440) cıncıklı [cıncoflu] DS/II:919
441) cıngaylı DS/II:920
442) cıngıllı (I) [cırgıllı, çıngıllı (II)] DS/II:922
443) cıngıllı (II) [çıgıllı (IV)] DS/II:922
444) cıngıllı (III) [cınkıllı, çıngıllı (III)] DS/II:923
445) cıngıllı (IV) DS/II:923
446) cıngıllı püngüllü [cıngıllı mıngıllı, DS/II:923
çiñgilli püngüllü]
447) cınğıllı DS/II:924
448) cınğıllı melek aşı DS/II:924
449) cırıklı (I) DS/II:930
450) cırıklı (II) DS/II:930
451) cırıklı (III) DS/II:930
452) cıslı DS/II:941
453) cıvcıvlı (I) DS/II:942
454) cıvıklı DS/II:943
455) cızılı DS/II:950
456) cızlağlı ekmek DS/II:950
457) cibilli tavuk DS/II:955
458) cicikli DS/II:959
459) cicikli su DS/II:959
460) cicili bücülü DS/VI:4474
461) cidirikli DS/II:961
462) cidirli DS/II:961
463) citteli keçi (<cufte>Fars.) DS/II:987
464) ciğercanlı DS/II:962

265
465) ciğerli DS/II:963
466) ciğerli DS/VI:4475
467) cilli (I) DS/II:967
468) cilli (II) DS/II:967
469) cilli (III) DS/II:967
470) cilli (IV) DS/II:967
471) cilli (V) DS/II:967
472) cilli (VI) DS/II:967
473) cilpirli DS/II:967
474) cilveli (<cilve>Fars.) DS/II:968
475) cimdallı (I) DS/II:972
476) cimdallı (II) DS/II:972
477) cimitli DS/II:973
478) cinbilli DS/II:975
479) cincifeli [cindilli] DS/II:976
480) cinevüz aòıllı (<akıl) DS/II:978
481) cıngeyli DS/II:920
482) cingilli (I) [çingilli (II)] DS/II:979
483) cingilli (II) DS/II:979
484) cingilli (III) DS/II:979
485) cingilli (IV) DS/II:979
486) cingözlü DS/II:980
487) cinli [cinlü] DS/II:982
488) cinni (I) DS/II:982
489) cinni (II) DS/II:982
490) cinni cüre DS/II:982
491) cipli DS/II:983
492) cirgelli DS/II:985
493) cizvit böğrülce DS/II:992
494) cofcoflu [cafcaflı, cavcaklı, DS/II:994
cicoflu, cincoflu, cincoñlu,
cohcohlu, cöhcöhlü]
495) coplu (<çub>Fars.) DS/VI:4475
496) cort sözlü DS/II:1002
497) cöbürlü DS/II:1005
498) cönklü DS/II:1005
499) cövherli (I) DS/II:1008
500) cövherli (II) DS/II:1008
501) culuò burunnu DS/II:1014
502) culuylu DS/II:1014
503) curunlu DS/II:1019
504) cuslu DS/II:1020
505) custullu DS/II:1020
506) cuyuklu DS/II:1020
507) cüddeli DS/II:1025
508) cüherli DS/II:1025
509) cürcüllü DS/II:1028
510) çafili kürek DS/II:1033

266
511) çağıllı (<çakıl) DS/II:1036
512) çağlı DS/II:1037
513) çağlı pınar DS/II:1037
514) çağşaklı DS/II:1038
515) çağşırlı tavuk (I) DS/II:1039
516) çağşırlı tavuk (II) DS/II:1039
517) çakak böğrülce DS/II:1041
518) çakıldaklı DS/II:1043
519) çakıldaklı un DS/II:1043
520) çakırdaklı DS/II:1044
521) çakırlı (I) DS/II:1044
522) çakırlı (II) DS/II:1044
523) çakmalı DS/II:1046
524) çalguçlu DS/II:1053
525) çalımlı DS/II:1055
526) çalışıklı (I) DS/II:1056
527) çalışıklı (II) DS/II:1056
528) çalparalı DS/II:1061
529) çaltaklı (I) [çaltaòlı] DS/II:1062
530) çaltaklı (II) DS/II:1062
531) çamlığan [çamlıò] DS/II:1065
532) çamurlu (I) DS/II:1066
533) çangallı DS/II:1070
534) çangallı çungallı DS/II:1070
535) çantılı DS/II:1072
536) çaòıldaòlı DS/II:1040
537) çapaklı (I) DS/II:1073
538) çapaklı (II) DS/II:1073
539) çapanaklı DS/II:1073
540) çapıtlı DS/II:1076
541) çapıtlı çalı DS/II:1076
542) çapıtlı çorba DS/II:1076
543) çaplı (I) DS/II:1077
544) çaplı (II) DS/II:1077
545) çarıklı möhtü DS/II:1081
546) çarmıhlı DS/II:1082
547) çarpuòlu DS/II:1084
548) çatanaklı DS/II:1088
549) çatkılı (I) DS/II:1090
550) çatkılı (II) DS/II:1090
551) çatkılı (III) DS/II:1090
552) çatkılı kına DS/II:1090
553) çavlı DS/II:1094
554) çavlu DS/II:1094
555) çeçinli DS/II:1105
556) çeçli bal DS/II:1105
557) çeelli toprak DS/II:1106
558) çekili DS/II:1112

267
559) çekli [cekli] DS/II:1114
560) çekmeceli DS/II:1115
561) çekmeli alaboncuk DS/II:1116
562) çekneşikli DS/II:1116
563) çeliklilik DS/II:1124
564) çelimli DS/II:1124
565) çendikli DS/II:1135
566) çenteli DS/II:1140
567) çenteneli DS/II:1140
568) çepelli (I) [çepirli] DS/II:1142
569) çepiş gözlü DS/II:1144
570) çepli (II) DS/II:1144
571) çerçelli DS/II:1144
572) çevrümlü DS/II:1155
573) çıbıklı DS/II:1157
574) çığlı kirpi DS/II:1163
575) çıkarlı DS/II:1165
576) çıkcanlı DS/II:1166
577) çıklı (II) DS/II:1170
578) çıngıllı (I) [çıngaylı] DS/II:1181
579) çıngıllı (V) DS/II:1181
580) çıngıllı (VI) DS/II:1182
581) çıngıllı (VII) DS/II:1182
582) çıngıllı (VIII) DS/II:1182
583) çıngıllı yürüyüş DS/II:1182
584) çıngıştaklı DS/II:1182
585) çıralıman DS/II:1186
586) çırnıklı DS/II:1188
587) çırtıklı DS/II:1190
588) çıtırlı DS/II:1195
589) çıtlamlı DS/VI:4481
590) çibli DS/II:1203
591) çiçekli (I) DS/II:1203
592) çiçekli (II) DS/II:1203
593) çifteli (<cufte>Fars.) DS/II:1205
594) çiğilli DS/II:1207
595) çiğli DS/II:1210
596) çileli DS/II:1214
597) çilli (II) DS/II:1219
598) çilliçop DS/II:1219
599) çilpikli DS/II:1220
600) çilyiyenni [çiltiyenli] DS/II:1221
601) çimsenli DS/II:1225
602) çimtilli DS/II:1225
603) çindilli DS/II:1227
604) çingilli (I) DS/II:1228
605) çinkerli DS/II:1229
606) çinkilli DS/II:1229

268
607) çintli DS/II:1230
608) çipendirikli DS/II:1231
609) çipil gözlü DS/II:1233
610) çipilli [cibilli, cimbilli] DS/II:1233
611) çipli (I) DS/II:1234
612) çipli (II) DS/II:1234
613) çirişli iş DS/II:1235
614) çirli (I) DS/II:1236
615) çirli (II) DS/II:1236
616) çirtikli terlik DS/II:1238
617) çirtmeli DS/II:1239
618) çisnikli DS/II:1240
619) çitili DS/II:1243
620) çitili kavun DS/II:1244
621) çitilli (II) DS/II:1244
622) çitilli (III) DS/II:1244
623) çitilli (IV) DS/II:1244
624) çivitli (I) DS/II:1249
625) çivitli (II) DS/II:1249
626) çohçohlu DS/II:1258
627) çokkollu DS/II:1260
628) çollu DS/II:1263
629) çom ağızlı DS/II:1264
630) çomlu DS/II:1266
631) çopurli DS/II:1269
632) çorallı (I) DS/II:1270
633) çorallı (II) DS/II:1270
634) çorlu DS/VI:4482
635) çorlu (I) DS/II:1272
636) çorlu (II) DS/II:1272
637) çorlu (III) DS/II:1272
638) çorlu su DS/II:1272
639) çotralı DS/II:1274
640) çöğelli DS/II:1278
641) çöp/elli DS/II:1289
642) çöplü (<çÿb>Fars.) DS/II:1290
643) çöpürlü (II) DS/II:1291
644) çuğlu DS/II:1301
645) çullu cücük DS/II:1303
646) çullu kuduş DS/II:1303
647) çullu kuduz DS/II:1303
648) çullu poyraz DS/II:1303
649) çullucuò DS/II:1303
650) çulluoğlu DS/II:1303
651) çultaklı DS/II:1304
652) çumuhlu DS/II:1304
653) çülüklü kazma DS/II:1308
654) çümtilli DS/II:1308

269
655) dabanlı (I) DS/II:1314
656) dabanlı (II) DS/II:1314
657) dabırcaklı kuyu DS/II:1316
658) dağlı DS/II:1325
659) dağlıkundağı DS/II:1325
660) dahlı (II) DS/II:1329
661) dahlı (I) DS/II:1329
662) daklı (<tat) DS/II:1332
663) dalaklı DS/II:1337
664) dalaòlı DS/II:1336
665) dalgalı DS/II:1343
666) dalıduzlu DS/II:1344
667) dallı DS/II:1346
668) dalyasan boylu DS/II:1347
669) damaklı düdük DS/II:1349
670) damaklı met DS/II:1349
671) damarlı DS/II:1350
672) damsözlü DS/II:1354
673) danalı DS/II:1355
674) danışıklı dönüşüklü DS/II:1361
675) daòlı/aş (<tat) DS/II:1329
676) dar canlı DS/II:1369
677) daralı DS/II:1367
678) daraylı DS/II:1367
679) dareyli DS/II:1369
680) daslı darımlı DS/II:1374
681) daşlı köy DS/II:1377
682) daşlıca DS/II:1376
683) daşlıca armut DS/II:1377
684) daşşaklı (I) DS/II:1377
685) daşşaklı (II) DS/II:1377
686) datl(ı)/aş DS/II:1377
687) datlı DS/II:1377
688) datlı gel- DS/II:1378
689) datlı kenger DS/II:1378
690) datlıbilem DS/II:1378
691) datlıcak (I) DS/II:1378
692) datlıcak (II) DS/II:1378
693) datlu balğam DS/II:1378
694) davlı (I) DS/II:1380
695) davlı (II) [davlu] DS/II:1380
696) davlı (III) [devli, davli] DS/II:1380
697) davranuòlu DS/II:1381
698) dayaklı DS/II:1384
699) dedem akıllı (<èakl>Ar.) DS/II:1398
700) defli DS/II:1399
701) dekli (II) DS/II:1407
702) deliganlı [deliğannı, deliğanlı] DS/II:1412

270
703) delikanlı DS/II:1412
704) delikli DS/II:1412
705) delikli DS/V:4486
706) delikli ilgen DS/V:4486
707) delikli peşme DS/II:1412
708) demden akıllı DS/II:1416
709) demirli (I) DS/II:1418
710) demirli (II) DS/II:1418
711) denekli DS/II:1421
712) denkli DS/II:1425
713) denli düzenli DS/II:1426
714) derametli (I) [deremetli, DS/II:1431
derΨmetli]
715) derametli (II) DS/II:1431
716) deşli DS/II:1438
717) devletli [deöletli] (<devlet>Ar.) DS/II:1443
718) deydikli DS/II:1446
719) deyikli DS/II:1446
720) dıdıklı DS/II:1450
721) dıllı (I) (<dil) DS/II:1458
722) dınklıfışra DS/II:1466
723) dınna bitlü DS/II:1466
724) dırızlı DS/V:4487
725) dırnaklı DS/II:1472
726) dirnakli DS/II:1519
727) dırnaòlı DS/II:1471
728) dırtlı DS/II:1472
729) dışarı ayaklı DS/II:1473
730) dışarlıklı DS/II:1473
731) dıydıklı DS/II:1475
732) dibi kıllı DS/II:1479
733) dibitatlı DS/II:1480
734) dibli DS/II:1480
735) dikenli balık DS/II:1486
736) dikenli mısır DS/II:1486
737) dikenli ot DS/II:1486
738) diklim baş [diklim tepe] DS/II:1488
739) diksuylu DS/II:1490
740) dili datlı DS/II:1494
741) dili güllü DS/II:1494
742) dilikli DS/II:1494
743) dilli demir DS/II:1496
744) dilli düdük (II) [dilli, dilli damak] DS/II:1496
745) dilli düdük et- DS/II:1496
746) dilli toka DS/II:1497
747) dillibisi DS/II:1496
748) dillice DS/II:1496
749) dilligelin DS/II:1496

271
750) dillileyin DS/II:1497
751) dillitoy [dilliturna] DS/II:1497
752) dillizağar DS/II:1497
753) dingilli DS/V:4488
754) dingilli (I) DS/II:1506
755) dingilli (II) DS/II:1506
756) dinli kuyu DS/II:1508
757) dipli DS/II:1511
758) dipli doruklu DS/II:1511
759) diplitura DS/II:1511
760) direkli DS/II:1513
761) dirintili DS/II:1517
762) dirnekli DS/II:1519
763) dişeğili DS/II:1521
764) dişekli DS/II:1521
765) dişenli DS/II:1523
766) dişi sakızlı DS/II:1524
767) dişli (I) DS/II:1525
768) dişli (II) DS/II:1525
769) dişli (III) DS/II:1525
770) dişli (IV) DS/II:1525
771) dişli (V) DS/II:1525
772) dişli kürek DS/II:1525
773) dişli tekerlek DS/II:1525
774) dişlice DS/II:1525
775) divişli DS/II:1527
776) dodoylu DS/II:1535
777) doğuşlu DS/II:1539
778) dokanaklı DS/II:1540
779) dokurcunlu DS/II:1541
780) dokuzdanlu DS/II:1541
781) dolaplı DS/II:1544
782) doldurmalı DS/II:1546
783) dolu börülcesi (<böğürlüce) DS/II:1547
784) domaylı DS/II:1550
785) domuz gözlü DS/II:1556
786) don yüzlü DS/II:1562
787) donaklı DS/II:1558
788) donbaylı DS/II:1559
789) dongaylı DS/II:1560
790) dongralı DS/II:1560
791) donralı DS/II:1561
792) dorahilli DS/II:1563
793) doros gözlü DS/II:1564
794) doreyli DS/II:1564
795) dödüllü DS/II:1569
796) döğmeli DS/II:1571
797) döknekli DS/II:1574

272
798) dökümlü DS/II:1574
799) döküntülü DS/II:1574
800) dölekli döşekli DS/II:1578
801) döleòli [döleli] DS/II:1577
802) dönerceli DS/II:1584
803) dönümeşli (<dönemeç) DS/II:1586
804) dördülü düzen DS/II:1587
805) dörtkıçlı DS/II:1588
806) dörttekli DS/II:1588
807) dörülce (<böğürlü) DS/II:1579
808) döşekli DS/II:1590
809) döşürüklü [deşirikli, dΨşirikli, DS/II:1591
dövşirikli]
810) döyümlü [döymelli] DS/II:1594
811) dumanlıtaması DS/II:1602
812) dumannı yalak DS/II:1602
813) dumlu DS/II:1603
814) dumlu marten DS/II:1603
815) durralı DS/II:1606
816) durulu DS/II:1608
817) duşkulu DS/II:1610
818) dutalıklı DS/II:1611
819) dutargalı DS/VI:4490
820) dutumlu DS/II:1613
821) duvaklıca DS/II:1614
822) duzluya mal ol- DS/II:1415
823) düdüklü DS/II:1618
824) düdüllü (I) DS/II:1618
825) düdüllü (II) DS/II:1618
826) düdülü nacak DS/II:1618
827) düğmeli DS/II:1622
828) düğmeli yıldız DS/II:1622
829) düğmeli/ot DS/II:1622
830) düllü DS/II:1628
831) düllü düdük DS/II:1628
832) düllüce [düllice, düllü düdük] DS/II:1628
833) dürülü DS/II:1637
834) düşmeli aşık DS/II:1639
835) düşüncemeli DS/II:1640
836) düşüngülü DS/II:1640
837) düşüneklü DS/II:1640
838) düzdikli DS/II:1644
839) düzenli DS/II:1645
840) düzgülü (I) DS/II:1646
841) düzgülü (II) DS/II:1646
842) ebeli (I) DS/III:1653
843) ebeli (II) DS/III:1654
844) efirikli [etrikli] DS/III:1669

273
845) eğer belli DS/III:1676
846) eğlimli DS/III:1681
847) eğimli [eğintili] DS/III:1678
848) eğrimli DS/III:1685
849) eğsikli (<eksik) DS/VI:4493
850) ehelli DS/III:1689
851) ekidesi kereli DS/III:1694
852) eksikli dur- DS/III:1698
853) ekşili DS/VI:4494
854) ekşili (I) DS/III:1699
855) ekşili (II) DS/III:1699
856) ekşilice DS/III:1699
857) el yüzlü DS/III:1729
858) elacinli melacinli DS/III:1702
859) eli beratlı DS/III:1715
860) eli çorlu DS/III:1716
861) eli deneli [eli garıncalı, eli DS/III:1716
karıncalı]
862) eli eğimli [eli eğintili] DS/III:1716
863) eli kefinli DS/III:1717
864) eli sahanlı DS/VI:4495
865) eli sebebli (<sebeb>Ar.) DS/III:1718
866) eli sidikli DS/III:1718
867) eli yordamlı DS/III:1719
868) elibaratli DS/VI:4495
869) elifli bakla DS/III:1716
870) elikli [eliyli] DS/III:1717
871) elim yağlı DS/III:1718
872) elinden dirlikli DS/III:1718
873) elli (I) DS/III:1722
874) elli (II) DS/III:1722
875) elli (III) DS/III:1722
876) elli (IV) DS/III:1722
877) elli (V) DS/III:1722
878) elli ayaklı DS/III:1722
879) elli başı DS/III:1722
880) elli gollu DS/III:1722
881) elli kollu DS/III:1725
882) ellice DS/VI:4496
883) ellice (I) DS/III:1722
884) ellice (II) [elce, elice] DS/III:1722
885) emelli DS/III:1732
886) emelli baş DS/III:1733
887) emli DS/III:1739
888) emzikli DS/III:1742
889) endanlı dur- DS/III:1744
890) engili buğday DS/III:1754
891) engli DS/III:1756

274
892) enikli DS/III:1758
893) enlikli em DS/III:1759
894) enni DS/III:1760
895) epli DS/III:1763
896) erdevinli DS/VI:4499
897) erişigli DS/III:1772
898) erişikli DS/III:1772
899) erleşikli DS/III:1775
900) eseli (I) DS/III:1778
901) esemeli DS/III:1779
902) eserli (I) [eserüklü] DS/III:1780
903) eserli (II) DS/III:1780
904) esgili DS/III:1781
905) esirekli DS/III:1782
906) esirikli DS/VI:4500
907) esli DS/III:1785
908) estirikli DS/III:1787
909) eşekli top DS/III:1789
910) eşgarlı su DS/VI:4500
911) esirikli DS/VI:4500
912) eşgili (<ekşi) DS/III:1791
913) eşgili (I) (<ekşi) DS/VI:4500
914) eşkili (I) (<ekşi) DS/III:1794
915) eşkili (II) (<ekşi) DS/III:1794
916) eşli DS/III:1794
917) eşmeli DS/III:1795
918) etirikli DS/III:1798
919) etli DS/III:1799
920) evinli DS/III:1808
921) evirli DS/III:1809
922) evlü DS/III:1811
923) evrümlü DS/III:1814
924) evzalı DS/III:1818
925) eyaklı [eyatlı] DS/III:1819
926) eyinlikli dur- DS/III:1822
927) eyiyatlı DS/III:1823
928) eymeli DS/III:1824
929) eyrimli (I) DS/III:1827
930) eyyahlı DS/III:1828
931) eyyaklı [eyyatlı] DS/III:1828
932) ezgili DS/III:1829
933) ezvahlı DS/VI:4503
934) fadıllı DS/III:1831
935) fasaklı (<pasak) DS/III:1837
936) fehmeli DS/III:1840
937) ferfilişli DS/III:1845
938) fığlı DS/III:1850
939) fındıklı (<funduk>Ar.) DS/III:1853

275
940) fındıllı [fıngılı] DS/III:1853
941) fırfır akıllı (<èakl>Ar.) DS/VI:4505
942) fırtıòlı DS/III:1857
943) fıydınlı DS/III:1862
944) fızlı (<hız) DS/VI:4506
945) fızlı (<hız) DS/III:1862
946) finayerli DS/III:1866
947) fingilli DS/VI:4506
948) finiyerli (I) DS/III:1867
949) finiyerli (II) DS/III:1867
950) firekli DS/III:1869
951) firesetli DS/III:1869
952) fişşik akıllı (<èakl>Ar.) DS/III:1873
953) follu DS/III:1875
954) foyrazlı (<poyraz>Rum.) DS/III:1878
955) gabelli DS/III:1885
956) gafalı (<kafÀ>Ar.) DS/III:1891
957) galaklı DS/III:1898
958) galleli zığva DS/III:1903
959) gamıklı DS/III:1907
960) ganatlı DS/III:1909
961) ganayaklı [ganayaòlı] DS/III:1909
962) gÀnı (I) [gağnı, gañnı, goğnı] DS/III:1912
(<*kang+lı)
(<Gülensoy, 2007,s. 451)
963) ganlı (I) DS/III:1914
964) gañlı (II) DS/III:1914
965) gannıca DS/III:1914
966) gapamalı pilav DS/III:1916
967) gara çileli (<çille>Fars.) DS/III:1917
968) gara gibilli DS/III:1918
969) gara torbalı DS/III:1921
970) gara yürekli DS/III:1921
971) garametli baş DS/III:1920
972) gardalı DS/III:1922
973) gargakülülü DS/III:1923
974) garıncalı ol- DS/III:1927
975) garmalı DS/III:1928
976) gartlı DS/III:1931
977) garıklu DS/III:1926
978) garuklu DS/III:1931
979) gatıklı (I) DS/III:1935
980) gatıklı (II) DS/III:1935
981) gatıòlı DS/III:1935
982) gavluğan DS/III:1939
983) gaybetli DS/III:1943
984) gaydalı DS/III:1944
985) gaydalı ol- DS/III:1944

276
986) gaygılı DS/III:1945
987) gazdağlı DS/III:1953
988) gazuklu humma DS/III:1955
989) geçeli DS/III:1961
990) geçemenli DS/III:1961
991) geçgili [geçgülü] DS/III:1962
992) gegilli toprak [geğilli toprak] DS/III:1970
993) gelgeç akıllı [gelgit akıllı] DS/III:1976
(<èakl>Ar.)
994) gelişüyhlü DS/III:1984
995) genceli DS/III:1989
996) gerimli DS/III:2002
997) gevilcenli [gevilli] DS/III:2012
998) gevilcenli ol- DS/III:2012
999) gevilli DS/III:2012
1000) gezerli DS/III:2022
1001) gıbıtlı DS/III:2025
1002) gıcırdaklı ol- DS/III:2028
1003) gıcırlı (I) DS/III:2029
1004) gıcırlı (II) DS/III:2029
1005) gıflı [gıcılı, gıncıfırlı (I), DS/III:2035
gındamlı, gildanlı]
1006) gılalı DS/III:2038
1007) gılavlı DS/III:2039
1008) gıldikli yonca DS/III:2041
1009) gıllı DS/III:2044
1010) gıllıgıdık (I) DS/III:2044
1011) gıllıgıdık (II) DS/III:2044
1012) gıllı gıllı at- DS/III:2044
1013) gıncıfıllı DS/VI:4510
1014) gırcılı DS/III:2054
1015) gırdarıklı DS/III:2055
1016) gırıklı DS/III:2058
1017) gırlı DS/III:2059
1018) gırtlak tatlısı DS/III:2062
1019) gıvılcımlı DS/III:2063
1020) gıyadalı DS/III:2065
1021) gıylı [gıyılı] DS/III:2067
1022) gıymalı DS/III:2067
1023) gıymatlı (<kiymet>Ar.) DS/III:2067
1024) gicikli DS/III:2071
1025) gileyli DS/III:2076
1026) gileyliliğ DS/III:2076
1027) gilikli DS/III:2078
1028) gireli DS/III:2081
1029) girintili DS/III:2084
1030) gizli guku DS/III:2088
1031) gokulu sakız DS/III:2096

277
1032) golekli DS/III:2097
1033) gollu (I) DS/III:2098
1034) gollu (II) DS/III:2098
1035) gongaylı yağmur DS/III:2101
1036) goñurlu DS/VI:4512
1037) gopumlu DS/III:2103
1038) gostaklı DS/III:2108
1039) gozlu ciynak DS/III:2113
1040) gozuraklı DS/III:2113
1041) göbekli (I) DS/III:2114
1042) göbekli (II) DS/III:2114
1043) gödeli elbise DS/III:2124
1044) gödenli DS/III:2125
1045) göğsulu DS/III:2133
1046) göğdeli (I) (<gövde) DS/III:2127
1047) göğdeli (II) DS/III:2127
1048) gökçeli DS/III:2136
1049) göklü DS/III:2138
1050) göksulu (I) DS/III:2139
1051) göksulu (II) DS/III:2139
1052) gollice DS/III:2098
1053) göllü DS/III:2145
1054) göllüklü DS/III:2145
1055) gömanlı DS/III:2146
1056) göneli DS/III:2153
1057) gönenli DS/III:2154
1058) gönüllü (I) DS/III:2156
1059) gönüllü (II) DS/III:2156
1060) gönüllü (III) DS/III:2156
1061) görkemli DS/VI:4513
1062) görkemli [gerimli, görgemli, DS/III:2161
görkemni, görkimli, görklü,
görükemli]
1063) görüncülü DS/III:2163
1064) götrümlü DS/III:2165
1065) götürümlü DS/III:2166
1066) gövdeli DS/III:2166
1067) gövrekli DS/III:2170
1068) gövüllü DS/III:2170
1069) gözenekli DS/III:2179
1070) gözlüce DS/III:2183
1071) gucilli DS/III:2187
1072) gulaklı DS/III:2191
1073) gulgulu DS/III:2193
1074) gulgulu DS/VI:4514
1075) gulplu DS/III:2193
1076) gursaklı DS/III:2200
1077) gurtlu DS/III:2201

278
1078) gurumlu DS/III:2201
1079) gutlu DS/III:2203
1080) guvvutlu DS/III:2203
1081) guyruğlu [guyruklu] DS/III:2204
1082) guyruòlu DS/III:2204
1083) gudümlü DS/III:2188
1084) güdürlü DS/III:2215
1085) güldürümlü DS/III:2218
1086) gülgülü (I) DS/III:2219
1087) gülgülü (II) DS/III:2219
1088) gülgülü (IV) DS/III:2219
1089) güllü (I) DS/III:2219
1090) güllü (II) DS/III:2219
1091) güllü (IV) DS/III:2219
1092) güllü (V) DS/III:2219
1093) gümanlı DS/III:2221
1094) gümanlı DS/VI:4515
1095) gümanlı ol- DS/III:2221
1096) gümenli DS/III:2222
1097) gümlü DS/III:2222
1098) gümüşlüböcek [güm]üşlüböcü, DS/III:2224
gümüşlüvızvızı]
1099) güncülü DS/III:2225
1100) günlü (I) DS/III:2229
1101) günlü (II) DS/III:2229
1102) günnü DS/III:2230
1103) güpeli DS/III:2233
1104) güünekli DS/III:2239
1105) güzgülü DS/III:2243
1106) hacınazlı DS/III:2248
1107) hadarlı ol- DS/III:2250
1108) hafilli DS/III:2251
1109) hakırdaklı DS/III:2254
1110) hakkiyetli DS/III:2254
1111) haklı (<hakk>Ar.) DS/III:2255
1112) halak ağızlı DS/III:2256
1113) halayık götlü DS/III:2257
1114) halhallı DS/III:2259
1115) halkalı (I) DS/III:2261
1116) halkalı (II) DS/III:2261
1117) halkalı (III) DS/III:2261
1118) halli DS/III:2261
1119) halvalı kulluk (<halvÀ>Ar.) DS/III:2262
1120) hamaylı DS/III:2264
1121) hamaylı DS/VI:4516
1122) hamaylı tatlısı DS/III:2264
1123) hameyli DS/III:2266
1124) hamtatlı [hamdatlı] DS/III:2269

279
1125) hamur saplısı DS/III:2270
1126) hamurlu (<òamír>Ar.) DS/III:2270
1127) hamuslu DS/III:2270
1128) hanaylı (I) DS/III:2271
1129) hanaylı (II) DS/III:2271
1130) haneli (<òÀne>Fars.) DS/III:2272
1131) haneyli DS/III:2273
1132) haralı (I) DS/III:2283
1133) haralı (II) DS/III:2283
1134) harazalı (I) DS/III:2286
1135) harazalı (II) DS/III:2286
1136) harazanlı DS/III:2286
1137) harbalı elbise DS/III:2286
1138) harfli (<harf>Ar.) DS/III:2288
1139) harhutlu DS/III:2288
1140) haşlı (II) DS/III:2304
1141) haşetli DS/III:2302
1142) haşırlı [haşilli] DS/III:2303
1143) haşlama tatlısı DS/III:2304
1144) haşlı (I) (<aşlı) DS/III:2304
1145) haşullu DS/III:2304
1146) havaklı DS/III:2307
1147) havalı DS/III:2308
1148) havkalı DS/III:2311
1149) havveli DS/III:2314
1150) hayırlı kuş DS/III:2317
1151) haylamalı DS/III:2319
1152) hederli (<heder>Ar.) DS/III:2326
1153) helli beşli DS/III:2336
1154) herelli DS/III:2343
1155) herkenekli DS/III:2346
1156) hersli (<hırs<hirs>Ar.) DS/III:2348
1157) heybeli (<èaybe>Ar.) DS/III:2352
1158) heydenli DS/III:2352
1159) hıcırlıyük DS/III:2357
1160) hıllı (I) DS/III:2359
1161) hınılı DS/III:2365
1162) hınkırıklı DS/VI:4520
1163) hırçıklı DS/III:2369
1164) hırıldaklı DS/III:2370
1165) hırlı [hırlıbaz] DS/III:2371
1166) hırtışlı DS/VI:4520
1167) hışkıllı DS/III:2379
1168) hıylı DS/III:2381
1169) hiçli toprak DS/III:2384
1170) hidiyhli DS/III:2384
1171) hincikli DS/III:2386
1172) hisli boz (<hiss>Ar.) DS/III:2389

280
1173) hobbişli DS/III:2390
1174) holeyli DS/III:2396
1175) horalı DS/III:2408
1176) hortlu [hörtlü] DS/III:2414
1177) hotürüklü DS/III:2421
1178) hovli DS/III:2421
1179) hoykalı DS/III:2422
1180) hoylu (I) (<soy) DS/III:2422
1181) hoylu (II) DS/III:2422
1182) höbüklü boduş DS/III:2426
1183) höcekli DS/III:2427
1184) höflü DS/III:2428
1185) hökelekli [hökerekli, höklekli, DS/III:2429
hömkürekli, höykerekli]
1186) höllü toprak DS/III:2431
1187) höndürlü DS/III:2433
1188) hörflü DS/III:2434
1189) hörüklü [hürüklü] DS/III:2436
1190) höslü DS/III:2437
1191) hullu kuş DS/III:2442
1192) huralı DS/III:2444
1193) husalı DS/III:2445
1194) huylu (<òÿy>Fars.) DS/VI:4522
1195) hübürüklü DS/III:2448
1196) hülhülü (II) DS/III:2449
1197) hülübeli DS/III:2449
1198) hüplümen DS/III:2451
1199) hüppülü DS/III:2451
1200) hütlü DS/III:2452
1201) ığımlı DS/IV:2457
1202) ığrıplı DS/IV:2459
1203) ılımıklı DS/IV:2472
1204) ıntırkalı DS/IV:2480
1205) ırıplı DS/IV:2488
1206) ışanlı (<nişan) DS/IV:2495
1207) ışıklı (I) DS/IV:2496
1208) ışıklı (II) DS/IV:2496
1209) ıvgalı DS/IV:2499
1210) ızgınlı DS/IV:2500
1211) içerili (I) DS/IV:2505
1212) içerili (II) DS/IV:2505
1213) içgilli [içkilli, içkirli] DS/IV:2506
1214) içi yağlı DS/IV:2507
1215) içimli DS/IV:2506
1216) içinden iğneli DS/IV:2506
1217) içirikli DS/IV:2507
1218) içli DS/IV:2507
1219) içtenli DS/IV:2508

281
1220) iğli (I) [iğili] DS/IV:2512
1221) iğli (II) DS/IV:2512
1222) iğneli kaşık DS/IV:2513
1223) iki başlı mektup DS/IV:2515
1224) iki başlı tel DS/IV:2515
1225) iki canlı DS/IV:2515
1226) iki canlı DS/VI:4525
1227) iki cikli [iki cüklü] DS/IV:2515
1228) iki telli DS/IV:2517
1229) iki yarlı DS/IV:2517
1230) iki yarlılık DS/IV:2517
1231) ikicikli DS/VI:4525
1232) ikili (I) DS/IV:2516
1233) ikili (II) DS/IV:2516
1234) ikili (III) [ikili birli] DS/IV:2516
1235) ikilibirli DS/IV:2516
1236) ikincilikli [ikircilikli] DS/VI:4525
1237) ikincüklü [ikincüyhlü] DS/IV:2516
1238) ikircinli [ikincilikli] DS/IV:2517
1239) ilikli (I) DS/IV:2525
1240) ilikli (II) DS/IV:2525
1241) ilikli (III) DS/IV:2525
1242) ilikli (IV) DS/IV:2525
1243) ilikli büyü- DS/IV:2525
1244) ilmekli DS/IV:2534
1245) ilvanlı DS/IV:2534
1246) imalı (<īmaé>Ar.) DS/IV:2534
1247) imanlı (<īmÀn>Ar.) DS/IV:2535
1248) incili DS/IV:2540
1249) incili fes DS/IV:2540
1250) ingili DS/IV:2543
1251) ingilli DS/IV:2544
1252) inginli yüğsekli (I) DS/IV:2544
1253) inginli yüğsekli (II) DS/IV:2544
1254) inli DS/IV:2544
1255) inni (<en) DS/IV:2545
1256) iplicek (I) DS/IV:2546
1257) iplicek (II) DS/IV:2546
1258) iplicek (III) DS/IV:2546
1259) iplicek (IV) DS/IV:2547
1260) irmikli DS/IV:2554
1261) isdeyhli DS/IV:2555
1262) isli doru DS/IV:2558
1263) isliboz DS/IV:2558
1264) islibudak DS/IV:2558
1265) islikır DS/IV:2558
1266) islim DS/IV:2558
1267) islimli DS/VI:4527

282
1268) iş/ehli DS/IV:2562
1269) işkenli DS/IV:2564
1270) işkilli (I) [içkili] DS/IV:2564
1271) işkilli (II) DS/IV:2565
1272) işkilli (III) DS/IV:2565
1273) it aklı DS/IV:2567
1274) it/elli (I) DS/IV:2568
1275) it/elli (II) DS/IV:2569
1276) iyatlı DS/IV:2574
1277) iyyatlı DS/IV:2576
1278) kĀlā (<köylü) DS/IV:2955
1279) kabahamırlı (<òamīr>Ar.) DS/IV:2578
1280) kabalı DS/IV:2581
1281) kabarcıklı DS/IV:2582
1282) kaberli DS/IV:2583
1283) kabıklı [kabuklu] DS/IV:2584
1284) kabuklusülük DS/IV:2585
1285) kadaòlı DS/IV:2589
1286) kafulbaşlı DS/IV:2594
1287) kahhanalı [kahbanalı, kahbanallı] DS/IV:2598
1288) kakmalı (I) DS/IV:2606
1289) kakmalı (II) DS/IV:2606
1290) kakmalı (III) DS/IV:2606
1291) kakmanlı DS/IV:2606
1292) kalafatlı [kalaklı] DS/VI:4532
1293) kalafatlı [kılafatlı, kılefetli] DS/IV:2608
1294) kalaklı DS/IV:2609
1295) kaleli top [kaldırmalı top] DS/IV:2610
(<kalèa>Ar.)
1296) kalleli DS/IV:2611
1297) kamalı toprak DS/IV:2613
1298) kamarlı DS/IV:2614
1299) kamlı (I) DS/IV:2616
1300) kamlı (II) DS/IV:2616
1301) kanaralı DS/IV:2619
1302) kanatlı DS/IV:2619
1303) kanayaklı (I) [kanayaòlı, DS/IV:2620
kanıyaklı]
1304) kanayaklı (II) DS/IV:2620
1305) kanayaklı [kaneyaklı] DS/VI:4534
1306) kandırışlı DS/IV:2621
1307) kandilli DS/IV:2622
1308) kaneli DS/IV:2622
1309) kangılı DS/IV:2623
1310) kañırtmaçlı DS/IV:2625
1311) kanlı balgam DS/IV:2626
1312) kanlı bulut DS/IV:2626
1313) kanlı çubuk DS/IV:2627

283
1314) kanlıbağlama DS/IV:2626
1315) kanlıbalsıra DS/IV:2626
1316) kanlıca DS/IV:2627
1317) kanlıçavak DS/IV:2627
1318) kanlıgada DS/IV:2627
1319) kanlıpınar DS/IV:2627
1320) kanli buri DS/VI:4534
1321) kannı (<kağnı) DS/IV:2627
(<*kang+lı; Gülensoy, 2007, s.
451)
1322) kansırıklı DS/IV:2628
1323) kapaklı (I) DS/IV:2630
1324) kapaklı (II) DS/IV:2630
1325) kapaklıcık DS/IV:2630
1326) kapçıklı DS/IV:2633
1327) kaplıca DS/IV:2635
1328) kaplıca burgaz DS/IV:2635
1329) kaplıkurba [kaplı] DS/IV:2635
1330) karaciğerli DS/IV:2640
1331) karagünlü DS/IV:2645
1332) karalı (I) DS/IV:2650
1333) karalı (II) DS/IV:2650
1334) karatikenli DS/IV:2654
1335) karavelli DS/IV:2655
1336) koravlı DS/IV:2925
1337) kardalı DS/IV:2657
1338) karıklı (I) DS/IV:2662
1339) karıklı (II) DS/IV:2663
1340) karıncalı tırnak DS/IV:2664
1341) karıncalıdırnak DS/VI:4537
1342) kasalı DS/IV:2674
1343) kasarlı DS/IV:2675
1344) kasnaklı DS/IV:2677
1345) kasnaklı DS/VI:4539
1346) katıklı (I) DS/IV:2683
1347) katıklı [karıklı] DS/VI:4539
1348) katıklı aş [katıklı (II), katıklı DS/IV:2683
çorba, katıklı çurba]
1349) katıklı çökelek DS/IV:2683
1350) katıklı ekmek DS/IV:2683
1351) katıklı pilav DS/IV:2683
1352) katıklıaş DS/VI:4539
1353) katkılı [katıklı (I)] DS/IV:2685
1354) katmelli DS/IV:2686
1355) kaval memekli DS/VI:4540
1356) kavlı (I) DS/IV:2691
1357) kavlı (II) DS/IV:2691
1358) kavlu DS/IV:2691
1359) kavuklu yağmur DS/IV:2694
284
1360) kavzamlı DS/VI:4540
1361) kaydalı DS/IV:2699
1362) kayırlı DS/VI:4541
1363) kaymaklı DS/VI:4542
1364) kaymalı DS/IV:2705
1365) kaynaklı DS/IV:2705
1366) kaysaklı bulut DS/IV:2709
1367) kaysılı aş (<kaysī>Fars.) DS/IV:2709
1368) kazgılıç DS/VI:4543
1369) kazdağlı DS/IV:2712
1370) kazmalı DS/IV:2714
1371) kefcikli DS/IV:2719
1372) kefenli DS/IV:2720
1373) kefli [kefli kecere] DS/IV:2720
1374) kekilli nadas DS/IV:2724
1375) kelemli otu DS/IV:2729
1376) kelikli DS/IV:2734
1377) kelleli DS/IV:2735
1378) kelleliot DS/IV:2735
1379) kelli (II) DS/IV:2735
1380) kemikli kurbağa DS/IV:2740
1381) kendirli DS/IV:2743
1382) kenetli DS/IV:2744
1383) kenli DS/IV:2744
1384) kepezli DS/IV:2748
1385) kepezli koyun DS/IV:2748
1386) kepli DS/IV:2751
1387) kerameli DS/IV:2752
1388) kerdamalı DS/IV:2753
1389) kerekli DS/IV:2754
1390) kerpiçli yelen DS/IV:2757
1391) kertlice DS/IV:2759
1392) kertüklü (I) DS/IV:2760
1393) kertüklü (II) DS/IV:2760
1394) keseneli DS/IV:2763
1395) keseneli DS/VI:4549
1396) kesenetli DS/IV:2763
1397) kesikli DS/IV:2765
1398) kesili DS/IV:2765
1399) kesinetli DS/IV:2766
1400) kestekli DS/VI:4550
1401) kestirmeli DS/IV:2770
1402) keşli DS/VI:4551
1403) ketebeli DS/IV:2774
1404) ketibeli DS/IV:2775
1405) ketli DS/IV:2775
1406) keyli DS/VI:4552
1407) keyli (I) DS/IV:2779

285
1408) kıcırlı DS/VI:4552
1409) kıflı DS/IV:2790
1410) kılalı (II) DS/IV:2793
1411) kılavlı (I) [kulaglı, kılağlı, kılalı DS/IV:2794
(I), kılanlı]
1412) kılavlı (II) DS/IV:2795
1413) kılavlı (III) [kılağılı] DS/IV:2795
1414) kılçannı DS/IV:2795
1415) kılcıklı DS/IV:2795
1416) kılıklı (I) DS/IV:2799
1417) kılıklı (II) DS/IV:2799
1418) kılıklı (III) DS/IV:2799
1419) kılıklı (IV) DS/IV:2799
1420) kıllı DS/IV:2801
1421) kıllı kozak DS/IV:2802
1422) kıllıyumak DS/IV:2802
1423) kımlı DS/IV:2804
1424) kına kağnısı (<kanglı) DS/IV:2806
1425) kınalı DS/VI:4554
1426) kınalı (<hinnī>Ar.) DS/IV:2806
1427) kınalı bödük [kınalı parmak] DS/IV:2806
1428) kınalı tetir DS/IV:2806
1429) kınalıparmak DS/VI:4554
1430) kıncalı DS/IV:2807
1431) kıncıflı DS/VI:4554
1432) kınğılı DS/VI:4555
1433) kıntımalı DS/IV:2813
1434) kıntışlı DS/IV:2813
1435) kırağılı DS/IV:2815
1436) kırağlı DS/IV:2815
1437) kıralı DS/IV:2816
1438) kıratlı (I) DS/IV:2817
1439) kıratlı (II) DS/IV:2817
1440) kıratlı (III) DS/IV:2817
1441) kırçıl kafalı DS/IV:2820
1442) kırdarlı DS/IV:2821
1443) kırgılı DS/IV:2822
1444) kırıklı DS/IV:2826
1445) kırıklı DS/VI:4556
1446) kırk kırıklı DS/IV:2831
1447) kırlı (I) DS/IV:2833
1448) kırlı (II) DS/IV:2833
1449) kırlıhan DS/IV:2833
1450) kırmızı bacaklı DS/IV:2835
1451) kırtışıklı DS/IV:2839
1452) kısa kuyruklu DS/IV:2840
1453) kıslı DS/IV:2844
1454) kıttırlı DS/IV:2850

286
1455) kıvranıklı DS/IV:2853
1456) kıylıklı DS/VI:4560
1457) kıyımlı DS/IV:2857
1458) kıyırlı DS/IV:2857
1459) kıykımlı DS/IV:2858
1460) kıykımlı DS/VI:4560
1461) kıylı DS/IV:2858
1462) kıylıklı DS/IV:2858
1463) kıymalı DS/IV:2858
1464) kız evli DS/IV:2863
1465) kızıl tüğlü DS/IV:2868
1466) kızılcanlı DS/IV:2865
1467) kilimli büğe (<gilīm>Fars.) DS/IV:2872
1468) kilitli (I) (<kelīd, kilīd>Fars.) DS/IV:2872
1469) kilitli (II) DS/IV:2873
1470) kilitliiğne [kilteli iğne] DS/IV:2873
1471) killü (<kir) DS/IV:2873
1472) kinetli DS/IV:2874
1473) kiprili sahan DS/IV:2876
1474) kirli paçavra DS/IV:2881
1475) kirli yağız DS/IV:2881
1476) kirlice DS/IV:2880
1477) kirlimsük DS/IV:2881
1478) kirtikli DS/VI:4560
1479) kirtikli (I) [kirpikli] DS/IV:2884
1480) kirtikli (II) DS/IV:2884
1481) kişkilli (I) DS/IV:2887
1482) kişkilli (II) DS/IV:2887
1483) kitireli DS/IV:2888
1484) koca boğazlı DS/IV:2890
1485) koca löhlü DS/IV:2893
1486) kocabörüklü DS/VI:4564
1487) kofeyli DS/IV:2901
1488) koğalı dolap DS/IV:2902
1489) kokuşlu DS/IV:2907
1490) kollu DS/VI:4566
1491) kolluca DS/IV:2912
1492) koltuklu göynek DS/IV:2913
1493) konordaklı DS/IV:2919
1494) konuşaklı [konuşmalı] DS/IV:2920
1495) koplu tas DS/IV:2922
1496) kopuklu DS/IV:2923
1497) koruklu DS/IV:2929
1498) koskoslu DS/IV:2931
1499) kotalı (I) DS/IV:2936
1500) kovalı şalvar DS/IV:2939
1501) koylu DS/IV:2943
1502) koyun bilekli DS/IV:2944

287
1503) köfteli yahni DS/IV:2950
1504) köklü DS/VI:4570
1505) köklü (I) DS/IV:2954
1506) köklü (II) DS/IV:2954
1507) kömbeli DS/IV:2957
1508) kömeli (<küme) DS/IV:2958
1509) kömeli (<küme) DS/VI:4570
1510) kömelice DS/IV:2958
1511) köpüklü DS/IV:2962
1512) körlü DS/IV:2967
1513) körüklü DS/IV:2970
1514) köstekli (I) DS/IV:2977
1515) köstekli (II) DS/IV:2977
1516) köşeli gelen (<kÿse>Fars.) DS/IV:2981
1517) köylü pempesi DS/IV:2985
1518) kuplu (<kulp>Rum.) DS/VI:4574
1519) kubulu DS/IV:2989
1520) kufeyli DS/IV:2992
1521) kukullu DS/IV:2993
1522) kulağı tozlu DS/IV:2994
1523) kulağı yağlıklı DS/IV:2994
1524) kulaklı DS/VI:4573
1525) kulaklı (I) DS/IV:2995
1526) kulaklı (II) DS/IV:2995
1527) kulgulu DS/VI:4573
1528) kullü DS/IV:2997
1529) kulplu DS/IV:2997
1530) kulplu DS/VI:4573
1531) kulunlu DS/IV:2999
1532) kumbullu DS/IV:3000
1533) kungulu DS/IV:3002
1534) kunt akıllı (<èakl>Ar.) DS/IV:3004
1535) kursaklı (I) DS/IV:3010
1536) kursaklı (II) DS/IV:3010
1537) kurtlu DS/IV:3011
1538) kurtlu DS/VI:4575
1539) kurtsinirli DS/IV:3012
1540) kuskuslu DS/VI:4575
1541) kuslu kedeh DS/IV:3015
1542) kuş/etli DS/IV:3016
1543) kuşaklı DS/IV:3015
1544) kuşkullu DS/IV:3017
1545) kuşkulu [kuşlu] DS/IV:3017
1546) kuşkuşlu DS/IV:3017
1547) kuşlu (I) DS/IV:3017
1548) kuşlu (II) DS/IV:3017
1549) kutekli DS/IV:3018
1550) kuyluç (<kuyu) DS/IV:3020

288
1551) kuyrugli DS/IV:3021
1552) kuyruklu DS/VI:4577
1553) kuyruklu (I) [kuyroğlü, kuyrölü] DS/IV:3021
1554) kuyruklu (II) DS/IV:3022
1555) kuyruklu (III) DS/IV:3022
1556) kuyruklu (IV) DS/IV:3022
1557) kuyruklu kuş DS/IV:3022
1558) kuyruklubahar DS/IV:3022
1559) küçüklüm büyüklüm DS/IV:3026
1560) küflü DS/IV:3026
1561) küflü çıkın DS/IV:3026
1562) küllü (I) DS/IV:3031
1563) küllü (II) DS/IV:3031
1564) küllü (III) DS/IV:3031
1565) küllü küllü DS/IV:3032
1566) küllüm DS/IV:3032
1567) kümeltili DS/IV:3035
1568) küncülü taş DS/IV:3036
1569) küpeli (I) DS/IV:3042
1570) küpeli (II) [küpeli buğday] DS/IV:3042
1571) küpeli (III) DS/IV:3042
1572) küpeli arpa DS/IV:3042
1573) küpeli kazan DS/VI:4579
1574) küperimli DS/IV:3042
1575) küppeli DS/IV:3043
1576) küruşlü DS/VI:4580
1577) kürüşlü DS/IV:3050
1578) küsülü DS/VI:4580
1579) küsülü dur- DS/VI:4580
1580) küşlü DS/IV:3053
1581) küştahlı DS/VI:4581
1582) küşümlü DS/IV:3053
1583) kütlü (I) DS/IV:3055
1584) kütlü (II) DS/IV:3055
1585) lap lap ayaklı DS/IV:3067
1586) lemli (<nem>Fars.) DS/IV:3073
1587) lengerli DS/IV:3073
1588) lep lep gulahlı DS/IV:3075
1589) levli DS/IV:3075
1590) lezli DS/IV:3076
1591) lığlı DS/IV:3077
1592) lip lip gözlü DS/IV:3081
1593) lom sözlü [loñg sözlü] DS/IV:3087
1594) löküllü DS/IV:3092
1595) lüleli (I) DS/IV:3094
1596) lüleli (II) DS/IV:3094
1597) macaralı DS/IV:3099
1598) maccalı DS/IV:3099

289
1599) maçcalı DS/VI:4584
1600) maççalı DS/IV:3100
1601) mağıllı DS/IV:3104
1602) mahaklı DS/IV:3106
1603) mehenkli DS/VI:4592
1604) mal canlı [mal cannı] DS/IV:3113
1605) malòıtalı aş DS/IV:3114
1606) malòıtalı köfte DS/IV:3114
1607) mamaylı DS/IV:3116
1608) manavnalı DS/VI:4587
1609) mancınıklı DS/IV:3119
1610) maneyli DS/VI:4587
1611) maneyli (I) [manaylı, maneli] DS/IV:3122
1612) maneyli (II) DS/IV:3122
1613) maran gafalı (<kafÀ>Ar.) DS/IV:3128
1614) mardalı DS/VI:4588
1615) mardalı [mardallı] DS/IV:3129
1616) masteli DS/VI:4589
1617) maşilli DS/IV:3136
1618) matçalı (I) DS/IV:3137
1619) matçalı (II) DS/IV:3137
1620) mavrıllı DS/VI:4590
1621) mavurlu DS/IV:3139
1622) mayalı (I) (<mÀye>Fars.) DS/IV:3140
1623) mayalı (III) DS/IV:3140
1624) mayalı (IV) DS/IV:3140
1625) mayalı [mayalu] DS/VI:4590
1626) mayasıllı ( (<mÀyesīl>Ar.) DS/IV:3141
1627) mayıslı (<mayıs>Rum.) DS/VI:4590
1628) mazallı DS/IV:3144
1629) melemilli DS/IV:3156
1630) memeli DS/IV:3160
1631) memeli kıskaç DS/IV:3160
1632) mendıraklı DS/IV:3161
1633) mennikli DS/IV:3166
1634) mercimekli yağmur DS/IV:3167
(<merdumek>Fars.)
1635) mersenkli DS/IV:3171
1636) mertabanlı DS/VI:4594
1637) meşeli DS/VI:4595
1638) metameli DS/IV:3174
1639) meteretli DS/VI:4595
1640) mevli DS/IV:3176
1641) mıcırıhlı [mışırıklı] DS/IV:3178
1642) mıcırıklı [mıcrıklı] DS/IV:3179
1643) mıcırıklı [mışırıklı] DS/VI:4595
1644) mıhlı (II) DS/IV:3182
1645) mıhlı (IV) DS/IV:3182

290
1646) mıhlı [mıhbaşılı] DS/VI:4596
1647) mıhtanlı [mıktanlı] DS/IV:3183
1648) mıkıklı DS/IV:3183
1649) mıncıklı gıncıklı DS/IV:3185
1650) mıntırıklı DS/IV:3187
1651) mıòlı (III) (<mīò>Fars.) DS/IV:3182
1652) mışırgılı DS/IV:3193
1653) mışırıklı DS/IV:3193
1654) mızıklı DS/IV:3196
1655) mızlı DS/IV:3197
1656) midilli DS/IV:3198
1657) mindallı DS/IV:3201
1658) mirili (II) DS/IV:3204
1659) mislibuğday DS/IV:3204
1660) mişirikli DS/IV:3205
1661) mişli DS/IV:3205
1662) morlu DS/IV:3211
1663) mudulu [mudullu değnek] DS/IV:3217
1664) muğlu DS/IV:3217
1665) muhli DS/IV:3218
1666) mumlu (<mÿm>Fars.) DS/IV:3220
1667) mumutatlı DS/IV:3221
1668) muylu [muğlu, muhlu] DS/VI:4603
1669) muylu [muğlu, muhlu] DS/IV:3227
1670) müleviş gözlü DS/IV:3229
1671) münevli DS/VI:4603
1672) mürtlü DS/IV:3231
1673) nacaklı DS/IV:3233
1674) nadarlı DS/IV:3233
1675) namlı (<nÀm>Fars.) DS/VI:4605
1676) namlı (I) [namlu (I), namnı] DS/IV:3238
1677) namlı (II) [namnı (II)] DS/IV:3238
1678) namlı (III) DS/IV:3238
1679) namlı (IV) DS/IV:3238
1680) namlı yar- DS/VI:4605
1681) naşalı DS/VI:4606
1682) nazdı (<nÀz>Fars.) DS/VI:4606
1683) nazlıaş DS/VI:4606
1684) nazlıbey DS/VI:4606
1685) nazlıkara DS/IV:3243
1686) nazlım DS/VI:4606
1687) nazlım DS/IV:3243
1688) nedirli DS/IV:3244
1689) nemisli [nemüslü] DS/IV:3247
1690) netameli DS/VI:4607
1691) nevişli DS/IV:3249
1692) nezetli (<lezzet<Ar.) DS/IV:3250
1693) nicimli DS/IV:3252

291
1694) nikaplı DS/VI:4608
1695) nişannı DS/VI:4607
1696) nişannı (<nişÀn>Fars.) DS/IV:3253
1697) oburlu DS/V:3263
1698) ocaklı DS/V:3265
1699) ocuşlu DS/VI:4610
1700) oçlu DS/V:3266
1701) òefeli DS/III:2328
1702) oğlak başlı DS/V:3269
1703) okkalı DS/V:3276
1704) okkalı DS/VI:4613
1705) okleli [okleyli] DS/V:3277
1706) okralı DS/V:3277
1707) oldaşlı DS/VI:4614
1708) olğamlı DS/V:3279
1709) oluòlu kÀnı DS/VI:4614
1710) olurlu DS/V:3281
1711) oluşlu DS/V:3281
1712) omzu sopalı DS/V:3282
1713) onglu DS/V:3285
1714) onurlu DS/V:3286
1715) ordulu (II) DS/V:3290
1716) ordulu (I) DS/V:3290
1717) osmanlı (I) DS/V:3293
1718) osmanlı (II) DS/V:3293
1719) osmanlıcücüğü DS/V:3293
1720) osuruğu cinli (<cinn>Ar.) DS/V:3293
1721) oşoş aòıllı (<èakl>Ar.) DS/VI:4617
1722) ot tapulu DS/V:3297
1723) otlu DS/V:3296
1724) oturaklı (I) DS/V:3299
1725) oturaklı (I) DS/VI:4618
1726) oturaklı (II) DS/V:3299
1727) oturaklı (II) DS/VI:4618
1728) oturamaklı (I) DS/V:3299
1729) oturamaklı (II) DS/V:3299
1730) oturaòlı cezve DS/VI:4618
1731) oturaòlı söz DS/VI:4618
1732) ovalı DS/V:3301
1733) ovalı bazarı DS/V:3301
1734) oylum DS/VI:4619
1735) oylum (I) DS/V:3303
1736) oylum (II) DS/V:3303
1737) oylum (III) DS/V:3303
1738) oylum (IV) DS/V:3303
1739) oylum oylum DS/V:3303
1740) oylum oylum (I) DS/VI:4620
1741) oylum oylum (II) DS/VI:4620

292
1742) oynaşlıçorba DS/V:3304
1743) oyunlu DS/V:3307
1744) öceşli DS/V:3309
1745) ödekli DS/V:3312
1746) ödeşli ol- DS/VI:4622
1747) ödüllü DS/V:3313
1748) ödüllü DS/VI:4622
1749) ödürlü DS/VI:4622
1750) ödürlü [ödüllü, ödünlü] DS/V:3314
1751) ödürlü ol- DS/V:3314
1752) ödürlü ol- DS/VI:4622
1753) öflü DS/V:3315
1754) öğkenli [övkenli] DS/V:3317
1755) öğülü DS/V:3321
1756) öğürlü DS/V:3324
1757) öğürlü DS/VI:4624
1758) ökceli [ökçeli] DS/V:3326
1759) ökcülü DS/V:3327
1760) ökelekli DS/V:3327
1761) ökteli söz DS/V:3329
1762) ölgülü DS/V:3333
1763) önküllü (I) DS/V:3342
1764) örekli DS/VI:4628
1765) örflü (<èurf>Ar.) DS/VI:4628
1766) örflü (I) DS/V:3348
1767) örflü (II) DS/V:3348
1768) örkenli DS/V:3349
1769) örnekli DS/VI:4629
1770) örüklü (I) DS/VI:4630
1771) örüklü (II) DS/VI:4630
1772) örüklü (III) DS/V:3354
1773) ötürüklü (I) DS/V:3362
1774) ötürüklü (I) DS/VI:4631
1775) ötürüklü (II) DS/V:3362
1776) ötürüklü (II) DS/VI:4631
1777) övgülü DS/V:3365
1778) öylü DS/V:3367
1779) öylülü DS/VI:4632
1780) özlü toprak DS/V:3374
1781) paçalı (<pÀçe>Fars.) DS/VI:4634
1782) paçalı (I) DS/V:3378
1783) paçalı (II) [paçaklı, paçalı tavuk] DS/V:3378
1784) paçanaklı DS/V:3378
1785) paflı DS/V:3380
1786) pahamlı DS/V:3382
1787) palalı DS/VI:4635
1788) palañnı (II) DS/V:3385
1789) palannıkarga DS/V:3385

293
1790) palçıklı DS/V:3387
1791) palçıklı DS/VI:4636
1792) paltangıllı DS/V:3389
1793) pambıklı [pamuklu] DS/V:3390
1794) pançaklı (<pançak (II)) DS/V:3392
1795) pardılı (I) DS/V:3398
1796) pardılı (II) DS/V:3398
1797) parparçalı DS/V:3400
1798) parsaklı DS/V:3402
1799) parsaklı DS/VI:4638
1800) parsılı DS/V:3402
1801) pasaflı (<pasak) DS/V:3405
1802) pasahlı [pataklı] DS/VI:4640
1803) pasaòlı [pasaflı, pasanaklı, DS/V:3405
paspanaklı, pastahlı, pastallı,
pasuruklu]
1804) paslı DS/V:3406
1805) pastelli (<pastel>Fra.) DS/V:3407
1806) paşa boynuzlu çapraz DS/VI:4640
1807) paşalı [paşalu] DS/V:3408
1808) patavalı DS/V:3410
1809) patlaò gözlü DS/VI:4641
1810) payalı DS/VI:4642
1811) payalı (I) DS/V:3416
1812) payalı (II) DS/V:3416
1813) pazarlı gün (<bÀzÀr>Fars.) DS/VI:4643
1814) peçeli (<pezza>İta.) DS/V:3421
1815) peçelitavuk DS/V:3421
1816) pehli (I) DS/V:3422
1817) pehli (II) DS/V:3422
1818) pek yüzlü DS/V:3424
1819) pekmezliçorba DS/V:3424
1820) pel boynuzlu DS/VI:4644
1821) pelli/pelen DS/V:3426
1822) pendemli DS/V:3428
1823) perilikarı DS/VI:4645
1824) perunlu DS/V:3434
1825) pesekli DS/V:3435
1826) pesenkli DS/V:3435
1827) peşkünlü DS/V:3437
1828) petenteli DS/V:3438
1829) pırlaklı mum DS/V:3444
1830) pıtıraklı DS/V:3451
1831) pıtıraklı tel DS/V:3451
1832) pimli DS/V:3455
1833) pindarlı DS/V:3457
1834) pirçikli (<pürçek) DS/VI:4651
1835) pirli DS/V:3461

294
1836) pirli pisli DS/VI:4651
1837) pisdiyhli DS/V:3462
1838) pişkilli DS/V:3465
1839) piynirli (<peynir<penīr>Fars.) DS/V:3466
1840) poççikli DS/V:3467
1841) poçuklu DS/V:3467
1842) ponçaklı DS/V:3470
1843) poòluboyun DS/V:3469
1844) poruklu DS/V:3473
1845) posalı (II) DS/V:3474
1846) postallı (<postgÀl>Fars.) DS/V:3474
1847) potur yüzlü DS/VI:4654
1848) pöçüklü DS/VI:4654
1849) pullu (I) [pullu bürük] DS/V:3487
(<pÿl>Fars.)
1850) pullu (II) DS/V:3487
1851) pullu toy DS/VI:4656
1852) pullukır DS/V:3487
1853) pullukır DS/VI:4656
1854) pusarıklı [pusulu] DS/V:3492
1855) puslu kadeh DS/V:3492
1856) pusulu DS/V:3493
1857) pürçekli DS/V:3498
1858) pürçüklü (I) [pörçüyhlü, purçikli, DS/VI:4658
purçekli, pürçüyhlü, püsçüklü]
1859) pürçüklü (II) DS/VI:4658
1860) pürçüklü [pırçikli, picekli, piçekli, DS/V:3499
pirçekli, pirçikli, pirçüklü,
porçuklu, pörçüyhlü, puçikli,
purçekli, purçikli, purçuklu,
püçüklü, pürçekli (II), pürşüyhlü]
1861) pürlü (I) DS/V:3500
1862) pürlü (II) DS/V:3501
1863) pürlü yapraklı DS/VI:4658
1864) pürtüklü DS/V:3502
1865) püsenli (I) DS/V:3504
1866) püsenli (II) DS/V:3504
1867) püsküllü (I) DS/V:3504
1868) püsküllü (II) DS/V:3504
1869) püsürlü (<püsür>Rum.) DS/V:3504
1870) püsürlü DS/VI:4659
1871) püsürüklü (I) [püsrüklü, püsürlü] DS/V:3505
1872) püsürüklü (II) DS/V:3506
1873) pütürlü DS/V:3506
1874) renkli (<reng>Fars.) DS/V:3508
1875) saçaklı DS/V:3510
1876) saçaklı ağaç DS/VI:4661
1877) saçı pürçekli DS/V:3511
1878) saçımlı DS/V:3511

295
1879) sadıllı DS/V:3513
1880) sağılı [sağınlı] DS/V:3515
1881) sağlıcaklı DS/V:3516
1882) sağlıcaklı DS/VI:4664
1883) sağmalı bulut DS/V:3516
1884) sahratlı DS/V:3518
1885) sakallı bebek DS/V:3519
1886) sakametli DS/V:3519
1887) saklımlı DS/VI:4665
1888) saklu elbise DS/V:3518
1889) sallangaz (<salyangoz) DS/V:3529
(<*salya+lı koz; Gülensoy,
2007,s. 727)
1890) sallı DS/VI:4668
1891) sallı (I) DS/V:3529
1892) sallı (II) DS/V:3529
1893) sallı sartlı deli DS/V:3530
1894) sallı soplu DS/VI:4669
1895) sallısoplı DS/V:3530
1896) samarıklı DS/VI:4670
1897) samarıklı (I) DS/V:3533
1898) samarıklı (II) DS/V:3533
1899) sanakalı DS/VI:4671
1900) sandıklı DS/V:3538
1901) sanıralı DS/V:3539
1902) sanlı saplı DS/V:3540
1903) sannı DS/V:3540
1904) sanralı DS/V:3540
1905) sapılcΨ [sapılca] (<saplı) DS/V:3542
1906) sapılça (<saplı) DS/VI:4672
1907) saplı DS/VI:4672
1908) saplı [saplı ayak, sapli, suplu] DS/V:3543
1909) saplı karga DS/V:3544
1910) saplıca dindan DS/V:3543
1911) saplıcan DS/VI:4672
1912) saplıcatinton [saplıtinton] DS/V:3544
1913) saraylı DS/V:3545
1914) saraylı DS/VI:4673
1915) saretli/mes DS/V:3545
1916) sarıayaklı DS/V:3546
1917) sarıbuzgulu DS/V:3546
1918) sarmaşık sözlü DS/V:3549
1919) sataklı DS/VI:4675
1920) savatlı DS/V:3555
1921) savsalı DS/VI:4677
1922) sayılı fırtına DS/V:3561
1923) sazlı DS/VI:4679
1924) sebebli (<sebeb>Ar.) DS/V:3565

296
1925) seçkili DS/VI:4679
1926) seğli (I) DS/V:3568
1927) seğli (II) DS/V:3568
1928) seğli (III) DS/V:3568
1929) sekili (I) [sökülü] (<seki (V)) DS/V:3572
1930) sekili (II) DS/V:3572
(<*sēk+i+li; Gülensoy, 2007, s.
749)
1931) sekirdanlı DS/VI:4681
1932) sekli DS/V:3574
1933) sekli bağı DS/V:3574
1934) selli (I) DS/V:3579
1935) selli (II) [silli] DS/V:3579
1936) sennibenni DS/VI:4685
1937) sepli DS/VI:4686
1938) sepli (I) DS/V:3587
1939) sepli (II) DS/V:3587
1940) setikli DS/V:3595
1941) sevillibez DS/V:3596
1942) seymen haralı (<òÀre>Fars.) DS/V:3600
1943) seyricekli DS/VI:4689
1944) seğricekli (I) DS/V:3568
1945) seğricekli (II) DS/V:3568
1946) sezgili [sezişli] DS/V:3601
1947) sıdalı DS/VI:4689
1948) sıdalı (I) DS/V:3603
1949) sıdalı (II) DS/V:3603
1950) sığlı DS/V:3606
1951) sıklı DS/V:3608
1952) sılcarlı DS/VI:4691
1953) sıllı sıtırlı DS/V:3610
1954) sınangılı DS/VI:4691
1955) sınangılı [sınangullu, sınangulu, DS/V:3611
sınagılı, sinangili]
1956) sıracalı DS/VI:4692
1957) sırıklı DS/VI:4693
1958) sırıklı (I) DS/V:3618
1959) sırıklı (II) DS/V:3618
1960) sırlı DS/V:3619
1961) sırlı ufağı DS/V:3620
1962) sıtaralı [sıtralı] DS/V:3622
1963) sıylı DS/V:3628
1964) sızgılı [sızıòlı] DS/VI:4696
1965) sidikli DS/V:3631
1966) sidikli basma DS/V:3631
1967) sidikli göz DS/V:3631
1968) sifli DS/VI:4697
1969) siğinni zıbın DS/VI:4697
1970) silgilü DS/V:3636
297
1971) silimli DS/V:3637
1972) silli (I) DS/V:3637
1973) silli sitirli DS/V:3637
1974) sinçli DS/VI:4699
1975) sinekli DS/V:3641
1976) sinli yelek DS/V:3645
1977) sirke tatlısı DS/V:3648
1978) sirkeli sarımsaklı DS/V:3648
1979) sirli (<sır) DS/V:3648
1980) sirli sitilli DS/V:3648
1981) siyekli DS/V:3652
1982) siyli DS/V:3654
1983) somuruklu taş DS/V:3665
1984) sömek burunlu DS/V:3680
1985) söykeli DS/VI:4708
1986) sözleşüyhlü DS/VI:4708
1987) sudorlu DS/VI:4709
1988) sudurlu DS/V:3690
1989) sugünlüsü DS/V:3690
1990) suğlu DS/V:3691
1991) suleyli DS/VI:4709
1992) sulu (I) DS/V:3693
1993) sulu gaylan DS/V:3694
1994) sulu gumbat [suluca gümbet] DS/V:3694
1995) sulu sepkin [sulusepen, sulu DS/V:3695
sepkin, sulu zıpkın]
1996) sulu sıklam DS/V:3695
1997) sulu sineò DS/V:3695
1998) sulu sirke DS/V:3695
1999) suluca DS/V:3693
2000) suluca armut DS/V:3694
2001) suluğan (II) DS/V:3694
2002) sulukule DS/V:3695
2003) sulumeme ver- DS/V:3695
2004) sulusepen [sulusepkin, DS/VI:4709
suluserpgen]
2005) suluyoncası DS/VI:4710
2006) suluzırtlak DS/VI:4710
2007) suluzırtlak (I) DS/VI:4710
2008) suluzırtlak (I) [sulusıklam (I), sulu DS/V:3695
sırtlak, sulu zıplak]
2009) suluzırtlak (II) [suluzırtlan] DS/V:3695
2010) suluzırtlak (II) [suluzırtlan] DS/VI:4710
2011) suluzırtlak (III) DS/V:3695
2012) suluzırtlak (III) DS/VI:4710
2013) suluzırtlak (IV) DS/V:3695
2014) suluzırtlan (II) DS/VI:4710
2015) sumuçlu DS/V:3697
2016) sunturlu (I) DS/V:3699
298
2017) sunturlu (II) DS/V:3699
2018) sunturlu (III) DS/V:3699
2019) suòlı [suòli] DS/V:3691
2020) susak ağızlı DS/V:3702
2021) susak ağızlı DS/VI:4711
2022) susamlı (I) (<sīsÀm>Ar.) DS/V:3702
2023) susamlı (II) DS/V:3702
2024) sustalı (<susta>Rum.) DS/V:3703
2025) sutlüğen DS/V:3703
2026) süddü aş DS/V:3707
2027) südlü sarı DS/V:3707
2028) süflü DS/V:3707
2029) süflü DS/VI:4712
2030) süyümlü DS/V:3732
2031) sülüklü DS/V:3711
2032) sülüklü kavun DS/V:3711
2033) sülüklü pancar DS/V:3711
2034) sümsürüklü DS/V:3714
2035) sümüklü [sümüklü balığı] DS/V:3715
2036) sümüklü böcü [sümüklü böycü, DS/V:3715
sümüklü gengoz]
2037) sünetliot DS/V:3717
2038) süngerli (<sünger>Rum.) DS/V:3717
2039) sünlü DS/VI:4714
2040) sünnü DS/VI:4715
2041) sürekeli DS/V:3720
2042) sürekli (I) DS/V:3720
2043) sürekli (II) DS/V:3721
2044) sürmeli DS/V:3724
2045) süslühanım çiçeği DS/V:3727
2046) sütlü DS/V:3729
2047) sütlü DS/VI:4717
2048) sütlü bulamaç DS/V:3729
2049) sütlü goyun DS/V:3729
2050) sütlü göllü DS/V:3729
2051) sütlübiyan DS/V:3729
2052) sütlübuğday DS/V:3729
2053) sütlüce DS/V:3729
2054) sütlücen DS/V:3729
2055) süürlü DS/V:3730
2056) süyümlü DS/VI:4718
2057) şaflı (I) DS/V:3735
2058) şaflı (II) DS/V:3735
2059) şağınlı DS/V:3735
2060) şahinelli DS/V:3736
2061) şaklı DS/V:3739
2062) şamlı DS/V:3744
2063) şamatlu DS/V:3743

299
2064) şanlı [şannı] (<şÀn>Ar.) DS/V:3744
2065) şantaflı DS/VI:4721
2066) şapırdaklı yağmur DS/V:3745
2067) şarpıtlı DS/V:3752
2068) şataflı DS/VI:4723
2069) şataflı (I) [şatafalı] DS/V:3754
2070) şataflı (II) [şataratlı, şatavlu] DS/V:3754
2071) şavklı DS/V:3756
2072) şekerlirek (<şeker>Fars.) DS/V:3759
2073) şekli DS/V:3759
2074) şemikli DS/V:3761
2075) şenlikli DS/V:3763
2076) şepbeli DS/V:3763
2077) şepli çarık DS/V:3763
2078) şerbetli (<şerbet>Ar.) DS/VI:4725
2079) şerbetli (I) DS/V:3764
2080) şerbetli dil DS/V:3764
2081) şıbbıhlı DS/V:3767
2082) şılavlı DS/V:3769
2083) şıldıklı DS/VI:4726
2084) şıldırlı DS/V:3770
2085) şılgınlı DS/V:3770
2086) şınaetli DS/V:3781
2087) şıngırtılı DS/V:3771
2088) şıpırdaklı küpe DS/V:3772
2089) şıralı DS/V:3774
2090) şıralı DS/VI:4727
2091) şırlağanlı DS/V:3775
2092) şibikli DS/V:3777
2093) şibikli DS/VI:4728
2094) şibilli DS/VI:4728
2095) şikirdaklı DS/V:3779
2096) şimbilli DS/V:3780
2097) şirbitli [şirgilli, şirpitli] DS/V:3785
2098) şişli yağmur DS/V:3789
2099) şivli DS/V:3791
2100) şivlilik DS/V:3791
2101) şivşikli DS/V:3791
2102) şorutlu [şörüklü] DS/V:3794
2103) şörrüklü DS/V:3794
2104) tablı DS/V:3800
2105) taftallı DS/V:3801
2106) taftaòlı galmaò DS/V:3801
2107) tahaklı [tahalı] DS/V:3802
2108) tahtalı (<taòte>Fars.) DS/VI:4734
2109) tahtalı (I) DS/V:3805
2110) tahtalı (II) DS/V:3805
2111) tahtalı (III) DS/V:3805

300
2112) tahtalıçerken [tahtalıkuş] DS/V:3805
2113) tahtalımiskin DS/V:3805
2114) tahtalıtayyare DS/VI:4735
2115) takaklı DS/V:3807
2116) takgalıguç DS/VI:4735
2117) takırdaklı nalin DS/VI:4736
2118) takkalı (I) (<takke<tÀkiye>Ar.) DS/V:3812
2119) takkalı (II) DS/V:3812
2120) takkalıkuş DS/VI:4736
2121) talazlı gün DS/V:3816
2122) talvarlı DS/V:3818
2123) tamlı DS/VI:4738
2124) tanımalı hekat DS/V:3822
2125) tapalı laf DS/V:3825
2126) tapan ayaòlı DS/VI:4739
2127) taplı (I) DS/V:3829
2128) taplı (II) DS/V:3829
2129) taplı (III) DS/V:3829
2130) taplı (V) DS/V:3829
2131) taplu DS/VI:4741
2132) taraklı DS/V:3833
2133) tartalı DS/V:3837
2134) tartılı söz DS/V:3837
2135) taşaklı DS/V:3841
2136) taşlıoğlu buğdayı DS/V:3843
2137) tatlı DS/V:3846
2138) tatlı aş DS/V:3846
2139) tatlı bulamaç DS/V:3846
2140) tatlı çiit DS/V:3846
2141) tatlıçiş DS/VI:4744
2142) tatlıelması [tatlıgöbek] DS/V:3846
2143) tatlı yılan DS/V:3846
2144) tatlıcalık DS/VI:4744
2145) tatlıhamur DS/V:3846
2146) tatlıkabuk DS/V:3846
2147) tatlıkatık DS/V:3846
2148) tatlıkazık DS/V:3846
2149) tatlıkireç DS/V:3846
2150) tatlılık DS/VI:4744
2151) tatlımcak DS/V:3846
2152) tatlımiyan [tatlıbayram, tatlıbiyan, DS/V:3846
tatlıkökü]
2153) tatlısukayası DS/V:3846
2154) tatlıyara DS/V:3846
2155) tavlı (<tav>Fars.) DS/V:3849
2156) tavlı (I) DS/VI:4745
2157) tavlı (II) DS/VI:4745
2158) tavli [tavlu] DS/VI:4745

301
2159) tavıtlu mektup DS/V:3849
(<taahhüt<taèahhud>Ar.)
2160) tecekli DS/V:3858
2161) tefikli DS/V:3860
2162) teğli DS/V:3861
2163) tehküllü DS/V:3862
2164) tekerli kızak DS/V:3866
2165) tekhanelikalem DS/V:3867
2166) tekli DS/VI:4750
2167) tekli (II) DS/V:3868
2168) teklicen DS/V:3868
2169) tekliç DS/V:3868
2170) teklime DS/V:3868
2171) teknazlı DS/VI:4750
2172) teknelibağ [teknelibağa, DS/V:3868
teknelikurba]
2173) teküllü [tekürlü] DS/V:3869
2174) telehli (I) DS/V:3870
2175) telehli (II) DS/V:3870
2176) telehli (III) DS/V:3870
2177) telkırmalı işleme DS/VI:4751
2178) telli DS/VI:4751
2179) telli (I) DS/V:3874
2180) telli (II) [tilli (III)] DS/V:3874
2181) telli gelin DS/V:3874
2182) telli mantin DS/V:3874
2183) tellibaba [telliböcek] DS/V:3874
2184) tellice (I) DS/V:3874
2185) tellice (II) DS/V:3874
2186) tellice (III) DS/V:3874
2187) tellikuşak DS/V:3874
2188) telliminci DS/V:3874
2189) temekenli DS/VI:4752
2190) temesikli DS/V:3877
2191) temküllü [temekenli, temeküllü, DS/V:3876
temekkünlü]
2192) tenli DS/V:3882
2193) tentürüklü DS/V:3883
2194) tepeli DS/VI:4754
2195) tepeli toygar [tepelikuş, tibili (I), DS/V:3884
tipili]
2196) tepkili şaş- [teptili şaş-] DS/V:3887
2197) tepkili şaş- DS/VI:4754
2198) terbuşlu [terbüşlü, terpuşlu] DS/V:3890
2199) terefli çadır DS/V:3891
2200) terkeş gözlü DS/VI:4755
2201) tevküllü [tevkirli, tevkülü, DS/V:3903
tevkürlü]
2202) teyelli DS/V:3906
302
2203) tıfıllı (<tifl>Ar.) DS/V:3910
2204) tığlı (I) DS/V:3910
2205) tığlı (II) DS/V:3910
2206) tığlıla- DS/V:3910
2207) tıkınnı DS/VI:4760
2208) tıkırdaklı DS/V:3912
2209) tımbıllı DS/V:3914
2210) tımbıllı DS/VI:4760
2211) tıñsıraraklı DS/V:3918
2212) tırakalı DS/VI:4762
2213) tırakkalı [tırhalı] DS/V:3920
2214) tırakkalı saat DS/VI:4762
2215) tıraklı DS/V:3920
2216) tırıklı (I) DS/V:3921
2217) tırıklı (II) DS/V:3921
2218) tırıklı (III) DS/V:3921
2219) tırkeli DS/V:3924
2220) tırnağı karıncalı DS/V:3925
2221) tırnaklı pide DS/V:3927
2222) tırtırlı DS/VI:4763
2223) tırtlıeşki DS/V:3927
2224) tısgalı [tıskalı] DS/V:3927
2225) tıskalılık DS/V:3927
2226) tıvgalı DS/VI:4763
2227) tıyınçlı DS/V:3929
2228) tibilli DS/V:3930
2229) tifli DS/V:3930
2230) tilifli DS/VI:4764
2231) tilli DS/V:3934
2232) tilli ipi DS/V:3934
2233) tillice DS/V:3934
2234) timsirikli DS/V:3935
2235) tincikli DS/VI:4765
2236) tipi yüzlü DS/VI:4765
2237) tirbitli DS/V:3939
2238) tiz canlı DS/V:3944
2239) tohmürüklü DS/V:3946
2240) tokalıoğlu DS/V:3949
2241) tokmaklı/cığcık DS/V:3951
2242) tolalı DS/V:3954
2243) tolalı DS/VI:4769
2244) tongaylı DS/V:3961
2245) tongaylı DS/VI:4770
2246) tongralı DS/V:3961
2247) toòlucu DS/V:3946
2248) toplu (I) DS/VI:4771
2249) toplu (I) [taplu] DS/V:3966
2250) toplu (II) DS/V:3966

303
2251) toplu (II) DS/VI:4771
2252) toplu (III) DS/V:3966
2253) toplu (IV) DS/V:3966
2254) topluca DS/V:3966
2255) tokluman DS/V:3951
2256) topuklu DS/V:3967
2257) topuklu tiken DS/V:3967
2258) torba ciciyhli DS/VI:4771
2259) torbalı DS/V:3970
2260) toskaylı DS/V:3974
2261) toylu DS/V:3978
2262) tozaklı DS/V:3979
2263) töhmürüklü DS/V:3980
2264) töhmürüklü DS/VI:4774
2265) tökeli DS/V:3981
2266) töklü DS/VI:4774
2267) tökümlü olmaò (<döküm) DS/VI:4774
2268) töllü (I) DS/V:3982
2269) töllü (II) DS/V:3982
2270) töreli (I) DS/V:3985
2271) töreli (II) DS/V:3985
2272) törtlü DS/V:3986
2273) tuğlu DS/V:3988
2274) tutamaklı DS/V:4001
2275) tutamaklı DS/VI:4777
2276) tutarıklı DS/V:4001
2277) tuytuklu DS/V:4004
2278) tuzlu balgam DS/V:4005
2279) tuzluayran DS/V:4005
2280) tuzluca DS/V:4005
2281) tülü (I) (<tüy) DS/V:4010
2282) tülü (II) DS/V:4010
2283) tülü (III) DS/V:4010
2284) tülü (IV) DS/V:4010
2285) tülü tombak [tulutombak, DS/V:4011
turlutombak, tüğlütombalak, tülü
(III), tülüdombak, tülüdombalak,
tülüdömbelek, tülütombal,
tülütombal, tülüdombalak,
tülütonbak, tülütopalak,
tülütömbek]
2286) tülü tonton DS/V:4012
2287) tülübaba DS/V:4010
2288) tülübaş DS/V:4010
2289) tülüce (I) DS/V:4011
2290) tülüce (II) DS/V:4011
2291) tülüdavar DS/V:4011
2292) tülüdeve DS/V:4011
2293) tülümaya DS/V:4007

304
2294) tüllü (I) DS/V:4010
2295) tüllü (II) (<tür) DS/V:4010
2296) türeli DS/V:4015
2297) türlü DS/V:4016
2298) türlübohça DS/V:4016
2299) tüylübaba [tüylü barak] DS/V:4019
2300) tüylüce (I) DS/V:4019
2301) tüylüce (II) DS/V:4019
2302) tüylüdombalak DS/V:4019
2303) uçar akıllı (<èakl>Ar.) DS/VI:4022
2304) uçuk benizli DS/VI:4783
2305) uçuòlu DS/VI:4783
2306) uçurumlu DS/VI:4025
2307) udlu DS/VI:4783
2308) ufaklı DS/VI:4026
2309) uğraklı DS/VI:4028
2310) uğraklı DS/VI:4784
2311) uğralı DS/VI:4029
2312) uğralı toprak DS/VI:4029
2313) uğumlu DS/VI:4031
2314) uğumlu DS/VI:4785
2315) uğurlu DS/VI:4032
2316) uğurlu seki DS/VI:4032
2317) ulaçlı DS/VI:4033
2318) ulalı DS/VI:4034
2319) uluuslu DS/VI:4037
2320) umaçlı çorba DS/VI:4038
2321) umaçlı kete DS/VI:4787
2322) unnu helva DS/VI:4042
2323) unnu kaygana DS/VI:4042
2324) unnuca DS/VI:4042
2325) urumelli DS/VI:4788
2326) uslu DS/VI:4045
2327) uslu DS/VI:4789
2328) uslubiber DS/VI:4045
2329) usluebekömeci DS/VI:4045
2330) usluplu DS/VI:4045
2331) uslurak DS/VI:4789
2332) ustalıklı DS/VI:4045
2333) usturuplu [usturublu] DS/VI:4046
2334) utlu DS/VI:4048
2335) utlu DS/VI:4790
2336) utlu ol- DS/VI:4790
2337) uyar akıllı [uydum akıllı] DS/VI:4049
2338) uykulu DS/VI:4051
2339) uzunayaklı DS/VI:4055
2340) uzunguylu DS/VI:4055
2341) üçdemirli DS/VI:4058

305
2342) üçgüllü DS/VI:4793
2343) üçlü kalbur DS/VI:4059
2344) üçüzlü DS/VI:4059
2345) üdüber yüzlü DS/VI:4059
2346) ümüklü DS/VI:4067
2347) ünnü (I) DS/VI:4069
2348) ünnü (II) DS/VI:4069
2349) ünüklü DS/VI:4069
2350) üreğentili DS/VI:4070
2351) ürentili DS/VI:4070
2352) ürlü DS/VI:4071
2353) üsanlı DS/VI:4797
2354) üsgülü (I) DS/VI:4075
2355) üsgülü (II) DS/VI:4075
2356) üskülü DS/VI:4798
2357) üskülü (II) DS/VI:4076
2358) üskülü bez DS/VI:4076
2359) üsten kulplu DS/VI:4078
2360) üstü gapalı DS/VI:4078
2361) üstü kirli DS/VI:4078
2362) üvezli DS/VI:4800
2363) üzeri yüklü [üzerli] DS/VI:4087
2364) üzerli DS/VI:4801
2365) üzüm böyrülce [böğürlüce] DS/VI:4088
2366) üzümlü (I) DS/VI:4089
2367) vahlı DS/VI:4091
2368) vakıtlı DS/VI:4091
2369) varaşatlı [varaşatlı, varışlı] DS/VI:4093
2370) varımlı varışlı DS/VI:4093
2371) variyetli [vaòıtlı, varlı] DS/VI:4804
2372) vereceyhli DS/VI:4805
2373) verelli DS/VI:4097
2374) verelli DS/VI:4805
2375) vergili DS/VI:4805
2376) vergili (I) [varımlı, virgili (I)] DS/VI:4098
2377) vergili (II) [verimli (I), virgili] DS/VI:4098
2378) verimli (I) DS/VI:4098
2379) verimli (II) DS/VI:4098
2380) verüyhlü olmaò DS/VI:4806
2381) vızıklı DS/VI:4104
2382) virecekli DS/VI:4107
2383) vurğunnu DS/VI:4808
2384) yÀlı (<yağlı) DS/VI:4813
2385) yÀlıkara DS/VI:4813
2386) yÀlıkara çal- DS/VI:4813
2387) yabalı (I) DS/VI:4112
2388) yabalı (II) DS/VI:4112
2389) yabanlı DS/VI:4114

306
2390) yadımlı DS/VI:4116
2391) yağadılı [yağdılı, yağırlı] DS/VI:4118
2392) yağarlı (II) DS/VI:4118
2393) yağdalı DS/VI:4810
2394) yağdalı [yağdallı, yağtılı] DS/VI:4120
2395) yağınlı DS/VI:4121
2396) yağırlı (I) DS/VI:4122
2397) yağırlı (III) DS/VI:4122
2398) yağarnı [yaarnı, yağannı, yağınnı, DS/VI:4119
yağırnı, yanırlı (I), yÀrnı]
2399) yağlaş (<yağlı) DS/VI:4123
2400) yağlaş DS/VI:4810
2401) yağlı (I) DS/VI:4123
2402) yağlı (II) DS/VI:4123
2403) yağlı (III) DS/VI:4123
2404) yağlı balı DS/VI:4809
2405) yağlı balı olmaò DS/VI:4809
2406) yağlı ballı ol- [yağlı bağlı ol-, DS/VI:4123
yağlı balı ol-]
2407) yağlı boynuz DS/VI:4123
2408) yağlı buğday DS/VI:4123
2409) yağlı dürülü DS/VI:4124
2410) yağlı düzgü DS/VI:4124
2411) yağlı düzgün DS/VI:4124
2412) yağlı gözleme DS/VI:4124
2413) yağlı guyruk DS/VI:4124
2414) yağlı kara (I) [yÀlı kara] DS/VI:4125
2415) yağlı kara (II) DS/VI:4125
2416) yağlı kara (III) DS/VI:4125
2417) yağlı misir DS/VI:4125
2418) yağlı toprak DS/VI:4125
2419) yağlı üzlü DS/VI:4125
2420) yağlıca DS/VI:4123
2421) yağlıcak (I) DS/VI:4124
2422) yağlıcak (II) DS/VI:4124
2423) yağlıcı DS/VI:4124
2424) yağlıgöz DS/VI:4124
2425) yağlıısırgan DS/VI:4124
2426) yağlıkara DS/VI:4810
2427) yağlıkara hastalığı DS/VI:4125
2428) yağlımancar DS/VI:4125
2429) yağlıyaç DS/VI:4125
2430) yağlu ballu DS/VI:4125
2431) yağlufak DS/V:4125
2432) yağrınlı DS/VI:4126
2433) yağşagallelli DS/VI:4126
2434) yakalı (I) DS/VI:4129
2435) yakalı (II) DS/VI:4129

307
2436) yakalıklı DS/VI:4129
2437) yalabık dilli DS/VI:4134
2438) yaldızlı kaya DS/VI:4145
2439) yalınkollu DS/VI:4148
2440) yalınlı DS/VI:4148
2441) yallı (I) DS/VI:4149
2442) yallı (I) DS/VI:4813
2443) yallı (II) DS/VI:4149
2444) yallı (II) DS/VI:4813
2445) yallı (III) DS/VI:4149
2446) yallı (IV) DS/VI:4149
2447) yallı (V) DS/VI:4149
2448) yallı ballı DS/VI:4149
2449) yallıbaş DS/VI:4149
2450) yallım (<yÀr>Fars.) DS/VI:4150
2451) yalmanlı DS/VI:4150
2452) yalmannı DS/VI:4813
2453) yamalı DS/VI:4154
2454) yamalıklı DS/VI:4155
2455) yanaklı DS/VI:4161
2456) yaneçli DS/VI:4166
2457) yaneşli DS/VI:4166
2458) yañeşli DS/V:4815
2459) yangılı DS/VI:4815
2460) yangılı (I) DS/VI:4167
2461) yangılı (II) DS/VI:4167
2462) yangılı (III) DS/VI:4167
2463) yangınlı DS/VI:4168
2464) yangunlu (II) DS/VI:4168
2465) yañıllı, yanıllı DS/VI:4170
2466) yanırlı (II) DS/VI:4171
2467) yanıyivli DS/VI:4171
2468) yannı (I) DS/VI:4174
2469) yaòuşlu DS/VI:4128
2470) yaòuşlu DS/VI:4811
2471) yapılı DS/VI:4179
2472) yapmacıklı DS/VI:4181
2473) yaraklı DS/VI:4182
2474) yarannı DS/VI:4183
2475) yaraşlı DS/VI:4183
2476) yardanlı DS/VI:4183
2477) yarenlikli DS/VI:4184
2478) yarlığan (I) DS/VI:4189
2479) yarlığan (II) DS/VI:4189
2480) yarpuzlu çorba DS/VI:4191
2481) yasanlı DS/VI:4194
2482) yasdı (II) (<yaslı) DS/VI:4194
2483) yasdılıò DS/VI:4194

308
2484) yasdıòlı konuş- DS/VI:4194
2485) yaslı (I) DS/VI:4196
2486) yaslı (II) DS/VI:4196
2487) yaslıçavak DS/VI:4817
2488) yaslıağaç DS/VI:4196
2489) yaslıbalaban DS/VI:4196
2490) yassı yağarnı [yassı yağrınlı] DS/VI:4197
2491) yaşdı DS/VI:4199
2492) yaşmaklı DS/VI:4200
2493) yaşmaklı şeytan DS/VI:4200
2494) yatılı DS/VI:4203
2495) yatımlı (I) DS/VI:4203
2496) yatımlı (II) DS/VI:4203
2497) yatlı DS/VI:4203
2498) yatlıyabancı [yatlu] DS/VI:4204
2499) yatlu (I) DS/VI:4204
2500) yavrulu tavuk DS/VI:4208
2501) yavuklu DS/VI:4818
2502) yavuòlu, yavuklu [yalıklı] DS/VI:4209
2503) yayık ağızlı DS/VI:4212
2504) yaylı (I) DS/VI:4214
2505) yaylı (II) DS/VI:4214
2506) yaylıtoplu DS/VI:4215
2507) yaylu DS/VI:4215
2508) yazgılı DS/VI:4218
2509) yazılı (I) DS/VI:4218
(<yaz-ı+lı; Gülensoy, 2007, s.
1103)
2510) yazılı (II) DS/VI:4218
2511) yazılı incir DS/VI:4219
2512) yedekli DS/VI:4222
2513) yeğin akıllı DS/VI:4226
2514) yeğli (I) DS/VI:4227
2515) yeğli (II) DS/VI:4227
2516) yehli DS/VI:4230
2517) yeleli kurt DS/VI:4235
2518) yelli (I) DS/VI:4239
2519) yelli (III) DS/VI:4239
2520) yelli (IV) DS/VI:4239
2521) yelli (V) DS/VI:4239
2522) yelli boyun DS/VI:4239
2523) yelli dizgin DS/VI:4239
2524) yelligen DS/VI:4821
2525) yellü yetüklü DS/VI:4821
2526) yelpikli DS/VI:4241
2527) yenikli [yinikli] DS/VI:4248
2528) yenli [yenlicek] DS/VI:4822
2529) yenni [yenli (II)] DS/VI:4250

309
2530) yerincekli DS/VI:4253
2531) yerküpelisi DS/VI:4255
2532) yerli DS/VI:4255
2533) yerli yerince DS/VI:4255
2534) yerlice DS/VI:4255
2535) yerliğen DS/VI:4255
2536) yetemeli (I) DS/VI:4258
2537) yetli DS/VI:4261
2538) yeylik ahıllı DS/VI:4263
2539) yıldızlıkır DS/VI:4270
2540) yıllığıç [yıllıgıç] DS/VI:4273
2541) yidicanlı (<yedi) DS/VI:4278
2542) yiğli (II) DS/VI:4279
2543) yilli DS/VI:4279
2544) yillikli DS/VI:4279
2545) yimekli DS/VI:4280
2546) yirikli (I) DS/VI:4281
2547) yivli (I) DS/VI:4286
2548) yivli (II) DS/VI:4286
2549) yoklu DS/VI:4289
2550) yoklu düş- DS/VI:4289
2551) yolaklı DS/VI:4825
2552) yollu (I) DS/VI:4292
2553) yollu (II) DS/VI:4292
2554) yollu (IV) DS/VI:4292
2555) yollu olmaò DS/VI:4293
2556) yollu olmaò DS/VI:4825
2557) yom ağızlı DS/VI:4294
2558) yordamlı (I) [yoldamlı, yondemli, DS/VI:4299
yordamlı]
2559) yordamlı (II) DS/VI:4299
2560) yordanlı DS/VI:4299
2561) yöndemli DS/VI:4307
2562) yöndemli DS/VI:4826
2563) yönetli DS/VI:4309
2564) yönlü (II) DS/VI:4308
2565) yönlü gel- DS/VI:4308
2566) yönnü DS/VI:4309
2567) yöntemli [yöndemli, yördemli] DS/VI:4309
2568) yuğrüklü DS/VI:4314
2569) yularlı DS/VI:4316
2570) yumuò gözlü DS/VI:4827
2571) yüğrüklü (I) DS/VI:4328
2572) yüğrüklü (II) DS/VI:4328
2573) yüklü (I) [yüklü] DS/VI:4330
2574) yüklü (II) DS/VI:4330
2575) yülekli DS/VI:4331
2576) yülekli [yülÀli] DS/VI:4828

310
2577) yünetli DS/VI:4333
2578) yünlü DS/VI:4333
2579) yüreği dağlı DS/VI:4334
2580) yürümlü DS/VI:4336
2581) yüzlü DS/VI:4339
2582) zağlı (I) DS/VI:4830
2583) zağlı (I) [zığlı] DS/VI:4344
2584) zağlı (II) DS/VI:4345
2585) zağlı (III) DS/VI:4345
2586) zağlı (III) DS/VI:4830
2587) zağlı (IV) DS/VI:4345
2588) zağlı (V) DS/VI:4345
2589) zağlı, zağlı (II) DS/VI:4830
2590) zamturaklı DS/VI:4348
2591) zaplı DS/VI:4831
2592) zardaklı DS/VI:4351
2593) zarlı (I) DS/VI:4351
2594) zarlı (II) DS/VI:4351
2595) zarplı DS/VI:4832
2596) zarplı (I) [zaplı, zarplı, zıraplı] DS/VI:4352
2597) zarplı (II) DS/VI:4352
2598) zartalaklı [zartaklı, zartanaklı, DS/VI:4353
zartaraklı]
2599) zavraklı (I) DS/VI:4355
2600) zavraklı (II) DS/VI:4355
2601) zavraòli DS/VI:4833
2602) zavullu DS/VI:4355
2603) zavzaklı DS/VI:4355
2604) zaylı (<zaplı) DS/VI:4833
2605) zehirri (<zehr>Fars.) DS/VI:4358
2606) zelleli DS/VI:4360
2607) zepli DS/VI:4363
2608) zerpli [zerfli] DS/VI:4835
2609) zeyinli (<zihin) DS/VI:4365
2610) zeylı DS/VI:4365
2611) zeylimen DS/VI:4835
2612) zıbıklı DS/VI:4366
2613) zıbuklu DS/VI:4368
2614) zıkkılı DS/VI:4369
2615) zılgıdlı DS/VI:4836
2616) zılkıtlı DS/VI:4370
2617) zıpçıklı DS/VI:4376
2618) zırbıtlı DS/VI:4378
2619) zırtlan dişli DS/VI:4383
2620) zıvgarlı DS/VI:4384
2621) zibilli DS/VI:4387
2622) zifirli (<zefir>Ar.) DS/VI:4387
2623) zilli (<zil>Fars.) DS/VI:4840

311
 2624) zilli (I) [zilli maşa (II), zilli DS/VI:4389
orospı]
2625) zilli (II) DS/VI:4389
2626) zilli (III) DS/VI:4389
2627) zillimaşa (I) DS/VI:4389
2628) zilliyi kır- DS/VI:4389
2629) zivtli (I) DS/VI:4392
2630) zivtli (II) DS/VI:4392
2631) zobranlı DS/VI:4393
2632) zonturlu DS/VI:4396
2633) zunturlu kel DS/VI:4403
2634) zopalı DS/VI:4397
2635) zorlu (I) [zollu, zoylu] DS/VI:4398
2636) zorlu (II) [zorlu topuzlu] DS/VI:4398
2637) zorlu (III) DS/VI:4398
2638) zorlu [zollu] DS/VI:4843
2639) zumzum sakallı DS/VI:4403
2640) ΨtΨvinli DS/III:1798

1.1.99. +LIK / +LUK

Türkçede eskiden bu zamana kadar kullanılan en işlek isimden isim yapım
eklerinden biridir. “Genel olarak isimlerden ve sıfatlardan soyut ve somut isimler
yapar.” (Zülfikar, 2011, s. 110). Ayrıca sıfat görevli sözcükler de yaptığı görülür.
Ekin “Asıl işlevi, eklendiği kelimeye “tahsis, bir şey için” anlamı veren adlar
türetmektedir.” (Korkmaz, 2017, s.135). Yazı dilinde birçok işlevi olan ekin,
başlıca görevleri şunlardır:

Bir şeyi, bir şey için ayırma anlamı veren isimler yapar: elbiselik,
hediyelik, ömürlük, salatalık, yemeklik vb.

Nitelik belirten adlar yapar: ağalık, erkeklik, güzellik, kadınlık, küçüklük

vb.

Nesnenin bulunduğu yerin adını yapar: ayakkabılık, çöplük, kitaplık

odunluk, taşlık vb.

Nesnenin yetiştiği yerin adını yapar: çamlık, fındıklık, dutluk, elmalık,

söğütlük vb.

Ülke ve ilçe adları yapar: Arnavutluk, Birleşik Arap Emirlikleri; Ayvalık,

Gemlik, İncirlik, Susurluk (<su sığırlık), Yumurtalık vb.

312
 Araç-gereç adları yapar: anahtarlık, gözlük, kulaklık, şekerlik, tuzluk vb.

Giysi isimleri yapar: ellik, önlük, gecelik, gelinlik, yağmurluk vb.

Akrabalık adlarından üveylik anlamlı adlar türetir: analık, babalık, evlatlık,

oğulluk vb.

Huy ve karakter belirten adlar yapar: alçaklık, cömertlik, haylazlık,

nankörlük, yaramazlık vb.

Meslek adını, uğraş alanı adı yapar: balıkçılık, çöpçülük, doçentlik, işçilik,
öğretmenlik vb.

Bir görüş ve inanış adı yapar: Atatürkçülük, ırkçılık, ilerigörüşlülük,

sömürgecilik, Türkçülük; Müslümanlık, Hristiyanlık, Ortadoksluk, Şamanlık,
Yahudilik vb.

Rütbe ve makam adları yapar: bakanlık, başkomutanlık, generallik,

muhtarlık, sultanlık vb.

Soyut adlar yapar: cimrilik, çocukluk, kıskançlık, kölelik, soğukluk vb.

Renk adlarına gelir: beyazlık, karanlık<karanguluk, kızıllık, sarılık,

yeşillik vb.

İkileme şeklinde adlar yapar: azlık çokluk, birlik beraberlik, güllük

gülistanlık, günlük güneşlik vb.

Sayı adlarından yeni adlar türetir: beşlik, binerlik, binlik, on binlik, yüzlük
vb.

Birim bildiren adlar yapar: adımlık, dönümlük, kiloluk, litrelik, metrelik

vb.

Zaman belirten sıfat ve adlar türetir: aylık, haftalık, günlük, yıllık,

yüzyıllık vb.

Terim yapma özelliği de vardır: aralık (eko.-fiz.-müz.-sp.), beylik (tar.),

birlik (ask.-ed.-fel.-müz.), dirlik (tar.), eşlik (müz.), gerilik (ruh.), kişilik (topl.),
korkuluk (den.), kulluk (tar.), günlük (ed.), ikilik (müz.) vb.

313
 Ağızlarda daha çok ad yapar. Yer adı ve iş adı yapma özelliği dikkat çeker.
Bunun dışında birçok soyut ve somut adın oluşumunda kullanılır. Az da olsa sıfat
yapar.

araç-gereç adı yapar: arkalık (I) “6.Bir çeşit sepet”, aşkılık “bir çeşit
anahtar”, ataşlık “1.Kibrit. 2.Çakmak”, birlik “küçük testi”, cibinlik “şemsiye” vb.

zaman adı yapar: alaguşluk “öğleden önceki zaman”, aralık (II) “2.Salı
günü”, avaralık (II) “yağmurlu, rüzgarlı gün”, buğunukluk “hava basıncının
azaldığı zaman”, dandarlığı “tan vakti, gün ağardığı zaman” vb.

yemek vakti adı yapar: akşamlok, akşamlık “akşam yemeği”, anaştalığ,

anaştalıò “sabah kahvaltası”, dünyalık “sahur yemeği”, ertelik “sahur yemeği”,
guclug yeme “sabahın ilk saatlerinde yenen yemek” vb.

bitki adı yapar: ballık (I) “ballıbaba”, benlik (III) “kırlarda yetişen, dikenli
ve sarı çiçekli bir ot”, buzağılık “1.Dağda, taşların arasında biten, çayıra benzeyen
bir ot.”, çıtlık (I) “çitlembik”, güllük (I) “eğreltiotu”, semizlik “semiz otu” vb.

sebze adı yapar: çöplük kabağı “sakız kabağı”, gırògünnüyh “kahverengi bir
çeşit fasulye”, goğlük “yeşil soğan”, holluk (III) “pancar”, oymalık “dolmalık
biber”, şarlık “havuç” vb.

meyve adı yapar: allik taması “küçük ve tatlı bir çeşit erik”, hecelük “ekşi
bir çeşit elma”, karalık (I) “bir çeşit üzüm”, karasuluk (II) “beyaz, sulu bir cins
üzüm”, sultandimlik “kırmızımtırak, yemelik, tadı güzel bir çeşit üzüm” vb.

tahıl adı yapar: çevlük (III) “pirinç”, hırılık “ince bulgur, düğürlük”,
yapraklık (I) “dolmalık ince bulgur”, yemlik (III) “yem olarak kullanılan tahıl” gibi.

buğday adı yapar: alyazlık “kellesi dört sıra olarak olgunlaşan sarı buğday”,
gündüyh “güzün ekilen buğday”, kırklık (II) “kırk günde yetişen bir çeşit kırmızı
buğday”, pinavunluò “yarma, bulgur yapmak için ayrılan iyi çeşit buğday”,
sarıyazlık “az taneli ak buğday” vb.

hayvan adı yapar: bellik (III) “2.Kulakları kıvrık koyun.”, etlik (I)
“2.Buzağı.”, haylık “deve”, güllük (III) “beygir, at”, gemlik (II) “Dövene koşulacak
çağa gelmiş öküz, manda” vb.

314
 hayvan yavrusu adı yapar: emilik (I) “bir haftalık keçi yavrusu”, piçlik (II)
“köpek yavrusu”, pillik (I) “yeni doğmuş buzağı”, zillik (II) “balık yavrusu” vb.

kuş adı yapar: cırtlık (I) “ağaçkakan”, çilkeklik “bıldırcın”, çomarlık “çoban
aldatan kuşu”, dikguluk “baykuş”, gonguluk “baykuş” vb.

organ adı yapar: akilik (I) “omurilik”, bokluk (I) “2.İşkembe”, çevlik (VI)
“kalın bağırsak”, çocukluk “döl yatağı”, fırtılık “2.Burun”, havalık “balıklardaki
solungaç” vb.

hastalık adı yapar: adı bellisiz<adı belgülügsüz “verem”, beklik (III) “peklik,
kabızlık”, dışarlık (II) “sara hastalığı”, güzellik “şark çıbanı”, hortlik “boğazda
çıkan ur” vb.

giyecek adı yapar: adamlık (I) “düğün ve bayramlarda giyilen elbise,

yabanlık”, arkalık (I) “2.Ceket.”, bağırdanlık “yörük kadınlarının giyim eşyası”,
bizlik (II) “iç donu”, derelik (II) “üç etekli kadın elbisesi” vb.

başörtüsü adı yapar: baş cauluk “başörtüsü”, cibinnik (II) “gelin başörtüsü”,
namazlık (II) “başörtüsü, tülbent”, öslük “şala benzer bir çeşit başörtüsü”, suluk
(XII) “kadınların başlarına örttükleri çevre” vb.

takı adı yapar: alınlık “3.Kadınların alınlarına taktıkları altın ya da gümüşten

süs eşyası.”, gıdıklık “gerdanlık”, kulaklık “küpe”, saçlık (I) “1.Örülmüş saçlara
takılan gümüş, altın para ya da saçak.”, sucukluk “kurdele üstüne tek ya da çift sıra
altın dizilmiş uzunca kolye” vb.

makyaj malzemesi adı yapar: aklık (I) “1.Pudra, düzgün”, enniyh “1.Allık.
2.Ruj.”, evlik “allık”, gızıllık “hanımların dudaklarına ve yanaklarına sürdükleri
kızıl renk”, yanaklık (I) “allık” vb.

oyun adı yapar: analık (II) “bir çeşit çocuk oyunu”, çiftelik “bilye oyunu”,
çillik (II) “körebe oyunu”, düllük (I) “çelik çomak oyunu”, ikilik “bir çeşit aşık
oyunu” vb.

hava durumu bildiren ad yapar: çıkırıldızlık “açık hava”, çeperli (I)

“yağmurlu, çamurlu hava”, çipillik (II) “yağmurlu, çamurlu hava”, girennik “açık,
güzel hava”, künkülük “puslu hava” vb.

315
 akrabalık-yakınlık adı yapar: atalık (I) “1.Kayınbaba.”, emilik (II) “üvey
amca”, ev şenliği “bir kimsenin karısı, eşi”, oğulluk “3.Damat.”, uluca<ullugca
“1.Ana baba” vb.

ölçü bildiren ad yapar: ağızlık (I) “3.Su ölçü birimi.”, batmanlık “bir batman
ağırlığında”, bi çΨynemnik “bir kez çiğnenecek büyüklükte, çiğnemlik”, bi yalamlık
“bir yalayışta bitecek kadar az”, çiplik (III) “baş ve işaret parmaklarının arasındaki
açıklıktan ibaret olan bir ölçü” vb.

ücret adı yapar: ağırlık “başlık parası”, gömülmeklik “ölüm olaylarında,

ölüyü kaldırmak için sarfedilen para”, güdülük (I) “çobana verilen para”, öğrencelik
(II) “ücretle tutulan öğretmene verilen para”, yüzdelik “yüzdelik hesabıyla ödenen
ücret ya da vergi” vb.

hediye adı yapar: akdarmalık “Kuran”ı hatmeden öğrencinin hocaya verdiği

hediye”, askılık “oğlandan, kıza gönderilen nişan hediyeleri”, baba yolluğu
“düğünde oğlan evinin, kızın babasına aldığı hediye”, dünürbaşlılık “kız isteyen
kimseye verilen hediyeler”, ebelik (I) “doğum yaptıran ebe kadına verilen armağan”
vb.

dolap adı yapar: koçıralık “kiler, yiyecek dolabı”, sütlük (I) “süt soğutmaya
yarayan, yemek saklanan bir çeşit dolap”, tavalık (I) “1.Duvar içine oyulmuş
kapaksız dolap.”, yemlik (VII) “içine yatak konulan bir çeşit dolap, yüklük” vb.

raf adı yapar: karalık (II) “raf”, kirişlik (I) “raf”, küstürülük “oda kapısının
üstündeki raf”, şerbetlik (II) “oda duvarında oyularak yapılmış küçük raf”, taşlık
“sergen, raf” vb.

ip adı yapar: furmaşlık “1.Pamuk ipliği.”, gabalık (II) “kilim dokumakta

kullanılan kalınca ip”, güzü ipliği “ağ ipliği”, ilmelik “halı dokurken ilmek için
hazırlanmış, renkli ve yumuşak, eğrilmiş iplik”, uçluk “bir sap iplik ya da kısa ip”
vb.

tören adı yapar: bellik (II) “1.Nişan merasimi.”, görüşmelik “nişan töreni”,
müştülük “kutlama töreni”, şirincelik “nişan için yapılan şerbet töreni” vb.

birleşik ad yapar: ağız tatlılığı “nişan töreninden sonra oğlan tarafından

davetlilere içirilen şerbet veya kahve”, aralık dölü “piç”, el gölgeliği (III) “tezkere,

316
mektup”, öğsüzyamalığı “lapa lapa yağan kar”, şakga şenniyh “kalabalık, gürültü”
vb.

Ekin en önemli işlevlerinden biri yer adı yapmaktır. Bunlar da kendi

içerisinde şu alt başlıklar içerisinde incelenebilir:

ağaçlık yer adı yapar: asartmalık “koruluk, ağaçlık”, balgamlık “2.Sık

ormanlık, çalılık, fundalık yer.”, baltalık “kesmek için ayrılan orman, koru”,
dalgıçlık “sık ağaçlı yer, koru”, dorukluk (I) “genellikle çam, köknar, ardıç
fidanlarından meydana gelen orman, fidanlık” vb.

araç gereç yeri adı yapar: bardaklık (I) “evlerin duvarlarında bardak koymak
için yapılan raf”, garsambalık “2.Gereksiz eşya deposu”, gerenlik (III) “evlerde
öteberi koymak için duvarlarda açılan geniş girintili yerler”, sütlük “süt kaplarının
konulduğu yer” vb.

bahçe adı yapar: almalık (I) “2.Elma bahçesi.”, çitenlik “bahçe, avlu,
sebzelik”, diblik (I) “dere kenarındaki bahçe, tarla”, hasıllık “2.Bahçe.”, şennik (II)
“sebze bahçesi” vb.

çalılık yer adı yapar: çıtraklık “fundalık, çalılık”, çitirlik “sık çalılık”,
dırgalık “geçilemeyecek kadar sık çalılık”, gırıntuluk “çalılık”, guyalık (I) “çalılık,
ardıçlık”, pereselik “çalılık” vb.

çamaşır yıkama yeri adı yapar: geceklik “çamaşır yıkanan yer, çamaşırlık”,
kesilik<kiyesilik “çamaşırlık”, sıvatlık “giysi yıkanan yer, yunaklık”, yanaklık (II)
“çamaşır yıkanan yer”, yümelik “köyde çamaşır yıkanan yer” vb.

çöplük adı yapar: gübürlük “çöplük”, hafyalık “çöplük”, kömzeklik

“çöplük”, küllük (I) “1.Kül ve süprüntü atılan yer, çöplük”, küngelik “çöplük” vb.

depo yeri adı yapar: ahbunluk, aòbunluk “gübre konulan yer, gübrelik”,
başmaklık (II) “2.Gübre biriktilen yer.”, ceferlik “2.Ahırlarda saman, ot vb. konan
kafesli tahta bölme.”, çevlik (IV) “samanlık”, fışkılık “gübrelik” vb.

evde yer adı yapar: abdeslik “1.Evlerde el, yüz ve bulaşık yıkanan yer.”,
ayazlık “mutfak”, buğuluk “hamam, hamamlık”, güllük (II) “yüznumara”, günlük
(II) “balkon, seren” vb.

317
 fundalık yer adı yapar: gırbalık “fundalık”, gafulluk “fundalık”, kellik
“fundalık”, pelesentelik “sık ormanlık, çalılık, fundalık” vb.

hayvan yeri adı yapar: arılık “arı kovanlarının bulunduğu yer, yapı.”,
buzağılık “3.Buzağı koymaya mahsus yer.”, danalık “1.Ahırlarda buzağıları
koymak için yapılan yer.”, davarlıh, davarlıò “koyun ve keçilerin yattığı ahır”,
guzuluk “küçük kuzuların kapatıldığı yer” vb.

mezarlık adı yapar: hıdırlık “mezarlık”, ölülük “mezarlık”, sinlik

“mezarlık”, türbelik “mezarlık” vb.

odunluk adı yapar: ağlık “odun yığılan yer, odunluk”, antlık “odunluk”,
haymalık “2.Odunluk”, omculuk “odunluk”, şahanelik “odalardaki küçük
odunluk”, zağarlık “evde odun konulan yer, odunluk” vb.

sulak yer adı yapar: becenelik “bataklık”, berdelik “sazlık, bataklık”,

bıcırganlık “çamurlu yer”, çayrampalık “sulak bataklık yer”, çepellik (I) “çamurlu,
kirli yer” vb.

tarla adı yapar: arpalık (III) “2.Arpa tarlası.”, baklalık “2.Fasulye tarlası”,
başlık (VIII) “hissesiz, müstakil tarla”, çöplük “evin yanındaki tarla”, havuçluk
“sebze tarlası” vb.

ürünün çok bulunduğu yer adı yapar: cücüllük “cücül mantarının çok
bulunduğu bölge”, çarşırlık “çarşır otunun bol olduğu yer”, çirişlik “çiriş otunun
çok yetiştiği yer”, murtluk “mersin ağacının çok bulunduğu yer”, pirenlik “süpürge
çalısı yetişen yer” vb.

yiyecek deposu yeri adı yapar: batıkanlık “kışlık meyve ve sebzelerin

saklandığı yer”, bocüklük “elma dizilen yer”, haklık (III) “1.Tahıl ambarı.”, unnuk
“ambar, kiler, kiler”, yerlik “kiler” vb.

diğer bazı yer adı yapımları şunlardır: açmalık (II) “ormandan açılan yer”,
ağdalık “1.Üzüm sıkılan ve pekmez yapılan yer, şırane.”, asarlık “tarihi yıkıntıların
bulunduğu yer”, bulgurluk “bulgur yapılan yer”, çiğitlik “fidanlık”, düdenlik
“tarıma elverişli olmayan yer”, killik (II) “kil çıkarılan yer” vb.

Ekin önemli özelliklerinden birisi de soyut ad yapımıdır.

318
 acelecilik anlamlı ad yapar: emiceklik (II) “acelecilik”, evecenlik
“acelecilik”, evginlik “ivecenlik”, selçukluk “evecenlik” gibi.

gevezelik anlamlı ad yapar: ağız kavaflığı “gevezelik”, calkazanlık

“gevezilik”, dıngırtılık “gevezilik”, dırdırcılık “gevezilik”, hacaluh “boşboğazlık”
vb.

inatçılık anlamlı ad yapar: dikdurukluk “inatçılık, serkeşlik”, kartlık

“inatçılık”, kaykılık “dikkafalılık, direngenlik”, öngüllük “inatçılık”, yanazlık
“terslik, inatçılık” vb.

mızıkçılık anlamlı ad yapar: ağlazlık “mızıkçılık, oyunbozanlık”, bozağanlık

“bozgunculuk, geçimsizlik, mızıkçılık”, cığızlık “1.Mızıkçılık.”, özüncülük
“oyunbozanlık”, vızıkcılık “mızıkçılık” vb.

tembellik anlamlı ad yapar: ayarlık “tembellik”, ızgarlık “tembellik”, kızıllık

(II) “1.Tembellik”, lovantalık “tembellik, işsiz güçsüzlük”, püsürlük “tembellik”
vb.

yaramazlık anlamlı ad yapar: cızbüzüklük “huysuzluk, yaramazlık”,

heşerilik “yaramazlık, arsızlık”, pijlik “yaramazlık, eğitimsizlik”, şarkadalık
“haylazlık, yaramazlık”, tecavuzluk “haylazlık, yaramazlık” vb.

sıfatı ad yapma özelliği vardır: algınlık “düşmanlık, garazlık”, bungunluk,

bungunluk “2.Sıkıntı, dargınlık. 3.Baygınlık.”, caygınlık “kararsızlık”, dirilik (II)
“irilik, büyüklük”, duzsuzluk “yavanlık, bencillik”, yedekçilik “dalkavukluk” vb.

diğer bazı soyut ad yapımları şunlardır: bokluk (II) “kötülük, bozukluk”,

çekintilik “utangaçlık”, dozdozluk “kabadayılık”, kızaklık “sinirlilik, kızgınlık”,
ozancılık “şakacılık”, ötrükçülük “yalancılık” vb.

+lık eki “… meslek dalında veya iş kolunda yapılan işin adını

karşılamaktadır.” (Zülfikar, 2007, s. 85). Ağızlarda geçen iş adları, TDK Sözlük’te
geçen iş adlarına göre daha azdır. Ağızlarda bu yapıyla oluşturulmuş iş adlarından
bazıları şunlardır.

hayvancılıkla ilgili iş adı yapar: buruculuk, burukçuluk “tosun ve boğaları

burma işi”, gatırcılık “At, eşek ve katırlarla yük taşıyarak yapılan alış veriş”,

319
güdücülük “çobanlık”, kürtüncülük “semer ve palan yapma işi”, şatafçılık “aygır
dişiye aşarken elle yardım etme”, yollukçuluk “her seferi için ücret karşılığı,
hayvanıyla yük taşıma işi” vb.

sanat olan iş adı yapar: açkıcılık “derileri parlatma sanatı”, cilcilik (I) “sepet
ve hasır dokuma sanatı”, duvakcılık “tandır üzerine sert ve yassı taştan kapak
yapma sanatı”, parmakcılık “bağ, bahçe çevresine ağaçtan parmaklık yapma sanatı”
gibi.

ticaretle ilgili iş adı yapar: bastacılık “sergicilik, pazarlarda basta kurarak

yapılan satış”, köycülük “çerçilik”, kütükçülük “kereste alım satımı”, mazıcılık
“2.Tabaklıkta kullanılan mazıyı satma işi.” gibi.

yasa dışı iş adı yapar: algıncılık “hırsızlık”, ayıngacılık “tütün kaçakçılığı”,

böcekçilik “pezevenklik”, çeliklik “hububat faizciliği”, eğrilik “hırsızlık” vb.

birleşik yapılı iş adı yapar: ala avcılığı “bir çeşit keklik tuzağı olan ala ile
yapılan avcılık”, dikici ustalığı “ayakkabıcılık”, kolluk bekçisi “polis, inzibat”,
kükürt kibritçiliği “kükürdü eritip pamuk ipliği üzerine dökerek kibrit yapma işi”
vb.

diğer bazı iş adları şunlardır: dorakçılık “yoğurt süzmek için taştan süzgeç
yapma işi”, ellik (IV) “2.Tercüman”, köşkerlik “eskicilik”, naşallık “büyücülük”,
sınıkçılık “kırık ve çıkık kemikleri yerine getirip sarma, bağlama becerisi”,
yörecilik “değirmencilik”, zencircilik “gardiyanlık” vb.

Ek, ada oranla daha az sıfat yapar. Bu sıfatlardan bazıları şunlardır.

sıfat yapar: alaylıklı “şatafatlı, gösterişli”, bişümelik “pişmeye elverişli”,

çomuluk “yığılı, kümeli, yığın”, dışarlıklı “yabancı, başka memleketli”, doñuzluk
“loş, bomboş”, vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: cırtlık (V) “küçük, cüce”, cindilik “ince
yapılı”, gafurluk (II) “sıska, hastalıklı”, gınnık “bodur, cüce”, hürülük (II) “uzun
kafalı”, tombilik “şişmanca, tombul” vb.

320
 kişilik özelliği belirten sıfat yapar: benlikli “bencil”, dilliksiz<dirliksiz
“geçimsiz, huysuz”, başarılıklı “başarılı, becerili”, elliği kıt “görgüsüz”, piçlik (I)
“uyuşuk, tembel”, yanı yönü belli(g)siz “kalleş, güvenilmez” vb.

hava durumu belirten sıfat yapar: çilepelik “çisentili”, dumansılık “hafif sisli
ve dumanlı”, ılımannık “ılık (hava)”, pünkülük “sıcak, durgun, bunaltıcı (hava
için)”, sımarlık “kapalı, yağmurlu, bulutlu”, yağaşlık “sürekli yağmurlu, yağışlı”
gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dıh 1) abdaslık DS/VI:4406 (2639)

+dıò 2) abdaslık (<Àb>Fars. + dest) DS/I:16
+dik 3) abdestlik (II) DS/I:17
+diyh 4) abdeslik [abdestlik (I), abtaslık, DS/I:16
abdaslık, aptastlık]
+duh 5) abunluk DS/I:34
+duò 6) acı delikanlılık DS/I:45
+dük 7) acızlıḫ (<èacz>Ar.) DS/I:54
+düyh 8) Àçalık DS/I:57
+lığ 9) açkıcılık DS/I:60
+lıh 10) açkılık DS/I:60
+lıò 11) adamılık (I) (<Àdem>Ar.) DS/I:63
+lık 12) adamılık (II) [adamlığ] DS/I:63
+lig 13) adamlık (I) [adamlıḫ] DS/I:63
+liğ 14) adamlık (II) DS/I:63
+lih 15) adamlık [adamnık] DS/VI:4407
+lik 16) adı belli (I) DS/I:66
(<bel+gü+lüg; Gülensoy, 2007, s.
131)
+liyh 17) adı belli (II) DS/I:66
+loğ 18) adı belli (III) DS/I:66
+lug 19) adı belli ol- DS/VI:4408
+luğ 20) adı belli ol- DS/I:66
+luh 21) adı bellisiz DS/I:66
+luk 22) ağacalık (I) [Àcalık, ağalık, DS/I:79
ağcalık]
+luò 23) ağacalık (II) DS/I:79
+lük 24) ağalık [ağacalık (I)] DS/I:81
+lüyh 25) ağalık et- DS/VI:4408
+lüyò 26) ağalık etmek DS/I:81
+nege 27) ağalık tasla- DS/VI:4408
+nık 28) ağalık tasla- DS/I:81
+nıò 29) ağaranlık DS/I:82

321
+nig 30) ağardanlıḫ DS/I:82
+nik 31) ağcalık DS/VI:4409
+ñik 32) ağdalık DS/I:87
+niò 33) ağıçalık DS/VI:4409
+niyh 34) ağıçalık [ağıçalık] DS/I:89
+nug 35) ağırlık (I) DS/VI:4409
+nuk 36) ağırlık (II) DS/VI:4409
+nuò 37) ağırlık bitir- DS/I:91
+nük 38) ağız kavaflığı (<òafhÀf>Ar.) DS/I:97
+nüyh 39) ağız tatlılığı DS/I:100
+rıò 40) ağızlık (I) [agazlık, ağazlık, DS/I:98
ağızdıḫ]
+riyh 41) ağızlık (II) DS/I:99
+ruò 42) ağızlık (III) DS/I:99
43) ağızlık (IV) DS/I:99
44) ağızlık (V) DS/I:99
45) ağızlık aç- DS/I:99
46) ağızlık al- DS/I:99
47) ağızlık değneği DS/I:99
48) ağızlık eğrisi DS/I:99
49) ağızlıkla- DS/I:99
50) ağlazlık DS/I:102
51) ağlazlık DS/VI:4411
52) aglık DS/I:77
53) ağluk DS/I:102
54) ağırluḫ DS/I:92
55) ahbunluk, aḫbunluk [ahbinlık, DS/I:127
ahpunluk]
56) ahretlik yoklaması DS/I:134
57) aḫlıḫ [ahlık (I)] DS/I:132
58) ahretlik (<Àòiret>Ar.) DS/I:134
59) akaralık DS/I:139
60) akbaşlık (I) DS/I:142
61) akçalık DS/I:146
62) akçayazlık DS/I:146
63) akdarmalık DS/I:147
64) akglik DS/I:149
65) akıl ermezlik DS/I:151
66) akıl ermezlik DS/VI:4413
67) akilik DS/VI:4414
68) akilik (I) DS/I:154
69) akilik (II) DS/I:154
70) aklık (I) [aklık kızıllık] DS/I:158
71) aklık (II) DS/I:158
72) akşamlok, akşamlık DS/I:162
73) akyazlık DS/I:165
74) akyüzlük DS/I:165
75) ala avcılığı DS/I:171

322
76) alaağazlık [alaağızlık] DS/I:188
77) alacalık (I) [alacalıḫ] DS/I:177
78) alacalık (II) DS/I:177
79) alacalık (III) DS/I:177
80) alaflık DS/I:186
81) alagaranlık DS/VI:4415
82) alaguşluk DS/I:187
83) alaguşluk DS/VI:4415
84) alavatlık DS/I:202
85) alavlık DS/I:203
86) alayı bazarlık (<bÀzÀr>Fars.) DS/I:204
87) alaylıklı DS/I:204
88) aldangıçlık DS/I:210
89) algıncılık DS/VI:4417
90) algınlık DS/I:214
91) alınlık DS/I:219
92) alızlık DS/I:221
93) allahtanlık DS/I:224
94) allık (I) DS/I:225
95) allık (II) DS/I:225
96) atlık [atlıh (I)] DS/I:372
97) allik taması DS/I:225
98) almalık DS/VI:4417
99) almalık (I) [almelik] DS/I:227
100) almalık (II) [almalıḫ] DS/I:227
101) almazlık DS/I:228
102) altın terlik DS/I:232
103) altlık (I) DS/I:233
104) altlık (II) DS/I:233
105) altlık (III) DS/I:233
106) alunluk DS/I:234
107) anabobulluk, anaboburluk DS/I:244
108) analık (I) [analıḫ, analūḫ, analuk] DS/I:249
109) analık (II) DS/I:251
110) analık (III) [ana donluğu, ana DS/I:251
yolluğu]
111) analık [analıò] DS/VI:4420
112) analuk DS/I:251
113) anaştalığ, anaştalıḫ DS/I:253
114) anlık DS/VI:4421
115) anlık, añlık DS/I:275
116) annık (II) (<alın) DS/I:279
117) annik DS/I:279
118) añsızlık DS/I:280
119) añsızlık et-, ansızlık et- DS/I:280
120) antlık DS/I:281
121) anukluk DS/I:281
122) ar kekliği DS/I:326

323
 (<*kēk(i)+lik; Gülensoy, 2007, s.
493)
123) ara hastalığı [ara hastalık (IV), DS/I:293
aralık hastalığı]
124) arabi bazarlıḫ DS/I:297
125) arafalık (<arife<èarefe>Ar.) DS/I:293
126) araklık DS/I:295
127) aralıḫ (I) [araluḫ] DS/I:297
128) aralıḫ (II) DS/I:297
129) aralık (I) DS/VI:4424
130) aralık (I) [aralığ, aralıḫ] DS/I:297
131) aralık (II) DS/I:297
132) aralık (II) DS/VI:4424
133) aralık (III) DS/I:297
134) aralık (III) DS/VI:4424
135) aralık dölü DS/I:297
136) aralık gapı DS/I:297
137) aralık iyisi DS/I:297
138) aratlik (<Àòiret>Ar.) DS/I:300
139) arbalık DS/VI:4424
140) argaçlık DS/I:307
141) arḫalıḫ [arkalık] DS/I:312
142) arḫaluḫ DS/I:312
143) Àrı hastalığı DS/I:315
144) arıklık DS/I:318
145) arılık DS/VI:4425
146) arılık (I) DS/I:319
147) arılık (II) DS/I:320
148) arılık (III) DS/I:320
149) arılık (IV) DS/I:320
150) arılık et- DS/I:320
151) arılık kȃhıdı DS/I:320
152) arkaçlık DS/I:325
153) arkalık (I) DS/I:326
154) arkalık (II) DS/I:326
155) arkışlık DS/I:326
156) arlık (I) DS/I:328
157) arlık (II) DS/I:328
158) arlık (III) DS/I:328
159) arpalık (I) DS/I:331
160) arpalık (I) DS/VI:4426
161) arpalık (II) DS/I:331
162) arpalık (II) DS/VI:4426
163) arpalık (III) DS/I:331
164) arslık DS/I:332
165) artukluk DS/I:336
166) asabalık DS/I:339
167) Àsanlık DS/I:340

324
168) asarlık DS/I:340
169) asartmalık DS/I:340
170) asgılık DS/I:342
171) asılık DS/I:342
172) arkerluk DS/I:326
173) askılık (I) DS/I:344
174) askılık (II) DS/I:344
175) aslamalık DS/VI:4427
176) aslannık et- DS/VI:4427
177) aslık DS/VI:4427
178) asmaklık DS/I:346
179) asmalık (I) DS/I:346
180) asmalık (II) DS/I:346
181) aşaşlık DS/I:351
182) aşganlıò DS/VI:4428
183) aşkılık (I) DS/I:359
184) aşkılık (II) DS/I:359
185) aşlamalık DS/I:360
186) aşlamalık DS/VI:4429
187) aşlık (I) DS/I:360
188) aşlık (II) [aşlıḫ, aşluk] DS/I:360
189) aşlık keşlik DS/I:361
190) aşlık keşlik DS/VI:4429
191) aşlık pilavı DS/I:361
192) aşlıkcı DS/I:361
193) aşmalık (II) DS/I:361
194) aşnalık DS/I:362
195) at göğüslüğü, at göküslüğü DS/I:368
196) ata yolluğu DS/I:367
197) ataklık DS/I:365
198) atalık DS/VI:4430
199) atalık (I) DS/I:365
200) atalık (II) DS/I:365
201) ataşlık [ataşlığ, ataşlıḫ, ateşlik (I), DS/I:366
ateşluk]
202) ateşlik (I) DS/I:368
203) ateşlik (II) DS/I:368
204) atlıḫ (II) DS/I:371
205) avadanlık DS/VI:4431
206) avadanlık (I) DS/I:374
207) avadanlık (II) DS/I:374
208) avaralıḫ DS/I:377
209) avaralık (I) [avaralıḫ] DS/I:377
(<ÀvÀre>Fars.)
210) avaralık (II) [avartalık] DS/I:377
211) avaralık ver- DS/I:377
212) avarcılık DS/I:377
213) avarlık DS/I:377

325
214) avarlık DS/VI:4431
215) avlukcu DS/I:390
216) avratlık DS/VI:4432
217) avratlık (èavret>Ar.) DS/I:391
218) avuzluk DS/I:397
219) ay garanlığı DS/VI:4435
220) ay karanlık DS/I:422
221) ayakçalık DS/I:402
222) ayakçalık DS/VI:4434
223) ayakçılık DS/I:402
224) ayaklık DS/VI:4434
225) ayaklık (I) DS/I:404
226) ayaklık (II) DS/I:404
227) ayangacılık DS/I:407
228) ayangacılık et- DS/I:407
229) ayantalık yap- DS/I:407
230) ayarlık (<èiyÀr>Ar.) DS/I:408
231) ayazlık DS/VI:4435
232) ayazlık (I) DS/I:409
233) aydınlık (I) DS/I:412
234) aydınlık (II) DS/I:412
235) aygırlık DS/I:414
236) ayıngacılık DS/I:418
237) ayıplık (<èayb>Ar.) DS/I:420
238) aykaranlık DS/VI:4437
239) aylıḫ otu DS/I:425
240) aylıḫçı DS/I:425
241) aylık (II) DS/I:425
242) ayluḫ (II) DS/I:425
243) aymalık DS/I:426
244) aynalık (<Àyīne>Fars.) DS/I:427
245) aynorculuk DS/I:429
246) ayranlığı kabar- DS/I:430
247) ayranlığı şiş- DS/VI:4437
248) ayranlık DS/I:430
249) ayrannığı kabar- DS/VI:4437
250) azadlığ (<ÀzÀd>Fars.) DS/I:434
251) Àzı galabalık (<kalama) DS/VI:4438
252) azıklık DS/I:438
253) azıklık DS/VI:4439
254) azınlık DS/I:439
255) Àzluk, azluò (<ağız) DS/I:441
256) azmıntılık DS/I:442
257) baba yolluğu DS/I:451
258) babaklık DS/I:450
259) babalık DS/VI:4440
260) babalık (I) [babalıò, babaluğ, DS/I:450
babalık, bubalık, buvalık]

326
261) babalık (II) DS/I:451
262) babıçlık [babuşluh] DS/I:452
263) babırlık DS/I:453
264) babulluk (I) DS/I:454
265) babulluk, babıllık (II) DS/I:454
266) bacarozluk ol- DS/VI:4440
267) bacılık [bacılığ] DS/I:458
268) bağır içliği [bağır işliği] DS/I:479
269) bağırdanlık DS/I:479
270) bağlamalık (I) DS/I:483
271) bağlamalık (II) DS/I:483
272) bağlık (I) [bağluk] DS/I:484
273) bağlık (II) DS/I:484
274) bağlılık DS/I:484
275) bahalığ (<paha<bahÀ>Fars.) DS/I:487
276) baklalık (<bÀkilÀ>Ar.) DS/I:495
277) balgamlık (<balgam>Ar.) DS/I:503
278) ballık (I) DS/I:510
279) ballık (I) DS/VI:4444
280) ballık (II) DS/I:510
281) ballık (II) DS/VI:4445
282) ballık (III) DS/I:510
283) baltalık DS/I:512
284) baranlık DS/I:526
285) bardaklık (I) DS/I:529
286) barhabalık DS/I:530
287) barınlık DS/I:532
288) barmakçalık DS/I:534
289) barmaklık DS/I:534
290) barmaòlıò DS/I:534
291) barvanlik DS/VI:4447
292) basmalık DS/VI:4447
293) basmalık (I) DS/I:545
294) basmalık (II) [basmalıò] DS/I:545
295) bastacılık DS/I:546
296) baş cauluk DS/I:555
297) başarılıklı DS/VI:4448
298) başberaberlik DS/I:555
299) başdanlık DS/I:556
300) başdıò (I) DS/I:556
301) başlığ DS/I:562
302) başlığa git- DS/I:562
303) başlık DS/VI:4450
304) başlık (I) DS/I:562
305) başlık (II) DS/I:563
306) başlık (III) DS/I:563
307) başlık (IV) DS/I:563
308) başlık (V) DS/I:563

327
309) başlık (VI) DS/I:563
310) başlık (VII) DS/I:563
311) başlık (VIII) DS/I:563
312) başlık aşgalık DS/I:564
313) başlık boz- DS/I:564
314) başlık halkası DS/I:564
315) başlık ver- DS/I:564
316) başlıò (II) DS/I:562
317) baştaklık DS/I:565
318) batıkanlık DS/I:570
319) batmanlık DS/I:572
320) battallık, batallık DS/I:572
321) bayınlık DS/I:580
322) baylanlık DS/I:581
323) baylık (I) DS/I:582
324) baylık (II) DS/I:582
325) baylık (III) DS/I:582
326) baylık (IV) DS/I:582
327) bayramcalık (II) DS/I:584
328) bayramcalıò (I) [bayramcalık (I), DS/I:584
bayramçalık, bayramsalık]
329) bayramçalık DS/I:584
330) bayramlık DS/I:584
331) bazarlığı bişir- DS/VI:4452
332) bazarlığı bişir- (<bÀzÀr>Fars.) DS/I:586
333) bazarlık DS/VI:4452
334) bazarlıklı DS/I:586
335) bazarlıklı DS/VI:4452
336) bazarrıò DS/I:586
337) becanalık DS/I:591
338) becenelik DS/I:592
339) bedavralık DS/I:594
340) beğlik (I) DS/I:598
341) beğlik (II) DS/I:598
342) beklik DS/VI:4454
343) beklik (I) DS/I:604
344) beklik (III) DS/I:604
345) beklik (IV) DS/I:604
346) beklik takma DS/I:604
347) bektaşlık DS/I:604
348) bel gevşekliği DS/I:616
349) belik [beğlik (III), bellik (VII)] DS/I:617
350) bellÀluk et- DS/I:617
351) belleklik DS/I:621
352) belli DS/VI:4455
(<bel+gü+lüg; Gülensoy, 2007, s.
131)
353) belli (II) DS/I:623
354) belli (III) DS/I:623
328
355) belli toprak DS/I:624
356) belliboncuk DS/I:623
357) bellice DS/VI:4455
358) bellicek DS/I:623
359) bellik (I) DS/I:623
360) bellik (I) DS/VI:4455
361) bellik (II) DS/I:623
362) bellik (II) [bellelik] DS/VI:4455
363) bellik (III) DS/VI:4455
364) bellik (V) DS/I:623
365) bellik (VI) DS/I:623
366) bellik go- DS/VI:4455
367) belliklen-, belliyhlenmeyh DS/I:623
368) bellile-, bΨllile- (I) DS/I:623
369) bellilik (II) DS/I:623
370) bellilik (III) DS/I:623
371) bembenlik DS/I:624
372) benbenlik tasla- DS/I:626
373) bendeliğ DS/I:626
374) bengilik (I) DS/I:628
375) bengilik (II) DS/I:628
376) benlik (I) [benbenlik, bencillik] DS/I:629
377) benlik (II) DS/I:629
378) benlik (III) DS/I:629
379) benlik (IV) DS/I:629
380) benlikli DS/I:629
381) bennikci DS/VI:4456
382) berdelik DS/I:631
383) berklik (I) [beklik] DS/I:636
384) berrehaylık DS/I:636
385) besicilik DS/I:639
386) besilik DS/VI:4457
387) beslik DS/I:640
388) beşlik boz- DS/I:645
389) beyliğe çık- DS/I:648
390) beylik (I) DS/I:648
391) beylik (II) DS/I:648
392) beylik (III) DS/I:648
393) beylik kazması DS/VI:4457
394) bezerlik DS/I:650
395) bıcaklık (<bucak) DS/I:654
396) bıcaòlıò DS/VI:4458
397) bıcırganlık DS/I:657
398) bıçaklık DS/VI:4458
399) bıggınlık (<bıkkın) DS/VI:4459
400) bıhalık DS/I:662
401) bıllalık DS/VI:4459
402) bıllık bıllık DS/I:667

329
403) bıllik tutma DS/I:667
404) bırakmalık DS/I:669
405) bırakmalık DS/VI:4459
406) bızalık (<buzağı) DS/I:674
407) bi bişirimnik DS/VI:4460
408) bi çΨynemnik DS/VI:4460
409) bi dosluk (<dost<dÿst>Fars.) DS/VI:4461
410) bibilik (II) DS/I:678
411) biçaklık DS/I:682
412) biçimlik DS/I:683
413) bigadılık yol (<kadī>Ar.)) DS/I:688
414) bilecenlik DS/VI:4461
415) bilişiklik DS/I:694
416) billik (II) (<bir) DS/I:694
417) binginlik DS/I:697
418) binlik (I) [binnik (II)] DS/I:697
419) binlik (II) DS/I:697
420) bir banımlık DS/I:697
421) bir solukluk DS/I:702
422) bir yalamlık DS/I:703
423) birçeyhlih DS/I:698
424) birlik DS/I:702
425) bişümelik DS/I:708
426) bitin, bitinlik DS/I:711
427) bitirim dünürlüğü DS/I:711
428) bizlik (I) DS/I:715
429) bizlik (II) DS/I:715
430) bocüklük DS/I:716
431) boğazlıh DS/VI:4464
432) bohçalık DS/I:732
433) bokluk (I) DS/I:733
434) bokluk (II) DS/I:733
435) bollık DS/I:735
436) bollik DS/I:735
437) bolluk bolamadılık DS/I:735
438) boluşluk DS/I:735
439) bonalgunluk DS/I:736
440) boòluò DS/I:732
441) bordozluk DS/I:740
442) bosluò DS/I:742
443) botorluk DS/I:744
444) bozağanlık DS/I:748
445) bozancalık [bozancılık] DS/I:749
446) bozluk (I) DS/I:752
447) bozmancalık yap- DS/I:752
448) böcekçilik DS/I:755
449) böcüklük DS/I:757
450) bögetlik DS/I:758

330
451) bucaklık DS/VI:4467
452) bucaklık ! (I) [bıcaklık (I), DS/I:776
biçaklık]
(<bıçaklık; Eren, 2010, s. 178)
453) bucaklık (II) DS/I:776
454) buğluk DS/I:781
455) buğlülük DS/I:781
456) buğunukluk DS/I:781
457) bulgurluk DS/I:788
458) bulkuluk DS/I:789
459) bungunluk, bungunluk DS/I:793
[bungunnug, buñgunnug]
460) buòurdannıò DS/I:783
461) buralık DS/I:794
462) burculuk DS/I:795
463) burçalık DS/I:795
464) burgaçlık et- DS/I:797
465) burkazanlık [burğazanlık] DS/I:799
466) buruculuk, burukçuluk DS/I:802
467) burukluk DS/I:802
468) burunsuluk DS/I:804
469) buzağılık [buzağlık, DS/I:809
buzalık,buzÀlık]
470) büglükcü DS/I:813
471) bürkülük DS/I:827
472) bürkülük DS/VI:4470
473) büyük dünürlük DS/I:832
474) cağlık (I) [cavlık] DS/II:846
475) calgazanlık DS/VI:4471
476) calkasanlık DS/II:852
477) calkazanlık DS/II:852
478) camavluk DS/II:853
479) can darlığı kar DS/II:855
480) can öğüşlük ver- DS/II:857
481) cancavluk DS/II:855
482) canferlik DS/II:855
483) canlık DS/II:857
484) carılık DS/VI:4471
485) carıslık DS/II:862
486) carislih DS/II:863
487) carlık DS/II:863
488) catlığ zamanı DS/II:865
489) cavırlık [covurluk] DS/II:866
490) caygınlık DS/II:869
491) ceblik (<ceyb>Ar.) DS/II:872
492) ceferlik DS/II:874
493) cehillik DS/VI:4472
494) cerlik yap- DS/II:886
495) ceterlik [citerlik] DS/II:886
331
496) cıbıllık (II) DS/II:892
497) cıbırlık [cıbıllık (I)] DS/II:894
498) cıdırlık DS/II:898
499) cığızlık [cığızlık, cığşılık, DS/II:904
cınıklık, cışgılık, cıvızlık (I),
cuğuzluk]
500) cığralık DS/II:904
501) cılklık DS/II:913
502) cıllığını yaz- DS/II:914
503) cınnıklık DS/II:924
504) cırtanalık DS/II:937
505) cırtlık (I) DS/II:940
506) cırtlık (III) DS/II:940
507) cırtlık (IV) DS/II:940
508) cırtlık (V) DS/II:940
509) cırtlık (VI) DS/II:940
510) cırtlık parmak DS/II:940
511) cırtlıkkuş DS/II:940
512) cıvazlık DS/II:942
513) cıvızlık (II) DS/II:944
514) cıvızlık (III) DS/II:944
515) cıvızlık yap- DS/VI:4474
516) cızbüzüklük DS/II:946
517) cızlık DS/II:951
518) cibelik (I) DS/II:954
519) cibellik DS/VI:4474
520) cibilik DS/II:955
521) cibillik (II) DS/II:955
522) cibinlik [ciminik (I), cimnik] DS/II:956
523) cibinnik (II) DS/II:973
524) ciğitlik DS/II:963
525) cilcilik (I) DS/II:965
526) cimcimelik [cimcimeliyh] DS/II:972
527) cin kuşluğu (<cinn>Ar.) DS/II:981
528) cincilik DS/II:976
529) cindilik (I) DS/II:977
530) cinlik DS/II:982
531) cirtlik DS/II:986
532) civcilik DS/II:988
533) civlik DS/II:990
534) ciyfelik DS/II:990
535) cizimlik DS/II:992
536) cokluk DS/II:995
537) covaşlık DS/II:1004
538) cozluk DS/II:1004
539) cönerlik DS/II:1007
540) cönerlik et- DS/II:1007
541) cörtelik DS/VI:4476

332
542) cukluk DS/II:1011
543) culfalık [colkalık, cutalık, cufalık, DS/II:1012
çufallık, çuhlalık, cukalık,
çulfalık, çuvallık]
544) culluk DS/VI:4476
545) culluk et- DS/II:1013
546) cumalık DS/II:1015
547) cumalık DS/VI:4476
548) cumalıò DS/II:1015
549) cücüllük DS/II:1024
550) cüde köpçilik DS/II:1025
551) cülcülük [cüllülük (II)] DS/II:1026
552) cüllük DS/VI:4476
553) cüllük (IV) DS/II:1026
554) cüllülük (I) DS/II:1026
555) cümalik (<cumèa>Ar.) DS/II:1026
556) çağlık (I) DS/II:1037
557) çakallık DS/II:1040
558) çakıllıò [çakıllık] DS/II:1043
559) çakırıldızlık DS/II:1044
560) çalıçıtlığı DS/II:1054
561) çamırlığ DS/II:1065
562) çamurluk (I) DS/II:1066
563) çamurluk (II) DS/II:1066
564) çamurluò DS/II:1066
565) çandı samanlık DS/II:1069
566) çaparazluò DS/II:1073
567) çapıt hastalığı DS/VI:4478
568) çaplık DS/II:1077
569) çapurculuk et- DS/II:1079
570) çarşırlık DS/II:1084
571) çatalcılık DS/II:1088
572) çatılık DS/II:1089
573) çavdarlık DS/II:1093
574) çaylık DS/VI:4478
575) çaylık (I) DS/II:1098
576) çaynık (<çay>Çin.) DS/VI:4478
577) çaynık [çaynıò, çaynik, çayniyh] DS/II:1098
578) çayrampalık DS/II:1098
579) çefalık DS/II:1106
580) çeğillik DS/II:1107
581) çekintilik DS/II:1114
582) çekülük DS/II:1117
583) çekürgelük DS/II:1117
584) çeliklik DS/II:1124
585) çeliklilik DS/II:1124
586) çemliğ DS/II:1131
587) çemlik (I) DS/II:1131

333
588) çemlik (II) (<çim) DS/II:1131
589) çemreklik DS/II:1132
590) çene gavaflığı DS/II:1136
(<kavaf<hÀffÀf>Ar.)
591) çepellik (I) DS/II:1142
592) çepellik (II) DS/II:1142
593) çepelluk DS/VI:4479
594) çeperlik (I) DS/II:1143
595) çetlik (I) DS/II:1151
596) çetlik (II) DS/II:1151
597) çevdalık DS/II:1152
598) çevlik DS/VI:4480
599) çevlik (III) DS/II:1153
600) çevlik (IV) DS/II:1153
601) çevlik (V) DS/II:1153
602) çevlik (VI) DS/II:1153
603) çevlik (VII) [çevlük] DS/II:1153
604) çevlük (III) DS/II:1154
605) çevlük (IV) DS/II:1154
606) çevrecilik DS/II:1154
607) çıbıllık DS/II:1158
608) çıfınlık DS/II:1158
609) çığıllık DS/II:1160
610) çığlık (I) DS/II:1163
611) çığlık (II) DS/II:1163
612) çıkcanlık [çıkcanlılık] DS/II:1166
613) çıkıtlık (I) [çıkışlık] DS/II:1168
614) çıklık (<çıt) DS/II:1170
615) çıllık (I) DS/II:1174
616) çımçıtlık DS/II:1176
617) çımıtlık DS/II:1176
618) çınlık DS/II:1183
619) çıpıldanlık DS/II:1183
620) çıplık DS/II:1184
621) çıralık [çırakmalık, çıralıò] DS/II:1186
622) çıraòlıò DS/II:1185
623) çırıklık DS/II:1187
624) çırtanlık DS/II:1190
625) çırtlık DS/VI:4480
626) çıtlık (I) [çıtlık (III), çıtlık sakızı] DS/II:1196
627) çıtlık (II) DS/II:1197
628) çıtlık (III) DS/II:1197
629) çıtlık çekirgesi DS/II:1197
630) çıtlık çıbanı DS/II:1197
631) çıtraklık DS/II:1198
632) çiçeklik DS/II:1203
633) çiftelik DS/II:1205
634) çiğinnik DS/II:1208

334
635) çiktelik DS/II:1212
636) çilepelik DS/II:1217
637) çilkeklik DS/II:1218
638) çillik (I) DS/II:1219
639) çillik (II) DS/II:1219
640) çillik millik et- DS/II:1219
641) çimlik DS/II:1224
642) çini çıtlık DS/II:1228
643) çinkeylik [çingeylik] DS/II:1229
644) çinnik (I) DS/II:1229
645) çipillik DS/VI:4481
646) çipillik (II) DS/II:1233
647) çiplik (I) DS/II:1234
648) çiplik (II) DS/II:1234
649) çiplik (III) DS/II:1234
650) çirişlik DS/II:1235
651) çirtikli terlik DS/II:1238
652) çiskinlik [çiskünlük DS/II:1240
653) çitenlik DS/II:1242
654) çitilik (I) DS/II:1243
655) çitilik (II) DS/II:1243
656) çitillik DS/II:1244
657) çitirlik DS/II:1246
658) çitlik (I) DS/II:1246
659) çitlik (II) DS/II:1246
660) çivinlik DS/II:1248
661) çivlik (I) DS/II:1249
662) çiylelik DS/II:1251
663) çobancalık [çobanlık] (<çÿbÀn, DS/II:1253
şÿbÀn>Fars.)
664) çocukluk DS/II:1255
665) çoğeşlik DS/II:1257
666) çomarlık DS/II:1265
667) çomuluk DS/II:1267
668) çorakçılık DS/II:1270
669) çortlik DS/II:1273
670) çortluk DS/VI:4482
671) çökülük DS/VI:4482
672) çölpük (<çöplük) DS/II:1284
(<çöp<çÿb>Fars.)
673) çöplük DS/II:1290
674) çöplük kabağı DS/II:1290
675) çölçöplük DS/II:1282
676) çöreklik DS/II:1292
677) çörtlük (II) DS/II:1295
678) çözmeklik DS/II:1300
679) çulfalık DS/VI:4483
680) çulluk (II) DS/II:1303

335
681) çulluk (II) DS/II:1303
682) çulluh [çulvallık] DS/II:1303
683) çuttazlık DS/II:1305
684) çüklük DS/II:1307
685) çüklük DS/VI:4483
686) çürükpislik DS/VI:4483
687) çürümencelik DS/II:1309
688) çütlük (<çiftlik) DS/II:1309
689) dadısızlık DS/II:1320
690) dagallık [dağallık] DS/II:1321
691) dalazlık DS/II:1339
692) dalgıçlık DS/II:1343
693) dalgınnık DS/II:1344
694) dalkaranlık DS/II:1345
695) damazlıh (I) [damazluò] DS/II:1350
696) damazlık (II) [damazluò] DS/II:1350
697) damazluò DS/II:1350
698) damızlık (I) [damazlık (I), DS/II:1352
damızlıò, domazlık]
699) damızlık (II) DS/II:1353
700) damızlık (IV) DS/II:1353
701) damızlık çal- DS/II:1353
702) damızlık kes- DS/II:1353
703) dan ışınlığı DS/II:1361
704) danalık [danalıò] DS/II:1356
705) dandarlığı DS/II:1357
706) dandilik (II) DS/II:1358
707) danlık DS/II:1362
708) dañuzluk DS/II:1363
709) daraçlık DS/II:1366
710) darahlıh (II) DS/II:1366
711) daraklık (I) [daraòlıò (I)] DS/II:1366
712) daraklık (II) DS/II:1366
713) daraklık (III) DS/II:1366
714) daraklık (IV) DS/II:1367
715) daraklık otu DS/II:1367
716) daraşlık DS/II:1367
717) darğınnık DS/II:1370
718) darloğ [darluğ] DS/II:1372
719) dastiliğin başı DS/II:1375
720) daşlık (I) [daşdıò, daşlığ, daşlıò] DS/II:1377
721) daşlık (II) DS/II:1377
722) davarlıh, davarlıò DS/II:1378
723) dayaklık DS/II:1384
724) dayantılık DS/II:1386
725) daylık DS/II:1389
726) değirmenlik DS/VI:4485
727) delik taşlık ol- DS/II:1412

336
728) delitoyluk DS/II:1413
729) delmik [demliyh] (<demlik) DS/II:1415
730) demlik DS/II:1418
731) denlük DS/II:1426
732) depelik DS/II:1427
733) derelik (I) DS/II:1432
734) derelik (II) DS/II:1432
735) deri yatmalık DS/II:1434
736) derinnik DS/II:1434
737) derneklik DS/II:1436
738) deveklik DS/II:1442
739) develik DS/VI:4486
740) develik (I) DS/II:1442
741) develik (II) DS/II:1442
742) devlik (I) [devlük] DS/II:1443
743) devlik (II) DS/II:1444
744) devlik (III) DS/II:1444
745) devlük [devlik (I)] DS/II:1444
746) dıkkılik (<dik) DS/VI:4487
747) dımdıklık DS/II:1459
748) dıngırtılık DS/II:1465
749) dınşlık [dınşlıò] DS/II:1466
750) dırdırıcılık DS/II:1468
751) dırgalık DS/II:1469
752) dırındılık DS/II:1470
753) dışarılık (I) DS/II:1473
754) dışarılık (II) [dışlık] DS/II:1473
755) dışarılık (III) [dışarlık (I)] DS/II:1473
756) dışarlık (II) DS/II:1473
757) dışarlık ol- DS/II:1473
758) dışarlıklı DS/II:1473
759) dışlığı az- DS/II:1473
760) dışlığı gel- DS/II:1473
761) dışlığı gelme- DS/II:1473
762) dışlık DS/II:1474
763) dışlık (I) [daddışlık, dışlıh] DS/II:1473
764) dışlık (II) [dışarılık] DS/II:1474
765) dışlık verme- DS/II:1474
766) dışlıksız DS/II:1474
767) dibavuluk DS/II:1478
768) dibliğ (I) DS/II:1480
769) dibliğ (II) DS/II:1480
770) diblik (I) DS/II:1480
771) diblik (II) DS/II:1480
772) diblik (III) DS/II:1480
773) dikdurukluk DS/II:1484
774) dikduruluk yap- DS/II:1484
775) dikguluk DS/II:1486

337
776) dikici ustalığı DS/II:1487
777) dikilik DS/II:1487
778) dilekçiliğ DS/II:1493
779) dillik (I) DS/II:1496
780) dillik (II) DS/II:1497
781) dilliksiz DS/II:1497
782) dingeleklik DS/II:1503
783) dingircilik DS/II:1506
784) dinizlik, diñizlik [dinğizlik] DS/II:1507
785) diplik (I) DS/II:1511
786) diplik (II) DS/II:1511
787) diplik (III) DS/II:1511
788) direkcilik DS/II:1512
789) direzilik DS/II:1515
790) dirilik (I) DS/II:1517
791) dirilik (II) DS/II:1517
792) dirilik (III) DS/II:1517
793) dirilik (IV) DS/II:1517
794) dirimseklik DS/II:1517
795) dirimlik (I) DS/II:1517
796) dirimlik (II) DS/II:1517
797) dirlik DS/VI:4488
798) dirlik (I) DS/II:1518
(<diri+lik; Gülensoy, 2007, s.
289)
799) dirlik (II) [dirlig] DS/II:1518
800) dirlik (III) DS/II:1518
801) dirlik (IV) DS/II:1518
802) dirlik (V) DS/II:1518
803) dirlik dışlık DS/II:1518
804) dirliksiz [dirliksüz] DS/II:1518
805) dirliksizlik DS/II:1518
806) dirseklik DS/II:1519
807) dişlik DS/II:1525
808) dizlemelik DS/II:1532
809) dizlik DS/II:1530
810) dizlik DS/VI:4488
811) dizlik (II) DS/II:1532
812) dizlik (III) [dizluk, dizlük] DS/II:1532
813) dizmelik DS/II:1532
814) doguncalıò DS/II:1535
815) doğuluk [doğduluò, doğulug] DS/II:1539
816) doğuzluk DS/II:1539
817) doluluk DS/II:1548
818) domuzluk (I) [damızlık (III), DS/II:1556
damuzluò, doguzluk, doğuzluò,
doğuzluk, domuzduò, donguzluò,
donguzluk, doñuzluò, donuzluk,
doñuzluk, donzluk, douzluk]

338
819) domuzluk (II) DS/II:1557
820) don yumaklığı DS/II:1562
821) donguzluk [domuzluk] DS/II:1560
822) donluk (I) DS/II:1561
823) donluk (II) DS/II:1561
824) donluk (III) DS/II:1561
825) donluk (IV) DS/II:1561
826) donluk (V) DS/II:1561
827) donlukçu DS/II:1561
828) donñuk iplik DS/II:1561
829) donnuò DS/II:1561
830) donuzluk, doñuzluk DS/II:1562
831) dorakçılık DS/II:1563
832) dorukluk (I) [doruòluò] DS/II:1566
833) dorukluk (II) DS/II:1566
834) doyumluk DS/II:1568
835) doyumluò DS/II:1568
836) dozdozluk DS/II:1569
837) döğensilik DS/II:1570
838) döğülük DS/VI:4489
839) döğümlük [döğümnük, dözümlük, DS/II:1572
döğümlük]
840) dökmecilik DS/II:1573
841) dökmelik DS/II:1573
842) döllük (I) DS/II:1579
843) döllük (II) DS/II:1579
844) dönelik yap- DS/II:1584
845) dönüklük DS/II:1586
846) döşdük [döşdüyh] DS/II:4889
847) döşeklik DS/II:1590
848) döşlük (I) DS/II:1591
849) döşlük (II) DS/II:1591
850) döğmelik [dögmelig] DS/II:1571
851) duldalık DS/II:1597
852) dulluk [duluk] DS/II:1598
853) dulukluk DS/II:1599
854) dumansılık DS/II:1602
855) dumdalık DS/II:1602
856) duruluk DS/II:1608
857) duşçalık DS/II:1609
858) duşguluk DS/II:1610
859) duşluk DS/II:1610
860) dutkunluk DS/II:1611
861) dutuluk DS/II:1613
862) duvakçılık DS/II:1614
863) duzluh (I) DS/II:1615
864) duzluh (II) DS/II:1615
865) duzluk DS/II:1615

339
866) duzsuzluk DS/II:1615
867) düdenlik DS/II:1617
868) düdüklük (II) DS/II:1618
869) düdüllük DS/II:1618
870) düğencilik DS/II:1620
871) düğensilik [döğenselik] DS/II:1620
872) düğüncelik DS/II:1625
873) düğünlük bas- DS/II:1625
874) düğünlükçü DS/II:1625
875) düllük (I) DS/II:1628
876) düllük (III) DS/II:1628
877) dünürbaşılık [dünürlük] DS/II:1632
878) dünürlük DS/II:1632
879) dünyalık DS/II:1633
880) düplük DS/II:1633
881) düşlük DS/II:1639
882) düzenlik DS/II:1645
883) ebecelik DS/III:1652
884) ebelik (I) DS/III:1654
885) ebelik (II) DS/III:1654
886) ebiculluk (I) DS/III:1657
887) ebiculluk (II) DS/III:1657
888) ecilik DS/III:1661
889) eclik DS/III:1662
890) edeklik DS/III:1664
891) eğelik (I) DS/III:1676
892) eğelik (II) DS/III:1676
893) eğer belli (<belgülüg) DS/III:1676
894) eğerlik DS/III:1677
895) eğindirlik DS/III:1678
896) eğlik DS/III:1680
897) eğlikçi DS/III:1680
898) eğmelik DS/III:1681
899) eğratlık DS/III:1682
900) eğrilik DS/III:1685
901) eğşilik DS/III:1689
902) ehemlik DS/III:1689
903) ehyalık DS/III:1691
904) ekinlik [ekiññik] DS/III:1695
905) ekinnege DS/III:1695
906) ekmeklik (I) DS/III:1697
907) ekmeklik (II) DS/III:1697
908) ekmeklik (III) DS/III:1697
909) ektilik DS/III:1701
910) el öpmelik [el öòmelig, el DS/III:1727
öpümlük]
911) el yağlığı DS/III:1729
912) el yenilliği [el yengilliği] DS/VI:4496

340
913) elbirlik et- DS/III:1704
914) elcillik DS/III:1706
915) elçilik DS/III:1706
916) eldenlik DS/III:1708
917) elgölgeliği (I) DS/III:1714
918) elgölgeliği (II) DS/III:1714
919) elgölgeliği (III) DS/III:1714
920) elinden dirlikli DS/III:1717
921) elliği kıt DS/III:1723
922) ellik (I) DS/VI:4496
923) ellik (I) [elliò, ellik çorabı, ennik] DS/III:1723
924) ellik (II) DS/III:1724
925) ellik (II) [ennik] DS/VI:4496
926) ellik (III) DS/III:1724
927) ellik (IV) DS/III:1724
928) ellik günlük DS/III:1724
929) ellik otu DS/III:1725
930) ellik süllük et- DS/III:1725
931) ellikaltı DS/III:1724
932) ellikçi DS/III:1724
933) ellikleme DS/III:1724
934) ellikleşme DS/III:1724
935) Ψllik (VI) DS/III:1724
936) Ψllik (VII) DS/III:1724
937) Ψlliksiz DS/III:1725
938) elliliğ DS/III:1725
939) elmadanlık DS/III:1725
940) elmalık DS/III:1725
941) elmalık DS/VI:4496
942) elmalık başı DS/III:1725
943) elmelik DS/III:1726
944) emcekliğ DS/III:1730
945) emiceklik (I) DS/III:1735
946) emiceklik (II) DS/III:1735
947) emilik (II) (<emmi) DS/III:1736
948) emlik DS/VI:4497
949) emlik (III) DS/III:1739
950) emlikci (II) DS/III:1739
951) emmicelik DS/III:1740
952) enlik (I) DS/III:1759
953) enlik (II) DS/III:1759
954) enlik emi DS/III:1759
955) enlikli em DS/III:1759
956) enlük (<ön) DS/III:1759
957) enniyh DS/III:1760
958) eòretlik (<Àòiret>Ar.) DS/III:1690
959) epmeklik (<ekmek) DS/III:1763
960) erekemelik DS/III:1765

341
961) erelik DS/III:1765
962) ergencelik (I) [ergençelik, DS/III:1768
ergenlik kabası, erğencelik]
963) ergencelik (II) [ergenlik] DS/III:1768
964) erkillik [erkinlik] DS/III:1774
965) erliği kesil- DS/III:1775
966) erlik (II) DS/III:1775
967) erlik (III) DS/III:1775
968) ertelik DS/VI:4499
969) eskilik (I) DS/III:1784
970) eskilik (II) DS/III:1785
971) eskilik (III) DS/III:1785
972) eskilik DS/VI:4500
973) eşek çıtlığı DS/III:1789
974) eşiklik DS/VI:4500
975) eşiyreliğe kaç- DS/III:1793
976) eşkilik (<ekşi) DS/III:1794
977) eşlik DS/III:1794
978) etlik (I) DS/III:1799
979) ev şenliği DS/III:1816
980) evecenlik [evecennik] DS/III:1803
981) evelik DS/VI:4501
982) evellik otu DS/III:1805
983) evginlik DS/VI:4502
984) evin elliği DS/III:1807
985) evinlik DS/III:1808
986) evkutluğu DS/III:1810
987) evlik (I) DS/III:1811
988) evlik (I) DS/VI:4502
989) evlik (II) DS/III:1811
990) evlik (II) DS/VI:4502
991) evlik (III) DS/III:1811
992) evlük DS/III:1811
993) eylük [eyliyh] (<iyi) DS/III:1824
994) eyilik DS/III:1821
995) eyinlikli dur- DS/III:1822
996) eyinnik DS/III:1822
997) falfallık yap- DS/III:1832
998) farızlık et- DS/III:1836
999) fesüklük DS/III:1848
1000) feyilsizlik DS/III:1849
1001) fırınlık (<fırın>Rum.) DS/III:1855
1002) fırlıò dön- DS/III:1856
1003) fırtdıò [fırtılıò, fırtılık] DS/III:1857
1004) fırtılık DS/III:1857
1005) fısnılık DS/III:1859
1006) fışgılıò DS/III:1859
1007) fışkılık DS/III:1860

342
1008) finizlik DS/III:1867
1009) fişeklik DS/III:1873
1010) fitinalık DS/III:1874
1011) folluò (<fol>Rum.) DS/III:1875
1012) furmaşlık DS/III:1880
1013) gaba guşluò [gaba guşlug] DS/III:1882
1014) gababaşlıò DS/III:1881
1015) gabalık (II) DS/III:1884
1016) gabalıò et- DS/III:1884
1017) gapıcalık DS/III:1916
1018) gabılıò (<kapı) DS/III:1885
1019) gafulluk [gafurluk (III)] DS/III:1891
1020) gafurluk (I) DS/III:1891
1021) gafurluk (II) DS/III:1891
1022) gaglık DS/III:1893
1023) gağılık DS/III:1893
1024) gaklık [gahlık] DS/III:1896
1025) gapıcalıh DS/III:1916
1026) gaplık DS/III:1917
1027) gapuçalıò DS/III:1917
1028) garaböyüyhlüyò DS/III:1917
1029) garanlığ DS/VI:4508
1030) garalık (I) DS/III:1919
1031) garalık (II) DS/III:1919
1032) garalıò DS/III:1919
1033) garanlık [garamluò, garanluk] DS/III:1920
1034) gardanlık DS/III:1922
1035) gardeşlik [gardaşlık] DS/III:1922
1036) garellik DS/III:1922
1037) gargınlık (I) DS/III:1924
1038) gargınlık (II) [garğınlık] DS/III:1924
1039) garışıklık [gatuşuòluò] DS/III:1927
1040) garïlluò çek- DS/III:1929
1041) garklık (I) DS/III:1927
1042) garklık (II) DS/III:1927
1043) garlıh DS/III:1928
1044) garlık [garlıh] DS/III:1928
1045) garsanbalık DS/III:1930
1046) garşılıò (I) DS/III:1930
1047) garşılıò (II) DS/III:1930
1048) gaşıklık DS/III:1934
1049) gaşukluk [gaşuòluò] DS/III:1935
1050) gatırcılık DS/III:1935
1051) gavalık DS/III:1937
1052) gavlık [gavluk] DS/III:1939
1053) gaylık (I) DS/III:1947
1054) gaylık (II) DS/III:1947
1055) gaynadannıò et- DS/III:1948

343
1056) gayranlık doruğu DS/III:1949
1057) geçlik (<genç) DS/III:1963
1058) gecalık DS/III:1958
1059) gecelik DS/III:1958
1060) geceklik DS/III:1958
1061) geçelik DS/III:1961
1062) geklik DS/III:1971
1063) gelinlik göre DS/III:1981
1064) gelinlik tut- [gelinlik et-] DS/III:1981
1065) gelinniyh (I) DS/III:1981
1066) gelinniyh (II) DS/III:1981
1067) gemlik (II) [gemliyh] DS/III:1987
1068) gemlik (III) DS/III:1987
1069) gerbezlik DS/III:1994
1070) gerenlik (II) DS/III:1999
1071) gerenlik (III) DS/III:1999
1072) gerilik (I) [geriliyh] DS/III:2002
1073) gerilik (II) DS/III:2002
1074) gerilik (III) DS/III:2002
1075) geycealık DS/III:2015
1076) geyretlik DS/III:2017
1077) geysilik [gağsilik, gesilik, DS/III:2018
geyceklik, geyesilik]
1078) gezeklik DS/III:2021
1079) gıcıklık yap- DS/III:2027
1080) gıcırlık DS/III:2029
1081) gıdıklık DS/III:2033
1082) gıdılık (I) DS/III:2034
1083) gıdılık (II) DS/III:2034
1084) gıgılık DS/III:2036
1085) gılıgışlık DS/III:2042
1086) gınalik (<kına<hinnÀé) DS/III:2046
1087) gınnık DS/III:2050
1088) gırannık [gıranlık] DS/III:2053
1089) gıraòlıò DS/III:2052
1090) gırbalık DS/III:2053
1091) gırdalık DS/III:2055
1092) gırıntuluk DS/III:2058
1093) gırklık (I) [gıròlıò] DS/III:2059
1094) gırklık (II) DS/III:2059
1095) gırògünnüyh DS/III:2057
1096) gızaflıò et- DS/III:2069
1097) gızıllık DS/III:2070
1098) gızlar yağlığı DS/III:2071
1099) gızlık DS/III:2071
1100) gileyliliğ DS/III:2076
1101) gincilik DS/III:2079
1102) giranlık DS/III:2079

344
1103) girellik [girilik, girenlik] DS/III:2081
1104) girennik DS/III:2082
1105) girilik DS/III:2083
1106) gişendillik DS/III:2085
1107) gişilik (I) DS/III:2085
1108) gişilik (II) DS/III:2085
1109) gişilik ses DS/III:2085
1110) gitçe cavcavluk DS/III:2085
1111) gizaflıò DS/III:2086
1112) gocannık DS/III:2089
1113) godannık DS/III:2091
1114) goğlük DS/III:2095
1115) golluk (I) DS/III:2098
1116) golluk (III) DS/III:2098
1117) golluk (IV) DS/III:2098
1118) golluk (V) DS/III:2098
1119) gonguluk DS/III:2101
1120) gonuşukluk DS/III:2102
1121) gooluk DS/III:2102
1122) goranlık DS/III:2104
1123) gorluò kefenniò DS/III:2105
1124) goròuluk DS/III:2105
1125) govalık DS/III:2109
1126) govanlık (I) DS/III:2109
1127) govanlık (II) DS/III:2109
1128) govculuk DS/III:2110
1129) göcek yümelik DS/III:2119
1130) göğslük (<göğüs) DS/III:2133
1131) göğerilik DS/III:2128
1132) göğüslük DS/III:2134
1133) göğüslük DS/VI:4512
1134) gökceklik DS/III:2134
1135) gökizliği DS/III:2137
1136) gölgelik DS/III:2144
1137) göllüklü DS/III:2145
1138) gömülmeklik DS/III:2151
1139) gönçlük DS/III:2152
1140) gönüllük [gönül eminliği] DS/III:2156
1141) görlük yap- DS/III:2162
1142) görmelik (I) DS/III:2162
1143) görmelik (II) DS/III:2162
1144) görmezlikten gel- DS/III:2162
1145) görümlük [görümcelik] DS/III:2163
1146) görüşmelik DS/III:2164
1147) gösterimlik DS/III:2164
1148) göşlük DS/III:2164
1149) götlük (I) DS/III:2165
1150) götlük (II) DS/III:2165

345
1151) götlük (III) DS/III:2165
1152) gövüşlük DS/III:2171
1153) gözel hastalık DS/III:2178
1154) gözlük (I) DS/III:2183
1155) gözlük (II) DS/III:2183
1156) gözlük (III) DS/III:2183
1157) gözlük (IV) DS/III:2183
1158) gözlük (V) DS/III:2183
1159) gözlük (VII) DS/III:2183
1160) gözlük (VIII) DS/III:2183
1161) gözlük (IX) DS/III:2183
1162) gözlükotu DS/III:2183
1163) gözü bozluk DS/III:2184
1164) gözünde hastalığı DS/III:2184
1165) gubaruòluk DS/III:2185
1166) gubülluk DS/III:2186
1167) guclug yeme (<kuşluk yemeği) DS/III:2187
1168) gugkulik DS/III:2190
1169) gugulik (II) DS/III:2190
1170) gulluhcu DS/III:2192
1171) gulluhçu DS/III:2192
1172) gulluk (I) DS/III:2192
1173) gulluk (II) [gulluò] DS/III:2192
1174) gumuşluk DS/III:2195
1175) gunlük DS/III:2196
1176) gunnükcülük DS/III:2197
1177) guraòlıò DS/III:2197
1178) gurelik DS/III:2198
1179) gurfalık DS/III:2198
1180) gurluk DS/III:2200
1181) gursalık (<kursak) DS/III:2200
1182) guruluk [guruluò] DS/III:2201
1183) guşduh DS/III:2202
1184) guşluò [guşluk] DS/III:2202
1185) guyalık (<guya (I)) DS/III:2203
1186) guzuluk [güzlük] DS/III:2205
1187) gübürlük DS/III:2207
1188) gücü ipliği DS/III:2208
1189) gücüklük DS/III:2209
1190) güçlük (I) DS/III:2211
1191) güçlük (II) DS/III:2211
1192) güdücülük DS/VI:4514
1193) güdülük (I) DS/III:2215
1194) güdülük (III) DS/III:2215
1195) güllük (I) DS/III:2219
1196) güllük (II) DS/III:2220
1197) güllük (III) DS/III:2220
1198) gülümdanlık DS/III:2220

346
1199) gündışlık verme- DS/III:2225
1200) gündüzlük DS/III:2227
1201) günlük (I) [güneşlik (II), günnük DS/III:2230
(I), günnüyh]
1202) günlük (II) [güneşlik (I), günnük DS/III:2230
(II) ]
1203) günlük (III) DS/III:2230
1204) günlükçü [günnükçü] DS/III:2230
1205) günnük (III) DS/III:2230
1206) günnük (IV) DS/III:2230
1207) günnük (V) DS/III:2230
1208) günübirlik DS/III:2231
1209) gürelik (<güre) DS/III:2235
1210) gürlük (I) DS/III:2237
1211) gürlük (II) DS/III:2237
1212) gürlük (III) DS/III:2237
1213) gürlük (IV) DS/III:2237
1214) güveğilik DS/III:2240
1215) güvüşlük DS/III:2242
1216) güzdüyh DS/III:2243
1217) güzellik DS/III:2243
1218) güzlük DS/III:2244
1219) güzlük buğday DS/III:2244
1220) güzü ipliği DS/III:2244
1221) hacaluh DS/III:2247
1222) hakıkçılık DS/III:2253
1223) haklık (I) DS/III:2255
(<kak+lık <#h-<#k-; Gülsevin,
2009, s. 131)
1224) haklık (II) DS/III:2255
1225) haklık (III) DS/III:2255
1226) halaşılık DS/III:2257
1227) halluk DS/III:2261
1228) halvalıkulluk DS/III:2262
1229) hamaylık DS/III:2264
1230) hamıllık (<hamur<òamīr>Ar.) DS/III:2267
1231) hamlık DS/III:2268
1232) hamlık tut- DS/III:2268
1233) hamurluk DS/III:2270
1234) hareyçılıò DS/III:2288
1235) harınlık (II) DS/III:2290
1236) harluk DS/III:2292
1237) harmançalıò DS/III:2292
1238) harpuşluk DS/III:2294
1239) hasıllık DS/III:2299
1240) hasıllık hal DS/III:2299
1241) haşlaklık DS/III:2304
1242) hatyalık DS/III:2307
1243) hatyaluk DS/III:2307
347
1244) hava bungunluğu ol- DS/III:2307
1245) hava burhanlık ol- DS/III:2307
1246) hava çalğınlığı DS/III:2307
1247) havalık DS/III:2308
1248) havelik DS/III:2310
1249) havkalık DS/III:2311
1250) havuçluk DS/III:2313
1251) haybatçılık DS/VI:4518
1252) haymalık DS/III:2320
1253) haymanalık DS/III:2320
1254) hazırrıò (<hÀzir>Ar.) DS/III:2323
1255) hecelük DS/III:2325
1256) hecelük DS/III:2325
1257) helelik [helelikte, heleliyhde] DS/III:2331
1258) hellik DS/III:2336
1259) hepepluğuna ver- DS/III:2341
1260) herenlik [herennik] DS/III:2344
1261) heşerilik (<haşarı) DS/III:2349
1262) heveglig [heveklik, hevenklik] DS/III:2350
1263) heyelik DS/III:2353
1264) heylik DS/III:2354
1265) hıdırlık DS/III:2357
1266) hırhındılık DS/III:2369
1267) hırılık DS/III:2370
1268) hıyalık DS/III:2381
1269) hızanlık DS/III:2382
1270) himbirlik DS/III:2385
1271) hiyalık DS/III:2389
1272) hodulluk DS/III:2394
1273) holluk (<fol>Rum.) DS/VI:4521
1274) holluk (I) DS/III:2397
1275) holluk (II) DS/III:2397
1276) holluk (III) DS/III:2397
1277) holuò (<oluk) DS/III:2398
(<oy+luk; Gülensoy, 2007, s.
622)
1278) honluk [honnuk, hunnuk] DS/III:2403
1279) horatalık DS/III:2410
1280) hortlik DS/III:2414
1281) hoşkincilik et- DS/III:2416
1282) hölemezlik DS/III:2430
1283) höllük (I) DS/III:2430
(<*öl+lük; Gülensoy, 2007, s.
412)
1284) höllük (II) DS/III:2431
1285) höllük (III) DS/III:2431
1286) höllük (IV) DS/III:2431
1287) höllük (V) DS/III:2431
1288) höllük höllük DS/III:2431
348
1289) höllükle- DS/III:2431
1290) höllüklen- DS/III:2431
1291) humsuzluk DS/III:2443
1292) hülülük DS/III:2449
1293) hürülük (I) DS/III:2451
1294) hürülük (II) DS/III:2451
1295) ıdıllık DS/IV:2456
1296) ıfaklık (<ufak) DS/IV:2456
1297) ığlık [ığılık, iğilik (II)] DS/IV:2457
1298) ıklık DS/IV:2464
1299) ıldız dişiliği DS/IV:2467
1300) ılgıtırınlık DS/IV:2470
1301) ılıklık DS/IV:2472
1302) ılımannık [ılımanlık, ilimannıò] DS/IV:2472
1303) ılkılık DS/IV:2474
1304) ılkınlık DS/IV:2474
1305) ımıklık DS/IV:2475
1306) ımırcık karanlık DS/IV:2476
1307) ımlık [ımnık] DS/IV:2477
1308) ıngılık DS/IV:2479
1309) ıpılık DS/IV:2480
1310) ıraklık DS/IV:2482
1311) ırgatlık [ırgatlıò] DS/IV:2485
1312) ırgınlık DS/IV:2486
1313) ırlık DS/IV:2489
1314) ısılık (II) DS/IV:2491
1315) ısılık (III) [ıskılık] DS/IV:2491
1316) ısırganlık DS/IV:2492
1317) ısmırlık DS/IV:2494
1318) ışıklık DS/VI:4523
1319) ışıklık (I) DS/IV:2496
1320) ışıklık (II) DS/IV:2496
1321) ışıklık (III) DS/IV:2496
1322) ışınnık DS/IV:2498
1323) ışluk DS/IV:2498
1324) ıyımlıò DS/IV:2499
1325) ızgarlık DS/IV:2500
1326) ızlık DS/IV:2500
1327) inelik otu (<iğne) DS/IV:2542
1328) ibilik (II) DS/IV:2503
1329) iblik (IV) DS/IV:2504
1330) ibliklen- DS/IV:2504
1331) içilik DS/IV:2506
1332) içilük DS/IV:2506
1333) içlik DS/IV:2507
1334) içlik DS/VI:4525
1335) içlük DS/IV:2508
1336) iğlik (I) DS/IV:2512

349
1337) iğlik (III) DS/IV:2512
1338) iğircinlik DS/IV:2511
1339) iğnedenlik DS/IV:2513
1340) iğnelik (I) DS/IV:2513
1341) iki yarcılık DS/IV:2517
1342) iki yarlılık DS/IV:2517
1343) ikicilik çıkar- DS/IV:2515
1344) ikicilik taşı- DS/IV:2515
1345) ikilik DS/IV:2516
1346) ikinci gözlük DS/IV:2516
1347) ikincilik (I) [ikircilik, ikircinlik] DS/IV:2516
1348) ikincilik (II) DS/IV:2516
1349) ikincilik et- DS/IV:2516
1350) ikincilikli [ikircilikli] DS/VI:4525
1351) iktilik DS/IV:2518
1352) ilemelik DS/IV:2520
1353) ilemlik DS/IV:2520
1354) iliklik DS/IV:2525
1355) ilintilik DS/IV:2527
1356) ilişelik (<ilişe) DS/IV:2528
1357) ilkgüzlük DS/IV:2530
1358) illik (I) DS/IV:2532
1359) illik (II) DS/IV:2532
1360) illik (III) DS/IV:2532
1361) illik (IV) DS/IV:2532
1362) ilmelik DS/IV:2534
1363) imelik DS/IV:2536
1364) imlik DS/IV:2537
1365) incekuşluk [inceguşluk] DS/IV:2539
1366) inemelik DS/IV:2542
1367) incirlik DS/IV:2540
1368) inlik [inlik cinlik, innik (II)] DS/IV:2544
1369) innelik (I) DS/IV:2545
1370) innelik (II) DS/IV:2545
1371) innelik (III) DS/IV:2545
1372) innik (I) DS/IV:2545
1373) innik (II) DS/IV:2545
1374) innik (III) DS/IV:2545
1375) ipliği özül- DS/IV:2545
1376) ipliklen- DS/IV:2545
1377) irezillik çek- (<rezil>Ar.) DS/IV:2550
1378) irilik (I) DS/IV:2551
1379) irilik (II) DS/IV:2551
1380) irilik (III) DS/IV:2551
1381) irinlik DS/IV:2552
1382) iriskilik DS/IV:2552
1383) irketlik DS/IV:2553
1384) irlik [illik (V)] DS/IV:2554

350
1385) isirinlik DS/IV:2556
1386) islik (I) (<iş) DS/IV:2558
1387) islik (II) DS/IV:2558
1388) islik (III) DS/IV:2558
1389) islik hamamı DS/IV:2558
1390) iç evürlük DS/IV:2505
1391) işdiyh DS/IV:2562
1392) işgilik [içgilik, içkilik, işkilik] DS/IV:2563
1393) işlik DS/VI:4527
1394) iyelik DS/IV:2574
1395) iyilik DS/IV:2575
1396) izlik ol- DS/IV:2576
1397) kabakuşluk DS/IV:2579
1398) kabakuşluk DS/VI:4529
1399) kabalık (I) DS/IV:2581
1400) kabalık (II) DS/IV:2581
1401) kabalık (III) DS/IV:2581
1402) kabalık (IV) DS/IV:2581
1403) kabalık (V) DS/IV:2581
1404) kabanlık DS/IV:2582
1405) kabinnik DS/IV:2584
1406) kablığ DS/IV:2585
1407) kafalık (I) (<kafÀ>Ar.) DS/IV:2593
1408) kafalık (II) DS/IV:2593
1409) kafalık (III) DS/IV:2593
1410) kafulluk DS/VI:4530
1411) kahlık DS/IV:2598
1412) kahrelik DS/IV:2599
1413) kaklık DS/IV:2605
1414) kaklık (I) DS/VI:4532
1415) kaklık (I) [kahlık (II), karklık] DS/IV:2605
1416) kaklık (II) DS/IV:2606
1417) kaklık (II) DS/VI:4532
1418) kaklık (III) DS/IV:2606
1419) kaklık (IV) DS/IV:2606
1420) kaklık (VI) DS/IV:2606
1421) kalpak DS/VI:4533
1422) kalpak (I) DS/IV:2611
(<*kap+gak+lık; Gülensoy, 2007,
s. 455)
1423) kalpak (II) DS/IV:2611
1424) kalpak (III) DS/IV:2611
1425) kamdonluk DS/IV:2616
1426) kanaralık DS/IV:2619
1427) kanguluk DS/IV:2624
1428) kanılık DS/VI:4534
1429) kapıcalık DS/IV:2634
1430) kapılık DS/IV:2634

351
1431) kaplıca DS/IV:2635
(<kap+lıg+çak; Gülensoy, 2007,
s. 461)
1432) kaplıca burgaz DS/IV:2635
1433) kaplık (I) DS/IV:2635
1434) kaplık (II) [kapluk] DS/IV:2635
1435) kapucalık DS/IV:2637
1436) kara sarılık DS/IV:2653
1437) karacılık yap- DS/IV:2640
1438) karagünlük DS/IV:2645
1439) karağılık DS/IV:2645
1440) karakulluk [karagullukçu, DS/IV:2649
karakullukçu]
1441) koralık DS/IV:2924
1442) karalık DS/VI:4536
1443) karalıh DS/IV:2650
1444) karalık (I) DS/IV:2650
1445) karalık (II) DS/IV:2650
1446) karanlık oyuğu DS/IV:2652
1447) karanlıkkuşu DS/IV:2652
1448) karasuluk (I) [karasulluk] DS/IV:2654
1449) karasuluk (II) DS/IV:2654
1450) karavlık DS/IV:2655
1451) karavlık DS/VI:4537
1452) karayatılıg DS/VI:4537
1453) kardaşlık tutun- DS/IV:2657
1454) kargalık DS/VI:4537
1455) kargılık DS/VI:4537
1456) kargılık (I) [karğılık] DS/IV:2660
1457) kargınlık [karğınlık] DS/IV:2661
1458) karıklık DS/IV:2663
1459) karıngeñişliği DS/IV:2664
1460) karlık (I) DS/IV:2665
1461) karlık (II) DS/IV:2666
1462) karlık (III) DS/IV:2666
1463) karsambalık DS/VI:4538
1464) karşılık DS/IV:2670
1465) kartınlık DS/IV:2671
1466) kartlık DS/IV:2671
1467) kaşıklık gemi DS/IV:2681
1468) kaşlık DS/IV:2681
1469) kaşmerlik DS/IV:2682
1470) kavkazlık DS/IV:2690
1471) kavlık DS/VI:4540
1472) kavlık (I) [kavlığ, kavlıkça, DS/IV:2691
kavluğ, kavluk (I)]
1473) kavlık (II) DS/IV:2691
1474) kavlık (III) DS/IV:2691
1475) kavluk (I) DS/IV:2691
352
1476) kaylık (III) (<kaya) DS/IV:2704
1477) kayalık DS/IV:2697
1478) kayganlık DS/IV:2700
1479) kayışlık (I) DS/IV:2702
1480) kayışlık (II) DS/IV:2702
1481) kaykılık DS/IV:2703
1482) kazmalık DS/IV:2714
1483) keçelik DS/IV:2716
1484) kedilik DS/IV:2719
1485) kediyemezlik DS/IV:2719
1486) kehillik DS/IV:2722
1487) kehlik DS/IV:2722
1488) keklik alası DS/IV:2724
(<*kēk(i)+lik; Gülensoy, 2007, s.
493)
1489) keklikbalığı DS/VI:4544
1490) keklikganağı DS/VI:4544
1491) kel hastalık DS/IV:2733
1492) kelezlik DS/IV:2733
1493) keliği çöplüğe atıl- DS/VI:4546
1494) kellik DS/IV:2735
1495) kemiklik DS/IV:2740
1496) kemrelik DS/IV:2741
1497) kenarlık (<kenÀr>Fars.) DS/IV:2742
1498) kendillik DS/IV:2742
1499) kentlik (<kent>Soğd.) DS/IV:2745
1500) kepeklik DS/IV:2746
1501) kepillik DS/IV:2749
1502) kepirlik DS/IV:2750
1503) kermelik DS/VI:4549
1504) kerzlik (<kerz) DS/IV:2760
1505) kesicilik DS/IV:2764
1506) kesicilik yap- DS/IV:2764
1507) kesilik [kiyesilik] DS/IV:2765
1508) kesmelik DS/IV:2768
1509) keşirlik otu DS/IV:2772
1510) keviklik DS/VI:4552
1511) keviklik [kevüklük] DS/IV:2777
1512) kevüklük [keviklik] DS/IV:2778
1513) keysilik DS/IV:2780
1514) kezlik DS/IV:2781
1515) kıkırlık DS/IV:2793
1516) kılıklık DS/IV:2799
1517) kıllık (I) DS/IV:2801
1518) kıllık (II) DS/IV:2801
1519) kıllıkçı DS/IV:2801
1520) kıngılık DS/IV:2811
1521) kıranlık (I) DS/IV:2817

353
1522) kıranlık (I) DS/VI:4556
1523) kıranlık (II) DS/IV:2817
1524) kıranlık (II) DS/VI:4556
1525) kıranlık (III) DS/IV:2817
1526) kırıklık DS/VI:4556
1527) kırk günlük DS/IV:2830
1528) kırkalık DS/IV:2829
1529) kırkallık DS/IV:2829
1530) kırklık (II) DS/IV:2831
1531) kırklık (III) DS/IV:2831
1532) kırlık DS/IV:2833
1533) kırmacalık DS/IV:2834
1534) kısalık DS/IV:2840
1535) kısıntılık DS/IV:2842
1536) kıskacılık DS/IV:2843
1537) kıtırcılık DS/IV:2848
1538) kıylıklı (<kıyı) DS/VI:4560
1539) kıyılık (I) DS/IV:2857
1540) kıyılık (II) DS/IV:2857
1541) kıyılık (III) DS/IV:2857
1542) kıyılık (IV) DS/IV:2857
1543) kıylıklı DS/IV:2858
1544) kızaklık DS/IV:2860
1545) kızıl önlük DS/IV:2867
1546) kızıllık (I) DS/IV:2867
1547) kızıllık (II) DS/IV:2867
1548) kızıllık (III) DS/IV:2867
1549) kızıllık (IV) DS/IV:2867
1550) kızlığ DS/IV:2869
1551) kızlık (I) (<kıt) DS/IV:2869
1552) kızlık (II) DS/IV:2869
1553) kibar hastalığı DS/IV:2870
1554) killik (I) DS/IV:2873
1555) killik (II) DS/IV:2873
1556) kinlik (<kín>Fars.) DS/IV:2874
1557) kiplik DS/IV:2876
1558) kireçlik (<gireç>Fars.) DS/IV:2877
1559) kireliyh DS/IV:2877
1560) kiremitlik (<kiremit>Rum.) DS/IV:2877
1561) kirişlik (I) DS/IV:2879
1562) kirişlik (II) DS/IV:2879
1563) kirlik (I) DS/IV:2880
1564) kirlik (II) DS/IV:2880
1565) kirlik (III) DS/IV:2880
1566) kirtlik DS/IV:2884
1567) kirülen kekliği DS/IV:2884
1568) kirvelik DS/IV:2885
1569) kişilik DS/IV:2887

354
1570) kişilik DS/VI:4563
1571) kivenilik DS/IV:2888
1572) koca kuşluk DS/IV:2893
1573) kocalık DS/VI:4564
1574) kocalık tut- DS/VI:4564
1575) koçıralık DS/IV:2895
1576) kofurgalık DS/IV:2901
1577) koğalık DS/IV:2902
1578) kolluk (I) DS/IV:2912
1579) kolluk (II) DS/IV:2912
1580) kolluk (IV) DS/IV:2912
1581) kolluk (V) DS/IV:2912
1582) kolluk bekçisi DS/IV:2912
1583) kombelik DS/IV:2915
1584) konaklık DS/IV:2916
1585) konaklık DS/VI:4566
1586) kondilik DS/IV:2917
1587) korkunççalık (I) DS/IV:2927
1588) konukluk DS/IV:2919
1589) korannık DS/IV:2925
1590) korkuculuk DS/IV:2927
1591) korkunççalık (II) DS/IV:2927
1592) korluk (I) DS/IV:2927
1593) korluk (II) DS/IV:2927
1594) koròılığ (I) DS/IV:2926
1595) koròılığ (II) DS/IV:2926
1596) koruluk DS/IV:2929
1597) kotaklık DS/IV:2936
1598) koturluk DS/VI:4569
1599) kovalık (I) DS/IV:2939
1600) kovculuk [kavculuk] DS/IV:2940
1601) koyluk (<köy) DS/IV:2943
1602) kozluk DS/VI:4569
1603) kozuluk DS/IV:2947
1604) köfterlik DS/IV:2950
1605) kökenlik DS/IV:2953
1606) köklük (I) DS/IV:2953
1607) köklük (II) DS/IV:2953
1608) köleköşlük DS/IV:2955
1609) köllük (III) DS/IV:2955
1610) kömzeklik DS/IV:2959
1611) körlük DS/VI:4571
1612) körlük (I) [köllük (II)] DS/IV:2967
1613) körlük (II) DS/IV:2968
1614) körlük yap- [köllük yap -] DS/IV:2968
1615) köskülüğ DS/VI:4571
1616) kösteklik DS/IV:2977
1617) kösterenlik DS/IV:2977

355
1618) köşkerlik DS/IV:2981
1619) köşlük DS/IV:2981
1620) küvlelik DS/IV:3057
1621) köycülük DS/IV:2984
1622) köylük DS/IV:2984
1623) közlük DS/IV:2987
1624) kuburluk DS/IV:2990
1625) kuburluk DS/VI:4573
1626) kudallık DS/IV:2991
1627) kuduluk DS/IV:2991
1628) kulağı yağlıklı DS/IV:2994
1629) kulaklık DS/IV:2995
1630) kullik DS/VI:4573
1631) kullik (I) DS/IV:2997
1632) kullik (II) DS/IV:2997
1633) kulluk (I) DS/VI:4573
1634) kulluk (I) [kullığ] DS/IV:2997
1635) kulluk (II) DS/IV:2997
1636) kulluk (II) DS/VI:4573
1637) kulluk (III) DS/IV:2997
1638) kulluk (IV) DS/IV:2997
1639) kulluk (V) DS/IV:2997
1640) kullukçu DS/VI:4573
1641) kullukçu [kullığçı] DS/IV:2997
1642) kulunluk DS/IV:2999
1643) kumluk DS/IV:3001
1644) kurbağa pisliği DS/IV:3006
1645) kurbağlık DS/IV:3006
1646) kurtçalık [kurtluk] DS/VI:4575
1647) kurtumcalık DS/IV:3012
1648) kuruluk DS/VI:4575
1649) kuruluk (I) DS/IV:3013
1650) kuruluk (II) DS/IV:3013
1651) kuruluk (III) DS/IV:3013
1652) kuruntuluk DS/IV:3013
1653) kusaklık DS/IV:3014
1654) kuskunnük (<küskün) DS/IV:3014
1655) kuşçırlığı DS/IV:3016
1656) kutluk DS/IV:3018
1657) kuzgunluk DS/IV:3022
1658) kuzuluğunu attır- DS/IV:3023
1659) kuzuluk (I) DS/IV:3024
1660) kuzuluk (II) DS/IV:3024
1661) kuzuluk (III) [kuzuluk kapısı] DS/IV:3024
1662) kuzuluk [kuzluk] DS/VI:4577
1663) kükürt kibritciliği DS/IV:3028
1664) külelik DS/IV:3029
1665) küllük (I) DS/VI:4578

356
1666) küllük (I) [küllük, kullüyh, DS/IV:3031
küllüyh]
1667) küllük (II) DS/IV:3031
1668) küllük (II) DS/VI:4578
1669) küllük (III) DS/IV:3031
1670) küllük (IV) DS/IV:3032
1671) küllük (V) DS/IV:3032
1672) küllük (VI) DS/IV:3032
1673) küllük (VII) DS/IV:3032
1674) küllük (VIII) DS/IV:3032
1675) küllük (IX) DS/IV:3032
1676) küllük (X) DS/IV:3032
1677) küllük kirişi DS/IV:3032
1678) küngelik DS/IV:3039
1679) küngürlük DS/IV:3039
1680) künilik DS/IV:3039
1681) künklük DS/IV:3039
1682) künkülük DS/IV:3040
1683) künkürlük DS/IV:3040
1684) künlük (I) [künnük] DS/IV:3040
1685) künlük (II) DS/IV:3040
1686) künlük [künnük] DS/VI:4579
1687) künlüksüz DS/IV:3040
1688) küntlük DS/IV:3040
1689) küpe altlığı DS/IV:3041
1690) kürtüncülük DS/IV:3048
1691) kürüzlük DS/IV:3050
1692) küstürülük DS/IV:3052
1693) kütleklik DS/IV:3055
1694) kütükçülük DS/IV:3056
1695) küvlelik DS/VI:4581
1696) lavgarlık DS/IV:3069
1697) leçelik DS/IV:3070
1698) leğmalık DS/IV:3071
1699) lepirlik DS/IV:3074
1700) lezgilik et- (<lezgi (I)) DS/IV:3076
1701) lığlıò/gaz [lığlıkgaz] (<kaz) DS/IV:3077
1702) longurluk DS/IV:3087
1703) lovantalık DS/IV:3089
1704) lucaklık DS/IV:3094
1705) medeklik [medekliò] DS/IV:3149
1706) mahallık DS/VI:4585
1707) malamatlıh DS/IV:3112
1708) malamatlık DS/IV:3112
1709) malamatlıò DS/VI:4586
1710) manalık [manelik] DS/IV:3117
1711) mancarlık DS/IV:3119

357
1712) mancılık (II) [mancılıò, DS/IV:3119
mancınıò]
1713) mancılıò DS/VI:4587
1714) manculuk DS/IV:3120
1715) mandallık DS/IV:3121
1716) mastalıò DS/VI:4589
1717) mayalık (<mÀye>Fars.) DS/VI:4590
1718) mayalık (I) DS/IV:3140
1719) mayalık (II) DS/IV:3141
1720) mayalıò DS/VI:4590
1721) maymaslık DS/IV:3143
1722) maymaslık DS/VI:4590
1723) mazelik (<mezar<mezÀr>Ar.) DS/IV:3143
1724) mazıcılık DS/IV:3146
1725) mazlıò DS/IV:3146
1726) mederlik DS/VI:4591
1727) mehelsizlik DS/IV:3152
1728) mekirlik DS/IV:3154
1729) meltemlik DS/IV:3159
1730) meltemlik DS/VI:4593
1731) mememelik DS/IV:3160
1732) mengilik DS/IV:3164
1733) meşelik DS/IV:3174
1734) meşelik DS/VI:4595
1735) mevlik DS/VI:4595
1736) mezellik DS/VI:4595
1737) mıcırıklık DS/VI:4596
1738) mıdaralıh et- DS/IV:3180
1739) mıjmılıò DS/VI:4596
1740) mışırlık DS/IV:3193
1741) mıtıklık DS/IV:3194
1742) mızıòçılıò DS/VI:4598
1743) minevlik DS/IV:3201
1744) mintoluk DS/VI:4599
1745) misillik DS/IV:3204
1746) miskinsizlik (<miskín>Ar.) DS/VI:4599
1747) moçmolculuk DS/IV:3208
1748) mosuralık DS/IV:3212
1749) mucmuluk DS/VI:4601
1750) mucmuluk [mucmurluk, DS/IV:3215
muşmuluk]
1751) muçhuluk DS/IV:3216
1752) mumbulluk DS/IV:3219
1753) mundarlığa kal- DS/IV:3222
1754) murasalık DS/IV:3221
1755) murçalıò [murçalık] DS/IV:3222
1756) murtatlık DS/IV:3223
1757) murtluk DS/VI:4602

358
1758) musturluk et- DS/IV:3224
1759) muşduluò DS/VI:4602
1760) muştuluk DS/VI:4602
1761) muştuluk [muştuluğ] DS/IV:3227
1762) mutlalık DS/IV:3227
1763) mutluk DS/IV:3227
1764) muzuluò yapmaò DS/VI:4603
1765) müdülük DS/IV:3229
1766) müsürlük DS/IV:3231
1767) müştülük DS/IV:3231
1768) namazlık (I) (<namÀz>Fars.) DS/IV:3238
1769) namazlık (II) DS/IV:3238
1770) namlik DS/VI:4605
1771) naşallık DS/VI:4606
1772) neferlik (<nefer>Ar.) DS/IV:3244
1773) nelik (II) DS/IV:3231
1774) nelik metelik DS/IV:3246
(<metallique>Fra.)
1775) nelik netelik DS/VI:4607
1776) nezerriyh (<nazar>Ar.) DS/VI:4607
1777) nezüklük DS/IV:3251
1778) nızıklık DS/IV:3252
1779) nögerlik et- DS/IV:3255
1780) oluò DS/VI:4614
(<oy+luk; Gülensoy, 2007, s.
622)
1781) òarçlıò (<òarc>Ar.) DS/III:2295
1782) obluk DS/V:3262
1783) ocaklık [ocaalığ] DS/V:3265
1784) odalıò DS/VI:4610
1785) odaşenliği DS/V:3266
1786) oğlanlık DS/V:3270
1787) oğlanlık ol- DS/V:3270
1788) oğulluk DS/V:3272
1789) oğurcalık DS/VI:4612
1790) ohuci hastelik DS/VI:4612
1791) ohumuşluk DS/V:3275
1792) okımışlığ DS/V:3274
1793) okluk DS/V:3277
1794) okumuşluk DS/V:3278
1795) olluk (II) DS/V:3280
(<oy+luk; Gülensoy, 2007, s.
622)
1796) olluk (I) (<fol>Rum.) DS/V:3280
1797) omuluk et- DS/V:3282
1798) omuzluk DS/V:3282
1799) omuzluk DS/VI:4615
1800) omuzluò [omuzduò, omuzluk] DS/VI:4615
1801) omcalık DS/V:3282
359
1802) ïnük [oğonük] (<önlük) DS/VI:4616
1803) oòumuşluò [okumuşduò] DS/VI:4612
1804) orakçılık DS/V:3288
1805) ordubozanlık et- DS/V:3289
1806) ordubozannıò DS/VI:4616
1807) ortalık ağrısı DS/V:3291
1808) ortalık kızartması DS/VI:4617
1809) ortalık tekerleği DS/V:3291
1810) oruçluk DS/V:3292
1811) otduò DS/V:3295
1812) otlakçılık DS/V:3296
1813) otluk DS/VI:4618
1814) otluk (I) DS/V:3296
1815) otluk (II) DS/V:3296
1816) otluk at- DS/VI:4618
1817) otlukla- DS/V:3296
1818) oturumluk DS/V:3300
1819) oyluk DS/V:3303
1820) oyluò DS/VI:4619
1821) oymalık (II) DS/V:3304
1822) oynadanlıò DS/VI:4620
1823) oyruk (<uyluk) DS/V:3305
(<*udu+lug; Gülensoy, 2007, s.
979)
1824) oytarannıò DS/VI:4620
1825) ozancılık DS/V:3307
1826) ozanlık DS/V:3307
1827) ozanlık et- DS/V:3307
1828) örencelik [örgemcelik, DS/V:3348
örgençelik] (<öğrencelik)
1829) öğlük DS/V:3318
1830) öğrencelik (I) [öğrenbeclik, DS/VI:4624
örgençelik]
1831) öğrencelik (II) DS/VI:4624
1832) öğrencelik [öğrenbeçlik, DS/V:3319
öğrenbeşlik, öğrencimelig,
öğrençelik]
1833) öğrenceliyh DS/VI:4624
1834) öğsüzlük DS/VI:4624
1835) öğünderlik DS/V:3323
1836) öğünnük [önlük, ögünnük] DS/V:3323
1837) öğünnük al- DS/V:3364
1838) öğüşlük DS/V:3325
1839) öklük DS/V:3327
1840) öksüz yamalığı DS/VI:4624
1841) öletlik DS/V:3333
1842) ölgülük DS/VI:4625
1843) ölgülük [ölgünlük] DS/V:3333
1844) ölluk DS/V:3334

360
1845) öllük DS/VI:4626
1846) ölülük DS/V:3335
1847) öncülük DS/V:3338
1848) öngüllük [öngünlük] DS/V:3342
1849) öngürlük DS/V:3342
1850) öngürlük DS/VI:4627
1851) önlük (II) DS/V:3343
1852) önlük (III) DS/V:3343
1853) önlük (IV) DS/V:3343
1854) önlük (V) DS/V:3343
1855) önlük (VI) DS/V:3343
1856) önlük bağı DS/V:3343
1857) önnük [önnüyh] DS/V:3344
1858) örenlik DS/V:3348
1859) örgençelik [öğrencelik (I)] DS/VI:4628
1860) örgülük DS/V:3348
1861) örgülük DS/VI:4628
1862) örklük DS/VI:4629
1863) örtelik DS/V:3351
1864) örtmelik DS/V:3352
1865) örtülük DS/VI:4629
1866) örtülük (I) DS/V:3353
1867) örtülük (II) DS/V:3353
1868) örtülük (III) DS/V:3353
1869) örüklük (I) DS/V:3354
1870) örüklük (II) DS/V:3354
1871) örülük DS/V:3355
1872) öslük DS/V:3357
1873) ötrükçülük DS/V:3360
1874) ötülük DS/V:3361
1875) övendirelik DS/V:3364
1876) övüşlük verme- DS/V:3366
1877) öylük (<ön) DS/VI:4632
1878) özdelik DS/V:3371
1879) özengülük DS/V:3373
1880) özlük DS/VI:4633
1881) özlük (I) DS/V:3374
1882) özlük (II) DS/V:3374
1883) özlük (III) DS/V:3374
1884) özlük (IV) DS/V:3374
1885) özlük (V) DS/V:3374
1886) özlük (VI) DS/V:3374
1887) özmelik DS/V:3374
1888) özüllük DS/V:3375
1889) özüncülük DS/V:3376
1890) pabucluk (<pÀpÿş>Fars.) DS/VI:4634
1891) paçalık (<pÀçe>Fars.) DS/V:3378
1892) pahallık DS/V:3382

361
1893) pahıllık yap- DS/V:3382
1894) palanlık (<pÀlan>Fars.) DS/V:3385
1895) pamıklık (<panbuk>Fars.) DS/V:3390
1896) pamukluk DS/V:3391
1897) pamukluk DS/VI:4636
1898) pangallık DS/IV:3393
1899) paòıllık DS/V:3382
1900) papaklık DS/V:3395
1901) papırlık DS/V:3395
1902) paralık (<pÀre>Fars.) DS/V:3396
1903) parmakçılık DS/V:3399
1904) pastıranlık DS/V:3407
1905) paşalık DS/V:3408
1906) pataklık et- DS/V:3409
1907) pazarlık kesme (<bÀzÀr>Fars.) DS/V:3419
1908) peğlik DS/V:3422
1909) peklik (I) DS/V:3424
1910) peklik (II) DS/V:3424
1911) pelesentilik [peleselik, peliselik] DS/V:3425
1912) pellik (I) DS/V:3426
1913) pelteşenlik DS/V:3427
1914) pepildeklik DS/V:3429
1915) perdahtlık DS/V:3430
1916) pereselik DS/V:3432
1917) pereselik DS/VI:4645
1918) perklik (<berk) DS/V:3433
1919) persutluò DS/VI:4646
1920) peteklik DS/V:3438
1921) peteklik DS/VI:4647
1922) peygamber pazarlığı DS/V:3440
(<bÀzÀr>Fars.)
1923) pırçalık DS/V:3443
1924) pıtırlık DS/V:3451
1925) pızıngırlık DS/V:3453
1926) piçlik (I) DS/V:3454
1927) piçlik (II) DS/V:3454
1928) pijlik DS/VI:4650
1929) pilingirlik yap- DS/VI:4650
1930) pillik (II) DS/V:3455
1931) pinavunluò DS/VI:4650
1932) pirelik DS/V:3460
1933) pirenlik DS/V:3460
1934) pirsilik DS/V:3461
1935) pisilik DS/V:3463
1936) pislik (I) DS/V:3463
1937) pislik (II) DS/V:3463
1938) pisütlük DS/V:3463
1939) pokluk DS/VI:4653

362
1940) poranlık DS/V:3471
1941) poruklukçalısı DS/V:3473
1942) pöslük DS/V:3483
1943) pötürlük DS/V:3483
1944) puluò (<pul) DS/V:3486
1945) puharlıò DS/VI:4656
1946) pulluk (I) DS/V:3486
1947) pulluk (II) DS/V:3486
1948) purluk DS/V:3490
1949) purunçalık DS/VI:4656
1950) pusarlık DS/V:3492
1951) puşluk yap- DS/VI:4657
1952) pünkülük [püngülük, DS/V:3496
pürkünüklük]
1953) pürenlik DS/V:3500
1954) pürüzlük DS/V:3502
1955) püslük DS/V:3504
1956) püsürlük (<püsür>Rum.) DS/V:3505
1957) püvezlik DS/V:3506
1958) püvezlik [pivazlık, püvazlık] DS/VI:4659
1959) rüzgârlık (<rÿzgÀr>Fars.) DS/V:3508
1960) sabahlık (<sabÀh>Ar.) DS/V:3509
1961) saçılık DS/V:3511
1962) saçaklık DS/VI:4662
1963) saçaklık [sacaklık] DS/V:3510
1964) saçkılık DS/VI:4662
1965) saçlık DS/V:3511
1966) saçlıò DS/VI:4662
1967) sahan altlığı DS/V:3517
1968) sağılcak (<sağlık) DS/V:3515
1969) sağlıcaklı (<sağlık) DS/V:3516
1970) sağlıcaklı DS/VI:4664
1971) sahratlık [sahretlik] DS/V:3518
1972) sakametlik DS/VI:4665
1973) sakarlık DS/VI:4665
1974) sakızlık DS/V:3521
1975) sakızlık DS/VI:4665
1976) salmalık (I) DS/V:3531
1977) salmalık (II) DS/V:3531
1978) salamlık (<saman) DS/VI:4667
1979) salaòorluò DS/VI:4666
1980) sallık DS/V:3529
1981) sallık DS/VI:4668
1982) saluk (I) ! DS/V:3531
(<suluk; Eren, 2010, s. 114)
1983) samarık (II) DS/VI:4670
(<samağar+lık; Gülensoy, 2007,
s. 728)
1984) samarık (III) DS/VI:4670
363
1985) samarık (IV) DS/VI:4670
1986) samarık (I) [samaruò] DS/V:3533
1987) samarık (II) DS/V:3533
1988) samarıklı (I) DS/V:3533
1989) samarıklı (II) DS/V:3533
1990) samaruk [semerük] DS/V:3533
1991) samannıò DS/VI:4669
1992) sangılık DS/V:3539
1993) sapıklık DS/V:3542
1994) saplık DS/V:3544
1995) saplıòla- DS/VI:4673
1996) sapmalık DS/VI:4673
1997) sappılik DS/VI:4673
1998) saretlik DS/V:3545
1999) sarılığımı kes- DS/V:3548
2000) sarılık DS/V:3548
2001) sarıyazlık DS/V:3548
2002) saròuntuluò DS/VI:4673
2003) sarsaklık DS/V:3550
2004) sarsaòlıò DS/V:3550
2005) savlukman kal- (<sağ) DS/V:3556
2006) sayruluk DS/V:3563
2007) savsaklık DS/V:3556
2008) savsaklık DS/VI:4677
2009) sayalık DS/V:3560
2010) sayvanlık DS/V:3563
2011) seçmelik DS/VI:4679
2012) seferibirlik DS/VI:4679
2013) sehenlik DS/V:3569
2014) sehlik DS/VI:4680
2015) sehlik [sehluk, sehlük] DS/V:3569
2016) sehratlık [sehretlik] DS/V:3569
2017) selamlık (<selam>Ar.) DS/V:3575
2018) selçukluk DS/V:3576
2019) seldirenlik DS/V:3576
2020) selemelik DS/V:3577
2021) semerlik (<semer>Rum.) DS/V:3581
2022) semizlik DS/V:3582
2023) seneklik DS/V:3583
2024) señeklik DS/VI:4684
2025) senelik (<sene>Ar.) DS/VI:4685
2026) serlik DS/V:3592
2027) sepenlik DS/V:3585
2028) serenlik DS/V:3589
2029) serenlik DS/VI:4686
2030) sergenlik üzüm DS/V:3590
2031) sergilik DS/VI:4686
2032) serginlik DS/V:3591

364
2033) sesdenmelik DS/VI:4687
2034) sevurluk (<sahur>Ar.) DS/V:3596
2035) seyirlik (<seyr>Ar.) DS/VI:4688
2036) sıcaklık DS/V:3601
2037) sıcaklık dairesi DS/V:3602
2038) sığırlık DS/V:3606
2039) sıkkınlık DS/V:3608
2040) sıklık [sıtlık, sütlük (II)] DS/V:3608
2041) sılık (<ıslık) DS/VI:4691
2042) sımarlık DS/VI:4691
2043) sıngılıò çök- DS/VI:4692
2044) sınıkçılık DS/V:3614
2045) sınlık DS/VI:4692
2046) sıplık DS/V:3616
2047) sıralık DS/V:3616
2048) sırkuvluk DS/V:3619
2049) sırtlık (I) DS/V:3621
2050) sırtlık (II) DS/V:3621
2051) sıtırasızlık DS/VI:4694
2052) sıtlık ur- DS/V:3623
2053) sıvatlık DS/V:3623
2054) sızgıtlık DS/VI:4696
2055) sibillih DS/V:3631
2056) sidekliğ (<sidik) DS/VI:4697
2057) sineceklik DS/V:3641
2058) sineklik DS/V:3641
2059) sineklik DS/VI:4699
2060) singinlik DS/V:3642
2061) sinlik (<sin) DS/V:3645
2062) sitilluk DS/V:3648
2063) siymelik DS/VI:4702
2064) siytiklik DS/V:3655
2065) soğanlık DS/V:3656
2066) soğukluk DS/VI:4702
2067) soğukluk (I) [sokluk, sökluk (I), DS/V:3657
sovukluk]
2068) soğukluk (II) [sohluk, sokluk, DS/V:3657
sokluk (II), sovukluk (I)]
2069) soğukluk (III) DS/V:3657
2070) soğukluk (IV) DS/V:3657
2071) soğukluk (V) DS/V:3657
2072) soğukluk (VI) DS/V:3657
2073) soğuluk DS/V:3656
2074) soğumsuzluk DS/V:3658
2075) sokuculuk DS/V:3661
2076) sokumluk DS/V:3661
2077) soluk darlığı [soluğanlık] DS/V:3663
2078) soluòluò DS/VI:4704

365
2079) somarlık DS/V:3664
2080) songürlük DS/V:3666
2081) songürlük DS/VI:4704
2082) sonluk DS/V:3666
2083) sonnuò DS/VI:4704
2084) sormalık DS/V:3668
2085) sorumluk DS/V:3668
2086) soyuòluò düş- DS/VI:4706
2087) söggünlük (I) DS/V:3675
2088) söggünlük (II) DS/V:3675
2089) sökellik DS/V:3678
2090) sölümen DS/V:3680
(<sö(/ü)l+lüg+men; Gülensoy,
2007, s. 806)
2091) sömüklük DS/V:3681
2092) söyletmelik [söğletmelik, DS/V:3686
söylehmelig]
2093) sucukluk DS/V:3689
2094) suçulluğu [suculluğu] DS/V:3690
2095) suğluk DS/V:3691
2096) sulaòlık DS/VI:4709
2097) sulaòlıò [sulaklık] DS/V:3692
2098) sultandimlik DS/V:3693
2099) suluğ DS/V:3694
2100) suluk (I) [sukluk, sulukluk, DS/V:3694
sutluk]
2101) suluk (I) [suluòluò] DS/VI:4709
2102) suluk (II) DS/V:3694
2103) suluk (II) DS/VI:4709
2104) suluk (III) DS/V:3694
2105) suluk (III) DS/VI:4709
2106) suluk (IV) DS/V:3694
2107) suluk (IV) DS/VI:4709
2108) suluk (V) DS/V:3694
2109) suluk (VI) DS/V:3694
2110) suluk (VII) DS/V:3694
2111) suluk (VIII) DS/V:3694
2112) suluk (IX) DS/V:3694
2113) suluk (X) DS/V:3694
2114) suluk (XI) DS/V:3694
2115) suluk (XII) DS/V:3695
2116) suluk (XIII) DS/V:3695
2117) suluk (XIV) DS/V:3695
2118) suluk (XV) DS/V:3695
2119) suluk düş- DS/V:3695
2120) sulukluk DS/VI:4709
2121) suluò DS/VI:4709
2122) sunamlık DS/VI:4710
2123) susgunnuò DS/VI:4711
366
2124) suvarmılık DS/V:3704
2125) süblüğü DS/V:3706
2126) südüklüğü tutul- DS/V:3707
2127) sülehlik DS/V:3709
2128) sümdüklük [sümcüklük] DS/V:3712
2129) sümsüklük et- DS/VI:4713
2130) sünetlik (<sünnet>Ar.) DS/V:3717
2131) süngüllük [süğüllik, süülük] DS/V:3717
2132) süpürgelik (I) DS/V:3719
2133) süpürgelik (II) DS/V:3719
2134) sütlük DS/VI:4717
2135) sütlük (I) DS/V:3729
2136) sütlük (III) DS/V:3729
2137) sütlük (IV) DS/V:3729
2138) sütlük körmen DS/V:3729
2139) suvarilik DS/V:3704
2140) süygünlük DS/VI:4717
2141) şabadanlık DS/V:3734
2142) şahanelik DS/V:3736
2143) şahanlık DS/V:3736
2144) şahmelik DS/V:3736
2145) şakga şenniyh DS/V:3737
2146) şamaklık DS/V:3742
2147) şamatalıò (<şemÀte>Ar.) DS/VI:4721
2148) şarkadalık DS/V:3751
2149) şarlatannıò et- DS/VI:4722
2150) şarlık DS/V:3751
2151) şaşgunluk DS/VI:4723
2152) şatafçılık DS/V:3754
2153) şavflık DS/V:3755
2154) şehmelik otu DS/V:3758
2155) şembellik (<şembel) DS/V:3761
2156) şembellik çıkar- DS/V:3761
2157) şendik DS/V:3762
2158) şenlik (I) [şennig, şennik (I)] DS/V:3762
2159) şenlik (II) DS/V:3763
2160) şenlik [şennik, şenniyh] DS/VI:4724
2161) şenlikli DS/V:3763
2162) şennik (II) DS/V:37638
2163) şerbetlik (I) (<şerbet>Ar.) DS/VI:4725
2164) şerbetlik (I) [şerbeòlig] DS/V:3764
2165) şerbetlik (II) DS/V:3764
2166) şerbetlik (II) DS/VI:4725
2167) şerbetlik (III) DS/V:3764
2168) şerbetlik (IV) DS/V:3764
2169) şergadalıò DS/VI:4725
2170) şeytanküllüğü DS/V:3767
2171) şeytannamazlığası DS/V:3767

367
2172) şıbınlık (<cibinlik) DS/V:3767
2173) şıblıò DS/V:3767
2174) şıkırdanlık DS/V:3768
2175) şıplık DS/V:3773
2176) şıpluk DS/V:3773
2177) şırlık (II) DS/V:3775
2178) şırlık (III) DS/V:3775
2179) şipirdimlik DS/V:3784
2180) şirelik (I) DS/V:3786
2181) şirelik (II) DS/V:3786
2182) şirincelik (<şírín>Fars.) DS/V:3786
2183) şirinlik (I) [şirinniyh] DS/V:3786
2184) şirinlik (II) [şirinlik muskası] DS/V:3786
2185) şirinlik (III) DS/V:3786
2186) şirinlik muskası DS/VI:4730
2187) şirinnik DS/V:3786
2188) şirinniyh DS/VI:4730
2189) şişlik (I) DS/V:3789
2190) şişlik (II) DS/V:3789
2191) şişlik ol- DS/VI:4731
2192) şivlilik DS/V:3791
2193) şohluk DS/V:3792
2194) şorgözlük DS/VI:4732
2195) şükrancalık (<şukrÀn>Ar.) DS/V:3796
2196) tahlik DS/V:3803
2197) tahta/terlik DS/V:3806
2198) talaşlık DS/V:3816
2199) talazlık (I) DS/V:3816
2200) tamgalık DS/V:3819
2201) tanalık DS/V:3820
2202) tanazlık [tanaslık] DS/V:3821
2203) tandırlık (I) (<tennÿr>Ar.) DS/V:3821
2204) tandırlık (II) DS/V:3821
2205) tanışıkluk DS/VI:4739
2206) tanışluk ver- DS/VI:4739
2207) taraklık DS/VI:4741
2208) taraklık (I) DS/V:3833
2209) taraklık (II) DS/V:3834
2210) taraklık (III) DS/V:3834
2211) taslık (<tÀs>Ar.) DS/V:3840
2212) taşlık DS/VI:4743
2213) taşlık (I) DS/V:3843
2214) taşlık (II) DS/V:3843
2215) tatabazlık DS/VI:4744
2216) tatlıcalık DS/VI:4744
2217) tatlık [tatluk] DS/V:3846
2218) tatlılık DS/VI:4744
2219) tatluk (I) DS/V:3846

368
2220) tatdışlık DS/V:3845
2221) tavalık (I) DS/V:3847
2222) tavalık (II) DS/V:3847
2223) toylığ DS/VI:4773
2224) taylık DS/V:3855
2225) tecavuzluk (<tecÀvuz>Ar.) DS/V:3858
2226) tecinlik DS/V:3859
2227) tekcilik DS/V:3864
2228) teklik DS/V:3868
2229) teküllük [tekülük] DS/V:3869
2230) tekürlük DS/V:3869
2231) tellik DS/VI:4751
2232) tellik (II) DS/V:3874
2233) temeklik (I) DS/V:3876
2234) temeklik (II) DS/V:3876
2235) tendürüslük DS/V:3879
2236) tenelik (<dÀne>Fars.) DS/V:3880
2237) tepelik DS/VI:4754
2238) tepelik (I) DS/V:3884
2239) tepelik (II) DS/V:3884
2240) tepelik (III) DS/V:3884
2241) terekelik DS/V:3892
2242) terlik DS/VI:4755
2243) terlik (I) DS/V:3895
2244) terlik (II) DS/V:3895
2245) terlik (III) DS/V:3895
2246) terlik oyunu DS/V:3895
2247) terlikçe DS/VI:4756
2248) terriyh DS/VI:4756
2249) terslik DS/VI:4756
2250) terslik [teslik] DS/V:3897
2251) tesbihlik (<tesbíh>Ar.) DS/V:3898
2252) tesmekerlik DS/VI:4757
2253) teşirlik DS/V:3900
2254) tıkgılık DS/V:3912
2255) tınçlık DS/V:3916
2256) tınçlıksız DS/V:3916
2257) tırıllık et- DS/V:3922
2258) tırlık DS/V:3924
2259) tırlık DS/VI:4763
2260) tıskalılık DS/V:3928
2261) tıslık DS/V:3928
2262) tışıruvluk DS/V:3929
2263) tışlık DS/V:3929
2264) tikgozluò DS/VI:4764
2265) tilkilik DS/VI:4764
2266) tingözlük DS/V:3937
2267) tiritlik DS/V:3940

369
2268) todanlık DS/V:3945
2269) tohumluk DS/VI:4767
2270) tohumluk (II) DS/V:3948
2271) tokluluk DS/V:3951
2272) tombilik DS/V:3958
2273) tonluk DS/VI:4770
2274) tonluk DS/V:3962
2275) topluk DS/V:3966
2276) topluk DS/VI:4771
2277) topraklık (I) DS/V:3966
2278) topraklık (II) DS/V:3966
2279) topraklık (III) DS/V:3966
2280) topraklık (IV) DS/V:3966
2281) torlik DS/V:3971
2282) torluk (I) DS/V:3971
2283) torluk (II) DS/V:3971
2284) torluk (III) DS/V:3971
2285) torluk (IV) DS/V:3971
2286) torluk (V) DS/V:3971
2287) tospalık DS/V:3975
2288) tozluk DS/V:3979
2289) tozluò DS/VI:4773
2290) töslük DS/V:3987
2291) tufalık DS/V:3988
2292) tulluk DS/V:3990
2293) tusuyluk DS/V:3998
2294) tuyluk DS/V:4004
2295) tuzluk DS/V:4005
2296) tülük (I) (<tüğ) DS/V:4011
2297) tülük (II) DS/V:4011
2298) tünlük DS/V:4014
2299) tünnüò DS/V:4014
2300) türbelik (<türbe>Ar.) DS/V:4015
2301) tüşmançılıò (<duşmÀn>Fars.) DS/VI:4781
2302) tütünlük (I) DS/V:4018
2303) tütünlük (III) [tütünlük] DS/V:4018
2304) tüğünnük DS/V:4007
2305) tüzlük DS/V:4020
2306) uçkurluk DS/VI:4783
2307) uçkurluk (II) DS/VI:4024
2308) uçluk [uşluk] DS/VI:4024
2309) ufaklık (I) DS/VI:4026
2310) ufaklık (II) DS/VI:4026
2311) uğralık DS/VI:4029
2312) uğralık DS/VI:4784
2313) uğurluk (I) DS/VI:4032
2314) uğurluk (II) DS/VI:4032
2315) uğurluk (III) DS/VI:4032

370
2316) ulu gici DS/VI:4036
(<*ūl+lug; Gülensoy, 2007, s.
965)
2317) uluboydan DS/VI:4036
2318) uluca DS/VI:4036
2319) uluorta (I) DS/VI:4037
2320) uluorta (I) DS/VI:4786
2321) uluorta (II) DS/VI:4037
2322) uluorta (II) DS/VI:4786
2323) uluuslu DS/VI:4037
2324) uluyol DS/VI:4037
2325) ulaklık (I) DS/VI:4034
2326) ulaklık (II) DS/VI:4034
2327) umsuluò olmaò DS/VI:4787
2328) umutluò DS/VI:4788
2329) unluk DS/VI:4041
2330) unnuk DS/VI:4042
2331) unsuluğu kesil- DS/VI:4788
2332) urasalık DS/VI:4042
2333) urgalıò (<unga) DS/VI:4788
2334) urusvayçılıò DS/VI:4789
2335) urvalık DS/VI:4044
2336) urvalıò, urvalık DS/VI:4789
2337) usangınlık gel- DS/VI:4044
2338) usluğu geç- DS/VI:4045
2339) ustalık (<ustÀd>Fars.) DS/VI:4045
2340) ustalıklı DS/VI:4045
2341) usuluk DS/VI:4790
2342) uşaklık DS/VI:4047
2343) uşaòlıò [uşaklık] DS/VI:4790
2344) uşlukla- DS/VI:4047
2345) ÿvculuk (<avcılık) DS/VI:4049
2346) uyatlık DS/VI:4050
2347) uygunsuzluk DS/VI:4051
2348) uykuluk (I) DS/VI:4051
2349) uykuluk (II) DS/VI:4051
2350) uykuluk (III) DS/VI:4051
2351) uykuluk (IV) DS/VI:4051
2352) uyluò DS/VI:4790
2353) uzerliyh DS/VI:4792
2354) uzluk DS/VI:4055
2355) uzluk DS/VI:4792
2356) ülük (III) (<ön) DS/VI:4066
2357) üç günlük DS/VI:4058
2358) üçlük sakar DS/VI:4059
2359) üdüberlik DS/VI:4059
2360) üflük DS/VI:4793
2361) üflük [üfülük] DS/VI:4060

371
2362) üğünlük DS/VI:4063
2363) ülçümlük DS/VI:4064
2364) üllük (II) (<öl) DS/VI:4065
2365) ümmülük DS/VI:4067
2366) ünlüğe getir- DS/VI:4796
2367) ünlük DS/VI:4796
2368) ürgünlük DS/VI:4071
2369) ürkeklik DS/VI:4071
2370) ürlük DS/VI:4072
2371) ürünlük DS/VI:4074
2372) üslük (I) (<üst) DS/VI:4076
2373) üslük (II) DS/VI:4076
2374) üslük (III) DS/VI:4076
2375) üsdülük DS/VI:4797
2376) üslük (I) DS/VI:4798
2377) üslük (II) [üstülük] DS/VI:4798
2378) üslÿk DS/VI:4798
2379) üstlük (I) DS/VI:4078
2380) üstlük (I) DS/VI:4798
2381) üstlük (II) DS/VI:4078
2382) üstlük (II) DS/VI:4798
2383) üstülük (I) [ustuluk] DS/VI:4078
2384) ütmelik DS/VI:4082
2385) üzellik DS/VI:4801
2386) üzengilik (I) DS/VI:4801
2387) üzengilik (II) DS/VI:4086
2388) üzerlik [üzellik] DS/VI:4087
2389) üzgörmelik DS/VI:4801
2390) üzlük (<yüz) DS/VI:4801
2391) üzüklük DS/VI:4088
2392) varvarlık DS/VI:4094
2393) veznelik DS/VI:4100
2394) vıllık DS/VI:4807
2395) vırgıllık DS/VI:4103
2396) vızıkcılık DS/V:4104
2397) vidilik DS/VI:4106
2398) vizilik ağacı DS/VI:4108
2399) yabacılık DS/VI:4112
2400) yabanlık DS/VI:4114
2401) yabılgalık DS/VI:4115
2402) yadarlık DS/VI:4116
2403) yağaşlık [yağardıllık, yağarlık, DS/VI:4120
yağdarlık, yağderlik, yağışlık]
2404) yağdanlık DS/VI:4810
2405) yağdanlık (I) DS/VI:4121
2406) yağdanlık (II) DS/VI:4121
2407) yağlık (I) [yaalık] DS/VI:4810
2408) yağlık (II) DS/VI:4810

372
2409) yağlık bağla- (I) DS/VI:4125
2410) yağlık bağla- (II) DS/VI:4125
2411) yağlıkara hastalığı DS/VI:4125
2412) yağlıkla- DS/VI:4125
2413) yağlıò, yağlık [yaalık, yÀlıò, DS/VI:4124
yÀlık, yaylık]
2414) yağluk DS/VI:4125
2415) yağmırlık DS/VI:4126
2416) yÀmırlık DS/VI:4157
2417) yağmurluk DS/VI:4126
2418) yakalık (I) DS/VI:4129
2419) yakalık (II) DS/VI:4129
2420) yakalık (III) DS/VI:4129
2421) yakalıklı DS/VI:4129
2422) yakınlık DS/VI:4811
2423) yakınlık [yaòınluò] DS/VI:4131
2424) yakınlık göster- DS/VI:4131
2425) yalakalık [yalaklık] DS/VI:4138
2426) yalakalık et- DS/VI:4812
2427) yalaklık DS/VI:4138
2428) yalamukçuluk DS/VI:4140
2429) yalanışlık DS/VI:4141
2430) yalım alçaòlığı DS/VI:4147
2431) yalımalçaklığı DS/VI:4813
2432) yalkılık DS/VI:4149
2433) yallık (I) DS/VI:4150
2434) yallık (II) DS/VI:4150
2435) yalpaòlıò [yalpaòçılıò] DS/VI:4151
2436) yaltaòcılıò DS/VI:4152
2437) yaltaòçılıò DS/VI:4813
2438) yalyapaluk DS/VI:4152
2439) yamalıh, yamalık DS/VI:4154
2440) yamalıklı DS/VI:4155
2441) yamalıò, yamalık DS/VI:4813
2442) yamaşaklık DS/VI:4156
2443) yanaklık (I) DS/VI:4161
2444) yanaklık (II) DS/VI:4161
2445) yanaşlık DS/VI:4162
2446) yanazlık DS/VI:4814
2447) yañazlık DS/VI:4163
2448) yandaklık DS/VI:4165
2449) yangıncılık getir- DS/VI:4168
2450) yangınlık (II) DS/VI:4168
2451) yangınlık (III) DS/VI:4168
2452) yanı yönü bellisiz DS/VI:4171
(<belgüligsiz)
2453) yanlık (I) [yannık (I)] DS/VI:4173
2454) yanlık (II) DS/VI:4173

373
2455) yanlık (III) DS/VI:4173
2456) yanşaklık DS/VI:4176
2457) yaòtuluò [yaòduluò] DS/VI:4128
2458) yapılık DS/VI:4179
2459) yapılıò DS/VI:4179
2460) yapılmaklık DS/VI:4179
2461) yapraklık (I) DS/VI:4181
2462) yapraklık (II) DS/VI:4181
2463) yaragannık DS/VI:4182
2464) yaramışlık et- DS/VI:4182
2465) yaranlık DS/VI:4182
2466) yardarrıò DS/VI:4183
2467) yarenlik [yarennik] DS/VI:4183
2468) yarenlik et- DS/VI:4816
2469) yarenlikli DS/VI:4184
2470) yarennik et- (I) [yarennik et-] DS/VI:4184
2471) yarennik et- (II) DS/VI:4184
2472) yarennik et- (III) [yarennik et-] DS/VI:4184
2473) yarılığa ver- DS/VI:4185
2474) yarılıò DS/VI:4185
2475) yarımlık (II) DS/VI:4187
2476) yarımlık (III) DS/VI:4187
2477) yarımlık (V) DS/VI:4187
2478) yarımlıò, yarımlık (I) DS/VI:4187
2479) yarlığ DS/VI:4189
2480) yarlık (I) DS/VI:4189
2481) yarlık (II) DS/VI:4189
2482) yarlık (III) DS/VI:4189
2483) yarpaòlıò DS/VI:4191
2484) yaruluò DS/VI:4192
2485) yasaklık DS/VI:4193
2486) yaslık DS/VI:4196
2487) yastılıò DS/VI:4194
2488) yaşarlık DS/VI:4199
2489) yaşıtlık DS/VI:4199
2490) yaşıtlık düş- DS/VI:4199
2491) yataklık DS/VI:4201
2492) yatlık DS/VI:4204
2493) yatsılık [yatsuluò] DS/VI:4204
2494) yavalık DS/VI:4205
2495) yavannıò (I) DS/VI:4205
2496) yavannıò (II) DS/VI:4205
2497) yavaşılık DS/VI:4206
2498) yavaşlık (II) DS/VI:4206
2499) yavşanlık DS/VI:4209
2500) yavunculuk DS/VI:4210
2501) yaylıò, yaylık DS/VI:4214
2502) yazlık DS/VI:4819

374
2503) yazlık (I) DS/VI:4219
2504) yazlık (II) [yazlık buğday] DS/VI:4220
2505) yenlik (<yeğni) DS/VI:4250
2506) yedekçilik DS/VI:4222
2507) yedeyhçilik DS/VI:4819
2508) yeğinlik (I) DS/VI:4226
2509) yeğinlik (II) DS/VI:4226
2510) yeğinlik (III) DS/VI:4226
2511) yeğnilik [yeğniklik, yenilik (II), DS/VI:4229
yeñlilik, yeynilik (I)]
2512) yekelik DS/VI:4230
2513) yelimlik DS/VI:4237
2514) yelkenlik DS/VI:4238
2515) yellik (I) DS/VI:4239
2516) yellik (II) DS/VI:4239
2517) yellik (IV) DS/VI:4239
2518) yellik (V) DS/VI:4239
2519) yellik (VI) DS/VI:4239
2520) yellik (VII) DS/VI:4239
2521) yellik (VIII) DS/VI:4239
2522) yellik (IX) DS/VI:4239
2523) yellik yellik DS/VI:4821
2524) yelteşlik DS/VI:4242
2525) yemeklik (I) [yimelik] DS/VI:4243
2526) yemeklik (II) DS/VI:4243
2527) yemeklik (III) DS/VI:4243
2528) yemeklik (IV) DS/VI:4243
2529) yemelik DS/VI:4243
2530) yemlik (I) [yemliyh, yimlik (I)] DS/VI:4245
2531) yemlik (I) [yemlük] DS/VI:4821
2532) yemlik (II) DS/VI:4245
2533) yemlik (II) DS/VI:4821
2534) yemlik (III) DS/VI:4245
2535) yemlik (IV) DS/VI:4245
2536) yemlik (V) DS/VI:4245
2537) yemlik (VI) DS/VI:4245
2538) yemlik (VII) DS/VI:4245
2539) yemlik (VIII) [yimlik] DS/VI:4245
2540) yenilik DS/VI:4821
2541) yeñnik DS/VI:4250
2542) yeranlık DS/VI:4822
2543) yerenlik [yerennik] DS/VI:4252
2544) yerennik et- DS/VI:4252
2545) yerginlik (I) DS/VI:4253
2546) yerlik DS/VI:4255
2547) yesenlik DS/VI:4257
2548) yeşillik [yişillik] DS/VI:4258
2549) yetiklik (I) DS/VI:4259

375
2550) yetiklik (II) DS/VI:4259
2551) yetmesizlik DS/VI:4261
2552) yeylik ahıllı DS/VI:4263
2553) yeynilik (II) DS/VI:4263
2554) yılgınlık DS/VI:4271
2555) yıllık (I) DS/VI:4273
2556) yıllık (II) DS/VI:4273
2557) yıllıkcı, yıllıkçı DS/VI:4273
2558) yırlığ DS/VI:4276
2559) yıvlık DS/VI:4277
2560) yillikli DS/VI:4279
2561) yimeklik DS/VI:4280
2562) yimlik gibi DS/VI:4280
2563) yimlikçi DS/VI:4280
2564) yirmilik DS/VI:4282
2565) yoğunluk DS/VI:4288
2566) yoklamalık DS/VI:4289
2567) yokluk (I) DS/VI:4289
2568) yokluk (II) DS/VI:4289
2569) yolluk (I) DS/VI:4825
2570) yollukçu DS/VI:4293
2571) yollukçuluk DS/VI:4293
2572) yolluò, yolluk (I) DS/VI:4292
2573) yolluò, yolluk (II) DS/VI:4292
2574) yolluò, yolluk (III) DS/VI:4292
2575) yoncalık DS/VI:4295
2576) yonuzluk DS/VI:4297
2577) yörecilik DS/VI:4311
2578) yöreklik tahtası DS/VI:4311
2579) yörelik DS/VI:4311
2580) yuğluk DS/VI:4314
2581) yuğrumluk DS/VI:4314
2582) yukalık DS/VI:4315
2583) yuklük DS/VI:4316
2584) yumaklık (II) DS/VI:4317
2585) yumcalık DS/VI:4317
2586) yumukluk DS/VI:4319
2587) yumurtalık DS/VI:4320
2588) yumurtalıò DS/VI:4827
2589) yumuşaklık DS/VI:4827
2590) yunaklık DS/VI:4321
2591) yuntuluk [yunduluk] DS/VI:4322
2592) yuvantalık DS/VI:4326
2593) yüğlük DS/VI:4327
2594) yüklük (I) DS/VI:4330
2595) yüklük (II) DS/VI:4330
2596) yüklük (III) DS/VI:4330
2597) yümelik DS/VI:4332

376
 2598) yüneklik DS/VI:4828
2599) yürülük DS/VI:4336
2600) yüzdelik DS/VI:4337
2601) yüzellik [yüzelik, yüzerlik] DS/VI:4338
2602) yüzgörümlüğü [yüzgörümlük] DS/VI:4338
2603) yüzlük (I) DS/VI:4339
2604) yüzlük (II) DS/VI:4339
2605) zagarlık DS/VI:4830
2606) zarallık DS/VI:4832
2607) zarencilik DS/VI:4351
2608) zÀrılık DS/VI:4832
2609) zarılık (I) DS/VI:4351
2610) zarılık (II) DS/VI:4351
2611) zarılık getir- DS/VI:4351
2612) zarlık (I) DS/VI:4351
2613) zarlık bez DS/VI:4351
2614) zavraklık DS/VI:4355
2615) zavrulluk DS/VI:4355
2616) zavzalık [zavzuluk] DS/VI:4355
2617) zayınlık DS/VI:4356
2618) zemlik DS/VI:4362
2619) zemnik DS/VI:4362
2620) zencircilik (<zencír>Fars.) DS/VI:4362
2621) zıblık DS/VI:4368
2622) zıfırı karanlık DS/VI:4368
2623) zıllik DS/VI:4371
2624) zıpırlık DS/VI:4377
2625) zırzilik DS/VI:4383
2626) zırzopluò DS/VI:4839
2627) zıvaylık DS/VI:4384
2628) zıveylik DS/VI:4839
2629) zıvlık DS/VI:4385
2630) zibillik DS/VI:4387
2631) zibillik [zibilliyh] DS/VI:4840
2632) zifirlik (<zefir>Ar.) DS/VI:4387
2633) zillik (I) DS/VI:4389
2634) zillik (II) DS/VI:4389
2635) ziyaratlık (<ziyÀret>Ar.) DS/VI:4393
2636) zohürlük DS/VI:4401
2637) zopalık (I) (<sopa) DS/VI:4397
2638) zopalık (II) DS/VI:4397
2639) zorkunluk DS/VI:4843

1.1.100. +m
+(A)m ve +(I)m eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış hâlidir. Daha çok
1.teklik şahıs eki olarak kullanılır. Ağızlarda az da olsa yapım eki işlevinde

377
kullanılmıştır. Yazı dilinde dirim (<diri+m; Gülensoy, 2007, s. 289) sözcüğünü
oluşturur.

Ağızlarda bazı ad ve sıfat yapımları şunlardır.

ad yapar: aram “2.Aralık, fasıla.”, islim “1.Gazocağı. 2.Lamba fitili.”,

otçam “çörekotu”, oylum (I) “1.Koyak. 3.Kayalık yer.”, üçürdüm “1.Her ortak,
ürünün üçte birini alma koşuluyla, üç kişi ortaklaşa.” vb.

sıfat yapar: adlım “meşhur, ünlü”, nazlım “sessiz ve uysal”, oylum oylum
“3.Girintili çıkıntılı. 4.Öbek öbek.”, tatlımcak “tatlımsı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+m 1) adlım DS/I:67 (29)

2) aram DS/I:297
3) denem (<dÀne>Fars.) DS/II:1422
4) dirimlik (I) DS/II:1517
(<diri+m; Gülensoy, 2007, s.
289)
5) dirimlik (II) DS/II:1517
6) dirimsuyu DS/II:1517
7) eyrim (IV) [eyrimli (II)] DS/III:1827
(<eğri)
8) eyrimli (II) DS/III:1827
9) islim DS/IV:2558
10) karamlık DS/IV:2652
11) nazlım DS/IV:3243
12) nazlım DS/VI:4606
13) otçam DS/V:3295
14) otcam DS/VI:4618
15) oylum DS/VI:4619
16) oylum (I) DS/V:3303
(<oy+lu+m; Gülensoy, 2007, s.
641)
17) oylum (II) DS/V:3303
18) oylum (III) DS/V:3303
19) oylum (IV) DS/V:3303
20) oylum oylum DS/V:3303
21) oylum oylum (I) DS/VI:4620
22) oylum oylum (II) DS/VI:4620
23) saklımlı DS/VI:4665
24) sarım DS/VI:4674
25) tatlımcak DS/V:3846

378
 26) üçürdüm DS/VI:4059
(<üç+ür+dü+m; Gülensoy, 2007,
s. 986)
27) üçürdüm (I) DS/VI:4793
28) üçürdüm (II) DS/VI:4793
29) yallım (<yar) DS/VI:4150

1.1.101. +mA
Genelde fiilden ad yapım eki olarak kullanılır. Yazı dilinde kekeme (ke+ke;
Gülensoy, 2007, s. 492) sözcüğünde kullanılır. Ağızlarda kullanımı azdır. Sadece
ad yapan oluşumları vardır. diritme “1.Öğütülmüş buğdayla yapılan aşure.”,
kelteme “verimsiz toprak”, maşalama “düğün alanlarını gece aydınlatmakta
kullanılan bir çeşit meşale”, meseleme “1.Sorun. 2.Olay.”, veleme “bez
kesiklerinden örükmüş kilim” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ma 1) çorma DS/II:1272 (15)

+me 2) diritme (<dirit) DS/II:1517
3) kelteme (<kelte (VI)) DS/IV:2737
4) kendimelik DS/IV:2742
5) kırma (VII) (<kır) DS/IV:2834
6) lökme (<lök (VII)) DS/IV:3092
7) maşalama (<meşèale>Ar.) DS/VI:4589
8) meseleme (<meséele>Ar.) DS/IV:3172
9) özmelik DS/V:3374
10) partma DS/VI:4638
11) sinirme ol- DS/V:3643
12) şibitme (<şibit (I)) DS/V:3777
13) teklime DS/V:3868
14) tezmecik DS/VI:4759
15) veleme (<vele (I)) DS/VI:4096

1.1.102. +mAç
Yazı dilinde dilmaç ve sığırtmaç sözcüklerinde kullanılan bir ektir.
Ağızlarda da kullanımı azdır. Ad ve birkaç sıfat yapmıştır.

ad yapar: dilmeç (II) “tarla ya da kara parçasının burun gibi uzanan kısmı”,
kökmeç “yakılabilecek ağaç kökü”, singemeç “köşe bucak”, tahtamaç “kanepe
minderi”, yaldırmaç “hokka” vb.

379
 sıfat yapar: halkamaç “eğri, bükük”, sıramaç “sıraya dizilmiş, sıralanmış”,
tortmaç “yamrı yumru, kalın ya da şişkin” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+maç 1) alamaç DS/I:192 (20)

+meç 2) alamaç DS/VI:4416
3) dilmaç DS/II:1497
4) dilmaçla- DS/II:1497
5) dilmeç (II) DS/II:1497
6) gilemaç [gilamaç] (<gile (I)) DS/III:2076
7) halkamaç (<halka>Ar.) DS/III:2261
8) hüngülmeç [hongülmeç] DS/III:2450
9) ilikmeç DS/IV:2525
10) kermeç (<ker (I)) DS/IV:2757
11) kökmeç DS/IV:2954
12) kürtmeç (<kürt (I)) DS/IV:3047
13) pırtımaç DS/V:3447
14) sığır[t]meç DS/V:3606
15) sıramaç DS/V:3616
16) singemeç DS/V:3642
17) tahtamaç (<taòte>Fars.) DS/V:3806
18) tortmaç (<tort (I)) DS/V:3971
19) yağırtmaç DS/VI:4122
(<yağ+ır+[t]+maç; Gülensoy,
2007, s. 1028)
20) yaldırmaç DS/VI:4145

1.1.103. +mAk
Çoğunlukla mastar eki olarak kullanılan mak eki, isim kökenli bazı
sözcüklere gelerek addan ad yapar. Yazı dilinde elektronik posta yerine bilişim
terimi olan elmek sözcüğünü türetmiştir. Ağızlarda da yazı dili gibi kullanımı azdır.
kartmak (III) “yetişkin, olgun” sözcüğü hariç ad yapar. acımak “tarlalarda biten acı,
sütlü bir ot”, çıtırmak (I) “susam helvası”, gözmek (I/II) “çeşme/küçük delik”,
kütmek “1.Ağaç kökü, kütük”, tıkmak (II/III) “kuş gagası/fiske”, tüymek “saç, kıl,
tel vb. şeylerin tutamı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+mak 1) acımak DS/VI:4407 (34)

380
 +mek 2) alamak DS/VI:4416
3) baymak (VIII) DS/I:583
4) bezemek (I) DS/I:651
5) bezemek çevir- DS/I:651
6) buzmak (II) DS/I:811
7) çıtırmak (I) DS/II:1195
8) çıtmak (II) DS/II:1197
9) çötmek (<çot) DS/II:1297
10) elmek (I) DS/III:1725
11) elmekle- DS/III:1726
12) garmak (<kara) DS/VI:4509
13) gözmek (I) DS/III:2183
14) gözmek (II) DS/III:2183
15) iğinmek (I) [iyin- (I)] DS/IV:2511
16) ilikmek (II) DS/IV:2525
17) kartmak (I) DS/IV:2671
18) kartmak (III) DS/IV:2671
19) kartmak (IV) DS/IV:2672
20) kartmak bağla- DS/IV:2672
21) kartmaò DS/IV:2671
22) kaşmak (III) (<kaş (VI)) DS/IV:2681
23) kırtmağ DS/IV:2840
24) kıtırmak (I) DS/IV:2849
25) kökmek DS/IV:2954
26) kütmek DS/VI:4581
27) kütmek [kutmek] DS/IV:3055
28) özmek (I) DS/V:3374
29) özmek (III) DS/V:3374
30) tıkmak (II) DS/V:3914
31) tıkmak (III) DS/V:3914
32) tıkmakla- DS/V:3914
33) tüymek (II) DS/V:4020
34) üymek (II) (<oymak) DS/VI:4085

1.1.104. +mAl
Ağızlarda döşmeldek, akmaltak, haftamal ve tasmal sözcüklerinde
kullanılır. “Bu ek, fiil ve isim köklerine gelerek isim ve sıfat yapar.” (Gökyay,
1981, s. 24).

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+mal 1) döşmeldek DS/II:1591 (4)

(<Orta boylu ve göbekli kimse.)
+mel 2) akmaltak DS/I:159

381
 (<Boz renkli, beyaza yakın.)
3) haftamal DS/III:2251
(<İlkbaharda kısa bir süre akan
pınar.)
4) tasmal DS/V:3840
(<Biçimsiz, şişman.)

1.1.105. +mAn
Yazı dilinde ad ve sıfat yapma görevi vardır. Kalıplaşma olayına uğramış
sıfat yapım eklerinden biridir. “Türkçenin en eski yazılı belgelerinden de görülen,
ancak artık işlek bir ek olma özelliğini yitirmiş…” (Şahin, 2015, s. 58) bir ektir.
Sözcüğe genellikle benzerlik anlamı katar ve bunun dışında abartma, aşırılık da
ifade eder. egemen, kocaman, uzman, yaman sıfatları gibi. orman,
teğmen<*teginmen (ask.) ise yazılı dildeki ad yapımlarıdır.
Adıyaman<Adıyavman, Karaman ve Dikmen yer adı olarak kullanılan
adlandırmalardır. “… Türkçede renk isimleri oluşturmada sistemli olarak
kullanılmış…” (Şahin, 2015, s. 65) bir yapı olarak da dikkat çeker. Yazı dilinde;
akman, karaman, sarman gibi.

Ağızlarda daha çok sıfat ve hayvan adı yapımında sık kullanılır.

araç-gereç adı yapar: bekman “1.Merdiven.”, çıtman “saplı süt bakracı”,

kütmen “sandalye”, seğmen<sekimen “tahtadan yapılmış, aralıksız küçük iskemle”,
yalmanlı “çuvaldız” vb.

yer adı yapar: bağman (II) “bostan”, dikmen (I) “1.Koni biçiminde sivri tepe.
2.Dağların en yüksek yeri. 3.Yayla.”, keşman “sürülmüş tarla”, kodaman “büyük
tepelerin üzerindeki düzlük” vb.

bitki adı yapar: adıyaman “2.Şeftali. 3.Badem. 4.İncir.”, arcıman “karaçalı”,

ekşimen “yeşil köklü ve yuvarlak yapraklı mayhoş bir bitki”, kocaman yemişi
“kocayemiş”, orman “böğürtlen ağacı” vb.

hayvan adı yapar: balaban (I) “1.Doğan. 2.Örümcek. 3.Mayıs böceği.”,

dikmen kırı “tavşan”, kölemen (II) “deniz kıyısında yaşayan kıl keçisi”, ormancık
“serçe büyüklüğünde siyah ya da boz renkli, sürüyle gezen bir kuş”,
sölümen<söllügmen “sümüklüböcek” vb.

382
 yaş bildiren hayvan adı yapar: dekişmen “1.Bir yaşında erkek oğlak kıl
keçi.”, düğüşmen “bir yaşında dişi buzağı”, oğlakman “bir yaşındaki oğlak”,
tokluman “bir yaşında kuzulayan koyun” vb.

fiziksel özellik ve renk bildiren hayvan adı yapar: akman “2.Alnı beyazlı
sığır.”, alaman “2.Alaca renkli koyun”, alamançık “kanarya kuşu”, dikmen sakar
“boynuzları dik ve arkaya kıvrık olan keçi”, kedimen “küçük kulaklı keçi koyun”
vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: ayakman “1.Takunya, nalın.”, bağman

“bağlara bakan kimse, bağ bekçisi”, sıraman “birdirbir oyunu”, tuman<donman
“1.Don, şalvar. 2.Pantalon.” tüymen saç “gür saç” vb.

kişilik özelliği belirten sıfat yapar: kölemen (III) “aksi, inatçı, somurtkan”,
şakaman “2.Şakacı.”, şalakman “delikanlı genç”, tekemen “hırsız, huysuz”, vızman
“yaramaz” vb.

fiziksel özellik bildiren sıfat yapar: balaban (II) “1.Şişman, gürbüz.”,

cücemen “küçücük”, gılman “kabarık saçlı”, godemen “iri”, gosgocaman “çok
büyük, iri” vb.

renk bildiren sıfat yapar: çakman<çakırman “süt mavisi”, akman “1.Temiz,

beyaz, güzel” 3.İhtiyar”, gökmen (I) “1.Mavi gözlü. 2.Sarışın.”, gökmen (II) “kül
renkli” gibi.

+ci+man kaynaşmasıyla sıfat yapar: dilcimen “hoş sohbet, tatlı konuşan”,

evcimen (I) “ev işlerinde çalışkan olan derleyip toparlayan (kadın)”, işçimen
“çalışkan, becerikli iş bilen”, kırcıman “kır saçlı”, temciman “her şeyi tam,
konforlu” gibi. evcimen sözcüğü yazılı dile de geçmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+man 1) acıman DS/I:50 (133)

+men 2) Àdırık ol- (<ağ-) DS/I:67
+ban 3) adıyaman DS/I:67
(<*yaw(/v/f)+man; Gülensoy,
2007, s. 1051)
4) afarozman kesil- DS/I:71
5) ahdıman [ahtıman] (<ahd>Ar.) DS/I:129
6) akman DS/I:159
383
7) akmandır DS/I:159
8) alaman DS/I:193
9) alamançık DS/I:193
10) alaşman (<ala (I)) DS/I:200
11) arcıman (<arcı ağaç) DS/I:302
12) ayakman DS/I:404
13) bağman (I) [bağmançı] DS/I:484
14) bağman (II) DS/I:484
15) balaban (I) DS/I:496
(<*bala+man; Gülensoy, 2007, s.
107)
16) balaban (II) [balaman (I)] DS/I:496
17) batman (III) DS/I:572
(<bat+man; Gülensoy, 2007, s.
121)
18) batman terazi DS/I:572
19) batmanlık (I) DS/I:572
20) bekman DS/I:604
21) bΨyman (II) (<bey (IV)) DS/I:648
22) cücemen [cücümen] DS/II:1021
23) çakman (<çakır) DS/II:1046
24) çıralıman DS/II:1186
25) çıtıman DS/II:1193
26) çıtırman DS/II:1195
27) çitiman (<çıtır) DS/II:1244
28) çitman DS/II:1246
29) dekişmen (<dekiş dekiş) DS/II:1407
30) dikmen (I) DS/II:1489
31) dikmen (II) DS/II:1489
32) dikmen çanağı DS/II:1489
33) dikmen kırı DS/II:1489
34) dikmen şeker DS/II:1489
35) dilcimen DS/II:1492
36) dilkimen DS/II:1495
37) döşmen DS/II:1591
38) düğüşmen (<düğüş düğüş) DS/II:1626
39) ekşimen DS/III:1699
40) evciman DS/VI:4501
41) evcimen (I) [evciman, evcuman, DS/III:1801
evcüman, evcümen]
42) evcimen (II) DS/III:1802
43) evcimen (III) DS/III:1802
44) gılman (<kıl) DS/III:2044
45) godemen (<göde (I)) DS/III:2092
46) gosgocaman DS/III:2106
47) gödemen (I) (<göde (IV)) DS/III:2125
48) gökmen (I) DS/III:2138
49) gökmen (II) DS/III:2138
50) götlek ormanı DS/III:2165
384
 (<or+man; Gülensoy, 2007, s.
630)
51) havurman DS/III:2313
52) hodaman (II) (<koca) DS/III:2392
53) hodman (I) [hotman] (<hodul DS/III:2392
(I))
54) işçimen [işciman, işcimen] DS/IV:2562
55) karaman DS/IV:2651
56) karaman DS/VI:4536
57) katman DS/IV:2686
58) keçimen DS/IV:2717
59) kedimen DS/IV:2719
60) keşman (<keş (III)) DS/IV:2774
61) kırcıman DS/IV:2819
62) kırçeman DS/IV:2820
63) kocaman DS/IV:2893
64) kocaman DS/VI:4564
65) kocaman yemişi DS/IV:2893
66) kodaman DS/IV:2898
(<kodı, kudı+man; Gülensoy,
2007, s. 531)
67) kölemen (II) DS/IV:2955
(<köle+men; Gülensoy, 2007, s.
552)
68) kölemen (III) DS/IV:2955
69) küçümen [küçümencik] DS/IV:3026
(<küçük)
70) kütmen DS/IV:3055
71) lıkman (I) DS/IV:3078
72) mazman (II) (<maz (III)) DS/IV:3147
73) oğlamanotlağı (<oğlak) DS/V:3269
74) oğlakman DS/V:3269
75) orman DS/V:3290
(<or+man; Gülensoy, 2007, s.
630)
76) orman DS/VI:4617
77) ormancık DS/V:3290
78) ormangüzeli DS/V:3290
79) öndemen DS/V:3338
80) özğümen DS/VI:4633
81) özmencil ol- DS/V:3374
82) pataman (<patal) DS/V:3409
83) savlukman kal- DS/V:3356
84) seğmen (I) (<seki) DS/V:3568
85) sekmen (IV) (<seki) DS/V:3574
86) sekmen (VI) DS/V:3574
87) serdimenle- DS/V:3588
88) sıraman DS/V:3616
89) sölümen DS/V:3680

385
 (<sö(/ü)l+lüg+men; Gülensoy,
2007, s. 806)
90) sütsümen DS/V:3729
91) şakaman DS/VI:4720
92) şalakman (<şalak) DS/VI:4721
93) tekemen DS/VI:4749
94) tekişmen (<tekiş (I)) DS/V:3867
95) tekmen (<tek (III)) DS/V:3868
96) temciman (<tÀmm>Ar.) DS/V:3876
97) tıztızman DS/V:3930
(<tiz+men; Gülensoy, 2007, s.
897)
98) tohluman DS/V:3846
99) tokluman DS/V:3851
100) tokluman DS/VI:4768
101) toman DS/VI:4769
(<don+man; Gülensoy, 2007, s.
931)
102) toman (<don) DS/V:3956
103) tortman DS/V:3972
104) tosmankara DS/V:3975
105) toyman DS/V:3978
106) tozmangara DS/V:3979
107) töngemen (I) [töngümen] DS/V:3984
(<tönge (II)
108) töngemen (II) (<tönge (IV) DS/V:3984
109) töngemen (III) (<tönge (IV) DS/V:3984
110) töngümen DS/V:3985
111) tuğmen [tüğmen] (<tüy) DS/VI:4775
112) tuman (I) [tıman, tımman, toman, DS/V:3991
tomman, tumman, tüman, tümen]
(<don+man; Gülensoy, 2007, s.
931)
113) tuman [tıman, toman, tumman] DS/VI:4776
114) tumançah DS/VI:4776
115) tüğmen (<tüy) DS/V:4007
116) tüymen saç DS/V:4020
117) vızman DS/VI:4807
118) yaman (I) DS/VI:4155
(<*yaw(/v/f)+man; Gülensoy,
2007, s. 1050)
119) yaman (II) DS/VI:4155
120) yamanı et- DS/VI:4155
121) yalman (I) DS/VI:4150
(<*yal+man; Gülensoy, 2007, s.
1046)
122) yalman (II) DS/VI:4150
123) yalman (III) DS/VI:4150
124) yalman (IV) DS/VI:4150

386
 125) yalman (V) DS/VI:4150
126) yalman (VI) DS/VI:4150
127) yalman (VII) DS/VI:4150
128) yalman çıkar- DS/VI:4150
129) yalmanlı (<yalman (II)) DS/VI:4150
130) yaman DS/VI:4814
131) yefiman DS/VI:4224
132) yelman (<yalman (II)) DS/VI:4240
133) yozmantı DS/VI:4306

1.1.106. +mAr
Birkaç sözcükte bulunan sınırlı bir ektir. Bazı kaynaklarda katmer
sözcüğünün kat- fiilinden geldiği ifade edilmektedir. (kat-mar<Gülensoy, 2007, s.
477). Ancak Güncel Türkçe Sözlükteki anlamlarına bakıldığında sözcüğün
kökünün kat adından geldiği görülür.

1. Bir şeyi oluşturan katlardan biri.

2. Yağda veya sacda pişirilen bir börek türü.
3. Arasına yağ ve kaymak sürülerek katlanmış yufka ekmeği.
(http://sozluk.gov.tr/) (23.07.2019).
Ağızlarda tespit edilen sözcüklere bakıldığında sadece ad yapar.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+mar 1) cılmar (<cıl) DS/II:914 (8)

(<Ark, evlek.)
+mer 2) çırmar (<çır (VI)) DS/II:1188
(<2.Tarlayı sulamak için açılan su
yolu.)
3) gatmer DS/VI:4509
(<Yağlı saç ekmeği, katmer.)
4) gatmer [gahmar, gahmer, gatmar, DS/III:1936
gatmerli]
(<Tandır ve saç üzerinde pişirilen
yağlı ekmek, katmer.)
5) getmer (<kat) DS/III:2008
(<Kat kat olma hali.)
6) katmer (I) [katmar] DS/IV:2686
(<Arasına kaymak ya da yağ
sürülerek katlanmış yufka
ekmeği.)
7) katmer kaldır- DS/IV:2686

387
 (<Arabozuculuk yapmak,
karışıklık çıkarmak.)
8) katmir (<katmer) DS/IV:2686
(<Hamurdan üç köşe kesilerek
yağda kızartılan bir çeşit börek.)

1.1.107. +mez
Sıfat-fiil ekinin olumsuzu olarak bilinen bir ektir. Birkaç kullanımında
addan ad yapmıştır. Yazı dilinde pekmez sözcüğü kullanılır.

Ağızlarda ise pekmez sözcüğü ile birçok ad oluşturulmuştur.

meyve pekmezi adı yapar: andız pekmezi “andız ağacının meyvesinden

yapılan pekmez”, corcor pekmezi “duttan yapılan sulu pekmez”, çiçe pekmezi
“yapıncak üzümünden yapılan pekmez”, ekşi pekmez “nar pekmezi”, tah pekmezi
“salkımında çürümüş üzümden yapılan ekşimsi pekmez” vb.

“pekmez” sözcüğüyle diğer birleşik adlar yapmıştır: bekmez (II) “kan”,

dövme pekmez “bulama”, firenk pekmezi “salça”, pekmezli çorba “aşure”, pekmez
kefi “kula ile doru arasında bir at donu” vb.

sıfat yapar: kötemez “kötü, fena, kalitesi düşük, iyi gelişmemiş”, sesmez
“dilsiz” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+mez 1) ak bekmez DS/I:142 (27)

(<*bek+mes; Gülensoy, 2007, s.
691)
2) andız pekmezi DS/I:261
3) banadara pekmezi DS/I:515
4) bekmez (I) [begmez] DS/VI:4454
5) bekmez (II) DS/VI:4454
6) bekmez [behmez, betmez] DS/I:604
7) bekmez ebesi DS/I:604
8) bekmez toprağı DS/VI:4454
9) bekmez toprağı [beòmez toprağı, DS/I:604
behmez torpağı]
10) bekmezcik DS/I:604
11) beri bekmez et- DS/I:634

388
 12) bitik pekmez DS/I:711
13) bökmez (<bek) DS/I:767
14) corcor pekmezi DS/II:1001
15) çiçe pekmezi DS/II:1204
16) dövme pekmez DS/II:1593
17) eşki pekmez DS/III:1794
18) firenk pekmezi DS/III:1869
19) kötemez (<kötü) DS/IV:2982
20) pekmez kefi DS/VI:4643
21) pekmez külü DS/V:3424
22) pekmez toprağı DS/V:3424
23) pekmezkefi [pekmezal, DS/V:3424
pekmezköpüğü]
24) pekmezli çorba DS/V:3424
25) sesmez DS/V:3594
26) tah pekmezi [tah bekmez] DS/V:3804
27) tih bekmezi DS/V:3931

1.1.108. +mIK / +mUK

Daha çok ağızlarda kullanılan bir ektir. karamuk sözcüğü bitki bilimi terimi
olarak yazılı dilde yer alır.

bitki adı yapar: acımık (I) “1.Çok sık dallı, acı ve fena kokulu bir yaban otu”,
acımuk (I) “5.Maydanoz”, çaymığ “çınar ağacı”, yermük “ekin arasında biten,
yenilebilen bir ot” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: akçamuk “2.Saçkırana benzeyen bir saç

hastalığı.”, alamuk “1.Bulutlu, durgun ve çok sıcak hava”, azarmuk “azar”, kıçmık
“tekme”, tormuk (I) “cezaevi” vb.

sıfat yapar: cılmık “çok sulu”, eşümük “ekşiye yakın, ekşimsi”, evcimik
“tutumlu”, hıramık “zayıf, hastalıklı, büyümemiş, gelişmemiş”, mızmık “çabuk
kızan, sinirlenen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+mığ 1) acemik (<acı) DS/I:44 (68)

+mık 2) acımık (I) [acımığ, acımıḫ, DS/I:50
acımuḫ, acımuk (I), acımık,
acimik, acumuk (I)]
+mıò 3) acımık torbası DS/I:51
+mıò 4) acımuk (I) DS/I:51

389
+mik 5) akçamuk DS/I:146
+miyò 6) alamık [alamuk] DS/I:194
+muk 7) alamuk DS/I:194
+muò 8) alamuk DS/VI:4416
+mük 9) azarmuk (<ÀzÀr>Fars.) DS/VI:4438
10) bıcımık DS/VI:4458
11) bıdımık DS/VI:4458
12) celmük (<cel (III)) DS/II:879
13) cılmık [cılmuk] (<cıl) DS/II:914
14) cılmuk yoğurt DS/II:914
15) cırmık (III) DS/II:935
16) cırmık (V) (<cıl) DS/II:935
17) cirmık (II) (<cıl) DS/II:986
18) çaymığ DS/II:1098
19) çılmık peynir DS/II:1174
20) çılmık sap DS/II:1174
21) çılmuk (<çığ) DS/II:1174
22) çıtımık (I) (<çıtır) DS/II:1193
23) çıtımık (II) (<çıtır) DS/II:1193
24) çıtmık (I) DS/II:1198
25) çıtmıò at- [çıtmık at-] DS/II:1197
26) çıtmula- [çıtmukla-] DS/II:1198
27) çormuk (<çor (I)) DS/II:1271
28) çortmuk (<çort (I)) DS/II:1272
29) çörtmük DS/II:1295
30) çütmük DS/II:1310
31) dalmık DS/II:1346
32) eşümük (I) (<ekşi) DS/III:1796
33) evcimik [evçimik] DS/III:1802
34) garamık DS/III:1920
35) garamuk [garamuò] DS/III:1920
36) gatumuk (<katı) DS/III:1935
37) gıcımık (I) (<gıcı (V) DS/III:2027
38) gıcımık (II) DS/III:2027
39) gıcımık (III) DS/III:2027
40) gıcımık (IV) DS/III:2028
41) gıcımık dut- [gicimik tut-] DS/III:2028
42) gırtmik DS/III:2062
43) gicimik (I) (<gici (II)) DS/III:2071
44) gicimük DS/III:2073
45) hıramık [hıramuk] (<hıra (I)) DS/III:2368
46) hirçimiyò (<hirçik) DS/III:2088
47) karamık (I) DS/VI:4536
48) karamık (I) [karamuò] DS/IV:2651
49) karamık (II) [karamuk] DS/VI:4536
50) karamuk (I) [karamık (II)] DS/IV:2652
51) karamuk (II) DS/IV:2652
52) kartmık DS/IV:2672

390
 53) keymıh (<key (II)) DS/IV:2780
54) kıçmık [kıçmuk] DS/IV:2786
55) kırtışmık (<kırtış (II)) DS/IV:2839
56) kortmuk (<kort (II)) DS/IV:2929
57) kürtmükleş- DS/IV:3047
58) küsmük (II) DS/IV:3052
59) küsmükle- DS/IV:3052
60) mızmık DS/IV:3197
61) tormuk DS/VI:4771
62) tormuk (I) (<tor (II)) DS/V:3971
63) tormuk (II) DS/V:3971
64) tosmuk DS/V:3975
65) yelmük DS/VI:4821
66) yalamuk (V) (<ala) DS/VI:4140
67) yalamuk (VI) (<ala) DS/VI:4140
68) yermük DS/VI:4255

1.1.109. +mır /+mür

Ağızlarda kıt adına gelerek, genellikle sıfat görevli sözcükler yapan bir
yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+mır 1) gıtmür [gıtmir (II)] (<kıt) DS/III:2063 (11)

(<Cimri.)
+mür 2) hötmür DS/III:2439
(<Sabırsız kendi bildiğini yapan.)
(<höt+ük; Gülensoy, 2007, s.
411)
3) kıtmır (I) DS/VI:4559
(<Cimri.)
4) kıtmır (II) DS/VI:4559
(<Ufak tefek, cılız.)
5) kıtmır (I) [kitmir (II)) DS/IV:2849
(<Cimri, pinti.)
6) kıtmır (II) DS/IV:2849
(<Elinden iş gelmeyen, beceriksiz
kimse.)
7) kıtmırlan- DS/IV:2849
(<İnatçılık yapmak: Ahmet niçin
yemek yemiyorsun, kıtmırlığın mı
tuttu?)
8) mızmır DS/IV:3197
(<Hoşa gitmeyen (iş, eşya.)
9) mızmırık (I) DS/IV:3197

391
 (<1.Tembel. 2.Kaçamaklı
davranışları olan kimse.)
10) mızmırık (II) DS/IV:3197
(<Gereksinme: Bu para
mızmırığını def eder.)
11) mızmırık (III) DS/IV:3197
(<İşteki noksanlık, sonuçsuzluk.)

1.1.110. +(ı)msa
Ağızlarda birkaç sözcükte kullanılan ad yapan bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ımsa 1) garamsa DS/III:1920 (3)

(<Maydanoz.)
+msa 2) gırımsa (I) (<kır) DS/III:2058
(<Hafif kar ya da dolu.)
3) kırımsa (II) DS/IV:2827
(<1.Kırağı. 2.Dolu. 3.Yeri
beyazlatacak kadar yağan ince
kar: Bu gece kırımsa yağmış.
4.Çiğ.)

1.1.111. +(X)msI / +umsu

Yazı dilinde kullanımı olan bir yapıdır. “+(I)msI eki ile türetilmiş 116
kelime tespit edilmiştir. (Çifçi, 2016, s. 197). Genellikle benzerlik belirten sıfatlar
yapar. Ekin yapısındaki “Türkçede benzerlik bildiren +m morfemi” (Ercilasun,
2007, s. 9) sözcüğün benzerliğini kuvvetlendirmektedir. +m morfemi olmadan da
sözcük benzerlik ifade edebilmektedir. Yazı dilinde “bilhassa renk ve tat
isimlerinde çok kullanılır.” (Ergin, 1998, s. 241). Renk belirten sözcüklere gelir:
beyazımsı, mavimsi, morumsu, sarımsı, yeşilimsi vb. Tat bildiren sözcüklere gelir:
acımsı, ekşimsi, kekremsi, tatlımsı gibi. Diğer adlara gelir: abidemsi, hamurumsu,
insanımsı, kadınımsı, yağımsı vb. Ayrıca fiilimsi (dilb.) sözcüğünde terim yapma
görevinde kullanılmıştır.

Ağızlarda yazı diline göre daha az sözcükte kullanılmış ve yazı dilinde

olduğu gibi benzerlik ifade eden sıfatlar yapmıştır.

392
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+amsı 1) ağamsı (<ak) DS/I:81 (5)

(<Beyazımsı, beyaza yakın.)
+imsi 2) kekirimsi (<kekre) DS/IV:2724
(<Buruksu, kekremsi.)
+umsu 3) mumumsulan- DS/IV:3220
(<Mumlaşmak.)
+msı 4) sasımsı (<sası (I)) DS/VI:4675
(<Tatlımsı, acımsı bir tat.)
+msi 5) söbemsi (<söbe (I)) DS/V:3675
(<Yumurta biçiminde, oval.)

1.1.112. +n
+An ve +In eklerinin bağlantı ünlüsü almamış olanıdır. Aslında araç durum
/ vasıta eki olarak daha çok kullanılır. Ancak ek kalıplaşması olayı ile yapım eki
görevinde de bulunmuştur. Yazılı dilde koyun “kollar arası, kucak”, üzengi, yaban
sözcükleri kullanılmaktadır.

Ağızlarda ise genellikle yaban sözcüğü ile birleşik adlar yapar.

bitki adı yapar: karan “1.Yaban nanesine benzeyen bir bitki.”, yabanağacı
“akasya”, yabanarmudu “1.Ahlat.”, yabanbacı “yabangillerden bir bitki”,
yabandarısı “semer otu da denilen bir çeşit kamış”, yaban soğanı “peynire de
konulan, sarımsak tadında bir ot” vb.

hayvan adı yapar: cücen (I) “hayvan yavrusu”, yabangecisi “geyik”,

yabanguşu “bir çeşit kuş”, yabankazı “1.Göllerde yabanıl olarak avlanan bir kaz
çeşidi”, yabantavuğu “1.Yaban kekliği. 2.Çulluk.” vb.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: aran (II) “1.Ova, kuytu, sıcak yer, kışlak”,
engin (III) “2.Diş nezlesi.”, kıyın “1.Yön, taraf. 2.Yan.”, koyun cebi “ceketin iç
cebi”, ortan “2.Yama, pençe”, üzengi şakırtısı “kurusıkı, korkutucu, gözdağı” vb.

sıfat yapar: cücen (II) “kısa boylu, cücen”, oğrun “gizli”, yaban ağası
“beceriksiz, hantal”, yabankazı “2.Aptal” vb.

393
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+n 1) aran (II) DS/I:298 (61)

2) bi/yaban DS/I:712
3) cücen (I) DS/II:1021
4) cücen (II) DS/II:1021
5) engin (III) DS/III:1755
(<en-[<in-]gi+n; Gülensoy, 2007,
s. 334)
6) engin en- [engin olmag, engi ol-) DS/III:1755
7) goyun (II) (<koyun) DS/VI:4512
(<kodu~kozı~koyı+n; Gülensoy,
2007, s. 549)
8) goyun cebi DS/III:2111
9) karan DS/IV:2652
10) kıynış (<kıyı) DS/IV:2860
11) kıyın DS/IV:2857
12) koyun (I) DS/IV:2944
(<kodu~kozı~koyı+n)
(<Gülensoy, 2007, s. 549)
13) koyun (II) DS/IV:2944
14) oğrun [ïrun] DS/VI:4611
(<oğru+n; Gülensoy, 2007, s.
615)
15) ortan DS/V:3291
(<or-t+a+n; Gülensoy, 2007, s.
633)
16) ortancıl DS/VI:4617
17) ortancıl [ortancılı, ortanul] DS/V:3291
(<or-)
18) özengi (<üzengi) DS/VI:4633
(<*iz+e+n+gi; Gülensoy, 2007, s.
1005)
19) özengi (I) DS/V:3373
20) özengi (II) DS/V:3373
21) özengülük DS/V:3373
22) üzengi [üzengili, üzengilik (II)] DS/VI:4801
23) üzengi [üzengili, üzengilik (II)] DS/VI:4086
24) üzengi şakırtısı DS/VI:4087
25) üzengilik (I) DS/VI:4801
26) üzengilik (II) DS/VI:4086
27) yaazı yaban DS/VI:4112
28) yaban DS/VI:4809
(<yava+n; Gülensoy, 2007, s.
1022)
29) yaban (I) DS/VI:4113
30) yaban (II) DS/VI:4113

394
 31) yaban ağası DS/VI:4114
32) yaban armağanı DS/VI:4114
33) yabana at- DS/VI:4113
34) yabana git- DS/VI:4809
35) yabana git- (I) DS/VI:4113
36) yabana git- (II) DS/VI:4113
37) yabanağacı DS/VI:4114
38) yabanarmudu DS/VI:4114
39) yaban/bacı DS/VI:4114
40) yabancıla- [yabansa-] DS/VI:4114
41) yabancısı- DS/VI:4114
42) yabandarısı DS/VI:4114
43) yabanerügü DS/VI:4114
44) yabangeçisi DS/VI:4809
45) yabanguşu DS/VI:4809
46) yabanı(l) DS/VI:4114
47) yabani DS/VI:4114
48) yabani fì DS/VI:4809
49) yabanikimyon DS/VI:4114
50) yabanimerdin DS/VI:4114
51) yabanipancar DS/VI:4114
52) yabanisinameki DS/VI:4114
53) yabankazı [yabangazı] DS/VI:4114
54) yabankeçisi DS/VI:4114
55) yabanlı [yabancıl] DS/VI:4114
56) yabanlık DS/VI:4114
57) yabansoğanı [yabansamırsağı] DS/VI:4114
58) yabantavuğu DS/VI:4115
59) yabantezeği DS/VI:4115
60) yavanı(l) (<yabanıl) DS/VI:4205
61) yazı yaban [yazu yaban] DS/VI:4219

1.1.113. +nAk
Yazı dilinde bacanak (*bÀca+nak~bacınak<Gülensoy, 2007, s. 99)
sözcüğünde kullanılan bir yapıdır. Anadolu ağızlarında ise birkaç sözcükte
kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+nak 1) dağnak (I) DS/II:1325 (7)

(<Yabanıl, uygarlaşmamış.)
+nek 2) kofnek DS/IV:2901
(<Çok yumuşak, humuslu toprak.)
3) köfnek (II) DS/IV:2949

395
 (<1.Çürük, içi boşalmış, yıkılacak
durumda olan.)
4) öznek DS/V:3375
(<Ağacın çatallandığı yer.)
5) peknek (<bek) DS/V:3424
(<Merdivenlerin üstündeki kapı.)
6) sırnak DS/VI:4693
(<Sır saklayamayan, dedikoducu.)
7) yiğnek (<yiğ (II)) DS/VI:4279
(<Kötü kokulu, bozulmuş.)

1.1.114. +ncI
Yazı dilinde kullanımı oldukça aktiftir. “Sayı adlarından sıra sayı sıfatları
türeten işlek bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 138). birinci, ikinci, üçüncü, beşinci,
onuncu, yüzüncü, bininci vb. Ayrıca bu sıra sıfatlarından bazıları birleşik ad yapar:
birinci ayak, birinci kemancı, ikinci el, ikinci bahar, beşinci kol, altıncı his, yedinci
sanat vb. Terim yapar: Birinci Çağ (jeo.), birinci sınıf (eği.), birinci zar (bit.), ikinci
yarı (sp.), ikinci zaman (jeo.), üçüncü kişi (dil.), üçüncünün olmazlığı (mant.) vb.

Ağızlarda ise bir ve iki sayı adına gelerek sözcük türetmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ncı 1) birinci ağız DS/I:701 (8)

(<Tabaklıkta bir işlem, elbeşte.)
+nci 2) birinci bayram DS/I:701
(<Bayramın ilk günü.)
3) ekindi DS/III:1694
(<İkinci.)
4) ikinci gözlük DS/IV:2516
(<Kasım ayından on gün sonra
ekilen ekin.)
5) ikincilik (I) DS/IV:2516
(<1.Kararsızlık, duraksama.
2.Taraf tutma, ayırım yapma.)
6) ikincilik (II) DS/IV:2516
(<Bir şeyi beraber kullanma.)
7) ikincilik et- DS/IV:2516
(<Taraflardan birine ayrı
davranmak.)
8) ikincilikli DS/VI:4525
(<1.Kuşkulu, kararsız kimse.
2.Çözümlenmemiş, bitmemiş,
sonuçlanmamış (iş için).
396
 1.1.115. +nDI / +ntu
Yazılı dilde ikindi (<iki+nti<Gülensoy, 2007, s. 428) sözcüğünde görülen
bu ekin ağızlarda az da olsa yapımları vardır. Bağlantı ünlüsü kullanılmayan bir
yapıdır. “Sıra sayı yapan ikindi ve zaman bildiren ikindi sözcüğünde görülür”
(Küçük, 2015, s. 243).

Ağızlarda karantu “karamsı, karamtırak” sözcüğü hariç ad yapar. arantı

“ahırlarda iki hayvan arasına konulan kalın ve uzun ağaç”, ekindi “ikinci”, irinti
“1.Kalbur ve elek üzerinde kalan iri taneler, kalbur üstü.”, karantı “böğürtlen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ndı 1) arantı DS/I:298 (12)

+ntı 2) dal ikindin DS/II:1345
(<iki+nti; Gülensoy, 2007, s. 428)
+nti 3) dar ikindi DS/II:1371
+ntu 4) ekindi DS/III:1694
(<*Ψkki+nti; Gülensoy, 2007, s.
325)
5) ilkindin [ilkindi, ilkindiotu, DS/VI:2531
ilkindotu, ilkinti (II), ilkündü]
6) irinti DS/IV:2552
7) irinti seç- DS/IV:2552
8) karantı [karantı dikeni] DS/IV:2652
(<kara+ntı; Gülensoy, 2007, s.
465)
9) karantu DS/IV:2653
10) kındiyin (<ikindi) DS/IV:2811
11) kızıl ikindi DS/IV:2866
12) pelesentilik (<pelese) DS/V:3325

1.1.116. +nA
Yazı dilinde özne (<öz+ne<Gülensoy, 2007, s. 683) sözcüğünde kullanılan,
ağızlarda basarna, köfne ve neferne sözcüklerinde görülen bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+na 1) basarna DS/I:538 (5)

397
 (<1.Manivelâ, küskü, destek,
kaldıraç.)
+ne 2) köfne (<küf) DS/IV:2949
(<Çürük, eski.)
3) neferne [nifirne] (<nefer (I)) DS/IV:3244
(<Asmanın ikinci kez verdiği
küçük taneli üzüm.)
4) özne DS/V:3374
(<Güvey.)
(<öz+ne; Gülensoy, 2007, s. 683)
5) özne gomaò DS/VI:4633
(<Düğünden sonra, ilk gece
güveyi gelinin yanına getirmek.)

1.1.117. +nı / +nü

Ağızlara özgü bir yapıdır. ağarnı, göğnü, köhnü ve yağarnı sözcüklerini
türetmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+nı 1) ağarnı (<yağır) DS/I:82 (5)

(<Sırt, arka.)
+nü 2) göğnü (I) [göynü] DS/III:2132
(<İyice olmuş meyve.)
3) göğnü (II) DS/III:2132
(<Çürük rengi.)
4) köhnü (<göğ) DS/IV:2951
(<İyice olgunlaşmış ve içi
esmerleşip sulanmış, yumuşamış,
meyvenin durumu.)
5) yağarnı [yaarnı, yağannı, yağınnı, DS/VI:4119
yağırnı, yağnı, yÀrnı]
(<Sırt.)

1.1.118. +ŋgu
karanlık (<*kara+ŋgu+luk<Gülensoy, 2007, s. 465) sözcüğünde kullanılan
bir yapıdır. Yazı dilinde akşam karanlığı, alaca karanlık, karanlık nokta, karanlık
oda, yarı karanlık vb. birleşik yapımlarda kullanılır. Ağızlarda da kullanım sıklığını
karanlık sözcük belirler.

398
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+ŋgu 1) alagaranı [alağaranı, alağaranlık, DS/I:187 (11)

alakaran]
(<Alacakaranlık.)
(<*kara+ŋgu+luk)
(<Gülensoy, 2007, s. 465)
2) alagaranluk DS/VI:4415
(<Akşam ya da sabah karanlığı.)
3) aygarañı DS/I:413
(<Aysız ışıksız gece.)
4) ay karanlık DS/I:422
(<Mehtapsız gece.)
5) dalkaranlık DS/I:1345
(<Öğle zamanının en sıcak anı.)
6) garanlık DS/III:1920
(<Karanlık.)
7) ımırcık karanlık DS/IV:2476
(<Tan atma zamanı, alaca
karanlık.)
8) karañı DS/IV:2652
(<Çok karanlık.)
9) karañı cΨl DS/IV:2652
(<Kuzey batıdan esen, sert
rüzgâr.)
10) kıvırcık karanlık DS/IV:2851
(<Akşamla yatsı arası, alaca
karanlık.)
11) zifiri karanluk DS/VI:4368
(<Koyu karanlık.)

1.1.119. +oŞ
Yazı dilinde dadaş (<*dada+oş<Gülensoy, 2007, s. 259) sözcüğünde
kullanılan bir yapıdır. Gülensoy (2007, s. 259) eki okşama eki olarak belirtmiş,
gakkoş<*gakka+oş sözcüğünde de bu ekin kullanıldığını söylemiştir.

Ağızlarda ad ve sıfat yapma özelliği vardır. aloç, çatlakoç, çonoş, dadaş,

holoş, minnoş, moloş, topoç sözcüklerini ad; baloş, kirloş, lalloş, patanoş, tontoroş,
totoş sözcüklerini ise sıfat yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

399
+oç 1) aloç (I) DS/I:228 (16)
(<Al renkli hayvan.)
+oş 2) baloş DS/I:510
(<Sevimli, güzel.)
3) çatlakoç DS/II:1091
(<Menengiç ağacının tohumu.)
4) çonoş (<çon (III)) DS/I:1268
(<Mezarlıkta sandukanın üzerine
konan ağaçlar.)
5) dadaş DS/II:1319
(<2.Erkek kardeş. 5.Delikanlı.)
(<dada+oş; Gülensoy, 2007, s.
259)
6) holoş (hol (I)) DS/III:2397
(<Ot.)
7) kirloş DS/IV:2881
(<Kirli, pasaklı ve sevimli.)
8) lalloş (<lal) DS/IV:3062
(<Yeni konuşmaya başlamış
çocuk gibi konuşan.)
9) minnoş (I) DS/IV:3203
(<Hoppa kadın.)
10) minnoş (II) DS/IV:3203
(<Fener.)
11) moloş (<mol (III)) DS/IV:3209
(<1.Ebegümeci. 2.Biçilmiş ot.)
12) patanoş (<patal (II)) DS/V:3410
(<Eni boyuna eşit olacak denli
şişman (kimse).)
13) tontoroş (<tonton) DS/V:3962
(<Tombul, sevimli, güzel.
(çocuklar için sevgi belirten
sözcük).)
14) topoç (I) DS/V:3966
(<Karpuz.)
15) topoç (II) DS/V:3966
(<Kavrulduktan sonra yağı ile
dondurulmuş kıyma.)
16) totoş (<tot (I)) DS/VI:4773
(<Toplu, dolgun: Totoş yüzlü.)

1.1.120. +p
Ağızlarda örülüp, yörep (I) ve yörep (II) sözcüklerinde görülen yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

400
 +p 1) örülüp DS/V:3355 (3)
(<Omuzdan aşağı sarkıtılan saç
örgüleri.)
2) yörep DS/VI:4311
(<Yokuş.)
(<yöre+p; Gülensoy, 2007, s.
1169)
3) yörep (II) DS/VI:4826
(<1.Yokuş, dik yol. 2.Yokuşta
dikliğin azalması için verevine
açılan yol. 3.Verev.)

1.1.121. +PA
Yazı dilinde körpe (<*körk+pe; Gülensoy, 2007, s. 557) ve yalpa (<yel+pe;
Gülensoy, 2007, s. 1047) sözcüklerinde kullanılan bir ektir. Ağızlarda ise farklı
olarak ağılpa ve gölpe sözcüklerinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+fa 1) ağılpa DS/I:90 (6)

(<Yıkılan ahırın harabesi.)
+pa 2) gölpe DS/VI:4512
(<Havuz.)
+pe 3) görpe [gorpe] DS/III:2162
(<1.Taze. 2.Küçük çocuk.)
(<*körk+pe; Gülensoy, 2007, s.
557)
4) körpe (I) DS/IV:2968
(<1.Yeni doğmuş koyun ya da
keçi yavrusu. 2.Yeni doğmuş
buzağı.)
5) körpe bulut DS/IV:2968
(<Yeni oluşan uzun bulut
parçası.)
6) yalfa (<yelpe) DS/IV:4145
(<Yalpa.)
(<yel+pe; Gülensoy, 2007, s.
1047)

1.1.122. +r
+(A)r ve +(I)r eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış şeklidir. Yazı
dilinde burçak (<*bū+r+ça-k; Gülensoy, 2007, s. 185) ve sakar sözcüklerinde bu
yapı kullanılmıştır.

401
 Ağızlardaki ad yapımları şunlardır: ilÀn burçağı “sarımsağa benzer bir çeşit
ot”, öğdür “yarış”, sakar (II) “ağzı, gözü, burnu kara kuzu”, sakarca (I)
“1.Çiğdem.”, sakarmeke “gagası ve ayakları sarı, sekerek yürüyen bir çeşit ördek”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+r 1) bırcak [bırçak (I)] DS/I:669 (18)

(<*bū+r+ça-k; Gülensoy, 2007, s.
185)
2) bırçak DS/VI:4459
3) ilÀn burçağı DS/IV:2518
4) öğdür DS/V:3316
(<öğ-di+r; Gülensoy, 2007, s.
650)
5) purçak (I) DS/V:3489
6) purçak (II) DS/V:3489
7) sakar (I) DS/V:3520
(<saka+r; Gülensoy, 2007, s. 718)
8) sakar (II) DS/V:3520
9) sakarca DS/VI:4665
10) sakarca (I) DS/V:3520
11) sakarca (II) DS/V:3520
12) sakarcık DS/V:3520
13) sakarı DS/V:3520
14) sakarık DS/V:3520
15) sakarımeke DS/V:3520
16) sakarmeke DS/VI:4665
17) sakarsinek DS/VI:4665
18) yılan burçağı DS/VI:4266

1.1.123. +rA
Eski Türkçe ve Orta Türkçe döneminde yön bildirme eki olarak
kullanılmıştır. Türkiye Türkçesi yazılı dilinde bazı sözcüklerde kalıplaşarak yapım
eki işlevi ile kullanılmıştır. “Özellikle, yer ve zaman bildiren kimi zarflara (son,
*taş ‘dış’, iç vb.) gelen ET yönelme durumu eki kalıplaşarak, sonra, içre, taşra,
üzere gibi ancak birkaç sözcükte yaşayan yapım eki durumuna gelmiştir.” (Eker,
2017, s. 274). Tek heceli sözcüklerin sonuna eklenir.

Ağızlarda yeğre “çekingen, soğuk davranışlı” sözcüğü hariç, ad görevli

kullanılır. aşra “çorba”, cöbreti “ırmak ve derelerin getirdiği birikinti”, donra

402
“soğuk etkisiyle elde, ayakta oluşan çatlaklar”, okra “zayıf hayvanların derilerinin
altında yaşayan ve hastalanmalarına neden olan bir çeşit kurt”, taşra “yüznumara,
ayak yolu” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ra 1) aşra DS/I:362 (19)

+re 2) cibre (II) [cıbre] DS/II:957
3) cipre DS/VI:4475
4) cöbre (<çöp) DS/II:1005
5) cöbreti (<çöp) DS/II:1005
6) çomra (<çom (I)) DS/II:1266
7) çotralı DS/II:1274
8) çötre (<çot (II)) DS/II:1297
9) daşara [daşra] DS/II:1375
10) donra DS/VI:4489
11) kahra (I) (<kak (I)) DS/IV:2599
12) kahra (II) (<kak (II)) DS/IV:2599
13) okra (I) [ohra, okrağa] DS/V:3277
(<ok+ra; Gülensoy, 2007, s. 618)
14) okralı DS/V:3277
15) ortara DS/V:3291
16) taşra DS/V:3843
17) toñra DS/V:3962
18) uñra DS/VI:4042
19) yeğre DS/VI:4229
(<yeğ+re; Gülensoy, 2007, s.
1110)

1.1.124. +rAK
Yazı dilinde kullanımı azdır. “Getirildiği kelimeye azlık, benzerlik, yakınlık
kavramları katar. ufarak (ufakrak), alçarak (alçakrak) gibi örneklerde görüldüğü
gibi son seste k sesini bulunduran kelimelere getirildiğinde söyleme güçlüğünden
dolayı sonda yer alan damak sesi k düşer.” (Zülfikar, 2011, s. 136). acırak, alçarak
bozrak, incerek, ufarak sıfatları ile dışrak ve içrek felsefe terimleri yazılı dilde
bulunan sözcüklerdir.

Ağızlarda ad ve sıfat yaptığı görülür.

403
 ad yapar: gövrek “1.Bir çeşit dikenli ot. 2.Baldıran otu.”, surak “su çevirisi,
girdap”, şeytan takırrağı “değirmen taşına mısır düşürmeye yarayan özel tahta”,
ucrak “ıssız yer”, zağrak (II) “bakır yağ kabı” vb.

azlık belirten sıfat yapar: ağırrak “az ağır, ağırca, ağır sayılabilen”, çiğsi “az
çiğ”, eşkirek “ekşice, ekşimsi, az ekşi” şaşırak “az şaşı”, yeñirek “az yeni yeni
sayılabilir”, yuñsērek “yüksekçe, az yüksek” vb.

benzerlik belirten sıfat yapar: aurrak “oldukça ağır, ağırca”, böyücerek

“büyükçe”, darrah “darca, biraz dar”, fazlarak “fazlaca, biraz fazla”, iyirek “iyice”,
uzunrak “uzunca” vb.

diğer bazı sıfat yapımları şöyledir: göğrek “yumuşak”, incerek “2.Narin,

nazik.”, şekerlirek “şekeri biraz çok”, yeğrek (II/III) “iyiliksever/çok” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+rak 1) acırak (I) DS/I:52 (53)

+rek 2) ağırrak DS/I:92
+rah 3) aşağrek (<aşağı) DS/I:349
+raò 4) aurrak (<ağır) DS/I:373
+rak 5) besrek (II) DS/I:640
6) böyücerek (<büyük) DS/I:774
7) budalarak (<budalÀ>Ar.) DS/I:778
8) çakrak (III) DS/II:1046
9) çaprak DS/II:1077
10) çiğrek DS/II:1211
11) darrah DS/II:1372
12) deperek (<tepe) DS/II:1427
13) eşkìrek (<ekşi) DS/III:1794
14) fazlarak (<fazla>Ar.) DS/III:1840
15) fıkrak DS/III:1851
16) fışrak DS/III:1860
17) gabÀrak DS/III:1884
18) gavrak (<kav) DS/III:1939
19) gekrek DS/VI:4509
20) gerirek DS/III:2003
21) göğrek DS/III:2133
22) gövrek DS/III:2170
23) gümrek DS/III:2223
24) hastırak (<òaste>Fars.) DS/III:2300
25) incērek DS/IV:2539
26) iyirek DS/IV:2575

404
 27) kahrak (<kak) DS/IV:2599
28) kavrak (I) DS/IV:2691
29) kavrak (II) DS/IV:2691
30) kavrak (III) DS/IV:2691
31) köğrek (<göğ) DS/IV:2951
32) kururak [gururaò] DS/VI:4575
33) seyrērek (<seyrek) DS/VI:4689
34) surak DS/V:3700
35) şaşırak DS/V:3753
(<şaş-ı; Gülensoy, 2007, s. 840)
36) şekerlirek DS/V:3759
37) şeytan takırrağı DS/V:3767
38) tiñrek (<dik) DS/V:3937
39) ucrak DS/VI:4021
40) ufarak (<ufak) DS/VI:4784
41) ufÀrek [ufağrek, ufarak] DS/VI:4026
42) uslurak DS/VI:4789
43) uzunurak DS/VI:4056
44) yeğrek (II) DS/VI:4230
(<yΨg+rek; Gülensoy, 2007, s.
1110)
45) yeğrek (III) DS/VI:4230
46) yeyrek [yeğrek] DS/VI:4263
47) yekrek DS/VI:4232
48) yeñirek DS/VI:4248
49) yiğrek (II) DS/VI:4279
50) yuñsērek DS/VI:4322
51) zağrak (I) DS/VI:4345
52) zağrak (II) DS/VI:4345
(<saà+rak; Gülensoy, 2007, s.
1203)
53) zarrak DS/VI:4352

1.1.125. +ran
Ağızlarda birkaç sözcükte kullanılan bir yapıdır ve ad yapar. gabran (I),
kabran (II), kavran (I), kobran (I), kobran (II) gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ran 1) gabran (I) (<kav) DS/III:1886 (5)

(<İçi boş olan kuru odun.)
2) kabran (II) (<kap) DS/IV:2585
(<Tahta tekne, yalak. 2.İki, üç
kiloluk içine yağ, pekmez vb.
konulan yuvarlak tahta kutu.)

405
 3) kavran (I) DS/IV:2692
(<1.Boş arı peteği. 2.Boş arı
kovanı. 3.Ağaçtan oyulmuş
kapaklı kavanoz. 4.İçi boş ağaç
fıçı.)
4) kobran (I) (<kof) DS/IV:2891
(<Tef, bir çeşit çalgı.)
5) kobran (II) (<kof) DS/IV:2891
(<İçi boşalmış, kof (ağaç,
kabuklu yemiş vb. şeyler.)

1.1.126. +rı / +rU

Yazılı dilde köprü (den.-sp.-tıp.) ve sağrı (ana.) sözcüklerinde görülen bir
ektir. Kullanım sıklığını birkaç sözcük belirler.

ad yapar: çorru “hileli”, goprücek “köprücük kemiği”, koprü “1.Merdiven”,

sağrı (I/II) “1.Toprak üstündeki küçük tepeler. 2.Dağın tepesine yakın dik, yokuş
yer.”, tumru “tümsek, kambur” vb.

‘köprü’ sözcüğü ile birleşik ad yapar: kolun köprüsü “köprücük kemiği”,

köprü oda “iki evin arasında yapılan ve altından yol geçen oda”, köprübacak “bir
çeşit at”, önköprü “tezgâhta dokunan kumaşın geçici olarak sarıldığı yer”, tanrı
köprüsü “gökkuşağı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+rı 1) çorru (<çor) DS/II:1273 (21)

+ru 2) goprücek (<köprü) DS/III:2003
(<köb(/p/v/)+rü+g; Gülensoy,
2007, s. 555)
+rü 3) kolun köprüsü DS/IV:2913
4) koprü [korpü] DS/IV:2922
5) köprü (II) DS/IV:2962
6) köprü git- DS/IV:2962
7) köprü oda DS/IV:2962
8) köprücek DS/IV:2962
9) köprücek demiri DS/VI:4570
10) köprük DS/IV:2962
11) köprükbacak DS/IV:2962
12) körpü [körpi] (<köprü) DS/IV:2968
13) önköprü DS/V:3342
14) sağrı DS/VI:4664

406
 (<*sağ+rı; Gülensoy, 2007, s.
715)
15) sağrı (I) DS/V:3517
16) sağrı (II) DS/V:3517
17) sağrı (III) DS/V:3517
18) sağrı (IV) DS/V:3517
19) sanrı (<sağrı) DS/V:3540
20) tanrıköprüsü DS/V:3823
21) tumru DS/V:3994
(<tum+ru; Gülensoy, 2007, s.
932)

1.1.127. +sA
Yazı dilinde tümsek (<tüm+se+k<Gülensoy, 2007, s. 946) sözcüğünde
kullanılan bir ektir. Ağızlarda yakınlık ve benzerlik ifade eden sözcükler türetir.

ad yapar: düğese “yaşlı olduğu halde genç görünen kimse”, kapsa (I)<kapısa
“çitten ya da aralıklı çakılan tahtalardan yapılmış bahçe kapısı”, savsa (I)
“2.Kuruntu.”, sınıksa “üzgün, sessiz, içe dönük kimse”, konursa “yanan yün
kokusu” vb.

sıfat yapar: ağsak tümsek “inişli çıkışlı”, tomsa “kısa boylu, şişman”,
ayruksa “huysuz, tabiatsız” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sa 1) ağsak tümsek DS/I:112 (17)

(<tüm+se+k; Gülensoy, 2007, s.
946)
+se 2) ayruksa DS/I:431
3) dimsek (<tümsek) DS/II:1500
4) düğese (<düve) DS/II:1621
5) gabse (<kapı) DS/III:1886
6) gahsa (<gaò (III)) DS/III:1895
7) kapsa [kapsalık] (<kapı) DS/VI:4535
8) kapsa (I) [kapısalık, kapsalak, DS/IV:2636
(II), kapsalık, kapusalak,
kapusalık]
9) kapsa (II) DS/IV:2636
10) konursa (<konur (III) DS/VI:4567
11) pürse (<pür (II)) DS/V:3501
12) savsa (II) DS/V:3557

407
 (<sa[v]sıà+sa; Gülensoy, 2007, s.
743)
13) sınıksa (<sınık (III)) DS/V:3614
14) tomsa DS/V:3959
15) tömsek DS/V:3983
16) tömsek (I) (<tüm) DS/VI:4774
17) tömsek (II) DS/VI:4774

1.1.128. +sAK
Bu yapıya sahip sözcüklerde; +sA addan ad yapımı ve +sA- addan fiil
yapımı tespit edilenler ilgili kısma alınmıştır, tespit edilemeyenler ise +sAk
(<boğaz+s[ır]ak; Gülensoy, 2007, s. 107 gibi) addan ad yapma eki olarak kabul
edilmiştir. Genellikle ağızlarda kullanılan ek, ad ve sıfat yapar.

araç-gereç adı yapar: boksak “döven sürerken hayvanların dışkılarını almak

için kuyruk altına bağlanan, çubuktan örme kap”, eyrisek “yay, eğmeç”, korsak (II)
“maşa”, sokansak “iğne” gibi.

yer adı yapar: boğsak (III) “1.Dere kıyısı, sığ, nemli yer. 2.Derelerin dağların
kesiştikleri yer, boğaz”, korsak (I) “sulak yer”, koysak “üç yanı kaya ile çevrilmiş
yer”, körsek (II) “ıssız, işlek olmayan yol” gibi.

hastalık adı yapar: belinsek “bir çeşit sığır hastalığı”, kaysak<kavsak

“çıban, yara kabuğu”, yağarsak “sığırlarda görülen bir hastalık”, yarımsağa “koyun
ve keçilerde görülen inme”, yelinsek “1.Memeyi körleştiren bir hastalık.” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: gavsak (II) “kestane”, kovsak (II) “ağaç
kovuğu”, kurumsak “yolsuz birleşmelere aracılık eden kimse”, tınmasak “el
altından kötü işler yapan, dalavereci”, yalınsak “1.Tek gezen azılı kurt. 2.Azılı
domuz.” vb.

sıfat yapar: balsek “balımsı, tatlımsı”, bunsak “sıkıntı verici, loş, nemli”,
çığsak “nemli”, gavsak “hafif, içi boş”, kovsak (I) “eskimiş, yıkılmak üzere olan”,
körsek (I) “sönük, donuk, az parıltılı”, yağırsak “yağlı yağlı (koku için)” vb.

kişilik özelliği belirten sıfat yapar: çegesek<çenesek “çok konuşan, geveze”,

dengesek “1.Sersem, dengesiz, akılsız, dalgın”, ölbesek (I) “tembel”, samansak
“akılsız, budala”, yersekçi “hevesi çabuk geçen, maymun iştahlı” vb.

408
 fiziksel özellik belirten sıfat yapar: ciğersek “acıya dayanıksız”, ölbesek (II)
“ölümcül, çok zayıf”, ölmesek “1.Ölecekmiş gibi zayıf, cılız olan”, sırımsak
“1.Dayanıklı, sağlam.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sak 1) ağırsaò DS/I:92 (60)

+sek 2) balsek DS/I:511
+saò 3) belinsek DS/I:619
4) boğazsırak DS/I:728
(<boğaz+s[ır]ak; Gülensoy, 2007,
s. 107)
5) boğsak (I) DS/I:730
(<boğ+sak; Gülensoy, 2007, s.
157)
6) boğsak (III) DS/I:730
7) boğsak (IV) DS/I:730
8) boksak DS/VI:4464
9) bunsak DS/I:794
(<buŋ<muŋ; Gülensoy, 2007, s.
182)
10) ciğersek DS/II:963
11) çegesek [çeğesek] (<çene) DS/II:1107
12) çığsak DS/II:1163
13) dengesek DS/II:1423
14) dirimseklik DS/II:1517
15) eyrisek DS/III:1827
16) gaba gavsak DS/III:1882
17) gavsak (I) DS/III:1940
(<kav+sak; Gülensoy, 2007, s.
478)
18) gavsak (II) DS/III:1940
19) gavsak (III) DS/III:1940
20) govsak (<kav) DS/III:2110
21) kaba kavsak DS/IV:2579
22) kabursak (<kabuk) DS/IV:2586
23) kapsak (I) DS/IV:2637
24) kavsak (I) DS/IV:2692
25) kavsak (II) DS/IV:2692
26) kavsak (III) DS/IV:2692
27) kavsak (IV) DS/IV:2692
28) kavsak (V) DS/IV:2692
29) kavsakla- DS/IV:2692
30) kaysak [gaysaò] (<kav) DS/VI:4542
31) kepsek (I) DS/IV:2751
32) kepsek (II) DS/IV:2751

409
 33) kevsek (II) DS/IV:2778
34) korsak (I) DS/IV:2928
35) korsak (II) DS/IV:2928
(<kor+sak; Gülensoy, 2007, s.
543)
36) kovsak (I) DS/IV:2941
37) kovsak (II) DS/IV:2941
38) koysak DS/IV:2944
39) körsek (I) DS/IV:2968
40) körsek (II) DS/IV:2968
41) körsek körsek yan- DS/IV:2969
42) körsekle- DS/IV:2969
43) kurumsak DS/VI:4575
44) ölbesek (I) (<ölme) DS/V:3331
45) ölbesek (II) DS/V:3331
46) ölmesek [ölümseg, ölümsek] DS/V:3335
47) ölmesek [ölümsek] DS/VI:4626
48) ölümsek DS/V:3335
49) samansak DS/V:3533
50) sırımsak DS/V:3618
51) sokansak DS/V:3659
(<sok-an+sak; Gülensoy, 2007, s.
793)
52) tınmasak DS/V:3918
53) yağarsak DS/VI:4120
54) yağırsak DS/VI:4122
(<yağır+sak; Gülensoy, 2007, s.
1028)
55) yalımsak (I) DS/VI:4147
56) yalımsak (II) DS/VI:4147
57) yalınsak DS/VI:4148
(<yalıng+sak; Gülensoy, 2007, s.
1046)
58) yarımsağa DS/VI:4187
59) yelinsek DS/VI:4237
(<yelin+sek; Gülensoy, 2007, s.
1114)
60) yersekçi DS/VI:4256

1.1.129. +sAl
Yazı dilinde kullanımı genişlemiş bir ektir. Sıfat yapma özelliği çok
fazladır. “İsimlere ‘ilgili olma, bağlı olma, ait olma’ kavramları katar.” (Zülfikar,
2011, s. 139). kumsal adının yanında baysal, duygusal, geleneksel, kutsal, örgütsel,
soysal, yersel vb. sıfatları görürüz. “Sonradan Türkçe sözler yanında Arapça ve
Farsça gibi doğu dillerinden kalma sözlerde de yaygın olarak geçmeye başladı.”

410
(Eren, 2000, s. 291.) akılsal (fel.), dinsel, hukuksal (huk.), mantıksal, parasal,
ruhsal, sanatsal vb. sıfatlar yapar.

Ağızlarda kullanımı azdır. Ad ve sıfat yapımları vardır.

yer adı yapar: avsal (III) “avı çok olan yer”, dağsal “ormanlık bölge”, kapısal
“değirmende tahıl doldurulan yer”, taşkumsal “ot bitmeyen, çorak yer” vb.

diğer ad yapımları şunlardır: ersel “kocasına bağlı kadın”, gavsal “mısır

koçanının dışındaki yeşil kabuk”, kavsaldak “gevşek kabartılmış şey”, küsensal
“kül rengi”, sidiksal “sidiği tutamama ya da yapamama hastalığı” vb.

sıfat yapar: duysal<duyusal “duygulu, içli”, evsel “evcil”, kavsal (II) “içi
boş, kof”, yimsel (I/II) “lezzetli/yemesi güç”, yiyimsel “lezzetli” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sal 1) avsal (III) DS/I:392 (21)

+sel 2) dağsal DS/II:1326
3) duysal (<duyu) DS/II:1615
4) ersel DS/III:1776
5) evsel DS/III:1814
6) evselle- DS/III:1815
7) gavsal DS/III:1940
8) kapısal DS/IV:2634
9) kavsal (I) DS/IV:2693
10) kavsal (II) DS/IV:2693
11) kavsal (III) DS/IV:2693
12) kavsala- DS/IV:2693
13) kavsaldak DS/IV:2693
14) kavsaltı DS/IV:2693
15) külensal DS/IV:3030
16) taskumsal DS/V:3839
17) sidiksal DS/V:3631
18) yerselle- DS/VI:4256
19) yimsel (I) DS/VI:4280
20) yimsel (II) DS/VI:4280
21) yiyimsel DS/VI:4286

411
 1.1.130. +sAlIk (<+Sa+lIk)
İki ekin kaynaşmasıyla oluşan kalıplaşmış bir yapıdır. Yazı dilinde
burunsalık sözcüğü kullanılır. Ağızlarda da kullanım sıklığı azdır. yarımsalık “yarı
açık” sözcüğü hariç ad yapmıştır.

araç gereç adı yapar: boksalık (II) “ağaçtan yapılmış su kabı”, boyunsalık
“1.Hayvanın boynu altından geçen, geme ve yulara takılı ip”, düvenselik
“2.Boyunduruk ağacını, dövene bağlayan zincir.”, gapsalık<kapısalık “parmaklık,
bahçe kapısı” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: çobansalık “1.Çoban hakkı, çoban

bahşişi”, dağsalı<dağsalık “dağlık bölge, sıradağ”, demirselik “sapanda sapan
demirinin takıldığı yer”, günselik “bir şeye başlanacak gün, belli bir gün”,
tütünselik “baca” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+salık 1) boksalık (II) DS/I:733 (14)

+selik 2) boksalık (III) DS/I:733
3) boyunsalık DS/I:748
4) burunsalık (I) DS/I:804
5) burunsalık (II) DS/I:804
6) çobansalık (<çÿbÀn, DS/II:1255
şÿbÀn>Fars.)
7) dağsalı(k) DS/II:1326
8) demirselik [demirsilik] DS/II:1418
9) düvenselik [düvensalık, DS/II:1641
düvensilik]
10) gapsalık (<kapı) DS/VI:4508
11) günsalık DS/III:2230
12) günselik DS/III:2230
13) tütünselik DS/V:4018
14) yarımsalık DS/VI:4187

1.1.131. +sAn (<+sa-n)

Ağızlara özgü birleşik yapılardan biri olup, ad ve sıfat yapımları vardır.
kocasan (II), milsen, yelsen; karasan, özsen, susan gibi.

412
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+san 1) karasan DS/IV:2653 (7)

(<Kötü, bayağı, dedikoducu.)
+sen 2) kocasan (I) DS/IV:2893
(<2.Yaşlanmış bitki.)
3) kocasan (II) DS/IV:2893
(<Yaşlı görünüşlü kimse.)
4) milsen DS/IV:3200
(<Milli toprak.)
5) özsen DS/IV:3375
(<Uygun, yerinde, yakışık alan.)
6) susañ DS/V:4711
(<Tatsız.)
7) yelsen DS/VI:4242
(<Yel.)

1.1.132. +sI / +sU

Eski Türkçedeki +sIg ekinin, günümüzdeki hâlidir. Çok işlek bir ek
olmamasına rağmen canlı bir ektir. “Addan ‘benzerlik, yakınlık, andırma’ gösteren
sıfatlar türetir.” (Korkmaz, 2017, s. 140). Yazı dilinde kullanılan sözcüklerden
bazıları şunlardır: ayrıksı (topl.), buğdaysı, çocuksu, dikensi, erkeksi, ertesi vb..
“İsimlere ve sıfatlara eklenip ‘yakınlık derecesiyle benzetme’ ilgisi kurarak 135
sıfat türettiği tespit edilmiştir.” (Çifci, 2016, s. 2000).

Ağızlarda sıfatların yanında ad yaptığı da görülür.

yiyecek adı yapar: katıksı “ekmeğe katık edilecek kıvama gelmiş yiyecek”,
nemeksi “kışın yemek için kavrulmuş, parça et, kıyma”, silimsi (II) “turşu suyu,
ekmek ve sarımsaktan yapılan yemek”, sirinsi “evde yapılan bir çeşit pastırma”,
sütsümen “daha tadını yitirmemiş taze yoğurt” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: avratsı “kadınlığa özenen kız”, çitsi “çalı
çırpı”, kayraksı “çakıllık yer”, keliksi “iyi işlenmemiş meşin, deri”, yersi “toprak
kokusu için” vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: çımbarsı “zayıf ve uzun boylu”, çilsi “az
çilli”, sırınsı (I) “1.Güçlü.”, tomsu “kısa kalın (daha çok salatalık için), zayıfsı
“zayıfça” vb.

413
 diğer bazı sıfat yapımları şunlardır: bayatsı “bayatlamaya yüz tutmuş,
bayatımsı”, çiysi “çiğ gibi olan, çiğimsi”, danksı manksı “darmadağınık,
karmakarışık”, kirsi “az kirli”, yiğsi “iğrenç (koku için)” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sı 1) avratsı (<èavret>Ar.) DS/I:391 (68)

+si 2) ayrıksı DS/VI:4437
+su 3) ayrıksı [ayrıòsı, ayruòsu, ayrıksu] DS/I:430
+sü 4) bansı (<ban (III)) DS/I:522
5) bayatsı DS/I:578
6) bayatsı DS/VI:4451
7) boğsu (<bağ) DS/I:730
8) boksu düş- DS/I:733
9) burunsuluk DS/I:804
10) çakaksı DS/II:1041
11) çamsı DS/II:1066
12) çımbarsı DS/II:1176
13) çilsi DS/II:1220
14) çitsi DS/VI:4482
15) çiysi DS/II:1251
16) damaksı DS/II:1349
17) danksı manksı DS/II:1362
18) devrisi [devirsi, devlesi, devlikesi, DS/II:1445
devlisi, devresi, devrikesi,
devrüsi, devrüsü, devürsü]
19) döğensilik DS/II:1570
20) dumansılık DS/II:1602
21) düğensilik [döğenselik] DS/II:1620
22) düvensi DS/II:1641
23) eğeysi beş bannak DS/III:1677
24) elden ayrıksı DS/III:1708
25) gonursu [gogorsu, goğursu, DS/III:2102
ganırsı, gönursı, gönürsu]
(<konur (III))
26) göğnüksü [göğnügsü] DS/III:2132
(<göynük (I))
27) günsü (I) DS/III:2230
28) günsü (II) DS/III:2230
29) günsü (III) DS/III:2230
30) günsü çal- DS/III:2231
31) hereksi DS/III:2343
32) karakonursu DS/IV:2648
33) katıksı DS/IV:2584
34) kayraksı DS/IV:2708
35) kayransı DS/IV:2708

414
 36) keliksi (<kelik (I)) DS/IV:2734
37) kirsi DS/IV:2882
38) koğursu [kofursu, konğarsu, DS/IV:2904
konsu, konursu] (<konur (III))
39) konursu [koğursu] (<konur DS/IV:2920
(III))
40) körüksü DS/IV:2970
41) küssü dur- DS/IV:3052
42) meneksi DS/IV:3162
43) nemeksi [[nimeksi] DS/IV:3246
44) öbirsi gün DS/V:3262
45) öbürsü gün DS/V:3309
46) samsı (I) DS/V:3635
47) samsı (II) (<sam (I)) DS/V:3635
48) sırınsı (I) (<sırım (V)) DS/V:3619
49) sırınsı (II) (<sırın) DS/V:3619
50) silimsi DS/VI:4698
51) silimsi (I) DS/V:3637
52) silimsi (II) DS/V:3637
53) silimsi (III) DS/V:3637
54) sinirsilen- DS/V:3644
55) sirinsi (<sirin (I) DS/V:3647
56) sütsümen DS/V:3729
57) tanksı manksı DS/V:3823
58) tomsu DS/VI:4770
59) tomsu (I) DS/V:3959
60) tomsu (II) DS/V:3959
61) unsuluğu kesil- DS/VI:4788
62) üğürsü (<üğür ol- (I)) DS/VI:4794
63) ürümsü (<ürüm (II) DS/VI:4072
64) yÀsı (<yağ) DS/VI:4194
65) yersi DS/VI:4822
66) yiğsi DS/VI:4279
67) yiyisi DS/VI:4287
68) zayıfsı (<zaèīf>Ar.) DS/VI:4356

1.1.133. +sIk /+sUk

Az kullanılan, “Kullanım sıklığı sıfıra yaklaşmış bir ektir.” (Eker, 2017, s.
274). Yazı dilinde bağırsak<bagırsuk, tansık, yüksük sözcükleri kullanılır.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

Ad yapar: çığsık (II) “sürekli olarak yağan yağmur”, fossuk (II) “şişman iri
kalçalı kadın”, ilersük “bağ uçkuru”, kovsuk (I/II) “yaylalarda yüksek kayaların
eteği./1.Bucak, köşe.”, tomsuk (II) “küçük kütük” vb.

415
 Sıfat yapar: çìsik “iyi pişmemiş (yiyecek hk.)”, fossuk (I) “içi boş, çürük”,
dansık “ölçüsüz, yersiz konuşan, densiz”, huysuk “huysuz, ahlaksız”, kifsiyh
“küflenmiş, kokmuş” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sık 1) alabağarsak DS/I:172 (40)

(<*bağır+suk; Gülensoy, 2007, s.
103)
+sik 2) ba(ğ)arsak [bağarsaò, bağarsak, DS/I:446
bayırsak (I)] (<bağırsuk)
+suk 3) bağarsık DS/VI:4441
+sük 4) bağarsık (II) DS/I:474
5) bağırsık (I) DS/II:479
6) cüce bağırsağı (<bağırsuk) DS/II:1021
7) çığsık (II) (<çiğ) DS/II:1163
8) çìsik (<çiğ) DS/II:1239
9) dansık DS/VI:4484
10) fossuk (I) DS/III:1877
11) fossuk (II) DS/III:1877
12) göksük DS/III:2139
13) huysuk (<òÿy>Fars.) DS/III:2447
14) huysuktur- DS/III:2447
15) ımırsık ol- DS/IV:2476
16) ımırsıklan- DS/IV:2476
17) ilersik [ilersük] DS/IV:2521
18) ilirsik (<ileri) DS/IV:2527
19) kifsiyh (<küf) DS/IV:2871
20) koğsuk (<kov) DS/IV:2903
21) kovsuk DS/VI:4569
22) kovsuk (I) DS/IV:2941
23) kovsuk (II) DS/IV:2941
24) onsuk (<oñ (II)) DS/V:3286
25) tomsuk (II) DS/V:3959
26) tomsuk (III) DS/V:3959
27) üsküf (<yüksük) DS/VI:4075
28) yamsuk (<yamuk) DS/VI:4160
29) yamsuk DS/VI:4814
30) yayımsuk DS/VI:4213
31) yemsük DS/VI:4246
32) yer bağırsağı [yer barsağı] DS/VI:4251
33) yüğsük DS/VI:4828
34) yüğsük [yuğsük] DS/VI:4329
(<yük [~yök, yüg, yüng]+sık;
Gülensoy, 2007, s. 1190)
35) yüksük (I) DS/VI:4330

416
 36) yüksük (II) DS/VI:4330
37) yüksük (III) DS/VI:4330
38) yüksük (IV) DS/VI:4330
39) yüksükcük DS/VI:4330
40) yüsküf (<yüksük) DS/VI:4336

1.1.134. +sIl / +sul

Addan ilgi sıfatları türeten bir yapıdır. “Benzerlik, gibi sayma kavramları
taşır.” (Zülfikar, 2011, s. 141). Yazı dilinde az kullanılır. damaksıl, dudaksıl dil
bilgisi terimlerinin yanında varsıl, yoksul sıfatları diğer bazı yapımlarıdır.

Ağızlarda sadece ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sıl 1) arasıl DS/I:300 (4)

(<Paralel, koşut.)
+sil 2) gavsul DS/III:1941
(1.Fındığın yeşil kabuğu.
2.Kabuklu fındık.)
+sul 3) iğnesil DS/IV:2513
(<Bir çeşit armut.)
4) tavsıl (<tÀv>Fars.) DS/VI:4745
(<Abartı.)

1.1.135. +sIn / +sun

Yazı dilinde bıldırcın (<*buldur+sın<Gülensoy, 2007, s. 141) sözcüğünde
kullanılan bir yapıdır. Ağızlarda da birkaç sözcükte kullanılmış ve ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cın 1) bıldırcınbudu DS/I:664 (7)

(<Bir armut çeşidi.)
(<*buldur+sın; Gülensoy, 2007, s.
141)
+sın 2) bilbircin [bıldırcın, bildirçin] DS/I:690
(<Bıldırcın.)
+sin 3) elsin DS/II:1728
(<Ateş küreği.)
+sun 4) elsun DS/II:1728
(<Toprak küreği.)

417
 5) evsin (I) DS/II:1816
(<2.Kuzu ya da oğlak ağılı.
3.Davar ya da büyük baş hayvan
ağılı.)
6) hacıbıldırcın DS/III:2248
(<Habersiz ve suçsuz gibi
görünen, davranan.)
7) oğlak evsini DS/V:3269
(<Toprak altında, üstü örtülü altı
gübreli, yeni doğmuş oğlak
barınağı.)

1.1.136. +sIz / +sUz

Türkçede sık kullanılan ekler arasındadır. “Bu ekin en temel işlevi olan ad
soylu sözcüklerden olumsuz anlamlı sıfatlar yapma işlevi…” (Bayraktar, 2016, s.
48) diyebiliriz. Addan ad yapan +lı ekinin karşıt anlamını oluşturan bir ektir.
“İsimlere ‘kökteki birtakım özellikleri taşımama, eksik ve yetersiz kalma’ ve
‘yokluk, yoksulluk’ kavramı katar.” (Zülfikar, 2011, s. 142). akılsız, tutarsız, sessiz,
soysuz, verimsiz vb. Ayrıca ikileme sıfatları türetir. dertsiz tasasız, ipsiz sapsız,
sessiz sedasız, tatsız tuzsuz, uçsuz bucaksız vb. “+sIz/+sUz eki temelinde cinsiyet”
(Çelik, 2018, 37) belirten sıfat yapar: damsız, iktidarsız, kadınsız, sünnetsiz,
tıraşsız, sakalsız; adamsız, cilvesiz, çeyizsiz, duvaksız, iffetsiz, kocasız, makyajsız,
rimelsiz vb.

Ağızlarda çok sık kullanılan eklerden biridir. Daha çok sıfat yapan ekin, ad
yapımları da vardır. Hem yazı dilinde ve hem ağızlarda kullanılan sıfatlardan
bazıları şunlardır: amansız, ayarsız, aynasız, asılsız, arsız, belgisiz, bitimsiz,
boğazsız, çelimsiz, damarsız, densiz, dilsiz, dirliksiz, kaygısız, kansız”, ömürsüz,
sahipsiz, sevgisiz, soysuz, sütsüz, şekilsiz, tekinsiz, tüysüz, uçsuz, umarsız, yersiz,
yolsuz, yöntemsiz vb.

Ağızlardaki bazı ad yapımları şunlardır.

araç-gereç adı yapar: çakmaksız “kibrit”, dingilsiz “kapaksız sahan”,

edepsiz mıh “uzun ve kalın demir çivi”, öksüzdoyuran (II) “çok büyük su bardağı,
su tası”, öksüziğne “balık tutmaya yarayan, misinanın ucundaki iğne” vb.

418
 bitki adı yapar: kılçıksız “bir çeşit buğday”, ogsuzçiçeği “karçiçeği”,
öksüzce (I) “çiğdem”, öksüzoğlançiğdemi “afyon bitkisi”, sırımsız “Ayşekadın
fasulyesi” vb.

hayvan adı yapar: ahırsız “hiç ahıra bağlanmamış beygir”, dadırsız “eşek”,
elmacıksız “elmacık kemiklerinden biri ya da ikisi olmayan at”, gözsüz (I)
“köstebek”, tüysüz “palamutbalığı” vb.

yiyecek adı yapar: duzsuz (II) “fırında pişen bir çeşit tuzsuz çörek”,
hamırsız “1.Mısır unundan yapılmış mayasız ekmek”, imansız “yağı alınmış süt ya
da yoğurt”, öksüzdoyuran (I) “ekmek yapılırken en son yapılan kalın ekmek”, üzsüz
(I) “1.Yağsız peynir. 2.Yoğurt.” vb

birleşik ad yapar: adı bellisiz “verem”, başsız boğsuz “baş, başkan,

yönetici”, kemiksiz et “ciğer”, oksüz dil “küçük dil”, soluksuz/at “bisiklet”, yakasız
gömlek “kefen” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: aynasız (II) “1.Kabadayı.”, atsız (II)

“yüzük parmağı”, elsiz “1.Yabancı”, emeksiz “1.Üvey evlat, evlatlık. 2.Hizmetçi.”,
yensiz “kolsuz gömlek” vb.

adlaşmış sıfat yapar: dörpüsüz “kaba, terbiyesiz kimse”, düşünüksüz

“saygısız kişi”, ediksiz “derli toplu olmayan, düzensiz kimse”, kalafatsız “çok
şişman, biçimsiz kimse”, taòtasız (II) “inancı imanı az olan kimse” vb.

Ağızlardaki bazı sıfat yapımları şunlardır.

cinsiyet bildiren sıfat yapar: beyiksiz “açık saçık konuşan (erkek), denksiz
(I) “terbiyesiz kadın”, dibsiz “bakire olmayan kız”, tensuz “kötü (kadın için)”,
uygunsuz “kötü yola sapmış (kadın için)” vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: ayransız “2.Çirkin”, cundasız

“1.Kuvvetsiz.”, cürümsüz “hastalıklı, arık”, navraksız “2.Çirkin yüzlü”, sıtarasız (I)
“sevimsiz, suratsız, çirkin”, tahtasız (I) “göğüs kemiği dümdüz” vb.

akılsız anlamlı sıfat yapar: afalsız “akılsız, beyinsiz”, avlaksız “sersem,

budala”, çılgısız “1.Akılsız.”, kursaksız “1.Akılsız.”, tinsiz “aptal, anlayışsız” vb.

419
 beceriksiz anlamlı sıfat yapar: ağızsız “söz söylemesini beceremeyen”,
beşiriksiz “beceriksiz”, dabansız “2.Beceriksiz, gayretsiz”, dönümsüz “beceriksiz,
sakar”, emsiz “1.Beceriksiz.”, sinesiz “beceriksiz, iş bilmez” vb.

düşüncesiz anlamlı sıfat yapar: dümüksüz “düşüncesiz”, feyilsiz (II)

“1.İşsiz, güçsüz, düşüncesiz, gamsız.” hedersiz “utanmaz, düşüncesiz” salumsuz
“2.Düşüncesiz”, sapansız “dengesiz, densiz, düşüncesiz” vb.

korkak anlamlı sıfat yapar: ciğersiz “korkak”, dabansız “1.Korkak,

çekingen, cesaretsiz.”, ökçesiz “korkak”, tapasız “korkak, yüreksiz, dayanıksız” vb.

obur anlamlı sıfat yapar: feyilsiz (I) “doymak bilmeyen, obur”, nadarsız
“obur”, nicimsiz “pisboğaz”, öğünsüz (II) 2.Doymak bilmeyen”, süğümsüz
“pisboğaz” vb.

patavatsız anlamlı sıfat yapar: deksiz “çok konuşan, yersiz söz söyleyen”,
devamsız “çok münasebetsizce konuşan, dik sözlü”, evinsiz (II) “2.İyi huylu
olmayan, sözünü bilmeyen, güm güm konuşan”, gudümsüz “sözünü tartmadan
konuşan, densiz”, kursaksız “2.Patavatsız, dengesiz” vb.

saygısız anlamlı sıfat yapar: abdestsiz “korkmaz, çekinmez, senlibenli,

saygısız”, esneksiz “ağzı bozuk, saygısız”, paldımsız “davranışları düzensiz,
düşüncesiz ve saygısızca olan”, sayıntusuz “saygısız, saygısı olmayan”, sonsuz,
sonsuz “densiz, saygısız” vb.

terbiyesiz anlamlı sıfat yapar: baskısız “terbiyesiz, ahlaksız”, çırpısız

“terbiyesiz” çilesiz (II) “1.Utanmaz, ahlaksız”, haybatsız “2.Terbiyesiz.”, kapaksız
“görgüsüz, terbiyesiz” vb.

uğursuz anlamlı sıfat yapar: evünsüz “1.Uğursuz”, kuskunsuz “uğursuz”,

kutsuz “1.Uğursuz”, yomsuz “uğursuz”, yüğümsüz “uğursuz” vb.

yapıca olumsuz anlamca olumlu sıfat yapar: ağmansız “güzel, kusursuz”,

aşıksız “hızlı yürüyen”, eğniksiz “söylemeyi gerektirmeden eksiksiz iş yapan”,
savaşsız “tezcanlı”, yularsız “uysal” vb.

birleşik sıfat yapar: Àzı kaytansız “boşboğaz”, boğaz arsızı “hazır yiyici,
tembel”, evinsiz çavdar “haylaz, iş tutmayan, her şeyin kaçamak yolunu arayan”,

420
manisiz maddesiz “gelişigüzel, mantıksız (konuşma için)”, yanı yönü bellisiz
“kalleş, güvenilmez” vb.

diğer bazı sıfat yapımları şunlardır: ayransız “1.Fakir.”, doğuşsuz “soysuz,

cibiliyetsiz”, epmeksiz “iyilik bilmeyen”, nasibetsiz “uygunsuz”, umursuz
“kaygısız”, vaòıtsız (I/II) “hasta/yoksul” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sız 1) abansız (I) DS/I:9 (451)

+siz 2) abdestsiz (<Àb>Fars. + dest) DS/I:17
+suz 3) abırsız (<abır (II)) DS/I:22
+süz 4) abırsızlıò DS/I:22
5) abırsızlıò Ψle- DS/I:22
6) adamıksız [adamlıksız, DS/I:63
adamuksuz]
7) adarsız (<adar (II)) DS/I:64
8) adasız, adaysız DS/I:64
9) adı bellisiz DS/I:66
10) afalsız (<afal) DS/I:69
11) afsız DS/I:74
12) afşarsız DS/I:74
13) ağızsız DS/I:100
14) ağmansız DS/VI:4411
15) ağnamaksız DS/I:107
16) ahırsız (<Àòÿr>Fars.) DS/I:131
17) alamsız DS/I:194
18) allaksız DS/I:224
19) alurdaksız DS/I:234
20) amalsız [amarsız, amasız, DS/I:236
amelsiz]
21) amansız (<amÀn>Ar.) DS/I:237
22) andasız DS/I:258
23) anlışsız DS/I:279
24) añsız (II) DS/I:280
25) ansız (III) [ansızca, ansızdan, DS/I:280
añgsızlamadan, ansuzdan]
26) ansız, añsız (I) DS/I:279
27) ansızına uğra- DS/I:280
28) añsızlık DS/I:280
29) añsızlık etmek, ansızlık etmek DS/I:280
30) arısız DS/I:322
31) arsuz DS/I:332
32) arzız DS/I:338
33) aselsuz DS/I:341

421
34) asısız (<asıl>aãl) DS/I:343
35) asısız DS/VI:4427
36) Àşaksız DS/I:350
37) aşıksız [aşıksız arap] DS/I:354
38) aşkarsız (<aşkar (I)) DS/I:359
39) atsız (I) DS/I:373
40) atsız (II) [atsız parmak] DS/I:373
41) avcarsız DS/I:379
42) avlaksız DS/I:389
43) ayarsız DS/VI:4435
44) ayarsız (<èiyÀr>Ar.) DS/I:408
45) aynasız (<Àyīne>Fars.) DS/VI:4437
46) aynasız (I) DS/I:427
47) aynasız (II) DS/I:428
48) aynışsız DS/I:429
49) ayransız DS/I:430
50) azarsız DS/VI:4438
51) azaysız DS/VI:4438
52) azaysız [azatsız, azayınsız, DS/I:436
azeysiz, azΨysiz, azıyatsız]
53) Àzı kaytansız DS/I:438
54) babıçsız (<pÀpÿş>Fars.) DS/I:452
55) baskısız DS/I:543
56) baskısız yetişme DS/I:543
57) başsız DS/VI:4450
58) başsız (I) DS/I:565
59) başsız (II) DS/I:565
60) başsız boğsuz DS/I:565
61) baştahsız DS/I:565
62) baştaksız DS/I:565
63) beenesiz (<beğeni) DS/I:597
64) bedasız DS/I:594
65) behdemsiz [behtemsiz] DS/I:599
66) belgisiz DS/I:616
67) beşiriksiz (<beşirik) DS/I:644
68) betnasız [betnesiz] DS/I:646
69) beyiksiz (<beyik) DS/I:647
70) bitimsiz DS/I:711
71) boğaz arsızı DS/I:727
72) boğazsız DS/I:728
73) bolumsuz (I) DS/I:735
74) bolumsuz (II) DS/I:735
75) bukımsız (<bakım) DS/I:784
76) bΨnesiz DS/VI:4456
77) cansız at DS/I:857
78) cansız/at DS/VI:4471
79) caraşuvsuz DS/I:860
80) carausuz DS/I:860

422
81) celimsiz (<çelim) DS/II:878
82) cılgısız DS/I:911
83) cılğısızlan- DS/I:911
84) cılkusuz DS/VI:4473
85) ciğersiz DS/II:963
86) cilkisiz DS/II:966
87) cinahatsız (<cinak) DS/II:974
88) cuımsız DS/II:1011
89) cundasız (<cunda (I)) DS/II:1017
90) cürümsüz DS/II:1028
91) çakmaksız DS/II:1046
92) çıkımsız (I) DS/II:1167
93) çıkımsız (II) DS/II:1167
94) çılgısız [çılgıtsız, çılğısız, çılkısız] DS/II:1173
(<çılgı (I))
95) çırpısız DS/II:1189
96) çilesiz (I) (<çille>Fars.) DS/II:1217
97) çilesiz (II) [çilesuz] DS/II:1217
98) çilimsiz (<çelim) DS/II:1218
99) çordasız DS/II:1271
100) dabansız DS/II:1314
101) dadırsız (I) DS/II:1320
102) dadırsız (II) DS/II:1320
103) dadısızlık DS/II:1320
104) dalaksız DS/II:1337
105) damarsız DS/II:1350
106) dasalatsız DS/II:1374
107) değsiz [densüz] DS/II:1404
(<teŋ+siz; Gülensoy, 2007, s.
277)
108) deksiz [denksiz (II)] DS/II:1407
109) demsiz (<dem>Fars.) DS/II:1419
110) denksiz (I) DS/II:1425
111) destepesiz DS/II:1437
112) devamsız (<devÀm>Ar.) DS/II:1440
113) devlüpsüz DS/II:1444
114) dırnaksız DS/II:1472
115) dışlıksız DS/II:1474
116) dibsiz DS/II:1480
117) dilliksiz (<dirlik) DS/II:1497
118) dingilsiz DS/II:1506
119) dinsiz (<dīn>Ar.) DS/II:1509
120) dirliksiz [dirliksüz] DS/II:1518
121) dirliksizlik DS/II:1518
122) doğuşsuz DS/II:1539
123) dönümsüz DS/II:1586
124) dörpüsüz DS/II:1588
125) duldasız DS/II:1598
126) duraksız DS/II:1604
423
127) durumsuz [duruksuz] DS/II:1608
128) dutsızlan- DS/II:1613
129) dutumsuz DS/II:1613
130) duzsuz (I) DS/II:1615
131) duzsuz (II) DS/II:1615
132) duzsuzluk DS/II:1615
133) dümüksüz (<dümük (I) DS/II:1630
134) düşünüksüz DS/II:1640
135) ecasız DS/VI:4492
136) edepsiz mıh DS/III:1664
137) ediksiz DS/VI:4492
138) eğniksiz DS/III:1682
139) ekemsiz DS/III:1694
140) elÀşsız DS/III:1702
141) elevetsiz DS/III:1713
142) Ψlliksiz DS/III:1725
143) elmacıksız DS/III:1725
144) elsiz DS/III:1728
145) emeksiz DS/III:1732
146) emeksiz DS/VI:4497
147) emeysiz DS/III:1735
148) emeretsiz (<emere) DS/III:1734
149) emsiz DS/VI:4497
150) emsiz [emsüz, ensiz] (<em (II)) DS/III:1741
151) endesiz bendesiz DS/III:1746
152) epmeksiz (<ekmek) DS/III:1763
153) esemetsiz DS/VI:4499
154) esneksiz DS/III:1786
155) evcersiz DS/III:1801
156) evinsiz (I) DS/III:1808
157) evinsiz (II) DS/III:1808
158) evinsiz (III) DS/III:1808
159) evinsiz çavdar DS/III:1808
160) evraksız DS/III:1813
161) evünsüz DS/VI:4502
162) feyilsiz (I) [feyülsüz (I)] DS/III:1849
(<feyil)
163) feyilsiz (II) DS/III:1849
164) feyilsizlik DS/III:1849
165) feyülsüz (II) DS/III:1849
166) fısıratsız DS/III:1858
167) fiilsiz DS/VI:4506
168) gabesiz DS/III:1885
169) gaygısız [gaygusuz] DS/III:1945
170) gıyımsuz DS/III:2067
171) gordüksüz [göreneksiz] DS/III:2104
172) gödürsüzlen- DS/III:2126
173) göksüz DS/III:2139

424
174) gömleksiz arpa DS/III:2149
175) gömdemsiz DS/III:2148
176) götürümsüz DS/III:2166
177) gözsüz (I) [gözsüz köpek, gözsüz DS/III:2183
sepel]
178) gözsüz (II) DS/III:2183
179) gudumsuz DS/III:2188
180) gudümsüz DS/III:2188
181) gudümsüz DS/VI:4514
182) gursaòsız DS/III:2200
183) günsüz DS/VI:4515
184) günsüz (I) DS/III:2231
185) günsüz (II) DS/III:2231
186) günsüz doğmuş (I) DS/III:2231
187) günsüz doğmuş (II) DS/III:2231
188) güyümsüz DS/III:2242
189) hafsız (<haf (I)) DS/III:2251
190) halasız DS/III:2257
191) hamırsız (<òamīr>Ar.) DS/III:2267
192) hamursuz DS/III:2270
193) havsız (<hav (II)) DS/III:2312
194) hayatsız (<hayÀt>Ar.) DS/III:2316
195) haybatsız (<heybet>Ar.) DS/III:2316
196) hedersiz (<heder>Ar.) DS/III:2326
197) helevetsiz DS/III:2332
198) hemsiz DS/III:2338
199) hılfatsız DS/III:2358
200) hindarsız DS/III:2386
201) holasız DS/III:2396
202) horansız DS/III:2408
203) hördemsiz DS/III:2433
204) humsuz DS/III:2443
205) humsuzluk DS/III:2443
206) hundarsız DS/III:2443
207) husasız (<huşa) DS/III:2445
208) hülübesiz DS/III:2449
209) ıdrıksız DS/VI:4423
210) ıldızsız DS/IV:2467
211) ırızsız DS/IV:2488
212) ırsız DS/IV:2489
213) ırşatsız (<ırşat) DS/IV:2489
214) ıssız gaç- DS/IV:2495
(<*idi+siz; Gülensoy, 2007, s.
420)
215) í(s)sız DS/IV:2492
216) imansız (<īmÀn>Ar.) DS/IV:2535
217) irsiz (<èÀr>Ar.) DS/IV:2554
218) kademsiz peçe DS/VI:4530
219) kalafatsız (<kalafat>Rum.) DS/IV:2608
425
 (<kalafat (I))
220) kamsız DS/IV:2617
221) kansız DS/IV:2628
222) kapaksız DS/IV:2630
223) karınsız DS/VI:4537
224) kebesiz DS/IV:2715
225) keferetsiz DS/IV:2720
226) keleversiz DS/IV:2732
227) kemiksiz et DS/IV:2740
228) kepesiz DS/IV:2748
229) kılcıksız DS/IV:2792
230) kırımsız DS/IV:2827
231) kıyımsız DS/IV:2857
232) kıyımsız DS/VI:4560
233) kıykımsız DS/VI:4560
234) kolsuz DS/IV:2912
235) kopçasız DS/IV:2921
236) korsuz DS/IV:2928
237) kulaksız demir DS/IV:2996
238) kursaksız DS/IV:3010
239) kuskunsuz DS/IV:3015
240) kutsuz DS/IV:3019
241) künlüksüz DS/IV:3040
242) leccesiz DS/IV:3070
243) lezletsiz (<leõõet>Ar.) DS/IV:3076
244) manısız (<manı (I)) DS/IV:3124
245) manisiz maddesiz DS/IV:3124
(<mÀdde>Ar.)
246) mazaksız DS/IV:3145
247) mazaratsız DS/VI:4591
248) medersiz DS/VI:4591
249) mehelsizlik DS/IV:3152
250) mehesiz DS/IV:3152
251) merdesiz DS/IV:3167
252) mesimsiz DS/VI:4595
253) mesmursuz DS/VI:4595
254) mesmursuz [mesmusuz] DS/IV:3173
255) mesmusuz DS/IV:3173
256) minevsiz DS/IV:3201
257) minkinsizlik DS/VI:4599
258) münevsiz DS/IV:3230
259) müzümsüz DS/IV:3232
260) nadarsız DS/VI:4604
261) nasibetsiz DS/IV:3241
262) nasibetsiz et- DS/IV:3241
263) natırasız DS/IV:3243
264) navraksız (<navrak (II)) DS/IV:3243
265) neteliksiz DS/IV:3249

426
266) nevinsiz (I) DS/IV:3249
267) nevinsiz (II) DS/IV:3249
268) nevirsüz [nevürsüz] DS/IV:3249
269) nevkersiz DS/IV:3249
270) nicimsiz (<nicim) DS/IV:3252
271) niyetsiz çocuk DS/IV:3254
272) ogsüz çiçeği DS/VI:4611
273) oğsuz DS/V:3271
274) oğursuz DS/V:3273
275) ohmatsız [ohmaksız] DS/V:3275
276) oksüz dil DS/VI:4613
277) oñatsız DS/V:3284
278) ongunsuz DS/V:3285
279) onsuz (II) DS/V:3286
280) oñumsuz DS/V:3286
281) orandasız DS/V:3288
282) oransız DS/V:3288
283) öğsüz gazuk DS/V:3321
284) öğsüz yamalığı DS/VI:4624
285) öğsüzleme DS/V:3321
286) öğsüzlük DS/VI:4624
287) öğünsüz (I) DS/V:3323
288) öğünsüz (II) DS/V:3323
289) öğürsüz DS/V:3325
290) ökçesiz DS/V:3327
291) ökçesiz DS/VI:4624
292) öksüz (I) DS/V:3328
293) öksüz (II) DS/V:3328
294) öksüz sergen DS/V:3329
295) öksüzce (I) [öksüzce, DS/V:3328
öksüzçiğdemi]
296) öksüzce (II) DS/V:3328
297) öksüzce (III) DS/V:3328
298) öksüzce (IV) DS/V:3328
299) öksüzdere DS/V:3329
300) öksüzdoyuran (I) DS/V:3329
301) öksüzdoyuran (II) DS/V:3329
302) öksüziğne DS/V:3329
303) öksüzle DS/V:3329
304) öksüzlersofrası DS/V:3329
305) öksüzoğlan [öksüzali] DS/V:3329
306) öksüzoğlançiğdemi DS/V:3329
307) öksüzpalan DS/V:3329
308) öksüztakkası [öksüzyamalığı] DS/V:3329
309) ölsüz (<öksüz) DS/V:3334
(<ög+süz; Gülensoy, 2007, s.
657)
310) ömürsüz DS/V:3336
311) önneksiz DS/V:3343
427
312) önsüz DS/V:3344
313) örneksiz DS/V:3351
314) ösgüz (<öksüz) DS/VI:4630
315) Āsüz (I) DS/V:3358
316) övünsüz DS/V:3366
317) özünüksüz DS/VI:4633
318) paldımsız [paldamsız, paltımsız] DS/V:3387
319) paldımsız [paltımsız] DS/VI:4636
320) paltımsız [paldımsız] DS/V:3389
321) partımsız DS/V:3404
322) patavasız [patavazsız] DS/V:3409
(<patavatsız)
323) patavassız DS/VI:4641
324) pelevertsiz DS/V:3426
325) pelevetsiz DS/V:3426
326) saapsız (<ãÀóib>Ar.) DS/VI:4661
327) sağımsız DS/V:3515
328) salkansız DS/V:3528
329) salumsuz DS/VI:4669
330) sapansız DS/V:3542
331) sapansız DS/VI:4672
332) sārsüz DS/V:3724
333) savassız DS/V:3555
334) sayıntusuz DS/VI:4678
335) sellemsiz DS/V:3579
336) semsiz (I) DS/V:3582
337) semsiz (I) DS/VI:4684
338) semsiz (II) DS/V:3582
339) semsiz (II) DS/VI:4684
340) semsüz DS/VI:4684
341) sevgüsüz DS/V:3595
342) seyirsiz DS/VI:4688
343) seyirsiz (<seyr>Ar.) DS/V:3598
344) sıdarasız DS/V:3603
345) sıpıtsız DS/V:3616
346) sırımsız DS/V:3618
347) sıtarasız (I) [sıtarasız (II), DS/V:3622
sıtırassız, sıtıratsız, sıtrasız (I),
sıtratsız] (<sıtara (I))
348) sıtarasız (II) (<sıtara (II)) DS/V:3622
349) sıtarasızlık DS/VI:4694
350) sıtarassız DS/VI:4694
351) sıtıratsız DS/VI:4694
352) sıtrasız (III) DS/V:3623
353) sıysiz DS/V:3629
354) sincisüz [sincisiz, sinçesiz, DS/V:3640
şincisiz]
355) sinçisiz (<sinci (I)) DS/V:3640
356) sinesiz DS/V:3642
428
357) soğumsuz DS/V:3658
358) soğumsuzluk DS/V:3658
359) sohumsuz DS/V:3659
360) soluksuz at DS/V:3663
361) sonsuz, soñsuz DS/V:3666
362) soysuz DS/VI:4706
363) söğümsüz DS/V:3677
364) sugatsız (<ãūret>Ar.) DS/VI:4709
365) suğumsuz DS/V:3691
366) suğumsuz DS/VI:4709
367) sungusuz DS/V:3699
368) süğümsüz DS/V:3708
369) sütsüz DS/V:3729
370) şahtesiz DS/V:3737
371) şapatsız DS/V:3745
372) şıkılsız (<şekl>Ar.) DS/V:3768
373) şikirsiz DS/VI:4729
374) şikirsiz [şikibatsız, şikilsiz, DS/V:3779
şikirsüz, şikletsiz]
375) şinaksuz DS/VI:4729
376) tahtasız (I) (<taòte>Fars.) DS/VI:4735
377) tahtasız (II) DS/VI:4735
378) tapasız DS/V:3826
379) tapsız [tafsız, tatavatsız, taysız] DS/V:3830
380) tekinsiz DS/V:3867
381) tekinsiz DS/VI:4749
382) teltiksiz DS/V:3875
383) tensuz DS/V:3882
384) tesdibesiz DS/VI:4756
385) tesdibesiz [testebesiz, testepesiz] DS/V:3898
386) testebetsiz DS/VI:4756
387) tınçlıksız DS/V:3916
388) tıyınçsız DS/V:3929
389) tilsiz DS/V:3934
390) tiñsiz (I) [tensiz] DS/V:3937
391) tinsiz (II) (<dil) DS/V:3937
392) tinsiz [tensiz] DS/VI:4765
393) tutamaksız DS/V:4001
394) tüpsüz DS/V:4014
395) türeneksiz DS/VI:4780
396) tüysüz DS/V:4020
397) tüysüz DS/VI:4781
398) ucufsuz DS/VI:4022
399) uçsuz DS/VI:4024
400) uğumsuz (I) DS/VI:4031
401) uğumsuz (II) DS/VI:4031
402) uğursuz seki DS/VI:4032
403) ultasız DS/VI:4036

429
404) umarsız DS/VI:4038
405) umaysız DS/VI:4038
406) umaysız DS/VI:4787
407) umursuz DS/VI:4040
408) umutsuz kal- DS/VI:4788
409) urasız DS/VI:4042
410) ursuz DS/VI:4043
411) uygunsuz DS/VI:4051
412) uygunsuzluk DS/VI:4051
413) ülgüsüz (<ülgü (II)) DS/VI:4065
414) ünsüz DS/VI:4069
415) üssüz (<yüz) DS/VI:4798
416) üzsüz (I) DS/VI:4801
417) üzsüz (II) (<yüz) DS/VI:4801
418) vaòıtsız (I) (<vakt>Ar.) DS/VI:4803
419) vaòıtsız (II) DS/VI:4803
420) vessiz (<ves) DS/VI:4099
421) vessizlen- DS/VI:4099
422) vetsiz [vessüz, vetsüz] DS/VI:4099
423) vΨjsiz DS/VI:4805
424) yakasız gömlek DS/VI:4811
425) yakasız gömlek [yakasız göynek] DS/VI:4130
426) yanı yönü bellisiz DS/VI:4171
427) yaraşıòsız DS/VI:4183
428) yensiz DS/VI:4250
429) yersiz DS/VI:4256
430) yetiksiz DS/VI:4260
431) yetmesizlik DS/VI:4261
432) yiyimsiz DS/VI:4286
433) yolsuz (II) DS/VI:4293
434) yolsuz (III) DS/VI:4293
435) yomsuz DS/VI:4295
436) yoransız DS/VI:4298
437) yordamsız (I) DS/VI:4299
438) yöğümsüz [yöğünsüz] DS/VI:4307
439) yömsüz DS/VI:4307
440) yöndemsiz DS/VI:4307
441) yönetsiz DS/VI:4309
442) yönsüz DS/VI:4826
443) yönütsüz DS/VI:4310
444) yularsız DS/VI:4316
445) yumsuz DS/VI:4318
446) yundusuz DS/VI:4827
447) yüzsüz DS/VI:4340
448) zabayatsız DS/VI:4342
449) zehinsiz (<zihn>Ar.) DS/VI:4358
450) zeyinsiz DS/VI:4835
451) zıvanasız DS/VI:4384

430
 1.1.137. +ş
+(A)ş ve +(I)ş eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış biçimidir. Ağızlarda
ad ve sıfat yapımları vardır.

ad yapar: abaş (II) “kız kardeş”, alaş (II) “1.Büyük ve siyahlı beyazlı bostan
köpeği”, arkaş “rüzgâr değmeyen kuytu yer”, karaş “siyah üzüm hoşafı”, mavuş
“maviş” vb.

sıfat yapar: alaşman “karışık, melez”, gebeş “1.Karnı şiş olan”. 2.Büyük
başlı.”, gödeş (I) “semiz, etli”, kabaş “şişman” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ş 1) abaş (I) [abeş (III)] DS/I:12 (16)

2) agaş [ağaş] DS/I:76
3) alaş (I) DS/I:199
4) alaş (II) DS/I:199
5) alaşman (<ala (I)) DS/I:200
6) arkaş DS/I:326
7) engiş dur- (<in-) DS/III:1756
8) gebeş DS/III:1956
9) gocaş DS/III:2089
10) gödeş (I) (<göde (I)) DS/III:2125
11) kabaş DS/VI:4529
12) karaş DS/IV:2654
13) kareş (<kara) DS/IV:2658
14) mavuş (<mavi<mÀéī>Ar.) DS/IV:3139
15) mavuş (I) (<mavi) DS/VI:4590
16) odaşık DS/V:3266

1.1.138. +şA
Yazı dilinde şapşal sözcüğünde kullanılır. Ağızlarda ise kırşa, gerimşe,
şapşak sözcüklerinde ad yapım görevlidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

1) kırşa DS/IV:2837 (4)

(<Donmuş kar.)
2) gerimşe DS/III:2002
431
 (<Venedik sepeti.)
3) şapşak (I) DS/V:3747
(<1.Ağaçtan oyma tas, bardak.
2.Bakır ya da teneke maşrapa.
3.Her çeşit bardak.)
(<şap+şa+k; Gülensoy, 2007, s.
838)
4) şapşal (II) DS/V:3749
(<Ağzı geniş fıçı.)
(<şap+şa+k; Gülensoy, 2007, s.
838)

1.1.139. +şAK
Yazı dilindeki +cAk ekinin, ağızlarda kullanılan bir biçimidir. Kullanımı
azdır.

araç-gereç adı yapar: dipşek “yayık kolu”, gerimşek (I) “el değirmenlerinin
üst taşının ortasındaki deliğe konulan ağaç ya da demir aygıt”, şınkırşak “döner
tahterevalli” tengirşek (II) “çember, tekerlek” vb.

yer adı yapar: carşak “2.Kayalık yamaç yer. 5.Ufak çakıl taşlar ile örtülü
yer.”, çavşak “1.Küçük çakıllı tarla. 2.Tarlalardaki taş yığını”, çeyşek (II) “taşlı
kumlu yer”, çığşak (III) “taşlı arazi” vb.

bitki adı yapar: akkayşak<akkavşak “bir çeşit mantar” gavşak (III) “buğday
tarlalarında bulunan pembe ve sarı çiçekli bir çeşit ot”, gerimşek (II) “mürver ağacı”
gibi.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: çomşak “yerden çıkarılan ağaç ve ot kökü”,

oğulşak “yavrusu yokken süt veren hayvan”, tengirşek (I) “fötr şapka”, tokurşak
“meşe palamudu, servi kozalağı”, tomurşak “1.Tomurcuk. 2.Meşe ağacının
meyvesi” vb.

sıfat yapar: çığşak “kırık, parça parça”, duyuşağ “olup bitenleri herkesten
çabuk haber alan, kulağı delik”, kovşak “1.Gevşek, kaba, aralıklı gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+şağ 1) akkayşak (<kav) DS/I:155 (36)

+şah 2) capşak (<car (IV) DS/I:859

432
 +şak 3) çarşak (<car (IV)) DS/II:1084
+şek 4) çavşak (<car (IV)) DS/II:1095
5) çeğşek (<car (IV)) DS/II:1107
6) çevşek (<car (IV)) DS/II:1155
7) çeyşek (I) (<car (IV)) DS/II:1156
8) çığşak (I) (<çığ (XI)) DS/II:1164
9) çığşak (II) DS/II:1164
10) çığşak (III) DS/II:1164
11) çığşak (IV) DS/II:1164
12) çığşak (V) (<çığ (V)) DS/II:1164
13) çomşak (<çom (II)) DS/II:1266
14) dağırşak DS/II:1325
15) dipşek DS/II:1511
16) doğurşak (<tokur) DS/II:1539
17) duğuşağ (<duy-) DS/II:1596
18) farşak (<kav) DS/III:1837
19) gağırşak DS/III:1893
20) gavşak (II) DS/III:1941
21) gavşak (III) DS/III:1941
22) gavşak (IV) DS/III:1941
23) gavşak (V) DS/III:1941
24) gavşak (VI) DS/III:1941
25) gerimşek (I) DS/III:2002
26) gerimşek (II) DS/III:2002
27) gıvşak (<kav) DS/III:2064
28) kovşak DS/IV:2941
29) oğulşak DS/VI:4611
30) şınkırşak DS/V:3771
31) tengirşek (I) DS/V:3881
(<tenger; Gülensoy, 2007, s. 880)
32) tengirşek (II) DS/V:3881
33) tengirşek (III) DS/V:3881
34) tavşak (<kav) DS/V:3850
35) tokurşak (<tokur (IV)) DS/V:3953
36) tomurşak [tongurşak] (<tomur) DS/V:3960

1.1.140. +şam
Yazı dilinde akşam sözcüğünde tespit edilen bir yapıdır. Kökeni hususunda
kesin bir hüküm yoktur. Ancak akşam sözcüğü TDK sözlükte Türkçe olarak kabul
edilmiş ve Gülensoy (2007, s. 60), sözcüğü akşam<ak+şam şeklinde etimolojik
olarak belirtmiştir.

Ağızlarda da ekin sıklığını akşam sözcüğü belirler. Genellikle akşam

sözcüğü ile birleşik ad yapar.

433
 ad yapar: akşam boccalaması “akşamın alaca karanlığı”, akşamcık kuşu
“yarasa”, akşam otu “akşam ezanı sırası” akşam sabah “bir çeşit çiçek”, cuma
akşamı “perşembe günü”, çin akşam “tam akşam vakti” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+şam 1) ağşam DS/I:113 (20)

(<ak+şam; Gülensoy, 2007, s. 60)
2) ağşam bazarı DS/I:113
3) ağşamlı zabahlı (sabahlı) DS/I:113
4) akşam boccalaması DS/VI:4414
5) akşam darı [akşam otu] DS/I:162
6) akşam otu DS/VI:4414
7) akşam oturu DS/I:162
8) akşam sabah [akşam sabah DS/I:162
güzeli]
9) akşamca DS/VI:4414
10) akşamcık kuşu [akşam kuşu] DS/I:162
11) akşamlok, akşamlık DS/I:162
12) aòşam çağı DS/I:134
13) Àşam [ayşam] DS/VI:4428
14) aşam oòdu [Àşam ottu, aşam vÀli] DS/I:350
15) aşam, Àşam, ÀşÀm (I) DS/I:350
16) Àşamla- DS/VI:4428
17) cuma akşamı DS/VI:4476
18) cumaakşamı DS/II:1014
19) çalakşam DS/II:1049
20) çin akşam DS/II:1226

1.1.141. +t
+(A)t ve +(I)t eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış olanıdır. Yazı dilinde
*ağıt, bayat, karşıt, orta, üst gibi sözcükler bu ekle oluşmuştur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+t 1) ağıt (I) [ağat (I), avut (II)] DS/I:93 (104)

(<*Àà ‘feryat, ağıt’ (T. Tekin,
Mak.1,312: ET. *Ààı~íàı
yansımasından) + t)
2) ağıt et- [ağıt kopar-, ağıt tut-] DS/I:93
3) ağıt yak- DS/I:94
4) ağıt yitir- DS/I:94

434
5) ağıtçı DS/I:93
6) ağıtla- DS/I:93
7) ağut (<ağıt) DS/I:115
8) ayrıtlık DS/I:431
9) ayırt DS/I:420
10) aykırıt DS/I:423
11) bayak (II) (<bayat) DS/I:577
12) bayatsı DS/I:578
(<baya+t; Gülensoy, 2007, s. 122)
13) bayatsı- [bayatsa-] DS/I:578
14) bayatsıt- DS/I:578
15) büyüt (<büyü) DS/I:833
16) cılbırt DS/II:909
17) göbüt (IV) (<gömüt) DS/III:2118
18) gunurta (<günorta) DS/VI:4515
19) günorta DS/III:2230
(<or+t+a; Gülensoy, 2007, s. 631)
20) günorta üstü DS/III:2230
21) künorta DS/III:3040
22) orta DS/VI:4617
23) orta (II) DS/V:3290
24) orta (III) DS/V:3290
25) orta ağrısı DS/VI:4617
26) orta çivisi DS/V:3290
27) orta dolması DS/V:3290
28) orta ok [ortok] DS/V:3291
29) orta sofrası DS/V:3292
30) ortağul DS/V:3291
31) ortağul DS/VI:4617
32) ortaayak DS/V:3290
33) ortabağış DS/V:3290
34) ortabaz DS/V:3290
35) ortabozan DS/V:3290
36) ortacala DS/V:3290
37) ortadirek DS/V:3290
38) ortagüz DS/V:3291
39) ortağı DS/V:3291
40) ortaküm [orta (I)] DS/V:3291
41) ortalayı (I) DS/VI:4617
42) ortalayı (II) DS/VI:4617
43) ortara DS/V:3291
44) ortatavan DS/V:3292
45) ortatırak DS/VI:4617
46) ortaya söyle- DS/V:3292
47) ortayıl DS/V:3292
48) öğbet [övbet, öybet, öyübet] DS/V:3315
(<*ög-be+t)
(Gülensoy 2007: 676)
49) taçorta DS/V:3800
435
50) tokat (I) DS/V:3949
(<*toku<toka+t)
(<Gülensoy 2007: 905)
51) tokat (II) DS/V:3949
52) uluorta (I) DS/VI:4037
53) uluorta (I) DS/VI:4786
54) uluorta (II) DS/VI:4037
55) uluorta (II) DS/VI:4786
56) üsdelemeyh DS/VI:4797
57) üsdelemeyh DS/VI:4797
(<üs+t+e+le-)
(<Gülensoy, 2007, s. 998)
58) üst (I) DS/VI:4077
59) üst (I) DS/VI:4798
60) üst (II) DS/VI:4798
61) üst (II) [üstbaş (I), üstecelik] DS/VI:4077
(<üs+t)
(<Gülensoy 2007: 997)
62) üst (III) DS/VI:4077
63) üst baş DS/VI:4798
64) üst donu DS/VI:4077
65) üstağacı [üstmazısı] DS/VI:4077
66) üste DS/VI:4798
67) üste at- DS/VI:4077
68) üste çek- DS/VI:4077
69) üste gel- DS/VI:4077
70) üstel DS/VI:4077
71) üstele- DS/VI:4077
(<üs+t+e+le-)
(<Gülensoy, 2007, s. 998)
72) üsten al- DS/VI:4078
73) üstenek DS/VI:4078
74) üstenkulplu DS/VI:4078
75) üstkabı DS/VI:4078
76) üstlük (I) DS/VI:4078
77) üstlük (I) DS/VI:4798
78) üstlük (II) DS/VI:4078
79) üstlük (II) DS/VI:4798
80) üstoturakta ol- DS/VI:4078
81) üsttutuş DS/VI:4078
82) üstul DS/VI:4078
83) üstü gapalı DS/VI:4078
84) üstü kirlen- [üst kirlen- , üstü gel- DS/VI:4078
, üstüne ol- , üstünü gör-]
85) üstü kirlen- [üste ol-] DS/VI:4798
86) üstü kirli DS/VI:4078
87) üstülük (I) [ustuluk, üstelik (II), DS/VI:4078
üsterlik, üstünbüllük,
üstümbüllük]

436
 88) üstünbüllük [üstembellik] DS/VI:4798
89) üstünde gal- (I) DS/VI:4078
90) üstünde gal- (II) DS/VI:4078
91) üstünden çık- DS/VI:4798
92) üstünden dökül- [üstünden gaç-] DS/VI:4079
93) üstünden geç- DS/VI:4079
94) üstüne barmacık DS/VI:4799
95) üstüne bas- DS/VI:4079
96) üstüne gel- DS/VI:4079
97) üstüne git- DS/VI:4799
98) üstüne go- DS/VI:4079
99) üstüne malit- DS/VI:4079
100) üstüne var- DS/VI:4079
101) üstüne yat- DS/VI:4079
102) üstünkör [üstünköy] DS/VI:4079
103) üstüste (I) DS/VI:4079
104) üstüste (II) [üst üstüne] DS/VI:4079

1.1.142. +tI / +tU

Gerek yazı dilinde gerekse konuşma dilinde sık kullanılan bir ektir.
Genellikle, “Ses yansımalı köklerden -ıl, -ır ekleriyle genişletilen ikincil biçimlere
getirilen -tı eki isimler yapar.” (Zülfikar, 2011, s. 145). cızıltı, cızırtı, cıvıltı, çatırtı,
fısıltı, gümbürtü, gürültü, kıtırtı, lakırtı, mırıltı, mıymıntı, patırtı, şakırtı, şıkırtı,
şıngırtı, şırıltı, tıkırtı, zangırtı, zırıltı vb. sözcükler yazı dilinde kullanılır. Bunların
dışında elti (<il+ti; Gülensoy, 2007, s. 330), kuytu (<kuy~koy+tu; Gülensoy, 2007,
s. 584), ışıltı kökeni yansıma olmayan sözcüklere de gelir.

Ağızlarda da birçok farklı sesten oluşan yansıma sözcükler oluşturur.

Genellikle ad yapan ekin az da olsa sıfat kullanımları da vardır.

ayak sesi adı yapar: kapurtu “koşu”, küpürtü “ayak sesi, patırtı”, lömbürtü
“ayağı yere vurarak, sıçrayarak yürüme”, tapırtı (I) “ayak sesi, gürültü, tıkırtı”,
tavıştı “1.Ayak sesi” vb.

bebek ve çocuk sesi adı yapar: cığıltı (III) “yeni doğan çocuk”, cırıltı (II)
“ağlayan çocuk sesi, bağırtı”, vağıltı “bebek ağlama sesi”, vengirti “bebek
ağlaması”, vıñıltı “2.Tedirgin eden vızıldama, sızlanma. (çocuk vb. için.) vb.

boş söz anlamlı ad yapar: langırtı (II) “anlamsız ve can sıkıcı söz”, vızırtı
“1.Boş söz.”, zavırtı “anlaşılmaz, anlamsız söz, ses için”, zıvırtı “1.Boş söz.” vb.

437
 çalgı sesi adı yapar: dımbırtı “davul vb. şeylerin uzaktan duyulan sesi”,
dümbürtü “2.Tef, dümbelek gibi çalgı sesleri”, tımbırtı “tef ve davula yavaş yavaş
vurulduğu zaman çıkan ses”, zımbırtı (I) “1.Çalgı sesi.” vb.

fısıltı-mırıltı sesi adı yapar: bıdırtı “1.Yavaş ve anlaşılamayacak hâlde

konuşma, yavaş ses.”, hımırtı “yavaş ses, fısıltı”, mızırtı “yavaş ve gizli konuşma”,
pısırtı “hafif sesle konuşma, fısıltı”, zavırtı “anlaşılmayan ses, mırıltı” vb.

gürültü sesi adı yapar: cayırtı “sert ve gürültülü ses”, dımbırtı “ahenksiz ses
topluluğu”, küldürtü “yuvarlanarak düşmeden çıkan gürültü”, paldırtı “gürültü,
devrilen bir şeyin çıkardığı ses”, tüpürtü “gürültü, ses” vb.

hayvan sesi adı yapar: civilti “kuş sesi, cıvıltı”, cükürtü “tavuk ve kuş sesi”,
çeñilti (I) “köpeğin acı acı haykırması”, vicirti “kuş yavrularının çıkardığı ses”,
zırıltı “3.Eşek anırması” vb.

kalp sesi adı yapar: düpürtü “heyecandan ileri gelen yürek çarpıntısı”, efilti
(I) “yürek çarpıntısı”, pasırtı “2.Çarpıntı.”, timbilti (I) “yürek çarpıntısı”, tüpürtü
“1.Yürek çarpıntısı.” vb.

konuşma sesi adı yapar: davuştu (II) “2.Arkadan konuşma, söz etme”,
samırtı “yüksek sesle konuşma, gürültülü ses”, vırıltı “2.Gereksiz, usanç verecek
biçimde konuşma”, zıkırtı “söz, konuşma”, zımbırtı (I) “2.Çirkin, kulak tırmalayan,
ses ve konuşma.” vb.

rüzgâr sesi adı yapar: efilti (II) “serin serin esen rüzgâr”, firilti “hafif hafif
esen serin rüzgâr, esinti”, ipilti “2.Hafif esinti”, küfürtü “hafif esen yel” vb.

su sesi adı yapar: cınbıltı “bir kabın içindeki suyun çalkalanmasından doğan
ses.” çıldırtı (II) “su hışırtısı”, gümbültü “1.Fışkıran suyun yere dökülürken
çıkardığı ses.”, höültü “1.Su akıntısı.”, şıpbıltı “suda çıkarılan ses” vb.

birleşik ad yapar: ağız dabışdısı “anlatış, ifade tarzı, konuşma tarzı”,

güldürtü gölü “çağlayan”, kazma takırtısı “ölünün arkasından verilen yemek”,
üzengi şakırtısı “kurusıkı, korkutma, gözdağı”, yürek düpürtüsü “yüreğin
olağanüstü çarpması” vb.

438
 diğer yansıma adlardan bazıları şunlardır: cırıltı “makine ve araba tekerleği”,
çıldırtı (III) “madenî para sesi”, ingirti “cilveli ve şımarık gülüş”, langırtı (I) “büyük
çanın çıkardığı ses”, tırıltı “dışkı, pislik”, timbilti “oynak hafif kadın” vb.

yansıma ses olmayan ad yapar: eslenti “küçük vadi”, içertiler “aile, akraba”,
katgıntı “karışık tohum”, soyğuntu “soygun malı”, temelti “ufak tefek eşya, ev
eşyası” vb.

sıfat yapar: azmantı (II/III) “zorba/olağanüstü gelişen, azman”, cottu (I/II)

“çiçekbozuğu yüzlü/bodur”, eldirti “yabancı, ecnebi”, oyuntu “tembel” gibi.

yansıma seslerden sıfat yapar: vızırtı “2.Değersiz, önemsiz”, zırıltı (II/III)

“iri, kaba, uzun, ağır/kötü, değersiz”, zıvırtı “2.Anlamsız, yararsız, boş.” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+tı 1) ağız dabışdısı [ağız davıştısı] DS/I:95 (237)

+ti 2) aklantı DS/I:158
+tu 3) ayak davıştısı DS/I:402
+tü 4) azgıntı DS/I:438
5) azmantı (II) DS/I:442
6) azmantı (III) DS/I:442
7) azmıntılık DS/I:442
8) azmırtı DS/I:442
9) bayırtı DS/I:580
10) bıdırtı DS/I:661
11) bığıltı DS/I:662
12) bolluk bolamadılık DS/I:735
13) borantı DS/I:739
14) boyuntucu DS/I:748
15) cabırtı DS/II:738
16) cağıltı (I) [cağıldı, carıltı, çığıltı, DS/II:844
ciğilti, çığıltı]
17) cağıltı (II) DS/II:845
18) cağıştı DS/II:845
19) cangırtıya git- DS/II:856
20) carıltı [çağıltı] DS/II:862
21) cayıkdı DS/VI:4472
22) cayırtı DS/II:869
23) cayırtı DS/VI:4472
24) cayırtı ver- DS/II:869
25) cığıltı (I) [çağıltı (I)] DS/II:901
26) cığıltı (II) DS/II:901

439
27) cığıltı (III) [cırıltı (I)] DS/II:901
28) cığıştı [cağıştı] DS/II:902
29) cınbıltı DS/II:918
30) cırantı DS/II:925
31) cırıltı DS/VI:4473
32) cırıltı (I) DS/II:930
33) cırıltı (II) DS/II:930
34) cırtı DS/II:938
35) cıvıltı DS/II:943
36) cızıltı (I) DS/II:950
37) cızıltı (II) DS/II:950
38) cilbirti DS/II:965
39) cilbirti et- DS/II:965
40) civilti [carıltı, cırtıltı] DS/II:989
41) combultuya düş- DS/II:997
42) cottu (II) DS/II:1004
43) cöbreti (<çöp<çÿb>Fars.) DS/II:1005
44) cükürtü DS/II:1025
45) çeñilti (I) DS/II:1139
46) çeñilti (II) DS/II:1139
47) çıldırtı (I) [çıldurtu (I)] DS/II:1172
48) çıldırtı (II) [çıldurtu (II)] DS/II:1172
49) çıldırtı (III) DS/II:1172
50) çıldırtı (VI) DS/II:1172
51) çıtıltı DS/II:1193
52) çimilti (II) DS/II:1223
53) çimirti DS/II:1223
54) çinilti DS/II:1229
55) çortu (I) (<çor (II)) DS/II:1273
56) çortu (II) DS/II:1273
57) çortu aşı [çortdi] DS/II:1273
58) çortuti DS/II:1273
59) dambırtı DS/II:1351
60) dangırtı DS/II:1360
61) davıştı DS/II:1380
62) davuştu (II) DS/II:1383
63) dıbırtı DS/II:1449
64) dığıltı DS/II:1453
65) dımbırtı [dımbıltı, dımbultu] DS/II:1459
66) dıñgıltı (I) DS/II:1464
67) dıngıltı (II) DS/II:1464
68) dıngırtılık DS/II:1465
69) dümbürtü DS/II:1629
70) düpürtü DS/II:1633
71) efilti (I) DS/III:1669
72) efilti (II) DS/III:1669
73) eldirti DS/III:1708
74) elti DS/III:1728

440
 (<il+ti; Gülensoy, 2007, s. 330)
75) eslenti DS/III:1785
76) feserti DS/III:1847
77) fısırtı DS/III:1858
78) fingirti DS/III:1867
79) fingirti DS/VI:4506
80) firilti DS/III:1870
81) fisilti (II) DS/III:1871
82) fisirti DS/III:1871
83) fitirdi DS/III:1874
84) gabilti (<kabul<kabul>Ar.) DS/III:1885
85) gasırtı DS/VI:4509
86) gepirti DS/III:1993
87) gıjırtu DS/III:2037
88) gıttı DS/III:2063
89) gömürtü DS/III:2151
90) gumburtu (<gümbürtü) DS/III:2195
91) guytu DS/III:2204
(<kuy~koy+tu; Gülensoy, 2007,
s. 584)
92) gübürtü [gubürtü, gublürtü, DS/III:2207
güpürtü]
93) güldürtü gölü DS/III:2218
94) gümbültü DS/III:2221
95) gümürtü DS/III:2224
96) güpürtü DS/VI:4515
97) hakırtı DS/III:2254
98) hevirti DS/III:2351
99) hıcıltı [hıcıltu] DS/III:2357
100) hımırtı DS/III:2362
101) hınkırtı DS/III:2366
102) hıyırtı DS/III:2381
103) hingirti DS/III:2387
104) horuntu DS/III:2415
105) hoşuntu DS/III:2417
106) höültü DS/III:2439
107) hurçtu DS/III:2444
108) hümürtü DS/III:2450
109) hüşüntü DS/III:2452
110) ıhıltı kütültü DS/IV:2461
111) ıldırtı (I) DS/IV:2466
112) ılgırtı DS/IV:2470
113) ımıltı DS/IV:2475
114) ışıltı DS/IV:2497
115) içertiler (<içeri) DS/IV:2505
116) ipilti DS/IV:2546
117) işilti DS/IV:2564
118) kağıştı DS/IV:2596
119) kamantı (<kaman (II)) DS/IV:2614
441
120) kapurtu DS/IV:2637
121) kasırtı DS/IV:2676
122) katgıntı DS/IV:2682
123) kavsaltı DS/IV:2693
124) kazma takırtısı DS/IV:2714
125) kıfıltı (I) DS/IV:2790
126) kıfıltı (II) DS/IV:2790
127) kığıştı DS/IV:2791
128) kıtırdı (I) [kıtırtı] DS/IV:2848
129) kıtırdı (II) DS/IV:2848
130) kıvşıltı (I) DS/IV:2854
131) kıvşıltı (II) DS/IV:2855
132) koytu DS/IV:2944
133) küfürtü DS/IV:3027
134) küldürtü DS/IV:3029
135) küpürtü DS/IV:3043
136) küyürtü DS/IV:3057
137) langırtı (I) DS/IV:3064
138) langırtı (II) DS/IV:3064
139) laòırtı DS/IV:3060
140) lavırtı DS/IV:3069
141) lömbürtü DS/VI:4583
142) mısmıntı DS/IV:3192
143) mışıltı DS/IV:3192
144) mıymıntı DS/VI:4598
145) mızırtı DS/IV:3197
146) mızırtı et- DS/IV:3197
147) muşultu DS/IV:3226
148) nakırdılaş- DS/IV:3235
149) oyuntu DS/VI:4620
150) paldırtı DS/V:3388
151) parıltı DS/V:3399
152) parsıltı DS/V:3402
153) pasırtı DS/V:3406
154) patırdı DS/VI:4641
155) patırtı kütürtü DS/V:3410
156) perilti DS/VI:4645
157) pıçıltı DS/VI:4647
158) pısırtı DS/V:3449
159) pıtırtı DS/VI:4649
160) samırtı DS/V:3535
161) soyğuntu DS/V:3671
162) şakırtı DS/V:3738
163) şarıltı DS/V:3751
164) şarıltıya gel- DS/V:3751
165) şıngırtılı DS/V:3771
166) şıpbıltı DS/V:3772
167) şıptantı DS/V:3773

442
168) şirilti DS/V:3786
169) taalti (<tegel) DS/V:3798
170) tapırtı DS/VI:4640
171) tapırtı (I) DS/V:3828
172) tavıştı [tavuştu] DS/V:3848
173) teelti (<teğel) DS/V:3860
174) teğelti [teğelti, teğaltı, teğeltü, DS/V:3861
tekelti, teyelti (I)]
175) temelti DS/V:3877
176) teyelti (I) DS/V:3906
177) teyelti (II) DS/V:3906
178) teyelti (III) DS/V:3906
179) tığıltı DS/VI:4759
180) tımbırtı DS/V:3915
181) tıòırtı DS/V:3911
182) tıpıltı [tıpbıltı, tıpırtı] DS/V:3919
183) tırıltı DS/VI:4762
184) tırpıltı DS/VI:4763
185) timbilti (I) DS/V:3935
186) timbilti (II) DS/V:3935
187) timbilti (III) DS/V:3935
188) tüpültü DS/V:4015
189) tüpültü DS/VI:4780
190) tüpürtü DS/VI:4780
191) üçürdüm DS/VI:4059
(<üç+ür+dü+m; Gülensoy, 2007,
s. 986)
192) üçürdüm (I) DS/VI:4792
193) üçürdüm (II) DS/VI:4792
194) üreğentili DS/VI:4070
195) ürenti (<üreğen) DS/VI:4070
196) ürentili DS/VI:4070
197) üzengi şakırtısı DS/VI:4087
198) vağıltı [vağıldı, vangıltı] DS/VI:4090
199) vengirti DS/VI:4097
200) vezilti DS/VI:4100
201) vıcırtı DS/VI:4101
202) vıgvıltı DS/VI:4806
203) vığıltı DS/VI:4101
204) vınıltı DS/VI:4103
205) vıñıltı DS/VI:4103
206) vırıltı DS/VI:4103
207) vızıltı DS/VI:4105
208) vızırtı DS/VI:4105
209) vicirti DS/VI:4106
210) yağadı DS/VI:4118
211) yağadılan- DS/VI:4118
212) yağadılı DS/VI:4118
213) yağıdılı [yağdılı] DS/VI:4118
443
 214) yalbırtı DS/VI:4144
215) yelenti (<yelen (II)) DS/VI:4235
216) yementi DS/VI:4243
217) yetmenti DS/VI:4822
218) yıldırtı DS/VI:4269
219) yürek düpürtüsü DS/VI:4335
220) zarıltı (I) DS/VI:4379
221) zarıltı (II) DS/VI:4379
222) zarıltı (III) DS/VI:4379
223) zavırtı DS/VI:4354
224) zavırtı DS/VI:4832
225) zıkırtı DS/VI:4369
226) zıkırtı DS/VI:4836
227) zımbırtı (I) DS/VI:4372
228) zımbırtı (II) DS/VI:4372
229) zıngıltı DS/VI:4374
230) zıngırtı DS/VI:4375
231) zırıltı DS/VI:4838
232) zırpıltı DS/VI:4381
233) zıvırtı DS/VI:4384
234) zıvırtı DS/VI:4839
235) zingirti DS/VI:4391
236) zompurtu DS/VI:4395
237) zoymantı DS/VI:4400

1.1.143. +tirik / +turuk

Ağızlarda az kullanılan yapılardan biridir. çintirik, fosturuk, mintirik ve
nemnetirik gibi yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+tirik 1) çintirik (I) DS/II:1230 (4)

(<Kısa boylu kimse.)
+turuk 2) fosturuk DS/III:1877
(<İyi ya da kötü hiçbir söz ya da
olaya aldırış etmeyen, ne doğana
gülen, ne ölene ağlayan kimse.)
3) mintirik DS/IV:3203
(<Çok az.)
4) nemnetirik (<nemne) DS/IV:3247
(<1.Karmakarışık. 2. Ne olduğu
belirsiz.)

444
 1.1.144. +vI / +vU
Ağızlara özgü yapılardan biridir. +gI ekinin ses değişmelerine dayalı bir
türevidir. ainevi, cıdavu, karavu gibi ad yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+vı 1) ainevi (<ayna<Àyīne>Fars.) DS/I:135 (8)

(<Ayna.)
+vi 2) cıdavlu DS/II:896
(<Vücudunda daimi yara bulunan
(kimse).
+vu 3) cıdavı (III) [cıdavu (III), cidavı DS/II:896
(II), cidevü)
(<1.Aksi, inatçı. 2.Yaramaz,
afacan.)
(<*cıda+vı (vu/vü); Gülensoy
2007, s. 201)
+vü 4) cıdavılaş- DS/II:896
(<Yara, çıban olgunlaşmak.)
5) cidav (I) [cıdavı (I), cıdavu (I), DS/II:960
cidavı (I), cidavu, cidev]
(<1.Derin, işleyen yara, büyük
çıban (genellikle at ve eşeklerde
görülür). 2.Ezik, çürük.)
6) cidav (III) [cidavı (II), cidavu DS/II:961
(III)]
(<Kavgacı.)
7) cidavı DS/VI:4474
(<Huysuz, yaramaz, çok ağlayan
(çocuk için).
8) karavu DS/IV:2655
(<1.Domates salçası. 2.Kızılcık
marmaleti.)

1.1.145. +y
Ağızlarda az kullanılan bir yapıdır. Ad yapar: bebey “kırk günlük bebek”,
eğey (I) “bir ucu başta bulunan kaburga kemikleri”, gündiye “gündelik”, üveyik
“ekmeği lezzetli, sert buğday” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+y 1) babey (<baba) DS/I:452 (19)

445
 2) bacey (<bacı) DS/I:457
3) bebey DS/I:590
4) dedey DS/II:1398
5) eğey (I) [eğe kemiği] DS/III:1677
6) eveyik (I) DS/III:1806
7) eveyik (II) DS/III:1806
8) eveyik kır DS/III:1806
9) eveyik tahıl DS/III:1806
10) gündiye [gündeye] DS/III:2226
(<kün+de+y+e; Gülensoy, 2007,
s. 591)
11) kundiye DS/IV:3002
12) kündiye DS/IV:3038
13) öveyik DS/VI:4631
(<göv+e+y+(y)ik; Gülensoy,
2007, 1003)
14) öveyik buğdayı DS/VI:4631
15) üveyik DS/VI:4800
16) üveyik [üveyikbuğday] DS/VI:4084
17) üveyik/kır DS/VI:4084
18) üveyk DS/VI:4084
(<göv+e+y+(y)ik; Gülensoy,
2007, s. 1003)
19) üveyük DS/VI:4800

1.1.146. +yik / +yük

Yazı dilinde üveyik (<göv+e+y+(y)ik<Gülensoy, 2007, s. 1003)
sözcüğünde kullanılan bir yapıdır. Ağızlarda ekin kullanım sıklığını bu sözcük
belirler. ‘üveyik’ kuşunun rengini belirten adlar yapar: eveyik “sarı renkte çok özlü
bir buğday”, eveyik kır “üveyik kuşunun rengine benzeyen bir at donu”, eveyik
tahıl “kırmızı buğday”, üveyik “ekmeği lezzetli, sert buğday” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+yik 1) eveyik (I) DS/III:1806 (10)

+yük 2) eveyik (II) DS/III:1806
3) eveyik kır DS/III:1806
4) eveyik tahıl DS/III:1806
5) öveyik DS/VI:4631
6) öveyik buğdayı DS/VI:4631
7) üvey(i)k (<göv) DS/VI:4084
8) üveyik DS/VI:4800
(<göv+e+y+(y)ik; Gülensoy,
2007, s. 1003)

446
 9) üveyik [üveyikbuğday] DS/VI:4084
10) üveyik/kır DS/VI:4084
11) üveyük DS/VI:4800

1.1.147. +Z
+(A)z ve +(I)z eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış şeklidir. Yazı dilinde
ayaz, ikiz, kepez, *öküz (<*ökü+z; Gülensoy, 2007, s. 658), palaz vb. yapımları
vardır.

Ağızlarda da kullanımı sık değildir. Genellikle birleşik sözcüklerle ad ve

sıfat oluşturulur.

bitki adı yapar: öküz baklası “karabakla”, öküzgötü “kızılcık”, öküzkütüğü

“yaprakları boz renkli ve kozalarının içi boş olan, yalnız odunundan yararlanılan
bir ağaç”, yarpız (I/II/III) “yabannanesi/oğulotu/kuzukulağı” vb.

yiyecek adı yapar: gömbes “1.Kavrulmuş kestane. 2.Küllü ateşte pişirilen

patates.”, öküz dili “sacta pişirilen, oval bir çeşit ekmek”, öküz emeği “ekmek”,
öküzhelvası “ceviz helvası”, yarpuzluçorba “mısırdan yapılan ve üstüne nane
konulan yoğurtlu çorba” vb.

“ayaz” sözcüğüyle hava durumu bildiren birleşik ad yapar: çakırayaz “açık

ama çok soğuk hava”, çatır ayaz “gece çıkan soğuk”, çıldırayaz “kuru soğuk,
dondurucu soğuk”, çınayaz “açık, mehtaplı, çok soğuk hava”, dalayaz “yakıcı
ayaz”, zilayaz “duru, açık, ayaz hava” vb.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: alaz daraz “2.Renkte ve dokumada alacalık,

seyreklik”, añız “2.Sürülmemiş tarla.”, ekizler “sabaha yakın güney doğuda görülen
yıldız”, palaz (IV) “yuvarlak fındık” vb.

sıfat yapar: alaz belez “2.Şöyle böyle, bulanık”, badaz “3.Sarı yüzlü,
hastalıklı”, çatayaz “çok soğuk”, karacaayaz “ilkbahar”, peygamber öküzü
“vurdumduymaz, ahmak”, yanaz, yañaz “1.Ters, huysuz, inatçı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+z 1) ala palaz DS/I:197 (95)

(<bala+z; Gülensoy, 2007, s. 684)

447
+s 2) alaz belez DS/I:205
3) alaz daraz DS/I:206
4) alazı- [alazdı-,alazıt-] DS/I:206
5) añız (I) DS/VI:4421
(<aŋ+ı+z; Gülensoy, 2007, s. 71)
6) añız boz- DS/VI:4421
7) araz daraz DS/I:301
8) ay ayazı DS/I:409
(<aya+s; Gülensoy, 2007, s. 92)
9) ayaz (I) DS/I:409
10) ayaz al- DS/VI:4435
11) ayaz alma- DS/VI:4435
12) ayaz vur- DS/VI:4435
13) ayaz vurmaò DS/I:410
14) ayazı- DS/I:409
15) ayazını al- DS/I:409
16) ayazıt- DS/I:409
17) ayazla-, ayazlan- DS/I:409
18) ayazlağı DS/I:409
19) ayazlık [ayaz (IV)] DS/I:409
20) badas (I) [badaz] (<bada (III) DS/I:463
21) badaz DS/I:464
22) badaz samanı DS/I:464
23) çakır ayaz DS/II:1044
24) çat/ayaz (I) [catayaz] DS/II:1088
25) çatırayaz DS/II:1090
26) çıldır/ayaz DS/II:1171
27) çın/ayaz [çanayaz, çıngayaz, DS/II:1179
çıngırayaz, çınğırayaz, çınkayaz,
çimayaz, çınayaz, çingayaz,
çingirayaz, çinkeayaz]
28) dal/ayaz DS/II:1339
29) dombay öküzü DS/II:1552
(<*ökü+z; Gülensoy, 2007, s.
658)
30) erkiz (<iki) DS/VI:4499
31) ekiz DS/III:1695
32) ekizler DS/III:1695
33) gömbes (I) [gömbez] DS/III:2147
(<göm-me; Gülensoy, 2007, s. 380)
34) ıldırayaz (I) DS/IV:2466
35) ıldırayaz (II) DS/IV:2466
36) ikizle- (I) DS/III:2517
37) ikizle- (II) DS/III:2517
38) ikizle- (III) DS/III:2517
39) kepez (I) DS/IV:2748
(<*kapa+z; Gülensoy, 2007, s.
498)
40) kepez (II) DS/IV:2748

448
41) kepez (II) DS/VI:4547
42) kepezli DS/IV:2748
43) kepezli koyun DS/IV:2748
44) kerez (IV) ! DS/IV:2755
(<kepez; Eren, 2010, s. 37)
45) kol ayaz DS/IV:2909
46) manda öküzü DS/IV:3121
47) öküzbaklası DS/V:3330
(<*ökü+z; Gülensoy, 2007, s.
658)
48) öküzbaklası DS/VI:4625
49) öküzdili DS/VI:4625
50) öküzdoyuran DS/V:3330
51) öküzemeği DS/V:3330
52) öküzgöbeği DS/VI:4625
53) öküzgöbeği [öküzgötü, öküzkötü] DS/V:3330
54) öküzgötü DS/V:3330
55) öküzgötü DS/VI:4625
56) öküzgözü (I) DS/V:3330
57) öküzgözü (II) DS/V:3330
58) öküzhelvası DS/V:3330
59) öküzkütüğü DS/V:3330
60) öküzsalyası DS/VI:4625
61) öküzse- DS/V:3330
62) öküztombayı DS/V:3330
63) öküztüyü DS/V:3330
64) öküzuyudan DS/V:3330
65) öküzuyumu DS/V:3330
66) öküzünüğü DS/V:3330
67) palaz (I) DS/V:3386
(<bala+z; Gülensoy, 2007, s. 684)
68) palaz (I) DS/VI:4635
69) palaz (II) DS/V:3386
70) palaz (IV) DS/V:3386
71) palaz (VII) DS/V:3386
72) palaza DS/VI:4635
73) palazı- (I) DS/V:3386
74) palazlan- (II) DS/V:3387
75) palazlan- [palazı-, palazlanmaò] DS/VI:4635
76) palazlaş- DS/V:3387
77) peygamberöküzü DS/V:3439
78) tangayaz DS/V:3822
79) tankaayaz DS/V:3823
80) tepenayazı DS/V:3885
81) tepez DS/V:3885
82) topraköküzü DS/V:3967
83) yanaz, yañaz DS/VI:4163
(<yan-a+z; Gülensoy, 2007, s.
1055)

449
84) yanazla- DS/VI:4163
(<yana+z+la-; Gülensoy, 2007, s.
1055)
85) yañazlık DS/VI:4163
86) yarpız (I) [yalpuz, yaprız, yapruz, DS/VI:4191
yarpus, yarpuz (I), yerpiz]
(<*yalbı+z; Gülensoy, 2007, s.
1078)
87) yarpız (II) DS/VI:4191
88) yarpız (III) DS/VI:4191
89) yarpuz (I) DS/VI:4191
90) yarpuz (II) DS/VI:4191
91) yarpuzlu çorba DS/VI:4191
92) zilayaz DS/VI:4840
93) zilayaz DS/VI:4388
94) zop öküzü (I) DS/VI:4843
95) zop öküzü (II) DS/VI:4843

450
 1.2. Fiilden Ad Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı
Toplamda 137 fiilden ad yapım eki tespit edilmiştir. Bu eklerin toplam
kullanım sıklığı 16.689’dır. Türetilen sözcükler ilgili ek başlığı altında tablolama
sistemiyle alfabetik bir dizinde gösterilmiştir. Kullanım sıklığı en çok olan ekler
şunlardır.

EKLER SIKLIK
1) -mA 2.284
2) -K 2.008
3) -IK/-UK 1.931
4) -An 941
5) -AK 853
6) -Im/-Um 729
7) -I/-U 637
8) -GI/-GU 615
9) -GIn/-GUn 550
10) -GAn 358

1.2.1. -A
Genelde zarf-fiil olarak kullanılan bir ektir. Ek kalıplaşması olayı ile yapım
eki görevi de almıştır. Yazı dilinde kullanımı azdır. Tek heceli fiillere daha çok
eklendiği görülür. çevre<çevire, doğa (<doğ-a; Gülensoy, 2007, s. 292) , gölge
(<kö-l+ig-e; Gülensoy, 2007, s. 378), sapa, yaka (*yak-a; Gülensoy, 2007, s.1034)
, yöre (<*yö(/ü)r-e; Gülensoy, 2007, s. 1168) vb.

Ağızlarda genellikle ad, az sayıda da sıfat yapmıştır.

araç gereç adı yapar: çaka (II) “çakı, bıçak”, çöke “kazma ve küreğin
küçüğü”, dize (I) “tahta tırmık”, hakgötüre “saman kaldırmaya yarayan büyük
yaba”, soya (VI) “1.Bıçak. 2.Çakı.” vb.

yer adı yapar: aşıra (II) “balkon”, gozgeçe “dağın güneş görmeyen kısmı”,
göme (I) “avcıların gizlenerek av bekledikleri yer”, kala (IV) “kent, şehir”, sapa
“3.Yola uzak yer.” vb.

bitki adı yapar: kekre<kekire “1.Yaprakları acı olan bileşikgillerden bir

çeşit yaban otu. 2.Eflâtun çiçek açan bir bitki.”, koka (I) “bataklıklarda yetişen ucu

451
sivri saz”, duta elma “dalından elle koparılarak toplanan elma”, tavşangölgesi
“kavkas otuna benzeyen bir çeşit top ot”, tuta “1.Karadut.” vb.

birleşik ad yapar: aksata “alışveriş”, çevirgele “tesbih”, gelingöre (I)

“1.Nişan hediyesi”, öte geçe “karşı taraf”, vara dura “öte dünya” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: aka (I) “akarsu”, bate “karabatak”, bişe
(II) “1.Gözleme. 2.Pide, tatlı yapılmak üzere kızartılan ekmek.”, çala “maya”, döne
“karşı ziyarette bulunma” vb.

sıfat yapar: çeke (I/II) “ufak, küçük/sıkı gergin”, kese “kestirme, kısa”, soka
(I) “ağılı”, yığa “yığılı, içi tepeleme dolu”, yiye (I) “zarar verici, obur” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-a 1) aka (I) DS/VI:4412 (191)

-e 2) aka (II) DS/I:136
3) aksata DS/VI:4414
4) aksata yap- DS/VI:4414
5) al çevre (<çevir-) DS/I:209
6) ala (IX) DS/I:170
7) alavere yap- DS/I:202
8) alavura DS/I:203
9) aòsata [ahsete] (<sat-) DS/I:134
10) aşıra (II) DS/I:355
11) aşıra git- DS/I:355
12) ayarta DS/I:408
13) basıra (I) DS/VI:4447
14) baş çevresi (<çevir-) DS/I:555
15) başgölge [başkölgasi] DS/I:558
(<kö-l+ig-e; Gülensoy, 2007, s.
378)
16) bate DS/I:570
17) bine (I) DS/I:696
18) bişe (II) (<piş-) DS/I:705
19) boyana DS/I:745
20) boyanacı DS/I:745
21) büke (I) DS/I:816
22) çaka (I) DS/II:1041
23) çaka (II) DS/II:1041
24) çala DS/VI:4477
25) çalaca yap- DS/II:1046
26) çeke (I) DS/II:1108
27) çeke (II) DS/II:1108

452
28) çekele- DS/II:1109
29) çevirgele DS/II:1152
30) çıka DS/II:1165
31) çöke DS/II:1281
32) çökecik DS/II:1281
33) çöme (I) DS/II:1285
34) çöme (II) DS/II:1285
35) daya döşe DS/II:1383
36) destangele DS/II:1436
37) dipleye DS/II:1511
38) dize (I) DS/II:1530
39) dize (II) DS/II:1530
40) doğacı (II) (<doğ-) DS/II:1536
41) donata DS/II:1559
42) döne DS/II:1582
43) dönelik yap- DS/II:1584
44) döngele et- DS/II:1585
45) dura (I) DS/II:1604
46) duta elma DS/II:1611
47) duta topla- DS/II:1612
48) eğre (I) (<eğir-) DS/III:1682
49) el kölgesi [el gölgesi (II), el DS/III:1719
körgesi]
50) el körgesi DS/III:1719
51) elegöre [elgöre] DS/III:1709
52) elöpe DS/III:1726
53) evgöre DS/III:1806
54) gakala- [gaòalamaò] DS/III:1895
(<kak-a+la-; Gülensoy, 2007, s.
452)
55) gececük (<geç-) DS/III:1958
56) geçe [gece] DS/III:1960
57) geçeli DS/III:1961
58) gekre DS/IV:1971
(<kekir-e; Gülensoy, 2007, s.
493)
59) gelegele DS/III:1974
60) gelingöre (I) DS/III:1980
61) gelingöre (II) DS/III:1980
62) gelingöre git- DS/III:1980
63) gere (II) DS/III:1996
64) gireli DS/III:2080
65) giyle [giyile] (<giyil-) DS/III:2086
66) gozgeçe DS/III:2113
67) gölge balığı DS/III:2144
(<kö-l+ig-e; Gülensoy, 2007, s.
378)
68) gölgelik DS/III:2144
69) göme (I) DS/III:2148

453
70) görge (II) (<gölge) DS/III:2160
71) görge goğala- DS/IV:2966
72) görgesinden kork- DS/IV:2966
73) göre (IV) DS/III:2148
74) hakgötüre DS/III:2253
75) kabara (I) DS/IV:2582
76) kabara (II) DS/IV:2582
77) kabara (III) DS/IV:2582
78) kabara (IV) DS/IV:2582
79) kabara (V) DS/IV:2582
80) kabara (VI) DS/IV:2582
81) kabara (VII) DS/IV:2582
82) kabara (VIII) DS/IV:2582
83) kakala- (I) DS/IV:2601
(<kak-a+la-; Gülensoy, 2007, s.
452)
84) kakala- (III) DS/IV:2602
85) kakala- (IV) DS/IV:2602
86) kakalanca ol- [kakalan-] DS/IV:2602
87) kala (I) DS/IV:2607
88) kala (III) DS/IV:2607
89) kanlıbalsıra DS/IV:2626
(<*sır-a; Gülensoy, 2007, s. 770)
90) kapana DS/IV:2631
91) kargaşaya gir- DS/IV:2660
92) kavsıra DS/VI:4540
93) kaza (I) DS/IV:2710
94) kekire DS/IV:2724
95) kekre DS/IV:2725
(<kekir-e; Gülensoy, 2007, s.
493)
96) kese [kesa] DS/IV:2761
97) keseyol DS/IV:2764
98) kırpa bak- DS/IV:2836
99) koka (I) DS/IV:2905
100) koka (II) DS/IV:2905
101) korge (<gölge) DS/VI:4567
102) kölgöy [kölge] (<gölge) DS/IV:2955
103) körge DS/IV:2966
104) küye (<küy- (II)) DS/IV:3057
105) oğra (I) (<uğra) DS/V:3271
(<uv-ur-a; Gülensoy, 2007, s.
959)
106) olacacı [olacacık] DS/V:3278
107) ökçe DS/VI:4624
(<*ük-e+çe; Gülensoy, 2007, s.
656)
108) ökçe (I) DS/V:3327
109) ökçe (II) DS/V:3327

454
110) ökçe (III) DS/V:3327
111) ökçe demiri DS/V:3327
112) ökçele- (I) DS/V:3327
113) ökçele- (II) DS/V:3327
114) ökçele- (III) DS/V:3327
115) ökçele- (IV) DS/V:3327
116) ökçesiz DS/V:3327
117) ökçesiz DS/VI:4624
118) öte geçe [ötageçe, öte yaka] DS/V:3359
(<öt-)
119) övecik DS/V:3363
120) saban ökçesi DS/VI:4661
121) sala (I) DS/V:3523
(<sal-a; Gülensoy, 2007, s. 722)
122) sala (II) DS/V:3523
123) sala (III) DS/V:3523
124) salaca (I) DS/VI:4666
125) salavan DS/V:3524
126) sapa DS/VI:4672
127) sapala- DS/V:3541
(<sap-a+la-; Gülensoy, 2007, s.
732)
128) sapalaç DS/VI:4672
129) sapalaç (I) DS/V:3541
130) sapalaç (II) DS/V:3541
131) sıkakazığı DS/V:3606
132) sıra türküsü DS/VI:4692
(<*sır-a; Gülensoy, 2007, s. 770)
133) sırt sıra DS/V:3621
134) sinece avı DS/V:3641
135) soğula DS/V:3657
(<soğ-ul-a; Gülensoy, 2007, s.
792)
136) soka (I) DS/V:3659
137) soka (II) DS/V:3659
138) soya (II) DS/VI:4705
139) soya (VI) DS/V:3670
140) söğe (I) DS/V:3675
(<sök-e; Gülensoy, 2007, s. 804)
141) söğe (II) [söke (I)] DS/V:3675
142) söke DS/VI:4707
143) söve (I) [seve, sova, soya (VIII), DS/V:3682
söğe (V), söre, söva, söye (I),
süve]
(<sök-e; Gülensoy, 2007, s. 808)
144) su çıkÀ DS/V:3689
145) tabansıra DS/VI:4733
146) taka (I) DS/V:3806
147) taka (I) DS/VI:4735

455
148) taka (II) DS/VI:4735
149) taka (II) DS/V:3807
150) taka (III) DS/VI:4735
151) taka (III) DS/V:3807
152) taka (IV) DS/V:3807
153) tavşangölgesi DS/V:3850
154) temek tıkası DS/V:3876
155) tire (I) DS/V:3939
(<ter-~tir-e; Gülensoy, 2007, s.
900)
156) tola (IV) (<dol-) DS/V:3954
157) tongura [tangurdak, tongırak, DS/V:3962
tongurak, tongurdah, tongurdak
(I)]
158) tuta [tutaya] DS/V:3999
159) tuta [tutaya] DS/VI:4777
160) ufra [uğra, unra] DS/VI:4784
(<uv-ur-a; Gülensoy, 2007, s.
959)
161) uğra [ufra, uğura, uñra, ÿra (III), DS/VI:4027
urva, urvalık, uvra]
162) uğrala- DS/VI:4784
163) uğralık DS/VI:4784
164) urgalıò (<uğra) DS/VI:4788
165) uvra DS/VI:4790
166) varadura DS/VI:4092
167) varagele [varagel] DS/VI:4092
168) yaha, yaòa (II) (<yak-) DS/VI:4128
169) yaka (I) DS/VI:4129
(<*yak-a; Gülensoy, 2007, s.
1034)
170) yaka (III) DS/VI:4129
171) yaka ol- DS/VI:4129
172) yaka ver- DS/VI:4130
173) yaka/yeli (<yak-) DS/VI:4130
174) yakalı (I) DS/VI:4129
175) yakalı (II) DS/VI:4129
176) yakalık (I) DS/VI:4129
177) yakalık (II) DS/VI:4129
178) yakalık (III) DS/VI:4129
179) yan yöre DS/VI:4177
180) yanı yöresi (<yör-) DS/VI:4171
181) yanısıra DS/VI:4171
182) yasara göz (<yaşar-) DS/VI:4194
183) yığa DS/VI:4264
184) yiye (I) (<ye-) DS/VI:4286
185) yöre (I) [yüre (I)] DS/IV:4310
(<*yö(/ü)r-e; Gülensoy, 2007, s.
1168)

456
 186) yöre (II) DS/IV:4310
187) yöre (IV) DS/IV:4310
188) yöre (V) DS/IV:4311
189) yöre (VI) DS/IV:4311
190) yörek (I) [yörebezi] DS/IV:4311
191) yüğrüm sırası DS/VI:4329

1.2.2. -AcAK
Genellikle sıfat-fiil ve gelecek zaman eki olarak kullanılır. Bu ek zamanla
kalıplaşmış ve bir nesneyi veya bir araç-gereci adlandırmıştır. Kalıplaşma
genellikle geçişli fiillerin tek heceli olanlarında görülür. “Bu yolla oluşmuş
bulunan adlar “bir şey için” anlamında tahsis adlarıdır.” (Korkmaz, 2017, s. 144).
açacak, çekecek, gelecek, verecek, yiyecek vb.

Ağızlarda bu ekle ilgili madde başları genellikle araç-gereç adı yapmaktadır:

aktaracak “1.Dirgen”, çalacak “kibrit”, bükecek (II) “ip bükmeye yarayan aygıt”,
kesecek (I) “makas”, sürtecek “bileyi taşı”, yazacak “kalem” vb.

birleşik araç gereç adı yapar: hamur alaca(ğı) “hamur kesen bir çeşit delikli
araç”, haz açacağı (I) “suyun sızmaması için yayık ve fıçılara geçirilen başlıklara
yuva yapmakta kullanılan araç, testere”, od/alacak “1.Ateş küreği, maşa”, piz
alacağı “ağaç zamkını toplamak için çividen yapılan bir araç”, sıvaşlıyacak taşı
“evin tabanının çamurunu düzlemek için kullanılan taş” vb.

yer adı yapar: adduracak “ormanlarda, yüksek yamaçlardan tomruk

kaydırılan yer.”, bakacak (I/II) “1.Bir tepeden çevresinin en iyi görülebildiği yüksek
yer, gözetleme yeri. 2.Balkon. 3.Pencere./evliya mezarı, türbe”, çıkacak
“hayvanların otlamasına yarayan yer”, çimecek “banyo, yıkanacak yer, yunak”,
su/alacak “su alınan yer, sulak tarla” gibi.

diğer ad yapımlarından bazıları şunlardır: açacak (II) “bilmece”, basacak

“1.Takunya” çalacak (I/II) “yoğurt mayası/kibrit”, kurdayacak “kürdan”, saracak
“ebegümeci” vb.

Sadece iki sözcükte sıfat olarak kullanılmıştır: bakacak (II) “güzel,

manzaralı”, olacak “üvey” vb.

457
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-acağ 1) açacak (I) [accak, açacaò, aççaò, DS/I:55 (121)

açcak, aççak, açecek, açıcaò,
açıcak, açıcek]
-acah 2) açacak (II) DS/I:57
-acak 3) adduracak DS/I:65
-acaò 4) aktaracak DS/I:162
-ecek 5) alacak DS/I:177
- 6) aòdaracaò [aòdaracak, ahtaracak] DS/I:127
eceyh
-ejeh 7) asacak DS/I:339
-ejeyh 8) aşacak DS/I:349
9) atacak DS/I:364
10) atacak DS/VI:4429
11) bakacak DS/VI:4443
12) bakacak (I) [bakacak] DS/I:489
13) bakacak (II) DS/I:489
14) bakacak (III) DS/I:489
15) basacak DS/I:536
16) baş/alacak DS/I:552
17) bükecek (I) DS/I:816
18) bükecek (II) DS/I:816
19) çalacak (I) DS/II:1047
20) çalacak (II) DS/II:1048
21) çalacak (III) DS/II:1048
22) çalkayacak DS/II:1058
23) çekecek (I) DS/II:1109
24) çekecek (II) DS/II:1109
25) çekecek (III) DS/II:1109
26) çevirecek DS/II:1152
27) çıkacak DS/II:1165
28) çimecek DS/II:1223
29) delecek (I) DS/II:1408
30) delecek (II) DS/II:1408
31) dikecek DS/II:1485
32) dilkecek DS/II:1495
33) döğecek (<döv-) DS/II:1569
34) dövecek [düvecek] DS/II:1592
35) duc(a)cak [dudacak, dudcag] DS/II:1595
36) dutacak (I) DS/II:1610
37) dutacak (II) DS/II:1611
38) ekecek DS/III:1696
39) el tutacak DS/III:1728
40) elliyejeyh DS/III:1725
41) enecek (<in-) DS/III:1747

458
42) gecek [gΨceg, geçek (II)] DS/III:1958
(<giyecek)
43) geceklik (<giyecek) DS/III:1958
44) gelejeh DS/III:1974
45) geycealık [geyceğalığı, DS/III:2015
geyecealığı] (<giyecek)
46) geycek taşı DS/III:2015
47) geycek yu- DS/III:2015
48) gidecek DS/III:2072
49) hamur alaca(ğı) DS/III:2269
50) haz açacağı (I) DS/III:2322
51) haz açacağı (II) DS/III:2322
52) inecek DS/IV:2541
53) kakacak DS/IV:2600
54) karabilecek DS/IV:2639
55) katacak (I) DS/IV:2682
56) katacak (II) DS/IV:2682
57) kayacak DS/IV:2696
58) kazıycak (<kazıyacak) DS/IV:2714
59) kesecek DS/IV:4549
60) kesecek (I) DS/IV:2761
61) kıracak DS/IV:2815
62) kıyacak (I) DS/IV:2855
63) kıyacak (II) DS/IV:2855
64) kurdayacak DS/IV:3007
65) kuyacak DS/IV:3020
66) od/alacak [odalacağı] DS/V:3266
67) ofuracak (<üfür-) DS/V:3268
68) olacak DS/V:3278
69) oyacak DS/V:3302
70) oyacak DS/VI:4619
71) öd/alacak [ötalacak] DS/V:3311
72) öğeceği gel- (<öğürecek) DS/VI:4623
73) pınkıracak DS/VI:4648
74) piz alacağı DS/V:3466
75) sağacak DS/VI:4663
76) sağacak (I) DS/V:3514
77) salacak (I) DS/V:3523
78) saracak DS/V:3544
79) sarınacak DS/V:3548
80) savacağ DS/VI:4675
81) savacak DS/VI:4675
82) savacak [savacah, savacaò] DS/V:3553
83) sepecek DS/V:3585
84) sıkacak DS/V:3606
85) sıvaşlayacak taşı DS/V:3624
86) silecek (I) DS/VI:4698
87) silecek (II) DS/V:3635

459
 88) silecek (II) DS/VI:4698
89) silecek (III) DS/VI:4698
90) silecek (IV) DS/VI:4698
91) silkecek DS/V:3637
92) sinecek DS/V:3641
93) siyecek et- DS/V:3652
94) soğacak (<sağ-) DS/VI:4702
95) su/alacak DS/V:3688
96) sunacak DS/V:3697
97) sürecek DS/VI:4715
98) sürecek (I) DS/V:3719
99) sürecek (II) DS/V:3719
100) sürecek (III) DS/V:3719
101) sürecek (IV) DS/V:3720
102) sürtecek DS/VI:4716
103) süvecek [süğecek] DS/VI:4717
104) takacak DS/V:3807
105) tepecek DS/V:3883
106) tıòacaò DS/V:3911
107) tutacak DS/V:3999
108) vereceyhli DS/VI:4805
109) virecek (<ver-) DS/VI:4107
110) virecekli (<ver-) DS/VI:4107
111) yanacaò, yanacak DS/VI:4161
112) yaòacaò [yakıcak, yakıcek] DS/VI:4128
113) yapacak DS/VI:4177
114) yazacak DS/VI:4217
115) yedecek DS/VI:4221
116) yedecek DS/VI:4819
117) yidecek (<yet-) DS/VI:4278
118) yonacak DS/VI:4295
119) yonacak DS/VI:4825
120) yürüyecek DS/VI:4336
121) yüyecek [yuyacak] (<yu-) DS/VI:4337

1.2.3. -AcAn
Yazı dilinde birkaç sözcükte kullanılan ek, tek heceli fiil köklerine gelir.
“Az sayıda sözcükte bulunur. sevecen, ivecen. (Eker, 2003, s. 285). Genellikle sıfat
yapma özelliği vardır.

Ağızlarda, yazı diline göre daha çok sıfat ve ad kullanılmaktadır.

hayvan adı yapar: emecen “1.Kertenkele”, 2.Hayvanları emen bir çeşit

yılan.”, iyecen (II) “hayvanları rahatsız eden bir çeşit sinek”, örecen “tatarcık”,

460
pusacan “serçeden büyük, yalnız gezen, insan görünce olduğu yere sinen bir kuş”,
sinecen “4.Uslu dururken birden saldıran köpek” vb.

bitki adı yapar: burgacan “dikenli bir ot”, emecen (II) “ballıbaba denilen bir
bitki”, eyecen “kırlarda yetişen yabanî bir çeşit kılçıklı ot”, iğecen “yaprakları yulaf
yaprağına benzeyen bir çeşit ot”, söğecen (III) “menekşeye benzer pembe ve ak,
hoş kokulu bir dağ çiçeği” vb.

diğer bazı ad kullanımları şöyledir: bılecen (II) “saat”, burgacan (I) “soba
borusunun anahtarı”, derecen “at arabalarında hayvanın boynuna geçirilen
çember”, emecen (III) “sigara ağızlığı”, yiyecen “ot başağı” vb.

sıfat yapar: bilecen “1.Bilgiçlik taslayan 2.Bilgin”, sinecen “1.Hileci,

düzenci. 2.Sinsi, 3.Çekingen, ürkek.” söğecen (I) “aşağılayıcı sözleri çok kullanan
ağzı bozuk”, yılacan “yayvan”, yiyecen “obur” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-acan 1) bılecen DS/I:665 (38)

-ecen 2) bilecen (I) DS/I:691
3) bilecen (II) DS/I:691
4) bilecenlik DS/VI:4461
5) burgacan (I) DS/I:796
6) burgacan (I) DS/I:796
7) dalacan DS/II:1335
8) delecen (I) DS/II:1409
9) derecen DS/II:1432
10) eğecen (I) DS/III:1675
11) emecen (I) DS/III:1731
12) emecen (II) DS/III:1731
13) emecen (III) DS/III:1731
14) evecen DS/III:1803
15) evecenlik [evecennik] DS/III:1803
16) eyecen DS/III:1819
17) iğecen (<iğ- (I/II)) DS/IV:2510
18) ivecen (I) DS/IV:2572
19) ivecen (II) DS/IV:2572
20) iyecen (I) DS/IV:2574
21) iyecen (II) DS/IV:2574
22) kakacan DS/VI:4531
23) kapacan DS/IV:2630
24) örecen DS/V:3346

461
 25) pusacan DS/V:3491
26) siğecen DS/V:3632
27) sinecen DS/V:3641
28) siñecen DS/VI:4699
29) sinecen ol- DS/V:3641
30) sinecenlik DS/V:3641
31) siyecen DS/V:3652
32) suracan (<sur-) DS/V:3700
33) söğecen (I) DS/V:3675
34) söğecen (II) DS/V:3675
35) söğecen (III) DS/V:3675
36) yılacan DS/VI:4266
37) yiyecen DS/VI:4286
38) yiyecen DS/VI:4824

1.2.4. -AÇ
Yazı dilinde sık kullanılan bir ek değildir. “Eklendiği fiilin anlamını nitelik
olarak taşıyan sıfat veya o hareketi gerçekleştiren ad türeten bir ektir.” (Korkmaz,
2017, s. 144). Genellikle araç gereç ismi türetir. ayraç, donduraç, kaldıraç, sayaç,
yansıtaç sözcükleri yazı dilinde kullanılan sözcüklerdendir. “Kelimeye içinde
bulunulan durum kavramı katar.” (Zülfikar, 2011, s. 51). güleç, süreç gibi. Ayrıca
fizik terimleri türetir: büyüteç, sarkaç, üreteç, yükselteç gibi.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

araç gereç adı yapar: bakaç “dürbün”, döndüreç “sac üstünde ekmek
çevirmeye yarayan tahta araç”, eğreç<eğireç “yün eğirmekte kullanılan araç”,
öttüreç “düdük”, yontaç “kalem açacağı” vb.

yer adı yapar: akraç<akıraç “eğimli toprak alan” egeç (II) “tarlanın bayırımsı
ve meyilli yeri”, gömeç (VIII) “mezar”, kıznaç<kızınaç “doğu, güneş doğan yer”,
sarkaç “1.Dağ eteği” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: emeç (IV) “henüz memeden kesilmiş

buzağı”, kakaç (VIII) “ağaçkakan”, konaç “leylek yuvası”, öteç “horoz”, sokaç “arı
iğnesi” vb.

sıfat yapar: bükeç “5.Eğri”, eğeç büğeç “eğri büğrü”, guleç “güler yüzlü”,
takaç (II) “ileri çıkık”, yağaç “yağmurlu” vb.

462
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-aç 1) addıraç DS/I:65 (70)

-ec 2) ahtaraç (<ak-) DS/I:132
-eç 3) akraç (<akır-) DS/VI:4414
-aş 4) aktaraç DS/VI:4414
5) aktıraç DS/I:148
6) ataraç (<atdıraç) DS/I:366
7) bakaç DS/I:489
8) basaç, baseç DS/I:536
9) bilaççın (<bileç) DS/VI:4461
10) bukulaç (<bükül-) DS/I:784
11) bükeç DS/I:816
12) dakaç DS/II:1330
13) dikeç DS/VI:4487
14) dikeç (I) DS/II:1485
15) dikeç (II) DS/II:1485
16) dindireç durut- DS/II:1501
17) donaç DS/II:1558
18) dögeç (<döv-) DS/VI:4489
19) döğeç [dögec] DS/II:1569
20) döndüreç [dondurec] DS/VI:4490
21) döveç DS/VI:4490
22) döveç [doğeç, döğeç, düğeç, DS/II:1592
düveç]
23) dürteç DS/II:1634
24) egeç (II) [eğeç] DS/III:1672
25) eğreç (<eğir-) DS/VI:4493
26) eğeç büğeç DS/III:1675
27) emeç (IV) DS/III:1732
28) eneç (III) (<yen-) DS/III:1747
29) gömeç (I) [gümeç (I)] DS/III:2148
30) gömeç (II) [gömeç (I)] DS/III:2148
31) gömeç (III) [gömeç (II)] DS/III:2148
32) gömeç (IV) [gömeçyeli] DS/III:2148
33) gömeç (V) DS/III:2148
34) gömeç (VI) DS/III:2148
35) gömeç (VII) DS/III:2148
36) gömeçeriği DS/III:2148
37) gömeçlen- DS/III:2148
38) gömeçotu DS/III:2148
39) guleç (<gül-) DS/III:2191
40) kakaç (II) DS/IV:2601
41) kakaç (V) DS/IV:2601
42) kakaç (VIII) DS/IV:2600
43) kakaşla- DS/IV:2602

463
 (<kak-aş+la-; Gülensoy, 2007, s.
453)
44) kaypaçlan- DS/IV:2706
45) kazaç DS/IV:2710
46) kırkaç DS/IV:2829
47) kıznaç (<kızın-) DS/IV:2869
48) konaç DS/IV:2916
49) kopaç DS/IV:2920
50) öteç DS/V:3359
51) öttüreç DS/VI:4631
52) öveçele- DS/V:3363
53) sarkaç DS/V:3549
54) sineç DS/V:3641
55) sokaç DS/V:3659
56) sunturaç DS/VI:4710
57) süneç DS/V:3716
58) takaç (II) DS/V:3807
59) takaçla- DS/V:3807
60) tapaç (II) DS/V:3824
(<tap-aç; Gülensoy, 2007, s. 858)
61) tikeç (<dik-) DS/V:3932
62) tutaç DS/V:3999
63) tutaç DS/VI:4777
64) tutaş (I) DS/V:4001
65) tutaş (II) DS/V:4001
66) yağaç DS/VI:4117
67) yağaş (<yağ-) DS/VI:4810
68) yağaşlık (<yağ-) DS/VI:4120
69) yığaç DS/VI:4264
70) yontaç DS/VI:4825

1.2.5. -AGAn
Yazı dilinde az kullanılan bir birleşik yapıdır. “Eklendiği fiildeki hareketi
sürekli olarak yapanı, çokça yapanı gösteren ve abartma görevinde sıfatlar türeten
bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 144). Sıfatlar kalıplaşarak birçok tek heceli fiillere
gelmiş ve ada dönüşmüştür. durağan (fiz.), gezegen (gök.), geleğen (coğ.), olağan,
süreğen (tıp.), yatağan vb. Ayrıca kullanılan sözcüklerin birçoğu terim görevlidir.

Ağızlarda tek heceli fiil köklerinden birçok sıfat ve ad türetmiştir. “Bu ekin
işlevleri özellikle Anadolu ağızlarında çeşitlenmiş, yazı dilindeki örnekleri ise
sınırlı kalmıştır.” (Zülfikar, 2010, s. 42).

hayvan adı yapar: çalağan “1.Kartal. 2.Atmaca”, kaçağan “1.Tavşan.

2.Tutulamayan koyun”, kesegen (I/II) “1.Fare/Erkek domuz”, ötegen “2.Çok öten

464
kuş, tavuk vb.leri”, uçağan “karasinek büyüklüğünde, üsteki kalın, alttaki
sarımtırak ve ince, çift kanatlı bir böcek” vb.

diğer ad yapımlarından bazıları da şunlardır: burağan “buruk tatlı armut”,

çalağan (II) “ısırgan otu”, döneyen (II) “tekerlerin dönmelerini sağlayan araç”,
yatağan “kanuna benzer müzik aracı” vb.

sıfat yapar: atağan (I) “öğünen, atıp tutan”, bişeğen “kolay pişen”, güleğen
“sevimli, güler yüzlü, çok gülen”, kapağan “ısırıcı, saldırgan”, keseğen “kesici,
keskin” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-agan 1) artağan DS/I:333 (67)

-ağan 2) atağa(n) DS/I:364
-egan 3) atağan DS/VI:4429
-egen 4) atağan (I) DS/I:364
-eğan 5) atağan (II) DS/I:364
-eğen 6) batağan DS/VI:4450
-eken 7) batağan (I) DS/I:568
-eyen 8) batağan (II) DS/I:568
9) bişegen [bişeğen, bişigen, bişiğen] DS/I:705
10) bişeğen (<piş-) DS/VI:4462
11) bozağanlık DS/I:748
12) burağan DS/I:794
13) çalağan DS/VI:4477
14) çalağan (I) [çalagan (I)] DS/II:1048
15) çalağan (II) [calağan otu] DS/II:1048
16) çalağan (III) [çalagan (II)] DS/II:1048
17) çalağancı DS/II:1048
18) demirdönegen DS/II:1417
19) döneğen (I) [dönegine yavız] DS/II:1582
20) döneğen (III) DS/II:1582
21) döneyen (II) (<döneğen) DS/II:1585
22) emegen DS/III:1732
23) geleğen ol- DS/III:1974
24) geveğen (I) DS/III:2008
25) gezeğen (I) [gezeğente] DS/III:2019
(<gez-egen; Gülensoy, 2007, s.
369)
26) göceğen (<göç-) DS/III:2118
27) göreken [göregÀn] DS/III:2158
28) göveğen [geveğen] DS/III:2167
29) güleğen [güleğen] DS/III:2218

465
 30) kaçağan (I) DS/IV:2587
31) kaçağan (II) DS/IV:2587
32) kaçağan (III) DS/IV:2587
33) kalagan DS/IV:2608
34) kalağan (II) DS/IV:2608
35) kapağan DS/VI:4534
36) kayağan DS/IV:2696
37) kesegen DS/VI:4549
38) kesegen (I) [keseğen (I)] DS/IV:2761
39) kesegen (II) [keseğen (II)] DS/IV:2762
40) kırağan DS/IV:2815
41) küseğen [küseğen, küseğen] DS/IV:3050
42) öreğen DS/V:3346
43) öreğen DS/VI:4628
44) öteğen DS/VI:4630
45) sazağan (I) (<sız-) DS/VI:4679
46) sısağan (<sus-) DS/V:3621
47) sızağan DS/V:3628
48) sızığan DS/VI:4696
49) süneğen DS/VI:4714
50) süregen DS/VI:4715
51) süreğen (I) DS/V:3720
52) süreğen (II) DS/V:3720
53) süzegen DS/V:3732
54) süzeğen DS/VI:4718
55) uçağan DS/VI:4022
56) uçağan (I) DS/VI:4782
57) uçağan (II) DS/VI:4782
58) ürkeğen otu DS/VI:4071
59) ürkeğen, ürkeğan DS/VI:4071
60) veregen DS/VI:4097
61) vereğan DS/VI:4097
62) yatağan DS/VI:4818
63) yatağan (I) DS/VI:4200
64) yatağan (II) DS/VI:4200
65) yeleğen DS/VI:4820
66) yeleğen (I) [yelegen] DS/VI:4234
67) yeleğen (II) DS/VI:4234

1.2.6. -AGI / -AGU

Kalıplaşmış “fiilden ad türeten ek” (Gülensoy, 2007, s. 53)’tir. Yazı dilinde
kullanımı birkaç sözcükle sınırlıdır: bukağı, yapağı, kaş(ı)ağı.

araç-gereç adı yapar: çalağı “süpürge”, garağı Ağaçtan meyve toplamakta

ve yığın halindeki sapları dağıtmakta kullanılan çatallı ağaç”, gerevi “meyveleri
çekmeye yarayan ucu çatallı sırık”, girağu “ucu çengelli, bahçe ve tarla

466
temizlemekte kullanılan ucu saplı değnek”, kazavu “çamur kazımaya yarayan
sürgü, sıyırgı” vb.

zaman adı yapar: gireği “Pazar günü”, girey(i) “2.Cumartesi”, gireyi

“2.Güveyinin gerdeğe girdiğinin ertesi günü” gibi.

diğer bazı yapımları şunlardır: geleği “1.Sarnıçların ve akarsuların aktığı

yer.”, kırağı (II) “bıçak vb. araçların ağzında pürüz”, süreği “kalıtsal, irsi” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ağı 1) bakavu (<bukağı) DS/I:491 (29)

-ağu 2) bıòağı [bıkağı, bokağı, buòağı, DS/I:662
bukavu]
(<*buk-ağı; Gülensoy, 2007, s.
178)
-avu 3) çalağı DS/II:1048
-eği 4) direği ! DS/II:1512
(<gireği; Eren, 2010, s. 145)
-evi 5) dolav(u) [dolava, dolavu, dulava] DS/II:1445
-eyi 6) garağı [garağu, garavu (I)] DS/III:1919
(<ger-)
-evü 7) geleği DS/III:1974
8) gerevi [gerevü (II)] DS/III:2000
9) gısağı (<kıs-) DS/III:2062
10) gıyağu DS/III:2065
11) girağu DS/III:2079
12) gireği [giravugün, gireğiertesi, DS/III:2080
girevü, girey, gireyi, gireyiertesi,
gireytesi]
13) girey [gireği] DS/III:2082
14) gireyi [gireği] DS/III:2082
15) kaşav(u) DS/IV:2679
16) kaşavula- DS/IV:2680
17) kazzağı DS/IV:2714
18) kazağ(ı) (I) DS/IV:2710
19) kazağı (I) [kazağu (I)] DS/IV:2710
20) kazağı (II) DS/IV:2710
21) kazavu DS/IV:2712
22) kırağı DS/IV:2815
23) kırağılı DS/IV:2815
24) kısağı (I) [kısağ] DS/IV:2840
25) kısağı (II) [kısağılı] DS/IV:2840
26) kireği (<gir-) DS/IV:2877
27) salavu DS/V:3525

467
 28) süreği DS/V:3720
29) yapağı DS/VI:4177

1.2.7. -AğAç
Anadolu ağızlarında yer alan kalıplaşmış ve birkaç sözcükte kullanılan bir
yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ağaç 1) deleğeç DS/II:1409 (4)

(<Ağaçkakan kuşu.)
-eğeç 2) süreğeç DS/VI:4715
(<Yıkanırken kir çıkarmak için
kullanılan örgü ya da bez kese.)
3) süreğeç (III) DS/V:3720
(<Harman toplamaya yarayan
tahta araç: Süreğeçleri alın da
harmanı toplayalım.)
4) süreğeç (IV) DS/V:3720
(<Çarkın urganını yağlamak için
kullanılan ziftli bez.)

1.2.8. -AK
Türkçede sık kullanılan eklerden birisidir. Bir ve birden fazla heceli
eylemlere gelir. “Fiilin tesirinde kalan çeşitli nesnelerin isimlerini yapar.” (Ergin,
1998, s. 256). Türettikleri adlar şu başlıklar altında sıralanabilir. Yer adı yapar:
barınak, durak, kavşak, dernek<terinek, tapınak. Araç-gereç adı yapar: bıçak,
oturak, ölçek, uçak, yatak. Karakter adı yapar: atak, dönek, kaçak, korkak, ürkek.
Ayrıca; erek, okunak, yığınak, sürek, dayanak vb. oluşumları da vardır. Ayrıca ekin
terim yapma özelliği de vardır: atak (tıp), durak (dil.-ede.-müz.), kayak (sp.), öbek
(dil.), karabatak (hayv.), ölçek (coğ.-fiz.), yatak (coğ.), yutak (ana.) vb.

Ağızlarda birçok farklı görevde kullanılmış, çokça ad ve sıfat türetmiştir.

araç-gereç adı yapan sözcükler çok fazladır: basak (II) “mühür”, biçek
“2.Biçerbağlar makinası.”, dutak (III) “keser, destere, burgu gibi aygıtlar”, dürtek
(I) “sivri fırın küreği”, ekek (II) “1.Ekin ekme aygıtı”, yetek (I) “küçük delgi,
matkap” vb.

468
 genellikle “bıçak” sözcüğüyle birlikte birleşik araç gereç adı yapar: baş bıçağı
“ustura”, dibek tas “büyük, bakır maşrapa”, eğri pıçak “2.Pala.”, fırçı bıçağo
“tahtalardaki çukurları düzeltmekte kullanılan küçük demir rende”, yarımoturak
“arkasız sandalye” vb.

yer adı yapar: arınak “yıkanma yeri, gusülhane”, çekek “kayık, mavna ve
küçük gemilerin kalafata çekildikleri yer”, dinek (IV) “konak, mola verilecek yer”,
dönek “dönemeç”, dörek (II) “domuzların burunlarıyla eştikleri yer” vb.

bitki adı yapar: börekotu “dereotu, maydanoz cinsinden bir ot”, dadah
“yumruları yenilebilen tatlımsı bir bitki”, gırah (II) “fasulye”, halısaçağı “etrafı
saçaklı mantar”, kıllı yumak “şeftali” vb.

hayvan adı yapar: batak (VI) “Burdur gölünde yaşayan siyah, yüzücü bir
kuş”, hamşişek “henüz gebe kalmış koyun”, kakkabarak “keklik”, kelebek<kepelek
(IV) “yarasa”, sürek (V) “iri koşum öküzü” vb.

zaman adı yapar: bükülek (I/II) “tavşanların çiftleşme zamanı/mayıs ayı”,

dernek “pazar günü”, devrek “pazartesi günü”, dirnek günü “1.Cuma günü.
2.Pazarın kurulduğu gün.” erek (II) “pazartesi günü” vb.

yiyecek adı yapar: banak (I) “5.Tirit”, dadak (II) “2.Pekmez. 3.Kuruyemiş”,
gaypaò (I) “bir çeşit hamur yemeği”, kaypak (III) “içi peynirli bir çeşit tatar böreği”,
süzekyapması “süzgeçte buğuyla pişirilen et ve bulgurdan yapılan yemek” vb.
Ayrıca börek sözcüğüyle birçok birleşik ad yapar: ayran böreği, çiğ böreği, haf haf
böreği, katık böreği, kaytag böreği vb.

giyecek adı yapar: gerdirek “gelinlik”, kavşak<kavuşak “ayakkabı”, keçek

(II) “başörtüsü”, kepenek<kapanak (I/IV) “çobanların omuzlarına aldıkları keçeden
giysi/etek”, kıvrak “1.Yerli dokuması, kara bezden yapılmış köylü kadın
yeldirmesi, ferace.” vb.

organ adı yapar: didek “gaga”, düdük<tütek (IV) “boğaz, gırtlak”, gertek
“elmacık kemiği”, oğlanyatağı “döl yatağı”, otrağ “makat” vb.

hastalık adı yapar: batak (IV) “zatülcenp”, kepelek “davarlarda olan kelebek
hastalığı”, kusaò “kolera”, sürek (III) “isilik” gibi.

469
 oyun adı yapar: bıçak oyunu “büyük bıçaklarla, iki kişi tarafından, yapmacık
saldırışlarla oynanan oyun”, cizek “bir oyun adı”, edek “saklambaç oyunu”,
vızdırak “kaydırak oyunu” vb.

bataklık sözcüğünü ifade eden ad yapar: çekek çamur “bataklık”, çökek (I)
“1.Bataklık, su kenarı, balçık.”, düşek (II) “3.Sel sularının yollarda yaptığı
bataklık.”, gomek “1. Bataklık alan. 2.İçine çeken kum batağı.”, yudak “bataklık”
vb.

miktar ve oran bildiren ad yapar: atınak “dilim”, banak (II) “lokma”, dadak
(I) “2.Bir yiyeceğin tadına bakmak için yenilen parçası, tadımlık.”, kopak (III)
“1.Yonga, ağaç kırıntısı.” gibi.

yansıma kökenli fiillere gelerek ad yapar: acı geyrek “mide ekşimesi,

hazımsızlık ve bundan ileri gelen geyirti”, avhırak “balgamlı tükürük”, geğrek (II)
“geğirti”, şakkırak “kapı mandalı, zemberek”, tınsırak “aksırık, hapşırık” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: anak “1.hafıza, bellek”, boşunak “boşanma

belgesi”, buyrak “memur”, kabarak “sel”, silek “mendil” vb.

diğer bazı birleşik ad yapımları şunlardır: bıçak ağzı “yarım ay”, bulut geçeği
“kısa süren yağmur”, dur durak “dinlenme, istirahat”, el silek “havlu”, kirpi saçağı
“hamam kubbelerinin üzerindeki yollar” vb.

sıfat yapar: basak (IV) “sağlam, katı, dayanıklı”, bitek (I) “verimli”, bulunak
“çok bulunan”, çekilek “1.Kısa. 2.Küçük”, gokak “kirli, pis, kokmuş” vb.

insanı niteleyen sıfat yapar: apışak (II) “ağır elli, beceriksiz, tembel”, atak
“1.Geveze, mübalâğacı”, daklaşak “sırnaşık”, ımrek<imrenek “özenen, imrenen”,
kayak (V) “1.Dönek, sözünden dönen.” vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: çendek (IV) “yüzü çiçek bozuğu, çopur
olan”, çökek “1.Çok yaşlı. 2.Eli ayağı tutmayan.”, seldirek “titrek”, sır(ı)tak
“1.Sırıtkan, dişleri görünür biçimde gülen.” gibi

birleşik sıfat yapar: albeni kıvrak “işgüzar, hamarat”, canı evek “canı tez”,
dambıl düdük<tütek “acele”, deh düdük<tütek “şımarık delişmen”, oturağ aspası
“oturmayı seven, rahatına düşkün” vb.

470
 diğer bazı sıfat yapımları şunlardır: akak (II) “çabuk meyleden, sebatsız,
maymun iştahlı”, boğunak “boğuk”, coşak (II) “çabuk coşan”, çalak (XI) “deli”,
sürtek “3.Çok gezen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ag 1) acı geyrek [acı gÀrek, acı geğrek, DS/I:45 (853)

acı geğrik, acı gerik, acı keyrek]
(<geğir-)
-ağ 2) acınaklı DS/I:51
-ah 3) açaò DS/I:57
-Àh 4) açma börek DS/I:61
(<bür-ek; Gülensoy, 2007, s. 173)
-ak 5) ada düdüğü DS/I:61
(<tüt-ek; Gülensoy, 2007, s. 309)
-aò 6) adak (II) (<at-) DS/I:62
-eğ 7) adakla- [adaòlamaò] (<at-) DS/I:62
-eh 8) ağ konak DS/I:100
-ek 9) ahah (II) (<ak-) DS/I:123
-eyh 10) ahırak [aòırıh,ahırk, ahruh, DS/I:129
ahuruh]
-eyò 11) ahıraklı DS/I:130
-ok 12) akak (I) DS/I:137
13) akak (II) DS/I:137
14) akıdak (<akıt-) DS/I:150
15) alaçaprak [alaçarpaò, alaçarpak] DS/I:180
16) alak DS/VI:4416
17) alak (I) DS/I:189
18) alak (II) DS/I:189
19) alak (III) DS/I:189
20) alak katak DS/I:191
21) alakla- DS/I:191
22) alaklaş- DS/I:191
23) alaman çıplağı DS/I:193
(<yabı-l-ak; Gülensoy, 2007, s.
238)
24) alaò almah DS/I:188
25) albeni kıv(ı)rak DS/I:208
26) anak DS/I:249
27) andırak DS/I:260
28) apak sapak DS/I:282
29) apışak (I) [apuşak] DS/I:287
30) apışak (II) [apşak] DS/I:287
31) apışak (III) DS/I:287
32) arap oturağı DS/I:299
33) arınak DS/I:320

471
34) aş bıçÀ DS/I:351
35) aşak (IV) DS/I:349
36) atah getir- DS/I:364
37) atak DS/VI:4429
(<*at-ak; Gülensoy, 2007, s. 87)
38) atak (I) [atakçı] DS/I:364
39) atak (IV) DS/I:365
40) atak (VI) DS/I:365
41) atak (VII) DS/I:365
42) atak (VIII) DS/I:365
43) atak ayağı DS/I:365
44) atakbaşı DS/I:365
45) ataklaş- DS/I:365
46) ataklık DS/I:365
47) atınak DS/I:369
48) atınaklı DS/I:369
49) avhırak [avkırak] DS/I:382
50) ayran böreği (<bür-) DS/I:429
51) aznaklı (<azın-) DS/I:443
52) azraklı, azıraklı DS/I:443
53) bakılak DS/I:492
54) baldırıçıplak [baldırıcılbak] DS/I:502
(<yabı-l-ak; Gülensoy, 2007, s.
238)
55) baltacı kerkeği DS/I:511
56) balya bıçağı DS/I:512
57) banak (I) DS/VI:4445
58) banak (II) DS/VI:4445
59) banak [banah, banah aşı] DS/I:515
60) banakçı DS/I:516
61) banakla- DS/I:516
62) bas bıçağı DS/I:538
63) bassakla- (<basak) DS/I:545
64) basağ DS/I:536
65) basak DS/VI:4447
66) basak (I) DS/I:536
67) basak (II) DS/I:537
68) basak (III) DS/I:537
69) basak (IV) DS/I:537
70) basakbaşı DS/I:537
71) basakçı DS/I:537
72) basakla- DS/I:537
73) basdıraò DS/VI:4447
74) bastırak DS/I:547
75) baş bıçağı [baş bıçak, baş bicağı, DS/I:555
baş buçağı]
76) batak DS/VI:4450
77) batak (I) DS/I:568
78) batak (II) DS/I:568
472
79) batak (III) DS/I:568
80) batak (IV) DS/I:568
81) batak (V) DS/I:568
82) beyböreği (<bür-) DS/I:647
83) bıcak (IV) DS/I:654
84) bıcaòlıò DS/VI:4458
85) bıçak ağzı DS/I:655
86) bıçak bıçak ol- DS/I:655
87) bıçak çekme DS/I:655
88) bıçak eyesi DS/I:655
89) bıçak oyunu DS/I:655
90) bıçak vurması DS/I:655
91) bıçaklık DS/VI:4458
92) bıkınak DS/I:664
93) bızdın yatağı DS/I:674
94) biçek DS/I:683
95) binektaşı DS/VI:4462
96) bişek (I) DS/I:705
97) bitek (I) [biteg] DS/I:708
(<*bit-ek; Gülensoy, 2007, s.
151)
98) boğunak (II) DS/I:731
99) bolak (<bul-) DS/I:734
100) boşunak (<boşan-) DS/I:743
101) böbrek yatağı DS/I:754
102) bölek (II) [bübek, bölek] DS/I:768
103) börek mantarı DS/I:769
104) börekotu DS/I:769
105) bucak DS/I:777
106) bucaklık ! (I) [bıcaklık (I), DS/I:776
biçaklık]
(<bıçaklık; Eren, 2010, s. 178)
107) bulak (I) DS/I:785
108) bulak (IV) DS/I:785
109) bulunak DS/I:790
110) buluşağ DS/I:790
111) bulut geçeği DS/I:790
112) buòağ [buòaò, buhah, buhak, DS/I:782
bukak (II)]
113) buyrak (<buyurak) DS/I:808
114) buzgırak [buzkırak] DS/I:810
115) bükülek (II) DS/I:819
116) bükülek (III) DS/I:819
117) cadaò [cadak] (<çat-) DS/II:840
118) canı evek DS/II:856
119) cıkkırak DS/II:906
120) cımcıplak (<yabılak<yabı-) DS/II:917
121) cızak (III) (<çiz-) DS/II:946
122) cindüdük (<tütek) DS/II:977
473
123) cizek (I) DS/II:991
124) cizek (II) [çizek (II)] DS/II:991
125) conak (<kon) DS/II:998
126) coşak (I) DS/II:1001
127) coşak (II) DS/II:1001
128) çağarak (I) DS/II:1035
129) çağarak (II) (<çağar- (I)) DS/II:1035
130) çakşak (I) (<çakış-) DS/II:1046
131) çakak (I) DS/II:1041
132) çakak börülcesi DS/II:1041
133) çakaksı DS/II:1041
134) çalak (I) DS/II:1048
135) çalak (II) DS/II:1048
136) çalak (III) DS/II:1048
137) çalak (VI) DS/II:1049
138) çalak (VII) DS/II:1049
139) çalak (IX) DS/II:1049
140) çalak (X) DS/II:1049
141) çalkak (I) DS/II:1056
142) çalkak (II) DS/II:1056
143) çalkak (III) DS/II:1056
144) çalkak (IV) DS/II:1057
145) çampnak (<çarpın-) DS/II:1058
146) çarpag DS/II:1082
147) çatak (II) DS/II:1087
148) çekek DS/II:1109
149) çekek çamur DS/II:1109
150) çekilek DS/II:1113
151) çendek (II) DS/II:1133
152) çendek (III) DS/II:1133
153) çendek (IV) DS/II:1133
154) çendek (V) DS/II:1133
155) çentek (I) DS/II:1139
156) çentek (II) [çentek çüntek] DS/II:1139
157) çentek (III) DS/II:1139
158) çentek (IV) DS/II:1139
159) çezek (<çez- (II)) DS/II:1156
160) çıkak (I) DS/II:1165
161) çıkak (II) DS/II:1165
162) çıplak (I) DS/II:1184
(<yabı-l-ak; Gülensoy, 2007, s.
238)
163) çıplak (II) DS/II:1184
164) çıplak (III) DS/II:1184
165) çıplak balığı DS/II:1184
166) çıplak kuş DS/II:1184
167) çıplak sazan balığı DS/II:1184
168) çıplaka DS/II:1184

474
169) çırpak (I) [cırpak] DS/II:1188
170) çırpak çıkar- DS/II:1188
171) çırpakla- DS/II:1189
172) çiğböreği DS/II:1206
173) çiplak DS/II:1234
174) çizek (I) DS/II:1252
175) çizek (II) DS/II:1252
176) çoban böreği DS/II:1253
177) çokek (<çök-) DS/II:1260
178) çolpak (I) DS/II:1263
179) çompak (<çompala-) DS/II:1266
180) çökek DS/VI:4482
181) çökek (I) DS/II:1281
182) çökek (II) DS/II:1281
183) çökek (III) DS/II:1281
184) çömek (III) DS/II:1285
185) çözek (I) DS/II:1299
186) çözek (II) DS/II:1299
187) dadah (II) (<tat-) DS/II:1317
188) dadak (I) DS/II:1317
189) dadak (II) [dadag, dadah (I)] DS/II:1318
190) dadak (VII) DS/II:1318
191) dadanak DS/II:1319
192) dağnak (II) (<dağıl-) DS/II:1325
193) dağanak (<dağıl-) DS/II:1322
194) daklaşak DS/II:1332
195) dambıl düdük (<tütek) DS/II:1351
196) dayanak (II) DS/II:1386
197) degek (<değ-) DS/II:1399
198) deh/düdük DS/II:1404
199) depek (I) DS/II:1427
200) dernek (<derin-) DS/VI:4486
201) deşnek (<deşin-) DS/II:1439
202) devrek (II) (<devir-) DS/II:1444
203) dıkak (<tık-) DS/VI:4487
204) dıvrak (I) [dığrak, dıstıvrak, DS/II:1474
dıvraò, dıyrak (I), divrek]
(<dıvırak)
205) dıvrak (III) DS/II:1475
206) dıvrak (IV) DS/II:1475
207) dıvrak yürüyüş DS/II:1475
208) dibek (I) DS/II:1479
(<tög-ek; Gülensoy, 2007, s. 281)
209) dibek (II) DS/II:1479
210) dibek tas DS/II:1479
211) dibelcek (<dibek<tögek) DS/II:1479
212) dibeò DS/II:1479
213) dibeyh DS/II:1479
214) didek DS/VI:4487
475
215) didek [didak (I)] DS/II:1481
216) didekle- [didakla-] DS/II:1481
217) dilli düdük (II) [dili düdük] DS/II:1496
(<tütek)
218) dilli düdük et- DS/II:1496
219) dinek (III) DS/II:1501
220) dinek (IV) DS/II:1501
221) dirnekli (<derin-) DS/II:1519
222) dirnek günü DS/II:1519
223) diyek (<değ-) DS/II:1529
224) dokanaklı (<dokun-) DS/II:1540
225) dokunakla- DS/II:1541
226) domşak (<domuş-) DS/II:1553
227) donak (IV) DS/II:1558
228) döknekli (<dökün-) DS/II:1574
229) dökek DS/II:1572
230) döl yatağı DS/II:1580
231) döndirek [dödürek, döndürek] DS/II:1582
232) dönek (I) DS/II:1583
233) dönek (II) DS/II:1583
234) dönek (III) [dönekle-] DS/II:1583
235) dönek (V) DS/II:1583
236) dönek (VI) DS/II:1583
237) dönek (VII) DS/II:1583
238) dönek (VIII) DS/II:1583
239) dönek başı DS/II:1583
240) dönek yeri DS/II:1583
241) dörek (I) DS/II:1587
242) dörek (II) DS/II:1587
243) döş bıçağı DS/II:1589
244) dövek DS/II:1592
245) dudak (<tut-) DS/II:1595
246) durak (I) DS/II:1604
247) durak (II) DS/II:1604
248) durak (III) DS/II:1604
249) durak (V) DS/II:1604
250) durak (VII) DS/II:1604
251) durak ardı DS/II:1604
252) durak önü DS/II:1604
253) duraksız DS/II:1604
254) duraòlamaò DS/II:1604
255) durdurak DS/II:1605
256) dutak (I) [dutaò] (<tut-) DS/II:1611
257) dutak (III) DS/II:1611
258) dutak (IV) DS/II:1611
259) dutak (V) DS/II:1611
260) dutak (VI) DS/II:1611
261) dutaò (II) (<tut-) DS/II:1611

476
262) dübek [dübeh] (<dibek) DS/II:1616
263) düdeyh (<tüt-) DS/II:1617
264) düdüğe göyüp üfür- DS/II:1617
265) düdük (I) DS/II:1617
(<tüt-ek; Gülensoy, 2007, s. 309)
266) düdük (II) DS/II:1617
267) düdük (III) DS/II:1617
268) düdük (IV) DS/II:1617
269) düdük (V) [düdük kemiği, DS/II:1617
düdüklük]
270) düdük aşısı DS/II:1617
271) düdük avı DS/II:1618
272) düdükle- DS/II:1618
273) düdükleme DS/II:1618
274) düdüklü DS/II:1618
275) düdüklük (II) DS/II:1618
276) dümbüdüdük ol- [dümbüldüdük DS/II:1628
ol-, dümbürdüdük ol-]
277) dümbürdüdük DS/II:1629
278) dümbürdüdük et- DS/II:1629
279) düreyh DS/II:1633
280) dürtek (I) DS/II:1635
281) dürtek (II) DS/II:1635
282) dürtekle- DS/II:1635
283) düş konak ol- DS/II:1639
284) düşnek (<düşün-) DS/II:1639
285) düşek DS/VI:4490
286) düşek (I) DS/II:1638
287) düşek (III) DS/II:1638
288) düşek (IV) DS/II:1638
289) düşüneklü DS/II:1640
290) edek DS/III:1664
291) egek (II) (eğ-) DS/III:1672
292) eğek (I) DS/III:1675
293) eğek (II) DS/III:1676
294) eğinek DS/III:1678
295) eğri pıçak DS/III:1685
296) ekek (II) DS/III:1693
297) el/silek DS/III:1728
298) elberek (<elber-) DS/III:1703
299) emzek (<emiz-) DS/III:1742
300) erek (I) DS/III:1765
301) erek (II) DS/III:1765
302) erek (III) DS/III:1765
303) erekleme DS/III:1765
304) erişek (I) DS/III:1972
305) erişek (II) DS/III:1972
306) esrek (<esir-) DS/III:1786
307) eşnek (I) (<eşin-) DS/III:1795
477
308) etek pıçağı DS/III:1997
309) ettendirek DS/III:1800
310) fırçı bıcağa DS/III:1854
311) filo bıçağı DS/III:1866
312) gaçak [gaçaò] (<kaç-) DS/III:1887
313) ganak (I) (<kan-) DS/III:1908
314) gavşak (I) [gavşaò, gavuşaò] DS/III:1941
(<kavuş-)
315) gayak DS/III:1943
316) gayaò DS/III:1943
317) gaypaò (I) DS/III:1948
318) gaypak (I) [gaypaò (II)] DS/III:1948
(<kayp-)
319) gaypak (II) DS/III:1948
320) gaypak söz DS/III:1948
321) geçek (I) DS/III:1960
322) geçek (IV) DS/III:1961
323) geçek (V) DS/III:1961
324) geçek (VI) DS/III:1961
325) geçek (VII) DS/III:1961
326) geçek geçit DS/III:1961
327) geçek taşı DS/III:1961
328) geğrek (II) (<geğir-) DS/III:1670
329) gelek (I) DS/III:1974
330) gelek (II) DS/III:1974
331) gelek (III) DS/III:1974
332) gelek (IV) DS/III:1974
333) gelek (V) DS/III:1974
334) gelek (VII) DS/III:1974
335) gelek (IX) DS/III:1974
336) gerdirek DS/III:1996
337) gerek (II) DS/III:1997
338) gerek (IV) DS/III:1997
339) gertek DS/III:2006
340) gezek (I) DS/III:2020
341) gezek (III) DS/III:2020
342) gezek (IV) DS/III:2020
343) gezek (V) DS/III:2021
344) gezek (VI) DS/III:2021
345) gezek (VII) DS/III:2021
346) gezek gidimi DS/III:2021
347) gezekçi (I) DS/III:2021
348) gezekçi (II) DS/III:2021
349) gezeklik DS/III:2021
350) gırah (II) DS/III:2051
351) gırdıraklı DS/III:2055
352) gırıdak (<kırıt-) DS/III:2057
353) gısgıvrak DS/III:2062

478
354) gıvrak (I) (<kıvır-) DS/III:2064
355) gıvrak (II) DS/III:2064
356) gıvrak yürü- DS/III:2064
357) gidek (I) DS/III:2073
358) gidek (III) DS/III:2074
359) girek (I) DS/III:2081
360) girek (III) DS/III:2081
361) girek (V) DS/III:2081
362) girgirek DS/III:2083
363) gokak (<kok-) DS/III:2096
364) gomek (<göm-) DS/III:2099
365) gonak (III) [gonaò (III)] DS/III:2100
(<kon-)
366) gonak (I) [gonaò (I)] DS/III:2100
367) gonak (II) [gonaò (II)] DS/III:2100
368) gonakla- DS/III:2100
369) gonaò (IV) DS/III:2100
370) gonaòcı DS/III:2100
371) gonuşaò (<konuş-) DS/VI:4512
372) goyak (II) DS/III:2111
373) göbek (III) (<övek) DS/III:2114
374) göçek (IV) DS/III:2121
375) göçek (V) DS/III:2121
376) göçek (VI) DS/III:2121
377) göçek (VII) DS/III:2121
378) göçengelek DS/III:2021
379) gömek DS/III:2148
380) görek (I) DS/III:2158
381) görek (II) DS/III:2158
382) görek (III) DS/III:2158
383) görek (IV) DS/III:2158
384) görekle- DS/III:2158
385) gusak (II) DS/III:2202
386) güdekçi (I) DS/III:2212
387) haf haf böreği DS/III:2250
388) halısaçağı DS/III:2260
389) halsaçağı DS/III:2261
390) ham şişek DS/III:2269
391) höbek (I) (<öbek) DS/III:2426
(<öv-ek; Gülensoy, 2007, s. 646)
392) höbek (II) (<öv-) DS/III:2426
393) höcürebıcak DS/III:2427
394) ımrek (<imren-) DS/IV:2477
395) iskife bıçağı (<biç-) DS/IV:2558
396) itek (II) DS/IV:2568
397) itek (III) DS/IV:2568
398) idele- (<itele-) DS/IV:2508
(<it-eg+le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
479
399) iteleyip sümele- DS/IV:2568
400) kabarak DS/IV:2582
401) kaçak (I) DS/IV:2587
402) kaçak (II) DS/IV:2587
403) kaçak (III) DS/IV:2587
404) kaçak (IV) DS/IV:2587
405) kaçak (V) DS/IV:2587
406) kaçak (VI) DS/IV:2587
407) kaçak yol DS/IV:2587
408) kÀçok (<kaçak) DS/VI:4530
409) kakak DS/IV:2600
410) kakkabarak DS/VI:4531
411) kanak (V) DS/IV:2916
412) kanak DS/VI:4534
413) kapenk (<kapanak) DS/IV:2633
414) karagucak DS/IV:2645
(<kÿç-ak; Gülensoy, 2007, s. 562)
415) karakucak [karakucak] DS/IV:2648
416) karzınakla- DS/IV:2673
417) kasalak DS/VI:4538
418) katakla- DS/IV:2682
419) katık böreği DS/IV:2683
420) katır yatağı DS/IV:2685
421) katışak DS/IV:2685
422) kavrak (<kavur-) DS/VI:4440
423) kavşak (III) (<kavuş-) DS/IV:2693
424) kavşak (V) DS/IV:2693
425) kavşak (VI) DS/IV:2693
426) kavşak (VII) DS/IV:2693
427) kavşakla- DS/IV:2693
428) kavuşak (I) DS/IV:2695
429) kavuşak (II) DS/IV:2695
430) kayak (I) DS/IV:2697
431) kayak (II) DS/IV:2697
432) kayak (III) DS/IV:2697
433) kayak (IV) DS/IV:2697
434) kayak (V) DS/IV:2697
435) kayaò DS/IV:2697
436) kaydırak DS/IV:2700
437) kaypak (I) DS/VI:4542
438) kaypak (I) [kaypek, kıypak] DS/IV:2706
439) kaypak (II) DS/VI:4542
440) kaypak (II) [kaypek (II)] DS/IV:2706
441) kaypak (III) DS/IV:2706
442) kaytag böreği DS/IV:2709
443) kaytazböreği DS/IV:2710
444) kaznak (<kazın-) DS/IV:2714
445) kazağ (I) DS/IV:2710

480
446) keçek (I) (<geç-) DS/IV:2716
447) keçek (II) DS/IV:2716
448) kelebek (I) DS/IV:2726
(<*kep+el-ek; Gülensoy, 2007, s.
493)
449) kelebek (II) DS/IV:2726
450) kelebek (III) DS/IV:2727
451) kelebek (IV) DS/IV:2727
452) kelebek (V) DS/IV:2727
453) kelebek ağacı DS/IV:2727
454) keltenkesek DS/IV:2737
455) kepelek DS/IV:2746
456) kepenek DS/VI:4547
457) kepenek (I) DS/IV:2746
(<*kap+a-n-ak; Gülensoy, 2007,
s. 497)
458) kepenek (II) [kelepek, kepeneyh, DS/IV:2747
kepenk (IV), köpelek (I)]
(<kelebek)
459) kepenek (III) DS/IV:2747
460) kepenek (VI) DS/IV:2746
461) kepenek (VII) DS/IV:2746
462) keseğ DS/IV:2762
463) kesek [keseyh] DS/IV:2762
464) kezek (II) (<gez-) DS/IV:2781
465) kezekçi (<gez-) DS/IV:2781
466) kıllıyumak DS/IV:2802
467) kımbıçağı DS/IV:2802
468) kınbıçağı DS/IV:2807
469) kınpıçağı DS/VI:4555
470) kırıdak [kırıtak (II), kırışak (III)] DS/IV:2824
471) kısnak (II) (<kısın-) DS/IV:2845
472) kısak (I) DS/IV:2840
473) kısak (II) DS/IV:2840
474) kısak (III) DS/IV:2840
475) kıvrak ol- (<kıvır-) DS/IV:2852
476) kıvrak (I) DS/IV:2852
477) kıvrak (I) DS/VI:4559
478) kıvrak (II) DS/IV:2852
479) kıvrak (II) DS/VI:4559
480) kıvrak (III) DS/IV:2852
481) kıvrak (IV) DS/IV:2852
482) kıvrak (V) DS/IV:2852
483) kıvrak buğday DS/IV:2852
484) kıvrak darı DS/IV:2852
485) kıynak (I) DS/IV:2859
486) kıyak (VI) DS/IV:2855
487) kızak DS/VI:4561
488) kirpi saçağı DS/IV:2882

481
489) kocabıçak DS/IV:2892
490) kokak DS/IV:2905
491) kokar ganak DS/VI:4465
492) konağ DS/IV:2916
493) konağla- DS/IV:2916
494) konak (II) DS/VI:4566
495) konak (II) [konaò] DS/IV:2916
496) konak (III) DS/IV:2916
497) konak (III) DS/VI:4566
498) konak (IV) [konağ (III)] DS/IV:2916
499) konak çek- DS/IV:2916
500) konak sahibi DS/VI:4566
501) konakçı DS/IV:2916
502) konakçı DS/VI:4566
503) konaklan- DS/IV:2916
504) konaklık DS/IV:2916
505) konaklık DS/VI:4566
506) kondurak DS/IV:2917
507) kongurak DS/VI:4567
(<kong+ur-ak; Gülensoy, 2007, s.
538)
508) konuşaklı DS/IV:2920
509) kopak (I) DS/IV:2920
510) kopak (II) DS/IV:2920
511) kopak (III) DS/IV:2920
512) korunak DS/IV:2930
513) köçek (I) DS/IV:2948
(<köç-ek; Gülensoy, 2007, s. 550)
514) köçek (II) DS/IV:2948
515) köçek (III) DS/IV:2948
516) köçekçi [kocekçi] DS/IV:2948
517) kur/atak DS/IV:3006
518) kurak (I) DS/IV:3003
519) kurak (II) DS/IV:3003
520) kurakçı DS/IV:3005
521) kurapatak ! DS/IV:3006
(<karabatak; Eren, 2010, s. 62)
522) kusak (I) DS/IV:3014
523) kusak (II) DS/IV:3014
524) kusaklık DS/IV:3014
525) kusaò [kusag] DS/VI:4575
526) kusek DS/VI:4575
527) kürnek (I) (<küren-) DS/IV:3046
528) kürnek (II) DS/IV:3047
529) kürnek (III) DS/IV:3047
530) maymaşak DS/IV:3143
531) oğlanyatağı DS/V:3270
532) okunak DS/V:3278
533) onak DS/VI:4615
482
534) osturak DS/V:3281
535) otrağ [otrak] (<otur-) DS/V:3296
536) otraklaştır- DS/V:3296
537) oturag (I) DS/V:3297
538) oturag aspası DS/V:3297
539) oturağında ot bit- DS/V:3297
540) oturak DS/V:3299
541) oturak (I) DS/V:3297
542) oturak (II) DS/V:3297
543) oturak (III) DS/V:3297
544) oturak (IV) DS/V:3298
545) oturak (V) DS/V:3298
546) oturak (VI) DS/V:3298
547) oturak (VII) DS/V:3298
548) oturak (VIII) [oturag (II), oturak DS/V:3298
tahtası]
549) oturak (IX) DS/V:3298
550) oturak (X) DS/V:3298
551) oturak (XI) DS/V:3298
552) oturak (XII) DS/V:3298
553) oturak (XIII) DS/V:3298
554) oturak (XIV) [oturaò (I), oturak DS/V:3298
yeri (I), oturak yiri]
555) oturak [oturaò] DS/VI:4618
556) oturak fasulyesi DS/V:3299
557) oturak havası DS/V:3299
558) oturak ol- DS/V:3299
559) oturak tahtası DS/V:3299
560) oturak tÀtası DS/V:3299
561) oturak yeri (I) DS/V:3299
562) oturak yeri [oturaò yeri] DS/VI:4619
563) oturakçı (I) DS/V:3299
564) oturakçı (II) DS/V:3299
565) oturaklaştır- [otraklaştır-] DS/V:3299
566) oturaklı (I) DS/V:3299
567) oturaklı (I) DS/VI:4618
568) oturaklı (II) DS/V:3299
569) oturaklı (II) [oturaòlı] DS/VI:4618
570) oturaò (I) DS/V:3297
571) oturaò (I) DS/VI:4618
572) oturaò (II) DS/V:3297
573) oturaò (II) DS/VI:4618
574) oturaò âlemi DS/VI:4618
575) oturaò cezve DS/VI:4618
576) oturaò Ψlle- DS/V:3297
577) oturaòlı söz DS/VI:4618
578) oyak DS/VI:4619
579) öbek (<öv-) DS/VI:4622

483
580) öğerek (II) DS/V:3317
581) öğrenek DS/V:3319
582) öğürek DS/VI:4624
583) ölçek (I) DS/V:3331
584) ölçek (II) DS/V:3331
585) ölek (I) DS/V:3332
586) örek (I) DS/V:3346
587) örek (III) DS/V:3346
588) örek (IV) DS/V:3346
589) örek (V) DS/V:3346
590) örek (VII) DS/V:3347
591) örek (VIII) DS/V:3346
592) örek (IX) DS/V:3347
593) örek ağacı DS/V:3347
594) örekle- DS/V:3347
595) ötek (II) DS/V:3359
596) ötek (III) DS/V:3359
597) ötek (IV) DS/V:3359
598) ötürek toprak DS/V:3361
599) pala bıçak DS/VI:4635
600) pasak (I) (<bas-) DS/V:3406
601) pıçak [pıçaò, piçek (I)] DS/V:3441
602) pıçaò DS/VI:4647
603) pişek (II) [pişekkal] DS/V:3464
604) puçah (<bıçak) DS/V:3484
605) pusurak DS/V:3493
606) saçak DS/VI:4661
607) saçak (I) DS/V:3510
608) saçak (II) DS/V:3510
609) saçak (IV) DS/V:3510
610) saçak (V) DS/V:3510
611) saçak (VI) DS/V:3510
612) saçak hamuru DS/V:3510
613) saçaklı DS/V:3510
614) saçaklı ağaç DS/VI:4661
615) saçaklık DS/VI:4662
616) saçaklık [sacaklık] DS/V:3510
617) saçböreği (<bür-) DS/V:3510
618) sakanak (I) DS/VI:4665
619) salak (XI) DS/V:3524
620) sançaò DS/VI:4671
621) sapak DS/V:3541
622) sapaò DS/VI:4672
623) sarnak (<sarın-) DS/VI:4674
624) sarak DS/V:3544
625) sarıoturak fasÿlye DS/V:3548
626) satak (I) DS/V:3552
627) sataklı DS/VI:4675

484
628) savrak (I) (<savur-) DS/V:3556
629) savak sav- DS/V:3555
630) savak (I) [savah (I)] DS/VI:4675
631) savak (IV) DS/V:3554
632) savak (V) DS/V:3554
633) savak (X) [savak başı] DS/V:3554
634) savak tahtası DS/V:3555
635) savak taşı DS/VI:4676
636) savakdelen DS/V:3555
637) savakla- (I) DS/V:3555
638) savkıvrak (<kıvır-) DS/V:3556
639) sayak (III) DS/V:3560
640) seldirek DS/VI:4683
641) seldirek (II) DS/V:3576
642) selek (I) DS/V:3577
(<*sel-ek; Gülensoy, 2007, s.
751)
643) semirek DS/V:3582
644) serek (II) DS/VI:4686
645) serek (IV) DS/V:3588
646) serekle- DS/VI:4686
647) serpek DS/V:3592
648) sezek (I) DS/V:3601
649) sezek (II) DS/V:3601
650) sezekçi DS/V:3601
651) sezekle- DS/VI:4689
652) sezekle- [sezikle-] DS/V:3601
653) sığınak (I) DS/V:3605
654) sığınak (II) DS/V:3605
655) sığınak (III) DS/V:3605
656) sınak [sınaò] DS/V:3610
657) sır(ı)tak DS/V:3620
658) sırıdak (<sırıt-) DS/VI:4693
659) sırıdak (<sırıt-) DS/V:3617
660) sıypak ! DS/V:3628
(<kaypak; Eren, 2010, s. 13)
661) sıypak ! DS/VI:4696
(<kaypak; Eren, 2010, s. 13)
662) sızak DS/V:3629
663) sibek (I) [sübek (I)] DS/V:3630
(<*sib-ek; Gülensoy, 2007, s.
778)
664) sibek (I) [sübek] DS/VI:4696
665) sibek (II) DS/VI:4697
666) sibek (II) DS/V:3631
667) sibek (III) DS/V:3631
668) sibek (IV) DS/V:3631
669) silek (I) DS/V:3635
670) siyek (III) DS/V:3652

485
671) sorak (II) DS/V:3667
(<sor-ak; Gülensoy, 2007, s. 800)
672) sorudak (<sorut-) DS/V:3668
673) sorutak DS/VI:4705
674) sovak (II) ! DS/V:3669
(<savak)
(<Eren, 2010, s. 106)
675) sökek DS/V:3677
676) sömek (II) DS/V:3680
(<*söm-ek; Gülensoy, 2007, s.
806)
677) sömek (III) DS/V:3680
678) sömek (IV) DS/V:3680
679) sömek (V) DS/V:3680
680) sömek (VI) DS/V:3680
681) sömek (VII) DS/V:3680
682) sömek (VIII) DS/V:3680
683) sömek burunlu DS/V:3680
684) sönek DS/V:3681
685) su çevreği (<çevir-) DS/V:3689
686) su savağı DS/V:3702
687) su/kes/etek (<et-) DS/V:3692
688) suböreği DS/V:3689
689) suçıknağı (<çıkın-) DS/V:3689
690) sunak (I) [sunaò] DS/V:3697
691) sunak (II) DS/V:3697
692) sünek (I) [sunek] DS/V:3716
693) sünek (II) DS/V:3716
694) sünek (III) DS/V:3716
695) sürek (I) DS/V:3720
696) sürek (I) DS/VI:4715
697) sürek (II) DS/V:3720
698) sürek (II) DS/VI:4715
699) sürek (III) DS/V:3720
700) sürek (IV) DS/V:3720
701) sürek (V) DS/V:3720
702) sürek (VI) DS/V:3720
703) sürek (VII) DS/V:3720
704) sürek (VIII) DS/V:3720
705) sürek malı DS/VI:4715
706) sürekci DS/V:3720
707) sürekçi DS/VI:4715
708) sürekli DS/V:3721
709) sürtek DS/VI:4716
710) sürtek (I) DS/V:3724
711) sürtek (II) DS/V:3724
712) sürtek daşı DS/V:3724
713) süsek DS/VI:4717
714) süzek (I) DS/V:3732
486
715) süzek (II) DS/V:3732
716) süzek (III) DS/V:3732
717) süzek [süzeyò] DS/VI:4718
718) süzek yapması DS/V:3732
719) süzünek DS/V:3733
720) şakkırak DS/V:3739
721) şaş/kalak DS/VI:4723
722) şekerböreği DS/V:3759
723) şiböreği DS/V:3788
724) şişek DS/VI:4730
725) şişek [şişah, şüşek] DS/V:3788
726) şişeyh DS/VI:4731
727) takağ DS/V:3807
728) takaklı DS/V:3807
729) takınak DS/VI:4736
730) tavaböreği (<bürek) DS/V:3847
731) tekebıçağı DS/V:3864
732) terek (I) [tereklik] DS/V:3891
(<der-ek; Gülensoy, 2007, s. 884)
733) terek [tereyh] DS/VI:4755
734) tımbasak DS/V:3915
735) tınsırak DS/V:3918
736) tıñsıraklı DS/V:3918
737) tutnak (<tutun-) DS/V:4002
738) tutak (I) DS/V:3999
739) tutak (I) DS/VI:4777
740) tutak (III) DS/V:4000
741) tutak (III) DS/VI:4777
742) tutak (IV) DS/V:4000
743) tutak (V) DS/V:4000
744) tutak (VIII) DS/V:4000
745) tutak bal DS/V:4000
746) uçak (II) DS/VI:4022
747) uçak (III) DS/VI:4022
748) uçurak (I) DS/VI:4025
749) uyku durak DS/VI:4051
750) üğünek DS/VI:4063
751) üstoturakta ol- DS/VI:4078
752) ütek DS/VI:4799
753) ütek (II) DS/VI:4080
754) ütekle- (<it-) DS/VI:4081
755) varak DS/VI:4092
756) vızdırak DS/VI:4104
757) yalpak (VII) (<yap-) DS/VI:4151
758) yabantezeği DS/VI:4115
(<tez-ek; Gülensoy, 2007, s. 888)
759) yağdırah DS/VI:4810
760) yalpaklan- (<yaltaklan-) DS/VI:4151

487
761) yaltak (I) [yaltakçı] DS/VI:4152
(<yalga-t-ak+çı; Gülensoy, 2007,
s. 1048)
762) yaltak (II) DS/VI:4152
763) yaltaòcı DS/VI:4152
764) yaltaòcılık DS/VI:4152
765) yaltaòçılık DS/VI:4813
766) yaltaòlan-, yaltaklan- DS/VI:4152
767) yamaşak DS/VI:4155
768) yamaşaklık DS/VI:4156
769) yanaşak DS/VI:4161
770) yapak (II) DS/VI:4177
771) yapışak DS/VI:4816
772) yapışak [yapşak] DS/VI:4180
773) yarnak (I) (<yarın-) DS/VI:4190
774) yarnak (II) DS/VI:4191
775) yarnak (III) DS/VI:4191
776) yarnak (IV) DS/VI:4191
777) yarakdişi DS/VI:4182
778) yarımoturak DS/VI:4187
779) yaşarak DS/VI:4198
780) yatağına it- DS/VI:4200
781) yatağında avla- DS/VI:4201
782) yatağını it- DS/VI:4201
783) yatak (I) DS/VI:4201
784) yatak (II) DS/VI:4201
785) yatak (II) DS/VI:4818
786) yatak (III) DS/VI:4201
787) yatak (IV) DS/VI:4201
788) yatak (VI) DS/VI:4201
789) yatak (VII) DS/VI:4201
790) yatak yap- DS/VI:4201
791) yatakcıl DS/VI:4201
792) yatakçıl [yatak delisi] DS/VI:4201
793) yatakla- DS/VI:4201
794) yataklık DS/VI:4201
795) yaylaò, yaylak (<yayıl-) DS/VI:4214
796) yazak DS/VI:4217
797) yedeğine çek- DS/VI:4221
798) yedek (<yet-) DS/VI:4819
799) yedek (I) DS/VI:4221
800) yedek (II) [yedekçe] DS/VI:4222
801) yedek (III) DS/VI:4222
802) yedek (IV) DS/VI:4222
803) yedek (V) DS/VI:4222
804) yedek (VI) DS/VI:4222
805) yedek (VII) DS/VI:4222
806) yedek (VIII) [yedek küreği] DS/VI:4222

488
807) yedek çek- DS/VI:4222
808) yedek tahtası DS/VI:4222
809) yedekçilik DS/VI:4222
810) yedekle- (I) DS/VI:4222
811) yedekle- (II) DS/VI:4222
812) yedekli DS/VI:4222
813) yedeyhçilik DS/VI:4819
814) yelken DS/VI:4237
(<yel+ek+en; Gülensoy, 2007, s.
1114)
815) yelkeni bırak- DS/VI:4238
816) yelkenle- DS/VI:4238
817) yelkenlik DS/VI:4238
818) yelpenek (II) (<yelpi-) DS/VI:4241
819) yetek (I) DS/VI:4258
820) yetek (II) DS/VI:4258
821) yılan bıçağı DS/VI:4266
822) yırtak DS/VI:4276
823) yidek (<yet-) DS/VI:4278
824) yir yatağı DS/VI:4282
825) yitekle- DS/VI:4283
826) yolakla- (II) DS/VI:4291
827) yonak DS/VI:4295
828) yonakla- DS/VI:4295
829) yontak DS/VI:4296
830) yudak (<yut-) DS/VI:4313
831) yumaò, yumak (II) DS/VI:4317
832) yumalak DS/VI:4317
(<yum-al-ak; Gülensoy, 2007, s.
1174)
833) yunak [yunaklık] DS/VI:4827
834) yunak evi DS/VI:4321
835) yunak yumak DS/VI:4827
836) yunakçı DS/VI:4321
837) yunaò, yunak [yunaklık (I), DS/VI:4321
yunaklık, yunnak, yayak, yünek,
yüneklik]
838) yutak DS/VI:4827
839) yuvak (I) DS/VI:4828
(<yuv-ak; Gülensoy, 2007, s.
1185)
840) yuvak (I) DS/VI:4324
841) yuvak (II) (<yığ-) DS/VI:4325
842) yuvak (III) (<yığ-) DS/VI:4325
843) yuvak (IV) (<yığ-) DS/VI:4325
844) yuvak (VI) DS/VI:4325
845) yuvak (VIII) DS/VI:4325
846) yuvak ağacı DS/VI:4325
847) yuvak demiri DS/VI:4324

489
 848) yüneklik (<yun-) DS/VI:4828
849) yüzek DS/VI:4338
850) zaypak (<kayp-) DS/VI:4833
851) zıpak (<zıypak) DS/VI:4375
852) zıypak (<kayp-) DS/VI:4385
853) zıypaklaş- (<kayp-) DS/VI:4385

1.2.9. -Al
İşlek olmayan bir ektir. “Dilimize tarihî devirlerden gelme, Moğolca ile de
ortak olan bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s.145). Dilde olan bazı örnekleri şunlardır:
çatal, çökel, dikel, kural, şaşal, teyel vb.

Ağızlarda da kullanımı azdır.

araç-gereç adı yapar: basal “kütük yarmak için ağaç ve demirden yapılan
çivi”, çekel “demir sıyırgı”, gevel “ağızlık”, kural “silah” gibi.

“çatal” sözcüğü ile birleşik ad yapar: çatal “erkek iç donu”, çatal aşı “bir
çeşit çorba”, çatalca “kalem”, çatalcılık “bir çatı altında birleşmiş birkaç yapı” çatal
pençe “iki avuç” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: karaçökel “sazlık, bataklık”, kesel

“engel”, sarkal “pörsümüş, sarkmış deri”, sökel “humma, ateşli hastalık” vb.

yañal, yanal (I) “1.Kırmızı, pembe, pembeleşmiş” ise, sıfat olarak

kullanılan bir sözcüktür.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-al 1) andaval [andaval palaz] DS/I:218 (42)

(<?andav-al; Gülensoy, 2007, s. 69)
-el 2) basal DS/I:537
3) çatal (I) DS/II:1087
4) çatal (II) DS/II:1087
5) çatal (IV) DS/II:1087
6) çatal araba DS/II:1087
7) çatal aşı [çatalaş, çatal çorba] DS/II:1087
8) çatal ciynak DS/II:1088
9) çatal don DS/II:1088
10) çatal iğne DS/II:1088
11) çatal kapı DS/II:1088

490
 12) çatal kavak [çatal gavak] DS/II:1088
13) çatal matal DS/II:1088
14) çatal öt- DS/II:1088
15) çatal pence DS/II:1088
16) çatal/ağarsak [çatalağısı, DS/II:1087
çatalaksak, çatalansa, çatalasak,
çatalaşık, çatal yarası]
17) çatalağ[ar]sak [çatalasak] DS/II:1087
18) çatalca (I) DS/II:1088
19) çatalca (II) DS/II:1088
20) çatalca (III) DS/II:1088
21) çatalcılık DS/II:1088
22) çatalla- DS/II:1088
23) çekel [çikel] DS/II:1109
24) çökel (I) DS/II:1281
25) çökel (II) DS/II:1281
26) çökel DS/II:1281
27) geçel DS/III:1961
28) gevel DS/III:2008
29) hökel (III) DS/III:2429
(<sökel<#h-<#y-; Gülsevin, 2009,
s. 138)
30) karaçökel DS/IV:2642
31) kesel DS/IV:2763
32) kural DS/IV:3005
33) sarkal DS/V:3549
34) sökel DS/VI:4707
35) sökel DS/V:3677
36) sökellik DS/V:3678
37) tikel (<dik-) DS/V:3932
38) teyel DS/V:3905
(<tev-el; Gülensoy, 2007, s. 887)
39) teyelti (III) DS/V:3906
40) yağal (II) (<yan-) DS/VI:4118
41) yañal, yanal (I) DS/VI:4161
42) yañal, yanal (V) DS/VI:4161

1.2.10. -AlA
Aslında fiil yapan +AlA- ekidir. Ağızlarda bu görevinden uzaklaşıp ad da
yapmıştır. çokala, gömele (II) ve sepele sözcüklerinde kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ala 1) çokala DS/II:1259 (3)

(<Üstünkörü yapılan çardak, ev.)

491
 -ele 2) gömele (II) DS/III:2149
(<Tohum çukuru.)
3) sepele (<serp-) DS/V:3583
(<Değirmenin su deposu.)

1.2.11. -AlAk (<-AlA-k)

Yazı dilinde birkaç sözcükte bulunan kaynaşmış bir yapıdır. Tek heceli
geçişsiz fiillerden ad türetmektedir. “Kelimeye “tekrarlama, art arda, sık sık veya
sürekli yapılma” kavramları katar. (Zülfikar, 2011, s. 56). Genellikle devamlılık,
daimîlik ifade eden adlar yapar. çökelek, yatalak, yapalak vb.

Ağızlarda kullanımı yazı diline göre biraz fazladır.

bitki adı yapar: büğelek (II) “sarmaşık şeklinde yabanî ot.”, kızalak “gelincik
çiçeği”, evelek “2.Mantar.”, sokalak “çimlenmiş ekin”, yumalak “3.Pazı.” vb.

birleşik ad yapar: boyunçakalağı “gerdan”, çöğelek pışlak “lor, çökelek”,

elim elim öpelek “küçük çocukların oynadıkları bir çeşit oyun”, goca gevelek
“dişsiz adam”, katıklı çökelek “peynirle karışık çökelek” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bakalak “boz renkli, tarla kuşu”, çentelek
“değişken hava”, eşelek (II) “tavukların eşelendiği yer”, keselek “ormanda kurumuş
dal ve ağaç parçaları”, tahalak “dikiş iplik makarası” vb.

sıfat yapar: azalak “bol, çok”, bakalak (I) “1.Bekleyici, gözleyici.”, basalak
(I) “ayak basmışlık, gezmişlik”, emelek (II) “henüz memeden kesilmemiş”, kasalak
“onurlu, kendini beğenen”, yumalak “1.Yuvarlak, toparlak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-alak 1) azalak DS/I:434 (58)

-elek 2) bağalaklı (<boğ-) DS/VI:4441
3) bakalak DS/VI:4443
4) bakalak (I) DS/I:490
5) bakalak (II) DS/I:490
6) bakalak ol- DS/I:490
7) basalak (I) DS/I:537
8) basalak (II) DS/I:537
9) batalak (II) DS/I:568
10) boyunçakalağı DS/I:747

492
11) büğelek (II) (<bük) DS/I:813
12) çağala(k) DS/II:1034
(<*çag-alag; Gülensoy, 2007, s.
210)
13) çentelek DS/II:1140
14) çevelek (<çevir-) DS/II:1152
15) çöğelek pışlak (<çök-) DS/II:1278
16) çokelek (<çök-) DS/II:1260
17) çömelek (I) DS/II:1286
18) çömelek (II) DS/II:1286
19) çömelek (IV) DS/II:1286
20) çömelek (V) DS/II:1286
21) çömelek ol- DS/II:1286
22) çövelek (I) DS/II:1298
23) çövelek (II) DS/II:1298
24) dinelek DS/VI:4488
25) dinelek, diñelek DS/II:1501
26) döneleği dön- DS/II:1584
27) dönelek DS/II:1583
28) dutalağı tut- DS/II:1611
29) elim elim öpelek DS/III:1718
30) emelek (I) DS/III:1732
31) emelek (II) DS/III:1732
32) eşelek DS/III:1778
33) eşelek (I) [eşelek haşalak] DS/III:1790
34) eşelek (II) DS/III:1790
35) eşelek (III) DS/III:1790
36) eşelek (IV) DS/III:1790
37) evelek DS/III:1804
38) goca gevelek DS/III:2089
39) işelek (<eşelek) DS/IV:2563
(<eş-elek; Gülensoy, 2007, s.
344)
40) kaçalak DS/IV:2587
41) kasalak DS/IV:2673
42) kasalak DS/VI:4538
43) katıklı çökelek DS/IV:2683
44) keselek DS/IV:2763
45) kızalak DS/IV:2861
46) köpelek (II) (<köp- (III)) DS/IV:2961
47) övelek DS/V:3363
48) savalak DS/V:3555
49) sıçalak DS/V:3602
50) sokalak DS/V:3659
51) tahalak DS/V:3802
52) takalak (X) DS/V:3808
53) tutalak (I) DS/V:4000
54) tutalak (II) DS/V:4000
55) yağalak (<yığ-) DS/VI:4118
493
 56) yatalak (II) DS/VI:4201
57) yumalak DS/VI:4317
58) yumalak DS/VI:4826

1.2.12. -AlGA
Anadolu ağızlarına özgü, sık kullanılmayan kaynaşmış bir yapıdır. “Eren
(TD 637 s. 27) Anadolu ağızlarında ekel- diye bir fiil yoktur, diye itiraz eder.”
(Gülensoy, 2007, s. 325). Bu görüşe göre, ek -AlGA şeklinde dikkate alınmıştır.

Bütün yapımları ad görevlidir.

yer adı yapar: basalga “1.Sık ağaçlık yer.”, batalka “1.Sazlık, bataklık,
çayırlarda küçük bataklık”, biçelge “1.Biçilecek yer.”, ekelge “ekilecek yerler,
tarlalar”, gonalga “göçebelerin çok konduğu yer” vb.

soyut ad yapar: bitelge “1.Fayda, çıkar.”, dutalga “2.Öfke, kin, hiddet.”,

düşelge “ödev”, kanalga “inanç, kanı”, tüşelge “pay” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bitelge “4.Bitki.”, dönelge (I/II) “hortum,

kasırga/ev”, sürelge “sürülmüş tarla”, tutalga (I) “sara hastalığı”, yatalga (I) “yatak
odası” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-alga 1) basalga DS/I:537 (20)

-alka 2) batalka [batalga] DS/I:568
-elge 3) biçelge DS/I:683
4) bitelge DS/I:709
5) dönelge (I) DS/II:1583
6) dönelge (II) DS/II:1583
7) dutalga DS/II:1611
8) düşelge DS/II:1638
9) ekelge DS/III:1693
10) ekelge DS/VI:4494
11) gonalga DS/III:2100
12) kanalga (<kan-) DS/IV:2618
13) konalga DS/VI:4566
14) konalga [konalka] DS/IV:2917
15) sürelge DS/VI:4715
16) tutalga (I) DS/V:4000
17) tutalga (II) DS/V:4000

494
 18) tüşelge (<düş-) DS/VI:4781
19) yatalga (I) DS/VI:4201
20) yatalga (II) DS/VI:4201

1.2.13. -AlIK
Kalıplaşan -AlAk yapısının benzer bir şeklidir. Sadece ağızlarda görülen,
kullanımı sınırlı sayıda olan -AlIk eki, tek heceli fiillerden ad türetir.

Ağızlarda birkaç sıfat hariç ad yapmıştır.

ad yapar: basalık “1.Çukurova çevresine mahsus ılık ve rutubetli bir sis.”,

bulatalık “bataklık”, öfkeli”, geçelik “1.Karşılık, cevap.”, karayatalığ “tifo
hastalığı”, tutalık “sara hastalığı” vb.

sıfat yapar: basalık “2.Bunaltıcı, sıkıcı.”, bitelik “şaşkın, sersem, yorgun”,

dutalıklı “sinirli” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-alığ 1) basalık DS/I:537 (15)

-alık 2) bitelik DS/I:709
-elik 3) bulatalık DS/I:787
4) çekelik [çökelik] DS/II:1110
5) çükelik (<çök) DS/II:1307
6) dutalıklı DS/II:1611
7) düşelik (I) DS/II:1638
8) düşelik (II) DS/II:1638
9) erelik DS/III:1765
10) geçelik DS/III:1961
11) girelik DS/III:2081
12) karayatalığ DS/IV:2655
13) tutalık DS/VI:4777
14) yatalık DS/VI:4818
15) yatalık DS/VI:4201

1.2.14. -Am
Yazı dilinde sık kullanılmayan bir ektir. “-am (-em) eki getirildiği kelimeye
bütünden bir bölüm, ayrıntı kavramları katar.” (Zülfikar, 2011, s. 56) Yazı dilindeki
bazı belirgin kullanımları şunlardır: biçem (ed.), dizem (müz.), dönem (eğ.),
kavram (fel.), kuram ad; tutam ise sıfat olarak kullanılmıştır.

495
 Ağızlarda az kullanılmış, birkaç sıfat haricinde ad yapmıştır.

miktar belirten ad yapar: avkam “insanın iki eli ile hayvanında ağzına
alabildiği miktar”, banam “bir banımlık yemek”, çokam “birden fazla şeyin bir
arada toplanması, küçük topluluk” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: burgam “dönemeç, viraj”, çitem “çöp

sepeti”, kuram (II) “dokuz taşla oynanan çocuk oyunu”, serem “2.Meyve
kurutmaya yarayan üstü açık yer, balkon”, sökem “öksürük” vb. örnekleri vardır.

ikileme sıfatları yapar: boram boram<buram buram “bol bol, aralıksız”,

burgam burgam “kıvrım kıvrım”, ergam burgam “eğri büğrü”, kıvram kıvram
“kıvrım kıvrım” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-am 1) avkam (<avk-) DS/I:386 (29)

-em 2) banam DS/I:516
3) boram boram (<buram DS/I:737
buram)
(<bū+r-am; Gülensoy, 2007, s.
187)
4) burgam burgam (<burk-) DS/I:797
5) burgam DS/VI:4468
6) büzem DS/I:833
7) citem (<çit-) DS/II:986
8) çekem (I) DS/II:1110
9) çekem (II) DS/II:1110
10) çekem (III) DS/II:1110
11) çokam DS/II:1259
12) donam DS/II:1558
13) duram DS/II:1605
14) dutam DS/II:1612
15) ergam burgam DS/VI: 4499
16) gezem DS/III:2021
17) gülem DS/III:2218
18) kabaram DS/IV:2582
19) kıvram kıvram (<kıvır-) DS/VI:4559
20) kuram (I) DS/IV:3005
21) kuram (II) DS/IV:3005
22) serem DS/V:3588
23) sökem DS/V:3678
24) sökem (I) DS/VI:4707

496
 25) sökem (II) DS/VI:4707
26) süremci DS/VI:4715
27) tutam (I) DS/V:4000
28) tutam (II) DS/V:4000
29) tutam (III) DS/V:4000

1.2.15. -AmA
Ağızlarda görülen bir yapıdır. Kullanımı azdır. -mA ad yapma ekinin
başında –a, -e seslerinin türemesiyle oluşan genişlemiş yapıdır.

araç-gereç adı yapar: alama “2.Sert ağaçtan yapılan, üzeri oyma işlemeli ve
gece gezerken taşınan sopa.”, basama “çocuk yürütme arabası”, gereme “arabanın
ipini kısaltmak, sıkıştırmak için bükülen odun”, kezeme<gezeme “merdiven” gibi.

diğer bazı oluşumlar şunlardır: alama “1.El ile tutulup atılabilecek

büyüklükteki taş parçası.”, dizeme “2.Bahçe ve tarla kenarlarındaki parmaklık,
çit.”, doyama “mayalı hamurdan yapılan ve saçta pişirilen bir çeşit börek”, kurama
(II) “1.Ortaklaşa yapılan yemek şöleni.”, öreme “1.Harç koymadan taştan örülen
duvar.” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ama 1) alama DS/I:192 (19)

-eme 2) alama DS/VI:4416
3) avuç alaması DS/I:394
4) basama DS/I:537
5) cizeme (I) (<çiz-) DS/II:991
6) cizeme (II) (<çiz-) DS/II:991
7) çeldireme DS/II:1118
8) çizeme [çizeme (I)] DS/II:1252
9) dizeme DS/II:1530
10) doyama DS/II:1568
11) gabarama (<kabar-) DS/III:1884
12) gereme DS/III:1997
13) gereme kucak DS/III:1998
14) gurama (<kur-) DS/III:2197
15) kabarama DS/IV:2582
16) kezeme (<gez-) DS/IV:2781
17) kurama (II) DS/IV:3005
18) kurama bohçası DS/IV:3005
19) öreme DS/V:3347

497
 1.2.16. -AmAÇ (<-A-mAÇ)
Tek heceli geçişli eylemlerden ad türetir. Kullanımı az olan bir yapıdır. -
mAç ekinin -A sesini alarak genişlemesiyle oluşmuş bir yapıdır. “Ölçünlü dilde,
yalnızca dönemeç, tutamaç sözcüklerinde vardır.” (Eker, 2017, s. 279).

Ağızlarda da kullanımı azdır ve dönemeç anlamı ifade eden buramaç ve

dönümeşli sözcüklerinde görülür.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-amaç 1) buramaç DS/I:794 (6)

(<Yol dönemeci.)
-emeç 2) dönemeç DS/II:1584
(<Köşebaşı, yolun kıvrım yeri,
viraj.)
-emeş 3) dönümeşli DS/II:1586
(<Eğri büğrü, dönemeçli.)
4) gedemeç DS/III:1965
(<Köy evlerinde giriş yeri.)
5) gidemeç DS/III:2074
(<Eşik.)
6) öremeç DS/VI:4628
(<Yuvarlak örülen kolan.)

1.2.17. -AmAK (-A-mAK)

İşlek olmayan bir ek olup, tek heceli fiillere gelerek adlar yapar. “Fiilden
fiil türeten A- ekiyle -mak ad-fiil (mastar) ekinin kaynaşmasından oluşmuş bir
birleşik ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 146). basamak, kaçamak, tutamak yazı dilinde
kullanılan örnekleridir. “Bir işe veya bir yere tahsis, özgü, özgüleme” (Zülfikar,
2012, s. 426) ifade eden adlar yapar. Ağızlarda da kullanımı azdır.

Ağızlarda da oturamak ve oturamaklı sözcüğü hariç tek heceli fiillere gelir.

Sadece oturamaklı (I/II) “ağır, davranışları ölçülü olan/sağlam, oturaklı” sözcüğü
sıfat görevlidir.

yer adı yapar: aşamak (II) “1.Gedik, geçit yeri.”, geçemek “1.Dar geçit,
boğaz. 2.Yol uğrağı.”, gezemek “1.Avlu”, oturamak “1.Sırt” gibi.

tutamak sözcüğü ile birleşik ad yapar: dil tutamağı “dil persengi”,

eldutamağı “rüşvet cinsinden hediye”, yüz tutamağı “1. Teşekkür için verilen
498
armağan, 2. Bir olayın gelişme yönünü etkilemek için öne sürülen, örnek gösterilen
başka bir olay” gibi.

diğer yapımlarından bazıları da şunlardır: açamak “mısır unundan yapılıp

üstüne tereyağı dökülen yemek”, duramah “durma, duruş”, kaçamak “bir çeşit
çoban yemeği”, kazamak “hendek” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-amak 1) açamak DS/I:57 (40)

-amah 2) aşamak (II) DS/I:350
-emek 3) bakamak DS/I:490
4) basamak DS/I:537
5) basamak DS/VI:4447
6) basamak gur- DS/VI:4447
7) daymak (<dayamak) DS/II:1390
8) dil tutamağı DS/II:1498
9) duramah DS/II:1605
10) dutamak (I) DS/II:1612
11) dutamak (II) DS/II:1612
12) dutamak (III) DS/II:1612
13) dutamak (IV) DS/II:1612
14) dutamak (V) DS/II:1612
15) eldutamağı DS/III:1708
16) gaçamak (I) DS/III:1887
17) gaçamak (II) DS/III:1887
18) galkamak (<kalk) DS/III:1902
19) geçemek DS/III:1961
20) gezemek DS/III:2022
21) güdemek (I) DS/III:2212
22) kaçamak DS/IV:2587
23) kalkamak DS/IV:2610
24) kazamak DS/IV:2711
25) kuramak DS/IV:3005
26) masamak (<bas-) DS/IV:3132
27) oturamak (I) DS/V:3299
28) oturamaklı (I) DS/V:3299
29) oturamaklı (II) DS/V:3299
30) tutamak (I) DS/VI:4777
31) tutamak (I) [tutamaò] DS/V:4000
32) tutamak (II) DS/V:4000
33) tutamak (III) DS/V:4000
34) tutamak (IV) DS/V:4001
35) tutamak (VI) DS/V:4001
36) tutamaklı DS/V:4001

499
 37) tutamaklı DS/VI:4778
38) tutamaksız DS/V:4001
39) yüz tutamağı (I) DS/VI:4340
40) yüz tutamağı (II) DS/VI:4340

1.2.18. -AmAn
Ağızlarda birkaç sözcükte kullanılan kalıplaşmış bir yapıdır. -mAn ekinin
genişlemiş hâlidir. Dört sözcükte tespit edilmiştir. geç- ve -ol fiillerine eklenen
kullanımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-aman 1) alamana, alaman DS/I:193 (5)

(<1.Seyrek örgülü balık ağı.
2.Gözleri aynı boyda olan, üç
katlı palamut ve torik ağı.)
-emen 2) geçemen (<göç-) DS/III:1961
(<Göçmen.)
3) geçemenli DS/III:1961
(<Kendinden geçmiş, ağır hasta.)
4) olaman (I) DS/V:3278
(<Bir yaşındayken doğuran
davar.)
5) olaman (II) DS/V:3278
(<Tuzlanmış ve deri tuluma
bastırılmış peynir, çökelek
karışımı.)

1.2.19. -AmAt
Ağızlara özgü kalıplaşmış yapılardan biridir. der-, kes- ve yığ- fiillerine
gelerek sözcük oluşturmuştur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-amat 1) deremet (I) [deramet(II), dermet] DS/II:1432 (7)

(<Hazırlık, sağlama, toplama.)
-emet 2) deremet (II) DS/II:1432
(<Eski elbiseleri onarma.)
3) deremet (III) DS/II:1432
(<Yardım.)
4) deremet (IV) DS/II:1432
(<Yağ, peynir.)

500
 5) deremet et- (II) DS/II:1433
(<Yağ, peynir, lor yapmak.)
6) kesemet DS/IV:4549
(<Anlaşma, söz kesme.)
7) yığamat DS/VI:4264
(<Köy derneğince toplanan para,
salma.)

1.2.20. -AmIk
Ağızlarda birkaç sözcükte görülen bir yapıdır. “Hatipoğlu’na göre (1974, s.
28) bu birleşik bir ektir.” (Eker, 2017, s. 279). Tek heceli fiillere gelir, somut adlar
yapar. Bitki adlarında görülür: acamık<açamık, eremük, kıramık.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-amık 1) acamık (<aç-) DS/I:37 (7)

(<Peygamber çiçeği.)
-emik 2) bozamık (II) DS/I:749
(<Gelip geçici yağmur, bulutlu
hava.)
-emük 3) dutamık DS/II:1612
(<Tutacak şey.)
4) eremik DS/III:1766
(<Cılız kalmış, büyümemiş.)
5) eremük DS/III:1766
(<Ekinlerin içinde sararmış
olanı.)
6) galamık (<kal-) DS/III:1898
(<Çam ağacının kabuğu içinde
biriken tatlı, sulu kısım.)
7) kıramık (II) DS/IV:2816
(<Hamken yeşil, olgunlaşınca
siyah, küçük meyveleri olan
funda.)

1.2.21. -An
Daha çok sıfat-fiil eki olarak bilinen bir ektir. Yazı dilinde ek kalıplaşması
olayı ile yapım eki görevinde de kullanılmıştır. Yazı dilindeki kullanımı ağızlara
oranla daha azdır. Terim yapma özelliği vardır: bilinmeyen (mat.), bölen (mat.),
çarpan (mat.), karabasan (ruh.) kardelen (bit.) tamlayan (dil.), tamlanan (dil.) vb.
Birleşik adlar türetir: ağaçkakan, cankurtaran, kardelen, saçkıran vb. Diğer bazı
türeyen adlar şunlardır: bakan, çağlayan, düzen, kapan, kıran vb.
501
 Ağızlarda sık kullanılan eklerdendir. Çok sayıda birleşik ad ve sıfat
yapmıştır.

araç gereç adı yapar: çırpan (II) “tırpan”, döven (II) “tokmak”, gıran (III)
“ağır taşçı ve işçi çekici, balyoz”, seren (IV) “1.Dokuma aygıtı”, serpen (II) “kuş
avlamakta kullanılan bir çeşit tuzak” vb.

birleşik araç gereç adı yapar: aşsüzen “kevgir”, balçeten “arı kovanı”,
cibkesen “bağ testeresi”, çaputkesen “makas”, fint buran “vida anahtarı, İngiliz
anahtarı” vb.

bitki adı yapar: azan “katır tırnağı, bir çeşit dikenli bitki, çalı.”, cıslaan
“ısırgan otu”, çömelen (II) “kılçıksız bir fasulye”, dobalan (III) “yağmurdan sonra
çıkan ve yenilebilen bir çeşit mantar”, domalan (I) “1.Yerelması” vb.

birleşik bitki adı yapar: acı kokan “kekik otu”, alma erdiren “dikenli, beyaz
bir ot”, gelingüldüren “portakalgillerden güzel kokulu bir ağaç”, hapkesen “sancı
geçirmek için kullanılan acı bir ot”, yerebatan “havuç” vb.

çiçek adı yapar: çanak çatlatan “gelincik çiçeği”, danakıran “ilkbaharda

biten sarı çiçekli bir bitki, çiğdem”, halıdokuyan çiçeği “bir çeşit çiçek”, yerebaòan,
yerebakan (II) “küpeçiçeği gibi, baş aşağı çiçek açan bir çeşit kır çiçeği”, yılan
çiçeği “1.Kokusuz, çiçekleri karanfile benzeyen pembe renkli bir saksı çiçeği.” vb.

birleşik meyve adı yapar: aptal öldüren “küçük, yeşil renkli bir çeşit yaban
alıcı”, köledoyuran (I) “iri ve yuvarlak taneli, koyu renkli üzüm”, sakalçürüten “bir
çeşit sulu şeftali”, sakalıslayan “çok tatlı bir çeşit sulu armut”, yΨddiveren
“çekirdekli dut” vb.

hayvan adı yapar: çarpan (I) “sırtı dikenli, büyükleri sarı, kırmızı ve
küçükleri siyah renkte olan, çarptığında eli ayağı kanatan iskorpit cinsinden bir
balık”, furlayan “çekirge”, sokan “iskorpit”, dönen “üç yaşını bitirip dört yaşına
basan tay, sığır”, üren “köpek” vb.

birleşik hayvan adı yapar: çamaçakan “ağaçkakan”, burunkapan

“bukalemun”, dağbakan “deve”, dana kaldıran “1.Kuzgun. 2.Akbaba”, zindandelen
“iri palamut balığı” vb.

502
 hastalık adı yapar: çekilen “grip hastalığı”, çömelen (I) “tavukları kötürüm
yapan hastalık”, domalan (V) “mısırlara dadanan ve yumurcak da denilen bir
hastalık”, düren (I) “1.Taze ekinlerin ve asmaların yapraklarını sarartıp, kurutan bir
hastalık.”, kurudan (II) “verem hastalığı” vb.

birleşik hastalık adı yapar: arpakıran “arpaya zarar veren bir hastalık”,
etyaran “daha çok parmaklarda olan bir çeşit çıban, dolama”, malkıran “hayvan
vebası”, ordubozan (II) “varis hastalığı”, yelyudan (I) “bir at hastalığı” vb.

yer adı yapar: at uçuran “dağların sarp, çok dik yerleri”, batan (III) “dağ
geçidi”, göveren (I) “sebze ekilen yer”, sakalkapan “işlek yer, dört yol ağzı”, seren
“meyve, sebze, tarhana vb. kurutmaya yarayan geniş ve üstü açık balkon” vb.

yiyecek adı yapar: bekeden “kalın yufka şeklinde hamurdan pişirilen yemek,
köfter”, suyakaçan “hamur çorbası”, saçkıran (II) “saç üstünde pişirilen kalın, yağlı
yufka ekmek”, sakalaçarpan “hamur ile mercimek karıştırılarak yapılan yemek”,
tezpişen “bir çeşit hamur tatlısı” vb.

zaman adı yapar: bozaran “1.Ağustos. 2.Haziran”, camuskıran “yirmi

nisan”, dönen gün “geçmiş gün”, gülen “mayıs ayı”, kırçan ayı “1.Nisan ayı.” vb.

“Meslek icracısı adları” (Şen, 2009, s. 173) yapar: acu bakan “falcı”,
celekesen “hırsız”, güden (I) “çoban, sığırtmaç”, kazanağardan “kalaycı”, kolkıran
“dolandırıcı, düzmeci” vb.

birleşik yağmur adı yapar: ahmah hölüden “ince ve sürekli yağan yağmur”,
aptal ıslatan “inceden yağan yağmur, ahmak ıslatan”, çoban kurtaran “birdenbire
yağmaya başlayan yağmur”, kadıkaçıran “birkaç gün süren yağmur”, keçedelen
“ince ve sürekli yağan yağmur” vb.

renk adı yapar: beyazgelen “az beyaz, beyazca”, kızılgelen “az kızıl, kızılca,
kızıl gibi”, morgelen “morca, mor gibi”, sarıgelen “sarımsı”, yeşilgelen “yeşilimsi”
vb.

kar ve dolu adı yapar: büzen “tane tane yağan kar”, danabüzen “dolu”,
otkabartan “küçük taneli dolu”, sıçandişi (I) “küçük, ince kar”, yaz getiren “dolu”,
vb.

503
 rüzgâr adı yapar: ağaç kabardan “ılık bahar rüzgarı”, çanak kurutan “sıcak
eserek ekinlere dokunan rüzgar”, dalkıran “çok şiddetli esen rüzgar”, demir saptıran
“batı rüzgarı”, domuz çökelten “kuzeyden, kuzey doğudan esen çok soğuk rüzgar”
vb.

yansıma kökenli fiilleri ad yapar: fışıldayan “maytap”, fışkıran “bir çeşit av

ördeği”, furlayan<fırlayan “çekirge”, şaklayan “çok ilgi çekici konuşan”, zırlayan
“tez ağlayan” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: atılan “çavlan, şelale”, çapan “alkış, el

çırpma”, eşek buyduran “kış güneşi”, göçen “çingene”, kazanağardan “kalaycı”,
yerbasan “silindir”, yeryaran “bir çeşit mantar” vb.

sıfat yapar: çelen (VI) “yakışıklı”, çırpan (V) “kavgacı, geçimsiz”, dişleyen
“büyük dişli”, ıldıran “ılık, sıcak” yatan (I) “uz, eli yatkın”, yıktıran “kötü kadın”
vb.

birleşik sıfat yapar: arbatan “1.Arsız, hayasız. 2.Obur. 3.Tutumsuz,

batakçı.”, arıkıran (II) “geveze, gürültücü”, ayran ağızlı “boşboğaz, geveze”,
bolatan “kendisine ait şeyleri büyüterek söyleyen”, çivi süren “iş bozan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-an 1) acı kokan DS/I:49 (941)

-en 2) açu bakan DS/I:61
3) adam aldatan kuşu DS/I:63
4) ağaç delen DS/I:80
5) ağaç kabardan DS/I:80
6) ağaç kabartan DS/I:80
7) ağardanlıò DS/I:82
8) ağlayan DS/I:102
9) ağyatan DS/I:116
10) ahmağısladan DS/VI:4412
11) ahmak hölüden [ahmak DS/I:132
yaşartan]
12) akan (I) DS/I:138
13) akbakan DS/I:140
14) akboğan DS/I:142
15) akçalıbasan DS/I:146
16) akdoğan DS/I:148
17) akgötüren DS/I:149

504
18) alagiren DS/I:187
19) alan talan DS/I:196
20) alan talan et- DS/I:196
21) alay bozan DS/I:203
22) almaerdiren DS/I:227
23) altı gıran arpa DS/I:230
24) altıgıran DS/VI:4418
25) apan sapan DS/I:283
26) aptal ıslatan DS/I:291
27) aptal öldüren DS/I:291
28) ar/satan DS/I:332
29) arabulan DS/I:292
30) araşan DS/I:300
31) arbadan (<bat-) DS/I:301
32) arbatan DS/I:301
33) arıkıran (II) DS/I:317
34) arka basan DS/VI:4425
35) arpa bölen DS/I:330
36) arpa kıran DS/I:330
37) artan sırtan DS/VI:4426
38) artaşan DS/I:334
39) aryan (<ayran) DS/I:338
40) aşsüzen DS/I:362
41) at uçuran DS/I:373
42) atanlaş- DS/I:366
43) atasağan DS/I:366
44) atılan DS/I:369
45) avanak ıslatan DS/I:375
46) ayaz almayan DS/VI:4435
47) ayı boğan DS/I:416
48) ayran DS/I:429
([<*ayır-<adır-]-an); Gülensoy,
2007, s. 95)
49) ayran ağızlı DS/I:429
50) ayran aşı DS/I:429
51) ayran böreği DS/I:429
52) ayran geven DS/I:429
53) ayran gönüllü DS/I:429
54) ayran göñüllü DS/VI:4437
55) ayran kesen DS/I:430
56) ayran kovanı DS/I:430
57) ayrancı DS/I:429
58) ayranı kabar- DS/I:430
59) ayranı olma- DS/VI:4437
60) ayranlığı kabar- DS/I:429
61) ayranlığı şiş- DS/VI:4437
62) ayranlık DS/I:430
63) ayrannığı gabar- DS/VI:4437

505
64) ayransız DS/I:430
65) aytılıñan DS/I:432
66) azan DS/I:435
67) azanlat- [azannat-] DS/I:435
68) azanna- DS/I:435
69) azañna- (I) DS/VI:4438
70) azañna- (II) DS/VI:4438
71) azannat- DS/I:435
72) bacak çekiştiren (I) DS/VI:4440
73) bacak çekiştiren (II) DS/VI:4440
74) bağırköpen DS/I:479
75) bahtabakan DS/I:488
76) balaran DS/I:499
77) balçeten DS/I:501
78) balık gıran DS/I:505
79) banakıran ! DS/I:516
(<danakıran; Eren, 2010, s. 60)
80) barmak yutan DS/I:535
81) bastanbak (<basıt-) DS/I:546
82) bastancak (<basıt-) DS/I:546
83) basancak DS/I:537
84) basancı DS/I:538
85) basangaç DS/I:538
86) basdıran [bastıran (I)] DS/I:538
87) bastıran (II) DS/I:547
88) başalan DS/I:552
89) başdutan (<tut-) DS/I:556
90) başkoçanı DS/I:561
(<koç-an; Gülensoy, 2007, s.
530)
91) batan (I) DS/I:569
92) batan (II) DS/I:569
93) batan (III) DS/I:569
94) batan (IV) DS/I:569
95) batancı DS/I:569
96) bayrak çeken DS/I:583
97) bek/eden DS/I:601
98) belibeciren (<becer-) DS/I:617
99) bere süren DS/I:633
100) beslek kaçıran DS/I:640
101) beyaz gelen DS/I:647
102) boğaz alan DS/I:727
103) boğaz çalan DS/I:727
104) bolatan DS/I:734
105) bostan bozan DS/I:742
106) boyunburan DS/I:747
107) bozancalık [bozancılık] DS/I:749
108) bozaran DS/I:749
109) bozdığan armudu [bozdoğan] DS/I:750
506
110) börtliyen DS/I:770
111) bulgarı düzeni DS/I:788
112) bulğur düzeni DS/I:789
113) buran (II) DS/I:794
114) burunkapan DS/I:803
115) büzen DS/I:833
116) bΨlbağlayan DS/I:606
117) camuskıran DS/II:854
118) cele kesen DS/II:877
119) cılan (<yılan) DS/II:907
120) cırtabozan DS/II:937
121) cırtladan DS/II:939
122) cıslaan DS/II:941
123) cibkesen DS/II:956
124) cipkesen DS/II:983
125) civdıran DS/II:988
126) culduz uçhan (<yıldız uçan) DS/II:1012
127) çapan (I) (<çarp-) DS/II:1072
128) çağa bogan DS/II:1034
129) çakan DS/II:1042
130) çalbuzan DS/II:1050
131) çalıbasan DS/II:1054
132) çalıkoparan DS/II:1055
133) çamaçakan [çamdelen] DS/II:1063
134) çanak çatlatan [çanak kıran, DS/II:1067
çank çatlatan]
135) çanak kurutan DS/II:1067
136) çaputkesen DS/VI:4478
137) çarpan (I) DS/II:1083
138) çarpan (II) DS/II:1083
139) çarpan (III) DS/II:1083
140) çarpan (IV) DS/II:1083
141) çarpan çal- DS/II:1083
142) çataneş DS/II:1088
143) çekilen DS/II:1113
144) çekme kapan DS/II:1115
145) çelen (III) DS/II:1120
146) çelen (IV) DS/II:1120
147) çelen (V) DS/II:1120
148) çelen (VI) DS/II:1120
149) çelen (VII) DS/II:1120
150) çeleñ çevir- DS/II:1120
151) çerken [çergen] DS/II:1146
152) çeten (I) [citen (I), çıten (I), DS/II:1149
çiten (I)]
153) çeten (V) DS/II:1150
154) çevre çelen [çevre gelen] DS/II:1154
155) çımkıştıran DS/II:1178

507
156) çırpan (II) DS/II:1189
157) çırpan (III) DS/II:1189
158) çırpan (IV) DS/II:1189
159) çırpan (VI) DS/II:1189
160) çırtan DS/II:1190
161) çırtanlık DS/II:1190
162) çingen kaçıran DS/II:1227
163) çipkesen DS/II:1234
164) çiten (I) DS/II:1242
(<çit-en; Gülensoy, 2007, s.
245)
165) çiten (II) DS/II:1242
166) çiten (III) DS/II:1242
167) çiten (IV) DS/II:1242
168) çitenlik DS/II:1242
169) çivi süren DS/II:1247
170) çoban çokeren [çoban DS/II:1254
çökeren]
171) çoban çökerden [çoban DS/II:1254
çökeren, çoban çökerten (I)]
172) çoban kaçıran DS/II:1254
173) çoban kalgıdan [çoban DS/II:1255
galgıdan]
174) çoban kurtaran DS/II:1255
175) çobaneli yalayan DS/II:1254
176) çoğurten DS/II:1258
177) çorba çöpleyen DS/II:1271
178) çöğen (I) [çöğen (II, cöven] DS/II:1279
(<çök-)
179) çöğen (II) (<çöv-) DS/II:1279
180) çökeren DS/II:1281
181) çömelen (I) DS/II:1286
182) çömelen (II) DS/II:1286
183) çömelen (III) DS/II:1286
184) çömelen ol- DS/II:1286
185) çömen (II) DS/II:1286
186) çömlek çatlatan DS/II:1287
187) çömülden DS/II:1288
188) çörten (I) [çörten, cortan, DS/II:1293
çöğerten]
189) çöven (I) (<çöv-) DS/II:1298
190) çülliyen DS/II:1308
191) daban kesen DS/II:1314
192) dabbasan DS/II:1315
193) dağbakan DS/II:1323
194) dağda gezen DS/II:1324
195) dalgıran DS/II:1344
196) dalkıran DS/II:1345
197) dallayan DS/II:1346

508
198) dama giren DS/II:1348
199) damaşan DS/II:1350
200) damdam/adan DS/II:1351
201) danabağırdan DS/II:1355
202) danaböğürten DS/II:1355
203) danabuyduran DS/II:1355
204) danabüzen DS/II:1355
205) danadöğen DS/II:1356
206) danakaldıran DS/II:1356
207) danakıran (II) [danagıran (II)] DS/II:1356
208) danakıran (III) DS/II:1356
209) dañgıl düzen DS/II:1359
210) dardağan ol- (<dardağıl-) DS/II:1369
211) dardağan (II) [dardoğan] DS/II:1369
212) daş döven DS/II:1376
213) daş döven DS/VI:4484
214) dazgıran DS/II:1390
215) demeteken DS/II:1416
216) demiralan DS/II:1417
217) demirbozan DS/II:1417
218) demirkoparan DS/II:1418
219) demirsaptıran DS/II:1418
220) dengil düzen DS/II:1423
221) denli düzenli DS/II:1425
222) destebasan DS/II:1436
223) desteçürüden DS/II:1436
224) deveçökerten [deveçökerden, DS/II:1440
deve çöküden]
225) dil buran DS/VI:4488
226) dilburan DS/II:1491
227) dilkanatan [dilkanadan] DS/II:1495
228) dilkiboğan DS/II:1495
229) dinnendiren (I) DS/II:1509
230) dinnendiren (II) DS/II:1509
231) dişkıran şekeri DS/II:1524
232) dişleyen DS/II:1525
233) dobalan (III) (<domal-) DS/II:1533
234) doğrama tökdüren DS/II:1537
235) domalan (I) DS/II:1549
236) domalan (II) DS/II:1549
237) domalan (IV) DS/II:1549
238) domalan (V) DS/II:1549
239) domalan (VI) DS/II:1549
240) domuz çökelten [domuz DS/II:1555
çömelden, domuz çökerden,
domuz çömelten, doñuz
çömelden]
241) domuz dikeni DS/II:1556
242) donuz batıran DS/II:1562
509
243) donuz kıran DS/II:1562
244) dorum bağırdan DS/II:1566
245) döen (<döv-) DS/II:1569
246) döğen sırtı DS/II:1570
247) döğen yıldızı DS/II:1570
248) döğensilik DS/II:1570
249) dönen DS/II:1584
250) dönen gün DS/II:1584
251) döneyen DS/II:1585
252) dördülü düzen DS/II:1587
253) dört giden DS/II:1588
254) döven (I) DS/II:1592
255) döven (II) DS/II:1592
256) döven otu DS/II:1592
257) durlan (<durul-) DS/II:1605
258) duran (I) DS/II:1605
259) duran (II) DS/II:1605
260) duvan (I) (<doğan) DS/II:1614
(<tog-an; Gülensoy, 2007, s.
292)
261) duza tüküren DS/II:1615
262) düden (I) [döden (I), düden, DS/II:1616
dÿden]
(<tüt-en; Gülensoy, 2007, s.
309)
263) düden (II) DS/II:1617
264) düden (III) DS/II:1617
265) düğen (I) (<döv-) DS/II:1620
266) düğen (III) DS/II:1620
267) düğenci DS/II:1620
268) düğencilik DS/II:1620
269) düğensilik [düvendürüz, DS/II:1620
düvenselik, düvensırtı,
düvensür, düvensürü,
düvensürük]
270) düren (I) DS/II:1633
271) düren (II) DS/II:1633
272) düven (I) [düğen (II), düven DS/II:1641
(II), düyen (II)]
273) düven (II) DS/II:1641
274) düven dişi DS/II:1641
275) düven eşeği DS/II:1641
276) düven kaşı DS/II:1641
277) düven kayarla- DS/II:1641
278) düven yıldızı DS/II:1620
279) düvençere DS/II:1641
280) düvençere DS/II:1641

510
281) düvenselik [düvensalık, DS/II:1641
düvensele, düvensırıt, düvensil,
düvensilik, düvensir]
282) düvensi DS/II:1641
283) düzen (I) DS/VI:4491
284) düzen (I) [düzen takan] DS/II:1644
285) düzen (II) DS/II:1644
286) düzen (II) DS/VI:4491
287) düzen (IV) DS/II:1644
288) düzeñ (V) [düzenki] DS/II:1644
289) düzen (VI) DS/II:1644
290) düzen (VII) DS/II:1644
291) düzen (IX) DS/II:1644
292) düzen (X) DS/II:1644
293) düzen (XI) DS/II:1644
294) düzen ağacı DS/II:1644
295) düzen hakkı DS/II:1645
296) düzen ipi DS/II:1645
297) düzen takan DS/II:1645
298) düzen takıt DS/II:1645
299) düzen tut- (I) DS/II:1645
300) düzen tut- (II) DS/II:1645
301) düzen tut- (III) DS/II:1645
302) düzen tut- (IV) DS/II:1645
303) düzen tutma DS/II:1646
304) düzen ver- DS/II:1645
305) düzen verme DS/II:1646
306) düzenci DS/II:1645
307) düzeni yerinde ol- DS/II:1645
308) düzenli DS/II:1645
309) düzenlik DS/II:1645
310) düzenne- [düzennemeyh] DS/II:1645
311) düzenni DS/II:1646
312) ebeyılanı (I) DS/III:1656
313) ebeyılanı (II) DS/III:1656
314) eğen (I) DS/III:1676
315) eğen (II) DS/III:1676
316) eğen (III) DS/III:1676
317) elduran DS/III:1708
318) eldüren DS/III:1709
319) elgurtaran DS/III:1714
320) elkurtaran DS/III:1719
321) elöpen [elepen] DS/III:1726
322) elyaran DS/III:1729
323) emen (I) DS/III:1733
324) eptespozan (<abtestbozan) DS/III:1764
325) erdegen DS/III:1764
326) eren (I) DS/III:1766

511
327) eren (III) DS/III:1766
328) eren (VI) DS/III:1766
329) erikdeğdiren DS/III:1769
330) erkurtaran DS/III:1775
331) eryeten (I) DS/III:1778
332) eryeten (II) DS/III:1778
333) esiren (II) DS/III:1782
334) esirten (I) DS/III:1783
335) esirten (II) DS/III:1783
336) eşek buyduran DS/III:1789
337) eşek öldüren güneş [eşek DS/III:1789
öldüren]
338) etyaran DS/III:1800
339) evcikıran DS/III:1801
340) fışıldayan DS/III:1860
341) fışkıran DS/III:1860
342) filiz kıran DS/III:1866
343) fint buran DS/III:1868
344) furlayan (<fır) DS/III:1879
345) gabran (II) (<kabar-) DS/III:1886
346) galkan (I) DS/III:1902
347) gaò doğan (I) DS/III:1894
348) gaò doğan (II) DS/III:1894
349) gapan (<kap-) DS/III:1916
350) garabasan DS/III:1814
351) gardelen DS/III:1922
352) garipöldüren DS/VI:4509
353) gayıran DS/III:1946
354) gayış gıran DS/III:1946
355) gazan delen DS/III:1953
356) gelengi [gelenki] DS/III:1975
357) gelenvaran DS/III:1975
358) gelin aldatan DS/III:1978
359) gelinboğan [gelin öldüren] DS/III:1979
360) gelingüldüren DS/III:1980
361) gelinöldüren arı DS/III:1981
362) gendu gelen DS/III:1990
363) geren (II) [gerengi, gerengilik, DS/III:1998
gerenlik (I), gerense]
364) gerenle- (I) [gereñlenmeg] DS/III:1999
365) gerenle- (II) DS/III:1999
366) geriz sıçan DS/III:2003
367) gevriyen DS/III:2014
368) gezen (II) DS/III:2022
369) gezen (III) DS/III:2022
370) gıniyan (<kına-) DS/VI:4511
371) gıran (I) DS/III:2052
372) gıran (III) DS/III:2052

512
373) gıran (IV) DS/III:2052
374) gıran gir- DS/III:2053
375) gırannık [gıranlık] DS/III:2053
376) gırık düzen DS/III:2057
377) gızan (II) [gızansak] DS/III:2069
378) gızañ köpeği DS/III:2070
379) gızana gel- [gızañlamak, gızan DS/III:2069
ol-, gızansa-]
380) gızanda ol- DS/III:2069
381) giden (I) DS/III:2074
382) giden (II) DS/III:2074
383) giren (I) [giran, giren hava, DS/III:2081
girenik, girenli, girenlik (I),
girenni]
384) girenlen- [girenle-, girenne-] DS/III:2082
385) girennik DS/III:2082
386) goçan DS/III:2090
(<koç-an; Gülensoy, 2007, s.
530)
387) gonan (<kon-) DS/III:2100
388) goròan (<kork-) DS/III:2104
389) goyin emen DS/III:2111
390) göcen gelek DS/III:2120
391) göçen DS/III:2121
392) göğe çıkan DS/III:2127
393) gök keç(i)emen DS/III:2138
394) göre/göçen DS/III:2158
395) göveren (I) DS/III:2169
396) göveren (II) DS/III:2169
397) göy geç/emen (<keçi) DS/III:2171
398) göz alan DS/VI:4513
399) gözaçan DS/III:2175
400) gözüğen DS/III:2184
401) gune tapan DS/III:2196
402) gup düşen DS/III:2197
403) guran (<kur-) DS/III:2197
404) gübür kaldıran DS/III:2207
405) güden (I) DS/III:2212
406) güden (III) DS/III:2212
407) güden (IV) DS/III:2212
408) gülen DS/VI:4514
409) güneküsen DS/III:2227
410) güneş yılanı DS/III:2228
411) güpdüşen (I) DS/III:2233
412) güpdüşen (II) DS/III:2233
413) gürpdüşen DS/III:2237
414) hacıbakan DS/III:2248
415) hakkakan DS/III:2254
416) halıdokuyan DS/III:2260
513
417) hamur kesen DS/III:2270
418) hap kaldıran DS/III:2280
419) hap kapan (I) DS/III:2280
420) hap kapan (II) DS/III:2280
421) hap tutan DS/III:2281
422) hap yutan [hap götüren] DS/III:2281
423) hap[p]an (<kap-) DS/III:2281
424) hapan (III) DS/III:2277
(<kap-an; Gülensoy, 2007, s.
404)
425) hapkesen DS/III:2280
426) hardal geven DS/III:2287
427) harp kokan sırığı DS/III:2294
428) harphapan (<kap-) DS/III:2294
429) hartkakan DS/III:2296
430) hatgagan (<kak-) DS/III:2305
431) havut delen DS/III:2314
432) hepçeken DS/III:2341
433) hıyar kesen DS/III:2381
434) hızan (I) DS/III:2382
(<kız-an; Gülensoy, 2007, s.
523)
435) hızan (III) DS/III:2382
436) hızana gel- [hizana gel-] DS/III:2382
437) hopluyan DS/III:2406
438) horan (II) DS/III:2408
(<or-; Gülsevin, 2009, s. 135)
439) hoşveren DS/III:2417
440) ıldıran (<ılı-) DS/IV:2466
441) ılık çeken DS/IV:2472
442) ısran (<ısır-) DS/IV:2494
443) ısıran [ısgıran, ıskaran, ıskıran, DS/IV:2491
ısran, ihsiran, ikseren, insaran,
isiran, iskıran, istıran, iyseran,
iysıran]
444) ilÀn burçağı DS/IV:2518
(<?*yıl-Àn; Gülensoy, 2007, s.
1138)
445) ilan purçalar DS/IV:2519
446) ilancık DS/IV:2518
447) ilancıò DS/IV:2518
448) ilandili (I) [ilan sarımsağı] DS/IV:2518
449) ilandili (II) DS/IV:2519
450) ilankaç [ilÀkavığı] DS/IV:2519
451) ilanpurçalaı DS/IV:2519
452) ilik çeken DS/IV:2525
453) ilk çeken DS/IV:2530
454) incedalan DS/VI:4526
455) incir üzüm olduran DS/IV:2540

514
456) isbatan DS/IV:2555
457) isbitren [isbitiren, isboturan] DS/IV:2555
458) iş bitiren DS/IV:2562
459) it güden DS/IV:2569
460) it sızlatan DS/IV:2571
461) iyi gelen DS/IV:2575
462) kaba gelen DS/IV:2578
463) kabaran (I) DS/IV:2582
464) kabaran (II) DS/IV:2582
465) kadı kaçıran DS/IV:2591
466) kadıboğan DS/IV:2591
467) kaflanan DS/IV:2593
468) kalkan DS/VI:4533
469) kamkırana çevir- [kankıran ol-] DS/IV:2626
470) kan kurutan DS/IV:2626
471) kapan (I) DS/VI:4434
472) kapan (I) DS/IV:2631
473) kapan (II) DS/IV:2631
474) kapan (II) DS/IV:4535
475) kapan (III) DS/IV:2631
476) kapan (III) DS/VI:4535
477) kapan (IV) DS/IV:2631
478) kapan/av DS/IV:2631
479) kapança DS/VI:4535
480) kapışan git- DS/IV:2634
481) kaplanboğan DS/IV:2635
482) kar geyen DS/IV:2660
483) kara giren DS/IV:2644
484) karadüzen (I) DS/IV:2643
485) karadüzen (II) DS/IV:2643
486) karadüzen (III) DS/IV:2643
487) karakaçan DS/IV:2646
488) karakaçan köpeği DS/IV:2646
489) karakıran DS/IV:2647
490) karga büken DS/IV:2659
491) karıgezdiren DS/IV:2662
492) karyeyen [karyiyen] DS/IV:2673
493) kasan (II) DS/IV:2674
494) katıgelen DS/IV:2683
495) kattıgelen DS/IV:2686
496) kayran (II) (<kayır-) DS/IV:2708
497) kayan (II) DS/IV:2697
498) kayancak DS/VI:4541
499) kayış kıran DS/IV:2702
500) kazanağardan DS/VI:4543
501) keçemen <(keçi emen) DS/VI:4544
502) keçemen [keçiemen] DS/IV:2716

515
503) keçedelen [keçeçürüten, DS/IV:2716
geçegeçiren]
504) keçiemen DS/VI:4544
505) kedibogÀn DS/IV:2719
506) kehden bakan DS/IV:2723
507) kelyazan DS/IV:2737
508) kendi biten DS/IV:2742
509) kendir kesen DS/IV:2743
510) kepçöken DS/IV:2745
511) kepdüşen (I) DS/IV:2745
512) kepdüşen (II) DS/IV:2745
513) kertik gelen DS/IV:2758
514) kervankıran DS/VI:4549
515) kese gelen DS/IV:2761
516) kesenkes DS/IV:2763
517) keşan (III) DS/IV:2771
(<keş-an; Gülensoy, 2007, s.
504)
518) keşanla- DS/IV:2771
519) kevrangıran DS/VI:4552
520) kılan (IV) DS/IV:2794
521) kılan (V) DS/IV:2794
522) kılyılanı DS/IV:2802
523) kınan (<kın- (I)) DS/IV:2806
524) kıran (II) DS/IV:2817
525) kıran (IV) DS/IV:2817
526) kıran (V) DS/IV:2817
527) kıran (VI) DS/IV:2817
528) kıran yıldızı DS/IV:2817
529) kıranbığ DS/IV:2817
530) kıranlık (I) DS/IV:2817
531) kıranlık (I) DS/VI:4556
532) kıranlık (II) DS/IV:2817
533) kıranlık (III) DS/IV:2817
534) kırçan (I) (<kırç- (II)) DS/IV:2819
535) kırçan (II) DS/IV:2819
536) kırçan (III) DS/IV:2819
537) kırçan (IV) DS/IV:2819
538) kırçan (V) DS/IV:2819
539) kırçan (VI) DS/IV:2819
540) kırçan (VII) DS/IV:2819
541) kırçan ayı (I) DS/IV:2820
542) kırçan ayı (II) DS/IV:2820
543) kırçanlan- DS/IV:2820
544) kırçannan- DS/IV:2820
545) kırık düzen DS/IV:2825
546) kırık düzen DS/VI:4557
547) kırk kıran DS/IV:2831
548) kız kapan DS/IV:2869
516
549) kız kızan DS/IV:2869
550) kızan (II) DS/IV:2862
(<kız-an; Gülensoy, 2007, s.
523)
551) kızan (III) DS/IV:2862
552) kızan (V) DS/IV:2862
553) kızan (VI) DS/IV:2862
554) kızan ol- DS/VI:4561
555) kızana gel- DS/IV:2862
556) kızansak DS/IV:2862
557) kızıl gelen DS/IV:2866
558) kızıl geren DS/IV:2866
559) koca depen DS/IV:2892
560) koçan DS/VI:4564
561) koçan (I) DS/IV:2895
(<koç-an; Gülensoy, 2007, s.
530)
562) kofuñk yılanı DS/IV:2901
563) kokan DS/IV:2905
564) kokanla- DS/IV:2905
565) kol doğurlıyan (<doğru) DS/IV:2911
566) kol kıran DS/IV:2911
567) komşu gezen DS/IV:2915
568) konan DS/IV:2917
569) koparan (I) DS/IV:2921
570) koparan (II) DS/IV:2921
571) kotan (I) DS/IV:2937
(<kot-an; Gülensoy, 2007, s.
546)
572) kotaran DS/IV:2937
573) koyun kıran DS/IV:2944
574) kozıkaldıran DS/IV:2947
575) köçen (I) [köcen] DS/IV:2948
(<köç-en; Gülensoy, 2007, s.
550)
576) köçen (II) DS/IV:2948
577) kökçe giren DS/IV:2952
578) köle döğen DS/IV:2954
579) köle duyuran (I) DS/IV:2954
580) köle duyuran (II) DS/IV:2954
581) kömüş bayduran DS/IV:2959
582) köpbasan DS/IV:2960
583) körmen (<kömür-) DS/VI:4571
584) körmen [kömren, kömüren, DS/IV:2968
könmen]
585) köşeli gelen DS/IV:2981
586) köygöçüren DS/IV:2984
587) kulÀkaçan DS/IV:2995
588) kupdüşen (I) DS/IV:3003

517
589) kupdüşen (II) DS/IV:3003
590) kuran (I) DS/IV:3006
591) kuran (II) DS/IV:3006
592) kuran (III) DS/IV:3006
593) kuran (IV) DS/IV:3006
594) kurruk kapan DS/IV:3010
595) kurtboğan (I) DS/IV:3011
596) kurtboğan (II) DS/IV:3011
597) kurtçömelten DS/IV:3011
598) kurudan (I) (<kurut-) DS/IV:3012
599) kurudan (II) (<kurut-) DS/IV:3012
600) kurum/atan DS/IV:3013
601) kuş kaldıran DS/VI:4576
602) kuşvuran DS/IV:3018
603) kuşvurandaşı DS/IV:3018
604) küldöken [külatan] DS/IV:3028
605) küpdüşen (I) DS/IV:3041
606) küpdüşen (II) DS/IV:3041
607) küpdüşen [gürpdüşen, DS/VI:4579
kurtdüşen]
608) küpkıran DS/IV:3042
609) lapbasan (I) DS/IV:3066
610) lapbasan (II) DS/IV:3066
611) malkıran DS/IV:3114
612) meret kalan DS/VI:4594
613) morgelen DS/IV:3211
614) mozubuyduran DS/IV:3214
615) muncığa gömen DS/IV:3220
616) murç/açan DS/IV:3222
617) nal çeken DS/VI:4604
618) naòırgoyan DS/IV:3235
619) oğlakkıran DS/V:3269
620) oğlakkıran DS/VI:4611
621) olanca DS/V:3278
622) olanca DS/VI:4614
623) ondubozan ! DS/V:3285
(<ordubozan; Eren, 2010, s.
46)
624) orakgıran DS/VI:4616
625) oran DS/VI:4616
626) oran (I) DS/V:3288
(<or-an; Gülensoy, 2007, s.
629)
627) oran (II) DS/V:3288
628) oran (III) DS/V:3288
629) oran (IV) DS/V:3288
630) oranda DS/V:3288
631) orandasız DS/V:3288
632) oranla- [oranna-] DS/V:3288
518
633) oranlama DS/V:3288
634) orannama DS/VI:4616
635) orannamacı DS/VI:4616
636) oransız DS/V:3288
637) ordubozan (I) DS/V:3289
638) ordubozan (I) DS/VI:4616
639) ordubozan (II) DS/V:3289
640) ordubozan (II) DS/VI:4616
641) ordubozannıò DS/VI:4616
642) orta bozan DS/V:3290
643) osangil DS/V:3293
644) otaran DS/VI:4618
645) otkabartan DS/V:3295
646) otyaran DS/V:3300
647) oynadanlıò DS/VI:4620
648) ozan DS/VI:4621
649) ozan (I) DS/V:3307
(<oz-an; Gülensoy, 2007, s.
645)
650) ozan (II) DS/V:3307
651) ozancılık DS/V:3307
652) ozanlık DS/V:3307
653) ozanlık et- DS/V:3307
654) ozanna- DS/V:3307
655) öksüzdoyuran (I) DS/V:3329
656) öksüzdoyuran (II) DS/V:3329
657) öküzdoyuran DS/V:3330
658) öküzuyudan DS/V:3330
659) önbasan DS/VI:4626
660) ören (I) [ören yeri] DS/V:3347
661) ören (II) DS/V:3348
662) ören (III) DS/V:3348
663) ören (IV) DS/V:3348
664) ören (V) DS/V:3348
665) ören (VI) DS/V:3348
666) ören (VII) DS/V:3348
667) ören kuşu DS/V:3348
668) ören pulu DS/V:3348
669) ören yer DS/V:3348
670) örencik DS/V:3348
671) örenlik DS/V:3348
672) örten DS/V:3351
673) ötÀn (II) DS/V:3358
674) pamuklıyanotu DS/V:3391
675) pafyılan DS/VI:4634
676) partgeçen DS/V:3404
677) pelteşenlik DS/V:3427
678) pırnar kurutan DS/V:3445

519
679) sakandırık (<sark) DS/VI:4665
680) saçkıran (I) DS/V:3511
681) saçkıran (II) DS/V:3511
682) saçuzatan [saçbüyüten, DS/VI:4662
saçuzadan]
683) saçuzatan [saçbüyüten] DS/V:3512
684) sağancı DS/V:3514
685) sağancı DS/VI:4663
686) sakalaçarpan DS/VI:4664
687) sakalaçarpan [sakalısarkan] DS/V:3519
688) sakalasarkan DS/V:3519
689) sakalçürüten DS/V:3519
690) sakaldöken DS/V:3519
691) sakalııslayan DS/V:3519
692) sakalıslayan DS/VI:4665
693) sakalkapan DS/V:3519
694) sapban (<sapan) DS/VI:4672
695) sapan DS/V:3541
696) sapan dalaş- DS/V:3541
697) sapan kaya [sapanga, sapanğa] DS/V:3541
698) sapanı açık at DS/V:3541
699) sapankıran DS/V:3541
700) sapanla- (I) DS/V:3542
701) sapanla- (II) DS/V:3542
702) sarıgelen DS/V:3547
703) sarıgeren DS/V:3547
704) sarkan DS/V:3549
705) satan DS/V:3552
706) sataşan DS/V:3552
707) savran (II) (<savur-) DS/VI:4676
708) savakdelen DS/VI:4675
709) saylan (II) [sayılan] (<sayıl-) DS/V:3562
710) seçence DS/V:3565
711) seğirden DS/VI:4680
712) seldiren DS/V:3576
713) seldirenlik DS/V:3576
714) selkapan DS/V:3579
715) sepen DS/VI:4685
716) sepenekıran DS/V:3585
717) ser kapan DS/V:3591
718) seren (I) DS/V:3588
719) seren (I) DS/VI:4686
720) seren (III) [serende, serender, DS/V:3588
serendi, serente]
721) seren (IV) DS/V:3588
722) seren (VI) DS/V:3589
723) seren bulutu DS/V:3589
724) serendi [seren (III), serenti] DS/V:3589

520
725) serenlik DS/VI:4686
726) sergen gezen DS/V:3590
727) sergen karıştıran DS/V:3590
728) serpen DS/VI:4689
729) serpen (I) DS/V:3592
730) serpen (II) DS/V:3592
731) serpenekıran DS/V:3592
732) sert kapan DS/V:3593
733) seyreksapan DS/VI:4689
734) sıcancık (<sıç-) DS/VI:4689
735) sıcancık kuşu (<sıç-) DS/VI:4689
736) sıçan dikeni DS/V:3602
737) sıçan oynağı DS/VI:4689
738) sıçan ölüsü DS/VI:4689
739) sıçancıl DS/VI:4689
740) sıçancıl (I) DS/V:3602
741) sıçancıl (II) DS/V:3602
742) sıçandışı (I) DS/V:3602
743) sıçandışı (II) DS/V:3602
744) sıçanduzağı DS/V:3602
745) sıçankuyruğu [sıçan kuyruğu DS/V:3602
eye]
746) sıçanla- DS/V:3603
747) sıçanotu (I) [sıcankulağı, DS/V:3603
sıçankulağı]
748) sıçanotu (II) DS/V:3603
749) sınanan DS/V:3610
750) sırçan (II) (<sıçan) DS/VI:4693
751) sıyrancık (<sıyır) DS/V:3629
752) siçan yolu DS/V:3631
753) sildiren DS/V:3635
754) sinan (<sin-) DS/V:3639
755) sinekkıran DS/V:3641
756) sinkapan DS/V:3645
757) sinkapan DS/VI:4700
758) soğudan (I) (<soğut-) DS/VI:4702
759) soğudan (II) DS/VI:4702
760) soğudan [soğutan, sovudan] DS/V:3657
761) soğuldan DS/V:3658
762) sokan DS/V:3659
763) sokansak DS/V:3659
764) sömen (II) DS/V:3681
765) sömen (III) DS/V:3681
766) sönen DS/V:3681
767) söz kesen DS/V:3687
768) sözkesen DS/VI:4708
769) su/atılan DS/V:3688
770) suçeken DS/V:3689

521
771) suduran DS/V:3690
772) sulusepen DS/VI:4709
773) suluzırtlan (II) DS/VI:4710
774) sutugülen DS/VI:4711
775) suuçan DS/V:3703
776) suyakaçan DS/V:3705
777) südeçalan DS/V:3707
778) süren avı DS/V:3721
779) süren tahtası DS/V:3721
780) sürenpot DS/V:3721
781) süt/emen DS/V:3728
782) süzen DS/V:3732
783) şahnakıran DS/V:3737
784) şaklayan DS/V:3739
785) şapkapan DS/V:3746
786) şipkesen DS/V:3785
787) tahtadelen [taòdadelÀn, DS/VI:4734
takdelen]
788) tak düzen DS/V:3809
789) takan (I) DS/V:3808
790) takan (II) DS/V:3808
791) takkadartan DS/V:3811
792) tanakıran DS/V:3820
793) tapbasan (I) DS/VI:4740
794) tapbasan (II) [tabbasan] DS/VI:4740
795) tapseren DS/V:3830
796) tasbatan DS/V:3839
797) taşak koparan DS/V:3841
798) taşakkapan DS/V:3841
799) taşatan DS/V:3841
800) taşdöğen (I) DS/V:3841
801) taşdöğen (II) DS/V:3841
802) taşdöven (I) DS/V:3841
803) taşdöven (II) [taşdüğen] DS/V:3841
804) taşkapan DS/V:3841
805) taşkesen DS/V:3842
806) taşkoparan DS/V:3841
807) taştartan DS/V:3843
808) tavukkaydıran DS/V:3852
809) tekkeartan DS/V:3867
810) tesgıran DS/V:3898
811) tezbasan DS/V:3906
812) tezpişen DS/V:3909
813) tıkdelen DS/VI:4760
814) topalan (I) DS/V:3964
815) topalan (II) DS/V:3964
816) topalan (III) DS/V:3965
817) tozan DS/V:3979

522
818) tozkovan DS/V:3979
819) tumanakaçan DS/V:3992
820) tumanbozan DS/V:3992
821) tutanka DS/V:4001
822) tuzatüküren DS/V:4005
823) tuzluayran DS/V:4005
824) tüyülen (<tüy-) DS/V:4020
825) uyuryılan DS/VI:4053
826) uyuşturan balığı DS/VI:4053
827) uz yılan DS/VI:4056
828) uzun yılan DS/VI:4056
829) üren DS/VI:4796
830) üren (II) DS/VI:4070
831) ürken (I) DS/VI:4071
832) ürken (II) DS/VI:4071
833) üze gelen DS/VI:4086
834) varan gelen DS/VI:4804
835) varangel DS/VI:4092
836) varangelen (I) DS/VI:4092
837) varangelen (II) DS/VI:4092
838) vırtgelen DS/VI:4104
839) vuran ağacı DS/VI:4110
840) vurup öldüren DS/VI:4111
841) yilen (<yenil-) DS/VI:4279
842) yağanna- DS/VI:4810
843) yağdıran [yağduran] DS/VI:4121
844) yakalan ol- DS/VI:4129
845) yakan DS/VI:4811
846) yalboğan [yalbuğan] DS/VI:4144
847) yançalan DS/VI:4164
848) yandıran DS/VI:4165
849) yanseren DS/VI:4174
850) yapbasan DS/VI:4178
851) yaprakaçan DS/VI:4181
852) yaprakdöken DS/VI:4181
853) yapyapan DS/VI:4182
854) yaranboğuş DS/VI:4182
855) yasaksavan DS/VI:4193
856) yasan (I) (<yas- (IV)) DS/VI:4193
857) yasan (III) (<yas- (II)) DS/VI:4193
858) yasan (IV) DS/VI:4193
859) yasan (V) DS/VI:4193
860) yasan (VI) DS/VI:4193
861) yasan (VII) DS/VI:4193
862) yasanla- (I) [yasanna-] DS/VI:4193
863) yasanla- (II) [yasanna- (II)] DS/VI:4193
864) yasanla- (III) DS/VI:4194
865) yasanla- (IV) DS/VI:4194

523
866) yasanla- (V) DS/VI:4194
867) yasanla- (VI) DS/VI:4194
868) yasanla- (VII) DS/VI:4194
869) yasanlı DS/VI:4194
870) yassıgelen [yassıcagelen] DS/VI:4197
871) yatan (I) DS/VI:4201
872) yatan (II) DS/VI:4201
873) yayan DS/VI:4211
874) yazgetiren DS/VI:4217
875) yelatan (I) DS/VI:4233
876) yelatan (II) DS/VI:4233
877) yelkoğan otu DS/VI:4821
878) yelkovan (I) [yelkuvan] DS/VI:4238
879) yelkovan (II) DS/VI:4238
880) yelkovan (III) DS/VI:4238
881) yelkovan otu DS/VI:4238
882) yelyudan (I) (<yut-) DS/VI:4242
883) yelyudan (II) [yelyutan] DS/VI:4242
884) yeralan DS/VI:4251
885) yerbasan (I) DS/VI:4251
886) yerbasan (II) DS/VI:4251
887) yerdegezen DS/VI:4252
888) yere bakan DS/VI:4822
889) yere bakan (I) DS/VI:4252
890) yere bakan (II) DS/VI:4252
891) yere baòan DS/VI:4252
892) yerebatan [yeregeçen, DS/VI:4252
yerekaçan]
893) yeregeçen DS/VI:4822
894) yeryaran [yeryara] DS/VI:4256
895) yeşil gelen DS/VI:4257
896) yeten (II) DS/VI:4258
897) yıktıran DS/VI:4266
898) yılañ DS/VI:4266
899) yılan gözü DS/VI:4267
(<?*yıl-Àn; Gülensoy, 2007, s.
1138)
900) yılan kavı [yılan gavı, yılan DS/VI:4267
gömleği, yılan göyneği, yılan
òavı, yılan kavu, yılan kavuğu,
yılan kovu]
901) yılan koğudu DS/VI:4267
902) yılan yavrısı DS/VI:4268
903) yılanaağıveren DS/VI:4266
904) yılanbaklası DS/VI:4266
905) yılanbalı DS/VI:4266
906) yılanbıçağı [yılanburçağı] DS/VI:4266
907) yılanburçağı DS/VI:4266
908) yılancı DS/VI:4266

524
 909) yılancık [yılancuò] DS/VI:4266
910) yılancücüğü DS/VI:4267
911) yılançiçeği DS/VI:4267
912) yılandili (I) DS/VI:4267
913) yılandili (II) DS/VI:4267
914) yılanebesi DS/VI:4267
915) yılangelmez DS/VI:4267
916) yılankavı DS/VI:4823
917) yılankavu [yılaneyağsi, DS/VI:4823
yılankovu]
918) yılankuyruğu DS/VI:4268
919) yılanlıgelen DS/VI:4268
920) yılanlıyelen DS/VI:4268
921) yılanoklağısı DS/VI:4268
922) yılanotu DS/VI:4268
923) yılanpancarı DS/VI:4268
924) yılansalıncağı DS/VI:4268
925) yılanyastığı (I) DS/VI:4268
926) yılanyastığı (II) DS/VI:4268
927) yılanyastığı (III) DS/VI:4268
928) yiyen DS/VI:4286
929) yolagelen DS/VI:4290
930) yolbasan DS/VI:4291
931) yolgeçen hanı DS/VI:4292
932) yorgankaldıran DS/VI:4300
933) yortan DS/VI:4300
934) yulan (<yılan) DS/VI:4316
935) yüze gülen DS/VI:4338
936) yΨddiveren DS/VI:4221
937) zındandelen DS/VI:4373
938) zırlayan DS/VI:4838
939) zindandelen DS/VI:4290
940) ziv yılanı DS/VI:4393
941) zöbegelen DS/VI:4400

1.2.22. -AnA
Yalnızca ağızlarda kullanılan kaynaşmış bir yapıdır. Tek heceli eylemlere
gelir ve kullanımı azdır.

araç gereç adı yapar: çalpana (I/II) “yoğurt karıştırmaya yarayan araç/zil”,
çarpana “zil”, çatana (II) “saman taşımak için arabaya yapılan parmaklık”, çelpene
“ekmek pişirmekte kullanılan saç”, çenteneli “budağı olmayan değnek”, serpene (I)
“meyve araçlarına, üzüm çubuklarına dik durması sarılması için vurulan destek,
dayak” gibi.

525
 diğer bazı sözcükler şunlardır: çekene “keten ipliğinden dokunmuş kilim”,
kesene “götürü toptan iş”, örene “2.Taş yığını. 3.Taşla yapılan duvar”, serpenekıran
“ince kabuklu, yuvarlak taneli bir çeşit üzüm” gibi.

sıfat yapar: çarpana (V) “serseri avare”, çatana (I) “ona buna sataşan” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ana 1) çalpana (I) DS/II:1061 (26)

-ene 2) çalpana (II) DS/II:1061
3) çarpana DS/VI:4478
4) çarpana (I) DS/II:1083
5) çarpana (II) DS/II:1083
6) çarpana (III) DS/II:1083
7) çarpana (IV) DS/II:1083
8) çarpana (V) DS/II:1083
9) çarpana yüzlü DS/II:1083
10) çatana (I) DS/II:1088
11) çatana (II) DS/II:1088
12) çekene DS/II:1110
13) çelpene DS/II:1126
14) çenteneli DS/II:1140
15) gecene (<geç-) DS/III:1959
16) geçene DS/III:1961
17) kesene DS/IV:2763
18) kesene DS/VI:4549
19) kesene kes- DS/IV:2763
20) keseneli DS/IV:2763
21) keseneye ver- DS/IV:2763
22) örene (I) DS/V:3348
23) örene (III) DS/V:3348
24) serpene DS/VI:4686
25) serpene (I) DS/V:3592
26) serpenekıran DS/V:3592

1.2.23. -AnAK
Yazı dilinde işlekliği, konuşma diline göre daha azdır. Genellikle tek heceli
geçişli eylemlere gelmektedir. “Eskiden beri süregelme, yer yöre bildirme, bir
özelliği üzerinde taşıma gibi değişik görevlerde somut ve soyut adlar türeten bir
ektir. Birleşik bir ek izlenimi vermektedir.” (Korkmaz, 2017, s. 147). ekenek,
düzenek, gelenek, olanak, seçenek, tutanak, yığınak, yetenek vb.

526
 Ağızlardaki ad ve sıfat yapımları şunlardır.

araç-gereç adı yapar: bakanak (III) “ayna”, çekenek “2.Harmanı tınaz

yapmak için, toplamakta kullanılan ağaçtan yapılmış basit bir aygıt”, ekenek
“3.Saban demirinin geçirildiği ağaç”, kaçanak “1.Taşıt.”, sıkanak “tahtadan
yapılmış üzüm sıkılan ayaklı tekne”, soòanak “tıpa” vb.

yer adı yapar: eşenek (I) “1.Çalışma yeri. 2.Az kazanç elde edilen iş yeri,
sebze yetiştirilen bahçe, saha”, gezenek “1.Koridor. 2.Salon”, kaçanak “2.Yol”,
tutnak<tutanak “tutukevi”, pusanak “gizlenecek, saklanacak yer” vb.

organ adı yapar: bakanak (II) “göz, gözbebeği”, bıkanak “1.Ayak, bilek, diz
eklemi.”, bükenek (I) “diz kapağı altı” doğanaò (I) “rahim, dölyatağı” vb.

birleşik ad yapar: dağ çatanağı “vadi, koyak”, dibiş değenek “çelik çomak
oyunu”, magarna dΨynegı “oklava”, ürgen deyneği “üvendire”, yüztutanağı “işini
yaptırmak için ya da iyilik yapana verilen küçük armağan” vb.

diğer ad kullanımlarından bazıları şunlardır: çatanak (I) “1.Daldaki meyve

kümesi. 2.Ağaç dalı. 3.İki dal arası.”, çetenek (II) “ekmek sepeti”, dahanah (I)
“kadınların ziynet eşyası”, gerenek “örümcek ağı”, süzenek “bel soğukluğu”,
sızanaò “sivilce” vb.

sıfat yapar: boğanak boğanak (I) “boğuk boğuk”, bozanak (I) “sarmal
şekilde kıvrılmış” çarpanak “çarpık bacaklı”, çatanak (IV) “çatallı, pürüzlü”,
sığanak (III) “1.Derli toplu.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-anağ 1) ağanak (<ak-) DS/I:81 (129)

-anah 2) akanak (II) DS/I:138
-anak 3) atanak (I) DS/I:366
-anaò 4) bakanak DS/VI:4443
-añaò 5) bakanak (II) DS/I:491
-enek 6) bakanak (III) DS/I:491
-eneyh 7) bakanak (I) [baòanaò, bakanak DS/I:490
(I), bakınak, bıkanak]
8) bakınak (II) DS/I:492
9) bıkanak [bukanak] DS/I:663
10) biçenek DS/I:683

527
11) boğanağ DS/I:722
12) boğanak DS/VI:4164
13) boğanak [bağanak, boğanak, DS/I:722
buanak, buğanaò, buğanak (I),
buvanak (II)]
14) boğanak boğanak (I) DS/I:723
15) boğanak boğanak (II) DS/I:723
16) boğanaò DS/I:722
17) boyanak DS/I:745
18) bozanağ DS/I:749
19) bozanak (I) DS/I:749
20) bozanak (II) DS/I:749
21) buğanak DS/VI:4467
22) buğanak (I) DS/I:779
23) buğanak (II) DS/I:779
24) burkanak DS/I:799
25) buvanak (I) (<boğ-) DS/I:807
26) buvanak (III) DS/I:807
27) bükenek (I) DS/I:816
28) bükeneklen- DS/I:816
29) çakanak (I) DS/II:1042
30) çapnak (I) (<çapanak) DS/II:1073
31) çapnaklı DS/II:1073
32) çarpanak (I) DS/II:1083
33) çarpanak (II) DS/II:1083
34) çatanak (I) DS/II:1088
35) çatanak (II) DS/II:1088
36) çatanak (III) DS/II:1088
37) çatanaklı DS/II:1088
38) çatanaò DS/II:1088
39) çekenek DS/II:1110
40) çetenek (I) DS/II:1150
41) çetenek (II) DS/II:1150
42) çetenek (III) DS/II:1150
43) çıtanak (I) DS/II:1192
44) çıtanak (II) DS/II:1192
45) çirpenek DS/II:1236
46) çoban değneği DS/II:1254
47) çözeneyh DS/II:1299
48) dağ çatanağı DS/II:1324
49) dahanah (I) (<tak-) DS/II:1328
50) dakanak [dakınak, daknak] DS/II:1330
51) degenek DS/VI:4485
52) degenek [deynek, deònek, denek DS/II:1400
(II), deyeney, deyeneyh,
deyneyh]
53) değnakle- DS/II:1403
54) değnek DS/II:1403

528
 (<teg-enek; Gülensoy, 2007, s.
273)
55) değnekçi DS/II:1403
56) dibiş değenek DS/II:1480
57) direzi değneği DS/II:1515
58) diynek (I) DS/II:1529
59) dodanak DS/II:1534
60) doğanaò (I) [doganağ] DS/II:1536
61) doğanaò (II) [doğanak (I)] DS/II:1536
62) dögenek (I) [döğenek (I)] DS/II:1569
63) döğnek [dögenek (II), döğenek DS/II:1571
(II), dövenek, dövnek, döynek (I),
düğnek]
64) döğenek (III) DS/II:1570
65) döknek (<dökenek) DS/II:1573
66) düzenek DS/II:1645
67) ekenek DS/III:1694
68) eşenek (I) DS/III:1790
69) eşenek (II) DS/III:1790
70) eşenek (III) DS/III:1790
71) gerenek DS/III:1999
72) gezenek DS/III:2022
73) göreneğe uy- DS/III:2159
74) görenek (I) DS/III:2159
75) görenek (IV) DS/III:2159
76) göreneyh [görenek (III)] DS/III:2159
77) gurt/deşenek [gurtdeşen] DS/III:2198
78) kaçanak DS/VI:4530
79) kayanak DS/IV:2697
80) kerkeneği çık- DS/IV:2756
81) kesenek (II) DS/IV:2763
82) kesenek (III) DS/IV:2763
83) keykenek (<giyik-) DS/IV:2779
84) magarna dΨyneğı DS/VI:4585
85) met değneği DS/VI:4595
86) metdeynek DS/IV:3174
87) portanağ (<portla-) DS/VI:4653
88) pusanak DS/V:3491
89) sakanak (II) (<sark) DS/VI:4665
90) sarhanak DS/V:3546
91) sarkanak DS/VI:4674
92) sarkanak (I) DS/V:3549
93) sarkanak (II) DS/V:3549
94) sarkanak (III) DS/V:3549
95) serpenek DS/VI:4686
96) serpenek (I) [sepenek (I)] DS/V:3592
97) serpenek (II) DS/V:3592
98) sığanak (I) DS/V:3604
99) sığanak (II) DS/V:3604
529
 100) sığanak (III) DS/V:3604
101) sığanak (IV) DS/V:3604
102) sıkanak DS/V:3606
103) sızanah DS/V:3628
104) soòanak DS/V:3658
105) süzenek DS/V:3732
106) takanak DS/VI:4735
107) takanak (I) DS/V:3808
108) takanak (II) DS/V:3808
109) taòanaò DS/VI:4734
110) taòañaò DS/V:3802
111) teynek (II) (<değ-) DS/V:3906
112) tozanah (<toz-(I)) DS/V:3979
113) tutnak (I) DS/V:4002
114) tutanak DS/VI:4778
115) tutanak (I) DS/V:4001
116) ürgen deyneği DS/VI:4796
117) vuranak DS/VI:4110
118) yağnak DS/VI:4126
119) yağanak DS/VI:4118
120) yarnak (I) DS/VI:4190
121) yarnak (II) DS/VI:4191
122) yetenek (I) DS/VI:4258
123) yetenek (II) DS/VI:4258
124) yetenek (III) DS/VI:4259
125) yığnak ol- [yığınak yap-] DS/VI:4264
126) yığınaò, yığanak [yığınak, DS/VI:4264
yığnaò, yığnak]
127) yırtnak DS/VI:4277
128) yuvanak (<yığ) DS/VI:4326
129) yüztutanağı [yüztutnağı] DS/VI:4829

1.2.24. -AntI (<An+tI)

Ağızlarda ad yapan birleşik bir yapıdır. Kullanımı azdır.

renk anlamı belirten ad yapar: bozarantı “hafif boz renklilik”, kızarantı (I)
“hafif kırmızılık, kızartı” gibi.

sıfat yapar: artantı “arta kalan, kullanılmış”, burantı “eski, yıpranmış”,

gezenti (I) “2.İşsiz, serseri.”, kezenti “başıboş” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: çilpenti “az yoğurtla yayık yayma”, duşenti
“düşünce”, yagantı “yağmur” vb.

530
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-antı 1) artantı DS/I:333 (16)

-enti 2) bozarantı DS/I:749
3) burantı DS/I:794
4) çalpantıya bin- DS/II:1061
5) çılpantı DS/II:1174
6) çilpenti (II) DS/II:1220
7) direnti (<der-) DS/II:1514
8) duşenti (<düş-) DS/II:1610
9) gerenti DS/III:1999
10) gezenti (I) DS/III:2022
11) gezenti (II) DS/III:2022
12) kerpenti DS/IV:2757
13) kezenti (<gez-) DS/IV:2781
14) kızarantı (I) DS/IV:2863
15) kızarantı (II) DS/IV:2863
16) yagantı (<yağ-) DS/VI:4809

1.2.25. +AP
Ağızlarda çalap, veref ad görevli, sülep ise sıfat görevli kullanılan
sözcüklerdir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ap 1) çalap (<çal- (IV)) DS/II:1049 (3)

(<Ateş: Bağrıma çalap düştü.)
-ep 2) sülep (<sil-) DS/V:3710
(<Aşınmış, silinmiş, yalan olmuş.)
-ef 3) veref DS/VI:4097
(<2.Onur verici, sevindirici
durum.)

1.2.26. -Ar
Hem sıfat-fiil eki hem de geniş zaman eki olarak kullanılır. Ek kalıplaşması
olayına uğramış yapılardan biridir. Canlı bir ektir, türetime açıktır. “Her zaman
üzerinde bulundurma, niteliğinde sıfatlar ve bazı kalıcı adlar türetmiştir.”
(Korkmaz, 2017, s. 168). Yazı dilinde biçerdöver, döner, gider, keser, yazar,
yuvarlak vb. sözcüklerinde kullanılır. -Ar+Ca kaynaşması şeklinde sözcük

531
yapımları vardır. akarca, kokarca, yanarca. Bu sözcüklerden bazıları terim özelliği
de taşır. akarca (tıp.), kokarca (hayv.); bilgisayar (bil.) gibi.

Ağızlarda çeşitli kullanımları mevcuttur.

araç-gereç adı yapar: çalar “süpürge”, döner (I) “toplu tabanca”, kokar
“pişirilen ekmeği çevirmeye yarayan araç”, yakar “2.Kibrit” vb.

zaman adı yapar: açaray “nisan”, doğar namazı “sabah namazı”, donaray
“ocak ayı”, yanargün “temmuzun son üç günü”, yediyanarlar “ağustostan yedi gün
önce başlayıp, yedi gün sonra biten sıcaklar” vb.

birleşik ad yapar: ayak keseri “büyük marangoz keseri”, balyağar “yaprak

açma zamanında tatlı ve yapışkan yağan sular, kudret helvası”, yağar yeli
“kuzeyden esen, yağmur getiren yel”, yanardöner, “kıpırdanıp dalgalandıkça rengi
değişen kumaş”, yolbasar “haydut” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: akar “1. Irmak, dere, çay, küçük akarsu.
2. Çeşme, pınar, kaynak, su oluğu. 3.Çeşme yalağı.”, batar “1.Sancı, ağrı.
2.Zatürre.”, biter “tohum”, eser “1. Rüzgar. 2. Soğuk. 3. Sara, 4. Delilik”, köçer
“göçebe, yörük”, yazar “etiket” vb.

sıfat yapar: atar “cesaret, cüret, kudret”, kaçar (III) “hile yapan, hileci” uyar
“1.Uygun, denk.”, yakar “1.Yakıcı, acı” vb.

birleşik sıfat yapar: aharbakar “2.Şaşı”, akar akıllı “iradesiz, dönek,

duygusuyla hareket eden”, akar hokar “bozulabilen çürüyebilen şeyler”, erer yeter
“erer yetişir”, korbakar “kötü ruhlu” vb.

-Ar+cA yapılarının kaynaşmasıyla sözcük yapar: batarca “ağrı, sancı”,

dönerce “tek demirli basit pulluk”, iterce “kuvvet, güç”, yakarca “tatarcık” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ar 1) açar/ay DS/I:57 (184)

-er 2) ahar (II) (<ak-) DS/I:125
3) ahar, aòar (I) (<ak-) DS/I:124
4) aharbakar DS/I:125
5) aharca DS/I:125

532
6) akar DS/I:138
7) akar (I) DS/VI:4412
8) akar akıllı (<èakl>Ar.) DS/I:139
9) akar bakar DS/I:139
10) akar gokar DS/VI:4412
11) akar hokar (kokar) DS/I:139
12) akar takar DS/I:140
13) aòarbaòar DS/I:125
14) akarca DS/VI:4412
15) akarca (I) DS/I:139
16) akarca (II) DS/I:139
17) akarca (III) DS/I:139
18) akarcalı DS/I:139
19) akÀrı bekeri DS/I:140
20) akarsu (I) DS/I:140
21) akarsu (II) DS/I:140
22) alabakar DS/I:172
23) aòar baòar DS/I:125
24) atar DS/I:366
25) ayak keseri DS/I:403
26) balyağar DS/I:512
27) baòarkor (<bakar/kör) DS/I:487
28) basarık DS/I:538
29) basarna DS/I:538
30) başdutar DS/I:556
31) baştutar [baştutarı] DS/I:566
32) batar DS/I:569
33) batarca DS/VI:4450
34) bozar DS/I:749
35) çakar DS/II:1042
36) çalar (I) DS/II:1049
37) çalar (II) DS/II:1049
38) çalkar (I) DS/II:1058
39) çalkar (II) DS/II:1058
40) çeker DS/II:1111
41) çeper (I) [ceper] DS/II:1142
42) çeper kur- [çeper kur-] DS/II:1142
43) çeperle- [çeper çek-, çeper et-] DS/II:1142
44) çeperlik (II) DS/II:1142
45) çıkar (I) DS/II:1165
46) çıkar (II) DS/II:1165
47) çıkar budak DS/II:1165
48) çıkarlık DS/II:1165
49) çıòar DS/II:1164
50) dal yanar DS/II:1347
51) darar (<tart-) DS/II:1367
52) dilerke DS/II:1493
53) doğar [dovar] DS/II:1536

533
54) doğar namazı DS/II:1536
55) donaray DS/II:1558
56) döğer DS/II:1570
57) döner (I) DS/II:1584
58) döner (II) DS/II:1584
59) dönerce DS/II:1584
60) dönerceli DS/II:1584
61) döver (I) DS/II:1592
62) döver (II) DS/II:1592
63) düver DS/II:1642
64) düverlek DS/II:1642
65) düzerleme (I) DS/II:1646
66) düzerleme (II) DS/II:1646
67) eker mumu DS/III:1694
68) emer DS/III:1734
69) erer yeter DS/III:1766
70) eser (I) DS/III:1779
71) everağar DS/III:4502
72) gayar (I) DS/III:1943
73) gayar (II) DS/III:1943
74) gayarla- DS/III:1943
75) gelir gider (I) DS/III:1982
76) gelir gider (II) DS/III:1982
77) gezargi (<gezer) DS/III:2019
78) gezer (I) DS/III:2022
79) gezer (II) DS/III:2022
80) gezergi DS/III:2022
81) gezergiç DS/III:2022
82) gezerli DS/III:2022
83) gider ayak DS/III:2074
84) gider gelir (I) DS/III:2074
85) gider gelir (II) DS/III:2074
86) gidergelmez (I) DS/III:2074
87) gidergelmez (II) DS/III:2074
88) gidergi DS/III:2074
89) goğer DS/III:2095
90) gover (<göver) DS/III:2110
91) göçergi DS/III:2121
92) iterce DS/IV:2569
93) iterce DS/VI:4427
94) kaçar (I) DS/IV:2587
95) kaçar (II) DS/IV:2587
96) kaçar (III) DS/IV:2587
97) katar (I) DS/IV:2682
98) kelkeser DS/IV:2735
99) keser DS/IV:2963
100) kesercik DS/IV:2963
101) keserle- DS/VI:4549

534
102) keserle- (I) DS/IV:2964
103) keserle- (II) DS/IV:2964
104) kısarla- (I) (<kız-) DS/IV:2841
105) kızarcı DS/IV:2863
106) koharböcek [koharböce] DS/IV:2905
107) kokar (I) DS/IV:2905
108) kokar (II) DS/IV:2905
109) kokar (III) DS/IV:2905
110) kokar ağaç DS/IV:2905
111) kokar/ot [kokarotu] DS/IV:2906
112) kokarca DS/VI:4565
113) kokarcık (I) DS/IV:2905
114) kokarcık (II) DS/IV:2905
115) kokarganak [kokarzade] DS/VI:4565
116) kokaribik [kokarmeke, DS/IV:2905
kokaryürülük]
117) kokarilik DS/IV:2906
118) konargöçer DS/IV:2917
119) korbakar DS/IV:2925
120) korbakar ol- DS/IV:2925
121) koyarla- DS/IV:2941
122) köçer DS/IV:2947
123) kukarca (<kok-) DS/IV:2993
124) ölçer (I) DS/V:3331
125) ölçer (II) DS/V:3331
126) ölçer (III) DS/V:3331
127) ölçerle- DS/V:3331
128) sancar DS/V:3537
129) satar DS/V:3552
130) sığar [sınar, sınar] DS/V:3604
131) sıkarla- DS/V:3606
132) sıkarla- DS/VI:4690
133) sokarca DS/V:3659
134) tutar (I) DS/V:4001
135) tutar (II) DS/V:4001
136) tutarca DS/V:4001
137) uçar akıllı DS/VI:4022
138) uçar avı DS/VI:4782
139) uçar/avı DS/VI:4022
140) uçara at- DS/VI:4782
141) uçarsu DS/VI:4022
142) umar DS/VI:4787
143) umarsa- DS/VI:4787
144) umarsız DS/VI:4038
145) uyar DS/VI:4049
146) uyar akıllı DS/VI:4049
147) uyarına git- DS/VI:4050
148) uyaroğlu DS/VI:4050

535
 149) uzar (I) DS/VI:4055
150) uzar (II) DS/VI:4055
151) üzer (II) DS/VI:4087
152) üzer (IV) DS/VI:4087
153) yağar yeli DS/VI:4120
154) yakar DS/VI:4129
155) yakarca DS/VI:4811
156) yakarca [yakaca] DS/VI:4129
157) yanar (II) DS/VI:4162
158) yanarayı DS/VI:4162
159) yanarca DS/VI:4814
160) yanarca (I) DS/VI:4162
161) yanarca (II) DS/VI:4162
162) yanarca (III) DS/VI:4162
163) yanardöner DS/VI:4162
164) yanargün DS/VI:4162
165) yavar (<yığ-) DS/VI:4206
166) yazar DS/VI:4217
167) yazarbozar DS/VI:4217
168) yediyanarlar DS/VI:4224
169) yiyer doymaz DS/VI:4286
170) yolbasar DS/VI:4291
171) yoldüzer DS/VI:4292
172) yoldüzer DS/VI:4825
173) yurtgeçeri DS/VI:4323
174) yuvala- (I) DS/VI:4326
(<yuv-ar+la-; Gülensoy, 2007, s.
1185)
175) yuvalak (I) [yuvalama (III)] DS/VI:4325
176) yuvalak (II) DS/VI:4326
177) yuvalak (III) DS/VI:4326
178) yuvalak (IV) DS/VI:4326
179) yuvalama (I) DS/VI:4326
180) yuvalama (II) DS/VI:4326
181) yuvalamaca DS/VI:4326
182) yuvalama DS/VI:4828
183) yuvarlama (I) DS/VI:4326
184) yuvarlama (II) DS/VI:4326

1.2.27. -ArAK
Zarf-fiil olarak kullanılan bir yapıdır. Ağızlarda birkaç ad (çekerek (II),
çekerek (III), kadarak, tutarak, yağarak) ve sıfat (çekerek (I), seperek) yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

536
 -arak 1) çekerek (I) DS/II:1111 (7)
(<Daha küçük.)
-erek 2) çekerek (II) DS/II:1111
(<Çekimserlik.)
3) çekerek (III) DS/II:1111
(<Uzaklık: Şehir buraya bir saat
çekerektir.
4) kadarak (<kat-) DS/IV:2590
(<1.Bir değirmeni döndürecek
kadar kuvvetle akan su. 2. Su
arkı.)
5) seperek DS/V:3585
(<Tek tük, çok seyrek.)
6) tutarak (I) DS/V:4001
(<Direnme, inat.)
7) yağarak DS/VI:4118
(<Aralık.)

1.2.28. -ArGA
Ağızlara özgü birleşik türetme ekidir. “-ArGA eki, -AlgA eki ile benzerlik
gösterir.” (Gülsevin, Saka, 2002, s. 28). Kullanımı az olan ek, tek heceli eylemlere
gelir. Genellikle ad yapar: çekerge “süre, mesafe, uzam”, dönerge (I) “1.Çark.
2.Arabanın mazısı.”, düşerge “pay, miras payı”, gonarga<konarga (I) “1.Bir göç
sırasında, dinlenilen, yemek yenilen ya da yatırılan durak yeri. 2.Kuşların gidip
gelip kondukları yer.”, tutarga (I) “sinir hastalıkları nöbeti” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-arga 1) alarga et- DS/I:197 (13)

-arğa 2) alarga, alarğa (I) DS/I:197
-erge 3) batarga DS/VI:4450
-erğe 4) biterge DS/I:709
5) çekerge DS/II:1111
6) dönerge (I) [dönerğe] DS/II:1585
7) dönerge (II) DS/II:1585
8) dutargalı (<tut-) DS/VI:4490
9) düşerge DS/II:1638
10) gonarga (I) DS/III:2100
11) gonarga (II) DS/III:2100
12) konarga DS/IV:2917
13) tutarga (I) DS/V:4001

537
 1.2.29. -ArI
İşlek olmayan bir ektir. “Fiilin gösterdiği işi çokça yapanı bildiren sıfat ve
adlar türetmiş ölü bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 148). Yazı dilinde uçarı “ele avuca
sığmayan” ve göçeri “sürekli yer değiştiren, sürekli göçen” sıfatları kullanılır.

Ağızlarda çıkarı, deperi, gederi ad olarak kullanılırken, uçarı sıfat olarak

kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-arı 1) çıkarı (I) [çıòarı (I)] DS/II:1165 (5)

(<Dışarı.)
-eri 2) çıkarı (II) DS/II:1165
(<Kır.)
3) deperi (<tep-) DS/II:1428
(<Rüzgarın etkisiyle ocakta yanan
ateşin geriye tepen dumanı.)
4) gederi (<git-) DS/III:1966
(<Yolcu.)
5) uçarı DS/VI:4022
(<Eşsiz, benzersiz: O uçarı
particidir.)

1.2.30. -AsA
Ağızlarda ad görevli yayasa, yelese ve yorasa sözcüklerini türeten
kaynaşmış bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-asa 1) yayasa DS/VI:4211 (3)

(<1. Ağacın toprağa yayılan dalı
2.Funda.)
-ese 2) yelese (<yel- (I)) DS/VI:4235
(<Yarasa.)
3) yorasa DS/VI:4298
(<Deney, görgü.)

538
 1.2.31. -AsI
Genellikle gelecek zamanı ifade eden ve sıfat-fiil görevinde kullanılan bir
ektir. Korkmaz (2018, s. 53) “Eski Anadolu Türkçesine mahsus olan bu isim-fiil
eki de nadiren kalıplaşmaya uğramıştır.” diyerek ekin işlevinin değiştiğini
belirtmiştir. Yazı dilinde az da olsa ad ve sıfat türetir. giysi<giyesi, olası, veresiye
gibi.

Ağızlarda -AsI ekiyle oluşturulan, gelecek zamanı ifade eden dua ve beddua
sözleri çalışmaya eklenmemiştir. adı batasıca ve adı batası hastalık adı olarak
kullanılmıştır. alası, olasıya ve onanası ise sıfat yapan sözcüklerdir. Genellikle
ağızlarda bu ekle kullanılan sözcükler, giysi sözcüğünün ses değişmelerine dayalı
şekilleridir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ası 1) adı batasıca DS/I:65 (12)

(<2. Müzmin yara. 3.Oğlanlık da
denilen ateşli bir çocuk hastalığı.
4. Yılan. 5.Akrep. 6. Domuz.)
+esi 2) adı batası DS/I:65
(<Köstebek de denilen çıban,
kemik veremi, sıraca)
3) alası DS/I:199
(<Alacak.)
4) geysi [geğsi, gesi, gevsi, gisi, DS/III:2017
giysi]
(<Elbise, çamaşır vb. giyilecek
şey.)
(<gey-esi; Gülensoy, 2007, s.
372)
5) keysi (<giy-) DS/IV:2780
(<Giysi, çamaşır.)
6) keysi (<giy-) DS/VI:4552
(<Giysi, iç giysisi.)
7) keysi yıka- [keysi yu-] DS/IV:2780
(<Giysi, çamaşır yıkamak.)
8) keysilik DS/IV:2780
(<Giysilik, çamaşırlık.)
9) kiysi yu- DS/IV:2889
(Giysi yıka.)
10) kiyesi DS/IV:2889
(<İç giysisi, çamaşır.)
11) olasıya DS/V:3278

539
 (<Olacak.)
12) onanası [onası] DS/V:3283
(<Güzel.)

1.2.32. -At
Normalde -at Arapça çokluk eki olarak bilinir. Yazı ve halk dilinde, çoğul
eki değil aksine yapım eki görevinde kullanılmıştır. Yazı dilinde ivedi (<iv-
et+i<Gülensoy, 2007, s. 443) sözcüğünde bulunur.

Ağızlarda binet (II) “ekmek olacak hamurların konulduğu ağaçtan, gözlü bir
araç”, gömet “duvara açılan, şömine” araç-gereç adı olarak; donat “donma salgını”,
ölet “1.Öldürücü hastalık salgını, kıran. 2.Veba. 3.Kolera.” hastalık adı olarak ve
binet (I) “binek atı”, hacı götüret “zayıf güçsüz eşek” hayvan adı olarak
kullanılmıştır. aşat “fazla” ve aşırat (I) “aşırı” ise sıfat görevindedir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-at 1) aşat DS/I:351 (26)

-et 2) aşırat (I) DS/I:355
3) avedi (<ivedi) DS/I:380
(<iv-et+i<Gülensoy, 2007, s. 443)
4) başaratlı DS/I:553
5) binet (I) DS/I:696
6) binet (II) [bineet, bineyt, binit(I), DS/I:696
biniyed, biniyet]
7) donat DS/II:1559
8) evdind- (<iv-) DS/III:1802
9) evedi [edeti, eveti, evetü] (<iv-) DS/III:1803
10) evet kassad (<iv-) DS/III:1804
11) gelişat DS/III:1983
12) gömet DS/III:2149
13) göret DS/III:2160
14) hacıgötüret DS/III:2248
15) ivdin- (I) (<ivedi) DS/IV:2572
16) ivedi [iveti, ivet, iveti] DS/III:2572
17) ivet ivet (<iv-) DS/III:2572
18) konat DS/IV:2917
19) koşat (II) DS/IV:2934
20) oluşat DS/VI:4614
21) ölet DS/V:3333
22) ölet DS/VI:4625
23) öletlik DS/V:3333
24) övedi (<iv-) DS/V:3363
540
 25) yunat DS/VI:4321
26) yüet (<yu-) DS/VI:4327

1.2.33. -Av
Yazı dilinde görev (<gör-ev; Gülensoy, 2007, s. 384) sözcüğünde
kullanılır. Ağızlarda ise çalav ve takav ad; kırav ve verev sıfat görevli yapımlarıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-av 1) çalav DS/II:1049 (4)

(<Yayık.)
-ev 2) kırav (II) DS/IV:2817
(<Sert ve sinirli: Ömer bugün
kıravlı.)
3) takav DS/V:3809
(<Nalbant.)
4) verev (II) DS/VI:4098
(<Düşünmeden konuşan.)

1.2.34. -Ay
Yazı dilinde düşey, olay, yapay sözcüklerini oluşturan bir türetme ekidir.
Ağızlardaki kullanımların tamamı ad görevlidir: çalkay, çokay (I), gerey (II/III),
konayla gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ay 1) çalkay DS/II:1058 (6)

(<Mısır kalburu.)
-ey 2) çokay (I) (<çok-) DS/II:1260
(<Eşkıya.)
3) gerey (II) DS/III:2000
(<Bulut.)
4) gerey (III) DS/III:2000
(<Dağın girintili çıkıntılı, gölgeli
yeri.)
5) gereylen- DS/III:2000
(<Cam buhardan puslanmak.)
6) konayla DS/VI:4567
(<Konuk ağırlama yeri.)

541
 1.2.35. -Az
Eski türetme eklerinden biridir. Günümüzde işlekliğini kaybetmiştir.
“Türkiye Türkçesine kadar gelebilmiş örneklerde ek, kökle iyiden iyiye kaynaşmış
olduğundan çok kez varlığını duyurmaz olmuştur. Ancak Eski Türkçe ile yapılan
karşılaştırmalar ekin varlığını ortaya çıkarmaktadır.” (Korkmaz, 2017, s. 171). Yazı
dilinde çömez sözcüğünde bulunan bir yapıdır.

Ağızlarda bazı ad ve sıfat yapımları şunlardır: çekelez “sincap”, dolaz (II)

“yağsız bulamaç”, kokaz “yaban pırasası”, takaz “1.Ağaç çengel. 2.Kayıklardaki
eğri ağaç.”, yandıraz “mültüme de denilen bir bitki” vb; buynaz <buy-ın-az “çabuk
üşüyen”, büğelez “kamburlaşmış”, kovaltaz (I) “ihtiyar”, kütelez “kısa boylu,
şişman, bodur”, yoraz (I) “aksi, huysuz” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-az 1) akıraz [akırazgı] DS/I:152 (26)

-ez 2) alaz ataz DS/I:205
3) alaz bulaz DS/I:205
4) burkaz DS/I:799
5) buynaz (<buyun-) DS/I:808
6) büğelez DS/I:813
7) carbazan (<çarp-) DS/II:860
8) çekelez (I) [çökelez (I), cökelez] DS/II:1109
9) çöğelezlen- DS/II:1278
10) çöklez (<çökel-) DS/II:1282
11) çökelez (II) DS/II:1281
12) çömez DS/II:1286
13) dolaz DS/VI:4489
14) dolaz (II) DS/II:1545
15) eğez (I) DS/III:1677
16) kokaz DS/IV:2906
17) kovaltaz (I) DS/IV:2939
18) kovaltaz (II) DS/IV:2939
19) kütelez [kütlez] DS/IV:3054
20) ölez [ölfez, ölkez] DS/V:3333
21) ölekez DS/VI:4625
22) solaz DS/V:3662
23) takaz DS/V:3809
24) yandıraz DS/VI:4165
25) yoraz (I) DS/VI:4298
26) yoraz (II) DS/VI:4298

542
 1.2.36. -BA
Yazı dilinde sünepe (<*sün-e-pe; Gülensoy, 2007, s. 821) sözcüğünde
kullanılan bir ektir. Ağızlarda -mA isim yapım eki işlevinde kullanılır. öğbet “çok
öğünen, abartarak konuşan” sözcüğü hariç ad yapar. Bazı sözcüklerde n-m değişimi
vardır. dolamba “salıncak”, hatlanba “ana yollardaki geçit”, kaydurba “konsol”,
öppe “yanak”, yellepe “kelebek” vb. sözcükler bazı örnekleridir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ba 1) ciylenbe DS/II:991 (22)

-be 2) çölepe (<sünepe) DS/II:1283
(<*sün-e-pe; Gülensoy, 2007, s.
821)
-pe 3) çönepe DS/II:1288
4) derpe DS/II:1436
5) dolamba DS/VI:4489
6) döğlenpe DS/II:1570
7) gaydurba DS/III:1944
8) göğelempe DS/III:2127
9) gömbes (I) [gömbez] DS/III:2147
10) hatlanba (<òatt>Ar.) DS/III:2306
11) işlepe DS/IV:2565
12) kaydurba DS/IV:2700
13) kömbe (<göm-) DS/VI:4570
14) öğbet [övbet, öybet, öyübet] DS/V:3315
(<*ög-be+t; Gülensoy 2007: 676)
15) öppe DS/V:3345
16) sölepe (I) DS/V:3679
17) sülepe (I) (<sünepe) DS/V:3710
(<*sün-e-pe; Gülensoy, 2007, s.
821)
18) sünempe [sünenpe] DS/V:3716
19) sünepe (I) (<sün- (I)) DS/VI:4714
20) terlenbe DS/V:3894
21) tirempe (<dire-) DS/V:3939
22) yellepe DS/VI:4239

1.2.37. -bAç
-mAç ekinin Anadolu ağızlarındaki benzer şeklidir. Genellikle ağızlarda
rastladığımız bu ek, dolambaç (dol-a-*m/n-baç; Gülensoy, 2007, s. 295) ve
saklambaç (<sak+la-n-baç; Gülensoy, 2007, s. 720) sözcükleriyle yazı dilinde
bulunur. Kullanımı işlek değildir. “Ek şekilce bir değişikliğe uğramıştır. Bu

543
değişiklik, yan yana gelen seslerin önce ses atılması, sonra benzeşmezlik
(dissimilation), daha sonra da benzeşme (assimilation) olayları ile gerçekleşmiştir:
atla-n-ma+ca>atlanmaç>atlanbaç>atlambaç gibi” (Korkmaz, 2017, s. 161).
Genellikle oyun adı türeten bir görevi vardır. -ma aş<-baç şeklinde yemek adları
yapan madde başları bu ek grubuna alınmamıştır. karlambaç<karlama aş,
yağlambaç< yağlanma aş gibi.

Ağızlardaki bazı kullanımları şunlardır.

oyun adı yapar: bazlambaç (II) “birdirbir de denilen çocuk oyunu”,

bozlambaç “birdirbir oyunu”, güzlenbeç>gizlenbeç “saklambaç oyunu”,
saklambacık “saklambaç oyunu”, sinenbeç “saklambaç oyunu”, yumbaç (I)
“saklambaç vb.

yer adı yapar: atlambaç (II) “1.Suya atlanacak yüksekçe yer”,

hatlambaç<atlanbaç “sudan geçmek için taşlardan yapılan geçit”, kıvrambaç
“dönemeç”, tolanbaç “dönemeç” vb.

sıfat yapar: höllenbeç “sulanmış, cıvık şey”, öğünbeç “kendini beğenen,

onurlu” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-baç 1) atlambaç DS/VI:4430 (20)

-beç 2) atlambaç (I) DS/I:371
3) atlambaç (II) DS/I:371
4) bazlambaç (II) [bazlanbaç (II)] DS/I:589
5) bozlambaç DS/I:752
6) bürtlembeç DS/I:828
7) güzlenbeç (<gizlen-) DS/III:2244
8) hatlambaç (<atlan-) DS/III:2306
9) höllenbeç DS/III:2430
10) hörtlenbeç DS/III:2435
11) kıvrambaç (<kıvıra-) DS/IV:2853
12) öğünbeç DS/VI:4624
13) saklambacık DS/VI:4665
(<sak+la-n-baç; Gülensoy, 2007,
s. 720)
14) sinenbeç [sinnenbeç] DS/V:3642
15) sürtünbeç DS/V:3725
16) terlembeç (I) DS/V:3894

544
 17) tolanbaç DS/VI:4769
(<dol-a-*m/n-baç; Gülensoy,
2007, s. 295)
18) ugrümbeç, uğrümbeç DS/VI:4784
19) üğrümbeç DS/VI:4062
20) yumbaç (I) DS/VI:4317

1.2.38. -bik /-buK

-mIk ad yapım ekinin ağızlardaki benzer bir türevidir. “Dönüşlü fiillerle
yapılmış adlardaki -bik eki, kelime içinde yan yana düşmüş –m- seslerinin bir
benzeşmezlik (dissimilation) olayı ile -nb-‘ye dönüşmesinden oluşmuş olmalıdır.”
(Korkmaz, 2017, s. 165). Böyle yapılarda sözcüğün kökünün yansıma ses olduğu
dikkat çeker. çitlembik sözcüğü yazı dilinde kullanılan bir örneğidir. Ağızlarda da
beş sözcükte tespit edilmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-bik 1) cırtlambuk (I) [cırtlanbuk (I)] DS/II:939 (5)

(<Hayvanların yaralarından çıkan
irin.)
-buk 2) cırtlambuk (II) [cırtlanbuk (II)] DS/II:939
(<Su fışkırtan oyuncak.)
-buò 3) çaylambuk (<çaylan-) DS/II:1097
(<Ayrık otu.)
4) çıtlanbuò [çıtlanbuk] DS/II:1196
(<Çitlenbik ağacı.)
5) çitlembek [cırtlambuk (III), DS/I:1246
citlenbik, çitlenbek]
(<Çitlembik ağacının meyvesi.)
(<*çıt/çit+le-n-bik; Gülensoy,
2007, s. 245)

1.2.39. -CA
Yazı dilinde kullanımı az olan eklerdendir. “Dönüşlü fiillerden bir hareketin
sonucu olan soyut adlar türeten bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 148) dokunca,
düşünce, eğlence, güvence, sakınca, söylence, yonca<yorınca vb. sözcükler
türetmiştir.

Ağızlardaki kullanımı yazı diline göre biraz fazladır. Ad ve sıfat yapımları

vardır.

545
 araç-gereç adı yapar: depçe “bel denilen tarım aracı”, dirence “kol demiri,
destek”, dolça “1. Su bardağı, maşrapa. 2. Kepçe.”, kapanca (V) “kapan, tuzak” vb.

diğer ad yapımları şunlardır: dinlence “rahat”, kaynaca “kaynak”, örtçe

“sebzeli yumurta yemeği”, öykence “boğmaca öksürüğü”, sağlanca “güvence” vb.

sıfat yapar: inanca “sözüne güvenilir, inanılır”, kısca “bulanık, kapalı”, tutça
“çok değerli”, umunca “beklenilen, umulan” yapça (II) “söz taşıyan, arabozucu.”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ca 1) ağ yonca DS/I:116 (60)

(<*yorı-n-ça; Gülensoy, 2007, s.
1159)
-ce 2) al yonca DS/I:235
-ça 3) aldanca DS/I:209
-çe 4) ali yonca DS/I:222
5) burca burca DS/I:794
6) çekince DS/II:1113
7) demir yonca DS/II:1418
8) depçe DS/II:1426
9) dinlence DS/II:1508
10) dirence DS/II:1512
11) doguncalıò DS/II:1535
12) doğca DS/VI:4488
13) dolça DS/II:1546
14) dolça DS/VI:4489
15) dutca DS/II:1612
16) eğrilce (I) [eeğrilce, eerilce, DS/III:1684
eğrilce]
17) eğrilce (III) DS/III:1684
18) eğrilce (IV) DS/III:1684
19) eğrilce (V) DS/III:1684
20) ekilce DS/III:1694
21) elik yoncası DS/III:1717
22) eşek yuncası DS/III:1790
23) gitçe DS/III:2085
24) gitçe cavcavluk DS/III:2085
25) gizlence [gizlencelik] DS/III:2087
26) inanca DS/IV:2538
27) inance DS/IV:2538
28) kabanca (<kapan-) DS/IV:2582
29) kakalanca ol- DS/IV:2602
30) kapanca (I) DS/IV:2631
546
 31) kapanca (II) DS/IV:2631
32) kapanca (III) DS/IV:2631
33) kapanca (IV) DS/IV:2631
34) kapancala- DS/IV:2631
35) kapçala- DS/IV:2632
36) kaynaca DS/IV:2705
37) kısca DS/VI:4558
38) oğcala- DS/V:3269
39) olcacık DS/V:3279
40) ovcalamaò, ovcala- DS/VI:4619
41) öğcele- DS/V:3316
42) öğnence (<öğren-) DS/V:3318
43) öğrence DS/V:3319
44) öğrencelik (I) [örgençelik] DS/VI:4624
45) öğrencelik (II) DS/VI:4624
46) öğrencelik [öğrence] DS/V:3319
47) öğrenceliyh DS/VI:4624
48) örencelik [örgemcelik, DS/V:3348
örgençelik]
49) örgençelik [öğrencelik] DS/VI:4628
50) örtçe DS/V:3351
51) ötçetavası DS/V:3358
52) öykence DS/V:3367
53) sağlanca DS/VI:4663
54) takca DS/VI:4735
55) tepçey DS/VI:4754
56) tutça DS/V:4001
57) umunca [umulca] DS/VI:4788
58) yapça (II) DS/VI:4178
59) yumcala- DS/VI:4317
60) yumcalık DS/VI:4317

1.2.40. -CAK
Yazı dilinde ağırşak (<ağır-çak; Gülensoy, 2007, s. 54), bulancak ve
salıncak sözcüklerinde görülen işlek olmayan bir ektir. Ağızlardaki kullanımı yazı
diline göre fazladır.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları görülür.

araç-gereç adı yapar: aşcak “anahtar”, çırpıncak “unu su içinde çırpmak için
kullanılan araç”, karkürücek “Toprak damlı evlerin üzerindeki karları temizlemekte
kullanılan, ağaçtan çeşitli biçimlerle yapılmış araç”, tepçek “bel sapına geçirilen
tahta ayakçak”, yivlecek “kalem açacağı” vb.

547
 bitki adı yapar: ağırşak “4.Bir çeşit elma. 5.Kır menekşesi”, ayı ağırşağı
“soğana benzer bir bitkinin gövdesi”, domuzağırşağı “1.Buhurumeryem denilen
bitki. 2.Çöven denilen bitki.”, köpürcek (II) “sabun gibi suda köpüren bir çeşit ot”
gibi.

“salıncak” adını ifade eden birçok sözcük tespit edilmiştir: aylıncak,

çıvıncak, çuğuncak, çüvencek, elincek (II), ılıncak (I), suluncak, zalıncak gibi.

organ adı yapar: ağırşak “3.Memenin etli, şişkin kısmı”, arşak (I)<ağırşak
“diz kapağı”, dizağurşağı “diz kapağı”, emcek “1.Meme. 2.Meme başı, yapma
meme, emzik”, kaşıcak “mide” gibi.

diğer ad yapımlarından bazıları şunlardır: katıncak “ekmeğe katık edilen

yiyecek”, köpürcek (I) “mürekkep balığı”, tapıncak “tapınak”, tüpürceyh “tükrük”,
yılansalıncağı “gökkuşağı” vb.

sıfat yapar: erincek “tembel, üşenen”, ılıncak (II) “ılık”, öğüncek “kendi
kendini öven, övüngen”, utancak “utangaç”, yeğnicek “hoppa, şımarık” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-cağ 1) aarşak DS/I:1 (107)

(<ağır-çak; Gülensoy, 2007, s.
54)
-cak 2) ağırşah DS/I:92
-caò 3) ağırşak DS/I:92
-ceğ 4) ağrışak [ağaşak, ağrşak, ağşak (I) DS/I:111
(<ağır)
-cek 5) ağşak (I) (<ağır-) DS/I:113
-ceyh 6) ahırşak (<ağır-) DS/I:131
-çak 7) añırşak (<ağır-) DS/I:270
-çaò 8) apırcak DS/I:287
-çek 9) arişak (<ağır-) DS/I:325
-şağ 10) arşak (I) DS/I:332
-şak 11) arşak (II) (<ağır) DS/I:332
-şek 12) arşaklan- (II) (<ağır) DS/I:332
13) aşcak (<aç-) DS/VI:4428
14) aşcak (<aç-) DS/I:351
15) atcak (<aç-) DS/I:367
16) avşak (I) (<ağır) DS/I:393
17) avşak (II) (<ağır) DS/I:394
18) ayı ağırşağı DS/I:416

548
19) aykıncak DS/I:422
20) aylıncak DS/I:425
21) bakıncak (I) DS/I:492
22) bakıncak (II) DS/I:492
23) basıncak (II) DS/I:540
24) basıncak et- DS/I:540
25) baştapıncağı DS/I:566
26) bölcek (I) DS/I:767
27) bölcek (II) DS/I:767
28) börümcek (<bürün-) DS/I:772
29) börüncek DS/I:772
30) bulancak DS/I:786
31) bürüncek [bürünceyh] DS/I:829
32) çekincek (I) DS/II:1113
33) çekincek (II) DS/II:1113
34) çırpıncak DS/II:1189
35) çıvıncak DS/II:1200
36) çuğuncak DS/II:1301
37) çüvencek DS/II:1310
38) dapıncak DS/II:1364
39) dığan goycak DS/II:1451
40) dilkecek (<dilke-) DS/II:1495
41) dizağurşağı [dizarşağı] DS/II:1530
(<ağır-çak; Gülensoy, 2007, s.
54)
42) domuzağırşağı DS/II:1555
43) efsecek DS/III:1670
44) eğircek [eğercek] DS/III:1678
45) elincek (II) DS/III:1718
46) emcek (I) DS/VI:4497
47) emcek (I) [emçek] DS/III:1730
48) emcek (II) DS/III:1730
49) emcek (II) DS/VI:4497
50) emcekliğ DS/III:1730
51) emçek DS/III:1731
52) encek (III) (<in-) DS/III:1744
53) erincek DS/VI:4499
54) erincek [erinceğ] DS/III:1770
55) evceklen- DS/III:1801
56) evsecek DS/III:1814
57) galcaò DS/III:1899
58) gazıycak DS/III:1954
59) ılıncak (I) [ılancak, ılıncaò, DS/IV:2472
ılınçak, ilincaò, ilincak (I),
ilinçaò, ilinçak]
60) ılıncak (II) DS/IV:2472
61) ilincak DS/VI:4526
62) ilincak (II) DS/IV:2526
63) karkürücek DS/IV:2665
549
64) kaşıcak DS/VI:4539
65) katıncak DS/IV:2684
66) kayıncak DS/IV:2701
67) kayluncak DS/IV:2704
68) keçi emceği DS/IV:2717
69) keycek (<giy-) DS/IV:2779
70) korkuncak DS/IV:2927
71) korucak DS/IV:2929
72) köccek (<göç-) DS/IV:2947
73) köpürcek (I) DS/IV:2962
74) köpürcek (II) DS/IV:2962
75) oğurcak DS/V:3273
76) öğcek DS/V:3315
77) öğüncek (I) DS/V:3322
78) seğriceği tut- [seğriceklen-] DS/V:3568
79) seğricek DS/V:3568
80) seğricekli (I) DS/V:3568
81) seğricekli (II) DS/V:3568
82) seyricekli DS/VI:4689
83) sırpıncak (<sarpın-) DS/V:3620
84) sıypıncak DS/VI:4696
85) sıypıncak [sırpıncak, sıyrılcak, DS/V:3628
sıyrımcak, sıyrıncaò, sıyrıncak,
sıyrınçak]
86) sıyrıncağ, sıyrıncak DS/VI:4696
87) suluncak ! DS/V:3695
(<salıncak; Eren, 2010, s. 87)
88) takılcak DS/VI:4736
89) tapıncak (I) DS/V:3827
90) tapıncak (II) DS/V:3827
91) tepçek DS/V:3883
92) tılkıcak ol- DS/V:3915
93) tüpürceyh (<tükür-) DS/VI:4780
94) utancak DS/VI:4047
95) utancaò, utancak DS/VI:4790
96) üşencek DS/VI:4003
97) yancak (II) DS/VI:4164
98) yeğnicek [yēnicek, yenilcek] DS/VI:4820
99) yelincek DS/VI:4237
100) yerincek DS/VI:4253
101) yerincekli DS/VI:4253
102) yılansalıncağı DS/VI:4268
103) yiğrencek DS/VI:4279
104) yivlecek DS/VI:4285
105) yücek [yüğcek (I)] DS/V:4327
106) zalıncak (<salın-) DS/V:4347
107) zıybıncak DS/VI:4839

550
 1.2.41. -cAmA (<-cA-mA)
Ad yapan birleşik bir yapıdır. Yazı dilinde sürünceme sözcüğünde
kullanılır. Ağızlarda da kullanımı azdır. düşünceme, geçinceme, katıncama ve
umulcama gibi ad yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-cama 1) çekinceme DS/II:1113 (7)

(<Bir tehlike korkusuyla bir şey
yapmak veya söylemekten
sakınmak.)
-ceme 2) çekincemede kal- DS/VI:4479
(<Karar verememek.)
3) düşünceme DS/II:1639
(<Düşünce.)
4) düşüncemeli DS/II:1640
(<Yol yordam bilen, düşünceli.)
5) geçinceme DS/III:1962
(<Geçinme.)
6) katıncama DS/IV:2684
(<Bir sürüye başkaları tarafından
katılan davar.)
7) umulcama DS/VI:4040
(<Umulan, beklenen, olması
istenen şey: Senden bir
umulcamam yok.)

1.2.42. -CAn
Ağızlarda az sayıda kullanılan bir ektir. Genellikle çok heceli fiil tabanları
üzerine gelerek ad yapar. direcen<direncen “1.Duvarların yıkılmaması, ağaç
dallarının kırılmaması için konulan ağaç destek, payanda.”, egilcen “çayır
cinsinden bir ot”, emilcen “2.İneklerin memesini emen bir çeşit kertenkele”,
pörtlecen “serçeden biraz büyük, sırtı kızıl kahverengi, göğsü ve karnı kül renkli,
çalılardan çalılara sıçrayarak dolaşan bir çeşit kuş”, satlıcan<saplıcan “akciğer zarı
yangısı, zatürcenp” vb. gevilcen (II) “boşboğaz”, yalacan (I) “3.Şımarık” sözcükleri
ise sıfat görevlidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

551
 -can 1) direcen (<diren-) DS/II:1512 (20)
-cen 2) direncen DS/II:1513
-çan 3) dolcan DS/II:1546
4) dökülcen DS/II:1574
5) egilcen DS/III:1672
6) emilcen DS/III:1735
7) eyilcan otu DS/III:1821
8) eyilcen DS/III:1821
9) gevilcen (I) [gevülcen] DS/III:2011
10) gevilcen (II) DS/III:2012
11) gevilcenli DS/III:2012
12) gevilcenli ol- DS/III:2012
13) pörtlecen DS/V:3481
14) satlıcan [saplıcan] DS/V:3552
15) yalacan (I) DS/VI:4135
16) yalacan (II) DS/VI:4135
17) yalacan (III) DS/VI:4135
18) yalacan (I) [yalaçan] DS/VI:4811
19) yalacan (II) DS/VI:4811
20) yazılcan DS/VI:4219

1.2.43. -CI / -cU

-IcI fiilden ad yapım ekinin ses düşmesine uğramış şeklidir. Yazı dilinde
burcu, dilenci ve öğrenci sözcüklerinde görülür. Genellikle ağızlarda kullanılan,
işlek olmayan bir yapıdır.

meslek adı yapar: alverci “tüccar”, alvurcu “hırsız”, isteci “dilenci” sayılcı
“dilenci gibi.

hayvan adlarına gebelik anlamı katar: balaklacı “gebe manda”, kunnacı

“doğurucu, gebe hayvan”, kuzlacı “gebe, doğuracak hayvan”, portlacı “gebe”,
putlacı “doğuracak deve” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: gizlenci “gerektiği zaman kullanılmak

üzere saklanan eşya”, göğerci “nem”, gütcü “sığır sürüsü”, okuncu “düğüne
çağırmak için gönderilen armağan”, terçi “çengelliiğ” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-cı 1) alverci [alverçi] DS/I:235 (27)

-ci 2) alvurcu DS/I:235
-cu 3) balaklacı DS/I:498

552
 -cü 4) bortlacı [bodlacı, bortlayıcı, DS/I:741
botlacı, botlaçı, botlayıcı,
börtleci]
(<*bo[r]t(u)+la-cı; Gülensoy,
2007, s. 161)
-çı 5) burcu DS/VI:4468
(<bur-cu; Gülensoy, 2007, s. 185)
-çi 6) burcu (I) DS/I:795
7) buzalacı DS/I:810
8) bürcü bürcü kok- DS/I:824
9) dilenci DS/II:1493
10) enikleci DS/III:1758
11) gizlenci DS/III:2087
12) göğerci DS/III:2128
13) gülburcı tikeni DS/III:2217
14) gütcü DS/III:2239
15) ikileci DS/IV:2515
16) isteci [isteyci, isteyici] DS/IV:2561
17) isteci DS/VI:4527
18) karaburcu DS/IV:2630
19) kunnacı [kurnacı] DS/VI:4574
20) kuzlacı [kuzulacı] DS/IV:3023
21) kuzlacı (<kuzu) DS/VI:4577
22) okucu [okuycu, okuyucu] DS/V:3277
23) okuncu [okunculuk] DS/V:3278
24) portlacı DS/V:3472
25) putlacı (<port-) DS/V:3495
26) sayılcı DS/VI:4678
27) terçi DS/V:3891
(<ter-çi; Gülensoy, 2007, s. 884)

1.2.44. -CIk / -CUk

Kullanımı az olan bir ektir. Yazı dilinde kabarcık ve kıvırcık sözcükleri bu
yapıyla oluşmuştur.

Ağızlarda genellikle ad yapar.

bitki adı türetir: gevrecik “kayalık yerlerde yetişen kokulu bir çeşit bitki”,
kıvırcık (II) “bir santimetre eninde, on santimetre boyunda yaprakları kıvrımlı bir
ot” vb.

hayvan adı yapar: kama kıvırcık “bir cins koyun”, kıvırcık (I) “sığırcık
kuşu”, oklacık “boz renkli, ince kuyruklu, orta boy bir çeşit yılan” vb.

553
 diğer ad yapımları şunlardır: gebercik “ölü”, kıvırcık karanlık “akşamla yatsı
arası alacakaranlık” köpürcük “2.Köpük”, saplacık “iğne”, uzacık “lastik” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-cık 1) aldancık DS/I:209 (31)

-cik 2) burcuk DS/I:795
-cuk 3) bürüncük DS/I:829
-cük 4) bürüncük DS/VI:4470
-çık 5) çıkracık DS/II:1170
-çük 6) çıkrancık (II) DS/II:1170
7) çıkırancık [çıkrancık (I)] DS/II:1168
8) dığırcık (<kıvır-) DS/II:1453
9) döğülcük (I) DS/II:1572
10) eğmÀlacık DS/III:1681
11) emcik DS/VI:4497
12) gebercik DS/III:1956
13) gevrecik DS/III:2013
14) geyincik (<geyin- (I)) DS/III:2016
15) goncuk (I) (<kon-) DS/III:2100
16) iğcik (II) (<iğ- (II)) DS/IV:2510
17) kama kıvırcık DS/IV:2613
18) kıvırcık (I) DS/IV:2851
19) kıvırcık (II) DS/IV:2851
20) kıvırcık karanlık DS/IV:2851
21) kıvracık DS/VI:4559
22) kopçık DS/IV:2921
23) köpçük (I) DS/IV:2961
24) köpürcük DS/IV:2962
25) oklacık DS/VI:4613
26) saplacık DS/VI:4672
27) sevüncük ol- DS/V:3596
28) uzacık DS/VI:4055
29) yatırcık DS/VI:4203
30) yumalacık DS/VI:4317
31) zırtlacık DS/VI:4382

1.2.45. -cım / -cüm

Ağızlarda birkaç sözcükte görülen bir ektir. Gökyay (1976, s. 183)
“Unutulmuş bir ek mi?” adlı makalesinde fiilden ad olarak sıkılcım, addan ad olarak
kıvılcım sözcüğünden bahseder.

554
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-cım 1) depürcüm (<tep-) DS/II:1431 (4)

(<Azar, tersleme: Depürcümü
yiyince girecek delik arıyorsun.
-cüm 2) sıkılcım et- DS/V:3606
(<Sert olmak, kırıcı davranmak.)
3) sıkırcım DS/VI:4690
(<Korku, baskı, sıkıştırma.)
4) sıkırcım (I) [sıhırcım] DS/V:3608
(<Sıkıştırma, korku, baskı:
Sıkırcıma dayanamaz.

1.2.46. -cIn
Ağızlarda birkaç sıfat görevli sözcük yapan ektir: apırcın, belercin gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-cın 1) apırcın DS/I:287 (5)

(<1.Şaşkın, telaşlı, perişan.
2.Becerikli, yiğit, kahraman.)
-cin 2) apırcın et- DS/I:287
(<Vurgun yapmak: 15 kalemi
birden apırcın etti.)
3) apırcını çık- DS/I:287
(<Yorucu bir iş yüzünden bitkin
hale gelmek.)
4) belercin DS/I:614
(<Ahmak, budala.)
5) belercin gözlü DS/I:614
(<Gözlerini iyice açarak bakan
kimse.)

1.2.47. -ç
Dönüşlü eylemlerin gövdelerine gelerek yapım eki görevinde bulunur.
Aşırılık anlamı taşıyan sözcükler türetir. “Getirildiği fiildeki hareketi yapanı,
yapılan hareketi veya o hareketle ilgili bir niteliği, bir özelliği gösteren soyut ad ve
sıfatlar türetme görevi yüklemiştir.” (Korkmaz, 2017, s. 149) Yazı dilindeki başlıca
yapımları şöyledir: gülünç, güvenç, iğrenç, inanç, ilenç, kazanç, sevinç, usanç,

555
utanç, üşenç vb. Terim yapma özelliği de vardır. bağlaç (dil.), tümleç (dil.), toplaç
(fiz.) ulaç (dil.) vb.

Ağızlarda çeşitli ad ve sıfat yapımları vardır.

araç-gereç adı yapar: bisleç, bislēç “2.Üzerinde ekmek pişirilen saç.”, bulaç
“yoğurdu ayran yapmak için çarpmaya yarayan aygıt”, dıkaç “şişe, testi kapağı,
mantar, tıpa”, gegeç “çekiç”, pişleç “1.Maşa” vb.

yiyecek adı yapar: gartalaç “1.Buğdaydan yapılan yufka ekmeği. 2.Mısırdan

yapılan yufka ekmeği.”, gatlaç “ev ekmeği”, kartalaç “1.Mayasız hamurdan yapılan
peynirli yada peynirsiz pide. 2.Yufka, gözleme.”, katılaç “yufka ekmek”, katlaç
“1.Tepside pişirilen şekerli mısır çöreği. 2.Pişmiş yufka.” vb.

yer adı yapar: atlaç “yamaç, dağın yüzü, sırtı”, aylanç “viraj”, bekleç “durak,
bekleme yeri”, sapalaç (II) “ters yol” vb.

diğer ad yapımlarından bazıları şunlardır: andaç (I) “1.Hatıra, hediye,

armağan.”, güdüleç “1.Dümen 2.Dirksiyon.”, kazınç “şikayet”, kunnaç “çok
yumurtlayan tavuk”, öndeç “mübaşir” vb.

sıfat yapar: aldanç “çabuk aldanan”, pusunç “sığıntı durumunda olan”,

sığınç “1.Sığınan kimse, sığıntı.”, tokalaç (II), “düz olmayan, eğri”, ziyantıkacı
“karıştırıcı”, zarar edici” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ç 1) aldanç DS/I:209 (84)

2) allaç (<alın) DS/VI:4418
3) andaç (I) [andaçlık] DS/I:256
(<*an-da-ç; Gülensoy, 2007, s.
69)
4) andaç (II) DS/VI:4420
5) andaç (II) DS/I:256
6) andaç (III) DS/I:256
7) andaç (IV) DS/I:256
8) argalaç [arkalaç] DS/I:310
9) atlaç DS/I:370
10) aylanç DS/I:425
11) bağlaç DS/VI:4441
12) baş hakıncı, baş kakıncı DS/I:558

556
13) bekleç DS/VI:4453
14) bezenç DS/VI:4458
15) bikleç DS/VI:4461
16) bisleç (<pişir-) DS/VI:4462
17) bislaç (<piş-) DS/I:704
18) bulaç DS/I:784
19) burgalaç (II) DS/I:797
20) burgulaç DS/I:798
21) burğalaç yap- DS/I:798
22) burunç DS/I:803
23) busunç DS/I:806
24) dengeleç DS/II:1423
25) dıkaç [dıòaç] DS/II:1454
26) engeç (<yengeç) DS/III:1752
(<*yenç-ge-ç; Gülensoy, 2007, s.
1120)
27) gaòınç DS/III:1894
28) gartalaç [gartaleç] DS/III:1931
29) gatınç DS/III:1935
30) gatlaç DS/III:1936
31) gazınç (<kaz-) DS/III:1954
32) gegeç (<gege- (II)) DS/III:1969
33) gökgüvenç ol- DS/III:2137
34) gövenç (<güven-) DS/III:2168
35) gulüç (<gülün-) DS/III:2193
36) güdüleç DS/III:2214
37) güvenç (I) DS/III:2240
38) güvenç (II) DS/III:2240
39) ilenç [ilinç] DS/IV:2520
40) kartalaç DS/VI:4538
41) kartalaç (I) [kartaleç] DS/IV:2670
42) kartalaç (III) (<kar) DS/IV:2671
43) katılaç DS/IV:2684
44) katlaç DS/IV:2685
45) kaypanç DS/IV:2707
46) kaypançalık DS/IV:2707
47) kazınç DS/IV:2714
48) kıvanç DS/IV:2850
49) kunnaç DS/IV:3003
50) kürünç DS/IV:3050
51) osaç (<usan-) DS/V:3292
52) öğünç DS/V:3323
53) öndeç (<önde-) DS/V:3338
54) özenç DS/V:3373
55) petleç DS/V:3439
56) pişleç DS/V:3465
57) pusunç DS/V:3493
58) pusunç DS/VI:4657

557
 59) sapalaç DS/VI:4672
60) sapalaç (I) DS/V:3541
61) sapalaç (II) DS/V:3541
62) sığınç (I) DS/V:3605
63) sığınç (II) DS/V:3605
64) siriç (<sırı-) DS/V:3647
65) tokaç (I) DS/V:3948
(<*toku-ç; Gülensoy, 2007, s.
903)
66) tokaç (II) DS/V:3948
67) tokaç balığı DS/V:3948
68) tokaçla- DS/V:3948
69) tokalaç (I) DS/V:3949
70) tokalaç (II) DS/V:3949
71) tokalaç (III) DS/V:3949
72) toòaç DS/VI:4767
73) ulaç (I) DS/VI:4033
74) ulaç (II) DS/VI:4033
75) ulaçlı DS/VI:4033
76) yağdaç DS/VI:4120
(<yağ+da-ç; Gülensoy, 2007, s.
1026)
77) yağlaç (II) [yÀlaç] DS/VI:4122
78) yağlaç (III) DS/VI:4122
79) yargalaç (<arkala-) DS/VI:4183
80) yaslaç (II) DS/VI:4195
81) yaslaç, yaslÀç (I) DS/VI:4195
82) yıllaç DS/VI:4273
83) yiğrenci olmaò DS/VI:4824
84) ziyantıkacı DS/VI:4393

1.2.48. -DA
Yazı dilinde külte sözcüğünde kullanılan işlekliği olmayan bir ektir.
Ağızlardaki bazı ad yapan sözcükler şunlardır: doğda “çocuk doğduğunda yapılan
eğlence”, fırlanta “çocukların oynadıkları çember”, göverte “yeşillik, bağ, bahçe,
meyvelik”, kışta (II) “tuzak”, yığda “davarlara verilmek için, kesilerek üst üste
yığılmış meşe dalı” vb. Sadece bükdelek “eğilip, bükülerek yürüyen” sözcüğü sıfat
olarak kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-da 1) bükdele- [bühdele-, büktele-] DS/I:816 (17)

-de 2) büktelet- DS/I:818

558
 -ta 3) bükdelek DS/I:816
-te 4) doğda DS/II:1536
5) fırlanta DS/III:1856
6) göverte DS/VI:4513
7) ırasada (<ırasa-) DS/IV:2483
8) kısta (II) DS/VI:4559
9) külte (I) DS/IV:3032
(<*kül-te; Gülensoy, 2007, s.
590)
10) külte (II) DS/IV:3032
11) külte (III) DS/IV:3032
12) külte (IV) DS/IV:3032
13) külte (V) DS/IV:3032
14) külte (VI) DS/IV:3032
15) yasla (<yasta) DS/VI:4195
16) yığda DS/VI:4264
17) yığda DS/VI:4823

1.2.49. -dAç
Ağızlara özgü yapım eklerinden biridir. doğdaç ve geldeç sözcüklerinde
ad; oldacı ve ondaç sözcüklerinde sıfat görevli kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-daç 1) doğdaç DS/II:1536 (4)

(<1. Yeni doğmuş bebek. 2.
Doğurma kabiliyeti olan.)
-dacı 2) geldeç DS/III:1973
(<Gelecek (zaman):
Cemil’in geldeçi çok iyi
görünüyor.)
-daç 3) oldacı [oldaç] DS/V:3279
(<Şişman, büyümeye,
gelişmeye elverişli olan.)
4) ondaç DS/V:3285
(<Gürbüz, gelişmiş.)

1.2.50. -DAK
Yazı dilinde ortak sözcüğünde kullanılan bir yapıdır. Ayrıca edebiyat terimi
kavuştak ile anatomi terimi kıkırdak sözcükleri de yazı dilinde kullanılmaktadır.
Ağızlarda az sayıda ad ve sıfat yapmıştır.

559
 ad yapar: düzeldek “tesviye ruhu”, fışkırdak “su fışkırtan araç”, kırıldak
“öldürücü, bulaşıcı hayvan hastalığı”, sektekgiç “çocukların karşılıklı geçip bir
ayak üstünde sıçrayarak oynadıkları oyun”, şişirdek “balon” vb.

sıfat yapar: endek döndek “dönek, sözünde durmayan”, kovaltak “gevşek,

geniş, kaba saba, aralıklı”, kuvaldak “aralık, az açık” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dah 1) batdak DS/I:570 (21)

-dak 2) çizildek DS/II:1253
-daò 3) düzeldek DS/II:1644
-dek 4) endek döndek DS/VI:4497
-tak 5) fışgırdah (II) DS/III:1858
-taò 6) fışkırdak [fışkırdaò] DS/III:1860
-tek 7) kavuştak DS/IV:2695
8) kazdakla- DS/IV:2712
9) kestekli DS/VI:4550
10) kevirdek (<kemir-) DS/IV:2777
11) kıkırdak (I) DS/IV:2792
(<*kī+kır-dak; Gülensoy, 2007, s.
506)
12) kıkırdak (II) DS/IV:2792
13) kırıldak DS/IV:2826
14) kovaltak DS/IV:2939
15) kuvaldak [kuvaltak] DS/IV:3019
16) ortak DS/V:3291
(<or-tak; Gülensoy, 2007, s. 632)
17) ortakçı [ortaò, ortaòçı] DS/VI:4617
18) ortaklama DS/V:3291
19) ortaò DS/VI:4617
20) sektekgiç DS/V:3575
21) şişirdek DS/VI:4731

1.2.51. -dAm
Yazı dilinde kullanılan yordam sözcüğü, ağızlarda da ekin sıklığını belirler.
Ağızlardaki kullanımları şu şekildedir: eli yordam “gece karanlıkta görmeden, el ile
araştırma”, yol yordam “yöntem, kural, davranış inceliği”, yordam (I) “kılavuz,
yardımcı”, yordam (II) “gösteriş, kılık, giyiniş” gibi. Bu sözcüğün dışında güddem
“bilgiç, çok bilen” sıfat olarak ağızlarda bulunur.

560
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-dam 1) eli yordam DS/III:1719 (13)

-dem 2) eli yordamlı DS/III:1719
3) güddem (<güt-) DS/III:2211
4) yol yordam DS/VI:4294
5) yordam DS/VI:4825
6) yordam (I) DS/VI:4298
(<*yor-dam; Gülensoy, 2007, s.
1162)
7) yordam (II) DS/VI:4299
8) yordamcı DS/VI:4299
9) yordamla- (I) DS/VI:4299
10) yordamla- (II) DS/VI:4299
11) yordamlı (I) DS/VI:4299
12) yordamlı (II) DS/VI:4299
13) yordamsız (I) DS/VI:4299

1.2.52. -Dar
Aslında fiilden fiil yapan bir ektir. Ağızlarda fiilden ad görevinde de
kullanılmıştır. ak- fiiline gelerek birleşik ad ve ikileme oluşturmuştur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dar 1) ahdar güdar et- (<ak-) DS/I:128 (7)

(<Altüst etmek, karıştırmak.)
-tar 2) akdar dönder DS/VI:4413
(<Evirip çevirme, altüst etme.)
3) akdar gudar, akdar güdar [akdar DS/I:162
güdel, aktar gülder]
(<Karmakarışık altüst: Dolapları
akdar gudar ettim.)
4) akdar gülder DS/I:162
(<Çocukların, hotik oyununda
kullandıkları bir deyim: Aktar
gülder, alttan gelen güdek güder.)
5) aktar değneği DS/I:162
(<Dikişli ayakkabıları çevirmeye
yarayan tahta aygıt.)
6) aktarağacı DS/I:162
(<Yemenicilikte, yemenileri
çevirmek için kullanılan uzun ve
yuvarlak bir ağaç.)
7) aòtar ağacı DS/I:134
561
 (<Ayakkabının içini dışına
çevirmeye yarayan aygıt.)

1.2.53. -dAş
Ağızlarda birkaç sözcükte kullanılan yapım ekidir. doğ- ve ol- fiillerine
gelmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-daş 1) doğdaş DS/II:1536 (3)

(<Doğuştan, anadan doğma: O
çocuk doğdaştan topaldır.)
-deş 2) doğdaş DS/VI:4488
(<Yeni doğmuş çocuk.)
3) oldaşlı DS/VI:4614
(<Gürbüz, iyi gelişmiş: Oldaşlı
bir çocuk.)

1.2.54. -dI / -dU

Aslında görülen geçmiş zaman 3. teklik şahıs eki olarak kullanılır. Zamanla,
ek kalıplaşması olayı ile sözcük de türetmiştir. Kalıcı adlar yapar. Genellikle
oluşturduğu sözcükler durum bildirme anlamı taşır. girdi (tic.), türedi, uydu (gök.)
Bu ekin, “oluşumunu yargı öbekleri hâlinde doğan ve yaşayan bazı örnekler
aydınlatır” (Banguoğlu, 2015, s. 225). dedikodu, imambayıldı, karyağdı, mirasyedi,
şıpsevdi vb. Kişi adı yapar: Durdu, Döndü, Hüdaverdi gibi.

Ağızlarda da çeşitli kullanımları vardır. Birleşik adların çokluğu dikkati

çeker.

araç-gereç adı yapar: bastım yellendi “körük”, ciğerdeldi “dikiş teyeli

sökmekte ve delik açmakta kullanılan kemik veya metal aygıt”, düğdü “ağzı
körelmiş balta, keser, bıçak”, eğdi (I) “yüksek dallardaki meyveleri toplamaya
yarayan çatal ağaç”, sındı “makas” vb.

yer adı yapar: dövdü “arazinin en yüksek yeri”, düzbastı “ekime elverişli
tarla”, folladı “eski evlerde içinde yıkanılan küçük bölme, gusülhane” gibi.

562
 zaman adı yapar: bevlendi “meyvelerin olmaya başladığı zaman”, gündöndü
“öğleden sonraki vakit”, iki yasdı “gece yarısı” gibi.

çiçek adı yapar: beybeğendi “kokusuz, türlü renkte bir çiçek”, gündöndü (I)
“ayçiçeği”, hanım cama dayandı “sardunya”, paşabeğendi “kasımpatı” vb.

hastalık adı yapar: boğazkısdı “anjin”, paryandı (II) “kızamık hastalığı”,

tükendi “cinsel güçten yoksun olma durumu” gibi.

oyun adı yapar: atlandı “bir çocuk oyunu”, dalyandı “bir çocuk oyunu”,
daryandı “tura ile oynanan oyun”, ebegeldi “bir çocuk oyunu” günverdi “berabere
kalınan iskambil ve tavla oyunlarında galibi belli eden son oyun”, sevdican “kadın
ve erkeklerin birlikte oynadıkları bir halk oyunu” vb.

yön adı yapar: gündinlendi “batı”, günindi “batı”, gündoğdu (III) “doğu”
gibi.

diğer ad yapımlarından bazıları şunlardır: badılcanbayıldı “imambayıldı

yemeği”, buzkaydı “parlak bir kumaş”, çakal uydusu<çakal uyudusu “bir aralık
kestiriverilen uyku”, gözüm kaldı “bir çeşit kilim”, tamçaldı “bando” vb.

sıfat yapar: alverdi “baştan savma, gelişigüzel”, daygeldi “yabancı”, döndü

“din değiştiren, dönme”, paryandı (I) “ünlü tanınmış”, sıraverdi “bir sırada, sıralı”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dı 1) aldıverdi DS/VI:4417 (82)

-di 2) alverdi DS/I:235
-du 3) apışdı [apıştı] DS/I:288
-dü 4) atlandı DS/I:370
5) badılcanbayıldı DS/VI:4441
6) bağlandı DS/I:483
7) bastım yellendi DS/I:546
8) bevlendi DS/I:546
9) beybeğendi, beybeyendi DS/I:647
10) boğazkısdı DS/I:727
11) boğdu DS/I:729
12) buzkaydı DS/I:810
13) cahanyandı DS/II:846
14) cehiz gırdıcı DS/II:875

563
15) ciğerdeldi [ciyerdeldi] DS/II:962
16) çakal uy(u)dusu DS/II:1041
17) çilgirdi (II) DS/II:1217
18) çözdü DS/II:1299
19) dalyandı DS/II:1347
20) daryandı DS/II:1374
21) daygeldi DS/II:1387
22) deşdi DS/II:1437
23) doğduya git- DS/II:1536
24) doldu DS/VI:4489
25) döndü (I) DS/II:1582
26) döndü (II) DS/II:1582
27) dövdü DS/II:1592
28) düğdü (I) [döğdü, dügdi, düğdü, DS/II:1618
düğdi (II), düvdü (II), düydü]
29) gündoğdu (III) DS/III:2226
30) düzbasdı [düzbastı (II)] DS/II:1643
31) ebegeldi DS/III:1666
32) eğdi (I) DS/III:1674
33) eğdi (II) DS/III:1674
34) eğdi (III) DS/III:1674
35) eğdilen- DS/III:1674
36) erdi DS/III:1764
37) firdöndü DS/III:1868
38) folladı DS/III:1785
39) gapdı gaçtı [gaptı gaçtı, gaptı DS/III:1916
gaçtı]
40) gözümkaldı DS/III:2184
41) gurutdu aş DS/III:2201
42) gün verdi DS/III:2232
43) gün/endi (II) DS/III:2228
44) gündinlendi DS/III:2226
45) gündöndü (I) [gündoğdu (II)] DS/III:2226
46) gündöndü (II) DS/III:2227
47) gündöndü (III) DS/III:2227
48) günendi (II) DS/III:2228
49) günindi DS/III:2229
50) hamam kızdı DS/III:2263
51) hanım cama dayandı DS/III:2274
52) hoşgördü DS/III:2416
53) iki yasdı DS/IV:2517
54) karyağdı DS/IV:2673
55) kas kesdi DS/IV:2676
56) kondilik DS/IV:2917
57) kuşkondu DS/IV:3016
58) ondi dumana bindi DS/VI:4616
59) osamadı DS/V:3292
60) öğdür DS/V:3316

564
 (<öğ-di+r; Gülensoy, 2007, s.
650)
61) paryandı (I) DS/V:3404
62) paryandı (II) DS/V:3404
63) paşabeğendi DS/V:3407
64) pırdöndü [pirdöndü] DS/V:3443
65) pırdöndü [pirdöndü] DS/VI:4648
66) purdöndü (I) DS/V:3490
67) purdöndü (II) DS/V:3490
68) sevdican DS/V:3595
69) sındı DS/V:3612
70) sındı (I) [sundu] DS/VI:4691
71) sıraverdi DS/V:3614
72) sindi DS/VI:4699
73) songaldı DS/VI:4704
74) tamçaldı DS/VI:4738
75) taygeldi DS/V:3853
76) taygeldi DS/VI:4746
77) tükendi DS/V:4008
78) türüdü [türedi] DS/V:4016
79) yaòdu DS/V:4128
80) yaryaraküstü DS/VI:4192
81) yepindi DS/VI:4251
82) yundusuz DS/VI:4827

1.2.55. -DIK / -DUK

Normalde sıfat-fiil işlevinde kullanılan, kalıplaşmış bir ektir. Yazı dilinde
sayılı sıfat yapımı vardır. bildik, tanıdık vb. “Sıfat biçimi daha çok olumsuz şekliyle
kurulmuştur.” (Korkmaz, 2017, s. 149). beklenmedik, olmadık vb. Bilinmeyen
anlamındaki bilinmedik sözcüğü, matematik terimi ve sıfat olarak dilde yer alır.
şıpıdık sözcüğü ise nadir bulunan adlardan biridir. “Taptuk Emre, Saru Saltuk ve
Sırpsındığı” (Banguoğlu, 2015, s. 226) gibi özel adlar da yapmıştır.

“Sıfat fiil olarak Türkçenin her devrinde ve her lehçesinde işlek olan bu ek,
somut ve soyut anlamlı bazı adlar da meydana getirmiştir.” (Korkmaz, 2018, s. 47).
Bu adları daha çok ağızlarda görmek mümkündür.

araç-gereç adı yapar: bulduk (II) “çömlek”, doyduk “kulplu küçük testi”,
eydük “örs”, gandık “küçük çömlek” gibi.

bitki adı yapar: çevirdik “kısa boylu gürgen ağacı”, çığırdık (I) “kara
gürgen”, deydikli “bir çeşit ahlat”, iğde bildiği “iğde meyvesi” vb.

565
 diğer bazı ad yapımları şunlardır: bastık “pestil”, bulduk (I) “1.Piç, bulunan
çocuk”, evdik “1.Nikâhlanmadan nişanlısı ile cinsi münasebette bulunan ya da ona
kaçan kız. 2.Piç.”, güvendik “birisine sığınarak meydan okuma”, suuçtuğu
“çağlayanın dökülmeye başladığı yer” vb.

sıfat yapar: ağdık (III) “1.Dengesiz, eğik, bir yana devrik. 2.Ağır, fazla”,
devirdük “son sözünü hemen söyleyen”, gıpıdık<kırpıdık “sık sık gözünü kırpan”,
gordüksüz “görgüsüz” vb.

olumsuz fiilleri sıfat yapar: ahırlamadık “ahıra alışkın olmayan hayvan”,

gökgörmedik “1.Açgözlü, obur, 2.Görgüsüz, sonradan görme.”, öğrenmedük
“bilinmeyen, iyice tanınmayan”, unmadık<onmadık “dertli”, yontulmadık
“inceliksiz” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dık 1) ağdık (III) DS/I:87 (64)

-dıò 2) ağdık ağdık konuş- DS/I:87
-dig 3) ağdık gel- DS/I:87
-dik 4) ahırlamadık DS/I:130
-duğ 5) alıp veremedik ol- DS/VI:4418
-duk 6) basdık şuhası DS/I:538
-duò 7) basduğ DS/VI:4447
-dük 8) bastık [basdıò, basdık, basduò, DS/I:546
bastıò, bastuh]
-tık 9) bastık çal- DS/I:546
-tıò 10) bastık kavurması DS/I:546
-tik 11) bastuk DS/I:549
-tuh 12) bildik gördük DS/I:690
-tuk 13) bindik (I) DS/I:696
14) bindik (II) DS/I:696
15) bittik DS/I:712
16) bulduk (I) DS/I:787
17) bulduk (II) DS/I:787
18) çevirdik DS/II:1152
19) cıpdandık DS/II:890
20) çığırdık (I) DS/II:1160
21) çığırdık (II) DS/II:1160
22) çıòışdıò (I) DS/II:1164
23) çıòışdıò (II) DS/II:1164
24) çönbildik DS/II:1288
25) devirdük DS/II:1443
26) deydikli DS/II:1446

566
 27) dinlendik türbesi (<tın) DS/II:1508
28) doğduk DS/II:1536
29) doyduk DS/II:1568
30) elin beğendiği DS/III:1718
31) ettikleyin [ΨttiklΨyn] DS/III:1800
32) evdik DS/III:1802
33) evtik (III) DS/III:1817
34) eydük DS/III:1819
35) gandık DS/III:1910
36) geçtik DS/III:1963
37) gıpıdık (<kırp-) DS/III:2032
38) gökgörmedik DS/III:2137
39) gordüksüz DS/III:2104
40) götgörmedik DS/III:2165
41) güvendik DS/III:2240
42) iğde bildiği DS/IV:2510
43) inandık DS/IV:2538
44) kestiğe biçtik yap- DS/IV:2770
45) kırtdık DS/IV:2838
46) oğmadık DS/V:3270
47) onmadık DS/V:3285
48) oñmadık DS/VI:4616
49) öğrenmedük DS/V:3320
50) su/uçduğu [su uçtuğu] DS/V:3704
51) sündük (II) DS/V:3715
52) sündük (III) DS/V:3715
53) sündük (V) DS/V:3715
54) sündüklen- DS/V:3715
55) şıpıdık (I) DS/VI:4727
56) şıpıdık (II) DS/VI:4727
57) şıpıdık [şıpıdık, şıpıdık, şibidik] DS/V:3772
(<şıp+ı-dık<Gülensoy, 2007, s.
843)
58) şipidik (I) [şipidig, şipidik, şipitik DS/V:3783
(I)]
59) şipidik (II) DS/V:3784
60) şipidik [şipitik] DS/VI:4729
61) şipidik şipidik [şıpıdık şıpıdık, DS/V:3784
şipitik şipitik]
62) ummadık DS/VI:4039
63) unmadık (<on-) DS/VI:4041
64) yontulmadık [yonulmadık, DS/VI:4296
yoñulmaduò]

1.2.56. -DIm / -DUm

Aslında Görülen Geçmiş Zaman 1. teklik şahıs ekidir. Kalıplaşarak bazı
adların oluşumunu sağlamıştır. Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

567
 ad yapar: büzdüm “kuyruk sokumu, anüs”, küstüm (II) “eflatun renkli bir
çeşit boru çiçeği”, sevdimayı “evliliğin ilk ayları, balayı”, şaştım aşı “bulgur
çorbası”, yandımalamadım “desenli, çok renkli bir kadın kumaşı” vb.

sıfat yapar: buldumcuk “şirin”, uydum “uyuşuk, şaşkın”, yastım “yassı,

yaygın basık” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dım 1) buldumcuk DS/I:787 (21)

-dim 2) buldumcuk delisi DS/I:787
-dum 3) buldumcuk ol- (I) DS/I:787
-düm 4) buldumcuk ol- (II) DS/I:788
-tım 5) büzdüm DS/I:833
-tum 6) büzdüm kemiği DS/I:833
-tüm 7) kaydım DS/IV:2699
8) kırdım kırdım DS/VI:4556
9) kıvırdım DS/IV:2851
10) küstüm (II) DS/IV:3052
11) sevdim/ayı DS/V:3595
12) sındımcı DS/V:3612
13) şaştımaşı DS/V:3754
14) şaştımçorba DS/V:3754
15) takıldım ver- DS/V:3810
16) uçtum DS/VI:4024
17) uydum DS/VI:4050
18) yandım (I) DS/VI:4161
19) yandım ol- DS/VI:4161
20) yandımalamadım DS/VI:4161
21) yastım DS/VI:4198

1.2.57. -DIr / -dUr

Aslı fiilden fiil yapım ekidir. Ancak ağızlarda birkaç sözcükte ad yapım eki
olarak da kullanılmıştır. büğdür, daldır, kaptır, kaydur, kıstır, kondur gibi ad
yapımlarının yanında daldırçıkar, indir kaldır gibi ikileme ad yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dır 1) ağdır çöğdür yürü- DS/I:87 (9)

(<Topallayarak yürümek.)
-dir 2) büğdür (<bük-) DS/V:3316

568
 (<Cılız, hastalıklı kimse.)
-dur 3) daldır DS/II:1342
(<İnce sicimden örülmüş şemsiye
biçiminde balık ağı.)
-dür 4) daldırçıkar DS/II:1342
(<Balıkların geçeceği dar yerlere
konulan bir çeşit balık ağı.)
-tır 5) indir kaldır DS/IV:2541
(<Dedikodu.)
6) kaptır DS/IV:2637
(<Hayvan kırkmakta kullanılan
makas.)
7) kaydur DS/IV:2700
(<Topal.)
8) kıstır (II) DS/IV:2845
(<Pantolon.)
9) kondur DS/IV:2917
(<Yol yordama düşkün, çalımlı,
kurumlu kimse.)

1.2.58. -eKe
Ağızlardaki kalıplaşmış (-eK+e) yapılardan biridir. Bir sözcük hariç ör- ve
sür- fiiline gelerek ad yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ege 1) köreke (<ör-) DS/IV:2964 (6)

(<İğ, kirmen.)
-eke 2) sürege DS/V:3720
(<Parçalara ayrılarak ekilen tarla.)
3) süreke (I) DS/V:3720
(<1. Ürün bolluğu: Bağ
filizlerinin sürekesi çok iyidir.
2. Geçerli, aranan, istenen: Bu
malın sürekesi pek az.)
4) süreke (II) DS/V:3720
(<Ekilen toprak alanı, tarla.)
5) süreke (III) DS/V:3720
(<Sabanın tarlada bıraktığı iz.)
6) sürekeli DS/V:3720
(<Sürekli.)

569
 1.2.59. -emez
Geniş zaman olumsuzluk eki -maz ekinin -e sesiyle genişletilip yapım eki
görevinde kullanılmış şeklidir. Ağızlarda ölemez ve dönemez sözcüklerinde
kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-emez 1) ölemez (I) DS/V:3332 (3)

(<Çok zayıf, sıska, cılız: Şu
ölemez civcivi eskiden
görmeliydin.)
2) ölemez (II) [ölmez, ölmezdiken] DS/V:3332
(<Tazeyken yumuşak olup
hayvanların yediği dikenli bir
bitki.)
3) dönemez DS/II:1584
(<Kasırga.)

1.2.60. -GA
Yazı dilinde işlekliği fazla olmayan daha çok ad türeten bir ektir. “İşlev
bakımından fiilin gösterdiği işten etkileneni ya da bir işin sonucu olanı gösteren
türetmeler yapmıştır.” (Korkmaz, 2017, s. 150). Belirgin yapımlarından bazıları
şunlardır: bölge, önerge, sömürge, süpürge, yonga vb. Damak sesini kaybeden
örnekleri de bulunur: kıska>kısa sıfatı ve yumurtga>yumurta gibi. Terim yapma
özelliği vardır: belirtke (dil.), bileşke (fiz.), değişke (bio.), dizge (fel.) duyarga
(hayv.), gösterge (dil.), yörünge (gök.) vb. bilge sözcüğü ise sıfat olarak kullanılır.

Ağızlardaki kullanımı yazı diline göre biraz daha fazladır.

araç gereç adı yapar: dikke (I) “iğne”, kaçka “iki tekerlekli at ve öküz
arabası”, sıyırga (II) “kar küremekte kullanılan tahta araç”, soyòa, soyka (VI)
“bıçak, çakı”, üzdürge “ustura” vb.

yer adı yapar: dürünge “kışın karda hayvanlara ot atılan yer”, kötürge (V)
“küpelerin ya da bileziklerin kilitlendikleri yer”, sağlağa “altından su çıkan tarla”
savlağa (II) “değirmen kuyusunun başında fazla suyun savulduğu yer”, sızğa
“küçük vadi, dere yatağı” vb.

570
 yiyecek adı yapar: doyğa “arpa yarmasından yapılan içine nane konulan
yoğurtlu çorba”, dürge (II) “1.Pişmiş ve dürülmüş yufka ekmeği.”, gavıròa “fıstık,
buğday vb. şeyler kavrulup öğütüldükten sonra, şekerle karıştırılarak yapılan
yiyecek”, gavurga “kavrulmuş buğday, mısır, arpa” vb.

bitki adı yapar: bitirge “kayısı”, dutulga (II) “buğday tarlalarında yetişen
tohumu zehirli yabani bir bitki.”, kıs(g)abacak kiraz “sapları kısa bir çeşit kiraz”,
kıska “arpacık soğanı”, yeryumurt(g)ası “patates” vb.

hayvan adı yapar: gongalak (I) “kelebek”, kavurga (II) “bostan bitkilerinin
yapraklarını buruşturan, küçük bir çeşit böcek.” konga (I) “çilli tavuk, kuş ve hindi”
vb.

diğer ad yapımlarından bazıları şunlardır: dürge (I) “1.Deste”, götürge (IV)

“yük”, sarka “1.Üstü sırma işlemeli, kadife ya da çuhadan yapılan kollu, kolsuz
kadın ceketi”, sepetleğe “hayvanlarda belden sonraki bölüm, sağrı”, sınaka
“atasözü” vb.

Ek, birkaç tane sıfat da yapmıştır: dıhga “şişman”, yüdurge “çok keskin” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ga 1) bağlağa DS/I:481 (184)

-ge 2) bağrı yufka [bağrı yoòa, bağrı DS/I:485
yoka, bağrı yuòa, bağrı yuka,
bağrı yüfka, boğrı yufka]
-ğa 3) bÀrı yuka (<yufka) DS/VI:4446
(<*yuw(/f/p)-ka; Gülensoy, 2007,
s. 1170)
-ğe 4) baska DS/I:541
-ka 5) bitirge DS/I:711
-ke 6) boğazı kısa DS/I:727
(<kıs-ga/ka; Gülensoy, 2007, s.
515)
-òa 7) burğalaç ver- DS/I:798
8) burğalaç yap- DS/I:798
9) burkala- DS/I:799
10) cennet süpürgesi DS/II:883
11) cızga (I) (<çiz-) DS/II:947
12) cizge (<çiz-) DS/II:991
13) çağlağa DS/II:1037
14) çekinge DS/II:1113

571
15) çevirge (I) DS/II:1152
16) çevirge (II) DS/II:1152
17) çevirge (III) DS/II:1152
18) çevirge (IV) DS/II:1152
19) çevirge (V) DS/II:1152
20) çılkala- DS/II:1174
(<çal-ka+la-; Gülensoy, 2007, s.
215)
21) çıvka (I) [cıvka, çıvğa] DS/II:1200
(<çiv-; Gülensoy, 2007, s.239)
22) çızga [cızga (III), cızka (II)] DS/II:1201
23) dıhga DS/II:1454
24) dikke (I) DS/II:1488
25) dikke (II) DS/II:1488
26) dinge (I) (<dik-) DS/II:1503
27) dirge (<dür-) DS/II:1515
28) dizge (II) DS/II:1531
29) doyğa DS/II:1568
30) dutulga (II) (<tutul-) DS/II:1613
31) dürge (I) [dülge] DS/II:1633
32) dürge (II) DS/II:1633
33) dürünge DS/II:1637
34) eli ayağı kısa DS/III:1714
35) engeme (I) (<in-) DS/III:1752
36) gasurga DS/III:1933
(<*kÀs+ı(/u)r-ku/(a); Gülensoy,
2007, s. 472)
37) gavıròa (<kavur-) DS/III:1939
38) gavurga [gavırga, govurga, DS/III:1942
goyurga] (<kavur-)
39) gedirge (I) DS/III:1967
40) gerge DS/III:2000
41) gılgıl süpürge DS/III:2041
42) gıssa (<kısa) DS/III:2062
(<kıs-ga/ka; Gülensoy, 2007, s.
515)
43) girge (I) DS/III:2082
44) girge (II) DS/III:2083
45) gocagarı gavurgası (<kavur-) DS/III:2088
46) gongalak (I) DS/III:2101
47) gongalak (III) DS/III:2101
48) gödürge (<götür-) DS/III:2126
49) götleğe DS/III:2165
50) götürge (I) DS/III:2166
51) götürge (II) DS/III:2166
52) götürge (III) DS/III:2166
53) götürge (IV) DS/III:2166
54) gün yufkası DS/III:2232
55) harman süpürgesi DS/III:2293

572
56) ısırga DS/IV:2492
57) kaçka DS/IV:2588
58) kağurga (<kavur-) DS/IV:2598
59) kanılgası yakın DS/IV:2624
60) kaptırka (I) DS/IV:2637
61) kapturga DS/IV:2637
62) karaburga DS/IV:2640
63) kargalak [karğalak, karkalak (I)] DS/IV:2659
64) kavurga DS/VI:4541
65) kavurga (I) [kavırga, kavırğa, DS/IV:2694
kavırka, kavurğa, kavurka]
66) kavurga (II) DS/IV:2695
67) kavurga et- DS/IV:2695
68) kemirge DS/IV:2740
69) kısa DS/IV:2840
(<kıs-ga/ka; Gülensoy, 2007, s.
515)
70) kısa kuyruklu DS/IV:2840
71) kısa kütlez DS/IV:2840
72) kısaayak DS/IV:2840
73) kısabacak kiraz DS/IV:2840
74) kısacıkmahmut [kısacamahmut] DS/IV:2840
75) kısaleyin DS/IV:2840
76) kıska [kısga, kisga] DS/IV:2843
77) kıskacı DS/IV:2843
78) kıskacılık DS/IV:2843
79) kıssa (I) (<kısga) DS/IV:2845
80) konga (I) DS/IV:2918
81) konga (II) DS/IV:2918
82) kongalak DS/VI:4567
83) kongalak [konkalak (II)] DS/IV:2918
84) kongalık DS/VI:4467
85) kotürge (<götür-) DS/IV:2939
86) koyurtga DS/IV:2945
87) kötürge (I) [kötürğe] (<götür-) DS/IV:2983
88) kötürge (II) DS/IV:2983
89) kötürge (III) DS/IV:2983
90) kötürge (IV) DS/IV:2983
91) kötürge (V) DS/IV:2983
92) kütürge (<götür-) DS/IV:3057
93) meydan süpürgesi DS/IV:3176
94) morcasüpürge DS/IV:3211
95) omuzlağa DS/V:3282
96) oturga DS/V:3299
97) oyulka (I) DS/V:3306
98) özü yufka [özü yuha] DS/V:3376
99) palan süpürgesi DS/V:3385
100) piren süpürgesi DS/VI:4651
101) püsürge (<süpür-) DS/V:3505
573
102) sadar süpürge DS/V:3513
103) sağlağa DS/V:3516
104) sarka [sarga] DS/V:3548
105) savga DS/V:3555
106) savğa DS/V:3555
107) savlağa (I) DS/V:3556
108) savlağa (II) DS/V:3556
109) sepetleğe DS/VI:4685
110) serga DS/V:3589
111) sınaka DS/V:3610
112) sırga (<ısır-) DS/VI:4693
113) sırga [sırğa] DS/V:3617
114) sıyırga (I) DS/V:3626
115) sıyırga (I) DS/VI:4695
116) sıyırga (II) [sıyırğa] DS/VI:4695
117) sıyırga (III) DS/V:3626
118) sıyırga (III) DS/VI:4695
119) sızğa DS/V:3630
120) singece DS/V:3642
121) singemeç DS/V:3642
122) sipürke (<süpür-) DS/V:3645
123) sokak süpürgesi DS/V:3659
124) songulağa DS/VI:4704
125) soyga DS/V:3671
126) soyha (I) [sovòa] DS/VI:4705
127) soykasında kal- DS/V:3672
128) soyòa, soyka (I) [söyka] DS/V:3671
129) soyòa, soyka (IV) DS/V:3672
130) soyòa, soyka (VI) DS/V:3672
131) soyòala- DS/V:3672
132) sönge DS/VI:4707
133) sönge [sövge, sürünge] DS/V:3681
134) sümürge (<sömür-) DS/V:3715
135) sünge DS/V:3717
136) süpürge DS/V:3719
137) süpürgelik (I) DS/V:3719
138) süpürgelik (II) DS/V:3719
139) sürge (I) DS/V:3721
140) sürge (II) DS/V:3721
141) sürge (III) DS/V:3721
142) sürgele- DS/V:3721
143) sürünge DS/V:3726
144) sürünge DS/VI:4716
145) şaşkalak DS/VI:4723
146) şılga DS/V:3770
(<çiv-; Gülensoy, 2007, s.239)
147) şıvga DS/VI:4728
148) şıvka (I) [şivka] DS/V:3776

574
149) tamgacı DS/V:3819
(<tam-gÀ; Gülensoy, 2007, s.
265)
150) tamgalık DS/V:3819
151) tamğa DS/V:3819
152) tayağa DS/V:3853
153) toyga [tovga, toyka (I)] (<doy-) DS/V:3977
154) toyga(a)şı (<doy-) DS/VI:4773
155) toyga, toyğa (<doy-) DS/VI:4773
156) tozak süpürgesi DS/VI:4773
157) tönge [tömge, töngebağı] DS/VI:3983
(<dön-)
158) üzdürge DS/VI:4086
159) üzdürge DS/VI:4801
160) yarga (I) DS/VI:4183
161) yarımlağa DS/VI:4186
162) yedürge DS/VI:4224
163) yeryumurtası DS/VI:4256
(<yum-ur-t-[k/à]a; Gülensoy,
2007, s. 1177)
164) yımırta DS/VI:4824
165) yoka (<yufka) DS/VI:4826
(<*yuw(/f/p)-ka; Gülensoy, 2007,
s. 1170)
166) yoka (<yufka) DS/VI:4289
167) yoha (<yufka) DS/VI:4289
168) yonga DS/VI:4295
169) yongala- DS/VI:4296
170) yönelge DS/VI:4308
171) yukal DS/VI:4315
172) yufka (I) [yufga, yufòa, yuga (I), DS/VI:4313
yuha, yuòa (II), yuka (II)]
173) yufka (II) [yufòa, yuka (I)] DS/VI:4313
174) yufka [yuòa (I), yuka] DS/VI:4828
175) yufka aç- [yufkayaz-, yuka aç-] DS/VI:4313
176) yuha, yuòa DS/VI:4315
177) yuka (I) [yufòa, yufka (II), yuha, DS/VI:4315
yuòa (I)]
178) yuka (II) DS/VI:4315
179) yumurtalık DS/VI:4320
(<yum-ur-t-[k/à]a; Gülensoy,
2007, s. 1177)
180) yumurtamantarı DS/VI:4320
181) yumurtaya gel- DS/VI:4320
182) yumurtda DS/VI:4320
183) yunelge (<yönel-) DS/VI:4322
184) yüdurge (<yüdür-) DS/VI:4327

575
 1.2.61. -GAç
Yazı dilinde işlekliği azdır. “Eski Türkçeden beri başlıca aygıt adları ve
berkitme sıfatları yapar.” (Yıldız, 2011, s. 117) kıskaç, süzgeç, yüzgeç gibi araç-
gereç adları ve alıngaç, eringeç, utangaç, üşengeç gibi tabiat ve huy bildiren sıfatlar
yazı dilinde kullanılır. Ekin terim yapma özelliği de vardır: burgaç (coğ.), çevirgeç
(fiz.), değiştirgeç (fiz.), solungaç (hayv.) gibi.

Yazı dilinde işlekliği ağızlara göre daha azdır. Ağızlarda çokça araç gereç
adı yapan ekin, sıfat yapımları da vardır.

araç-gereç adı yapar: bandırgaç “mürekkep kalemi, kamış kalem”, döğüşgeç

“silah”, düzgeç “kalemtraş”, gısğaç “kerpeten, pense vb. aletler”, ötdürgeç “müzik
aracı” vb.

yer adı yapar: aplangaç<atlangaç “suyun atlanılıp geçilecek yeri”, arıngaç

“duş yeri”, bukelgeç “dolambaçlı yol”, burgaç (II) “2. Yol dönemeci”, kızgaç (I)
“yel tutmayan, güneş gören, kuytu yer”, yarılkaç “taş üstünde, hayvan ayağı girecek
kadar yarık yer” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: burgaç (V) “çimdik”, dilkeç “pirzola”,

havlangaç “köpek”, patlangaç “2.Tohumları patlatılan bitki”, siñnengeç
“saklambaç”, uçkaç “uçak” vb.

sıfat yapar: burgaç (II) “2. Dolaşık, çapraşık, eğri büğrü, eğri”, burkaç (II)
“bol yetişen, feyizli”, doğurgeç “gebe”, gevgeç (I) “seyrek dişli, büyük ağızlı”,
olğaç “iyi gelişmiş, yetişmiş”, sürüngeç “sürünen” vb.

kişilik özelliği bildiren sıfat yapar: atttırgeç “yalancı”, gocungaç “alıngan”,

kayğaç (II) “kaypak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gaç 1) aldangeç (I) DS/I:209 (143)

-geç 2) aplangaç, aplangeç (<at-) DS/I:289
-goç 3) arıngaç DS/I:321
-ğaç 4) atırgaç DS/I:369
-ğeç 5) attırgaç DS/I:373
-haç 6) attırgeç (II) DS/I:373

576
-kaç 7) balta kıskacı DS/I:512
-keç 8) bandırgaç DS/I:518
-òaç 9) baskaç DS/VI:4447
-ğaç 10) baslankaç DS/I:543
11) başlangeç DS/I:562
12) bellengeç (I) DS/I:622
13) bindirgeç DS/I:696
14) bişirgeç [bisleğeç, bisürgeç, DS/I:706
bişirgeç, bişleğeç, bitleğeç,
bükürgeç, büsleğeç, büsürgeç (I),
büşürgeç]
15) bişleç, bişlēç (<pişleğeç) DS/I:707
16) bukelgeç (<bükül-) DS/I:784
17) bulağaç DS/I:784
18) bulağaç bezi DS/I:784
19) burgaç DS/VI:4468
20) burgaç (I) [burğaç (I)] DS/I:796
21) burgaç (II) [buròaç, burkaç (I)] DS/I:796
22) burgaç (III) DS/I:796
23) burgaç (IV) DS/I:796
24) burgaç (V) DS/I:797
25) burgaç (VI) DS/I:797
26) burgaçla- DS/I:797
27) burgaçlık et- DS/I:797
28) burğaç DS/VI:4468
29) burkaç (II) DS/I:799
30) burkaç (IV) DS/I:799
31) burkaçla- DS/I:799
32) buròaç (I) [burgaç (II)] DS/I:798
33) buròaç (II) DS/I:798
34) burum burgaç DS/I:803
35) büsürgeç (II) DS/I:830
36) çevringeç DS/II:1154
37) çevirgeç DS/VI:4480
38) çevirgeç (I) DS/II:1152
39) çevirgeç (IV) DS/II:1152
40) dakgeç (<tak-) DS/II:1330
41) dalgaçla- (I) DS/II:1343
42) dalgaçla- (II) DS/II:1343
43) dandırgaç (<dal-) DS/II:1357
44) dardıngaç (<tart-) DS/II:1369
45) depgeç DS/II:1428
46) devirgeç DS/II:1443
47) devirgeç DS/VI:4486
48) deyirgeç DS/II:1446
49) dilkeç DS/II:1495
50) dillengeç DS/II:1496
51) direngeç DS/VI:4488
52) doğurgaç DS/II:1539
577
53) dolangaç (II) DS/II:1544
54) döğgeç (I) DS/II:1570
55) döğüşgeç DS/II:1572
56) döndürgeç (I) [döndergeç, DS/II:1582
döndürügΨç]
57) döndürgeç (II) DS/II:1582
58) döngeç (I) DS/II:1585
59) döngeç (II) DS/II:1585
60) düzgeç DS/II:1646
61) ellengeç DS/VI:4496
62) emgeç DS/VI:4497
63) evrengeç [evirgeç] DS/III:1814
64) evirgeç DS/III:1808
65) gergeç ol- DS/III:2000
66) gevgeç (I) [gevgeş (I)] DS/III:2010
67) gevgeç (II) DS/III:2010
68) gevgeçle- DS/III:2010
69) gırlangeç DS/III:2059
70) gısğaç (<kıs-) DS/III:2062
71) gıygaç ara- DS/III:2065
72) gocungaç DS/III:2090
73) gözlengeç DS/III:2183
74) gözü yeringeci DS/III:2184
75) havlangaç DS/III:2312
76) ırlangeç DS/IV:2488
77) ilgeç DS/IV:2522
78) kaptırgaç DS/IV:2637
79) karıngaç DS/IV:2664
80) kavurgeç DS/IV:2695
81) kayğaç (I) DS/IV:2700
82) kısdırgaç (I) DS/IV:2841
83) kısdırgaç (II) [kıstırgeç] DS/IV:2841
84) kısdırgaç (III) DS/IV:2841
85) kıskaç DS/VI:4558
86) kıskaç (I) [kısgeç, kıstırgaç (II)] DS/IV:2843
87) kıskaç (II) DS/IV:2843
88) kıstırgaç DS/VI:4559
89) kıstırgaç (I) [kısdırgaç (III)] DS/IV:2845
90) kıstırgaç (III) DS/IV:2845
91) kıstırgeç DS/VI:4559
92) kızgaç (I) DS/IV:2863
93) kızgaç (II) DS/IV:2863
94) kovurgeç (<kavur-) DS/IV:2941
95) memelikıskaç DS/IV:3160
96) olğaç DS/V:3279
97) oturgaç (I) DS/V:3299
98) ötdürgeç DS/V:3359
99) öttürgeç DS/V:3360

578
100) ötürgeç DS/V:3361
101) patlangaç (I) DS/V:3413
102) patlangaç (II) DS/V:3414
103) patlangaç (III) DS/V:3414
104) patlangoç DS/V:3414
105) pırlangaç DS/V:3444
106) pişirgeç DS/VI:4652
107) pişirgeç [pişirkeç, pişürgeç, DS/V:3464
püsürgeç]
108) poklangeç DS/V:3469
109) püskürgeç [püsgürgeç] DS/V:3504
110) püsürgeç DS/VI:4659
111) sallangaç [salıngaç, sallangeç, DS/V:3529
sallanğaç, sallankaç]
112) sallangaç [salıngaç, sallangeç, DS/VI:4668
sallanğaç]
113) savurkaç DS/V:3558
114) sındırgaç DS/V:3612
115) sırıngaç DS/V:3618
116) sıyırgaç DS/V:3626
117) sıyırkaç DS/V:3627
118) silgeç (I) DS/V:3635
119) silgeç (II) DS/V:3635
120) silgeç (III) DS/V:3636
121) siñnengeç DS/VI:4700
122) söndürgeç DS/V:3681
123) sürgeç DS/VI:4715
124) sürgeç (II) DS/V:3721
125) sürgeç (III) DS/V:3721
126) sürüngeç DS/V:3726
127) tutkaç (I) DS/V:4001
128) uçkaç DS/VI:4023
129) uçurgaç [uçurgeç] DS/VI:4025
130) urgaç [urgeç] DS/VI:4043
131) üfürgeç DS/VI:4060
132) üvergeç DS/VI:4084
133) üzgece kalk- üzgeç ver-] DS/VI:4087
(<yüzgeç)
134) üzgeç DS/VI:4801
135) yargaç (I) DS/VI:4184
136) yargaç (II) [yargeç] DS/VI:4184
137) yarılkaç DS/VI:4185
138) yayılgaç DS/VI:4212
139) yazgaç DS/VI:4819
140) yetirgeç DS/VI:4260
141) yirgeç DS/VI:4281
142) yirgeç DS/VI:4824
143) yüzgeç DS/VI:4338

579
 1.2.62. -Gak
Zamanla fonetik değişime uğramış “g” sesi düşmüş bir ektir. Anatomi terimi
kulak (<*kul-gak/-kak; Gülensoy, 2007, s. 565) ve bitki bilimi terimi olan yaprak
(<*ya[l]p-(ı/u)r-gak; Gülensoy, 2007, s. 1067) sözcükleri yazı dilindeki kullanılan
sözcüklerdir.

Ağızlarda kulak sözcüğü kullanılarak birçok ad ve birleşik ad oluşturur.

araç-gereç adı yapar: karakulak (III) “bir çeşit silah”, koç kulak “iki kulplu
küçük kulp”, kulak (VIII) “telli müzik araçlarında akort vidası, burgu”, kulak
çalgısı “gramafon”, sapan kulağı “sabanın çizgi açan ucu, demiri” vb.

yer adı yapar: deniz kulağı (I) “karaların denize uzanan kısmı, burun”, kulak
(III) “yağmur ve sel sularının toplandığı çukur, su yatakları”, tavşankulağı “taşsız
kayasız tepeler”, yerkulağı “dibi görünmeyen derin, doğal kuyu” vb.

bitki adı yapar: atkulak “labada denilen yabani bir bitki”, çecik kulağı
“semizotuna benzer bir cins ot”, ekşikulak “kuzukulağı”, katırkulağı
“yapraklarından dolma yapılan bir bitki” vb.

mantar adı yapar: foskulak “mantargillerden çamlar arasında yetişen içinde

siyah toz bulunan bir çeşit mantar”, gulak (II) “bir çeşit mantar”, karagulak
“ağaçların gövdesinde olan, yenilebilen bir mantar”, karakulak (II) “söğüt mantar”,
terskulak “bir çeşit mantar” vb.

hayvan adı yapar: balıh gulağı “midye”, dikkulak “kurt, çakal”, ebekulağı
(I) “salyangoz”, gurtgulağı “kulak biçiminde meyveleri olan bir bitki”, sarıkulak
“kefal yavrusu” vb.

kulak şekillerini bildiren adlar yapar: kere kulak “kepçesi dil olan kulak”,
selgi kulak “kulağı düşük”, yabakulak “büyük biçimsiz kulaklı kişi”, yaprıkulak
“aşağı doğru, büyük sarkık kulak” gibi.

sıfat yapar: atkulağı “eşit”, dirgak<dergak “derli toplu, düzenli”, faskulak

“kulağı az duyan”, kulağı kesik “1.karışık işlere girip çıkmış olan. 2.İşini bilen,
politikacı”, yir gulağı “olayları öğrenmede çok yetenekli” vb.

“yaprak” sözcüğü kullanılarak da birçok ad ve birleşik ad oluşturur.

580
 araç-gereç adı yapar: iç yaprak “arabalarda arka dingili birbirine bağlayan
ve başı özeğe çivili düz demir levha”, söğüt yaprağı (I) “ince bir çeşit hançer”,
yaprak heybesi “bir çeşit heybe”, zeytin yaprağı “bir çeşit zoka” vb.

bitki adı yapar: dulavratyaprağı “labada”, gıcı yaprağı “salamurası, turşusu

yapılan bir çeşit yaban pancarı”, kara yaprak “bir çeşit elma”, kavakyaprağı “bir
çeşit beyaz üzüm”, pağa yaprağı “yaraların üstüne konulan ve yarayı yumuşak
tutmaya yarayan, geniş yapraklı bir ot” vb.

yaprak sözcüğüyle diğer bazı ad yapımları şunlardır: avsun yağrağı

“avsunlanan göze, şişi indirmesi için konan, el gibi bir yaprak”, söğut yapraı “bir
çeşit kilim motifi”, yaprakaçan “mart başında esen yel”, yaprak dökümü “güz”,
yaprak kuşu “keklik” vb.

kulak ve yaprak sözcükleri dışında ad yapımlarının bazıları şunlardır: baskak

“tahsildar”, batkak “çamur ve su birikintisi”, gongak (II) “bir çeşit büyük tavuk ya
da horoz”, koşgak “koyunların döllenme zamanı”, kulak aşı “mantı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gak 1) ağaç kulak DS/I:81 (142)

(<*kul-gak/-kak; Gülensoy, 2007,
s. 565)
-kak 2) alma yaprak DS/I:228
(<*ya[l]p-(ı/u)r-gak; Gülensoy,
2007, s. 1067)
3) at kulağı DS/I:368
4) atkulağı DS/I:370
5) atkulağı git- DS/I:370
6) atkulak DS/I:370
7) avsun yaprak DS/I:393
8) ayı gulağ, ayı gulağı DS/I:416
9) ayı kulağı (I) DS/I:417
10) ayı kulağı (II) DS/I:417
11) ayı kulağı (III) DS/I:417
12) ayıkulağı DS/VI:4436
13) Àzı gulÀna vÀ- DS/VI:4439
14) balık gulağı DS/I:504
15) balık kulağı DS/I:505
16) baskak DS/I:541
17) batkak DS/I:571
18) bozkulak DS/VI:4465

581
19) çecik kulağı DS/II:1105
20) çokkak (<çok- (II)) DS/II:1260
21) davut yaprak DS/II:1383
22) denizkulağı (I) DS/II:1424
23) denizkulağı (II) DS/II:1424
24) devekulak DS/II:1441
25) dırgak (<der-) DS/II:1469
26) dikkulak (I) DS/II:1488
27) dikkulak (II) DS/II:1488
28) domuz kulağı DS/II:1556
29) dul/avrat/yaprak DS/II:1596
30) ebe kulağı (I) [ebegulağı] DS/III:1653
31) ebe kulağı (II) DS/III:1653
32) ekşikulak DS/III:1699
33) faskulak DS/III:1838
34) foskulak DS/III:1877
35) garakulak DS/III:1919
36) gıcı yaprağı DS/III:2030
37) gongak (II) DS/III:2101
38) goyun kulağı DS/III:2111
39) göz kulak olmaò DS/III:2181
40) gulak (I) DS/III:2191
41) gurtkulağa DS/III:2201
42) gurtkulağı DS/III:2201
43) guzukulağı [guzukulağı] DS/III:2205
44) iç yaprak DS/IV:2508
45) kabakulak otu [kabakulak] DS/IV:2579
46) kara yaprak DS/IV:2655
47) karagulak DS/IV:2645
48) karakulak DS/VI:4536
49) karakulak (I) DS/IV:2648
50) karakulak (II) DS/IV:2648
51) karakulak (III) DS/IV:2648
52) karakulak (IV) DS/IV:2648
53) karakulak (V) DS/IV:2648
54) katırgulağı [katırkulağı] DS/IV:2684
55) kavak yaprak DS/IV:2687
56) kedikulağı DS/IV:2719
57) kere kulak DS/IV:2754
58) kızıl kulak DS/VI:4561
59) koç kulak DS/IV:2896
60) koşgak (<koş-(III)) DS/IV:2934
61) kulatözü DS/III:2696
62) kulağı kesik DS/IV:2994
63) kulağı tozlu DS/IV:2994
64) kulağı yağlıklı DS/IV:2994
65) kulak (I) DS/IV:2994
66) kulak (I) DS/VI:4573

582
67) kulak (II) DS/VI:4573
68) kulak (II) DS/III:2191
69) kulak (III) DS/IV:2994
70) kulak (IV) DS/IV:2995
71) kulak (V) DS/IV:2995
72) kulak (VI) DS/IV:2995
73) kulak (VII) DS/IV:2995
74) kulak (VIII) DS/IV:2995
75) kulak (IX) DS/IV:2995
76) kulak (X) DS/IV:2995
77) kulak aşı [kulak (II), kulak DS/IV:2995
çorbası, kulaklı çorba, kulaklı
hamur]
78) kulak çalgısı DS/IV:2995
79) kulak çivisi DS/IV:2995
80) kulak davut- DS/IV:2995
81) kulak guskun yerinde DS/IV:2995
82) kulak küpesi DS/IV:2995
83) kulak mekişi DS/IV:2995
84) kulak tözü DS/IV:2996
85) kulak tözü DS/VI:4573
86) kulÀkaçan DS/IV:2995
87) kulakçak DS/IV:2995
88) kulakçak DS/VI:4573
89) kulaklama DS/IV:2995
90) kulaklı DS/VI:4573
91) kulaklı (I) DS/IV:2995
92) kulaklı (II) DS/IV:2995
93) kulaklık DS/IV:2995
94) kulaksa- DS/IV:2995
95) kulaksız demir DS/IV:2996
96) kulak tözü DS/IV:2996
97) kurt kulağı DS/VI:4575
98) kurtkulak [kuzukulağı] DS/IV:3011
99) pağa yaprak DS/V:3381
100) pavkulak DS/V:3416
101) poga yaprak DS/V:3468
102) sağır kulak DS/V:3515
103) sapan kulağı DS/V:3542
104) sarıkulak DS/V:3547
105) sarıkulak DS/VI:4674
106) selgi kulak DS/V:3578
107) söğut yapraı DS/V:3676
108) söğüt yaprak DS/V:3677
109) şeytan kulağı DS/V:3767
110) tavşankulağı DS/V:3850
111) tefne yaprağı DS/V:3860
112) ters kulak DS/VI:4756

583
 113) tetre yaprağı DS/V:3902
114) uçkulak DS/VI:4023
115) üçkulaò ot DS/VI:4793
116) yaprak (I) DS/VI:4181
117) yaprak (II) DS/VI:4181
118) yaprak (III) DS/VI:4181
119) yaprak bas- DS/VI:4181
120) yaprak döken DS/VI:4181
121) yaprak kulak DS/VI:4181
122) yaprak tırnak DS/VI:4181
123) yaprakaçan DS/VI:4181
124) yaprakaşısı DS/VI:4181
125) yaprakdökümü DS/VI:4181
126) yaprakheybesi DS/VI:4181
127) yaprakkuşu DS/VI:4181
128) yapraklık (I) DS/VI:4181
129) yapraklık (II) DS/VI:4181
130) yarbak DS/VI:4183
131) yarpaò DS/VI:4817
132) yarpaò DS/VI:4817
133) yarpaò, yarpak DS/VI:4191
134) yarpaòlıò DS/VI:4191
135) yabakulak DS/VI:4112
136) yankulak DS/VI:4172
137) yaprı kulak DS/VI:4182
138) yaprı kulak DS/VI:4816
139) yerkulak DS/VI:4255
140) yiñiyaprak DS/VI:4280
141) yirgulağı DS/VI:4281
142) zeytin yaprağı DS/VI:4366

1.2.63. -GAl
Yazı dilinde tutkal sözcüğünde görülür. Ağızlarda varlığını sürdüren
eklerden biridir. “<<Fiile kabiliyet>> anlatan sıfatlar yapar.” (Banguoğlu, 2015, s.
239). bişgel “iyi pişmiş”, dökkel “bol ürün veren”, döngel “sözünde durmayan”,
seçgel “seçkin”, yangal (II) “1.Çok sıcak. 2.Sıcakkanlı” vb. “Çoğunlukla uygunluk,
elverişlilik, aşırılık, kabiliyet bildiren sıfatlar türetmiştir. Aynı zamanda aşırılık,
uygunluk anlamı ile birkaç alet adı yapmıştır.” (Güzel, 2016, s. 1685). Somut adlar
türetir: dikkel “bağ çapası”, döngel “muşmula”, eğgel “eğri sırık”, sergel “masa”,
süngel “saçak”, süvgel “dam düzlemede kullanılan taş silindir, loğ” vb.

584
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-gal 1) bişgel DS/I:705 (48)

-gel 2) bitgel [bitkeli, bitkelli] DS/I:709
-ğel 3) çevirgel DS/II:1152
-kal 4) çoyğel DS/II:1275
-kel 5) deşgel [deşkel] DS/II:1437
6) deşkel [deşgel] DS/II:1438
7) dikkel DS/II:1488
8) döğgel (I) DS/II:1570
9) döğgel (II) [dövgel (II) DS/II:1570
10) dökkel DS/II:1573
11) döngel (I) DS/II:1585
12) döngel (II) DS/II:1585
13) döngel (III) DS/II:1585
14) döngel (IV) DS/II:1585
15) döygel (<döv-) DS/II:1593
16) dutkal [dutkal] DS/II:1612
(<tut-kal; Gülensoy, 2007, s. 937)
17) eğgel DS/III:1677
18) geçgel (II) DS/III:1961
19) geçgel (III) DS/III:1961
20) geşgel (<geç-) DS/III:2007
21) görgelgöz DS/III:2160
22) keskeldek DS/IV:2766
23) örtgel DS/V:3351
24) pişkel DS/V:3465
25) saykal (I) DS/VI:4678
26) seçgel [seçkel] DS/V:3565
27) sergel DS/V:3589
28) sıyòal DS/VI:4695
29) sıyırgalla- DS/V:3626
30) singel, sinğel (I) DS/V:3642
31) singel, sinğel (II) DS/V:3642
32) sözü geçgel DS/VI:4708
33) süngel DS/V:3717
34) süvgel (<söğ-) DS/V:3730
35) şaşkalak DS/VI:4723
36) şaşkaloz DS/V:3753
37) töskel (<tos- (VI)) DS/V:3986
38) tutkal DS/VI:4778
39) uygal (II) DS/VI:4051
40) vargel DS/VI:4804
41) vargel (I) DS/VI:4093
42) vargel (II) DS/VI:4093
43) vargel (III) DS/VI:4093
44) vergel DS/VI:4098

585
 45) yangal (II) DS/VI:4165
46) yengel DS/VI:4247
47) yeygel (II) DS/VI:4262
48) yongal DS/VI:4295

1.2.64.-GAn
Yazı dilinde işlek kullanılır. Alışkanlık sıfatları yapan, “kuvvetli bir
mübalağa bir aşırılık ifade eden” (Ergin, 1998, s. 257) bir ektir. buyurgan, çalışkan,
dövüşken, ısırgan, kırıtkan, konuşkan, övüngen, somurtkan, unutkan, yapışkan vb.
Sıfat-fiil işlevini kaybederek kalıplaşma yoluyla ad oluşturur. “Eski ve Orta Türkçe
ile bugünkü Doğu ve Kıpçak lehçelerinde işlek olan bu sıfat-fiil ekindeki
kalıplaşma nispeten fazla örnekler veriyor.” (Korkmaz, 2018, s. 48). Bu
örneklerden bazıları şunlardır: çığırtkan, ısırgan, sıçan<sıçgan sürüngen,
yorgan<yapurgan vb. Çoğunlukla iki heceli fiillere gelir. Tek heceli fiillerde
kullanımı azdır: etken, kaygan vb. Terim yapar: etken (dil.-kim.), edilgen (dil.),
iletken (fiz.), sütleğen (bit.) tavşan<tavışgan (hayv.), yavşan<yavuşgan (bit.) vb.
Ayrıca yayvan (<*yay-ıl-gan; Gülensoy, 2007, s. 1099) sözcüğü de bu ekle
oluşmuş, ses değişikliğine uğramıştır. osurgan ise, teklifsiz konuşmada kullanılır.

Ağızlarda da işlek olan ek, birçok ad ve sıfat yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: burulgan (I) “2.Hortum”, kaçgan “araba”, kaynagan

“semaver”, köpürgen “traş fırçası”, taşıtgan “otomobil”, uçurgan (I) “uçurtma” vb.

yer adı yapar: basalgan “havası bunaltıcı, sıkıcı yer”, batılgan “2.Heyelâna
müsait yer.”, çalgan “1.Taşlık, meyilli su yatağı.”, kargan “nadasa bırakılmamış,
dinlendirilmemiş tarla”, salgan “eğimli yol”, sergen (II) “tahıl, meyve, sebze
kurutmaya yarayan yer” vb.

bitki adı yapar: bitgen (II) “bir çeşit dikenli ot”, cızlağan “ısırgan otu”,
dadırgan “tarlalarda kendiliğinden yetişen ve yenilebilen büyük yapraklı bir çeşit
ot”, gavlağan “çınar ağacı”, yayılgan (II) “sarmaşık” vb.

meyve adı yapar: bitirgen “2.Bir kayısı çeşidi”, dokürgen “beyaz asma
üzümü”, dökülgen (I) “beyaz ince kabuklu ak parmak da denilen bir çeşit üzüm”,
ergen (I) “kızılcık”, sergen (IV) “kırmızı, şırası az bir çeşit üzüm” gibi.

586
 hayvan adı yapar: cükceleğen “ağaçkakan”, çağırgan Fatma “eski evlerde
çok bulunan siyah renkli bir böcek, karafatma”, sümükleğen “salyangoz”,
telken<delgen “ağaçkakan”, vızlağan “kunduz böceği”, yamalkan “çavuşkuşu” vb.

hastalık adı yapar: bıcılgan “bir çeşit at hastalığı”, kurulgan (I) “2.Tırnakla
et arasında çıkan bir çıban”, seyirtgen “yılancık”, solağan<soluğan “genellikle
atlarda görülen solunum yolu hastalığı”, tavşancık<tavışgancık (III) “eşeklerde
kulakların dikleşmesiyle beliren bir hastalık” vb.

birleşik ad yapar: çekişken kemiği “lades kemiği”, gerleğen öveğen “bir

çeşit sinek, göğen”, sergen gezen “sıçan, fare”, kürt büzülgen “çığ”,
yumulganböcek “mayıs böceği” vb.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: başargan “kumandan, polis âmiri”,

buyurgan (II) “kaynana”, geçirgen (II) “bilet”, şarlağan “derelerdeki küçük
çağlayan”, taşgan “pınar” vb.

Sıfat özellikli yapımları da vardır.

adlaşmış sıfat yapar: attırğan “yaylanarak topallayan kimse”, dalağan (II)

“insana saldıran, ısıran köpek”, dalaşkan “kavgacı insan veya hayvan”, emişken
“meme emmeye alışkın çocuk”, gudurğan “yaramaz, azgın kimse”, süsgen
“süsmeye, boynuzlamaya alıştırılmış hayvan” vb.

adlaşmış sıfat yapısında kadın adı yapar: attırgan “cinsel isteklerini açığa
vurmuş, isterik kadın”, dövdürgen “kötü kadın”, çağırgan (IV) “terbiyesiz, dile
düşmüş kadın”, çatışkan “kötü kadın”, gidişgen (II) “kösnül hislerine uyan kadın”
vb.

sıfat yapar: ağargan “1.Uçuk renkli, ağarmış, solmuş.”, bellegen “akıllı,

çabuk öğrenen”, didişgen “geçimsiz, kavgacı”, oturgan “oturan”, uçgan “çok uçan,
uçucu” vb.

kişilik özelliği belirten sıfat yapar: akkın “1.İstekli, eğinik, gönüllü, tutkun.”,
dövüşken “kavgacı”, ilişken (III) “sırnaşık”, kurulğan “kendini beğenen,
büyüklenen”, övüngen “çok övünen”, yaygan (II) “dedikoducu, söz taşıyan” vb.

587
 fiziksel özellik belirten sıfat yapar: belergen “patlak, dışarı fırlamış, devrik
(göz için)”, yılıkkan (II) “büyük ve çirkin ağızlı” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gan 1) acı yavşan DS/I:54 (358)

(<*yap-uş-gan; Gülensoy, 2007,
s. 1092)
-gen 2) ağargan DS/I:82
-gon 3) ağlağan (II) DS/I:100
-ğan 4) ahılgan, aòılgan DS/I:129
-ğen 5) akılgan (I) DS/I:151
-kan 6) akıngan DS/I:152
-ken 7) akırgan DS/I:152
-kon 8) akkın (III) DS/I:156
-van 9) akuşgan ! DS/I:164
(<alışgan; Eren, 2010, s. 241)
10) akyavşan DS/I:165
11) alatavşan üzümü DS/I:201
(<tabış-~tavış-gan; Gülensoy,
2007, s. 870)
12) algan (I) DS/I:212
13) algan (II) DS/I:212
14) alışgan [alışkan] DS/I:220
15) angırgan DS/I:266
16) anırgan DS/VI:4420
17) añırgan (II) DS/I:270
18) anırgan, añırgan (I) [anırkan] DS/I:270
19) anırtkan DS/I:270
20) anlagan DS/I:274
21) apar yavşanı (<yapış-) DS/I:285
22) arağan DS/I:293
23) arap tavşanı DS/I:299
24) arapdavşanı DS/VI:4424
25) arığan DS/I:315
26) attırğan DS/I:373
27) avutgan [avutgon, avutkan] DS/I:397
28) ayvan (I) (<yayvan) DS/I:433
(<yay-ıl-gan; Gülensoy, 2007, s.
1099)
29) azgan DS/I:438
30) bağırgan DS/VI:4442
31) bağırgan (I) [boğurgan] (<boğ- DS/I:479
)
32) basalgan DS/I:537
33) baskancak DS/I:541

588
34) başargan DS/I:553
35) batgan DS/I:570
36) batılgan DS/I:570
37) batılgan DS/VI:4451
38) belergen DS/I:614
39) bellegen DS/I:621
40) belleğen DS/I:621
41) belürgen DS/I:624
42) bıcılgan DS/VI:4458
43) bıçılgan DS/VI:4458
44) bıçılgan (I) [bıccılgan, bıcılgan, DS/I:656
bıcılğan (I), bıcılkan, bıcırgan
(II), bıcırğan (II), bıçılgağan,
bıçılkan, bıçırgan, bıçırğan,
bıcırgan, bıçırğan, bıçırkan,
bıjırgan, biçilgen, biçirgan,
biçirgen, bişirgen, bitilgen]
45) bısırgan (<ısır-) DS/I:670
46) bişken (<biş-) DS/I:707
47) bitgen (I) DS/I:710
48) bitgen (II) DS/I:710
49) bitirgen DS/I:711
50) bitken DS/I:711
51) bozbağırgan (<boğ-) DS/I:750
52) bulağan (I) DS/I:784
53) bulağan (II) DS/I:784
54) bulğan DS/I:788
55) burgan DS/I:797
56) burulgan (I) DS/I:802
57) buruşgan DS/I:805
58) burutgan (II) DS/I:805
59) buyurgan (I) DS/I:809
60) buyurgan (II) DS/I:809
61) cırmağan DS/II:933
62) cızlağan DS/II:950
63) cızlığan DS/VI:4474
64) cükceleğen DS/II:1025
65) çağırgan (I) DS/II:1036
66) çağırgan (II) DS/II:1037
67) çağırgan (III) DS/II:1037
68) çağırgan (IV) DS/II:1037
69) çağırgan fatma DS/II:1037
70) çalgan DS/II:1051
71) çatışkan DS/II:1090
72) çekişken [çekişgen] DS/II:1114
73) çekişken kemiği DS/II:1114
74) çevirgen (II) DS/II:1152
75) çevirgen (III) DS/II:1152
76) çığırgan (I) [çığırtgan (II)] DS/II:1161

589
77) çığırgan (III) [çığırtgan (I), DS/II:1161
çığırtkan (I)]
78) çıkğan DS/II:1166
79) çırmağan DS/II:1187
80) çöldürgen DS/II:1282
81) çurtleğen DS/II:1305
82) dadırgan (<tat-) DS/II:1320
83) dalagan [dalagan otu, dalağan (I)] DS/II:1335
84) dalagan kuşu DS/II:1335
85) dalağan (I) [dalagan] DS/II:1335
86) dalağan (II) DS/II:1335
87) dalağan (III) DS/II:1335
88) dalaşkan (I) DS/II:1339
89) dalaşkan (II) DS/II:1339
90) davşan [davışan, davuşan, doğşan DS/II:1381
(II), doşan, dïşan (I), dovşan (I),
dovuşan, doyşan]
(<tabış-~tavış-gan; Gülensoy,
2007, s. 870)
91) davşan elması [davşan yimişi] DS/II:1382
92) davşanak DS/II:1381
93) davşancık DS/II:1382
94) davşancıl DS/II:1382
95) davşankulağı DS/II:1382
96) davşantopuu [doşantopÿğu] DS/II:1382
97) dayangan, dayañgan [dayanğan] DS/II:1386
98) dedirgen ol- DS/II:1398
99) deli dedirgen DS/II:1411
100) dızlağan böceği DS/II:1477
101) didişgen DS/II:1482
102) dikilgen [dikirgen] DS/II:1487
103) dokürgen DS/II:1541
104) dolangan DS/II:1544
105) dökülgen (I) DS/II:1574
106) dökülgen (II) DS/II:1574
107) dövdürgen DS/II:1592
108) dövüşgen [döğüşgen, döşgen, DS/II:1593
döyüşgen]
109) düneğen (II) (<tüne-) DS/II:1630
110) dürülgen DS/II:1637
111) edişken DS/III:1666
112) eğri yavşan DS/III:1686
113) emişken (I) DS/III:1737
114) emişken (II) DS/III:1737
115) ergen (I) [ergenkirez] (<er-) DS/III:1767
116) ergen (II) (<er-) DS/III:1767
117) esirtgen (I) DS/III:1783
118) esirtgen (II) DS/III:1783
119) eşingen (I) DS/III:1792

590
120) eşingen (II) DS/III:1792
121) eşingen (III) DS/III:1792
122) evirgen DS/III:1809
123) ezgen DS/III:1829
124) gavlağan (<kav) DS/III:1939
125) geçirgen (II) DS/III:1963
126) gergen DS/III:2000
127) gerleğen [garlağan] DS/III:2003
128) gerleğen öveğen DS/III:2003
129) gırışgan DS/III:2058
130) gıygan DS/III:2065
131) gidişgen (I) [geçirgen (I), DS/III:2074
geçirgen (I), gidişken otu]
132) gidişgen (II) DS/III:2075
133) gömürgen DS/III:2151
134) gudurğan (<kudur-) DS/III:2188
135) homurtkan DS/III:2401
136) ılışgan DS/IV:2473
137) ımışkan DS/IV:2476
138) ırışgan DS/IV:2488
139) ırışgan et- [ırışkan ver-] DS/IV:2488
140) ırışganlık DS/IV:2488
141) ırışkancı DS/IV:2488
142) ırkılgan DS/IV:2488
143) ısırganlık DS/IV:2492
144) ilişken (I) DS/IV:2528
145) ilişken (II) DS/IV:2528
146) ilişken (III) DS/IV:2528
147) isirgan (<ısır-) DS/IV:2556
148) işitgen DS/IV:2564
149) işkenli (<iç-) DS/IV:2564
150) itişgen (I) DS/IV:2570
151) itişken (I) [itişgen (I)] DS/IV:2570
152) itişken (II) [itişgen (II)] DS/IV:2570
153) kaçgan DS/IV:2587
154) kapağan DS/IV:2630
155) kargan DS/IV:2660
156) karışgan DS/IV:2664
157) kavalkan (<kaval-) DS/IV:2687
158) kavlağan DS/VI:4540
159) kavlağan DS/IV:2690
160) kaygan DS/IV:2700
161) kayganlık DS/IV:2700
162) kaynagan DS/IV:2705
163) kesken DS/IV:2766
164) kırışgan DS/IV:2828
165) kırışgon DS/IV:2828
166) kırıtkan DS/IV:2828

591
167) kırlağan DS/IV:2832
168) kıygan DS/IV:2856
169) kıyışgan DS/IV:2858
170) koyurtgan DS/IV:2945
171) köpürgen DS/IV:2963
172) kurugan DS/IV:3012
173) kurulgan (I) DS/IV:3013
174) kurulgan (II) DS/IV:3013
175) kurulgan (III) DS/IV:3013
176) kurulğan [kurutğan] DS/VI:4575
177) kurulkan DS/IV:3013
178) kürt büzülgen DS/IV:3047
179) osruğan (<osur-) DS/V:3293
180) osurgan böcüsü DS/VI:4617
181) osurgan böğcüsü DS/V:3293
182) osurğan DS/VI:4617
183) oturgan DS/V:3299
184) ögüngen (<öğün-) DS/VI:4623
185) öğürgen DS/V:3324
186) öksüz sergen DS/V:3329
187) örgen DS/V:3348
188) övergen DS/V:3364
189) övüñgen DS/V:3365
190) paryavşan [paryavşanı] DS/VI:4640
191) payyavşanı [pavyavşanı] DS/V:3419
192) peryavşanı (<yapış-) DS/V:3435
193) salgan DS/V:3525
194) salgan DS/VI:4667
195) sayılgan DS/V:3561
196) sefe sergen DS/VI:4679
197) sekilgen DS/VI:4681
198) sekilgen dutmaò DS/VI:4681
199) semirtgen DS/V:3582
200) sergÀn ol- DS/V:3589
201) sergen (I) DS/V:3589
202) sergen (I) DS/VI:4686
203) sergen (II) DS/V:3590
204) sergen (II) DS/VI:4686
205) sergen (III) DS/V:3590
206) sergen (IV) DS/V:3590
207) sergen (V) DS/V:3590
208) sergen (VI) DS/V:3590
209) sergen (VII) DS/V:3590
210) sergen (VIII) [sergen şapka] DS/V:3590
211) sergen gezen DS/V:3590
212) sergen karıştıran DS/V:3590
213) sergen olakal- DS/V:3590
214) sergenlik üzüm DS/V:3590

592
215) serme sergen DS/VI:4686
216) serpken DS/V:3593
217) seyirtgen [seyirtken] DS/V:3598
218) sırçan (II) (<sıçan) DS/V:3617
(<sıç-gan; Gülensoy, 2007, s.763)
219) sırgan (<ısır-) DS/V:3617
220) sızğan DS/V:3630
221) sızıgan DS/VI:4696
222) solagan deniz DS/V:3662
223) solağan [soluğan] DS/VI:4703
224) solugan (I) DS/V:3663
225) solugan (II) DS/V:3663
226) solugan (III) DS/V:3663
227) solugan (IV) DS/V:3663
228) solugan (V) DS/V:3663
229) soluğan DS/VI:4704
230) soluğan [sologan] DS/V:3663
231) somurtkan DS/VI:4704
232) sorgan DS/VI:4705
233) sorgan (I) DS/V:3667
234) sorgan (II) DS/V:3667
235) soyulgan DS/V:3673
236) sölegen DS/V:3679
237) sömürtkon DS/V:3681
238) söylegen, söyleğen DS/V:3686
239) suluan [sulağan, suluğan (I)] DS/V:3692
(<sula-)
240) sumurtgan DS/V:3697
241) sümükleğen [sümükleğenböceği] DS/VI:4714
242) süpürgen otu DS/VI:4715
243) sürgen DS/V:3721
244) süsgen [süsken] DS/V:3727
245) sütlen, sütlΨn (<sütleğen) DS/VI:4717
246) sütlēn (<sütleğen) DS/V:3728
247) süygen (<süy- (VII)) DS/V:3730
248) şarlağan DS/VI:4722
249) şırlağanlı DS/V:3775
250) şırlağanyağı [şırlığanyağı] DS/VI:4727
251) talagan DS/V:3814
252) tanılğan DS/V:3822
253) taşgan DS/V:3842
254) taşıtgan DS/V:3842
255) tavşan DS/V:3850
(<tabış-~tavış-gan; Gülensoy,
2007, s. 870)
256) tavan kovala- [tavşancıkla-, DS/V:3850
tavşanla-, tavşanlan-]
257) tavancıl (I) DS/V:3850
258) tavşan malağı DS/V:3851
593
259) tavşan tüyü (I) DS/V:3851
260) tavşan tüyü (II) DS/V:3851
261) tavşan uykusu DS/V:3851
262) tavşanbaşı DS/V:3850
263) tavşancık (I) DS/V:3850
264) tavşancık (II) DS/V:3850
265) tavşancık (III) DS/V:3850
266) tavşancıl (II) DS/V:3850
267) tavşançakıldağı DS/V:3850
268) tavşanelması [tavşanmeyvesi, DS/V:3850
tavuşan alması]
269) tavşanfasulyası DS/V:3850
270) tavşangölgesi DS/V:3850
271) tavşankaç DS/V:3850
272) tavşankanı DS/V:3850
273) tavşankulağı DS/V:3850
274) tavşanmemesi DS/V:3851
275) tavşantopuğu DS/V:3851
276) telken (<del-) DS/V:3823
277) tutkan DS/V:4001
278) uçgan DS/VI:4023
279) uçurgan (I) DS/VI:4783
280) uçurgan (II) DS/VI:4783
281) ungan (<on-) DS/VI:4041
282) unnu kaygana DS/VI:4042
283) usangan DS/VI:4044
284) üper yavşanı DS/VI:4069
285) üreğen (<ürü-) DS/VI:4070
286) üreğentili DS/VI:4070
287) vızlağan DS/VI:4105
288) yağlı ısırgan DS/VI:4124
289) yalağan DS/VI:4136
290) yalan DS/VI:4140
(<*yal-gan; Gülensoy, 2007, s.
1041)
291) yalan at- DS/VI:4140
292) yalan dolan DS/VI:4141
293) yalan yağşış DS/VI:4142
294) yalan yapıldak DS/VI:4142
295) yalan yarıştırması DS/VI:4142
296) yalancı DS/VI:4140
297) yalancı dolma DS/VI:4141
298) yalancıkeçi DS/VI:4141
299) yalancısarma DS/VI:4141
300) yalançı DS/VI:4141
301) yalançı pehlivan DS/VI:4141
302) yalançırak DS/VI:4141
303) yalançısı ol- DS/VI:4141
304) yalandır- DS/VI:4141
594
305) yalansığ- DS/VI:4142
306) yamalkan (<yamal-) DS/VI:4155
307) yamışgan DS/VI:4157
308) yapılgan DS/VI:4179
309) yapışkan (I) DS/VI:4180
310) yapışkan (II) DS/VI:4180
311) yaragannıò DS/VI:4182
312) yarağan DS/VI:4182
313) yargan (I) DS/VI:4184
314) yargan (II) DS/VI:4184
315) yargan (III) DS/VI:4184
316) yarğan DS/VI:4185
317) yarılgan DS/VI:4185
318) yarlağan (I) DS/VI:4188
319) yarlağan (II) DS/VI:4188
320) yavan DS/VI:4818
321) yavan (I) DS/VI:4205
(<*yav-gan; Gülensoy, 2007, s.
1090
322) yavan (II) DS/VI:4205
323) yavan (III) DS/VI:4205
324) yavan danışmaò [yavan konuş-] DS/VI:4205
325) yavan gonuşuò DS/VI:4205
326) yavan konuş- DS/VI:4818
327) yavan yaşık DS/VI:4818
328) yavan yaşık [yavan yahşi, yavan DS/VI:4205
yakşı, yavan yaşuk]
329) yavanı DS/VI:4818
330) yavannıò (I) DS/VI:4205
331) yavannıò (II) DS/VI:4205
332) yavansa- DS/VI:4205
333) yavşan DS/VI:4209
(<*yap-uş-gan; Gülensoy, 2007,
s. 1092)
334) yavşan çeken DS/VI:4209
335) yavşanlık DS/VI:4209
336) yayvan (I) DS/VI:4216
(<*yay-ıl-gan; Gülensoy, 2007, s.
1099)
337) yayvan (II) DS/VI:4217
338) yayvan (III) DS/VI:4217
339) yayvan (IV) DS/VI:4217
340) yayvanağız [yayvanağızlı] DS/VI:4217
341) yaygan (II) DS/VI:4211
342) yayılgan (II) DS/VI:4212
343) yelikgen DS/VI:4236
344) yıkılgan DS/VI:4265
345) yılıkkan (I) DS/VI:4272
346) yılıkkan (II) DS/VI:4272

595
 347) yılışgan DS/VI:4272
348) yıòılgan DS/VI:4265
349) yıòılgan DS/VI:4823
350) yırkan DS/VI:4276
351) yorgan kaldıran DS/VI:4300
352) yogan (<yorgan) DS/VI:4287
(<*yap-ur-gan; Gülensoy, 2007,
s. 1163)
353) yoğunine (<yorganiğne) DS/VI:4288
354) yörleğen DS/VI:4311
355) yumulgan [yumulkan] DS/VI:4319
356) yumulganböcek DS/VI:4319
[yumulkanböcek]
357) yüzğen DS/VI:4829
358) yΨgilgen DS/VI:4225

1.2.65. -GAz
Ağızlarda az sayıda ad ve sıfat yapan yapılardan biridir. gevgez “danaburnu
denilen böcek”, kaplıcaburgaz “ceviz”, kongaz “salyangoz” ad yapımlarından olup,
haylangaz “haylaz”, kavlangaz “kof, boş”, kurugaz “kurumaya başlamış”, yaygaz
“söylenti çıkaran, yayan”, yangaz (I) “dertli” ise sıfat yapımlarıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gaz 1) baygaz DS/I:579 (15)

-gez 2) belengaz (<belen- (I)) DS/I:613
-ğaz 3) belengez DS/I:613
4) gevgez DS/III:2011
5) haylangaz DS/III:2319
6) kaplıcaburgaz DS/IV:2635
7) kavlangaz (II) DS/IV:2691
8) kongaz [konğaz] DS/IV:2918
9) kurugaz DS/IV:3012
10) ölgez DS/V:3333
11) solgaz DS/V:3662
12) tirengez DS/V:3939
(<tir-e-n-gez; Gülensoy, 2007, s.
900)
13) tirendez DS/V:3939
14) yangaz DS/VI:3666
15) yaygaz DS/VI:4211

596
 1.2.66. +Gef
-Gef [-gef, -ğef] (Gülsevin, Avşar, 2003, 25) eki, genellikle araç-gereç adı
yapar.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gef 1) eğef (I) (<ey-) DS/III:1675 (5)

(<Arabaya yük yüklerken iplerin
kolaylıkla geçmesini sağlayan
ağaç halka.)
-ğef 2) eğef (II) (<ey-) DS/III:1675
(<Bez dokuma aygıtı.)
3) eğef (III) (ey-) DS/III:1675
(<Beli bükülmüş ihtiyar.)
4) eyef [egef, eğef (I)] (<ey-) DS/III:1820
(<Kağnı ya da saban oklarını
boyunduruğa bağlayan halka
biçiminde bükülmüş ince ağaç.)
5) eygef DS/III:1821
(<Saban kayışı yerine kullanılan
eğri ağaç.)

1.2.67. -GI / -GU

Ad yapma özelliği fazla olan eklerdendir. Genellikle türeme, tek heceli
eylemlerde gerçekleşir. “Daha çok yapma ifade eden fiillere gelir.” (Ergin, 1998,
s. 256) bilgi, çizgi, içki saygı, sorgu vb. Araç-gereç adı yapar: askı, bıçkı çalgı,
sargı, silgi vb. Somut adlar türetir: baskı, bitki, çizgi, dolgu, sergi vb. Soyut ad
yapar: bilgi, duygu, kaygı, saygı, sevgi, tutku vb. Ses değişikliğine uğramış
yapımları da vardır. baklava<bakılagu, güvey<küdegü, küskü<közegü,
oklava<oklagu gibi. uyku (<udı-g(/k)u; Gülensoy, 2007, s. 978) ve kuşku
(<kuş+uyku(+lu)>Gülensoy, 2007, s. 581) sözcükleri bu eke dahil edilmiştir.

Terim yapma özelliği vardır: baskı (sp.-ruh.), bulgu (tıp.), burgu (müz.),
çizgi (mat.), çalgı (müz.), durgu (müz.), düzgü (fel.-topl.), ezgi (müz.), kaygı (tıp.),
ilgi (kim.-ruh.), kurgu (ed.-fel.-sin.-TV.), kuşku (ruh.), örgü (ana.-tiy.), salgı (biy.-
gök.), sargı (tıp.), sezgi (fel.), vurgu (dil.), yangı (tıp.), yargı (huk.), yazgı (din) vb.

Ağızlarda da kullanımı fazla olan bir ektir. Daha çok araç gereç adı yapar.

597
 araç-gereç adı yapar: aşkı<açkı “oklava”, boğazlağı “huni”, çekki (II) “kilit”,
dağlağu “ütü”, keski (I) “1.Bıçak, kama”, sıkgu “sıkıştırma aygıtı, pres”, süzgü
“1.Delikli çanak.”, tutku “saç tokası” vb.

yer adı yapar: boklağı “1.Helâ.”, depgi (II) “üzüm ezilen yer”, gözleği
“gözetleme yeri”, ilgi (II) “tuzakla kuş tutulan yer”, papıçlağı “ayakkabı konulan
yer” vb.

yiyecek adı yapar: aşkılık “yufka böreği gibi bazen kara bazen de yağlanarak
yenen bir çeşit yemek.”, bileki (II) “taş kapta pişirilen mısır ekmeği”, dökgü (I)
“kuru yemiş, çerez”, erişgi “et sucuğu”, kıskı (V) “karnıyarık yemeği” vb.

hastalık adı yapar: ısırgı (I) “ağızda kaşıntı ve kabarcıklar yapan, perhizle
giderilen bir hastalık”, ıssırgı “trohma benzer bir çeşit göz hastalığı”, ingi “1.Nezle.
2.İnme hastalığı”, temre<temreğü “bir çeşit deri hastalığı” vb.

başörtüsü adı yapar: bürgü (I) “1.Başörtüsü”, çalgı (III) “başörtüsü”, çalkı
(I) “kadınların başlarına sardıkları örtü”, namaz bürgüsü “kadınların namaz
kılarken başlarına örtükleri ince tülbent”, pürgü “kadın baş örtüsü”, üsürgü
“kadınların başlarına örttükleri yarım çarşaf, başörtüsü” vb.

soyut ad yapar: baskı (II) “inzibat, terbiye”, düşüngü “düşünce”, kıskı (II)
“hırs”, umgu “umut”, üzgü (I) “eziyet, sıkıntı”, yorgu (III) “usanç” vb.

birleşik ad yapar: altın askı “külliyat”, çoban sargısı “lapa lapa yağan kar”,
deli yatalğı “tifo hastalığı”, diş gargusu “kürdan”, kulak algısı “gramafon” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: istengi “sadaka”, poyrazlağı “kuzey yönü”,

sapkı “sokak”, sınangı “deneme, deney”, yangı (II) “sevi” vb.

sıfat yapar: baygı “budala, şaşkın, sersem”, girgi (II) “bağlı”, kaykı (I)
“arkaya doğru eğik, eğri”, öldürkü “bakımsızlıktan gelişememiş”, sürütgü
“1.Utanmaz, yüzsüz. 2.Askıntı.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gı 1) açgı DS/VI:4407 (615)

-gi 2) açgı (I) DS/I:58

598
-gu 3) açgı (II) DS/I:58
-gü 4) açgı (III) DS/I:58
-ğı 5) açgıcı [açkıcı] DS/I:58
-ği 6) açkı DS/VI:4407
-ğu 7) açkı (I) [açkı çubuğu, açkı DS/I:60
makinesi]
-hı 8) açkı (IV) DS/I:60
-hi 9) açkı aç- DS/I:60
-kı 10) açkı tahtası DS/I:60
-ki 11) açkıcılık DS/I:60
-ku 12) açkılık DS/I:60
-kü 13) adgı (I) (<at-) DS/I:65
-òı 14) aklağı DS/I:157
15) algı (I) DS/I:212
16) algı (II) DS/I:212
17) algıcı DS/I:213
18) algısız DS/I:214
19) alğı (II) DS/I:215
20) altın askı DS/I:231
21) angı (I) DS/I:265
22) asgı DS/VI:4426
23) asgı [asgu, asòu] DS/I:341
24) asgılık DS/I:342
25) askı (I) DS/I:344
26) askı (II) DS/I:344
27) askı (III) [aski] DS/I:344
28) askı altını DS/I:344
29) askı düleği DS/I:344
30) askı günü DS/I:344
31) askı ol- DS/I:344
32) askılık (I) DS/I:344
33) askılık (II) DS/I:344
34) askıya ağ- [askıya çık-] DS/I:344
35) askıya al- DS/I:345
36) askıya çık- (I) DS/I:345
37) askıya çık- (II) DS/I:345
38) asku (I) DS/I:345
39) asku (II) DS/I:345
40) askuda kal- DS/I:345
41) askuya çık- DS/I:345
42) aşgı (I) (<aç-) DS/VI:4428
43) aşgı (I) DS/I:353
44) aşgı (II) DS/I:353
45) aşgı (II) DS/VI:4428
46) aşgı aş- DS/VI:4428
47) aşgu (<aç-) DS/I:353
48) aşkı [aşkı çubuğu, aşkı egrceğe] DS/I:359
(<aç-)

599
49) aşkılık (I) DS/I:359
50) aşkılık (II) DS/I:359
51) atgı DS/VI:4430
52) atgı (I) DS/I:368
53) atgı (II) [atkı (I)] DS/I:368
54) atgı (III) [atgu, atkı (II)] DS/I:368
55) atgı (IV) [atkı (III)] DS/I:368
56) atgıcı (I) DS/I:368
57) atgıcı (II) DS/I:368
58) atgılı nişan DS/I:368
59) atgu DS/I:368
60) atgu DS/VI:4430
61) atğı DS/I:368
62) atkı (I) DS/VI:4430
63) atkı (II) DS/VI:4430
64) atkıçı, atğıcı DS/I:370
65) atkıla- DS/I:370
66) ayazlağı DS/I:409
67) bağ bıkcısı (<biçki) DS/I:475
68) bağ bışgısı DS/VI:4441
69) baklafa eleği [baklavı eleği] DS/VI:4443
(<*bak-ı+la-ğu; Gülensoy, 2007,
s. 106)
70) bak(ı)lavı DS/VI:4443
71) baklava eleği DS/I:495
72) bal bak(ı)lavası DS/VI:4443
73) basgı DS/VI:4447
74) basgı (I) DS/I:539
75) basgı (II) DS/I:539
76) basgı görme- DS/VI:4447
77) baskı (I) DS/I:542
78) baskı (II) DS/I:542
79) baskı görme- DS/I:542
80) baskıcı DS/I:542
81) baskıda kal- DS/I:542
82) baskısız DS/I:543
83) baskısız yetişme DS/I:543
84) basku DS/I:543
85) baygı DS/I:579
86) beşgı (<biçki) DS/I:642
87) bıçkı DS/VI:4458
88) bıçkı [bıckı, bışgı, bışkı, biçki, DS/I:657
bişkı, bişki]
89) bıçkı çuvalı DS/I:658
90) bıçkı tezgâhı DS/I:658
91) bışgı (<biçki) DS/I:670
92) bışkı (<biçki) DS/VI:4459
93) bile, bilΨ [bilevi, bila (III), bilÀğı, DS/I:690
bilÀv, bilÀvi, bilΨ daşı, bile taşı,
600
 bilev, bilevi, bilevi daşı, bilevi
taşı, biley taşı, biloğ, biloğu,
bilöv] (<bileği)
94) bileği DS/VI:4461
95) bileki DS/VI:4461
96) bileki (I) DS/I:691
97) bileki (II) DS/I:691
98) bilgü DS/I:692
99) bitki (I) DS/I:711
100) boğazlağı DS/I:728
101) boğazlağı DS/VI:4464
102) boklağı DS/I:733
103) bölgü (I) DS/I:768
104) bölgü (II) DS/I:768
105) buğaz baskısı DS/I:780
106) bulgu DS/I:788
107) bulgulu DS/I:788
108) burgu (III) DS/I:797
109) burgu (IV) DS/I:797
110) burgu (V) DS/I:797
111) burgucu DS/I:797
112) burgulaç DS/I:798
113) burgulu buñar DS/VI:4468
114) bürgü [büzgü] DS/VI:4470
115) bürgü (I) [burgu (I), bürğü] DS/I:825
116) bürgülü DS/I:827
117) bürkülük DS/VI:4470
118) büzgülü DS/I:834
119) cizgi (I) (<çiz-) DS/II:991
120) cizgi (II) DS/II:991
121) çalgı (II) DS/II:1051
122) çalgı (III) DS/II:1051
123) çalgıla- DS/II:1051
124) çalğı düydüsü DS/II:1053
125) çalkağı (I) DS/II:1056
126) çalkağı (II) [çalkağ, çalkak (II)] DS/II:1056
127) çalkı (I) DS/II:1058
128) çalkı (II) DS/II:1058
129) çalku DS/II:1058
130) çapkı (II) (<çarp-) DS/II:1076
131) çatgı (I) DS/II:1089
132) çatgı (II) DS/II:1089
133) çatkı (I) DS/II:1090
134) çatkı (II) DS/II:1090
135) çatkılı (I) DS/II:1090
136) çatkılı (II) DS/II:1090
137) çatkılı (III) DS/II:1090
138) çatkılı kına DS/II:1090

601
139) çavgu DS/II:1094
140) çekgi DS/II:1111
141) çekki (I) DS/II:1114
142) çekki (II) DS/II:1114
143) çelgi [çelği (I)] DS/II:1122
144) çelği (II) DS/II:1122
145) çetği DS/II:1150
146) çezgi [çezği] DS/II:1156
147) çıkıştağı DS/II:1169
148) çıtılgı (II) (<çit-) DS/II:1193
149) çıtılgı (III) DS/II:1193
150) çıtılgı (V) DS/II:1193
151) çıtkı (<çit-) DS/II:1196
152) çızgı (III) DS/II:1202
153) çitki DS/II:1246
154) çizgi (I) [cızgı (I), cizgi (I)] DS/II:1252
155) çizgi (II) DS/II:1252
156) çizgi (III) [çizgilik] DS/II:1252
157) çoban sargısı DS/II:1255
158) çözgü DS/II:1300
159) dağlağu DS/II:1325
160) dalgı (I) DS/II:1344
161) dalgı (II) DS/II:1344
162) dayangı DS/II:1386
163) debgu DS/II:1394
164) debki DS/II:1395
165) deli yatalğı DS/II:1414
166) delik keskisi DS/II:1412
167) depgi (I) [depgü, depki (I)] DS/II:1428
168) depgi (II) DS/II:1428
169) depki (I) DS/II:1430
170) depki (IV) DS/II:1430
171) dergi DS/VI:4486
172) dergi (I) DS/II:1433
173) dergi (III) DS/II:1433
174) dikgi DS/II:1486
175) dikki (I) DS/II:1488
176) dikki (III) DS/II:1488
177) dingi (<dik-) DS/II:1503
178) diş gargusu (<kar-) DS/II:1523
179) dişengi DS/VI:4488
180) dişengi (II) DS/II:1523
181) dokgü dök- (<dök-) DS/II:1540
182) donangı DS/II:1558
183) doygu DS/II:1568
184) döğgü DS/II:1570
185) dökgü (I) DS/II:1572
186) dökgü (II) DS/II:1572

602
187) dökkü (I) DS/II:1573
188) dökkü (II) DS/II:1573
189) dökkü (III) DS/II:1573
190) döndürgü DS/II:1582
191) durgula- DS/II:1605
192) dürgü (I) DS/II:1634
193) dürgü (II) DS/II:1634
194) dürgü (III) DS/II:1634
195) düşengi DS/II:1638
196) düşüngü DS/VI:4491
197) düşüngü, düşüñgü DS/II:1640
198) düşüngülü DS/II:1640
199) düzbaskı DS/II:1643
200) düzgü (I) DS/II:1646
201) düzgü (II) DS/II:1646
202) düzgülü (I) DS/II:1646
203) düzgülü (II) DS/II:1646
204) eğgi DS/III:1677
205) engi (<in-) DS/VI:4498
206) engile- DS/III:1754
207) engime DS/III:1754
208) engin (III) DS/III:1755
(<en-[<in-]gi+n; Gülensoy, 2007,
s. 334)
209) engin en- [engin olmag, engi ol-) DS/III:1755
210) engiş dur- (<in-) DS/III:1756
211) ensalkı DS/III:1760
212) ergi (II) DS/III:1768
213) ergi (III) DS/III:1768
214) erişgi [erişki] DS/III:1772
215) esgi (I) [esgi (II)] DS/III:1784
(<es-ki; Gülensoy, 2007, s. 341)
216) esgi püskü DS/VI:4500
217) esilgi DS/III:1782
218) eski hasır DS/III:1785
219) eskibeki [eskiberk, eskiberki, DS/III:1784
eskipeki]
220) eskilik (I) DS/III:1784
221) eskilik (II) DS/III:1785
222) eskilik (III) DS/III:1785
223) etgi DS/III:1798
224) etki DS/III:1799
225) ezgi DS/VI:4503
226) ezgi (I) [ezği, ezğü] DS/III:1829
227) ezgi (II) DS/III:1829
228) ezgi (III) DS/III:1829
229) ezgi (IV) DS/III:1829
230) ezgili DS/III:1829
231) gakgucik (<kak-) DS/III:1896
603
232) gara dökkü DS/III:1918
233) garakavırga (<kavur-) DS/III:1918
234) gargı (I) [gargı gemiş, gargu] DS/III:1923
235) gargı (II) [gargılık, garğı (I), DS/III:1923
garğılık]
236) garğı (II) (<kar-) DS/III:1925
237) gaşşa [gaşa, gaşavu, gaşşağı] DS/III:1934
(<*kaşı- [~kaşa]-gu; Gülensoy,
2007, s. 473)
238) gavgala kaşağısı DS/III:1938
239) gayı [gaygı] DS/III:1945
(*<kad-àu; Gülensoy, 2007, s.
483)
240) gayğu DS/III:1945
241) geçgücü DS/III:1962
242) geçki [geçki] DS/III:1963
243) geçkili [geçgülü] DS/III:1962
244) gelgi DS/III:1977
245) gergi (I) [gergicek] DS/III:2000
246) gergi (II) [gergili] DS/III:2001
247) gergi (III) DS/III:2001
248) gergi (IV) DS/III:2001
249) gergi (V) DS/III:2001
250) gergicek DS/III:2001
251) gergile- DS/III:2001
252) geygi (II) DS/III:2015
253) geygi (III) DS/III:2015
254) gırgı (I) DS/III:2056
255) gırgı (II) DS/III:2056
256) gıygı (III) DS/III:2066
257) gızgu DS/III:2070
258) girgi DS/VI:4511
259) girgi (I) DS/III:2083
260) girgi (II) DS/III:2083
261) godül çalgı DS/III:2093
262) gongududurnam DS/III:2101
263) gonguluk DS/III:2101
264) göçergi DS/III:2121
265) görgü (I) DS/III:2160
266) görgü (II) DS/III:2160
267) görgü (III) DS/III:2160
268) görgü (IV) DS/III:2160
269) görgü (V) DS/III:2160
270) götürgü DS/VI:4513
271) götürgü (II) DS/III:2166
272) götürüngü (I) DS/III:2166
273) götürüngü (II) DS/III:2166
274) gözleği DS/III:2182
275) güdülgü DS/III:2214
604
276) güdürgü DS/VI:4514
277) gülgülü (IV) DS/III:2219
278) güve (I) [göveği, güva, güvegi, DS/III:2239
güyae, güyo]
(<*küd-e-gü; Gülensoy, 2007, s.
400)
279) güveğibaşı DS/III:2239
280) güveğikömü DS/III:2240
281) güveğilik DS/III:2240
282) güveğiönü [güyÀeönü] DS/III:2240
283) güvey değiş- DS/III:2241
284) güvey eğlenmesi DS/III:2241
285) güvey gezdir- DS/III:2241
286) güvey seyranı DS/III:2241
287) güveyi donat- [güveyi düz-] DS/III:2241
288) ıçkı [içki] (<bıç-) DS/III:2456
289) ıssırgı DS/IV:2494
290) ıssırgı ol- DS/IV:2494
291) ısırgı (I) DS/IV:2492
292) ısırgı (II) DS/IV:2492
293) ısırgı tut- DS/IV:2492
294) ısırgu DS/IV:2492
295) içgüyö (<güveği) DS/IV:2506
296) ilgi DS/VI:4525
297) ilgi (I) DS/IV:2522
298) ilgi (II) DS/IV:2522
299) ilgile- DS/VI:4525
300) ilişgi [ilişgü, ilişki, ilişkü] DS/IV:2528
301) ingi DS/IV:2543
302) ingi DS/VI:4526
303) ingileşik DS/IV:2543
304) ingili DS/IV:2543
305) irişgi [irişgilik] DS/IV:2552
306) istengi DS/IV:2561
307) kamuşlağı (<kamış) DS/IV:2617
308) karağı (I) (<kara- (IV)) DS/IV:2645
309) kar yitgisi DS/IV:2673
310) karasergi DS/IV:2653
311) karınca uykusu DS/IV:2664
312) kasgı DS/VI:4538
313) kasgı (II) DS/IV:2675
314) kaskı (I) DS/IV:2676
315) kaskı (II) DS/IV:2676
316) kaşav [kaşavi, kaşevi, kaşşa] DS/IV:2679
(<kaşı-gu; Gülensoy, 2007, s.
473)
317) kaşavula- DS/IV:2680
318) katıngı DS/IV:2684
319) katkı DS/IV:2685
605
320) katkılı DS/IV:2685
321) kavga kaşağısı DS/IV:2689
322) kayhı DS/IV:2700
323) kayış sıyırgısı DS/IV:2702
324) kaykı (I) DS/IV:2703
325) kaykı (IV) DS/IV:2703
326) kaykılık DS/IV:2703
327) kazgılıç DS/VI:4543
328) kesği DS/VI:4549
329) keski (I) DS/IV:2767
330) keski (II) DS/IV:2767
331) keski çekici DS/IV:2767
332) keşev (<kaşağı) DS/IV:2771
(<kaşı-gu; Gülensoy, 2007, s.
473)
333) keygi (<giy-) DS/VI:4552
334) keyhi (<kay-) DS/IV:2779
335) kırgı (III) DS/IV:2822
336) kırgı (IV) DS/IV:2822
337) kırgı (V) DS/IV:2822
338) kırgı [gırgı] DS/VI:4556
339) kırgılı DS/IV:2822
340) kıskı DS/VI:4558
341) kıskı (II) DS/IV:2843
342) kıskı (V) DS/IV:2843
343) kıygıla- DS/IV:2856
344) kızgı DS/VI:4561
345) kızgı (I) DS/IV:2863
346) kızgı (II) DS/IV:2863
347) kızgı (III) DS/IV:2863
348) kızkı DS/IV:2869
349) kibar sürgüsü DS/IV:2869
350) köseği DS/VI:4571
351) köseği [kösevi, kösevü] DS/IV:2972
352) közegü DS/IV:2986
353) kulak çalgısı DS/IV:2995
354) kumlağı DS/IV:3001
355) kurgu (I) DS/IV:3008
356) kurgu (II) DS/IV:3008
357) kusgü DS/IV:3014
358) kuşku (I) DS/IV:3017
(<kuş+uyku(+lu); Gülensoy, 2007,
s. 581)
359) kuşkullu DS/IV:3017
360) kuşkulu DS/IV:3017
361) kuşuk- DS/IV:3018
362) kürütgü [kürüngü] DS/IV:3050
363) küskü (I) [küsgi, küsgü, küski (I)] DS/IV:3051

606
 (<köz+e-gü; Gülensoy, 2007, s.
593)
364) mevlut sepkisi (<serp-) DS/IV:3176
365) mıçkı (<biç-) DS/IV:3179
366) mışkı (<biç-) DS/IV:3193
367) namaz bürgüsü DS/IV:3237
368) namazla(ğu) [namazlağ, DS/VI:4605
namazlağa, namazlağı,
namazlahi]
369) namazlağı [namazlağ, namazlağa, DS/IV:3237
namazlağu, namazlah, namazloğ,
namazlo, namazloğu]
370) olangı (<oklava) DS/V:3278
(<ok+la-gu; Gülensoy, 2007, s.
617)
371) oflağı (<oklava) DS/V:3267
372) oklÀ [oòla, oòlağı, oòlav, oòlavı, DS/V:3276
oòlavi, oklaa, oklağ, oklav,
oklavi, oklavÿ, oklï] (<oklava)
373) olgu DS/V:3279
374) olhoy (<oklava) DS/V:3280
375) opla (<oklava) DS/V:3287
376) oygu DS/VI:4619
377) oygu (I) DS/V:3302
378) oygu (II) DS/V:3302
379) oyğu (I) DS/V:3302
380) ödürgü (I) DS/V:3314
381) ödürgü (II) DS/V:3314
382) öğretgi DS/V:3320
383) öğseği DS/VI:4624
384) öğseği [oysegi, ökseği, ökseki, DS/V:3320
öseği, ]
(<öğ-se-gi; Gülensoy, 2007, s.
654)
385) ökseve (<öğseği) DS/VI:4625
386) öldürkü DS/VI:4625
387) ölgü yeri DS/V:3334
388) ölgülü DS/V:3333
389) ölgülük DS/V:3333
390) ölgülük DS/VI:4625
391) ön/gergi DS/V:3341
392) örgüle- DS/V:3348
393) örgülük DS/V:3348
394) örgülük DS/VI:4628
395) ötgü DS/V:3359
396) ötkü DS/V:3359
397) övgülü DS/V:3365
398) özgü (II) (<ezgi) DS/V:3374

607
 (<ez+gi/ği/ğü; Gülensoy, 2007, s.
352)
399) özlengi DS/VI:4633
400) pabıçlağı DS/V:3377
401) paklağu [pahlava, paklavı, paklo] DS/V:3383
(<baklava)
402) pışgı (<biç-) DS/VI:4649
403) pışgı [pışkı] (<biç-) DS/V:3450
404) pileki taşı [pilaki taşı] DS/V:3454
405) pişki DS/V:3465
406) poyrazlağı DS/V:3478
407) puş burkusu DS/V:3493
408) pürgü (<bür-) DS/V:3500
409) saçgı [saçğı] DS/VI:4662
410) saçkı (I) [saçgı] DS/V:3511
411) saçkı (II) DS/V:3511
412) saçkı (III) DS/V:3511
413) saçkılık DS/VI:4662
414) salgı DS/VI:4667
415) salgı (I) [salgu (II), salkı (III)] DS/V:3525
416) salgı (II) DS/V:3526
417) salgı (IV) DS/V:3526
418) salgı (VI) DS/V:3526
419) salgu (I) DS/V:3526
420) salkı (I) DS/V:3528
421) salkı (II) DS/V:3528
422) sangılık DS/V:3539
423) sapkı DS/V:3543
424) sargı DS/V:3545
425) sarğı DS/V:3546
426) sarğı DS/VI:4673
427) saròı DS/VI:4683
428) savgı DS/V:3555
429) savurgu DS/V:3558
430) seçgili DS/VI:4679
431) selgi kulak DS/VI:4683
432) selki DS/VI:4683
433) selleği [selleğü] DS/V:3579
434) sengi (I) DS/V:3584
435) sengi (II) DS/V:3584
436) sepetleği DS/V:3586
437) sepki DS/V:3587
438) sergi (I) DS/VI:4686
439) sergi (I) [serği] DS/V:3591
440) sergi (II) DS/V:3591
441) sergi (II) DS/VI:4686
442) sergi (III) DS/V:3591
443) sergi (IV) DS/V:3591

608
444) sergi (V) DS/V:3591
445) sergi üzümü DS/V:3591
446) sergilik DS/VI:4686
447) sergü DS/VI:4686
448) sevgüsüz DS/V:3595
449) sezgili DS/V:3601
450) sırgı (II) (<sıyırgı) DS/V:3617
451) sıkgu DS/V:3606
452) sınangı DS/VI:4691
453) sınangı [sınangi, sınangu, sınanğı] DS/V:3610
454) sınangılı DS/VI:4691
455) sınangılı [sınangulu, sınangılı, DS/V:3611
sinangili]
456) sıngı DS/V:3613
457) sıyırgı (I) DS/V:3626
458) sıyırgı (I) DS/VI:4695
459) sıyırgı (II) DS/V:3626
460) sıyırgı (III) [sıyırkı] DS/V:3626
461) sıyırgı (IV) DS/V:3626
462) sıyırgı (V) DS/V:3627
463) sıyırğı DS/VI:4695
464) sıyrığı (<sıyır) DS/V:3629
465) sızgı (I) DS/V:3629
466) sızgı (II) DS/V:3629
467) sızgılı DS/VI:4696
468) silgi (I) [silki, sülgü] DS/V:3636
469) silgi (II) [silği] DS/V:3636
470) silgi (III) DS/V:3636
471) silgi (IV) DS/V:3636
472) silgilü DS/V:3636
473) sokgu DS/V:3660
474) sorgucu DS/V:3667
475) söngü DS/V:3682
476) suñgu sun- DS/V:3699
477) sungu, sunğu DS/V:3698
478) sungusuz DS/V:3699
479) sübürkü (<süpür-) DS/V:3706
480) sürgü (I) DS/V:3721
481) sürgü (I) DS/VI:4715
482) sürgü (II) DS/V:3721
483) sürgü (II) DS/VI:4715
484) sürgü (III) DS/V:3722
485) sürgü (IV) DS/V:3722
486) sürgü (VI) DS/V:3722
487) sürgü (VII) DS/V:3722
488) sürgü dökünüğü DS/V:3722
489) sürgü tahtası DS/V:3722
490) sürgü yolu DS/V:3722

609
491) sürgüaltı DS/V:3722
492) sürgüle- DS/V:3722
493) sürütgü DS/VI:4716
494) sürütkü DS/V:3726
495) süsgü DS/VI:4717
496) süzgü DS/V:3732
497) şıkırdım baklavası DS/V:3769
(<*bakılagu)
498) tavşan uykusu DS/V:3851
499) temre [temreği, temreğu, temreğü, DS/V:3778
temreki]
(<*temür+e-gü; Gülensoy, 2007,
s. 879)
500) tepingi DS/V:3886
501) tepki (I) DS/V:3887
502) tepki (II) DS/V:3887
503) tepkili şaş- DS/VI:4754
504) tepkili şaş- DS/V:3887
505) tirki (I) (<der-) DS/V:3941
506) tutgu DS/V:4001
507) tutku DS/V:4001
508) tutku DS/VI:4778
509) tümleği DS/V:4012
510) tüskü [tüzgü] DS/VI:4781
511) umgu DS/VI:4038
512) umgu DS/VI:4787
513) uyku başa vur- DS/VI:4051
(<udı-g(/k)u; Gülensoy, 2007, s.
978)
514) uyku çek- DS/VI:4051
515) uyku durak DS/VI:4051
516) uyku semesi DS/VI:4051
517) uyku semesi [uyòu semesi] DS/VI:4791
518) uyku senesi DS/VI:4051
519) uykucu DS/VI:4051
520) uykudan gal- DS/VI:4051
521) uykudan uyan- DS/VI:4051
522) uykulu DS/VI:4051
523) uykuluk (I) DS/VI:4051
524) uykuluk (II) DS/VI:4051
525) ukuluk (III) DS/VI:4051
526) uykuluk (IV) DS/VI:4051
527) uykusu gaç- DS/VI:4051
528) uykusuz duraksız DS/VI:4051
529) uykuya var- DS/VI:4051
530) uykuya ver- DS/VI:4791
531) uyòu [ukuy, uyuki, üykü] DS/VI:4051
532) uyuz uykusu DS/VI:4054
533) üdürgü DS/VI:4059

610
534) üdürgü (I) DS/VI:4793
535) üdürgü (II) DS/VI:4793
536) üdürgü gibi DS/VI:4060
537) üdürgücü DS/VI:4060
538) üsürgü DS/VI:4079
539) üzgü (I) DS/VI:4087
540) üzgü (II) DS/VI:4087
541) vergili DS/VI:4805
542) vergili (I) [virgili (I)] DS/VI:4098
543) vergili (II) [virgili (II)] DS/VI:4098
544) virgi (<ver-) DS/VI:4108
545) vurgu DS/VI:4808
546) vurgu (I) DS/VI:4110
547) vurgu (II) DS/VI:4110
548) vurgu (III) DS/VI:4110
549) vurgu (IV) DS/VI:4110
550) vuruşgu DS/VI:4111
551) yadırgı [yadırgu, yadıròı, yadırkı, DS/VI:4116
yadurgu]
552) yadırgı [yadırğı, yadırkı] DS/VI:4809
553) yalgı (II) DS/VI:4145
554) yalgu DS/VI:4145
555) yangı (I) [yangu (I), yanku (I)] DS/VI:4166
556) yangı (II) DS/VI:4166
557) yangı (II) DS/VI:4815
558) yangı (III) DS/VI:4167
559) yangı (IV) DS/VI:4167
560) yangı (V) DS/VI:4167
561) yangı (VI) [yangı yakacak, yankı DS/VI:4167
(I)]
562) yangı (VII) [yangu (II), yankı DS/VI:4167
(III)]
563) yangı (VIII) DS/VI:4167
564) yangılan- (I) DS/VI:4167
565) yangılan- (II) DS/VI:4167
566) yangılı DS/VI:4815
567) yangılı (I) DS/VI:4167
568) yangılı (II) DS/VI:4167
569) yangılı (III) DS/VI:4167
570) yangulan- DS/VI:4168
571) yangulanma DS/VI:4168
572) yanğı DS/VI:4368
573) yanğı DS/VI:4815
574) yargı (I) DS/VI:4184
575) yargı (II) DS/VI:4185
576) yargı (III) DS/VI:4185
577) yargı çık- DS/VI:4185
578) yargısını yar- DS/VI:4185
579) yargıya git- DS/VI:4185
611
 580) yarımlağı DS/VI:4187
581) yarımlağı DS/VI:4816
582) yaygı DS/VI:4211
583) yaygı (I) DS/VI:4818
584) yaygı (II) DS/VI:4818
585) yaygı balığı DS/VI:4211
586) yaygıcı DS/VI:4211
587) yazgı (I) [yaygı, yayğu, yaykı, DS/VI:4217
yazğı (I)]
588) yazgı (II) [yazgu (II), yazğı (II)] DS/VI:4218
589) yazgı (III) DS/VI:4218
590) yazgı (IV) DS/VI:4218
591) yazgılı DS/VI:4218
592) yazgu DS/VI:4218
593) yeygi DS/VI:4823
594) yeygi (I) [yeygilik, yeygü, DS/VI:4262
yeygülük, yivgi, yiygi]
595) yeygile- DS/VI:4262
596) yılanoklağısı DS/VI:4268
597) yılgı DS/VI:4823
598) yılgı (II) DS/VI:4270
599) yılgıla- DS/VI:4271
600) yılkı (II) DS/VI:4273
601) yıvgı (I) (<yığ-) DS/VI:4277
602) yıvgı (II) DS/VI:4277
603) yiğgi DS/VI:4278
604) yiygi DS/VI:4824
605) yolgu DS/VI:4292
606) yorgu (I) DS/VI:4300
607) yorgu (II) DS/VI:4300
608) yorgu (III) DS/VI:4300
609) yungu DS/VI:4322
610) yuòu [yuku] (<uyku) DS/VI:4315
611) yuòu görmeyh DS/VI:4315
612) yurgu DS/VI:4323
613) yuygu DS/VI:4326
614) yüleği DS/VI:4331
615) zokku (<sok-) DS/VI:4842

1.2.68. -GIç / -GUç

-GAç ekinin benzer bir oluşumu gibidir. Yazı dilinde kullanımı ağızlara
göre yaygın değildir. “İşlev bakımından fiilin gösterdiği işi yapanı veya yapılan
işten etkileneni gösteren adlar türetir.” (Korkmaz, 2017, s. 151). başlangıç (ed.),
bilgiç, çalgıç (müz.) dalgıç, sorguç<sar-guç, yargıç (huk.) belirgin örnekleridir.
Sıfat yapma özelliği azdır.

612
 Ağızlarda ad ve sıfat yapar. Daha çok araç-gereç adı yapma özelliği vardır.

araç-gereç adı yapar: atkıç “sapan”, debgiç “dolma av tüfeğini sıkılamaya

yarayan bir aygıt”, düzgüç “kalem açacağı”, görgüç (II) “dürbün”, örgüç “dokuma
aracı” vb.

oyun aracı adı yapar: batlangıç “çocukların ağaçtan, mürver ağacından

yaptıkları tabanca”, faklangıç “1.Pistonuyla suyu içine çekip sonra dışarı atan bir
çocuk oyuncağı. 2.Kamış ya da ağaç dalından yapılıp tabanca gibi ses veren bir
çocuk oyuncağı, patlangıç”, fırtlangıç “kamış ya da ağaç dallarının özü çıkarılarak
yapılan ve tabanca gibi ses veren pistonlu çocuk oyuncağı, patlangıç”, partlankuç
“içi boş ağaçtan yapılan çocuk tabancası”, patlangoç “tabanca gibi ses çıkartan bir
çocuk oyuncağı, patlangıç” vb.

yiyecek adı yapar: dişengiç (II) “çerez”, keskiç (II) “dörtgen ya da üçgen
şeklinde yapılan tandır ekmeği”, pıslangıç “külde ya da sacda kavrulmuş nohut”,
salguç “kıyma”, sızgıç “kemikli et, kıyma vb.lerinden kış için yapılan kavurma” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bingiş “ayakkabı”, gazgıç (I) “çocukların

yere küçük kazık saplayarak oynadıkları bir oyun”, gıstırgıç (I) “yengeç”, taşlanguç
“tavuk midesi, taşlık”, yazgıç “yazman” vb.

sıfat yapar: burguç (III) “kabaran, köpüren”, dişengiç (I) “işsiz güçsüz olup
başkalarını el ve dil şakalarıyla oyalayan, boşboğaz”, gözlengıç “beklenen,
gözlenen”, kezkiç “gezici, gezgin”, pırlangıç “çevik, becerikli, zamanında iş yapan”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gıç 1) aldangıç DS/I:209 (101)

-giç 2) aldangıçlık DS/I:210
-giş 3) algıç et- DS/I:213
-göç 4) aplangıç (<at-) DS/I:289
-guç 5) atkıç [atgış] DS/VI:4430
-güç 6) aylangıç DS/I:425
-ğıç 7) basıngıç et- DS/I:540
-ğuç 8) batlangıç DS/I:571
-kıç 9) bingiş DS/I:697

613
-kiç 10) bizlengiç (I) [bizlengüç, DS/I:714
büzlengiç]
-kuç 11) bizlengiç (II) DS/I:715
-küç 12) bizlengiç (III) DS/I:715
13) bizlengiç (IV) DS/I:715
14) burguç (II) DS/I:797
15) burguç (III) DS/I:798
16) burguç (IV) DS/I:798
17) burguçla- DS/I:798
18) büzgüç DS/I:833
19) cülgüç (<aşı bıçağı) DS/II:1026
20) çalgıç (I) DS/II:1051
21) çalgıç (III) [çalkıç] DS/II:1051
22) çalguç [çalğıç] DS/II:1053
23) çalguçlu DS/II:1053
24) çalğuç DS/II:1053
25) çatlanguç sabunu DS/II:1091
26) dalgıç DS/II:1344
27) dalgıç DS/VI:4484
28) dalgıçlık DS/II:1344
29) debgiç (<tep-) DS/II:1394
30) delgiç DS/II:1410
31) delgüç (II) [delgöç] DS/II:1410
32) dergüç DS/II:1433
33) dingiç (<dik-) DS/II:1503
34) diş bizlengici [diş büzlengici] DS/II:1520
35) dişengiç (I) DS/II:1523
36) dişengiç (II) DS/II:1523
37) doğguç DS/II:1536
38) durlangıç DS/II:1605
39) dürtlengiç DS/II:1635
40) düzgüç DS/VI:4491
41) faklangıç (<pat) DS/III:1831
42) fırtlangıç DS/III:1857
43) garguç DS/III:1925
44) gazgıç (I) DS/III:1954
45) gazgıç (II) [gazguç (I)] DS/III:1954
46) gezgiç DS/III:2023
47) gısdırgaç (I) DS/III:2062
48) gısdırgaç (II) DS/III:2062
49) girgiç DS/III:2083
50) gizlengiç (II) DS/III:2087
51) görgüç (I) DS/III:2160
52) görgüç (II) DS/III:2160
53) gözlengıç DS/III:2183
54) hörgüçle- DS/III:2434
55) karlanguç DS/IV:2665
56) kazgıç [kangıç, kangiç, kazguç] DS/IV:2712

614
57) kazğıç DS/IV:2713
58) kesgüç [kesgiç (I)] DS/IV:2764
59) keskiç (II) DS/IV:2767
60) kesküç DS/IV:2764
61) kezkiç (<gez-) DS/IV:2781
62) kırgıç (I) DS/IV:2822
63) kırgıç (II) DS/IV:2822
64) kıskıç (I) DS/VI:4558
65) kıskıç (II) DS/VI:4558
66) kıskıç (III) DS/IV:2843
67) kıygıç DS/IV:2856
68) otlangıç DS/V:3296
69) örgüç DS/V:3348
70) partlankuç DS/V:3404
71) patlangıç DS/VI:4641
72) patlangıç (I) DS/V:3414
73) patlangıç (II) DS/V:3414
74) patlangıç (III) DS/V:3414
75) patlangoç [patlanguç] DS/V:3414
76) patlankuç DS/VI:4641
77) pırlangıç DS/VI:4648
78) pırlangıç (III) DS/V:3445
79) pıslangıç DS/VI:4649
80) pizlengiç [püzlengiç] DS/V:3466
81) saklangıç oyunu DS/V:3522
82) saklangıçlı DS/V:3522
83) salguç DS/VI:4667
84) sızgıç [sızğıç, sızkıç] DS/VI:4696
85) silgiç DS/VI:4698
86) silgiç (II) [sılgıç, sülgüç] DS/V:3636
87) sorguç (II) [sorkuç] DS/VI:4705
(<sor-kuç; Gülensoy 2007: 801)
88) sorkuç [sorguç] DS/V:3667
89) sunguç DS/V:3698
90) süngüç DS/V:3717
91) süngüç DS/VI:4714
92) sürgüç (I) DS/V:3722
93) sürgüç (I) DS/VI:4715
94) sürgüç (II) DS/V:3722
95) sürgüç (II) DS/VI:4716
96) sürgüç (III) DS/V:3722
97) taşlanguç DS/V:3843
98) tüygüç (<tüy- (II)) DS/VI:4781
99) yaygıç DS/VI:4211
100) yazgıç DS/VI:4819
101) zırlangıç DS/VI:4380

615
 1.2.69. -gIk / -gUk
Yazı dilinde ilik<ilgük ve denizcilik terimi kayık<kaygık sözcükleri bu ekle
oluşmuştur. Ağızlarda da daha çok ilik ve kayık sözcüğü ekin sıklığını belirler.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gık 1) çoban iliği DS/II:1254 (22)

(<*il-gük; Gülensoy, 2007, s.
431)
-gik 2) gayıg DS/III:1945
(<*kay-g(ı/u)k; Gülensoy, 2007,
s. 483)
-guk 3) gayık (II) DS/III:1945
-gük 4) gayıòcı DS/III:1945
5) gayıòtaş DS/III:1945
6) gede iliği DS/III:1965
7) ibik ! (VIII) DS/IV:2503
(<ilik; Eren, 2010, s. 48)
8) ilgik DS/IV:2522
9) ilik (I) DS/IV:2524
10) ilik (III) DS/IV:2524
11) ilik (IV) DS/IV:2524
12) ilik (VI) DS/IV:2524
13) ilikce [ilikçe] DS/IV:2525
14) ilikçeken DS/IV:2525
15) ilikevi DS/VI:4525
16) ilikli (I) DS/IV:2525
17) ilikli (II) DS/IV:2525
18) iliklik DS/IV:2525
19) ilikmeç DS/IV:2525
20) kayguk DS/IV:2700
21) kayık yanı DS/IV:2701
22) sürgük DS/V:3722

1.2.70. -GIl / -GUl

Ağızlarda kullanımı az olan bir yapıdır. ergil “muşmula, döngel”, gırgıl “el
değirmeninde kalın öğütülmüş mısır”, kaggıl “bir çocuk oyununda yere çakılan
çubuk”, karavul (I) “1.Görüntü, hayalet. 2.Gölge. 3.Gölgeli, kapalı.”, saçkıl “iri
darı” vb. adlar yapar. içkil (II) “çok içki içen, ayyaş”, singil (I) “içinden pazarlıklı,
sinsi” ise sıfat yapımlarıdır.

616
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-gıl 1) atkul (I) DS/I:370 (22)

-gil 2) atkul (II) DS/I:370
-gul 3) burgul DS/I:798
-gül 4) ergil DS/III:1768
-kıl 5) ezgil DS/III:1829
-kil 6) gırgıl (II) DS/III:2056
-kul 7) girgil DS/III:2083
-vil 8) görgül DS/III:2160
-vul 9) içkil DS/IV:2507
10) kaggıl (<kak-) DS/IV:2594
11) karavil DS/IV:2655
(<kara-gul; Gülensoy, 2007, s.
466)
12) karaville- [karavulla-] DS/IV:2655
13) karavillen- DS/IV:2655
14) karavul (I) DS/IV:2655
15) karavul (II) DS/IV:2655
16) kırgıl (I) DS/IV:2822
17) pişkil DS/V:3465
18) saçkıl DS/V:3511
19) singil DS/VI:4699
20) süngül DS/V:3717
21) yangıl yungul (II) DS/VI:4167
22) yasavul (<yasaul) DS/VI:4194
(<casa-vul; Gülensoy, 2007, s.
1080)

1.2.71. -GIn / -GUn

İşlek olan eklerdendir. Çoğunlukla tek heceli fiillere gelir. Addan daha çok
sıfat türetir. “Fiilin ifade ettiği anlamda olanı, yapılanı ve yapanı bildiren bir ektir.”
(Vural, Böler, 2012, s. 173). Eylemlere aşırılık ifade eden çokça sıfat yapar: aşkın,
azgın, coşkun, durgun, keskin, kızgın, uygun, pişkin, taşkın, tutkun vb. Aşırı sevgi
ifade eden sıfat yapar: baygın, tutkun, vurgun, yangın vb. Ek kalıplaşması ile ad
yapıp, “afetleri, zorlu davranışları gösterenler de vardır.” (Banguoğlu, 2015, s. 243).
baskın, salgın, soygun, sürgün, taşkın, yangın gibi. Özel ad yapar: Aşkın, Coşkun,
Ergin, Taşkın vb. Terim yapar: batkın (huk.-eko.), bozgun (ask.) düzgün (mat.),
ergin (huk.) vb.

617
 Ağızlarda da addan çok sıfat yapmıştır. Bu sıfatların çoğu yazı dilinde de
kullanılır.

kişilik özelliği belirten sıfat yapar: ağrıngın “dargın, küskün”, atgın “abartıcı,
palavracı”, bişkin “olgun, pişkin”, caygın “vazgeçen, işin ardını bırakan, dönek”,
gırgun “kibar, düzgün konuşan” vb.

hayvanlara özgü sıfat yapar: aşkın (I) “dişiye çok düşkün hayvan, avgun (II)
“boğasak, boğa isteyen inek”, avıkkın “erkek isteyen, kızgın dişi hayvan”, girgin
(I) “şubat ayında azan erkek deve” vb.

birleşik sıfat yapar: anadan yangın “çok susamış, kavrulmuş”, başdan çıkgın
“yoldan çıkmış, kötü yolda”, batkın pazar “pazarlık yapan”, su yutkunu
“davranışlarda yavaş, ağır kanlı kimse”, surat düşkünü “çirkin” vb.

Ad yapımları da şunlardır.

yer adı yapar: baskın (V) “havasız, basık yer”, döğgün “uğrak yeri, çok
gezilen yer”, ingin (II) “aşağı, alçak, çukur yer”, kızgın dam “hamam”, yaygın (II)
“yatağından çıkan akarsuyun yayıldığı yer” vb.

bitki adı yapar: aşkın (II) “kuzukulağı”, bıçgın (II) “bir yabanıl ot”, uçkun
(V) “soğuk yerlerde baharda yetişen mayhoş bir yemiş”, yangınalayı (I) “saksıda
yetişen, kırmızı renkli çiçeği boru biçiminde olan bir bitki”, yaykın “kızılağaç” vb.

hastalık adı yapar: bozgun “sürgün, ishal”, burgun (I) “ishal, dizanteri”,
değgin “1.Soğuk algınlığı ile birlikte gelen sıtma. 2. İshal.”, karasalgın
“1.Dişlerdeki iskorpit hastalığı”, kırgın (I) “toptan ölüme götüren, bulaşıcı hastalık,
kıran” vb.

yağış şekli adı yapar: çalgın “çisenti, az yağan yağmur”, çavgın “sağanak”,
ergün (II) “sulu kar, sulu sepken”, garğun (II) “sulu sepken”, sepkin “karla karışık
yağan yağmur” vb.

birleşik ad yapar: bağ bozgunu “karı ile kocanın ölüm veya başka sebeplerle
ayrılması”, gara salgın “bulaşıcı hastalığın yarattığı tehlike”, kış algını “ilkbaharda
yaprak çıkartamayan kışın soğuk vurmuş asma”, ölgün hava “yumuşak, durgun
hava”, sam vurgunu “soğuk vurmuş bitki ve meyve” vb.

618
 ikileme ad yapar: algın salgın “köy muhtarının köylüden topladığı para”,
ezgin tezgin “1.Kaçıp yolunu şaşırmış hayvan”, uçkun tezgin “kaçıp kurtulmuş,
başıboş hayvan”, yorgun argın “çok yorulmuş” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: açkun “fıçıların içini temizlemekte

kullanılan yassı bir alet”, bozgun (II) “bozuk para”, kıygın “arduvaz taşı, kayağan
taşı”, kırgın (II) “dağarcık satan kimse” yelgin (III) “sürek atı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gın 1) abkın (<at-) DS/I:23 (550)

-gıñ 2) açkun DS/I:60
-gin 3) aggın DS/I:76
-gun 4) agkın DS/I:77
-gün 5) ağrınğın, ağrıngın DS/I:111
-ğın 6) akgın (II) DS/I:149
-ğin 7) akkın (I) DS/I:155
-ğun 8) akkın (III) DS/I:156
-ğün 9) akkın (IV) DS/I:156
-hun 10) alav algını DS/VI:4416
-kın 11) algın (I) DS/I:213
-kin 12) algın (I) DS/VI:4417
-kun 13) algın (II) DS/I:214
-kün 14) algın (II) DS/VI:4417
15) algın (III) DS/I:214
16) algın (IV) DS/I:214
17) algın (V) DS/I:214
18) algın gözle bak- DS/I:214
19) algın ol- [alğın ol-, alğun ol-] DS/I:214
20) algın salgın DS/I:214
21) algıncılık DS/VI:4417
22) algınlaş- DS/I:214
23) algınlık DS/I:214
24) algun [algın] DS/I:214
25) alguncu DS/I:214
26) altı algın ol- DS/I:230
27) aluşkun DS/I:234
28) anadan yañgın DS/VI:4420
29) argın (<ar-) DS/VI:4425
30) arıgın DS/I:314
31) askın DS/I:344
32) aşgıñ DS/VI:4428
33) aşgun DS/I:353
34) aşkın (I) DS/I:359
35) aşkın (II) DS/I:359
619
36) atgın DS/VI:4430
37) atkın (I) DS/I:370
38) atkın (II) DS/I:370
39) atkın (III) DS/I:370
40) avgun (II) (<avın- (I)) DS/I:373
41) avıkkın DS/I:282
42) aygın (I) DS/I:413
43) ayğun DS/I:415
44) azgıntı DS/I:438
45) azgun DS/I:438
46) azgun DS/VI:4438
47) balık sapkını DS/I:505
48) basgın (I) DS/VI:4447
49) basgın (II) DS/VI:4447
50) basgın (III) DS/VI:4447
51) basgın gel- DS/VI:4447
52) basgun (II) DS/I:539
53) baskın (I) DS/I:543
54) baskın (II) DS/I:543
55) baskın (III) [basgun (I)] DS/I:543
56) baskın (IV) DS/I:543
57) baskın (V) DS/I:543
58) baskın yürü- DS/I:543
59) baskına gel- DS/I:543
60) baskıncı DS/I:543
61) baskun DS/I:543
62) baş bozgunu DS/I:555
63) başdan çıkgın DS/VI:4448
64) baştan çıkkın DS/I:566
65) batgın DS/I:570
66) batgın DS/VI:4451
67) batkın DS/I:571
68) batkın bazar DS/I:571
69) baygın DS/I:579
70) baygın DS/VI:4451
71) baygun DS/I:579
72) bekişkin DS/I:602
73) bıçgın (I) DS/I:655
74) bıçgın (II) DS/I:655
75) bıçgın (III) DS/I:655
76) bıçılgın DS/VI:4458
77) bıçılğın (I) DS/I:657
78) bıçılğın (II) DS/I:657
79) bıçkın [bıçğın] DS/I:658
80) bıggın [bıtkın] DS/I:662
81) bıggınlık DS/VI:4459
82) bızgıncı DS/I:674
83) bingin DS/I:697

620
84) birikgin DS/I:701
85) bişkin [bişgun] DS/I:706
86) bitgin DS/I:710
87) bonalgunluk (<bunal-) DS/I:736
88) bozgun DS/VI:4465
89) bozgun (I) DS/I:751
90) bozgun (II) [bozgunluk] DS/I:751
91) bozguna düş- DS/I:751
92) bulut vurgunu DS/I:791
93) burgun [burğun] DS/I:798
94) caygın [cayğın, cayğun] DS/II:868
95) caygınlık DS/II:869
96) cayğınlık DS/II:869
97) cıkkın DS/II:906
98) cıvgın (II) (<cıvı-) DS/II:942
99) cızğın DS/II:947
100) coşgun [coşğun] DS/II:1003
101) çalgın (I) [çalgın, çalgun (I), DS/II:1050
çalğın (I), çalğun]
102) çalgın (II) DS/II:1052
103) çalgın (III) [çalgın (II), çalkın, DS/II:1052
çalkun]
104) çalgın (IV) DS/II:1052
105) çalgın (V) DS/II:1052
106) çalgın (VI) DS/II:1053
107) çalgın (VII) DS/II:1053
108) çalgın (VIII) DS/II:1053
109) çalgın (IX) DS/II:1053
110) çalgın sal- DS/II:1053
111) çalgınlık [çalğınlık] DS/II:1053
112) çalgun (II) DS/II:1053
113) çapkın (I) DS/II:1076
(<*çap-kın; Gülensoy, 2007, s.
220)
114) çapkın (II) DS/II:1076
115) çapkın (III) DS/II:1077
116) çapkın (V) DS/II:1077
117) çatkın (I) DS/II:1091
118) çatkın (II) DS/II:1091
119) çatkın (III) DS/II:1091
120) çavgın (III) DS/II:1094
121) çavgın (IV) DS/II:1094
122) çavğın DS/VI:4478
123) çavkın (II) DS/II:1094
124) çavkınla- DS/VI:4478
125) çelgin DS/II:1122
126) çığgın DS/II:1159
127) çıvdırgın [çıvgın (II), çivgin] DS/II:1198
128) çolgın (<çav-) DS/II:1263
621
129) dadangın [dadankın, dadğın] DS/II:1319
130) dalgınnık DS/II:1344
131) dalıkgın DS/II:1344
132) dalıkkın DS/II:1344
133) dam baskını DS/II:1350
134) dam olgunu DS/II:1354
135) darğınlık (<darıl-) DS/II:1370
136) daşğın (<taş-) DS/II:1376
137) daşhun [daşkın] DS/II:1376
138) datgın (<tat-) DS/II:1377
139) dedirgin [didirgin] DS/II:1398
(<*tΨd-ir-gin; Gülensoy, 2007,
s.873)
140) dedirgin et-, dedirgiñ et- [dedirgin DS/VI:1398
eòmeg, dedürgün et-, degirgin et-,
detirgin et-]
141) dedirgin et-, tedirkin et- DS/VI:4485
142) dedirgin ol- [dedirgin olmag] DS/VI:1399
143) değgin (I) DS/II:1400
144) değgin (II) DS/II:1401
145) depgin (II) [depkin] DS/II:1428
146) deygin DS/II:1446
147) dızgın (<diz-) DS/II:1476
148) dingin (I) [dinğin] DS/II:1506
149) dingin (II) DS/II:1506
150) dingin (III) DS/II:1506
151) dingin (IV) DS/II:1506
152) dinleñgin [dinlengün] DS/II:1508
153) direşgin DS/II:1514
154) dizgin DS/II:1531
155) dizgin dayak DS/II:1531
156) dizginleyiver- DS/II:1531
157) dolgunlaş- DS/II:1546
158) dongun DS/II:1560
159) döğgün DS/II:1570
160) döğüşkün DS/II:1572
161) dökgün DS/II:1572
162) dökkün (I) DS/II:1573
163) dökkün (II) DS/II:1573
164) döngün DS/VI:4490
165) döngün (I) DS/II:1585
166) döngün (II) DS/II:1585
167) döngün (III) DS/II:1585
168) dudgun DS/II:1595
169) durgun ol- DS/II:1605
170) dutkun (I) DS/II:1612
171) dutkunluk DS/II:1612
172) düşkün DS/II:1639
173) düzgün (I) (<düz-) DS/II:1646
622
174) düzgün (II) [düzgünlük, DS/II:1646
düzgünnüg, düzgünlük]
175) düzgünlen- DS/II:1646
176) eli ağzına uygun DS/III:1714
177) ergin (I) DS/III:1768
178) ergin (II) DS/III:1768
179) ergün (I) DS/III:1769
180) ergün (II) DS/III:1769
181) erişgin (II) DS/III:1772
182) erişgin (III) DS/III:1772
183) esgin DS/III:1781
184) esirgin (I) [esirgün, esürgün] DS/III:1782
185) esirgin (II) DS/III:1783
186) eskin DS/VI:4500
187) esma çalgını DS/III:1785
188) eşgin (I) [eşgün, eşğin, eşkün] DS/III:1790
189) eşgun DS/III:1790
190) eşkün (II) DS/III:1794
191) evginlik (<ev-) DS/VI:4502
192) eygin DS/III:1821
193) ezgin DS/VI:4503
194) ezgin (I) DS/III:1829
195) ezgin (II) DS/III:1829
196) ezgin (III) DS/III:1829
197) ezgin (IV) [ezgün] DS/III:1829
198) ezgin tezgin DS/VI:4503
199) ezgin tezgin (<tez-) DS/III:1829
200) gackın DS/III:1887
201) galgun DS/III:1901
202) gara salgın DS/III:1921
203) gargın (I) [gargun, garğın] DS/III:1922
204) gargın (II) DS/III:1924
205) gargın (III) DS/III:1924
206) gargın (IV) [garğın] DS/III:1924
207) gargın (V) DS/III:1924
208) gargın (VI) DS/III:1924
209) gargın (VII) DS/III:1924
210) gargın (VIII) DS/III:1924
211) garğun (II) DS/III:1925
212) gaygın (<kay-) DS/III:1945
213) gaygun (<kay-) DS/III:1945
214) geçkin DS/III:1963
215) geçkinci (I) DS/III:1963
216) geçkinci (II) DS/III:1963
217) gelgin DS/III:1977
218) gelişgin [gelüşgün] DS/III:1983
219) gelişkin (I) DS/III:1983
220) geygin DS/III:2015

623
221) gezgin DS/III:2023
222) gezginci DS/VI:4510
223) gıdışgın (<gidiş-) DS/III:2035
224) gırgun DS/III:2056
225) gızgunluk DS/III:2070
226) girgin (I) DS/III:2083
227) girgin (II) DS/III:2083
228) girgün DS/III:2083
229) gizgin (<kız-) DS/III:2087
230) gongun (I) DS/III:2101
231) gongun (II) DS/III:2101
232) goygun DS/III:2111
233) göçkün (I) [göçgün, göçküncü] DS/III:2121
234) göçkün (II) DS/III:2121
235) güç üzgünü DS/III:2211
236) hava çalgınlığı DS/III:2307
237) hurgun (<vur-) DS/III:2444
238) ıhkın (I) (<ıh-) DS/IV:2461
239) ıhkın (II) DS/IV:2461
240) ılgın (I) [ılğın (II), ilgin] DS/IV:2469
(<yılgın; Gülensoy, 2007, s.415)
241) ılgın (II) (<ılı-) DS/IV:2469
242) ılgın (III) DS/IV:2470
243) ılgın (VII) DS/IV:2470
244) ingin DS/VI:4526
245) ingin (II) DS/IV:2543
246) ingin (III) DS/IV:2543
247) inginli yüğsekli (I) DS/IV:2543
248) inginli yüğsekli (II) DS/IV:2543
249) ingün DS/IV:2544
250) itgin (<yit-) DS/IV:2569
251) kaçgın DS/VI:4530
252) kaçğın DS/IV:2587
253) kaçkun DS/IV:2588
254) kakkın DS/IV:2605
255) kalgın DS/VI:4533
256) kan/ingini DS/IV:2626
257) kangın (I) [kanğın, kanıkkın] DS/IV:2623
258) kangın (II) DS/IV:2623
259) kapkın DS/IV:2635
260) karasalgın DS/IV:2653
261) kargın DS/VI:4537
262) kargın (I) DS/IV:2660
263) kargın (II) DS/IV:2661
264) kargın (III) DS/IV:2661
265) kargın (IV) DS/IV:2661
266) kargın (V) DS/IV:2661
267) kargın (VI) DS/IV:2661

624
268) kargın (VII) DS/IV:2661
269) kargın (VIII) DS/IV:2661
270) kargın (IX) DS/IV:2661
271) kargınlık DS/IV:2661
272) kargun DS/IV:2661
273) katgıntı DS/IV:2682
274) kaygın DS/VI:4541
275) kaygınca DS/IV:2700
276) kaygun DS/IV:2700
277) kesgin DS/IV:2764
278) keygin (I) DS/IV:2779
279) keygin (II) DS/IV:2779
280) kıl durgunu DS/IV:2797
281) kırgın (I) DS/IV:2823
282) kırgın (II) DS/IV:2823
283) kırgın (II) DS/VI:4557
284) kırgın, kırğın (I) DS/VI:4557
285) kırışkın (I) DS/IV:2828
286) kış algını DS/IV:2846
287) kıygın [kaygun taşı] DS/IV:2856
288) kızgın dam DS/IV:2863
289) kızgun DS/IV:2863
290) koğkun DS/IV:2903
291) kokkun DS/IV:2906
292) koygun DS/VI:4569
293) koygun (I) DS/IV:2943
294) koygun (II) DS/IV:2943
295) kurgun (I) DS/IV:3008
296) kurgun (II) DS/IV:3008
297) nemergin DS/IV:3246
298) oñgun DS/VI:4616
299) ongun (I) DS/V:3285
300) ongun (II) DS/V:3285
301) ongun (III) DS/V:3285
302) ongun (IV) DS/V:3285
303) ongun (V) DS/V:3285
304) ongun (VI) DS/V:3285
305) ongun (VII) DS/V:3285
306) oñgun (VIII) DS/V:3285
307) ongunsuz DS/V:3285
308) onkun DS/V:3285
309) osangın (<usan-) DS/VI:4617
310) oskun DS/VI:4617
311) ot çalgını DS/V:3295
312) oturgun DS/VI:4619
313) oturgun (I) [oturuşgun, DS/V:3299
oturuşkun]
314) oturgun (II) DS/V:3300

625
315) oturgun (III) DS/V:3300
316) oturgun (IV) DS/V:3300
317) öğgün DS/V:3317
318) ölgün (I) DS/V:3334
319) ölgün hava DS/V:3334
320) ölgün tav DS/V:3334
321) örtgün DS/V:3351
322) ötgün DS/VI:4630
323) ötgün (I) DS/V:3359
324) ötgün (II) DS/V:3359
325) ötgün (III) [ötkün] DS/V:3359
326) ötkün DS/VI:4630
327) övgün (<iv-) DS/V:3365
328) öygün DS/V:3366
329) pusgun DS/V:3492
330) saçkın DS/VI:4662
331) salgıncı DS/VI:4667
332) salgıncı [salguncu] DS/V:3526
333) sam vurgunu DS/V:3536
334) sam/algını DS/V:3532
335) sapgın DS/V:3542
336) sapkın DS/V:3543
337) sargın (I) DS/VI:4673
338) sargın (I) [sarğın] DS/V:3545
339) sargın (II) DS/V:3545
340) sargın (II) DS/VI:4673
341) sargın (III) DS/V:3545
342) sargın (IV) DS/V:3545
343) sargın (V) DS/V:3545
344) sargın (VI) DS/V:3546
345) sargun olmaò (I) DS/VI:4673
346) sargun olmaò (II) DS/VI:4673
347) sarğın DS/VI:4673
348) sekkin DS/V:3573
349) sekkin DS/VI:4682
350) sengin (<sen- (I)) DS/V:3584
351) sepkin [serpkin] DS/V:3587
352) sergin DS/VI:4686
353) serginlik DS/V:3591
354) sezgin DS/VI:4689
355) sezgün ol- DS/VI:4689
356) sıkgın (I) DS/VI:4690
357) sıkgın (I) [sıkkın (I)] DS/V:3607
358) sıkgın (II) DS/VI:4690
359) sıkgın (II) [sıkgun, sıkkın (II)] DS/V:3607
360) sıkgın (III) DS/V:3607
361) sıkkınlık DS/V:3608
362) sıngın (I) (<ısın-) DS/VI:4691

626
363) sıngın (II) DS/VI:4691
364) sıngın [sınğın] DS/V:3613
365) sıngınlıò DS/VI:4692
366) sınğın DS/VI:4692
367) sıv(ı)gın (II) DS/V:3625
368) siğgin DS/V:3632
369) siğgin DS/VI:4697
370) silgin DS/V:3636
371) singin, siñgin (I) DS/V:3643
372) singin, siñgin (II) DS/V:3643
373) singinlik DS/V:3642
374) siygin (I) DS/V:3653
375) siygin (I) DS/VI:4701
376) siygin (II) DS/V:3653
377) siygin (II) DS/VI:4701
378) solgun DS/V:3662
379) solgun DS/VI:4704
380) sorgun (II) DS/V:3667
381) sorhun, soròun [sorgun (I), sorğun DS/V:3667
söğüt, sorkun (I)]
(<sor-kun; Gülensoy, 2007, s.
801)
382) soyuncu (<soygun) DS/V:3673
383) soygun (I) DS/V:3671
384) soygun (II) DS/V:3671
385) soygun (III) DS/V:3671
386) soygunçu DS/V:3671
387) soyğuntu DS/V:3671
388) söggün (<sök-) DS/V:3675
389) söggünlük (I) (<sök-) DS/V:3675
390) söggünlük (II) DS/V:3675
391) söngün DS/V:3682
392) su yutgunu DS/VI:4711
393) su/yutkunu DS/V:3706
394) sulusepkin [sulusepgin] DS/V:3695
395) sungun DS/VI:4710
396) surat düşkünü DS/V:3700
397) susgunnuò DS/VI:4711
398) süğgün (I) DS/V:3707
399) süğgün (II) DS/V:3707
400) süğsünü düşkün DS/VI:4712
401) sürgün (I) DS/VI:4716
402) sürgün (I) [sürgünlük] DS/V:3722
403) sürgün (II) DS/V:3723
404) sürgün (II) DS/VI:4716
405) sürgün (III) DS/V:3723
406) sürgün (IV) DS/V:3723
407) süsgün (II) DS/V:3727
408) sütçalgını DS/V:3728
627
409) süygün (I) DS/V:3731
410) süygün (II) DS/V:3731
411) süygün (III) DS/V:3731
412) süygünlük DS/VI:4717
413) süyğün DS/VI:4717
414) şarmaşaşkın DS/V:3752
415) şaşgunluk DS/VI:4722
416) şaşkın DS/V:3753
417) şişgin [şişgün, sişkin (I)] DS/V:3789
418) şişgin olmaò DS/VI:4731
419) şişkin (II) DS/V:3789
420) şişkin (III) DS/V:3789
421) tapkın (I) DS/V:3828
422) tapkın (II) DS/V:3828
423) tapkın ol- DS/V:3829
424) taşkın DS/V:3842
425) tedirgin et-, tedirkin et- DS/VI:4747
(<*tΨd-ir-gin; Gülensoy, 2007, s.
873)
426) tedirğin DS/V:3859
427) tedirğin et- [tedürgün et-, tetirgin DS/V:3859
et-, tidirgin et-]
428) tedirkin DS/V:3859
429) tedürgün DS/V:3859
430) tedürgün et- DS/V:3859
431) tedürgün olmaò DS/VI:4747
432) tepkin DS/V:3887
433) tetirgin DS/V:3902
434) tetiri azgın DS/VI:4757
435) tetürgün DS/V:3902
436) teygin (<tey-) DS/V:3906
437) tezgin (<tez-) DS/VI:4759
438) tumuşgun (<tumuş- (III)) DS/VI:4776
439) tutkun (I) DS/V:4001
440) tutkun (I) DS/VI:4778
441) tutkun (II) DS/V:4001
442) tutkun (II) DS/VI:4778
443) tutkun (III) DS/VI:4778
444) tuygun DS/V:4004
445) tuyğun DS/VI:4778
446) tütkun (<tut-) DS/V:4017
447) ucgun (<uç-) DS/VI:4021
448) uçgun (I) [uçkun (I)] DS/VI:4023
449) uçgun (II) [uçkun (VII)] DS/VI:4023
450) uçgun ver- DS/VI:4023
451) uçguna bin- DS/VI:4023
452) uçkun DS/VI:4783
453) uçkun (II) DS/VI:4023
454) uçkun (III) DS/VI:4023
628
455) uçkun (IV) DS/VI:4023
456) uçkun (V) DS/VI:4023
457) uçkun (VII) DS/VI:4023
458) uçkun tezgin (<tez-) DS/VI:4023
459) ulgun (<ul- (I)) DS/VI:4786
460) ungun (I) DS/VI:4041
461) ungun (II) DS/VI:4041
462) urgun (<vur-) DS/VI:4788
463) usangın DS/VI:4044
464) usangın DS/VI:4789
465) usangınlık DS/VI:4044
466) uşgun (II) DS/VI:4047
467) uşgun (III) (<uç-) DS/VI:4047
468) uşguna bin- DS/VI:4047
469) ürgün (<ür- (II)) DS/VI:4071
470) ütgün DS/VI:4799
471) üzgün (I) DS/VI:4801
472) üzgün (II) DS/VI:4801
473) vurgun DS/VI:4808
474) vurgun (I) DS/VI:4110
475) vurgun (II) [vurğun arabası] DS/VI:4110
476) vurgun (III) DS/VI:4110
477) vurgun ol- DS/VI:4808
478) vurgun vur- DS/VI:4110
479) vurğun DS/VI:4808
480) vurğun ol- DS/VI:4110
481) vurğuna gel- DS/VI:4808
482) vurğunnu DS/VI:4808
483) vurkun DS/VI:4110
484) yalgın (I) DS/VI:4145
485) yalgın (II) DS/VI:4145
486) yalı çapkını DS/VI:4146
487) yangın (I) [yangunlu (I)] DS/VI:4167
488) yangın (II) DS/VI:4168
489) yangın (III) DS/VI:4168
490) yangın (IV) DS/VI:4168
491) yangın alayı (I) DS/VI:4168
492) yangın alayı (II) DS/VI:4168
493) yangın baca DS/VI:4168
494) yangın kurdu DS/VI:4816
495) yangıncılık DS/VI:4168
496) yangınlı DS/VI:4168
497) yangınlık (II) DS/VI:4168
498) yangınlık (III) DS/VI:4168
499) yangun DS/VI:4168
500) yangun [yangunlu] DS/VI:4815
501) yangunlu (II) DS/VI:4168
502) yargın kurdu DS/VI:4185

629
503) yatgın (I) DS/VI:4818
504) yatgın (II) DS/VI:4818
505) yatgın (II) [yatgun] DS/VI:4202
506) yatgın (III) DS/VI:4202
507) yatgın (IV) [yatkın (III)] DS/VI:4202
508) yatgın (V) DS/VI:4202
509) yatğun DS/VI:4202
510) yatkın (I) [yatgın (I), yatıkın] DS/VI:4204
511) yatkın (II) DS/VI:4204
512) yatkın (III) DS/VI:4204
513) yaygın (II) DS/VI:4212
514) yaygun DS/VI:4212
515) yaykın (I) [yaygın (I)] DS/VI:4213
516) yaykın (II) DS/VI:4213
517) yekin (<yay-) DS/VI:4231
518) yelgin DS/VI:4820
519) yelgin (I) DS/VI:4236
520) yelgin (II) DS/VI:4236
521) yelgin (III) DS/VI:4236
522) yelli dizgin DS/VI:4239
523) yer apkunu DS/VI:4251
524) yergin DS/VI:4822
525) yergin (III) DS/VI:4253
526) yergin kal- DS/VI:4822
527) yerginlik (I) DS/VI:4253
528) yetgin DS/VI:4259
529) yetkin DS/VI:4260
530) yeygin DS/VI:4262
531) yeyilgen DS/VI:4262
532) yıkgın (<yık-) DS/VI:4265
533) yıkkın (II) DS/VI:4266
534) yıkkın (III) DS/VI:4266
535) yılgın DS/VI:4823
536) yılgın (I) [yılgun (I)] DS/VI:4271
537) yılgın (II) DS/VI:4271
538) yılgın (III) [yılgun (III)] DS/VI:4271
539) yılgın (IV) DS/VI:4271
540) yılgın geç- DS/VI:4271
541) yılgın otu DS/VI:4271
542) yılgınlık DS/VI:4271
543) yılgun (III) DS/VI:4271
544) yılğın DS/VI:4823
545) yıòılgan (<yık-) DS/VI:4265
546) yil algını DS/VI:4279
547) yitişkin DS/VI:4284
548) yorgun argın DS/VI:4300
549) yozgun DS/VI:4305
550) yudgun (<yut-) DS/VI:4313

630
 1.2.72. -GIr
Ağızlarda beş sözcükte fiilden ad görevinde kullanılan kaynaşmış bir
yapıdır. çalgır, salgır ad görevli; örkir, yangır sıfat görevli sözcüklerdir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gır 1) çalgır DS/II:1053 (5)

(<Gelinlerin başlarına bağlanıp
arkadan ucu aşağıya sarkıtılan
örtü.)
-kir 2) örkir (<ör-) DS/V:3350
(<İyi iş yapan.)
3) salgır DS/V:3526
(<Akarsu.)
4) yangır DS/VI:4815
(<Yanık, etkin (ses, söz vb. için.)
5) yangır DS/VI:4168
(<Yanık, etkin ses, söz.)

1.2.73. -GIt / -GUt

Yazı dilindeki çaput (<çap-àut; Gülensoy 2007, s. 220) ve örgüt (<ör-güt;
Gülensoy 2007, s. 669) sözcükleri bu ekle oluşturulmuştur. Kullanım sıklığı azdır.

Ağızlardaki kullanımı yazı diline göre biraz fazladır. Genellikle ad yapar.

cızgıt “düz ve kaygan bir taşı, yere çizilmiş çizgiler üzerinden, tek ayakta iterek
geçirme, çizgi oyunu”, örgüt “örgü örmeye yarayan şiş, mil vb. nesneler”, sızkıt (II)
“su damlası”, süngüt (I) “suyun buharlaşmasından sonra geriye kalan kireç, tortu”,
yaykut “akarsuyun sığ yeri” vb. Ayrıca ek, “Fiilden isim yapan ek. sızgıt<sız- “et
kavurmak” + gıt (Kayseri, Kırşehir)” (<Gülensoy, 2007, s. 371) şeklinde de
etimolojik sözlükte de yer almaktadır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gıt 1) cılagıt (<cırla-) DS/II:896 (31)

-git 2) cızgıt (<çiz-) DS/II:947
-güt 3) cizgit DS/II:992
-kıt 4) çapıt DS/VI:4478
(<çap-àut; Gülensoy 2007, s.
220)
-kit 5) çapıt (I) [capıt, çaput] DS/II:1075

631
 -kut 6) çapıt (II) DS/II:1076
7) çapıt aşı DS/II:1076
8) çapıt gibi DS/II:1076
9) çapıtcı DS/II:1076
10) çapıtlı DS/II:1076
11) çapıtlı çalı DS/II:1076
12) çapıtlı çorba DS/II:1076
13) dirgit (I) (<der-) DS/II:1516
14) dirgit (II) [dirkit] DS/II:1516
(<*tir-; Gülensoy, 2007, s. 288)
15) gırgıt (I) DS/III:2056
16) gırgıt (II) DS/III:2056
17) kısgıt (<kız-) DS/IV:2841
18) kıskıt (<kız-) DS/IV:2844
19) kirkit [kırkıt (IV), kilkit, kirgit DS/IV:2880
(II)] (<kır-)
20) örgüt DS/VI:4628
21) sızgıt [sıskıt (I)] DS/V:3630
22) sızgıtlık DS/VI:4696
23) sızkıt (II) DS/V:3630
24) söngüt DS/V:3682
25) söngüt taşı DS/V:3682
26) su çaputu DS/V:3689
27) süngüt (I) DS/V:3717
28) süngüt (II) DS/V:3717
29) sürgüt DS/V:3723
30) yaykut DS/VI:4213
31) yumkut et- DS/VI:4318

1.2.74. -Gız / -kuz

Ağızlarda donkuz ve goklangız adları ile dinğizi- fiilinde görülen bir
yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gız 1) dinğizi- DS/II:1507 (3)

(<Kargaşalık, gürültü son
bulmak, durgunlaşmak.)
-ğız 2) donkuz DS/II:1561
(<Gece ayazıyla donan ıslak
toprağın sabah güneşiyle tekrar
yumuşaması.)
-kuz 3) goklangız DS/III:2096
(<Salyangoz.)

632
 1.2.75. -gim / -gUm
Ağızlara özgü olup, -Gı eki ile 1. teklik şahıs ekinin kalıplaşması sonucu
oluşmuş bir yapıdır. engim, gurgum ve ölgüm sözcüklerinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gim 1) engim [engim aşağı] (<in-) DS/III:1754 (3)

(<Bayır aşağı, yukarıdan aşağı.)
-gum 2) gurgum (I) DS/III:2198
(<Kibirli, gururlu.)
-güm 3) ölgüm DS/V:3334
(<Ölecek durumda olan, can
çekişen.)

1.2.76. -I / -U
Sık kullanılan eklerden biridir. Genellikle tek heceli geçişli ve geçişsiz
eylemlere gelir. “Eski Türkçede fiilden isim türeten -(I)g/-(U)g eki Güney-Batı
Türk lehçelerine uzanan gelişme sürecinde eriyip kaybolunca fiilin son ses ünlüsü
ile eki kaynaştıran -(I)/-(U) bağlantı ünlüleri -g ekinin yerini almıştır.” (Korkmaz,
2017, s. 153). Zamanla farklılaşan bir fiilden isim yapım eki konumuna gelmiştir.
Somut ve soyut anlamlı sözcükler türetir. Somut örnekleri: çatı, dolu, katı, ölçü, takı
vb. Soyut örnekleri: başarı, hoşgörü, öneri, sezi, yazı “alın yazısı” vb.

Yazı dilinde “Terim yapmaya elverişli olan -ı (-i, -u, -ü) fiilden ad yapma
eki kullanıma pek uygundur.” (Zülfikar, 2011, s. 141). artı (mat.), batı (gök.), çatı
(dil.), deyi (dilb./fel.), veri (mat.), yumru<yumuru (tıp.) gibi birçok terim yapar.
Birleşik sözcük yapısında da birçok terim örneği verilebilir. düzyazı (ed.), içgüdü
(ruh./hayv.), ilk yarı (sp.), katsayı (mat./fiz.), sağduyu (fel.) vb. Cumhuriyet
döneminde yabancı sözcüklere karşılık olarak da bu ekin kullanıldığı görülür:
beğeni (zevk), duyu (his), doğu (şark), güldürü (komedi), öneri (teklif) vb.

Ağızlarda da işlek kullanılan ek, çokça ad oluşturur. Az da olsa sıfat

yapımları vardır.

araç-gereç adı yapar: çeki (XI) “ekin ve ot çekmek için ucu çengelli ağaç”,
çırpı (V) “yün atmak için kullanılan araç”, sıkı (V) “1.Silah, tabanca.”, yazı (III)
“marangoz cetveli”, zoku<soku “büyük taş dibek” vb.

633
 yer adı yapar: arayatı “1.Konaklama yeri.”, bozartı (I) “2.Tarlada, dağda yer
yer görülen boz yer.”, çömelti (II) “tarla bekçisinin durak ve gözetleme yeri”, gerilti
(II) “gizli, kapalı yer”, karaltı (II) “yağmur, rüzgâr ve güneşten korunan kuytu yer,
gölgelik” vb.

zaman adı yapar: deri, dΨri “2.Panayır, Pazar kurulan gün. 3. Panayır ve
pazarın kurulacağı günün arefesi. 4.Çarşamba günü. 5.Pazar günü. 6.Perşembe”,
dik yarısı (II) “gece yarısı”, dün aşırı “iki gecede bir”, takı günü “düğün sırasında
konukların geline armağanlarını vermek için tören yapılan gün”, yarı kırk
“loğusalıkta doldurulan ilk yirmi gün” vb.

bitki adı yapar: ana baba kokusu “1.Kır menekşesi.”, dizi (IV) “incir”, yağlı
dürülü “marul”, yazılı “börülce”, yumru “domates” vb.

hayvan adı yapar: kırdoğu “bacağında ve başında beyaz olan davar”, kırı
“eşek yavrusu, sıpa”, kurubakı “bir çeşit kartal”, kuyruğueğri “bir çeşit at”, küsü
“kaplumbağa” vb.

yiyecek adı yapar: bişi “yağda kızartılan hamur”, göbüt<gömü (IV)

“1.Buğday ekmeği, 2.Yağlı ekmek, 3.Pişmemiş ekmek.”, sıkı (IV) “bir çeşit tatlı”,
tapı (I) “darı ekmeği”, yakı (III) “pekmez ve yağla yapılıp genellikle loğusalara
yedirilen yemek” vb.

hastalık adı yapar: doluca “1.Tetanoz hastalığı.”, karayatılıg “tifo”, kuru

sancı “hayvanlarda karın hastalığı”, sancı “ağızdan zeytinyağı ve sabunlu su
dökülerek iyileştirilen bir çeşit at hastalığı”, yakı (II) “2.Sürgün, ishal” vb.

giyecek adı yapar: çeki (VIII) “pantolon”, çekü (I) “başörtüsü, yemeni”,
dartı (III) “beyaz ya da renkli başörtüsü”, sökü (II) “ceket”, yağıltı “etek” vb.

hediye adı yapar: dürü “kız evinden erkek evine gönderilen armağan”,
götürü “düğünde götürülen hediye, para”, saçı “düğün armağanı”, satı (II) “düğün
armağanı”, tutu (II) “1.Nişanlılara tarafların gönderdiği armağan” vb.

oyun adı yapar: basıra “iskambil oyunu, pişpirik”, buru (VII) “kozalak ve
sırıkla oynanan bir oyun”, çekdiri “yirmi dört taşla oynan bir oyun”, çizi (II) “bir
çeşit çocuk oyunu”, tutu (IV) “el ele tutuşarak oynanan bir halk oyunu, halay” vb.

634
 renk belirten ad yapar: bozartı “boz görünüş, bozluk”, göğerti (I-II-III)
“yeşillik, yeşerti-morartı-mavi renkli oksit” güveri (II) “yeşil”, kıraltı “kırlık,
saçtaki kırlık”, yeşerti “yeşillik” vb.

soyut ad yapar: buru (V) “eziyet”, çeki (III) “üzüntü, sıkıntı”, karaltı (VI)
“sıkıntı”, kısı “acı, sıkıntı”, sevi (I) “sevgi, aşk” vb.

birleşik ad yapar: beşik örtüsü “iki yana akıntısı olan çatı”, eteğine eğri “kötü
kadın”, güdü yeri “hafıza, bellek”, mezar yazısı “Arap harfleri (çocuk dilinde)”,
tartılı söz “şiir” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bakı (II) “fal”, çığırtı (I) “davetiye”, dizi
(I) “kadınların boyunlarına taktıkları altın kordon”, gebertü “insan dışkısı”, sağaltı
“süt” vb.

ikileme yapar: sıkı fıkı “candan, çok bağlı dost”, tolu tolu “tane tane”, yamrı
yumru “eğri büğrü”, yumru yumru “toplu, sevimli” gibi.

sıfat yapar: batı “uzak”, indiri “değersiz”, kayılı “yığılı, öbekli, pek çok”,
kerti (I) “bayat”, sarhı “uzun, sarkık” vb.

birleşik sıfat yapar: ağzı dolu “kaba küfürlü konuşan”, büzüğü sıkı “gözü
pek”, gece kirpisi “söz getirip götüren, dedikoducu”, kaşıeğri “gücenik, küskün”,
kemiği eğri “yaptığının karşılığını göremeyen, şansız” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ı 1) agıltı (<ak) DS/I:76 (637)

-i 2) ağartı DS/I:83
-u 3) ağartı DS/VI:4409
-ü 4) ağır dolu DS/I:91
5) ağız gokusu DS/VI:4410
6) ağız kokusu DS/I:97
7) ağraltı ol- (<karal-) DS/I:108
8) ağzı dolu (I) DS/I:117
9) ahartı [ahartu] (<ak) DS/I:125
10) akdoğu DS/I:148
11) alartu DS/I:198
12) alın çatı [alnın çatı] DS/I:219
13) alın çekisi DS/VI:4417
14) allı çatı (<alnı çatı) DS/VI:4418

635
15) altın eşik, altın yapı DS/I:231
16) ana baba kokusu DS/I:244
17) anaç yapılı DS/I:247
18) annı çatı [annığın çatı, annın çatı, DS/I:278
annıyıñ çatı]
19) ara/yatı DS/I:300
20) araltı (<ağıralt-) DS/I:297
21) artı DS/VI:4426
22) asarı (<haşarı) DS/I:340
(<[h]aş-ır-ı; Gülensoy, 2007, s.
405)
23) aşı (I) DS/I:353
(<aş-ı; Gülensoy, 2007, s. 85)
24) aşılı DS/I:354
25) aşırı DS/VI:4428
26) Àşırı DS/I:355
27) aşırı yol DS/VI:4429
28) aşuru DS/I:364
29) atı DS/I:368
30) ayrı seç ol- (<ayır-) DS/VI:431
31) ayrı seçi DS/VI:431
32) ayrı (I) DS/I:430
33) azdolu DS/I:435
34) Àzı dolu DS/VI:4438
35) azık çıkısı, azzık çıkını DS/I:444
36) baklavı (<baklava) DS/VI:4443
(<?*bak-ı+la-ğı (/va/vı);
Gülensoy, 2007, s. 106)
37) bakı (I) DS/I:491
38) bakı (II) DS/I:492
39) bakı (III) DS/I:492
40) baklafa eleği [baklavı eleği] DS/VI:4443
41) baklava eleği DS/I:495
42) bal baklavası DS/VI:4443
43) basıra DS/VI:4447
44) basırılı DS/I:541
45) baş örtüsü DS/I:564
46) başarılıklı DS/VI:4448
47) batı (I) DS/I:570
48) belçeki DS/I:607
49) belerti DS/I:614
50) belirti DS/I:620
51) belirti DS/VI:4455
52) beşik örtüsü [beşik örtü, beşsik DS/I:643
örtüsü]
53) bığılı (<yığ-) DS/VI:4459
54) bini (I) DS/I:697
55) bişi [bişi bişi] (<piş-) DS/I:705
56) boğu (I) DS/I:730

636
57) boynueğri (<eğir-) DS/I:746
58) bozaltı DS/I:749
59) bozartı DS/VI:4465
60) bozartı (I) DS/I:750
61) bozartı (II) DS/I:750
62) bozartı (III) DS/I:750
63) bozula- DS/VI:4465
64) buru (I) DS/I:801
65) buru (IV) DS/I:802
66) buru (V) DS/I:802
67) buru (VI) DS/I:802
68) buru (VII) DS/I:802
69) buyrultu (I) (<buyur-) DS/I:808
70) buyrultu (II) [buyurultu] DS/I:808
71) buyuru gel- DS/I:809
72) bükü DS/VI:4469
73) büküre (II) DS/I:819
74) bülücan DS/I:821
75) bürüle- DS/VI:4470
76) bürülü DS/VI:4470
77) büzüğü sıkı DS/I:834
78) cıkı (I) (<çık-) DS/II:906
79) cızılı DS/II:950
80) cizi (I) (<çiz-) DS/II:992
81) cizi (II) (<çiz-) DS/II:992
82) çamdı [çamtı] DS/II:1064
(<çat-ı; Gülensoy, 2007, s. 217)
83) çamtı (I) DS/II:1066
84) çamtı (II) DS/II:1066
(<çat-ı; Gülensoy, 2007, s.217)
85) çağ(ı)rı DS/VI:4477
86) çağrı [çağırı] DS/II:1038
87) çakı (I) DS/II:1042
88) çakı boynuz DS/II:1042
89) çakıla- DS/II:1043
90) çakraz yapısı DS/II:1046
91) çalpı (I) (<çırp-) DS/II:1062
92) çaprı (<çırp)- DS/II:1078
93) çarpı (I) DS/II:1083
94) çarpı (II) DS/II:1083
95) çarpı (IV) DS/II:1083
96) çatı (I) DS/II:1089
97) çatı (II) [çatı arası] DS/II:1089
98) çatı (III) DS/II:1089
99) çatı (IV) DS/II:1089
100) çatı (V) DS/II:1089
101) çatı (VI) DS/II:1089
102) çatı (VII) DS/II:1089

637
103) çatı (VIII) DS/II:1089
104) çatı (IX) DS/II:1089
105) çatı avı DS/II:1089
106) çatı ayrıl- DS/II:1089
107) çatı çatma DS/II:1089
108) çatı guyruò DS/II:1089
109) çatı makası DS/II:1089
110) çatıla- DS/II:1089
111) çatılık DS/II:1089
112) çatu (I) DS/II:1092
113) çatu (II) DS/II:1092
114) çekdiri DS/II:1108
115) çeki (I) [ceki, cekü, çeku, çoku DS/II:1111
(I), çökü]
116) çeki (II) DS/II:1112
117) çeki (III) DS/II:1112
118) çeki (IV) DS/II:1112
119) çeki (V) [çekü (II)] DS/II:1112
120) çeki (VI) DS/II:1112
121) çeki (VII) DS/II:1112
122) çeki (VIII) DS/II:1112
123) çeki (IX) DS/II:1112
124) çeki (X) DS/II:1112
125) çeki (XI) DS/II:1112
126) çeki (XII) DS/II:1112
127) çeki kayışı DS/II:1113
128) çeki tahtası DS/II:1114
129) çekidik DS/II:1112
130) çekilen- DS/II:1113
131) çekili DS/II:1113
132) çektiri DS/II:1116
133) çekü (I) DS/II:1116
134) çekülük DS/II:1117
135) çelpi DS/II:1126
136) çerpi DS/II:1147
137) çığıla- (<çık-) DS/II:1160
138) çığırtı (I) DS/II:1161
139) çığırtı (III) [çığrıltı, çığrıntı] DS/II:1162
140) çıkı (I) DS/II:1166
141) çıkı (II) DS/II:1167
142) çıkı (III) DS/II:1167
143) çıkıla- [çıkılamah] DS/II:1167
144) çıòı (<çık-) DS/II:1164
145) çırpı (I) DS/II:1189
146) çırpı (II) DS/II:1189
147) çırpı (III) DS/II:1189
148) çırpı (IV) DS/II:1189
149) çırpı (V) DS/II:1189

638
150) çırpısız DS/II:1189
151) çıtı (IV) (<çat-) DS/II:1192
152) çiti (I) DS/II:1242
153) çiti bÀz DS/II:1243
154) çitili DS/II:1243
155) çizi DS/VI:4482
156) çizi (I) [cızı (II), cizi, çızı] DS/II:1252
157) çizi (II) DS/II:1253
158) çiziye gel- DS/II:1253
159) çökülük DS/VI:4482
160) çömelti (I) DS/II:1286
161) çömelti (II) DS/II:1286
162) dakı [dahı (I)] (<tak-) DS/II:1331
163) dakı dakıver- DS/II:1331
164) dakılan- DS/II:1331
165) dakıya tut- DS/II:1331
166) dartı (I) DS/II:1373
167) dartı (II) DS/II:1373
168) dartı (III) DS/II:1373
169) dartı (IV) DS/II:1373
170) dartı (V) DS/II:1373
171) dartıburtu DS/II:1373
172) de/dökü DS/II:1399
173) deprelti DS/II:1431
174) deri, dΨri [deri gün] DS/II:1433
175) devri (II) (<devir-) DS/II:1445
176) dik yarısı (I) DS/II:1490
177) dik yarısı (II) DS/II:1490
178) dikduruluk yap- DS/II:1484
179) diki (II) DS/II:1487
180) dikili (I) DS/II:1487
181) dikili (II) DS/II:1487
182) dikili (III) DS/II:1487
183) dikilik DS/II:1487
184) dirpi (<kirpi) DS/II:1519
(<*kirp-i; Gülensoy, 2007, s.
527)
185) dizi (I) DS/II:1531
186) dizi (II) DS/II:1531
187) dizi (III) DS/II:1531
188) dizi (IV) DS/II:1531
189) dizi dengi DS/II:1531
190) diziye gel- DS/II:1531
191) doğu (II) DS/II:1537
192) doğugeç DS/II:1539
193) doğuluk DS/II:1539
194) dolu DS/II:1547
195) dolu börülcesi DS/II:1547

639
196) dolu gözle bak- DS/II:1547
197) dolu kuşak DS/II:1547
198) doluboş DS/II:1548
199) doluca (I) DS/II:1547
200) doluca (II) DS/II:1547
201) dolucak DS/II:1547
202) doluluk DS/II:1547
203) döğü [düğü (I)] DS/II:1572
204) duğuşağ (<duy-) DS/II:1596
205) durucuk (II) DS/II:1607
206) durucuk dur- [durucuk yap-] DS/II:1607
207) dutu DS/VI:4490
208) dutu (I) DS/II:1613
209) dutuluk DS/II:1613
210) duyulak ol- DS/II:1615
211) düğücük (III) DS/II:1623
212) dün aşırı DS/II:1630
213) dün örtüsü DS/II:1632
214) dürü DS/VI:4490
215) dürü (I) [dörü] DS/II:1635
216) dürü (II) DS/II:1636
217) dürü (III) DS/II:1636
218) dürü (IV) DS/II:1636
219) dürü düşür- DS/II:1636
220) dürüle- DS/II:1636
221) dürülü DS/II:1636
222) düvü (<döv-) DS/II:1642
223) düvülek DS/II:1642
224) eğri (II) DS/III:1683
(<eg-ir-i; Gülensoy, 2007, s. 323)
225) eğri (III) DS/III:1683
226) eğri ağaç (I) [eğreğaç, eğri (I)] DS/III:1683
227) eğri doma DS/III:1683
228) eğri iğne DS/III:1684
229) eğri kazık DS/III:1684
230) eğri pıçak DS/III:1658
231) eğri yañış DS/III:1659
232) eğri yavşan DS/III:1659
233) eğ(i)rice (I) DS/III:1683
234) eğrice (III) DS/III:1683
235) eğrice (V) DS/III:1683
236) eğrice (VI) DS/III:1683
237) eğrilik DS/III:1658
238) eğrimadı DS/III:1658
239) eğrimboz DS/III:1658
240) eğrioğlan DS/III:1658
241) eği DS/III:1677
242) elçatı DS/III:1706

640
243) emilik DS/III:1735
244) eteğine eğri DS/III:1796
245) garaltı (I) DS/III:1919
246) garaltı (II) DS/III:1919
247) garaltı (III) [garaltu] DS/III:1919
248) garaltıla- DS/III:1919
249) garaltıya söyle- DS/III:1919
250) garaltu DS/III:1919
251) gayılı DS/III:1946
252) gaziyarısı DS/III:1955
253) gebertü DS/III:1956
254) gece kirpisi (<*kırp-) DS/III:1958
255) genilti (<genirt-) DS/III:1992
256) genleti DS/III:1993
257) gerelti DS/VI:4510
258) gerelti (I) DS/III:1997
259) gerelti (II) DS/III:1997
260) geri (I) DS/III:2001
261) geri (II) DS/III:2001
262) geri (V) DS/III:2001
263) gezi (I) DS/III:2023
264) gezi (III) DS/III:2023
265) gokulu sakız DS/III:2096
266) gomule- (<gömü) DS/III:2099
267) goñşu [goğşu] (<komşu) DS/III:2101
(<kon-uş-u; Gülensoy, 2007, s.
536)
268) gonum gomşu [gonu gonşu] DS/III:2102
269) goròu DS/III:2104
270) goròuluk DS/III:2105
271) goveri (<göğer-) DS/III:2110
272) göbüt (IV) DS/III:2118
(<göm-ü+[t]; Gülensoy, 2007, s.
373)
273) göğeri (I) [gökeri, göveri ] DS/III:2128
274) göğeri (II) [göveri (IV)] DS/III:2128
275) göğerilik DS/III:2128
276) göğerti (I) [göğerti, göğertü (I), DS/III:2130
göverti (I), göyerti, güverti]
277) göğerti (II) DS/III:2130
278) göğerti (III) DS/III:2130
279) göğerti (IV) [göğerti (II)] DS/III:2130
280) göğerti [göğerti] DS/VI:4512
281) gökgöğerti DS/III:2137
282) gölerti (II) DS/III:2143
283) göm[n]ü DS/III:2150
284) gömü DS/VI:4513
285) gömü (I) DS/III:2050
286) gömü (III) DS/III:2050
641
287) gömüle- DS/III:2151
288) gönderi git- [ gönduri git-] DS/III:2153
289) görü (I) DS/III:2162
290) görü (II) DS/III:2162
291) görüle- DS/III:2163
292) görüye git- DS/III:2164
293) götü sıkı DS/III:2166
294) götürü (I) DS/III:2166
295) götürü (II) DS/III:2166
296) götürü (III) DS/III:2166
297) göveri (I) DS/III:2169
298) göveri (II) DS/III:2169
299) göveri (III) DS/III:2169
300) göverti (II) DS/III:2169
301) güdü (I) DS/III:2213
302) güdü (II) DS/III:2213
303) güdü (III) DS/III:2213
304) güdü (IV) DS/III:2213
305) güdü (VI) DS/III:2213
306) güdü (IX) DS/III:2213
307) güdü parası DS/III:2215
308) güdü yeri (I) DS/III:2215
309) güdü yeri (II) DS/III:2215
310) güdücülük DS/VI:4514
311) güdülük (I) DS/III:2215
312) güdülük (III) DS/III:2215
313) güdüye ver- DS/III:2215
314) gün batı DS/III:2225
315) gündürü (<gönder-) DS/III:2227
316) güttürü DS/III:2239
317) güveri (I) DS/III:2241
318) güveri (II) DS/III:2241
319) güzerti DS/III:2243
320) hahılı DS/III:2252
(<kak-ıl-ı <#h-<#k-; Gülsevin
2009, s. 131)
321) hakılı DS/III:2253
(<kak-ıl-ı <#h-<#k-; Gülsevin
2009, s. 131)
322) hokla- (<kok-) DS/III:2395
323) hoku (I) (<kok-) DS/III:2395
324) hüykürü DS/III:2453
325) indiri DS/IV:2541
326) irki DS/IV:2552
327) iti (IV) (<üt-) DS/IV:2569
328) kabaltı (I) DS/IV:2581
329) kabaltı (II) DS/IV:2581
330) kakı DS/IV:2603
331) kakılı DS/IV:2603
642
332) kakılı DS/VI:4531
333) kaldırı DS/VI:4532
334) kanılık DS/VI:4534
335) kara koşu DS/IV:2648
336) kara örtü DS/IV:2653
337) kara yapı DS/VI:4536
338) karaltı (I) DS/VI:4536
339) karaltı (I) DS/IV:2650
340) karaltı (II) DS/VI:4536
341) karaltı (II) DS/IV:2650
342) karaltı (III) DS/VI:4536
343) karaltı (III) DS/IV:2650
344) karaltı (IV) DS/IV:2650
345) karaltı (V) DS/IV:2650
346) karaltı (VI) DS/IV:2650
347) karaltı (VII) DS/IV:2650
348) karaltıl- DS/IV:2650
349) karaltıla- DS/IV:2650
350) karartı DS/IV:2653
351) karartı DS/VI:4536
352) karartı yeli DS/IV:2653
353) karayatılıg DS/VI:4537
354) karayazı DS/IV:2655
355) karayazı DS/VI:4537
356) kaşeğrisi DS/IV:2680
357) kaşıeğri DS/IV:2680
358) kayakirpisi DS/IV:2697
359) kayılı DS/IV:2701
360) keçi (I) (<geç-) DS/IV:2717
361) kemiği eğri DS/IV:2740
362) kerki (II) DS/IV:2756
363) kerti (I) DS/IV:2758
364) kerti (II) DS/IV:2758
365) kerti (III) DS/IV:2758
366) kerti (IV) DS/IV:2758
367) kerti (V) DS/IV:2758
368) kerti (VI) DS/IV:2758
369) kertili DS/IV:2758
370) kesi (I) DS/IV:2764
371) kesi (II) DS/IV:2764
372) kesi (III) DS/IV:2764
373) kesi taşı DS/IV:2766
374) kesili DS/IV:2764
375) kesiye ver- DS/IV:2766
376) kıraltı DS/VI:4556
377) kırdoğu DS/IV:2821
378) kırı DS/IV:2823
379) kırpı DS/IV:2836

643
380) kısı DS/IV:2841
381) kışdoğusu DS/VI:4559
382) kipri (I) (<kirpi) DS/IV:2876
(<*kirp-i; Gülensoy, 2007, s.
527)
383) kirpi (I) DS/IV:2882
384) kirpi (II) DS/IV:2882
385) kirpi (III) DS/IV:2882
386) kirpi saçağı DS/IV:2882
387) kokula- DS/IV:2907
388) kokulu narpis DS/IV:2907
389) konşu [konuşu] (<komşu) DS/IV:2918
(<kon-uş-u; Gülensoy, 2007, s.
536)
390) korkılığ (I) DS/IV:2926
391) korkılığ (II) DS/IV:2926
392) korkucak DS/IV:2927
393) korkucan DS/IV:2927
394) korkuculuk DS/IV:2927
395) korkudak (II) DS/IV:2927
396) koşu (I) DS/IV:2935
397) koşu (II) DS/IV:2935
398) koşu (III) DS/IV:2935
399) koşu mandası DS/IV:2935
400) kovaltı DS/IV:2940
401) köken ölü DS/IV:2953
402) kömü (<göm-) DS/IV:2958
403) kötürü (<göt-) DS/IV:2984
404) kuru sancı DS/IV:3013
405) kurubakı DS/IV:3012
406) kuyruğueğri DS/IV:3021
407) kümeltili DS/IV:3035
408) küsü DS/IV:3052
409) küsülü DS/VI:4580
410) küsülü dur- DS/VI:4580
411) mezar yazısı DS/IV:3176
412) mırığı eğri DS/IV:3187
413) orcuk DS/V:3389
414) orcik (I) DS/V:3389
(<ör-ü+cük; Gülensoy, 2007, s.
629)
415) orcik (II) DS/V:3389
416) ölü (I) DS/V:3335
417) ölü (II) DS/V:3335
418) ölü (III) DS/V:3335
419) ölü muhbiri DS/V:3335
420) ölü soğanı DS/V:3336
421) ölükuyruğu DS/V:3335
422) ölülük DS/V:3335

644
423) ölütaş DS/V:3336
424) örtü DS/VI:4629
425) örtü (I) DS/V:3352
426) örtü (II) DS/V:3353
427) örtü (III) DS/V:3353
428) örtü altı DS/V:3353
429) örtü döşek DS/V:3353
430) örtü kırmaları DS/V:3353
431) örtülük DS/VI:4629
432) örtülük (I) DS/V:3353
433) örtülük (II) DS/V:3353
434) örtülük (III) DS/V:3353
435) örü (I) DS/VI:4629
436) örü (I) DS/V:3353
437) örü (III) DS/V:3353
438) örü (IV) DS/V:3353
439) örü (V) DS/V:3353
440) örü (VI) DS/V:3353
441) örü (VIII) DS/V:3353
442) örü (IX) DS/V:3353
443) örü (X) DS/V:3353
444) örübaşı DS/V:3354
445) örücük DS/V:3354
446) örücük DS/V:3353
447) örülük (I) DS/V:3355
448) örülük (II) DS/V:3355
449) öşerti DS/VI:4630
450) özelti DS/V:3372
451) pişi DS/V:3464
452) pusulu DS/V:3493
453) saçı DS/V:3509
454) saçı DS/VI:4662
455) saçılık DS/V:3510
456) saçu DS/VI:4662
457) sağaltı DS/VI:4663
458) sağılı DS/V:3515
459) salı (I) DS/V:3526
460) salı (II) DS/V:3526
461) sancı (<sanç-) DS/V:3537
462) sancı çubuğu (I) DS/V:3537
463) sancı çubuğu (II) DS/V:3537
464) sancı mıòı DS/V:3537
465) sancı oku DS/V:3537
466) sancıl- DS/VI:4671
467) sancılanmağ (I) DS/VI:2671
468) sancılanmağ (II) DS/VI:2671
469) sancınık DS/VI:4671
470) sanısı kalın DS/V:3539

645
471) sanısız DS/V:3540
472) sapı DS/V:3542
473) satı (II) DS/V:3552
474) satıya gel- DS/V:3552
475) sayı sal- DS/VI:4578
476) sayı sayı DS/VI:4578
477) sayılı fırtına DS/V:3561
478) sepi DS/VI:4685
479) sepi küpü DS/VI:4685
480) sepsepi (I) DS/V:3587
481) sevi DS/VI:4686
482) sevi (I) DS/V:3595
483) sevi (II) DS/V:3595
484) sevi düşür- DS/V:3595
485) sıçan ölüsü DS/VI:4689
486) sıkı (I) DS/V:3607
487) sıkı (I) DS/VI:4690
488) sıkı (II) DS/V:3607
489) sıkı (II) DS/VI:4690
490) sıkı (IV) DS/V:3607
491) sıkı (V) DS/V:3607
492) sıkı fıkı [sıhı fıkı, sıkı mıkı] DS/V:3607
493) sıkı gelen DS/V:3607
494) sıkıla- (I) DS/V:3607
495) sıkıla- (II) DS/V:3607
496) sıkıla- (III) DS/V:3607
497) sıòı boncuğu DS/VI:4690
498) sızı DS/VI:4696
499) sızı (I) DS/V:3630
500) sızı (II) DS/V:3630
501) sızılama- DS/V:3630
502) sïku (III) DS/VI:4703
503) silice, siliçe DS/VI:4698
504) soksoku DS/V:3661
505) soku (I) [sohu] DS/V:3661
506) soku (I) [soòu] DS/VI:4703
507) soku (II) DS/V:3661
508) soku (II) DS/VI:4703
509) soku (III) DS/V:3661
510) sokuculuk DS/V:3661
511) söhsöhü DS/V:3677
512) sökü (II) DS/V:3678
513) sökü (III) DS/V:3678
514) sökü (IV) DS/V:3678
515) sökülen- DS/V:3678
516) sugörü DS/V:3690
517) sümsesi eğ(i)ri DS/V:3714
518) süpürü DS/V:3719

646
519) sürü yolu DS/V:3727
520) sürü[v] DS/V:3727
521) süteğ(i)risi DS/V:3728
522) şaşırak DS/V:3753
(<şaş-ı; Gülensoy, 2007, s. 840)
523) şıkırdım baklavası DS/V:3769
524) takı DS/V:3809
525) takı DS/VI:4735
526) takı günü DS/V:3809
527) takı günü DS/VI:4736
528) takıla- (I) DS/VI:4736
529) takıla- (II) DS/VI:4736
530) takılat- DS/VI:4736
531) tam yapı DS/V:3820
532) tapı (II) DS/V:3826
533) tartı (I) DS/V:3837
534) tartı (II) DS/V:3837
535) tartıla- (I) DS/V:3837
536) tartılı söz DS/V:3837
537) tefengi sıkıla- DS/V:3860
538) tezyakı DS/V:3909
539) tıkı DS/V:3912
540) titirti (<titre-) DS/V:3943
541) tolu tolu DS/V:3955
542) tutu (I) DS/V:4002
543) tutu (I) DS/VI:4778
544) tutu (II) DS/V:4003
545) tutu (II) DS/VI:4778
546) tutu (III) DS/V:4003
547) tutu (IV) DS/V:4003
548) uğru (I) DS/VI:4785
549) uğru (I) [ugri, uğru, uğrulayıcı] DS/VI:4029
(<oàur-ı(/u); Gülensoy, 2007, s.
960)
550) uğru (II) DS/VI:4785
551) uğrun DS/VI:4029
552) umu küsü et- DS/VI:4787
553) umuca DS/VI:4787
554) ürkü DS/VI:4071
555) ürkü DS/VI:4796
556) üşü DS/VI:4080
557) üşüle- DS/VI:4080
558) ütü DS/VI:4082
559) ütülek DS/VI:4082
560) üzüguylu (<yüzükoyulu) DS/VI:4801
561) yağşı (I) [yahcu, yahçı, yaòşı, DS/VI:4127
yaòşi]
(<*yak-ış-ı; Gülensoy, 2007, s.
1033)

647
562) yağıltı DS/VI:4121
563) yağlı dürülü DS/VI:4124
564) yakı (I) DS/VI:4130
565) yakı (I) DS/VI:4811
566) yakı (II) DS/VI:4130
567) yakı (II) DS/VI:4811
568) yakı (III) DS/VI:4130
569) yakı ol- DS/VI:4811
570) yakı ol- (I) DS/VI:4132
571) yakı ol- (II) DS/VI:4132
572) yamı ! DS/VI:4156
(<yonu; Eren, 2010, s. 149)
573) yamrı yumru [yamrı yümrü, DS/VI:4159
yamru yumru, yumru yümrü]
(<*yum-ur-u; Gülensoy, 2007, s.
1175)
574) yaòcı didÀ (<yakış-) DS/VI:4128
575) yaòşi DS/VI:4811
576) yaprı kulak DS/VI:4182
577) yapı (I) DS/VI:4178
578) yapı (I) DS/VI:4816
579) yapı (II) DS/VI:4178
580) yapı (II) DS/VI:4816
581) yapılı DS/VI:4179
582) yapılık DS/VI:4179
583) yapılıò DS/VI:4179
584) yaprı (I) [yapru] DS/VI:4181
(<yap-ur-ı; Gülensoy, 2007, s.
1068)
585) yarlığan (II) (<yarı) DS/VI:4189
586) yarı (I) DS/VI:4185
587) yarı (II) DS/VI:4185
588) yarı (III) DS/VI:4185
589) yarı buçuk DS/VI:4185
590) yarı kırk DS/VI:4185
591) yarılığa ver- DS/VI:4185
592) yarılıò DS/VI:4185
593) yarıya ver- DS/VI:4188
594) yarıyacı DS/VI:4188
595) yaruluò DS/VI:4192
596) yaşartı DS/VI:4199
597) yaşsancı DS/VI:4200
598) yatı (I) DS/VI:4202
599) yatı (II) DS/VI:4202
600) yatı (III) DS/VI:4202
601) yatı avı DS/VI:4202
602) yatılı DS/VI:4203
603) yatırı (II) DS/VI:4203
604) yatıya gel- DS/VI:4204

648
 605) yazdoğusu DS/VI:4217
606) yazı (I) [yaazı, yazu] DS/VI:4218
607) yazı (II) [yazi] DS/VI:4819
608) yazı (III) DS/VI:4218
609) yazılı (I) DS/VI:4219
610) yazılı (II) DS/VI:4219
611) yazılı incir DS/VI:4219
612) yazıpancarı DS/VI:4219
613) yazıtaşı DS/VI:4219
614) yeşerti [yeşertü] DS/VI:4257
615) yiti (I) DS/VI:4283
616) yiyisi DS/VI:4287
617) yoku (II) ! DS/VI:4290
(<soku; Eren, 2010, s. 147)
618) yollayı DS/VI:4292
619) yonu [yonu daşı, yonu taş] DS/VI:4296
620) yortu DS/VI:4300
621) yöşerti DS/VI:4312
622) yumru (I) [yumuru] DS/VI:4318
(<*yum-ur-u; Gülensoy, 2007, s.
1175)
623) yumru (II) DS/VI:4318
624) yumru (III) DS/VI:4318
625) yumru ğus DS/VI:4318
626) yumru örü DS/VI:4318
627) yumru yumru DS/VI:4318
628) yumrucak DS/VI:4318
629) yumrukara DS/VI:4318
630) yumuca DS/VI:4318
631) yumucak DS/VI:4318
632) yumultu DS/VI:4319
633) yücelti DS/VI:4327
634) zıhıla- (<sık-) DS/VI:4836
635) zıkı (<sık-) DS/VI:4369
636) zift yakısı DS/VI:4388
637) zoku (<sok-) DS/VI:4394

1.2.77. -IcAk / -UcAK

Sıfat-fiil ve gelecek zaman eki olarak kullanılan -AcAk ekinin, ağızlardaki
ses değişmesine dayalı bir şeklidir. Kullanımı azdır.

Ağızlarda genellikle ad yapmıştır: bölücek “bölük, parça”, çırpıcak “yayım

çorbası yapmak için yufkayı kapta ufalamakta kullanılan tahta araç”, emicek (II)
“meme emme zamanı geçtiği hâlde, emmeye devam eden kuzu ve oğlakların ağzına

649
takılan ince ağaçtan yapılmış burunsalık”, korkucak “bostan korkuluğu”, pusucak
“serçeden az büyük, tek gezen, boz renkli bir çeşit tarlakuşu” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıcak 1) bölücek DS/I:768 (11)

-icak 2) çatıcak DS/II:1089
-icek 3) çekicek DS/II:1112
-ucak 4) çırpıcak DS/II:1189
-ücek 5) çikricak (<çıkar-) DS/II:1212
6) emicek (II) DS/III:1735
7) emicek (VI) DS/III:1735
8) kalucak DS/IV:2612
9) korkucak DS/IV:2927
10) pusucak DS/VI:4657
11) yakıcak DS/VI:4811

1.2.78. -ICI / -UcU

Sık kullanılan canlı bir ektir. Fiilin gösterdiği işi devamlı yapmayı ifade
eden sözcükler türetir. “Genel olarak meslek adı ve iş, oluş adı yapmakta
kullanılan…” (Zülfikar, 2011, s. 93) bir ektir. bakıcı, sürücü, yazıcı, yüzücü vb.
Araç-gereç adları yapar: arıtıcı, çekici, dondurucu, ısıtıcı, yansıtıcı vb. Birleşik
sözcükler yapar: ara bulucu, can sıkıcı, gelin alıcı, kart okuyucu, tarih yazıcı vb.
Terim yapar: akıcı (ed.), alıcı (fiz.-sin.-TV.), arayıcı (gök.), ateş düşürücü (tıp),
çalıştırıcı (sp.), çırpıcı (tek.), dağıtıcı (tek.), inceltici (kim.), kesici (sp.), kırıcı (fiz.-
tic.), tutucu (sp.), verici (fiz.-tıp), yakıcı (bil.-ask.-sin.) vb.

Diğer ad ve sıfat yapımları şunlardır: çakıcı, çekici, dikici, gönderici,

izleyici, kırcı (<kır-ıcı; Gülensoy, 2007, s. 511), ütücü; atıcı, geçici, gezici, kırıcı,
üzücü, vurucu vb.

Ağızlarda genellikle ad yapar, az da olsa sıfat yapımları vardır.

araç-gereç adı yapar: arıyıcı (II) “2. Kuyuya düşen kovaları çıkarmak için
kullanılan çok uçlu çengel”, dökücü “bakırdan yapılmış ibrik, kayıçı “makas”,
tutucu (I) “ateş maşası” vb.

hayvan adı yapar: alıcı (II) “atmaca”, gayakertici “kayalıklarda yaşayan boz
renkli, kabuklu bir çeşit kertenkele”, gelinalıcı “kırmızı renkli, siyah benekli küçük

650
bir böcek”, göveleyici “çiftleşmek isteyen dişi sığır”, kırkıcı “buzağı dişi denilen
ve bitki köklerini kesen böcek, danaburnu” vb.

meslek icrası adları (Şen, 2009, s. 173) yapar: atıcı “hallaç”, çırpıcı (I)
“hırsız”, dökücü “kurşun döken kimse”, kırıcı “hayvan ve başka şeyler alıp satan
kimse”, yapıcı “2.Duvarcı” yorucu “fal bakan, düş yorumlayan, gelecekte olacak
şeyleri söyleyen kişi vb.

birleşik ad yapar: alkaçıcı “dolandırıcı”, can alıcı “1.Azrail, 2.Öldürücü

hastalık.”, dikici ustalığı “ayakkabıcılık”, göz bayıcı “göz boyayıcı, sihirbaz”, yüz
yazıcı “gelinlerin yüzüne tel yapıştıran” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: koğucu (II) “askerlikte izleme kolu”,

seğirdici “arkadaş”, vurucu “azrail”, yörücü<yürüyücü “görücü” vb.

sıfat yapar: bayıcı “uyuşturucu”, geçici (II) “vefasız”, oşutturucu “abartıcı”,

sepici “geçici, bulaşıcı”, yiyici (I) “rüşvet alan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıcı 1) ad çekici DS/I:65 (126)

-ıçı 2) alaktırıcı DS/I:191
-ici 3) alıcı (I) DS/I:215
-içi 4) alıcı (I) DS/VI:4417
-ucu 5) alıcı (II) DS/VI:4417
-ücü 6) alıcı (II) [alıcı guş, alıcı guşu, DS/I:215
alıcı kuş, alıcı kuşu]
7) alıcı (III) DS/VI:4417
8) alıcısı tut- DS/I:216
9) alkaçıcı DS/I:222
10) aparıcı DS/I:284
11) arayıcı yıldız DS/I:300
12) arıyıcı (I) (<ara-) DS/I:324
13) arıyıcı (II) (<ara-) DS/I:324
14) atıcı DS/I:368
15) bakıcı (II) DS/I:492
16) bayıcı DS/I:579
17) bayıcı DS/VI:4252
18) bişirici, bişiriçi DS/I:707
19) burucu, burukçu DS/I:802
20) buruculuk, burukçuluk DS/I:802
21) can alıcı DS/II:854

651
22) can alıcı DS/VI:4471
23) çağırıcı [çağrıcı] DS/II:1037
24) çakıcı DS/II:1042
25) çakıştırıcı DS/II:1045
26) çalıkakıcı DS/II:1055
27) çentici DS/II:1140
28) çılpıcı DS/II:1174
29) çırpıcı (I) DS/II:1189
30) çırpıcı (II) DS/II:1189
31) dağıtıcı DS/II:1325
32) damzırıcı DS/II:1354
33) denetleyici DS/II:1422
34) derici DS/II:1434
35) deşirici [deşirci] DS/II:1437
36) deşirci (<deşirici) DS/VI:4486
37) devrici (<devir-) DS/II:1445
38) dikici ustalığı DS/II:1487
39) dikicibaşı DS/II:1487
40) dokucu [dokuyucu] DS/II:1540
41) dökücü (I) DS/II:1574
42) dökücü (II) DS/II:1574
43) dökücü (III) DS/II:1574
44) döşürücü DS/II:1591
45) dutucu DS/II:1613
46) düğün okuyucu DS/II:1625
47) düzücü DS/II:1647
48) emici (II) DS/III:1735
49) emici/kılı [emicikök] DS/III:1735
50) eyleyici (I) DS/III:1823
51) eyleyici (II) DS/III:1823
52) gapgapıcu (<kap-) DS/III:1916
53) gayakertici DS/VI:4509
54) geçici (I) DS/III:1962
55) geçici (II) DS/III:1962
56) gelinalıcı DS/III:1979
57) gezici DS/III:2023
58) gırcı DS/VI:4511
(<kır-ıcı; Gülensoy, 2007, s. 511)
59) gırcı (I) DS/III:2054
60) gönderici DS/III:2153
61) göveleyci (<göveleyici) DS/III:2168
62) göz açıcı DS/III:2175
63) göz bayıcı DS/III:2175
64) gün/erici DS/III:2328
65) haykırıcı DS/III:2318
66) isteyci (<isteyici) DS/IV:2561
67) izleücü DS/IV:2577
68) karıcı DS/IV:2662

652
69) karşı çekici DS/IV:2670
70) kayıçı DS/IV:2701
71) kesici DS/IV:2764
72) kesicilik DS/IV:2764
73) kesicilik yap- DS/IV:2764
74) kırcı DS/VI:4556
75) kırcı (I) [kırçı] DS/IV:2818
(<kır-ıcı; Gülensoy, 2007, s. 511)
76) kırıcı DS/IV:2824
77) kırkıcı DS/IV:2830
78) koğucu (II) DS/IV:2903
79) odlayıcı DS/V:3262
80) oğocu (<oğ-) DS/V:3270
81) okuyucu DS/VI:4613
82) oòuyucu [oòucu] DS/V:3275
83) oşutturucu DS/VI:4618
84) ölü yucu (<yuucu) DS/VI:4626
85) örücü DS/V:3354
86) öyücü DS/V:3368
87) pırtıcı DS/VI:4648
88) sağıcı DS/V:3515
89) salıcı DS/V:3526
90) savıcı [savucu] DS/VI:4676
91) savurucu DS/V:3558
92) sayucular DS/VI:4678
93) seğirdici DS/VI:4680
94) sepici DS/V:3586
95) seyirdici DS/V:3598
96) sığıcı DS/VI:4690
97) sındırıcı DS/V:3612
98) sinici DS/V:3643
99) sürücü DS/V:3725
100) süydürücü DS/V:3730
101) tıktıkıcı DS/VI:4760
102) tutucu (I) DS/V:4003
103) tutucu (II) DS/V:4003
104) tüyüşücü (<dövüş-) DS/V:4020
105) umucu DS/VI:4040
106) uvarıcı (<onar-) DS/VI:4049
107) ütücü (I) DS/VI:4082
108) vurucu DS/VI:4110
109) vurucu kuş DS/VI:4110
110) yakıcı DS/VI:4130
111) yaòıcı (I) DS/VI:4128
112) yaòıcı (II) DS/VI:4128
113) yapıcı DS/VI:4178
114) yazıcı DS/VI:4819
115) yazıcı (I) DS/VI:4218

653
 116) yazıcı (II) DS/VI:4218
117) yerici DS/VI:4822
118) yiyici (I) (<ye-) DS/VI:4286
119) yiyici (II) (<ye-) DS/VI:4286
120) yonucu DS/VI:4297
121) yorucu DS/VI:4300
122) yozucu DS/VI:4306
123) yörücü [yörüyücü] DS/VI:4312
124) yuğurucu DS/VI:4315
125) yüz yazıcı DS/VI:4341
126) zılòıcı DS/VI:4371

1.2.79. -Iç / -Uç

Kullanımı kısıtlı olan eklerdendir. Yazı dilinde birkaç sözcükte görülür.
çekiç (<*çak-ıç; Gülensoy, 2007, s. 227), ardıç (<art-ıç; Gülensoy, 2007, s. 75) gibi.

Ağızlarda daha çok ad yapımları vardır.

araç-gereç adı yapar: çakıç “çekiç”, dutiç “havan sapı”, eğiç “1. Kovandan
bal almak için kullanılan demir araç. 2. Yemiş koparmak için ağaç dalını çekmeye
yarayan ucu eğri araç”, sunduruç “boyunduruğa kayışlarla bağlanan uzun, delikli
araç”, tıkıç “tıkaç, sopa” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: ayrıç<ayırıç “yol kavşağı, iki yolun

ayrıldığı yer”, buruç (I) “ökse otu”, ısmarıç<ısmarlayıç “yapılması ısmarlanan şey,
sipariş”, takıç “ağaçkakan”, yanıç “yangın” vb.

sıfat yapar: kırtıç “isteği çabuk geçen, beğenisi değişken olan”, dızkırıç
“kuvvetli ve sert”, siliç “ezilmiş yarısı yok olmuş” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıç 1) arcıt (<ardıç) DS/I:302 (55)

-iç 2) ardıç burucu [ardıç kıliği] DS/I:304
(<art-ıç; Gülensoy, 2007, s. 75)
-uç 3) ardıç parası DS/I:304
-üç 4) arduç DS/VI:4425
5) arduç (I) [ardunç] DS/I:307
6) ardΨç (<ardıç) DS/I:304
7) ayrıç (<ayır-) DS/I:430
8) batıç DS/I:570
9) biniç DS/I:697
654
10) buluç DS/I:790
11) burğalıç DS/I:798
12) buruç (I) [bırıç] DS/I:802
13) buruç (II) DS/I:802
14) çakıç DS/II:1042
15) çekiçge DS/II:1112
16) çöküç [çökiç] DS/II:1282
17) derin çekici (<çak-) DS/II:1434
18) dizkırıç DS/II:1532
19) dudiç (<tut-) DS/II:1595
20) egiç DS/III:1672
21) eğiç DS/III:1677
22) eniç (<in-) DS/III:1757
23) gırdavuç (<kır/dövüç) DS/III:2055
24) gırpıç (<kırp-) DS/III:2061
25) ısmarıç (<ısmarla-) DS/IV:2493
26) iğiç (<eğ-) DS/IV:2511
27) kaba ardıç DS/IV:2578
28) kağıç kak- [kahıç kak-) (<kak-) DS/IV:2595
29) kakıç (I) DS/IV:2603
30) kakıç (II) DS/IV:2603
31) kakuç (I) DS/IV:2607
32) kakuç (II) DS/IV:2607
33) kekiç [keküç] (<çak-) DS/IV:2724
34) kır/davuç [kırdövüç] DS/IV:2821
35) kırtıç DS/IV:2838
36) köpüç (<köpür-) DS/IV:2962
37) sığıç DS/VI:4690
38) sığıç (II) DS/V:3605
39) siliç DS/V:3636
40) sofuç (<sok-) DS/V:3656
41) sunduruç DS/V:3698
42) takıç DS/VI:4736
43) takıç (II) DS/V:3809
44) tepe/çekici (<çak-) DS/V:3884
45) tıkıç DS/V:3912
46) tıkıç DS/VI:4760
47) tokuç DS/VI:4768
48) tokuç (I) [tahuç, toòuç] DS/V:3951
49) tokuç (II) DS/V:3951
50) yağ/ardıç DS/VI:4118
51) yançekici DS/VI:4164
52) yanıç (I) DS/VI:4815
53) yanıç (II) DS/VI:4169
54) yanıç (II) DS/VI:4815
55) yoruç DS/VI:4300

655
 1.2.80. -IK / -UK
Oldukça işlek bir ektir. Geçişli ve geçişsiz tek heceli eylemlere gelir. Çok
heceli köklere gelen oluşumları da vardır. Ek, “Eylemin gösterdiği işin, hareketin,
olgunun, nesnenin vb.’nin adını oluşturur.” (Eker, 2017, s. 281). Sıfat ve ad yapımı
çok fazladır.

Ad yapar: buyruk, çıkrık, doruk, emzik<emizik, erik, katık, kılık, sırık,

oyuk, sidik, sümük, tetik vb. Yansımalardan ad yapar: aksırık, hapşırık, hıçkırık,
öksürük, tükürük, üfürük vb. Birleşik ad yapar: buyruk kulu, cinsel sapık,
karnıyarık, katı atık, kılık kıyafet, tutukevi vb. Mecaz ad yapar: it kopuk, sapı silik,
tatlı kaçık vb. Fiili ses düşmesine uğratarak ad yapar: buyruk, çıkrık, sıyrık vb.

Sıfat yapar: açık, bozuk, basık, boğuk, buruk, bitişik, çarpık, donuk, kırık,
kabarık, kopuk, pısırık, silik, sökük, tutuk, uçuk, yanık, yatık, yırtık vb. Birleşik
sıfat yapar: açık saçık, akordu bozuk, atik tetik, balköpüğü vb. Mecaz sıfat yapar:
bağrı yanık, eli açık, kıçı kırık, kulağı kesik, sütü bozuk, yarı buçuk vb. İkileme
sıfatı yapar: çarpık çurpuk, delik deşik, ezik büzük, uçuk kaçık, yamuk yumuk vb.
Fiili ses düşmesine uğratarak sıfat yapar: ayrık, çevrik, kavruk, kıvrık, savruk vb.

Farklı alanlarda çokça terim yapma özelliği vardır: artık (müz.), bileşik
(kim.), bozuk (müz.), bölük (ask.-mat.), çentik (sin.), çıkrık (fiz.), göçük (mad.),
kesik (sp.), kırık (jeo.), kısık (coğr.), kirpik (bit.-hayv.), köpük (kim.), obruk (fiz.-
mat.), yamuk (mat.) vb. Birleşik terim yapar: başıbozuk (tar.), bileşik önerme
(mant.), içe dönük (ruh.), kara delik (gök.), kara yanık (tıp.), kesik Kerem (müz.)
vb.

Ayrıca osuruk saygısız konuşmada ve tabanı yarık argo olarak kullanılan

sözcüklerdendir.

Ağızlarda da sık kullanılan eklerden biri olup ad, birleşik ad ve sıfat

yapımları oldukça fazladır. Ekin önemli kullanım özellikleri şunlardır.

araç gereç adı yapar: açık (III) “kahve cezvesi”, derik (III) “üzüm toplamaya
yarayan sepet”, kıvrık (I)<kıvırık “1.Çömlek, tencere. 2.İki kulplu testi.”, örük (III)
“hayvanı çayıra bağlamaya yarayan ip, yular, urgan”, tutturuk (I) “raptiye” vb.- ağzı
açık (II) “2.Kerpeten”, boğaz oluğu “tornacılıkta ağaçların boğazlarını çıkartmaya
yarayan, tarafı balık sırtı şeklinde aygıt” vb.

656
 yer adı yapar: ağdırık (III) “tepenin arkası, tepenin görünmeyen yeri”,
basırık (II) “gizli, kapalı yer, hücre”, esik (I) “çukur yer”, göçük “4.Tarlanın oyuk
yeri.”, konuk (I) “2.Durak, durulacak yer.”, oyuk (V) “1.Mağara. 3.Kuytu yer.” vb.

kapalı yer adı yapar: acık kapı “herkese açık misafirhane”, bastırık (V)
“hapishane” delik (I) “cezaevi”, oturuk “gazino, kahvehane”, oluk (V) “ahır”, savuk
(II) “suyu kesilmiş, çalışmayan değirmen” vb.

bitki adı yapar: bağlaşık (II) “sarmaşık”, fışıldayık (II) “bir çeşit büyük
boylu ot”, gavruk<kavuruk “2.Büyük köknar ağacı.”, kavşayık “yaban yulafı”,
kımçırık “mürver ağacı”, olduruk (II) “1. İnce, genç çam ağacı.”, patlayık “1.Ova
ve dağlık yerlerde yetişen bir bitki.” vb.

meyve adı yapar: bağık<boğuk “1.Ham meyve, buruk tatlı yemiş.”,

boynuburuk (III) “dalında olmuş, sapı bükülmüş incir”, erük “1.Kayısı. 2.Erik.”,
karaköpük “dut”, kıtleyük “kiraz”, soyuk (II) “2.Taze dut.” vb.

“erik” sözcüğüyle birleşik meyve adı yapar: alim erik “aşılı ve tatlı bir çeşit
erik”, aşeriği “bir çeşit iri erik”, ayı eriği “yemeye elverişli olmayan çok ekşi ya da
çok acı bir erik çeşidi”, bal erik “kırmızı tatlı erik”, boşnak eriği “elle kolayca
bölünebilen ve çekirdeği ayrılan, oval, morumsu bir erik çeşidi”, göverik “can
eriği” vb.

sebze adı yapar: çıkındırık “pancar, pazı kökü”, çımkırık (III) “2.Küçük
domates.”, garık (IV) “baharda erken yetişmesi için dikilen soğan”,
kıvırşık<kıvırışık “pazı bitkisi”, soyuk (II) “1.Taze hıyar.”, kaluk (II) “arpacık
soğanı, soğancık” vb.

çiçek adı yapar: boynuburuk (IV) “menekşe”, canı çıkık “katırtırnağı da

denilen beyaz çiğdem”, emzik otu<emizik “boru ya da çan çiçeği”, dilberkirpiği
“kasımpatına benzeyen ve çeşitli renklerde olan bir çiçek”, diliçıkık “aslanağzı
çiçeği”, gelinkirpiği/hanımkirpiği “kasımpatı” vb.

yiyecek adı yapar: bağrıyarık “karnıyarık”, düşük (III) “tandırda pişerken

küle düşerek orada pişen ekmek, ekmek parçası” ezik (III) “bazı meyvelerden
yapılan ekşimsi yiyecek, marmelat”, kırpuk “mantı yemeği”, püfürük “ince
bulgurla yapılan sulu pilav”, püşürük “1.Un çorbası.” vb.

657
 börek adı yapar: ağzaçık (I) “peynir, kıyma, veya mercimekle yapılan bir
çeşit börek”, ağzı yumuò “içi kıymalı bir börek”, çentik (I) “kıymalı börek”, katık
böreği “buğday yarması ve yağsız yoğurtla yapılan bir çeşit börek”, köle sarığı
“sigara böreği” vb.

süt ürünü adı yapar: akgatık “lorla karıştırılarak kurutulmuş yoğurt”, gatıò
“ayran”, kesik (II) “1.Çiğ sütten yapılan yağsız peynir, çökelek. 2.Süzülmüş
ayran.”, küsük (I) “1.Ayrandan yapılmış taze peynir, çökelek.”, ulaşık (II) “süt ve
yoğurttan yapılan bir çeşit peynir, ekşimik, lor”, uyuşuk “bir peynir çeşidi” vb.

tahıl adı yapar: ezik (II) “buğday nişastası”, garıklu “buğday, arpa, çavdar
karışımı”, garuklu “en iyi cins buğday ve arpa karışımı”, kırık (IX) “bir çeşit
kılçıksız başaklı buğday”, kırık (XVI) “ufalanmış pirinç” vb.

hayvan adı yapar: çığrık (IV)<çığırık “civciv”, görük (I) “tahtakurusu”,

kapanık “dil balığı” kıvrık (III)<kıvırık “yılan”, külbeşik “porsuk”, seyrik
(I)<seyirik “peynir kurdu, kıl kurdu”, surmeşik “sülük”, ufruk<üfürük “suaygırı”
vb.

özellik belirten hayvan adı yapar: ala gırık (II) “alacalı köpek”, arınık (I)
“iğdiş edilmiş, burulmuş hayvan”, artık (IV) “iki yaşından itibaren oğlaklayan
keçi”, avunuk “döl tutmuş, gebe kalmış hayvan”, beli salık “1.Bel kemiği kırılmış,
aşağı çökmüş hayvan.” vb.

kuş adı yapar: cırlayık (II) “kışın yollarda ve tarlalarda sürüler halinde
görülen, akbabaya benzeyen bir çeşit kuş”, çekik (I) “serçe büyüklüğünde tarla
kuşu”, çığırnık<çığırınık “tarla kuşu”, kığırık “kınalı keklik”, kılkıvrık
“1.Tarlalarda yeni ekilen tohuma ve yeni biten ürüne dadanan bıldırcına benzer bir
çeşit kuş”, kuğuruk “baykuş”, vb.

organ adı yapar: çıldırık “gözbebeği”, çirtik “sağılması, ağza alınması güç
ufak meme”, içirik (II) “bağırsak, ciğer vb. sakatat”, yumuk (IV) “çene” vb.

hastalık adı yapar: dönük (I) “1.Cüzam hastalığı.”, konuk (II) “bir çeşit göz
hastalığı”, ığınık<ıkınık “1. İshal hastalığı, dizanteri.”, iğindirik “hayvanlarda
kabızlık yapan hastalık”, karık (II) “2.Bir göz hastalığı.”, ötürük (I) “1.Sürgün,
ishal. 2.Kolera.” vb.

658
 birleşik hastalık adı yapar: akçatutuk “sığırlardaki idrar tutukluğu hastalığı”,
bulut geçiği (II) “nohut bitkisinde görülen bir hastalık”, gece gabaruğu “vücutta
kabarcıklar yapan bir çeşit hastalık”, karayanık (I) “1.Özellikle danalarda olan bir
sığır hastalığı.” vb.

giyecek adı yapar: altın oluk (II) “1.İşlemeli kadın pantalonu”, basık (III)
“1.Arkası basılarak giyilen ayakkabı, yemeni, terlik, patik”, gelik (I) “1.Çocuk
ayakkabısı, patik. 2.Bir çeşit kadın ayakkabısı.”, gerik (III) “yünden yapılan kolsuz,
kısa ceket”, kesik (V) “yemeni, terlik”, yatık (VII) “terlik, arkasız pabuç” vb.

oyun ve oyuncak adı yapar: aluk (V) “aşık kemiği ve bu kemikle oynanan
oyun”, gözü yumuk “körebe oyunu”, yıkık “üst üste taşlar konulup, yakılarak
oynanan bir çocuk oyunu”, yütük oyunu “saklambaç”; bişkırık “yumuşak özlü ağaç
dalından yapılan bir çeşit çocuk oyuncağı”, tentürük “topaç”, vızırdayık (I) “topaç”,
vb.

hava durumu belirten ad yapar: basıò “2.Havanın sıcak ve çok durgun

olması.”, bulut geçeği “kısa süren, hafif yağmur” busarık “sisli, tozlu, bulutlu, sıcak
hava”, bürünük “bulutlu kapalı hava”, kaçık (III) “ilkbahar ya da sonbaharda
birdenbire esen kuvvetli yel” vb.

tarla adı yapar: gömük (II) “ormandan yeni açılan tarla”, göynük
(III)<köyünük “1.Orman sökülerek ya da yakılarak yapılan tarla”, kırık (III)
“ormandan açılmış tarla”, ütük “ağaçlık, ormanlık yerden yakılarak açılan tarla” vb.

soyut ad yapar: aldauk “yalan”, bilik (I) “bilim”, sevindirik “birden ve çok
sevinçle duyulan heyecan”, erik kurusu “kin, düşmanlık”, takışık “ilgi”, yürek
buyruğu “duyunç, vicdan” vb.

yansıma kökenli fiillerden ad yapar: ahkırık “balgam çıkarırken boğazdan

gelen hırıltılı ses”, fısırık “sonucu olmayan, boş iş”, hınkırık “sürekli hastalıklı
kimsenin öksürüğü”, ışkırık (I) “bir çeşit öksürük”, kağsırık “balgam”, üfürük (I)
“1.Soluk” vb.

“hapşırık” anlamlı ad yapar: angsırık “aksırık”, apşirik “aksırık, hapşırma”,

Àsırık “aksırık, hapşırma”, tısırık “aksırık, hapşırık”, tığsırık “aksırık” vb.

659
 ikileme ad yapar: Àdırık çödürük “tahterevalli”, artık sürtük “onunla bununla
düşüp kalkan, birkaç koca değiştirmiş kadın”, elpük selpük “ufak tefek, öteberi”,
esik kesik “inişli çıkışlı arazi”, karık katık “ayran” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: bozuk (I) “bağlamanın bir çeşidi”, etik (IV)
“kırıkçı, çıkıkçı”, kaçık (I) “deniz sularının alçalmış durumu, cezir olayı” konuşuk
(II) “zühre yıldızı”, yarık (III) “ay ışığı” vb.

diğer bazı birleşik ad yapımları şunlardır: ağzı açık (I) “3.Hırsız.”, ağzıgerik
“kilim ve heybelerde kullanılan bir motif”, cam kırığı “cam göbeği rengi”, geliksu
“sel”, yanık/al “kahverengi doruya yakın al” vb.

Bazı sıfat yapımları ise şunlardır.

sıfat yapar: batık (I) “1.Kirli, pis, lekeli.”, belleyik “bellemiş, öğrenmiş”,
çarpışık “zikzaklı”, dilik (I) “2.Dilinmiş yarılmış.”, yıllanık “yıllanmış” vb.

kişilik özellik belirten sıfat yapar: çarpuk (II) “yalancı”, çıldıruò “çıldırmış”,
esirik “1.Kızgın, öfkeli, sinirli.” kızık (I) “öfkeli, sert, kırıcı”, kubarık “çalımlı,
gururlu”, yelteşik “ona buna sataşan” vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: buruk (I) “1.Aksak, topal, eğri basan.”,
etik (I) “çevik”, gattırık “kambur”, geçük “ihtiyar”, gemirik “aralıklı (diş için)”
yetik (I) “1.Büyümüş, irileşmiş, yetişmiş, olmuş” vb.

birleşik sıfat yapar: açık ağız “boş boğaz”, ala bişik “yarı pişmiş”, ayak
dolaşığı “serbest harekete engel olan, ayak bağı, ayak altında dolaşan”, basuk dilli
“kekeme”, boynu buruk “yetimlikten dolayı üzgün”, büzüğü sıkı “gözü pek”, omzu
düşük “uyuşuk, sersem” vb.

ikileme sıfatı yapar: artık sartık “yemekten geriye kalan, artık”, artık eğsik
“gerçeğe uymaz, ileri geri”, dıvrık dıvrık “kıvrak, oynak (kemençe ezgisi için), gırık
gırtık “ufak tefek”, kertik kürtük “girintili çıkıntılı”, kopuk sapık “saçma sapan,
abuk sabuk” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıg 1) acı kavruk DS/I:48 (193)

660
-ığ 2) acıgünΨyik (<eğ-) DS/VI:4407
-ıh 3) Àçagatıò (<kat-) DS/I:57
-ık 4) açığırak DS/I:58
-ıò 5) açık (I) [açıò] DS/I:58
-ik 6) açık (II) DS/I:58
-iyh 7) açık (III) DS/I:58
-ug 8) açık (IV) DS/I:58
-uh 9) açık ağız DS/I:58
-uk 10) açık ağızlı DS/I:59
-uò 11) açık araba DS/VI:4407
-üg 12) açık ayak DS/I:59
-üğ 13) açık börek DS/I:59
-ük 14) açık düş- DS/I:59
-üyh 15) açık ekmek DS/I:59
-üyò 16) açık el DS/I:59
17) açık kapı DS/I:59
18) açık kapı DS/VI:4407
19) açık köşe DS/I:59
20) açık seçik DS/I:59
21) açık yiv DS/I:59
22) açıkçı DS/I:59
23) açıkla- (I) DS/I:48
24) açıkla- (III) DS/I:48
25) açıklar alayı DS/I:59
26) açıò ekmek DS/I:58
27) açıò ver- [accık ver-, acıòcıcıò DS/I:47
yap-]
28) addırık DS/I:65
29) Àdırık çödürük DS/I:66
30) Àdırık ol- (<ağ-) DS/I:67
31) ağdırık DS/VI:4409
32) ağdırık (III) DS/I:88
33) ağdırık (IV) DS/I:88
34) ağdırık ol- DS/I:88
35) ağdırıklı DS/VI:4409
36) ağdırıklı (II) DS/I:88
37) ağındıruk (<ak-) DS/I:90
38) ağza gatık DS/I:76
39) ağzaçık DS/VI:4411
40) ağzaçık (I) [ağzı açık (III)] DS/I:116
41) ağzaçık (II) [ağzı açık (I)] DS/I:117
42) ağzaçık (III) [ağzı açık (II)] DS/I:117
43) ağzı açık (I) DS/I:117
44) ağzı açık (II) [ağzıboş] DS/I:117
45) ağzı yumuò [yumuk (II)] DS/I:121
46) ağzıgerik DS/I:118
47) ahcıkatık, ahçıkatık DS/I:127
48) ahdırık (<ak-) DS/I:129

661
49) ahkırık DS/I:131
50) ak güneyik DS/VI:4413
(<gün+eğ-ik; Gülensoy, 2007, s.
396)
51) akbacık (<apaçık) DS/VI:4412
52) akcakatık [akkatık] DS/I:144
53) akçakatık [akcakatık, akçagatık] DS/I:145
54) akçatutuk DS/I:146
55) akgatık DS/I:149
56) akgüneyik (<eğ-) DS/VI:4413
57) akıdık (I) (<akıt-) DS/I:150
58) akık DS/I:150
59) akındırık DS/VI:4413
60) akkakık DS/I:155
61) akkatık DS/I:155
62) ala bılanık [ala bulanık] DS/I:174
63) ala bişik (<piş-) DS/I:174
64) ala börtük DS/I:174
65) ala bulanık DS/I:174
66) ala bulaşık DS/I:174
67) ala gırık (I) DS/I:187
68) ala gırık (II) DS/I:187
69) ala kırık DS/I:190
70) alaaçık DS/I:178
71) alabuçuk DS/I:174
(<bıç-uk; Gülensoy, 2007, s. 175)
72) alaçık (I) DS/VI:4415
73) alaçık (II) DS/VI:4415
74) alagırık DS/VI:4415
75) aldauk DS/I:210
(<al+da-; Gülensoy, 2007, s. 65)
76) aldaukçu DS/I:210
77) aldırık DS/I:210
78) alduruk DS/I:210
79) alık (I) DS/VI:4417
80) alık (I) [alıh, aluk (IV)] DS/I:216
81) alık (II) DS/I:217
82) alık (II) DS/VI:4417
83) alık (III) DS/I:217
84) alık (III) DS/VI:4417
85) alık (IV) [alıh] DS/I:217
86) alık (V) DS/I:217
87) alık (VI) DS/I:217
88) alıkla- DS/I:217
89) alıklama DS/I:217
90) alıklı DS/I:217
91) alıklı mesafe DS/I:217
92) alışık DS/I:220
93) alışıò DS/I:220
662
94) alim erik DS/I:222
(<er-ük; Gülensoy, 2007, s. 337)
95) almaşık DS/I:227
96) altın oluk (I) DS/I:232
97) altın oluk (II) DS/I:232
98) altınoluk DS/VI:4419
99) aluh (I) DS/I:233
100) aluk (II) DS/I:234
101) aluk (III) DS/I:234
102) aluk (IV) DS/I:234
103) aluk (V) DS/I:234
104) alukdur- DS/I:234
105) alvar eriği DS/I:234
106) anası ölük DS/I:253
107) angsırık [anısırık, ansırık] DS/I:267
108) apabaçık [apaçık] DS/I:282
109) apık sapık DS/VI:4423
110) apışık DS/I:288
111) apşirik (<hapşır-) DS/I:291
112) arap osuruğı DS/I:299
113) ardırık DS/I:307
114) arık (I) [arıg (II), arığ (II), aruk DS/I:315
(III)]
(<*Àr-(~*ír-)-ık; Gülensoy, 2007,
s. 77)
115) arık (II) DS/VI:4425
116) arıkçı DS/I:318
117) arıkla- (IV) DS/I:318
118) arınık (I) DS/I:321
119) arınık (II) DS/I:321
120) arnık [arnuk] (<arın-) DS/I:329
121) artık (I) DS/I:334
122) artık (II) DS/I:334
123) artık (III) DS/I:334
124) artık (IV) DS/I:334
125) artık (V) DS/I:334
126) artık diş DS/I:334
127) artık diş DS/VI:4426
128) artık eğsik DS/I:334
129) artık eksik DS/VI:4426
130) artık et DS/I:334
131) artık sartık [artıh, yırtıh, artık DS/I:335
sartuk, artık sırtık, artuò sartuò,
artuk sartuk
132) artık sürtük DS/I:335
133) artıkcı, artıkçı DS/I:334
134) artıkla- [artıòlamaò, artık et-] DS/I:335
135) artıklağa [artıklÀ, artıklağı, DS/I:334
artıklavı]

663
136) artıò DS/I:334
137) artuk [artuğ, artuh] DS/I:336
138) artukluk DS/I:336
139) asık (I) DS/I:342
140) asık (III) DS/I:342
141) Àsırık DS/I:343
142) Àsürük DS/V:3357
143) aş/eriği DS/I:352
144) aşarık DS/I:351
145) aşıyık DS/I:358
146) aşkarı bozuk DS/I:358
147) aşlanık et- DS/I:360
148) aşlanıò [aşlanık] DS/I:360
149) atığ etmeğ DS/I:369
150) atık DS/VI:4430
151) atık (I) DS/I:369
152) atık (III) DS/I:369
153) atık (IV) DS/I:369
154) atık (V) (<art-) DS/I:369
155) Àtık lâkırdı DS/I:369
156) atik DS/I:370
157) atuò (I) DS/I:373
158) atuò (II) [atuk] DS/I:373
159) avunuk DS/I:395
160) ayak dolaşığı DS/I:402
161) ayak dolaşığı DS/VI:4434
162) aydın urganı DS/I:412
(<*ur-uk+an; Gülensoy, 2007, s.
970)
163) ayeriği [ayıeriği] DS/VI:4435
164) ayı eriği DS/I:416
165) ayık DS/VI:4436
166) ayık [ayıò, ayuò, ayuk] DS/I:417
167) ayıkla- (II) DS/I:417
168) ayırık DS/I:420
169) ayman açık DS/I:426
170) aynaşık DS/I:428
171) aynaşık (II) [ayneşik] DS/I:428
172) aynelaçık DS/I:428
173) ayrıksağa, ayrıksağı (<ayrık) DS/I:430
174) ayrıksı [ayrıòsı, ayrıksa, DS/I:430
ayrıksağa, ayrıksağı, ayruòsu,
ayruksağu, ayruksu]
175) ayrıò, ayrıò otu [ayruò (I)] DS/I:430
176) ayruk DS/VI:4438
177) ayruk (I) [ayrık (I)] DS/I:431
178) ayruk (II) DS/I:431
179) ayruksa DS/I:431
180) ayruò (II) DS/I:431
664
181) azı açık, Àzı açık DS/I:438
182) Àzı yumuk DS/I:441
183) aznaşıò DS/I:443
184) babadan galıh DS/I:450
185) bağık [boğık, boğik] DS/I:477
186) bağlaşık (I) DS/I:483
187) bağlaşık (II) DS/I:484
188) bağlık [bağırık, bağrık] DS/I:484
189) bağrı açık DS/I:484
190) bağrı gecik DS/I:485
191) bağrı geçik DS/VI:4442
192) bağrı yanıò DS/I:485
193) bağrıyarık DS/I:485
194) bağrıyırtık DS/I:485
195) bağuk (<boğ-) DS/I:486
196) bal erik DS/I:503
197) balanuk (<bula-) DS/I:499
198) balerik DS/I:4444
199) balkatık DS/I:507
200) balköpüğü DS/I:509
201) bardağerik DS/VI:4446
202) barıderik DS/I:532
203) barışık DS/VI:4446
204) barışıò DS/I:533
205) basrık (I) (<basır-) DS/I:545
206) basrık (II) DS/I:545
207) basrık (III) DS/I:545
208) basruk DS/I:545
209) basaruk olma- DS/I:538
210) basdırık DS/I:538
211) basık DS/VI:4447
212) basık (I) [basuk] DS/I:539
213) basık (III) DS/I:539
214) basık (IV) DS/I:540
215) basındırık DS/I:450
216) basıò DS/I:539
217) basırık DS/I:538
218) basırık (I) DS/I:541
219) basırık (II) DS/I:541
220) basırık (III) DS/I:541
221) basırık tahtası DS/I:541
222) bastırığa go- DS/VI:4447
223) bastırığa koy- DS/I:547
224) bastırık DS/VI:4448
225) bastırık (I) DS/I:547
226) bastırık (II) DS/I:547
227) bastırık (III) DS/I:547
228) bastırık (IV) DS/I:547

665
229) bastırık (V) DS/I:547
230) bastırık (VI) DS/I:547
231) bastırık (VII) DS/I:547
232) bastırık (VIII) DS/I:547
233) bastırık (IX) DS/I:547
234) bastırıklan- DS/I:548
235) bastırıkta DS/I:548
236) basturuk [bostirik] DS/I:549
237) basuk dermanı DS/I:549
238) basuk dilli DS/I:549
239) baş açık DS/VI:4448
240) başaçık (I) DS/I:550
241) başaçık (II) DS/I:550
242) başaçuk DS/I:549
243) başı bozuk DS/VI:4449
244) başıbozuk (I) DS/I:558
245) başıbozuk (II) DS/I:558
246) başıbozuk (III) DS/I:558
247) batık (I) DS/I:570
248) batık (I) DS/VI:4451
249) batık (II) [batuk (III)] DS/I:570
250) batık (III) [batuk (I)] DS/I:570
251) batık (IV) DS/I:570
252) batık ol- DS/I:570
253) batırık (I) [batırık (I), baturuk] DS/I:571
254) batırık (II) DS/I:571
255) batman buçuk DS/I:572
256) batuò DS/I:573
257) bayık (I) DS/I:579
258) bayık (III) DS/I:579
259) bayınık DS/I:580
260) baymaşık DS/I:583
261) bel aluğu DS/I:606
262) beli düşük DS/I:617
263) beli salık DS/I:620
264) belik, bΨlik (II) [bilik (VIII)] DS/I:617
265) benizi bezik DS/I:630
266) berhay deliği [berha deliği] DS/I:634
267) bertik [bertig, bertlük, börtük (II)] DS/I:636
268) bertik otu DS/I:637
269) beşik kertiği DS/VI:4457
270) beşirik [beşerik] DS/I:644
271) beşirikli [beşerikli] DS/I:644
272) beşiriksiz DS/I:644
273) beyni delik DS/I:648
274) bezik (I) [bezerik] (<bezer-) DS/I:652
(<*bez-er-/bez-er-; Gülensoy,
2007, s. 138)

666
275) bezik (III) DS/I:652
276) bezik (IV) DS/I:652
277) bezük (I) DS/I:653
278) bezük (II) DS/I:653
279) bıçıkla-, buçukla- DS/I:656
280) bılaşık (I) (<bula-) DS/VI:4459
281) bılaşık (II) (<bula-) DS/VI:4459
282) bılaşık [bıleşik, bulaşık] DS/I:664
283) bılkık [bılkak, bulkak] DS/I:666
284) bısırık [bısırıklı] (<pıs-) DS/I:670
285) bileşik DS/I:692
286) bilik (I) DS/I:693
287) bilik (IV) DS/I:693
288) bilik (VI) DS/I:693
289) bilikli DS/I:693
290) bilişiklik DS/I:694
291) biñgişik DS/I:697
292) birükük DS/I:701
293) bişik (<piş-) DS/I:706
294) bişirik (<piş-) DS/VI:4463
295) bişirik (I) [bişürük (I), bişürük, DS/I:707
büşürük]
296) bişirikle- DS/I:707
297) bişkırık DS/I:707
298) bitik (I) [bitük] DS/I:710
299) bitik (III) DS/I:710
300) bitik (VIII) DS/I:710
301) bitik pekmez DS/I:711
302) bitişik ot DS/I:711
303) bocca deliği DS/VI:4463
304) boğaz oluğu DS/I:728
305) boğuk DS/I:730
306) boğuk boğuk DS/VI:4464
307) boğunuk DS/I:731
308) borik DS/I:799
309) borma bozuk DS/I:740
310) boşnak eriği DS/I:743
311) boynu buruk (I) DS/I:746
312) boynu buruk (II) DS/I:746
313) boynu buruk (III) [boynu bükük] DS/I:746
314) boynu buruk (IV) DS/I:746
315) boyun urganı DS/I:748
(*ur-uk+an; Gülensoy, 2007, s.
970)
316) bozuk DS/VI:4465
317) bozuk (I) DS/I:752
318) bozuk (II) DS/I:752
319) bozuk (III) DS/I:752
320) bozuk (IV) DS/I:752
667
321) bozuk (VI) DS/I:752
322) bozuk başı kavgası DS/VI:4465
323) böğürtük DS/I:755
324) bölük (I) DS/I:768
325) bölük (II) DS/I:768
326) bölük (III) DS/I:768
327) bölük pörçük DS/I:768
328) bölükbaşı DS/I:768
329) bölükdeş DS/I:768
330) bölüşük DS/I:769
331) börtük (I) DS/I:772
332) börtük (II) DS/I:772
333) börük (II) (<ör-) DS/I:772
334) buçuk (I) [buçukla, buçuklağa, DS/I:777
buçuklağı]
335) buçuk (II) DS/I:777
336) buçuk (III) DS/I:777
337) buçukçu DS/I:777
338) buçuklu (I) DS/I:777
339) buçuklu (II) DS/I:777
340) buğunukluk DS/I:781
341) bulanuk [bolonuk] DS/I:786
342) bulaşık DS/I:786
343) bulut geçiği (I) DS/I:790
344) bulut geçiği (II) DS/I:791
345) buòuò DS/I:782
346) burgaşık (I) DS/I:797
347) burgeşik DS/I:797
348) burğaşık DS/I:798
349) burkuk DS/I:802
350) buruk (I) DS/I:802
351) buruk (I) DS/VI:4468
352) buruk (II) DS/VI:4468
353) buruk (II) [boruk (VI)] DS/I:802
354) buruk (III) DS/I:802
355) buruk (IV) DS/I:802
356) buruk (V) DS/I:802
357) burukluk DS/I:802
358) buruò DS/I:802
359) busarık [busarıò] DS/I:806
360) buyruk (<buyuruk) DS/I:808
361) buyruk kurumu DS/I:808
362) buyuruk DS/I:809
363) buyuşuk DS/I:809
364) bürük (I) DS/I:828
365) bürük (II) DS/I:828
366) bürük (III) DS/I:828
367) bürükcü DS/I:828

668
368) bürükle- DS/I:828
369) bürüklen- [bürüklenmaò] DS/I:828
370) bürünük DS/I:829
371) büznük (I) (<büzün-) DS/I:834
372) büznük (II) DS/I:834
373) büzzük [bızzık (I), bizik (I), DS/I:835
büzük (II)] (<büzük)
374) büzzük devir- DS/I:835
375) büzdeşik DS/I:833
376) büzüğ sıkı DS/I:834
377) büzük devir- DS/I:835
378) büzüşüyò DS/I:835
379) büzzük [bızzık, bizik (I), büzük DS/I:835
(II)]
380) cadıbitik DS/II:840
381) cam deliği DS/II:853
382) cam kırığı DS/II:854
383) caneriği DS/II:855
384) canı çıkık DS/II:856
385) canı çıkık DS/VI:4471
386) carık (III) (<yar-) DS/II:862
387) cığırık [cığrık] (<çığır-) DS/II:902
388) cıncık gırığı DS/II:919
389) cınkırık DS/II:924
390) cırık (IV) [cırıò (II), cirik (I), çırık DS/II:929
(III)] (<cır- (II))
391) cırlayık (II) DS/II:933
392) cırtık (II) (<yırtık) DS/II:938
393) cızbüzük [cızbözük, cızbüzük, DS/II:946
cızbüzük]
394) cızbüzüklük DS/II:946
395) cızı garığı DS/II:948
396) cızı karığı DS/II:949
397) cızık (I) [cızıò, cızzık (I), çizik] DS/II:948
398) ciberik (I) DS/II:954
399) ciberik (II) DS/II:954
400) cin çalığı DS/II:976
401) cinbüzük [cinbüzüò, cinbüzük] DS/II:975
402) cindorok (<tur-) DS/VI:4475
403) cindoruk [cindoruò] (<turuk) DS/II:977
404) civrişik DS/II:990
405) cumuk (<yum-) DS/II:1016
406) cükcük deliği DS/II:1025
407) çalçubuò DS/II:1050
408) çalık (II) DS/VI:4477
409) çalık (V) DS/II:1054
410) çalık (VI) DS/II:1054
411) çalık (IX) DS/II:1054
(<*çal-ık; Gülensoy, 2007, s. 214)
669
412) çalık (X) DS/II:1054
413) çalık (XI) DS/II:1054
414) çalık (XIII DS/II:1054
415) çalık (XVI) DS/II:1054
416) çalık (XVII) DS/II:1055
417) çalık (XVIII) DS/II:1055
418) çalışıklı (I) DS/II:1056
419) çalışıklı (II) DS/II:1056
420) çalpaşuò DS/II:1061
421) çarpaşık DS/II:1083
422) çarpaşuò DS/II:1083
423) çarpışık DS/II:1084
424) çarpik DS/II:1084
425) çarpuk (I) [çarpuò] DS/II:1084
426) çarpuk (II) DS/II:1084
427) çarpuòlu DS/II:1084
428) çatık (I) DS/II:1089
429) çatık (II) DS/II:1089
430) çatuk DS/II:1092
431) çatuk (I) DS/II:1092
432) çavık DS/II:1095
433) çeç eriği DS/II:1105
434) çekdirik DS/II:1108
435) çekelik [cökelik] DS/II:1110
436) çekik (I) DS/II:1112
437) çekik (II) DS/II:1113
438) çekindirik DS/II:1113
439) çekişikli DS/II:1114
440) çekneşik (I) (<çekin-) DS/II:1116
441) çekneşik (II) DS/II:1116
442) çekneşik (III) DS/II:1116
443) çekneşikli DS/II:1116
444) çektirik DS/II:1116
445) çeküg DS/II:1116
446) çelbeşik [çelbeşük, çeleşig, DS/II:1117
çelpeşik (I), çelpeşuk, çelpeşüh,
çelpeşük, çepleşik, çepleşük,
çepreşik, çepreşikli, çerpeşik (II),
çerpeşük (II)]
447) çelpeşik (II) DS/II:1126
448) çelpeşik (III) DS/II:1126
449) çelpik (II) DS/II:1126
450) çelteşik DS/II:1127
451) çendik (I) DS/II:1135
452) çendik (II) DS/II:1135
453) çendikle- DS/II:1135
454) çendikli DS/II:1135
455) çentik (I) DS/II:1140
456) çentik (II) DS/II:1140
670
457) çentük çentük DS/II:1140
458) çepik (III) [çepük (II)] (<çap-) DS/II:1143
459) çepuk çal- (<çap-) DS/II:1144
460) çerpeşik (I) [çerpeşük (I)] DS/II:1147
461) çertik (I) (<çent-) DS/II:1148
462) çetin DS/II:1151
(<çat-ık; Gülensoy, 2007, s. 233)
463) çevrik (III) (<çevirik) DS/II:1154
464) çevrik (IV) DS/II:1154
465) çevrik (V) DS/II:1154
466) çevtik ! DS/II:1155
(<çentik; Eren, 2010, s. 49)
467) çığrık (II) [cığrık, cıkırık, çığrıh] DS/II:1163
468) çığrık (IV) DS/II:1163
469) çığrık kapı DS/II:1163
470) çığırnık (<çığırın-) DS/II:1161
471) çıkındırık DS/II:1167
472) çıkırık DS/II:1168
473) çıkışık yap- DS/II:1169
474) çıkrık (II) DS/II:1170
(<çí+kır-ık; Gülensoy, 2007, s.
236)
475) çıkrık (III) DS/II:1170
476) çıkrık tekeri DS/II:1170
477) çıldırık (I) DS/II:1172
478) çıldırık (II) [çıldırıyuk] DS/II:1172
479) çıldırıò [çıldırık (I)] DS/II:1172
480) çılpık (III) (<çırp-) DS/II:1175
481) çımkırık (I) DS/II:1176
482) çımkırık (II) DS/II:1176
483) çımkırık (III) DS/II:1176
484) çıngırık [çınkırık] DS/II:1182
485) çıòıò [çıòık, çıòuò] DS/II:1164
486) çırkık DS/II:1187
487) çırpık DS/VI:4480
488) çırpık (I) DS/II:1189
489) çırpık (II) DS/II:1189
490) çırpık (III) DS/II:1189
491) çırpık (IV) DS/II:1189
492) çıtık (IV) (<çit-) DS/II:1193
493) çıyırık (I) [çıyrıò (I]] DS/II:1201
494) çıyırık (II) [çıyrıò (II)] DS/II:1201
495) çızık (<çiz-) DS/II:1202
496) çiğrık (<çığır-) DS/II:1211
497) çilpeşük DS/II:1220
498) çintik (I) (<çent-) DS/II:1230
499) çintik (II) [çıntık (I)] DS/II:1230
500) çintik (III) [çıntık (II)] DS/II:1230
501) çintik taşı DS/II:1233
671
502) çipik (<çap-) DS/II:1232
503) çirpük DS/II:1238
504) çirtik (I) DS/II:1238
505) çirtik (II) DS/II:1238
506) çirtik (III) DS/II:1238
507) çirtik (IV) DS/II:1238
508) çirtikli terlik DS/II:1238
509) çitinik (I) [çitünük] DS/II:1244
510) çitinik (II) DS/II:1244
511) çiyriò (<çiyir-) DS/II:1251
512) çomruk (I) [çomruò (I)] DS/II:1266
(<çomur-)
513) çontuk DS/II:1268
514) çödürük (I) DS/II:1276
515) çödürük (II) [çodürük, çöğdürük, DS/II:1276
çöydürük]
516) çödürük (III) [ DS/II:1277
517) çöğneşik DS/II:1280
518) çökük [çökük] DS/II:1282
519) çölpeşik (II) DS/II:1284
520) çöntük (II) DS/II:1289
521) çöpleşik DS/II:1290
522) çövdürük DS/II:1275
523) çöyneşik DS/II:1299
524) çulpeşik DS/II:1304
525) çüçkürük DS/II:1306
526) dÀnık (II) (<dağınık) DS/II:1361
(<tÀgı-n-ık; Gülensoy, 2007, s.
260)
527) dadandırık DS/II:1319
528) dageriği DS/II:1321
529) dağ duruğu DS/II:1325
530) dağdelik DS/VI:4484
531) dal açıkta kal- DS/II:1335
532) damarı bozuk DS/II:1350
533) damarı kırık DS/II:1350
534) damzırık DS/II:1354
535) danadoluk DS/II:1356
536) danışık (I) DS/II:1361
537) danışık (II) DS/II:1361
538) danışık (III) DS/II:1361
539) danışık as- DS/II:1361
540) danışık çayı DS/II:1361
541) danışıklı dönüşüklü DS/II:1361
542) dapındırık (I) DS/II:1364
543) dapındırık (II) DS/II:1364
544) dapındırık tut- DS/II:1364
545) darı bişik (<piş-) DS/II:1370
546) darmadÀnık (<dağınık) DS/II:1372
672
547) darmadolaşık [dormadolaşık] DS/II:1372
548) daruò (<doruk) DS/II:1374
549) davar doluk [davar doluh] DS/II:1378
550) davranuòlu DS/II:1381
551) dayanık DS/II:1386
552) daylı artığı DS/II:1390
553) dēeşik DS/II:1399
554) değişik (I) [değişik, deyişik] DS/II:1401
555) değişik (II) DS/II:1401
556) değişik et- DS/II:1401
557) delierik DS/II:1411
558) deliğe dık- DS/II:1412
559) delik DS/VI:4486
560) delik (I) DS/II:1412
561) delik (III) DS/II:1412
562) delik (IV) DS/II:1412
563) delik dağ DS/II:1412
564) delik dersik (II) DS/II:1412
565) delik dırsık (II) [delik dersik (I), DS/II:1412
delik duluk]
566) delik keskisi DS/II:1412
567) delik taşlık ol- DS/II:1412
568) delikçe DS/II:1412
569) delikli DS/II:1412
570) delikli DS/VI:4486
571) delikli ilgen DS/VI:4486
572) delikli peşme DS/II:1412
573) delioğlansarığı DS/II:1413
574) delük DS/II:1415
575) dengeşik DS/II:1423
576) depedelik DS/II:1427
577) depik (I) [depük (I)] DS/II:1428
578) depik (II) DS/II:1429
579) depük (II) DS/II:1431
580) derdeşik DS/II:1431
581) derik (I) DS/II:1434
582) derik (II) DS/II:1434
583) derneşik DS/II:1436
584) dēşik DS/II:1437
585) deşik (I) DS/II:1437
586) deşik (II) [deşük] DS/II:1437
587) dēşirik DS/II:1437
588) deşiyh DS/II:1438
589) deve depiği DS/II:1441
590) deyişik (I) DS/II:1447
591) dıkık DS/II:1455
592) dımışık (II) DS/II:1461
593) dıvrık dıvrık DS/II:1475

673
594) didik (II) DS/II:1481
595) didiklen- (I) DS/II:1481
596) didiklen- (II) DS/II:1482
597) didiklen- (III) DS/II:1482
598) dikdurukluk DS/II:1484
599) dil yeniği ol- DS/II:1498
600) dilberkirpiği DS/II:1491
601) dili çalık DS/II:1494
602) diliçıkık DS/II:1494
603) dilik (I) DS/II:1494
604) dilik (II) [dilig, dilük] DS/II:1494
605) dilikli DS/II:1494
606) dilikman DS/II:1494
607) dimdoruk DS/II:1499
608) diñelük DS/II:1502
609) dinkaçığı DS/II:1508
610) diş oyuğu [dişoyuku] DS/II:1525
611) dişi doruk (<tur-) DS/II:1524
612) ditih ditih DS/II:1525
613) diynenük DS/II:1530
614) doğruk (I) [dogruk, dorok] DS/II:1537
(<doruk)
615) dolanışık DS/II:1544
616) dolaşık (I) DS/II:1544
617) dolaşık (II) DS/II:1544
618) dolaşık ot DS/II:1545
619) dolduruk DS/II:1546
620) doluk (I) DS/II:1547
621) doluka DS/II:1547
622) dolukma DS/II:1547
623) domruk [domruh, domruò] DS/II:1553
(<tomur-)
624) dombay eriği DS/II:1552
625) domuşuk DS/II:1555
626) domuşuk DS/VI:4489
627) don deliği DS/II:1559
628) dondelig (<kon-) DS/II:1559
629) donu bozuk ol- DS/II:1513
630) donuksa- DS/II:1582
631) donuşuò DS/II:1562
632) donuzeriği [domuz eriği] DS/II:1562
633) doruk DS/VI:4489
634) doruk (I) [dorug, duruh (II), DS/II:1564
dörük, duruk (I)]
(<tur-uk; Gülensoy, 2007, s. 299)
635) doruk üste git- DS/VI:4489
636) dorukçu DS/II:1565
637) dorukla- DS/II:1566
638) doruklama (I) DS/II:1566
674
639) doruklama (II) DS/II:1566
640) dorukluk (I) [doruòluò] DS/II:1566
641) döküşük DS/II:1575
642) dönük (I) DS/II:1586
643) dönük (II) DS/II:1586
644) dönük (III) DS/II:1586
645) dönük (IV) DS/II:1586
646) dönük (V) DS/II:1586
647) dönük (VI) DS/II:1586
648) dönüklük DS/II:1586
649) dönüşük DS/II:1586
650) dörük dökük DS/II:1588
651) döşürüklü [deşirikli, dΨşirikli] DS/II:1591
652) dunuk (I) (<don-) DS/II:1604
653) dunuk (II) DS/II:1604
654) duruk (III) DS/II:1607
655) duruk (IV) DS/II:1607
656) duruk (V) DS/II:1607
657) duruksa- (I) DS/II:1607
658) durunuk DS/II:1608
659) duruò DS/II:1607
660) dutuk (II) DS/II:1613
661) dutuk (III) DS/II:1613
662) duturuk et- DS/II:1614
663) duyuk DS/II:1615
664) duyukçu DS/II:1615
665) dümüşük [dümüsüg (II), dümsük] DS/II:1630
666) dürük (I) DS/II:1636
667) dürük (II) DS/II:1636
668) dürük (III) DS/II:1636
669) dürük (IV) DS/II:1636
670) dürük (V) DS/II:1636
671) düşnük (I) (<düşün-) DS/II:1639
672) düşnük (II) DS/II:1639
673) düşleşik DS/II:1639
674) düşük (I) DS/II:1639
675) düşük (II) DS/II:1639
676) düşük (III) DS/II:1639
677) düşük don DS/II:1639
678) düşündürük DS/II:1640
679) düşünük DS/II:1640
680) düşünüksüz DS/II:1640
681) ebleşük DS/III:1658
682) ediksiz DS/VI:4492
683) efirikli [efrikli] DS/III:1669
684) eğrik (II) (<eğir-) DS/III:1684
685) eğik büzük DS/III:1678
686) eğişik DS/III:1680

675
687) ekeşik DS/III:1694
688) ekleşik DS/III:1696
689) ekleşikli DS/III:1696
690) elden ayrıksı DS/III:1708
691) ele/kecik (<geç-) DS/VI:4495
692) eli kesik DS/III:1717
693) eliğin artığı DS/III:1718
694) eliniziñ artığı DS/III:1718
695) elpük selpük DS/III:1728
696) elşük (<elş-) DS/III:1728
697) emzik DS/III:1772
698) emzik (I) DS/III:1742
(<em-iz-ik; Gülensoy, 2007, s.
332)
699) emzik (II) DS/III:1742
700) emzik (III) DS/III:1742
701) emzik (IV) DS/III:1742
702) emzik (V) [emzikliğ] DS/III:1742
703) emzik sakızı DS/III:1742
704) emzik sopası DS/III:1742
705) emzikçi DS/III:1742
706) emzikleme [emzüyhlenmeyh] DS/III:1742
707) emzikli DS/III:1742
708) emzük otu DS/III:1742
709) emzük sür- DS/III:1742
710) embeleşik DS/III:1730
711) emik DS/VI:4497
712) emişik DS/III:1738
713) emişik DS/VI:4497
714) emişik (I) [emişig, emişük, DS/III:1736
emişüklü, emüşük]
715) emişik (II) DS/III:1737
716) emizik DS/III:1738
717) enenik [enenük] DS/III:1750
718) epişik (<yapış-) DS/III:1763
719) er erik DS/III:1766
720) ernik (II) (<erin-) DS/III:1775
721) ernik (III) DS/III:1775
722) erriyh (<erik) DS/III:1776
723) erik DS/VI:4499
(<er-ük-; Gülensoy, 2007, s. 337)
724) erik aşı DS/III:1769
725) erik gallesi DS/III:1769
726) erik kurusu DS/III:1769
727) erik püsü [erik sakızı] DS/III:1769
728) erikdeğdiren DS/III:1769
729) erikle- DS/III:1769
730) erişigli DS/III:1772
731) erişik (I) DS/III:1772
676
732) erişik (IV) DS/III:1772
733) erişikli DS/III:1772
734) erleşikli DS/III:1775
735) erük [eriyh, eruk] DS/III:1778
736) esrik (III) (<esir-) DS/III:1787
737) esrük (I) DS/III:1787
738) esrük (II) DS/III:1787
739) eserük DS/III:1780
740) esik (I) [essih, essik, esuk (I)] DS/III:1781
741) esik kesik DS/III:1781
742) esirik [esirikli, esürük] DS/III:1783
743) esirikli DS/VI:4500
744) estirikli DS/III:1787
745) esürük [esirik] DS/III:1787
746) eşek eriği DS/III:1789
747) et kesiği DS/VI:4501
748) et yarığ DS/III:1800
749) etik (I) (<at-) DS/III:1798
750) etteni eriği DS/III:1800
751) evran çekiği DS/III:1813
752) evükle (<ev-) DS/III:1818
753) eyeşik DS/VI:4503
754) eyleşük DS/III:1823
755) ezik (II) DS/III:1830
756) ezik (III) DS/III:1830
757) eziyh [ezniyh] DS/III:1829
758) ferfen/delik DS/III:1845
759) feyili bozuk DS/III:1847
760) fıddırık DS/III:1850
761) fırttırık DS/III:1858
762) fışgırık DS/III:1860
763) fışkırık [firfirük] DS/VI:4506
764) fıykırık DS/III:1862
765) gabarık sıdır- DS/III:1884
766) gabık (III) ! DS/III:1885
(<kalık; Eren, 2010, s. 105)
767) gaçık DS/III:1887
768) gağrık (I) DS/III:1893
769) gağrık (III) DS/III:1894
770) galuk (I) [galık (II), galuò] DS/III:1904
771) galuk (II) DS/III:1905
772) galuk (III) DS/III:1905
773) gañrık (I) (<kanırık) DS/III:1915
774) gañrık (II) DS/III:1915
775) gañruk (IV) [ganrık (II)] DS/III:1915
776) garıg çek- DS/III:1926
777) garık (II) [garıò (I)] DS/III:1925
778) garık (III) [garıg, garıò (II)] DS/III:1925

677
779) garık (IV) DS/III:1926
780) garık (V) DS/III:1926
781) garıklu DS/III:1926
782) garışıklık [gatuşuòluò] DS/III:1927
783) garuklu DS/III:1931
784) gatık (II) DS/III:1935
785) gatıklı (I) DS/III:1935
786) gatıklı (II) DS/III:1935
787) gatıksa- DS/III:1935
788) gatıò [gatık (I)] DS/III:1935
789) gatıòla- DS/III:1935
790) gatıòlı DS/III:1935
791) gattırık DS/III:1936
792) gatuò DS/III:1936
793) gavruh ol- (<kavur-) DS/III:1940
794) gavruk DS/III:1940
795) gavruklaş- DS/III:1940
796) gaynaşık DS/III:1948
797) gaynaşuò DS/III:1948
798) gazuhlu humma DS/III:1955
799) geruk (<geberik) DS/III:2007
800) geberik DS/III:1956
801) gece gabaruğu DS/III:1958
802) gecerüyh gal- DS/III:1959
803) geçik (II) DS/III:1962
804) geçük [geçik (I)] DS/III:1963
805) gedik (I) DS/III:1966
(<*kēt-ük; Gülensoy, 2007, s.
359)
806) gedik (II) DS/III:1966
807) gedik (III) DS/III:1966
808) gedik (IV) DS/III:1966
809) gedik (V) DS/III:1966
810) gedik (VI) [gedük (III)] DS/III:1967
811) gedik (VIII) DS/III:1966
812) gedik get- (<ket-) DS/III:1967
813) geduk (I) [gedük (II)] DS/III:1968
814) gelik (I) DS/III:1978
815) gelik (II) DS/III:1978
816) gelik (IV) DS/III:1978
817) gelik (V) DS/III:1978
818) gelik gel- DS/III:1978
819) gelik su DS/III:1978
820) gelin kirpiği DS/III:1981
821) gelmeşik DS/III:1984
822) gelüşüyhlü DS/III:1984
823) gemrik (I) (<kemirik) DS/III:1987
824) gemrik (II) [gemürüyh] DS/III:1987

678
825) gemrik (III) [gemrük] DS/III:1987
826) gemirik DS/III:1987
827) gemirtik DS/III:1987
828) gerik (I) DS/III:2001
829) gerik (II) DS/III:2002
830) gerik (III) DS/III:2002
831) gerik (IV) DS/III:2002
832) gerik (V) DS/III:2002
833) gerik burun DS/III:2002
834) germeşük DS/III:2005
835) gertik (I) DS/III:2006
836) gevik (I) DS/III:2011
837) gevik (II) DS/III:2011
838) gevik (III) DS/III:2011
839) gevik (VII) DS/III:2011
840) gevik (VIII) DS/III:2011
841) gevik (IX) DS/III:2011
842) gevşürük DS/III:2014
843) geyirik DS/III:2016
844) gırık (I) [gırıg, gırıò (II)] DS/III:2057
845) gırık (VI) DS/III:2057
846) gırık düzen DS/III:2057
847) gırık gırtık DS/III:2058
848) gırıò (I) [gırık (II)] DS/III:2057
849) gırışuò DS/III:2058
850) gırpık DS/III:2061
851) gırpıò DS/III:2061
852) gıruk (I) DS/III:2062
853) gıruk (II) DS/III:2062
854) gısık (I) DS/III:2062
855) gısık (II) DS/III:2062
856) gıvrışık DS/III:2064
857) gıygışık gıygışık DS/III:2066
858) gıyık DS/VI:4511
859) gıyık gıyık DS/III:2067
860) gıyıkla- DS/III:2067
861) gıyneşık DS/III:2068
862) gıynışık kal- DS/III:2068
863) gıypık DS/III:2068
864) gıypık gıypık DS/III:2069
865) gice yanığı DS/III:2071
866) giprük (<kirp-) DS/III:2079
867) girik DS/III:2083
868) giyik (I) DS/III:2086
869) go/erik DS/III:2093
870) gonuşukluk DS/III:2102
871) gopuk DS/III:2103
872) gölük (II) (<körük) DS/III:2146

679
 (<*köy-ir-ük; Gülensoy, 2007, s.
557)
873) göcük (I) DS/III:2120
874) göçük (I) DS/III:2121
875) gödeni deşik DS/III:2125
876) göğnük (I) [gönük (II), göynük DS/III:2132
(I)]
(<köy-ün-ük; Gülensoy, 2007, s.
389)
877) göğnüksü [göğnügsü] DS/III:2132
878) gök öksürük [göğ öğsürük, göğ DS/III:2138
öksürük, göğ öğsürük, göğ
üskürük, göy ösgüreyh]
879) gölezeriği DS/III:2144
880) gömük (I) [gömüklük, gömüksü] DS/III:2150
881) gömük (II) DS/III:2151
882) gömük (III) DS/III:2151
883) gömük (V) DS/III:2151
884) gömük (VI) DS/III:2151
885) gömük (VII) DS/III:2151
886) gömük (IX) DS/III:2151
887) gömükle- DS/III:2151
888) gömüldürük DS/III:2151
889) gön kesiği DS/III:2155
890) görkem DS/VI:4513
(<kör-ük+em; Gülensoy, 2007, s.
384)
891) görkem (I) [görkem, gökrem, DS/III:2161
gölkem, görgem]
892) görkem (II) DS/III:2161
893) görkemli DS/VI:4513
894) görkemli [gerimli, görgemli, DS/III:2161
görkemni, görkimli, görükemli]
895) görük (I) DS/III:2162
896) görükçü DS/III:2162
897) görüşük DS/III:2164
898) gövemeriği DS/III:2168
899) göverik DS/III:2169
900) göynük (III) [göğnük (VII)] DS/III:2172
(<köy-ün-ük; Gülensoy, 2007, s.
389)
901) göz kaçığı (I) DS/III:2182
902) göz kaçığı (II) DS/III:2182
903) göz kaçığı (III) DS/III:2182
904) gözdeliği DS/III:2177
905) gözü akık DS/III:2184
906) gözü yumuk DS/III:2184
907) gubaruòluk DS/III:2184
908) guduruk DS/III:2188

680
909) gurt büzüğü DS/III:2201
910) güdükçü (<güt-) DS/III:2214
911) güdükleme (II) DS/III:2214
912) gümük (<göm-) DS/VI:4515
913) gün kesiği DS/III:2229
914) gün/eyik DS/III:2229
(<gün+eğ-ik; Gülensoy, 2007, s.
396)
915) gün/eyik DS/III:2229
916) günüşük (<gül-) DS/III:2232
917) güz kesiği DS/III:2243
918) ha/pişik DS/III:2280
919) hanım kirpiği DS/III:2274
920) hapık (I) (<hap-) DS/III:2280
921) hartı bozuk ol- DS/III:2296
922) hımkırık DS/VI:4520
923) hınçırık [hınçkırık] DS/III:2364
924) hınkırık DS/III:4520
925) hınkırıklı DS/VI:4520
926) hırtışık DS/III:2324
927) hışkırık DS/III:2379
928) hörük (II) [hörüò] (<ör-) DS/III:2436
929) hörük (IV) DS/III:2436
930) hörükle- DS/III:2436
931) hörüklü [hürüklü] DS/III:2436
932) hörüyh (<ör-) DS/III:2436
933) höttürük DS/III:2227
934) hötürük DS/III:2339
935) höyük (I) [hüyük] DS/III:2440
(<*üy-ük; Gülensoy, 2007, s.
413)
936) höyük (II) DS/III:2440
937) höyükle- (I) DS/III:2440
938) höyükle- (II) DS/III:2440
939) ığdırık DS/IV:2456
940) ığınık [ıkınıò] DS/IV:2457
941) ığınık memesi DS/IV:2457
942) ıhcırık DS/IV:2460
943) ılaşık DS/IV:2465
944) ıldırık (I) DS/IV:2466
945) ıldırık (II) DS/IV:2466
946) ılkı bozuk ol- DS/IV:2474
947) ımık (I) [ımıklık] DS/IV:2475
948) ımıklaş- DS/IV:2475
949) ımıklık DS/IV:2475
950) ımışık [imişik] DS/IV:2476
951) ıncunuk (<incin-) DS/IV:2478
952) ışgırıò DS/IV:2496
953) ışkırık (I) DS/IV:2498
681
954) ışkırık (II) DS/IV:2498
955) içirik DS/VI:4525
956) içirik (I) DS/IV:2507
957) içirik (II) DS/IV:2507
958) içirik (III) DS/IV:2507
959) içirik ol- DS/IV:2507
960) içirikli DS/IV:2507
961) iğeşik (I) DS/IV:2510
962) iğeşik (II) DS/IV:2510
963) iğindirik DS/IV:2511
964) ilgeşük DS/IV:2522
965) ilişik (I) DS/IV:2528
966) ilişik (II) DS/IV:2528
967) ilişik bırak- DS/IV:2528
968) ilkilik (I) DS/IV:2530
969) imirik DS/IV:2537
970) indirik DS/IV:2541
971) inenik (<enen-) DS/IV:2542
972) ingileşik DS/IV:2543
973) ipi sapık DS/VI:4526
974) itik (<yit-) DS/IV:2569
975) itişik [itişük] DS/IV:2570
976) itük (<yit-) DS/IV:2571
977) iyeşikçi DS/IV:2574
978) iyindirik DS/IV:2575
979) iyişik DS/IV:2575
980) kahık (<kalkık) DS/IV:2598
981) kabarığını sıdır- DS/IV:2582
982) kabarık DS/IV:2582
983) kabaruk DS/VI:4529
984) kaçık (I) DS/IV:2587
985) kaçık (II) DS/IV:2588
986) kaçık (III) [kaçırık] DS/IV:2588
987) kagrık (I) (<kakır-) DS/IV:2596
988) kağsırık [kağrık, kahırık, kahrık, DS/IV:2596
kakrık]
989) kahıh (<kak-) DS/IV:2598
990) kaluk (I) [kalık, kaluò] DS/IV:2612
991) kaluk (II) DS/IV:2612
992) kaluk (III) DS/IV:2612
993) kamaşık (I) DS/VI:4533
994) kamaşık (I) [kamaşuò (I)] DS/IV:2613
995) kamaşık (II) DS/IV:2613
996) kamaşık (II) DS/VI:4533
997) kanık DS/VI:4534
998) kanık (II) DS/III:1913
999) kanık (III) DS/IV:2624
1000) kanıò DS/IV:2624

682
1001) kanırık DS/IV:2625
1002) kanırık DS/VI:4534
1003) kansırık [kağsırık, kasırık] DS/IV:2628
1004) kapanık DS/IV:2631
1005) kara doruk DS/IV:2643
1006) karaçalı deliği DS/IV:2641
1007) karaköpük DS/IV:2648
1008) karanlık oluğu DS/IV:2652
1009) karayanık (I) DS/IV:2655
1010) karayanık (II) DS/IV:2655
1011) karayanık (III) DS/IV:2655
1012) karayanuò DS/IV:2655
1013) karık (I) DS/IV:2662
1014) karık (I) DS/VI:4537
1015) karık (II) DS/VI:4537
1016) karık (II) [karığ] DS/IV:2662
1017) karık (III) DS/IV:2662
1018) karık (III) DS/VI:4537
1019) karık (IV) DS/IV:2662
1020) karık (V) DS/IV:2662
1021) karık gel- DS/IV:2662
1022) karık katık DS/IV:2662
1023) karıklı (I) DS/IV:2662
1024) karıklı (II) DS/IV:2663
1025) karnı yarık (I) DS/IV:2668
1026) karnı yarık (III) DS/IV:2668
1027) kasaburuk DS/IV:2673
1028) kasaburuk DS/VI:4538
1029) kaşaburuk DS/IV:2679
1030) katık DS/VI:4539
1031) katık [katığ] DS/IV:2683
1032) katık böreği DS/IV:2683
1033) katık et- DS/IV:2683
1034) katıkdamı DS/IV:2683
1035) katıkl(ı)aş [katık çorbası, DS/VI:4539
katıklıaş]
1036) katıkla- DS/VI:4539
1037) katıkla- (I) DS/IV:2683
1038) katıkla- (II) DS/IV:2683
1039) katıklı (I) DS/IV:2683
1040) katıklı [karıklı] DS/VI:4539
1041) katıklı aş [katıklaş, katıklı (II), DS/IV:2683
katıklı çorba]
1042) katıklı çökelek DS/IV:2683
1043) katıklı ekmek DS/IV:2683
1044) katıklı pilav DS/IV:2683
1045) katıklı/aş DS/VI:4539
1046) katıksı DS/IV:2684

683
1047) katıksı- DS/IV:2684
1048) katıò DS/IV:2683
1049) katışık (I) DS/IV:2685
1050) katışık (II) DS/IV:2685
1051) kavrık DS/IV:1940
1052) kavruk DS/VI:4540
1053) kavruk (I) DS/IV:2692
1054) kavruk (II) DS/IV:2962
1055) kavruk (III) DS/IV:2692
1056) kavruk (IV) DS/IV:2692
1057) kavşayık DS/IV:2693
1058) kavuşuk DS/VI:4541
1059) kavuşukla- DS/IV:2695
1060) kayrık (I) (<kayır-) DS/IV:2708
1061) kayrık (II) [kayruò] DS/IV:2708
1062) kayrık (III) DS/IV:2708
1063) kayık (III) DS/IV:2701
1064) kayık kay- DS/IV:2701
1065) kayıkgöz DS/IV:2701
1066) kaykışık DS/VI:4542
1067) kaynaşık DS/IV:2706
1068) kaynaşık DS/VI:4542
1069) keçik (I) [kaçik] (<geç-) DS/IV:2717
1070) kefşürük DS/IV:2721
1071) kentik DS/IV:2745
1072) kertik (I) DS/IV:2758
1073) kertik (II) DS/IV:2758
1074) kertik (III) DS/IV:2758
1075) kertik (IV) DS/IV:2758
1076) kertik (V) DS/IV:2758
1077) kertik gelen DS/IV:2758
1078) kertik kürtük DS/IV:2758
1079) kertük [kertig] DS/IV:2760
1080) kertüklü (I) DS/IV:2760
1081) kertüklü (II) DS/IV:2760
1082) kesnik (<kesin-) DS/VI:4550
1083) kessik (<kesik) DS/IV:2769
1084) kessik DSVI:4550
1085) kesik (I) DS/IV:2764
1086) kesik (I) DS/VI:4549
1087) kesik (II) DS/IV:2764
1088) kesik (II) DS/VI:4549
1089) kesik (III) DS/IV:2765
1090) kesik (III) DS/VI:4549
1091) kesik (IV) DS/IV:2765
1092) kesik (V) DS/IV:2765
1093) kesik (VI) DS/IV:2765
1094) kesik (VII) DS/IV:2765

684
1095) kesik kes- DS/IV:2765
1096) kesik otu DS/IV:2765
1097) kesikçi DS/IV:2765
1098) kesikleş- DS/IV:2765
1099) kesikli DS/IV:2765
1100) kesük (II) DS/IV:2770
1101) keş oyuğu DS/VI:4551
1102) keş/karığı DS/IV:2773
1103) kevşirik [kevşürük] DS/IV:2778
1104) keyik (III) (<giy-) DS/IV:2779
1105) keyik (IV) DS/IV:2779
1106) kıpışık (<kırp-) DS/IV:2814
1107) kıçı yoluk DS/IV:2786
1108) kıçkırık DS/IV:2786
1109) kığırık DS/IV:2790
1110) kılık (V) DS/IV:2799
1111) kılık (VIII) DS/IV:2799
1112) kılıkçı DS/IV:2799
1113) kılıkesik DS/IV:2799
1114) kılıklı (I) DS/IV:2799
1115) kılıklı (II) DS/IV:2799
1116) kılkıv(ı)rık DS/IV:2801
1117) kılpık (II) DS/IV:2702
1118) kımçırık DS/IV:2803
1119) kımsırık DS/IV:2804
1120) kınıkırık (I) DS/IV:2811
1121) kınıkırık (II) DS/IV:2811
1122) kırık (I) DS/IV:2824
1123) kırık (III) [kırıh, kırıklık] DS/IV:2824
1124) kırık (V) DS/IV:2824
1125) kırık (VIII) DS/IV:2824
1126) kırık (IX) DS/IV:2825
1127) kırık (X) [kitik (V)] DS/IV:2825
1128) kırık (XII) DS/IV:2825
1129) kırık (XIII) DS/IV:2825
1130) kırık (XIV) DS/IV:2825
1131) kırık (XV) DS/IV:2825
1132) kırık (XVI) DS/IV:2825
1133) kırık ara- [kırık bul-] DS/IV:2825
1134) kırık aşı DS/IV:2825
1135) kırık derik [kırıò sırıò, kırık kasık, DS/IV:2825
kırık kıllık, kırık kırtık (II), kırık
sarık, kırık sırık]
1136) kırık don DS/IV:2825
1137) kırık dökük [kırık kırtık] DS/VI:4557
1138) kırık dölü [kırık döl] DS/IV:2825
1139) kırık düzen DS/IV:2825
1140) kırık düzen DS/VI:4557

685
1141) kırık kırpık DS/VI:4557
1142) kırık kırtık (I) DS/IV:2826
1143) kırık kırtık (III) DS/IV:2826
1144) kırık zağar DS/IV:2826
1145) kırıklık DS/VI:4557
1146) kırıkta DS/IV:2826
1147) kırışık DS/IV:2828
1148) kırışık DS/VI:4557
1149) kırik (I) DS/IV:2829
1150) kırk kırıklı DS/IV:2831
1151) kırkık DS/IV:2830
1152) kırmızı doruk (<tur-) DS/IV:2835
1153) kırnaşık DS/IV:2835
1154) kırpık DS/IV:2836
1155) kırpuk DS/IV:2837
1156) kırtık (I) DS/IV:2838
1157) kırtık (II) DS/IV:2838
1158) kırtık (III) DS/IV:2838
1159) kırtışıklı DS/IV:2839
1160) kırtik DS/VI:4558
1161) kırtik (I) DS/IV:2839
1162) kırtik (II) [kirtik (I)] DS/IV:2839
1163) kırtik (III) DS/IV:2839
1164) kısık DS/VI:4558
1165) kısık (I) [kısıktaş] DS/IV:2841
1166) kısık (II) DS/IV:2842
1167) kısık (III) [kısıh] DS/IV:2842
1168) kısık (IV) DS/IV:2842
1169) kısık kal- DS/IV:2842
1170) kısırık (<pısırık) DS/VI:4558
1171) kıtleyük DS/IV:2849
1172) kıvrık (I) DS/IV:2853
1173) kıvrık (I) DS/VI:4560
1174) kıvrık (II) DS/IV:2853
1175) kıvrık (II) DS/VI:4560
1176) kıvrık (III) DS/IV:2853
1177) kıvranıklı DS/IV:2853
1178) kıvraşık (I) DS/IV:2853
1179) kıvrışık DS/VI:4560
1180) kıvrışık (I) DS/IV:2854
1181) kıynaşık (<kıyın-) DS/VI:4560
1182) kıydırık DS/VI:4560
1183) kıyık (I) DS/IV:2856
1184) kıyık (II) DS/IV:2856
1185) kıyık (II) DS/VI:4560
1186) kıyık (III) DS/IV:2856
1187) kıyık (IV) DS/IV:2856
1188) kıyık (V) DS/IV:2856

686
1189) kıyık (VIII) DS/IV:2857
1190) kıyık (X) DS/IV:2857
1191) kıyık (XI) DS/IV:2857
1192) kıyık elması DS/IV:2857
1193) kıyıklamağ DS/IV:2856
1194) kıyılaşık DS/VI:4560
1195) kıynaşık (I) [kıygaşık, kıygaşuk, DS/IV:2859
kıygışık, kıykaşık, kıynışık]
1196) kıynaşık [kıyaşık] DS/VI:4560
1197) kıynık (II) DS/IV:2859
1198) kıypık (I) DS/IV:2859
1199) kıypık (II) DS/IV:2859
1200) kıypık (III) DS/IV:2859
1201) kıytık DS/IV:2865
1202) kızık (I) DS/IV:2863
1203) kızık (III) DS/IV:2863
1204) kızık (IV) DS/IV:2863
1205) kızık (V) [kızzık] DS/IV:2863
1206) kızırik DS/IV:2868
1207) kipişik (<kırp-) DS/IV:2875
1208) kiprik [kibrik, kirpiyh] (<kırp-) DS/IV:2876
1209) kiriş sırığı DS/IV:2879
(<sı-r-ık; Gülensoy, 2007, s. 771)
1210) kirtik DS/VI:4563
1211) kirtikli DS/VI:4563
1212) kocunduruk DS/IV:2894
1213) konuk (I) DS/IV:2919
1214) konuk (II) DS/IV:2919
1215) konuk odası DS/IV:2102
1216) konukçu DS/IV:2919
1217) konukla- DS/IV:2919
1218) konukluk DS/IV:2919
1219) konuşuk (I) DS/IV:2920
1220) konuşuk (II) DS/IV:2920
1221) konuşuk (III) DS/IV:2920
1222) konuşukluk DS/IV:2920
1223) konük DS/IV:2920
1224) kopuk (I) DS/IV:2922
1225) kopuk (II) DS/IV:2922
1226) kopuk sapık DS/IV:2923
1227) kopuklu DS/IV:2923
1228) kopük DS/IV:2923
1229) korunuk DS/IV:2930
1230) koyuk koyuk DS/IV:2944
1231) köle sarığı DS/IV:2955
1232) köle tükrüğü DS/IV:2955
1233) kömük (I) (<göm-) DS/IV:2958
1234) kömük (IV) DS/IV:2958

687
 (<köp-ük; Gülensoy, 2007, s.
555)
1235) kön kesiği DS/IV:2960
1236) köpük elması DS/IV:2962
1237) köpük taşı [köpürük daşı] DS/IV:2962
1238) köpüklü DS/IV:2962
1239) körsük (II) DS/IV:2969
1240) körük DS/IV:2970
(<*köy-ir-ük; Gülensoy, 2007, s.
557)
1241) körük (II) [körüklük] DS/IV:2970
1242) körük mıhı DS/IV:2970
1243) körükçü DS/IV:2970
1244) körüklü (I) DS/IV:2970
1245) körüklü (II) DS/IV:2970
1246) körüktür- [körük vir-] DS/IV:2970
1247) kösük DS/IV:2978
1248) kövüyh [kövük] (<köp-) DS/IV:2984
1249) kubarık DS/IV:2988
1250) kubaşık [kobaşık, kubuşuk, DS/IV:2988
kumaşık]
1251) kubaşık git- DS/IV:2988
1252) kuduruk DS/VI:4573
1253) kuğuruk DS/IV:2992
1254) kulağı kesik DS/IV:2995
1255) kum eriği DS/IV:3000
1256) külbeşik DS/IV:3028
1257) küsük (I) DS/IV:3052
1258) livikeriği DS/IV:3082
1259) mandaeriği DS/IV:3120
1260) mandalı kırık DS/IV:3121
1261) maymaşık DS/IV:3143
1262) menisi bozuk [meni bozuk] DS/IV:3165
1263) mıngılı düşük DS/IV:3186
1264) nalı kırık DS/IV:3236
1265) noreriği DS/IV:3256
1266) obruk DS/VI:4610
(<*hopur-uk; Gülensoy, 2007, s.
609)
1267) obruk (III) [orbuk (III), opruk DS/V:3263
(II)]
(<*hopur-uk; Gülensoy, 2007, s.
609)
1268) oburuk DS/V:3263
1269) ocak deliği DS/V:3264
1270) odaşık DS/V:3266
1271) oğunduruk DS/VI:4612
1272) oğunduruk (I) DS/V:3272
1273) oğunduruk (II) DS/V:3272

688
1274) òıppırık [hımhırık] DS/III:2367
1275) okunuk DS/V:3278
1276) olduruk (I) DS/V:3279
1277) olduruk (II) DS/V:3279
1278) olduruk (III) DS/V:3279
1279) oluk (I) DS/V:3280
1280) oluk (II) DS/V:3280
1281) oluk (III) DS/V:3280
1282) oluk (IV) DS/V:3280
1283) oluk (V) DS/V:3281
1284) oluk (VI) DS/V:3281
1285) oluk (VII) DS/V:3281
1286) omzu düşük DS/V:3282
1287) onarık DS/V:3283
1288) opruk (<obruk) DS/VI:4616
1289) orcuk [orucuk] DS/V:3289
(<ör-üş-ük; Gülensoy, 2007, s.
629)
1290) orbuk (<obruk) DS/VI:4616
1291) orbuk (III) (<obruk) DS/V:3289
1292) orcik (I) [oricik, orocik, orucik, DS/V:3289
ölcik]
(<öl+iş-ik; Gülensoy, 2007, s.
629)
1293) orükle- (<örük) DS/VI:4617
1294) osuruğu cinli DS/V:3293
1295) osuruk ağacı DS/V:3293
1296) osuruk çiçeği DS/V:3293
1297) ïsurük DS/VI:4617
1298) oteriği DS/V:3295
1299) oturuk DS/V:3300
1300) oturuòüstü ol- DS/VI:4619
1301) oynuk (<oyun-) DS/V:3305
1302) oyanıò (<uyan-) DS/V:3302
1303) oyuk DS/VI:4620
1304) oyuk (V) DS/V:3306
1305) oyuk gibi ol- DS/V:3306
1306) oyuklama DS/V:3306
1307) oyuktaşı DS/VI:4620
1308) oyunduruk [oyunturuk] DS/V:3307
1309) ödeşüyh DS/VI:4622
1310) ögsürük DS/VI:4624
1311) öğnük (II) (<öğün-) DS/V:3318
1312) öğrenik DS/VI:4619
1313) öğrenik [öğrenig] DS/V:3319
1314) öğsürük DS/V:3321
1315) ökünük DS/V:3330
1316) ölük DS/V:3335
1317) ölüşük DS/VI:4626
689
1318) örtik DS/V:3351
1319) örtük DS/VI:4629
1320) örtük yüz DS/VI:4629
1321) örücük DS/V:3353
(<öl+iş-ik; Gülensoy, 2007, s.
629)
1322) örük (I) DS/VI:4629
1323) örük (I) (<er-) DS/V:3354
1324) örük (II) DS/VI:4629
1325) örük (II) (<ör-) DS/VI:4072
1326) örük (III) DS/VI:4629
1327) örük (III) DS/V:3354
1328) örük (IV) DS/V:3354
1329) örük (V) DS/V:3354
1330) örük asgusu DS/VI:4629
1331) örükle- (I) DS/VI:4629
1332) örükle- (II) DS/VI:4629
1333) örükleme (I) DS/V:3354
1334) örükleme (II) DS/V:3354
1335) örüklü (I) DS/VI:4630
1336) örüklü (I) DS/V:3554
1337) örüklü (II) DS/VI:4630
1338) örüklü (II) DS/V:3554
1339) örüklü (III) DS/V:3555
1340) örüklük (I) DS/V:3555
1341) örüklük (II) DS/V:3555
1342) öşük (<eş-) DS/V:3358
1343) öttürük DS/V:3359
1344) ötürük DS/VI:4631
1345) ötürük (I) [ötrük, ötürüg] DS/V:3361
1346) ötürük (II) DS/V:3362
1347) ötürük (III) DS/V:3362
1348) ötürük (IV) DS/V:3362
1349) ötürük ol- DS/VI:4631
1350) ötürükçülük DS/V:3360
1351) ötürüklen- DS/VI:4622
1352) ötürüklü (I) DS/V:3362
1353) ötürüklü (I) DS/VI:4631
1354) ötürüklü (II) DS/V:3362
1355) ötürüklü (II) DS/VI:4631
1356) özenük DS/V:3373
1357) özü bozuk DS/V:3374
1358) parça buçuk DS/V:3397
1359) pelik [pölük (II)] (<böl-) DS/V:3426
1360) pırtışık DS/V:3447
1361) pısırık (I) [pısırıklı] DS/V:3448
(<bus-ur-uk; Gülensoy, 2007, s.
695)
1362) pısırık (II) DS/V:3449
690
1363) pışpışik DS/V:3450
1364) pişirik DS/V:3465
1365) posarık [posaruk, pusarık (I)] DS/V:3474
1366) posuruk (I) DS/V:3475
1367) posuruk (II) DS/V:3475
1368) pölük (<böl-) DS/VI:4655
1369) pölük (I) (<böl-) DS/V:3481
1370) pörtük (I) DS/V:3482
1371) pörtük (II) DS/V:3482
1372) pörüşük DS/V:3483
1373) puçuk (<buç-) DS/VI:4655
1374) pul deliği DS/V:3486
1375) pusalık DS/V:3491
1376) pusarık DS/VI:4656
1377) pusarık (I) [pısarık, pusaruk, DS/V:3491
pusuruk]
1378) pusarık (II) DS/V:3491
1379) pusarık (III) DS/V:3492
1380) pusarıklan- [pusuraklan-] DS/V:3492
1381) pusarıklı DS/V:3492
1382) püfürük DS/V:3496
1383) pünçürük DS/VI:4657
1384) püşürük DS/VI:4659
1385) püşürük (I) (<piş-) DS/V:3506
1386) püşürük (II) DS/V:3506
1387) püşürük (III) DS/V:3506
1388) sakandırık (<sark-) DS/VI:4665
1389) saçıkesik DS/V:3511
1390) salığını al- [salıòla-] DS/V:3526
1391) salık (I) DS/V:3526
1392) salık (I) DS/VI:4667
1393) salık (II) DS/VI:4667
1394) salık (II) DS/V:3526
1395) salık (III) DS/V:3526
1396) salık (IV) DS/V:3526
1397) salık (V) DS/V:3527
1398) salık (VI) DS/V:3527
1399) salık al- DS/V:3527
1400) salık al- [salığını almaò] DS/VI:4667
1401) salıkcı DS/V:3527
1402) salıkla- (I) DS/V:3527
1403) salıkla- (II) DS/V:3527
1404) salıkla- (III) DS/V:3527
1405) salıklan- DS/V:3527
1406) salıklaş- (I) DS/V:3527
1407) salıklaş- (II) DS/V:3527
1408) salkık DS/VI:4668
1409) sallaşıkta gal- DS/V:3529

691
1410) samı deliği DS/V:3532
1411) sancınık DS/VI:4671
1412) saòındırıò DS/VI:4664
1413) sapanı açık at DS/V:3541
1414) sapık DS/VI:4672
1415) sapık [sapiyh, sapuk (II)] DS/V:3542
1416) sapık sapuk DS/V:3542
1417) sapıklık DS/V:3542
1418) sapır buçuk DS/V:3542
1419) sapısalık DS/V:3543
1420) sapısilik DS/VI:4772
1421) sapısilik DS/V:3543
1422) sapuk (II) DS/V:3544
1423) sapuò DS/VI:4673
1424) sapuò sapuò DS/VI:4673
1425) sarıerik DS/V:3547
1426) sarık DS/V:3547
1427) sarıklık DS/V:3547
1428) sarmaşuk DS/V:3549
1429) sarsık (I) DS/V:3550
1430) sarsık (III) DS/V:3550
1431) saruk DS/V:3551
1432) sasık (II) DS/V:3551
1433) sasık (III) DS/V:3551
1434) sasuk (I) DS/V:3551
1435) sasuk (II) DS/V:3551
1436) satık (II) DS/V:3552
1437) satıkçı DS/V:3552
1438) savrık (I) DS/VI:4676
1439) savrık (I) [savruò] DS/V:3556
1440) savrık (II) DS/V:3556
1441) savrık (III) DS/V:3556
1442) savruk DS/V:3557
1443) savrukmuş DS/V:3557
1444) savruò DS/VI:4676
1445) savsanık (<savsakla-) DS/V:3558
1446) savuk (II) DS/V:3558
1447) savuk (II) DS/VI:4677
1448) savuruğu DS/VI:4711
1449) seğrik (<seğir-) DS/V:3568
1450) seğirdim oluğu DS/VI:4680
1451) semirik DS/VI:4684
1452) semirik DS/V:3582
1453) senik (I) DS/V:3584
1454) senik (III) DS/V:3584
1455) senük DS/V:3585
1456) serik (I) DS/V:3591

692
1457) sevindirik [sevindürük, DS/V:3596
sevündürük]
1458) sevindirik [sevündürük] DS/VI:4686
1459) sevindirik delisi DS/V:3596
1460) seyrik (I) (<seyir-) DS/V:3601
1461) seyrik (III) DS/V:3601
1462) seyirdim oluğu DS/V:3598
1463) sezik DS/V:3602
1464) sığırsidiği [sığırsiydiği] (<*sid- DS/V:3606
ik; Gülensoy, 2007, s. 779)
1465) sınaşık DS/V:3611
1466) sınık (I) DS/V:3613
(<sın-ık; Gülensoy, 2007, s. 769)
1467) sınık (I) DS/VI:4692
1468) sınık (II) DS/V:3613
1469) sınık (II) DS/VI:4692
1470) sınık (III) DS/V:3613
1471) sınık (IV) DS/V:3613
1472) sınık (V) DS/V:3613
1473) sınık (VI) DS/V:3613
1474) sınık (VII) DS/V:3613
1475) sınık (VIII) DS/V:3613
1476) sınık (IX) DS/V:3614
1477) sınık bağı DS/V:3614
1478) sınıkçı [sınıòcı] DS/V:3614
1479) sınıkçılık DS/V:3614
1480) sınıkla- DS/V:3614
1481) sınıkman DS/VI:4692
1482) sınıksa DS/V:3614
1483) sınıò DS/VI:4692
1484) sınıòçı DS/VI:4692
1485) sırtarık DS/VI:4694
1486) sırtarık DS/V:3621
(<sırı-t-ar-; Gülensoy, 2007, s.
771)
1487) sırtarıò [sırtıò] DS/VI:4694
1488) sırıklı DS/VI:4693
1489) sırıò DS/VI:4693
1490) sırıò at- DS/VI:4693
1491) sırmaşık DS/V:3620
1492) sırnaşuk DS/VI:4694
1493) sırtarık DS/V:3621
1494) sıruk DS/VI:4694
1495) sıvık (I) DS/V:3625
1496) sıvık (II) DS/V:3625
1497) sıvışık [sıvaşık] DS/V:3625
1498) sıyrıh [sıyrık, siyrik] (<sıyır-) DS/V:3654
1499) sıyrık (I) [sıyırık (II), sıyıruk, DS/V:3629
sıyrık]

693
1500) sıyrıò [sıyrık] DS/VI:4696
1501) sıyırdımoluk [sıyırdımoluğu] DS/V:3626
1502) sızık DS/V:3630
1503) sızık DS/VI:4696
1504) sızıò DS/V:3630
1505) sızıò DS/VI:4696
1506) siydik DS/V:3652
(<*sid-ik; Gülensoy, 2007, s. 779)
1507) siğreşik DS/V:3634
1508) silik (I) DS/V:3636
1509) silik (I) DS/VI:4698
1510) silik (II) DS/V:3636
1511) silik (II) DS/VI:4698
1512) silik (III) DS/V:3636
1513) silik (III) DS/VI:4698
1514) silik (IV) DS/V:3636
1515) silik (V) DS/V:3636
1516) silik (VI) DS/V:3636
1517) silikle- DS/VI:4698
1518) silkik (I) DS/V:3637
1519) silkik (II) DS/V:3637
1520) sinik DS/V:3643
1521) sireşik DS/V:3647
1522) siydik (<sidik) DS/V:3652
1523) sokarık DS/VI:4703
1524) sokarık [soharık] DS/V:3660
1525) sokuk DS/V:3661
1526) sokuk boyun DS/VI:4703
1527) somruk (<somur-) DS/VI:4704
1528) somruklu taş DS/V:3665
1529) somartık [somurtuk, somutuk] DS/V:3664
(<somurt-)
1530) soruk (I) DS/V:3668
1531) soruk (II) DS/V:3668
1532) soyuk (I) DS/V:3673
1533) soyuk (II) DS/V:3673
1534) soyuk (III) DS/V:3673
1535) soyuk (IV) DS/V:3673
1536) soyuò (I) [soyuk] DS/VI:4706
1537) sökük DS/V:3678
1538) sözbitiği DS/V:3687
1539) sözleşüyhlü DS/VI:4708
1540) su çıknığı (<çıkın-) DS/V:3689
1541) su delüğü DS/V:3690
1542) su yarığı DS/V:3705
1543) suboğuğu DS/V:3689
1544) sufrası açık DS/V:3690
1545) sukaçığı DS/V:3692

694
1546) sukarık (<sok-) DS/V:3692
1547) sukayığı DS/V:3692
1548) sunuk (I) (<sin-) DS/V:3699
1549) suratı bozuk DS/V:3700
1550) surmeşik DS/V:3701
1551) suruk (<sır-) DS/V:3701
1552) sut köpüğü gibi in- DS/V:3703
1553) suvaşık (II) DS/V:3704
1554) suyu kesik değirmene dön- DS/V:3706
1555) südü bozuk DS/VI:4712
1556) südü bozuk DS/V:3707
1557) südü sümüğü temiz DS/V:3707
1558) südük DS/V:3707
(<*sid-ik; Gülensoy, 2007, s.
779)
1559) südük torbası DS/V:3707
1560) südükle- DS/V:3707
1561) südüklüğü tutul- DS/V:3707
1562) süğsünü düşük [sümsürüğü DS/V:3708
düşük]
1563) süksünü düşük DS/V:3709
1564) sülpük (I) DS/V:3710
1565) sümeşik DS/V:3713
1566) sümsürük DS/V:3714
1567) sümsürüklü DS/V:3714
1568) sümüh, sümük (I) [süğük, DS/V:3715
sümüyh]
(<*süng-ük; Gülensoy, 2007, s.
820)
1569) sümüklü [sümüklübalığı] DS/V:3715
1570) sümüklüböcü [sümükleenböceği, DS/V:3715
sümüklüböycü, sümüklügengaz]
(<*süm-ük; Gülensoy, 2007, s.
820)
1571) sümürük DS/VI:4714
1572) sündürük DS/VI:4714
1573) sünet deliği DS/V:3716
1574) süngü düşük DS/V:3717
1575) süngüsü düşük ol- DS/V:3717
1576) süprük [süpürük] (<süpür-) DS/VI:4715
1577) sürgü dökünüğü DS/V:3722
1578) sürtük DS/VI:4715
1579) sürtük (I) DS/V:3725
1580) sürtük (II) DS/V:3725
1581) sürtük (III) DS/V:3725
1582) sürtük (IV) DS/V:3725
1583) sürtük (V) DS/V:3725
1584) sürük DS/VI:4715
1585) sürükkü DS/V:3725

695
1586) süsük DS/VI:4717
1587) sütçürüğü DS/V:3728
1588) sütyanığı DS/V:3730
1589) şaşuò şaşuò DS/VI:4723
1590) şevindirik DS/V:3776
1591) şıkkırik (II) DS/V:3769
1592) şımarık DS/V:3770
1593) şımaruò DS/VI:4726
1594) şırnaşık (I) DS/V:3775
1595) şırnaşık (II) DS/V:3775
1596) şişik DS/VI:4731
1597) şişik (I) [şişük, şüşük] DS/V:3789
1598) şişirik DS/VI:4731
1599) tabındırıkla- DS/VI:4733
1600) takım oluğu DS/V:3810
1601) takışık DS/V:3811
1602) tanışık DS/VI:4739
1603) tanışık [tanısık, tanışıg] DS/V:3822
1604) tanışıklık DS/VI:4739
1605) tapan sırığı DS/VI:4740
1606) tapık DS/V:3826
1607) tapındırık (I) DS/V:3827
1608) tapındırık (II) DS/V:3827
1609) tapşırık DS/VI:4741
1610) tapuk (II) DS/V:3832
1611) tatlıkatık DS/V:3846
1612) tek buçuk DS/VI:4749
1613) telesük (<teles-) DS/VI:4750
1614) tentürük [tendürük] DS/V:3883
1615) tepe deliği DS/V:3884
1616) tepik DS/VI:4754
1617) tepik (I) [tepiò, tepük] DS/V:3885
1618) tepik (II) DS/V:3886
1619) tepik (III) DS/V:3886
1620) tepik kon- DS/VI:4754
1621) tepikle- DS/V:3886
1622) tepük DS/V:3890
1623) tersibozuk DS/VI:4756
1624) tetiğe go- DS/V:3900
1625) tetik (I) DS/V:3900
(<tēt-ik; Gülensoy, 2007, s. 886)
1626) tetik [tetük] DS/VI:4757
1627) tetiri bozuk DS/V:3902
1628) tığsırık DS/V:3911
1629) tıkızı kırık DS/V:3913
1630) tımsırık DS/V:3916
1631) tırışık DS/VI:4762
1632) tırışık DS/V:3923

696
1633) tısırık [tıhsırık] DS/VI:4763
1634) til gaçığı (<kaç-) DS/V:3933
1635) tomruk (III) (<tomur-) DS/V:3959
1636) tomrukçu DS/V:3923
1637) tomsuruk (I) DS/V:3959
1638) tomsuruk (II) DS/V:3959
1639) tomuruk DS/V:3960
1640) top deliği DS/VI:4771
1641) tosarık DS/V:3973
1642) tosbasoluğu DS/VI:4772
1643) töhmürük DS/VI:4774
1644) töhmürüklü DS/VI:4774
1645) tunuk (<don-) DS/VI:4777
1646) tuturuk (I) (<tutturuk) DS/V:4003
1647) tuturuk (II) DS/V:4003
1648) tuturuk et- DS/V:4003
1649) tutarıklı DS/V:4001
1650) tutturuk (I) DS/V:4002
1651) tutuk DS/VI:4778
1652) tutuk (I) DS/V:4003
1653) tutuk (II) DS/V:4003
1654) tutuk (III) DS/V:4003
1655) tutuk (IV) DS/V:4003
1656) tutuksa- DS/VI:4778
1657) tuturuk (I) DS/VI:4778
1658) tuturuk (I) [tuturuò (I)] DS/V:4003
1659) tuturuk (II) DS/VI:4778
1660) tuturuk et- DS/V:4003
1661) tuturuò DS/VI:4778
1662) tükrüğü goyal- DS/V:4008
1663) türtük (II) (<dürt-) DS/V:4016
1664) tüyü bozuh ol- DS/V:4020
1665) ucuk DS/VI:4022
1666) uçuk (I) DS/VI:4024
1667) uçuk (I) DS/VI:4783
1668) uçuk (II) DS/VI:4024
1669) uçuk (II) DS/VI:4783
1670) uçuk (III) DS/VI:4783
1671) uçuklan- (I) DS/VI:4024
1672) uçuò benizli DS/VI:4783
1673) uçuòlu DS/VI:4783
1674) ufruk (<üfür-) DS/VI:4027
1675) uğru açık DS/VI:4029
1676) uğrun katık DS/VI:4030
1677) uğunduruk DS/VI:4031
1678) ulaşık (I) DS/VI:4035
1679) ulaşık (II) DS/VI:4035
1680) uluk (I) DS/VI:4786

697
1681) uluk (I) DS/VI:4036
1682) uluk (II) DS/VI:4786
1683) uluk (II) DS/VI:4036
1684) uluk (III) DS/VI:4786
1685) umsunuk DS/VI:4787
1686) umsuruk DS/VI:4040
1687) umuk (I) [umukluk] DS/VI:4040
1688) umuk (II) (<yum-) DS/VI:4040
1689) un oluğu DS/VI:4042
1690) urgan DS/VI:4787
(*ur-uk+an; Gülensoy, 2007, s.
970)
1691) urganla- DS/VI:4043
1692) urğan DS/VI:4043
1693) uynuk (I) (<oyun-) DS/VI:4052
1694) uynuk (II) DS/VI:4052
1695) uyanık DS/VI:4049
1696) uyduruk DS/VI:4050
1697) uydurukçu DS/VI:4051
1698) uyduruò, uyduruk DS/VI:4791
1699) uyuşuk DS/VI:4053
1700) uzunöksürük DS/VI:4055
1701) üçbuçuk guruş DS/VI:4057
1702) üfürük (I) DS/VI:4061
1703) üfürük (I) DS/VI:4794
1704) üfürük (II) DS/VI:4061
1705) üfürük (II) DS/VI:4794
1706) üfürük (III) DS/VI:4061
1707) üfürük boncuğu DS/VI:4061
1708) üfürük gibi DS/VI:4061
1709) üfürükçü DS/VI:4061
1710) üğrük DS/VI:4063
1711) üleşik (I) DS/VI:4064
1712) üleşik (II) DS/VI:4064
1713) ürnük (<örün-) DS/VI:4072
1714) ürcik DS/IV:4069
(<öl+iş-ik; Gülensoy, 2007, s.
629)
1715) ürgen DS/VI:4796
(*ur-uk+an; Gülensoy, 2007, s.
970)
1716) ürgen değneği (<urgan) DS/VI:4796
1717) ürkürük DS/VI:3471
1718) ürük (I) (<ör-) DS/VI:4072
1719) üsrük (<esür-) DS/VI:4076
1720) üşük (II) DS/VI:4080
1721) ütelenik DS/VI:4799
1722) ütük DS/VI:4800
1723) ütük (II) DS/VI:4082

698
1724) üznük DS/VI:4801
1725) üznük (I) (<üzün-) DS/VI:4087
1726) üznük (II) DS/VI:4087
1727) üznüyh almaò DS/VI:4801
1728) üzük (I) DS/VI:4087
1729) üzük (I) DS/VI:4801
1730) üzük (II) [üzüyh] DS/VI:4801
1731) üzük (III) DS/VI:4801
1732) üzük (IV) DS/VI:4801
1733) üzükle- DS/VI:4087
1734) üzüklük DS/VI:4087
1735) üzüm eriği [üzümcü eriği, üzüm DS/V:4089
erik]
1736) üzüm eriği kallesi DS/V:4089
1737) varık DS/VI:4804
1738) verişik DS/VI:4098
1739) verüyhlü olmaò DS/VI:4806
1740) virik (II) (<ver-) DS/VI:4108
1741) vuruk DS/VI:4808
1742) vuruk (I) DS/VI:4110
1743) vuruk (II) DS/VI:4110
1744) yağnık yağ (<yanık) DS/VI:4126
1745) yalaşık bulaşık DS/VI:4142
1746) yaldırayık DS/VI:4145
1747) yamık DS/VI:4156
(<yamur-uk; Gülensoy, 2007, s.
1052)
1748) yamık DS/VI:4814
1749) yamık yumuk DS/VI:4814
1750) yamuk
1751) yamaşuk (I) DS/VI:4156
1752) yamıcıkırık DS/VI:4156
1753) yamuk yumuk [yamığ yamuğ, DS/VI:4160
yamık yumuk, yamuğ yumuğ]
1754) yamuò, yamuk DS/VI:4160
(<yum-uk; Gülensoy, 2007, s.
1176)
1755) yan kidik (<git-) DS/VI:4172
1756) yanaşıò, yanaşık (I) DS/VI:4162
1757) yanaşıò, yanaşık (II) DS/VI:4162
1758) yanaşıò, yanaşık (III) DS/VI:4162
1759) yanık (II) DS/VI:4169
1760) yanık (III) DS/VI:4169
1761) yanık (IV) DS/VI:4169
1762) yanık (V) DS/VI:4169
1763) yanık (VI) DS/VI:4169
1764) yanık/al DS/VI:4169
1765) yanıkdere DS/VI:4170
1766) yanıkırık DS/VI:4815

699
1767) yanıkırık (I) DS/VI:4170
1768) yanıkırık (II) DS/VI:4170
1769) yanıksa- DS/VI:4170
1770) yankidik (<git-) DS/VI:4172
1771) yannık DS/VI:4174
1772) yannık düren [yanık düren] DS/VI:4174
1773) yapık DS/VI:4816
1774) yapık (I) [yapuò yapuk (I)] DS/VI:4178
1775) yapık (II) DS/VI:4179
1776) yapık (III) DS/VI:4179
1777) yapık (IV) DS/VI:4179
1778) yapık (VI) DS/VI:4179
1779) yapıklan- (I) DS/VI:4179
1780) yapıklan- (II) DS/VI:4179
1781) yapışık DS/VI:4180
1782) yapışık DS/VI:4816
1783) yaraşıhsız DS/VI:4183
1784) yaraşık DS/VI:4183
1785) yaraşıò DS/VI:4183
1786) yarı buçuk DS/VI:4185
1787) yarık (I) DS/VI:4185
1788) yarık (II) DS/VI:4185
1789) yarık (III) DS/VI:4185
1790) yarık (IV) DS/VI:4185
1791) yarışık koy- DS/VI:4188
1792) yaruò DS/VI:4192
1793) yasık DS/VI:4194
1794) yatgeberik DS/VI:4201
1795) yatık (I) DS/VI:4202
1796) yatık (II) DS/VI:4202
1797) yatık (III) DS/VI:4202
1798) yatık (IV) DS/VI:4202
1799) yatık (V) DS/VI:4202
1800) yatık (VI) DS/VI:4202
1801) yatık (VII) DS/VI:4202
1802) yatık (VIII) DS/VI:4202
1803) yatık (IX) DS/VI:4203
1804) yatık mal DS/VI:4203
1805) yatıkın (II) DS/VI:4203
1806) yatuk (I) DS/VI:4204
1807) yatuk (II) DS/VI:4204
1808) yavan gonuşuò DS/VI:4205
1809) yaynık (I) (<yayın-) DS/VI:4216
1810) yayıh kuşu DS/VI:4212
1811) yayık [yayuò, yayuk] DS/VI:4212
1812) yayık ağzı DS/VI:4212
1813) yayık yay- DS/VI:4212
1814) yayma yayık DS/VI:4216

700
1815) yediurgan DS/VI:4224
1816) yeke çalığı DS/VI:4230
1817) yelçalığı DS/VI:4233
1818) yellü yetüklü DS/VI:4821
1819) yelmeşik (I) [yelmeşük (I), DS/VI:4240
yilmeşük]
1820) yelmeşik (II) DS/VI:4240
1821) yelmeşik (III) [yelmeşük (II)] DS/VI:4240
1822) yelmeşük otu DS/VI:4240
1823) yelteşik DS/VI:4242
1824) yenik (I) [yenük, yinik] DS/VI:4247
1825) yenik (II) DS/VI:4247
1826) yenik (III) DS/VI:4248
1827) yenikli [yinikli] DS/VI:4248
1828) yernik DS/VI:4822
1829) yernik (<yerin-) DS/VI:4255
1830) yergeçiği DS/VI:4253
1831) yerleşik DS/VI:4235
1832) yermeşik (I) DS/VI:4255
1833) yermeşik (II) DS/VI:4255
1834) yeryanığı DS/VI:4256
1835) yetiğine var- DS/VI:4259
1836) yetik (I) DS/VI:4822
1837) yetik (I) [yetuk, yetük (I)] DS/VI:4259
1838) yetik (II) DS/VI:4822
1839) yetik (II) [yetük (II)] DS/VI:4259
1840) yetik (III) DS/VI:4259
1841) yetik (V) (<yit-) DS/VI:4259
1842) yetik ol- [yetiyh olmaò, yetuk ol-] DS/VI:4259
1843) yetikle- DS/VI:4259
1844) yetiklik (I) DS/VI:4259
1845) yetiklik (II) DS/VI:4259
1846) yetiksiz DS/VI:4260
1847) yetirik DS/VI:4260
1848) yetişik DS/VI:4260
1849) yetuk (<yetük) DS/VI:4822
1850) yetük (I) DS/VI:4261
1851) yığrık [yığırık] (<yıgrıl-) DS/VI:4265
1852) yıkık DS/VI:4265
1853) yılçarık DS/VI:4268
1854) yıldırık (I) DS/VI:4268
1855) yıldırık (II) DS/VI:4268
1856) yıldızı barışık ol- DS/VI:4823
1857) yıldızı düşük [yıldızı sönük] DS/VI:4270
1858) yılık (I) DS/VI:4823
1859) yılık (I) [yılıkman (I)] DS/VI:4271
1860) yılık (II) DS/VI:4272
1861) yılık (II) DS/VI:4823

701
1862) yılık (III) DS/VI:4272
1863) yılık (IV) DS/VI:4272
1864) yılık ver- DS/VI:4272
1865) yılışık DS/VI:4272
1866) yılışık DS/VI:4823
1867) yıllanık DS/VI:4273
1868) yınnaşık DS/VI:4275
1869) yıòıh DS/VI:4265
1870) yırıò, yırık (I) (<yır-) DS/VI:4276
1871) yırtıò DS/VI:4276
1872) yırtıò DS/VI:4824
1873) yırtlaşık [yırtlaşuk] DS/VI:4276
1874) yirik [yirig, yirik dudaklı] DS/VI:4281
(<yar-)
1875) yirikli (I) (<yar-) DS/VI:4281
1876) yitik (I) [yitük] DS/VI:4283
1877) yitikçi DS/VI:4283
1878) yitiklen- (I) DS/VI:4283
1879) yitiklen- (II) DS/VI:4283
1880) yitirik DS/VI:4283
1881) yitük DS/VI:4824
1882) yiyik (<ye-) DS/VI:4286
1883) yoluk (I) DS/VI:4293
1884) yoluk (II) DS/VI:4293
1885) yoluk (III) DS/VI:4293
1886) yoluk (IV) DS/VI:4293
1887) yoluk (V) DS/VI:4293
1888) yoluk (VI) DS/VI:4293
1889) yoluk (VII) DS/VI:4293
1890) yoluk (VIII) DS/VI:4294
1891) yoluk (IX) DS/VI:4294
1892) yoluk (X) DS/VI:4294
1893) yornuk (<yorun-) DS/VI:4300
1894) yuf deliği DS/VI:4313
1895) yuluk (IV) (<yıl-) DS/VI:4316
1896) yumruk gadar DS/VI:4318
(<*yıdur-uk; Gülensoy, 2007, s.
1175)
1897) yumruk demiri DS/VI:4318
1898) yumuk DS/VI:4323
1899) yumuk (I) DS/VI:4318
1900) yumuk (II) DS/VI:4318
1901) yumuk (III) DS/VI:4319
1902) yumuk (IV) DS/VI:4319
1903) yumukluk DS/VI:4319
1904) yumuò gözlü DS/VI:4827
1905) yumuruò DS/VI:4320
1906) yunnuk DS/VI:4322
1907) yuruk (I) (<yor-) DS/VI:4323
702
 1908) yuva deliği DS/VI:4324
1909) yüğrük (I) [yöğrük, yürük, DS/VI:4327
yuvruk, yürük (I), yüğrük, yüvrük
(I), yüyrük]
(<yügür-ük; Gülensoy, 2007, s.
1187)
1910) yüğrük (II) [yürük (II), yüvrük DS/VI:4328
(II)]
1911) yüğrük (III) DS/VI:4328
1912) yüğrük (IV) DS/VI:4328
1913) yüğrük (V) DS/VI:4328
1914) yüğrük (VI) DS/VI:4328
1915) yüğrük (VII) DS/VI:4328
1916) yüğrüklü (I) DS/VI:4328
1917) yüğrüklü (II) DS/VI:4328
1918) yüğürük DS/VI:4330
1919) yüreği yanık DS/VI:4334
1920) yürek buyruğu DS/VI:4335
1921) yütük (<yit-) DS/VI:4336
1922) yütük oyunu DS/VI:4336
1923) yütükler (<yit-) DS/VI:4336
1924) yütüklere karış- DS/VI:4336
1925) yüyrük DS/VI:4829
1926) yüz tuturuğu DS/VI:4340
1927) zelve deliği [zelbe deliği] DS/VI:4361
1928) zırnaşık DS/VI:4380
1929) zili kırık DS/VI:4389
1930) zomzom eriği DS/VI:4395
1931) Ψşnik [eşniyh] (<eşin-) DS/III:1795

1.2.81. -Il / -Ul

Az kullanılan bir yapıdır. “Moğolca ile ortaklaşan ve Eski Türkçe
döneminden beri işlek olmayan bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 157) Yazı dilinde
kızıl (<kız-ıl; Gülensoy, 2007, s. 524), koşul, kurul sözcükleri bu ekle
oluşturulmuştur.

Ağızlarda kullanılan bazı sözcükler şunlardır: çekül “duvarın düzgün olması

için ustaların kullandığı demir aygıt”, dikil (I) “horoz”, eğil “develeri kaçırmamak
için dizlerine bağlanan yün ip”, hörül<örül “kalın pamuk ipliği”, ilişil “evvelki yıl”,
kıvraşıl “kertenkele” vb.

Ağızlarda kızıl sözcüğü ile çeşitli adlar ve sıfatlar oluşturmuştur.

703
 hayvan adı yapar: gızılguş “atmaca”, kızılca (IV) “buzağı”, kızılger
“kulakları kırmızı olan keçi”, kızılkanat “sazan cinsinden bir çeşit tatlı su balığı”,
kızılkuş “doğan kuşu” vb.

meyve adı yapar: kızılak “1.Gülgillerden alıç ağacı ve meyvesi. 2.Kızılcık

ağacı ve meyvesi.”, kızılbacak (II) “yapıncak üzümü”, kızılburun “pembemsi yeşil
renkli, güzel kokulu bir çeşit erik”, kızılcık (III/IV) “ekşi kiraz/kırmızı renkli, nohut
iriliğinde tek çekirdekli dikenli bir meyve, yer elması”, kızıldım “iğde yemişi” vb.

hastalık adı yapar: kızılavruv “kuş palazı, difteri”, kızılcık “1.Kızamık

hastalığı, 2.Bir çiçek hastalığı”, kızılyara “şirpençe hastalığı”, kızılyel (II) “albümin
hastalığı”, kızılyörük “yılancık hastalığı” vb.

renk adı yapar: gızılgıt “kızıla yakın renk”, karamtıkkızıl “siyahla kırmızı
arası bir renk”, kızılgelen “az kızıl, kızılca, kızıl gibi”, kızıl kır “at renklerinden
pekmez köpüğünü andıran bir renk” kızılsavu “kızıla çalan renk, kızılımsı” gibi.

sıfat yapar: gızıl (III) “tembel”, kızıl (IV) “1.Geçimsiz idaresiz. 3.Genç, toy,
bilgisiz. 4.Tembel, iş görmez.”, kızılcanlı “öfkeli, sinirli, atılgan, yorulmaz”,
kızıllık “1.Tembellik, 2.Arsızlık.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıl 1) açıl yumul böceği DS/I:60 (133)

-il 2) atıl hömbek DS/I:369
-ul 3) baldırı kızıl DS/I:502
-ül 4) bişil (<piş-) DS/I:706
5) burnu kızıl (I) [burnu ğızıl] DS/I:801
6) burnu kızıl (II) DS/I:801
7) çekül DS/II:1116
8) çitil (I) DS/II:1243
(<çit-il; Gülensoy, 2007, s. 245)
9) dikil (I) DS/II:1487
10) dikil (II) DS/II:1487
11) eğil (V) DS/III:1678
12) eğilbaş DS/III:1678
13) gızıl (I) DS/III:2070
(<kız-ıl; Gülensoy, 2007, s. 524)
14) gızıl (III) DS/III:2070
15) gızılala DS/III:2070
16) gızılca DS/III:2070

704
17) gızılgıt DS/III:2070
18) gızılgurt DS/III:2070
19) gızılguş DS/III:2070
20) gızıllık DS/III:2070
21) gızılözen DS/III:2070
22) götügızıl DS/III:2165
23) gümül (<göm-) DS/III:2223
24) hancıl- DS/III:2271
(<sanç-ıl-<#h-<#s-; Gülsevin,
2009, s. 138)
25) hörül (<ör-) DS/III:2436
26) içigızıl DS/IV:2506
27) ilişil DS/IV:2528
28) karamtık kızıl DS/IV:2652
29) kertil (I) DS/IV:2758
(<kert-il; Gülensoy, 2007, s. 500)
30) kezel ağaç (<kızıl) DS/IV:2781
31) kıvraşıl DS/IV:2853
32) kıyıl DS/IV:2857
33) kızıl DS/VI:4561
34) kızıl (I) DS/IV:2864
35) kızıl (II) DS/IV:2864
36) kızıl (III) DS/IV:2864
37) kızıl (IV) DS/IV:2864
38) kızıl (V) DS/IV:2864
39) kızıl at- DS/IV:2864
40) kızıl bozul ol- DS/IV:2864
41) kızıl çıngı DS/VI:4561
42) kızıl çiçek DS/IV:2865
43) kızıl gicik DS/VI:4561
44) kızıl ikindi DS/IV:2866
45) kızıl issi DS/IV:2866
46) kızıl işgildi DS/IV:2866
47) kızıl kabık DS/IV:2866
48) kızıl kanat DS/VI:4561
49) kızıl kır DS/IV:2866
50) kızıl kuru DS/IV:2867
51) kızıl önlük [kızılca (III), DS/IV:2867
kızılenük, kızıloluk,
kızılöğürtlek, kızılömük,
kızılörtlek, kızılöyken,
kızılöynük, kızılözden,
kızılözen, kızılümük]
52) kızıl pelit DS/IV:2867
53) kızıl tüylü DS/IV:2868
54) kızıl üzüm DS/IV:2868
55) kızılaç DS/IV:2864
56) kızılağız DS/IV:2864
57) kızılak DS/IV:2864

705
58) kızıları DS/IV:2864
59) kızılaş- DS/IV:2864
60) kızılavruv DS/IV:2864
61) kızılbacak DS/VI:4561
62) kızılbacak (I) DS/IV:2864
63) kızılbacak (II) DS/IV:2864
64) kızılbacak (III) DS/IV:2864
65) kızılburun DS/IV:2864
66) kızılca (I) DS/IV:2864
67) kızılca (I) DS/VI:4561
68) kızılca (II) DS/VI:4561
69) kızılca (III) DS/VI:4561
70) kızılca (V) [kızılevli] DS/IV:2865
71) kızılca (VI) DS/IV:2865
72) kızılcakurt DS/IV:2865
73) kızılcanlı DS/IV:2865
74) kızılcık (I) [kızılca (VIII) DS/IV:2865
75) kızılcık (II) DS/IV:2865
76) kızılcık (III) DS/IV:2865
77) kızılcık (IV) DS/IV:2865
78) kızılcık (V) DS/IV:2865
79) kızılcık çorbası DS/IV:2865
80) kızılcık süz- DS/IV:2865
81) kızılcık tarhanası DS/IV:2865
82) kızılcıktan düş- DS/IV:2865
83) kızılcırık DS/IV:2865
84) kızılcuh çıkar- DS/IV:2865
85) kızıldım DS/IV:2865
86) kızıldip [kızılca (VI)] DS/IV:2865
87) kızıleğlim (<eğil-) DS/IV:2865
88) kızılenik DS/IV:2865
89) kızılganat DS/IV:2866
90) kızılganla- DS/IV:2866
91) kızılgelen DS/IV:2866
92) kızılger DS/IV:2866
93) kızılgeren DS/IV:2866
94) kızılgeren DS/IV:2866
95) kızılgevrek DS/VI:4561
96) kızılgevrek [kızılgöz] DS/IV:2866
97) kızılgicik DS/IV:2866
98) kızılgöğüs DS/IV:2866
99) kızılgöz dikeni DS/IV:2866
100) kızılgücük DS/VI:4561
101) kızılğer DS/VI:4561
102) kızılırdık DS/IV:2866
103) kızılkanat DS/IV:2866
104) kızılkır DS/VI:4561
105) kızılkıvrım DS/VI:4561

706
 106) kızılkıvrım (I) DS/IV:2866
107) kızılkıvrım (II) DS/IV:2866
108) kızılkulak DS/VI:4561
109) kızılkurt DS/IV:2866
110) kızılkurt DS/VI:4561
111) kızılkuş DS/IV:2867
112) kızılla- [kızıllan- (II)] DS/IV:2867
113) kızıllan- (I) [kızıllık et-] DS/IV:2867
114) kızıllık (I) DS/IV:2867
115) kızıllık (II) DS/IV:2867
116) kızıllık (III) DS/IV:2867
117) kızıllık (IV) DS/IV:2867
118) kızılot (I) DS/IV:2867
119) kızılot (II) DS/IV:2867
120) kızılsavu [kızıl sarı] DS/IV:2867
121) kızılsivri [kızılsivrik] DS/IV:2868
122) kızılyara DS/IV:2868
123) kızılyel DS/VI:4561
124) kızılyel (I) DS/IV:2868
125) kızılyel (II) DS/IV:2868
126) kızılyörük [kızılyuğruk, DS/IV:2868
kızılyüğrük, kızılyürük]
127) serpil DS/V:3593
128) takıl (II) DS/V:3809
129) takıl günü DS/V:3810
130) üzül kesil ol- DS/VI:4801
131) yanıkızıl DS/VI:4170
132) yumul yumul DS/VI:4319
133) yumulböcü [yumulbuncuk] DS/VI:4319

1.2.82. -Im / -Um

İşlekliği fazla olan bir ektir. Geçişli ve geçişsiz, tek ve çift heceli fiillerden
ad yapar. Ekin önemli işlevleri şu şekildedir: Fiilin gösterdiği eylemi, ad yapar:
bakım, duyum, solunum, tutum, yayım, yıkım vb. Soyut adlar türetir: akım, bilim,
çalım, oluşum, kurum vb. Geniş zamanı ifade eden adlar yapar: birikim, durum,
geçim, tutum, verim vb. Kısa zamanlı işleri adlandırır: çözüm, ekim, doğum,
gösterim, seçim vb. Ölçü bildiren adlar yapar: atım, banım, dilim, pişirim, yarım
vb. Sözcüklerde gövde yapan olarak yer alır: boğumlu, görümlük, örümcek,
sarımsak, verimli vb. Eklendiği sözcükte ünlü düşmesi olur: ayrım, çevrim, büklüm,
yaylım vb.

Terim yapma özelliği çok olan bir ektir. adım (mat.-sp.-tek.), akım (fiz.-
coğ.), ayrım (mant.-sin.-TV.), boğum (ana.), biçim (bil.-ed.), çalım (den.-sp.),

707
çarpım (mat.), çekim (dil.-fiz.-sin.-TV.), çevrim (fiz.) çizim (mat.), dağılım (topl.-
dilb.-eko.-kim.), durum (dil.), duyum (fizy.), göçüm (biy.), kesim (tar.), kıvrım
(jeo.), konum (coğ.), kurum (huk.), seçim (huk.), sürüm (tic.-eko.-bil.), takım (ask.-
biy.-sin-TV.), üzüm (bit.), yıkım (tıp.-biy.) vb.

Ağızlarda da sık kullanılan bir ektir. Birçok ad ve sıfat oluşumunda

kullanılır.

araç-gereç adı yapar: bağlayım “bir miktar iplik, çile, tura”, binim “semer”,
bürüm (II) “şemsiye”, çakım (IV) “hayvanı bir yere çakmaya yarayan köstek, örk
vb. takımı”, dakım (I) “sigara ağızlığı”, kıròım “koyunların yünlerini kesmekte
kullanılan büyük makas” vb.

yer adı yapar: ayırdım “suyun taksim yeri”, çaldurum (I) “dağların engebeli
taşlık yerleri”, gidim “dağ aşırı, sırt aşırı yerler”, konum “göçebelerin göç ettikleri
yer, konak yeri, bir mevsim durulan yer”, yaylım<yayılım “otlak” vb.

zaman adı yapar: böğürüm “geyiklerin çiftleşme zamanı”, gezek gidimi

“kuşluk vakti”, kesim (VIII) “ürün kaldırma mevsimi”, ötüm “ötme zamanı”, sağım
“süt sağma zamanı” vb.

bitki adı yapar: çekim (I) “çam ve armut ağaçlarının dallarında görülen ökse
otu”, delim (II) “sarmaşık”, eğrim<eğirim “domates”, itsarmısağı “soğanak da
denilen keskin, fena konulu bir çeşit ot, yabanî sarımsak”, kızıleğ(i)lim “domates”
vb.

hayvan adı yapar: altı boğumlu “akrep”, çekim (IV) “damızlık iri eşek”,
doğurum (II) “yeni doğurmuş ve sağılmakta olan inek”, kırkım (III) “bir yaşından
iki yaşına kadar olan erkek oğlak”, koşum “üç yaşında erkek manda” vb.

yiyecek adı yapar: banım “5.Süt kaymağı”, kıvrım<kıvırım (I) “çörek”,

yayım çorbası “kaynayan suya salınan çiğ yufkayı çırpacak denilen karıştırıcı ile
çırparak yapılan çorba”, yarımca “1.Pufböreği. 2.Peynirli kıymalı sac böreği” vb.

hastalık adı yapar: salım (I) “nezle”, yarım (I) “1.Fıtıklı.”, yarımkabakulak
“tütünde görülen bir hastalık”, yarımmine “felç”, yıldırım “inme, felç” vb.

708
 ölçü adı yapar: alım (II) “pekmez kaynatılan tava ve kazanın ölçüsü”, bi
bişirimlik “bi kezde pişirilecek ölçüde”, çarpım (I) “tutam, deste”, dövüm (II)
“yayıkta bir seferde dövülecek yoğurt miktarı”, göz erimi “gözün görebileceği
kadar uzaklık, ufuk” vb.

fiilin yaptığı işi ad yapar: basım “üzümün baskı ile suyunu çıkarma işi”,
gıròım “koyunun kırkılması”, biçim “ekin kaldırma”, çaòım “nal çakma”,
savrum<savurum “harman savurma işi” vb.

birleşik ad yapar: ara sökümü “salgın hastalık”, bitirim dünürlüğü “söz

kesimi”, çoban dilimi “gayet kalın kesilmiş ekmek dilimi”, küçük ölüm “uyku”, tek
adım “uzun atlama” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: erim “sevgi”, dinlenim “mola”, doyum

“ganimet”, ölçüm “fal”, yeyim “1.Rüşvet” vb.

Ayrıca üzüm (*üz-üm; Gülensoy, 2007, s 1008) sözcüğü ad olarak 70’e

yakın madde başında kullanılarak ekin sık kullanılmasına katkı sağlar. Genellikle
üzümü; renk, biçim ve hem renk hem biçim yönüyle ifade eden sözcüklerdir.

renk bildiren üzüm adı yapar: ağüzüm “1.Beyaz renkte bir çeşit üzüm.
2.Yeşilimsi beyaz renkte bir çeşit üzüm.”, çıra üzümü “taneleri beyaz ve üstü
kırmızı olan, şıra yapmakta kullanılan bir çeşit üzüm”, dağ üzümü “pekmezi yapılan
siyah bir çeşit üzüm”, gül üzüm “gül renkli üzüm”, şota üzümü “şaraplık siyah
üzüm” vb.

biçim bildiren üzüm adı yapar: benli üzümü “tanelerinin üzerinde benler
bulunan bir çeşit üzüm”, besni üzümü “bir çeşit çekirdeksiz, çok tatlı, yuvarlık
taneli üzüm”, cicik üzümü “parmak gibi uzun olan bir çeşit üzüm”, erkek üzüm
“şırası az çıkan, kalın kabuklu üzüm”, peplivanüzümü “yenirken etli yeri çöpünde
kalan üzüm” vb.

renk-biçim bildiren üzüm adı yapar: arşın üzüm “beyaz, uzun bir çeşit
üzüm”, bortum üzümü “iri taneli siyah üzüm”, çam üzümü “kırmızı renkli, küçük
taneli şıra için kullanılan üzüm”, hurma üzümü “iri taneli, iri çekirdekli, ince
kabuklu, beyaz bir çeşit üzüm”, miskiüzümü “beyaz kokulu, salkımı uzun ve seyrek
taneli üzüm” vb.

709
 Az da olsa sıfat yapımları vardır.

sıfat yapar: kesilim “güzel, iyi”, uçurum (I) “aşırı topal”, yaylım
(II)<yayılım “dağınık”, yıkım (II) “iyi, güzel”, yorum (I) “iyiye yoran” vb.

birleşik sıfat: alımı geniş “hazımlı, vurdum duymaz, tahammüllü”,

burcukırım “küskün, kırgın”, gıcırı büklüm<gıcırı bükülüm “sakat”, göz kırımı (II)
“çok ufak”, karakurum “kalabalık, sık” vb.

ikileme sıfatı yapar: burum burgaç “çapraşık, karmakarışık”, bürüm bürüm

“sıkıca örtünmeyi belirten pekiştirme sıfatı”, cizim cizim “sıra sıra, dizi dizi”,
döküm saçım “darmadağınık, düzensiz”, düzüm düzüm “dizi dizi” gırım kesim
“ufak tefek, biçimli, zarif” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ım 1) açım (I) DS/I:60 (729)

-im 2) açımlı DS/I:60
-um 3) açımver- DS/I:60
-üm 4) addım (II) (<adım) DS/I:64
5) adlım (II) (<adım) DS/I:67
6) adım sektirme- DS/VI:4408
7) ağaç üzümü DS/I:81
8) ağüzüm DS/I:116
9) ağarım DS/I:82
10) ah üzüm (<ak) DS/I:135
11) ahım, aòım (<ak-) DS/I:129
12) ak üzüm DS/I:164
13) akım DS/I:151
14) akım DS/VI:4413
15) akım çatağı DS/I:151
16) aklahna üzümü DS/I:157
17) alaca üzüm DS/I:178
18) alasit üzümü DS/I:199
19) alatavşan üzümü DS/I:201
20) alım (I) DS/I:217
21) alım (I) DS/VI:4417
22) alım (II) DS/I:217
23) alım (II) DS/VI:4417
24) alım (III) DS/I:218
25) alım (III) DS/VI:4417
26) alım (IV) DS/I:218
27) alım (IV) DS/VI:4417

710
28) alımcıl ol- DS/I:218
29) alımı geniş DS/I:218
30) alımını al- DS/I:218
31) alımını almaò DS/I:218
32) alımkÀr DS/VI:4417
33) alımlı DS/I:218
34) alımsa- DS/VI:4417
35) alim üzümü DS/I:222
36) altıboğumlu DS/I:230
37) anakara üzümü DS/I:249
38) anım et- DS/VI:4421
39) ara sökümü DS/I:300
40) arı takımı DS/I:324
41) arşın üzümü DS/I:333
42) artım DS/I:335
43) artım DS/VI:4426
44) artırım DS/I:335
45) aslım aslım asıl- (<asıl-) DS/I:345
46) aslım aslım ol- DS/I:345
47) asım takım [asım dakım, asım DS/I:343
takın, asıntı (VI)]
48) asma üzümü DS/I:346
49) aşım (I) DS/I:354
50) aşırım DS/I:355
51) atım DS/I:369
52) atımına getir- DS/VI:4430
53) ay bölümü DS/I:410
54) ayrım (I) (ayırım) DS/I:431
55) ayrım (II) DS/I:431
56) ayaò taòımı [ayak daòımı] DS/I:399
57) ayırdım DS/I:420
58) ayırdım DS/VI:4436
59) bağlayım DS/I:484
60) bağumla- (<boğ-) DS/I:486
61) bakım bak- DS/I:492
62) bakımcı DS/VI:4443
63) bakımcı [baòımcı] DS/I:492
64) bal üzümü DS/I:512
65) balma üzüm DS/I:510
66) banım DS/I:521
67) banım DS/VI:4445
68) basım DS/I:540
69) baş boğum DS/I:555
70) baş bürümcüğü DS/I:555
71) bayım bayım bayıl- DS/VI:4452
72) benli üzümü DS/I:629
73) besni üzümü DS/I:640
74) beyazdikencik üzümü DS/I:647

711
75) bi bişirimlik (<piş-) DS/VI:4460
76) bi dıkım (<tık-) DS/VI:4460
77) bibüşürüm (<piş-) DS/I:679
78) biçim DS/I:683
79) biçim DS/VI:4460
80) biçim al- DS/VI:4460
81) biçim al- [biçimine gel-] DS/I:683
82) biçim ayı [biçim ayi] DS/I:683
83) biçim çıktı DS/I:683
84) biçimine getir- DS/I:683
85) biçimine getir- DS/VI:4460
86) biçimlik DS/I:683
87) bidönüm DS/I:688
88) bigeçirim DS/I:688
89) binim DS/I:697
90) bir banımlık DS/I:697
91) bir bulaşım DS/I:698
92) bir damzım [bir kanım] DS/I:698
(<damız-)
93) bir dönüm su DS/I:698
94) bir koşum hapaz DS/VI:4462
95) bir sokum DS/I:702
96) bir yaylım DS/I:733
97) bir yayım DS/I:703
98) bisıhım, bisıkım DS/I:704
99) bişirim [bişirimlik, büşürüm] DS/I:707
100) bitim DS/I:711
101) bitimli DS/I:711
102) bitimsiz DS/I:711
103) bitirim (II) DS/I:711
104) bitirim dünürlüğü DS/I:711
105) boğum (II) DS/I:730
106) boğum (V) DS/I:730
107) boğum bağla- DS/I:730
108) boğum ver- DS/I:730
109) boğuma kalk- DS/I:730
110) boğumla- (I) DS/I:730
111) boğumla- (II) DS/I:730
112) bolum (<bölüm) DS/I:734
113) bortum üzümü DS/I:741
114) böğürüm DS/I:766
115) bölüm DS/I:768
116) burumcu, buyruncu DS/I:809
(<buyurum)
117) buğum (<boğ-) DS/I:781
118) buğum buğum DS/I:781
119) bukımsız (<bak-) DS/I:784
120) burcukırım DS/I:795

712
121) burum DS/VI:4468
122) burum burgaç DS/I:803
123) buyrumcu DS/VI:4468
124) buyruk kurumu DS/I:808
125) büküm DS/I:819
126) büküm DS/VI:4469
127) büküm ağırşağı DS/I:819
128) bükümle- DS/I:819
129) bürüm (I) DS/I:829
130) bürüm (II) DS/I:829
131) bürüm bürüm DS/I:829
132) bürümcek (I) DS/I:829
133) bürümcek (II) DS/I:829
134) bürümke DS/VI:4470
135) calım (<çal-) DS/II:852
136) cicik üzümü DS/II:959
137) cincife üzümü DS/II:976
138) cizim cizim DS/II:992
139) cizimlik DS/II:992
140) cuara dakımı (<tak-) DS/II:1009
141) cül üzümü DS/II:1026
142) cüzüm (<üzüm) DS/II:1029
143) çakım (I) DS/II:1043
144) çakım (III) DS/II:1043
145) çakım (IV) DS/II:1043
146) çakım (V) DS/II:1043
147) çaldurum (I) DS/II:1050
148) çaldurum (II) DS/II:1051
149) çalım (I) DS/II:1055
150) çalım (II) DS/II:1055
151) çalım (III) DS/II:1055
152) çalım (IV) DS/II:1055
153) çalım sıyırttır- DS/II:1055
154) çam üzümü DS/II:1066
155) çaòım (<çak-) DS/II:1040
156) çarpım (I) DS/II:1083
157) çarpım çarpım çarpın- DS/II:1083
158) çehim (<çek-) DS/II:1108
159) çekim (I) [çeküm] DS/II:1113
160) çekim (II) DS/II:1113
161) çekim (III) DS/II:1113
162) çekim (IV) DS/II:1113
163) çehretim DS/II:1108
164) çeküm çileği DS/II:1117
165) çelim (I) DS/II:1124
166) çelim (II) DS/II:1124
167) çelim başı DS/II:1124
168) çelimli DS/II:1124

713
169) çevrim (II) (<çevirim) DS/II:1154
170) çevrim çiçek DS/II:1154
171) çevrüm DS/II:1154
172) çevrümlü DS/II:1155
173) çığırdım (<çığırt-) DS/II:1161
174) çıkım (I) DS/II:1167
175) çıkım (III) DS/II:1167
176) çıkımsız (I) DS/II:1167
177) çıkımsız (II) DS/II:1167
178) çıra üzümü DS/II:1186
179) çırtım [cırtım, çirtim (II)] DS/II:1190
180) çırtım çırtım DS/II:1191
181) çıttırım DS/II:1198
182) çirtim (I) DS/II:1238
183) çirtim çirtim et- DS/II:1238
184) çirtim oynamaò DS/II:1238
185) çitim DS/II:1244
186) çitim çitim DS/II:1244
187) çoban dilimi DS/II:1254
188) çokum (II) DS/II:1261
189) çokum ekmeği DS/II:1261
190) dağ göçümü DS/II:1325
191) dağ üzümü DS/II:1326
192) dağlım (<dağılım) DS/II:1325
193) dakım (I) DS/II:1331
194) dakım (II) [dakım dayra] DS/II:1331
195) dakım (III) DS/II:1331
196) dakım daklavat DS/II:1331
197) davlım (I) (<dağıl-) DS/II:1380
198) davlum (III) [davlım (I)] DS/II:1380
(<dağıl-)
199) delim (I) DS/II:1412
200) delim (II) DS/II:1413
201) dere yırımı DS/II:1433
202) derim (I) DS/II:1434
203) derim (II) DS/II:1434
204) derim evi DS/II:1434
205) devrim (<devir-) DS/II:1445
206) dıhlım dıhlım (<tıkıl-) DS/II:1454
207) dıkım (<tık-) DS/VI:4487
208) dıkım [dıòım] DS/II:1455
209) dıklım dıklım (<tıkıl-) DS/II:1457
210) dikim (I) DS/II:1487
211) dikim dikim DS/II:1487
212) diline sirke sarımsak DS/II:1494
213) dinlenim DS/II:1508
214) dizim DS/II:1531
215) doğum DS/II:1539

714
216) doğurum (II) DS/II:1539
217) doya döküm DS/II:1568
218) doyum DS/II:1568
219) doyum aşı DS/II:1568
220) doyumluk DS/II:1568
221) doyumluò DS/II:1568
222) döküm (I) DS/II:1574
223) döküm (III) DS/II:1574
224) döküm (IV) DS/II:1574
225) döküm döküm DS/II:1574
226) döküm saçım DS/II:1574
227) döküm vakti DS/II:1574
228) döküm yeri DS/II:1574
229) döküm zamanı DS/II:1574
230) dökümlü (I) DS/II:1574
231) dökümlü (II) DS/II:1574
232) dökümlü (III) DS/II:1574
233) dölüm (<dön-)
DS/II:1579
234) dölüm başı (<dön-)
DS/II:1579
235) dönüm DS/II:1586
236) dönümsüz DS/II:1586
237) dörümevi DS/II:1588
238) dövüm (II) DS/II:1593
239) döyüm (II) DS/II:1594
240) döyüm (III) DS/II:1594
241) döyümlü DS/II:1594
242) durumsa- DS/II:1608
243) durumsun- DS/II:1608
244) durumsuz DS/II:1608
245) dutum DS/II:1613
246) dutumlu DS/II:1613
247) dutumsuz DS/II:1613
248) dürüm (I) [durum] DS/II:1637
249) dürüm (II) DS/II:1637
250) dürüm (III) DS/II:1637
251) dürüm topaç et- DS/II:1637
252) düzüm düzüm DS/II:1648
253) eblah üzüm DS/III:1658
254) eğlim DS/III:1680
255) eğlim ağacı DS/III:1681
256) eğlimli DS/III:1681
257) eğrim (II) DS/III:1685
258) eğrim büğürüm [eğrim büğrüm, DS/III:1658
eğrim buğrum, eğrim büğrü, eğriş
büğrüş, eyrim büyrüm]
259) eğrimli DS/III:1658
260) eğim [eğlimli] DS/III:1678
715
261) eğimli DS/III:1678
262) ekimay DS/III:1694
263) ekmek dürümü DS/III:1696
264) eli eğimli DS/III:1716
265) eli olçum [eli ölçüm] DS/III:1718
266) elim (II) (<ölüm) DS/III:1717
267) en bitirimi DS/III:1744
268) ergÀn üzümü DS/III:1767
269) erim DS/III:1769
270) erkek üzüm DS/III:1774
271) et üzümü DS/III:1800
272) ev çağrımı DS/III:1802
273) ev çıkımı DS/III:1802
274) everim DS/III:1805
275) evrim çevrim DS/III:1814
276) evrüm çevrüm DS/III:1814
277) evrümlü DS/III:1814
278) eylim (<eğil-) DS/III:1823
279) eyrim DS/III:1827
(<eğ-ir-im; Gülensoy, 2007, s.
351)
280) ezim ezim et- DS/III:1830
281) ezimevi DS/III:1830
282) ezimlik DS/III:1830
283) fenerit üzümü DS/III:1843
284) fesliğan üzümü [fesliken üzümü] DS/III:1848
285) galdırım (<kaldır-) DS/VI:4508
286) galdırım (I) DS/III:1899
287) galdırım (II) DS/III:1899
288) garım (I) DS/III:1926
289) garım (II) DS/III:1926
290) gaşşık çalımı DS/III:1934
291) gaşuò çalımı [gaşuk çalımu] DS/III:1935
292) gayım (I) (<kay-) DS/III:1946
293) gayım (II) (<kay-) DS/III:1946
294) gazık düğüm DS/III:1954
295) geçirim DS/III:1963
296) gelim (I) DS/III:1978
297) gerim (I) DS/III:2002
298) gerim (II) DS/III:2002
299) gerim (III) DS/III:2002
300) gerim (IV) DS/III:2002
301) gerim taşı DS/III:2002
302) gerim tut- DS/III:2002
303) geyim (II) DS/III:2016
304) geyim (III) DS/III:2016
305) gezek gidimi DS/III:2021
306) gıcırı büklüm ol- DS/III:2029

716
307) gığırdım (<gığır-) DS/II:2037
308) gırım gırım gırıl- DS/III:2058
309) gırım kesim DS/III:2058
310) gıròım DS/III:2057
311) gıyım gıyım DS/III:2067
312) gıyımsuz DS/III:2067
313) gızardım DS/III:2070
314) gidim DS/III:2074
315) gonum gomşu [gonu gonşu] DS/III:2102
(<konum komşu)
316) gopumlu DS/III:2103
317) goşum DS/III:2108
318) göçüm et- DS/VI:4512
319) gölsar gidimi DS/III:2145
320) gömüm DS/III:2151
321) görüm (II) DS/III:2063
322) görüm gör- DS/III:2163
323) görümlük DS/III:2163
324) gösterimlik DS/III:2164
325) götürüm DS/III:2166
326) götürümlü DS/III:2166
327) götürümsüz DS/III:2166
328) göverdim DS/III:2169
329) göz erimi (göz ırımı, göz ilimi, DS/III:2180
göz irimi, göz kırımı (I), göz
verimi, göz yaylımı]
330) göz görümcesi DS/III:2181
331) göz kesimi DS/III:2182
332) göz kırımı (II) DS/III:2182
333) sözgelimi DS/VI:4708
334) guguk ötümü DS/III:2190
335) gurum (I) (<kur-) DS/III:2201
336) gurum (II) (<kur-) DS/III:2201
337) gurumlu (<kur-) DS/III:2201
338) güdüm (I) DS/III:2215
339) güdüm (II) DS/III:2215
340) güdüm (III) DS/III:2215
341) gül üzüm DS/III:2221
342) gülüküzüm DS/III:2220
343) gün dikimi DS/III:2226
344) gün yılımı DS/III:2232
345) güneş çalımı DS/III:2228
346) horoz ötümü DS/III:2412
347) hurma üzümü DS/III:2445
348) ıldırım DS/IV:2466
349) ıldırım (<yıl-) DS/IV:2466
350) ılgım [ılkım] DS/IV:2469

717
351) ılgım ılgım (II) [ılgım salgım, DS/IV:2469
ılğım ılğım (II), ılğım salkım,
ılkım]
352) içim DS/IV:2506
353) içimli DS/IV:2506
354) idim (I) (<et-) DS/IV:2508
355) idim (II) DS/IV:2508
356) ifdoğum DS/IV:2508
357) iğne atımı DS/IV:2513
358) ilim tadım DS/IV:2526
359) illimi tillimi çık- (<dil-) DS/IV:2532
360) istanbul üzümü DS/IV:2561
361) it sarımsağı DS/IV:2571
362) itüzümü [itizümü] DS/IV:2571
363) kaldırım DS/VI:4533
364) kalum DS/IV:2612
365) karakurum DS/IV:2649
366) karcık üzümü DS/IV:2656
367) karım (I) DS/IV:2663
368) karım (II) DS/IV:2663
369) karım (III) DS/IV:2663
370) karım (IV) DS/IV:2663
371) kaşık çalımı [kaşşık çalımı] DS/IV:2680
372) kaya kızımı DS/IV:2697
373) kayaüzümü DS/IV:2699
374) kayım (I) DS/IV:2701
375) kayım (II) DS/IV:2701
376) kesilim DS/IV:2765
377) kesim (I) DS/IV:2765
378) kesim (I) DS/VI:4550
379) kesim (II) DS/VI:4550
380) kesim (II) [kesim çalım] DS/IV:2765
381) kesim (III) DS/IV:2765
382) kesim (IV) DS/IV:2765
383) kesim (VI) DS/IV:2765
384) kesim (VII) [kesimli] DS/IV:2765
385) kesim (VIII) DS/IV:2766
386) kesim et- DS/IV:2766
387) kesim kes- DS/IV:2766
388) kesim kes- DS/VI:4550
389) kesim/iş DS/IV:2766
390) kesime ver- DS/IV:2766
391) kesimle- DS/IV:2766
392) kırhım zamanı DS/IV:2823
393) kırım (I) DS/IV:2826
394) kırım (II) DS/IV:2826
395) kırım (IV) DS/IV:2826
396) kırım (V) DS/IV:2826

718
397) kırımsız DS/IV:2827
398) kırk boğum DS/IV:2829
399) kırk kıvrım (I) (<kıvrım) DS/IV:2831
400) kırkım (I) DS/IV:2830
401) kırkım (II) DS/IV:2830
402) kırkımcı DS/IV:2830
403) kıròım DS/IV:2823
404) kıvrım (I) (<kıvırım) DS/VI:4560
405) kıvrımca DS/IV:2854
406) kıyımlı DS/IV:2857
407) kıyımsız DS/IV:2857
408) kıyımsız DS/VI:4560
409) kızıl kıvırım DS/VI:4561
410) kızıl üzüm DS/IV:2868
411) kızıleğlim DS/IV:2865
412) kızılkıvrım (I) DS/IV:2866
413) kızılkıvrım (II) DS/IV:2866
414) kiyim kesim ol- DS/VI:2889
415) koç kaçımı DS/IV:2895
416) koç katımı DS/IV:2895
417) koç katımı [koç koyuverimi, koç DS/VI:4564
salımı]
418) koç savumu DS/VI:4564
419) kol kesimi DS/IV:2911
420) konum DS/IV:2919
421) koşum DS/IV:2935
422) koşum gezdir- DS/IV:2935
423) koşum koşum DS/IV:2935
424) koşum kov- DS/IV:2936
425) koşum koz- DS/IV:2936
426) kozak üzümü DS/IV:2946
427) köpek üzümü DS/IV:2961
428) kötürüm (II) DS/IV:2984
429) köz kesimi (<göz) DS/IV:2986
430) kumpir üzümü DS/IV:3001
431) kurşunçalımı DS/IV:3010
432) kurtumcalık (<kurtulum) DS/IV:3012
433) kurum (I) DS/IV:3013
434) kurum (II) DS/IV:3013
435) kurumsak DS/VI:4575
436) kuyruk doğumu DS/IV:3020
437) küçük ölüm DS/IV:3026
438) maran takımı DS/IV:3128
439) mercanüzümü DS/IV:3167
440) miski üzümü DS/IV:3204
441) mutüzümü DS/IV:3227
442) olumcul DS/V:3281
443) oñumsuz DS/V:3286

719
444) otbiçimi DS/VI:4618
445) oturum DS/VI:4619
446) oturum (I) DS/V:3300
447) oturum (III) DS/V:3300
448) oturum et- DS/V:3300
449) oturumluk DS/V:3300
450) ovundurum (I) DS/V:3301
451) ovundurum (II) DS/V:3301
452) oyum (I) DS/V:3307
453) oyum (II) DS/V:3307
(<oy-um; Gülensoy, 2007, s. 643)
454) oyum (III) DS/V:3307
455) oyum (IV) DS/V:3307
456) oyum oyum DS/V:3307
457) oyum oyum ol- DS/VI:4620
458) oyumla- DS/V:3307
459) öküzuyumu DS/V:3330
460) ölçüm (III) DS/V:3332
461) ölçümle- DS/V:3332
462) ölçümlen- DS/V:3332
463) ölüm (<ör-) DS/V:3335
464) ölümcül DS/VI:4626
465) ölümcül DS/V:3335
466) ölümse- DS/V:3335
467) ölümsek DS/V:3335
468) örüm DS/VI:4630
469) örüm (I) DS/V:3355
470) örüm (II) DS/V:3355
471) örüm (III) DS/V:3355
472) örüm (IV) DS/V:3355
473) örüm (V) DS/V:3355
474) örüm (VIII) DS/V:3355
475) örüm güt- DS/V:3356
476) örüm sarım ol- DS/V:3356
477) örüm yeri DS/VI:4630
478) örüm yeri DS/V:3356
479) örümce (I) DS/V:3356
(<ör-üm+çi; Gülensoy, 2007, s.
673)
480) örümce (II) DS/V:3356
481) örümce (III) DS/V:3356
482) örümcekçi DS/V:3356
483) örüme çek- DS/V:3356
484) örüme kaldır- DS/VI:4630
485) örüme kalk- DS/V:3356
486) ötüm DS/V:3361
487) övey ana dilimi DS/V:3364
488) öz ana dilimi DS/V:3371
489) peplivanüzümü DS/V:3429
720
490) peygamberüzümü DS/V:3440
491) pıstırım gibi (<pıstır-) DS/V:3450
492) saçımlı DS/V:3511
493) sağım DS/V:3515
494) sağım potoru DS/V:3515
495) sağımsız DS/V:3515
496) salım (I) DS/V:3527
497) salım (I) DS/VI:4668
498) salım (II) DS/V:3727
499) salım (II) DS/VI:4668
500) salım (III) DS/V:3727
501) salım (V) DS/V:3527
502) salım (VI) DS/V:3527
503) salım tutul- DS/V:3527
504) salıma gel- DS/V:3527
505) sang ölümü DS/V:3539
506) sarıkıvrım DS/V:3547
507) sarım DS/V:3548
508) sarım görüm ol- DS/VI:4674
509) sarımsak yağı DS/V:3548
510) sarımsaò gabuğu DS/VI:4674
511) satımker ol- DS/V:3552
512) savurum (I) DS/V:3557
513) savurum (II) DS/V:3557
514) sayım DS/V:3561
515) sayımcı DS/V:3561
516) sayımcı DS/VI:4678
517) sayımsa- DS/V:3561
518) sayim say- DS/V:3561
519) seçim DS/V:3566
520) seçim DS/VI:4679
521) seçim katım DS/V:3566
522) seğirdim DS/VI:4680
523) seğirdim (I) DS/V:3567
524) seğirdim (II) [seğirdim oluğu] DS/V:3567
525) seğirdim (III) DS/V:3567
526) seğirdim (IV) DS/V:3568
527) seğirdim ayları DS/VI:4680
528) seğirdim oluğu DS/VI:4680
529) sergenlik üzüm DS/V:3590
530) sergi üzümü DS/V:3591
531) serim ser- DS/V:3591
532) seyim sey- (<say-) DS/V:3597
533) seyirdim DS/VI:4688
534) seyirdim (I) DS/V:3598
535) seyirdim (II) DS/V:3598
536) seyirdim (III) [seyirdüm] DS/V:3598
537) seyirdim oluğu DS/V:3598

721
538) seyirdim oluğu DS/VI:4688
539) sıkım DS/VI:4690
540) sıkım [sıòım] DS/V:3607
541) sırım (I) DS/V:3618
(<*sıdır-ım; Gülensoy, 2007, s.
771)
542) sırım (II) DS/V:3618
543) sırım (III) DS/V:3618
544) sırım (V) DS/V:3618
545) sırımsız DS/V:3618
546) sıyırdım DS/VI:4695
547) sıyırdım (I) DS/V:3625
548) sıyırdım (II) DS/V:3626
549) sıyırdımoluk DS/V:3626
550) silimsi DS/V:3637
551) siydim (<seğirt-) DS/V:3652
552) siyim (II) DS/V:3653
553) siyim siyim [siğim siğim, süyüm DS/V:3653
süyüm]
554) sohum, soòum (I) [sokum, DS/V:3659
sokumtıkım]
555) sohum, soòum (II) DS/V:3659
556) sohumsuz DS/V:3659
557) sokum [soòum] DS/VI:4703
558) sokumcul DS/VI:4703
559) sokumluk DS/V:3661
560) sorumluk DS/V:3668
561) soyum DS/V:3673
562) sökāmet DS/V:3678
563) sözgelimi [sözçalımı, sözün DS/V:3687
çalımı]
564) sözüngelim DS/VI:4708
565) su kesimi DS/V:3692
566) su yirimi DS/V:3705
567) su/çurum (<uçur-) DS/V:3690
568) sundurum DS/VI:4710
569) sunum DS/V:3700
570) sündürüm DS/V:3716
571) sürüm (I) DS/V:3725
572) sürüm (II) DS/V:3725
573) süyümlü DS/VI:4718
574) şamüzümü DS/V:3744
575) şehiringidimi DS/V:3758
576) şota üzümü DS/V:3794
577) tahım (<tak-) DS/VI:4734
578) tahta kıyımı DS/V:3803
579) takım (I) DS/VI:4736
580) takım (I) DS/V:3810
581) takım (II) DS/V:3810
722
582) takım (III) DS/VI:4736
583) takım (III) DS/V:3810
584) takım oluğu DS/V:3810
585) takımcak DS/VI:4736
586) takımcık DS/V:3810
587) taòım (I) DS/V:3803
588) taòım (II) DS/V:3803
589) taòım taòlavat (<tak-) DS/VI:4734
590) taraş üzümü DS/V:3835
591) tek adım DS/V:3864
592) tekadım DS/VI:4749
593) tıklım (tıkılım) DS/V:3911
594) tıkım DS/VI:4760
595) tıòlım tıòlım DS/V:3911
596) tokmaküzüm DS/V:3951
597) top üzüm DS/V:3968
598) topbaş üzümü DS/V:3965
599) tökümlü olmaò (<dök-) DS/VI:4774
600) tuyum (<duy-) DS/V:4005
601) tuyumcu (<duy-) DS/V:4005
602) uçurum (I) DS/VI:4025
603) uçurum (II) DS/VI:4025
604) uçurumlu DS/VI:4025
605) udum DS/VI:4026
606) udum (I) DS/VI:4784
607) udum (I) (<yut-) DS/VI:4784
608) üçadım DS/VI:4057
609) üleme çıkımı DS/VI:4064
610) ülker üzümü DS/VI:4795
611) ürüm (I) DS/VI:4073
612) ürümköçek (<ör-) DS/VI:4073
613) üzüm ahar DS/V:4088
614) üzüm boz- DS/V:4088
615) üzüm böyrülce [üzümlü (II)] DS/V:4088
616) üzüm çekirgesi DS/V:4088
617) üzüm eriği [üzümcü eriği, üzüm DS/V:4089
erik]
618) üzüm eriği kallesi DS/V:4089
619) üzümaşı DS/V:4088
620) üzümayı DS/V:4088
621) üzümleme DS/V:4089
622) üzümlü (I) DS/V:4089
623) üzümlü (II) DS/V:4089
624) üzümotu DS/V:4089
625) varımlı varışlı DS/VI:4093
626) verim DS/VI:4098
627) verimay DS/VI:4098
628) verimcek DS/VI:4098

723
629) verimcil ol- DS/VI:4805
630) verimcil ol- DS/VI:4805
631) verimli (I) DS/VI:4098
632) verimli (II) DS/VI:4098
633) virim (<ver-) DS/VI:4108
634) virimcil DS/VI:4109
635) virimse- DS/VI:4109
636) yakım DS/VI:4131
637) yakım yak- DS/VI:4811
638) yakımcı DS/VI:4131
639) yapım DS/VI:4179
640) yaprakdökümü DS/VI:4181
641) yardım (I) DS/VI:4183
(<yÀr-a-t-ım; Gülensoy 2007:
1073)
642) yar(a)dım (II) DS/VI:4183
643) yarım DS/VI:4816
644) yarım (I) DS/VI:4186
645) yarım (II) DS/VI:4186
646) yarım (III) DS/VI:4186
647) yarım (IV) DS/VI:4186
648) yarım avrat DS/VI:4186
649) yarım avuç DS/VI:4817
650) yarım avuç [yarım avıç] DS/VI:4186
651) yarım ayak DS/VI:4186
652) yarım hafız DS/VI:4186
653) yarım somar DS/VI:4187
654) yarım yamalak [yarım yamalıò, DS/VI:4187
yarım yañgalak, yarım yantalak,
yarım yapıldak, yarım yamalak]
655) yarım yanıç DS/VI:4817
656) yarımağız (I) [yarımağız] DS/VI:4186
657) yarımağız (II) DS/VI:4186
658) yarımay DS/VI:4186
659) yarımca DS/VI:4817
660) yarımca (I) DS/VI:4186
661) yarımca (II) DS/VI:4186
662) yarımca (III) DS/VI:4186
663) yarımca (IV) DS/VI:4186
664) yarımca (V) DS/VI:4186
665) yarımkabakulak DS/VI:4186
666) yarımla DS/VI:4817
667) yarımlÀ DS/VI:4186
668) yarımlağa DS/VI:4186
669) yarımlağı DS/VI:4187
670) yarımlağı DS/VI:4817
671) yarımlanma DS/VI:4187
672) yarımlık (II) DS/VI:4187
673) yarımlık (III) DS/VI:4187
724
674) yarımlık (V) DS/VI:4187
675) yarımlıò, yarımlık (I) DS/VI:4187
676) yarımmine DS/VI:4187
677) yarımna DS/VI:4187
678) yarımoturak DS/VI:4187
679) yarımsağa DS/VI:4187
680) yarımsalık DS/VI:4187
681) yarımsarma DS/VI:4187
682) yarımyaka DS/VI:4187
683) yatım (I) DS/VI:4203
684) yatım (II) DS/VI:4203
685) yatım (III) DS/VI:4203
686) yatımına git- DS/VI:4203
687) yatımlı (I) [yatımkar] DS/VI:4203
688) yatımlı (II) DS/VI:4203
689) yaylım (<yayılım) DS/VI:4819
690) yaylım (I) [yayılım, yayılım yeri, DS/VI:4214
yayı (II), yaylım yeri]
691) yaylım (II) DS/VI:4214
692) yaylım (III) DS/VI:4214
693) yaylım al- DS/VI:4214
694) yaylım avı DS/VI:4214
695) yaylımını al- DS/VI:4215
696) yayım DS/VI:4818
697) yayım (I) DS/VI:4212
698) yayım (III) DS/VI:4213
699) yayım çorbası DS/VI:4213
700) yayım yasım DS/VI:4213
701) yazım ekmeği DS/VI:4219
702) yeyim [yiyim] DS/VI:4262
703) yeyim ye- DS/VI:4263
704) yıhım yeme (<yığ-) DS/VI:4265
705) yıkım DS/VI:4823
706) yıkım (I) DS/VI:4265
707) yıkım (II) DS/VI:4266
708) yıkım piri DS/VI:4266
709) yıkım vir- DS/VI:4266
710) yıldırım DS/VI:4268
711) yıldırım orağı DS/VI:4268
712) yılım DS/VI:4272
713) yırım DS/VI:4276
714) yırım yırım DS/VI:4276
715) yırtım [yırtımmalı] DS/VI:4276
716) yırtımcı DS/VI:4276
717) yirim DS/VI:4282
718) yiyimci DS/VI:4286
719) yiyimsel DS/VI:4286
720) yiyimsiz DS/VI:4286

725
 721) yorum (I) DS/VI:4301
722) yorum (II) DS/VI:4301
723) yuğrum (<yuğur-) DS/VI:4314
724) yuğrumluk DS/VI:4314
725) yürüdüm DS/VI:4335
726) yüz görümlüğü [yüz görümlük] DS/VI:4338
727) zank ölümü DS/VI:4349
728) zeytinüzümü DS/VI:4365
729) Ψlim (I) (<bilim) DS/III:1717

1.2.83. -In / -Un

Sık kullanılan eklerden biridir. Ad yapımı sıfat yapımından çok fazladır.
“Fiilin gösterdiği işin sonucu veya ürünü olma görevini yüklenmiştir.” (Korkmaz,
2017, s. 166). çıkın, düğün, dizin, ekin, sorun, yığın; bütün, yoğun vb. sözcükler
türetir. Terim yapma özelliği de vardır. akın (sp.), burun (anat.-coğ.), kuşburnu
(bit.), oyun (sp.), tütün (bit.), yayın (rad.-tv.) vb.

Ağızlarda bu ekin genellikle “burun” sözcüğüne dayalı birleşik ad ve sıfat

yapımlarını görmek mümkündür.

araç-gereç adı yapar: çalın “çakmak”, garğa burnu (I) “mandal”, girdeburun
“delik delmeye yarayan küçük testere”, ışıtın “lamba” vb.

yer adı yapar: bitin, bitinlik “sürülmemiş tarla, kıraç yer”, burun başı
“sokaktaki dönemeçler, köşeler”, burunca “tepe”, buruncuk kaşı “bir yanı engin,
üstü düz tepe”, burun ucu “bir yarımada veya dağın denize uzanan en uç tarafı” vb.

bitki adı yapar: akekin “beyaz, iri taneli kırmızı başaklı bir çeşit kılçıklı
buğday”, başı bütün (III) “kırmızı pancar”, biçincizılkı “mart ayında göğeren bir
çeşit ufacık bitki”, düğün yaprağı “dere kenarlarında biten geniş yapraklı bir ot”,
gışburnu “yabani bir gül” vb.

meyve adı yapar: bağrıbütün (I) “top çekirdekli bir çeşit kavun”, burnukızıl
(II) “bir çeşit erik”, kızılburun “pembemsi yeşil renkli, güzel kokulu bir çeşit erik”,
tosunburnu “bir çeşit elma”, tütünbulkarı “kahverengine yakın bir çeşit üzüm” vb.

hayvan adı yapar: burnukızıl (II) “kara tüylü, kırmızı gagalı, kargaya
benzeyen bir kuş”, burunkapan “bukalemun”, gezin “iki yaşındaki koyun”,
kepçeburun “bir çeşit yaban ördeği”, sivriburunbalığı “bir çeşit kefal balığı” vb.

726
 diğer bazı ad yapımları şunlardır: burun kanı “tatlı kırmızı”, çapòın<çarpın
“alkış”, kırın “oyun, raks”, esin “sabah rüzgârı”, ısırın “saçta pişirilen doğranmış
yufka üzerine sarımsaklı yoğurt dökülerek yapılan ekmek” vb.

sıfat yapar: burnu tığ “mağrur, burnu havada, kazak”, burun boku “aşağılık,
iğrenç, önemsiz”, boynu yoğun “şişman, boynu kalın”, kanılgası yakın “hemen
inanan, kanan”, kırcın “kinci”, yellin<yelin “canlı, hızlı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ın 1) ak burun DS/I:143 (252)

(<bur-un; Gülensoy, 2007, s. 187)
-in 2) akekin DS/I:148
-un 3) akın (<ek-) DS/I:151
-ün 4) akıncak DS/I:151
5) akındırık DS/VI:4413
6) arap oyunu DS/I:299
(<*oy-un; Gülensoy, 2007, s. 644)
7) asar burnu DS/I:340
8) ayıcı oyunu DS/I:416
9) ayın oyun DS/I:419
10) ayın oyun et- DS/I:419
11) ayın oyuncu DS/I:419
12) azzık çıkısı, azzık çıkını DS/I:444
(<*çığ-ın; Gülensoy, 2007, s. 236)
13) bağrıbütün (I) DS/I:484
(<*büt-ün; Gülensoy, 2007, s.
196)
14) bağrıbütün (II) DS/I:485
15) bÀrebütün DS/VI:4446
16) baribütün, bÀribütün DS/I:533
17) başıbütün (I) DS/I:559
18) başıbütün (II) DS/I:559
19) başıbütün (III) DS/I:559
20) bıçak oyunu DS/I:655
21) bızavburnu DS/I:674
22) biçinçi DS/I:683
23) biçinçi kuşu DS/I:683
24) biçinçizılkı DS/I:683
25) bitin, bitinlik DS/I:711
26) bitincisi DS/I:711
27) bitiniş DS/I:711
28) bitün (<büt-) DS/I:712
29) bizburun DS/I:713
30) boncuk oyunu DS/I:736

727
31) boynu yoğun DS/I:747
(<yoà-un; Gülensoy, 2007, s.
1151)
32) burumcu, buyruncu DS/I:809
33) bunnu böyü- (<burun) DS/I:794
(<bur-un; Gülensoy, 2007, s. 187)
34) burnu tığ [burnu üksek] DS/I:801
35) burnukızıl (I) [burnuğızıl] DS/I:801
36) burnukızıl (II) DS/I:801
37) burnuna gir- DS/I:801
38) burnunu toprağa sürt- DS/I:801
39) burun (I) DS/I:803
40) burun (II) DS/I:803
41) burun (III) DS/I:803
42) burun (IV) DS/I:803
43) burun ak- DS/I:803
44) burun başı DS/I:803
45) burun boğaz DS/I:803
46) burun boku DS/I:803
47) burun çalma DS/I:803
48) burun çayı DS/I:803
49) burun et- [ burnunu eğ-, burunla- DS/I:803
(IV)]
50) burun gelme DS/I:803
51) burun gırın et- DS/I:803
52) burun gıvır- DS/I:803
53) burun kanı DS/I:803
54) burun otu DS/I:804
55) burun şerbeti DS/I:804
56) burun tenefi [burun teşik] DS/I:804
57) burun ucu DS/I:804
58) burun yünü DS/I:805
59) burunağzı DS/I:803
60) burunca DS/I:803
61) buruncuk kaşı DS/I:803
62) burunduruk DS/I:803
63) burunkapan DS/I:803
64) burunla- (I) DS/I:803
65) burunla- (II) DS/I:803
66) burunla- (III) DS/I:803
67) burunlatma [burunnatma] DS/I:804
68) burunlu DS/I:804
69) burunsak [burundağı, burunluk, DS/I:804
buruntalık]
70) burunsalık (I) [buruncalık, DS/I:804
buruntalık]
71) burunsalık (II) DS/I:804
72) burunsuluk [burunsak, burunsalıg, DS/I:804
burunsluk]

728
73) burunu yel almaò DS/I:805
74) burunuzun DS/I:805
75) bürüncük DS/VI:4470
76) bürüncük DS/I:829
77) cızı oyunu DS/II:950
78) cop oyunu DS/II:1000
79) culuò burunnu DS/II:1014
80) çaòın çal- (<çarp-) DS/II:1075
81) çapòın (<çarp-) DS/II:1075
82) çakaldüğünü DS/VI:4477
83) çalın DS/II:1055
84) çarpınla- DS/II:1083
85) çıkınla- [çıòınlamaò] DS/II:1164
86) çıòınla- [çıòınlamaò] DS/II:1164
87) çıraburun DS/II:1185
88) çitime oyunu DS/II:1245
89) çom oyunu DS/II:1266
90) dān (<düğün) DS/II:1630
(<tüg-ān; Gülensoy, 2007, s. 311)
91) danaburnu DS/II:1355
92) dartın (<tart-) DS/II:1373
93) davar düğünü DS/II:1378
94) dedeburnu DS/II:1397
95) deli tütün DS/II:1413
96) dikin DS/II:1487
97) dikin DS/VI:4487
98) dikin dik- DS/II:1487
99) dikin tut- DS/II:1487
100) dili burnuna değ- [dili burnuna DS/II:1493
yet-]
101) diri bütün (<büt-) DS/II:1518
102) dizin (I) DS/II:1531
103) dizin altını DS/II:1531
104) dizin dizin DS/II:1531
105) domrun (<tomur-) DS/II:1553
106) donuz oyunu DS/II:1562
107) doydüğün DS/II:1568
108) duzağıburnu DS/II:1615
109) düğüm DS/II:1624
(<tüg-ün[>m]; Gülensoy, 2007, s.
310)
110) düğümle- DS/II:1624
111) düğümlen- DS/II:1624
112) düğün dileği DS/II:1625
113) düğün okuyucu DS/II:1625
114) düğün yaprağı DS/II:1625
115) düğüncelik DS/II:1625
116) düğüncü DS/II:1625
117) düğüncük DS/II:1625
729
118) düğünlük bas- DS/II:1625
119) düğünlükçü DS/II:1625
120) düşün et- DS/II:1640
121) dütün (<tüt-) DS/II:1640
122) düyüm (II) [dühüm] DS/II:1643
(<tüg-ün [>m]; Gülensoy, 2007, s.
310)
123) dΨm ekini DS/II:1416
124) ekin havızı DS/III:1694
125) ekin kellesi DS/III:1695
126) ekinçi [ekinci] DS/III:1694
127) ekinderef DS/III:1694
128) ekini gevre- DS/III:1695
129) ekiniver- DS/III:1695
130) ekinlik [ekiññik] DS/III:1695
131) ekinnege DS/III:1695
132) emen oyunu DS/III:1734
133) esin DS/III:1782
134) esine tüşür- DS/III:1782
135) garğa burnu (I) DS/III:1925
136) garğa burnu (II) DS/III:1925
137) gecin DS/III:1960
138) gege burun [gegek burun] DS/III:1968
139) gerik burun DS/III:2002
140) gezin DS/III:2023
141) gıcır oyunu DS/III:2029
142) gışburnu DS/III:2062
143) girdeburun DS/III:2080
144) görüncülü DS/III:2163
145) guşburnu [guşbunnu] DS/III:2202
146) gülburnu DS/III:2217
147) gün burnu (I) [günün burnu] DS/III:2225
148) henhen oyunu DS/III:2340
149) hoca düğünü DS/III:2390
150) hort burun DS/III:2413
151) hotagaç oyunu DS/III:2418
152) ısırın DS/IV:2492
153) ışdın [ıştın] (<ışıt-) DS/VI:2495
154) iğ burnu DS/IV:2510
155) ipburnu DS/IV:2546
156) itburnu DS/IV:2568
157) kanılgası yakın DS/IV:2624
(<yak-ın; Gülensoy, 2007, s.
1036)
158) kara ekin DS/IV:2643
159) karaçıkın DS/IV:2642
160) karanfilbaş tütün DS/IV:2652
161) kargaburnu DS/IV:2658

730
162) kargaburun (I) [kargaburnu, DS/IV:2658
kargacuk, karğaburnu]
163) kargaburun (II) DS/IV:2659
164) karğa burnu DS/IV:2661
165) kemiş oyunu DS/IV:2740
166) kepçe burun DS/IV:2745
167) kına düğünü DS/IV:2806
168) kırcın (<kırç- (I)) DS/IV:2820
169) kırın DS/IV:2827
170) kırk düğüm DS/IV:2830
(<tüg-ün [>m]; Gülensoy, 2007, s.
310)
171) kızılburun DS/IV:2864
172) koçburun nacak DS/IV:2895
173) kol oyunu DS/IV:2912
174) kon kon oyunu DS/IV:2919
175) koşun (II) DS/IV:2936
176) kuşbunlu (<burun) DS/IV:3016
177) küflü çıkın DS/IV:3026
178) kütdüğüm DS/VI:4581
179) lapak oyunu DS/IV:3066
180) lekdime oyunu DS/IV:3071
181) leylekburnu DS/IV:3076
182) oyun DS/VI:4620
(<*oy-un; Gülensoy, 2007, s. 644)
183) paşadizini DS/V:3408
184) pütün (<bütün) DS/V:3506
185) sağın (I) [sağınlı] DS/VI:4663
186) sağınsız DS/V:3515
187) saklangıç oyunu DS/V:3522
188) sığın (I) DS/V:3605
(<*sıg-un; Gülensoy, 2007, s.
764)
189) sığın (III) DS/V:3605
(<sığ-ın; Gülensoy, 2007, s. 765)
190) sığın (V) DS/V:3605
191) sığın geyiği DS/V:3605
192) sıypın DS/V:3628
193) sivriburunbalığı DS/V:3651
194) sögüncü (<söğ-) DS/VI:4706
195) sökün (I) DS/V:3678
196) sökün (II) DS/V:3678
197) sökün avı DS/V:3678
198) sökün et- DS/VI:4707
199) şeytandüğünü DS/V:3767
200) şırkdüğüm DS/V:3774
201) tanaburnu DS/V:3820
202) terlik oyunu DS/VI:3895
203) tıkınnı DS/VI:4760

731
204) tısburun DS/V:3927
205) tilkiburnu DS/V:3933
206) tilkidüğünü DS/V:3933
207) toskellef oyunu DS/V:4772
208) tosunburnu DS/V:3975
209) toy düğün DS/V:4773
210) toydüğün DS/V:3977
211) tula oyunu DS/VI:4776
212) tutun (<tüt-) DS/V:4003
213) tütün DS/VI:4781
214) tütün DS/V:4017
215) tütün çiz- DS/V:4018
216) tütün iynesi DS/V:4018
217) tütünaltı DS/VI:4781
218) tütünaltı DS/V:4018
219) tütünlen- [tütünlet-] DS/V:4018
220) tütünlük (I) DS/V:4018
221) tütünlük (II) [tütünnük] DS/V:4018
222) tütünnemeğ DS/VI:4781
223) tütünselik DS/V:4018
224) tütünübulkarı DS/V:4018
225) üçdaş oyunu DS/VI:4057
226) ürün (I) DS/VI:4073
(<h+ār-/ör-ün)
(<Gülensoy, 2007, s. 996)
227) ürün (I) (<ör-) DS/VI:4797
228) ürün (II) DS/VI:4073
229) ürün (III) DS/VI:4073
230) ürün (IV) DS/VI:4797
231) ürün (IV) DS/VI:4073
232) ürün (V) DS/VI:4073
233) ürün evi DS/VI:4073
234) ürünlük DS/VI:4074
235) yağın (VI) DS/VI:4121
236) yayın (I) DS/VI:4213
(<yay-ın; Gülensoy, 2007, s.
1097)
237) yeğin (VI) (<yığ) DS/VI:4226
238) yellin DS/VI:4240
(<yel-[l]in; Gülensoy, 2007, s.
1115)
239) yığın taşı DS/VI:4264
240) yıòın (<yığ-) DS/VI:4265
241) yıvın (<yığ-) DS/VI:4277
242) yiğin (I) DS/VI:4278
243) yiğinle- [yiğinne-] DS/VI:4278
244) yiğinne- DS/VI:4824
245) yoğun (I) [yoğın, yovun] DS/VI:4288

732
 (<yoà-un; Gülensoy, 2007, s.
1151)
246) yoğun (II) DS/VI:4288
247) yoğun (III) DS/VI:4288
248) yoğun elek DS/VI:4288
249) yoğunluk DS/VI:4288
250) yuvun (<yığ-) DS/VI:4326
251) yütük oyunu DS/VI:4336
252) yüzük oyunu DS/VI:4340

1.2.84. -ınca / -unca

Aslında zarf-fiil eki olarak kullanılır. Ağızlarda batınca, doğuncalıò,
sorunca ve yapınca gibi ad görevli sözcükler türetmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ınca 1) batınca DS/I:571 (4)

(<Suyun kaybolduğu yer.)
-unca 2) doğuncalıò DS/II:1535
(<1. Doğumu yaptıran köy
ebelerine verilen hediye. 2.
Davar, sığır yavruladığı zaman
çobana verilen bahşiş.)
3) sorunca DS/V:3668
(<Sorgu.)
4) yapınca DS/VI:4179
(<Çoban yağmurluğu, yamçı.)

1.2.85. -(I)ntI / -(U)ntI (<-(I)n-tI)

Fiilden fiil yapım eki -in- ile -tı fiilden ad yapım ekinin kaynaşması sonucu
oluşan birleşik bir yapıdır. “Parçalı ve sürekli kılışı gösteren adlar yapar: akıntı,
çarpıntı, sızıntı, kesinti vb. Parçalı ürün ve artıklara ad olurlar: alıntı, kırıntı,
çöküntü döküntü, kalıntı, kırıntı, kırpıntı vb. Elemli duygulara ad olurlar: buruntu,
ezinti, kuruntu, sıkıntı vb. Kılış ve kılıcı manasına aşağılayıcı anlamda kullanılır:
boğuntu, kasıntı, takıntı vb.” (Banguoğlu, 2015, s. 258). Terim yapar: alıntı (ed.-
dil.), akıntı (tıp.), sızıntı (tıp.), takıntı (ruh.) vb. Argo yapar: asıntı “sırnaşan,
tebelleş olan kimse”, çıkıntı “kambur”, takıntı “İlişki kurulan kimse” vb. çalıntı ise
sıfat olarak kullanılır.

733
 Ağızlarda farklı işlevlerde kullanılır. Ad yapımı sıfata göre daha çoktur.
Genellikle tek heceli fiil köklerine gelir.

araç-gereç adı yapar: çalıntı (IV) “eski süpürge”, esinti (I) “içinde hamur
yoğrulacak bir çeşit küçük tekne”, girinti (III) “1.Ağaç dallarını kesmeye yarayan,
orağa benzer bir araç”, kakıntı (I) “ateş küreği”, yuykuntu “bulaşık yıkanan kap”
vb.

yer adı yapar: ayòıntı “toprağı akan yer”, çakıntı (III) “birkaç yolun birleştiği
yer”, düşüntü (II) “savaşta şehit olanın mezarının bulunduğu yer”, girinti (II)
“dolambaçlı sokak”, sokuntu “dağ arasındaki girinti, çıkmaz sokak” vb.

yiyecek adı yapar: kırıntı (II) “1.Yemiş, çerez.”, sağıntı “süt”, yepinti “koyu
ve yağlı sütten kaynatılarak yapılan tatlı bulamaç”, yeyinti “2.Kuruyemiş.”, yiyinti
(I) “2.Kuruyemiş.” vb.

hava olayları adı yapar: burkuntu (II) “şiddetli rüzgar, kasırga”, çakıntı (I)
“şimşek”, geçinti (II) “çabuk gelip geçen yağmur”, savruntu “1.Tipi.”, sepinti (I)
“kısa süreli ve az yağan yağmur” vb.

soyut ad yapar: asıntı (II) “zorluk”, çıkıntı (IV) “fayda, kar”, erinti (III)
“üzüntü, tasa”, hüküntü<ürküntü “korku”, koyuntu “sıkıntı, üzüntü, keder” vb.

birleşik ad yapar: döküntü ova “yağmur sularının dağlardan getirdiği

topraklarla dolan göl ve deniz parçaları”, güc üzüntüsü “sürekli iç sıkıntısı”, su
yarıntısı “su bölümü çizgisi”, tekne gazıntısı “anne ve babaların yaşlıyken olan son
çocukları”, yeni yirinti “denizin gelgit eylemiyle kıyıda kaldığı yer” vb.

“İnsanı rahatsız eden durumları bildiren isimler” (Gülsevin, Saka, 2002, s.

141) yapar: boğuntu (II) “sıkıntı, dert, yoksulluk”, burkuntu (I) “mide bulantısı”,
buruntu “sürgün, bağırsak bozukluğu”, çırpıntı “çarpıntı, heyecan”, öğrüntü
“kusma, mide bulanması”, sıyrıntı (II) “ishalken akan su gibi dışkı” vb.

“İşin yapılması sonucu meydana gelen parçalar”ı ifade eden ad yapar

(Gülsevin, Saka, 2002, s. 141): bozuntu “bağ bozumundan sonra toplanan üzüm”,
çalhantu (I) “yıkanan buğdayın eleğin altında kalan kısmı, elenti”, seçinti “bir şeyin
iyileri seçildikten sonra geriye kalanları”, söküntü (II) “iplik ve kumaş parçaları”,
sürüntü (I) “kullanılarak küçülmüş sabun” vb.

734
 diğer bazı ad oluşumları şunlardır: bağrıntı (I) “gürültü”, çokuntu “toplantı”,
erüntü “kar suyu”, sirkinti<silkinti “deprem”, sepinti (II) “gül suyu” vb.

sıfat yapar: asıntı (IV) “yüksek”, azıntı “2.Zorba, azgın”, çıkıntı (V) “işe
yaramayan”, koşuntu “bilinçsiz, uyuşuk”, sürüntü (IV) “durmadan yer değiştiren,
çok gezen, serseri” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıntı 1) ağarıntı DS/I:82 (257)

-inti 2) akıntı (I) DS/I:152
-intü 3) akıntı (III) DS/I:152
-ntı 4) akıntı (IV) DS/I:152
-nti 5) akıntılı DS/VI:4413
-ntu 6) alıntı DS/I:220
(<al-ıntı; Gülensoy, 2007, s. 66)
-ntü 7) alıntılı DS/I:220
-untu 8) asıntı (I) DS/I:343
-üntü 9) asıntı (I) DS/VI:4427
10) asıntı (II) DS/I:343
11) asıntı (II) DS/VI:4427
12) asıntı (III) DS/I:343
13) asıntı (IV) DS/I:343
14) asıntı (V) DS/I:343
15) asıntı ol- DS/I:343
16) atıntı (I) DS/I:369
17) atıntı (II) DS/I:369
18) atıntı (III) DS/I:369
19) ayòıntı DS/I:415
20) azıntı DS/I:440
21) azıntı DS/VI:4439
22) bağrıntı (I) DS/I:485
23) bÀrıntı DS/VI:4446
24) bıçıntı DS/I:657
25) bırağıntı DS/I:668
26) bırakıntı (I) DS/I:668
27) bırakıntı (II) [burakıntı] DS/I:668
28) bırakıntı (III) DS/I:668
29) bırakıntı (IV) DS/I:668
30) bırantı, bırÀntı [bıragıntı, DS/I:669
bırağıntı, birantı]
31) biçinti DS/I:683
32) biriginti [biriğinti, birikinti] DS/I:701
33) boğuntu (I) DS/I:731
34) boğuntu (II) DS/I:731

735
35) bozuntu DS/VI:4466
36) bölüntü DS/I:768
37) burağıntı (<bırak-) DS/I:794
38) burkuntu (I) DS/I:799
39) burkuntu (II) DS/I:799
40) buruntu DS/VI:4468
41) buyruntu (<buyur-) DS/VI:4468
42) büküntü DS/I:819
43) çakıntı (I) DS/II:1044
44) çakıntı (II) DS/II:1044
45) çakıntı (III) DS/II:1044
46) çalhantu (I) DS/II:1053
47) çalıntı (I) DS/II:1056
48) çalıntı (III) DS/II:1056
49) çalıntı (IV) DS/II:1056
50) çalkantı (I) DS/II:1057
51) çalkantı (II) [çalhantı] DS/II:1057
52) çarpıntı (I) DS/II:1083
53) çarpıntı (II) DS/II:1084
54) çatıntı (II) DS/II:1090
55) çatıntı (III) DS/II:1090
56) çeküntü DS/II:1117
57) çerpinti DS/II:1147
58) çezentü (<çöz-) DS/II:1157
59) çıkıntı DS/VI:4480
60) çıkıntı (I) DS/II:1167
61) çıkıntı (II) DS/II:1167
62) çıkıntı (IV) DS/II:1167
63) çıkıntı (V) DS/II:1167
64) çıkıntı (VI) DS/II:1168
65) çırpıntı (I) DS/II:1189
66) çırpıntı (II) DS/II:1189
67) çizinti DS/II:1253
68) çokuntu [çoòuntu, cokuntulug, DS/II:1261
çokuntuluk]
69) çürüntü (I) DS/II:1309
70) çürüntü (II) DS/II:1309
71) dakıntı (<tak-) DS/II:1331
72) derinti [derintü] DS/II:1434
73) devrinti (<devir-) DS/II:1445
74) dırmıntı (<tırma-) DS/II:1471
75) dirintili DS/II:1517
76) döklüntü (<dökül-) DS/II:1573
77) döküntü (I) DS/II:1573
78) döküntü ova DS/II:1574
79) döküntülü DS/II:1573
80) düşüntü (II) DS/II:1640
81) efsinti (<efs-) DS/III:1670

736
82) eğinti ol- DS/III:1678
83) ekinti [ekintü, eküntü] DS/III:1695
84) elpinti (<elp-) DS/III:1728
85) erinti (I) DS/III:1771
86) erinti (II) DS/III:1771
87) erinti (III) DS/III:1771
88) erintü DS/III:1771
89) esinti (I) DS/III:1782
90) esinti (II) DS/III:1782
91) ezinti DS/VI:4503
92) ezinti (I) DS/III:1830
93) ezinti (II) DS/III:1830
94) ezinti (III) [ezüntü] DS/III:1830
95) galıntı (II) DS/III:1901
96) gatıntı [gatundu] DS/III:1935
97) gayıntı DS/III:1946
98) gazıntı DS/III:1954
99) geçinti (I) DS/III:1963
100) geçinti (II) DS/III:1963
101) geçinti (III) DS/III:1963
102) geçinti (IV) DS/III:1963
103) geçinti (V) DS/III:1963
104) gelinti (I) DS/III:1982
105) gelinti (II) DS/III:1982
106) gevinti DS/VI:4510
107) gezinti (I) DS/III:2023
108) gırıntı (I) DS/III:2058
109) gırıntı (II) DS/III:2058
110) gırıntı (III) DS/III:2058
111) gırıntuluk DS/III:2058
112) girinti DS/VI:4511
113) girinti (I) DS/III:2084
114) girinti (II) DS/III:2084
115) girinti (III) DS/III:2084
116) girinti (IV) DS/III:2084
117) girinti (V) DS/III:2084
118) girinti (VI) DS/III:2084
119) girinti (VII) [girintü] DS/III:2084
120) girinti (VIII) DS/III:2084
121) girintili DS/III:2084
122) guruntu DS/III:2201
123) güc üzüntüsü DS/III:2211
124) hüküntü (<huk-) DS/III:2448
(<ürk-; Gülsevin, 2009, s. 137)
125) ırgantu DS/IV:2485
126) irkinti (I) DS/IV:2553
127) irkinti (II) [ilkinti (I), ilküntü, DS/IV:2553
irkilti]

737
128) irkinti (III) DS/IV:2553
129) irkinti (IV) DS/IV:2553
130) kaçıntı DS/VI:4530
131) kaçıntı (I) DS/IV:2588
132) kaçıntı (II) DS/IV:2588
133) kakıntı DS/VI:4531
134) kakıntı (I) DS/IV:2604
135) kakıntı (II) DS/IV:2604
136) kakıntı (III) DS/IV:2604
137) kalıntı DS/VI:4533
138) kaluntu DS/IV:2612
139) kaşıntı DS/IV:2681
140) katıntı DS/IV:2684
141) katıntı DS/VI:4539
142) kayıntı DS/IV:2701
143) kayıntı yap- DS/IV:2702
144) kepinti DS/IV:2749
145) kesintiye al- DS/IV:2766
146) kırıntı (I) DS/VI:4557
147) kırıntı (I) DS/IV:2827
148) kırıntı (II) DS/VI:4557
149) kırıntı (II) DS/IV:2827
150) kırıntı (III) DS/IV:2827
151) kırıntı (IV) DS/IV:2827
152) kırpıntı DS/VI:4558
153) kısıntılık DS/IV:2842
154) kirinti (<gir-) DS/IV:2879
155) kirinti (I) (<gir-) DS/VI:4562
156) koşuntu DS/IV:2936
157) koşuntuya git- DS/IV:2936
158) koyuntu DS/IV:2945
159) kuruntuluk DS/IV:3013
160) morarıntı DS/IV:3211
161) ohuntu gönder- (<oku-) DS/VI:4613
162) okuntu DS/V:3278
163) okuntu [oòntu] DS/VI:4613
164) okuyuntu DS/VI:4613
165) oòuntu DS/V:3275
166) oòuyuntu (<oku-) DS/VI:4613
167) oyuntu DS/V:3307
168) öğrüntü (<öğür-) DS/VI:4624
169) örüntü (II) DS/V:3356
170) pişinti DS/V:3464
171) sağıntı DS/V:3515
172) salıntı DS/V:3528
173) salıntıda DS/V:3528
174) saròuntuluò DS/VI:4673
175) savruntu (<savur-) DS/V:3557

738
176) sayıntısız DS/VI:4678
177) seçinti DS/V:3566
178) seçinti DS/VI:4679
179) sepinti DS/VI:4685
180) sepinti (I) [serpinti (I), serpüntü] DS/V:3586
181) sepinti (II) DS/V:3586
182) serpinti (II) DS/V:3593
183) sıkıntı DS/V:3608
184) sırıntı DS/V:3619
185) sırkıntı DS/VI:4693
186) sırkıntı (I) DS/V:3619
187) sırkıntı (II) DS/V:3619
188) sıyrıntı (I) (<sıyır-) DS/V:3629
189) sıyrıntı (II) DS/V:3629
190) sıyrıntı (III) DS/V:3629
191) sıyrıntı (IV) DS/V:3629
192) sıyrıntı (V) DS/V:3629
193) sıyırıntı (I) DS/VI:4696
194) sıyırıntı (II) DS/VI:4696
195) sızıntı DS/VI:4696
196) sini okuntusu DS/V:3643
197) sirkinti DS/V:3648
198) siyinti DS/V:3654
199) sizinti DS/VI:4702
200) sohuntu DS/V:3659
201) sokuntu DS/V:3662
202) sokuntu DS/VI:4696
203) söküntü (I) DS/V:3678
204) söküntü (II) DS/V:3678
205) söküntü (III) DS/V:3678
206) su yarıntısı DS/V:3705
207) süğüntü DS/V:3708
208) sürüntü (I) DS/V:3726
209) sürüntü (I) DS/VI:4716
210) sürüntü (II) DS/VI:4716
211) sürüntü (II) DS/V:3726
212) sürüntü (III) DS/VI:4716
213) sürüntü (III) DS/V:3726
214) sürüntü (IV) DS/VI:4716
215) sürüntü (IV) DS/V:3726
216) sürüntü (V) DS/V:3726
217) süzüntü (I) DS/V:3733
218) süzüntü (II) DS/V:3733
219) takıntı (I) DS/V:3810
220) takıntı (II) DS/V:3810
221) teknegazıntısı DS/V:3868
222) uyuntu (I) DS/VI:4053
223) uyuntu (I) DS/VI:4792

739
 224) uyuntu (II) DS/VI:4053
225) uyuntu (II) DS/VI:4792
226) uyuntula- DS/VI:4792
227) uyuntula- DS/VI:4053
228) üfrüntü (I) (<üfür-) DS/VI:4794
229) üfürüntü DS/VI:4061
230) üfürüntü [üfrüntü (II)] DS/VI:4794
231) ürküntü DS/VI:4071
232) ürküntü DS/VI:4796
233) yapıntı DS/VI:4180
234) yarıntı (I) DS/VI:4188
235) yarıntı (II) DS/VI:4188
236) yeğintile- DS/VI:4226
237) yeni yirinti (<yir- (I)) DS/VI:4249
238) yepinti [yepindi, yerpinti] DS/VI:4251
239) yepindi (<yelpe-) DS/VI:4251
240) yeyinti (I) DS/VI:4263
241) yeyinti, yΨyinti (I) DS/VI:4823
242) yığıntı DS/VI:4823
243) yığıntı (I) DS/VI:4264
244) yığıntı (II) DS/VI:4264
245) yığıntı (III) DS/VI:4264
246) yıkıntı (I) DS/VI:4266
247) yıkıntı (II) DS/VI:4266
248) yıkıntı (III) DS/VI:4266
249) yıkıntı (IV) DS/VI:4266
250) yılıntı DS/VI:4272
251) yirinti (<yir- (I)) DS/VI:4281
252) yiyinti (I) DS/VI:4286
253) yiyinti (II) DS/VI:4287
254) yiyinti (III) DS/VI:4287
255) yiyinti ol- DS/VI:4287
256) yuykuntu DS/VI:4828
257) yΨyinti DS/VI:4823

1.2.86. -(u)nç
Yazılı dilde ve ağızlarda kazanç (<kazga-nç; Gülensoy, 2007, s. 489) ve
korkunç (<kork-(ı/u)nç; Gülensoy, 2007, s. 542) sözcüğünde kullanılan bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-nç 1) kazanç DS/IV:2711 (3)

(<Yaz mevsimi.)
(<kazga-nç; Gülensoy, 2007, s.
489)

740
 -unç 2) korkunççalık (I) DS/IV:2927
(<Köprü kenarlarına yapılan
parmak.)
(<kork-(ı/u)nç; Gülensoy, 2007,
s. 542)
3) korkunççalık (II) DS/IV:2927
(<Tüfek tetiğinin altında yarım
daire biçimindeki demir.)

1.2.87. -Ir / -Ur

Daha çok geniş zaman eki olarak kullanılır. Yazı dilinde sıfat ve ad
yapımları vardır: ağır, bilir, olur; çadır<*çatır, değer (<teg-ir; Gülensoy, 2007, s.
271) dünür, gelir, katır, kısır, sığır, yatır vb. Terim yapar: ağır (sp.), sığır (hay.),
değer (fel.-mat.), katır (hay.), kısır (biy.) vb.

Ağızlarda da ad ve sıfat yapımları vardır.

araç-gereç adı yapar: çalgeçir “kapı mandalı”, çekneşir (II) “ispermeçet

mumunun fitili”, delgeçir (II) “oku delip ökçeye geçirerek yapılan sapan”, takır (II)
“ip ya da yular yapmaya yarayan bir çeşit araç”, tepir “1.Buğday, bulgur vb. tahılları
elemeye yarayan ağaçtan yapılmış büyük elek” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: akır “çeşme yalağı”, alır satır “tüccar”,
dalgeçir “yelek”, yenir “ekmek”, yol çatırı “yol ayrımı” vb.

sıfat yapar: ayağı ağır “gebe”, başı ağır “ağırbaşlı”, eğesi ağır “hantal, ağır
hareketli” gelir gider “kararsız”, salır “saldırgan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ır 1) ağır (I) [ağır akıllı] DS/I:90 (102)

(<ağ-ır; Gülensoy, 2007, s. 53)
-ir 2) ağır (II) (<ak-) DS/I:90
-ur 3) ağır aksak DS/I:91
-ür 4) ağır al- DS/I:91
5) ağır ayak [ağır ayaklı, ağır canlı, DS/I:91
ağırlıklı, ağır daban]
6) ağır ayak gün [ağır gün] DS/I:91
7) ağır bar DS/I:91
8) ağır dolu DS/I:91
9) ağır elli DS/I:91

741
10) ağır engini DS/I:91
11) ağır tav DS/I:92
12) ağırda- DS/I:91
13) ağırlama [ağarlama] DS/I:91
14) ağırlık bitir- DS/I:91
15) ağırluò DS/I:92
16) ağırrak DS/I:92
17) ağırsak DS/I:92
18) ağırsaò DS/I:92
19) ağırsın- [ağrın-, ağrısın-] DS/I:92
20) ağırşak [ağışak, ağşak] DS/I:92
21) ağırşaklan- [ağşaklan- (I)] DS/I:92
22) ağırşaò [ağışaò, ağışak] DS/I:92
23) alır satır DS/I:220
24) avur (I) (<ağ-) DS/I:395
25) ayağı ağır [ayağı ağırlı] DS/I:398
26) ayağı ağırlı DS/I:398
27) başıağır DS/I:558
28) batlıma ağır DS/I:571
29) boz çekirge DS/I:750
30) buzağı sığırı DS/VI:4468
(<síà-ır; Gülensoy, 2007, s. 765)
31) bütür yatır DS/I:830
(<yat-ır; Gülensoy, 2007, s. 1088)
32) büyük dünür DS/I:832
(<tün-ür; Gülensoy, 2007, s. 312)
33) büyük dünürlük DS/I:832
34) cegige (<çekirge) DS/II:874
(<*çek-i(ü)r[t]+ge; Gülensoy,
2007, s. 228)
35) çakır (IV) DS/II:1044
(<çak-ır; Gülensoy, 2007, s. 212)
36) çalgeçir DS/VI:4477
37) çalgeçir DS/II:1051
38) çarşıbilir DS/VI:4478
39) çekirke taşı DS/II:1114
40) çekneşir (II) DS/II:1116
41) çekürge [çekürtge] DSII:1117
42) çekürgelik DS/II:1117
43) çıbık konur DS/II:1157
44) çıtlık çekirgesi DS/II:1197
45) çuhur (I) [cuhur, cufur] DS/II:1302
(<çok-ur; Gülensoy, 2007, s. 257)
46) dalgeçir DS/VI:4484
47) delgeçir (II) DS/II:1410
48) düğür (II) [döğürşü, düğürşü, DS/II:1625
dünürşü, düvür]
(<tün-ür; Gülensoy, 2007, s. 312)

742
49) düğür git- [dügür git-, düğürcü DS/II:1626
git-, düğüre git-, düğür get-,
düvür git-] (<dünür)
50) dünür ana DS/II:1632
51) dünür başı DS/II:1632
52) dünür pidesi DS/II:1632
53) dünür, dünür [dövür, dügür (II), DS/II:1632
dügürcü, dügürçü, düğür (II),
düğürçü, düğür (II), düğürçü,
dünürcü, düürcü, düvür, düyürcü]
54) dünürbaşılık [dünürlük] DS/II:1632
55) dünürcü DS/II:1632
56) dünürlük DS/II:1632
57) dünürşü DS/II:1633
58) eğesi ağır DS/III:1677
59) gayır DS/III:1946
60) gelir gider (I) DS/III:1982
61) gelir gider (II) DS/III:1982
62) godençekirge DS/III:2092
63) gök çekirge DS/III:2136
64) kandeğer DS/IV:2621
(<teg-ir; Gülensoy, 2007, s. 271)
65) kara ağır DS/IV:2638
66) katır izi DS/IV:2684
(<kat-ır; Gülensoy, 2007, s. 476)
67) katır kemiği DS/IV:2684
68) katırgulağı [katırkulağı] DS/IV:2684
69) katırkuyruğu DS/IV:2684
70) katırtırnağı DS/IV:2684
71) katıryatağı DS/IV:2685
72) kısır (II) DS/IV:2842
(<kıs-ır; Gülensoy, 2007, s. 516)
73) kısırgan- [kısırgalan-, kısırga-] DS/IV:2843
74) konur (II) DS/IV:2920
(<kon-ur; Gülensoy, 2007, s.
539)
75) konursu DS/IV:2920
76) köpür/köz DS/IV:2963
77) olurlu DS/V:3281
78) oturur gaòmaz DS/VI:4619
79) salır DS/VI:4668
80) sarıkonur DS/V:3547
81) susığırı [susur, susuru] DS/V:3702
82) takır (II) DS/V:3811
83) taşyatırlan- DS/V:3843
84) tepe çukur DS/V:3884
(<çok-ur; Gülensoy, 2007, s. 257)
85) tepir [teber (II), tebir, tepur (I), DS/V:3886
tepür]

743
 86) yanır (VI) DS/VI:4171
87) yanirce [yenürce] DS/VI:4248
88) yatır (I) DS/VI:4818
89) yatır (I) [yatur (I)] DS/VI:4203
(<yat-ır; Gülensoy, 2007, s. 1088)
90) yatır (II) DS/VI:4203
91) yatır (II) DS/VI:4818
92) yatır (III) DS/VI:4203
93) yatır (IV) DS/VI:4203
94) yatır (V) DS/VI:4203
95) yatır ol- DS/VI:4204
96) yatur (II) DS/VI:4204
97) yenir DS/VI:4248
98) yol çatırı DS/VI:4292
99) yumur (II) DS/VI:4319
100) yumurca DS/VI:4319
101) yumurcak DS/VI:4319
102) yürürkü DS/VI:4336

1.2.88. -Iş / -Uş

Aslında ad-fiil eki olarak kullanılan, ek kalıplaşması olayına uğramış
eklerden biridir. Ad yapımında da sık kullanılan bir ektir. -ma eki gibi iş adı yapar
fakat -ma eki gibi sıfat yapmaz. “Kılış adı olarak özellikle <<kılışın tarzı>>
anlamını taşırlar. Bunlara tarz adları denir.” (Banguoğlu, 2015, s. 261). anlayış,
arayış, barış, bekleyiş, çıkış, dikiş, doğuş, görüş, haykırış, özdeyiş, satış, sunuş,
tutuş, yağış, yanlış vb. çokça sözcük türetir. Terim yapar: alışveriş (tic.), biliş (ruh.),
bitiş (müz.) buluş (ed.), çıkış (ask.-sp.-bil.) deyiş (ed.-müz.), kiriş (ana.-mat.-mim.),
satış (tic.), yakarış (din.), yarış (sp.) yürüyüş (ask.) vb.

Ağızlarda da daha çok ad yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: arayış (II) “1.Mutafcılıkta ipleri düzenleyen küçük

tahta parçası”, çekiş (II) “ekin biçerken tırpanların ağzına vurdukları demir
parçası”, egiş (I) “4.Tandırdaki ateşleri karıştırmaya ve düzeltmeye yarayan araç”,
hamur eğişi “hamur teknesini kazımaya ve hamur kesmeye yarayan araç, susturuş
“motorun sesini azaltmak için dışarı uzanan borunun ucuna takılan susturucu” vb.

birleşik ad yapar: ayak alışverişi “çerçilik gezilerek yapılan iş”, cıngıllı

yürüyüş “titiz yürüyüş”, tarabuluş “ipek giysi” üsttutuş “yeğleyiş”, yaranboğuş
“güreşe başlarken yapılan boğuşma” vb.

744
 yiyecek adı yapar: buruş “1.Meyve kurusu. 2.Erik hoşafı.”, kırış (I) “ahlat
kurusu”, tıkış “kuru incir” gibi.

ikileme ad yapar: ağdırış eğdiriş “tahtaravelli”, değiş tokuş “mübadele,

alışveriş”, emiş yakış “süt kardeşlik”, eviş geviş “çerez, kuru yemiş”, kıpış kıpış
“göz kapaklarının sürekli olarak kırpılması” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: itiş “1.İnat. 2.Yarışma rekabet.”, kahış

“suçlama”, kopuş “kayşa, toprak kayması”, tıkış “kuru incir”, yıkış “güreş” vb.

sıfat yapar: biliş (I) “tanıdık”, kıdırış (II) “iyi gelişmemiş, kötü”, sıkış “toplu,
tıkız, şişman”, takış “yumru, çıkıntılı”, sıkış (I) “tok” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ış 1) ağdırış eğdiriş DS/I:88 (188)

-iş 2) akış et- DS/VI:4414
-uş 3) aldavuş DS/VI:4145
(<[y]al-da-[v]uş; Gülensoy, 2007,
s. 1044)
-üş 4) angış (<ang-) DS/I:266
5) angış et- DS/I:267
6) angış ol- DS/I:267
7) annışlı (<anlayış) DS/I:279
8) annışsız DS/I:279
9) annayışlı DS/VI:4422
10) apış kapış et- DS/I:288
11) apışla- (I) DS/I:288
12) apışlat- DS/I:288
13) arayış (I) DS/I:301
14) arayış (II) DS/I:301
15) arayış (III) DS/I:301
16) arayış makası DS/I:301
17) arayışçı DS/I:301
18) atlas dikişi DS/I:371
19) ayak alışverişi DS/I:400
20) barış [barışık, barışuk] DS/I:532
(<bar-ış; Gülensoy, 2007, s. 114)
21) barış al- DS/I:532
22) barış görüş ol- DS/I:533
23) başa gakış ē- DS/VI:4448
24) başı kakışlı DS/I:559
25) bildirişme DS/I:690
26) biliş DS/VI:4461

745
27) biliş (I) [bilüş, biliş tanış] DS/I:693
28) boluşçu DS/I:735
29) boluşluk DS/I:735
30) buluş DS/I:790
31) buluşatlı DS/I:790
32) buruş DS/I:805
33) büküş (I) DS/VI:4469
34) büküş (II) DS/I:819
35) büküş (II) DS/VI:4469
36) büküş (III) DS/I:819
37) çakuşla- DS/II:1046
38) çavış DS/II:1094
39) çavışdan DS/II:1094
40) çavuş (I) (<çav-) DS/II:1096
41) çekiş (I) DS/II:1114
42) çekiş (II) DS/II:1114
43) çıkıştağı DS/II:1169
44) çıngıllı yürüyüş DS/II:1182
45) çırpışla- DS/II:1187
46) çift kayışı DS/II:1205
47) değiş ol- DS/II:1401
48) değiş oyna- DS/II:1401
49) değiş tokuş [değiş dohuş, değiş DS/II:1401
dolaş, değiş tokuş, değış doğuş,
değiş dolaş, değiş döğüş, değiş
düğüş, değiş toòuş, deniş doğuş,
deyip tokuş, deyiş tohuş]
50) depiş düpüş DS/II:1429
51) deve gevişi DS/II:1441
52) deve gevişi getir- DS/II:1441
53) deyiş (I) DS/II:1446
54) deyiş (II) DS/II:1446
55) deyişat, deyişÀt [deyişet] DS/II:1447
56) deyişet DS/II:1447
57) deyişet DS/VI:4486
58) deyişetci DS/VI:4486
59) dıvrak yürüyüş (-üş) DS/II:1475
60) dik duruş durut- DS/VI:4487
61) diniş (<dinle-) DS/II:1507
62) diniş ver- DS/II:1507
63) doğuş (I) [dovuş] DS/II:1539
64) doğuşlu DS/II:1539
65) doğuşsuz DS/II:1539
66) döyüş (<döv-) DS/II:1594
67) ediş/et- DS/III:1666
68) egiş (I) [eğiş (I)] DS/III:1673
69) eğşün (<eğiş) DS/III:1689
70) eğiş DS/VI:4493
71) eğiş (I) [egiş (I)] DS/III:1679
746
72) eğiş (II) DS/III:1680
73) eğiş (III) DS/III:1680
74) eğiş büğüş ol- DS/III:1680
75) emiş yakış DS/III:1738
76) emişçi DS/III:1736
77) enişke (<in-) DS/III:1758
78) enişkelen- (<in-) DS/III:1758
79) esiş es- DS/III:1784
80) eviş geviş DS/III:1809
81) eyiş (I) [egiş (I), eğiş, ekiş] DS/III:1822
82) eyiş (II) DS/III:1823
83) gahış (<kak-) DS/III:1895
84) gandirif kayışı DS/III:1910
(<*kad-ış; Gülensoy, 2007, s.
484)
85) garagayış DS/III:1918
86) gayış [gayiş] DS/III:1946
87) gayış gıran DS/III:1946
88) gayişle- DS/III:1947
89) geçiş DS/III:1963
90) gelis [geliş] DS/III:1982
91) geriş DS/VI:4510
92) gevçele- (<geviş) DS/III:2008
93) geviş (I) DS/III:2012
94) geviş (II) DS/III:2012
95) geviş at- DS/III:2012
96) gevişe git- DS/III:2012
97) gidişli DS/III:2075
98) gopuşla- DS/III:2103
99) görüş yapma DS/III:2164
100) göztürüş DS/III:2184
101) guzğun kayışı (<kad-) DS/III:2205
102) hamur eğişi DS/III:2270
103) hazne eğişi DS/III:2323
104) itiş DS/IV:2570
105) kakış- (I) [kakışmag] DS/IV:2604
106) kakış- (II) DS/IV:2604
107) kakışla- (II) DS/IV:2604
108) kandırışlı DS/IV:2618
109) kapışla- DS/IV:2635
110) kayış DS/VI:4542
111) kaypuşta DS/IV:2707
112) kesdiriş DS/IV:2761
113) kıpış kıpış (<kırp-) DS/IV:2814
114) kıdırış (I) DS/IV:2789
115) kıdırış (II) DS/IV:2789
116) kırış (I) DS/IV:2827
117) kırış (II) DS/IV:2827

747
118) kırış (IV) DS/IV:2827
119) kırış (V) DS/IV:2827
120) kırış (VI) DS/IV:2828
121) kırış et- DS/IV:2828
122) kırtiş (I) DS/IV:2839
123) kırtış (IV) [kırtiş (II), kırtiş] DS/IV:2839
124) kırtış kırtış [kırtiş kırtiş] DS/IV:2839
125) kırtışmık DS/IV:2839
126) kıvrış (<kıvır) DS/IV:2854
127) kıyış (I) DS/IV:2857
128) kıyış (II) DS/IV:2858
129) kiriş germe DS/IV:2879
(<ker-iş; Gülensoy, 2007, s. 526)
130) kiriş kaldır- DS/IV:2879
131) kiriş sırığı DS/IV:2879
132) kirişlik (I) DS/IV:2879
133) kirişlik (II) DS/IV:2879
134) kokuş DS/IV:2907
135) kokuşlu DS/IV:2907
136) kol eğişi DS/IV:2911
137) kopuş DS/IV:2923
138) oluşlu DS/V:3281
139) ölişkemeğ DS/V:3334
140) ölüşke- [ölüske-] DS/V:3336
141) sağış (<say-) DS/VI:4663
142) sağışla- DS/V:3516
143) sağışla- DS/VI:4663
144) sayış et- DS/VI:4678
145) serişle- DS/V:3591
146) sıkış DS/V:3608
147) sövüş [söviş, söüş (II)] DS/V:3684
148) söyüş DS/VI:4708
(<sök-üş; Gülensoy, 2007, s. 808)
149) sözün gelişi DS/V:3687
150) susturuş DS/V:3703
151) takış DS/VI:4736
152) tapış DS/V:3828
153) tapışla- [tappışla-] DS/V:3828
154) tarabuluş DS/V:3833
155) teyiş DS/V:3906
156) tıkış DS/VI:4760
157) tıkış (I) DS/V:3913
158) tıkışla- DS/V:3913
159) tırpışla- DS/VI:4763
160) tomboluş DS/V:3958
161) tutuşla- (I) DS/V:4003
162) tutuşla- (II) DS/V:4003
163) tutuşla- (III) DS/V:4004

748
 164) tüyüş (<döv-) DS/V:4020
165) üsttutuş DS/VI:4078
166) üşüş DS/VI:4080
167) varımlı varışlı DS/VI:4093
168) vuruş ol- DS/VI:4111
169) yağış [yavış] DS/VI:4122
170) yağışla- DS/VI:4122
171) yakarış DS/VI:4130
172) yalanışlık DS/VI:4141
173) yañlış gayışda- DS/VI:4174
(<yang-ıl-ış; Gülensoy, 2007, s.
1060)
174) yÀnış (I) DS/VI:4171
175) yanış, yañış (I) DS/VI:4815
176) yanışla- (III) DS/VI:4171
177) yapışlı DS/VI:4180
178) yaranboğuş DS/VI:4182
179) yaranyarış DS/VI:4183
(<yar-ış; Gülensoy, 2007, s.
1076)
180) yeniş (I) (<yanıl-) DS/VI:4248
181) yēniş (II) (<yanıl-) DS/VI:4248
182) yeniş aşşaò DS/VI:4248
183) yıkış DS/VI:4823
184) yıòış (<yık-) DS/VI:4265
185) yıv dikişi DS/VI:4277
186) yumuş (I) DS/VI:4827
187) yumuş (II) DS/VI:4827
188) yur yumuş DS/VI:4324

1.2.89. -It / -Ut

İşlekliği fazla olmayan, Eski Türkçeden itibaren kullanılan eklerdendir.
Somut ve soyut adlar yapar: ayrıt (mat.) geçit (coğ.), kanıt (huk.-man.), konut,
söğüt<söküt (bit.), yakıt, yoğurt<yoğurut; ölçüt, soyut (fel.), umut vb.

Ağızlarda da kullanımı az olan bir ektir.

yer adı yapar: aşıt (I) “1.Siper kuytu yer. 2.Uzak, gözün görmediği yer.
3.Dağ ve tepelerin üzerinden arka kısma aşılacak yer.”, düşüt (I) “Değerli bir
kimsenin öldüğü ve mezarının bulunduğu yer.”, geçek geçit “büyük suların
geçilebilecek yeri”, geçit “az ürün veren tarla”, kavşıt<kavuşut “1.İki yolun, iki
suyun, iki dağın birleştiği yer, kavşak.” vb.

749
 birleşik ad yapar: burut dimnidi “bir çeşit üzüm”, düzen takıt “düzen”, söğüt
yaprağı (I) “1.İnce bir hançer.”, umut kapısı “umut bağlanan varlık, kişi”, yoğur(u)t
çiçeği “papatya” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: gülüt “gülümseme”, kavut<kavurut

“kavrulmuş ve dövülmüş tahıl ununun şeker ya da tatlı yemişle karışımı, helva”,
korkut (II) “cin şeytan gibi hayalî yaratıklar”, salıt “elçi, haberci”, sürüt “buğday
değirmeni” vb.

sıfat yapar: aşıt (II) “gizli”, kesit (I) “öksüz kimsesiz”, uğut (II) “kuru”, üzüt
“sıska, renksiz, hastalıklı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıt 1) aşıt (I) DS/I:357 (74)

-it 2) aşıt (I) DS/VI:4429
-ut 3) aşıt (II) DS/I:357
-üt 4) aşıt (III) DS/I:357
5) aşıt (IV) DS/I:357
6) aşıtla- (I) DS/I:357
7) aşıtla- (II) DS/I:357
8) aşıtla- (III) DS/I:357
9) aşut DS/I:364
10) aşut DS/VI:4429
11) ayıtla- [ayırtla-, ayitle-,aytla-] DS/I:421
(<ayrıt)
12) binitli DS/I:697
13) burut dimnidi DS/I:805
14) cuvurt (<yoğurt) DS/II:1020
(<yuà-ur-ut; Gülensoy, 2007, s.
1152)
15) çıkıt (II) DS/II:1168
16) çıkıtlık (I) DS/II:1169
17) çıkıtlık (II) DS/II:1169
18) çiğ yoğurt DS/II:1212
19) dinga yoğurdu DS/II:1502
20) düşüt (I) DS/II:1640
21) düşüt (II) DS/II:1640
22) düşüt bırak- DS/II:1640
23) düzen takıt DS/II:1645
24) geçek geçit DS/III:1961
25) geçit DS/III:1963
26) geçit yeri DS/III:1963
27) geçitimine DS/III:1963

750
28) görüt (I) DS/III:2164
29) görüt (II) DS/III:2164
30) gülüt DS/III:2221
31) ilikme yoğurdu DS/IV:2526
32) kaçıt DS/VI:4530
33) kauşut (<kavuş-) DS/IV:2687
34) kavşıt [kavşut] DS/VI:4540
35) kavşıt [kavşut] DS/IV:2694
36) kavut (I) (<kavur-) DS/IV:2695
37) kayıt (III) DS/IV:2703
38) keçit (I) (<geç-) DS/IV:2717
39) keçit (II) DS/IV:2717
40) keçit (III) DS/IV:2717
41) kesit (I) DS/IV:2766
42) kesit (III) DS/IV:2766
43) korkut (I) DS/IV:2927
44) korkut (II) DS/IV:2927
45) piç yoğurt DS/VI:4650
46) piçyoğurt DS/V:3454
47) salıt DS/VI:4668
48) sinit (I) DS/V:3644
49) sinitmiş DS/V:3644
50) sokutlak DS/V:3662
51) söt (<söğüt) DS/VI:4707
52) söğut yapraı DS/V:3676
(<sök-üt; Gülensoy, 2007, s. 805)
53) söğürt DS/V:3677
54) söğüt tozumu DS/V:3677
55) söğüt yaprağı (I) DS/V:3677
56) söğüt yaprağı (II) DS/V:3677
57) sövüt [sĀt] (<söğüt) DS/V:3684
58) sünüt ! DS/V:3718
(<sürüt; Eren, 2010, s. 55)
59) sürüt (I) DS/V:3726
60) sürüt (II) DS/V:3726
61) ugut (<uv) DS/VI:4784
62) uğut (I) [uğunt, uhut] DS/VI:4033
(<uv-ut; Gülensoy, 2007, s. 963)
63) uğut (II) DS/VI:4033
64) uğut (III) DS/VI:4033
65) umudunu al- DS/VI:4040
66) umut gapısı DS/VI:4041
67) umutluò DS/VI:4788
68) umutsuz DS/VI:4788
69) üvüt DS/VI:4085
70) üzüt [uzut] DS/VI:4089
71) üzüt kesit ol- DS/VI:4802
72) yïrt (<yoğurt) DS/VI:4826

751
 (<yuà-ur-ut; Gülensoy, 2007, s.
1152)
73) yoğurt çal- DS/VI:4288
74) yoğurt çiçeği [yoğurtgülü, DS/VI:4288
yuğurtçiçeği]

1.2.90. -Iz / -Uz

İşlekliğini kaybetmiş eklerden biridir. Sınırlı sayıda sözcük türetmiştir.
boğaz (<*boğ-uz; Gülensoy, 2007, s. 156), kunduz (<kun-t-uz; Gülensoy, 2007, s.
569), titiz (<*tit-iz; Gülensoy, 2007, s. 901), uyuz (<ud-uz; Gülensoy, 2007, s. 981),
yavuz (<*yav-ız; Gülensoy, 2007, s. 1093) vb. yazı dilindeki kullanımlarıdır.

Ağızlarda genellikle boğaz<boğuz sözcüğü ile birleşik adlar türetmiştir.

ad yapar: boğazlağı “huni”, gediz “su birikintisi, gölcük”, kırbız (II) “kırpık,
tüyü az olan koyun”, tıkız (III) “pekmez karıştırmaya yarayan uzun saplı tahta
araç”, üf(ü)rüz “toz bulutu” vb.

birleşik ad yapar: boğazkıstı “anjin”, darboğaz “huni”, karaboğaz (III)

“evlenmemiş erkek”, karatıkız “az tatlı, ekşimsi bir çeşit armut.”, kumkertiz
“bukalemun” vb.

sıfat yapar: boğazsak “obur, pisboğaz, dıkıs (I) “1.Çok sıkıştırılmış,

bastırılmış, dolu, sıkı”, diniz “sakin, durgun, sessiz”, tutuz “bir şeyi ya da işi
tekeline alan, başkasını işten alıkoyan, oyalayan”, tıkız (I) “1.Çok dolu, sıkı,
sıkışık.” vb.

birleşik sıfat yapar: aç boğaz (I) “aç gözlü, gözü doymaz”, boğaz arsızı
“hazır yiyici tembel”, boğazı kara “uğursuz”, burun boğaz “yarı dargın”, cicik
boğaz “her yemeği beğenmeyen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ız 1) aç boğaz (I) DS/I:57 (95)

(<*boğ-uz; Gülensoy, 2007, s.
156)
-iz 2) aç boğaz, aç buğaz (II) DS/I:57
-uz 3) ağdık boğaz DS/I:87
-üz 4) ara boğaz DS/I:292

752
5) aşboğaz DS/VI:4428
6) aşboğaz DS/I:351
7) boğaz (I) DS/I:726
8) boğaz (II) DS/I:726
9) boğaz (IV) DS/I:726
10) boğaz (V) DS/I:726
11) boğaz aç- [boğazını aç-, DS/I:726
boğazla-)
12) boğaz ağı DS/I:726
13) boğaz ağrığı [boğaz ağrığı, DS/I:726
boğazane, boğaz avruğu,
boğazcı, boğazcıl, boğaz eşşeği]
14) boğaz alan DS/I:727
15) boğaz alma (I) DS/I:727
16) boğaz alma (II) [boğaz elması] DS/I:727
17) boğaz arsızı DS/I:727
18) boğaz bağı DS/I:727
19) boğaz çalan DS/I:727
20) boğaz çek- (I) DS/I:727
21) boğaz çek- (II) DS/I:727
22) boğaz çiçeği DS/I:727
23) boğaz doldurma DS/I:727
24) boğaz düş- [boğaz in-] DS/I:727
25) boğaz geç- (I) DS/I:727
26) boğaz geç- (II) [boğazı geç-] DS/I:727
27) boğaz ipi DS/I:727
28) boğaz kökü DS/I:728
29) boğaz verme DS/I:728
30) boğaz yılanı DS/I:728
31) boğaza çal- DS/I:726
32) boğaza dur- DS/I:726
33) boğaza gir- DS/I:726
34) boğazan- DS/I:727
35) boğazı kara (I) DS/I:727
36) boğazı kara (II) DS/I:727
37) boğazı kısa DS/I:727
38) boğazına gavi DS/I:727
39) boğazını kazı- DS/I:727
40) boğazkıstı DS/I:727
41) boğazlağı DS/I:728
42) boğazlan- DS/I:728
43) boğazoluğu DS/I:728
44) boğazsak [bogassak (I), DS/I:728
boğazak, boğazlak, boğazlı,
boğoza, boğozli, bokboğaz,
buazak, buğazsak]
45) boğazsırak DS/I:728
46) boğazsız DS/I:728

753
47) boğoz [boğuz (II), buaz (II), DS/I:729
buvaz (I)]
48) boşbuğaz [boşbığaz] DS/I:743
49) burun boğaz DS/I:803
50) cicik boğaz DS/II:959
51) çırpız DS/II:1190
52) darboğaz DS/II:1368
53) dıhız (I) [dıhıs] DS/II:1454
54) dıkıs (I) [dıkız (I), dıkkız (I), DS/II:1456
dikiş]
55) dıkıs (II) [dıòız (III), dıkız (II)] DS/II:1456
56) dıkıs (III) [dıkız (III), dıkkız (II)] DS/II:1456
57) dıkız DS/VI:4487
58) dıhız (II) DS/II:1454
59) dıkız (IV) (<tık-) DS/II:1457
60) dıkız (VI) (<tık-) DS/II:1457
61) dıkız gel- (<tık-) DS/II:1457
62) dıòıs [dıhız (I)] DS/II:1454
63) dili boğazına ak- DS/II:1493
64) diniz DS/II:1507
65) dinizi- DS/VI:4488
66) dinizi- [diñzi-] DS/II:1507
67) dinizleş- DS/II:1507
68) dinizlik, diñizlik DS/II:1507
69) dutuz et- DS/II:1614
70) gediz DS/III:1967
(<ged-iz; Gülensoy, 2007, s.
360)
71) iç boğazı DS/IV:2504
72) karaboğaz DS/VI:4535
73) karaboğaz (I) [karabuğaz] DS/IV:2639
74) karaboğaz (II) DS/IV:2639
75) karaboğaz (III) DS/IV:2639
76) karatıkız DS/IV:2654
77) kırbız (II) (<kırp-) DS/IV:2818
78) kum kertiz DS/IV:3000
79) tıkıs (II) DS/V:3912
80) tıkız (I) DS/VI:4760
81) tıkız (I) [tıòıs, tıkış (I)] DS/V:3913
82) tıkız (II) DS/VI:4760
83) tıkız (III) DS/VI:4760
84) tıkız (V) DS/V:3913
85) tıkızı- DS/VI:4760
86) tıkızı kırık DS/V:3913
87) tutuz DS/V:4004
88) tütüzdür- DS/V:4018
89) tütüzle- DS/V:4018
90) üfrüz (<üfür-) DS/VI:4794
91) üğüz (I) (<uyuz) DS/VI:4064
754
 (<ud-uz; Gülensoy, 2007, s. 981)
92) yetiz DS/VI:4260
93) yetizle- (I) DS/VI:4260
94) yetizle- (II) DS/VI:4260
95) yitizle- DS/VI:4284

1.2.91. -K
-(A)k ve -(I)k ekinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış biçimidir. -(A)k ve -(I)k
gibi oldukça işlek bir yapıdır. Ad yapar: bağlak, bellek, burçak çörek, dernek,
döşek, ıslak, kaynak, köstek, kuşak, patlak, tarak, tekerlek, toprak<topurak vb.
Sıfat yapar: aksak, büyük, cıvık, çürük, dazlak, dişlek, eksik, esnek, gevrek, ılık,
ırak, işlek, oynak, peltek, savsak, seyrek, sıcak, soğuk vb. Terim yapma özelliği
fazladır: aksak (müz.), bellek (ruh.-bil.), bozlak (müz.) budak (bit.), burçak (bit.),
çaylak (hay.), çatlak (jeo.-tıp.), çekirdek (biy.-fiz.), dizek (müz.), emek (topl.), eşik
(coğ.- müz.-ruh.), izlek (ed.), kabalak (tar.), kaynak (fiz.), kıkırdak (ana.), kuşak
(tekn.-gök.-coğ.-fel.-mat.-sin.-tv.-topl.), otlak (coğ.), oynak (ana.), porsuk (hay.),
sarımsak (bit.), tanık (huk.), tarak (ana.-hay.), tırnak (ana.-den.-müz.), toprak (jeo.),
yamak (tar.) vb.

Birçok farklı ad oluşturur. Genellikle yansıma kökenli fiillerden ad

yapmıştır.

araç gereç adı yapar: batlak (I) “2.Testi.”, cırıldak (II) “dokumada çözgüyü
germek için kullanılan aygıt”, dolak (I) “makara”, fışlak (I) “fıskiye”, gövlek (I)
“1.Kova. 2.Ağzı daha geniş ağaç kap.” vb.

birleşik araç gereç adı yapar: darak zımba “püskül yapmakta kullanılan bir
saraç aygıtı”, dişli tekerlek “terzilikte kopye için kullanılan bir araç”, guloş tayak
“saplı baston”, ılık çeken “çuvaldız”, ışık torbası “fener” vb.

yer adı yapar: çokrak “taşlı arazi”, çorlak “çorak yer”, eğrek (I) “2.Dinlenme
yeri.”, gizlek “çevresi ağaçlarla kapalı, soğuğa karşı dayanıklı toprak alan”, gözlek
(I) “2.Dağların yüksek yerlerinde, nişan almak için, ağaç ya da taştan yapılan belli
yer.” vb.

zaman adı yapar: çürük ay “sebzelerin çabuk çürüdüğü temmuz, ağustos

ayları”, gözlek (II) “sabah”, güneşiği “1.Sabah.”, kösnük “hayvanlarda çiftleşme
zamanı”, ternek “cumartesi” vb.
755
 bitki adı yapar: bavrık “fakir toprakta yetişmiş ve bakımsızlıktan bodur
kalmış bitki”, coplak (II) “geniş yapraklı bir bitki”, çatlak (V) “1.Ardıç”, gevrek (I)
“3.Ceviz büyüklüğünde dikenli meyvesi olan bir çeşit kamış.”, ışılak (IV) “geniş ve
oval yapraklarının bir yüzü parlak olan bir çeşit ot” vb.

birleşik bitki adı yapar: akçabudak “kerestesi sert ve sağlam olan bir ağaç,
karaağaç”, çoban kösteği “karamama denilen bir bitki”, dere kabalağı “su
kenarlarında yetişen, yaprakları kabak yaprağına benzeyen yabanî bir bitki”,
eşektırnağı “kesildiğinde süt gibi sıvı çıkaran bir çeşit ot”, hatındöşeği “koza
tarlasında yetişen, küçük beyaz çiçekli bir çeşit bitki” vb.

çiçek adı yapar: gelintırnağı “baharlarda kırlarda açan, çiçeklerinin ucu mor,
dipleri beyaz bir çeşit çiçek”, kandamlası<kan tamıglası “bir çeşit çiçek, edonis”,
kır budak “fesleğen çiçeği”, titrek otu “kurusu süs olarak kullanılan, bir çeşit kır
çiçeği” vb.

meyve adı yapar: örük (I) “1.Erik”, patlak (III/VI) “1.İncir./yuvarlak, iri
taneli bir çeşit üzüm”, düğlek (I) “2.Uzun ve kabuğu benekli kavun.”, hırtlak (III)
“olmamış, ham kavun”, lokurdak “beyaz renkli bir çeşit üzüm”, portlak (III) “bir
çeşit üzüm” vb.

birleşik meyve adı yapar: akgevrek “beyaz, sert kabuklu, sert kabuklu,
gevrek bir çeşit üzüm”, cimcikdikeni “böğürtlen” horoz budağı “siyah renkli kalın
kabuklu, büyük çekirdekli bir çeşit üzüm”, kara gevrek “bir çeşit üzüm”, kırmızı
gevrek “kırmızı ile siyah arası şaraplık üzüm”, tekçekirdek “az çekirdekli, iri taneli
bir çeşit ak üzüm” vb.

sebze adı yapar: beslek kaçıran “çok küçük, kuru soğan”, çağıldak (II)
“1.Taze börülce”, gablak (I) “arpacık soğanı” kertlek (II) “küçük salatalık, hıyar”,
parçalak “lahana”, zıplak (II) “1.Pancar.” vb.

mantar adı yapar: cırmılak “yemeği yapılan küçük mantar”, kirtlek (I)
“yangın yerinde biten mantar”, porsuk (III) “kırlarda biten içi dolu, kötü mantar”,
söbelek (II) “tarlalarda biten bir çeşit mantar” vb.

hayvan adı yapar: andık “sırtlan”, pırlak (III) “kelebek”, öbelek (I)
“kelebek”, tıkırdak “bir çeşit yabanördeği” vb.

756
 hayvan yavrusu adı yapar: patlak (I) “3.Yeni doğmuş deve yavrusu.”, pırlak
(I) “2.Yeni doğmuş eşek yavrusu.”, tülek<tüylek “2.Çok tüylü bir çeşit deve.”,
taylak (I) “1.Yeni doğmuş at yavrusu”, yürük (VI) “1.Sıpa.” vb.

birleşik hayvan adı yapar: alatengirek “kısa boylu, benekli ve zehirli bir
yılan”, bozyörük “üstü hafif benekli, uzun bir yılan”, eli büyük (I) “ayı”,
topraköküzü “kısa boylu, şişman, çift sürmeye elverişli öküz”, yılanyastığı (II)
“1.Kertenkele.” vb.

kuş adı yapar: barkıldak “ördek”, bozlak “bir çeşit kuş”, bübürdek “bülbül”,
corlak “bağırtlak denilen kuş”, mıkırdak “karabatak kuşu”, şakrak (I) “arı kuşu”,
yapalaò, yapalak “baykuş” vb.

balık adı yapar: ağzı büyük “yayın balığı”, altın kuşak “sarpa da denilen bir
çeşit balık”, otlakbalığı “ekim, kasım ayları dışındaki aylarda avlanan torik,
palamut balıkları”, telli kuşak “şarpa balığı” vb.

böcek adı yapar: bağırtlak (VI) “ağustos böceği”, börtlek (III) “mayıs ayında
hayvanları sokan bir böcek”, dongurdak (II) “siyah, sert kabuklu ufak böcek”,
sokutlak “insan ve hayvanın etine yapışarak yaşayan böcek, asalak”, vızlak
“ağustos böceği” vb.

yemek adı yapar: cıvık (II) “sebze yemeği”, faslak (VII) “kabuğuyla pişmiş
kabak”, suluzırtlak (II) “suyunu iyice çekmemiş yemek, iyi pişmemiş sulu yemek”,
tenelek “bulgur pilavı”, yuvalak (I) “1.Bulgur ufağı ya da pirinç, ince çekilmiş
kıyma ile yoğrulduktan sonra küçük küçük yuvarlanıp haşlanarak yapılan bir çeşit
yemek” vb.

ekmek adı yapar: cızlak (I) “yağda veya saçta pişirilen sulu hamurdan
yapılmış yağlı veya yağsız ekmek”, gevrek (II) “mısır ya da buğday ununun
kaymakla yoğrulmasıyla yapılan bir çeşit ekmek”, gevrek ekmek “yufka ekmeği”,
şaplak (V) “pide” vb.

tatlı adı yapar: fıslak “fıstık tatlısı”, kabartlak (II) “mayalı hamurdan yapılan
tatlı”, soğuk/aş “sütlaç”, ciyirdek helvası “haşhaşla pekmezin karıştırılıp
kaynatılmasından meydana gelen tatlı” vb.

757
 börek-çörek adı yapar: adak (I) “1.Yağlı çörek.”, cimcük (I) “tatar böreği.”,
çimdik (II) “tatar böreği”, ebeçöreği “yağda pişirilen mayalı bir çörek”, yuvalak (II)
“evlerde yapılan haşhaşlı, susamlı çörek” vb.

tahıl adı yapar: büyük sarı “sert, büyük ve irmik yapmakta kullanılan
buğday”, dişlek darı “iri taneli mısır”, keçitırnağı “sarı burçak”, patlak mısır “mısır
darısı” vb.

organ adı yapar: ışılak (II) “göz”, kükrek (III) “göğüs”, sueleği “1.Sidik
torbası, mesane.”, süğsük “boyun, boğaz”, şıpıldak (III) “dudak”, tıngırdek
“böbrek” vb. “Türkçe organ adlarında kelime sonu -k ünsüzü” (Başdaş, 2006, s.
45). bulunması ağızlarda da dikkat çeken bir özelliktir.

hastalık adı yapar: çatlak (II/VIII) “kabakulak hastalığı/fıtık”, gebelek (I)

“koyunların karaciğerinde meydana gelen bir hastalık”, kuru aksak “hayvanlarda
topallama yapan bir tırnak hastalığı”, törlek (I) “bağırsak bozukluğu, sürgün”, uğrak
(II) “sara, cin çarpması”, yelpik (I) “1.Nefes darlığı, bronşit.” vb.

giyecek adı yapar: bağırtlak (II) “1.Kadınların göğüslerini kapamak için

kullandıkları göğüslük”, bezek, bΨzek (II) “2.Süslü elbise.”, çiynek (II) “topuğuna
basılarak giyilen ayakkabı”, donak (I) “1.Gelin elbisesi, kadın elbisesi.”, gablak (II)
“fes”, içlek “iç çamaşırı” vb.

takı adı yapar: dizek (II) “kadın feslerinin önüne dizilen bir sıra altın”,
kongurdak (II) “köy kızlarının saçlarına taktıkları boncuklar”, şıpırdak (II)
“kadınların başlarına taktıkları gümüş paralarla işlenmiş başlık”, zamburdak
“sikkeli altından kadın tokası” vb.

oyun adı yapar: esnek (IV) “pehlivanların çene altından parmakları ile
birbirlerini boğarcasına yaptıkları oyun”, kasnak (IV) “davul, zilli maşa, zurna vb.
çalgılar eşliğinde oynanan bir halk oyunu”, mertlek (II) “çelikçomak oyunu”,
yastıktaklası “gençlerin oynadığı bir oyun”, yemlekasma “bir çocuk oyunu” vb.

oyuncak adı yapar: cızırdak (I) “topaç”, kütlek “bir çocuk oyuncağı,
patlangaç”, şıngırdak (I) “sallanınca ses çıkartan içine taş ya da benzeri sert nesneler
konulmuş çocuk oyuncağı”, takurdak “kabak oyularak yapılan bir çeşit oyuncak”,
zarıldak “fırıldak” vb.

758
 çalgı adı yapar: debildek (II) “3.Trampet.”, deplek (I) “1.Dümbelek,
darbuka. 2.Davul, davulun küçüğü. 3.Tef.”, dömbüldek (I) “2.Tef.”, lepirdek
“trampet” vb.

meslek adı yapar: arasa uşağı “tahıl komisyoncusu”, terlek “hamamlardaki

erkek yıkayıcı”, uğrak (III) “hırsız”, kol uşağı “polis, inzibat memuru”, sallak (I)
“1.Kasap çırağı”, ulak (I) “her zaman el altında bulunan kişi, yardımcı” vb.

toprak adı yapar: cırlak (V) “ürün vermeyen, yıkanmış toprak”, diynek (III)
“dinlenmiş, tava gelmiş (toprak), harlak (II) “1.Güneşten ya da bakımsızlıktan
gevşemiş toprak.”, kahşak “1.Kaygan toprak.”, koldurdak “saban işlemeyen sert
toprak” vb.

“toprak” sözcüğü ile birleşik toprak adı yapar: boyra toprak “kıraç toprak”,
bük toprağı “dere kenarındaki dolma topraklar”, cilim toprak “1.Killi toprak. 2.İyi
cins toprak. 3.Kızıl toprak.”, çürük toprak “verimsiz toprak”, et toprak “1.Yumuşak
ve tavlı toprak.” vb.

tarla adı yapar: bağlak (II) “çitle çevrilmiş tarla”, bozlak (IV)
“1.Sürülmemiş, boz tarla.”, göynük (III) “1.Orman sökülerek ya da yakılarak
yapılan tarla.”, harlak “2.Irmağın çekildiği yataklardan meydana gelen tarla.”,
örtlek (III) “1.Ormanı, fundalığı yakarak açılan tarla.” vb.

ölçü bildiren ad yapar: büyük mut “tahıl ölçüsü (18 gazyağı tenekesi)”,
cimcik (II) “iki parmak ucuyla alınan miktar, tutam (toz şeyler hk.), esnek (III) “baş
ve işaret parmaklarının açılmasıyla iki parmak ucu arasında kalan uzunluk”, kapak
(III) “yufka ekmeğin dörtte biri”, kaynak (II) “1.Dörttebir karpuz, kavun” vb.

“kuşak” sözcüğüyle gökkuşağı ad yapar: ala kuşak “alâimisema, gök

kuşağı”, aydede kuşağı “1.Gökkuşağı.”, dede kuşağı “gökkuşağı”, ebemkuşağı
“gökkuşağı”, Fatma kadın kuşağı “gökkuşağı”, gelin kuşağı “gökkuşağı”, ipek
kuşağı “gökkuşağı”, meryemanakuşağı “gökkuşağı”, yağmur kuşağı “gökkuşağı”,
yeşil kuşak “alkım, gökkuşağı” gibi.

çağlayan adı yapar: çollag “yüksek ve geniş çağlayan, çavlan”, dongurdak

(I) “çağlayan”, gürlek (I) “çağlayan”, harlak (I) “1.Harıltı ile akan su, çağlayan”,
şarlak “çağlayan”, şoruldak “çağlayan” vb.

759
 hayvanlarda çiftleşme isteği göstermek anlamlı ad yapar: atsak “aygır isteyen
kısrak”, aygırsak “erkek isteyen hayvan veya kadın”, boğasak “boğaya gelmiş, boğa
isteyen inek”, göğsek “1.Boğa isteyen, çiftleşmek isteyen inek.”, kösnük (I)
“1.Çiftleşmek isteyen at, eşek vb. hayvan.” vb.

Sıfat yapma özelliği çoktur. Genellikle yansıma kökenli fiillerden sıfat

yapar.

fiziksel özellik bildiren sıfat yapar: langırdak (I) “2.Gür sesli.” pepildek
“kekeme”, sallak (II) “çelimsiz”, şarlak kafa “saçsız, dazlak”, zıplak (V) “uzun
boylu”, zortlak “şişman” vb.

kişisel özellik belirten sıfat yapar: benlek “ukalâ”, dizlek “1.Hazırcevap.

2.İnatçı.”, gürlek (II) “1.Atılgan, mert. 2.Neşeli.”, körlek (I) “tembel, uyuşuk”,
kükrek (II) “hırçın”, umsuk “umutsuz, üzgün, ürkek”, zırlak (II) “geveze” vb.

yansıma kökenli fiilleri sıfat yapar: cağşak “gevşek, yerinden oynamış”,

cırıldak “hoşa gitmeyen sesler çıkaran, gürültücü”, cımbıldak “1.Sütsüz, soysuz”,
şıvlak “parlak”, tengerlek “yuvarlak” vb.

birleşik sıfat yapar: abıyakavlak “eli boş, cascavlak”, arık edna “zayıf,
biçimsiz, şekilsiz”, Àzı cıvık “sır tutmayan, sır saklamayan”, cakkalak kuşu
“doymak bilmeyen, obur”, ek dolak “birinin peşine takılıp dolaşan”, eli büyük (II)
“yardımsever” vb.

ikileme sıfat yapar: boytak boytak “işsiz, başıboş”, ımık ımık “1.Belli
belirsiz.”, küçüklüm büyüklüm “küçüklü büyüklü, irili ufaklı”, peltek peltek (II)
“dışarıya doğru çıkık (göz için)” vb.

adlaşmış sıfat yapar: bücüldek “tembel ve beceriksiz kimse”, efelek (II)

“1.Herkesin söylediğini yapan, iltifattan hoşlanan, iltifat meraklası (kimse)”,
fosurdak (II) “burnu tıkalı olup da nefes alırken göğsü körük gibi ses çıkaran
(kimse)”, hırtlek (III) “obur kimse”, mertlek (I) “1.Çekirge gibi sıçrayan (kimse).”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

760
-g 1) abıya/kavlak DS/I:23 (2008)
-ğ 2) adak (I) DS/I:62
(<ada-k; Gülensoy, 2007, s. 49)
-h 3) adak et- DS/I:62
-k 4) adaklı [adağlı, adaòlı] DS/I:62
-ò 5) adaò DS/I:62
6) ağır ağsak DS/I:91
7) ağlak DS/I:101
8) ağnak (I) DS/I:105
9) ağnak (II) [ağnaò] DS/I:105
10) ağrık (IV) DS/I:110
11) ağrıklı DS/VI:4411
12) ağruò DS/I:111
13) ağsak DS/I:111
14) ağsak DS/VI:4411
15) ağsak oğlağı DS/I:112
16) ağsak tümsek DS/I:112
17) ağtoprak [ağtorpaò, ağtorpak] DS/I:113
(<topur+a-k; Gülensoy, 2007, s.
914)
18) ağzı büyük DS/I:117
19) ağzı cıvık DS/I:117
20) ağzı kapalı (<kapaklı) DS/I:118
21) ahnak (<ağ) DS/I:132
22) ak gevrek DS/VI:4413
23) ak kuşak DS/I:157
(<kur+şa-k; Gülensoy, 2007, s.
579)
24) ak toprak DS/VI:4414
25) ak toprak DS/I:163
26) akçabudak DS/I:145
27) akdamla DS/I:146
(<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007, s.
265)
28) akgevrek DS/I:149
29) akla dam-, akla damla- DS/I:157
30) akpaflak [akşaplak] DS/I:159
31) akpaklak (<pat) DS/I:160
32) aksak DS/I:161
33) aksik atak (<eksik etek) DS/I:161
34) al gurşak DS/I:215
35) ala kuşak [alguşak, al kuşak] DS/I:191
36) ala tengirek DS/I:201
37) albulak DS/VI:4417
38) aldak buldak [aldak saldak] DS/I:209
39) altın eşik, altın yapı DS/I:231
(<eşü-k; Gülensoy, 2007, s. 344)
40) altın kuşak DS/I:232
41) anadan cavlak DS/I:247

761
42) andık (I) DS/VI:4420
43) andık (I) [anduk] DS/I:259
(<aŋ+dı-k; Gülensoy, 2007, s. 70)
44) angık DS/I:266
45) anık (II) [anuk (II)] DS/I:268
(<*anu-k; Gülensoy, 2007, s. 70)
46) añırdak DS/VI:4420
47) anlak DS/I:274
48) anlak, añlak DS/I:274
49) annağa gel- DS/VI:4422
50) ansak (<aksa-) DS/VI:4422
51) ansak, ansak (I) (<aksa-) DS/I:279
52) antır kapağı DS/I:281
53) apalaklan- DS/VI:4422
54) arak tarak DS/I:295
55) arasa uşağı DS/I:300
(<uw-şa-k; Gülensoy, 2007, s.
972)
56) ardak (I) DS/I:303
(<*arda-k; Gülensoy, 2007, s. 75)
57) ardak (II) DS/I:303
58) ardak (IV) DS/I:303
59) ardaklan- DS/I:303
60) arık (II) [arıg, arığ (I), arıò (I), DS/I:316
arık yavan, aruh (I), aruk (I)]
61) arık edna DS/I:317
62) arıkla- [arıòlamaò, arıklan-, DS/I:317
arklaş-, arıkleş-, arık- (II), arukla-,
aruklan-]
63) arıklık DS/I:318
64) arpa orağı DS/VI:4426
65) arpa orağı DS/I:331
(<or-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
628)
66) artık eksik DS/VI:4426
67) Àsak, asak (II) (<aksa-) DS/I:339
68) aşağılak DS/I:349
69) aşbak ! DS/I:351
(<aşlak; Eren, 2010, s. 176)
70) aşılak DS/VI:4428
71) aşılak (I) DS/I:354
72) aşılak (II) DS/I:354
73) aşlak DS/VI:4429
74) aşlak (I) (<aşı) DS/I:359
75) aşlak (II) DS/I:359
76) aşlakçı (I) DS/VI:4429
77) aşlakçı (II) DS/VI:4429
78) aşşağılak (I) DS/VI:4429
79) aşşağılak (II) DS/VI:4429

762
80) aşşağılak [aşşalak, aşşalek] DS/I:362
81) atlak (I) DS/I:370
82) atsak DS/I:373
83) av belleği DS/I:378
84) avlağ DS/I:388
85) avlak DS/VI:4433
86) avlak (II) [avlaò] DS/I:389
87) avsak (II) (<aksa-) DS/I:391
88) avsak (III) DS/I:391
89) avurtlak (I) DS/I:396
90) avurtlak (III) DS/I:396
91) ay ışık [ay ışığı] DS/I:420
92) ayÀ cıvık DS/I:397
93) ayak döşeği DS/I:402
94) ayak eşiği DS/I:403
95) aydede kuşağı DS/I:411
96) aygırsak [ayğırsak, aykırsak] DS/I:414
97) aygıt elek DS/I:415
98) aylahtan al- DS/I:424
99) aylak (I) DS/I:424
100) aylak (II) DS/I:424
101) aylak (III) DS/I:424
102) aylak dur- DS/I:424
103) aylakçı, aylakçı DS/I:424
104) aylakta kal- DS/I:424
105) aylaò dur- DS/I:424
106) aynak oynak DS/I:427
107) Àzı cıvık DS/I:438
108) Àzı cıvık DS/VI:4438
109) baatlaò (I) DS/I:446
110) bağartlak (I) [bağırtlak (II), DS/I:474
bartlah (I)] (<bağır)
111) bağırtlak (I) [bağartlak (II), DS/I:479
bağırtlaò (I), bağıtlak (I), bartlek
(II)]
112) bağırtlak (II) DS/I:480
113) bağırtlak (IV) DS/I:480
114) bağırtlak (V) [baartlak, baatlaò DS/I:480
(II), bagırtlak, bağartlak (III),
bağırtlaò (II)]
115) bağırtlak (VI) DS/I:480
116) bağırtlak (VII) DS/I:480
117) bağırtlak göz DS/I:480
118) bağlak DS/VI:4442
119) bağlak (I) [boğlak] DS/I:481
120) bağlak (II) DS/I:481
121) bağlak (V) DS/I:481
122) baklafa eleği [baklavı eleği] DS/VI:4443
123) baklava eleği DS/I:495
763
124) balak (II) [balağ (I), balaò (I)] DS/I:498
125) balak (III) (<bula-) DS/I:498
126) balkık DS/I:507
127) bannak çörek DS/I:522
(<*çö(ü)r+e-k; Gülensoy, 2007, s.
255)
128) baralak (II) (<barak (II)) DS/I:524
129) barkıldak DS/I:533
130) bartlak DS/VI:4447
131) bartlak, bÀğırtlak (III) DS/I:535
132) başda böyük DS/I:565
133) başda büyük DS/VI:4448
134) başı baydak [başı boydak] DS/I:558
135) başı böyük DS/I:559
136) başı böyük DS/VI:4449
137) başına baydak DS/I:559
138) başına boydak DS/VI:4449
139) batlak (I) (<patla-) DS/I:571
140) batlak (II) DS/I:571
141) bavrık DS/I:574
142) baydak DS/I:579
143) baydak DS/VI:4451
144) bayırsak (II) DS/I:580
145) bazar uşağı DS/I:586
146) bazulak DS/I:589
147) bazyöruk ! DS/I:589
(<bozyörük; Eren, 2010, s. 116)
(<yorı-k; Gülensoy, 2007, s. 116)
148) bebe toprağı DS/I:590
149) bebildek DS/I:590
150) bedenden arık DS/I:595
151) bedlek [börtlek] DS/I:596
152) bekmez toprağı DS/VI:4454
153) bekmez toprağı [beòmez toprağı, DS/I:604
behmez torpağı]
154) bel gevşekliği DS/I:616
155) beldek DS/I:607
(<*pe(~be)+l-te-k; Gülensoy,
2007, s. 693)
156) belek (I) DS/VI:4454
157) belek (I) [belak, beleg (I), belek DS/I:608
çapıdı, belek çapindi, beleyh (I),
bez belek, bölek (III)]
158) belek (I) [beleg, belek çapıdı, DS/I:608
belek çapindi]
159) belek (II) DS/VI:4454
160) belek (II) (<bula-) DS/I:609
161) belek (III) (<bula-) DS/VI:4454
162) belek bırak- DS/VI:4454

764
163) beli gevşek DS/I:617
164) beli gevşek DS/VI:4455
165) bellek (II) DS/I:621
166) bellek (III) DS/I:621
167) bellekli DS/I:621
168) belleklik DS/I:621
169) belli toprağı DS/I:624
170) benlek DS/I:629
171) benzek DS/I:630
172) bertlek (I) [bürtlek] DS/I:638
173) besdek (I) DS/VI:4456
174) besdek (II) DS/VI:4456
175) besdeklen- DS/VI:4456
176) beslek kaçıran DS/I:640
177) beslek, bΨslek [besleh] DS/I:640
178) beynin gapağı at- DS/I:648
179) bezek (I) DS/VI:4458
180) bezek (III) [bezzek] DS/I:650
181) bezek (IV) DS/I:650
182) bezek, bΨzek (II) [bezehy, bezenk DS/I:650
(II)]
183) bezekçi DS/I:650
184) bezekli (II) DS/VI:4458
185) bıcıldak DS/I:654
186) bıdak (I) (<buda-) DS/I:658
187) bıdak (II) DS/I:658
188) bıdılak (<bıdık) DS/VI:4458
189) bıngıldak, bıñgıldak (I) DS/I:668
[böngüldek, büngüldek (II)]
190) bıngıldak, bıngıldak (II) DS/I:668
191) bıngıldak, bıngıldak (III) DS/I:668
192) bırcak [bırçak (I)] (<burçak) DS/I:669
(<*bÿ+r+ça-k; Gülensoy, 2007, s.
185)
193) bırçak (<burçak) DS/VI:4459
194) bırkıldak [bunguldak] DS/I:668
195) bırtlak (I) DS/I:670
196) bırtlak (II) DS/I:670
197) bıtdak DS/I:671
198) bıyık yastığı DS/I:673
(<yas-ta-; Gülensoy, 2007, s.
1081)
199) bi/cimcik [bicimicik] DS/I:682
200) bir cırnıò (<cırna-) DS/I:698
201) bir cimdik [bir çimdik] DS/I:698
202) bir solukluk DS/I:702
203) bişbudak (<budak) DS/VI:4462
204) bitiki DS/I:711
205) biz çöreği DS/I:713

765
206) boğasak [bogarsak (II), bogasak, DS/I:724
bogusak, boğarsak (II), boğassak
(II), boğazsak, boğörsek, boğsak
(II), boğursak,boğusak, bonarsak,
borsak, böğesek, buasah,
bugarsak, buğarsak (II), buğasak,
buğsak, buğursak, buğusak,
buhrasak, busak (I)]
207) boğasak [boğassak (I)] DS/VI:4464
208) boğassak (I) DS/VI:4464
209) boğassak (II) DS/VI:4464
210) boğaz ağrığı [boğaz avruğu] DS/I:726
211) boğazsak [boğarsak (I), boğarsak DS/I:728
(I), boğazsak (I), buğarsak (I),
buğazsak]
212) boy bürüğü DS/I:745
213) boyak [boyaò] DS/I:744
214) boydaò DS/VI:4465
215) boydaò, boydak DS/I:745
216) boynu uzak DS/I:746
217) boyra toprak DS/I:747
218) boytak boytak DS/VI:4465
219) boyuk (<büyü-) DS/I:747
220) boz toprak DS/I:752
221) bozlak (I) DS/I:751
222) bozlak (I) DS/VI:4465
223) bozlak (II) DS/I:751
224) bozlak (II) DS/VI:4465
225) bozlak (III) DS/I:751
226) bozlak (III) DS/VI:4465
227) bozlak (IV) DS/I:751
(<boz+la-k; Gülensoy, 2007, s.
167)
228) bozlak (V) DS/I:751
229) bozlak (VI) DS/I:751
230) bozlak (VII) DS/I:751
231) bozlaò DS/I:751
(<*boz(u)+la-k; Gülensoy, 2007,
s. 167)
232) bozlaò DS/I:751
233) bozüyrük DS/I:753
234) bozyörük [bozyürük] DS/I:753
235) böcek kuşak DS/I:755
236) böğürtlek DS/I:766
237) börtlek DS/VI:4466
238) börtlek (I) DS/I:770
239) börtlek (III) DS/I:771
240) bösböyük DS/I:773
241) böyuk [böyüò, böyüyh, böyük] DS/I:773

766
242) böyukleme DS/I:773
243) böyücerek (<büyük) DS/I:774
244) böyüksün- DS/I:774
245) bucak (I) [bıçak] DS/I:775
(<*buç-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
175)
246) bucak (II) DS/I:776
247) bucak (III) DS/I:776
248) bucak (IV) [bıçak (II)] DS/I:776
249) bucak (V) DS/I:776
250) bucak damı DS/I:776
251) bucak dibi DS/I:776
252) bucaklık (I) [bıçak (III), bıcaklık DS/I:776
(I), bicaklık, bucak (V)]
253) bucaklık (II) DS/I:776
254) budağlan- DS/I:778
255) budakcı DS/I:778
256) budakla- DS/I:778
257) buğarsak DS/I:778
258) buğaz ağrığı DS/I:780
259) bulak (I) DS/VI:4467
260) bulak (I) [balak (III), bilaò, bilağ, DS/I:785
bulag, bulah]
261) bulak (II) DS/VI:4467
262) bulak (II) DS/I:785
263) bulak (III) DS/I:785
264) bulak otu DS/I:785
265) buldur bucak DS/I:788
266) burnunu toprağa sürt- DS/I:801
267) burunsak DS/I:804
268) butak (<buda-) DS/I:806
269) bübürdek DS/I:811
270) bücüldek DS/I:812
271) büçük direklÀ(ğ) DS/I:812
272) büğek (I) DS/I:813
273) bük toprağı DS/I:819
274) bükdelek DS/I:816
275) bülbudak yeleni DS/I:819
276) büngüldek DS/VI:4470
277) büngüldek (I) [böngüldek] DS/I:823
278) büydüz toprağı DS/I:832
279) büyük aladı DS/I:832
280) büyük çıkçığı DS/I:832
281) büyük dünür DS/I:832
282) büyük dünürlük DS/I:832
283) büyük kına DS/I:832
284) büyük kırk DS/I:832
285) büyük mut DS/I:832
286) büyük nişan DS/I:832
767
287) büyük öksürük DS/I:833
288) büyük sarı DS/I:833
289) büyük/ay DS/I:832
290) büyüklüle DS/I:832
291) büyüksün- DS/I:833
292) büzmelek DS/I:834
293) bΨyninin kapağı at- DS/VI:4457
294) cablak [caplak (I), çukulak] DS/II:838
295) cağartlak kebabı [cağırtlak kebabı, DS/II:843
cartlak kebabı]
296) cağıldak (I) [coğıldak, çankıldak] DS/II:843
297) cağıldak (II) [çıngırdak (I)] DS/II:844
298) cağıldak (IV) [çakıldak] DS/II:844
299) cağlak (II) DS/II:845
300) cağşak [çaòşaò, çahşak (I), çakşak DS/II:846
(II)]
301) cakkalak kuşu DS/II:849
302) calğan tayak DS/II:851
303) carcavlak DS/II:1080
304) carık (I) [carıklık] DS/II:862
(<yaru-k; Gülensoy, 2007, s. 199)
305) carıklan- DS/II:862
306) carıklat- DS/II:862
307) carlak (VI) DS/II:863
308) cartlak DS/II:864
309) cascavlak DS/II:870
310) cascavlak DS/VI:4471
311) castık (<yasta-) DS/II:864
312) catlak [cartlak (I), catlah, catlaò] DS/II:865
313) cavıkcıvık DS/II:866
314) cavıldak DS/II:866
315) cavlak DS/VI:4471
316) cayırddak [cayırttak] DS/II:869
317) cazlak DS/II:871
318) celim toprağı DS/II:878
319) cenik (V) ! [cenih] (<enik) DS/II:882
(<yenik; Eren, 2010, s. 257)
(<yenü-k; Gülensoy, 2007, s. 335)
320) cıbıldak (I) DS/II:892
321) cığıştak (I) [ciğiştak, çağıştak (I), DS/II:902
çığıştak]
322) cığıştak (II) DS/II:902
323) cığnak DS/II:905
324) cıllak (III) DS/II:913
325) cımbıldak DS/VI:4471
326) cımbıldak [cımıldak, cimbıldak DS/II:915
(II), cumbuldak (I), cumburtdak]
327) cındıldak [çıngırdak (II), DS/II:922
cingıldak]

768
328) cıngırdak (III) DS/II:923
329) cıngırdak (IV) DS/II:923
330) cıpcıvlak (I) DS/II:924
331) cıpcıvlak (II) DS/II:924
332) cırcıvık [cırcıvıò] DS/II:928
333) cırıldak (I) DS/II:930
334) cırıldak (II) DS/II:930
335) cırlak (I) [cıllak (IV), cirlek, cırlak DS/II:931
(I)]
336) cırlak (III) DS/II:932
337) cırlak (IV) DS/II:932
338) cırlak (V) DS/II:932
339) cırlak (VI) DS/II:932
340) cırlak (VII) DS/II:932
341) cırmık DS/VI:4473
342) cırmıkla- DS/VI:4473
343) cırmılak DS/II:935
344) cırnak [caynak (I), cernak, cımak DS/II:935
(I), cınak (II), cınnaò, cınnak (I),
cırmak (VII), cırmık (I), cırnaò
(I), cıynak (I), cirmak, ciynak,
çaynak (I), çırmık (I), çırnaò,
çırnak (I), çıynak (I), çiynak (I)]
(<tırnga-/tırna-k; Gülensoy, 2007,
s. 895)
345) cırtlak (I) DS/II:939
346) cırtlak (II) DS/II:939
347) cırtlak (III) DS/II:939
348) cırtlak (IV) DS/II:939
349) cırtlak (VI) [çırtlak] DS/II:939
350) cırtlak (VII) [cartlak] DS/II:939
351) cırtlak (VIII) DS/II:939
352) cırtlak otu DS/II:939
353) cırtlak sakızı DS/II:939
354) cıs toprak DS/II:1191
355) cıscıvık [cıvcıvık] DS/II:941
356) cıscıvlak DS/II:941
357) cıtlak (II) DS/II:941
358) cıvak (I) (<cıvı-) DS/II:942
359) cıvık (I) [cıvık ağızlı, civik (I)] DS/II:943
360) cıvık (II) DS/II:942
361) cıvık (III) DS/II:942
362) cıvıkla- (I) [cıvıòla-] DS/II:943
363) cıvıkla- (II) DS/II:943
364) cıvıklı DS/II:943
365) cıvıò [civih, cuvuk (I), çıvıh] DS/II:942
366) cıvlak (I) DS/II:944
367) cıvlak (II) DS/II:944
368) cıvlaò DS/II:944

769
369) cıydak DS/II:945
370) cıyırdak DS/II:945
371) cızırdak DS/II:950
372) cızlak (I) [cızlak (II), cızıldak, DS/II:950
cızlaò, cizlek, çizlek]
373) cızlak (II) DS/II:951
374) cızlak (III) DS/II:951
375) cızlak (IV) [cızılak (I), cızırdak DS/II:951
(III)
376) cızlak (V) [cızlağ, cızırdak (II)] DS/II:951
377) cızlak (VI) DS/II:951
378) cibildek DS/II:955
379) cibildek DS/VI:4474
380) cilim top(u)rağı DS/II:966
381) cimbildak (I) DS/II:968
382) cimbildak (II) DS/II:968
383) cimcavlak DS/II:969
384) cimcik (I) [cımcık (I), cimcük (II), DS/II:969
çımçik]
(<çım/çim+di-k; Gülensoy, 2007,
s. 243)
385) cimcik (I) [cımcılık] DS/II:970
386) cimcik (II) [cımıcık, cınnacık, DS/II:969
cimicik, cinecik, cinicik, çınnacık,
çimcik (I), çinicik]
387) cimcik (III) [cimcik makanne, DS/II:970
cimcuk, cimcik aşı, cincik
makarna (I), cümcük, çümcük]
388) cimcik dikeni DS/II:970
389) cimcik ye- DS/II:971
390) cimcikle- [cımcıkla-, cımcıkle-, DS/II:970
cıncıkla- (III), çimcik çal-,
cümcükle-, çimcikle-, çimçikle-]
391) cimcük (I) DS/II:972
392) cingildek DS/II:979
393) ciş uşak DS/II:982
394) citek DS/II:986
395) civek sıcağı DS/VI:4475
396) civildek DS/II:989
397) civirdek DS/II:989
398) ciyirdek helvası [çiğirdek helvası] DS/II:991
399) cizlak DS/II:992
400) coblak DS/II:992
401) coğuldak DS/II:995
402) coplak (II) DS/II:999
403) corhudak DS/II:1001
404) corlak DS/II:1001
405) cörtlek (I) DS/II:1008
406) cörtlek (II) DS/II:1008

770
407) cörtlek (IV) DS/II:1008
408) cumbuldak (II) DS/II:1015
409) çaddaò (<çatla-) DS/II:1032
410) çağıldak (I) [çakıldak (I), DS/II:1036
çağırdak, çaòıldaò, çaòıldaò,
çahildaò, çakgıldaò, çakırdak (I),
çakkıldaò, çaldaò]
411) çağıldak (II) DS/II:1036
412) çağıldaò DS/II:1036
413) çağirdek DS/II:1037
414) çağlak DS/VI:4477
415) çakal soluğu DS/II:1041
416) çakıldak DS/VI:4477
417) çakıldak (I) DS/II:1043
418) çakıldak (II) DS/II:1043
419) çakıldak (III) DS/II:1043
420) çakıldak (IV) DS/II:1043
421) çakıldak (V) DS/II:1043
422) çakıldak (VI) DS/II:1043
423) çakıldak (VIII) DS/II:1043
424) çakıldak (X) DS/II:1043
425) çakıldak gibi DS/II:1043
426) çakıldaklı DS/II:1043
427) çakıldaklı un DS/II:1043
428) çakırdak (II) DS/II:1044
429) çalı toprağı DS/II:1056
430) çamır çaylak DS/II:1065
(<?*çay[<çağ]+la-k; Gülensoy,
2007, s. 225)
431) çañlak DS/II:1071
432) çaòıldak (II) DS/II:1040
433) çaòıldaòlı DS/II:1040
434) çarük (<çürü-) DS/II:1085
435) çatal ciynak DS/II:1088
436) çatalağarsak [çatalasak] DS/II:1087
437) çatlak (I) [çatlaò] DS/II:1091
438) çatlak (II) DS/II:1091
439) çatlak (III) DS/II:1091
440) çatlak (IV) DS/II:1091
441) çatlak (V) DS/II:1091
442) çatlak (VI) DS/II:1091
443) çatlak (VII) DS/II:1091
444) çatlak (VIII) DS/II:1091
445) çaylak (I) DS/II:1097
(<*çay+[<çağ*]la-k; Gülensoy,
2007, s. 225)
446) çekidek DS/II:1112
447) çekidek armudu DS/II:1112
448) çekildek DS/II:1113

771
449) çemrek (I) [çemreh] (<çemre-) DS/II:1131
450) çemrek (II) DS/II:1132
451) çemrekçe DS/II:1132
452) çemreklik DS/II:1132
453) çendelek git- DS/II:1134
454) çenesek DS/VI:4478
455) çentelek DS/II:1140
456) çepildek DS/VI:4479
457) çepirdek DS/II:1144
458) çerdek (<çekirdek) DS/II:1145
(<şigir+de-k; Gülensoy, 2007, s.
228)
459) çerik çürük DS/II:1146
460) çerük çürük DS/II:1148
461) çetlek DS/II:1151
462) çıddak (II) DS/II:1158
463) çığıl toprak DS/II:1160
464) çığnağa git- DS/II:1163
465) çığnak [çığnaò, çığnek] DS/II:1163
466) çıkar budak DS/II:1165
467) çılpık (VI) DS/II:1175
468) çıngıldak [çınkırdak] DS/II:1182
469) çıngıştaklı DS/II:1182
470) çınkışdak DS/II:1182
471) çırlak (I) [cerlek] DS/II:1187
472) çırlak (II) DS/II:1187
473) çıtlak (I) [çıtlaò] DS/II:1196
474) çıtlak (II) [cıtlak (I)] DS/II:1196
475) çıtlak (IV) DS/II:1196
476) çıtlak (V) DS/II:1196
477) çıtlak (VII) DS/II:1196
478) çıtlak (IX) DS/II:1196
479) çıtlak sakızı DS/II:1196
480) çıyırdak DS/II:1201
481) çıynak (II) [çıynah] DS/II:1201
482) çiftilek DS/II:1205
483) çiğirdek (I) DS/II:1208
484) çiğirdek (II) DS/II:1209
485) çiğirdek (III) DS/II:1209
486) çiğnek (I) DS/II:1210
487) çile toprak DS/II:1217
488) çimdik (II) DS/II:1222
489) çipildek DS/II:1233
490) çitek DS/II:1242
491) çitile tırmık çek- DS/II:1243
492) çitlek DS/VI:4482
493) çitlek (II) DS/II:1246
494) çitlek (III) DS/II:1246

772
495) çiyirdek (I) DS/II:1250
496) çiyirdek (II) DS/II:1250
497) çiyirdeklen- DS/II:1250
498) çiynaò [çiynek (III)] DS/II:1251
499) çiynek (I) DS/II:1251
500) çiynek (II) DS/II:1251
501) çoban döşeği DS/II:1254
502) çoban kösteği DS/II:1255
(<kös-te-k; Gülensoy, 2007, s.
559)
503) çokrak DS/II:1261
504) çollag DS/II:1263
505) çoplak (II) DS/II:1269
506) çorlak DS/II:1271
507) çotlak DS/II:1275
508) çörek DS/II:1292
509) çörek içi DS/II:1292
510) çöreklik DS/II:1292
511) çörekte çiğ DS/II:1292
512) çöreò [çöreyh, çüreyh] DS/II:1292
513) çöreò [çöreyh, çüreyh] DS/II:1292
(<*çö(ü)r+e-k; Gülensoy, 2007, s.
255)
514) çürük ay DS/II:1308
515) çürük pislik DS/VI:4483
516) çürük sünger DS/II:1309
517) çürük toprak DS/II:1309
518) çürükçü DS/II:1308
519) çürüklen- DS/II:1308
520) çürüyh DS/II:1309
521) dağlağ DS/II:1325
522) dalbudah salmah DS/II:1340
523) damdazlak DS/II:1351
524) damdireği DS/VI:4484
(<*tire-k; Gülensoy, 2007, s. 287)
525) damla [damlacık, domla] DS/II:1353
(<tam-ı-à-la-à; Gülensoy, 2007, s.
265)
526) damla in- [damlaya gel-] DS/II:1353
527) damla öndür- DS/II:1354
528) damlalık DS/II:1353
529) damlam DS/II:1353
530) damlamca DS/II:1354
531) damsak DS/II:1354
532) dangırdak (I) [danğırdak, DS/II:1359
donguldak, dongurdak (III)]
533) dangırdak (II) DS/II:1359
534) danık (I) (<tanı-) DS/II:1361
535) dansak DS/II:1363

773
536) dansuk DS/II:1363
537) darah, daraò (II) DS/II:1366
538) darahlıh (II) DS/II:1366
539) darak (I) [darağ, darah, daraò (I)] DS/II:1366
(<tara-)
540) darak (II) DS/II:1366
541) darak (III) DS/II:1366
542) darak (IV) DS/II:1366
543) darak kilimi DS/II:1366
544) darak melhesi DS/II:1367
545) darak otu DS/II:1367
546) darak zımba DS/II:1367
547) darakla- DS/II:1366
548) daraklama DS/II:1366
549) daraklık (I) [daraòlıò (I)] DS/II:1366
550) daraklık (II) DS/II:1366
551) daraklık (III) DS/II:1367
552) daraklık (IV) DS/II:1367
553) daraklık otu DS/II:1367
554) darakotu DS/II:1367
555) darlak DS/II:1371
556) darlak ! DS/II:1371
(<dazlak; Eren, 2010, s. 89)
(<daz+la-k; Gülensoy, 2007, s.
270)
557) daslak (II) (<tasla-) DS/II:1374
558) daslaò [daslak (I)] (<tasla-) DS/II:1374
559) davlak davlak çıkar- (<kavla-) DS/II:1380
560) dayak DS/VI:4484
561) dayak [dayaò] DS/II:1383
562) dayak ver- (II) DS/II:1384
563) dayak vur- [dayak ver- (I)] DS/II:1384
564) dayakkesiri DS/II:1384
565) dayakla- DS/II:1384
566) dayaklı DS/II:1384
567) dayaklık [dayak] DS/II:1384
568) debildek (I) DS/II:1394
569) debildek (II) [depildek] DS/II:1394
570) deblek (I) [debildek (II), deplek DS/II:1395
(II), devlek, döplek]
571) dedekuşağı DS/II:1398
572) denek (I) DS/II:1421
573) deñek (III) DS/II:1421
574) denek gün DS/II:1421
575) denek tahtası DS/II:1421
576) denekgün DS/II:1421
577) denekli DS/II:1421
578) dengeltoslak DS/II:1423
579) dere kabalağı DS/II:1432
774
580) deren direği DS/V:3589
581) dertbüyük kuşu DS/II:1436
582) deşek (I) (<döşe-) DS/II:1437
583) deyesek DS/II:1446
584) dımdızlak DS/II:1460
585) dımdızlak DS/VI:4487
586) dıngıldak (II) [dıngıldaò] DS/II:1464
587) dıngıldak (III) DS/II:1464
588) dıngıldak (IV) DS/II:1464
589) dıngıldak (V) DS/II:1464
590) dınnak dibi (<tırnak) DS/II:1466
(<tırnga-/tırna-k; Gülensoy, 2007,
s. 895)
591) dıpdızlak [dirdiplaò] DS/II:1466
592) dırnak yarası DS/II:1472
593) dışarlak DS/II:1473
594) dızlak DS/II:1477
595) diğnek DS/II:1483
596) diğrek (I) [digrek, diyrek] DS/II:1483
597) diğrek (II) DS/II:1484
598) diğrek (III) DS/II:1484
599) dildolağı DS/II:1492
600) dilekçi DS/II:1492
601) dilekçiliğ DS/II:1493
602) dileò DS/II:1492
603) diline sirke sarımsak DS/II:1494
(<sar-ım+sa-k; Gülensoy, 2007, s.
737)
604) dingildek (I) [dıngıldak (I), DS/II:1504
dinğildek]
605) dinsik (I) (<dinsi- (I)) DS/II:1509
606) dinsik (II) DS/II:1509
607) dinsikle- DS/II:1509
608) dip bucak DS/II:1559
(<*bÿc-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
175)
609) diplek (II) DS/II:1510
610) dişekli DS/II:1521
611) dişlek darı DS/II:1525
612) dişli tekerlek DS/II:1525
(<tegir+le-k; Gülensoy, 2007, s.
875)
613) divan direği (<tire-) DS/II:1526
614) divelek DS/II:1526
(<düğü+le-k; Gülensoy, 2007, s.
290)
615) divildek DS/II:1526

775
616) divlek [diblek, düglek, düğlek, DS/II:1527
düklek, düvlek, düvlek (I),
düylek, düyülek, düzlek]
617) diynek (II) DS/II:1529
618) diynek (III) DS/II:1529
619) diyrek DS/II:1530
620) dizek (I) DS/II:1530
621) dizek (II) DS/II:1530
622) dizek (III) DS/II:1530
623) dizgin dayak DS/II:1531
624) dizlek (<dizi) DS/II:1532
625) dolak DS/VI:4489
626) dolak (I) DS/II:1541
627) dolak (II) DS/II:1542
628) dolak (III) [dolah] DS/II:1542
629) dolakcı DS/II:1542
630) dolu kuşak DS/II:1548
631) donak (I) [donaò] DS/II:1558
632) donak (II) DS/II:1558
633) donak (III) DS/II:1558
634) donak evi [donak (II)] DS/II:1558
635) donaklı DS/II:1558
636) dongurdak (I) DS/II:1560
637) dongurdak (II) DS/II:1560
638) donışığı DS/II:1560
639) dozurdak (II) DS/II:1569
640) dömbüldek (I) DS/II:1580
641) dömbüldek (II) DS/II:1580
642) döndelek DS/II:1581
643) döşek (I) DS/II:1589
644) döşek (II) DS/II:1589
645) döşek (IV) DS/II:1589
646) döşek (V) DS/II:1589
647) döşek (VI) DS/II:1590
648) döşek (VII) DS/II:1590
649) döşekli DS/II:1590
650) döşeklik DS/II:1590
651) döşşek (I) [doşşek] (<döşek) DS/II:1591
652) duleksik DS/II:1598
653) dunek (<tüne-) DS/II:1604
654) dussak (IV) DS/II:1608
(<tut-sa-k; Gülensoy 2007, s. 937)
655) dustak [dustah] (<tutsak) DS/II:1608
656) duyulak ol- DS/II:1615
657) düğlek (I) (<düğelek) DS/II:1621
(<tüke+le-k; Gülensoy, 2007, s.
310)
658) düğlek (III) DS/II:1621
659) düğülek DS/II:1624
776
660) düğün dileği DS/II:1625
661) dümbürdek DS/II:1629
662) dünek (I) [dün düneği] DS/II:1630
663) dünek (II) [düneklik] DS/II:1631
664) dünek (III) DS/II:1631
665) dünek (IV) DS/II:1631
666) ebeçöreği DS/III:1652
667) ebem kuşağı [ebekuşağı, DS/III:1654
ebemguşağı, ebemin gümüş
kuşağı, ebemin yeşil kuşağı,
ebemkurşağı]
668) ecemi çaylak DS/III:1659
669) efelek (II) [efelekli] (<evele-) DS/III:1667
670) eğrek DS/VI:4493
671) eğrek (I) DS/III:1682
672) eğrek (II) DS/III:1682
673) eğrek (III) DS/III:1682
674) eğrekle- DS/III:1682
675) ehnezik (<ehnezi- (I)) DS/III:1690
676) ek dolak DS/III:1691
677) ekmek kapağı DS/III:1696
678) eksik (I) DS/III:1697
679) eksik (I) DS/VI:4494
680) eksik (II) DS/VI:4494
681) eksik etek [egsiketek, eğsigetek, DS/III:1697
eğsik (I), eğsigetek, eğsigli,
eğsügetek, egsigetek, eksik (II),
eksiketekli, eksikli, eksügetek,
eksüğetek, esik(III), esikli,
evsüketekli, evsüklü, eysikli,
eysüketek]
682) eksik iş DS/III:1698
683) eksiklemek DS/III:1698
684) eksiklen- DS/VI:4494
685) eksikli eksikli dur- DS/III:1698
686) el orak DS/III:1726
(<or-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
628)
687) el uşağı DS/III:1729
(<uw-şa-k; Gülensoy, 2007, s.
971)
688) el/ulağı DS/III:1729
689) elbende kuşak DS/III:1703
690) eleği başında DS/III:1709
691) elek DS/VI:4495
692) elekenti DS/III:1710
693) elekle- DS/III:1710
694) eleò (II) DS/III:1709
695) eli büyük (I) DS/III:1715

777
696) eli büyük (II) DS/III:1715
697) ellek [ellag, ellaò, ellÀk] DS/III:1720
698) elpik (I) DS/III:1727
699) elpik (II) DS/III:1727
700) emekle- DS/III:1732
701) emeksiz DS/III:1732
(<*emge-k; Gülensoy, 2007, s.
331)
702) enek (II) DS/III:1748
703) eprik DS/III:1763
704) erek (<eğre-) DS/VI:4499
705) erig (<arı-) DS/III:1769
706) ernik (I) DS/III:1775
707) ernik (IV) DS/III:1775
708) ernik (V) DS/III:1775
709) erpik (II) DS/III:1776
710) erpik (III) DS/III:1776
711) erpik (IV) DS/III:1776
712) erpik (V) DS/III:1776
713) ersek (I) DS/III:1776
714) ersek (II) DS/III:1776
715) esirek DS/III:1782
716) esirekli DS/III:1782
717) eslek DS/III:1785
718) eslek DS/VI:4500
719) esnek (I) DS/III:1785
720) esnek (I) DS/VI:4500
721) esnek (II) DS/III:1786
722) esnek (II) DS/VI:4500
723) esnek (III) DS/III:1786
724) esnek (IV) DS/III:1786
725) esnek (V) DS/III:1786
726) esnek (VI) DS/III:1786
727) esnek (VII) DS/III:1786
728) esnek (VIII) DS/III:1786
729) esneksiz DS/III:1786
730) esrik DS/VI:4500
731) estek köstek DS/III:1787
732) estek köstek DS/VI:4500
733) eşek kömürdeği DS/III:1789
734) eşek tırnağı DS/III:1790
735) eşik (II) [eşiò] (<eşü-) DS/III:1792
736) et toprak DS/III:1800
737) ev uşağı DS/III:1818
738) evdireği DS/III:1802
739) evedalag (<ivedi) DS/III:1803
740) evlek (I) DS/III:1810
741) evlek kır- [evlek al-, evlekle-] DS/III:1811

778
742) evlek tapanı DS/III:1811
743) evlek yaz- DS/III:1811
744) evlekçi DS/III:1810
745) eylek (I) DS/III:1823
746) eylek (II) DS/III:1823
747) eyrek (I) [egrek, eğrek (I)] DS/III:1825
748) eysiyh [eēsük, eğsik (II), eğsük, DS/III:1827
esik (II), esük (III), evsük]
749) fasıldak DS/III:1838
750) faslak (II) DS/III:1838
751) faslak (IV) DS/III:1838
752) faslak (V) DS/III:1838
753) faslak (VI) DS/III:1838
754) faslak (VII) DS/III:1838
755) faşıldak DS/III:1839
756) Fatma kadın kuşağı DS/III:1839
757) fıslak (<fıstık) DS/III:1859
758) fışılak DS/III:1860
759) fışlak (I) DS/III:1861
760) fışlak (II) DS/III:1861
761) fışlak (III) DS/III:1861
762) firildek DS/III:1870
763) foslak DS/III:1877
764) fosuldak DS/III:1877
765) fosurdak (I) DS/III:1878
766) fosurdak (II) DS/III:1878
767) gabalak (IV) DS/III:1883
768) gabalak (V) DS/III:1883
769) gabalaò (III) DS/III:1883
770) gabataslak DS/III:1884
771) gablak (I) [gabılak (II), gablag] DS/III:1886
772) gablak (II) DS/III:1886
773) gablak (III) DS/III:1886
774) gagıldak DS/III:1893
775) gağışdak DS/III:1893
776) gağşak (I) DS/III:1894
777) gağşak (III) DS/III:1894
778) gahırdak [gahırdag, gaòırdaò, DS/III:1895
gakırdak]
779) gaklak DS/III:1896
780) galay toprağı DS/III:1899
781) gallenguş uşağı DS/III:1903
782) gangıldak DS/III:1912
783) gangıldaò DS/III:1912
784) ganşak (I) (<gañşa-) DS/III:1915
785) ganşak (II) DS/III:1915
786) gaòsak DS/III:1895
787) gapak [gapah, gapoh] DS/III:1916

779
788) garaböyüyhlüyh DS/III:1917
789) gasnak (II) [gasnaò] (<kasna-) DS/III:1933
790) gasnak (III) (<kasna-) DS/III:1933
791) gavlak (I) DS/III:1939
792) gavlak (II) DS/III:1939
793) gavşak (V) (<kavuş-) DS/III:1941
794) gavşak (VII) (<gevşe-) DS/III:1941
795) gavur elekçisi DS/III:1942
796) gayret kuşağı DS/III:1949
797) gebelek DS/VI:4509
798) gebelek (I) DS/III:1955
799) gebertlek DS/III:1956
800) gegek (II) DS/III:1969
801) geğirtlek DS/III:1970
802) gelin kuşağı (I) DS/III:1981
803) gelin kuşağı (II) DS/III:1981
804) gelin pırlaklan- DS/III:1982
805) gelintırnağı DS/III:1982
806) gengildek [gengülgek] DS/III:1992
807) gerilek DS/III:2002
808) gertlek DS/III:2006
809) gevreği bat- DS/III:2013
810) gevrek (I) DS/III:2013
811) gevrek (II) DS/III:2014
812) gevrek ekmek DS/III:2014
813) gıcırdaklı ol- DS/III:2028
814) gıfıldak DS/III:2035
815) gıldırdak (I) DS/III:2239
816) gındırlak DS/III:2050
817) gız uşÀ (<uşak) DS/III:2071
818) gizlek DS/III:2087
819) gol uşağı DS/III:2098
820) gombaldak DS/III:2099
821) gondak (<kundak) DS/III:2100
(<kong+da-k; Gülensoy, 2007, s.
568)
822) goñguldak DS/III:1912
823) gozurdak DS/III:2113
824) göbek büyüğü DS/III:2114
825) gögsek DS/III:2133
826) göğertlek DS/III:2131
827) gök toprak DS/III:2139
828) gökkuşağı DS/III:2138
829) göresek (II) DS/III:2159
830) göt soluğu DS/III:2165
831) gövesek DS/III:2169
832) gövlek (I) DS/III:2170
833) gövlek (III) DS/III:2182

780
834) göylek (II) DS/III:2171
835) göynük (II) [göynük] DS/III:2132
836) göynük (III) DS/III:2132
837) göynük (IV) [göynük] DS/III:2132
838) göynük (V) DS/III:2132
839) göynük (VI) DS/III:2132
840) göynüklen- DS/III:2172
841) göynüksü [göğnügsü] DS/III:2132
842) göz eksiği DS/III:2178
843) gözlek (I) DS/III:2182
844) gözlek (II) DS/III:2182
845) gözlek (III) DS/III:2182
846) gözlek adam DS/III:2182
847) gözlekçi DS/III:2182
848) gözleme eleği DS/III:2182
849) guloş tayak (<daya-) DS/III:2193
850) gumsuk ol- DS/III:2195
851) gunuyülek DS/III:2197
852) gurşağ [gurşaò (III)] DS/III:2200
853) gurşah (I) (<kuşak) DS/III:2200
854) gurşaò (II) DS/III:2200
855) guşak aç- (<kuşak) DS/III:2202
(<kur+şa-k, Gülensoy, 2007, s.
579)
856) guz/eniği DS/III:2204
(<yenü-k; Gülensoy, 2007, s. 335)
857) gübürdek DS/III:2206
858) güdek parası DS/III:2212
859) gül tırnak DS/III:2220
860) güldürdek [gümbürdek] DS/III:2217
861) gümürtlek DS/III:2224
862) güneşiği (<eşü-) DS/III:2228
863) gürlek (I) DS/III:2236
864) gürlek (II) DS/III:2236
865) gürlek (III) DS/III:2236
866) gürnek DS/III:2237
867) gürsoluk DS/III:2237
868) güvesekle- DS/III:2241
869) güzlek (I) DS/III:2244
870) güzlek (II) DS/III:2244
871) güzlekgörmez DS/III:2244
872) güzlekle- DS/VI:4515
873) hakırdak DS/III:2254
874) hamaz toprak DS/III:2265
875) hanık [hanıò] (<anık) DS/III:2274
(<*anu-k; Gülensoy, 2007, s. 70)
876) hapak (II) [hapek] (<kapa-) DS/III:2277
877) harıldak (II) DS/III:2289
878) harkgullakçı DS/III:2291
781
879) harlak (I) DS/III:2291
880) harlak (II) DS/III:2291
881) harlak (III) DS/III:2291
882) harlak (IV) DS/III:2291
883) harlek (I) DS/III:2292
884) harlek (II) DS/III:2292
885) hartumu böyük (<hortum) DS/III:2296
886) harun toprak DS/III:2297
887) hasıl toprak DS/III:2299
888) haşlak DS/VI:4518
889) haşlak (I) [òaşlaò] DS/III:2304
890) haşlak (II) DS/III:2304
891) haşlak (III) DS/III:2304
892) haşlak (IV) DS/III:2304
893) haşlak (V) DS/III:2304
894) hatın döşeği DS/III:2306
895) havalak DS/III:2308
896) haydak DS/III:2316
897) hepek [hapenk (I), hepenk (I), DS/III:2341
òepeyh) (<kapak)
898) herkildek DS/III:2346
899) hımırtlek DS/III:2362
900) hırıldak DS/III:2370
901) hırıldaklı DS/III:2370
902) hırlak (I) DS/III:2371
903) hırlak (II) DS/III:2371
904) hırlak (III) DS/III:2371
905) hırtlak (II) (<hort) DS/III:2374
906) hırtlak (III) [hıtlak (II)] DS/III:2374
907) hırtlek DS/VI:4520
908) hırtlek (III) DS/III:2375
909) hışıldak DS/III:2376
910) hıştak DS/III:2379
911) hilek (<dile-) DS/III:2384
912) hoddak DS/III:2392
913) homurdak DS/III:2401
914) hongurdak DS/III:2403
915) horhopurdak DS/III:2411
916) horlak (I) DS/III:2411
917) horlak (II) DS/III:2411
918) horozbudağı DS/III:2412
919) hortdaò DS/III:2413
920) hortlak DS/III:2414
921) hortlak DS/VI:4521
922) hoslak DS/III:2414
923) hoslak ol- DS/III:2414
924) hoydak (I) DS/III:2422
925) hoydak (II) DS/III:2422

782
926) höbelek (<öbek) DS/VI:4522
927) höğürtlek (I) (<böğür) DS/III:2429
928) hölhöpürdek DS/III:2430
929) höllek DS/III:2430
930) hörküç (I) [hörkuç] DS/III:2434
(<ör-k+ü+ç; Gülensoy, 2007, s.
412)
931) hörküç (II) DS/III:2434
932) hörküçle- DS/III:2434
933) hörlek (I) DS/III:2434
934) hörlek (III) DS/III:2434
935) hörtlek (II) DS/III:2435
936) hörtlek (III) DS/III:2435
937) hötlek DS/III:2439
(<öt+le-k; Gülensoy, 2007, s.
648)
938) hötlek DS/III:2439
939) höttüldek DS/III:2439
940) ığrık (I) (<ağrı-) DS/IV:2459
941) ıldırak DS/IV:2465
942) ılerlek (<ileri) DS/IV:2467
943) ılık (II) [ılıò cannı] DS/IV:2472
944) ılık çeken DS/IV:2472
945) ımbıldak DS/IV:2475
946) ımık (V) DS/IV:2475
947) ımık ımık (<ımı-) DS/IV:2475
948) ımıklaş- DS/IV:2475
949) ımıklık DS/IV:2475
950) ıpıldak DS/IV:2480
951) ırak [ıraò, irağ, iraò, irak] DS/IV:2481
952) ıraksan- DS/IV:2480
953) ıraò DS/VI:4524
954) ırmaklak DS/IV:2489
955) ısıcak DS/VI:4524
(<isī-g+cak; Gülensoy, 2007, s.
762)
956) ısıcak (I) [ıccak (I), ıçcak, ıscak DS/IV:2490
(I), ısçak, ışık (I)]
957) ısıcak (II) [ıccak (II), ısıcak dam, DS/IV:2490
ısı dam, ışık (III), ıssı dam]
958) ıslağ DS/IV:2493
959) ıslak (I) DS/IV:2493
960) ıslak (II) DS/IV:2493
961) ıstar tarağı DS/VI:4524
962) ışık (I) DS/VI:4524
963) ışık torbası DS/IV:2496
964) ışıklık DS/VI:4524
965) ışıla- (I) [ışla-] DS/IV:2497

783
 (<ışı-k+la-k; Gülensoy, 2007, s.
421)
966) ışıla- (II) [ışla-] DS/IV:2497
967) ışılak (I) [ıpılak, ışılak (I), ışılaò, DS/VI:2496
ışlak (I)]
968) ışılak (II) [ışlak (II)] DS/IV:2496
969) ışılak (III) DS/IV:2497
970) ışılak (IV) DS/IV:2497
971) ışılak (V) DS/IV:2497
972) ışıldak (I) DS/IV:2497
973) ışıldak (III) DS/IV:2497
974) ışıldak böce DS/VI:4524
975) ışşıg DS/IV:2498
976) içerleg DS/IV:2505
977) içlek DS/IV:2507
978) iğlek (II) DS/IV:2512
979) iğlek (III) DS/IV:2512
980) iğrek DS/IV:2513
981) iğrekle- (I) DS/IV:2514
982) iğrekle- (II) DS/IV:2514
983) iğsik (<eksi-) DS/IV:2514
984) ilÀn burçak DS/IV:2518
(<*bÿ+r+ça-k; Gülensoy, 2007, s.
185)
985) ilbiz toprak DS/IV:2519
986) ilerlek (<ileri) DS/IV:2521
987) ili toprağı DS/IV:2529
988) ilice (<ılı-<ılık) DS/IV:2524
989) ilik (I) DS/IV:2524
990) imirsek DS/IV:2537
991) imirtlek DS/IV:2537
992) incik (I) DS/IV:2539
993) incik kapağı DS/IV:2540
994) ipekkuşağı DS/IV:2546
995) ipi çürük ol- DS/IV:2546
996) irilek DS/IV:2550
997) isdaò (<ısla-) DS/IV:2555
998) isdeyhli DS/IV:2555
999) isik (II) (<eksi-) DS/IV:2556
1000) islek DS/IV:2558
1001) istikar kundağı DS/IV:2562
1002) işek (I) [işeyh] DS/IV:2563
1003) işelek (<eş-) DS/IV:2563
1004) işlek (I) DS/IV:2565
1005) işlek (II) DS/IV:2565
1006) işlek (III) DS/IV:2565
1007) it sarmısağı DS/IV:2571
1008) izlek (I) DS/IV:2577
1009) izlek (II) DS/IV:2577
784
1010) kaba döşşek DS/VI:4529
1011) kabalak (I) DS/IV:2580
1012) kabalak (I) DS/VI:4529
1013) kabalak (II) DS/IV:2580
1014) kabalak (II) DS/VI:4529
1015) kabalak (III) DS/IV:2581
1016) kabalak (IV) DS/IV:2581
1017) kabalak (V) DS/IV:2581
1018) kabalak leblebi DS/VI:4529
1019) kabalak soğan DS/VI:4529
1020) kabalaklan- DS/IV:2581
1021) kabalaklaş- DS/VI:4529
1022) kabaò (<kapak) DS/IV:2578
1023) kabartlak DS/VI:4529
1024) kabartlak (I) DS/IV:2583
1025) kabartlak (II) DS/IV:2583
1026) kablak DS/IV:2585
1027) kagardak DS/IV:2594
1028) kağıştak DS/IV:2595
1029) kağşak (I) [kagşak, kağaşak, DS/IV:2597
kahşak, kavşak (I), koğşak]
1030) kağşak (II) [kağşaò] DS/IV:2597
1031) kağşak (III) [kavşak (II)] DS/IV:2597
1032) kağşak otu DS/IV:2597
1033) kağşak toprak DS/IV:2597
1034) kağşaktan çık- DS/IV:2597
1035) kahırdak (II) DS/IV:2598
1036) kahşak DS/IV:2599
1037) kakırdak (I) [kahırdak, kakırdaò] DS/IV:2604
1038) kakırdak (II) DS/IV:2604
1039) kakırdak (III) DS/IV:2604
1040) kakırdak [kakurdak] DS/VI:4531
1041) kaksık DS/IV:2607
1042) kanak (V) DS/IV:2618
1043) kandamlası (<tamıglag) DS/III:2621
1044) kangıldak [kangıldaò (I), DS/IV:2623
kankıldak, kankırdak]
1045) kanguldak DS/IV:2624
1046) kapağını sök- DS/IV:2630
1047) kapenk (<kapa-) DS/IV:2633
1048) kaplak (II) DS/IV:2635
1049) kara gevrek (I) DS/IV:2644
1050) kara gevrek (II) DS/IV:2644
1051) kara toprak DS/IV:2654
1052) kara yapıldak DS/IV:2655
1053) karadamla DS/IV:2642
1054) karagöğnük DS/IV:2644
1055) karalak DS/IV:2650

785
1056) karamsuk DS/IV:2652
1057) kardöşeği DS/IV:2658
1058) kargalak [karğalak, karkalak (I)] DS/IV:2659
1059) karımsak DS/IV:2664
1060) karıncalı tırnak DS/IV:2664
1061) kasnak (I) DS/IV:2677
1062) kasnak (II) DS/IV:2677
1063) kasnak (III) DS/IV:2677
1064) kasnak (IV) DS/IV:2677
1065) katırtırnağı DS/IV:2684
1066) katırtırnağı DS/VI:4539
1067) kavımsak DS/IV:2690
1068) kavımsak DS/VI:4540
1069) kavlak DS/IV:2690
1070) kavlak [gavlaò] DS/VI:4540
1071) kavlak/yağı DS/IV:2691
1072) kavlaò (I) DS/VI:4540
1073) kavrakla- DS/IV:2691
1074) kaynak (I) DS/IV:2705
1075) kaynak (II) DS/IV:2705
1076) kaynak (III) DS/IV:2705
1077) kaynaklı DS/IV:2705
1078) keç toprak DS/IV:2718
1079) keçitırnağı DS/IV:2717
1080) kedi cırnağı [kediçırmaÀı, DS/IV:2718
kedisınağı, keditarnağı,
keditırnağı]
1081) kellesi büyük DS/IV:2735
1082) kemirtlek (I) DS/IV:2740
1083) kemirtlek (II) DS/IV:2740
1084) kertlek (I) DS/IV:2759
1085) kertlek (II) DS/IV:2759
1086) kertlek (III) DS/IV:2759
1087) kertlek (IV) DS/IV:2759
1088) kesme toprak DS/IV:2768
1089) ketlenk (<kitle-) DS/IV:2775
1090) kevsek (I) (<gev-) DS/IV:2778
1091) kığırşak [kıvırşak] DS/VI:4553
1092) kığıştak (I) DS/IV:2791
1093) kıkırdak (I) DS/IV:2792
1094) kıkırdak (II) DS/IV:2792
1095) kıl darağı DS/IV:2796
1096) kıldırdek DS/IV:2796
1097) kımıldak (I) DS/VI:4554
1098) kımıldak (II) DS/VI:4554
1099) kınamsık (I) DS/IV:2806
1100) kınamsık (II) DS/IV:2806
1101) kıpırdak DS/IV:2814

786
1102) kıpırdak DS/VI:4555
1103) kırkbudak DS/IV:2830
1104) kırlak DS/IV:2832
1105) kırmızı gevrek DS/IV:2835
1106) kırtlak (II) DS/IV:2839
1107) kışlak DS/VI:4559
1108) kıtırdak (I) DS/IV:2848
1109) kıtırdak (III) DS/IV:2848
1110) kıvırsık DS/IV:2851
1111) kıyı kapağı DS/IV:2857
1112) kıynak (I) DS/IV:2859
1113) kızansak DS/IV:2862
1114) kızılgevrek DS/IV:2866
1115) kızılgevrek DS/VI:4561
1116) kızılyörük [kızılyürük] DS/IV:2868
1117) kikirdek çorbası DS/IV:2871
1118) kire toprak DS/IV:2878
1119) kirlimsük DS/IV:2881
1120) kirtlek (I) DS/IV:2884
1121) kirtlek (II) DS/IV:2884
1122) kişnek DS/VI:4563
1123) kitlek DS/IV:2888
1124) kitlek DS/VI:4563
1125) koca orak DS/IV:2893
1126) kocasak DS/IV:2893
1127) koflak DS/VI:4565
1128) koklak DS/IV:2906
1129) kokurdak DS/IV:2907
1130) kol uşağı DS/VI:2913
1131) koldurdak DS/IV:2911
1132) kongurdak (I) DS/IV:2918
1133) kongurdak (II) DS/IV:2918
1134) kongurdak (III) DS/IV:2918
1135) koruò [koruk (II)] DS/IV:2929
1136) koruòcu [koruòçi, korukçu] DS/IV:2929
1137) kosnak (<kasna-) DS/IV:2932
1138) kostek (<köstek) DS/IV:2933
1139) kozalak (I) (<koza) DS/IV:2946
1140) kozlak DS/IV:2947
1141) köfnek DS/IV:2949
1142) köfnük (I) DS/IV:2949
1143) köfnük (II) DS/IV:2949
1144) kökrek (I) [kökürek] DS/IV:2954
1145) kökrek (II) DS/IV:2954
1146) kökrek (III) DS/IV:2954
1147) kökrek (IV) DS/IV:2954
1148) könük (II) (<göynü-) DS/IV:2960
1149) kör dınnak (<tırna-) DS/IV:2964

787
1150) körlek (I) DS/IV:2967
1151) körlek (II) DS/IV:2967
1152) kösdek DS/IV:2971
(<kös-te-k; Gülensoy, 2007, s.
559)
1153) kösdek mıhı DS/IV:2971
1154) kösnük (I) [küsnük] DS/IV:2976
1155) kösnük (II) DS/IV:2976
1156) kösnük (III) DS/IV:2976
1157) kösteği gır- DS/IV:2977
1158) kösteğini kes- DS/IV:2977
1159) köstek (I) DS/IV:2977
1160) köstek (II) DS/IV:2977
1161) köstek (III) DS/IV:2977
1162) köstek (IV) DS/IV:2977
1163) köstek (V) DS/IV:2977
1164) köstek (VI) DS/IV:2977
1165) köstek (VII) DS/IV:2977
1166) köstek kancası DS/VI:4572
1167) köstekle- DS/IV:2977
1168) köstekli (I) DS/IV:2977
1169) köstekli (II) DS/IV:2977
1170) kösteklik DS/IV:2977
1171) köşelek DS/IV:2980
1172) kurşağ DS/IV:3010
1173) kurşak (I) DS/IV:3010
1174) kurşak [gurşaò] DS/VI:4575
1175) kuru/aksak DS/IV:3012
1176) kurutakırdak DS/IV:3014
1177) kuşak (I) DS/IV:3015
1178) kuşak (II) DS/IV:3015
1179) kuşak çöz- DS/IV:3015
1180) kuşak çöz- DS/IV:3015
1181) kuşaklı DS/IV:3015
1182) kuşbudak DS/IV:3015
1183) kutu kapağı DS/IV:3019
1184) kuyruk kapağı DS/IV:3021
1185) kuytak DS/VI:4577
1186) kuytak DS/IV:3022
1187) küçüklüm büyüklüm DS/IV:3026
1188) kükrek (I) DS/IV:3027
1189) kükrek (II) DS/IV:3027
1190) kükrek (III) DS/IV:3027
1191) külfet yastığı (<yasda-) DS/IV:3030
1192) kümürdak DS/VI:4578
1193) küplek DS/IV:3042
1194) kürenk DS/IV:3046
1195) kürük (I) DS/VI:4580

788
1196) kürük (III) DS/IV:3049
1197) kürük (IV) DS/IV:3049
1198) kütlek DS/IV:3055
1199) kütlek tav DS/IV:3055
1200) kütleklik DS/IV:3055
1201) kütürdek DS/IV:3056
1202) kütürdek DS/VI:4581
1203) lades elek DS/IV:3059
1204) lakırdak DS/IV:3060
1205) langırdak (I) DS/IV:3064
1206) lapurdak DS/IV:3067
1207) lepirdek DS/IV:3074
1208) leylek orak DS/IV:3076
1209) lığlak (I) DS/IV:3077
1210) lığlak (II) DS/IV:3077
1211) lokurdak DS/IV:3085
1212) lömbürdek DS/IV:3092
1213) löngürdek (I) DS/IV:3093
1214) löngürdek (II) [langırdak (II), DS/IV:3093
longurdak, lonğurdak, löbürdek,
lönğürdek]
1215) löngürdek (III) DS/IV:3093
1216) lüpürdek DS/IV:3097
1217) meğirsek [meğersek, mersek, DS/IV:3151
meyirsek]
1218) mehirsek DS/IV:3152
1219) mekirdek DS/IV:3154
1220) melektoprak DS/IV:3155
1221) mermer dayağı DS/IV:3171
1222) mertlek (I) DS/IV:3171
1223) mertlek (II) DS/IV:3171
1224) Meryemanakuşağı DS/IV:3172
1225) meyirsek [meğirsek] DS/IV:3176
1226) mıcıldak DS/IV:3178
1227) mıkırdak DS/IV:3183
1228) mıngıldak [mıñıldak] DS/IV:3186
1229) mınkıldak DS/VI:4597
1230) mıyıldak DS/IV:3195
1231) mihirsek DS/IV:3198
1232) mihmes toprak DS/IV:3198
1233) mükrek DS/IV:3229
1234) ocak başından ırak DS/VI:4610
1235) oğrak (I) DS/V:3271
1236) oğrak (II) DS/VI:4611
1237) oğrak (II) [oğraò] DS/V:3271
1238) oğraò (<uğra-) DS/V:3271
1239) oğraò [oğrak (I)] DS/VI:4611
1240) oğursak [oğulsak] DS/V:3273
1241) omak (<orak) DS/V:3281
789
1242) orak (I) DS/V:3287
(<or-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
628)
1243) orak ayı [orak (I), orakay] DS/V:3287
1244) orakçılık DS/V:3288
1245) orakeriği DS/V:3288
1246) oraò DS/VI:4616
1247) orek DS/V:3290
1248) ortalık tekerleği DS/V:3291
1249) otalak DS/V:3295
1250) otlak DS/VI:4618
1251) otlakbalığı DS/V:3296
1252) otlakçı DS/VI:4618
1253) otlakçı [otdaòcı] DS/V:3296
1254) otlakçılık DS/V:3296
1255) ovalak DS/V:3300
1256) oylak DS/V:3003
(<oy+la-k; Gülensoy, 2007, s.
641)
1257) oynah DS/VI:4620
1258) oynak DS/VI:4620
1259) oynak (I) DS/V:3304
1260) oynak (II) DS/V:3304
1261) oynak (III) DS/V:3304
1262) oynakla- DS/V:3304
1263) oynaò DS/V:3304
1264) öbelek DS/VI:4622
1265) öbelek (I) (<öbek) DS/V:3309
1266) öbelek (II) DS/V:3309
1267) öbelek (III) DS/V:3309
1268) ödek (I) [öddek, öddeyh] DS/V:3311
(<öt+le-k; Gülensoy, 2007, s.
648)
1269) ödek (I) [öddeyh, ötlek] DS/VI:4622
1270) ödek (II) DS/V:3312
1271) ödek (II) DS/VI:4622
1272) ödek (III) DS/V:3312
1273) ödekli DS/V:3312
1274) ödelek (II) DS/V:3312
1275) öfelek (I) DS/V:3314
1276) öğrek (IV) DS/V:3319
1277) öğürsek [oğursak] DS/V:3324
1278) öğürtlek DS/V:3325
1279) ölesek DS/VI:4625
1280) ölesek DS/V:3333
1281) önek (II) DS/V:3340
(<ön+e-; Gülensoy, 2007, s. 664)
1282) önekçi DS/V:3340
1283) önlek DS/V:3342

790
1284) örk (I) [örkan, örken (I)] DS/V:3349
(<ör-k; Gülensoy, 2007, s. 669)
1285) örk (II) DS/V:3349
1286) örk (III) DS/V:3349
1287) örk at- (I) DS/V:3349
1288) örk at- (II) DS/V:3349
1289) örsek DS/VI:4629
1290) örsek (II) DS/V:3351
1291) örtlek (I) DS/V:3351
1292) örtlek (II) DS/V:3351
1293) örtlek (III) DS/V:3352
1294) örtü döşek DS/V:3353
1295) örük (VI) DS/V:3354
1296) ötlakçı DS/V:3360
1297) översek DS/V:3364
1298) özek (IV) DS/VI:4632
1299) özek (V) DS/VI:4632
1300) özlek DS/VI:4633
1301) paflak DS/VI:4634
1302) paflak (II) DS/V:3380
1303) paflak (III) DS/V:3380
1304) paflak (IV) DS/V:3380
1305) paldırdak DS/V:3388
1306) paòlag (<pat) DS/V:3382
1307) parçalak DS/V:3397
1308) parlak DS/VI:4638
1309) parlak çek- DS/V:3399
1310) patan seyrek DS/V:3410
1311) patıldak DS/V:3411
1312) patlah DS/VI:4641
1313) patlak (I) DS/V:3413
1314) patlak (II) DS/V:3413
1315) patlak (III) [patlaò] DS/V:3413
1316) patlak (IV) DS/V:3413
1317) patlak (V) [pıtlak] DS/V:3413
1318) patlak (VI) DS/V:3413
1319) patlak (VIII) DS/V:3413
1320) patlak [pıtlak] DS/VI:4641
1321) patlak aşısı DS/V:3413
1322) patlak mısır DS/V:3413
1323) patlakçiçeği DS/V:3413
1324) patlaò gözlü DS/VI:4641
1325) pekmez toprağı DS/V:3424
1326) pekmez toprağı DS/VI:4643
1327) peltek peltek (II) DS/V:3427
1328) pepildek DS/V:3429
1329) pepildeklik DS/V:3429
1330) petlek DS/VI:4647

791
1331) pırıldak DS/V:3444
1332) pırlak (I) DS/V:3444
1333) pırlak (II) DS/V:3444
1334) pırlak (III) DS/V:3444
1335) pırlak (IV) DS/V:3444
1336) pırlaklı mum DS/V:3444
1337) pırsık (II) (<pırsı- (II)) DS/V:3346
(<bür-sü-; Gülensoy, 2007, s.
695)
1338) pırtlak (I) DS/V:3347
1339) pırtlak (II) DS/V:3347
1340) pırtlak (III) DS/V:3347
1341) pışılak DS/V:3450
1342) pinek [pineklik] DS/V:3457
1343) pişikcırnağı DS/V:3464
1344) pohlah DS/V:3469
1345) por toprak DS/V:3473
1346) porsuk (I) DS/V:3472
1347) porsuk (II) DS/V:3472
1348) porsuk (III) DS/V:3472
1349) portlak DS/VI:4653
1350) portlak (II) DS/V:3472
1351) portlak (III) DS/V:3472
1352) portlak (IV) DS/V:3472
1353) portlaò (I) DS/V:3472
1354) portlaò (II) DS/V:3472
1355) porusuk DS/VI:4653
1356) pozlak (<boz) DS/VI:4654
1357) pörtlek DS/VI:4655
1358) pörtlek (I) [pertlek, petlek, portlak DS/V:3481
(I), pürtlek (I), pütlek]
1359) pörtlek (II) DS/V:3482
1360) purçak (I) DS/V:3489
(<*bÿ+r+ça-k; Gülensoy, 2007, s.
185)
1361) purçak (II) DS/V:3489
1362) purlak DS/V:3490
1363) purtlak DS/V:3490
1364) pülez toprak DS/V:3496
1365) pürlek DS/V:3500
1366) pürtlek (I) DS/V:3501
1367) pürtlek (II) DS/V:3501
1368) saçısıcağı DS/V:3511
1369) sağ toprak DS/V:3517
1370) sağır toprak DS/V:3515
1371) saklak DS/VI:4665
1372) saklak [sakalak] DS/V:3522
1373) sallak (I) DS/V:3528
1374) sallak (II) DS/V:3528
792
1375) sallak (III) DS/V:3528
1376) sallak sallak DS/VI:4668
1377) samırsak [samsak (I)] DS/V:3535
(<sarımsa-)
1378) samsak dik- (<sarımsak) DS/V:3535
1379) sañlak DS/V:3540
1380) sanrama toprak DS/V:3540
1381) saplak [saplaò] DS/V:3543
1382) sarımsak yağı DS/V:3548
1383) sarımsaògabuğu DS/VI:4674
1384) sarlak DS/V:3549
1385) sÀsığ DS/VI:4675
1386) savsak DS/V:3557
(<sav-sa-k; Gülensoy, 2007, s.
743)
1387) savsak DS/VI:4677
1388) savsakla- DS/V:3557
1389) savsakla- (I) DS/VI:4677
1390) savsakla- (II) DS/VI:4677
1391) savsaklan- DS/V:3557
1392) savsaklan- (I) DS/VI:4677
1393) savsaklan- (II) DS/VI:4677
1394) savsaklaş- DS/V:3557
1395) savsaklık DS/VI:4677
1396) savsaklık DS/V:3557
1397) savsanık (<savsakla-) DS/V:3558
1398) saylak (I) DS/V:3562
1399) saytoprak DS/V:3563
1400) sektekkiç DS/V:3575
1401) selen direği DS/V:3577
1402) semelek DS/VI:4684
1403) sepedi sΨyreò DS/V:3585
1404) serek (III) (<seyre-) DS/V:3588
1405) seten seyrek DS/VI:4687
1406) seyrek seten DS/V:3600
1407) seyrekleme DS/V:3600
1408) seyrekleme DS/VI:4689
1409) seyreklet- DS/VI:4689
1410) seyreksiççe DS/V:3600
1411) seyrelet- (<seyrek) DS/VI:4689
1412) seyrerek DS/VI:4689
1413) sıcağa gir- DS/VI:4689
(<isī-g+cak; Gülensoy, 2007, s.
762)
1414) sıcak (I) [sıcaò, sıcakdam] DS/V:3602
1415) sıcak (II) DS/V:3602
1416) sıcak yel DS/VI:4689
1417) sıcakgeçme DS/V:3602
1418) sıcakla- DS/V:3602
793
1419) sıcaklık DS/V:3602
1420) sıcaklık dairesi DS/V:3602
1421) sıçanoynağı DS/VI:4689
1422) sıdalak DS/VI:4689
1423) sıdalak (II) DS/V:3603
1424) sığır eğleği DS/V:3605
1425) sırımsak (I) DS/VI:4693
1426) sırımsak (II) DS/VI:4693
1427) sırıò sırı- DS/VI:4693
1428) sırlak DS/V:3619
1429) siğirsek [sinirseği, sinirsek, DS/VI:4697
sinirsek]
1430) sim eleği DS/V:3638
1431) sinirsek, siñirsek DS/VI:4700
1432) sinirsek, sinirsek (I) [siğirsek, DS/V:3644
sinirseg (II), sinsek]
1433) siylek (II) DS/V:3654
1434) soğukaş DS/V:3657
1435) soğukguyu DS/VI:4702
1436) soğukla- DS/V:3657
1437) soğuklama DS/V:3657
1438) soğuklan [soğuklukotu, sovukluk] DS/VI:4702
1439) soğuklat- DS/V:3657
1440) soğukluk DS/VI:4702
1441) soğukluk (I) [sovukluk (II)] DS/V:3657
1442) soğukluk (II) [sovukluk (I)] DS/V:3657
1443) soğukluk (III) DS/V:3657
1444) soğukluk (IV) DS/V:3657
1445) soğukluk (V) DS/V:3657
1446) soğukluk (VI) DS/V:3657
1447) soğulcan toprak DS/V:3658
1448) sokutlak DS/V:3662
1449) soluğu soluğuna sığma- DS/V:3663
1450) soluk DS/V:3663
1451) soluk darlığı DS/V:3663
1452) soluk git- DS/VI:4704
1453) soluk ver- [soluk aldır-, soluk vir- DS/V:3663
]
1454) solukgan DS/VI:4704
1455) soluklu DS/V:3663
1456) soluksuz/at DS/V:3663
1457) soluòuò DS/VI:4704
1458) soyuk (II) (<soğu-) DS/VI:4706
1459) soyuòluò düş- (<soğu-) DS/VI:4706
1460) söbelek (I) DS/V:3674
1461) söbelek (II) DS/V:3674
1462) söbelek (V) DS/V:3674
1463) sölpük (I) DS/VI:4707
1464) sölpük (II) DS/VI:4707
794
1465) sölpük [sölbük, sülpük (II)] DS/V:3679
1466) su yalağı DS/V:3705
1467) su/eleği DS/V:3690
1468) suğrak (<su-) DS/V:3691
1469) sulak DS/V:3692
1470) sulak (I) DS/VI:4709
1471) sulak (II) DS/VI:4709
1472) sulak avı DS/V:3693
1473) sulak buğday DS/V:3693
1474) sulaò DS/V:3692
1475) sulaòlık [sulaklık] DS/V:3692
1476) sulaòlıò DS/VI:4709
1477) sulu zırtlak (I) [sulu sırtlak, sulu DS/V:3695
zıplak]
1478) sulu zırtlak (II) DS/V:3695
1479) sulu zırtlak (III) DS/V:3695
1480) sulu zırtlak (IV) DS/V:3695
1481) sulusırtlak DS/VI:4710
1482) suluzırtlak (I) DS/VI:4710
1483) suluzırtlak (II) DS/VI:4710
1484) suluzırtlak (III) DS/VI:4710
1485) sumsuk (I) [sımsık, sümsük (II)] DS/V:3696
(<*sumsı-k; Gülensoy, 2007, s.
814)
1486) sumsukla- [sümsükle-] DS/V:3696
1487) susak DS/VI:4711
1488) susak ağızlı DS/VI:4711
1489) suvak (I) [suvağ, suvah] (<sıva- DS/V:3706
)
1490) suyu toprağı çek- DS/V:3706
1491) süğsük DS/V:3708
1492) sülpük (I) DS/V:3710
1493) sünsük DS/VI:4713
1494) süñsük (<sümsük) DS/V:3718
(<sün-sü-k; Gülensoy, 2007, s.
820)
1495) sΨyrek DS/VI:4688
1496) şakıldak (I) DS/VI:4720
1497) şakıldak (I) (<çakıl) DS/V:3737
1498) şakıldak (II) DS/VI:4720
1499) şakıldak (III) (<çakıl) DS/V:3738
1500) şakırdak DS/VI:4720
1501) şakırdak (I) DS/V:3738
1502) şakırdak (II) [şakıldak] DS/V:3738
1503) şakırdak (III) DS/V:3738
1504) şaklak (II) DS/V:3739
1505) şaklak (III) DS/V:3739
1506) şakrak (I) (<şakıra-) DS/V:3737
1507) şakrak (II) DS/V:3737

795
1508) şakrak (III) DS/V:3737
1509) şalkuşak DS/VI:4721
1510) şaltak (I) DS/VI:4721
1511) şaltak (II) DS/VI:4721
1512) şamdarı eşiği (<eşü-) DS/V:3743
1513) şapıldak (I) DS/V:3745
1514) şapıldak (II) DS/V:3745
1515) şapıldak (III) DS/V:3745
1516) şapırdaklı yağmur DS/V:3745
1517) şaplak DS/VI:4722
1518) şaplak (I) [şablak] DS/V:3746
1519) şaplak (II) DS/V:3746
1520) şaplak (III) DS/V:3746
1521) şaplak (IV) DS/V:3746
1522) şaplak (V) DS/V:3746
1523) şaplak (VII) DS/V:3746
1524) şaplak (VIII) DS/V:3747
1525) şaplak şeker DS/V:3747
1526) şaplakla- DS/V:3747
1527) şaplaò uşağı DS/VI:4721
1528) şaplaòlamaò DS/VI:4721
1529) şarlak [şarlag, şartlak, şırlak] DS/V:3751
1530) şarlak kafa DS/V:3752
1531) şarlaò DS/VI:4722
1532) şenelek DS/VI:4725
1533) şık ıslak DS/V:3769
1534) şılak DS/VI:4726
1535) şılak [şınlak] DS/V:3769
1536) şımşırlak DS/V:3771
1537) şıngırdak (I) DS/V:3771
1538) şıngırdak (II) DS/V:3771
1539) şıpdamla (<tamıglag) DS/V:3783
1540) şıpıldak (I) DS/V:3772
1541) şıpıldak (II) DS/V:3772
1542) şıpıldak (III) DS/V:3772
1543) şıpıldak (IV) DS/V:3772
1544) şıpırdak (I) DS/V:3772
1545) şıpırdak (II) DS/V:3772
1546) şıpırdaklı küpe DS/V:3772
1547) şıplak (I) DS/V:3773
1548) şıplak (II) DS/V:3773
1549) şırıldak DS/V:3774
1550) şırıldak DS/VI:4727
1551) şırlak (II) DS/V:3775
1552) şırlak (III) DS/V:3775
1553) şırlaklaş- DS/V:3775
1554) şıvlak DS/V:3776
1555) şikirdaklı DS/V:3779

796
1556) şoruldak DS/V:3794
1557) tahıldak (<çakıl) DS/V:3803
1558) takalak DS/VI:4735
1559) takıldak (I) DS/V:3810
1560) takıldak (II) DS/V:3810
1561) takırdak DS/VI:4736
1562) takırdak (II) DS/V:3811
1563) takırdaklı nalin DS/VI:4736
1564) taklak (I) DS/VI:4736
1565) taklak (III) DS/V:3812
1566) takurdak DS/V:3814
1567) tangırdak DS/VI:4739
1568) tangırelek DS/V:3822
1569) tanğırdak DS/VI:4739
1570) tanık (I) DS/V:3822
1571) tanık (II) DS/V:3822
1572) tanıksa- DS/VI:4739
1573) tanuk DS/V:3824
1574) tarak (I) DS/V:3833
1575) tarak (I) DS/VI:4741
1576) tarak (II) DS/V:3833
1577) tarak (II) DS/VI:4741
1578) tarak (III) DS/V:3833
1579) tarak (III) DS/VI:4741
1580) tarak (IV) DS/V:3833
1581) tarak (V) DS/V:3833
1582) tarak (VI) DS/V:3833
1583) tarak (VII) DS/V:3833
1584) tarak çit- DS/V:3833
1585) tarak yol DS/V:3834
1586) tarakçıl DS/V:3833
1587) tarakdikeni (I) DS/V:3833
1588) tarakdikeni (II) DS/V:3833
1589) tarakla- DS/VI:4741
1590) tarakla- (II) DS/V:3833
1591) taraklama (I) DS/V:3833
1592) taraklama (II) DS/V:3833
1593) taraklı (I) DS/V:3833
1594) taraklık DS/VI:4741
1595) taraklık (I) DS/V:3833
1596) taraklık (II) DS/V:3834
1597) taraklık (III) DS/V:3834
1598) tarakotu DS/V:3834
1599) taraktan DS/V:3834
1600) tarlak (II) (<tar IV)) DS/V:3836
1601) taslak (I) DS/V:3839
1602) taslak (I) DS/VI:4743
1603) taslak (II) DS/V:3839

797
1604) taslak (II) DS/VI:4743
1605) taslak (III) DS/V:3839
1606) taslak (IV) DS/V:3839
1607) taslakçı DS/V:3839
1608) taslaò DS/VI:4743
1609) taslaòla- DS/VI:4743
1610) tastarak DS/V:3841
1611) taş kapak DS/V:3842
1612) taşlak DS/V:3842
1613) tavşançakıldağı DS/V:3850
1614) tayak DS/V:3853
1615) tayak DS/VI:4746
1616) taylak (I) DS/V:3854
1617) taylak (II) DS/V:3854
1618) taylaò DS/VI:4746
1619) tazlak (<dazlak) DS/V:3856
(<taz+la-k; Gülensoy, 2007, s.
270)
1620) tekçekirdek DS/V:3864
1621) tekerlek DS/V:3865
1622) tekerlek şapka DS/V:3865
1623) tekerlek şapka DS/VI:4748
1624) tekesek (I) DS/VI:4749
1625) tekesek (II) DS/VI:4749
1626) telesik (<telese-) DS/V:3872
1627) tellikuşak DS/V:3874
1628) tenelek DS/V:3877
1629) tengerlek DS/VI:4753
1630) tengerlek (I) [tengerleg, tengirlek] DS/V:3881
1631) tengerlek (II) DS/V:3881
1632) tepelek DS/V:3884
1633) tepelek ol- DS/V:3884
1634) ter döşeği DS/V:3891
1635) terlek DS/V:3894
1636) ternek DS/V:3895
(<ter-ne-k; Gülensoy, 2007, s.
886)
1637) teyak (<daya-) DS/VI:4758
1638) tıhırdah DS/V:3911
1639) tıkırdak DS/VI:4760
1640) tıkırdak (III) DS/V:3912
1641) tıkırdak (IV) DS/V:3912
1642) tıkırdaklı DS/V:3912
1643) tıngır elek, tıngırsaç DS/VI:4761
1644) tıngırdak (I) DS/V:3917
1645) tıngırdak (II) DS/V:3917
1646) tıngırdek DS/V:3917
1647) tırıldak DS/VI:4762
1648) tırıldak (II) DS/V:3922
798
1649) tırım toprak DS/V:3922
1650) tırlak DS/VI:4762
1651) tırlak (I) DS/V:3924
1652) tırlak (II) DS/V:3924
1653) tırlak (V) DS/V:3924
1654) tırlak (VI) DS/V:3924
1655) tırnağını uzatma- DS/V:3925
(<tırnga/tırna-k; Gülensoy, 2007,
s. 895)
1656) tırnak [tırnaklıdamak] DS/V:3925
1657) tırnak çekiş- DS/V:3925
1658) tırnak kak- (I) DS/V:3925
1659) tırnak kak- (II) DS/V:3925
1660) tırnakçı DS/VI:4716
1661) tırnaklı pide DS/V:3925
1662) tifsik (<tifsi-) DS/V:3930
1663) tigildek DS/V:3931
1664) tilek (<dile-) DS/V:3933
1665) tilkitoprağı DS/V:3934
1666) tingildek DS/V:3936
1667) tinğildek DS/VI:4765
1668) tirlek DS/V:3941
1669) titirek (I) DS/V:3943
1670) titirek (II) DS/V:3943
1671) titrekotu DS/V:3943
1672) tokurdak (I) DS/V:3953
1673) tokurdak (II) DS/V:3953
1674) tongurdak (I) DS/V:3962
1675) tongurdak (II) DS/V:3962
1676) tonkurdak [tokurdak] DS/VI:4770
1677) topaylak DS/V:3965
1678) toplak DS/V:3966
1679) toprak çal DS/V:3966
(<topur+a-k; Gülensoy, 2007, s.
914)
1680) toprak kaynağı DS/V:3966
1681) toprak/öküzü DS/V:3967
1682) topraklık (I) DS/V:3966
1683) topraklık (II) DS/V:3966
1684) topraklık (III) DS/V:3966
1685) topraklık (IV) DS/V:3966
1686) toptopallaò DS/V:3967
1687) torlak DS/VI:4771
1688) torlak (I) DS/V:3970
(<tor+la-k; Gülensoy, 2007, s.
918)
1689) torlak (II) DS/V:3970
1690) torlak (III) DS/V:3970
1691) torlak (IV) DS/V:3970

799
1692) torpaò [torpak] (<toprak) DS/V:3971
1693) toslak (I) DS/VI:4772
1694) toslak (I) [torlak (V), toslah] DS/V:3974
1695) toslak (II) DS/V:3974
1696) toslak (II) DS/VI:4772
1697) totsak (<tutsak) DS/V:3976
(<tut-sa-k; Gülensoy 2007, s. 937)
1698) toylak DS/VI:4773
1699) tömbüldek DS/VI:4774
1700) tömbüldek DS/V:3982
1701) törlek DS/VI:4775
1702) törlek (I) DS/V:3986
1703) törlek (II) DS/V:3986
1704) töslek (I) DS/V:3986
1705) töslek (II) DS/V:3986
1706) tösüldek DS/V:3987
1707) tutsak et- DS/V:4002
1708) tuvarlak [tuvallaò] DS/V:4004
1709) tuvarlak [tuvallaò] DS/VI:4778
1710) tülek (II) (<tüy) DS/V:4009
1711) tülek (III) DS/V:4009
1712) tülek (IV) DS/V:4009
1713) tülek (V) DS/V:4009
1714) tülek (VI) DS/V:4009
1715) tülek (VII) DS/V:4009
1716) tülenk DS/V:4009
(<tün+le[n]-k; Gülensoy, 2007, s.
9449
1717) tünek DS/V:4013
1718) tünek direği (<tire-) DS/V:4013
1719) tünek dut- DS/V:4013
1720) udlek (<ödlek) DS/VI:4026
1721) uflak, uflaò DS/VI:4026
1722) uflaò DS/VI:4784
1723) uğrağa bas- DS/VI:4028
1724) uğrağa gel- DS/VI:4028
1725) uğrağa uğra- DS/VI:4784
1726) uğrak (I) DS/VI:4028
1727) uğrak (II) [uğraò] DS/VI:4028
1728) uğrak (III) DS/VI:4028
1729) uğrak vir- DS/VI:4028
1730) uğrak, uğrak DS/VI:4784
1731) uğursak (I) DS/VI:4032
1732) uğursak (II) DS/VI:4032
1733) ulağ DS/VI:4033
1734) ulak (I) DS/VI:4033
(<ÿl+a-k; Gülensoy, 2007, s. 963)
1735) ulak (I) DS/VI:4786
1736) ulak (II) DS/VI:4034
800
1737) ulak (II) DS/VI:4786
1738) ulak (III) DS/VI:4034
1739) ulak (III) DS/VI:4786
1740) ulak (IV) DS/VI:4034
1741) ulak (IV) DS/VI:4786
1742) ulak (V) DS/VI:4034
1743) ulak (VI) DS/VI:4034
1744) ulak (VIII) DS/VI:4034
1745) ulak (X) DS/VI:4034
1746) ulak ver- DS/VI:4034
1747) ulaklık (I) DS/VI:4034
1748) ulaklık (II) DS/VI:4034
1749) ulaò (I) DS/VI:4785
1750) ulaò (II) DS/VI:4785
1751) ulaò [ulak (III)] DS/VI:4033
1752) ulaòla- DS/VI:4033
1753) umsuk DS/VI:4040
1754) uşak devşek DS/VI:4790
(<uw-şa-k; Gülensoy, 2007, s.
972)
1755) uşak devşek [uşak devşeg, uşşak DS/VI:4046
devşek]
1756) uşakla- DS/VI:4047
1757) uşaklık DS/VI:4047
1758) uşaòlıò [uşakevi, uşaklık] DS/VI:4790
1759) uzaklama DS/VI:4055
1760) uzaksın- DS/VI:4792
1761) uzunlak DS/VI:4055
1762) üçbucak DS/VI:4057
1763) ürek (I) DS/VI:4070
1764) ürek (II) DS/VI:4070
1765) ürek (III) DS/VI:4070
1766) ürekle- DS/VI:4796
1767) ürekle- DS/VI:4070
1768) üsgüf [üsgek, üsgüyh, üsküf (II)] DS/VI:4798
(<yüksek)
(<yüg+se-k; Gülensoy, 2007, s.
1189)
1769) üskek (<yükse-) DS/VI:4075
1770) üşük (I) DS/VI:4080
1771) üteleyh DS/VI:4799
1772) ütülek DS/VI:4082
1773) vañgırdak DS/VI:4092
1774) vankıldak [vanğırdak] DS/VI:4804
1775) vızlak DS/VI:4105
1776) vicirdek DS/VI:4106
1777) yabıldak [yabuldak, yapıldak (V), DS/VI:4115
yapuldak]

801
1778) yabırdak [yabuldak, yalbırdak, DS/VI:4809
yalburdak]
1779) yağmur kuşağı DS/VI:4126
1780) yağrık (I) (<yarğı-) DS/VI:4126
1781) yağşak (<yanşak) DS/VI:4810
(<*yang-şa-k; Gülensoy, 2007, s.
1162)
1782) yakımsak (<yakın) DS/VI:4131
1783) yalabık (I) DS/VI:4133
1784) yalabık (I) (<yalabı-) DS/VI:4811
1785) yalabık (II) DS/VI:4811
1786) yalabık (II) DS/VI:4134
1787) yalabık (III) DS/VI:4134
1788) yalabık (IV) DS/VI:4134
1789) yalabık (V) DS/VI:4134
1790) yalabık (VI) DS/VI:4134
1791) yalabık (VII) DS/VI:4134
1792) yalabık (VIII) DS/VI:4134
1793) yalabık dilli DS/VI:4134
1794) yalabuk DS/VI:4811
1795) yalabuk at- DS/VI:4135
1796) yalak (I) DS/VI:4811
1797) yalak (II) DS/VI:4812
1798) yalaka DS/VI:4138
(<yala-k+a; Gülensoy, 2007, s.
1040)
1799) yalaka DS/VI:4812
1800) yalakacı DS/VI:4138
1801) yalakalık DS/VI:4138
1802) yalakalık DS/VI:4812
1803) yalakçı DS/VI:4138
1804) yalaklan- DS/VI:4138
1805) yalaklık DS/VI:4138
1806) yalama top(u)rak DS/VI:4140
1807) yalaò, yalak (I) DS/VI:4136
1808) yalaò, yalak (II) DS/VI:4137
1809) yalbırdak (I) [yalbundak, DS/VI:4144
yalburdaò, yalburdak]
1810) yalbırdak (II) DS/VI:4144
1811) yalbırdak (III) DS/VI:4144
1812) yalbırdak (IV) DS/VI:4144
1813) yalbırdak [yabırdak] DS/VI:4813
1814) yalçık DS/VI:4145
1815) yalıksak DS/VI:4146
1816) yalın yalbırdak DS/VI:4813
1817) yalın yalburdak [yalın yalburduk] DS/VI:4148
1818) yalpık (II) DS/VI:4151
1819) yamak ol- DS/VI:4813
1820) yamalak DS/VI:4154

802
1821) yamaò, yamak (I) DS/VI:4154
1822) yamaò, yamak (II) DS/VI:4154
1823) yamaò, yamak (III) DS/VI:4154
1824) yamaò, yamak (IV) DS/VI:4154
1825) yamaò, yamak (V) DS/VI:4154
1826) yandaò, yandak (I) DS/VI:4165
1827) yandaò, yandak (II) DS/VI:4165
1828) yanışak, yañışak (I) DS/VI:4171
1829) yanışak, yañışak (II) DS/VI:4171
1830) yanköstek DS/VI:4172
1831) yañşah, yanşak DS/VI:4175
1832) yañşak DS/VI:4816
1833) yanşaklık DS/VI:4176
1834) yapalaò, yapalak (I) [yaplak (II)] DS/VI:4177
(<yap+aku+la-k; Gülensoy, 2007,
s. 1063)
1835) yapalaò, yapalak (II) DS/VI:4178
1836) yapalaò, yapalak (V) DS/VI:4178
1837) yapıldak DS/VI:4816
1838) yapıldak (I) [yapırdak] DS/VI:4179
1839) yapıldak (II) DS/VI:4179
1840) yapıldak (III) DS/VI:4179
1841) yapıldak (IV) DS/VI:4179
1842) yaprak tırnak DS/VI:4181
1843) yarak [yaraklı] DS/VI:4816
1844) yaraò DS/VI:4816
1845) yardak [yardakçı] DS/VI:4183
1846) yardakçı DS/VI:4183
1847) yarım yamalak DS/VI:4187
1848) yarsık DS/VI:4191
1849) yartlak (I) DS/VI:4192
(<yar-[t]-la-k; Gülensoy, 2007, s.
1078)
1850) yartlak (II) DS/VI:4192
1851) yaryalabık DS/VI:4192
1852) yasduk DS/VI:4817
1853) yasduk (I) [yasdık (II), yastuk] DS/VI:4194
1854) yasduk (II) [yastıò] DS/VI:4194
1855) yastık (I) DS/VI:4197
(<*yas-ta-k; Gülensoy, 2007, s.
1181)
1856) yastık (II) DS/VI:4197
1857) yastık (III) [yasdık (I)] DS/VI:4197
1858) yastık (IV) DS/VI:4197
1859) yastık çerezi DS/VI:4817
1860) yastık, yastuk (<yasta-) DS/VI:4817
1861) yastık/aç DS/VI:4197
1862) yastıkaltı DS/VI:4198
1863) yastıkçerezi DS/VI:4817

803
1864) yastıklama (I) DS/VI:4198
1865) yastıklama (II) DS/VI:4198
1866) yastıktaklası DS/VI:4198
1867) yastıòlı konuş- DS/VI:4194
1868) yasyalabık DS/VI:4198
1869) yatlak DS/VI:4204
(<yar-[t]-la-k; Gülensoy, 2007, s.
1078)
1870) yavşak (II) DS/VI:4818
1871) yavşaò, yavşak (III) DS/VI:4208
1872) yayalak DS/VI:4211
1873) yayımsuk DS/VI:4213
1874) yaykıldak DS/VI:4213
1875) yazlak (I) DS/VI:4219
1876) yazlak (II) DS/VI:4219
1877) yefelek (I) DS/VI:4224
1878) yefelek (II) DS/VI:4224
1879) yelis toprak DS/VI:4237
1880) yellehçi DS/VI:4238
1881) yelpik (I) [yelpük, yilpik] DS/VI:4241
1882) yelpik (III) DS/VI:4241
1883) yelpikli [yilpikli] DS/VI:4241
1884) yeltek DS/VI:4242
1885) yemlek (I) DS/VI:4244
1886) yemlek (II) DS/VI:4244
1887) yemlek/asma DS/VI:4244
1888) yenik [enig] (<enik) DS/III:1757
1889) yenikle- DS/III:1758
1890) yenilekten DS/VI:4821
1891) yensek DS/VI:4250
1892) yepelek (I) DS/VI:4250
(<yel+pi-le-k; Gülensoy, 2007, s.
1124)
1893) yepelek (II) DS/VI:4250
1894) yepelek (III) DS/VI:4250
1895) yepelek (IV) DS/VI:4250
1896) yepelek (V) DS/VI:4250
1897) yepelek (VI) DS/VI:4250
1898) yeşil kuşak DS/VI:4257
1899) yıkak DS/VI:4265
1900) yılan burçağı DS/VI:4266
1901) yılan yastığı (I) DS/VI:4268
1902) yılan yastığı (II) DS/VI:4268
1903) yılan yastığı (III) DS/VI:4268
1904) yılbırdak (I) DS/VI:4268
1905) yılbırdak (II) DS/VI:4268
1906) yımırtlak DS/VI:4274
1907) yıpıldak (I) DS/VI:4275
1908) yıpıldak (II) DS/VI:4275
804
1909) yıpırdak DS/VI:4275
1910) yıprak (I) [yıprak] DS/VI:4275
1911) yıprak (II) DS/VI:4275
1912) yıraò, yırak DS/VI:4275
1913) yırlak DS/VI:4276
1914) yiğrek (I) (<eğre-) DS/VI:4279
1915) yoğun elek DS/VI:4288
1916) yokarılak [yokarlak] DS/VI:4289
1917) yoşuk [yuşuk] DS/VI:4302
1918) yozlak (I) DS/VI:4305
1919) yozlak (II) DS/VI:4305
1920) yozlak vur- DS/VI:4305
1921) yozulak DS/VI:4306
1922) yörük (I) [yöruk] (<yürü-) DS/VI:4312
1923) yörük (II) (<yürü-) DS/VI:4312
1924) yukarlak DS/VI:4315
1925) yuluk (I) (<yüli-) DS/VI:4316
1926) yumburlak DS/VI:4316
1927) yumuşaklık DS/VI:4827
1928) yuòla- [yukla-] (<uyukla-) DS/VI:4315
(<uyu-k+la-; Gülensoy, 2007, s.
980)
1929) yuvalak (I) (<yuvarlak) DS/VI:4325
1930) yuvalak (II) DS/VI:4326
1931) yuvalak (III) DS/VI:4326
1932) yuvalak (IV) DS/VI:4326
1933) yüğrük (I) DS/VI:4828
1934) yüğrük (II) DS/VI:4828
1935) yüğrük (III) DS/VI:4828
1936) yüğseğinden uç- DS/VI:4229
1937) yüğsekten al- DS/VI:4229
1938) yüğsekten uç- DS/VI:4229
1939) yülek (I) DS/VI:4331
1940) yülek (III) DS/VI:4331
1941) yülekli DS/VI:4331
1942) yülekli DS/VI:4828
1943) yülük DS/VI:4332
1944) yülük DS/VI:4828
1945) yüngsek [yünsek, yāsek] DS/VI:4828
1946) yüñsek [yünsek, yüğsek, yümsek, DS/VI:4333
yüskek, yüssek, yüysek]
1947) yürsek DS/VI:4335
1948) yürük (II) DS/VI:4335
1949) yürük (III) DS/VI:4335
1950) yürük (IV) DS/VI:4335
1951) yürük (V) DS/VI:4335
1952) yürük (VI) DS/VI:4336
1953) yürük (VII) DS/VI:4336
1954) yürük (VIII) DS/VI:4336
805
1955) yürükken DS/VI:4336
1956) yüzlek DS/VI:4339
1957) yüzlekçi DS/VI:4339
1958) yΨlpiyh DS/VI:4821
1959) zama guşağı [zaman kuşağı] DS/VI:4347
1960) zama kuşağı [zaman kuşağı] DS/VI:4347
1961) zamburdak DS/VI:4348
1962) zarıldak DS/VI:4350
1963) zarlak DS/VI:4350
1964) zerlek DS/VI:4835
1965) zeyrek (I) (<seyre-) DS/VI:4835
1966) zıbır top(u)rak DS/VI:4367
1967) zıbırdak DS/VI:4367
1968) zıllak DS/VI:4837
1969) zımbırdak [zıngıldak (I), DS/VI:4372
zınkıldak (II)]
1970) zımzırtlak DS/VI:4373
1971) zıngıldak DS/VI:4837
1972) zıngıldak (I) DS/VI:4374
1973) zıngıldak (II) DS/VI:4374
1974) zıngıldak (III) DS/VI:4374
1975) zıngırak DS/VI:4374
1976) zıngırdak DS/VI:4374
1977) zıngırdak otu DS/VI:4375
1978) zınkıldak (I) [zınğıldak] DS/VI:4375
1979) zıpıldak (I) DS/VI:4376
1980) zıpıldak (II) DS/VI:4384
1981) zıpırdak düş- DS/VI:4375
1982) zıplak (I) DS/VI:4377
1983) zıplak (I) DS/VI:4838
1984) zıplak (II) DS/VI:4377
1985) zıplak (III) DS/VI:4377
1986) zıplak (IV) DS/VI:4377
1987) zıplak (V) DS/VI:4377
1988) zıplak (VI) DS/VI:4377
1989) zırlak DS/VI:4838
1990) zırlak (I) DS/VI:4380
1991) zırlak (II) DS/VI:4380
1992) zırlak (III) DS/VI:4380
1993) zırlak (IV) DS/VI:4380
1994) zırlak (V) [zırtlak (III)] DS/VI:4380
1995) zırtlak (I) DS/VI:4382
1996) zırtlak (I) DS/VI:4839
1997) zırtlak (II) DS/VI:4382
1998) zırtlak (II) DS/VI:4839
1999) zırtlak (III) DS/VI:4839
2000) zırtlak (IV) DS/VI:4382
2001) zıvık (<cıvı-) DS/VI:4384

806
 2002) ziñgirdek DS/VI:4391
2003) zorlak (<zÿr>Fars.) DS/VI:4397
2004) zortlak (I) DS/VI:4399
2005) zortlak (I) DS/VI:4843
2006) zortlak (II) DS/VI:4399
2007) zortlak (II) DS/VI:4843
2008) zörtlek DS/VI:4401

1.2.92. -l
-(A)l ve -(I)l eklerinin bağlantı ünlüsü olmayan şeklidir. İşlek bir kullanımı
yoktur. Yazı dilindeki bazı yapımları şunlardır: bulgur<burkul, gölge<kölige,
ışıldak, kartal (<*karta-l; Gülensoy, 2007, s. 471), sakal (<*sakÀ-l; Gülensoy, 2007,
s. 717), yoksul; ışıl, kösnül, şapşal gibi.

Ağızlarda genellikle bulgur, gölge, sakal ile birleşik sözcük oluşturur.

ad yapar: ışıldak (III) “yakamoz, ışılgı “lamba”, öğcel “avuçta ovalanmış

hamurdan yapılan ayranlı çorba”, öndel “2.Ekin biçenlerin sağında giden ve
biçmeyi önde götüren adam”, şıpıldak (I/II/III) “hamam/takunya/dudak” vb.

birleşik ad yapar: aksakal “evliya, ermiş”, görge balığı “bir çeşit balık”,
ışılböce “ateş böceği”, sakal otu “dere otu”, sakalçürüten “bir çeşit sulu şeftali” vb.

sıfat yapar: bulgur düzeni “önemsiz”, şaprak sakal “akıtmalı”, şıpıldak (IV)
“her şeye karışan”, tahta sakal “gür sakallı”, yensel “az tatlı” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-l 1) ak bulgur (<burkul) DS/I:143 (67)

(<*bur-ku-l; Gülensoy, 2007, s.
181)
2) aksakal DS/I:161
(<*sakÀ-l; Gülensoy, 2007, s.
717)
3) başgölge [başkölgasi] DS/I:558
(<kö-l+íg-e; Gülensoy, 2007, s.
378)
4) buğlur (<bulgur) DS/I:781
5) bulgur bulgur DS/I:788
6) bulgur püskürtmesi DS/I:788
7) bulgur unu DS/I:788
8) bulgur/tavı DS/I:788

807
9) bulgurca DS/I:788
10) bulgurcuk (I) [bulgurçak, bulgur DS/I:788
püskürmesi, bulgurum,
bulkurcuk]
11) bulgurcuk (II) DS/I:788
12) bulgurcuk (III) DS/I:788
13) bulgurlama DS/I:788
14) bulgurlan- DS/I:788
15) bulgurluk DS/I:788
16) bulğur düzeni DS/I:789
17) cılgır DS/II:911
18) dedesakalı [dedemsakalı] DS/II:1398
19) dekesakalı DS/II:1407
20) didemsakalı DS/II:1481
21) el kölgesi [el gölgesi (II), el DS/III:1719
körgesi]
22) el körgesi (<gölge) DS/III:1719
23) garsakal DS/III:1929
24) gartal DS/III:1931
(<*karta-l; Gülensoy, 2007, s.
471)
25) geçisakalı DS/III:1963
26) gölge balığı DS/III:2144
27) gölgelik DS/III:2144
28) görge (II) DS/III:2160
29) görge goğala- DS/IV:2966
30) görgesinden kork- DS/IV:2966
31) ışılböcē [ışılböceği, ışılböcü, DS/IV:2497
ışıldakböcü, ışıldayıkböceği,
ışlakböce]
32) ışıldak (I) DS/IV:2497
33) ışıldak (III) DS/IV:2497
34) ışıldırık DS/IV:2497
35) ışılgı DS/IV:2497
36) keçisakalı DS/IV:2717
37) korge (<gölge) DS/VI:4567
38) kölgöy [kölge] (gölge) DS/IV:2955
39) körge (<gölge) DS/IV:2966
40) öğcel DS/V:3315
(<oğ-ca-l; Gülensoy, 2007, s.
650)
41) öndel DS/V:3338
42) sakal DS/V:3519
(<*sakÀ-l; Gülensoy, 2007, s.
717)
43) sakal sürüştür- DS/V:3519
44) sakalaçarpan DS/VI:4664
45) sakalaçarpan [sakalısarkan] DS/V:3519
46) sakalasarkan DS/V:3519

808
 47) sakalçürüten DS/V:3519
48) sakaldöken DS/V:3519
49) sakalıslayan DS/VI:4665
50) sakalıslayan DS/V:3519
51) sakalkapan DS/V:3519
52) sakallı bebek DS/V:3519
53) sakalotu DS/V:3519
54) sakaloynatmaz DS/V:3519
55) şapraksakal DS/V:3747
56) şapşal (I) DS/V:3748
(<şap+şa-l; Gülensoy, 2007, s.
838)
57) şıpıldak (I) DS/V:3772
(<şıp+ı-l+dak; Gülensoy, 2007, s.
843)
58) şıpıldak (II) DS/V:3772
59) şıpıldak (III) DS/V:3772
60) şıpıldak (IV) DS/V:3772
61) tahtasakal DS/V:3806
62) tavşangölgesi DS/V:3850
63) tekesakalı [tekersakalı, DS/V:3866
tekesakallı, tekkesakalı, teksakal]
64) tükel DS/V:4008
(<tüke-l; Gülensoy, 2007, s. 942)
65) yensel DS/VI:4250
66) yoksul buğday DS/VI:4290
67) yok yoğsul [yok yoksul] DS/VI:4290
(<yok+su-l; Gülensoy, 2007, s.
1154)

1.2.93. -lA
Genellikle addan ad yapan bir ektir. Ancak ağızlarda fiilden ad yapımları da
vardır: doyla, gelle (II), geyle (I), savla gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+la 1) doyla DS/II:1568 (7)

(<Killi, çorak toprak.)
+le 2) gelle (II) DS/III:1984
(<Para çekmecesi.)
3) geyle (I) (<giy-) DS/III:2016
(<Karda yürümek için giyilen
kalbur biçimindeki ski.)
4) sallabaş DS/VI:4668

809
 (<Konuşurken başını sallayan
kimse.)
5) sallasırt et- DS/VI:4668
(<Başkasının malını, olurunu
almadan sırtına alıp gitmek.)
6) sallepati DS/VI:4668
(<Giyimine ve davranışlarına
özen göstermeyen.)
(<*sal-la pat+i; Gülensoy, 2007,
s. 726)
7) savla DS/V:3556
(<Akarsuların önüne taşlarla
örülen bent (balık tutmak için).

1.2.94. -lAk (<-la-k)

Ağızlarda kullanımı az olan, kalıplaşmış türetim eklerinden biridir. emlek
(I) “1.Anası ölen kuzuları başkasına emzirme. 2.Süt kuzusu.”, gavırtlak “kuyruk ya
da iç yağının kavrulmuş şekli”, genirtlek “midesi bozularak ağızdan devamlı gaz
çıkaran (kimse), kurlak “silah, tuzak, kapan gibi kurulacak ağaçlar”, yazlak
“kalem” vb. ad yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-lak 1) doğlak DS/II:1537 (14)

-lek 2) domartlak (<domar-) DS/II:1450
3) dörlek DS/II:1587
4) durlak DS/II:1605
5) emlek (I) DS/III:1738
6) gavırtlak (<kavur-) DS/III:1936
7) genirtlek DS/III:1992
8) görlekçi DS/III:2161
9) koysalak DS/IV:2944
10) kurlak DS/IV:3009
11) sırtlak (<sırıt-) DS/V:3621
12) sırtlak DS/VI:4694
13) toplalak DS/V:3966
14) yazlak (III) DS/VI:4219

1.2.95. -lan (-la-n)

Yazı dilinde kaplan (<?*kap-lan; Gülensoy, 2007, s. 461) sözcüğünde
bulunan bir yapıdır. Ağızlarda ad ve sıfat yapımları olan kalıplaşmış bir ektir.

810
 ad yapar: aklan “akarsuyun hızlandığı yerler”, aklantı “3.Saçak oluğu.”,
bavurtlan “çil kekliğe benzeyen boz renkli bir tarla kuşu”, koklan “kefal balığı”,
saylan “vergi” vb.

sıfat yapar: baylan (I) “şımarık, yüzsüz, nazlı, yaramaz, terbiyesiz, arsız,
densiz”, sallan seyip “başıboş, amaçsız”, zıtlan (I/II)<sırıtlan “sırıtkan/damağı öne
çıkık, dişleri sırıtır gibi görünen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-lan 1) aklan DS/VI:4414 (18)

2) aklan, aklañ (I) DS/I:157
3) aklan (II) DS/I:157
4) aklantı DS/I:158
5) aòlan (<ak-) DS/I:132
6) aylan DS/I:424
7) bavurtlan (<bağır-) DS/I:574
8) baylañ DS/VI:4452
9) baylan (I) DS/I:581
10) baylan (II) DS/I:581
11) kaplan postu DS/IV:2635
(<?*kap-lan; Gülensoy, 2007, s.
461)
12) koklan DS/IV:2906
13) sallan seyip DS/VI:4668
14) saylan (II) DS/V:3562
15) terlan DS/V:3894
(<ter-lan; Gülensoy, 2007, s. 862)
16) yaylan DS/VI:4819
17) zıtlan (<sırıt-) DS/VI:4383
18) zıtlan dişli (<sırıt-) DS/VI:4383

1.2.96. -lı /-lU

Normalde sık kullanılan addan ad yapım ekidir. Yazı dilinde ve ağızlarda
birkaç sözcükte fiilden ad da yapmıştır. Yazı dilinde solucan (<soğ-lu+can;
Gülensoy, 2007, s. 796) sözcüğünde kullanır. Ağızlarda dolalı “dolanmış” sözcüğü
hariç ad görevli sözcükler türetir: çarplı, doğlu, kaynatlı, löklü gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

811
 -lı 1) çarplı DS/II:1084 (7)
(<Etrafı düzeltilmiş taş.)
-lu 2) doğlu DS/II:1536
(<Deve yavrusu.)
-lü 3) dolalı DS/II:1542
(<Dolanmış.)
4) kaynatlı DS/IV:2706
(<Bakır tencere.)
5) löklü (<lök-) DS/IV:3092
(<1.Yaşı geçkin adam.)
6) soğulcan DS/V:3657
(<Solucan.)
(<soğ-lu+can; Gülensoy, 2007, s.
796)
7) soluncan DS/V:3663
(<Solucan.)

1.2.97. -LIK
Daha çok addan ad yapım eki olarak kullanılan -lIK, ağızlarda az sayıda
fiilden ad da yapmıştır.

yer adı yapar: durluk “durulacak yer”, keslik “saman, sap konulan yer”,
kurluk “garaj olarak kullanılan üstü kapalı basit yapı”, turluk “1.keçi ağılı”,
yanaşlık “iskele” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: allık (III) “alacak”, emlik “süt emmekte
olan insan ya da hayvan yavrusu”, gerdengeçlik “geçilemeyecek kadar sık çalılık”,
kerkluk<kırklık “koyun kırkma makası”, ötlük “çok öten kuş” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-lık 1) allık (II) DS/I:225 (30)

-lig 2) allık (III) DS/I:225
-lik 3) bışluk (<piş-) DS/I:671
-luk 4) çizlik DS/II:1253
-lük 5) döklük DS/II:1573
-nik 6) durluk DS/II:1606
-dıh 7) emlig DS/III:1739
8) emlik (I) DS/III:1739
9) emlik (II) [emnik] DS/III:1739
10) emlik (III) DS/III:1739
11) emlik kuzu DS/III:1739
12) emlik oğlak DS/III:1740

812
 13) emnik DS/III:1741
14) etlikleyin DS/III:1799
15) gerdengeçlik DS/III:1996
16) kerkluk (<kırk-) DS/IV:2756
17) keslik DS/VI:4550
18) kırklık DS/VI:4557
19) kırklık (I) [kırkılık, kırtlık] DS/IV:2831
20) kurluk DS/IV:3009
21) okuluk DS/V:3278
22) öllüğü çık- DS/V:3334
23) ötlük DS/V:3360
24) satdıh DS/V:3552
25) satlık DS/V:3552
26) seyirsinnik DS/V:3598
27) turluk (<dur-) DS/V:3997
28) turluk (<dur-) DS/VI:4777
29) üzlük [uzluk (II)] DS/VI:4087
30) yanaşlık DS/VI:4162

1.2.98. -m
-(A)m ve -(I)m yapım eklerinin bağlantı ünlüsü almamış şeklidir. anlam,
bağlam, erdem, kavram, önem (ön-e-m; Gülensoy, 2007, s. 664), önlem, özlem,
salkım, sırım, yem; kötürüm, sağlam, sırım vb. yazı dilindeki kullanımlarıdır.
Terim yapar: bağlam (dilb.-ed.), deprem (coğ.), erdem (fel.), kapsam (mant.)
kavram (fel.), salkım (bit.-ask.), ulam (fel.-mant.), yüklem (dilb.) vb.

Ağızlarda ad ve sıfat görevli sözcükler yapar.

miktar belirten ad yapar: bi çΨynemnik “bir kez çiğnenecek büyüklükte,

çiğnemlik.”, çiğnem “bir parça, bir lokma”, cirtlem “damla”, damlam “yudum”,
doğram “parça, tutam” vb.

birleşik ad yapar: kara doğram “etim yağsız yeri”, salkımkara “keçi

ciğerinde oluşan tehlikeli bir hastalık”, sarıyemiş “şeftali”, tahtayemişi “mısırinciri
yemişi”, vezirsalkımı “akasya” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: çitem “çöp sepeti”, ırgam “dut sirkeleme
zamanı”, köklem “ilkbahar”, yaslam “eğimli yer” vb.

sıfat yapar: sulusıklam “çok ıslak, sırılsıklam”, süğlem “düzgün, pürüzsüz,

doğru”, uçkuruna sağlam “cinsel duygularının tutsağı olmayan”, üğrüm üğrüm (I)
“kıvrım kıvrım, çok dönemeçli”, yastam “eğimli”vb.
813
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-m 1) añlam DS/I:274 (83)

2) bağlam DS/I:481
3) bi çΨynemnik DS/VI:4460
4) bi saplam DS/VI:4462
5) boylam boylam ol- DS/VI:4465
6) cirtlem DS/II:986
7) citlem DS/II:987
8) çıtlam DS/VI:4481
9) çıtlamlı DS/VI:4481
10) çiğnem [çiğneyim] DS/II:1210
11) çitem DS/II:1242
12) çitlem DS/VI:4482
13) çiynem DS/II:1250
14) damlam DS/II:1353
15) damlamca DS/II:1354
16) deprem [deprenme] DS/II:1431
(<*tep-re-m; Gülensoy, 2007, s.
277)
17) dırlam DS/II:1470
18) doğram DS/II:1537
19) donam DS/II:1558
(<don+a-; Gülensoy, 2007, s.
299)
20) ertem DS/III:1777
(<er+de-m; Gülensoy, 2007, s.
1777)
21) gavram (I) [govram] DS/III:1940
22) gütrüm DS/III:2239
(<köt+rü-m; Gülensoy, 2007, s.
561)
23) hötüm (I) [hötürüm] DS/III:2439
(<kötürüm <#h-<#g; Gülsevin,
2009, s. 132)
24) ırgam DS/IV:2485
25) kanram (<kavra-) DS/IV:2627
26) karadoğram DS/IV:2643
27) karasalkım DS/IV:2653
28) kavram DS/VI:4540
29) kavram (I) DS/IV:2691
30) kırçım (<kırçı-) DS/IV:2820
31) kırcım at- DS/IV:2820
32) korumcu DS/IV:2930
33) köklem DS/IV:2953
34) kötürüm (IV) DS/IV:2984
35) kötürümle- DS/IV:2984

814
36) kürem DS/VI:4579
37) kürem (I) DS/IV:3045
38) kürem kürem DS/IV:3045
39) kürem kürem DS/VI:4479
40) küremle- DS/IV:3045
41) kürüm DS/IV:3049
42) olgamlı DS/V:3279
43) öhlem (<ön) DS/VI:4624
44) özlem DS/VI:4633
45) sablam [saplam] DS/VI:4661
46) salkım DS/V:3528
(<sal-kı-m; Gülensoy, 2007, s.
725)
47) salkım kara DS/V:3528
48) salkım taşı DS/V:3528
49) saplam DS/V:3543
50) sarıyemiş DS/V:3548
51) saylam [sıylam] DS/V:3562
52) seki seklem DS/VI:4681
53) seklem (I) DS/VI:4682
54) seklem (II) DS/VI:4682
55) sırım (VII) (<sırı- (I)) DS/V:3618
56) sırım gibi (<sırı-) DS/VI:4693
57) söplem (<söbe (I)) DS/V:3682
58) söylem DS/V:3686
59) sulusıklam (I) DS/V:3695
60) süğlem [süğlÀm, sülem, süvlem] DS/V:3707
61) tahtayemişi DS/V:3806
62) toğram (<doğra-) DS/V:3945
63) uçkuruna sağlam DS/VI:4024
64) ulam DS/VI:4034
65) ulam DS/VI:4786
66) ulam ulam DS/VI:4786
67) ulam ulam DS/VI:4035
68) ulam ulam ol- DS/VI:4786
69) ulamlat- DS/VI:4786
70) üğrüm (<üğrü-) DS/VI:4061
71) üğrüm üğrüm (I) DS/VI:4062
72) üğrüm üğrüm (III) DS/VI:4062
73) vezirsalkımı DS/VI:4100
74) yaslam DS/VI:4196
75) yastam DS/VI:4197
76) yellemceyh DS/VI:4238
77) yim (<ye-) DS/VI:4280
78) yim sufrası DS/VI:4280
79) yimle- DS/VI:4280
80) yimlik gibi DS/VI:4280
81) yimlikçi DS/VI:4280

815
 82) yimsel (I) DS/VI:4280
83) yimsel (II) DS/VI:4280

1.2.99.-mA
Ad-fiil olarak da kullanılan eklerden biridir. “Kalıplaşarak âdi isimler
türetilebilecek bir ek hâline gelme özelliği …” gösterir. Gerek yazı dilinde gerekse
ağızlarda en sık kullanılan türetim eklerindendir. “İşleklik sahası bütün fiil kök ve
gövdelerini içine alan bir ektir.” (Ergin, 1998, s, 254). Bu yönüyle ek, birçok farklı
işlevde kullanılmıştır. Bayraktar Erten (2017, s. 563) makalesinde “-ma ekinin
kalıcı ad, sıfat, zarf işlevlerinde kullanıldığı; ikileme oluşturmaya ve başka eklerle
genişlemeye uygun olduğunu” belirtmiştir. İş bildirme adı yapar: bekleme, durma,
gitme, okuma, sevme gibi oldukça fazla örnek verilebilir. Kalıcı adlar türetir:
donanma, dondurma, inme taşlama, sürme vb. Araç-gereç adı yapar: bağlama,
çizme, oyma, saçma, uçurtma vb. Yiyecek adı yapar: bazlama, bulama, dolma,
ezme, kıtlama vb. Et yemeği adı yapar: buğulama, dürme, kavurma, kızartma,
pastırma vb.

Sıfat yapar: dökme, gömme, sallama, sızma, takma vb. Birleşik sıfat yapar:
ağızdan dolma, babadan kalma, kulaktan dolma, sonradan görme, yerden bitme vb.
Yaptığı sıfatlar zamanla ada dönüşür: açma (simit), dolma (kalem), kırma (arpa),
süzme (peynir), yazma (kitap) vb. vb.

Terim yapar: aktarma (ed.-sp.-eko.-tic.), atlama (sp.), bağlama (dil.), basma

(jeo.), bölme (den.-mant.-mat.), çarpma (mat.), çevirme (ask.-müz.), deme (ed.)
doldurma (ed.-fiz.), donanma (den.), döşeme (ed.), gözleme (gök.-met.) ikileme
(dil.), inme (tıp.), kaynama (kim.), kesme (dil.-ed.-bit.-mat.-sin.-TV.), kırma (biy.),
koşma (den.-ed.), saçma (den.), sapma (fiz.-dil.), savunma (sp.), sıtma (tıp.), takma
(tıp.), taşlama (ed.), tekerleme (ed.), toplama (mat.), ulama (dil.) ulaştırma (ask.),
uzatma (den.-dil.-sp.), üreme (biy.) vb. Argo yapar: çakma “taklit olan, sahte”,
dolma “yalan, hile dalavere/üç sigara kâğıdına bolca sarılmış esrar”, yarma “Kaba
saba, görgüsüz (kimse)” vb.

Ağızlarda da kullanım sıklığı çok olan bir ektir. Çeşitli işlevlerde ad ve sıfat
yapımları vardır. Ad yapımı sıfat yapımına göre çoğunluktadır.

816
 araç-gereç adı yapar: bırakma (II) “2.Büyük olta”, çekme (IV) “1.Ağzı
testereli bağ bıçağı, bıçkı”, cevirme “büyük orak”, çırpma (I) “üç veya dört oltanın
bir araya getirilmesiyle yapılan balık avlama aygıt”, dişleme “çatal” vb.

birleşik araç-gereç adı yapar: balta kazma “bir tarafı balta, bir tarafı kazma
ödevini gören alet”, gözleme eleği “bir çeşit elek”, saç kıstırma “saç tokası”, sıkma
makinesi “sepicilikte derilerin suyunu sıkmakta kullanılan aygıt”, sürme gergef
“tahta raylar üstünde yatay olarak uzatılan bir çeşit portatif tütün kurutma aygıtı,
aynalı gergef” vb.

yer adı yapar: artırma (II) “1.Balkon.”, bölme (V) “1.Oda.”, çavdırma (III)
“akar suyun kollara ayrıldığı yer, savak”, düzleme “düzlük yer”, eyme (III) “iki dağ
arasındaki yer” vb.

zaman adı yapar: derme (IV) “hasat vakti”, eğirme “çarşamba”, gün
kavuşması “gün batımı zamanı”, kapama gecesi “gerdek gecesi”, ılkışma<ilk/ışıma
“gün doğmadan önce görünen ilk ağartı, tan zamanı” vb.

bitki adı yapar: çekme (VII) “geven bitkisi otu”, erekleme “yabani semiz
otu”, kakma (III) “gelincik otu”, kesme (VIII) “bir çeşit pırnal ağacı”, ulama (III)
“sulak yerlerde yetişen bir ot” vb.

meyve adı yapar: aşlama “aşı armudu”, çıkma (VI) “çavuş üzümü”, kertme
(II) “armut”, hıyarlama “ham kavun, kelek”, oyma (V) “tadı buruk, bir çeşit armut”
vb.

sebze adı yapar: dürme “1.Lahana.”, haşlama (V) “taze börülce”, oymalık
(II) “dolmalık biber”, sıyırma (I) “1.Taze fasulye.”, sivirtme “havuç” vb.

çiçek adı yapar: akasma “bir çeşit beyaz çardak gülü”, dallama (II)
“papatya”, düğmeli ot “gelincik”, gülatma “kasımpatı”, yorduma “lale, gelincik”
vb.

hayvan adı yapar: besleme (II) “2.Hindi”, çelme (IV) “keklik”, eneme (I)
“2.Erkek keçi.”, oklama “bir çeşit tatlı su balığı”, oynatma (III) “yaban güvercini
avında çığırtkanlık yapan, av alıştırılmış usta güvercin” vb.

817
 yemek adı yapar: çırpma (II) “2.Sulu lahana yemeği.”, doğrama “parça etli,
salçalı kabak yemeği”, garma “ezilmiş haşhaşla, iki katı ölçüde pekmezi
karıştırılarak yapılan bir çeşit yemek”, kaşıklama (II) “mısır unundan yapılan bir
çeşit yemek”, öveleme “ekmek kırıntılarından yapılan çorba” vb.

birleşik yemek adı yapar: aòıtmalı köfte “kıyma ve bulgurla yapılan bir çeşit
köfte”, ala börtme “2.Külbastı, kebap.”, balık kapaması “balık pilakisi”, bükme
çorbası “içine kıyma konulmuş ve bükülmüş hamurla yapılan çorba”, döğme aşı
“keşkek” vb.

ekmek adı yapar: bezdirme (I) “2.Saç üzerinde pişirilen meyveli ekmek”,
burma (XII) “simit, halka, yuvarlak ekmek”, çevirme (V) “taştan yapılan bir kapta
pişirilen ekmek”, cızdırma (I) “saçta veya tavada yapılan börek, ekmek”, çığlama
(I) “1.Altına lahana yaprağı konularak pişirilen mısır ekmeği.” vb.

börek adı yapar (Küçük ve Kaya, 2014, s. 513): burma (XII) “2.Burularak
yapılan bir çeşit börek.”, bükme (II) “yufka içerisine patates, soğan, ıspanak, peynir
konularak yapılan börek”, dönderme “2.Kuru yufkadan yapılmış börek.”, kapama
(I) “5.Un, yağ ve ayranla yapılan bir çeşit börek.”, sürçütme “tatar böreği” vb.

tatlı adı yapar: büzme (II) “bir çeşit hamur tatlısı”, dondurma (III)
“2.Sütlaç.”, döndürme (I) “kabaktan yapılan tatlı”, gabartlama (I) “lokma tatlısı”,
gıvırma “yufka içine ceviz koyularak yapılan bir çeşit tatlı” vb.

içecek adı yapar: aşlama (II) “1.Soğutulmuş su. 2.Meyan kökü şurubu.”,
atlama (III) “ayran”, boğma (III) “bir çeşit rakı”, dumduma “kaynatılmış ve
süzdürülmüş üzüm suyu, şıra”, külleme “1.Üstü külle kapatılmış ateşte pişirilen
kahve.” vb.

hastalık adı yapar: çakma (I) “deri hastalığı, yara, çıban”, çullama (II) “kızıl
hastalığı”, değiştirme “1.Raşitizm hastalığı”, kısma (I) “menenjit”, terletme
“1.Tifo. 2.Zatülcenp. 3.Humma.”, yakma (II) “şarbon hastalığı, kara çıban” vb.

birleşik hastalık adı yapar: aktutma “albümin hastalığı”, böğür germesi

“atlarda böbrek hastalığı”, cıfıt ısıtması “geceleri ataş yapan bir çeşit sıtma”, cin
çarpması “sara hastalığı”, çatıyarma “bir çeşit sığır hastalığı” vb.

818
 giyecek adı yapar: belleme “1.Eteklik. 2.Kadınların giydiği gömlek.”,
boğma (IV) “şalvar”, büzme (I) “1.Üstü dar, altı geniş kadın elbisesi.”, çekme (I)
“çizme”, derme (I) “2.Erkek ceket.” vb.

başörtüsü adı yapar: bağlama “1.Yemeni, renkli basmadan yapılan baş

örtüsü.” boyama “boyanmış bez, şalvar, başörtüsü”, çekme (VIII) “başörtüsü”,
dilme (II) “başa sarılan yemeni”, döşeme (I) “ham ipekten yapılmış yollu ve renkli
başörtüsü” vb.

kumaş adı yapar: akma (IV) “bir çeşit kumaş”, alaca basma “çok renkli bir
çeşit basma” depme (IV) “1.Yünden dokunmuş ve keçelendirilmiş kumaş”,
şaplama (IV) “bir çeşit kumaş”, tepme (I) “suda çiğnenerek keçeleştirilen yünden
dokunmuş kumaş” vb.

motif adı yapar: aynalı salma “bir çeşit kilim motifi”, çekmeli alaboncuk
“yün ve çul dokumalarında kullanılan bir motifin adı”, derme (III) “kilimcilikte bir
motifin adı”, düğmeli yıldız “kilimlerde kenar süsü ile orta göbek süsü arasındaki
bir çeşit motif”, küçük basmacık “yün dokumalarında kullanılan bir motif” vb.

takı adı yapar: akıtma (III) “3.Enli bilezik.”, aşırtma (IV) “Mahmudiye
altınlarından yapılmış kadın ziyneti”, boğma (II) “altınların bir beze sırayla
dikilmesinden meydana gelen gerdanlık”, hırtlatma “sıra ile dizilen altınlardan
yapılan gerdanlık”, kakma (II) “2.Alına takılan inci, boncuk” vb.

“meslek icracısı adları” yapar (Şen, 2009, s. 173): değme (II) “elçi, görme
“hizmetçi kız”, habarci”, dutma “2.Sığırtmaç.”, tutma (I) “hizmetçi, uşak işçi.”,
yanaşma (I) “1.Uşak, hizmetçi” vb.

oyun adı yapar: aşırma (V) “1.Çelik çomak oyunu”, atlama (II) “of
horonlarından biri”, basma (IV) “iskambil kâğıdı ile oynanan bir oyun”, haşlama
(VI) “bir çeşit çocuk oyunu”, ığıllama “bilye ya da mazıyla oynanan bir çeşit çocuk
oyunu” vb.

birleşik oyun adı yapar: bolu yığması “1.Çocukların, çukurlara taş koyarak
oynadıkları bir oyun”, dangılıkırma “tahterevalli oyunu”, taşçakma “körebe oyunu”
eşbulma “toplantılarda oynanan bir halk oyunu”, göz yumması “saklambaç oyunu”
vb.

819
 yağış şekli adı yapar: çiğit sellemesi “mayıs ayında yağan şiddetli yağmur”,
çileme (I) “hafif ve ince yağan yağmur, çisinti”, direkleme “sağanak halinde yağan
yağmur”, sapalama “sulu kar”, yarma (VII) “lapa lapa yağan kar” vb.

edebiyat terimlerini ifade eden ad yapar: düzme (I) “1.Mani, türkü”,

orannama “atasözü”, söyleme (I) “kıta, beyit, mani”, uzaklama “masal”, yaòma
“sonradan yakılan türkü, destan” vb.

“Anadolu ağızlarında güzel adlandırma örnekleri” yapar (Bozkaplan, 2009,

s. 376): bayılma “sara hastalığı”, al basma “1.Loğusa kadınlarda görülen bir
hastalık, loğusa humması”, gızdırma “sıtma hastalığı”, göğleme (III) “yeşil
yaprakları kurutulup kıyılarak içilen tütün”, görme (II) “hizmetçi kız” vb.

iş bildirme adı yapar: aktarma (I) “1.Havale etme, baştan savma”, aşırtma
(V) “kaçırma, gizleme”, berhitilme “sağlamlaştırma”, deşiştirme “araştırma, bir
şeyi derinliğine inceleme”, erkilme “1.Erkilme.” vb.

yansıma sesten türeyen fiillere gelerek ad yapar: caflama “kızgın yağ, pilava,
çorbaya döküldüğünde ses çıkarma”, cimkirme “tilki sesi”, cücüleme “tavuğu
çağırma ünlemi”, hıklama “hıçkırma”, müleme “öküz, inek ve davarın bağırması,
böğürme” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: akma (III) “aldanma, gönül verme”,

çevirtme (II) “topaç”, döndürme (II) “kalın bağırsak”, yilleme “yelleç, vantilatör”,
yapma (III) “sır, gizem” vb.

diğer bazı birleşik ad yapımları şunlardır: ahretlik yoklaması “bir çeşit kan
kardeşliği”, akşam boccalaması “akşamın alaca karanlığı”, bacak çiftleme
“evlenme”, buğu verme “halk arasında, bazı hastalıkları iyileştirmede kullanılan
yol”, yer oynaması “deprem” vb.

sıfat yapar: çıkartma (II) “terbiyesiz”, elleme (V) “seçilmiş, iyi”, gañırtma
“aklına geleni yapan”, germe (VI) “taze”, göğleme (II) “kısır” vb.

birleşik sıfat yapar: doğrama töktüren “aceleci ve titiz”, kökten sürme “soyu
sopu belli, türedi olmayan, soylu”, sallama seyit “başıboş”, serme sergen
“darmadağınık”, sındıdan çıkma “yeni” vb.

820
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-ma 1) a’ma (<akma) DS/I:235 (2284)

-me 2) aba tutma DS/I:12
3) abalama gabalama DS/VI:4405
4) açma (I) DS/I:60
5) açma (II) DS/I:61
6) açma (III) DS/I:61
7) açma (IV) DS/I:61
8) açma (V) DS/I:61
9) açma (VI) DS/I:61
10) açma börek DS/I:61
11) açma makarna DS/I:61
12) agalama DS/I:75
13) agma DS/I:77
14) ağarma DS/VI:4409
15) ağartma DS/I:84
16) ağartma DS/VI:4409
17) ağdırma [ağduma] DS/I:88
18) ağduma taşı [ağdurma] DS/I:88
19) ağırlamadık DS/I:130
20) ağız tutması DS/VI:4410
21) ağızlama DS/I:97
22) ağma (I) DS/I:102
23) ahır aktarması DS/I:130
24) ahıtma (I) [aòutma] DS/I:131
25) ahıtma (II) DS/I:131
26) ahretlik yoklaması DS/I:134
27) ak bulama DS/I:143
28) ak gözleme DS/I:150
29) ak/asma DS/I:140
30) akbudama DS/I:143
31) akça kesme [akçe kesme] DS/I:146
32) akdikmeler DS/I:148
33) akıtma DS/VI:4414
34) akıtma (I) [akıtma işi] DS/I:153
35) akıtma (II) DS/I:153
36) akıtma (III) DS/I:154
37) akıtma (IV) DS/I:154
38) akıtma (V) DS/I:154
39) akıtmacık DS/I:154
40) akma DS/VI:4414
41) akma (I) DS/I:158
42) akma (II) DS/I:159
43) akma (III) DS/I:159
44) akma (IV) DS/I:159
45) akşam boccalaması DS/VI:4414

821
46) aktarma (I) DS/I:163
47) aktarma (II) DS/I:163
48) aktarma (IV) DS/I:163
49) aktarmalık DS/I:147
50) aktutma DS/I:163
51) al basma DS/I:207
52) al çelme DS/I:209
53) ala börtme (<bört- (I)) DS/I:174
54) alaca basma DS/I:176
55) alaflama DS/I:185
56) alartma DS/I:198
57) albaşma DS/VI:4416
58) alıklama DS/I:217
59) alışma DS/I:220
60) alıştırma DS/I:221
61) alma DS/VI:4418
62) almacık DS/VI:4418
63) almalık DS/I:227
64) alyeverme DS/I:235
65) anız sürmesi DS/I:273
66) añızlama DS/I:273
67) annat alma DS/I:278
68) aòıtma bilezik DS/I:131
69) aòıtmalı DS/I:131
70) aòıtmalı köfte DS/I:131
71) apallama DS/I:283
72) aprak dolması DS/I:290
73) arakesme DS/I:300
74) aralama DS/I:295
75) ardı sürme DS/I:307
76) arpalama DS/I:330
77) arpalanma DS/I:331
78) artırma (I) DS/I:335
79) artırma (II) DS/I:335
80) artma (I) DS/I:336
81) artma (II) DS/I:336
82) artma (III) DS/I:336
83) artuma DS/I:336
84) asartma DS/I:340
85) asırtma DS/I:343
86) aslamalık DS/VI:4427
87) asma (I) DS/I:345
88) asma (II) DS/I:345
89) asma (III) DS/I:346
90) asma (IV) DS/I:346
91) asma (V) DS/I:346
92) asma gabak DS/VI:4427
93) asma oda DS/I:346

822
94) asma sarı [asma sarısı] DS/I:346
95) asma üzümü DS/I:346
96) asmalan- DS/I:346
97) asmalık (I) DS/I:346
98) asmalık (II) DS/I:346
99) aş yarması DS/I:364
100) aşlama (I) DS/I:360
101) aşlamalık DS/I:360
102) aşıdma DS/I:353
103) aşıklama (I) DS/I:354
104) aşılıma (<aşıla-) DS/I:354
105) aşınma ! DS/I:354
(<aşırma; Eren, 2010, s. 191)
106) aşıòlama DS/I:354
107) aşırma DS/VI:4429
108) aşırma (I) [aşırma kazan] DS/I:355
109) aşırma (II) [aşırmalık, aşırtma (I), DS/I:356
aşurma (II), aşurtma (I), aşutma]
110) aşırma (III) DS/I:356
111) aşırma (IV) DS/I:356
112) aşırma (V) DS/I:356
113) aşırtma (I) DS/I:357
114) aşırtma (III) DS/I:357
115) aşırtma (IV) DS/I:357
116) aşırtma (V) DS/I:357
117) aşlama (I) DS/VI:4429
118) aşlama (II) DS/VI:4429
119) aşlama (II) [aşlama su] DS/I:360
120) aşlamacı DS/I:360
121) aşlamalık DS/VI:4429
122) aşma (I) (<aç-) DS/I:361
123) aşma (II) (<aç-) DS/I:361
124) aşma (III) DS/I:361
125) aşmalık DS/I:361
126) aşurma (I) [aşırtma (II), aşurtma DS/I:363
(II)]
127) aşurma (II) DS/I:363
128) ateşleme DS/I:368
129) atlama (I) DS/I:371
130) atlama (II) DS/I:371
131) atlama (III) DS/I:371
132) atlama direği DS/I:371
133) atlatma DS/I:371
134) atma (II) DS/I:372
135) atma (III) DS/I:372
136) atma (IV) DS/I:372
137) atma taş DS/I:372
138) atmadan at- DS/I:372
139) atmalı (I) DS/I:372
823
140) atmalı (II) DS/I:372
141) attırma DS/I:373
142) avartma DS/I:377
143) avkma DS/I:387
144) avlama DS/I:389
145) ayma (II) (<aya-) DS/I:426
146) ayak dönme DS/I:402
147) ayak kesme, ayak çizme DS/I:403
148) ayalama DS/VI:4434
149) ayalama (I) DS/I:405
150) ayalama (II) DS/I:405
151) ayama DS/I:406
152) ayama DS/VI:4434
153) ayanlama DS/I:407
154) ayı asması DS/I:416
155) aylama sūv DS/I:425
156) aynalı salma DS/I:426
157) Àzı galabalık (<kalama) DS/VI:4438
158) azımsan- DS/VI:4439
159) azınsa- DS/I:439
160) azma DS/I:441
161) bacak çiftleme DS/I:457
162) bağışlama DS/I:480
163) bağışlama DS/VI:4442
164) bağlama (I) DS/I:482
165) bağlama (I) DS/VI:4442
166) bağlama (II) DS/I:482
167) bağlama (II) DS/VI:4442
168) bağlama (III) DS/I:482
169) bağlama (IV) DS/I:482
170) bağlama (V) DS/I:482
171) bağlama (VI) DS/I:482
172) bağlama (VII) DS/I:482
173) bağlama (VIII) DS/I:482
174) bağlama (IX) DS/I:482
175) bağlama (X) DS/I:482
176) bağlama (XI) DS/I:482
177) bağlama düzeni DS/I:482
178) bağlamalık (I) DS/I:483
179) bağlamalık (II) DS/I:483
180) bağsağma DS/I:486
181) bakırbasma DS/I:494
182) bÀlama (II) (<bağ) DS/I:498
183) balık kapaması DS/I:505
184) ballama DS/I:509
185) balta kazma DS/I:512
186) banaz olma DS/I:516
187) bandırma DS/VI:4445

824
188) bandırma (I) [bandırma kabı, DS/I:518
bandırma üzümü, bandurma,
bondırma]
189) bandırma (II) DS/I:518
190) bandırma (III) DS/I:518
191) bandırma keleteri DS/I:519
192) bandırma tahtası DS/I:519
193) banduma [bandurma] DS/I:519
194) bangilme (<bayıl-) DS/I:520
195) banma (I) DS/I:521
196) banma (II) DS/I:521
197) barma ! DS/I:534
(<burma; Eren, 2010, s. 252)
198) basdırma (I) [basturma, bastırma DS/I:539
(III),
199) basdırma (II) DS/I:539
200) basılma DS/I:540
201) basır enme (<in-) DS/I:541
202) basma (I) DS/I:543
203) basma (II) DS/I:544
204) basma (II) DS/VI:4447
205) basma (III) DS/I:544
206) basma (III) DS/VI:4447
207) basma (IV) DS/I:544
208) basma (V) DS/I:544
209) basma havla DS/I:544
210) basma zığı DS/I:545
211) basmacı DS/I:544
212) basmacık (I) DS/I:544
213) basmacık (II) DS/I:544
214) basmahane DS/I:544
215) basmalık DS/VI:4447
216) basmalık (I) DS/I:545
217) basmalık (II) [basmalıò] DS/I:545
218) basmo (<basma) DS/I:545
219) bastık kavurması DS/I:546
220) bastırma (I) DS/I:548
221) bastırma (I) DS/VI:4448
222) bastırma (II) DS/I:548
223) bastırma (II) DS/VI:4448
224) bastırma (III) DS/I:548
225) bastırma (III) DS/VI:4448
226) bastırma (IV) DS/I:548
227) bastırma (IV) DS/VI:4448
228) bastırma (V) DS/I:548
229) bastırma (VII) DS/I:548
230) baş bağlama DS/I:554
231) baş çatması DS/I:555
232) baş donanma DS/I:556
825
233) başak düzme DS/I:551
234) başörme DS/I:564
235) baştan sÀma DS/VI:4448
236) batma DS/VI:4451
237) batma (I) DS/I:571
238) batma (II) DS/I:571
239) bayama (<boya-) DS/I:578
240) bayburt çalkaması DS/I:579
241) bayılma DS/I:579
242) baylama (I) ! [bayla- (I)] DS/I:581
(<bazlama; Eren, 2010, s. 232)
243) baylama (II) DS/I:581
244) bazlama [bazlıma, bezleme, DS/I:587
bezlıme]
245) bazlama tahtası DS/I:589
246) bazlamacı DS/I:589
247) bazlıma [beazlame] DS/VI:4453
248) bedevilenme DS/I:595
249) beğirme (<bağır-) DS/VI:4453
250) beklik takma DS/I:604
251) beleme (II) (<bile-) DS/I:610
252) beleme (III) DS/I:610
253) beli germe DS/I:617
254) beli yarma [bel yarma] DS/I:620
255) belinleme DS/I:618
256) belleme (I) DS/VI:4455
257) belleme (II) DS/I:622
258) belleme (II) DS/VI:4455
259) belleme (III) DS/I:622
260) belleme (IV) DS/I:622
261) belleme (V) DS/I:622
262) belleme (VI) DS/I:622
263) belleme (VII) DS/I:622
264) belleme, bΨlleme (I) DS/I:621
265) benleme DS/I:629
266) berhitilme DS/I:634
267) berme (<ver-) DS/I:636
268) besleme (I) DS/I:640
269) besleme (II) DS/I:640
270) beşerleme (I) [beşelleme] DS/I:642
271) beşerleme (II) DS/I:642
272) beşerleme (IV) DS/I:642
273) beşik kertme, bΨşik kertme [beşig DS/I:643
kertme, beşik kertmesi, beşşik
kertme]
274) beşik kertmesi DS/I:643
275) beyleşme DS/I:648
276) bezdirme (I) DS/I:649
277) bezdirme (II) DS/I:649
826
278) bezeme DS/VI:4458
279) bezeme (I) [bezeleme, bezileme, DS/I:650
bezime (II), bızeme]
280) bezeme yap- DS/I:651
281) bezerme DS/I:652
282) bezime (I) (<beze-) DS/I:652
283) bezime (II) (<beze-) DS/I:652
284) bezme yap- DS/I:651
285) bıçak vurması DS/I:655
286) bıdama DS/I:658
287) bıllik tutma DS/I:667
288) bırakma DS/VI:4459
289) bırakma (I) [birakma] DS/I:668
290) bırakma (II) DS/I:668
291) bırakmalık DS/I:669
292) bırakmalık DS/VI:4460
293) biçme DS/I:684
294) bildirişme DS/I:690
295) bilek boşalması [bilek boşanması] DS/I:691
296) bilek boşandırma DS/I:691
297) bilek dikmesi DS/I:691
298) bilezik yapma DS/I:692
299) bir yapma güp DS/I:703
300) bişme (<piş-) DS/I:707
301) bişümelik DS/I:708
302) boccalama DS/VI:4463
303) boçalama DS/I:731
304) bodoslama demiri DS/I:718
305) boğa gitme DS/I:722
306) boğaz alma (I) DS/I:727
307) boğaz alma (II) DS/I:727
308) boğaz doldurma DS/I:727
309) boğaz verme DS/I:728
310) boğma (I) DS/I:729
311) boğma (II) DS/I:729
312) boğma (III) DS/I:729
313) boğma (IV) DS/I:729
314) boğma (V) DS/I:729
315) boğma kiraz DS/I:729
316) bolanma DS/VI:4464
317) bolu yığması DS/I:735
318) bor bırakma DS/I:739
319) boyama DS/I:745
320) boylama DS/VI:4465
321) boylama (I) DS/I:746
322) boylama (II) DS/I:746
323) boyma DS/I:746
324) bozdurma DS/I:750

827
325) bozma DS/I:752
326) böğrü kerme DS/I:765
327) böğür dolması DS/I:766
328) böğür germesi [böğür germesi] DS/I:766
329) böğürtme DS/I:766
330) bölme DS/VI:4466
331) bölme (I) DS/I:768
332) bölme (II) DS/I:768
333) bölme (III) DS/I:768
334) bölme (V) DS/I:768
335) börke basma DS/I:770
336) börtme (<bört- (I)) DS/I:772
337) börtüme DS/I:772
338) böyukleme (<büyük) DS/I:773
339) budama (I) DS/I:778
340) budama (II) DS/I:778
341) buğ verme DS/I:781
342) buğ(u)lama DS/I:780
343) buğlama DS/VI:4467
344) buğma DS/I:781
345) buğulama DS/I:781
346) bulama DS/VI:4467
347) bulama (I) [bulama çorbası] DS/I:785
348) bulama (II) DS/I:786
349) bulaşma DS/I:786
350) bulgur püskürtmesi DS/I:788
351) bulgurlama DS/I:788
352) burma (I) DS/I:799
353) burma (I) DS/VI:4468
354) burma (II) DS/I:800
355) burma (II) DS/VI:4468
356) burma (III) DS/I:800
357) burma (III) DS/VI:4468
358) burma (IV) DS/I:800
359) burma (VI) DS/I:800
360) burma (VII) DS/I:800
361) burma (VIII) DS/I:800
362) burma (IX) DS/I:800
363) burma (X) DS/I:800
364) burma (XI) DS/I:800
365) burma (XII) DS/I:800
366) burma (XIII) DS/I:800
367) burma (XIV) DS/I:800
368) burma bük- DS/I:801
369) burma çeşme DS/I:801
370) burma marıl DS/I:801
371) burma ot DS/I:801
372) burun çalma DS/I:803

828
373) burun gelme DS/I:803
374) burunlatma [burunnatma] DS/I:804
375) but yarması pastırma DS/I:807
376) butaltı pastırma DS/I:806
377) buz düşmesi DS/I:810
378) buzalamacı DS/I:810
379) buzalatma DS/I:810
380) bükme (II) [bütme] DS/I:817
381) bükme (III) DS/I:817
382) bükme (IV) DS/I:818
383) bükme çorbası DS/I:818
384) bülme [bulme] DS/I:820
385) bünelek tutma DS/VI:4469
386) bürkme DS/I:827
387) bürüme (II) DS/I:829
388) bürümeden DS/I:829
389) bürünme DS/VI:4470
390) büzme (I) DS/I:834
391) büzme (II) DS/I:834
392) büzme (III) DS/I:834
393) büzme don DS/I:834
394) büzmelek DS/I:834
395) cablama [caplama, çaplama] DS/II:838
396) caflama DS/II:840
397) can görme DS/II:856
398) can kesme DS/II:857
399) cancikten düşme DS/II:855
400) cangama, cañgama [cankama, DS/II:856
cargama, cengeme, cengeşme]
401) cavraklama DS/II:867
402) cevirme (<çevir-) DS/II:887
403) cıbız dolma DS/II:894
404) cıdama DS/II:896
405) cıfıt ısıtması DS/II:898
406) cıklama DS/II:906
407) cırklama DS/II:931
408) cısdırma DS/II:941
409) cıyıklama DS/II:945
410) cıyklama DS/II:945
411) cızdırma (I) [çızdırma] DS/II:947
412) cızdırma (II) DS/II:947
413) cızlama DS/II:951
414) cızlatma DS/II:951
415) ciğer sellemesi DS/II:963
416) ciğserme DS/II:963
417) cimkirme DS/II:973
418) cin çarpması DS/II:976
419) cizlama DS/II:992

829
420) cizme [cızma] DS/II:992
421) coblama (<caplama) DS/II:992
422) cokma DS/II:995
423) conkesme DS/II:999
424) coplama (<caplama) DS/II:999
425) cortlatma DS/II:1002
426) cöcelenme DS/II:1005
427) cörme DS/II:1007
428) cözekleme DS/II:1008
429) cücüleme DS/II:1024
430) çabalama DS/II:1030
431) çaçalama DS/II:1031
432) çağma döv- DS/II:1037
433) çakışma DS/II:1045
434) çakma DS/VI:4477
435) çakma (I) [çakmaca] DS/II:1045
436) çakma (II) DS/II:1045
437) çakma (III) DS/II:1045
438) çakmalı DS/II:1046
439) çalhama sebet DS/II:1053
440) çalıklama DS/II:1055
441) çalıklama DS/VI:4477
442) çalıpalma DS/II:1056
443) çalkama (I) [calhama, çalòama] DS/II:1057
444) çallama DS/VI:4478
445) çalma DS/VI:4478
446) çalma (I) DS/II:1059
447) çalma (II) DS/II:1059
448) çalma (III) DS/II:1059
449) çalma (IV) DS/II:1059
450) çalma (V) DS/II:1059
451) çalma (VI) DS/II:1059
452) çalma (VII) DS/II:1059
453) çalma (VIII) DS/II:1059
454) çalma (IX) DS/II:1059
455) çalma (X) DS/II:1059
456) çandallama DS/II:1067
457) çankama DS/II:1071
458) çaplama DS/VI:4478
459) çarpma (I) DS/II:1084
460) çarpma (II) DS/II:1084
461) çarpma yol DS/II:1084
462) çatı çatma DS/II:1089
463) çatırtma DS/II:1090
464) çatıtma (I) DS/II:1090
465) çatıtma (II) DS/II:1090
466) çatıyarma DS/II:1090
467) çatma DS/VI:4478

830
468) çatma (I) [çatmaca] DS/II:1091
469) çatma (II) DS/II:1091
470) çatma (III) DS/II:1091
471) çatma (IV) DS/II:1091
472) çatma (V) DS/II:1091
473) çatma (VI) DS/II:1092
474) çatma (VII) DS/II:1092
475) çatma (VIII) DS/II:1092
476) çatma (IX) DS/II:1092
477) çatma (X) DS/II:1092
478) çatma (XI) DS/II:1092
479) çatma (XII) DS/II:1092
480) çatma (XIII) DS/II:1092
481) çatma (XIV) DS/II:1092
482) çatma çek- DS/II:1092
483) çatma kov- DS/II:1092
484) çatmala- DS/II:1092
485) çavdırma (I) DS/II:1093
486) çavdırma (II) DS/II:1093
487) çavdırma (III) DS/II:1093
488) çavdırma (IV) DS/II:1094
489) çebişleme DS/II:1101
490) çeğürme (I) DS/II:1108
491) çeğürme (II) DS/II:1108
492) çekinme DS/II:1113
493) çekme (I) DS/II:1115
494) çekme (II) DS/II:1115
495) çekme (III) DS/II:1115
496) çekme (IV) DS/II:1115
497) çekme (V) DS/II:1115
498) çekme (VI) DS/II:1115
499) çekme (VII) DS/II:1115
500) çekme (VIII) DS/II:1115
501) çekme (IX) DS/II:1115
502) çekme (X) DS/II:1115
503) çekme (XI) DS/II:1115
504) çekme (XII) DS/II:1115
505) çekme direği DS/II:1115
506) çekme kapan DS/II:1115
507) çekme taşı DS/II:1116
508) çekmeler DS/II:1116
509) çekmeli alaboncuk DS/II:1116
510) çektirme DS/II:1116
511) çelikleme DS/II:1123
512) çelikleme at- DS/II:1123
513) çelme (I) [çellime, çelmece] DS/II:1125
514) çelme (II) DS/II:1125
515) çelme (III) [çelmelik] DS/II:1125

831
516) çelme (IV) DS/II:1125
517) çelme (V) DS/II:1125
518) çemkinme DS/II:1130
519) çengeme DS/II:1138
520) çentme DS/II:1140
521) çeòme (I) DS/II:1108
522) çeòme (II) DS/II:1108
523) çereş kaynatma DS/II:1145
524) çetme (I) DS/II:1151
525) çetme (II) DS/II:1151
526) çevirme (I) DS/II:1152
527) çevirme (II) DS/II:1153
528) çevirme (III) DS/II:1153
529) çevirme (IV) DS/II:1153
530) çevirme (V) DS/II:1153
531) çevirtme (II) DS/II:1153
532) çevürme (II) DS/II:1155
533) çıbık kızdırma DS/II:1157
534) çıbıklatma DS/II:1157
535) çıçartma DS/II:1158
536) çığırtma (I) DS/II:1162
537) çığırtma (II) DS/II:1162
538) çığlama (I) DS/II:1162
539) çığlama (II) DS/II:1162
540) çığmala- (<çık-) DS/II:1163
541) çıkarma DS/II:1165
542) çıkartma (I) [çıòarma, çıkarma DS/II:1165
(I)]
543) çıkartma (II) DS/II:1166
544) çıkma (I) [çıkartma] DS/II:1170
545) çıkma (II) DS/II:1170
546) çıkma (III) DS/II:1170
547) çıkma (IV) DS/II:1170
548) çıkma (V) DS/II:1170
549) çıkma (VI) DS/II:1170
550) çıkma su DS/II:1170
551) çılma DS/II:1174
552) çımbışma DS/II:1176
553) çımkırtma DS/II:1177
554) çıòma (II) DS/II:1165
555) çırpma (I) DS/II:1190
556) çırpma (II) DS/II:1190
557) çırtılma DS/II:1190
558) çırtma (I) [çırpma (II)] DS/II:1191
559) çırtma (II) DS/II:1191
560) çıtdama DS/II:1192
561) çıtışma DS/II:1195
562) çıtkama DS/II:1196

832
563) çıtlama DS/II:1196
564) çıtma (I) DS/II:1197
565) çıtma (II) DS/II:1197
566) çıtma (III) DS/II:1197
567) çıtma gabaò DS/II:1197
568) çızılma (I) DS/II:1102
569) çiğindirme DS/II:1208
570) çiğirtme DS/VI:4481
571) çiğleme (II) DS/II:1210
572) çiğleme (III) DS/II:1210
573) çiğleme (IV) DS/II:1210
574) çileme (I) [çiğleme (I)] DS/II:1215
575) çileme (III) DS/II:1215
576) çilpitme DS/II:1220
577) çimleme DS/II:1224
578) çintme DS/II:1230
579) çipirtme DS/II:1233
580) çirk atma DS/II:1236
581) çirpme DS/II:1238
582) çirtme DS/II:1239
583) çirtmeli DS/II:1239
584) çitme (II) DS/II:1247
585) çitme (III) DS/II:1247
586) çitme (IV) DS/II:1247
587) çitme (V) DS/II:1247
588) çitme çarık DS/II:1247
589) çitme kına DS/II:1247
590) çiyleme (I) DS/II:1250
591) çiyleme (II) DS/II:1250
592) çiyleme (III) DS/II:1250
593) çizdirme DS/II:1252
594) çoban kayıştırması DS/II:1255
595) çokartma DS/II:1260
596) çokratma DS/II:1261
597) çom yarması DS/II:1267
598) çonyarması (I) DS/II:1269
599) çonyarması (II) DS/II:1269
600) çorlama DS/II:1271
601) çoròatma DS/II:1271
602) çot gelme DS/II:1275
603) çotulma DS/II:1275
604) çöğme DS/II:1279
605) çökürtme DS/II:1282
606) çönenme DS/II:1288
607) çöpleme (I) DS/II:1289
608) çöpleme (II) DS/II:1289
609) çöpleme (III) DS/II:1289
610) çöpleme (IV) DS/II:1289

833
611) çöpleme (V) [çütleme (I)] DS/II:1289
612) çöpleme (VI) [çütleme (II)] DS/II:1290
613) çöplüme DS/II:1290
614) çörtme DS/II:1295
615) çözme DS/II:1300
616) çubullaşma DS/II:1300
617) çullama (I) DS/II:1303
618) çullama (II) DS/II:1303
619) çullama (III) DS/II:1303
620) çullama ol- DS/II:1303
621) çürtme DS/II:1308
622) çürütme (I) DS/II:1309
623) çürütme (II) DS/II:1309
624) dağlama DS/II:1325
625) dakma (I) [dahma] DS/II:1332
626) dakma (II) DS/II:1332
627) dakma (III) DS/II:1332
628) dakma (IV) DS/II:1332
629) dakma (V) DS/II:1332
630) dakma (VI) DS/II:1332
631) daldırma DS/II:1342
632) dalıòma DS/II:1344
633) dallama DS/VI:4484
634) dallama (I) DS/II:1345
635) dallama (II) DS/II:1345
636) dallama (III) DS/II:1345
637) dallama (IV) DS/II:1345
638) dalmacı DS/II:1346
639) damdan çıkma DS/II:1351
640) damlama (I) DS/II:1353
641) damlama (II) DS/II:1353
642) damnançıhma DS/II:1354
643) dandannama DS/II:1357
644) dangılıkırma DS/II:1359
645) daraklama DS/II:1366
646) darama DS/II:1367
647) dartma [datma] DS/II:1373
648) dartma çek- DS/II:1373
649) daşama [doşama (I)] DS/II:1375
(<döşeme)
650) daşdama DS/II:1376
651) daşırma DS/II:1376
652) dayama (I) DS/II:1385
653) dayama (II) DS/II:1385
654) dayama (III) DS/II:1385
655) dayama (IV) DS/II:1385
656) dayama (V) DS/II:1385
657) değirme (III) DS/II:1401

834
658) değirme (IV) DS/II:1401
659) değişme DS/II:1402
660) değiştirme DS/II:1402
661) değme (I) DS/II:1403
662) değme (II) DS/II:1403
663) dekme (I) DS/II:1407
664) dekme (II) DS/II:1407
665) deleme (I) [değirme (II), DS/II:1409
dememe, develeme, deveme]
666) deleme (II) DS/II:1409
(<tele-me)
(<Gülensoy 2007: 878)
667) delme DS/VI:4486
668) delme (I) [derme (I)] DS/II:1414
669) delme (II) DS/II:1415
670) delme takma DS/II:1415
671) deme (I) [demece, dimece] DS/II:1416
672) deme (II) DS/II:1416
673) deme (III) DS/II:1416
674) denkleme DS/II:1425
675) depeleme (I) DS/II:1427
676) depeleme (II) DS/II:1427
677) depitme DS/II:1429
678) depme DS/VI:4486
679) depme (IV) DS/II:1430
680) depme (V) DS/II:1430
681) deri yatmalık DS/II:1434
682) derleme DS/VI:4486
683) derme (I) DS/II:1435
684) derme (II) DS/II:1435
685) derme (III) DS/II:1435
686) derme (IV) DS/II:1435
687) derme deşirme DS/II:1435
688) deşiştirme DS/II:1438
689) deşme DS/VI:4486
690) devirme (I) DS/II:1443
691) devirme (II) DS/II:1443
692) deyişleme DS/II:1447
693) deyişme (I) DS/II:1447
694) deyişme (II) DS/II:1447
695) dılı kırpma DS/II:1458
696) dırlama DS/II:1470
697) dırma çorbası DS/II:1471
698) dikilme dur- DS/II:1487
699) dikleme (I) DS/II:1488
700) dikleme (II) DS/II:1488
701) dikme (I) DS/II:1488
702) dikme (II) DS/II:1488
703) dikme (III) DS/II:1489
835
704) dikme (IV) DS/II:1489
705) dikme (V) DS/II:1489
706) dikme çelik DS/II:1489
707) dili kırkma [dil kırpması] DS/II:1494
708) dilme (I) DS/II:1497
709) dilme (II) DS/II:1497
710) dilme (III) DS/II:1497
711) dilme (IV) DS/II:1497
712) dilme (V) DS/II:1497
713) dilme (VI) DS/II:1497
714) dilsürme DS/II:1498
715) dimediğini goma- DS/II:1499
716) dinyarma DS/II:1509
717) dipleme DS/II:1510
718) direkleme DS/II:1512
719) direme (I) DS/II:1512
720) direme (II) DS/II:1512
721) direme (III) DS/II:1512
722) diritme DS/II:1517
723) dirkeme DS/II:1517
724) dirme DS/II:1519
725) dïrulama DS/II:1566
726) dişÀleme DS/II:1520
727) dişazma DS/II:1520
728) dişeme DS/II:1521
729) dişleme DS/II:1525
730) diterme DS/II:1525
731) dizleme DS/II:1532
732) dizleme DS/VI:4488
733) dizlemelik DS/II:1532
734) dizme (I) DS/II:1532
735) dizme (II) DS/II:1532
736) dizme (III) DS/II:1532
737) dizmelik DS/II:1532
738) doğrama DS/II:1537
739) doğrama kalemi DS/II:1537
740) doğrama tökdüren DS/II:1537
741) dokuma DS/II:1540
742) dokuzarlama DS/II:1541
743) dolama (I) DS/II:1542
744) dolama (III) DS/II:1543
745) dolama (IV) DS/II:1543
746) dolama (V) DS/II:1543
747) dolama (VI) DS/II:1543
748) dolama (VII) DS/II:1543
749) dolaylama (II) DS/II:1545
750) doldurma DS/II:1546
751) doldurmalı DS/II:1546

836
752) dolmiçi (<dolma) DS/II:1547
753) dolma (I) [doldurma] DS/II:1546
754) dolma (II) DS/II:1547
755) dolma demiri DS/II:1547
756) dolma dodah DS/II:1547
757) dolma oda DS/II:1547
758) dolukma [doluksama] DS/II:1547
759) donama DS/II:1558
760) donanma (I) [donatma] DS/II:1558
761) donanma (II) DS/II:1558
762) dondurma (I) [doñduma] DS/II:1559
763) dondurma (II) [dandurma, DS/II:1560
doğdurma, doğdurme, dovdurma,
döndürma]
764) dondurma (III) DS/II:1560
765) dondurma (IV) DS/II:1560
766) doñma DS/II:1561
767) dorgama DS/II:1564
768) doruklama (I) DS/II:1565
769) doruklama (II) DS/II:1566
770) doşama (II) DS/II:1567
771) dovurma DS/II:1568
772) dögme DS/II:1569
773) döğme (I) [döğme (I), döyme] DS/II:1570
774) döğme (II) DS/II:1571
775) döğme aşı DS/II:1571
776) döğmeli DS/II:1571
777) döğmelik [dögmelig] DS/II:1571
778) dökme (I) DS/II:1573
779) dökme (II) DS/II:1573
780) dökme (III) DS/II:1573
781) dökme (IV) DS/II:1573
782) dökme (V) DS/II:1573
783) dökme (VI) DS/II:1573
784) dökmeci DS/II:1573
785) dökmecilik DS/II:1573
786) dökmelik DS/II:1573
787) döl düşme zamanı DS/II:1576
788) dölleme DS/II:1579
789) dönderme (I) DS/II:1581
790) dönderme (II) DS/II:1581
791) dönderme (III) DS/II:1581
792) dönderme (IV) DS/II:1581
793) dönderme tavası DS/II:1581
794) döndertme [döndürme] DS/II:1581
795) döndürme (I) DS/II:1582
796) döndürme (II) DS/II:1582
797) dörmelemek DS/II:1586

837
798) dörtleme (I) DS/II:1588
799) dörtleme (II) DS/II:1588
800) dörtleme (III) DS/II:1588
801) döşeme (I) DS/II:1590
802) döşeme (II) [döşşeme] DS/II:1590
803) döşeme (III) DS/II:1590
804) döşeme (IV) DS/II:1590
805) döşeme (V) DS/II:1590
806) döşeme (VI) DS/II:1590
807) döşeme (VII) DS/II:1590
808) dövme [döyme gavudu] DS/II:1592
809) dövme altunu DS/II:1593
810) dövme pekmez DS/II:1593
811) dullama DS/II:1598
812) duman örtmesi DS/II:1602
813) dumduma DS/II:1602
814) duòma DS/II:1596
815) duruktuma DS/II:1607
816) duruşma DS/II:1608
817) duşak kesme [dussaò kesme] DS/II:1609
818) dutma [dudma] DS/II:1612
819) duvak açma günü DS/II:1614
820) duzluma DS/II:1615
821) düdükleme DS/II:1618
822) düğme (I) DS/II:1621
823) düğme (II) DS/II:1621
824) düğmecik (I) DS/II:1621
825) düğmecik (II) DS/II:1621
826) düğmelen- DS/II:1622
827) düğmeli DS/II:1622
828) düğmeli yıldız DS/II:1622
829) düğmeliot DS/II:1622
830) dürme DS/VI:4490
831) dürme (I) DS/II:1634
832) dürme (II) DS/II:1634
833) dürme (III) DS/II:1634
834) dürme (IV) DS/II:1634
835) dürmele- DS/II:1635
836) dürtme (I) DS/II:1635
837) dürtme (II) DS/II:1635
838) dürtmelemeyh DS/II:1635
839) dürüme DS/VI:4490
840) düşmeli aşık DS/II:1639
841) düzen tutma DS/II:1646
842) düzerleme (I) DS/II:1646
843) düzerleme (II) DS/II:1646
844) düzleme DS/II:1646
845) düzleme taşı DS/II:1647

838
846) düzme (I) DS/II:1647
847) düzme (II) DS/II:1647
848) düzme mantı DS/II:1647
849) düzme taş DS/II:1647
850) düzmeci DS/II:1647
851) dΨerme [değirme (II)] DS/II:1399
852) dΨerme çalma DS/II:1399
853) dΨme (IV) DS/II:1415
854) ebembükme DS/III:1654
855) efelek dolması DS/III:1668
856) eftileme DS/III:1671
857) egime (<eğri-) DS/III:1672
858) egmecek DS/III:1673
859) eğdirme (I) DS/III:1675
860) eğdirme (II) DS/III:1675
861) eğirme DS/III:1679
862) eğmÀlacık DS/III:1681
863) eğme (I) DS/III:1681
864) eğme (II) DS/III:1681
865) eğme (III) DS/III:1681
866) eğmelik DS/III:1681
867) eğşileme DS/III:1689
868) ekleme DS/III:1696
869) ekme DS/III:1696
870) ekme sovan DS/III:1697
871) ekşileme DS/III:1699
872) ekşime [ekşitme (II)] DS/III:1699
873) ekşitme (I) DS/III:1700
874) ekşitme (II) DS/III:1700
875) ekşitme (III) DS/III:1700
876) el öpme DS/III:1727
877) el öpmelik [el öòmelik] DS/III:1727
878) elleme DS/VI:4496
879) elleme (I) DS/III:1721
880) elleme (II) DS/III:1721
881) elleme (III) DS/III:1721
882) elleme (IV) DS/III:1721
883) elleme (V) DS/III:1721
884) ellemedaş DS/III:1721
885) elleşme (I) DS/III:1721
886) elleşme (II) DS/III:1722
887) ellikleme DS/III:1724
888) ellikleşme DS/III:1724
889) ellime (<elle-) DS/III:1725
890) elpime DS/III:1727
891) elpme DS/III:1728
892) elşme DS/III:1728
893) emişme (I) DS/III:1737

839
894) emişme (II) DS/III:1737
895) emleme (I) DS/III:1738
896) emleme (II) DS/III:1738
897) emleme emle- (I) DS/III:1738
898) emleme emle- (II) DS/III:1738
899) emmeye yara- DS/III:1740
900) emzikleme DS/III:1742
901) endeme DS/III:1745
902) endi(r)me (<in-) DS/III:1746
903) endirtme DS/III:1747
904) eneme (I) DS/III:1750
905) eneme (II) DS/III:1750
906) eneme (III) DS/III:1750
907) eneme koyun DS/III:1750
908) enileme DS/III:1758
909) enme DS/III:1759
910) erekleme DS/III:1765
911) erekme DS/III:1765
912) ereziden tutma ver- DS/III:1767
913) erileme DS/III:1769
914) erkilme (<irk-) DS/III:1774
915) erme DS/III:1775
916) erpeleme DS/III:1776
917) erseleme DS/III:1776
918) esme (I) DS/III:1785
919) esme (II) DS/III:1785
920) eşbulma DS/III:1788
921) eşekleme (II) DS/III:1789
922) eşme (I) DS/III:1795
923) eşme (II) DS/III:1795
924) eşme (III) DS/III:1795
925) eşme (IV) DS/III:1795
926) eşme (V) DS/III:1795
927) eşmeli DS/III:1795
928) eteş almaya gel- DS/III:1798
929) etmeme DS/III:1799
930) evdi(r)me (I) DS/VI:4501
931) evdi(r)me (II) DS/VI:4501
932) evdime DS/III:1802
933) evdirme DS/III:1802
934) evdüme DS/III:1802
935) evede binme DS/III:1803
936) evinme DS/III:1808
937) evsime (<evs-) DS/III:1815
938) eyeği sayması DS/III:1820
939) eyeşlenme DS/III:1820
940) eyleme DS/III:1823
941) eyme (I) DS/III:1824

840
942) eyme (II) DS/III:1824
943) eyme (III) DS/III:1824
944) eyme (IV) DS/III:1824
945) eymeli DS/III:1824
946) ezma DS/III:1830
947) ezme DS/III:
948) faòlama [faklama] DS/III:1831
949) farlatma DS/III:1836
950) follama DS/III:1875
951) fücürme DS/III:1880
952) gabartlama (I) DS/III:1884
953) gabatlama [gabartlama (II)] DS/III:1884
954) gadama (I) [gadamaya] DS/III:1889
(<gada- (I)
955) gadama (II) DS/III:1889
956) gadama (III) DS/III:1889
957) gadama (IV) DS/III:1889
958) gadama (V) DS/III:1889
959) gakma (<kak-) DS/III:1897
960) gakmala- DS/III:1897
961) galabak (I) [galaba, galabalık] DS/III:1897
(<kala-ma; Gülensoy, 2007, s.
454)
962) galabalan- (<kala-) DS/III:1897
963) gamçılama DS/III:1907
964) gandiş atma DS/III:1910
965) gañırtma DS/III:1913
966) gantarma DS/VI:4508
967) gaòma (<kak-) DS/III:1895
968) gapama DS/III:1916
969) gapamalı pilav DS/III:1916
970) gapatma DS/III:1916
971) gapturma DS/III:1916
972) gara dolma DS/III:1918
973) garalama DS/III:1919
974) garalama defteri DS/III:1919
975) garcama DS/III:1921
976) garma DS/III:1928
977) garma helva DS/III:1928
978) garmalı DS/III:1928
979) garneşme DS/III:1929
980) gaşıtma DS/III:1934
981) gaşlama DS/III:1934
982) gatma DS/III:1936
983) gatma şüer DS/III:1936
984) gavrama DS/III:1940
985) gavurma [goyurma] DS/III:1942
986) gaydırma DS/III:1944
987) gayıştırma DS/III:1947
841
988) gayıtma DS/III:1947
989) gaynatma DS/III:1948
990) gebertleme DS/III:1956
991) gebetleme DS/III:1956
992) gebetleme DS/VI:4509
993) gedikgeme DS/VI:4509
994) gelincikleme DS/III:1980
995) geliştirme getir- DS/III:1984
996) gemik indirme DS/III:1987
997) gemleme DS/III:1987
998) gergeme DS/III:2000
999) germe (I) DS/III:2004
1000) germe (II) DS/III:2004
1001) germe (III) DS/III:2004
1002) germe (IV) DS/III:2004
1003) germe (V) DS/III:2004
1004) germe (VI) DS/III:2004
1005) gesleme DS/III:2007
1006) geydeleme DS/III:2015
1007) geyme (I) (<giy-) DS/III:2016
1008) gezeleme DS/III:2021
1009) gezelleme DS/III:2021
1010) gezme (II) DS/III:2023
1011) gezyarma DS/III:2023
1012) gıcıklama DS/III:2027
1013) gıcır bükme [gıcırı bükme (II), DS/III:2028
gıcırım bükme, gıçır bükme]
1014) gıcırı bükme (I) [gıcır bükme] DS/III:2029
1015) gıcırı bükme (II) DS/III:2029
1016) gıldırma DS/III:2041
1017) gıntıma (I) DS/III:2050
1018) gıntıma (II) DS/III:2050
1019) gıntıma (III) DS/III:2050
1020) gıraşma DS/III:2053
1021) gırma (I) DS/III:2059
1022) gırma (III) DS/III:2059
1023) gırma (IV) DS/III:2059
1024) gırma (V) DS/III:2059
1025) gırma (VI) DS/III:2059
1026) gırma (VII) DS/III:2060
1027) gırmalaş- DS/III:2060
1028) gırmaşma DS/III:2060
1029) gırtlama DS/III:2062
1030) gırtma DS/III:2062
1031) gıvırma DS/III:2063
1032) gıydırma DS/III:2065
1033) gıygaçlama DS/III:2065
1034) gıylama DS/III:2067

842
1035) gıyma DS/III:2067
1036) gıymalı DS/III:2067
1037) gızanda olma DS/III:2069
1038) gızdırma DS/III:2070
1039) girme (I) DS/III:2085
1040) girme (II) DS/III:2085
1041) girme (III) DS/III:2085
1042) girme girift DS/III:2085
1043) gollama DS/III:2098
1044) golluma DS/III:2098
1045) goşma DS/III:2108
1046) goyma gotarma DS/III:2111
1047) göçürtme [göçürtme] DS/III:2122
1048) gödekleme DS/III:2123
1049) göğertme [gövertme (II)] DS/III:2131
1050) göğleme (I) DS/III:2131
1051) göğleme (II) DS/III:2131
1052) göğleme (III) DS/III:2131
1053) göğleme (IV) DS/III:2131
1054) göğleme (V) DS/III:2131
1055) göğleme (VI) DS/III:2131
1056) göğleme yemek DS/III:2131
1057) göğündürme (I) DS/III:2133
1058) göğündürme (II) DS/III:2133
1059) göğündürme (III) [göğündürme DS/III:2133
lâlesi
1060) göğüsleme DS/III:2134
1061) göleme (I) (<göle- (II) DS/III:2142
1062) göleme (II) (<göle- (III) DS/III:2142
1063) gömbe (I) (<gömme) DS/III:2146
1064) gömbe (II) DS/III:2147
1065) gömme (I) DS/III:2149
1066) gömme (III) DS/III:2149
1067) gömme (IV) DS/III:2149
1068) gömme (V) DS/III:2149
1069) gömme (VI) DS/III:2150
1070) gömme (VII) DS/III:2150
1071) gönderme (I) DS/III:2153
1072) göndürme (I) DS/III:2153
1073) göndürme (II) [gönderme, DS/III:2153
göndüme]
1074) görme (I) DS/III:2162
1075) görme (II) DS/III:2162
1076) görmelik (I) DS/III:2162
1077) görmelik (II) DS/III:2162
1078) görterme DS/III:2162
1079) görüş yapma DS/III:2164
1080) görüşmelik DS/III:2164

843
1081) görüştürme DS/III:2164
1082) gösterme parmağı DS/III:2164
1083) götten dolma DS/III:2165
1084) götügömbe [götügömme] DS/III:2165
1085) göveleme DS/III:2168
1086) gövertme (III) DS/III:2169
1087) gövleme defteri DS/III:2170
1088) gövündürme DS/III:2171
1089) gövünme DS/III:2171
1090) gövürme (I) DS/III:2171
1091) gövürme (II) DS/III:2171
1092) göynüttürme DS/III:2173
1093) göyündürme DS/III:2173
1094) göz bağlama DS/III:2175
1095) göz parlama DS/III:2183
1096) göz yumması DS/III:2184
1097) gözeleme DS/III:2178
1098) gözelleme (II) DS/III:2178
1099) gözleme DS/III:2182
1100) gözleme eleği DS/III:2182
1101) guclug yeme DS/III:2187
1102) güdükleme (II) DS/III:2214
1103) gülatma DS/III:2217
1104) gülleme DS/III:2219
1105) gülmeşeker DS/III:2220
1106) gülüme DS/III:2220
1107) gün dolaması DS/III:2226
1108) gün eğilmesi [gün eyişmesi] DS/III:2227
1109) gün kavuşması DS/III:2229
1110) gün üzülmesi DS/III:2232
1111) gündüzleme DS/III:2227
1112) güneyişmesi DS/III:2229
1113) güveleme DS/VI:4515
1114) güveleme (I) DS/III:2240
1115) güveleme (II) DS/III:2240
1116) güvertme DS/III:2241
1117) güvey eğlenmesi DS/III:2241
1118) halaylama DS/III:2258
1119) halazlama DS/III:2258
1120) hamur patlatma DS/III:2270
1121) harılma DS/III:2289
1122) haşlama (I) DS/III:2304
1123) haşlama (II) DS/III:2304
1124) haşlama (III) DS/III:2304
1125) haşlama (IV) DS/III:2304
1126) haşlama (V) DS/III:2304
1127) haşlama (VI) DS/III:2304
1128) haşlama tatlısı DS/III:2304

844
1129) havlatma ol- DS/III:2312
1130) haylamalı DS/III:2319
1131) he/deme (I) [hedemelik] DS/III:2326
1132) hediyleme DS/III:2328
1133) helleme DS/III:2336
1134) hıklama DS/III:2358
1135) hıkrama DS/III:2358
1136) hıkrılma DS/III:2358
1137) hınc/alma DS/III:2363
1138) hırızma (I) DS/III:2370
1139) hırızma (III) DS/III:2370
1140) hırtlatma DS/III:2375
1141) hıştama DS/III:2379
1142) hıyarlama DS/III:2381
1143) hodalama DS/III:2392
1144) hoduma [hödüme] DS/III:2394
1145) horanlama DS/III:2408
1146) höbelenme DS/III:2426
1147) höğeme (I) DS/III:2428
1148) höğeme (II) DS/III:2428
1149) hönkürme DS/VI:4522
1150) hörüzme DS/III:2436
1151) huy kesme DS/III:2446
1152) huzme DS/III:2447
1153) hüğme (<hüğ-) DS/III:2448
1154) hüpleme [hüplüme] DS/III:2451
1155) hüplemecek DS/III:2451
1156) hüy dutma DS/III:2453
1157) ığılama DS/IV:2458
1158) ığıllama DS/IV:2457
1159) ıldıznama (<yıldız) DS/VI:4523
1160) ılgat görünme DS/IV:2468
1161) ılıma DS/IV:2472
1162) ılışma DS/IV:2473
1163) ılıtma DS/IV:2473
1164) ılkıdan tutma (I) DS/IV:2474
1165) ılkıdan tutma (II) DS/IV:2474
1166) ılkışma DS/IV:2474
1167) ımzıma DS/IV:
2477
1168) ıncıkma (I) DS/IV:
2478
1169) ıncıkma (II) DS/IV:
2478
1170) ırama DS/IV:
2482
1171) ırgama DS/IV:
2485

845
1172) ırgaşma DS/IV:
2485
1173) ırgıdama DS/IV:
2485
1174) ırkılma DS/IV:
2488
1175) ıslama DS/IV:2493
1176) ışıklama DS/IV:
2496
1177) ızlama gel- DS/IV:
2500
1178) ibrecek uzaması DS/VI:4525
1179) iç/itme (<et-) DS/IV:
2507
1180) iç/katması DS/IV:
2507
1181) içerleme DS/IV:
2505
1182) iğme (<eğ-) DS/IV:2412
1183) iki şerh etme DS/IV:
2517
1184) ilemelik DS/IV:
2520
1185) ilitme (I) [ilitma] DS/IV:
2529
1186) ilitme (II) DS/IV:
2529
1187) ilme (I) DS/IV:2532
1188) ilme (I) DS/VI:4526
1189) ilme (II) DS/IV:2532
1190) ilme (II) DS/VI:4526
1191) ilme (III) DS/IV:2532
1192) ilme (IV) DS/IV:2532
1193) ilme (V) DS/IV:2532
1194) ilme (VI) DS/IV:2532
1195) ilmeci DS/IV:2533
1196) ilmele- DS/IV:2534
1197) ilmelik DS/IV:2534
1198) imam yanaştırması DS/IV:2535
1199) imik boğması DS/IV:2537
1200) inamsama DS/IV:2538
1201) indirme (I) [indirmelik] DS/IV:
2541
1202) indirme (III) DS/IV:
2541
1203) indirme (IV) DS/IV:
2541
1204) indirme in- DS/IV:
2541

846
1205) ineğimsağma DS/IV:
2541
1206) ineme (I) DS/IV:
2542
1207) ineme (II) DS/IV:
2542
1208) ingeme DS/IV:
2543
1209) ingişdeme DS/IV:
2544
1210) inme DS/IV:2545
1211) inme bal DS/IV:2545
1212) inne binne DS/IV:2544
1213) inneme DS/IV:2545
1214) ipleme DS/IV:2546
1215) ireşme DS/IV:2550
1216) irme DS/IV:2554
1217) isitme (<sıtma) DS/IV:2556
1218) işleme DS/IV:2565
1219) işmecağ (<iç-) DS/IV:2566
1220) itişme DS/VI:4528
1221) izme DS/IV:2577
1222) kabama DS/IV:2581
1223) kabarlama DS/IV:2582
1224) kabartlama (I) [kabartma] DS/IV:2583
1225) kabartlama (II) DS/IV:2583
1226) kabartlama (III) DS/IV:2583
1227) kabatlama DS/IV:2583
1228) kabertleme DS/IV:2583
1229) kadama DS/IV:2588
1230) kafalama DS/IV:2593
1231) kahma (I) (<kak-) DS/IV:2599
1232) kahma (II) [kahmacık] DS/IV:2599
1233) kakma DS/VI:4532
1234) kakma (I) DS/IV:2606
1235) kakma (II) DS/IV:2606
1236) kakma (III) DS/IV:2606
1237) kakma (IV) DS/IV:2606
1238) kakma (V) DS/IV:2606
1239) kakma (VI) DS/IV:2606
1240) kakma (VIII) DS/IV:2606
1241) kakmalı (I) DS/IV:2606
1242) kakmalı (II) DS/IV:2606
1243) kakmalı (III) DS/IV:2606
1244) kalaba (<kalama) DS/VI:4532
1245) kalaba (I) (<kala-) DS/IV:2607
1246) kamalma DS/IV:2613
1247) kan tutma DS/IV:2629
1248) kan tutma DS/VI:4534
847
1249) kana düşme [kan alma] DS/IV:2618
1250) kanlıbağlama DS/IV:2626
1251) kannama DS/IV:2627
1252) kantar aşlama DS/IV:2628
1253) kantarma (I) DS/IV:2628
1254) kantarma (II) DS/IV:2628
1255) kantarma (III) DS/IV:2628
1256) kantarma takası DS/IV:2628
1257) kapama (I) [kapıma] DS/IV:2630
1258) kapama (II) DS/IV:2631
1259) kapama (III) DS/IV:2631
1260) kapama gecesi DS/IV:2631
1261) kaplama (I) DS/IV:2635
1262) kaplama (II) DS/IV:2635
1263) kaplama (III) DS/IV:2635
1264) kaplıma DS/IV:2636
1265) kaptırma DS/IV:2637
1266) kara bakma DS/IV:2638
1267) kara kavurma DS/IV:2647
1268) kara kırma DS/IV:2647
1269) karagöndürme [karagöyündürme, DS/IV:2644
karayakma]
1270) karalama DS/IV:2650
1271) karın kavraması DS/IV:2664
1272) karlama DS/IV:2665
1273) karma DS/IV:2666
1274) karmÀ òor DS/IV:2666
1275) karmakudal [karmagüdel, DS/IV:2666
karmakarışağ]
1276) karmala- (I) DS/IV:2666
1277) karmala- (II) DS/IV:2666
1278) karmalan- DS/VI:4538
1279) kasalma DS/IV:2674
1280) kasık yarılma DS/IV:2675
1281) kasma DS/IV:2676
1282) kaşıklama (II) DS/IV:2681
1283) katın kırma DS/IV:2684
1284) katma DS/VI:4539
1285) katma (I) DS/IV:2685
1286) katma (II) DS/IV:2685
1287) katma (III) DS/IV:2685
1288) katma aşı DS/IV:2685
1289) kavallama DS/VI:4540
1290) kavıştırma DS/IV:2690
1291) kavlatma DS/IV:2691
1292) kavrama DS/VI:4540
1293) kavşırma DS/IV:2693
1294) kavurma herlesi DS/IV:2695

848
1295) kavuşturma (I) DS/IV:2695
1296) kavuşturma (II) DS/IV:2695
1297) kaydırma (I) DS/IV:2700
1298) kaydırma (III) DS/IV:2700
1299) kayma (I) DS/IV:2704
1300) kayma (II) [kaydırma (II), kayme DS/IV:2704
(I)]
1301) kayma (III) DS/IV:2704
1302) kayma (IV) DS/IV:2704
1303) kaymacık DS/IV:2704
1304) kaymalı DS/IV:2705
1305) kaynama DS/IV:2705
1306) kaynaşma DS/IV:2706
1307) kaynatma (I) DS/IV:2706
1308) kaynatma (I) DS/VI:4542
1309) kaynatma (II) DS/IV:2706
1310) kaynatma (II) DS/VI:4542
1311) kaynatma (III) DS/IV:2706
1312) kaynatma (III) DS/VI:4542
1313) kaynatma (IV) DS/IV:2706
1314) kazıklama (I) DS/IV:2713
1315) kazıklama (II) DS/IV:2713
1316) kazıklama (III) DS/IV:2713
1317) kazıma DS/IV:2713
1318) kazma takırtısı DS/IV:2714
1319) kazmalı DS/IV:2714
1320) kazmalık DS/IV:2714
1321) kazuma tığı DS/IV:2714
1322) kefleme (I) DS/IV:2720
1323) kefleme (II) DS/IV:2721
1324) kefleme yap- DS/IV:2721
1325) kendigelme DS/VI:4546
1326) kepirkesme DS/IV:2750
1327) kepleme DS/VI:4547
1328) kerpme DS/IV:2757
1329) kertme DS/VI:4549
1330) kertme (I) DS/IV:2759
1331) kertme (II) DS/IV:2759
1332) kertme (III) DS/IV:2759
1333) kertme (IV) DS/IV:2759
1334) kertme (V) DS/IV:2759
1335) kertme (VI) DS/IV:2760
1336) kertme (VII) DS/IV:2760
1337) kertme terek DS/IV:2760
1338) kes/atma DS/IV:2761
1339) kesme DS/VI:4550
1340) kesme (I) DS/IV:2767
1341) kesme (II) DS/IV:2767

849
1342) kesme (III) [kesmece, kesmeçe] DS/IV:2767
1343) kesme (IV) DS/IV:2767
1344) kesme (V) DS/IV:2767
1345) kesme (VI) DS/IV:2767
1346) kesme (VII) DS/IV:2767
1347) kesme (VIII) DS/IV:2767
1348) kesme (IX) DS/IV:2767
1349) kesme (X) DS/IV:2767
1350) kesme (XI) DS/IV:2767
1351) kesme (XII) DS/IV:2768
1352) kesme aşı [kesme çorbası] DS/IV:2768
1353) kesme toprak DS/IV:2768
1354) kesmekanak DS/IV:2768
1355) kesmelik DS/IV:2768
1356) kestirme (I) [kestirme (I)] DS/IV:2770
1357) kestirme (II) [kestirme (II)] DS/IV:2770
1358) kestirmeli DS/IV:2770
1359) keşleme (I) DS/IV:2773
1360) keşleme (II) DS/IV:2773
1361) keyme (V) DS/IV:2780
1362) kezyarma DS/IV:2781
1363) kıcır bükme DS/IV:2785
1364) kıcırım bükme DS/IV:2785
1365) kıl/atma DS/IV:2794
1366) kılama DS/IV:2793
1367) kıllama DS/IV:2801
1368) kıllama DS/VI:4554
1369) kıltıma DS/IV:2802
1370) kına basması DS/IV:2805
1371) kına ezme DS/IV:2806
1372) kınıkma DS/IV:2811
1373) kınnaçlama DS/IV:2812
1374) kıntıma (I) DS/IV:2813
1375) kıntıma (II) DS/IV:2813
1376) kıntıma (IV) DS/IV:2813
1377) kıntımalı DS/IV:2813
1378) kıpma DS/IV:2815
1379) kırçma DS/IV:2821
1380) kırkma (I) [kırpma (II)] DS/IV:2831
1381) kırkma (II) DS/IV:2832
1382) kırkma (III) DS/IV:2832
1383) kırkma kamış DS/VI:4557
1384) kırlatma DS/IV:2833
1385) kırma (I) DS/IV:2833
1386) kırma (I) DS/VI:4557
1387) kırma (II) DS/IV:2833
1388) kırma (II) DS/VI:4557
1389) kırma (III) DS/IV:2833

850
1390) kırma (III) DS/VI:4557
1391) kırma (IV) DS/IV:2833
1392) kırma (V) DS/IV:2833
1393) kırma (VI) DS/IV:2833
1394) kırma (VIII) DS/IV:2834
1395) kırma (IX) DS/IV:2834
1396) kırma (X) DS/IV:2834
1397) kırma (XI) DS/IV:2834
1398) kırma (XII) DS/IV:2834
1399) kırma (XIII) DS/IV:2834
1400) kırma (XIV) DS/IV:2834
1401) kırma mısır DS/IV:2834
1402) kırmaçek DS/IV:2834
1403) kırmağan DS/IV:2834
1404) kırpma (I) DS/IV:2837
1405) kırpma (III) DS/IV:2837
1406) kırpma (IV) DS/IV:2837
1407) kırşırma DS/IV:2837
1408) kırtlama DS/VI:4558
1409) kırtlama [kırtdama] DS/IV:2839
1410) kısma (I) DS/IV:2844
1411) kısma (II) DS/IV:2844
1412) kısma (III) DS/IV:2844
1413) kıstırma (I) [kısdırma] DS/IV:2846
1414) kıstırma (II) DS/IV:2846
1415) kıstırma (IV) DS/IV:2846
1416) kıstırma (V) DS/IV:2846
1417) kıstırma (VI) DS/IV:2846
1418) kıtlama DS/IV:2849
1419) kıtleme (I) DS/IV:2849
1420) kıtleme (II) DS/IV:2849
1421) kıvırma (I) [kıvratma (II)] DS/IV:2851
1422) kıvırma (II) DS/IV:2851
1423) kıvratma (I) DS/IV:2854
1424) kıvratma (I) DS/VI:4559
1425) kıvratma (II) DS/VI:4560
1426) kıyılama DS/IV:2857
1427) kıylama DS/IV:2858
1428) kıyma DS/VI:4560
1429) kıyma (I) DS/IV:2858
1430) kıyma (II) DS/IV:2858
1431) kıyma (III) DS/IV:2858
1432) kıyma (IV) DS/IV:2858
1433) kıymalı DS/IV:2858
1434) kızdırma (I) DS/IV:2863
1435) kızdırma (II) DS/IV:2863
1436) kızdırma (III) DS/IV:2863
1437) kızma (I) DS/IV:2869

851
1438) kızma (II) DS/IV:2869
1439) kızma (III) DS/IV:2869
1440) kızma (IV) DS/IV:2869
1441) kızma (V) DS/IV:2869
1442) kızma hamam DS/IV:2869
1443) killeme (<kül) DS/IV:2873
1444) kiriş germe DS/IV:2879
1445) kirişme DS/IV:2879
1446) kişdeme DS/IV:2886
1447) kişkirme DS/VI:4563
1448) kitleme DS/IV:2888
1449) kitleme DS/VI:4563
1450) kocaoğmağı DS/IV:2893
1451) kokma DS/IV:2906
1452) kollama (I) DS/IV:2911
1453) kollama (II) DS/IV:2911
1454) kopma DS/IV:2922
1455) kor/asma DS/IV:2925
1456) korçel kesme DS/IV:2925
1457) koşma (I) DS/IV:2935
1458) koşma (I) DS/VI:4567
1459) koşma (II) DS/IV:2935
1460) koşma (II) DS/VI:4567
1461) koşma (III) DS/IV:2935
1462) koşma (III) DS/VI:4567
1463) koşma (IV) DS/IV:2935
1464) kovalama (I) DS/VI:4569
1465) kovalama (II) DS/VI:4569
1466) koyma DS/IV:2943
1467) kök bozması DS/IV:2952
1468) kökertme DS/IV:2953
1469) kökleme (I) DS/IV:2953
1470) kökten sürme DS/IV:2954
1471) kömbe (I) (<gömme) DS/IV:2956
1472) köme (II) [koma (I)] DS/IV:2957
(<kü-me; Gülensoy, 2007, s. 590)
1473) köme (III) DS/IV:2957
1474) kömele (II) DS/IV:2958
1475) kömele (III) DS/IV:2958
1476) kömele (IV) DS/IV:2958
1477) kömeli DS/IV:2958
1478) kömelice DS/IV:2958
1479) kömme (<göm-) DS/IV:2958
1480) köpme DS/IV:2962
1481) köptürme DS/IV:2962
1482) köpüme DS/IV:2962
1483) kötü kakma odun DS/IV:2983
1484) közleme DS/VI:4572

852
1485) közleme [kozlama] DS/IV:2986
1486) kukarma DS/IV:2993
1487) kulaklama DS/IV:2995
1488) kuma çinetme DS/IV:3000
1489) kurutma DS/VI:4575
1490) kurutma (I) DS/IV:3014
1491) kurutma (II) DS/IV:3014
1492) kuvurma DS/IV:3020
1493) kuyma DS/IV:3020
1494) küçük basmacık DS/IV:3025
1495) külleme DS/VI:4578
1496) külleme (I) DS/IV:3031
1497) külleme (II) DS/IV:3031
1498) külleme (III) DS/IV:3031
1499) küme (I) [kümele (I)] DS/IV:3035
(<kü-me; Gülensoy, 2007, s. 590)
1500) küme (III) DS/IV:3035
1501) küme (IV) DS/IV:3035
1502) kümele (II) DS/IV:3035
1503) kümeltili (I) DS/IV:3035
1504) küpleme DS/IV:3042
1505) kürt yarması DS/IV:3048
1506) kütükleme DS/IV:3056
1507) leçeğini ayağa salma DS/IV:3070
1508) martlama DS/IV:3131
1509) mayısbasma DS/IV:3142
1510) mengeçme DS/VI:4593
1511) mertek döşeme DS/IV:3171
1512) mıhlama DS/VI:4596
1513) mıhlama (I) DS/IV:3181
1514) mıhlama (II) DS/IV:3181
1515) mıhlama (III) DS/IV:3181
1516) mıhlama (IV) DS/IV:3181
1517) mıhlama (V) [mıhlıma, mıklıma, DS/IV:3181
miòleme, muhlama]
1518) mısır basması DS/IV:3191
1519) muğlama DS/VI:4601
1520) muhlama DS/IV:3218
1521) mundarlama DS/IV:3221
1522) müleme [mürleme] DS/IV:3229
1523) nal çakma DS/IV:3236
1524) naletleme DS/IV:3236
1525) nallama (I) DS/IV:3236
1526) nallama (III) DS/IV:3236
1527) nallıma DS/IV:3237
1528) odunnamadan DS/VI:4611
1529) oğartma DS/VI:4611
1530) oğlama DS/V:3269

853
1531) oğma DS/V:3270
1532) oklama DS/V:3277
1533) olaşma DS/V:3279
1534) olkama DS/V:3280
1535) omuzlama DS/VI:4615
1536) ondalama DS/V:3285
1537) onunma DS/V:3286
1538) oranlama DS/V:3288
1539) oranlamasına DS/V:3288
1540) orannama DS/VI:4616
1541) orannamacı DS/VI:4616
1542) orta dolması DS/V:3290
1543) ortaklama DS/V:3291
1544) ortalık kızartması DS/VI:4617
1545) ortma DS/V:3292
1546) otuma DS/V:3297
1547) oturma DS/V:3300
1548) oturmacı DS/VI:4619
1549) oturtma (I) DS/VI:4619
1550) oturtma (II) DS/VI:4619
1551) oturtma (III) DS/V:3300
1552) oturtma (III) DS/VI:4619
1553) oturtma (V) DS/V:3300
1554) ovalama DS/VI:4619
1555) ovma DS/V:3301
1556) ovundurma DS/V:3301
1557) oyalama DS/VI:4619
1558) oyma DS/VI:4620
1559) oyma (I) [oymaca] DS/V:3303
1560) oyma (II) DS/V:3303
1561) oyma (III) DS/V:3303
1562) oyma (IV) DS/V:3303
1563) oyma (V) DS/V:3303
1564) oymalık (II) DS/V:3304
1565) oymatahtası DS/V:3304
1566) oynama [oynatma] DS/V:3304
1567) oynatma DS/VI:4620
1568) oynatma (I) [oynakma] DS/V:3304
1569) oynatma (III) DS/V:3304
1570) oyuklama DS/V:3306
1571) oyulgama DS/V:3306
1572) oyulgama DS/VI:4620
1573) ozannama DS/V:3307
1574) ödünçleme DS/V:3313
1575) ögsüzleme DS/V:3321
1576) öğme DS/V:3318
1577) öğütleme DS/V:3325
1578) öğütme DS/V:3326

854
1579) ölbesek (II) (<ölme) DS/V:3331
1580) ölmesek DS/V:3335
1581) ölmesek DS/VI:4626
1582) önleme DS/V:3342
1583) önleme git- DS/V:3342
1584) ördürme DS/VI:4628
1585) örme (I) DS/V:3350
1586) örme (I) DS/VI:4629
1587) örme (II) DS/V:3350
1588) örme (II) DS/VI:4629
1589) örme (III) DS/V:3350
1590) örmele- DS/V:3351
1591) örtme DS/VI:4629
1592) örtme (I) DS/V:3352
1593) örtme (II) DS/V:3352
1594) örtmealtı DS/V:3352
1595) örtmelik DS/V:3352
1596) örükleme (I) DS/V:3354
1597) örükleme (II) DS/V:3354
1598) örüme (<ürü-) DS/V:3356
1599) öşme (<eş-) DS/V:3358
1600) öveleme DS/V:3363
1601) övme (I) DS/V:3365
1602) övme (II) DS/V:3365
1603) özakma DS/V:3370
1604) özeme (I) DS/VI:4632
1605) özeme (I) DS/V:3372
1606) özeme (II) DS/VI:4633
1607) özeme (II) DS/V:3372
1608) özleme DS/V:3374
1609) özleşme DS/VI:4633
1610) pabuşturma DS/V:3377
1611) paçagerme DS/VI:4634
1612) pamukçatması DS/V:3391
1613) pancar pürtletmesi DS/V:3392
1614) papurtlama DS/V:3396
1615) paralama DS/V:3397
1616) patlama DS/V:3413
1617) pazarlık kesme DS/V:3419
1618) pazlama DS/V:3419
1619) pazlama DS/VI:4643
1620) pendir sündürmesi DS/V:3428
1621) pestil çullaması DS/V:3437
1622) peşkir sallama DS/V:3437
1623) pırlama DS/V:3444
1624) pıttırme DS/V:3452
1625) pofurtma DS/V:3468
1626) portma (<port- (I)) DS/V:3473

855
1627) potturma DS/V:3476
1628) potuk bastırma DS/V:3477
1629) pörk dikme DS/V:3481
1630) pörtdeme DS/V:3481
1631) pörtdetme DS/VI:4655
1632) pufurtma DS/V:3484
1633) pullama DS/VI:4656
1634) puştlama DS/V:3494
1635) putlama DS/V:3495
1636) püfürtme DS/V:3496
1637) pürttürme DS/V:3502
1638) püsleme DS/V:3505
1639) pütletme DS/V:3506
1640) sabanverme DS/V:3509
1641) saç kavurması DS/V:3511
1642) saç kıstırma DS/V:3511
1643) saçma DS/VI:4662
1644) saçma (I) DS/V:3511
1645) saçma (II) DS/V:3511
1646) saçma (III) DS/V:3511
1647) saçmaaşı DS/VI:4662
1648) sağmalı bulut DS/V:3516
1649) saklama DS/V:3522
1650) salaklama at- DS/V:3524
1651) saldırma DS/V:3525
1652) saldurma DS/VI:4667
1653) salındırma DS/V:3527
1654) sallama (I) DS/V:3528
1655) sallama (I) DS/VI:4668
1656) sallama (II) DS/V:3528
1657) sallama (II) DS/VI:4668
1658) sallama (III) DS/V:3528
1659) sallama (V) DS/V:3528
1660) sallama (VI) DS/V:3529
1661) sallama kemer DS/V:3529
1662) sallama sapan DS/V:3529
1663) sallama seyit DS/V:3529
1664) salma (I) DS/V:3530
1665) salma (I) DS/VI:4669
1666) salma (II) DS/V:3530
1667) salma (II) DS/VI:4669
1668) salma (III) DS/V:3530
1669) salma (III) DS/VI:4669
1670) salma (IV) DS/V:3530
1671) salma (IV) DS/VI:4669
1672) salma (V) DS/V:3530
1673) salma (V) DS/VI:4669
1674) salma (VI) [sallama (IV)] DS/V:3530

856
1675) salma (VII) DS/V:3530
1676) salma (VIII) DS/V:3530
1677) salma (IX) DS/V:3530
1678) salma (X) DS/V:3530
1679) salma (XI) DS/V:3530
1680) salma (XII) [salmaseyip] DS/V:3530
1681) salma çay DS/V:3530
1682) salma muha DS/V:3531
1683) salma sal- DS/VI:4669
1684) salmalık (I) DS/V:3531
1685) salmalık (II) DS/V:3531
1686) sandırma [sandurma] DS/V:3538
1687) sangama DS/V:3538
1688) sañırama DS/V:3539
1689) sap çekme DS/V:3542
1690) sapırtma DS/V:3542
1691) sapıtma [sapma (I), saptırma] DS/V:3543
1692) sapıtma [sapma] DS/VI:4672
1693) sapıtma ağacı [sapırtma] DS/V:3543
1694) sapıtma tahtası DS/V:3543
1695) sapıtma taşı DS/V:3543
1696) saplama DS/V:3543
1697) sapma DS/VI:4673
1698) sapma (II) DS/V:3544
1699) sapma (III) DS/V:3544
1700) sapmalık DS/VI:4673
1701) sarıasma DS/V:3546
1702) sarıgöz sarma DS/V:3547
1703) sarığıburma [sarıburma, DS/V:3547
sarımburma, sarabueması,
saruğuburma, sarunburma]
1704) sarkıtma DS/VI:4674
1705) sarma (I) DS/V:3549
1706) sarma (I) DS/VI:4674
1707) sarma (II) DS/V:3549
1708) sarma (II) DS/VI:4674
1709) sarma (III) DS/V:3549
1710) sarma (IV) DS/V:3549
1711) sarma yol DS/V:3549
1712) sarsarma Ψlle- DS/V:3550
1713) satma başı DS/V:3553
1714) satma daşı DS/V:3553
1715) saybezirme DS/V:3560
1716) sayışma DS/V:3561
1717) sayma DS/V:3562
1718) sayma DS/VI:4678
1719) seçme DS/V:3566
1720) seçmelik DS/VI:4679

857
1721) seğleme DS/V:3568
1722) sekirden yarması DS/VI:4681
1723) sekirdenyarma DS/V:3572
1724) sekme (I) DS/V:3574
1725) sekme (II) DS/V:3574
1726) sekme (III) DS/V:3574
1727) sekme (IV) [sekmecik] DS/V:3574
1728) sekmedikme DS/VI:4682
1729) selme (I) DS/V:3579
1730) selme (II) DS/V:3579
1731) selme (III) DS/V:3579
1732) sendirseme DS/V:3583
1733) serdime DS/V:3588
1734) serme DS/V:3592
1735) serme sergen DS/VI:4686
1736) serpitme DS/V:3593
1737) serpme DS/VI:4686
1738) serpme (I) DS/V:3593
1739) serpme (II) DS/V:3593
1740) serpme (III) DS/V:3593
1741) serpme/çul DS/VI:4686
1742) sertme (I) DS/V:3593
1743) sertme tahtası DS/V:3594
1744) sesdenmelik DS/VI:4687
1745) seyarma DS/V:3597
1746) seyirtme DS/V:3598
1747) seyrekleme DS/V:3600
1748) seyrekleme DS/VI:4689
1749) sıcak geçme DS/V:3602
1750) sıçrama gündüz DS/V:3602
1751) sığma DS/V:3606
1752) sıhma DS/VI:4690
1753) sıkma (I) DS/VI:4691
1754) sıkma (I) [sıktırma (I), sıttırma] DS/V:3608
1755) sıkma (II) DS/V:3609
1756) sıkma (II) [sıtma] DS/VI:4691
1757) sıkma (III) DS/V:3609
1758) sıkma (IV) DS/V:3609
1759) sıkma makinası DS/V:3609
1760) sıkma meme DS/V:3609
1761) sıkma sık- DS/V:3609
1762) sıktırma DS/VI:4691
1763) sıktırma (II) DS/V:3609
1764) sıktırma (III) DS/V:3609
1765) sıktırma (IV) DS/V:3609
1766) sındıdan çıkma DS/V:3612
1767) sıòılma DS/VI:4690
1768) sıòma DS/V:3606

858
1769) sırma DS/V:3620
(<sır-ma; Gülensoy ,2007, s. 772)
1770) sırtıyarma DS/V:3621
1771) sıtma (<ısı-) DS/V:3623
1772) sıtma suyu DS/V:3623
1773) sıtmaağacı DS/V:3623
1774) sıtmaotu DS/V:3623
1775) sıvarma (<su) DS/V:3624
1776) sıyırma (I) DS/VI:4695
1777) sıyırma (I) [sıyırtma] DS/V:3627
1778) sıyırma (II) DS/VI:4695
1779) sıyırma (II) [sıyırma orağı, DS/V:3627
sıyma]
1780) sıyırma (III) DS/V:3627
1781) sıyırma dikeni DS/V:3627
1782) sıyırma gantar DS/VI:4695
1783) sıyırma pakla DS/V:3627
1784) sıyırtma (I) DS/V:3627
1785) sıyırtma yol DS/V:3627
1786) sıyıtma DS/V:3627
1787) sızırma (II) DS/V:3630
1788) sikme (<silk-) DS/V:3634
1789) sidiklibasma DS/V:3631
1790) silkme DS/V:3637
1791) silme (I) DS/V:3637
1792) silme (II) DS/V:3637
1793) silme (II) DS/VI:4698
1794) silme (III) DS/V:3637
1795) silme doldur- DS/V:3637
1796) sivirtme DS/V:3650
1797) siymelik DS/VI:4702
1798) sizme (<süz-) DS/V:3655
1799) soğlama DS/V:3656
1800) soğnadan görme DS/V:3657
1801) soğuklama DS/V:3657
1802) sokma DS/V:3660
1803) solaklama DS/V:3662
1804) solaklama at- DS/V:3662
1805) solutma DS/V:3663
1806) sonlama DS/V:3666
1807) sonlama DS/VI:4704
1808) sorma şeker DS/VI:4705
1809) sormalık DS/V:3668
1810) soruşma DS/V:3668
1811) soyma DS/V:3672
1812) soyma/altı DS/V:3672
(<soy-ma+alt+ı; Gülensoy, 2007,
s. 802)
1813) soyma/antı (I) DS/V:3672
859
1814) söğleme tut- DS/V:3676
1815) söğürme [söğürme. söürme. DS/V:3677
sövütme]
1816) söğürtme DS/V:3677
1817) söykeme (II) DS/V:3685
1818) söyleme (I) DS/V:3686
1819) söyletmelik [söğletmelik. DS/V:3688
söylehmelig]
1820) söyme DS/V:3688
1821) su silmesi DS/VI:4711
1822) su süzme DS/V:3703
1823) su/endirmesi DS/V:3690
1824) sugerdimesi DS/V:3690
1825) sundurma (I) DS/V:3698
1826) sundurma (II) DS/V:3698
1827) sunma gecesi DS/V:3699
1828) sunsurma DS/V:3699
1829) surutma DS/V:3701
1830) susma (I) DS/V:3702
1831) susma (II) DS/V:3703
1832) sündürme (I) DS/V:3715
1833) sündürme (I) DS/VI:4714
1834) sündürme (II) DS/V:3716
1835) sündürme (II) DS/VI:4714
1836) sündürme (III) DS/V:3716
1837) sündürme (IV) DS/V:3716
1838) sündürme (V) DS/V:3716
1839) sünme DS/VI:4714
1840) sürçütme DS/V:3719
1841) sürme DS/V:3723
1842) sürme gergef DS/V:3723
1843) sürmeli DS/V:3724
1844) sürtme DS/V:3724
1845) sürtülme dairesi DS/V:3725
1846) sürükleme DS/V:3725
1847) sürütme (I) DS/V:3726
1848) sürütme (I) DS/VI:4717
1849) sürütme (II) DS/V:3726
1850) sürütme (II) DS/VI:4717
1851) sürütme (III) DS/V:3726
1852) sürütme (III) DS/VI:4717
1853) sürütme (IV) DS/V:3726
1854) sürütme (IV) DS/VI:4717
1855) sürütme (V) DS/V:3726
1856) sürütme (V) DS/VI:4717
1857) sürütme (VI) DS/V:3726
1858) sürütme ağacı DS/V:3727
1859) sütsızma DS/V:3729

860
1860) süzleme DS/V:3732
1861) süzme (I) [sizme] DS/V:3732
1862) süzme (II) DS/V:3732
1863) süzme (III) DS/V:3732
1864) şablama DS/VI:4719
1865) şallama DS/V:3742
1866) şapalama DS/V:3745
1867) şaplama (I) DS/VI:4722
1868) şaplama (II) DS/V:3747
1869) şaplama (III) DS/V:3747
1870) şaplama (IV) DS/V:3747
1871) şaplama (V) DS/V:3747
1872) şaplama (VI) DS/V:3747
1873) şaplama (VIII) DS/V:3747
1874) şaşma DS/V:3754
1875) şeker ısırtma DS/V:3759
1876) şekerleme DS/V:3759
1877) şenicırma elle- DS/V:3762
1878) şerbetleme DS/V:3764
1879) şeşibeş görme DS/V:3766
1880) şeşme DS/V:3766
1881) şeytan taşlaması DS/V:3767
1882) şıkırtma DS/V:3769
1883) şırkma DS/V:3774
1884) şıvşırma DS/V:3776
1885) şijilleme DS/V:3778
1886) şipleme (I) DS/V:3785
1887) şiptirme DS/VI:4730
1888) şirden dolması DS/V:3785
1889) şişertme DS/V:3789
1890) şivleme DS/V:3791
1891) şüşürme (<şişir-) DS/VI:4732
1892) takma türki DS/VI:4737
1893) tallama DS/V:3817
1894) tallama DS/VI:4737
1895) tandırlama DS/V:3821
1896) tanımalı hekat DS/V:3822
1897) tapışma DS/V:3828
1898) taplama DS/V:3829
1899) taplama DS/VI:4741
1900) taraklama (I) DS/V:3833
1901) taraklama (II) DS/V:3833
1902) tarama DS/VI:4741
1903) taratma DS/V:3835
1904) tartma DS/VI:4742
1905) tartma (I) DS/V:3838
1906) tartma (II) DS/V:3838
1907) taskırkma DS/V:3839

861
1908) taslama DS/V:3840
1909) taşaşma DS/V:3841
1910) taşçakma DS/V:3841
1911) taşlama (I) DS/V:3842
1912) taşlama (II) DS/V:3842
1913) tavlatma DS/VI:4745
1914) tavşanlama DS/VI:4745
1915) tavuklama DS/V:3852
1916) tek basmacık DS/VI:4749
1917) tekerleme DS/V:3865
1918) tekleme DS/VI:4749
1919) tekleme (I) DS/V:3868
1920) tekleme (II) DS/V:3868
1921) tekleme (III) DS/V:3868
1922) tekleme (IV) DS/V:3868
1923) tekleme (V) DS/V:3868
1924) tekme DS/VI:4750
1925) tekme/kayrak (<tep-) DS/V:3868
1926) tektirme DS/VI:4750
1927) teleme (I) DS/V:3871
(<tele-me; Gülensoy, 2007, s.
878)
1928) teleme (I) DS/VI:4750
1929) teleme (II) DS/V:3871
1930) teleme (III) DS/V:3871
1931) teleme (IV) DS/VI:4750
1932) teleme (V) DS/V:3871
1933) teleme ol- DS/V:3871
1934) telerme DS/V:3872
1935) telkırma DS/V:3873
1936) telkırmalı işleme [telkırma] DS/VI:4751
1937) telleme DS/VI:4751
1938) telletme (I) DS/VI:4751
1939) telletme (II) DS/VI:4751
1940) temekleme DS/V:3876
1941) teneleme DS/VI:4752
1942) tepenneme (I) DS/V:3885
1943) tepenneme (II) DS/V:3885
1944) tepime DS/V:3886
1945) tepme (I) DS/V:3887
1946) tepme (I) DS/VI:4754
1947) tepme (II) DS/V:3887
1948) tepme (II) DS/VI:4754
1949) tepme (III) DS/V:3887
1950) tepme (III) DS/VI:4754
1951) terleme DS/VI:4755
1952) terletme [terleme] DS/V:3895
1953) teselleme DS/VI:4756

862
1954) teselleme (I) DS/V:3898
1955) teselleme (II) DS/V:3898
1956) tıyılma DS/V:3929
1957) tifleme DS/V:3930
1958) tihleme DS/V:3931
1959) tikişme (dikiş-) DS/V:3932
1960) tikme (<dik-) DS/V:3932
1961) tiseme DS/V:3942
1962) tiyhleme (<dik-) DS/V:3944
1963) tohma DS/VI:4767
1964) tohma (I) DS/V:3946
1965) tohma (II) DS/V:3946
1966) tohma (III) DS/V:3946
1967) tohma (IV) DS/V:3946
1968) tohma (V) DS/V:3946
1969) tohmala- DS/V:3946
1970) tohmala- (I) DS/VI:4767
1971) tohmala- (II) DS/VI:4767
1972) tokma (I) DS/V:3951
1973) tokma (II) DS/V:3951
1974) tokutma DS/V:3953
1975) tolama DS/V:3854
1976) tolama (<dola-) DS/VI:4769
1977) tomurma DS/V:3960
1978) tomuşma DS/V:3960
1979) tonbozma DS/V:3960
1980) toplama (I) DS/V:3966
1981) toplama (II) DS/V:3966
1982) toplama (III) DS/V:3966
1983) torlama DS/V:3970
1984) tozutma kullan- DS/VI:4774
1985) töreme DS/VI:4775
1986) töreme (<türe-) DS/V:3985
1987) tuleme DS/V:3989
1988) tumutma DS/VI:4776
1989) turma (II) (<dur-) DS/V:3997
1990) tutma DS/VI:4778
1991) tutma (I) DS/V:4002
1992) tutma (II) DS/V:4002
1993) tutma (III) DS/V:4002
1994) tuzlama (I) DS/V:4005
1995) tuzlama (II) DS/V:4005
1996) tümbasmacık DS/V:4012
1997) tüpleme DS/V:4014
1998) tüpleme DS/VI:4780
1999) türeme (I) DS/V:4015
2000) türeme (II) DS/V:4015
2001) türeme (III) DS/V:4015

863
2002) türme (<dür-) DS/V:4016
2003) tüyme (<tüğ-) DS/VI:4781
2004) tüymele- DS/VI:4781
2005) uckileme DS/VI:4021
2006) uğma belkat DS/VI:4027
2007) uğundurma DS/VI:4031
2008) uğundurma DS/VI:4785
2009) uğur kesme DS/VI:4032
2010) ulama (I) DS/VI:4034
2011) ulama (I) DS/VI:4786
2012) ulama (II) DS/VI:4034
2013) ulama (II) DS/VI:4786
2014) ulama (III) [ulamayonca] DS/VI:4034
2015) ulama (IV) DS/VI:4034
2016) ulama (V) DS/VI:4035
2017) ulama (VI) DS/VI:4035
2018) ulama (VII) DS/VI:4035
2019) ulama otu DS/VI:4786
2020) ulçuòlama DS/VI:4035
2021) uluma DS/VI:4786
2022) umma DS/VI:4038
2023) umma DS/VI:4787
2024) ummacı DS/VI:4039
2025) ummaya varmaò DS/VI:4787
2026) unutmabeni DS/VI:4042
2027) uruzlama DS/VI:4044
2028) uvalama lazat DS/VI:4790
2029) uvitleme DS/VI:4049
2030) uydurma DS/VI:4050
2031) uyma git- DS/VI:4791
2032) uyutma DS/VI:4053
2033) uzaklama [uzunnama, uzlama (I), DS/VI:4055
uzunlama, uzunnama]
2034) uzatma (I) DS/VI:4055
2035) uzatma (II) DS/VI:4055
2036) uzlama (II) DS/VI:4055
2037) üçellleme DS/VI:4058
2038) üçerleme DS/VI:4793
2039) üçerleme (I) DS/VI:4058
2040) üçerleme (II) DS/VI:4058
2041) üçleme (II) DS/VI:4058
2042) üçleme (IV) DS/VI:4058
2043) üçleme (V) DS/VI:4058
2044) üçleme [üçletme] DS/VI:4793
2045) üğme DS/VI:4794
2046) üleme DS/VI:4064
2047) üleme çıkımı DS/VI:4064
2048) ündürme (<in-) DS/VI:4067

864
2049) ünme (öv-) DS/VI:4068
2050) üretme DS/VI:4070
2051) ürkme DS/VI:4071
2052) üşütme DS/VI:4799
2053) üşütme [üşütüp kızdırma] DS/VI:4080
2054) ütme DS/VI:4081
2055) ütme DS/VI:4799
2056) ütmelik DS/VI:4082
2057) üzgörmelik (<yüz) DS/VI:4801
2058) varma gelme DS/VI:4093
2059) vıncıklama DS/VI:4102
2060) vurma tutma DS/VI:4110
2061) yağ tutma DS/VI:4127
2062) yağlama DS/VI:4123
2063) yağlı gözleme DS/VI:4124
2064) yağma DS/VI:4125
2065) yağma git- DS/VI:4126
2066) yakalama DS/VI:4129
2067) yakma (II) DS/VI:4132
2068) yakma (III) DS/VI:4132
2069) yalama (I) DS/VI:4812
2070) yalama (I) [yalıma (II)] DS/VI:4138
2071) yalama (II) DS/VI:4139
2072) yalama (II) DS/VI:4812
2073) yalama (III) DS/VI:4139
2074) yalama (III) DS/VI:4812
2075) yalama (IV) DS/VI:4139
2076) yalama (IV) DS/VI:4812
2077) yalama (V) DS/VI:4139
2078) yalama (VI) DS/VI:4139
2079) yÀlama (VII) DS/VI:4139
2080) yalama dodaò DS/VI:4812
2081) yalama dodaò [yalama dudak] DS/VI:4139
2082) yalama ol- DS/VI:4139
2083) yalama ol- DS/VI:4812
2084) yalama toprak DS/VI:4140
2085) yalan yakıştırması DS/VI:4142
2086) yalancı dolma DS/VI:4141
2087) yalancı sarma DS/VI:4141
2088) yan çalma DS/VI:4164
2089) yan değişme DS/VI:4165
2090) yan değiştirme DS/VI:4165
2091) yanaşma DS/VI:4814
2092) yanaşma (I) DS/VI:4162
2093) yanaşma (II) DS/VI:4162
2094) yandırma DS/VI:4165
2095) yangulanma DS/VI:4168
2096) yanıçalma DS/VI:4169

865
2097) yankırma DS/VI:4172
2098) yanlama (I) [yannama (I)] DS/VI:4172
2099) yanlama (II) [yannama (II)] DS/VI:4172
2100) yanlama (III) [yannama (III)] DS/VI:4172
2101) yanlama (IV) [yannama (IV)] DS/VI:4172
2102) yanlama (V) [yannama (V)] DS/VI:4172
2103) yanlama (VI) [yannama (VI)] DS/VI:4172
2104) yanlama (VII) [yannama (VII)] DS/VI:4172
2105) yanma DS/VI:4174
2106) yannama DS/VI:4815
2107) yaòma DS/VI:4128
2108) yaòuşturma DS/VI:4129
2109) yapındırma DS/VI:4180
2110) yapma DS/VI:4816
2111) yapma (I) DS/VI:4180
2112) yapma (II) DS/VI:4181
2113) yapma (III) DS/VI:4181
2114) yapmacıklı DS/VI:4181
2115) yapmadığını goma- DS/VI:4181
2116) yarım sarma DS/VI:4187
2117) yarımlanma DS/VI:4187
2118) yarma (I) DS/VI:4189
2119) yarma (I) DS/VI:4817
2120) yarma (II) DS/VI:4190
2121) yarma (II) DS/VI:4817
2122) yarma (III) DS/VI:4190
2123) yarma (III) DS/VI:4817
2124) yarma (IV) DS/VI:4190
2125) yarma (IV) DS/VI:4817
2126) yarma (V) DS/VI:4190
2127) yarma (VI) DS/VI:4190
2128) yarma (VII) DS/VI:4190
2129) yarma çorbası DS/VI:4190
2130) yarma seresi DS/VI:4190
2131) yarma vur- DS/VI:4190
2132) yartma (I) DS/VI:4192
2133) yartma (II) DS/VI:4192
2134) yaslama (I) DS/VI:4196
2135) yaslama (II) DS/VI:4196
2136) yastıklama (I) DS/VI:4198
2137) yastıklama (II) DS/VI:4198
2138) yastılama DS/VI:4198
2139) yaşartma DS/VI:4199
2140) yaşatma DS/VI:4817
2141) yatırma (I) DS/VI:4203
2142) yatırma (II) DS/VI:4203
2143) yatırma (III) DS/VI:4203
2144) yatırtma DS/VI:4204

866
2145) yaylabasması DS/VI:4213
2146) yayma DS/VI:4819
2147) yayma (I) [yayma yeri] DS/VI:4215
2148) yayma (II) DS/VI:4215
2149) yayma (III) DS/VI:4215
2150) yaymacı DS/VI:4215
2151) yaymayayık DS/VI:4216
2152) yazlama (I) DS/VI:4219
2153) yazlama (II) DS/VI:4219
2154) yazma DS/VI:4819
2155) yazma (I) [yazme] DS/VI:4220
2156) yazma (II) DS/VI:4220
2157) yazma (III) DS/VI:4220
2158) yedirme DS/VI:4224
2159) yediyazma DS/VI:4224
2160) yeldirgeme DS/VI:4233
2161) yeldirme DS/VI:4233
2162) yeldirme DS/VI:4820
2163) yeldürmΨ DS/VI:4234
2164) yelleme (I) DS/VI:4238
2165) yelleme (II) DS/VI:4238
2166) yelleme (III) DS/VI:4238
2167) yelleme (IV) DS/VI:4238
2168) yellenme DS/VI:4239
2169) yelme DS/VI:4240
2170) yelpetme DS/VI:4241
2171) yemçeyh töyhme DS/VI:4243
2172) yeme içme DS/VI:4243
2173) yemecik DS/VI:4243
2174) yemelik DS/VI:4243
2175) yemlek asma DS/VI:4244
2176) yemleme (I) DS/VI:4244
2177) yemleme (II) DS/VI:4244
2178) yengi yetme DS/VI:4247
2179) yeniyetme [yenietme, yeniyetma, DS/VI:4249
yiñiyitme]
2180) yeniyetme [yeniyitme] DS/VI:4822
2181) yepiştirme DS/VI:4251
2182) yepme DS/VI:4251
2183) yer oynaması DS/VI:4822
2184) yer/oynaması DS/VI:4255
2185) yerbozma DS/VI:4251
2186) yerden yığma [yerden yapma, DS/VI:4252
yirden yığma]
2187) yerdeprenmesi [yer debrenmesi, DS/VI:4252
yer depreşmesi]
2188) yergöçmesi DS/VI:4253
2189) yerikleme DS/VI:4822
2190) yeritme DS/VI:4254
867
2191) yerkayması DS/VI:4254
2192) yertebrenmesi [yerterpenmesi] DS/VI:4256
2193) yertme DS/VI:4256
2194) yesir alma DS/VI:4257
2195) yetirme DS/VI:4822
2196) yetme (I) DS/VI:4261
2197) yetme (II) DS/VI:4261
2198) yetme (III) DS/VI:4261
2199) yetme (IV) DS/VI:4261
2200) yetmesizlik DS/VI:4261
2201) yeyilme DS/VI:4262
2202) yığma (I) [yığma tepe] DS/VI:4265
2203) yığma (II) DS/VI:4265
2204) yığma (IV) DS/VI:4265
2205) yığma (V) DS/VI:4265
2206) yığma (VI) DS/VI:4265
2207) yıhım yeme (<yık-) DS/VI:4265
2208) yıldırma DS/VI:4269
2209) yıldırma DS/VI:4823
2210) yıldızlama DS/VI:4270
2211) yılma (I) DS/VI:4273
2212) yılma (II) DS/VI:4273
2213) yılmala- DS/VI:4274
2214) yırtma (I) DS/VI:4277
2215) yırtma (II) DS/VI:4277
2216) yırtma (III) DS/VI:4277
2217) yilleme DS/VI:4279
2218) yimele- DS/VI:4280
2219) yivleme DS/VI:4285
2220) yoklama DS/VI:4289
2221) yoklamalık DS/VI:4289
2222) yolma DS/VI:4293
2223) yolma DS/VI:4825
2224) yolma yol- DS/VI:4293
2225) yom yorma DS/VI:4295
2226) yorduma DS/VI:4299
2227) yortma DS/VI:4300
2228) yortma DS/VI:4826
2229) yosma DS/VI:4301
2230) yozlama DS/VI:4305
2231) yöleme DS/VI:4307
2232) yöreme (I) (<ör-) DS/VI:4311
2233) yöreme (II) DS/VI:4311
2234) yöreme (IV) DS/VI:4311
2235) yörme DS/VI:4311
2236) yörmele- (I) DS/VI:4311
2237) yörmele- (II) DS/VI:4311
2238) yuğurtma DS/VI:4314

868
2239) yumala- (I) DS/VI:4317
(<yuv-/yuw-ma+la-; Gülensoy,
2007, s. 1174)
2240) yumala- (II) DS/VI:4317
2241) yumma (I) DS/VI:4318
2242) yumma (II) DS/VI:4318
2243) yumma (III) DS/VI:4318
2244) yumma (IV) DS/VI:4318
2245) yummaböceği DS/VI:4318
2246) yutturma DS/VI:4324
2247) yuvalama (I) DS/VI:4326
2248) yuvalama (II) DS/VI:4326
2249) yuvalama DS/VI:4828
2250) yuvarlama (I) DS/VI:4326
2251) yuvarlama (II) DS/VI:4326
2252) yüğüleme DS/VI:4329
2253) yüleme DS/VI:4331
2254) yüleme [yülüme (I)] DS/VI:4332
2255) yüleme ol- DS/VI:4331
2256) yürek atması [yürek artması, DS/VI:4334
yürek ılgılaması, yürek
kabarması, yürek kalkması, yürek
oynaması]
2257) yürek bayılması DS/VI:4335
2258) yürek bulanması DS/VI:4335
2259) yürek düşmesi DS/VI:4335
2260) yürek oynaması DS/VI:4335
2261) yürek oynatması (I) DS/VI:4335
2262) yürek oynatması (II) DS/VI:4335
2263) yürütme DS/VI:4336
2264) yüzleme (I) DS/VI:4338
2265) yüzleme (II) DS/VI:4338
2266) yüzleme (III) DS/VI:4338
2267) yüzleme (IV) DS/VI:4338
2268) yüzleme (V) DS/VI:4338
2269) yüzün atma DS/VI:4340
2270) yΨnme (<in-) DS/VI:4250
2271) zartlama DS/VI:4353
2272) zavar öğütme DS/VI:4832
2273) zencirleme DS/VI:4362
2274) zepleme (I) DS/VI:4363
2275) zepleme (II) DS/VI:4363
2276) zerdeli aşması DS/VI:4363
2277) zığlatma DS/VI:4368
2278) zıngırdama DS/VI:4837
2279) zıvlatma DS/VI:4384
2280) zorklama DS/VI:4397
2281) zorlama DS/VI:4397
2282) zorlama DS/VI:4843
869
 2283) zukunlaşma DS/VI:4402
2284) Ψydirme DS/III:1819

1.2.100. -mACA (<-mA+CA)

Birleşik bir ektir. -mA fiilden ad ile +cA addan ad yapım ekinin
kaynaşmasından oluşmuştur. “Fiil kök ve gövdelerinden bir işin yapılma tarzını ve
şartını ortaya koyan adlar türetmiştir.” (Korkmaz, 2017, s. 160). aldatmaca,
bilmece, bulmaca, çekmece, kandırmaca, kapmaca, koşmaca, kovalamaca,
yaymaca, yutturmaca vb. Sıfat yapımları vardır. düzmece, seçmece, saymaca,
kesmece, şişirmece. Terim yapma özelliği vardır. atmaca (hayv.), boğmaca (tıp.),
gülmece (ed.), örtmece (ed.), yanıltmaca (ed.-mant.) vb. yapımları vardır. Güneş
(2017, s. 89) “-mAcA ekiyle türetilen bazı terimler hakkında” adlı makalesinde
ekin, edebiyat terimi yapma özelliğine değinmiştir.

Ağızlarda genellikle ad yapar. “Yazı dilinde kullanım sıklığı düşük bir ek

olsa da, halk ağzındaki kullanım sıklığı yüksek denilebilecek bir ektir.” (Koraş,
2001, s. 351).

araç-gereç adı yapar: basmaca (I) “kapı mandalı”, çekmece (I)

“dokumacılıkta kullanılan ve ip çekmeye yarayan bir aygıt”, dönmece (I) “ağaçtan
yapılmış pulluk”, eymece (II) “yaş ağacı eğerek yapılan yay”, salmaca “taneli
ürünleri kabuğundan ayırmak için kullanılan iki parçalı değnek” vb.

yiyecek adı yapar: çeyhmece (I) “bulgur pilavı”, gatmaca “küçük yağlı
ekmek”, koymaça “sulu un yemeği, un çorbası”, sepmece “içine pirinç katılarak
pişirilen ıspanak vb. otlardan yapılan yemek”, soymaça “dilimlenip kurutulmuş,
hoşaflık elma, armut” vb.

hastalık adı yapar: atmaca (II) “koyunlarda bir çeşit bulaşıcı hastalık”,
bükmece (I) “belden aşağı olan felç hastalığı”, çakmaca “deri hastalığı, yara,
çıban”, ilmece “kızamık hastalığı”, karasıkmaca “bir çocuk hastalığı” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: aramaca “bilmece”, demece “atasözü”,

dinlemece “masal, hikaye”, dönmece (II) “pişmanlık”, yuvalamaca “ceviz oyunu”
vb.

870
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-maca 1) aramaca DS/I:297 (71)

-maça 2) atmaca DS/VI:4431
-mece 3) atmaca (II) DS/I:372
4) atmaca et- DS/VI:4431
5) basmaca (I) DS/I:544
6) basmaca (II) DS/I:544
7) boğmaca böreği DS/I:729
8) bükmece (I) DS/I:818
9) bükmece (II) DS/I:818
10) büzmece DS/I:834
11) çarık kapmaca DS/II:1081
12) çakmaca (I) DS/II:1045
13) çatmaca DS/II:1092
14) çehmece DS/II:1108
15) çekmece (I) DS/II:1115
16) çekmece (II) DS/II:1115
17) çekmece (III) DS/II:1115
18) çekmece pınar DS/II:1115
19) çekmeceli DS/II:1115
20) çeyhmece (I) DS/II:1155
21) çeyhmece (II) DS/II:1155
22) dikmece DS/II:1489
23) dinlemece (<tın) DS/II:1508
24) dökmece DS/II:1573
25) dönmece (I) DS/II:1586
26) dönmece (II) DS/II:1586
27) dütmece (<dürt-) DS/II:1640
28) dürmece DS/II:1634
29) dürtmece DS/II:1635
30) egmece (<eğ-) DS/III:1673
31) esir almaca DS/III:1782
32) eymece DS/VI:4503
33) eymece (I) DS/III:1824
34) eymece (II) DS/III:1824
35) gatmaca DS/III:1936
36) germeceye ver- DS/III:2004
37) gömmece DS/III:2150
38) gülmece DS/III:2220
39) ilmece DS/IV:2533
40) kakmaca DS/IV:2606
41) karasıkmaca DS/IV:2653
42) kesmece DS/VI:4550
43) kırmacalık DS/IV:2834
44) koymaça (I) DS/IV:2943
45) köpbece DS/IV:2961

871
 46) oğmaca kemiği DS/V:3270
47) ömece (II) (<ör-) DS/V:3336
48) önmece (<ön-) DS/V:3343
49) örmece DS/V:3350
50) salmaca DS/V:3530
51) seçmece DS/V:3566
52) sepbece [sepmece (II)] DS/V:3585
53) sepmece (I) DS/V:3587
54) sıkmaca DS/V:3609
55) soymaça DS/V:3672
56) söyletmemece DS/V:3686
57) sürmece DS/V:3723
58) tanımaca DS/VI:4739
59) tapmaca DS/V:3829
60) tapmaca DS/VI:4741
61) tepelemece DS/V:3884
62) ummaca DS/VI:4039
63) uymaca DS/VI:4791
64) uymaca aòıl DS/VI:4791
65) ütmece DS/VI:4800
66) yarmaca (I) DS/VI:4190
67) yarmaca (II) DS/VI:4190
68) yarmaça (III) DS/VI:4190
69) yemece [yimece] DS/VI:4243
70) yınışmaca DS/VI:4275
71) yuvalamaca DS/VI:4275

1.2.101. -mAÇ
İşlek olmayan bir ektir. demeç, yanıltmaç, yırtmaç yazı dilindeki sözcük
yapımlarıdır.

Ağızlarda, yazı diline göre daha çok kullanılır. bulamaç<bulama aş,

bazlamaç<bazlama aş, dürmeç<dürme aş oğmaç<oğma aş vb. -maç eki almış gibi
görünen, birleşik aş “yemek” adları bu ek grubuna alınmamıştır.

araç-gereç adı yapar: çalmaç (I) “tahtadan yapılmış kap”, daldırmaç

“mürekkep kalemi”, eğirtmeç “yün eğirmeye yarayan araç”, eğmeç “yay”, germeç
(II) “çamaşır ipi” vb.

yer adı yapar: dönmeç “1.Köşebaşı.”, dolmaç (II) “toplantı yeri”, çıkarmaç
“karanın denize uzanan kısmı, burun”, eğmeç (II) “çay ya da ırmağın kıvrantı yeri”,
girmeç “girilecek yer” vb.

872
 oyun adı yapar: basmaç “yazı tura oyunu”, dolamaç “saklambaç oyunu”,
döndermeç “aşıkla oynanan bir oyun”, havayaatmaç “bir çeşit yazıtura oyunu”,
salmaç “bir çeşit çelik çomak oyunu” vb.

viraj-dönemeç adı yapar: aktarmaç “yollarda birdenbire çıkan dönemeçler”,

bükmeç “viraj, dönemeç”, devirmeç “yol dönemeci”, dolamaç “dönemeç, viraj”,
eymeç (II) “kıvrantı, viraj” gibi.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: dürtmeç “gaga”, günlemeç “tarih” ilmeç

“düğüm”, kangırtmaç “kalem aşısı”, soymaç (II) “beden, çıplak vücut” vb.

sıfat yapar: aşırtmaç “çok”, bulmaç “yitik”, kömeç “gömülmüş”, pıtlamaç

“sessiz, suskun”, yığmaç “çok şişman, hantal” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-maç 1) addamaç [addamaş] DS/I:65 (125)

-meç 2) aktarmaç DS/I:163
-mac 3) almaç vermeç DS/I:227
-maş 4) almaçlı DS/I:227
5) artırmaç [attırmaç] DS/I:335
6) artmaç DS/I:336
7) aşılamaç DS/I:354
8) aşırdmaç DS/VI:4428
9) aşırtmaç (III) DS/I:357
10) atlambaç DS/VI:4430
11) atlambaç (I) DS/I:371
(<*at-la-m[b]aç; Gülensoy, 2007,
s. 87)
12) atlambaç (II) DS/I:371
13) ayartmaç DS/I:408
14) ayırtmaç DS/VI:4437
15) basmaç (I) DS/I:512
16) bazlamaç (II) DS/I:589
17) bazlamaç (III) DS/I:589
18) bölmeç (I) DS/I:768
19) bölmeç (II) DS/I:768
20) bulamaç (I) DS/I:786
21) bulamaç (III) DS/I:786
22) bulmaç (II) DS/I:789
23) buzmeç (<büz-) DS/I:811
24) bükmeç DS/VI:4469
25) bürmeç DS/I:828

873
26) büzmeç DS/I:834
27) çalmaç (I) DS/II:1059
28) çığırtmaç (II) DS/II:1162
29) çıkartmaç DS/II:1166
30) çöğürtmeç DS/II:1281
31) çövdürmeç DS/II:1298
32) daldırmaç DS/II:1342
33) devirmeç DS/II:1443
34) devirtmeç DS/II:1443
35) dırmaç (<der-) DS/VI:4487
36) diklemeç DS/II:1488
37) dilmeç (I) DS/II:1497
38) dirmeç DS/II:1519
39) dolamaç (I) DS/II:1543
40) dolamaç (II) DS/II:1543
41) dolmaç (I) DS/II:1547
42) dolmaç (II) DS/II:1547
43) döndermec DS/II:1581
44) dönmeç DS/II:1586
45) döymeç otu (<döv-) DS/II:1594
46) durmaç [dirmaç] DS/II:1606
47) durmaçla- DS/II:1606
48) durmaçlan- DS/II:1606
49) dürmeç (II) DS/II:1634
50) dürtmeç DS/II:1635
51) eğirtmeç DS/VI:4493
52) eğişmeç (II) DS/III:1680
53) eğmeç DS/VI:4493
54) eğmeç (I) DS/III:1681
55) eğmeç (II) DS/III:1681
56) eymeç (I) [eğmeç] DS/III:1824
57) eymeç (II) [eğmaç, eğmeç (II)] DS/III:1824
58) eymeç (III) DS/III:1824
59) eymeç (IV) DS/III:1824
60) eymeç (V) DS/III:1824
61) ganırtmaç (I) [ganırtmeç, DS/III:1913
ganirtmaç, ganirtmeç]
62) ganırtmaç (II) DS/III:1914
63) ganırtmaç (III) DS/III:1914
64) gañırtmeç DS/III:1914
65) geçirtmeç DS/III:1963
66) gemeş (I) (<germeç) DS/III:1986
67) germeç (I) DS/III:2004
68) germeç (I) DS/VI:4510
69) germeç (II) DS/III:2004
70) germeç (II) DS/VI:4510
71) germeç (III) DS/VI:4510
72) germeç tut- DS/III:2004

874
73) gırmacını al- DS/III:2060
74) girmeç DS/III:2085
75) govertmeç DS/III:2110
76) günlemeç DS/III:2229
77) havayaatmaç DS/III:2310
78) iğmeç (I) (<eğ-) DS/IV:2512
79) iğmeç (II) DS/IV:2512
80) ilimaç DS/IV:2526
81) ilmeç DS/IV:2532
82) irtmeç (<eğirt-) DS/IV:2554
83) iymeç (<eğ-) DS/IV:2576
84) kangırtmaç DS/IV:2623
85) kanırtmaç (I) [kağırtmaç] DS/IV:2625
86) kanırtmaç (II) [kamırtmeç] DS/IV:2625
87) kanırtmaç (III) DS/IV:2625
88) kañırtmaç (IV) DS/IV:2625
89) kañırtmaçlı DS/IV:2625
90) karmaç (I) DS/VI:4538
91) kazmaç DS/IV:2714
92) kırmacını al- DS/IV:2834
93) kırpmaç DS/IV:2837
94) kirişkesmeci DS/VI:4562
95) kömmeç (<göm-) DS/VI:4570
96) lektirmeç (<lek-) DS/IV:3072
97) oturtmaç DS/V:3300
98) oturtmaç DS/VI:4619
99) pıtlamaç DS/V:3452
100) salmaç DS/VI:4669
101) sıyırtmaç DS/V:3627
102) soğultmaç DS/V:3658
103) soymaç (I) DS/V:3672
104) soymaç (II) DS/V:3672
105) sürmeç DS/V:3723
106) süvmeç DS/V:3730
107) süymeç DS/V:3731
108) süzdürmeç DS/V:3732
109) tiremeç (<dire-) DS/VI:4765
110) uydurmaç DS/VI:4050
111) üğmeç (II) DS/VI:4061
112) yalamaç (I) DS/VI:4139
113) yalamaç (II) DS/VI:4139
114) yanıltmaç DS/VI:4170
115) yartmaç (I) DS/VI:4192
116) yartmaç (II) DS/VI:4192
117) yatmaç DS/VI:4204
118) yığmaç DS/VI:4265
119) yırtmaç (I) DS/VI:4277
120) yirtmeç (II) (<yırt-) DS/VI:4282

875
 121) yöremeç DS/VI:4311
122) yuğurtmac DS/VI:4315
123) yumulmaç DS/VI:4319
124) yüğürtmeç DS/VI:4329
125) yΨrtmeç (II) (<yırt-) DS/VI:4256

1.2.102. -mAK
Genelde mastar ve ad-fiil eki olarak kullanılır. Ek kalıplaşmasına olayı ile
ad da türetmiştir. Ayrıca “Fiildeki oluş, kılış özelliğini yitirmesinden oluşan nesne
adları yapar.” (Korkmaz, 2017, s. 214). çakmak, ilmek, tokmak, yaşmak, yemek vb.
yazı dilindeki yapımlarıdır.

Ağızlarda da adın yanında sıfat da yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: çakmak (VI) “1.Tüfek, tabanca. 2.Çocukların kuş

avlamak için yaptıkları yay.”, gegemek “çengel”, karmak (IV) “olta”, oymak (III)
“yüksük”, takmak “makara” vb.

yer adı yapar: çözmeklik “hayvanların gübrelerinin biriktirildiği yer”,

oymak (IV) “arazinin alçak çukur yeri”, sokmak “dağ sırtlarında bir yanı kapalı
oyuntu, girinti”, uçmak (II) “yar, uçurum” vb.

birleşik ad yapar: çakırçakmak “açık ve yıldızlı gökyüzü”, çakmak yeli

“doğu ile poyraz arasında esen rüzgar”, kırk tokmak “lor peyniri”, kocaoğmağı
“yufka ekmek kırılıp içine peynir, maydanoz, soğan koyularak yapılan yemek”,
takmakbaş “bir çeşit büyük mercan balığı”, tokmaklıcığcık “bir çeşit kilim” vb.

diğer bazı ad yapımlar şunlardır: batmak (III) “çamur”, çaòmaò “yüzde olan
ve çakmak taşı çakılarak tedavi edilen bir cilt hastalığı”, kuymak “1.Yumurta, un
ve peynirle yapılan bir çeşit omlet”, oturmakçı “konuk”, ummağ “düş kırıklığı” vb.

sıfat yapar: boğmak boğmak “fazla boğumlu”, çakmak (VII) “gösterişli,

alımlı”, çatmak (III) “damalı, kareli”, çoklamak “1.Çokça bol bol.”, tırantıstokmağı
“tombalak”, tokmak (III) “büyük başlı”, yaşmaklı şeytan “düzenci, hileci” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mağ 1) ak yaşmak DS/I:164 (104)

876
 (<yaş-mak; Gülensoy, 2007, s.
1086)
-mak 2) arap yemeği DS/I:299
-maò 3) artmak (I) DS/I:336
-mek 4) asmaklık DS/I:346
-meyh 5) atmak (I) DS/I:372
-bek 6) atmak (II) DS/I:372
7) başlamak DS/I:562
8) başmak (I) [başmağh, başmaò] DS/I:564
(<*baş-mak; Gülensoy, 2007, s.
120)
9) başmaòcı [başmaòçı, başmakçı] DS/I:564
(<bas-)
10) batmak (III) DS/I:572
11) bir kav bir çakmak DS/I:701
12) bogmak DS/I:722
13) boğmak (II) DS/I:729
14) boğmak boğmak DS/I:729
15) boğmakla- DS/I:729
16) cırmak (V) DS/II:933
17) çakırçakmak DS/II:1044
18) çakmak (II) DS/II:1045
19) çakmak (VI) DS/II:1046
(*çak-mak; Gülensoy, 2007, s.
213)
20) çakmak (VII) DS/II:1046
21) çakmak yeli DS/II:1046
22) çakmakçı (I) DS/II:1046
23) çakmakçı (II) DS/II:1046
24) çakmaksız DS/II:1046
25) çaòmaò DS/II:1040
26) çaòmaò daşı DS/II:1040
27) çatmak (III) DS/II:1092
28) çıtlamak (III) DS/II:1196
29) çoklamak DS/VI:4482
30) çözmeklik DS/II:1300
31) dölenbek (<dölen-) DS/II:1578
32) gegemek (III) DS/III:1970
33) gevrekmek (<gevre (II)) DS/III:2014
34) göğle yemek DS/III:2131
35) gömülmeklik DS/III:2151
36) guymak (<kuy-) DS/III:2204
37) halı tokmağı DS/III:2260
38) ilmek (II) DS/IV:2533
39) ilmek (III) DS/IV:2533
40) ilmek (VI) DS/IV:2533
41) ilmek (VIII) DS/IV:2534
42) ilmeklen- DS/IV:2534
43) ilmekli DS/IV:2534

877
44) ilmeyh DS/IV:2534
45) iymek (III) DS/IV:2576
46) karmak (IV) DS/IV:2666
47) kaymakçıl DS/IV:2705
48) kekmek (II) DS/IV:2724
49) kırk tokmak DS/IV:2832
50) kocaoğmağı [kocoğmağı] DS/IV:2893
51) kuymak [koymak (II), kuymaò] DS/IV:3021
(<kuy-mak; Gülensoy, 2007, s.
583)
52) nefsekoymagı DS/IV:3245
53) oturmakçı [otumakçı] DS/V:3300
54) oymak (III) DS/V:3304
55) oymak (IV) DS/V:3304
56) örmek (V) DS/V:3351
57) özlemek (II) DS/V:3374
58) salman tokmak DS/V:3531
59) sıçanlamak DS/V:3603
60) sokmak DS/V:3660
61) soymak (I) DS/V:3672
62) sütlemek DS/V:3728
63) takmak (II) DS/V:3812
64) takmakbaş (<tokmak) DS/V:3812
65) taòmak (<tokmak) DS/V:3803
66) tırantıstokmağı DS/V:3920
67) titmek DS/V:3943
68) tokmak DS/VI:4768
(<tokı-mak; Gülensoy, 2007, s.
906)
69) tokmak (I) DS/V:3951
70) tokmak (III) DS/V:3951
71) tokmak (IV) DS/V:3951
72) tokmakbaş DS/V:3951
73) tokmakçı DS/V:3951
74) tokmaklan- DS/V:3951
75) tokmaklıcığcık DS/V:3951
76) tokmaküzüm DS/V:3951
77) toòmaò DS/V:3946
78) uçmak (II) DS/VI:4024
79) ummağ DS/VI:4039
80) urmak (II) DS/VI:4043
81) yamşaò (I) (<yaşmak) DS/VI:4160
82) yamşaò bağla- DS/VI:4160
83) yapılmaklık DS/VI:4179
84) yaşmak DS/VI:4818
85) yaşmak tut- DS/VI:4200
86) yaşmaklı DS/VI:4200
87) yaşmaklı şeytan DS/VI:4200
88) yaşmaò [yaşmaklık (I)] DS/VI:4199
878
 89) yaşmaòlamaò (I) DS/VI:4200
90) yaşmaòlamaò (II) DS/VI:4200
91) yemak, yΨmak DS/VI:4243
92) yemek (II) DS/VI:4243
93) yemekle- DS/VI:4243
94) yemeklik (I) DS/VI:4243
95) yemeklik (II) DS/VI:4243
96) yemeklik (III) DS/VI:4243
97) yemeklik (IV) DS/VI:4243
98) yeşmak (I) DS/VI:4258
99) yeşmak (II) DS/VI:4258
100) yimeği sırtına dut- DS/VI:4280
101) yimek DS/VI:4280
102) yimekli DS/VI:4280
103) yimeklik DS/VI:4280
104) zivlemek (II) DS/VI:4392

1.2.103. -mAl
Yazı dilinde sağmal “süt veren, sağılan, sağımlı” sıfatıyla görülen ek,
ağızlarda birkaç sözcükle karşımıza çıkar. “Bu ek, fiil ve isim köklerine gelerek
isim ve sıfat yapar.” (Gökyay, 1981, s. 24).

Ağızlarda da az sözcük türettiği görülür.

ad yapar: çeğmel “ucu yuvarlakça bükülmüş ağaç, baston”, çekmel “harman

sürerken ekinleri düğenin altına getiren çengelli bir tarım aygıtı”, çöğmel “baston”,
eğmel “toprak tabakalarının yıkılması yüzünden bir tarafa meyletmiş olan büyük
kayalar, taşlar”, şişmeldek (I) “1.Ham incir” vb.

sıfat yapar: baymal “yürürken ayak uçlarını içeriye doğru basarak yürüyen”,
dövmel “1.Sağlam, kullanışlı”, evcumal “tutumlu, iyi yöneten”, göçmel “herhangi
bir yere sonradan gelen”, şişmeldek (III) “2. Sıska/3.Şişmiş” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mel 1) baymal (<bay-) DS/I:583 (16)

-mal 2) çeğmel (<çek-) DS/VI:4479
3) çeğmel (I) DS/II:1107
4) çeğmel (II) DS/II:1107
5) çeğmel (III) DS/II:1107
6) çekmel DS/II:1115
7) çöğmel (<çök-) DS/VI:4482

879
 8) döğmel DS/VI:4489
9) dökmel DS/II:1579
10) dövmel DS/VI:4490
11) eğmel DS/III:1681
12) evcumal (<evci-) DS/VI:4501
13) göçmel DS/III:2121
14) şişmeldek (I) DS/V:3790
15) şişmeldek (II) DS/V:3790
16) şişmeldek (III) DS/V:3790

1.2.104. -mAn
Yazı dilinde hem fiilden ad hem de addan ad yapan bazı eklerden biridir.
çekmen, danışman, değirmen, duman (<tu-man; Gülensoy, 2007, s. 307), göçmen,
seçmen, sekmen, yönetmen (sin.-tiy.-TV); ılıman (coğ.) şişman vb.
“Türkçeleştirme çalışmalarında bu ekten “bir işi yapan kimse” anlamında adlar
türetilmiştir. (Korkmaz, 2017, s. 163). çevirmen “mütercim”, eleştirmen “tenkitçi”,
gezmen “turist”, öğretmen “muallim”, yazman “kâtip” vb. Ayrıca duman “kötü,
yaman/esrar” sözcüğün ise yazılı dilde argo kullanımları vardır.

Ağızlarda ad ve sıfat yapmıştır.

araç-gereç adı yapar: çekmen (III) “tırmık”, çökmen “kazma”, elemen

“elek”, esmen “vantilatör”, yayman (I) “ağzı geniş yayvan kap” vb.

yer adı yapar: asman “lamba ve fener asılan yer”, ılıman “2.Suyun
çağlamayan yeri.”, kertmen “yamaçlardaki seki gibi dar ve düz yer”, sermen
“dokuma aygıtında kumaş serilen yer”, sıkman “sıkıcı yer” vb.

bitki adı yapar: atman “ekim ayında yenen bir armut”, dolaman (III)
“patatese benzeyen ve yenilebilir bir çeşit mantar”, dolamanga çiçeği “sarmaşık
çiçeği”, dumanlıtaması “bir erik çeşidi”, salman “bir çeşit üzüm” vb.

giyecek adı yapar: bürümen “ipten yapılmış elbise”, dalman “pelerin”,

sokman (II) “çizme”, süğmen “terlik”, tatman “ellik, eldiven” vb.

birleşik ad yapar: bozduman “sisli fırtınalı hava”, çöğmen çıkrık

“tahterevalliye benzeyen, yalnız iki ucuna binince dönen, bir çeşit çocuk oyuncağı”,
değirmen tozu “tahılı un yapmak için alınan ücret”, dumannı yalak “vapur”, duman
örtmesi “mutfak” vb.

880
 diğer bazı ad yapımları şunlardır: göçmen “1.Memur. 2.Kiracı.”, kıyman
“pastırma çemeni”, içimen “hoşaf”, sekmen (V) “tek ayak üstünde yürüme, seksek”
vb.

sıfat yapar: dalışman “cesur, yiğit”, hırışman “miskin, uyuşuk”, sokman (I)
“kabadayı, yiğit delikanlı”, söylemen “çok konuşan, konuşkan”, tülemen<tüylemen
“kabarık tüylü” vb.

birleşik sıfat yapar: değirmencahcağası “anlamsız söz söyleyen”, dumanı

doğru “namuslu”, garman çorman “karmakarışık”, oğlamanotlağı “vaktinden evvel
doğuran davarın yavrusu”, yel değirmeni “geveze, yersiz konuşan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-man 1) acı duman DS/I:45 (181)

(<tu-man; Gülensoy, 2007, s.
307)
-men 2) ağman DS/VI:4411
3) ağman (I) DS/I:104
4) ağman (II) DS/I:104
5) ağmansız DS/VI:4411
6) akmın (<akman) DS/VI:4414
7) aluşman (<alış-) DS/I:234
8) asman DS/I:346
9) ateş değirmeni [ataş deymeni, ateş DS/I:367
deymeni]
10) atmen DS/I:372
11) azman (I) DS/I:442
12) azman (I) DS/VI:4439
13) azman (II) DS/I:442
14) azman (II) DS/VI:4439
15) azman (III) DS/I:442
16) azman (III) DS/VI:4439
17) azman (IV) DS/I:442
18) azman kaya DS/I:442
19) azman yeli DS/I:442
20) basmanca DS/I:545
21) batman (I) [batmanlık] DS/I:572
22) batman (II) DS/I:572
23) batman helkisi DS/I:572
24) batman kuyruk DS/I:572
25) boz/duman DS/I:750
26) bozman DS/VI:4465
27) bozmancalık yap- DS/I:752

881
28) bozmancı DS/VI:4465
29) bürümen DS/I:829
30) cebken DS/II:872
(<*çek-men; Gülensoy, 2007, s.
200)
31) ciğduman DS/II:962
32) cörtlemen DS/II:1008
33) çağman otu DS/II:1037
34) çekmen (I) DS/II:1116
35) çekmen (II) DS/II:1116
36) çekmen (III) DS/II:1116
37) çırtman DS/II:1191
38) çıtıman DS/II:1193
39) çiğ duman DS/II:1206
40) çikmen (<çık-) DS/II:1212
41) çiyduman DS/II:1250
42) çöğmen DS/II:1279
43) çöğmen çıkrık [çökmen çıkarık] DS/II:1280
44) çökmen DS/II:1282
45) çürümencelik DS/II:1309
46) dalışman DS/II:1345
47) dalman DS/II:1346
48) dÀmen [dimen, dirmen] DS/II:1352
(<değirmen)
(<*tek-ir-men; Gülensoy, 2007, s.
272)
49) danışman DS/II:1361
50) değirmen armudu DS/II:1401
51) değirmen tozu DS/II:1401
52) değirmencahcağası DS/II:1401
53) değirmence DS/II:1401
54) değirmenlik DS/II:1401
55) değirmenlik DS/VI:4485
56) dermen, dΨrmen (II) [degirman, DS/II:1435
değermen, değmen, deman (I),
dēmen, deremen, derman (I),
deyirman, deyman, deymen]
57) dikmen (I)
58) dikmen (II) DS/II:1489
59) dolaman (II) DS/II:1543
60) dolaman (III) [dolman (II) DS/II:1543
61) dolamanga çiçeği DS/II:1544
62) dolman (I) DS/II:1547
63) döğüşmen DS/II:1569
64) dökmen DS/II:1573
65) duman (II) DS/II:1601
(<tu-man; Gülensoy, 2007, s.
307)
66) duman (III) DS/II:1602

882
67) duman at- DS/II:1602
68) duman balığı DS/II:1602
69) duman çiçek ol- DS/II:1602
70) duman kur- DS/II:1602
71) duman otu DS/II:1602
72) duman örtmesi DS/II:1602
73) dumanı doğru DS/II:1602
74) dumanlan- DS/II:1602
75) dumanlıtaması DS/II:1602
76) dumannı yalak DS/II:1602
77) dumansılık DS/II:1602
78) el deymeni DS/III:1708
79) eldeğirmeni DS/III:1707
80) elemen DS/III:1710
81) esmen DS/VI:4500
82) ezmencik ezmencik DS/III:1830
83) garman (<kar-) DS/III:1928
84) garman çorman (<kar-) DS/III:1929
85) gertmen DS/III:2007
86) gırman DS/III:2062
87) goçmen DS/III:2091
88) göçmen DS/III:2121
89) gölemen ol- DS/III:2143
90) hırışman (<hırış-) DS/III:2370
91) hıştaman (<hışta-) DS/III:2379
92) ılman (<ılı-) DS/IV:2474
93) ılıman DS/IV:2472
94) ılımannık [ılımanlık, ilimannıò] DS/IV:2472
95) içimen (<iç-) DS/IV:2506
96) ilman (III) (<ılı-) DS/IV:2532
97) ilman (I) DS/IV:2532
98) kakmanlı DS/IV:2606
99) karman çarman [karman şorman] DS/IV:2666
100) karman çorman DS/VI:4538
101) kertmen DS/IV:2760
102) kesmen (II) DS/IV:2768
103) kırman (I) DS/IV:2834
104) kırmandal DS/IV:2934
105) kıyman DS/IV:2858
106) kızman DS/IV:2869
107) kirman [kirmen] DS/VI:4562
(<eğ-ir-men; Gülensoy, 2007, s.
527)
108) korduman DS/IV:2926
109) körduman DS/VI:4571
110) körduman DS/IV:2964
111) lokman ! DS/IV:3085
(<sok-man; Eren, 2010, 139)

883
 (<*sok-man; Gülensoy, 2007, s.
793)
112) oğarman DS/VI:4611
113) oğlaman [oğşaman] DS/V:3269
114) oğlamanotlağı DS/V:3269
115) oşaman DS/V:3293
116) örtmen (I) (<öğretmen) DS/V:3352
117) ömmen DS/V:3336
118) önnemen DS/V:3343
119) önnemen (<önle-) DS/VI:4627
120) örgetmen (<öğret-) DS/V:3348
121) örtmen (II) DS/V:3352
122) salman DS/VI:4669
123) salman (III) DS/V:3531
124) salman (IV) DS/V:3531
125) salman tokmak DS/V:3531
126) salmanca DS/V:3531
127) salmanca DS/VI:4669
128) salmanda sírı DS/VI:4669
129) salmansara DS/V:3531
130) salmansarı DS/VI:4669
131) sarman DS/V:3549
132) sekitmen DS/VI:4681
133) sekmen DS/VI:4682
134) sekmen (V) [sekmencil] DS/V:3574
135) selmin [sermin] (<sermen) DS/VI:4684
136) sermen DS/V:3592
137) sıkman DS/VI:4691
138) sınıkman (<sınık- (I)) DS/VI:4692
139) siymen DS/VI:4702
140) sokman (I) DS/V:3660
141) sokman (II) DS/V:3660
142) sokmen DS/V:3660
143) soyman DS/V:3672
144) söylemen DS/VI:4708
145) süğmen DS/V:3708
146) süldürmen DS/V:3709
147) süzmen DS/VI:4718
148) şebken DS/V:3758
(<*çek-men; Gülensoy, 2007, s.
200)
149) şişmanírak DS/V:3789
150) takman (I) DS/V:3812
151) takman (II) DS/V:3812
152) talaşman DS/VI:4737
153) talaşman (<talaş-) DS/V:3816
154) tanışman DS/V:3822
155) tatman DS/V:3846
156) tehmen (<tep-) DS/VI:4748
884
 157) tolaman (I) DS/V:3954
158) tolaman (II) DS/V:3954
159) tuman (III) (<duman) DS/V:3992
160) tülemen DS/VI:4779
161) uruşman (I) (<vuruş-) DS/VI:4044
162) uyman DS/VI:4791
163) ünnemen DS/VI:4069
164) üzütmen DS/VI:4802
165) yağlaman DS/VI:4123
166) yakılman DS/VI:4131
167) yarıman DS/VI:4816
168) yarman DS/VI:4190
169) yasman DS/VI:4197
170) yaşartman DS/VI:4199
171) yayman (II) DS/VI:4215
172) yayman (III) DS/VI:4216
173) yaymanak DS/VI:4216
174) yaymancı DS/VI:4216
175) yazman DS/VI:4221
176) yel değirmeni DS/VI:4233
177) yeymen DS/VI:4263
178) yığman DS/VI:4265
179) yılmancık DS/VI:4274
180) yılmanık DS/VI:4274
181) yülman DS/VI:4332

1.2.105. -mAntI
Ağızlarda kullanılan, fiilden ad -mAn eki ile addan ad +tI ekinin
kaynaşmasından oluşan birleşik bir yapıdır. “-mAntI eki, geçişsiz fiiller üzerinde
sıfat, geçişli fiillerde isim yapmıştır.” (Gülsevin ve Saka, 2002, s. 127). azmantı
(II/III), saymantı, yozmantı sıfat görevli; kesmenti, soymantı, yetmenti sözcükleri
ise ad görevli yapımlardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mantı 1) azmantı (II) DS/I:442 (9)

(<Zorba.)
-menti 2) azmantı (III) DS/I:442
(<Olağanüstü gelişen, azman.)
3) azmıntılık (<az-) DS/I:442
(<Zorbalık, azgınlık.)
4) kesmenti DS/IV:2768
(<Kesilmiş odun parçası, iri
sopa.)
885
 5) kesmenti DS/VI:4550
(<Kesilmiş odun parçaları.)
6) saymantı DS/VI:4678
(<İri, kaba, biçimsiz.)
7) soymantı (II) DS/V:3672
(<Kaba, zıpır, işe yaramaz
kimse.)
8) yetmenti DS/VI:4822
(<Eski, küçük minder.)
9) yozmantı (<yoz-) DS/VI:4306
(<Terbiyesiz.)

1.2.106. -mAr
Ağızlarda az sayıda sözcük türeten bir yapıdır. atmar, atmer, çalmar,
çoğmer, katmer, saçmar gibi ad görevli sözcükler yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mar 1) atmar DS/I:372 (6)

(<1.Topaç. 2. Elde oynanan aşık.)
-mer 2) atmer DS/I:372
(<Çukurunun içine kurşun
dökülerek ağırlaştırılmış, oyun
oynanan büyükçe aşık.)
3) çalmar DS/II:1060
(<Üstü açık, çalılarla ve taşlarla
çevrilmiş ağıl.)
4) çoğmer (<çoğ- (I)) DS/II:1257
(<Çıkılamayacak ince dalları
aşağı çekip meyvelerini
toplamaya yarayan ağaç dalından
yapılmış çengelli sopa.)
5) katmer (II) DS/IV:2686
(<Yağla pekmez karışımı.)
6) saçmar DS/V:3511
(<İri saman.)

1.2.107. -mAz
-r ve -Ar geniş zaman sıfat-fiillerinin olumsuz şeklidir. Ek kalıplaşması
olayı ile ad ve sıfat yapar. Yazılı dilde aymaz, çıkmaz, kaçınılmaz, taşınmaz (huk.),
tükenmez, utanmaz, vurdumduymaz, yaramaz; kuşkonmaz (bit.) vb. birçok
sözcükte görülür. “+mAz sıfat-fiil ekinin soyut adlar türeten +lIk ekiyle
genişletilmesinden olumsuzluk bildiren soyut adlar oluşmuştur.” (Korkmaz, 2017,

886
s. 164). anlamazlık, bilmezlik duymazlık, görmezlik, yaramazlık vb. Ayrıca özel
adlar yapar: Korkmaz, Solmaz, Sönmez, Yılmaz gibi.

Ağızlarda da ad ve daha çok sıfat yapımlarını görmek mümkündür. Bu

sözcüklerin çoğu birleşik ad ve sıfat yapısındadır.

bitki adı yapar: göğlemez “tere gibi yenen, baharlı bir bitki”, keşişyemez
armudu “yeşil renkli, iyi bir çeşit yaz armudu”, sakaloynatmaz “2.Top çekirdekli,
güzel kokulu bir çeşit kavun”, solmazgüzel “hanımdüğmesi de denilen bir çiçek”,
yılangelmez “kökünden yakı yapılan bir ot” vb.

yiyecek adı yapar: çilemez “un çorbası”, kaşıkatmaz “bir çeşit hamur
yemeği”, kedibatmaz “1.Buğday veya da mısır unundan yapılan çorba. 3.Pekmez
peltesi.”, pıtlamaz “el büyüklüğünde hamurdan yapılan ve kızgın küle gömerek
pişirilen bir çeşit ekmek”, tükenmez “1.Peynirli çorba.” vb.

birleşik ad yapar: çarıkçıkartmaz “kolera hastalığı”, eyerolmaz

“kuzeybatıdan gelen yağmur”, gidergelmez (I/II) “duman/ölüm”, güngörmez (III)
“su kaynağı”, hırsız almaz “evlenmemiş kız” vb.

kişilik özelliği belirten sıfat yapar: bişmez “laf anlamaz”, ganmaz

“anlayışsız”, melemez (I) “1.Beceriksiz, tembel”, uyalmaz “utanmaz”, yimez
“kıskanç” vb.

fiziksel özellik belirten sıfat yapar: asmaz “topal”, dillemez “dilsiz”,

karagülmez “somurtkan”, kurtyemez “çirkin adam”, zortlamaz “şişman” vb.

birleşik sıfat yapar: baltakesmez “görgüsüz, patavatsız”, boka basmaz

“kendini beğenmiş, kendini tarta tarta yürüyen”, gecegirmez “sarı”, ölmezoğlu “çok
dayanıklı”, yolda görükmez “kısacık boylu” vb.

diğer sıfat yapımları şunlardır: ağmaz dönmez “zengin, kuvvetli, kararda

giden, işini aksatmayan”, kıcılamaz “tembel”, kös bilmez “yasağa önem
vermeyen”, malyemez “cimri”, saylanmaz “sayılmaz”, yeler onmaz “boşuna
çalışan” vb.

887
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-maz 1) agmaz dönmez DS/I:77 (98)

-mez 2) ağmaz dönmez DS/VI:4411
3) akıl ermezlik DS/I:151
4) akıl ermezlik DS/VI:4412
5) almaz DS/I:228
6) almazlık DS/I:228
7) asmaz DS/I:346
8) aymaz DS/I:426
9) baba tutmaz DS/I:451
10) baltakesmez DS/I:512
11) balyemez DS/I:512
12) bilmezlen- DS/VI:4462
13) bilmezlen- DS/I:695
14) bişmez DS/I:707
15) boka basmaz DS/I:732
16) çalıbasmaz DS/II:1054
17) çarıkçıkartmaz DS/II:1081
18) çekemeze düş- DS/II:1110
19) çilemez (<çile-) DS/II:1216
20) çönçedönmez DS/II:1288
21) devebatmaz DS/II:1440
22) dil bilmez DS/VI:4488
23) dillemez DS/II:1496
24) dip görmez DS/II:1510
25) eyeralmaz DS/III:1820
26) ganmaz (<kan-) DS/III:1914
27) gaynar bişmez DS/III:1948
28) gecegirmez DS/III:1958
29) gemalmaz DS/III:1985
30) gidergelmez (I) DS/III:2074
31) gidergelmez (II) DS/III:2074
32) goòmaz (<kork-) DS/III:2096
33) göğlemez DS/III:2131
34) görmez DS/III:2162
35) görmezlikten gel- DS/III:2162
36) guşgonmaz DS/III:2202
37) guşgonmaz DS/VI:4514
38) gülmez DS/III:2220
39) güngörmez (I) DS/III:2228
40) güngörmez (II) DS/III:2228
41) güngörmez (III) DS/III:2228
42) güzlekgörmez DS/III:2244
43) hahyemez (<hakyemez) DS/III:2253
44) haylamaz ol- DS/III:2304
45) hırsız almaz DS/III:2372

888
46) ınıramaz DS/IV:2480
47) ırlamaz DS/VI:4524
48) it uyutmaz DS/IV:2571
49) karagülmez (I) DS/IV:2645
50) karagülmez (II) DS/IV:2645
51) karnalmaz (<karnı) DS/IV:2667
52) kaşık atmaz DS/IV:2680
53) kaymas DS/IV:2705
54) kaymaz (I) DS/IV:2705
55) kaymaz (II) DS/IV:2705
56) kedibatmaz DS/IV:2718
57) kediyemezlik DS/IV:2719
58) keşişyemez armudu DS/IV:2772
59) kıcılamaz DS/IV:2784
60) kor kesmez DS/IV:2926
61) körmez (II) (<gör-) DS/IV:2968
62) kurtyemez (I) DS/IV:3012
63) kurtyemez (II) DS/IV:3012
64) kurtyemez (III) DS/IV:3012
65) kuşkonmaz DS/IV:3016
66) kuşkonmaz DS/VI:4576
67) malyemez DS/IV:3114
68) malyemez DS/VI:4586
69) melemez (I) DS/IV:3156
70) onulmaz DS/VI:4616
71) oturur gaòmaz DS/VI:4619
72) ölmez ana DS/V:3335
73) ölmez oğlu DS/V:3335
74) ölmezoğlu DS/VI:4626
75) pıtlamaz DS/V:3452
76) sakaloynatmaz DS/V:3519
77) saylanmaz DS/VI:4678
78) solmazgüzel DS/V:3663
79) solumaz DS/V:3663
80) tabmaz (I) DS/V:3800
81) tabmaz (II) DS/V:3800
82) tahmaz (I) DS/V:3803
83) tahmaz (II) DS/V:3803
84) tatarsökmez DS/V:3845
85) terlemez DS/V:3894
86) tohmaz DS/V:3946
87) tös bilmez DS/V:3970
88) tükenmez DS/V:4008
89) uyalmaz DS/VI:4049
90) varyemez DS/VI:4094
91) yatyaramaz DS/VI:4204
92) yeler onmaz [yiler oñmaz] DS/VI:4235
93) yılangelmez DS/VI:4267

889
 94) yiler oñmaz DS/VI:4279
95) yimez (<ye-) DS/VI:4280
96) yiyer doymaz DS/VI:4286
97) yolda görükmez DS/VI:4292
98) zortlamaz DS/VI:4399

1.2.108. -mI
Ağızlara özgü sık kullanılmayan bir yapı olup genellikle ad yapar. çatmı,
degirmi, değirmi, sarmı, soyasürmi gibi ad yapımlarının yanında defdeğirmi ve
degirmi gibi sıfat görvli yapımları da vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mı 1) çatmı DS/II:1092 (9)

(<Samanlık.)
-mi 2) defdeğirmi DS/II:1399
(<Yusyuvarlak.)
3) değirmi DS/VI:4485
(<Yaşmak, yemeni.)
4) degirmi DS/II:1400
(<1.Kare şekil, yüzey.
2.Yuvarlak.)
5) değirmi [değirmi yimeni, değermi DS/II:1401
(II), değmi, demi (II)]
(<Yemeni, yazma, başörtüsü,
tülbent. 2.Mendil.)
6) germicek [germiceyh, germücek, DS/III:2005
germüceyh]
(<Değirmenlerde, üst taşın
dönmesini sağlayan, alt taşın
ortasından yukarı taşa geçirilmiş
balta biçiminde demir ya da ağaç
aygıt.)
7) sarmı DS/V:3550
(<Dokuma aygıtında dokunan
bezlerin sarıldığı araç.)
8) soyasürmi DS/V:3671
(<İz süren, suçu ortaya çıkaran
kimse.)
9) suvarmılık (<Dişbudak ağacı.) DS/V:3704

890
 1.2.109. -mIç
Ağızlarda dittimiç ve yalamıç sözcüklerinde ad, karmıç sözcüğünde sıfat
görevli kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mıç 1) dittimiç (<ittir-) DS/II:1526 (3)

(<Topu kazılan çukura sopayla
atarak oynanan bir çocuk oyunu.)
-miç 2) karmıç DS/IV:2666
(<Çirkin, cildi bozuk.)
3) yalamıç DS/VI:4140
(<Derinliği az olan mutfak
gereci.)

1.2.110. -mIK / +mUK

Yazılı dilde işlek olmayan bir ektir. Tek veya çift heceli fiillerden ad türetir.
“Bıraktığı örnekler işlev bakımından daha çok fiilin gösterdiği işin sonucu olan
‘artıklık, küçüklük’ ve ‘parça’ anlamlı adlar türetmiştir. (Korkmaz, 2017, s. 164).
çiğnemik, ilmik, irmik, kesmik, kıymık, soymuk (bit.) gibi örnekleri vardır.

Ağızlarda genellikle ad yapar. Az da olsa sıfat yaptığı görülür.

araç-gereç adı yapar: cıtlamuk “tulumba”, ilmik (IV) “gülyağı yapılan

kazan”, karmuk “kanca, çengel”, öğrümük “beşiğin üstündeki, beşiği tutup
sallamaya yarayan ince tahta”, sarmık “nişadır etmek, yumuşatmak için kullanılan
demir” vb.

bitki adı yapar: cetlemük “bir çeşit armut”, cıtlÀmuk (I) “olmamış incir”,
çitlemik “2.Erguvan çiçeği”, ilmik (I) “1.Ebegümeci”, kertlemik “çitlembik” vb.

yiyecek adı yapar: ēşimik “ekşimiş süt ya da yoğurdu kaynatarak yapılan

yağsız peynir, kesik, çökelek”, ekşimik (II) “sucuk”, irmik çorbası “buğdaydan
yapılan bir çeşit çorba”, süt kesmiği “1.Kaşar peyniri”, yalamık (II) “kabuğu
soyulmadan yapılan kabak tatlısı” vb.

parça belirten ad yapar: bürtmük “yumuşak şeylerden kopan küçük

parçalar”, çatmık (II) “ocağı tutuşturmaya yarayan küçük odun parçaları”, çırmık

891
“odun parçaları”, kaòmığ “yontulan, rendelenen ağaç ve tahtadan çıkan kıymıklar”,
yalamık “bir tadımlık” vb.

vücutta yer adı yapar: çatmık “1.Kaş.”, itmük kemiği “kuyruksokumu

kemiği”, kalmuk “göz kapağı”, sıkmık (I) “bilek” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: akmık “atmık, sperma”, cıddamuk

“sivilce”, dadamık (I) “kuş ve balık avlamak için av yerine konulan yem”,
dekmük<tepmük “tekme”, söğmük “aşağılayıcı sözler, sövgü” vb.

sıfat yapar: çitemik (II) “çok, sık”, kısmık “cimri, pinti”, özemük “gevşek”,
söylemük “sessiz”, umsumuk “cinsel isteğini gideremeyen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mığ 1) acımık (II) [acımuk (III)] DS/I:51 (173)

-mık 2) acımıklı DS/I:51
-mıò 3) ağrımık (II) DS/I:110
-mig 4) ak soymuk DS/I:161
-mik 5) akmık DS/I:159
-muk 6) azmuò, azmuk DS/I:443
-muò 7) bi gıymık DS/VI:4461
-mük 8) boğmuk DS/I:729
9) buğmuk DS/I:781
10) bürtmük DS/I:828
11) cetlemük DS/II:887
12) cıddamuk DS/II:896
13) cırdamık DS/II:928
14) cırmık (II) (<cır- (II)) DS/II:935
15) cırmık (IV) DS/II:935
16) cırtlamuk (I) DS/II:940
17) cırtlamuk (II) DS/II:940
18) citlÀmuk (I) DS/II:987
19) citlÀmuk (II) DS/II:987
20) çatmık (I) DS/II:1092
21) çatmık (II) DS/II:1092
22) çaylamık DS/II:1097
23) çelmik (II) DS/II:1126
24) çelmik (III) DS/II:1126
25) çelmik (IV) DS/II:1126
26) çelmik (V) DS/II:1126
27) çelmik (VI) [çelmik (II), celmiyh] DS/II:1126
28) çetlemik [çetlemuk] DS/II:1151
29) çırmık (II) (<çır- (I)) DS/II:1188

892
30) çırmık (IV) DS/II:1188
31) çırmıkla- (II) DS/II:1188
32) çıtımık (I) DS/II:1193
33) çıtımık (II) DS/II:1193
34) çıtlamık (I) DS/II:1196
35) çızmık (<çiz-) DS/II:1202
36) çiğnemik DS/II:1211
37) çitemik (I) DS/II:1242
38) çitemik (II) DS/II:1242
39) çitemik (III) DS/II:1242
40) çitimik DS/II:1245
41) çitlemik DS/II:1246
42) çitmik (III) DS/II:1246
43) dadamık (I) [dodamık] DS/II:1318
44) dadamık (III) DS/II:1319
45) darı kesmiği DS/II:1371
46) davar kopmuğu DS/II:1378
47) dekmük (<tep-) DS/VI:4485
48) dırtmıkla- DS/II:1472
49) dıtmık (II) (<tut-) DS/II:1474
50) ditmikle- DS/II:1526
51) düğmük DS/II:1622
52) ēşimik [ēşümük (II)] (<ekşi-) DS/III:1792
53) eğşemük DS/III:1689
54) ekşimik (I) [eğşimik, eğşimük DS/III:1699
(II)]
55) ekşimik (II) DS/III:1700
56) ekşimük (I) [ekşimük (III)] DS/III:1700
57) ermik DS/III:1775
58) eremik DS/VI:4499
59) gabmık (<kap-) DS/III:1886
60) gaòmuòlamaò DS/III:1895
61) gazmuk (<kazı-) DS/III:1955
62) germük DS/III:2005
63) gevşemük DS/III:2014
64) gıymık [gıymıò, gıymık] DS/III:2067
65) gıymık yağı DS/III:2068
66) gıymıkçı DS/III:2068
67) gicimik (II) [gicimük (II)] DS/III:2072
(<gicimek (I))
68) gicimik ayı DS/III:2072
69) gicimikli DS/III:2072
70) gumsuk (I) (<kusmuk) DS/III:2195
71) hortlamık DS/III:2414
72) ılımıklı DS/IV:2472
73) ılmık DS/IV:2474
74) ırmık DS/IV:2489
75) ısırmuk DS/IV:2492

893
76) ısmık [ısmık (I), ısmuk] DS/IV:2494
77) ısmuk DS/IV:2494
78) işimik [işmik] (<ekşi-) DS/IV:2564
79) iğirtmik (<iğir-) DS/IV:2511
80) iğşimik (<ekşi-) DS/IV:2514
81) ilmik (I) DS/IV:2534
82) ilmik (III) DS/IV:2534
83) ilmik (IV) DS/IV:2534
84) irmik DS/IV:2554
(<ir-mik; Gülensoy 2007: 439)
85) irmik çorbası DS/IV:2554
86) irmikli DS/IV:2554
87) itmük kemiği DS/IV:2571
88) iyişmik DS/IV:2575
89) kakmık (I) DS/IV:2606
90) kakmık (II) DS/IV:2606
91) kakmık [kapmık] DS/VI:4532
92) kakmuk DS/IV:2606
93) kakmuk DS/VI:4532
94) kalmuk DS/IV:2611
95) kalmuklaş- DS/IV:2611
96) kaòmığ [kaòmıò, kaòmuh] DS/IV:2599
97) karmık DS/VI:4538
98) karmık (I) DS/IV:2666
99) karmık (II) DS/IV:2666
100) karmuk [karmık (III)] DS/IV:2667
101) kazmık (<kazı-) DS/VI:4543
102) kazımık [kazmık] DS/IV:2713
103) kemsik (<kesmik) DS/VI:4546
104) kemsik (II) (<kesmik) DS/IV:2741
105) kemsük (<kesmik) DS/IV:2742
106) kertlemik DS/IV:2759
107) kesmik DS/VI:4550
108) kesmik (I) DS/IV:2768
109) kesmik (II) DS/IV:2768
110) kesmük (I) DS/IV:2769
111) kesmük (I) DS/VI:4550
112) kesmük (II) DS/IV:2769
113) kesmük (II) DS/VI:4550
114) kesmük (III) DS/IV:2769
115) kesmük (III) DS/VI:4550
116) kesmük (IV) DS/IV:2769
117) kıcımık DS/IV:2784
118) kıcımuk DS/IV:2784
119) kısmık [kısımık, kısımuk, DS/IV:2844
kısmıkcı, kısmuk]
120) kızmık DS/IV:2869
121) kopmuk DS/IV:2922

894
122) murlamık DS/IV:3222
123) öğrümük DS/V:3320
124) özemük (<öze- (I)) DS/V:3373
125) saçmıò DS/VI:4662
126) saramuk (<sarar-) DS/V:3544
127) sarmık DS/V:3550
128) sıkmık DS/V:3609
129) sıyırmıò [sıyırmuk] DS/VI:4695
130) sıyırmuk DS/V:3629
131) sormuk (I) DS/V:3668
132) sormuk (I) DS/VI:4705
133) sormuk (II) DS/V:3668
134) sormuk (II) DS/VI:4705
135) soymuk [saymuk] DS/V:3672
136) soymuk soymuk DS/V:3672
137) soymuò, soymuk DS/VI:4706
138) söğmük DS/V:3676
139) söylemük DS/V:3686
140) sütkesmiği DS/V:3728
141) tehmik (<tep-) DS/VI:4748
142) tekmük (<tep-) DS/V:3868
143) titmikle- DS/V:3943
144) tosmuk (<tos- (VI)) DS/VI:4772
145) tösmuk DS/V:3987
146) umsumuk DS/VI:4787
147) usmuk (<sus-) DS/VI:4789
148) ürmük (I) (<ör-) DS/VI:4072
149) ürmük (II) DS/VI:4072
150) üvmük DS/VI:4085
151) yakmuk DS/VI:4132
152) yalamık DS/VI:4812
153) yalamık (I) DS/VI:4140
154) yalamık (II) DS/VI:4140
155) yalamık (III) DS/VI:4140
156) yalamık (IV) DS/VI:4140
157) yalamık (V) DS/VI:4140
158) yalamık (VII) DS/VI:4140
159) yalamık ol- DS/VI:4140
160) yalamıkcı DS/VI:4140
161) yalamuk (I) DS/VI:4140
162) yalamuk (III) DS/VI:4140
163) yalamuk ol- DS/VI:4140
164) yalamukçuluk DS/VI:4140
165) yasmık DS/VI:4197
166) yılmık DS/VI:4824
167) yılmık (I) [yılmuk] DS/VI:4274
168) yılmık (II) DS/VI:4274
169) yırmık (<yır-) DS/VI:4276

895
 170) yilmük DS/VI:4280
171) yosmuk (I) DS/VI:4301
172) yutmuk DS/VI:4324
173) zıymık (<zıyp- (I)) DS/VI:4385

1.2.111. -mır /-mUr

Yazı dilinde ölü bir ek durumundadır. En belirgin örnekleri çamur (<çam-
mur; Gülensoy, 2007, s. 217), damar (<tam-mır; Erdal, 1991, s. 389), kömür (*kön-
/*köy-mür; Gülensoy, 2007, s. 553) ve yağmur sözcükleridir. Ağızlardaki kullanım
sıklığını bu sözcükler belirler ve bunların tamamına yakını ad görevlidir.

ad yapar: çamırak “bulanık su”, çamırca “balıkçıl”, çamura “sazlık,

bataklık”, kömürtlek “bir çeşit kara üzüm”, yağmurca “bir çeşit geyik dağ keçisi”
vb.

birleşik ad yapar: ak yağmur “dolu”, çamur çaylak “bataklık, çamurlu yer”,

et çamırı “kil çamuru”, kömür tut “kara renkli dut”, yağmur kuşağı “gökkuşağı” vb.

“yağmur” biçimini belirten birleşik ad yapar: çakal yağmur “güneş varken

yağan yağmur”, gongaylı yağmur “hızlı yağan yağmur”, mercimekli yağmur
“mercimek gibi taneli yağan yağmur”, şapırdaklı yağmur “hızlı, iri iri yağan
yağmur”, şişli yağmur “kuvvetli yağmur” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı
-mır 1) ak yağmur DS/I:164 (47)
-mur 2) akyamır DS/I:164
-mür 3) azmırta [azmırtı, azmurta] DS/I:442
(<az-)
4) azmırtı [azmırta] (<az-) DS/I:442
5) börkenekli yağmur DS/I:770
6) çakal yağmuru DS/II:1042
7) çamır (I) DS/II:1065
(<çam-mur; Gülensoy, 2007, s.
217)
8) çamır çaylak DS/II:1065
9) çamırak DS/II:1065
10) çamırca [çamırcı, çamurcalı, DS/II:1065
çamurcu, çamurcu kuşu,
çamurçıl]
11) çamırlığ DS/II:1065
12) çamura [çamur] DS/II:1066

896
 13) çamurla [çamurlağı] DS/II:1066
14) çamurlaş- DS/II:1066
15) çamurlu DS/II:1066
16) çamurluk (I) DS/II:1066
17) çamurluk (II) DS/II:1066
18) çamurluò DS/II:1066
19) çekek çamur DS/II:1108
20) et çamır [et çamur] DS/III:1796
21) fehre çamırı DS/III:1840
22) gongaylı yağmur DS/III:2101
23) göğdünoğlu yağmuru DS/III:2127
24) gövdünoğlu yağmuru DS/III:2167
25) gün yağmuru [gün yamuru] DS/III:2232
26) kavuklu yağmur DS/IV:2694
27) kısmır DS/VI:4558
28) kömür tut (<dut) DS/IV:2958
29) kömürcü DS/IV:2958
(<*kön-mür; Gülensoy, 2007, s.
553)
30) kömürcü şıkığı DS/IV:2958
31) kömürkayası DS/IV:2958
32) kömürtlek (II) [komürtlek] DS/IV:2958
33) mercimekli yağmur DS/IV:3167
34) otyağmuru DS/V:3300
35) sömür DS/V:3681
(<kömür; Eren, 2010, s. 141)
36) şapırdaklı yağmur DS/V:3745
37) şişli yağmur DS/V:3789
38) takkalı yağmur DS/V:3812
39) yağmırlık DS/VI:4126
40) yağmur ilgintisi DS/VI:4126
41) yağmur kuşağı DS/VI:4126
42) yağmurca [yağmurça, yağmurçe, DS/VI:4126
yÀmırça, yamurça]
43) yağmurcaò DS/VI:4126
44) yağmurluk DS/VI:4126
45) yÀmır [yağmır yÀmur] DS/VI:4157
46) yÀmırlık DS/VI:4157
47) yÀmur [yÀmır] DS/VI:4814

1.2.112. -mIş / -mUş

Aslında sıfat-fiil ekidir. Ek kalıplaşması olayına uğrayan eklerden biridir.
Geçici, kalıcı adlar yanında sıfat yapma özelliği de vardır. Yazı dilinde dolmuş,
ermiş, geçmiş, okumuş, yemiş vb. sözcükler türetir. Ağızlarda addan çok sıfat
yapmıştır.

897
 Ağızlarda da ad ve sıfat yapımları vardır.

ad yapar: çıldırlanmış “kabuğu soyulmuş ceviz badem”, gartmış

“evlenmemiş kız”, karısamış “ergenlik çağına gelmiş delikanlı”, pişmiş “yemek”,
yollamış “yavuklu armağanı” vb.

“yemiş” sözcüğüyle meyve adı yapar: çalı yemişi “iğde”, çiçek yemişi “incir
ağacında ilk olgunlaşan incir”, hocalar yemişi “taşlık yerde yetişen, kiraza benzer
meyveleri olan bir çeşit küçük ağaç”, karamiş “karayemiş, taflan”, karayemiş
“kestane” vb.

birleşik ad yapar: ayağı gaymış “kötü yolda kadın”, deliyazmış “iki

yaşındaki dişi keçi”, dımısı batmış “ılık su”, kekremiş su “şarap”, otrulmuş kız
“evlenme çağı geçmiş yaşlı kız” vb.

sıfat yapar: azılanmış “kafa tutan, başkaldıran”, okunmuş “sağlığa yararlı”,

savrukmuş “cinsel isteklerinin esiri olmuş”, sınanmış “yaşlı, büyük”, sinitmiş “gizli
iş yapan, sinsi” vb.

birleşik sıfat yapar: ayva bişmişi “koyu kavuniçi”, badıya binmiş “körkütük
sarhoş olan”, başı değmiş “olgun”, uğra çekmiş “çok kuru”, yunmuş yıkanmış “çok
daha iyi, çok daha temiz” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-mış 1) alınmış DS/I:220 (68)

-miş 2) ayağı gaymış DS/VI:4433
-muş 3) ayardılmış DS/VI:4435
-müş 4) ayartılmış DS/I:408
5) ayı yemişi DS/I:421
6) ayıyemişi DS/VI:4437
7) ayva bişmişi DS/I:432
8) azılanmış DS/I:439
9) badıya binmiş DS/I:468
10) başı değmiş DS/I:559
11) bezermiş (II) DS/I:652
12) bişmiş DS/I:708
13) bitmiş DS/I:712
14) bitmişi DS/I:712
15) çalı yemişi DS/II:1056
16) çıkmış DS/VI:4480

898
17) çıldırlanmış DS/II:1172
18) çiçek yemişi DS/II:1203
19) deliyazmış DS/II:1414
20) dımısı batmış DS/II:1460
21) ecemiş DS/III:1659
22) gartmış (<kartı-) DS/III:1931
23) gelinyemişi DS/III:1982
24) gızmış DS/III:2071
25) hocalar yemişi DS/III:2390
26) kabında kurumuş DS/IV:2584
27) kara sevmiş DS/VI:4536
28) karamiş (<karayemiş) DS/VI:4436
29) karamiş DS/IV:2652
30) karayemiş DS/IV:2656
31) karımış (<karı- (I)) DS/IV:2664
32) karısamış DS/IV:2664
33) kekremiş su DS/VI:2725
34) kırmış DS/IV:2835
35) kıymış DS/IV:2859
36) kirtelmiş DS/VI:2883
37) kocaman yemişi DS/IV:2893
38) mınamış DS/IV:3185
39) ohımışlığ DS/V:3274
40) okumuşluk DS/V:3278
41) okunmuş DS/V:3278
42) oòumuşluk DS/V:3275
43) oòumuşluò [oòumuşduò] DS/VI:4612
44) otmuş (<otur-) DS/VI:4618
45) otrulmuş kız DS/V:3297
46) pişmiş DS/VI:4652
47) savrukmuş DS/V:3557
48) seçilmiş ol- DS/VI:4679
49) sınanmış DS/VI:4691
50) sırınsımış DS/V:3619
51) sinitmiş DS/V:3644
52) sürünmüş DS/V:3726
53) tortamış DS/V:3971
54) uçmuş DS/VI:4024
55) uğra çekmiş DS/VI:4028
56) üşümüş DS/VI:4080
57) yaramış DS/VI:4182
58) yaramışlık et- DS/VI:4182
59) yazmış (<yoz-) DS/VI:4221
60) yazmış (<yoz-) DS/VI:4819
61) yemiş DS/VI:4821
62) yΨmiş, yemiş [yimiş] DS/VI:4244
63) yemişan (II) [yemişen (I)] DS/VI:4244
64) yemişen DS/VI:4821

899
 65) yemişen (I) DS/VI:4244
66) yıllanmış DS/VI:4273
67) yollamış DS/VI:4292
68) yunmuş yıkanmış DS/VI:4322

1.2.113. -(A)mBA
Sadece ağızlarda kullanılan, kalıplaşmış bir yapıdır. -mA ekinin ses
değişiklikleri sonucu oluşan bir şeklidir. atamba “çocukların kuş vurdukları sapan”,
bastamba<basıtamba “kuyunun iç yüzüne yapılan basamaklar”, girempe (I) “kuytu,
sessiz yer”, kuramba (I/II) “dolandırıcılık, düzen/kuruntu, düşünce”, kürempe
“1.Bir çeşit ağaç sürgü 2.Bir çeşit tahta sürgü” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-amba 1) atamba DS/I:366 (13)

-ampa 2) bastamba (<basıt-) DS/I:546
-empe 3) girempe (I) DS/III:2081
-mba 4) kuramba DS/VI:4574
-mpe 5) kuramba (I) DS/IV:3006
6) kuramba (II) DS/IV:3006
7) kurampa DS/IV:3006
8) kürempe DS/IV:3045
9) garsamba (I) [garsambalık, DS/III:1930
garsanba, (I), garsanbalık]
10) garsamba (III) DS/III:1930
11) karsamba (I) [karsanba (II)] DS/IV:2669
12) karsamba (III) [karşambalık] DS/IV:2669
13) karsambalık DS/VI:4538

1.2.114. -(ı)msA
Ağızlarda kullanımı az olan bir yapıdır. Yazı dilinde -ımsa fiilden fiil yapım
eki işlevinde kullanılan ek, ağızlarda ad yapım eki olarak kullanılmıştır. gırımsa
(II), kırımsa (I), kırımsa (III), kürümse, yığımsa gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ımsa 1) gırımsa (II) DS/III:2058 (5)

(<Ekmek ufağı.)
-mse 2) kırımsa (I) DS/IV:2826
(<Yakacak, çerçöp.)
900
 3) kırımsa (III) DS/IV:2827
(<1.İnce bulgur. 2. Kırıntı)
4) kürümse DS/IV:3049
(<Süprüntü, çerçöp.)
5) yığımsa DS/VI:4264
(<Harmanda, düvenin döndüğü
yerin yel alan yönüne iki metre
yüksekliğinde bağlamlardan
yapılan engel.)

1.2.115. -n
-(A)n ve -(I)n fiilden ad yapan eklerinin bağlantı ünlüsü almamış olanıdır.
engin (<Ψn~in+gi-n; Gülensoy, 2007, s. 334), ışın (fiz.-mat.)/(<*yaşı-n; Gülensoy,
2007, s. 422), talan, tümen (<tüm+e-n; Gülensoy, 2007, s. 945), yakın (<yaàu-n;
Gülensoy, 2007, s. 1036) gibi ad yapımları vardır.

Ağızlarda ad oluşumu yanında sıfat yaptığı örnekler de vardır.

ad yapar: eğren (III) “toplantı yeri”, engin (II) “1.Alçak yer.” gönen (I)
“ekilecek toprağın sulandırılması”, okun “çağrı”, porsun “tavşan”, süksün “1.Ense.
3.Surat, yüz.”, tülen (I) “ilk kez çocuk doğuran genç kadın” vb.

sıfat yapar: ağzı kulağına yakın “uyanık, aklı başında, anlayışlı”, alan talan
“karmakarışık, dağınık”, ayı günü yakın “doğum zamanı yaklaşmış”, süksün
“2.Eğri boyunlu”, süksünü düşük “başı öne eğik, süngüsü düşük” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-n 1) ağzı kulağına yakın DS/I:119 (52)

(<yaàu-n; Gülensoy, 2007, s.
1036)
2) alan talan DS/I:196
3) alan talan et- DS/I:196
4) ayı günü yakın DS/I:416
5) bögenük (<böğe-) DS/I:758
6) böğen (I) DS/I:762
(<böğe-n; Gülensoy, 2007, s.
171)
7) dan ışınnığı DS/II:1361
(<*yaşı-n; Gülensoy, 2007, s.
422)
8) dişenli (<dişe-) DS/II:1523

901
9) donan DS/II:1558
(<don+a-; Gülensoy, 2007, s.
299)
10) eğren (III) (<eğre-) DS/III:1683
11) engin (I) [engün] DS/III:1754
(<Ψn~in+gi-n; Gülensoy, 2007, s.
334)
12) engin (II) DS/III:1754
13) engin (IV) DS/III:1754
14) engin (VI) DS/III:1754
15) engine ver- (I) DS/III:1755
16) engine ver- (II) DS/III:1755
17) ersin (I) DS/III:1776
(<er+si-n; Gülensoy, 2007, s.
340)
18) gönen (I) [gönen] DS/III:2153
(<köna-n; Gülensoy, 2007, s.
382)
19) gönen al- [gönen] DS/III:2154
20) gönen et- DS/III:2154
21) gönen tut- DS/III:2155
22) gönenli DS/III:2154
23) harın (I) (<farı- (I)) DS/III:2439
(<parın <#h-<#p; Gülsevin, 2009,
s. 134)
24) homurdan DS/III:2401
25) ışınla- DS/IV:2497
26) ışınma- DS/IV:2497
27) ışşınnık DS/IV:2498
28) küren DS/VI:4579
29) küren (II) DS/IV:3045
30) küren (IV) DS/IV:3046
31) okun DS/VI:4613
32) porsun DS/V:3472
(<bor+su-n; Gülensoy, 2007, s.
701)
33) sulan [sulanlık] DS/V:3694
34) süğsünü düşük DS/V:3708
35) süksün (I) [süğsün] DS/V:3709
(<sük-sü-n; Gülensoy, 2007, s.
818)
36) süksün [süğsün] DS/VI:4712
37) süksün kütüğü DS/V:3709
38) süksüncek DS/V:3709
39) süksünü düşük [süksünü eğri] DS/V:3709
40) süksünü ergi DS/V:3709
41) sünsün (<süksü-) DS/V:3718
42) tülen (I) DS/V:4009
(<tüle-n; Gülensoy, 2007, s. 944)

902
 43) tülen (II) DS/V:4009
44) tümen (I) DS/V:4012
(<tüm+e-n; Gülensoy, 2007, s.
945)
45) tümen (II) DS/V:4012
46) tümen (III) DS/V:4012
47) uğran DS/VI:4028
48) yakı ol- (III) (<yakın) DS/VI:4132
(<yagu-n; Gülensoy, 2007, s.
1036)
49) yakın git- [yakınlık et-] DS/VI:4131
50) yakınlık [yaòınluò] DS/VI:4131
51) yakınlık göster- DS/VI:4131
52) yaòın [yaòun] DS/VI:4128

1.2.116. -p
-(I)p ekinin bağlantı ünlüsü almamış olanıdır. Ek kalıplaşmasına uğrayarak
zarf fiil eki yerine ad yapım eki olarak kullanılır. Ağızlarda ad yapım özelliği
vardır. bağlapçı, dalap (II), ellep, hörelep, sebelep ve sellap sözcüklerinin hepsi ad
görevlidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-p 1) bağlapçı DS/I:483 (6)

(<Değirmen taşını bağlamaya
yarayan ip.)
2) dolap (II) DS/II:1544
(<2.Dokumacılıkta iplik sarılan
aygıt.)
3) ellep DS/III:1721
(<Beş ya da on taşla oynanan
oyun.)
4) hörelep DS/III:2434
(<Görünüşü korku veren (kimse).
5) sebelep (<sep-) DS/V:3565
(<İnce ince yağan yağmur.)
6) sellap DS/V:3579
(<İlkbaharda suların bol olduğu
zaman.)

903
 1.2.117. -pi / -pü
Yazı dilinde törpü (<tör-pi(g); Gülensoy, 2007, s. 92) sözcüğünde kullanılan
bir ektir. Ekin sonundaki -g ünsüzü düşmüştür. Ağızlarda törpü dışında çelpi
sözcüğü kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-pi 1) çelpi DS/II:1126 (4)

(<Dam saçağı.)
-pü 2) dörpü (<törpü) DS/II:1588
(<Kalın dişli büyük eğe.)
(<tör-pi(g); Gülensoy, 2007, s.
928)
3) dörpüsüz DS/II:1588
(<Kaba, terbiyesiz kimse.)
4) dürpü DS/VI:4490
(<Bir yanı yassı öteki yanı
kabarık küçük eğe.)

1.2.118. -r
-(A)r ve-(I)r eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış şeklidir. “Zaman
gösterme vb. niteliklerini kaybederek kaynaşıp kalıplaşıp -r’li kelimelerin önemli
bir kısmı âdi bir sıfat hâline gelmiştir.” (Korkmaz, 2018, s. 51). kaynar, yarar vb.
Yazı dilinde benzer (mat.-sin.-TV), minder (sp.)/(<bin-de-r; Gülensoy, 2007, s.
602), önder (<ön+de-r; Gülensoy, 2007, s. 664), özler, yaşar gibi sözcükler
türetmiştir.

Ağızlarda daha çok ad yapmıştır. Sıfat yapımları da vardır.

ad yapar: anlar “anlayış, bellek, zeka”, cavlar “kavlak, güneş yanığı”, kepir
“1.Verimsiz, kıraç toprak. 2.Taşlı engebeli yerler.”, meler “keçi dili”, yangır
“yanık, etkin ses, söz” vb.

birleşik ad yapar: ağlarlaağaç “salkımsöğüt”, beş yaşar “en küçük yemeni”,

tandır minderi “tandırın sıcaklığını koruması için üstüne örtülen yün örtü”,
tütünbulkarı “kahverengine yakın bir çeşit üzüm”, üyür uyanık “uykuyla uyanıklık
arası” vb.

904
 sıfat yapar: ağlarcı “çok çabuk ağlayan”, beribenzer (I-IV) “alelalede,
bayağı, sıradan-yakışıklı”, derderiç “çabuk ve hızlı konuşan”, uyuryılan “sinsi”,
yerçil “yemek seçen” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-r 1) ağlarca DS/I:101 (38)

2) ağlarcı DS/VI:4410
3) ağlarlağaç DS/VI:4410
4) anlar DS/I:275
5) benzer (II) DS/I:630
6) benzer, benzer (I) DS/I:630
7) beri benzer (I) [belibenzer (I)] DS/I:634
8) belibeñzer DS/VI:4455
9) beri benzer (III) [belibenzer (III)] DS/I:634
10) beri benzer (IV) DS/I:634
11) beşyaşar DS/I:645
12) bezerlik DS/I:652
13) cavlar (<kav) DS/II:867
14) çavşır (I) (<çavsı-) DS/II:1095
15) derderiç DS/II:1431
16) dörtyaşar DS/II:1588
17) harar (II) DS/III:2285
(<arar; Gülsevin, 2009, s. 141)
18) gaynarca (I) DS/III:1948
19) gaynarca (II) DS/III:1948
20) gaynar bişmez DS/III:1948
21) gaynaruò DS/III:1948
22) karabulgar (<bulga-) DS/IV:2639
23) kaynar (I) DS/VI:4542
24) kaynar (II) [gaynar] DS/VI:4542
25) kaynarca (I) DS/IV:2705
26) kaynarca (II) DS/IV:2705
27) kepir (I) [kepür] DS/IV:2749
(<kepi-r; Gülensoy, 2007, s. 498)
28) meler (<mele-) DS/IV:3157
29) öğünder DS/V:3323
(<ön+de-r; Gülensoy, 2007, s.
664)
30) öğünderlik DS/V:3323
31) sekizyaşar DS/V:3572
32) tandır minderi DS/V:3821
(<bin-de-r; Gülensoy, 2007, s.
602)
33) tütünübulkarı (<bulga-) DS/V:4018
34) uyur yılan DS/VI:4053

905
 35) uyurlama DS/VI:4792
36) üyür oyanık (<uyu-) DS/VI:4086
37) yangır DS/VI:4168
(<yan-gı-r; Gülensoy, 2007, s.
1057)
38) yerçil (<ye-) DS/VI:4252

1.2.119. -rA
Ağızlarda kullanılmış, sıkra “cimri” sözcüğü hariç ad yapan bir ektir. Tek
heceli fiil köklerine gelir. basra “iskambil kağıdıyla oynanan bir oyun”, durralı
“kasket”, eğre (II) “toprak damlı evlerin saçağı”, yöre (III) “1.Değirmenlerde taşla
kasnak arasında kalan ve hayvan yemi olarak kullanılan salt un.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ra 1) basma ! (IV) DS/I:544 (15)

(<basra; Eren, 2010, s. 185)
-re 2) ballıbasra DS/I:509
3) basra (I) DS/I:545
4) basra (II) DS/I:545
5) basra (III) DS/I:545
6) durralı DS/II:1606
7) eğre (II) DS/III:1682
(<ağ-ra; Gülensoy, 2007, s. 323)
8) sıkra DS/V:3609
9) sokra DS/V:3660
10) yöre (III) [yörelik, yüre (II)] DS/VI:4310
(<öv(/uv)-ra; Gülensoy, 2007, s.
1168)
11) yöreci DS/VI:4311
12) yörecilik DS/VI:4311
13) yörek (III) DS/VI:4311
14) yöreklik tahtası DS/VI:4311
15) yörelik DS/VI:4311

1.2.120. -rAk
Ağızlarda tek heceli köklere gelerek sıfat ve ad yapan bir yapıdır.

sıfat yapar: cıvırak “az cıvık, cıvıkça”, çürürek “çürükçe, az çürük”,

gevşerek “gevşekçe”, köyreyh (I/II) “çok kavrulmuş, gevrek/çabuk ağlayan acıya
dayanamayan”, sokrak (I) “ısırıcı, sokucu” vb.

906
 ad yapar: kakrak “çamurlu yollarda arabaların bıraktığı ayak izleri”, kayrak
(II) “uçurtma”, oyrak “1.İki dağ arasındaki çukur yer.”, tekme kayrak “kaydırak da
denilen bir çeşit oyun” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-rak 1) cıvırak DS/II:943 (12)

-rek 2) çürürek DS/II:1309
3) gevşerek DS/III:2014
4) kakrak (<kak- (II)) DS/IV:2607
5) kayrak (II) DS/IV:2708
6) kayrakla- DS/IV:2708
7) köyreyh (I) (<köy- (II)) DS/IV:2985
8) köyreyh (II) (<köy- (I)) DS/IV:2985
9) oyrak DS/V:3305
10) sağrak DS/VI:4664
11) sokrak (I) DS/V:3660
12) tekme/kayrak (<tep-) DS/V:3868

1.2.121. -ri / -rü

Yazı dilinde sanrı (ruh.)/(<san-rı; Gülensoy, 2007, s. 731) ve sivri
(hay.)/(<süv-ri; Gülensoy, 2007, s. 787) sözcüğü bu ekle türetilmiştir. Ağızlarda ise
çoğunlukla sivri sözcüğü bu ekin kullanım sıklığını belirler. bükrü “kambur”, sivri
(I/II/III) “sivrisinek/bir çeşit palamut/kazma”, sivriburunbalığı “bir çeşit kefal
balığı”, sivri göz “kemgöz”, zivrik “altı sivri kap” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ri 1) bükrü DS/VI:4469 (16)

-rü 2) bükrü [bügrü, büğrü] DS/I:818
(<bük-rü; Gülensoy, 2007, s. 193)
3) kızıl sivri [kızıl sivrik] DS/IV:2868
4) sivri DS/V:3651
(<süv-ri; Gülensoy, 2007, s. 787)
5) sivri (I) DS/V:3651
6) sivri (II) DS/V:3651
7) sivri (III) DS/V:3651
8) sivriağaç DS/V:3651
9) sivriburunbalığı DS/V:3651
10) sivriç DS/V:3651
11) sivriç at- DS/V:3651

907
 12) sivrigöz DS/V:3651
13) sivrik DS/V:3651
14) sivril- DS/V:3651
15) sivrisinek DS/V:3651
16) zivrik (<sivri) DS/VI:4841

1.2.122. -sA
Yazı dilinde yelpaze (<yel+pi-se; Gülensoy, 2007, s. 1115) sözcüğünde
kullanılan bir ektir. Ağızlarda ise kaysa, savsa, sinse gibi birkaç sözcükte kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-sa 1) ana yelpazesi DS/I:254 (7)

(<Bir körüğüm ana kısmında
dışarı hava vermeye yarayan
teneke kapak.)
(<yel+pi-se; Gülensoy, 2007, s.
1115)
-se 2) kaysa [gayse] (<kayşa) DS/IV:1950
(<1.Yağmurdan, selden sonra
kuruyan toprağın bağladığı sert
kabuk.)
3) savsa (I) DS/V:3557
(<1.Evecenlik, telaş. 2.Kuruntu.)
(<sav-sa; Gülensoy, 2007, s. 743)
4) savsa DS/VI:4676
(<1.İvecenlik, tezlik.)
5) savsala- DS/V:3557
(<1.Tez olmak.)
6) sınıksa (<sınık- (I)) DS/V:3614
(<Üzgün, sessiz, içe dönük
kimse.)
7) sinse DS/V:3646
(<Bir çeşit yay.)

1.2.123. -SAK
Yazı dilinde kursak (<kog+ur-sak; Gülensoy, 2007, s. 573) sözcüğünde
bulunan bir ektir. Ağızlarda ise genellikle tek heceli fiil köklerine gelerek ad ve
sıfat yapmıştır. dursak “cezaevi”, evlensek “tekrar evlenmek isteyen dul erkek”,
konzaò “barınak”, semirsek “bir çeşit kıymalı börek”, versek “suç bildirme
dilekçesi” vb. adların yanında çöksek “çökük, alçak”, dinsek “gürültüsüz,
patırtısız”, tıkansak “utangaç, sıkılgan”, gursaksız “kendine söylenen kötü sözlere

908
aldırmayan”, yersekçi “hevesi çabuk geçen maymun iştahlı” vb. sıfatlar da yaptığı
görülür.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-sağ 1) arsak (<sar-) DS/I:332 (24)

-sak 2) çöksek DS/II:1282
-saò 3) dinsek DS/II:1509
-sek 4) dursak [duşsak (III)] DS/II:1606
-zaò 5) evlensek DS/III:1811
6) evlensek ol- DS/III:1811
7) gursaòsız DS/III:2200
(<kog+ur-sak; Gülensoy, 2007,
s. 573)
8) gursalık (<kursak) DS/III:2200
9) gursak [gursaò] DS/III:2200
10) gursaklı DS/III:2200
11) kavursağ DS/VI:4541
12) kaysak (I) DS/IV:2708
13) kaysak (II) DS/IV:2708
14) kaysaklan- DS/IV:2708
15) kessek DS/IV:2769
16) kessek (II) DS/VI:4550
17) konzaò DS/IV:2920
18) sekselen- DS/V:3574
(<sek-se[k]+le-n-; Gülensoy
2007, s. 750)
19) semirsek DS/V:3582
20) tıkansak DS/V:3911
21) uysak DS/VI:4791
22) versek DS/VI:4099
23) yersekçi DS/VI:4256
24) yorsak DS/VI:4300

1.2.124. -sAl
Yazı dilinde uysal sözcüğünde görülen bir ektir. Ağızlarda genellikle sıfat
yapan ekin kullanımı azdır. Ediskun ek için, (1966, s. 1019), “uydurma değildir.
Tarih boyunca, bu ekin kimi sözcüklerimizde izlerine de rastlamaktayız.” demiştir.

Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır. Uysal sözcüğü dışında; sinsēl, sürsal,

yensel gibi sözcükler de türetmiştir.

909
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-sal 1) oysal DS/V:3305 (9)

(<Yaman, azgın.)
-sel 2) sinsēl DS/V:3646
(<Yaşllılık.)
3) sürsal DS/VI:4716
(<Saldırı.)
4) sürsal et- DS/V:3724
(<Kovalamak.)
5) uysal (I) DS/VI:4053
(<Geçimsiz kavga çıkaran.)
6) uysal (I) DS/VI:4791
(<Evcil.)
7) uysal (II) DS/VI:4053
(<Aptal, bön, başkasının sözüyle
davranan.)
(<uy-sal; Gülensoy, 2007, s. 979)
8) uysal (II) DS/VI:4792
(<1.Aptal, bön. 2.Yüzsüzlük
terslik.)
9) yensel DS/VI:4150
(<Az tatlı.)

1.2.125. -sAlIk
Ağızlara özgü kalıplaşmış bir yapıdır. Fiilden ad yapımı, addan ad
yapımına göre daha azdır. damsalık, goysalık ve tütselik ad görevli yapımlarıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-salık 1) damsalık (<dam-) DS/II:1354 (3)

(<Saçaktan damlayan sular.)
-selik 2) goysalık DS/III:2111
(<Hafif aralık.)
3) tütselik DS/V:4017
(<Baca.)

1.2.126. -sI / -sU

Yazı dilinde tepsi (<*tev-si; Gülensoy, 2007, s. 883), tütsü (<tüt-sü;
Gülensoy, 2007, s. 949), yansı (fiz.-biy.), yatsı; sinsi, yassı, gibi ad ve sıfat
yapımları vardır.

910
 Ağızlarda da genellikle ad türetmiştir, sıfat yapımları da vardır.

ad yapar: goğsu “yanan yün, pamuk vb.”den çıkan koku”, ötlesi “ucu yanmış
ince odun”, tamsı “damla, sızıntı”, tepsi (II) “başa ya da boyna takılan altın ve inci
dizisi”, tütsü “kutsal günlerde yapılıp dağıtılan yemek ekmek” vb.

sıfat yapar: tüssü (II) “kahverengi”, yasdı “yassı”, yassı yağarnı “geniş
omuzlu”, yassı gelen “yassıca, yassı gibi” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-sı 1) alğış tepsi DS/I:215 (33)

(<*tev-si; Gülensoy, 2007, s. 883)
-si 2) cassı (<yatsı) DS/II:864
-su 3) goğsu (<kok-) DS/VI:4512
-sü 4) ötlesi [ötleğsi] (<ödle-) DS/VI:4630
5) tamsı (<dam-) DS/V:3820
6) tepsi (I) DS/V:3889
7) tepsi (II) DS/V:3889
8) tepsi çabuğu DS/V:3889
9) tüssü DS/VI:4781
10) tüssü (I) DS/V:4017
(<tüt-sü; Gülensoy, 2007, s. 949)
11) tüssü (II) (<tüt-) DS/V:4017
12) tütsükle- DS/V:4017
(<tüt-sü(g)+le-; Gülensoy, 2007,
s. 950)
13) tüssüle- DS/V:4017
14) tütsü DS/V:4017
15) tütsü bardağı DS/V:4017
16) yumsuluk ol- (<um-) DS/VI:4318
17) umsuluò olmaò DS/VI:4787
18) yansı (I) DS/VI:4174
(<yan-sı; Gülensoy, 2007, s.
1061)
19) yansılamaò, yansıla- [yamsıla- DS/VI:4174
(I), yansula-, yassıla-]
20) yasdı (I) (<yassı) DS/VI:4194
(<yas-sı; Gülensoy, 2007, s.
1080)
21) yasdı (I) (<yatsı) DS/VI:4817
22) yasdı (II) (<yassı) DS/VI:4817
23) yasdılıò DS/VI:4194
24) yassı (I) [yassu (I), yastı (I)] DS/VI:4197
(<yatsı)

911
 (<yat-sı; Gülensoy, 2007, s. 1081)
25) yassı (II) DS/VI:4197
26) yassı yağarnı [yassı yağrınlı] DS/VI:4197
27) yassıçavak DS/VI:4197
28) yassıgadayıf DS/VI:4197
29) yassıgelen [yassıcgelen] DS/VI:4197
30) yassu (I) DS/VI:4197
31) yassu (II) DS/VI:4197
32) yastı (II) (<yassı) DS/VI:4197
33) yatsılık [yatsuluk] DS/VI:4204

1.2.127. -SIK / -SUK

Yazı dilinde bilezik<*bilesük sözcüğünde kullanılan bir ektir. Ağızlarda ise
kullanımı birkaç sözcükle sınırlıdır. bilezik “2. Demir çember.”, bilezikleme
“tazının bileğinde çepeçevre açılan yara”, karsuk “kaşık”, kıvırsık “semiz otu”,
konsuk “ara, aralık” vb. adlar yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-sık 1) bilenzik [bilersük, bilerzik, DS/I:692 (11)

bilerziyh]
(<*bile-sük; Gülensoy, 2007, s.
145)
-suk 2) bilezik (I) DS/I:692
-sük 3) bilezik (II) DS/I:692
-zik 4) bilezikleme DS/I:692
-ziyh 5) bilezik yapma DS/I:692
6) bilezik DS/VI:4461
7) bülezük DS/I:820
8) dersık DS/II:1436
9) karsuk DS/IV:2670
10) kıvırsık DS/IV:2851
11) konsuk DS/VI:4567

1.2.128. -ş
-(A)ş ve -(I)ş yapım eklerinin bağlantı ünlüsü almamış olanıdır. Yazı dilinde
apış (<apı-ş; Gülensoy, 2007, s. 73), alkış (<*alka-~(*alkı-)-ş; Gülensoy, 2007, s.
66), dalaş, güreş (sp.)/(<*küre-ş; Gülensoy, 2007, s. 397), oynaş, talaş (<tala-ş;
Gülensoy, 2007, s. 854), üleş (<āl-e-ş; Gülensoy, 2007, s. 989); yavaş (<*yava-ş;
Gülensoy, 2007, s. 1090) gibi yapımları vardır.

912
 Ağızlarda ad ve sıfat yapımları vardır.

ad yapar: benzeş “birbirine benzeyen iki kişiden her biri”, elleş “1.Komşu
komşuya tarla işlerinde yardımı.”, gargış “ilenç”, oynaş dölü “piç”, ödeş “değişme,
takas”, taraş “tarla, bağ, bahçe, gibi yerlerden toplanan ürünlerden arta kalanlar”
vb.

sıfat yapar: belleş “tanıdık, bildik”, bitleş “bitli”, oşaş “benzer”, yaraş
“1.Dalkavuk.”, yumuş ehli “söz dinleyen, her istenileni yapan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ş 1) abıç [abış (I), abuş arası, apuş] DS/I:18 (74)

(<apı-ş; Gülensoy, 2007, s. 73)
2) abıç kur- (<apış) DS/I:18
3) abşak (II) (<apış) DS/I:31
4) ağız dalaşı [ağız talaşı] DS/I:96
5) akyavaş (I) [akyaveş] DS/I:164
(<*yava-ş; Gülensoy, 2007, s.
1090)
6) akyavaş (II) DS/I:165
7) alkış DS/VI:4418
(<*alka-~(*alkı-)-ş; Gülensoy,
2007, s. 66)
8) alkış [alòış] DS/I:223
9) alkış et- [alkış ver-] DS/I:223
10) apış kur- [apışla- (I), apış- (I), DS/I:288
apuş gur-]
11) aròış (<alkış) DS/I:312
12) atlaş DS/I:371
13) badaş [badeş (I)] DS/I:463
(<bağ+da-ş; Gülensoy, 2007, s.
102)
14) badaşık DS/I:464
15) badeş (II) DS/I:465
16) badeş kur- DS/I:465
17) bağdaş DS/I:477
18) bağdaş dur- DS/I:477
19) bağdaş kur- DS/I:477
20) bağdaşık (I) DS/I:477
21) bağdaşık (II) DS/I:477
22) bağrı ba(ğ)daş olmaò DS/I:484
23) bağrı bağdaşık DS/I:484
24) bardaş (II) [bağdeç, bardeş] DS/I:529
(<bağdaş)

913
25) bardaş kur- [bağdaç kur-, bağdaç DS/I:529
otur-, bağdağ kur-, bağdaş gur-,
bağdaş- (II), bağdeş kur-, bardeş
kur-]
26) belleş DS/VI:4455
27) benzeş DS/I:630
28) bitleş DS/I:711
29) dalaş DS/II:1338
(<tala-ş; Gülensoy, 2007, s. 262)
30) elleş DS/III:1721
31) gargış [gargış, garış] DS/III:1924
(<karga-ş; Gülensoy, 2007, s.
468)
32) garğış et- DS/III:1924
33) garğış ver- DS/III:1924
34) guleş (<güreş) DS/III:2191
(<*küre-ş; Gülensoy, 2007, s.
397)
35) ılışla- (I) DS/IV:2473
36) ılışla- (II) DS/IV:2473
37) kargış [karğış, karkış] DS/IV:2661
38) kargış ver- DS/IV:2661
39) kargışı cΨt- DS/IV:2662
40) ohşaş bürçek DS/V:3275
41) oòşaş DS/V:3275
42) oşaş DS/V:3294
(<oşa-<ohşa-; Gülensoy, 2007, s.
634)
43) oşaşırak DS/V:3294
44) oynaş dölü DS/V:3304
45) oynaşlı çorba DS/V:3304
46) ödeş DS/V:3312
47) ödeş ol- DS/V:3312
48) ödeşli ol- DS/VI:4622
49) talaş (I) DS/V:3815
(<tala-ş; Gülensoy, 2007, s. 854)
50) tanış çık- DS/V:3822
51) tanışluk ver- DS/VI:4739
52) taraş (I) DS/V:3834
(<tara-ş; Gülensoy, 2007, s. 861)
53) taraş üzümü DS/V:3835
54) taraşla- (I) DS/V:3834
55) taraşla- (II) DS/V:3835
56) tarkı/talaş DS/V:3836
57) tarkı/talaş it- DS/V:3836
58) tarkı/talaş ol- DS/V:3836
59) temelleş ol- [tebelleş ol-, teberleş DS/V:3877
ol-]
60) uğraş et- DS/VI:4029

914
 61) üleş (II) DS/VI:4064
(<āl-e-ş; Gülensoy, 2007, s. 989)
62) üleşik (II) DS/VI:4064
63) yaraş DS/VI:4183
(<yara-ş; Gülensoy, 2007, s.
1072)
64) yaraşlı DS/VI:4183
65) yumuş (II) DS/VI:4827
66) yumuş [yümüş] DS/VI:4320
(<*yumu-ş; Gülensoy, 2007, s.
1178)
67) yumuş ağzından ak- DS/VI:4827
68) yumuş bitir- DS/VI:4320
69) yumuş buyur- DS/VI:4320
70) yumuş dutmaò DS/VI:4827
71) yumuş ehli DS/VI:4320
72) yumuş iste- DS/VI:4320
73) yumuş tut- [yumuş dut-] DS/VI:4320
74) yumuşçu DS/VI:4320

1.2.129. -t
Bağlantı ünlüsü kullanılmamış bir ektir. angut (hay.)/(<an+gı-t; Gülensoy,
2007, s. 70), bulut (<bÿ+lı-t; Gülensoy, 2007, s. 182), onat, özet (öz+e-t; Gülensoy,
2007; 681), tokat (<tokı-t; Gülensoy, 2007, s. 904) gibi yazı dilinde kullanılan
sözcüklerdir. Ayrıca angut sözcüğü “ahmak, kaba saba” anlamında argo olarak
kullanılır.

Ağızlarda ılgıt ve ılgıt ılgıt sözcükleri hariç ad yapmıştır. Oluşan adlar şu

şekildedir.

yer adı yapar: aşırt “sırt ve bayırların geri tarafı, görünmeyen yüzeyi”, aşurt
“yüksek dağlardan geçen yol”, ayurt “iki yol kavşağı”, büvet “2.Irmağın sığ yeri”
gibi.

birleşik ad yapar: ayırt gayırt “ayrıcalık”, bulut vurgunu “vaktinden önce

sararmış ürün”, bulut geçeği “kısa süren hafif yağmur”, gurutdu aş<kurutlu aş
“üzerine çökelek dökülmüş erişte yemeği”, karakurut “karaardıç ağacı” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: ayırt “süzgeç, kevgir”, gopart “büyük çıra
parçası”, kabart “suç”, kurut (I) “1.Kurutulmuş süzme yoğurt. 2.Çökelek”, öğürtlek
“gırtlak” vb.

915
 “bulut” sözcüğü ekin sıklığını artırır ve birçok birleşik ad yapar.

yağmur getiren bulut adları yapar: ağ bulut “1.Kışın görülen yağmur bulutu”,
avca bulut “yağmur bulutu”, akkanat bulutu “yağmur bulutu”, kanlı bulut “yağmur
yağacağını belirten bulut”, sağmalı bulut “yağmur bulutu” vb.

yağmur getirmeyen bulut adları yapar: erkek bulut “yağmursuz bulut”,

kaysaklı bulut “güneş batarken ufukta görülen kızıl renkli bulut”, kısır bulut
“yağmur yağdırmayan bulut”, pamuk bulut “durgun havalarda dağ üstlerinde
görülen kat kat beyaz bulut topluluğu”, yoz bulut “yağmur taşımayan bulut” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-t 1) aggıt [agıt, ağıt] DS/I:76 (74)

(<an+gı-t; Gülensoy, 2007, s. 70)
2) ağ bulut [akça bulut] DS/I:86
(<bÿ+lı-t; Gülensoy, 2007, s. 182)
3) ak bulut DS/I:143
4) akçakanat bulutu DS/I:155
5) ala bulut DS/I:175
6) anıt (II) (<angıt) DS/VI:4421
7) angıdı [angud, angut, añgut kazı, DS/I:265
ankıt, ankut (I)]
8) angıt (II) DS/I:267
9) angut DS/VI:4421
10) angut, añgut DS/I:268
11) ankut (I) DS/I:274
12) ankut (III) DS/I:274
13) aşırt DS/I:357
14) aşırt/dağal- DS/I:357
15) aşurt DS/I:364
16) avca bulut DS/I:378
17) ayart (<ayır-) DS/I:408
18) ayırt DS/I:420
19) ayırt (I) DS/VI:4436
20) ayırt gayırt DS/VI:4436
21) ayırt gayırt DS/I:420
22) böğet DS/VI:4466
(<böğe-; Gülensoy, 2007, s. 170)
23) bulut çalığı DS/I:790
24) bulut geçeği [bulut geçeñi, bulut DS/I:790
geçi, bulut geçiği (I), bulut
geçintişi, bulut geçişi, bulut
geçkini, bulut geçti]

916
25) bulut geçiği (II) DS/I:791
26) bulut vurgunu DS/I:791
27) bulutu [buluti üzüm, bulut DS/I:791
üzümü]
28) buğet (<böğe-) DS/I:780
29) buvat [böğet] DS/I:807
30) büvet [böet, bövet, buğat, büvet, DS/I:831
büet, büğet, bünet]
31) çaşıt (I) [casıt, çaşut (I), çavşut] DS/II:1085
(<*çav+şu-t; Gülensoy, 2007, s.
222)
32) çaşıtcı [çaşut, çavşutçu] DS/II:1086
33) çaşıtla- (<çav) DS/II:1086
34) çaşut (I) (çav) DS/II:1086
35) çıkart DS/II:1165
36) çiğ bulutu DS/II:1206
37) düvet ! DS/II:1642
(<böğet; Eren, 2010, s. 99)
38) erkek bulut DS/III:1774
39) garabulut DS/III:1917
40) gopart DS/III:2103
41) gurut DS/III:2201
42) gurutdu aş DS/III:2201
43) ılgıt (IV) DS/IV:2470
(<*ıl-gı-t; Gülensoy, 2007, s.
415)
44) ılgıt ılgıt [ılgıd ılgıd, ılğıt ılğıt, DS/IV:2470
ılkıt ılkıt]
45) ılıdı bulutu görünme- DS/IV:2471
46) kabart DS/IV:2582
47) kanlı bulut DS/IV:2626
48) kapat al- DS/IV:2631
49) gartalmaò (<kart) DS/III:1931
(<karı-t; Gülensoy, 2007, s. 471)
50) karakurut DS/IV:2649
51) kartalak DS/IV:2671
(<karı-t; Gülensoy, 2007, s. 471)
52) kaysaklı bulut DS/IV:2709
53) kısır bulut DS/IV:2842
54) körpe bulut DS/IV:2968
55) kurut DS/VI:4575
56) kurut (I) DS/IV:3013
57) kurut (II) DS/IV:3013
58) oñat DS/V:3284
59) oñat (I) DS/V:3284
60) oñat (II) DS/V:3284
61) oñatsız DS/V:3284
62) ortalık ağrısı DS/V:3291

917
 (<or-t+a+lık; Gülensoy, 2007, s.
632)
63) ortalık kızartması DS/VI:4617
64) ortalıktekerleği (<or-) DS/V:3291
65) ortan DS/V:3291
(<or-t+a+lık; Gülensoy, 2007, s.
633)
66) ortancıl DS/VI:4617
67) ortancıl [ortancılı, ortanul] DS/V:3291
68) öğürtlek DS/V:3325
69) pamuk bulut DS/V:3391
70) sağmalı bulut DS/V:3515
71) seren bulutu DS/V:3589
72) tokat (IV) DS/V:3949
(<tokı-t; Gülensoy, 2007, s. 904)
73) yel bulutu DS/VI:4233
74) yoz bulut DS/VI:4304

1.2.130. -tI / -tU

Yazı dilinde sık kullanılan bir ektir. Genellikle /l/, /n/, /r/ ünsüzleri ile biten
fiil kök ve gövdelerine gelir. “Kılışta eksiklik, dağınıklık ya da ürününde artık ve
kırıntı özellikleridir.” (Banguoğlu, 2015, s. 273). bağlantı, bağırtı, daraltı, ilinti,
kalıntı, karaltı, morartı, sallantı vb. birçok ad yapar. Birleşik ad yapar: imambayıldı,
kaptıkaçtı, külbastı, papazkaçtı, oldubitti vb. Terim yapar: ayakbastı (eko.), belirti
(tıp.), çıktı (bil.), doğrultu (mat.), eğrelti (bit.), görüntü (fiz.-mat.-sin.) vb.

Ağızlarda adın yanında sıfat yapımları da vardır.

araç-gereç adı yapar: bastım yellendi “körük”, çaycoştu “çay semaveri”,

kıptı (I) “makas, makas ucu”, sallantı (II) “sandalye”, şıpdüştü “kapı mandalı” vb.

yer adı yapar: çömelti “2.Çömelti yeri.”, eslenti “küçük vadi”, ıhtı (I) “rüzgâr
ve yağmurun etki yapamadığı gizli, kuytu yer”, oytu “kuytu yer”, yücelti “yüksek
yer, yükselti” vb.

giyecek adı yapar: cansıktı “kadınların içlerine giydikleri dar yelek”,

kaşbastı (II) “başa ve alına bağlanan çatkı, sargı”, silÀhbastı “kollu kadın yeleği”,
zıpçıktı “kısa, dar giysi” gibi.

918
 takı adı yapar: boyunkıstı “gerdanlık”, gıstı “eski ince paraların yüz kadarını
dizerek yapılan bir çeşit gerdanlık”, şambastı “bir çeşit yüzük”, zilifbastı “altın ya
da gümüşten yapılan taç”, zülüf bastı “saç tokası” vb.

oyun adı yapar: ara kesti “1.Daire içinde ve dışında yirmişer kişilik gruplarla
oynanan bir çocuk oyunu.”, battı balık “10 kişi ile oynanan çocuk oyunu”, bitti (I)
“1.Saklambaç oyunu”, hamam çöktü “eğilerek dizilerin üzerinden atlayarak
oynanan bir çeşit oyun”, itti bitti “saklambaç oyunu” vb.

birleşik ad yapar: boğazkıstı “anjin”, gağ döktü “kumru”, dalasıçtı “çok

çabuk olgunlaşıp kendiliğinden düşen ve dallara çarpıp patlayan bir cins sarı erik”,
ilkçıktı “turfanda”, tekne kazıntısı “ana ve babaların yaşlılığında olan çocukları”
vb.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: aşıntı “gedik”, bellenti “1.Bilgi.”, işlenti (I)
“faiz”, sallantı (I) “deprem”, üğüntü “1.Yonga. 2.Talaş.” vb.

sıfat yapar: bıstı “kısa”, dirintili “derli toplu” ıhtı (II) “düşkün, fakir”, yapıntı
“dedikoducu, ortalığı karıştıran” vb.

birleşik sıfat yapar: bastıbacak (I) “kurnaz”, battı buddu “saçmasapan,

gelişigüzel”, mıhsıçtı “cimri”, tapdüştü “bıktırıncaya dek gelen, arsız, yüzsüz”,
yanbastı “topal, aksak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-tı 1) aktı DS/I:163 (176)

-ti 2) al bastı DS/I:208
-tu 3) albastı DS/VI:4417
-tü 4) ara kesti DS/I:295
5) arıntı DS/I:322
6) ark/açtı DS/I:325
7) aşıntı DS/I:354
8) avantı (<avun-) DS/I:375
9) aykıntı DS/I:422
10) bağlantı DS/VI:4442
11) bağlantı (I) [balantı] DS/I:483
12) bağlantı (III) DS/I:483
13) bağlantı (IV) DS/I:483
14) bağlantı (V) DS/I:483

919
15) bağlantı (VI) DS/I:483
16) bağlantı (VII) DS/I:483
17) bağlantı (VIII) DS/I:483
18) bağlantı (IX) DS/I:483
19) bastı DS/I:546
20) bastı DS/VI:4448
21) bastıbacak (I) DS/I:546
22) bastıbacak (II) DS/I:546
23) bastım yellendi DS/I:546
24) battı balık DS/I:573
25) battı battı [battı, batti batti, batti DS/I:573
bitti]
26) battı budtu [battı buttu] DS/I:573
27) bellenti DS/I:622
28) bıstı DS/I:670
29) bitti (I) DS/I:712
30) boğaz kıstı DS/I:727
31) boyunkıstı [boyunbasdı] DS/I:748
32) bulgar sıktı DS/I:788
33) bürüntü DS/I:829
34) cansıktı DS/II:857
35) cavıştı DS/II:866
36) çaltı (I) [caltı, çaltı dikeni] DS/II:1062
(<çal-tı; Gülensoy, 2007, s. 215)
37) çaycoştu DS/II:1097
38) çekinti (I) DS/II:1113
39) çekinti (II) DS/II:1114
40) çekintilik DS/II:1114
41) çelti (I) DS/II:1127
42) çelti (II) DS/II:1127
43) çilenti (<çiğ) DS/VI:4481
44) çilpinti DS/II:1220
45) dalasıçtı DS/II:1338
46) dalbastı DS/II:1340
47) damlantı (I) DS/II:1354
48) daşlantı (II) DS/II:1376
49) davrantı DS/II:1381
50) dayantılık DS/II:1386
51) depelenti (I) DS/II:1427
52) depelenti (II) DS/II:1427
53) diblanti DS/II:1480
54) dirintili (<der-) DS/II:1517
55) dişenti [dişentü] DS/II:1523
56) dömelti DS/II:1581
57) düştü DS/II:1639
58) ebegeçti DS/III:1652
59) egreti DS/III:1673
60) eylentü (<eğrelti) DS/III:1823

920
61) eğrelti (I) DS/III:1682
(<egre-ti; Gülensoy, 2007, s. 323)
62) eğrelti (II) DS/III:1682
(<*egrel-ti; Gülensoy, 2007, s.
323)
63) elenti (I) [elentü] DS/III:1711
64) elenti (II) DS/III:1711
65) eslenti DS/III:1785
66) etti (I) DS/III:1800
67) etti (II) DS/III:1800
68) fırlantı DS/III:1856
69) gabalantı DS/III:1883
70) gağ döktü DS/III:1893
71) gaşantu DS/III:1934
72) gavzantı (<gavzalantı) DS/III:1942
73) gemirti DS/III:1987
74) gıdıgıstı (I) DS/III:2032
75) gıdıgıstı (II) DS/III:2032
76) gıstı DS/III:2062
77) günaştı DS/III:2224
78) hamam çöktü DS/III:2263
79) ıhtı (I) [ıktı, ihti] (<ıh-) DS/IV:2462
80) ıhtı (II) DS/IV:2462
81) ınıltı (<inile-) DS/VI:4524
82) ırlantı DS/IV:2489
83) ilinti (I) DS/IV:2527
84) ilinti (II) [ilinti] DS/IV:2527
85) ilinti (III) DS/IV:2527
86) ilinti (IV) DS/IV:2527
87) ilinti (V) DS/IV:2527
88) ilinti (VI) DS/IV:2527
89) ilinti (VII) DS/IV:2527
90) ilinti (VIII) DS/IV:2527
91) ilinti (IX) DS/IV:2527
92) ilintilen- DS/IV:2527
93) ilintilik DS/IV:2527
94) ilkçıktı DS/IV:2530
95) ilkçıktı DS/VI:4426
96) ireti (<eğreti) DS/IV:2550
97) istenti DS/IV:2561
98) işlenti (I) DS/IV:2565
99) işlenti (II) DS/IV:2565
100) itti bitti DS/IV:2571
101) iyinti DS/IV:2575
102) kaşbastı (II) DS/IV:2680
103) kedibastı DS/IV:2718
104) keyeşaştı DS/IV:2779
105) kıptı (I) DS/IV:2815
106) kıstı (I) [kısdı] DS/IV:2845
921
107) kolbastı DS/VI:4566
108) kuştuttu DS/VI:4576
109) mıhsıçtı [mıhsıçtı] DS/IV:3182
110) mıòsıçtı DS/VI:4596
111) oytu DS/V:3305
112) öğüntü DS/VI:4624
113) öğüntü (I) DS/V:3323
114) öğüntü (II) DS/V:3323
115) özenti (I) DS/V:3373
116) özenti (II) DS/V:3373
117) pisenti (<çisen-) DS/VI:4652
118) sallantı (I) DS/V:3529
119) sallantı (II) DS/V:3529
120) sallantı [sallantu] DS/VI:4668
121) sallantuda olmaò DS/VI:4668
122) sellenti (<sallan-) DS/V:3579
123) silÀhbastı DS/V:3634
124) sonkesti DS/V:3666
125) sözkesti DS/V:3687
126) sürüntü (I) DS/VI:4716
127) sürüntü (II) DS/VI:4716
128) sürüntü (III) DS/VI:4716
129) sürüntü (IV) DS/VI:4716
130) şambastı DS/V:3743
131) şıpdüştü DS/V:3772
132) tapdüştü DS/V:3826
133) taşlantı DS/V:3843
134) taşlantı (I) DS/VI:4743
135) taşlantı (II) DS/VI:4743
136) teknekazıntısı DS/VI:4750
137) tipenti [çisenti] DS/VI:4765
138) tisenti DS/VI:4765
139) törenti (<töre-) DS/VI:4775
140) tükenti DS/V:4003
141) tükenti DS/VI:4779
142) uçtu (II) DS/VI:4024
143) ufantı (I) (<ufalantı) DS/VI:4026
144) ufantı (II) DS/VI:4026
145) ufantı (III) DS/VI:4026
146) ufanti DS/VI:4784
147) uğrantı DS/VI:4029
148) üğüntü (I) DS/VI:4794
149) üğüntü (II) DS/VI:4794
150) üğüntü [üğrüntü] DS/VI:4063
151) ürenti DS/VI:4070
152) ürentili DS/VI:4070
153) üşenti DS/VI:4079
154) yağıltı DS/VI:4121

922
 (<yığ-ıl-tı; Gülensoy, 2007, s.
155) yamantı DS/VI:4155
156) yanbastı (I) DS/VI:4163
157) yanbastı (II) DS/VI:4163
158) yanbastı (III) DS/VI:4163
159) yaòantı (<yıkan-) DS/VI:4810
160) yaòtululuò [yaòduluò] DS/VI:4128
161) yapıntı DS/VI:4180
162) yaykantı (I) [yaòantı] DS/VI:4213
163) yaykantı (II) DS/VI:4213
164) yaykantu DS/VI:4819
165) yeniçıktı DS/VI:4247
166) yenti DS/VI:4250
167) yıykantu DS/VI:4824
168) yuntu [yundu, yuntu suyu, DS/VI:4322
yuyuntu]
169) yuntuluk [yunduluk] DS/VI:4322
170) zıpçıktı DS/VI:4838
171) zıpçıktı (I) [zıpçıktı] DS/VI:4376
172) zıpçıktı (II) DS/VI:4376
173) zıpkaçtı DS/VI:4377
174) zilifbastı DS/VI:4389
175) zülüfbastı DS/VI:4844
176) Ψreti (<eğreti) DS/III:1766

1.2.131. -V
Bağlantı ünlüsü kullanılmamış bir yapıdır. Yazı dilinde işlev, söylev, türev
sözcüklerinde kullanılan bu ek için, Korkmaz (2017, s. 171), “Oğuz-Türkmen
lehçelerinde böyle bir ek yoktur. Kıpçak lehçelerine özgü bir ektir” demiştir.
Ağızlarda ise birkaç sözcükte kullanılmış, genellikle ad türetmiş bir ektir: bulaf,
edilcev, saylav, talaf-talav ve kavlav gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-v 1) bulaf [bulav] DS/I:784 (7)

(<Sulu çamur.)
-f 2) edilcev DS/III:1665
(<Sünnet.)
3) sallavcı DS/VI:4668
(<Abartıcı.)
4) saylav DS/V:3562
(<Seçme, seçim.)
5) talaf DS/V:3814

923
 (<Atlarda görülen arpalama
hastalığı.)
6) talav DS/V:3816
(<Tehlikeli ve öldürücü bir çeşit
hastalık.)
7) kavlav DS/IV:2691
(<Saban demirinin çamurunu
kazımaya yarayan araç, sıyırgı.)

1.2.132. -vıç / -vuÇ

Ağızlarda kullanılmış, birkaç ad (calgavuç, çalgavuş (II), yalavıç (II),
yaldavuş) ve sıfat (akyalavuş, yalavuş) yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-vıç 1) akyalavuş DS/I:164 (6)

(<Tatlı dilli, cana yakın.)
-vuç 2) calgavuç [çalgavuş (I)] DS/II:851
(<Tava.)
-vuş 3) calgavuş (II) [çalgavuş] DS/II:581
(<Acele ve düzensiz iş gören.)
4) yalavıç (II) [yalavuç (I)] DS/VI:4143
(<Derinliği az olan kap kacak.)
5) yalavuş DS/VI:4143
(<1. Geveze, boşboğaz, söz
taşıyarak arabozan. 2. Cana yakın
tatlı dilli yumuşak başlı.)
6) yaldavuş (<alda-) DS/VI:4145
(<Koşmaca oyununda, koşanın
kovalayan önünde çeşitli yönlere
doğru yaptığı şaşırtma: Tavşan iki
yaldavuş yaptı tazıdan kurtuldu.)

1.2.133. -vIk / -vUk

Yazı dilinde bulunmayan, ağızlarda kullanılmış bir ektir. Genellikle kökü
yansıma ses olan çok heceli fiillere gelmektedir. “… o fiilin anlattığı hareketi ortaya
koymaya gerekli olan şeyi, aleti ifade eden isim yapar.” (Özkan, 2007, s. 43).
Ayrıca ekin sıfat yapma özelliği de vardır. Anadolu”da bu ekle, “ses yansımalı
kelimelerin yer adı olarak kullanılması” (Özkan 2006: 191). olağan bir durumdur.
“Gürlevik, Şirlevik ve Gargıldavuk adları Konya”ya bağlı Taşkent ilçesinin Afşar
beldesinde mevki adı olarak…” (Özkan 2006: 195) kullanılmaktadır.

924
 Ağızlarda yansıma kökenli sözcüklere gelerek ad ve sıfat yapar.

“su” sesini ifade eden ad yapar: görlevik “saçaklardan akan ince su”,
gürlevik “yer altında akan suyun sesi”, şallavuk “çağlayan”, şarlavuk “karsuyu”,
şirlivik “çavlan” vb.

“fındık” sözcüğünü ifade eden ad yapar: çetlevik “fındık”, çitlevik “fındık”,

çörlövük “fındık”, çörtlevük “fındık”, çörtleyük “fındık” vb.

diğer bazı ad yapımları şunlardır: cırıtlavuk “1.Söğüt dalından yapılan su

tulumbası. 2.Patlangıç.”, cırlavık (III) “bir çeşit kuş”, hırlavık “üşütme sebebiyle
göğsü hırlayan kimse.” kalsavık “fasulye samanı”, şatırdavuk “kaynana vızıltısı
denilen oyuncağın büyüğü.” vb.

sıfat yapar: bıdılavık “ağzının içinden konuşan, dediği anlaşılmayan”,

cıtravuk “parlak”, döngüldevik “kararsız, işkilli”, kınamsavık “kibirli, kurumlu,
övünçlü”, sadalavık “uyumsuz, ters” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-vık 1) bıdılavık DS/I:659 (35)

-vik 2) cıltravuk DS/II:914
-vuk 3) cırıtlavuk DS/II:931
-vük 4) cırlavık (III) DS/II:933
5) cırlavuk DS/VI:4473
6) cırlavuk otu DS/II:933
7) cırtlavuk (I) DS/II:940
8) çetlevik [çetlevuk] DS/II:1151
9) çırlavuk (III) DS/II:1187
10) çitlevik DS/II:1246
11) çörlövük DS/II:1293
12) çörtle(v)ük DS/II:1294
13) döngüldevik DS/II:1585
14) faldıravık DS/III:1832
15) faşılavık DS/III:1839
16) fişilevik DS/III:1873
17) gartlavuk DS/III:1931
18) görlevik (<gür) DS/III:2162
19) gürlevik DS/III:2237
20) hırlavuk DS/III:2371
21) horlavık DS/III:2411
22) höldürevik DS/III:2430

925
 23) hurlavuk DS/III:2444
24) ıravık (I) DS/III:2483
25) ıravık (II) DS/III:2483
26) kalsavık DS/IV:2611
27) kınamsavuk DS/IV:2806
28) muşulavık DS/IV:3226
29) patıravık DS/VI:4641
30) sadalavık DS/VI:4462
31) şallavuk DS/V:3742
32) şarlavuk DS/VI:4722
33) şatırdavuk DS/V:3755
34) şirlivik DS/V:3778
35) taklavık DS/V:3812

1.2.134. -vi / -vU

Yazı dilinde kullanımı yoktur. Anadolu ağzında birkaç sözcükte görülen ek,
“-vI formu eylemin konusunu belirtir. (Erdal, 1991, s. 334). büklevü, cıngıravu,
çitlevü ve gürlevi gibi ad yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-vi 1) büklevü DS/I:817 (4)

(<Keser, balta gibi şeylerin sap
takılan deliği.)
-vu 2) cıngıravu elması DS/II:923
(<Sallanınca içinde çekirdekleri
ses çıkaran bir çeşit elma.)
-vü 3) çitlevü DS/II:1246
(<Göğüs kemiği.)
4) gürlevi DS/III:2237
(<Sulak ve gür çalılık yer.)

1.2.135. -y
Bağlantı ünlüsü olmayan, yazı dilinde aday (<ad[<*Àt]+a-y; Gülensoy,
2007, s. 49), dolay, onay ve uzay (gök.) sözcükleriyle kullandığımız bir ektir.
Ağızlarda ise ekin kullanım sıklığının çoğunu dolay sözcüğü oluşturur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-y 1) büley taşı (<bile-) DS/I:820 (13)

926
 2) dolay (I) [dolayan, dolayı, DS/II:1545
dolaylama, doley]
(<dol-a-y; Gülensoy, 2007, s.
296)
3) dolay dolay DS/II:1545
4) dolay (II) DS/II:1545
5) dolay (III) DS/II:1545
6) dolayı DS/II:1545
7) dolayla- DS/II:1545
8) dolaylama (II) DS/II:1545
9) gökdolay DS/III:2137
10) huzay DS/III:2447
(<uz-a-y; Gülsevin, 2009, s.
137)
11) kandalay DS/IV:2621
(<kan+dala-y-an; Gülensoy,
2007, s. 458)
12) uza DS/VI:4055
(*uz-a-y; Gülensoy, 2007, s.
983)
13) yandolay DS/VI:4165

1.2.136. -yIk / -yUk

Yazı dilinde cırlayık ve çağlayık sözcüklerinde görülür. Daha çok ağızlarda
kullanılmış bir ek olup, genellikle kökü yansıma ses olan çok heceli fiillere
gelmektedir. Ek, Eski Türkçede, “Sık sık görülen yüklem ismi, yani ekseriya sıfat
ismi olarak kullanılır.” (Gabain, 1988, s. 55). Ağızlarda ise sıfattan çok ad
yapmıştır. Yani “Eski Türkçedeki kullanılışı ile Anadolu ağızlarındaki kullanışı
arasında fark vardır.” (Özkan, 2007, s. 46). Ayrıca bu yapı, -vIk ekine benzer bir
özellik taşır.

Ağızlardaki ad ve sıfat kullanımları şöyledir:

bitki adı yapar: fışıldayık (II) “bir çeşit büyük boylu ot”, gevreyik
“hayvanların yediği sütlü bir ot”, gıvırşıyık “tarlalarda yetişen yabanî pancar”,
kıtleyük “kiraz”, patlayık “ova ve dağlık yerlerde yetişen bir bitki” vb.

kuş adı yapar: cılleyik “bir çeşit kuş”, cırlayık (II) “kırlarda, çalılık yerlerde
yaşayan küçük bir av kuşu”, gürleyik (I) “1.Serçe, 2.Kahverengi tüylü, sebze
tohumlarını eşeleyen bir kuş.” gibi.

927
 hastalık adı yapar: hıcılayık “boğmaca”, giciyik “egzama hastalığı”,
hıcırlıyük “hırıltılı nefes alıp verme hastalığı” gibi.

oyun aracı adı yapar: cıkıriyik (II) “tahtaravelli”, fıldırıyik “tahtadan

yapılmış bir çocuk oyuncağı”, vızırdayık (I) “topaç” gibi.

diğer bazı ad yapımları şöyledir: deyik “söyleniş”, mınkıldayuk “bataklık”,

parıldayık “yıldırım”, yaldırayık “2. Elektrik.” zıngıldayık “pelte” vb.

sıfat yapar: apıldıyık “yürümesini bilmeyen, düzgün yürüyemeyen”,

belleyik “bellemiş, öğrenmiş”, çepildeyik “çok konuşan, geveze”, döngüldeyük
“dengesiz, ileri geri sallanan”, vızırdayık “sızıltılı, ince, tedirgin edici sesle sürekli
ağlayan” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-yık 1) alğayuk DS/I:215 (40)

-yik 2) apıldıyık DS/I:287
-yuk 3) bavrıyık DS/I:574
-yük 4) beleyik DS/I:616
5) belleyik DS/I:623
6) cıkıriyik (II) DS/II:890
7) cılleyik DS/II:913
8) cırlayık (II) DS/II:933
9) cızlayık DS/II:951
10) civirdeyik DS/II:990
11) çepildeyik DS/II:1143
12) çifşiyik DS/II:1203
13) deyik DS/II:1446
14) deyikli DS/II:1446
15) döngüldeyük DS/II:1585
16) fıldıriyık DS/III:1852
17) fışıldayık (I) DS/III:1860
18) fışıldayık (II) DS/III:1860
19) gagiriy(i)k DS/III:1893
20) galdırdayık DS/III:1899
21) gengildiyik [gengildeyik] DS/III:1992
22) gevreyik [gevreyük] DS/III:2014
23) gıvırşıyık (<kıvır-) DS/III:2063
24) giciyik (<gici- (I)) DS/III:2073
25) gürleyik (I) DS/III:2237
26) hıcılayık DS/III:2356
27) hıcırlıyük DS/III:2357

928
 28) kavşayık DS/IV:2693
29) kıtırayık DS/VI:4559
30) kıtleyük DS/IV:2849
31) kıvrışayık DS/IV:2854
32) kıvşıyık DS/IV:2855
33) kitleyik DS/IV:2888
34) mınkıldayuk DS/IV:3186
35) parıldayık DS/V:3399
36) patlayık DS/V:3414
37) vızırdayık (I) DS/VI:4105
38) vızırdayık (II) DS/VI:4105
39) yaldırayık DS/VI:4145
40) zıngıldayık DS/VI:4374

1.2.137. -z
-(A)z ve-(I)z yapım eklerinin bağlantı ünlüsü almamış hâlidir. Yazı
dilinde göğüs (<kökü-z; Gülensoy, 2007, s. 376), gürbüz (<gür+bü-z; Gülensoy,
2007, s. 397), sakız (<*sakı-z; Gülensoy, 2007, s. 719), yalaz (<yÀ-l-a-z; Gülensoy,
2007, s. 1043) gibi sözcükler bu ekle oluşturulmuştur.

Ağızlarda ise ad ve sıfat kullanımları vardır.

ad yapar: bellez “beli çökük hayvan”, büğdüz (II) “1.Ağacın budak yeri.
2.Çam ağacının çıralı özü.”, kekelez “sincap”, üflez “2.Işığı az idare lambası”, yalaz
“alev” vb.

birleşik ad yapar: çillez toprak “kırmızı toprak”, göğüs yorganı “çocuk

yorganı”, kızıl göğüs “serçe büyüklüğünde, göğüs kısmı kırmızımsı bir çeşit dağ
kuşu”, sakızözü “böğürtlen”, sakız yahnisi “soğan yahnisi” vb.

sıfat yapar: ağlaz “mızıkçı, oyunbozan”, avlaz “av meraklısı”, götlez “kısa,
tıknaz, kartlaz “sert”, üflez “1.Zayıf, cılız” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-z 1) ağlaz DS/VI:4411 (73)

2) ağlazla- DS/I:102
3) ağlazlan- DS/I:102
4) ağlazlık DS/I:102
5) ağlazlık DS/VI:4411
6) avlaz DS/I:389

929
7) bellez DS/I:623
8) buğlez DS/I:781
9) buvur sakızı DS/I:807
(<*sakı-z; Gülensoy, 2007, s.
719)
10) büğdüz (II) DS/I:813
(<bük+dü-z; Gülensoy, 2007, s.
191)
11) cırtlak sakızı [çıtlık sakızı] DS/II:939
12) cıvız DS/VI:4474
13) cıvızlık yap- DS/VI:4474
14) çekkem sakızı DS/II:1114
15) çıtlak sakızı DS/II:1196
16) çillez toprak DS/II:1219
17) dalaz (I) [dalas] DS/II:1339
(<tala-z; Gülensoy, 2007, s. 854)
18) dalaz (III) DS/II:1339
19) dalazı- DS/II:1339
20) dalazla- (II) DS/II:1339
21) dalazlan- (I) DS/II:1339
22) dip sahızı DS/II:1511
23) emzik sakızı DS/III:1782
24) gokulu sakız DS/III:2096
25) govan sakızı DS/III:2109
26) göğüs (<kökü-) DS/III:2133
(<kökü-z; Gülensoy, 2007, s.
376)
27) göğüs gürle- DS/III:2133
28) göğüs yorganı DS/III:2134
29) göğüsle- DS/III:2134
30) göğüsleme DS/III:2134
31) göğüslük DS/III:2134
32) göğüslük DS/VI:4512
33) götlez DS/III:2165
34) gövlez (II) DS/III:2170
35) gövlez (III) DS/III:2170
36) gübrüz DS/III:2206
(<gür+bü-z; Gülensoy, 2007, s.
397)
37) gülbüz DS/III:2217
38) iletir sakızı DS/IV:2522
39) kanak sakızı DS/IV:2618
40) karavruk sakızı DS/IV:2655
41) kartlaz DS/IV:2671
42) kekelez DS/IV:2723
43) kertlez (I) [ketlez (II)] DS/IV:2759
44) kertlez (II) [ketlez (I)] DS/IV:2759
45) kısa kütlez DS/IV:2840
46) kızılgöğüs DS/IV:2866

930
47) köklez DS/IV:2954
48) küflez DS/IV:3026
49) öflez [öhlez (I)] DS/V:3315
50) sağız [saòız, sanız] (<sakız) DS/V:3516
51) sakız (I) DS/V:3521
52) sakız (II) DS/V:3521
53) sakız yahnisi DS/V:3522
54) sakızlık [sakızdırık] DS/V:3521
55) sakızlık [sakızlak] DS/VI:4665
56) sakızmurcu DS/VI:4665
57) sakızotu DS/V:3522
58) sakızözü DS/V:3522
59) sıdalaz ol- DS/VI:4689
60) sulaz ol- DS/V:3694
61) şebik sakızı DS/V:3757
62) talaz DS/VI:4737
63) talaz (I) [talas (I)] DS/V:3816
(<tala-z; Gülensoy, 2007, s. 854)
64) talaz (II) [talazlık (II)] DS/V:3816
65) talazı kabar- DS/V:3816
66) talazı- DS/V:3816
67) talazlı gün DS/V:3816
68) talazlık (I) DS/V:3816
69) üflez DS/VI:4060
70) yalaz DS/VI:4143
(<yÀ-l-a-z; Gülensoy, 2007, s.
1043)
71) yalaza (<yÀ-) DS/VI:4143
72) yersakızı DS/VI:4256
73) yırtlaz DS/VI:4277

931
 II. BÖLÜM
2. FİİL YAPIM EKLERİNİN KULLANIM SIKLIĞI
2.1. Addan Fiil Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı
Toplamda 45 addan fiil yapım eki tespit edilmiştir. Bu eklerin toplam
kullanım sıklığı 10.074’tür. Türetilen sözcükler ilgili ek başlığı altında tablolama
sistemiyle alfabetik bir dizinde gösterilmiştir. Kullanım sıklığı en çok olan ekler
şunlardır.

EKLER SIKLIK
1) +LA- (4968) 6.769
+LAn- (1270)
+LAş- (341)
+LAt- (190)
2) +DA- 1.051
3) +A- 411
4) +KIr-/+KUr- 266
5) +sI-/+sU- 191
6) +I-/+U- 167
7) +sA- 149
8) +Al- 145
9) +Ar- 145
10) +l- 78

2.1.1. +A-
Çoğunlukla tek heceli “n, l gibi akıcı ve d, p gibi patlayıcı, ş, z gibi sızıcı
ünsüzlerle sonuçlanan ….” (Korkmaz, 2017, s. 173) sözcüklerden geçişli ve
geçişsiz fiiller türeten bir ektir. İki heceli sözcüklerde ise türetim sırasında ünlü
düşmesi görülür. Ad ve sıfat köklerini fiil yapabilen bir özelliği vardır. TT’de
bulunan bazı geçişli ve geçişsiz yapılı fiiller şunlardır: ben(i)ze-, boşa-, okşa-, sıva-
oy(u)na-; buna-, kana-, türe-, yaşa-, yumuşa- vb.

Ağızlarda da geçişli ve geçişsiz fiiller yapar. Yansıma sözcüklerin ikincil

biçimlerine gelerek fiil yapması ağızlardaki belirgin özelliğidir. Daha çok yansıma
seslerden geçişsiz fiiller yapmıştır.

geçişli fiil yapar: alta- “yenmek, mağlup etmek”, aşa- “yemeği yemek”,
beke- “2.Sağlamlaştırmak, pekitmek.”, bele-, bΨle- “çocuğu kundaklamak, sarmak,
beşiğe bağlayarak, sararak yatırmak”, göze- (I) “örme ya da dokuma eşyanın delik
yerlerini örerek onarmak” vb.

geçişsiz fiil yapar: çile- (VI) “çocuk dünyaya getirmek”, çirke- “tiksinmek”,
derine- “derinleşmek”, dişe- (I) “1.Bebek ve hayvan yavrusu diş çıkarmak, diş
çıkarmaya başlamak.”, göle- (IV) “su toplanmak” vb.

yansıma sesi geçişli fiil yapar: fisire- “fısıldamak”, kıcıra- “azarlamak”,

kıfıra- “ağaçları parçalamak, kesmek, budamak”, pat(ı)ramak “paylamak,
çıkışmak”, zıngamak “dizle birinin arkasından vurmak” vb.

yansıma sesi geçişsiz fiil yapar: bıcıra- “kımıldamak”, bıdıra- “konuşmak”,

dazıra- “yanarken ses çıkarmak, çıtırdamak”, efile- (I/II) “1. Korku ya da sevinç
etkisiyle yürek çarpmak./ 1. Rüzgâr hafif hafif esmek.”, kikire- “kesik kesik
gülmek” vb.

birleşik fiil yapar: damağı şakıra- “istek duymak”, diş dişe- “çocuk diş
değiştirmek”, koşa yaşa- “karı koca ömürlerinin sonuna kadar birlikte yaşamak”,
madası şakıra- “cinsel istek duymak”, yaş yaşa- “ömür geçirmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+a- 1) ağtoprak [ağtorpaò, ağtorpak] DS/I:113 (411)

(<topur+a-k; Gülensoy, 2007, s.
914)
+e- 2) ak toprak DS/I:163
3) ak toprak DS/VI:4414
4) ala tengirek DS/I:201
5) alıza- DS/I:221
6) alta- DS/I:230
7) altınla oyna- (<oyun) DS/VI:4419
8) ardıla- DS/I:304
9) aşa- (I) DS/I:350
10) aynak oynak DS/I:427
11) baldır paça sıva- DS/I:503
(<*suw+a-; Gülensoy 2007, s.
774)
12) baldırı paçayı sığa- DS/VI:4444
13) balık oyna- DS/VI:4444
14) bannak çörek DS/I:522
(<çö(ü)r+e-k; Gülensoy, 2007, s.
255)

933
15) bebe toprağı DS/I:590
16) beke- DS/VI:4453
17) bekmez toprağı DS/VI:4454
18) bekmez toprağı [beòmez toprağı, DS/I:604
behmez torpağı]
19) bele-, bΨle- (I) [belekle-] DS/I:610
(<bΨl+e-; Gülensoy, 2007, s. 128)
20) bele-, belemeh (III) DS/I:611
21) belen- (III) DS/I:611
22) belek (I) [belak, beleg (I), belek DS/I:608
çapıdı, belek çapindi, beleyh (I),
bez belek, bölek (III)
(<bel+e-k; Gülensoy, 2007, s.
128)
23) belek (II) DS/VI:4454
24) beleyik DS/I:616
25) belibeñzer DS/VI:4455
(<beniz+e; Gülensoy, 2007, s.
132)
26) belli toprağı DS/I:624
27) beñze- DS/I:630
28) beñzed- DS/I:630
29) benzek DS/I:630
30) benzer, benzer (I) DS/I:630
31) benzeş DS/I:630
32) beriben(i)zer (III) [beli benzer DS/I:634
(III)]
33) beze- (III) DS/I:651
34) bıcıra- DS/I:655
35) bıdıra- DS/VI:4458
36) bıdıraş- DS/I:660
37) biz çöreği DS/I:713
38) bolluk bolamadılık DS/I:735
39) boşa- DS/I:743
40) boynu/uzak DS/I:746
41) boyra toprak DS/I:747
42) boz toprak DS/I:752
43) bökure- DS/I:767
44) buna- (I) DS/I:791
(<mun+a-; Gülensoy, 2007, s.
183)
45) buna- (III) DS/I:791
46) buna- (IV) DS/I:791
47) buna- (V) DS/I:791
48) burnunu toprağa sürt- DS/I:801
49) buyduz toprağı DS/I:832
50) bük toprağı DS/I:819
51) bΨzemaò DS/I:650

934
 (<bediz+e-; Gülensoy, 2007, s.
137)
52) cakkıra- DS/II:849
53) cangama, cañgama (<cenk) DS/II:856
[cankama, cargama, cengeme,
cengeşme]
54) celim toprağı DS/II:878
55) celke- (<cılk) DS/II:878
56) cıdır oyna- DS/II:898
57) cılagıt DS/II:896
58) cıldıra- DS/II:909
59) cıngıravu elması DS/II:923
60) cırıt oyna- DS/II:931
61) cıs toprak DS/II:1191
62) cilim toprağı DS/II:966
63) coravı göze- DS/II:1000
(<çorap>cÿrÀb>Fars.)
64) cozula- DS/II:1004
65) cümcük oyna- DS/VI:4476
66) çakkıra- DS/II:1045
67) çalı toprağı DS/II:1056
68) çayra- (<cayır) DS/II:1098
69) çığıl toprak DS/II:1160
70) çıkracık (<cıkır) DS/II:1170
71) çıkrancık (II) DS/II:1170
72) çıkırancık [çıkrancık (I)] DS/II:1168
73) çıldıra- (I) DS/II:1171
74) çıldıra- (II) DS/II:1171
75) çıldıra- (III) DS/II:1171
76) çiğre- (II) (<çiğir) DS/II:1211
77) çildire- DS/II:1214
78) çile- (VI) DS/II:1216
79) çile toprak DS/II:1217
80) çingile- DS/I:1228
81) çipile- (<çipil çipil (I)) DS/II:1233
82) çirke- DS/II:1236
83) çirtim oynamaò DS/II:1238
84) çota- (<çot (II)) DS/II:1274
85) çörek DS/III:1652
(<*çö(ü)r+e-k; Gülensoy, 2007, s.
255)
86) çörek içi DS/II:1292
87) çöreklik DS/II:1292
88) çörekte çiğ DS/II:1292
89) çöreò [çöreyh, çüreyh] DS/II:1292
90) dabra- (I) (<dabır) DS/II:1316
91) dabala- DS/II:1312
92) dadamık (I) [dadamak] DS/II:1318

935
 (<tat+a-n-; Gülensoy, 2007, s.
259)
93) dadamık (III) (<tat) DS/II:1319
94) dadan- DS/II:1319
95) dadanak DS/II:1319
96) dadandırık DS/II:1319
97) dadangın [dadankın, datğın] DS/II:1319
98) dadanmaò DS/II:1319
99) dalap dalap oyna- DS/II:1338
100) damağı şakıra- DS/II:1346
101) dayan- (I) DS/II:1386
102) dayan- (II) DS/II:1386
103) dayangan, dayañgan [dayanğan] DS/II:1386
104) dayangı DS/II:1386
105) dayanık DS/II:1386
106) dayanış- DS/II:1386
107) dayanmah DS/II:1386
108) dayantılık DS/II:1386
109) dayat- DS/II:1386
110) dazıra- DS/II:1390
111) dengi dayan- DS/II:1423
112) derine- DS/II:1434
113) dıgramaò (<dıgır) DS/II:1450
114) dıgranmaò DS/II:1450
115) dığra- DS/II:1453
116) dığıl dığıl kana- DS/II:1453
117) dızırat- DS/II:1477
118) diğre- DS/II:1484
119) dil kanatan [dilkanadan, dilkanat] DS/II:1495
120) dile- (I) DS/II:1493
121) dilenci DS/II:1493
122) dilenip dolan- DS/II:1493
123) dilerke DS/II:1493
124) dise- (<çise) DS/II:1519
(<*çes+e-; Gülensoy, 2007, s.
244)
125) diş dişe- DS/II:1520
126) dişe- (I) DS/II:1521
127) dişe- (II) DS/II:1522
128) dişe- (III) DS/II:1522
129) dişe- (IV) DS/II:1522
130) dişekli DS/II:1520
131) dişeme DS/II:1521
132) dişen- (I) DS/II:1523
133) dişen- (II) DS/II:1523
134) dişen- (IV) DS/II:1523
135) dişengi (II) DS/II:1523
136) dişengiç (I) DS/II:1523
137) dişengiç (II) DS/II:1523
936
138) dişenti [dişentü] DS/II:1523
139) diyre- DS/II:1530
140) domura- DS/II:1553
141) donam DS/II:1558
(<don+a-; Gülensoy, 2007, s.
299)
142) donangı DS/II:1558
143) donan DS/II:1558
(<don+a-; Gülensoy, 2007, s.
299)
144) düne- (I) DS/II:1631
(<*tü-n+e-; Gülensoy, 2007, s.
946)
145) ebeçöreği DS/II:1292
146) ebeçörek DS/III:1652
147) efile- (I) DS/III:1669
148) efile- (II) DS/III:1669
149) eğere- (I) DS/III:1675
150) eğnen- (I) [eynen-] (<eğin) DS/III:1681
151) eğnen- (II) DS/III:1682
152) el/ulağı DS/III:1729
153) elekenti DS/III:1710
154) esire- (I) DS/III:1782
155) esire- (II) DS/III:1782
156) esre- DS/III:1787
(<*es+(g)ür-; Gülensoy, 2007, s.
342)
157) et toprak DS/III:1800
158) faldıra- DS/III:1832
159) faldıravık DS/III:1832
160) feldire- DS/III:1841
161) fıkra- (I) [fıcramaò, fıòramah, DS/III:1851
fıòra-, fıkramag] (<fıkır)
162) fıkra- (II) DS/III:1851
163) fıkıra- DS/III:1851
164) fıngıla- DS/III:1853
165) fışıra- DS/III:1860
166) fingile- DS/VI:4506
167) fisire- DS/VI:4507
168) fosura- DS/III:1878
169) fölte- DS/III:1878
170) gaga döşe- DS/III:1892
171) gagıra- DS/III:1893
172) galay toprağı DS/III:1899
173) gıcıramaò DS/III:2028
174) gıldıra- (I) DS/III:2039
175) gıldıra- (II) DS/III:2039
176) gımraş- (<kımıl) DS/III:2046
177) gildire- DS/III:2076

937
178) gök toprak DS/III:2139
179) göle- (IV) DS/III:2143
180) gönen- (I) [gönen (I), günen-] DS/III:2154
(<*kün+e-n-; Gülensoy, 2007, s.
382)
181) gönendir- [gönendir-] DS/III:2154
182) göze- (I) DS/III:2178
183) göze- (II) DS/III:2179
184) göze- (III) DS/III:2179
185) gözetde- [gözetdemeyh] DS/III:2181
(<göz+e-t-le-; Gülensoy, 2007, s.
391)
186) gözetlek DS/III:2181
187) gucen- DS/III:2187
(<*kāc+e-n-; Gülensoy, 2007, s.
519)
188) guldura- DS/III:1191
189) gücet- (<güç) DS/III:2208
190) güm(ü)ren- DS/VI:4515
191) güm(ü)ren- DS/III:2223
192) güveyi donat- DS/III:2241
193) hakra- (<hakır) DS/III:2255
194) hakıra- DS/III:2254
195) hamama dayan- DS/III:2263
196) hamaz toprak DS/III:2265
197) harun toprak DS/III:2297
198) hasıl toprağı DS/III:2299
199) hasıra- (I) DS/III:2300
200) hasıra- (II) DS/III:2300
201) hesile- [hesire-] DS/III:2348
202) hıkrama (<hıkır) DS/III:2358
203) hılta- DS/III:2360
204) hıltak [holtak] DS/III:2360
205) hoduran- DS/III:2394
206) hokra- (I) (<hokur) DS/III:2395
207) hokra- (II) DS/III:2395
208) hokra- (III) DS/III:2395
209) homçura- DS/III:2405
210) hoşra- (<hoşur) DS/III:2417
211) höldüre- DS/III:2430
212) höldürevik DS/III:2430
213) ıkıran- DS/IV:2463
214) ıldır ıldır ıldıra- DS/IV:2466
215) ıldıra- [ıldıramaò] DS/IV:2465
216) ıldırak DS/IV:2465
217) ıpıla- DS/IV:2480
218) ilbiz toprak DS/IV:2519
219) ildira- DS/IV:2519
220) ili toprağı DS/IV:2529

938
221) kakıla- DS/IV:2603
222) kara toprak DS/IV:2654
223) keç toprak DS/IV:2718
224) kehile- DS/VI:4544
225) kesme toprak DS/IV:2768
226) kıcıra- DS/IV:2785
227) kıfıra- DS/IV:2790
228) kıkra- (<kıkır) DS/IV:2793
229) kımraş- [kımra-, kımran-] DS/IV:2805
230) kıpraş- [kıpra-] (<kıpır) DS/IV:2815
231) kıpırat- DS/IV:2814
232) kırça- DS/IV:2819
233) kikire- DS/IV:2871
234) kire toprak DS/IV:2878
235) kongura- DS/IV:2918
236) koşa yaşa- DS/IV:2934
237) köseği DS/VI:4571
(<köz+e-gü; Gülensoy, 2007, s.
593)
238) köseği [kösevi, kösevü] DS/IV:2972
239) közegü DS/IV:2986
240) kuldurat- DS/IV:2996
241) küldüret DS/IV:3028
242) küskü (I) [küsgi, küsgü, küski (I)] DS/IV:3051
(<köz+e-gü; Gülensoy, 2007, s.
593)
243) madası şakıra- DS/IV:3102
244) madıran- DS/IV:3102
245) mangıra- DS/IV:3122
246) melektoprak DS/IV:3155
247) mıcıra- DS/IV:3178
248) mıdıran- DS/IV:3180
249) mışıla- DS/IV:3193
250) mızıra- DS/IV:3197
251) mihmes toprak DS/IV:3198
252) modura- [moduran-] DS/IV:3209
253) oòşa- (I) [okşa-] DS/V:3275
(<oguş+a-; Gülensoy, 2007, s.
618)
254) oòşa- (II) DS/V:3275
255) oòşa- (II) DS/V:4612
256) oòşamaò (I) DS/V:4612
257) oòşaş DS/V:3275
258) oòşat- DS/V:3275
259) osan- (<usan-) DS/VI:4617
260) osan- [oysanmaò, oysan-] DS/VI:4617
(<*us+a-n-; Gülensoy, 2007, s.
971)
261) oyna- (I) [oynamaò] DS/V:3304

939
 (<*ïyun+a-; Gülensoy, 2007, s.
593)
262) oyna- (II) DS/V:3304
263) oynak (I) DS/V:3304
264) oynak (II) DS/V:3304
265) oynak (III) DS/V:3304
266) oynakla- DS/V:3304
267) oynama [oynatma (II)] DS/V:3304
268) oynaò DS/V:3304
269) oynaş- DS/V:3304
270) oynaş dölü DS/V:3304
271) oynaşlıçorba DS/V:3304
272) oynaşmaò DS/V:3304
273) oynat- DS/V:3305
274) oynatma (I) [oynakma] DS/V:3304
275) oynatma (III) DS/V:3304
276) öğrek (IV) DS/V:3319
277) öğren- (<öğür) DS/V:3320
278) öğrence DS/V:3319
279) öğrencelik (I) [öğrenbeclik, DS/VI:4624
öğrencek, örgençelik]
(<*öğür+a-n-; Gülensoy, 2007, s.
653)
280) öğrencelik (II) DS/VI:4624
281) öğrencelik [öğrenbeçlik, DS/V:3319
öğrenbeşlik, öğrence, öğrencek,
öğrencimelig, öğrençelik]
282) öğrenceliyh DS/VI:4624
283) öğrenek DS/V:3319
284) öğrenik DS/VI:4624
285) öğrenik [öğrenig] DS/V:3319
286) öğrenmedük DS/V:3320
287) öğretgi DS/V:3320
288) öğretle- DS/V:3320
289) öze- (I) DS/VI:4633
290) öze- (II) DS/VI:4633
291) öze- (III) DS/VI:4633
292) özenti (I) DS/V:3373
293) özenti (II) DS/V:3373
294) paldıra- DS/IV:3388
295) paldıra- DS/VI:4636
296) paldırat- DS/V:3387
297) patra- DS/VI:4642
298) patra- (I) (<patır) DS/V:3414
299) patra- (II) DS/V:3415
300) patran- DS/V:3415
301) patıra- (I) DS/VI:4641
302) patıra- (II) DS/VI:4641
303) patıra- (III) DS/V:3411

940
304) patıra- (III) DS/VI:4641
305) patıraş- DS/V:3411
306) patıravık DS/VI:4641
307) pekmez toprağı DS/V:3424
308) pekmez toprağı DS/VI:4643
309) pırpıra- DS/V:3446
310) pıtra- (<pıtır) DS/V:3452
311) por toprak DS/V:3473
312) potura- DS/V:3478
313) pülez toprak DS/V:3496
314) sağ toprak DS/V:3517
315) sağır toprak DS/V:3515
316) sakıra- DS/VI:4665
317) samıra- DS/V:3534
318) sanrama toprak DS/V:3540
319) savar- ! DS/V:3555
(<suvar-; Eren, 2010, s. 87)
320) saytoprak DS/V:3563
321) sındım oyuna- DS/V:3612
322) sıvar- (<su) DS/VI:4695
323) sıvar- (I) (<su) DS/V:3624
324) sıvarma DS/V:3624
325) siğile- (I) [siñgile-] DS/VI:4697
326) siğile- (II) DS/VI:4697
327) singile- DS/V:3642
328) soğulcan toprak DS/V:3658
329) sokran- [soòranmaò] (<sokur) DS/V:3660
330) sokran- [soòran-] DS/VI:4703
331) sömek (I) [somak (III), sonak (II), DS/V:3680
söbek (III), sübek (III), sümek
(III)]
332) suğar- DS/V:3690
333) suva- DS/V:3704
(<*suw+a-; Gülensoy, 2007, s.
774)
334) suvamağ DS/VI:4712
335) suvar- DS/VI:4711
336) suvar- DS/V:3704
(<suw(g)a-r-; Gülensoy, 2007, s.
817)
337) suyu toprağı çek- DS/V:3706
338) şefşeli oyna- DS/V:3758
339) takıra- (I) DS/V:3811
340) takıra- (II) DS/V:3811
341) takırak (I) DS/V:3811
342) takırak (II) DS/V:3811
343) tayra- (<tayır) DS/V:3855
344) tayıra- DS/V:3854

941
345) temregü [temirek, temreğe, DS/V:3780
temreği, temreğu, temreğü,
temrei, temrek, temreki, temrevü,
temreyi]
(<*temür+e-gü; Gülensoy, 2007,
s. 879)
346) teyak (<daya-) DS/VI:4758
347) tıkıra- DS/V:3912
348) tıngıra- DS/VI:4761
349) tıngıra- (I) DS/V:3917
350) tıngıra- (II) DS/V:3917
351) tırım toprak DS/V:3922
352) tilki toprağı DS/V:3934
353) tingire- DS/V:3937
354) topa- DS/V:3965
355) toprak çal DS/V:3966
(<topur+a-k; Gülensoy, 2007, s.
914)
356) toprak kaynağı DS/V:3966
357) toprak/öküzü DS/V:3967
358) topraklık (I) DS/V:3966
359) topraklık (II) DS/V:3966
360) topraklık (III) DS/V:3966
361) topraklık (IV) DS/V:3966
362) torpaò [torpak] (<topurak) DS/V:3971
363) torpul oyna- DS/VI:4771
364) totura- (I) DS/VI:4773
365) totura- (II) DS/VI:4773
366) toza- (I) DS/V:3979
367) toza- (II) DS/V:3979
368) töngüre- DS/VI:4775
369) tümen (I) DS/V:4012
(<tüm+e-n; Gülensoy, 2007, s.
945)
370) tümen (II) DS/V:4012
371) tümen (III) DS/V:4012
372) tümen tümen DS/V:4012
373) uğra- (I) [uğrama ol-] DS/VI:4029
(<oàur+a-; Gülensoy, 2007, s.
959)
374) uğra- (II) DS/VI:4029
375) uğra- (III) DS/VI:4029
376) uğrağa bas- DS/VI:4028
377) uğrağa gel- DS/VI:4028
378) uğrağa uğra- DS/VI:4784
379) uğrak (I) DS/VI:4028
380) uğrak (II) [uğnak, uğraò] DS/VI:4028
381) uğrak (III) DS/VI:4028
382) uğrak ver- DS/VI:4028

942
 383) uğraklı DS/VI:4028
384) uğralan- (I) DS/VI:4029
385) uğrantı DS/VI:4029
386) uğrat- DS/VI:4029
387) usangan DS/VI:4044
388) usangın DS/VI:4789
389) usangınlık gel- DS/VI:4044
390) üzen- (I) (<öz) DS/VI:4087
391) vazıra- DS/VI:4096
392) vezile- DS/VI:4099
393) vıcıra- [vıcıla-] DS/VI:4100
394) vizre- (<vızır) DS/VI:4108
395) yalama toprak DS/VI:4140
396) yaldırat- DS/VI:4145
397) yaldırayık DS/VI:4145
398) yanaz, yañaz DS/VI:4163
399) yanazla- DS/VI:4163
400) yañazlık DS/VI:4163
401) yaş yaşa- DS/VI:4200
402) yaşa- DS/VI:4198
403) yebire- DS/VI:4221
404) yelis toprak DS/VI:4237
405) yıldıra- DS/VI:4269
406) yive- DS/VI:4285
407) zıbır toprak DS/VI:4367
408) zıkra- (<zıkır) DS/VI:4369
409) zınga- DS/VI:4374
410) zıngırak DS/VI:4374
411) zıpıra- DS/VI:4838

2.1.2. +AK-
Ağızlarda birkaç sözcükte bulunan bir ektir. gözeòmeg ve yönek- fiilleri
hariç geçişsiz fiil yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ak- 1) gözeòmeg DS/III:2178 (6)

(<Bakmak, korumak.)
+ek- 2) irek- (II) (<er) DS/IV:2548
(<Sahura kalkmak.)
+eò- 3) körek- (III) DS/IV:2964
(<Bağ, bahçe bakımsızlıktan
kurumaya yüz tutmak.)
4) körek- (IV) DS/IV:2965

943
 (<Bir şey işe yaramaz hale
gelmek.)
5) körek- (V) DS/IV:2965
(<Bir ailenin şansı azalmak,
kötüye gitmek.)
6) yönek- DS/VI:4308
(<Yön almak.)

2.1.3. +Al-
Addan fiil yapan +A- ve fiiilden fiil yapan -l- edilgenlik ekinin
kaynaşmasıyla oluşmuş bir ektir. Genellikle tek heceli ünsüzle biten sıfatlara
gelerek geçişsiz fiiller yapar. azal-, bunal-, daral-, dikel-, düzel-, gencel-, körel-,
sağal-, sertel-, şenel-, yönel- vb. Ağızlarda da geçişsiz fiiller yapar. Daha çok
geçişsiz fiiller sıfatlardan oluşur.

sıfatları geçişsiz fiil yapar: acal- “acıkmak”, bekel- “çoğalmak,

kuvvetlenmek, sağlamlaşmak”, dincel- “2.Dinçleşmek.”, dömel- “4.Çıkıntı
yapmak.”, kartal- “ihtiyarlamak, kartlaşmak.”, koyal- “koyulaşmak”, saral-
“sararmak” vb.

adları geçişsiz fiil yapar: denkel- (II) “eşit gelmek”, kökel- “tavlanmak,
semizleşmek”, pusal- (I) “sislenmek”, tümel- “1.Tamamlanmak, bütünleşmek”,
yoğal- “yok olup gitmek” vb.

yansımalardan geçişsiz fiil yapar: fısal- “balon, lastik, top ve araba lastiği
gibi cisimler hava kaçırıp boşalmak, sönmek, patlamak”, gürel- “çoğalmak”, kirtel-
(III) “gevrek duruma gelmek, sertleşmek”, zıngal- “altında, ardında boşluk bulunan
bir yere sertçe vurulunca sarsılmak” gibi.

birleşik geçişsiz fiil yapar: amalı domal- “tamahkâr olmak, aç gözlülük

etmek”, aşkı domal- “şevke gelmek”, canı azal- “sıkıntı basmak”, ettiği daral- “canı
sıkılmak”, gavsalası daral- “içi sıkılmak” vb.

yabancı sözcükleri geçişsiz fiil yapar: hoşal- “hava ılıklaşmak, yumuşamak”,

kıtal- “kıtlaşmak, azalmak”, zoral- “zorlaşmak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

944
+al- 1) acal- (II) (<aç) DS/I:37 (145)
+el- 2) alafal- (<alaf (I) DS/I:185
3) amalı domal- DS/I:236
(<dom/döm+al-; Gülensoy, 2007,
s. 297)
4) araltı (<ağır) DS/I:297
5) aşırt/dağal- DS/I:357
6) aşkı domal- DS/I:359
7) bekel- DS/I:601
8) bilek boşalması DS/I:691
9) bozaltı DS/I:749
10) buğal- [boğal-] DS/I:779
(<*mung+al-; Gülensoy, 2007, s.
183)
11) bunat- (<bunal-) DS/I:792
12) bunal- [boñal-, bonal-, boval-] DS/I:791
13) burbur bunal- DS/I:794
14) canı azal- DS/II:856
15) cığal- (<çiğ) DS/II:900
16) cılğal- (<cılk) DS/II:911
17) çerel- (II) (<çer (III)) DS/II:1145
18) çiğel- DS/II:1207
19) daral- DS/II:1367
20) daralt- DS/II:1367
21) denkel- (II) DS/II:1425
22) dikel- [diğel-, dikelmeg, dinel-, DS/II:1485
dinel- (II)]
23) dincal- (<dinç) DS/II:1500
24) dincel- [dincal-] (<dinç) DS/II:1500
25) dinel- (<dik) DS/VI:4488
26) dinel-, dinel- (I) [digel-, diğel-, DS/II:1501
dikel- (II), diyel-]
(<ding[<*ting]+el-; Gülensoy,
2007, s. 285)
27) dinelt-, diñelt- (I) [digelt-, diyelt-] DS/II:1502
28) dinelt-, diñelt- (III) DS/II:1502
29) diñelük DS/II:1502
30) dombalt- [donbalt-] DS/II:1551
31) dömel- DS/II:1581
(<dom/döm+al-; Gülensoy, 2007,
s. 297)
32) dömelt- DS/II:1581
33) düzeldek DS/II:1642
34) eftiği daral- DS/III:1671
35) fısal- [fosal-] (<fıs) DS/III:1858
36) gartalaç [garteleç] DS/III:1931
37) gartalmaò DS/III:1931
(<kart+al-; Gülensoy, 2007, s.
471)

945
38) gavsalası daral- DS/III:1940
39) gencel- (<genç) DS/III:1989
40) genel- (I) DS/III:1890
(<keŋ~gen+el-; Gülensoy, 2007,
s. 364)
41) genel- (II) DS/III:1890
42) gönçel- (<gönç (I)) DS/III:2152
43) gürel- DS/III:2235
44) hoşal- (<òoş>Fars.) DS/III:2414
45) kamalma DS/IV:2613
46) kartal- DS/IV:2671
47) kartalaç DS/VI:4538
48) kartalaç (I) [kartala, kartaleç] DS/IV:2670
49) kartalaç (III) DS/IV:2671
50) kartalak DS/IV:2671
(<kart+al-; Gülensoy, 2007, s.
471)
51) kelebek (I) DS/IV:2726
(<*kep+el-ek; Gülensoy, 2007, s.
493)
52) kelebek (II) DS/IV:2726
53) kelebek (III) DS/IV:2727
54) kelebek (IV) DS/IV:2727
55) kelebek (V) DS/IV:2727
56) kelebek ağacı DS/IV:2727
57) kepelek DS/IV:2746
58) kepenek (II) [kelepek, kepeneyh, DS/IV:2747
kepenk (IV), köpelek (I)]
59) kıralt- DS/VI:4556
60) kıraltı DS/VI:4556
61) kıtal- (<kaht<Ar.) DS/IV:2847
62) kıtal- (<kaht<Ar.) DS/VI:4559
63) kipelt- DS/IV:2875
64) kirtel- (I) DS/IV:2883
65) kirtel- (II) DS/IV:2883
66) kirtel- (III) DS/IV:2883
67) kirtelmiş DS/IV:2883
68) kitel- DS/IV:2888
69) kofal- DS/VI:4564
70) kofal- (I) [kohal-, kosal-, koval- DS/IV:2900
(I), kuval-]
71) kofal- (II) DS/IV:2900
72) kofalt- DS/IV:2900
73) koral- (<kör) DS/VI:4567
74) koral- (I) DS/IV:2924
75) koral- (II) DS/IV:2924
76) koval- (II) DS/IV:2939
77) koval- (III) DS/IV:2939
78) kovalt- (I) DS/IV:2940

946
79) kovalt- (II) DS/IV:2940
80) kovalt- (III) DS/IV:2940
81) kovaltak DS/IV:2939
82) kovaltaz (I) DS/IV:2939
83) kovaltaz (II) DS/IV:2939
84) kovaltı DS/IV:2940
85) koyal- (I) (<koyu) DS/IV:2942
86) koyal- (II) DS/IV:2942
87) kökel- DS/IV:2952
88) körel- (I) [körelmeg (I)] DS/IV:2965
89) körel- (II) [körelmeg (II)] DS/IV:2965
90) körel- (III) DS/IV:2965
91) körel- (IV) DS/IV:2965
92) körel- (V) DS/IV:2965
93) körelt- DS/IV:2965
94) kuvaldak [kuvaltak] (<kov) DS/IV:3019
95) kündel- (<küt) DS/IV:3038
96) kütel- DS/VI:4581
97) kütelez [kütlez] DS/IV:3054
98) kütelmeg DS/IV:3055
99) loşal- (<loş (IV) DS/IV:3088
100) peyel- DS/V:3439
101) pusal- (I) DS/V:3491
102) pusal- (II) DS/V:3491
103) pusalık DS/V:3491
104) pürtel- DS/V:3501
105) sağal- (I) [sağalmah] DS/V:3514
106) sağal- (II) DS/V:3514
107) sağal- (III) DS/V:3514
108) sağalmaò, sağal- (I) DS/VI:4663
109) sağalt- DS/V:3514
110) saral- (<sarı) DS/V:3544
111) saralt- (<sarı) DS/V:3544
112) sertel- DS/VI:4687
113) sesel- (I) DS/VI:4687
114) sonaltı DS/V:3665
115) songaltı DS/V:3666
116) sozal- DS/VI:4706
117) sozal- (<soz (I)) DS/V:3673
118) şenel- DS/V:3762
119) şenel- DS/VI:4725
120) şenelt- DS/VI:4725
121) şenelt- (I) DS/V:3762
122) şenelt- (II) DS/V:3762
123) tenel- DS/VI:4752
124) tınçal- (<tınç (II)) DS/V:3916
125) tokal- DS/V:3949
126) tomal- (<dom) DS/V:3956

947
 127) tomal- (<dom) DS/VI:4769
128) topalan (I) DS/V:3964
129) topalan (II) DS/V:3964
130) topalan (III) DS/V:3964
131) tümel- DS/V:4012
132) yoğal- (<yok) DS/VI:4287
133) yonal- (<yön) DS/VI:4295
134) yonel- (<yön) DS/VI:4295
135) yozal- (I) DS/VI:4304
136) yozal- (II) DS/VI:4304
137) yönel- (I) DS/VI:4308
138) yönel- (II) DS/VI:4308
139) yönelge [yönelek] DS/VI:4308
140) yönnel- DS/VI:4309
141) yunelge (<yön) DS/VI:4322
142) yünel- (I) (<yön) DS/VI:4333
143) yünel- (II) DS/VI:4333
144) zıngal- DS/VI:4374
145) zoral- (<zÿr>Fars.) DS/VI:4397

2.1.4. +AlA-
Aslında yazı dilinde fiilden fiil olarak kullanılan bir ektir. Ancak ağızlarda
addan fiil yapım işlevinde de kullanılmıştır. “Tekerrür fiilleri yapan -ala- (-ele-) eki,
birbiri ardınca yapılan ve biri ötekisini izleyen hareketleri tasvir eder. Bu özelliğiyle
ses yansımalı fiillere uygun düşer ve bu tarzdaki pek çok hareketi, fiil olarak
karşılamada kullanılır.” (Zülfikar, 1995, s. 117). Kullanımı sıklığı çok fazla
değildir.

Ağızlarda hem geçişli hem de geçişsiz fiiller yapar.

geçişli fiil yapar: dikele- “2.Azarlamak, çıkışmak”, gevçele-<gevişele-

“yemeye, çiğnemeye çalışmak”, hınçala- “2.Kuvvetle sarsmak.”, önezele-
“1.Önüne çıkmak, yolunu kesmek”, özele- (I) “özlem duymak, özlemek”, payala-
“önem vermek, değerlendirmek” vb.

geçişsiz fiil yapar: altala- “1.Hastalık tekrarlamak, hâlsiz bırakmak”, aşala-

“1.Fokur fokur kaynamak”, bulala-<bolala- “bir şey bol ve geniş olmak”, güzele-
“hava soğumak, güz gelmek”, tozala- “kar hafif yağmak” vb.

yansımalardan geçişsiz fiil yapar: cevcevelen- “oyalanmak, isteksiz isteksiz

konuşmak”, dombala- “deve koşmak, sıçramak”, gümele- “dalgalar kıyıya çarparak

948
ses çıkarmak”, kakala- (II) “tavuk yumurtlayacağı zaman bağırmak”, ohala-
“1.Yorulmak. 2.Dinlenmek.” vb.

yansımalardan geçişli fiil yapar: çalpala- “1.Yoğurt, pekmez vb. şeyleri

sulandırarak ezmek”, kişele- “1.Kümes hayvanlarını kovalamak.”, ufala- (II)
“üflemek” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ala- 1) altala- DS/VI:4418 (73)

+ele- 2) altala- [altalamaò] DS/I:229
3) ardala- (I) DS/I:303
4) aşala- DS/I:350
5) ayala- (III) DS/I:405
(<oy+ala-; Gülensoy, 2007, s.
641)
6) bayala-, bayla- (<boy) DS/I:577
7) bulala- (<bol) DS/I:786
8) cevcevelen- DS/II:887
9) cığala- (I) (<çiğ) DS/II:899
10) cobala- (I) (<cop<çub>Ar.) DS/II:992
11) coralaş- (<cor (I)) DS/II:1000
12) çalpala- [çamkala-, çampala-, DS/II:1061
çarpala-, çarpalamaò, çarpala-]
13) çalpalandır- DS/II:1061
14) çerpelen- DS/II:1147
15) çitele- (I) DS/II:1242
16) çiyele- (II) DS/II:1250
17) çompala- DS/II:1266
18) çorala- (I) DS/II:1270
19) çorala- (II) DS/II:1270
20) çömele- (<çöm) DS/II:1286
21) dikele- DS/II:1485
22) dombala- [donbala-] DS/II:1551
23) efele- (I) DS/III:1668
24) gevçele- (<geviş) DS/III:2008
25) gövele- DS/III:2168
26) göveleme DS/III:2168
27) gövelet- DS/III:2168
28) göveleyci DS/III:2168
29) gözeleme DS/III:2178
30) gümele- DS/III:2222
31) güzele- DS/III:2243
32) hapalama DS/III:2277
33) harbalaş- DS/VI:4517

949
 34) harıkala- DS/III:2289
35) hınçala- DS/III:2363
36) kakala- (II) (<gak) DS/IV:2602
37) kartalaç (I) [kartaleç] DS/IV:2670
38) kartalaç (III) (<kar) DS/IV:2671
39) kişele- DS/VI:4563
40) kişele- [kışala-] DS/IV:2886
41) körele- (I) DS/IV:2965
42) körele- (II) (<kor) DS/IV:2965
43) kurekele- (<kürek) DS/IV:3008
44) ohala- DS/V:3274
45) önezele- DS/V:3341
46) öveçele- DS/V:3363
47) özele- (I) DS/V:3372
48) özele- (II) DS/V:3372
49) özelen- DS/V:3372
50) patalak patalak DS/V:3409
51) payala- DS/VI:4642
52) payalanmaò DS/VI:4642
53) pertele- DS/V:3434
54) pusala- DS/V:3491
55) soyala- DS/V:3671
56) sozalana sozalana DS/V:3673
57) şakala- DS/V:3737
58) şakalak DS/V:3737
59) şakalan- (<Şakk>Ar.) DS/V:3737
60) şenelek DS/VI:4725
61) şΨşele- [şΨşelen-] (<şeş (II)) DS/V:3765
62) takalaş- DS/V:3808
63) tozala- DS/VI:4773
64) tozalat- DS/V:3779
65) üfele- (II) (<üfle-) DS/VI:4060
66) ufala- (II) (<üfle-) DS/VI:4026
67) vazalaò, vazalak DS/VI:4804
68) yaşala- DS/VI:4198
69) yozala- (I) DS/VI:4304
70) yozala- (II) DS/VI:4304
71) yozala- (III) DS/VI:4304
72) yozala- (IV) DS/VI:4304
73) yozala- (V) DS/VI:4304

2.1.5. +An-
Addan fiil yapan -A- ve fiilden fiil yapan -n- eklerinin kaynaşmasıyla
oluşmuş bir yapıdır. Genellikle geçişsiz fiiller yapan ekin kullanımı azdır.

950
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+an- 1) çoğan- (II) DS/II:1256 (7)

(<Birikmek, fazlalaşmak.)
+en- 2) kıvan- (I) [kuvan-] DS/IV:2850
(<Sevinmek.)
(<kıw~kuw+an-; Gülensoy, 2007,
s. 519)
3) kıvanç DS/IV:2850
(<Sevinç.)
4) kıvandır- DS/IV:2850
(<Sevindirmek, mutlu etmek.)
5) sesen- DS/V:3594
(<Konuşmak, söyleşmek.)
(<ses+en-; Gülensoy, 2007, s.
758)
6) tadan- DS/V:3800
(<Tat almak, hoşlanmak.)
7) yönen- DS/VI:4308
(<Dönüp gitmek.)

2.1.6. +Ar
+Ar- ekinin, iki genel özelliği vardır. İlki, “O renge dönme, anlatımında
geçişsiz fiiller yapmasıdır” (Banguoğlu, 2007, s. 208). ağar-, alar- bozar-, göver-,
morar-, yeşer-<yaşar- vb. gibi. İkinci kullanım özelliği ise, adlardan geçişli fiiller
yapar. başar-, ever-, öner-, suvar- gibi. Renk belirtmeyen geçişsiz fiiller olarak da
kabar- (<*kap+ar-<Gülensoy, 2007, s. 447) ve tozar- yazılı dilde kullanılır.

Ağızlarda çoğunlukla geçişsiz fiiller yapan ekin, birkaç geçişli fiil kullanımı
vardır.

renk belirten geçişsiz fiil yapar: akar- “beyazlamak”, gırar- “ağarmak,

kırlaşmak”, göğer- (I) “bitki büyüyerek, yeşermek, yeşillenmek”, keşer- (I) “renk
açılmak, solmak”, yöşer- “hava ağarmaya başlamak” vb.

geçişsiz diğer fiillerden bazıları şunlardır: barkar- “ev bark sahibi olmak”,
beler- (II) “göz çok fazla açılmak, dışarı fırlamak”, çiler- (I) “nemlenmek,
küflenmek”, pusar- “hava bulutlanmak, kapanmak, puslanmak”, şavkar-
“aydınlanmak” vb.

951
 geçişli fiil yapar: eser- beser- “bir çocuğu büyütüp yetiştirmek”, otar- “1.Ot
toplamak. 2. Hayvanları otlatmak.” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ar- 1) ağar- DS/I:82 (145)

+er- 2) ağaranlık DS/I:82
3) ağardanlıò DS/I:82
4) ağargan DS/I:82
5) ağarıntı DS/I:82
6) ağarsı- [ağırsamaò, ağırsa-, ağırsı- DS/I:82
]
7) ağartı [ağaran, ağarantı, ağarı (I), DS/I:83
ağarıntı, ağartu, ağaru, ağırtı]
8) akar- DS/I:140
9) alar- DS/VI:4416
10) alar- (I) DS/I:198
11) alar- (II) DS/I:198
12) alarla- DS/I:192
13) alartu DS/I:198
14) aòartı [ahartu] (<ak) DS/I:125
15) Àr- (V) (<akar-) DS/I:328
16) balaran DS/I:499
17) barkar- DS/I:533
18) beler- (I) DS/VI:4454
19) beler- (II) DS/VI:4454
(<bΨl+er-; Gülensoy, 2007, s.
129)
20) belert- DS/VI:4454
21) bolara- DS/I:734
22) bolart- DS/I:634
23) bozar- (I) DS/I:749
24) bozar- (II) DS/I:749
25) bozar- (III) DS/I:749
26) bozaran DS/I:749
27) bozarantı DS/I:749
28) bozartı DS/VI:4865
29) bozartı (I) DS/I:750
30) bozartı (II) DS/I:750
31) bozartı (III) DS/I:750
32) çiler- (I) DS/II:1217
33) çiler- (II) DS/II:1217
34) çiler- (III) DS/II:1217
35) çokartma DS/II:1260
36) eser- beser- DS/III:1780
37) evarmaò DS/III:1801

952
38) ever- [evermeg] DS/III:1805
39) everim DS/III:1805
40) evermeò, ever- DS/VI:4502
41) gavar- DS/III:1938
(<*kap+ar-; Gülensoy, 2007, s.
447)
42) gecerüyh gal- DS/III:1959
43) gerer- (I) (<ger (I)) DS/III:1999
44) gerer- (II) (<ger (I)) DS/III:2000
45) gırar- (<kır) DS/III:2053
46) goveri (<göğer-) DS/III:2110
47) göğer- (I) [gogar-, goğer-, göver- DS/III:2128
(I), göyer-, güver-]
48) göğer- (II) DS/III:2129
49) göğer- (III) DS/III:2129
50) göğer- (IV) DS/III:2130
51) göğer- (V) DS/III:2130
52) göğer- (VI) DS/III:2130
53) göğer- (VII) DS/III:2130
54) göğerci DS/III:2127
55) göğeri (I) [gökeri, göveri (I)] DS/III:2128
56) göğeri (II) [göveri (IV)] DS/III:2128
57) göğerilik DS/III:2128
58) göğert- DS/III:2130
59) göğerti (I) [goğeri, goğerti, DS/III:2130
göğertü (I), göverti (I), göyerti,
güverti]
60) göğerti (II) DS/III:2130
61) göğerti (III) DS/III:2130
62) göğerti (IV) [göğertü (II)] DS/III:2130
63) göğerti [goğerti] DS/VI:4512
64) göğertlek DS/III:2130
65) göğertleş- DS/III:2130
66) göğertme [gövertme] DS/III:2130
67) gökgöğerti DS/III:2137
68) gölert- (II) DS/III:2143
69) gölerti DS/III:2143
70) göver- (I) [güver-] DS/III:2169
71) göverdim DS/III:2169
72) göveren (I) DS/III:2169
73) göveren (II) DS/III:2169
74) göveri (I) DS/III:2169
75) göveri (II) DS/III:2169
76) göveri (III) DS/III:2169
77) göverik DS/III:2169
78) göverte DS/VI:4513
79) göverti (II) DS/III:2169
80) gövertme (III) [gövertmeç] DS/III:2169
81) gözü beler- DS/III:2184
953
82) guverçin DS/III:2203
83) güğer- [güger-] DS/III:2216
84) güver- (II) DS/III:2241
85) güver- (III) DS/III:2241
86) güver- (IV) DS/III:2241
87) güver- (V) DS/III:2241
88) güveri (I) DS/III:2241
89) güveri (II) DS/III:2241
90) güveriye DS/III:2241
91) güvertme DS/III:2241
92) güzerti DS/III:2243
93) hınçar- DS/III:2363
94) hışar- DS/III:2376
95) iver- (II) (<ev) DS/IV:2572
96) karartı DS/VI:4536
97) keşer- (I) (<keş) DS/IV:2771
98) keşer- (II) DS/IV:2771
99) keşert- DS/IV:2771
100) kırar- DS/IV:2817
101) kırar- DS/VI:4556
102) kirer- DS/IV:2878
103) kirter- (<kirt (II)) DS/IV:2883
104) kolar- DS/IV:2908
105) kökert- DS/IV:2953
106) kökertme DS/IV:2953
107) lemer- (<nem>Fars.) DS/IV:3073
108) morarıntı DS/IV:3211
109) nemergin DS/IV:3246
110) otar- (I) [otarmaò] DS/V:3295
111) otaran DS/VI:4518
112) otarmaò DS/VI:4518
113) örçer- (<ört<ateş) DS/V:3346
114) öşer- (<öş) DS/VI:4630
115) öşerti DS/VI:4630
116) pöser- (<pös) DS/V:3483
117) purçar- (<purç) DS/V:3490
118) purtar- [portar-, purtart-] (<port DS/V:3490
(II))
119) pusar- DS/VI:4656
120) pusar- (I) [püsar-] DS/V:3492
121) pusar- (II) DS/V:3492
122) pusarık DS/VI:4656
123) pusarıklı DS/V:3492
124) pürter- (II) (<pört) DS/V:3501
125) püser- DS/V:3504
126) saramuk [sarartma, sarartmalı] DS/V:3544
(<*sarıg+ar-; Gülensoy, 2007, s.
735)
127) şafkar- (<şavk) DS/V:3735
954
 128) şafkar- (<şavk) DS/VI:4719
129) şavkar- DS/VI:4723
130) şavkar- [şavòar-] DS/V:3755
131) teler- (I) DS/V:3872
132) toşar- DS/V:3975
133) tozar- DS/V:3979
134) tozarra- DS/V:3979
135) tüler- (III) (<tüy) DS/V:4010
136) yasara göz (<yaş-) DS/VI:4194
137) yaşarak DS/VI:4198
138) yaşartı DS/VI:4199
139) yaşartma DS/VI:4199
140) yaşartman DS/VI:4199
141) yeşerti [yeşertü] (<yaş) DS/VI:4257
142) yöşer- (<yöş (I)) DS/VI:4312
143) yöşerti DS/VI:4312
144) yumrar- (<yumru) DS/VI:4318
145) zığar- (<zığ (III)) DS/VI:4368

2.1.7. +Aş-
+A- isimden fiil yapma eki ve işteşlik eki -ş- ekinin birleşimi ile oluşmuş
bir ektir. geçişsiz fiil olan savaş- (<sab+aş<Gülensoy, 2007, s. 742) ve geçişli fiil
olan yanaş- yazı dilinde kullanılan oluşumlardır. savaş- fiili askerlik terimi olarak
da kullanılır.

Ağızlarda geçişsiz fiiller yapar. Kullanımı azdır.

geçişsiz fiil yapar: adaş- “çocuklar, oyunda ad seçerek eş olmak”, çomaş-

“toplaşmak, birleşmek”, henkeş- “bir çeşit değnek oyununda yarışmak”, karteş-
“kartlaşmak”, pekeş- “katılaşmak”, yelmeş- “fazla pişmekten ezilmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+aş- 1) adaş- DS/I:65 (21)

+eş- 2) çomaş- DS/II:1265
3) embeleşik (<embel) DS/III:1730
4) henkeş- (<henk (I)) DS/III:2340
5) imam yanaştırması DS/IV:2535
6) karteş- DS/IV:2671
7) pekeş- (<bek) DS/V:3422
8) pekeştir- DS/V:3422
9) yanaş- DS/VI:4162

955
 (<yan+aş-; Gülensoy, 2007, s.
1054)
10) yanaşak DS/VI:4162
11) yanaşıò, yanaşık (I) DS/VI:4162
12) yanaşıò, yanaşık (II) DS/VI:4162
13) yanaşıò, yanaşık (III) DS/VI:4162
14) yanaşlık DS/VI:4162
15) yanaşma (I) DS/VI:4162
16) yanaşma (II) DS/VI:4162
17) yelmeş- DS/VI:4240
(<yelim+eş-; Gülensoy, 2007, s.
1115)
18) yelmeşik (I) [yelmeşük, DS/VI:4240
yilmeşük]
19) yelmeşik (II) DS/VI:4240
20) yelmeşik (III) [yelmeşük] DS/VI:4240
21) yelmeşik otu DS/VI:4240

2.1.8. +At-
Ağızlarda geçişli beket- fiilinde görülen bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+et- 1) beket- (I) [beget-, berket- (I)] DS/I:601 (4)

(<Kapatmak, tıkamak, örtmek.)
(<bek+et-; Gülensoy, 2007, s.
126)
2) beket- (III) DS/I:602
(<Hapsetmek.)
3) beket- (V) DS/I:602
(<Akarsuyu kesmek.)
4) peket- (<bek) DS/V:3423
(<Kapatmak, örtmek.)

2.1.9. +CI- / +cU-

Ağızlara özgü, sık kullanılmayan, geçişsiz fiil türeten bir ektir.

geçişsiz fiil yapar: evci- (I) “evinin işine ve eksiklerine düşkün olmak,
eksiklerini tamamlamaya çalışmak”, gırcı- “2.Hafif beyazlatacak kadar kar
yağmak”, kakılcı- “kurumak”, kapçı- “ceviz, badem gibi meyvelerin üzerindeki
yeşil kabuk soyulmak”, yavıncı- “yavanlaşmak, tatsızlaşmak” vb.

956
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+cı- 1) dabulcu- (<dabul (I)) DS/II:1316 (28)

+ci- 2) evci- (I) DS/III:1801
+cu- 3) evci- (II) DS/III:1801
+cü- 4) fırçı- DS/I:4505
+çı 5) gakılcı- DS/III:1896
+çi 6) gıpcı- DS/III:2050
7) gıpcıt- DS/III:2051
8) gırcı- (<kır) DS/III:2054
9) kakılcı- DS/IV:2603
10) kancı- (<kıntaş) DS/IV:2620
11) kapçı- DS/IV:2633
12) kemçi- (<kem (VIII)) DS/IV:2737
13) kımçı- DS/IV:2802
14) kıncı- (I) (<kıntaş) DS/IV:2808
15) kırcı- DS/IV:2819
16) kırçı- (I) DS/IV:2820
17) lemci- (<nem) DS/IV:3073
18) mılcı- (<mil (II)) DS/IV:3184
19) milci- (<mil (II)) DS/IV:3199
20) terçi- DS/VI:4755
21) yavıncı- (I) (<yavan) DS/VI:4818
22) yavıncı- (I) [yavancı-, yavuncu-] DS/VI:4206
23) yavıncı- (II) DS/VI:4818
24) yavıncı- (II) [yavuncu- (II) DS/VI:4207
25) yavıncı- (III) DS/VI:4207
26) yenci- (<yen (I)) DS/VI:4246
27) yoğuncu- DS/VI:4288
28) yüreği yavıncı- DS/VI:4334

2.1.10. +CIk- / +cuK-

Ağızlarda kaynaşmış fiil yapım eklerinden biridir. Birkaç sözcükte
kullanılmıştır. derçik- ve hırcık- fiilleri hariç genellikle geçişsiz fiil yapar.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+cık- 1) buncuk- DS/I:792 (12)

(<1.Sıkılmak, daralmak, sabrı
kalmamak.)
(<bun~buŋ~*muŋ; Gülensoy,
2007, s. 182)
+cik- 2) bunduk- [buncuk-] DS/I:792

957
 (<2.Açlıktan ve susuzluktan
bayılacak hale gelmek.)
+cuò- 3) derçik- DS/II:1431
(<İçini boşaltmak.)
+cuk- 4) doncuk- (I) DS/II:1559
(<Utanmak.)
+çık- 5) doncuk- (II) DS/II:1559
(<Pıhtılaşmak.)
+çik 6) gancık- (<kan) DS/III:1909
(<İnsanın bir yeri bir şey arasında
sıkışarak kan toplamak.)
7) hırcık- (<hır) DS/III:2368
(<Bir şeyi düzensizce
karıştırmak.)
8) karcık- [karçık-] DS/IV:2656
(<3.El ve ayak suda çok
kalmaktan beyazlaşmak.)
9) kircik- (II) DS/IV:2876
(<Kirlenmek, darılmak.)
10) kircik- (III) DS/IV:2876
(<Kirlenmek.)
11) morcuòdur- DS/VI:4600
(<Morartmak.)
12) sucuk- (II) DS/VI:4709
(<Susamak.)

2.1.11. +ça-
burçak sözcüğünde kullanılan addan fiil yapım ekidir. burçak ve kırçar- (I)
fiilinde kullanılan bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ça 1) bırcak [bırçak (I)] DS/I:669 (9)

(<Burçak.)
(<*bū+r+ça-k; Gülensoy,
2007, s. 185)
2) kırçar- (I) DS/IV:2820
(<Kır rengini almaya
başlamak, kırlaşmak.)
3) bırçak DS/VI:4459
(<Burçak.)
4) burçalak [burcalaò, DS/I:795
burculak]
(<1.Burçak. 2.Zehirli bir ot.)
5) ilÀn burçak DS/IV:2518

958
 (<Sarımsağa benzer bir çeşit
ot.)
6) purçak (I) DS/V:3489
(<1.Burçak bitkisi.)
7) purçak (II) DS/V:3489
(<Topraktaki çatlak.)
8) purçak purçak DS/V:3489
(<Damla damla.)
9) yılan burçağı DS/VI:4266
(<1.Yaban baklasına benzer
bir bitki.)

2.1.12. +DA-
Ekin iki önemli şekilde kullanımı vardır. İlki, adlardan az sayıda geçişli
fiiller yapar: aldat-, bağda-, iste-, yelten- gibi. Diğeri yansıma sözcüklerden çok
sayıda geçişsiz fiiller türetir. “… onlar çoğu sesle, kimi renk ve hareketle ilgilidir”
(Banguoğlu, 2015, s. 204). fısılda-, fokurda-, gıcırda-, horulda-, şapırda-, şıkırda-;
ışılda-, parılda-; fingirde-, kımılda-, kıpırda- vb. “Tabiat taklidi kelimeler hep l, r,
y gibi sedalı konsonantla bittiği için bu ekin hep d’li şekilleri kullanılmaktadır.”
(Ergin, 1998, s. 250). Ayrıca yazı dilinde bu ekle oluşturulmuş erdem, kundak ve
önder sözcükleri de kullanılmaktadır.

Ağızlarda en çok yansımalardan geçişsiz fiiller yapmaktadır. Yansıma

olmayan birkaç tane de geçişli fiil türetmiştir.

geçişli fiil yapar: alazdamaò “yakmak, ateşlemek”, alda- “aldatmak,

kandırmak”, atdÀ-<altda- “aramak, karıştırmak, altüst etmek” vb.

konuşmak anlamlı geçişsiz fiil yapar: badırda- “2.Konuşmak, laf etmek, çene
çalmak”, cığılda- (II) “çocuklar yüksek sesle hep bir ağızdan konuşmak”, civilde-
“tatlı sesle konuşmak”, dambırda- “kaba kaba konuşmak”, dangırda- “1.Bağıra
bağıra yüksek sesle konuşmak” vb.

fısıldamak anlamlı geçişsiz fiil yapar: çimilde- (II) “fısıldamak”, çivilde-

“hafifçe kulağa fısıldamak”, fasırda- “fısıltı halinde konuşmak”, hosulda-
“fısıldamak”, pışılda- “fısıldamak” vb.

gülmek anlamlı geçişsiz fiil yapar: çakırda- “kahkaha ile gülmek”, gakılda-
“kahkaha ile gülmek”, hakırda- “kahkaha ile gülmek”, hangırda- “1.Yüksek sesle,
çirkin ve kaba şekilde gülmek”, hikirde- “kısa kısa ses çıkararak gülmek” vb.

959
 ağlamak anlamlı geçişsiz fiil yapar: cırılda- “1. Yerli yersiz ağlamak”,
cingirde- (I) “ağlamak”, fıngılda- “çocuk kendi kendine, için için ağlamak”,
hünkürde- “içini çeke çeke ağlamak”, tıngırda- (II) “çocuk yavaş yavaş ağlamak”
vb.

titremek anlamlı geçişsiz fiil yapar: ifilde- “1.Soğuktan titremek.”, parılda-

“öfkeden el ayak titremek”, sakırda- “çok titremek”, sıngılda- “korkarak titremek”,
tingilde- “4.Titremek” vb.

parlamak anlamlı geçişsiz fiil yapar: cibirde- “parlamak”, farılda-

“parlamak”, fıldırda- “gözleri parıl parıl yuvalarında oynamak, parlamak”, ıpılda-
“2.Hafif ışık titreyerek parıldamak”, şıkırda- (II) “aydınlanmak, parlamak” vb.

kaynamak anlamlı geçişsiz fiil yapar: cokurda- “kaynayan su ses çıkarmak”,

faşırda- “1.Su taşacak derecede kaynamak”, fongurda- “şiddetli kaynamak”,
hoşurda- “su kaynarken ses çıkarmak”, mıkırda- “kaynamaya başlamak” vb.

yanmak anlamlı geçişsiz fiil yapar: çıldırda- (III) “soba, ateş yanmağa
başlamak”, harılda- “yanmak”, kırçıldamağ “cayır cayır yanmak, kavrulmak”,
pafılda- “harıl harıl yanmak” vb.

gürültü yapmak anlamlı geçişsiz fiil yapar: cağılda- (I) “gürültü etmek”
düpürde- “gürültü yapmak”, faldırda- (III) “konuşmadığı halde ortada dolaşıp, orayı
burayı karıştırarak yaptığı gürültüyle başkalarını rahatsız etmek”, güpbürde-
“zıplamak, gürültü etmek”, hapırda- “gürültü etmek” vb.

su sesi belirten geçissiz fiil yapar: cibilde- “kurbağa, kaplumbağa gibi

hayvanlar suda yüzerken ses çıkarmak”, cumbulda- “su bol ve gürleyerek akmak”,
fışırda- “1.Su akarken ses çıkarmak.”, ığılda- “su yavaş yavaş akmak”, lıñgırda- “su
ve sulu şeyler içerken ya da dökülürken ses çıkmak” vb.

yansımalardan birleşik geçişsiz fiil yapar: baş zongulda- “başı tutmak, başı
ağrımak”, coldur coldur coldurda- “oraya buraya çişini yapmak”, göğnü iste-
“istekli olmak, dilemek”, kımıl kımıl kımılda- “işi ağır yavaş yapmak” vb.

diğer bazı yansımadan oluşan geçişsiz fiiller şunlardır: cıyırtda- “hafif bir
sesle yellenmek”, cozurda- “yağ kızarken ses çıkarmak”, küfürde- “serin serin
esmek”, moşulda- “3.Öfkeyle solumak”, şakılda- “gök gürlemek”, töpürde- “yürek
çarpmak” vb.
960
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+da- 1) abıldan- DS/I:21 (1051)

+de- 2) abıldat- (<al) DS/I:21
+ta- 3) ağırda- DS/I:91
+te- 4) alazdamaò DS/I:205
5) alda- DS/I:209
(<al+da-; Gülensoy, 2007, s. 65)
6) aldak buldak [aldak saldak] DS/I:209
7) allanıpdı (I) (<aldan-) DS/I:224
(<Àl+da-n-; Gülensoy, 2007, s.
65)
8) aldauk DS/I:210
9) aldaukçu DS/I:210
10) andaç (I) (<yan) DS/VI:4420
11) ankıldamaò DS/I:274
12) apılda- DS/I:287
13) apıldat-, apıldatmaò DS/I:287
14) arıda- DS/I:314
15) atdÀ- (<alt) DS/I:367
16) badaş [badeş (I)] DS/I:463
(<bağ+da-ş; Gülensoy 2007: 102)
17) badaş- [badeş-, bağdaş- (I)] DS/I:464
(<bağ+da-ş-; Gülensoy, 2007, s.
102)
18) badaşık DS/I:464
19) badaşma DS/I:464
20) badeş (II) DS/I:465
21) badeş kur- DS/I:465
22) badırda- DS/I:464
23) badırda- DS/VI:4441
24) badırdaş- DS/I:464
25) bağdaş DS/I:477
26) bağdaş- DS/VI:4442
27) bağdaş dur- DS/I:477
28) bağdaş kur- DS/I:477
29) bağdaşık (I) DS/I:477
30) bağdaşık (II) DS/I:477
31) bağrı badaş olmaò DS/I:484
32) bağrı bağdaşık DS/I:484
33) bangılda- DS/VI:4445
34) bangılda- [bangırda-] DS/I:520
35) bardaş (II) [bağdeç, bardeş] DS/I:529
(<bağdaş)
36) bardaş kur- [bağdaç kur-, bağdaç DS/I:529
otur-, bağdağ kur-, bağdaş gur-,

961
 bağdaş- (II), bağdeş kur-, bardeş
kur-]
37) barkıldak DS/I:533
38) baş zongulda- DS/I:561
39) başı baydak [başı boydak] DS/I:558
40) başı zoñulda- DS/VI:4450
41) başına baydak DS/I:559
42) başına boydak DS/VI:4449
(<bay+da-k; Gülensoy, 2007, s.
163)
43) batırda- (<patır) DS/I:571
44) baydak DS/I:579
45) baydak DS/VI:4451
46) bayırda- DS/I:580
47) bebildek DS/I:590
48) bengilde- (II) DS/I:628
49) bengildet- DS/I:628
50) besdel (I) DS/I:638
51) besdel (II) [bestel] DS/I:638
52) bıcıldak DS/I:654
53) bıdıdaş- DS/I:659
54) bıdırda- [bıdıldamaò, bıdılda-, DS/I:660
bıdıldan-, bıdırdan, bızırda-]
55) bıdırdan- DS/VI:4458
56) bıdırdaş- DS/VI:4458
57) bıdırdaş- [bırdırdaş-] DS/I:661
58) bıjılda- DS/I:663
59) bıkılda- (I) DS/I:663
60) bıkılda- (II) DS/I:663
61) bıldırda- DS/I:665
62) bındılda- DS/I:667
63) bıngılda- [bınkılda-] DS/I:668
64) bıngıldak (II) DS/I:668
65) bıngıldak (III) DS/I:668
66) bıngıldak, bıñgıldak (I) DS/I:668
[böngüldek, büngüldek (II)
67) bırkıldak [bıngıldayık, bunguldak] DS/I:668
68) bırkıldamaò DS/I:670
69) bıtdak DS/I:671
70) bigilde- DS/I:688
71) bingilde- DS/I:697
72) bizirde- DS/I:714
73) boydaò DS/VI:4465
74) boydaò, boydak DS/I:745
(<bay+da-k; Gülensoy, 2007, s.
163)
75) boytak boytak DS/VI:4465
76) bozda- DS/I:750
77) bübürdek DS/I:811

962
78) bücüldek DS/I:812
79) büngülde- DS/VI:4470
80) büngülde- [bögülde-, büğülde, DS/I:823
büngelde-, büngülte-]
81) büngüldek DS/VI:4470
82) büngüldek (I) [bıngıldayık, DS/I:823
böngüldek, böngüldeyik]
83) büngüldet- DS/I:824
84) cağılda- (I) [cığıldamağ, DS/II:844
cığıldamaò
85) cağıldak (I) [coğıldak, çankıldak] DS/II:843
86) cağıldak (II) [cıngırdak (I)] DS/II:844
87) cağıldak (IV) [çakıldak] DS/II:844
88) cağıldaş- DS/II:844
89) cağışta- [cığışta-] DS/II:845
90) cañgılda- DS/II:856
91) cavıldak DS/II:866
92) cavırdaş- DS/II:866
93) cayırda- (I) DS/II:869
94) cayırda- (II) DS/II:869
95) cayırda- (III) DS/II:869
96) cayırtdak [cayırttak] DS/II:869
97) cengirde- DS/II:882
98) cıbıldak (I) DS/II:892
99) cıddamuk DS/II:896
100) cıgılda- DS/II:898
101) cığılda- (II) DS/II:901
102) cığışta- [cağışta-] DS/II:902
103) cığıştak (I) [cığıştağı, cigiştak, DS/II:902
çağıştak (I), çığıştağı, çığıştak]
104) cığıştak (II) DS/II:902
105) cığıştat- [cağışdat-] DS/II:902
106) cıldırdat- DS/II:910
107) cımbılda- DS/VI:4473
108) cımbılda- (I) [cınbılda-, DS/II:915
combulda-, çumbulda-]
109) cımbılda- (III) DS/II:916
110) cımbıldak DS/VI:4473
111) cımbıldak [cımıldak, cimbıldak DS/II:915
(II), cumbuldak (I), cumburtdak]
112) cımbıldat- (I) DS/II:916
113) cımbıldat- (II) [cimbıldat- (I)] DS/II:916
114) cıngılda- (I) [cıngıldamağ, DS/II:922
cıngıllamaò]
115) cıngılda- (II) DS/II:922
116) cıngılda- (III) DS/II:922
117) cıngıldak [cıngırdak (II), DS/II:922
cingıldak]
118) cıngırda- (I) DS/II:923

963
119) cıngırda- (II) DS/II:923
120) cıngırdak (I) DS/II:923
121) cıngırdak (II) DS/II:923
122) cıpdandık DS/II:890
123) cıpılda- [cabılda-, cıbılda-] DS/II:925
124) cırdamık DS/II:928
125) cırılda- (I) DS/II:930
126) cırılda- (II) DS/II:930
127) cırıldak (I) DS/II:930
128) cırıldak (II) DS/II:930
129) cırıldamağ DS/II:930
130) cırkıldat- DS/II:931
131) cırtdamaò DS/II:938
132) cırtılda- DS/VI:4473
133) cıydak DS/II:945
134) cıyıkda- DS/VI:4474
135) cıyılda- DS/II:945
136) cıyırdak DS/II:945
137) cıyırtda- DS/II:945
138) cızdatmaò DS/II:947
139) cızılda- (I) [cızıldamağ, DS/II:949
cızıldamaò, cızılda- (II)]
140) cızılda- (II) DS/II:950
141) cızılda- (III) DS/II:950
142) cızıldayıp dur- DS/II:950
143) cızırda- (I) DS/II:950
144) cızırdak (I) DS/II:950
145) cızırdat- (I) DS/II:950
146) cızırdat- (II) DS/II:950
147) cibilde- DS/II:955
148) cibildek DS/II:955
149) cibildek DS/VI:4474
150) cibirde- DS/II:956
151) ciğirde- DS/II:963
152) cimbılda- (I) DS/II:968
153) cimbılda- (II) DS/II:968
154) cimbıldak (I) DS/II:968
155) cimbıldak (II) DS/II:968
156) cimbıldamaò DS/II:975
157) cingilde- DS/II:979
158) cingildek DS/II:979
159) cingirde- (I) DS/II:980
160) cingirde- (II) DS/II:980
161) cirilde- DS/II:985
162) civilde- [cavırda-, cıvılda-, DS/II:989
civirde-]
163) civildek DS/II:989
164) civirdek DS/II:989

964
165) civirdeyik DS/II:990
166) ciyirde- (I) DS/II:991
167) ciyirde- (II) DS/II:991
168) ciyirde- (III) DS/II:991
169) ciyirdek helvası [çiğirdek helvası] DS/II:991
170) coğuldak DS/II:995
171) coğuldaş- (I) DS/II:995
172) cokurda- DS/II:996
173) coldur coldur coldurda- DS/II:996
174) combulda- DS/VI:4475
175) congulda- (I) DS/II:999
176) coñgulda- (II) DS/II:999
177) conguldaş- DS/II:999
178) conkulda- DS/II:999
179) copurdat- DS/II:1000
180) corhudak DS/II:1001
181) corkuldat- DS/II:1001
182) coruldamah DS/II:1003
183) cozurda- DS/II:1004
184) cöngürde- DS/II:1007
185) cöttürde- DS/II:1008
186) cözürde- DS/II:1008
187) cukurdat- [cuğurdat-, cuhurdat-, DS/II:1011
çukurda-]
188) cumbılda- [cambulda-, cumbulda- DS/II:1015
(II), cunbulda-, çunbulda-]
189) cumbulda- (I) [cumburda- (I)] DS/II:1015
190) cumbuldak DS/II:1015
191) cumbuldat- [cımbıldat- (I), DS/II:1015
cıvıbıldat-, cimbıldat- (II),
combuldat-]
192) cumburda- (II) DS/II:1016
193) çabılda- DS/II:1031
194) çağıldak (I) [çakıldak (I), DS/II:1036
çağırdak, çaòıldaò, çaòıldaò,
çahildaò, çakgıldaò, çakırdak (I),
çakkıldaò, çaldaò]
195) çağıldak (II) DS/II:1036
196) çağıldaò DS/II:1036
197) çakıldak DS/VI:4477
198) çakıldak (I) DS/II:1043
199) çakıldak (II) DS/II:1043
200) çakıldak (III) DS/II:1043
201) çakıldak (IV) DS/II:1043
202) çakıldak (V) DS/II:1043
203) çakıldak (VI) DS/II:1043
204) çakıldak (VIII) DS/II:1043
205) çakıldak (X) DS/II:1043
206) çakıldak gibi DS/II:1043

965
207) çakıldaklı DS/II:1043
208) çakıldaklı un DS/II:1043
209) çakırda- DS/II:1044
210) çakırdak (II) DS/II:1044
211) çangırda- DS/II:1070
212) çaòıldak (II) DS/II:1040
213) çaòıldaòlı DS/II:1040
214) çapulda- DS/II:1079
215) çaşırda- DS/II:1085
216) çatdaò DS/II:1032
217) çatırda- DS/II:1090
218) çavurdaş- DS/II:1096
219) çeğirdek (<çekirdek) DS/II:1037
(<şigir+de-k; Gülensoy, 2007, s.
228)
220) çekidek DS/II:1112
221) çekidek armudu DS/II:1112
222) çekildek DS/II:1113
223) çepildek DS/VI:4479
224) çepildeyik DS/II:1143
225) çepirdek DS/II:1144
226) çerdek (<çekirdek) DS/II:1145
227) çetirde- DS/II:1151
228) çıddak (II) DS/II:1158
229) çığırda- (I) DS/II:1161
230) çığırda- (II) DS/II:1161
231) çığırdeş- (I) DS/II:1161
232) çığırdeş- (II) DS/II:1161
233) çıkıştağı DS/II:1169
234) çıldırda- (II) DS/II:1171
235) çıldırda- (III) DS/II:1171
236) çıldirde- DS/II:1172
237) çımbilde- DS/II:1176
238) çınbılda- (I) DS/II:1179
239) çınbılda- (II) DS/II:1179
240) çıngıldak [çınkırdak] DS/II:1182
241) çıngıştaklı DS/II:1182
242) çınkışdak DS/II:1182
243) çıpıldat- DS/II:1183
244) çıpildek (I) DS/II:1233
245) çıtdama DS/II:1192
246) çıtılda- DS/II:1193
247) çıyırdak DS/II:1201
248) çiğirdek (I) DS/II:1208
249) çiğirdek (II) DS/II:1209
250) çiğirdek (III) DS/II:1209
251) çiğişte- DS/II:1209
252) çikirde- DS/II:1212

966
253) çimilde- (I) DS/II:1223
254) çimilde- (II) DS/II:1223
255) çipilde- (I) [çipildemeg] DS/II:1233
256) çipilde- (II) DS/II:1233
257) çipildet- [cipildet-] DS/II:1233
258) çitirda- [çitirde-] DS/II:1245
259) çivilde- DS/II:1248
260) çiyirde- DS/II:1250
261) çiyirdek (I) DS/II:1250
262) çiyirdek (II) DS/II:1250
263) çiyirdeklen- DS/II:1250
264) çopuldat- DS/II:1079
265) dabılda- DS/II:1315
266) dadırda- [vağılda-] DS/VI:4090
267) dagılda- DS/II:1321
268) dağışta- DS/II:1325
269) dambırda- DS/II:1351
270) dangıldak (IV) DS/II:1464
271) dangıldak (V) DS/II:1464
272) dangırda- [dangılda-, dangılda-, DS/II:1359
danğurda-, dankılda-, dankırda-]
273) dangırdak (I) [danğırdak, DS/II:1359
donguldak, dongurdak (III)]
274) dangırdak (II) DS/II:1359
275) davışda- DS/II:1379
276) davışta- DS/II:1379
277) davşulda- DS/II:1382
278) dazırda- (I) DS/II:1390
279) dazırda- (II) DS/II:1390
280) debilde- [dibilde-] DS/II:1394
281) depde- DS/II:1426
282) detde- DS/II:1439
283) dıbırda- DS/II:1449
284) dıgırdaş- DS/II:1450
285) dığılda- (I) DS/II:1453
286) dığılda- (II) DS/II:1453
287) dığıldamah DS/II:1453
288) dığıldan- [dıgıldan-, dığırda-] DS/II:1453
289) dımbılda- (I) [dımbırda-] DS/II:1459
290) dımbılda- (II) [dibilde-] DS/II:1459
291) dımbırda- [dımbılda-] DS/II:1459
292) dımbırdat- [dımbıldat-] DS/II:1459
293) dımışta- DS/II:1461
294) dıngılda- DS/II:1466
295) dıngılda-, dıñgılda- (II) DS/II:1464
296) dıngılda-, dıñgılda- (III) DS/II:1464
297) dıngırda- [dıngılda-, dıñgılda- (II), DS/II:1465
dıñılda-]
298) dıngırdat- (I) [dıngırdaòmag] DS/II:1465
967
299) dıngırdat- (II) DS/II:1465
300) dıñılda- DS/II:1465
301) dıvıldan- DS/II:1474
302) dıvışta- DS/II:1474
303) dibilde- [dımbılda-] DS/II:1480
304) dingilde- DS/VI:4487
305) dingilde- (I) [dıngılda- (I), DS/II:1504
dilgilde-, dingildemeğ, dinğilde-]
306) dingilde- (II) DS/II:1505
307) dingilde- (III) DS/II:1505
308) dingildek (I) [dıngıldak (I), DS/II:1504
dinğildek]
309) dingildeş- DS/II:1505
310) dingirde- DS/II:1506
311) divilde- DS/II:1529
312) divildek DS/II:1526
313) dodurdan- [doduldan-] DS/II:1535
314) domburdadan (<domburdat-) DS/II:1552
315) dongurdak (I) DS/II:1560
316) dongurdak (II) DS/II:1560
317) dozurdak (II) DS/II:1567
318) dögüldevik DS/II:1585
319) dömbülde- DS/II:1580
320) dömbüldek (I) [dömburdek] DS/II:1580
321) dömbüldek (II) DS/II:1580
322) dönbülde- DS/II:1581
323) döngülde-, döñgülde- DS/II:1585
324) döngüldeyük DS/II:1586
325) dönğüldek DS/II:1586
326) dümbülde- DS/II:1629
327) dümbürdek DS/II:1629
328) dümbürdet- DS/II:1629
329) düpürde- DS/II:1633
330) ertem DS/III:1777
(<er+de-m; Gülensoy, 2007, s.
337)
331) eşek kömürdeği DS/III:1789
332) evilden- DS/III:1807
333) evilden- DS/VI:4502
334) evülde- DS/III:1818
335) fahırda- [fakırdamaò] DS/III:1831
336) faldırda- DS/VI:4504
337) faldırda- (I) DS/III:1832
338) faldırda- (II) DS/III:1832
339) faldırda- (III) DS/III:1832
340) farılda- DS/III:1835
341) fasıldak DS/III:1838
342) fasırda- DS/III:1838
343) faşıldak DS/III:1839
968
344) faşırda- DS/III:1839
345) feğelde- DS/III:1840
346) feğeldeş- DS/III:1840
347) feldirde- (I) DS/III:1841
348) feldirde- (II) DS/III:1841
349) feldirde- (III) DS/III:1841
350) feldirdet- DS/II:1841
351) fıkılda- DS/III:1851
352) fıldırda- DS/III:1851
353) fıngılda- DS/III:1853
354) fısırdaş- DS/III:1858
355) fısırdaşdak DS/III:1858
356) fışılda- DS/VI:4506
357) fışıldayan DS/III:1860
358) fışıldayık (I) DS/III:1860
359) fışıldayık (II) DS/III:1860
360) fışırda- DS/III:1860
361) fiğışta- DS/III:1864
362) fikirde- DS/III:1864
363) fildirde- DS/III:1864
364) firildek DS/III:1870
365) fisilde- [fisirde-] DS/III:1871
366) fişilde- DS/III:1873
367) fişirde- DS/VI:4507
368) fitde- DS/III:1873
369) fongurda- DS/III:1876
370) fosulda- DS/III:1877
371) fosuldak DS/III:1877
372) fosurdak (I) DS/III:1878
373) fosurdak (II) DS/III:1878
374) foşurda- (I) DS/III:1878
375) foşurda- (II) DS/III:1878
376) foşurda- (III) DS/III:1878
377) gagılda- DS/III:1893
378) gagıldak DS/III:1893
379) gağılda- DS/III:1893
380) gağışdak DS/III:1893
381) gahırdak [gahırdag, gaòırdaò, DS/III:1895
gakırdak]
382) gakılda- DS/III:1896
383) gakırdak [gahırdak] DS/III:1896
384) galdırdayık DS/III:1899
385) gangılda- (I) DS/III:1912
386) gañgılda- (II) DS/III:1912
387) gangılda- (III) DS/III:1912
388) gangıldak DS/III:1912
389) gangıldaò DS/III:1912
390) gayırda- DS/III:1946

969
391) gazurda- DS/III:1955
392) gengilde- DS/III:1992
393) gengildek [gengülgek] DS/III:1992
394) gengildiyik [gengildeyik] DS/III:1992
395) gengülde- (I) DS/III:1992
396) gengülde- (II) DS/III:1992
397) gepirde- DS/III:1993
398) gevirde- DS/III:2012
399) gıcılda- DS/III:2027
400) gıcıltdak [gıcırtdak] DS/III:2027
401) gıcırda- DS/III:2028
402) gıcırdaklı ol- DS/III:2028
403) gıcırdek (I) DS/III:2028
404) gıcırdek (II) DS/III:2028
405) gıfılda- DS/III:2035
406) gıfıldak DS/III:2035
407) gıfırda- DS/III:2035
408) gığışda- (I) [gığışta-] DS/III:2037
409) gığışda- (II) DS/III:2037
410) gığışdak DS/III:2036
411) gıldırda- (I) DS/III:2040
412) gıldırda- (II) DS/III:2040
413) gıldırda- (III) DS/III:2040
414) gıldırda- (IV) DS/III:2040
415) gıldırdak (I) DS/III:2039
416) gımıldamaò [gımılda-, gımışda-] DS/III:2045
417) gırtda- DS/III:2061
418) gıvırdan- DS/III:2063
419) gıvışda- DS/III:2063
420) gıyırda- DS/III:2067
421) goguldaş- DS/III:2094
422) gombaldak (<tombul) DS/III:2099
423) gondak (<kundak) DS/III:2100
(<kong+da-k; Gülensoy, 2007, s.
568)
424) goñguldak DS/III:1912
425) gorulda- DS/III:2106
426) goynü iste- DS/III:2111
(<*íz+tΣ-; Gülensoy, 2007, s. 440)
427) gozurdak DS/III:2113
428) gozurdan- (I) DS/III:2113
429) gozurdan- (II) DS/III:2113
430) göğnü iste- DS/III:2132
431) gövülde- DS/III:2170
432) göz yıpıldat- DS/III:2184
433) guldurda- DS/III:2191
434) guldurdat- DS/III:2191
435) gumburda- DS/III:2194
436) gupürde- DS/III:2197
970
437) guzulda- DS/III:2204
438) gübürde- (I) [gübürdet-] DS/III:2206
439) gübürde- (II) DS/III:2206
440) gübürdek DS/III:2206
441) gügürdeğe gel- DS/III:2212
442) güğülde- [guguldan-, gövülde-, DS/III:2216
gövürde-]
443) güldürdek (II) [gümbürdek] DS/III:2217
444) gümbürde- (I) DS/III:2221
445) gümbürde- (II) DS/III:2221
446) gümbürde- (III) DS/III:2221
447) gümürde- DS/III:2223
448) gümürden- [gümürdenmeğ] DS/III:2224
449) güpbürde- DS/III:2232
450) güpürde- DS/III:2233
451) güpürdeyip dur- DS/III:2233
452) hacırdaò DS/III:2248
453) hakırda- [hakılda-, hakkılda-, DS/III:2254
hakkırda-, hangında-]
454) hakırdak DS/III:2254
455) hakırdaklı DS/III:2254
456) haldırdak DS/III:2259
457) haldırdat- DS/III:2259
458) hangırda- [hankırda-] DS/III:2274
459) hangırdaş- DS/III:2274
460) hankırda- DS/III:2275
461) hantılda- DS/III:2276
462) hapırda- DS/III:2280
463) hapurdamaò DS/III:2281
464) harılda- DS/III:2289
465) harıldak (II) DS/III:2289
466) harkılda- (I) DS/III:2291
467) harkılda- (II) DS/III:2291
468) harpılda- DS/III:2294
469) harpılda- DS/VI:4517
470) haruldaş- DS/III:2297
471) havırdaş- DS/III:2310
472) hayda- (I) DS/III:2316
473) hayda- (II) DS/III:2316
474) haydak DS/III:2316
475) hayde- DS/III:2316
476) herkildek DS/III:2345
477) hıcılda- (I) DS/III:2356
478) hıcılda- (II) DS/III:2356
479) hımırda- DS/III:2362
480) hımırdan- DS/III:2362
481) hıngılda- (I) [hıngırda-, hınkılda-, DS/III:2364
hınkırda- (I)]
482) hıngılda- (II) DS/III:2365
971
483) hınkılda- [hıngılda- (I)] DS/III:2366
484) hınkırda- (II) DS/III:2366
485) hırıldak DS/III:2370
486) hırıldaklı DS/III:2370
487) hışda- DS/III:2376
488) hışıldak DS/III:2376
489) hışta- DS/III:2379
490) hıştak DS/III:2379
491) hıştam DS/III:2379
492) hıştama DS/III:2379
493) hıştaman DS/III:2379
494) hikirde- DS/III:2384
495) hingilde- DS/VI:4520
496) hingilde- (I) DS/III:2387
497) hingilde- (II) DS/III:2387
498) hingildi- DS/III:2387
499) hingirde- DS/III:2387
500) hingirdeş- DS/III:2387
501) hoddak DS/III:2392
502) hodulda- DS/III:2394
503) hohurda- DS/III:2395
504) hokurda- DS/III:2396
505) homurdak DS/III:2401
506) homurdan DS/III:2401
507) hongulda- (II) DS/III:2402
508) hongurdak DS/III:2403
509) hopurda- DS/III:2406
510) hopurdat- DS/III:2407
511) horhopurdak DS/III:2411
512) hortdaò DS/III:2413
513) hortdat- DS/III:2413
514) hosulda- DS/III:2416
515) hoşurda- DS/III:2417
516) hoturda- DS/III:2420
517) hoturdat- DS/III:2420
518) hoydak (I) DS/III:2422
519) hoydak (II) DS/III:2422
520) hölhöpürdek DS/III:2430
521) hönkürde- DS/III:2433
522) höntülde- DS/III:2433
523) hörpüldet- [hörküldet-] DS/III:2435
524) höttüldek DS/III:2439
525) höülde- DS/III:2439
526) hurulda- DS/III:2445
527) ığılda- DS/IV:2457
528) ığıldan- DS/IV:2457
529) ıkılda- DS/IV:2463
530) ıldırdamag DS/IV:2465

972
531) ımbıldak DS/IV:2475
532) ıngılda- (I) DS/IV:2479
533) ıngılda- (II) DS/IV:2479
534) ıngıldat- DS/IV:2479
535) ınkılda- [ınılda-] DS/IV:2480
536) ıpılda- DS/IV:2480
537) ıpıldak DS/IV:2480
538) ırılda- DS/VI:4524
539) ışıldad- DS/IV:2497
540) ışıldak (I) DS/IV:2497
541) ışıldak (III) DS/IV:2497
542) ışıldakböce DS/VI:4524
543) ifilde- DS/IV:2508
544) ingilde- DS/IV:2543
545) ingişdeme DS/IV:2543
546) istikar kundağı DS/IV:2562
(<kong+da-k; Gülensoy 2007:
568)
547) kagardak DS/IV:2594
548) kağıldaş- DS/IV:2595
549) kağışta- (I) DS/IV:2596
550) kağışta- (II) DS/IV:2596
551) kağıştak DS/IV:2596
552) kahırdak DS/IV:2598
553) kakılda- DS/IV:2603
554) kakıldaş- DS/IV:2603
555) kakırdak (I) [kahırdak (I), DS/IV:2604
kakırdaò]
556) kakırdak (II) DS/IV:2604
557) kakırdak (III) DS/IV:2604
558) kakırdak [kakurdak] DS/VI:4531
559) kangılda- DS/IV:2623
560) kangıldak [kangıldaò (I), DS/IV:2623
kankıldak, kankırdak]
561) kanguldak DS/IV:2624
562) kankılda- DS/IV:2626
563) kemçilde- DS/IV:2738
564) kengilde- DS/IV:2744
565) kepilde- DS/IV:2749
566) kepildet- [kepirdet-] DS/IV:2749
567) kerpildet- DS/IV:2757
568) kıcırda- DS/IV:2785
569) kıfılda- [kıldırda-] DS/IV:2789
570) kıgıçtak [kığışdak] DS/IV:2790
571) kığırda- DS/IV:2791
572) kığırdayıp dur- DS/IV:2791
573) kığışda- (I) [kığışta-] DS/IV:2791
574) kığışda- (II) [kıldırda-] DS/IV:2791
575) kığıştak (I) DS/IV:2791
973
576) kıkırda- (I) DS/IV:2792
577) kıkırda- (II) DS/IV:2792
578) kıkırdat- DS/IV:2792
579) kıkırde- [kıkırda- (III)] DS/IV:2792
580) kıldırda- DS/VI:4554
581) kıldırda- (I) DS/IV:2796
582) kıldırda- (III) DS/IV:2796
583) kıldırda- (IV) DS/IV:2796
584) kıldırdek (I) DS/IV:2796
585) kılkırda- DS/VI:4554
586) kımıl kımıl kımılda- DS/VI:4554
587) kımıldak (I) DS/VI:4554
588) kımıldak (II) DS/VI:4554
589) kımıştat- DS/IV:2804
590) kıngırdan- DS/IV:2811
591) kıpırdak DS/IV:2814
592) kıpırdak DS/VI:4555
593) kırçıldamağ DS/IV:2820
594) kıtırda- DS/IV:2848
595) kıtırdak (I) DS/IV:2848
596) kıtırdak (II) DS/IV:2848
597) kıtırdat- DS/IV:2848
598) kıvılda- [kıvıldaş-] DS/IV:2851
599) kıvışda- DS/VI:4559
600) kıvışda- (I) DS/IV:2852
601) kıvışda- (II) DS/IV:2852
602) kihde- DS/IV:2871
603) kikirde- DS/IV:2871
604) kikirde- DS/VI:4561
605) kikirdek çorbası DS/IV:2871
606) kingirde- DS/IV:2874
607) kipidet- [kipirdet-] DS/IV:2875
608) kipirde- DS/IV:2875
609) kipirde- DS/VI:4562
610) kipirdet- DS/VI:4562
611) kirilde- DS/IV:2878
612) kişdeme çay DS/IV:2886
613) kokurda- DS/IV:2907
614) kokurdak DS/IV:2907
615) kokurdaş- DS/IV:2907
616) koldurdak DS/IV:2911
617) kongurdak (I) [konguldak, DS/IV:2918
konkuldak]
618) kongurdak (II) DS/IV:2918
619) kongurdak (III) DS/IV:2918
620) konkurdaş- DS/IV:2919
621) kozurda- DS/IV:2947
622) kudulda- DS/IV:2992

974
623) kupülde- DS/IV:3005
624) kuru takırdak DS/IV:3014
625) kuruyapıldak DS/IV:2655
626) kuytak DS/VI:4577
(<koy~kuy+ta-k; Gülensoy, 2007,
s. 584)
627) kuytak (<koy) DS/IV:3022
628) küfürde- DS/IV:3027
629) küfürden- DS/IV:3036
630) kümürdak DS/VI:4578
631) kümürdek DS/IV:3036
632) küngülde- DS/VI:4579
633) küngülde- [küngürde-] DS/IV:3039
634) kütürdek DS/IV:3056
635) kütürdek DS/VI:4581
636) küyürde- DS/IV:3057
637) küyürdet- DS/IV:3057
638) lakırda- DS/IV:3060
639) lakırdak DS/IV:3060
640) lambırdat- DS/IV:3063
641) langırda- DS/IV:3064
642) langırdak (I) DS/IV:3064
643) laòırdamaò DS/IV:3060
644) lapurdak DS/IV:3067
645) lepirdek DS/IV:3074
646) lıkırda- DS/IV:3078
647) lıñgırda- DS/IV:3078
648) lıñgırdat- DS/IV:3078
649) lifilde- DS/IV:3079
650) lingilde- (I) DS/IV:3081
651) lingilde- (II) DS/IV:3081
652) lingirde- DS/VI:4582
653) lingirde- (I) DS/IV:3081
654) lingirde- (II) DS/IV:3081
655) lokurda- DS/IV:3085
656) lokurdak DS/IV:3085
657) longurda- DS/IV:3087
658) lömbürde- (I) DS/IV:3092
659) lömbürde- (II) DS/IV:3092
660) lömbürde- (III) DS/IV:3092
661) lömbürdek DS/IV:3092
662) löngürde- DS/IV:3093
663) löngürdek (I) DS/IV:3093
664) löngürdek (II) [langırdak (II, DS/IV:3093
longurdak, lonğurdak, löbürdek,
lönğürdek]
665) löngürdek (III) DS/IV:3093
666) lüpürdek DS/IV:3097
667) macırdat- DS/IV:3099
975
668) maçcılda- DS/VI:4584
669) madırda- DS/IV:3102
670) madırda- DS/VI:4584
671) malçılda- DS/IV:3113
672) manğılda- DS/IV:3123
673) marçıda- DS/VI:4588
674) marçıldat- DS/IV:3129
675) marçıldat- DS/VI:4588
676) mazırdan- DS/IV:3146
677) mekirdek DS/IV:3154
678) mekirdet- DS/IV:3154
679) mıccırdat- DS/IV:3178
680) mıcıldak DS/IV:3178
681) mıdırdan- [mıdırda-, vıdırdan-] DS/VI:4596
682) mığılda- DS/IV:3180
683) mıkırda- DS/VI:4597
684) mıkırdak DS/IV:3183
685) mıkırdan- DS/IV:3183
686) mılkılda- DS/IV:3185
687) mıngıldak [mıñıldak] DS/IV:3186
688) mınkıldak DS/VI:4597
689) mınkıldayuk DS/IV:3186
690) mırılda- DS/IV:3188
691) mırıldamağ DS/IV:3188
692) mıttırda- DS/IV:3195
693) mıyıldak DS/IV:3195
694) mızılda- [mızıldan-, mızırda-] DS/IV:3196
695) mızıldamağ DS/IV:3196
696) mızıldan- [mızılda-] DS/IV:3196
697) mızırdan- DS/IV:3197
698) mızırdan- DS/VI:4598
699) morulda- DS/IV:3212
700) morulda- DS/VI:4600
701) moşulda- DS/IV:3212
702) moşulda- [muşulda-] DS/VI:4600
703) mozurda- DS/IV:3212
704) muşulda- DS/IV:3126
705) ofulda- DS/VI:4611
706) öğünder DS/V:3323
707) öğünderlik DS/V:3323
(<ön+de-r; Gülensoy, 2007, s.
664)
708) öğürde- DS/V:3324
709) öğürde- DS/VI:4624
710) öğürden- DS/V:3324
711) önde- DS/V:3338
712) öndeç (<önde-) DS/V:3338
713) öndel DS/V:3338

976
714) öndemen DS/V:3338
715) pafılda- DS/V:3379
716) paldırda- (I) DS/V:3388
717) paldırda- (III) DS/V:3388
718) paldırdak DS/V:3388
719) paldırdat- DS/V:3388
720) parılda- DS/V:3399
721) parıldayık DS/V:3399
722) parsılda- DS/V:3402
723) partılda- DS/VI:4639
724) patıldak DS/V:3411
725) patırda- DS/VI:4641
726) patırda- (I) [patırdamaò, patırdan- DS/V:3411
]
727) patırda- (II) [patırdaş-] DS/V:3412
728) patırdaş- (I) [patırda- (I)] DS/V:3412
729) pazdamaò DS/V:3419
730) peltek peltek (I) DS/V:3427
731) peltek peltek (II) DS/V:3427
732) pengilde- DS/V:3428
733) pengildet- DS/V:3428
734) pepilde- [pepülde-] DS/V:3429
735) pepildek DS/V:3429
736) pepildeklik DS/V:3429
737) pırıldak DS/V:3444
738) pışılda- DS/VI:4649
739) portdamaò [portda-] DS/V:3472
740) pörtdeme DS/V:3481
741) pörtdetme DS/VI:4655
742) pötürdet- DS/V:3483
743) puşdet- DS/V:3493
744) püfürde- DS/VI:4657
745) sakırda- [sakıda-] DS/V:3521
746) sakırdaş- DS/V:3521
747) samıdan- DS/VI:4670
748) samırda- [samırdan-, samurdan-] DS/V:3534
749) samırda- [samırdan-] DS/VI:4670
750) sañıldak DS/VI:4671
751) sapırda- [sapırdan-] DS/VI:4672
752) sazılda- DS/V:3564
753) seldirde- DS/V:3576
754) sıngılda- DS/V:3613
755) sınğılda- (II) DS/V:3613
756) sınkılda- [sınğılda- (I)] DS/V:3614
757) sıyırda- DS/V:3625
758) sıyırda- DS/VI:4695
759) singilde- [siñgirde-] DS/V:3642
760) sokkulda- DS/V:3660

977
761) sokkulda- DS/VI:4703
762) sokolda- [sokulda-] DS/V:3660
763) şakılda- DS/VI:4720
764) şakıldak (I) DS/VI:4720
765) şakıldak (I) (<çakıl) DS/V:3737
766) şakıldak (II) DS/VI:4720
767) şakıldak (III) (<çakıl) DS/V:3738
768) şakırda- DS/VI:4720
769) şakırda- (I) DS/V:3738
770) şakırda- (II) DS/V:3738
771) şakırda- (III) DS/V:3738
772) şakırdak DS/VI:4720
773) şakırdak (I) DS/V:3738
774) şakırdak (II) [şakıldak (II)] DS/V:3738
775) şakırdak (III) DS/V:3738
776) şakırdak (IV) DS/V:3738
777) şakkılda- DS/VI:4720
778) şangırda- DS/V:3744
779) şangırdat- DS/V:3744
780) şapıldak (I) DS/V:3745
781) şapıldak (II) DS/V:3745
782) şapıldak (III) DS/V:3745
783) şapıldatmaò DS/VI:4721
784) şapırdaklı yağmur DS/V:3745
785) şatırdavuk DS/V:3755
786) şıkırda- (I) DS/V:3768
787) şıkırda- (II) DS/V:3768
788) şıngırdak (I) DS/V:3771
789) şıngırdak (II) DS/V:3771
790) şıpıldak (I) DS/V:3772
791) şıpıldak (II) DS/V:3772
792) şıpıldak (III) DS/V:3772
793) şıpıldak (IV) DS/V:3772
794) şıpırda- DS/V:3772
795) şıpırda- (I) DS/VI:4727
796) şıpırda- (II) DS/VI:4727
797) şıpırdak (I) DS/V:3772
798) şıpırdak (II) DS/V:3772
799) şıpırdaklı küpe DS/V:3772
800) şıpırdamaò DS/V:3773
801) şıpırdat- DS/V:3772
802) şırılda- DS/VI:4727
803) şırıldak DS/V:3774
804) şırıldak DS/VI:4727
805) şikirdaklı DS/V:3779
806) şipda- (II) DS/V:3783
807) şipilde- DS/V:3784
808) şipirde- DS/V:3784

978
809) şirilde- DS/V:3786
810) şirpilde- DS/V:3787
811) şokurda- DS/V:3792
812) şoruldak DS/V:3794
813) şuruldamağ DS/VI:4732
814) tahıldak (<çakıl) DS/V:3803
815) takılda- DS/VI:4736
816) takıldak (I) DS/V:3810
817) takıldak (II) DS/V:3810
818) takırdak DS/V:3811
819) takırdak DS/VI:4736
820) takırdaklı nalin DS/VI:4736
821) takurdak DS/V:3814
822) tangırdak DS/VI:4739
823) tanğırdak DS/VI:4739
824) tapılda- DS/V:3827
825) tapırda- DS/VI:4740
826) tapırda- (I) DS/V:3828
827) tapırda- (III) DS/V:3828
828) tapırdat- DS/VI:4740
829) tapırdat- [tapırda- (II)] DS/V:3828
830) tavşan çakıldağı DS/V:3850
831) tayırdat- DS/V:3854
832) tefilde- DS/V:3860
833) tefilde- DS/VI:4748
834) tek çekirdek DS/V:3864
835) tengilde- DS/V:3881
836) tıgırdat- (I) DS/V:3910
837) tıgırdat- (II) DS/V:3910
838) tıhırdah DS/V:3911
839) tıkırdak DS/VI:4760
840) tıkırdak (III) DS/V:3912
841) tıkırdak (IV) DS/V:3912
842) tıkırdaklı DS/V:3912
843) tımbırdat- (I) DS/V:3914
844) tımbırdat- (I) DS/VI:4760
845) tımbırdat- (II) DS/VI:4760
846) tıngırda- DS/VI:4761
847) tıñgırda- (I) DS/V:3917
848) tıngırda- (II) DS/V:3917
849) tıngırda- (III) DS/V:3917
850) tıngırdak (I) DS/V:3917
851) tıngırdak (II) DS/V:3917
852) tıñgırdat- (I) DS/V:3917
853) tıngırdat- (II) DS/V:3917
854) tıngırdek DS/V:3917
855) tıpırda- DS/V:3919
856) tırıldak DS/VI:4762

979
857) tırıldak (II) DS/V:3922
858) tırkılda- DS/VI:4762
859) tırpılda- DS/VI:4763
860) tıyırda- DS/V:3929
861) tigildek DS/V:3931
862) timbilden- DS/V:3935
863) tingilde- DS/VI:4765
864) tingilde- [timbilde-, töngülde-] DS/V:3936
865) tingildek DS/V:3936
866) tingirde- DS/V:3937
867) tinğildek DS/VI:4765
868) tirilde- DS/V:3940
869) tokulda- DS/V:3952
870) tokuldaş- DS/V:3952
871) tokuldaş- DS/VI:4768
872) tokurda- DS/VI:4768
873) tokurdak (I) DS/V:3953
874) tokurdak (III) DS/V:3953
875) tokurdat- DS/V:3953
876) tongurdak (I) DS/V:3962
877) tongurdak (II) DS/V:3962
878) tonkurdak [tokurdak] DS/VI:4769
879) toòdamaò DS/V:3946
880) toòdamaò DS/VI:4767
881) tosuldaş- DS/V:3975
882) tosurda- (I) [tosurdan-] DS/V:3975
883) tosurda- (II) DS/V:3975
884) tömbülde- DS/V:3982
885) tömbülde- DS/VI:4774
886) tömbüldek DS/V:3982
887) tömbüldek DS/VI:4774
888) töngülde- (I) DS/V:3984
889) töngülde-, tönğülde- DS/VI:4775
890) töngürde- DS/VI:4775
891) töpürde- DS/V:3985
892) tösülde- [tösürde-] DS/V:3987
893) tösüldek DS/V:3987
894) tusurda- DS/V:3998
895) tümbülde- (I) DS/V:4012
896) tümbülde- (II) DS/V:4012
897) tümbülde- (III) DS/V:4012
898) tüpülde- [tüpürde-] DS/V:4014
899) tüpürde- DS/VI:4780
900) ufulda- DS/VI:4027
901) uğülde- DS/VI:4032
902) üğüdeş- DS/VI:4794
903) üğüldeş- DS/VI:4063
904) ündiç- (<ündeş-) DS/VI:4067

980
905) üngüldet- DS/VI:4068
906) vacırda- DS/VI:4090
907) vadırda- DS/VI:4090
908) vadırdan- DS/VI:4803
909) vağılda- DS/VI:4090
910) vañgılda- [vagılda-] DS/VI:4091
911) vangırda- DS/VI:4803
912) vañgırdak DS/VI:4092
913) vanılda- DS/VI:4092
914) vankılda- [vanğılda-] DS/VI:4804
915) vankıldak [vanğırdak] DS/VI:4804
916) vaòırda- DS/VI:4090
917) varıldak DS/VI:4804
918) vazırda- [vızırda-] DS/VI:4096
919) vengirde- [vıngılda- (I)] DS/VI:4097
920) venğirde- DS/VI:4805
921) verilde- (I) DS/VI:4098
922) verilde- (II) DS/VI:4098
923) vezde- (I) DS/VI:4806
924) vezde- (II) DS/VI:4806
925) vezilde- DS/VI:4099
926) vıcırda- (II) DS/VI:4100
927) vıcırda- (III) DS/VI:4100
928) vıcırdaş- DS/VI:4100
929) vığılda- (I) DS/VI:4806
930) vığılda- (I) [vığıldaş-] DS/VI:4101
931) vığılda- (II) [vığırdaş-] DS/VI:4101
932) vığırda- [vığılda-] DS/VI:4806
933) vıhırda- DS/VI:4102
934) vıngılda- (I) DS/VI:4102
935) vıngılda- (II) DS/VI:4102
936) vıngıldamaò, vıñgılda- DS/VI:4807
937) vırılda- DS/VI:4103
938) vızılda- DS/VI:4105
939) vızırda- (I) DS/VI:4105
940) vızırda- (II) DS/VI:4105
941) vızırdayık (I) DS/VI:4105
942) vızırdayık (II) DS/VI:4105
943) viçirdek DS/VI:4106
944) vidilde- DS/VI:4106
945) vodurdamaò, vodurda- [vodurdan- DS/VI:4109
]
946) yabıldak [yabuldak, yapıldak (V), DS/VI:4115
yapuldak]
947) yabırdak [yabuldak, yalbırdak, DS/VI:4809
yalburdak]
948) yağdaç DS/VI:4120
(<yağ+da-ç; Gülensoy, 2007, s.
1026)
981
949) yalbırda- DS/VI:4813
950) yalbırdak [yabırdak] DS/VI:4813
951) yaldat- (<aldat-) DS/VI:4145
952) yaldavuş DS/VI:4145
953) yaldırda- DS/VI:4813
954) yalın yalburdak DS/VI:4148
955) yalınyalburdak DS/VI:4813
956) yandaò, yandak (II) DS/VI:4165
957) yangırda- DS/VI:4168
958) yangırdat- DS/VI:4168
959) yañırda- DS/VI:4171
960) yanlış gayışda- DS/VI:4174
961) yapılda- DS/VI:4179
962) yapıldak DS/VI:4816
963) yapıldak (I) [yapırdak] DS/VI:4179
964) yapıldak (II) DS/VI:4179
965) yapıldak (III) DS/VI:4179
966) yapıldak (IV) DS/VI:4179
967) yapıldat- DS/VI:4179
968) yastan- DS/VI:4817
(<*yas+ta-; Gülensoy, 2007, s.
1080)
969) yayan yalbırdak [yayan yapıldaò, DS/VI:4211
yayan yapıldak, yaya yapıldak]
970) yaykıldak DS/VI:4213
971) yelbirde- DS/VI:4820
972) yelbirde- [yeldirde-] DS/VI:4232
973) yelbirdek DS/VI:4820
974) yelbirdek [yeldirdek] DS/VI:4232
975) yeldirde- [yelbirde-] DS/VI:4233
976) yelgirde- DS/VI:4236
977) yelpirde- DS/VI:4241
978) yelpirdet- DS/VI:4241
979) yelpirdet- DS/VI:4821
980) yeltek DS/VI:4242
981) yılbırda- DS/VI:4268
982) yılbırdak (I) DS/VI:4268
983) yılbırdak (II) DS/VI:4268
984) yıpıldak (I) DS/VI:4275
985) yıpıldak (II) DS/VI:4275
986) yıpıldat- DS/VI:4275
987) yıpırdak DS/VI:4275
988) yomkulda- DS/VI:4294
989) yumuş iste- DS/VI:4320
990) zambulda- DS/VI:4348
991) zamburdak DS/VI:4348
992) zangırda- [zañgurda-] DS/VI:4349
993) zankırda- DS/VI:4349
994) zapırda- (I) DS/VI:4350
982
995) zapırda- (II) DS/VI:4350
996) zarıldak DS/VI:4351
997) zekkirde- DS/VI:4359
998) zengirde- DS/VI:4362
999) zıbırda- DS/VI:4367
1000) zıbırdak DS/VI:4367
1001) zıkırda- DS/VI:4369
1002) zılgıtdamaò DS/VI:4837
1003) zımbılda- DS/VI:4372
1004) zımbırda- (I) DS/VI:4372
1005) zımbırda- (II) DS/VI:4372
1006) zımbırda- (III) DS/VI:4372
1007) zımbırdak [zıngıldak (I), DS/VI:4372
zınkıldak]
1008) zımbırdat- DS/VI:4372
1009) zımdırda- DS/VI:4837
1010) zındırdama DS/VI:4837
1011) zıngılda- DS/VI:4837
1012) zıngılda- (I) [zınıldamag, DS/VI:4374
zıngırda-]
1013) zıngılda- (II) DS/VI:4374
1014) zıngılda- (III) DS/VI:4374
1015) zıngıldak DS/VI:4837
1016) zıngıldak (I) DS/VI:4374
1017) zıngıldak (II) DS/VI:4374
1018) zıngıldak (III) DS/VI:4374
1019) zıngıldayık DS/VI:4374
1020) zıngırdak DS/VI:4374
1021) zıngırdak otu DS/VI:4375
1022) zıngırdama DS/VI:4837
1023) zınğırda- DS/VI:4375
1024) zınkılda- DS/VI:4375
1025) zınkıldak (I) [zınğıldak] DS/VI:4375
1026) zınkıldan- DS/VI:4375
1027) zıpıldak (I) DS/VI:4376
1028) zıpıldak (II) DS/VI:4376
1029) zıpırda- DS/VI:4377
1030) zıpırdak düş- DS/VI:4376
1031) zırılda- DS/VI:4379
1032) zırılda- DS/VI:4838
1033) zırpılda- DS/VI:4381
1034) zıybırda- DS/VI:4838
1035) ziñgirdek DS/VI:4391
1036) zombulda- DS/VI:4842
1037) zombulda- (I) DS/VI:4395
1038) zombulda- (II) DS/VI:4395
1039) zomburda- DS/VI:4395
1040) zongulda- (I) [zoòurda-, zokulda-, DS/VI:4395
zongulda-, sokulda-]
983
 1041) zongulda- (II) [zongurda-] DS/VI:4396
1042) zongulda- (III) DS/VI:4396
1043) zonguldat- DS/VI:4396
1044) zonğurda- [zomburda-, zopurda-] DS/VI:4842
1045) zonkulda- DS/VI:4396
1046) zotturda- DS/VI:4843
1047) zömbülde- DS/VI:4401
1048) zöngülde- DS/VI:4401
1049) zövülde- DS/VI:4402
1050) zügülde- DS/VI:4403
1051) züpürdet- DS/VI:4404

2.1.13. +DAr-
Aslında fiilden fiil türeten bir ektir. Ancak ağızlarda fıydar-, gölder-, üzder-
<üstder-, yönter- gibi addan fiil yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+der- 1) fıydar- DS/VI:4506 (7)

(<Fırlatmak.)
+dar- 2) gölder- DS/III:2141
(<Suya sokmak, boğmak.)
+ter- 3) üzder- (<üst) DS/VI:4086
(<Ekini üstten biçmek.)
4) yönter- (I) DS/VI:4310
(<Betimlemek, anlatmak,
öğretmek.)
(<yön+ter-; Gülensoy, 2007, s.
1168)
5) yönter- (II) DS/VI:4310
(<Yönünü, anlamını, amacını
değiştirmek.)
6) yönter- (III) DS/VI:4310
(<Özendirmek, kışkırtmak.)
7) yönter- (IV) DS/VI:4310
(<Alıkoymak, kendine ayırmak.)

2.1.14. +DI- / +dU-

Yazı dilinde çimdik (<çım/çim+di-k; Gülensoy, 2007, s. 243) sözcüğü bu
yapıyla oluşmuştur. Ağızlarda da kullanımı azdır. Yansıma seslerden geçişsiz fiiller
yapar: gürdü- (I) “kuvvetlenmek”, kağıştı- “yılan çalılar arasında ses çıkarmak,
hışırdamak”, tıpıştı- (I/II) “hafif ses çıkarmak/küçük çocuk yeni yürümek” gibi.

984
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+dı- 1) andık (I) DS/VI:4420 (18)

+di- 2) andık [anduk] DS/I:259
(<aŋ+dı-k; Gülensoy, 2007, s. 70)
+du 3) bi/cimcik [bicimicik] DS/I:682
+dü 4) bir cimdik [bir çimdik] DS/I:698
+tı 5) büğdüz (II) DS/I:813
(<bük+dü-z; Gülensoy, 2007, s.
191)
6) cimcik (I) [cımcık (I), cimcük DS/II:969
(II), çımçik]
(<çım/çim+di-k; Gülensoy, 2007,
s. 243)
7) cimcik (II) [cımıcık, cınnacık, DS/II:969
cimicik, cinecik, cinicik,
çınnacık, çimcik (I), çinicik]
8) cimcik (III) [cimcik makanne, DS/II:970
cimcuk, cimcik aşı, cincik
makarna (I), cümcük, çümcük]
9) cimcik dikeni DS/II:970
10) cimcik ye- DS/II:971
11) cimcikle- [cımcıkla-, cımcıkle-, DS/II:970
cıncıkla- (III), çimcik çal-,
cümcükle-, çimcikle-, çimçikle-]
12) cimcük (I) DS/II:972
13) çimdik (II) DS/II:1222
(<çım/çim+di-k; Gülensoy, 2007,
s. 243)
14) gürdü- (I) DS/III:2234
15) hingildi- DS/III:2387
16) kağıştı- (<kağış kağış) DS/IV:2596
17) tıpıştı- (I) DS/V:3919
18) tıpıştı- (II) DS/V:3919

2.1.15. +DIr- / +DUr-

Yazı dilinde çıldır- (<*çıl+dır-; Gülensoy, 2007, s. 237) ve teklifsiz
konuşmada fıttır- fiilinde kullanılır. Daha çok fiilden fiil yapımında kullanılan bu
ekin, ağızlarda da addan fiil yapan kullanımları vardır. Genellikle yansımalardan
fiil yaptığı görülür.

geçişli fiil yapar: körüktür- “1.Bir kimseyi başka birinin kötülüğü için
kışkırtmak”, öğündür- “hamurun mayasını geliştirmek, mayalandırmak”, yalandır-
“aldatmak, kandırmak”, yarendir- (II) “özletmek” vb.
985
 yansıma geçişli fiil yapar: cırttır- “1.Püskürtmek. 2.Fırlatmak.”, cıvdır- (III)
“güzel ok atmak”, civdir- “hayvanı gelişigüzel ve çabuk sağmak”, fışıktır-
“kışkırtmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+dır- 1) cırttır- DS/II:940 (34)

+dir- 2) cısdırma DS/II:941
+dur- 3) cıvdır- (I) (<çıldır-) DS/II:942
+dür- 4) cıvdır- (II) DS/II:942
+tır- 5) cıvdır- (III) DS/II:942
+tir- 6) civdir- [çivdir-] DS/II:988
+tür- 7) çıttır- DS/II:1198
8) çıttırım DS/II:1198
9) çıttırımçıt DS/II:1198
10) çıttırmaò DS/II:1198
11) çıvdır- (<çıl) DS/VI:4474
12) çıvdır- (I) [çıvdır- (I), çığdır-, DS/II:1198
çıvdırmaò]
(<*çıl+dır-; Gülensoy, 2007, s.
237)
13) çıvdır- (III) DS/II:1199
14) çıvdırgın (<çıldır-) DS/II:1198
15) çiğindirik (II) DS/II:1208
16) çiğindirme DS/II:1208
17) çivdir- (I) (<çıldır-) DS/II:1248
18) fıldır- (II) (<çıldır-) DS/III:1852
19) fırttırık DS/III:1858
20) fışıktır- (<fişekle-) DS/VI:4506
21) fıttırık DS/VI:4506
22) fıydıttır- (<fıy-) DS/VI:4506
23) göztürüş DS/III:2184
24) hovdur- DS/VI:4521
25) körüktür- DS/IV:2970
26) öğündür- (<öğün (V)) DS/V:3323
27) pürttürme DS/V:3502
28) sindiril- (<sin (I)) DS/V:3640
29) şiptirme DS/VI:4730
30) vızdırak DS/VI:4104
31) yalandır- DS/VI:4141
32) yalandır- DS/VI:4812
33) yarendir- (II) (<yârân>Fars.) DS/VI:4183
34) yeydir- (<yeğ) DS/VI:4261

986
 2.1.16. +GA-
Yazı dilinde kıskan- (<kız+ga-n-; Gülensoy, 2007, s. 517) fiilinde kullanılan
bir yapıdır. Ağızlarda az sayıda fiil türetmiştir.

fıska- “suyu tulumbadan fışkırtmak” fiili hariç geçişsiz fiiller yapmıştır.

çemişke- “kurumaya yüz tutmak, kabuğundan ayrılmak”, kıcırkan- “istememek,
çekememek”, ölişkemeğ “ölgün duruma gelmek”, özge- “değişmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ke- 1) çemişke- DS/II:1130 (14)

+ka- 2) çıtkama DS/II:1196
+ga- 3) fıska- DS/III:1858
+ge- 4) gedikgeme DS/VI:4509
5) gıcırgan- (I) DS/III:2028
6) gıcırgan- (II) DS/III:2029
7) gızgan- (<kıskan-) DS/III:2062
(<kız+ga-n-; Gülensoy, 2007, s.
517)
8) ımızgan- (III) (<mızmız) DS/IV:2477
9) kıcırgan- DS/IV:2785
10) kıcırkan- DS/IV:2785
11) kırgan- (<kir) DS/IV:2822
12) ölişkemeğ DS/V:3334
13) ölüşke- DS/V:3336
14) özge- DS/V:3374

2.1.17. +GI- / +Gu-

Yazı dilinde angut (<an+gı-t; Gülensoy, 2007, s. 70) ve engin (<Ψn~in+gi-
n; Gülensoy, 2007, s. 334) sözcüklerinde kullanılan bir yapıdır. Ağızlarda daha çok
angut sözcüğünün ses değişikliklerine dayalı şekilleri görülür.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gı- 1) aggıt [agıt, ağıt] DS/I:76 (16)

(<an+gı-t; Gülensoy, 2007, s. 70)
+gi- 2) anıt (II) (<angıt) DS/VI:4421
+gu- 3) angıdı [angud, angut, añgut kazı, DS/I:265
ankıt, ankut (I)]
+kı- 4) angık DS/I:266
+ku- 5) angıt (II) DS/I:267

987
 6) angut DS/VI:4421
7) angut, añgut DS/I:268
8) ankut (I) DS/I:274
9) ankut (III) DS/I:274
10) arañı- (<ara) DS/I:298
11) engin (I) [engün] DS/III:1754
(<Ψn~in+gi-n; Gülensoy, 2007, s.
334)
12) engin (II) DS/III:1754
13) engin (IV) DS/III:1754
14) engin (VI) DS/III:1754
15) engine ver- (I) DS/III:1755
16) engine ver- (II) DS/III:1755

2.1.18. +I- / +U-

Ad ve sıfattan geçişli-geçişsiz fiiller türeten bir ektir. “Eski Türkçede
oldukça sık kullanılmış fakat bugün için ölü bir ek durumuna düşmüştür.” (Vural,
Böler, 2012, s. 168). Yazı dilinde türettiği bazı fiiller şunlardır. Geçişli fiiller; boşa-
<boşu-, taşı- vb. Geçişsiz fiiller; berki-, cıvı-(<*suw+ı-<Gülensoy, 2007, s. 204) ,
farı-, şakı-, tozu- vb.

Ağızlarda genellikle geçişsiz fiiller yapmıştır.

geçişli fiil yapar: alpı “saygı göstermek, hürmet etmek”, pıtırı- “koparmak”,
pızı- “kaçmak”, yasanı- “tasarlamak, akıldan geçirmek”

geçişsiz fiil yapar: abazı- “1.Ağaç kabarmak”, ayazı- “hava ayaza çekmek”,
bayı- (I) “zengin olmak”, gartı- “bitki tazeliğini kaybetmek”, palazı- “canlanmak,
gelişmek, büyümek” yavaşı- “yavaşlamak” vb.

yansımadan geçişsiz fiil yapar: fırşı- “çocuk öfkelenmek”, hırtı- “yemek zor
pişmek”, şakı- (I) “aydınlanmak, parlamak”, vınkı- “canı yanan köpek inler gibi ses
çıkarmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+i- 1) abazı- DS/VI:4406 (167)

+ı- 2) abazı- (<abaz (III) DS/I:13
+u- 3) alazı- DS/I:206
+ü- 4) alazıt- DS/I:206
5) alpı- DS/I:229

988
6) ayazı- DS/I:409
7) ayazıt- DS/I:409
8) aydını- DS/I:412
9) balgı- (I) (<bılk bılk) DS/I:503
10) balgı- (III) DS/I:503
11) balkı- (I) [balòı-, barkı-] DS/I:507
12) balkı- (II) DS/I:508
13) balkı- (III) DS/I:508
14) balkı- (IV) DS/I:508
15) balkı- (V) DS/I:508
16) bayı- (I) DS/I:579
17) bekin- (I) DS/I:602
18) bekin- (II) DS/I:602
19) bekin- (III) DS/I:602
20) bekiştir- [berkiştir- (I), borkiştir-] DS/I:603
(<*berk+i-; Gülensoy, 2007, s.
133)
21) bergüt- (<berk) DS/I:634
22) berhitilme DS/I:634
23) berki- (II) DS/I:635
24) berki- (III) DS/I:635
25) berkin- DS/I:635
26) berkiştir- DS/VI:4456
27) berkiştir- (II) DS/I:635
28) berkit- (I) [bekit- (I)] DS/I:635
29) berkit- (II) DS/I:635
30) berkit- (III) DS/I:635
31) bılgı- DS/I:665
32) bılkı- DS/I:666
33) bılkı- (I) DS/VI:4459
34) bılkı- (II) DS/VI:4459
35) boşandır- DS/I:743
36) boşunak DS/I:743
37) böşa- (<boşa-) DS/I:773
(<*bïş+u-; Gülensoy, 2007, s.
162)
38) bulkü- DS/I:789
39) buñk buñk bungü- DS/I:793
40) bülkü- DS/I:820
41) cavsıt- DS/II:867
42) cıkıriyik (II) DS/II:906
43) cılgı- DS/II:911
44) cılgın- DS/I:911
45) cimizi- (<cimiz) DS/II:973
46) çabığı- (<çÀbuk>Fars.) DS/II:1030
47) çıpı- DS/II:1183
48) çirki- (<çirk (II)) DS/II:1236
49) dalabı- (I) [dalabu-] (<dalap) DS/II:1334
50) dalabı- (III) DS/II:1334
989
51) dalazı- (<dalaz (III) DS/II:1338
52) dalbızı- DS/II:1340
53) darahızı- [darazımaò] (<daraz) DS/II:1366
54) darazı- (II) DS/II:1368
55) darazı- (III) DS/II:1368
56) darsı- (<dars) DS/II:1372
57) daşı- DS/II:1376
(<tÀş ‘dış’+ı-; Gülensoy, 2007, s.
866)
58) daşın- (<taş) DS/II:1376
59) debezi- (I) DS/II:1394
60) debezi- (II) DS/II:1394
61) debezi- (III) DS/II:1394
62) derdi- (<derd>Fars.) DS/II:1432
63) dıbızı- DS/II:1449
64) dinezi- DS/II:1502
65) dingi- DS/II:1506
66) dinğizi- [digizi-] DS/II:1507
67) dinizi- DS/VI:4488
68) dinizi- [diñizi-] (<diniz) DS/II:1507
69) dişi- DS/VI:4488
70) ehlezi- DS/III:1690
71) ehnezi- (I) (<eneze (II)) DS/III:1690
72) ehnezi- (II) DS/III:1690
73) ehnezi- (III) DS/III:1690
74) ehveni- DS/III:1691
75) enezi- (I) DS/III:1752
76) enezi- (II) (<eneze (II)) DS/III:1752
77) enezi- (III) DS/III:1752
78) eseñi- DS/III:1779
79) fıcıt- [fıçıt-] DS/III:1849
80) fıldıriyik DS/III:1852
81) fırşı- DS/III:1856
82) gartı- DS/III:1931
83) gavı- DS/III:1939
84) gebeşi- DS/III:1956
85) gelezi- (<gelez (I)) DS/III:1976
86) hırıncı- DS/III:2370
87) hırtı- DS/III:2373
88) hontu- (<hont (I)) DS/III:2403
89) hortu- DS/III:2414
90) kakı- DS/IV:2603
91) kartı- DS/IV:2671
92) kartı- DS/VI:4538
93) kaykı- (<kayak) DS/VI:4542
94) kaykış- DS/VI:4542
95) kelezi- DS/VI:4545
96) kelezi- (<kelez (I)) DS/IV:2733

990
97) korezi- (I) (<körez) DS/IV:2926
98) korezi- (II) DS/IV:2926
99) kökezi- (I) DS/IV:2953
100) körezi- DS/VI:4571
101) körezi- (II) DS/IV:2966
102) öhnezi- (I) (<öhlez) DS/V:3326
103) öhnezi- (II) DS/V:3326
104) ölfezi- [öflezi-] DS/V:3333
105) öñezi- DS/VI:4627
106) palazı- (I) DS/V:3386
107) palazı- (II) DS/V:3387
108) palazı- (III) DS/V:3387
109) palazı- (IV) DS/V:3387
110) palazır- DS/VI:4635
111) palazır- (II) DS/V:3387
112) pekin- (I) DS/V:3423
113) pekin- (II) DS/V:3423
114) pekit- (I) DS/V:3423
115) pekit- (II) DS/V:3424
116) pekit- (IV) DS/V:3424
117) pelesi- [pelezi-] DS/VI:4644
118) pelezi- DS/V:3426
119) pelezi- DS/VI:4644
120) perkiş- (I) (<berk) DS/V:3433
(<*berk+i-; Gülensoy, 2007, s.
133)
121) perkiş- (II) (<berk) DS/V:3433
122) perkit- (I) (<berk) DS/V:3433
123) perkit- (II) DS/V:3433
124) pıtırı- DS/V:3451
125) pızı- DS/V:3453
126) sıvı- (II) DS/V:3625
(<sıv+ı-; Gülensoy, 2007, s. 775)
127) sıvı- (III) DS/V:3625
128) siviş- (<sıvış-) DS/V:3650
(<sıv<*suw<sub+ı-ş; Gülensoy,
2007, s. 775)
129) şakı- (I) DS/V:3738
130) şakı- (I) DS/VI:4720
131) şakı- (II) DS/V:3738
132) şakı- (II) DS/VI:4720
133) şakı- (III) DS/V:3738
134) şakı- (IV) DS/V:3738
135) şakı- (V) DS/V:3738
136) şakı- (VI) DS/V:3738
137) şakı- (VII) DS/V:3738
138) şaòı- DS/V:3736
139) şıpıdık (I) DS/VI:4727
140) şıpıdık (II) DS/VI:4727
991
 141) şıpıldak (I) DS/V:3772
142) şıpıldak (II) DS/V:3772
143) şıpıldak (III) DS/V:3772
144) şıpıldak (IV) DS/V:3772
145) şıpırdak (I) DS/V:3772
146) şıpırdak (II) DS/V:3772
147) şıpırdaklı küpe DS/V:3772
148) şipidik [şipitik] DS/VI:4729
149) talazı- DS/V:3816
150) taranı- (<taran (I)) DS/V:3834
151) tarazı- DS/VI:4742
152) telezi- DS/V:3872
153) telezi- DS/VI:4751
154) tıkızı- DS/VI:4760
155) tolazı- DS/V:3955
156) tozu- DS/V:3979
157) tozun- DS/V:3979
158) tozutma kullan- DS/VI:4774
159) dürüt- (I) (<türet-) DS/II:1637
(<*tör+ü-t-; Gülensoy, 2007, s.
948)
160) dürüt- (II) DS/II:1638
161) vınkı- DS/VI:4807
162) yalazı- DS/VI:4144
163) yasanımaò DS/VI:4817
164) yavaşı- DS/VI:4206
165) yavaşıt- DS/VI:4206
166) yolazı- DS/VI:4291
167) yozu- DS/VI:4306

2.1.19. +IK- / +Uk-

Ağızlarda yazı diline göre daha etkin kullanılan, “Eski Türkçeden
uzanagelen ve oluş bildirme özelliği ile geçişsiz fiiller türeten bir ektir.” (Korkmaz,
2017, s. 175). Yazı dilinde birik- fiili kullanılır.

Ağızlarda genellikle yansıma sözcüklerden geçişsiz fiiller yapar.

geçişsiz fiil yapar: adık- “iyi veya kötü ad ile şöhret bulmak, ünlenmek”,
darık- (I) “başı dara gelmek”, garık- (I) “gözler kardan rahatsız olmak”, içik-
“3.Korku ile iç çekmek”, kabızık- “peklik olmak, kabız olmak”, kurduk- “sürüye
kurt girmek” vb.

992
 yansımalarda geçişsiz fiil yapar: cım(ı)zık- (I) “vazıldamak”, dızık- (I)
“1.Çabuk, acele hareket etmek. 2.Koşmak, kaçmak, seyirtmek.”, tazık- “hayvan
başını alıp gitmek, yabanıllaşmak”, vızık- “savuşup gitmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ığ- 1) adık- DS/I:66 (63)

+ık- 2) atık- (<ad) DS/I:369
+ıò- 3) avıkkın DS/I:382
+ik- 4) avıòmah, avık- DS/I:382
+uk- 5) başgölge [başkölgasi] DS/I:558
(<kö-l+íg-e; Gülensoy, 2007, s.
378)
+ük- 6) birek- (<birik-) DS/I:699
7) biriginti [biriğinti, birikinti] DS/I:701
8) birikgin DS/I:701
9) bürük- (<bir) DS/I:729
10) cımzık- (I) (<cımız (III)) DS/II:918
11) cımzık- (II) DS/II:918
12) dadıò- [dadıòağ] (<tat) DS/II:1320
13) darık- (I) DS/II:1371
14) derdik- (<derd>Fars) DS/II:1432
15) derdik- DS/VI:4486
16) dızık- (I) [dırık-, dızığ-, dızıòmaò, DS/II:1476
dızıò-]
17) dizik- DS/VI:4488
18) el kölgesi [el gölgesi (II), el DS/III:1719
körgesi]
19) el körgesi DS/III:1719
20) garık- (I) [garıòmaò (I)] (<kar) DS/III:1926
21) gölge balığı DS/III:2144
(<kö-l+íg-e; Gülensoy, 2007, s.
378)
22) gölgelik DS/III:2144
23) görge goğala- DS/IV:2966
24) görgesinden kork- DS/IV:2966
25) gözüğen DS/III:2184
26) içik- DS/IV:2506
27) içiksin- DS/IV:2506
28) iriktir- DS/IV:2550
(<bir+ik-; Gülensoy, 2007, s.
149)
29) kabızık- DS/IV:2584
30) karık- (I) DS/IV:2663
31) kemik- (<kin<kīn>Fars.) DS/VI:4546
32) korge (<gölge) DS/VI:4567

993
 33) koruktur- (<kör) DS/IV:2929
34) kölgöy [kölge] (<gölge) DS/IV:2955
35) körge DS/IV:2966
(<kö-l+íg-e; Gülensoy 2007: 378)
36) köruh- DS/IV:2970
37) körük- DS/IV:2970
38) kurduk- [kurduòmaò] (<kurt) DS/IV:3007
39) otuk- [otuò-] DS/V:3297
40) otuksa- DS/VI:4618
41) pertik- DS/V:3434
42) sucuk- (I) [sucuòmaò, suçuk-] DS/VI:4708
(<suç)
43) suçuk- [sucuòmaò, sucuk-, DS/V:3490
suçuòmaò]
44) şenik- DS/VI:4725
45) tavşangölgesi DS/V:3850
46) tazık- DS/V:3856
47) tızık- DS/V:3930
48) tızık- DS/VI:4763
49) tızıktır- DS/VI:4763
50) tızıò- DS/V:3930
51) ucuk- (<uç) DS/VI:4782
52) uçuk- (I) DS/VI:4022
53) usuk- (I) DS/VI:4789
54) usuk- (II) DS/VI:4789
55) vızık- DS/VI:4105
56) vızıò- DS/VI:4807
57) yelik- (I) DS/VI:4236
58) yelik- (II) DS/VI:4236
59) yelik- (III) DS/VI:4236
60) yelik- (IV) DS/VI:4236
61) yönük- DS/VI:4310
62) yüzük- DS/VI:4340
63) yüzüktür- DS/VI:4340

2.1.20. +Il- / +Ul-

Yazı dilinde dikil- “dik duruma gelmek” fiilinde kullanılan bir ektir. Ayrıca
dikil- fiili fizyoloji terimi olarak kullanılmaktadır. Ağızlarda da kullanımı azdır.

geçişli fiil yapar: ardıl- (I/III) “1.Abanmak, yaslanmak, dayanmak./birisine

yük olmak”, dikil- (II) “pike uçuşu yapmak”, suğul- “kuyudan su çekmek, su
çıkarmak” gibi.

994
 geçişsiz fiil yapar: fısal- “balon, lastik, top ve araba lastiği gibi cisimler hava
kaçırıp boşalmak, sönmek, patlamak”, gıgıl- “tavuk ses çıkarmak”, kemçil-
“zayıflamak, incelmek”, tav tavıl- “hız, güç azalmak, bitmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ıl- 1) agıltı (<ak) DS/I:76 (18)

+il- 2) ardıl- (I) DS/I:304
+ul- 3) ardıl- (II) DS/I:306
+ül- 4) ardıl- (III) DS/I:306
5) bengilt- DS/I:628
6) çanıltı DS/II:1070
7) çotulma DS/II:1274
8) dikil- (II) DS/II:1487
9) dikilgen DS/II:1487
10) dikili DS/II:1487
11) dikilme dur- [dikil-] DS/II:1487
12) gıgıl- DS/VI:4510
13) islim (<isil-) DS/IV:2558
14) kemçil- (<kemçik) DS/VI:4546
15) kirtil- DS/IV:2884
16) önült- DS/V:3344
17) suğul- (I) (<su) DS/V:3691
18) tav tavıl- DS/VI:4745

2.1.21. +In- / +Un-

Aslında fiilden fiil yapmada sık kullanılan bir ektir. Az da olsa addan fiil
yapmıştır. Genellikle geçişsiz fiiller yapar. Yazı dilinde ıkın- (<*ık (~ıh)+ın-;
Gülensoy 2007, s. 415) fiili bu yapıyla oluşmuştur.

Ağızlarda geçişsiz ve geçişli fiil yapar.

geçişsiz fiil yapar: alkın-<alıkın- “şaşırmak, alıklaşmak”, başın- “dik

gelmek, dikine gelmek”, bayın-<boyun- “büyümek, boylanmak”, bungun-
“bunalmak, sıkılmak”, göğün- “sıcaktan sararmak”, kökün- “kök salmak” vb.

geçişli fiil yapar: ardın- (I) “1.Palto, pelerin, çuval, heybe gibi şeyleri sırta,
omuza almak”, yükün- “yükü sırtına almak, yüklenmek” gibi.

995
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

+ın 1) alkın- (<alık) DS/I:223 (40)

+in 2) ardın- (I) DS/I:306
+un 3) ardın- (II) DS/I:306
+ün 4) başın- DS/I:560
5) bayın- (IV) (<boy) DS/I:580
6) bungun- (<mung) DS/I:793
7) çığun- DS/VI:4480
8) çıtıngı DS/II:1194
9) eşingen (I) DS/III:1792
10) göğün- DS/VI:4512
11) gövün- (I) [gövündür-] DS/III:2171
12) gövün- (II) DS/III:2171
13) gövündürme DS/III:2171
14) gövünme DS/III:2171
15) göyün- (II) DS/VI:4513
16) ıkın- [ığın-] DS/IV:2463
(<*ık (~ıh)+ın-; Gülensoy 2007,
s. 415)
17) ıkın- [ıòınmaò] DS/VI:4523
18) iğin- (II) [iyin- (III)] (<ıkın-) DS/IV:2511
19) kirinci- (II) DS/IV:2879
20) kökün- DS/IV:2954
21) payınsı- DS/V:3417
22) payınsıma- DS/V:3417
23) sırpıncak (<sarp) DS/V:3620
24) uğun- (I) [ugun-, uğunla-, uvun-] DS/VI:4031
(<*u+ğ(v)+un-; Gülensoy, 2007,
961)
25) uğun- (II) DS/VI:4031
26) uğun- (III) DS/VI:4031
27) uğun- (IV) DS/VI:4031
28) uğun- (V) DS/VI:4031
29) uğun- (VI) DS/VI:4031
30) uğunmah, uğun- [ugunmaò] DS/VI:4785
31) yükün- DS/VI:4828
32) zarınca- [zerince-, zırınca- (I)] DS/VI:4351
33) zırınca- (I) [zarınca-] DS/VI:4379
34) zırınca- (II) DS/VI:4379
35) zırınca- (III) DS/VI:4379
36) zırıncı- (I) DS/VI:4838
37) zırıncı- (II) DS/VI:4379
38) zırıncı- (II) DS/VI:4838
39) zırıncıt- (I) DS/VI:4379
40) zırıncıt- (II) DS/VI:4379

996
 2.1.22. +Ir- / +Ur-
Yazı dilinde kursak (<kog+ur-sak; Gülensoy, 2007, s. 573) ve kasırga
(<kÀs+ı(/u)r-ku(/a); Gülensoy, 2007, s. 472) sözcüklerinde kullanılan bir yapıdır.
Kullanımı yok denecek kadar azdır. Ağızlarda geçişsiz fiiller yapmıştır. Sadece içir-
“1.Batırmak, saplamak” fiilinde geçişli olarak kullanılmıştır.

geçişsiz fiil yapar: banazır- “sersemlemek”, dadır- “1.Tattırmak, yedirmek.

2.Tat vermek, tatlandırmak.”, domur- “ağaçlar tomurcuklanmak”, keleşir-
“serpilmek, büyümek, güzelleşmek”, talasır- “1.Heyecanlanmak. 2.Sıcaktan ya da
yorgunluktan yüreği daralmak, sıkışmak” vb.

yansımadan geçişsiz fiil yapmıştır: cangır- “yankımak”, mankır- “sığır

bağırmak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ır- 1) akıraz [akırazgı] DS/I:152 (31)

+ir- 2) banazır- (<banaz (I)) DS/I:516
+ur- 3) cangır- DS/II:856
+ür- 4) dadır- (I) [dadırmag] (<tat) DS/II:1320
5) dadır- (II) DS/II:1320
6) domur- (I) [domurmag (I)] DS/II:1553
(<tom+ur-; Gülensoy, 2007, s.
909)
7) domur- (II) [domurmag (II)] DS/II:1554
8) domur- (III) DS/II:1554
9) domurmag (II) DS/II:1553
10) gasırga DS/III:1933
(<kÀs+ı(/u)r-ku(/a); Gülensoy,
2007, s. 472)
11) gursak [gursaò] (<kursak) DS/III:2200
(<kog+ur-sak; Gülensoy, 2007, s.
573)
12) gursaklı DS/III:2200
13) gursalık DS/III:2200
14) gursaòsız DS/III:2200
15) içir- DS/IV:2507
16) içirik (I) DS/IV:2507
17) içirik (II) DS/IV:2507
18) içirik (III) DS/IV:2507
19) içirik ol- DS/IV:2507
20) içirikli DS/IV:2507
21) keleşir- DS/IV:2731

997
 22) mankır- DS/IV:3125
23) talasır- (<talas (III)) DS/V:3815
24) tomruk (III) DS/V:3959
25) tomrukçu DS/V:3923
26) tomur- (I) DS/VI:4770
(<tom+ur-; Gülensoy, 2007, s.
909)
27) tomur- (I) DS/V:3960
28) tomur- (II) DS/VI:4770
29) tomur- (II) DS/V:3960
30) tomur- (III) DS/V:3960
31) tonur- (<tom) DS/V:3963

2.1.23. +IrGA- / +ürge-

Kullanımı yaygın olmayan, kalıplaşmış bir yapım ekidir. Geçişli fiiller
türeten bu ek, “… bir türlü benzerlik anlamı (gibi saymak, gibi davranmak) taşıyan
fiillerdir.” (Banguoğlu, 2015, s. 212). -imse fiil yapma ekiyle benzer özelliklere
sahiptir. Yazı dilinde esirge- ve yadırga- fiillerinde kullanılır.

Ağızlarda kullanılan bazı fiil yapımları şunlardır: daşırga- “hayvanın

ayağını taş aşındırıp, acıtarak hayvan yürüyememek”, dıñırga- “dikkatle dinlemek,
gizlice dinlemek, kulak vermek”, mızırgan- “çocuk mızmızlanmak, bir şeyi sürekli
istemek, çok söylenmek”, sesirge- “1.Bir ses duyar gibi olmak. 2.Uyumak.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ırga- 1) ayağını esirge- DS/VI:4835 (22)

(<Σs+irkΣ-; Gülensoy, 2007, s.
341)
+ırğa- 2) ayağını esirge- DS/I:398
+ırka- 3) ayağını taştan esirgeme- DS/VI:4333
+irge- 4) daşırga- [daşırgamaò, daşırka-] DS/II:1376
(<taş)
+irke- 5) dıñırga- [dığırga-] (<tın) DS/II:1465
+ürge- 6) esirgen- DS/VI:4500
7) esirke- DS/III:1783
8) eşirgen- DS/VI:4501
9) eşirgen- (I) DS/III:1793
10) eşirgen- (II) DS/III:1793
11) eşirgen- (III) DS/III:1793
12) gecirge- (<geç) DS/VI:4509
13) gücürgen- DS/III:2210
14) mızırgan- DS/IV:3197

998
 15) sesirge- DS/V:3594
16) sesirge- DS/VI:4687
17) sesirgen- DS/V:3594
18) taşırga- DS/VI:4743
19) taşırga- [taşırğa-, taşırka- (I)] DS/V:3842
20) taşırka- (II) DS/V:3842
21) yadırga-, yadırğa- DS/VI:4809
22) yadırgamaò, yadırga- DS/VI:4116

2.1.24. +Iş- / +uş-

+I- isimden fiil yapım ekinin -ş- fiilden fiil yapım ekiyle kaynaşmasıyla
oluşan fiil yapım ekidir. Geçişsiz fiiller yapar. Yazı dilinde pekiş- fiili, ağızlarda ise
çangış- ve domuş- fiillerini oluşturur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ış- 1) bekiş- DS/VI:4453 (13)

(<bek+iş-; Gülensoy, 2007, s.
126)
+iş- 2) bekiş- DS/I:602
+uş- 3) çangış- DS/II:1070
4) domuş- DS/VI:4489
5) domuş- [damuş-, domuşmag, DS/II:1554
domuşmaò, domuşup kal-, donuş-
, doñuş- (I), dumuş-]
6) domuşuk [domşak, domuşak, DS/II:1554
domuşkan]
7) orcik (I) [oricik, orocik, orucik, DS/V:3289
ölcik]
(<öl+iş-ik; Gülensoy, 2007, s
629)
8) örücük DS/V:3354
(<öl+iş-ik; Gülensoy, 2007, s.
629)
9) pekiş- DS/V:3423
(<pek[*bek]+iş-; Gülensoy, 2007,
s. 691)
10) pekiştir- DS/V:3423
11) suyuşmah DS/V:3706
12) tikişme (<dik) DS/V:3932
13) ürcik DS/VI:4069
(<öl+iş-ik; Gülensoy, 2007, s.
629)

999
 2.1.25. +It- / +ut
Ağızlarda kullanılan bir yapıdır. Geçişli (ayıt-, pırkıt- (I), unıt-) ve geçişsiz
(morut-, pısıt-, sesit-, tısıt-) fiiller yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ıt- 1) ayıt- (III) DS/I:421 (9)

(<Beyazlatmak, parlatmak.)
+it- 2) dadıt- (<tat) DS/II:1320
(<1.Tatlılaşmak.
2.Tatlılaştırmak.)
+ut- 3) morut- DS/IV:3212
(<Surat atmak, somurtmak.)
4) pırkıt- (I) DS/VI:4648
(<Erik, kayısı vb. meyvelerin
basarak içini çıkartmak.)
5) pırkıt- (II) DS/VI:4648
(<Kuş uçup uzaklaşmak.)
6) pısıt- DS/V:3449
(<Yellenmek.)
7) sesit- DS/V:3594
(<Ses çıkarmak.)
8) tısıt- DS/VI:4763
(<Yellenmek.)
9) unıt- DS/VI:4041
(<Ezip, un yapmak öğütmek.)

2.1.26. +k-
+Ak- ve +Ik- addan fiil yapma eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış
şeklidir. Ağızlarda kullanılan bir fiil yapım ekidir. ayak- “el ayası ile süpürmek”,
fiili hariç geçişsiz fiil yapmıştır: gaykıl- (I)<kayakıl- “Arkaya yaslanmak”, havak-
“yara cerahatlanmak, şişmek, azmak”, hozuk- “korkmak, çekinmek, ürkmek”, iyik-
“iyileşmek”, karak- “1.Göz kararmak, net görememek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+k- 1) ayak- (III) DS/I:404 (22)

2) eyik- (<iyi) DS/VI:4503
3) garak- (<kara) DS/III:1919
4) garaòı- DS/VI:4508
5) gaykıl- (I) DS/III:1947

1000
 (<kay-a+k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
6) gaykıl- (II) DS/III:1947
7) havak- [havaòmaò, havaò-] DS/III:2307
8) havaksı- (I) DS/VI:4518
9) havaksı- (II) DS/VI:4518
10) hozuk- (<hozu) DS/III:2426
11) iyik- DS/IV:2574
12) karağı- DS/VI:4535
13) karak- DS/VI:4536
14) karak- (I) DS/IV:2648
15) karaòmaò DS/IV:2646
16) kaykı- DS/VI:4542
17) kaykıl- DS/IV:2703
(<kay-a+k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
18) kaykıl- DS/VI:4542
19) kaykıla kal- DS/IV:2703
20) kaykıla kal- [kaykıl-] DS/VI:4542
21) kaykış- DS/VI:4542
22) kitik- (<kiti) DS/IV:2888

2.1.27. +KIr- / +KUr-

Ses yansımalı sözcüklere gelen geçişli ve geçişsiz fiiller türeten bir ektir.
Gerek yazı dilinde gerek konuşma dilinde kullanımı işlektir. fışkır-, kanır-, püfkür-
, püskür-, tükür-, üfür- geçişli; çemkir-, haykır-, hıçkır-, öğür-, sümkür- geçişsiz
fiiller yapımlarıdır. “Son sesi bir ünlü olan ba, bı, ça, çı, kı gibi birincil biçimlere
getirilen -kır eki iki ünlü arasında, Türkiye Türkçesinde ve Anadolu ağızlarında
ötümlüleşmiştir.” (Zülfikar, 1995, s. 110). bağır-, çağır-, çığır- gibi.

Ağızlarda genellikle yansımalardan geçişsiz fiil yapmaktadır.

ağlamak anlamlı geçişsiz fiil yapar: cevkir- “yeni doğan çocuk ağlamak”,
hımkır- “ses çıkararak ağlamak, hıçkırmak”, mışkır- “içini çeke çeke ağlamak”,
pöykür- (I) “yüksek sesle ve hıçkıra hıçkıra ağlamak”, sımkır- “2.İçin için, sessizce
ağlamak.” vb.

bağırmak anlamlı geçişsiz fiil yapar: cızgır- (I) “2.Bağırmak.”, fıykır-

“1.Haykırmak, bağırmak. 2.Tilki bağırmak.”, gıjgır- “deve bağırmak”, havkır-
2.Tilki, çakal gibi hayvanlar bağırmak”, pafkır- (II) “2.Bağırmak, gürültülü ses
çıkarmak.” vb.

1001
 hapşırmak ve öksürmek anlamlı geçişsiz fiil yapar: afkır- “2.İnek, öküz, at
gibi hayvanlar aksırıp tıskırmak”, asgırmaò “hapşırmak, aksırmak”, çüçkür-
“aksırmak”, pıskır- “aksırmak”; üskür- “öksürmek”, piskir- “2.Hafif hafif
öksürmek.”, tohkur- “at, öksürür gibi ses çıkarmak” gibi. Ağızlarda ses
değişmelerine uğramış, “Aksırık-Hapşırık anlamı taşıyan sözcükleri ifade ederken,
+kIr- ekinin isimden fiil yapma görevi taşıdığı görülür.” (Çelebi, 2018, s. 229).
asgır-, çüçkür-, hankır-, pıskır-, tüskür- vb.

havlamak anlamlı geçişsiz fiil yapar: afgur- “köpek havlamak”, çömkür-

“1.Köpek atılıp havlamak”, havkır- “köpek havlamak”, kemkir- “köpek havlamak”,
pafgır- (I) “havlamak, ürmek” vb.

diğer bazı yansımalardan oluşan geçişsiz fiiller şunlardır: cızgır- (II) “at
kişnemek”, çımkır- (III) “ishal olmak”, dızgır- (II) “1.Yellenmek”, fiskir- “nezleden
ağız burun akmak”, sımkır- “1.Hıçkırmak” vb.

fışkırmak anlamlı geçişli fiil yapar: civkir- “fışkırmak”, çimkir- (I)

“fışkırmak”, çizgir- “1.Kesilen damardan kan ince ince fışkırmak.”, pöykür- (II)
“fışkırmak”, pufkur- “sıvı ya da toz durumundaki şeyler dar bir yerden fışkırmak”
vb.

ahur-, ahır- “tükürmek, balgam çıkarmak” ve hüpkür- “üflemek” diğer

geçişli fiillerdendir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+gır- 1) acı geyrek [acı gÀrek, acı geğrek, DS/I:45 (266)

acı geğrik, acı gerik, acı keyrek]
(<geğir-)
(<*kē+kir-; Gülensoy, 2007, s.
360)
+gir- 2) afgur- DS/I:71
+gur- 3) afkır- [afkırt-, afkur-] DS/I:73
+gür- 4) afkırt- DS/I:73
+ğır- 5) afkur- DS/VI:4408
+ğür 6) ağır- (I) (<bağır-) DS/I:92
(<*bÀ+kır; Gülensoy, 2007, s.
103)
+hır- 7) ahırak [aòırıh,ahırk, ahruh, DS/I:129
ahuruh]

1002
+hur- 8) ahıraklı DS/I:130
+kır- 9) ahkırık DS/I:131
+kir- 10) ahur-, ahır- DS/I:135
+kur- 11) ahuruh DS/I:135
+kür- 12) angıra- [angırdamaò, angır-, DS/I:266
angur-, ankırmaò, ankır-]
(<anır-)
(<À+kır-; Gülensoy, 2007 s. 70)
+òır- 13) asgırmaò [asgır-, askırmaò, askır- DS/I:342
]
+òur- 14) avkır- (I) DS/I:386
15) avkır- (II) DS/I:386
16) avkır- (III) DS/I:386
17) avkırt- DS/I:386
18) aykır- (I) (<haykır-) DS/I:423
(<*Ày+kır-; Gülensoy, 2007, s.
407)
19) aykır- (II) DS/I:423
20) bağır- DS/I:479
(<*bÀ+kır-; Gülensoy, 2007 s.
103)
21) bartlak (<bağırtlak) DS/VI:4447
(<*bÀ+kır-(t)-la-k; Gülensoy,
2007 s. 104)
22) başa çağır- DS/I:549
(<*çÀ[r]+kır-; Gülensoy, 2007 s.
211)
23) bavır- (<bağır-) DS/I:573
24) beğir- [begir-, beğur-, boğür-, DS/I:597
bögir-, böğür-, büğür-]
25) beyir- (<bağır-) DS/I:647
26) bığır- (<bağır-) DS/I:662
27) bıjgır- [bızgır-] DS/I:663
28) bogür- (<bağır-) DS/I:722
29) bovur- (<bağır-) DS/I:744
30) böhür- (<böğür-) DS/I:767
31) cavgırt- DS/II:866
32) cavkırt- (I) DS/II:866
33) cavkırt- (II) DS/II:866
34) cemkir- (II) [çemkir-] DS/II:880
35) cevkir- DS/II:887
36) cığırık [cığrık] DS/II:902
37) cızgır- (I) DS/II:947
38) cızgır- (II) DS/II:947
39) cimkirme DS/II:973
40) civkir- DS/II:990
41) cumkur- DS/II:1016
42) çar- (II) (<çağır) DS/II:1082
43) çemkir- DS/VI:4479

1003
44) çemkir- (I) [cekir-, cemkir- (II), DS/II:1130
cenkür-, çemkirmeyh, çemkirt-,
çemkür- (I), çımkır- (IV)]
45) çemkir- (II) [cavkır-, cemkir- (I), DS/II:1130
cemkür-, çavkırmaò, çavkır- (I),
çemkür- (II)]
46) çevkir- DS/II:1153
47) çığır- (I) DS/II:1161
(<çí+kır-; Gülensoy, 2007, s. 235)
48) çığır- (II) DS/II:1161
49) çığır- [çığır-] DS/VI:4480
50) çığırgan (I) [çığırtgan (II)] DS/II:1161
51) çığırgan (III) [çığırtgan (I), DS/II:1161
çığırtkan (I)]
52) çığırmaò (I) [çığır- (III)] DS/II:1161
53) çığırtma (II) DS/II:1162
54) çıkırık DS/II:1168
55) çıkrık (II) DS/II:1170
(<çí+kır-ık; Gülensoy, 2007, s.
236)
56) çıkrık (III) DS/II:1170
57) çıkrık tekeri DS/II:1170
58) çımkır- (I) DS/II:1177
59) çımkır- (II) DS/II:1177
60) çımkır- (III) DS/II:1177
61) çımkır- (V) DS/II:1177
62) çımkırık (I) DS/II:1177
63) çımkırık (III) DS/II:1177
64) çımkırt- [cımkırt-] DS/II:1177
65) çımkırtma DS/II:1177
66) çıngırık [çınkırık] DS/II:1182
67) çıyırık (I) [çıyrıò (I]] DS/II:1201
68) çıyırık (II) [çıyrıò (II)] DS/II:1201
69) çızkır- DS/II:1202
70) çiğrık DS/II:1211
71) çiyriò DS/II:1251
72) çizgir- DS/II:1252
73) çömkür- DS/II:1287
74) çüçkür- [çüçkürt-] DS/II:1306
75) çüçkürük DS/II:1306
76) dızgır- (I) DS/II:1476
77) dızgır- (II) [dızkırmaò] DS/II:1476
78) düdüğe göyüp üfür- DS/II:1617
(<ü+f+[k]ır-; Gülensoy, 2007, s.
987)
79) fışgırdah (II) DS/III:1859
80) fışgırık DS/III:1860
81) fışgırmaò DS/III:1860
82) fışkıran DS/III:1860

1004
83) fışkırdak [fışgırdaò (I)] DS/III:1860
84) fışkırık DS/VI:4506
85) fıykır- DS/III:1862
86) fıykırık DS/III:1862
87) fisger- [fisgir-] (<fiskir-) DS/III:1871
88) fisgir- (I) DS/III:1871
89) fiskir- DS/III:1872
90) ganır- (I) [ganırt- (I)] DS/III:1913
(<*kong+gur-; Gülensoy, 2007, s.
458)
91) gañır- (II) DS/III:1913
92) gañır- (III) DS/III:1913
93) gañırma DS/III:1913
94) ganırt- (II) DS/III:1914
95) ganırt- (III) DS/III:1914
96) ganırtmaç (I) [ganırtmeç, DS/III:1913
ganirtmaç, ganirtmeç]
97) ganırtmaç (II) DS/III:1914
98) ganırtmaç (III) DS/III:1914
99) gañrık (I) [gağrık (II), ganırık, DS/III:1915
gañırmuk, gañruk (III), genrik]
(<*kong+gur-; Gülensoy, 2007, s.
458)
100) gañrık (II) DS/III:1915
101) gañrıl- (I) DS/III:1915
102) gañrıl- (II) DS/III:1915
103) gañruk (I) DS/III:1915
104) gañruk (II) DS/III:1915
105) gañruk (IV) [gañrık (II)] DS/III:1915
106) gegir- DS/III:1970
(<*kē+kir-; Gülensoy, 2007, s.
360)
107) genir- (<geğir-) DS/III:1992
108) gıçgır- (I) DS/III:2030
109) gıçgır- (II) DS/III:2030
110) gıjgır- (I) DS/III:2037
111) gıjgır- (II) DS/III:2037
112) gıjgurmaò [gıjkur-] DS/III:2037
113) gızgır- DS/III:2070
114) hafkır- (I) DS/III:2251
115) hafkırt- DS/III:2251
116) hafkur- [hafkır (II)] DS/III:2251
117) hankırık DS/III:2275
118) havkır- DS/III:2311
119) havkur- DS/III:2311
120) haykır- (I) DS/III:2318
121) haykır- (II) DS/III:2318
122) hevkir- (I) DS/III:2351
123) hevkir- (II) DS/III:2351

1005
124) heykir- DS/III:2354
125) heykir- (I) DS/III:2354
126) heykir- (II) [höykür-] DS/III:2354
127) hımkır- DS/III:2362
128) hınçırık [hınçkırık] DS/III:2364
129) hınçkır- DS/III:2364
(<hıç+kır-ık; Gülensoy, 2007, s.
408)
130) hışkırık [hıçkırık] DS/III:2379
131) hışkırt- DS/III:2379
132) hiykir- DS/III:2389
133) höğkür- DS/III:2428
134) höhür- (<böğür-) DS/III:2428
135) hökün- [höykür-] DS/III:2429
136) hökür- (II) DS/III:2430
137) hönkür- DS/III:2433
138) hönkürme DS/VI:4522
139) höpkür- DS/III:2433
140) höykür- [hüykür-] DS/III:2439
141) hupkür- DS/III:2444
142) hümkür- (I) [hünkür-] DS/III:2450
(<sümkür-)
143) hümkür- (II) DS/III:2450
144) hümkür- (III) DS/III:2450
145) hüpkür- DS/III:2450
146) hüykürü DS/III:2453
147) ışğırıò DS/IV:2496
148) iskir- DS/IV:2558
149) işkirt- DS/IV:2565
150) kağar- (<kanır-) DS/IV:2594
151) kağır- DS/VI:4531
152) kağır- (I) DS/IV:2595
(<*kong+gur-; Gülensoy, 2007, s.
458)
153) kağır- (II) DS/IV:2595
154) kağır- (III) DS/IV:2595
155) kağırt- DS/IV:2595
156) kakır- DS/IV:2604
157) kangırtmaç DS/IV:2623
158) kanğır- [kangır-, kangırtmaò, DS/IV:2624
kangırt-]
159) kanır- (I) [kağır- (I), kağırt-, DS/IV:2625
kanırt- (II)]
160) kanırtmaç (I) [kağırtmaç] DS/IV:2625
161) kanırtmaç (II) [kamırtmeç] DS/IV:2625
162) kanırtmaç (III) DS/IV:2625
163) kañırtmaç (IV) DS/IV:2625
164) kañırtmaçlı DS/IV:2625

1006
165) kanrık (I) [kanrık (V), kanruk DS/IV:2627
(III)]
166) kanrıl- DS/IV:2627
167) kaşkır- DS/IV:2681
168) kavkırt- DS/IV:2690
169) kekir- DS/IV:2724
(<*kē+kir-; Gülensoy, 2007, s.
360)
170) kemçir- (I) (<çemkir-) DS/IV:2738
(<çem[cem/çav]+kır-; Gülensoy,
2007, s. 230)
171) kemçir- (II) DS/IV:2738
172) kemkir- DS/IV:2740
173) kevkir- DS/IV:2778
174) kıçıruvçu (<kıçır-) DS/IV:2786
(<kí+ç+kır-; Gülensoy, 2007, s.
505)
175) kıçkırık DS/IV:2786
176) kığır- (I) DS/IV:2791
177) kığır- (II) DS/IV:2791
178) kıkırdak (I) DS/IV:2792
(<*kī+kır-dak; Gülensoy, 2007, s.
506)
179) kıkırdak (II) DS/IV:2792
180) kışgır- DS/IV:2846
181) kışkır- DS/IV:2847
182) kışkırt- DS/IV:2847
183) kızkır- DS/IV:2869
184) kişkirt- [kıskır-, kişgir-, kişgirt-] DS/IV:2887
185) kongurak DS/VI:4567
(<kong+ur-ak; Gülensoy, 2007, s.
538)
186) manğır-, mankır- DS/VI:4587
187) mışkır- DS/IV:3193
188) muşkur- DS/IV:3225
189) ofur- (I) DS/V:3268
(<ü+f+[k]ır-; Gülensoy, 2007, s.
987)
190) ofur- (II) DS/V:3268
191) ofuracak DS/V:3268
192) ofurt- (I) DS/V:3268
193) òıppırık [hımhırık] DS/III:2367
194) öcürenne gibi bağır- DS/V:3311
195) öfkür- DS/V:3315
196) öfür- (<üf) DS/V:3315
197) öfürt- DS/VI:4623
198) ögür- DS/VI:4623
(<*ö+kır-; Gülensoy, 2007, s.
654)

1007
199) öğürtlek DS/V:3325
200) ösgürüyh DS/VI:4630
201) pafgır- (I) [pafkır- (II)] DS/V:3379
202) pafgır- (II) [pafkır- (I)] DS/V:3379
203) pafkır- DS/VI:4634
204) pafkır- (II) DS/V:3379
205) pafkur- DS/V:3380
206) paskır- DS/V:3406
207) paskır- DS/VI:4640
208) pavkır- (I) [pavkur-, penkür-, DS/V:3415
pevkir-]
209) pavkır- (II) [pavkurmaò] DS/V:3416
210) pavkır- [pevkir-] DS/VI:4642
211) paykır- DS/V:3417
212) payòırmaò DS/VI:4642
213) payòurmaò DS/VI:4642
214) peğkür- DS/V:3422
215) peğkür- DS/VI:4643
216) pınkıracak DS/VI:4648
217) pıskır- (I) [pısòırmaò] DS/VI:4649
218) pıskır- (II) DS/VI:4649
219) pıskır- [pısgırmaò, piskir-] DS/V:3449
220) pisgir- DS/V:3462
221) piskir- DS/V:3462
222) piskir- DS/VI:4652
223) pofkur- (I) DS/V:3468
224) pofkur- (II) DS/V:3468
225) poyòurmaò DS/V:3478
226) pöykür- (I) DS/V:3483
227) pöykür- (II) DS/V:3483
228) pöykür- (III) DS/V:3483
229) pufkur- DS/V:3484
230) pufur- [pufurt-, puhur-] DS/V:3484
231) pufurtma DS/V:3484
232) puhurcak DS/V:3486
233) püfkür- DS/V:3497
234) püskürgeç [püsgürgeç, DS/V:3504
püskürdek]
235) sımkır- [sımkırt-] DS/V:3610
236) sımkırt- DS/V:3610
237) sınkır- (I) DS/V:3614
238) sınkır- (II) DS/V:3614
239) şakkırak DS/V:3739
240) şemkir- DS/V:3761
241) şıkkırik (II) DS/V:3769
242) tiskir- (I) DS/V:3942
243) tohkur- DS/V:3946

1008
 244) tongura [tangurdak, tongırak, DS/V:3962
tongurak, tongurdah, tongurdak
(I)]
245) türkü çÀr- (<çağır-) DS/VI:4780
246) üfrüntü (I) DS/VI:4794
247) üfrüz DS/VI:4794
248) üfür- DS/VI:4060
(<ü+f+[k]ır-; Gülensoy, 2007, s.
987)
249) üfür- [üfürmeyh] DS/VI:4794
250) üfürgeç DS/VI:4060
251) üfürük (I) DS/VI:4794
252) üfürük (I) DS/VI:4061
253) üfürük (II) DS/VI:4794
254) üfürük (II) DS/VI:4061
255) üfürük (III) DS/VI:4061
256) üfürük boncuğu DS/VI:4061
257) üfürük gibi DS/VI:4061
258) üfürükçü DS/VI:4061
259) üfürül- DS/VI:4061
260) üfürüntü [üfrüntü (II)] DS/VI:4794
261) üfürüntü [üfrüz] DS/VI:4061
262) üskür- (<ös-) DS/VI:4076
263) üşgüreyh DS/VI:4799
264) üşgüreyh at- DS/VI:4799
265) vıykır- DS/VI:4104
266) yemkir- DS/VI:4244

2.1.28. +l-
İşlev olarak kullanımı +Al- ekiyle aynıdır. “Ünlü ile biten sıfatlardan ‘olma’
bildiren fiiller türetmiş bir ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 176). doğrul-, incel-, karal-
kısal-, sivril- vb. yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+l- 1) beldek DS/I:607 (78)

(<*pe(~pe)+l-te-k; Gülensoy,
2007, s. 693)
2) büğrül- DS/I:814
3) büğültü (<buğu) DS/I:814
4) dalağı eğril- DS/II:1635
5) dengel- (IV) DS/II:1423
6) dengel-, deñgel- (III) DS/II:1423
7) dengelt- (I) DS/II:1423
8) dengelt- (II) DS/II:1423

1009
9) direl- (I) (<diri) DS/II:1513
10) diril- DS/II:1517
11) doğrul- DS/II:1037
12) dural- (<duru) DS/II:1604
13) ekel- DS/III:1694
14) garal- DS/III:1919
15) garaltı (I) DS/III:1918
16) garaltı (II) DS/III:1918
17) garaltı (III) [garaltu] DS/III:1918
18) garaltıla- DS/III:1918
19) garaltıya söyle- DS/III:1918
20) gecel- DS/III:1958
21) gicelmeyh (<gece) DS/III:2071
22) goyultmaç DS/III:2111
23) gödel- DS/III:2125
24) hıral- DS/III:2368
25) ığralan- [ıglan-, ıralan-, ırgalan-, DS/IV:2458
ırşalan, iğralan-]
(<írga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
418)
26) ırala- (<ırgala-) DS/VI:4524
27) ırgala- [ırgalamaò ırgalandır-, DS/IV:2484
ırkala-, irgala-, ırlamag, ırla- (I),
irgala-]
28) irel- [iril- (I)] (<iri) DS/IV:2548
29) iril- (I) DS/IV:2451
30) iyilt- DS/IV:2575
31) kabaltı (I) DS/IV:2581
32) kabaltı (II) DS/IV:2581
33) karalt- DS/VI:4536
34) karalt- (I) DS/IV:2651
35) karalt- (II) DS/IV:2651
36) karaltı (I) DS/VI:4536
37) karaltı (I) [karaldı] DS/IV:2650
38) karaltı (II) DS/VI:4536
39) karaltı (II) DS/IV:2650
40) karaltı (III) DS/VI:4536
41) karaltı (III) DS/IV:2650
42) karaltı (IV) DS/IV:2650
43) karaltı (V) DS/IV:2650
44) karaltı (VI) DS/IV:2650
45) karaltı (VII) DS/IV:2650
46) karaltıl- DS/IV:2650
47) karaltıla- (I) DS/IV:2650
48) karaltıla- (II) DS/IV:2650
49) karaltmağ DS/IV:2551
50) koyultmaç [koyun koyultmacı] DS/IV:2944
51) kümeltili DS/IV:3035
52) ocağı karal- DS/V:3264
1010
 53) özelti DS/V:3372
54) senel- (I) DS/VI:4685
55) sızıltı DS/VI:4696
56) siveld- (<sivrel-) DS/VI:4701
57) sivrel- (<sivri) DS/V:3649
58) sivril- DS/V:3651
59) söbel- DS/V:3674
60) söbelt- [sövelt-] DS/V:3675
61) sövel- (I) DS/VI:4708
62) söykel- (I) DS/V:3684
63) söykel- (II) DS/V:3684
64) tömel- DS/VI:4774
65) turul- (<duru) DS/V:3998
66) tügrüğü goyal- (<koyu) DS/V:4008
67) ücel- (<yücel-) DS/VI:4793
68) ürgelen- DS/VI:4071
(<írga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
418)
69) ürgelen- [ürelen-, ürgülen-] DS/VI:4071
70) yassıl- DS/VI:4197
71) yeğnil- (I) [yeğnel-, yΨnel-, yΨnil- DS/VI:4229
, yeynil-, yiğnil-, yinil-]
72) yeğnil- (II) DS/VI:4229
73) yeğnil- (III) DS/VI:4229
74) yeğnilt- [yeğnilt-, yeynilt-] DS/VI:4229
75) yolu doğrult- (I) DS/VI:4293
76) yolu doğrult- (II) DS/VI:4293
77) yufkalt- DS/VI:4313
78) yukal- [yufkal-] DS/VI:4315

2.1.29. +LA-
Addan fiil türetme eki deyince +lA- eki, en sık kullanılanıdır. Sadece addan
fiil yapım eki olarak değil, bütün ekler dikkate alındığında da en sık kullanılan
eklerden biridir. Eski Türkçeden bugüne kadar canlı ve verimli bir ek olarak dilde
yer almaktadır. “Genel olarak nesneyle ilgili bir şey yapmak veya olmak anlamını
getirir.” (Banguoğlu, 2015, s. 214). Ad soylu sözcüklerden geçişli ve geçişsiz çokça
fiil yapma özelliği gösterir.

Yazı dilindeki başlıca kullanımları şunlardır.

Geçişli fiiller yapar: “Adın gösterdiği nesne veya niteliği başka bir nesneye
yönelten, o nesneden etkilenen” (Korkmaz, 2017, s. 176): avla-, dilimle-, mühürle-
, sula-, temizle- vb. “Adın karşıladığı nesnenin ortaya çıkmasını, oluşmasını

1011
sağlayan ve ‘yapma’ bildiren” (Korkmaz, 2017, s. 176): ciltle-, denkle-, istifle-,
paketle- vb. “Adın gösterdiği nesneyi araç olarak kullanma yoluyla o nesne ile
yapılan işi gösteren” (Korkmaz, 2017, s. 176): aşıla-, hançerle-, kurşunla-, sabunla-
, ütüle- vb. “Adın gösterdiği nesneyi veya niteliği bir şeye kazandırmayı, katmayı,
eklemeyi gösteren” (Korkmaz, 2017, s. 176): demle-, dışla-, düzenle-, kötüle-,
tuzla- vb. “Zaman gösteren adlardan, o zamanı içine alan ve zamanı geçirmeyi
bildiren” (Korkmaz, 2017, s 176): akşamla-, gecele-, kışla-, sabahla-, yazla- vb. “…
ölçme bildiren fiiller yapar.” (Uygur, 2005, s. 349): arşınla-, derecele-, karışla-,
puanla-, terazi- vb.

Geçişsiz fiiller yapar: “Sıfatlara ve yön gösteren bazı adlara gelen +lA- eki,
genellikle o niteliği üzerinde bulunduran ve ‘olma’ bildiren” (Korkmaz, 2017, s.
177): başla-, genişle- önle-, şişmanla-, ucuzla- vb. Yansıma seslere gelir. Birincil
biçimdeki seslere; çağla-, çatla-, çıtla-, hopla-, patla-, tınla-, zıpla-. Hayvan
seslerine; havla-, miyavla-, mele- vızla- vb. Ünlemlere; ahla-, ofla-, üfle-, püfle-
gibi.

Bazı tabanlara gelerek, o sözcüğün kökünü değiştirmiş ve kaynaşmış bir

yapıya bürünen fiiller yapmıştır: anla-<*aŋla-, dinle-<tıŋla-, eyle-<*edle-, söyle-
<sözle- gibi.

“Bu ekle yapılan bazı fiillerin kendileri kullanılmayıp, onlardan fiilden fiil
yapma ekleriyle meydana getirilen şekiller kullanılır.” (Ergin, 1998, s. 249). canlan-
, hastalan-, irileş-, kirlet-, küflen- vb.

İki heceli olup dar ünlüyle biten tabanlar, +lA ekini alınca hece düşmesine
uğrar ve fiil tek heceli bir yapıdan türemiş görülür: besle-<besile-, derle-<terigle-,
inle-<*iŋile-, kokla<koku-, sızla-<*sızıla- vb.

Yabancı dillerden alınmış sözcüklere gelerek fiiller türetilmiştir. Doğu

kökenli sözcüklere gelirler: cevapla-, hakla-, şartla-, tamamla-, zorla- vb. Ayrıca
“Bu ek, Türkçe Sözlük’te, yaklaşık olarak 200 batı kökenli alıntıya getirilmiştir.
(Sarı, 2014, s. 199). bantla-, depola-, oksitle-, şampuanla, vidala- vb.

“Fiil köklerinden -Ak, -Ik/-Uk ekleriyle kurulmuş adlardan sonra

geldiğinde, bir şeyin ‘ara ara’ veya sürekli olarak yapıldığını gösteren fiiller türetir.”
(Korkmaz, 2017, s. 177). didikle-, durakla-, sayıkla-, sürükle-, uyukla- vb.

1012
 Mecaz anlamlı fiiller yapar: çuvalla-, iğnele-, iple-, kazıkla-, sepetle- vb.

Terim yapar: birle- (dinb.), dölle- (biy.), düzenle- (müz.), temizle- (tıp.),
ışınla- (fiz.), karşıla- (sp.), sağla- (mat.), saldır- (kimy.) vb.

arakla-, iple-, tırtıkla- vb. argo kullanımların yanında teklifsiz konuşmada

kullanılan hakla- gibi fiil yapımları da vardır.

Yazı dili gibi ağızlarda da en sık kullanılan eklerdendir. Geçişli ve geçişsiz

çokça fiil türetmiştir.

araç adını fiil yapar: ağdala- “yüzdeki tüyleri ağda ile almak”, cımbarla-
“dokumacılıkta olan halının yahut bezin kenarını cımbar denilen aletle geriye
almak”, çepinle- “tarlayı çapalamak”, dımışkıla- “toprağı çapalamak, düzeltmek”,
düğdüle- (I) “çivi çakmak”, dürüle- “çapalamak” vb.

zaman bildiren fiil yapar: ağşamla- “aygeç doğmak”, danla- (II)

“sabahlamak”, şafakla- (IV) “sabahlamak”, erkenle- “erken gelmek”, tünle-
“gecelemek”, yılla- (I) “2.Üstünden yıl geçmek” vb.

hava durumu belirten fiil yapar: gerenle- (I) “hava bulutlanmak, serinlemek”,
gıcıla- (IV) “hava birdenbire sertleşmek, soğumak”, gölle- (II) “sis basmak”,
hamazla- (II) “kasırga esmek”, meltemle- “soğuklar kırılmak, hava ısınmaya
başlamak” vb.

hayvan sesini fiil yapar: banla-, bañla- “horoz ötmek”, ciyakla- “kuş ve
tavuklar acı acı bağırmak”, çeñile-, çenile- “köpek can acısından havlamak,
haykırmak”, dınla-, dıñla- “3.Arı gibi böcekler ses çıkarmak”, gegele- (I) “tavuk
ses çıkarmak” vb.

oyunda bir fiil yapar: çatallamak “güreşte bir oyun yapmak”, çıldırla- “oyun
oynarken iki kişinin arasından geçerek birinin oyundan çıkmasını sağlamak”,
darakla- “güreşte belden kavramak”, fetle- (II) “koşmaca, körebe ve saklambaç
oyunlarında, ebe oyunculardan birini yakalamak”, gamala- “oyunda yenmek” vb.

yansıma seslerden fiil yapar: bızla- (II) “ateşte pişmek”, börtle- (III) “su
birden fışkırmak”, cısla- “kaynamak”, curla- “gaz çıkarmak”, güble- (II) “kalp hızlı
atmak” vb.

1013
 mecaz anlamlı fiil yapar: ağla- (I) “kesilen bağ çubuğunun budanan yerinden
özsuyu akmak”, balıkla- (I) “yüzmek”, bızağıla- “doğurur gibi, çok güçlük
çekmek”, boyala- “1.Kandırmak, gözünü boyamak”, filini topla- “gereğinden fazla
yemek”, yimle- “rüşvet vermek” vb.

birleşik fiil yapar: ardını kurula- “işini bitirmek”, at bağışla- “büyük bir
iyilik, ya da bağış yapmak”, çoraz bağla- “sebze veya meyve dallarında herhangi
bir sebeple ur olmak”, gundak bağla- “mısır bitkisi koçan tutmak”, kavga kütle-
“birdenbire kavga patlamak” vb.

ikileme fiil yapar: ebele- cibele- “nazlandırmak”, eyerleyip beyerle-

“herhangi bir konuğu en iyi şekilde ağırlamak, her çeşit gerekseme, ve rahatını
sağlamak”, hengille- hüngülle- “boncuk vb. şeylerle süslemek”, ocala- bocala-
“kararsızlık etmek”, yamala- yumala- “evirip çevirmek, ezmek, eğip bükmek, önce
bir yanını çiğnemek” vb.

Doğu kökenli sözcükleri fiil yapar.

Arapça sözcükleri fiil yapar: falla- (III) “3.Kandırmak, aldatmak”, hapla- (I)
“rüşvet vermek”, havala- (II) “sıcağa dayanamamak”, ilezirle- “birini utanılacak
güç duruma düşürmek, rezil etmek”, mastarla- “duvarın sıvasını düzeltmek” vb.

Farsça sözcükleri fiil yapar: ahırla- “2.Hayvan ahıra alışmak” avazla-

“bağırmak”, barıtla- “öfkelenmek”, peygerle-<pergelle- “pergelle daire çizmek”,
pirinçle- “İstanbul ağzıyla konuşmak” vb.

Batı kökenli sözcükleri fiil yapar. ağustosla- “un, bulgur, tarhana, gibi
yiyecekler yaz aylarında acımak”, fosforla- “lamba ya da mumun alevi düzgün
çıkmak”, mayısla- “1.Bağı kazarak düzeltmek”, minile- (II) “parçalamak” vb.

Birçok geçişli ve geçişsiz fiil yapmıştır.

Kullanımı sık olan, geçişli fiil yapımları şunlardır.

alay etmek anlamlı fiil yapar: dılla- (I) “alay etmek”, dırzanla- “alay etmek”,
huyla- “alay etmek, ayıplamak”, körle- (I) “1.Alay etmek, eğlenmek, taklit etmek”,
kühle- “suç işleyip kaçan kimsenin arkasından küh küh diye aşağılamak, alay
etmek”, yamanla- “alay etmek” vb.

1014
 aldatmak anlamlı fiil yapar: gazla- (I) “aldatmak”, külle- “1.Göz boyamak,
aldatmak.”, şamla- “aldatmak, gönlünü yapmak”, ünle- (III) “gözünü boyamak,
aldatmak, şaşırtmak” vb.

araştırmak anlamlı fiil yapar: çalavla- “çevreyi gezip dolaşarak araştırmak”,

çinçile- “gizliden gizliye araştırmak”, ivdikle- “inceden inceye araştırmak,
soruşturmak, incelemek”, şavulla- “göz gezdirmek, araştırmak” vb.

atmak ve fırlatmak anlamlı fiil yapar: comakla- “atmak, fırlatmak”, dalla-

(II) “savurup atmak, fırlatmak”, fıdırakla- “bir şeyi öfke ile biraz uzağa atmak”,
gürele- (III) “bir şeyi kaldırıp atmak”, horakla- “değneği ucundan tutup uzaklara
fırlatmak” vb.

avuçlamak anlamlı fiil yapar: gamçakla- “avuçlamak”, hışmala-

“avuçlamak”, karmala- (I) “avuçta sıkmak, avuçlamak”, koşamla- “iki elle
avuçlamak”, pançakla- “avuçlamak”, patazla- “avuçlamak” vb.

ayıklamak anlamlı fiil yapar: hıngla- “taranacak yünü daha önce elle
ayıklamak”, öğürtle- (II) “ayırmak, ayıklamak, seçmek, temizlemek”, ründele-
“buğday, bulgur, pirinç vb. tahılları ayıklamak”, şifle- “3.Ayıklamak, iyisini
seçmek.”, tebürle- “tahılın taşını ayıklamak” vb.

ayırmak anlamlı fiil yapar: irile- (I) “1.Kavun, karpuz, portakal vb. şeylerin
irisini seçmek, ayırmak.”, kakla- (I) “kurutmak için meyveleri çizmek ya da
parçalara ayırmak”, kapçukla- “cevizi yeşil kabuğundan ayırmak”, kefle- (II) “etin
kemiğini ayırmak”, komla- (I) “kalın sopa ile döverek mısır tanelerini koçanından
ayırmak” vb.

bağlamak anlamlı fiil yapar: hevekle- “asmaları bir dayağa bağlamak”,

kandahla- “iğreti bağlamak, tutturmak”, ketezlemek “sandıklamak, bağlamak,
sarmak”, kösle- (II) “1.Hayvanları ayağından bağlamak”, orükle- “büyükbaş
hayvanı uzun iple bağlamak” vb.

bakmak anlamlı fiil yapar: selegle- “dört yanına bakmak”, sıhla- “dikkatle
bakmak”, tapla- (III) “kimseye sezdirmeksizin bakmak”, terle- “bakmak”, teyle-
“1.Bakmak, tanımak.” vb.

1015
 beslemek anlamlı fiil yapar: benle- (I) “kuş yavrusunu beslemek”, elikle- (II)
“beslemek”, kaştarla- “hayvan beslemek, bakmak”, sıvatla- “2.Hayvan beslemek
bakmak.” vb.

bildirmek anlamlı fiil yapar: gizirlemeğ “gizlice haber vermek”, çavurla- (II)
“haber vermek”, müsülle- “haber vermek, bildirmek”, şifşirle- “sözü, olayı gizlice
ilgili yere ya da kimseye bildirmek” vb.

bilemek anlamlı fiil yapar: karala- (II) “kesici araçların ağzını bilemek”,
kayrakla- “keskinletmek, bilemek”, köserle- “bilemek (bıçak, makas vb.), masakla-
“iki bıçağı birbirine sürterek keskinleştirmek”, yivle- (III) “1.Bileyerek
keskinleştirmek, inceltmek, sivriltmek” vb.

budamak anlamlı fiil yapar: çığla- (VI) “ağaç dallarını budamak”, dalla- (V)
“budamak, seyreltmek”, kabakla- “1.Ağaçların gençleşmesi için dallarını
budamak.”, kabukla- “ağaç budamak”, kelle- (I) “1.Ağaçların dallarını, sürgünlerini
kesmek, budamak” vb.

çalmak anlamlı fiil yapar: alakla- “1.Çalmak, aşırmak.”, gafle- “çalmak,

araklamak”, harakla- “çalmak”, oğrula- “çalmak”, tırıkla- “aşırmak, çalmak” vb.

dedikodu yapmak anlamlı fiil yapar: hamazla- (I) “söz getirip götürmek,
dedikodu etmek”, kağla- “birinin arkasından konuşmak”, komsila- “birinin
arkasından konuşmak, çekiştirmek”, muzula- “sözgetirip götürmek” vb.

dikmek (dikiş atmak) anlamlı fiil yapar: kolçakla- “pantolon dizlerine ve

arkalarına büyük yamalar dikmek”, pahamla- “iri iri dikiş dikmek, oyulgamak”,
rendele- “yatak, yorgan, şilte vb. şeyleri kalın ve aralıklı dikmek”, sayakla- (I)
“2.Teyellemek, iri iri dikmek”, serişle- “teyellemek, iri iri dikmek”, şırazla- “halı,
yastık kıyılarını renkli iplerle dikmek” vb.

doldurmak anlamlı fiil yapar: dorukla- “tepeleme doldurmak”, hapanla- (II)

“doldurmak”, helikle- “duvar örerken taşlar arasındaki boşlukları küçük taşlarla
doldurmak”, hınçla- “bir kaba alabildiğinden fazlasını basa basa doldurmak”,
hörükle- “tepeleme doldurmak, yığmak.”, küpüle- “bir şeyi ağzına kadar
doldurmak, tıkabasa, silme doldurmak vb.

1016
 dövmek anlamlı fiil yapar: bassakla- “dövmek, hırpalamak”, cimbarla-
“dövmek, dayak atmak”, çırpakla- “1.Hafif vurmak veya dövmek.”, dümsekle-
“dirsekle vurmak”, hakasla- “dövmek” vb.

düşünmek anlamlı fiil yapar: çayla- “düşünmek”, çuğulla- (III) “büzülüp

düşünmek”, çürçünle- (I) “uyuklar vaziyette düşünmek”, gönülle- “3.Gönülden
geçirmek, düşünmek.” Vb.

düzeltmek anlamlı fiil yapar: gıyıla- “çarık yapılacak hayvan derisini parça
parça kesip kenarlarını düzeltmek”, hıpla- “düzeltmek”, kaşanla- (II) “düzeltmek”,
masdarla- “duvarın sıvasını düzeltmek”, mayısla- (I) “1.Bağı kazarak düzeltmek.”
vb.

gelişigüzel iş yapmak anlamlı fiil yapar: avşalla- “acele yapmak, gelişigüzel

yapmak”, gerevişle- “alelacele yapmak”, hosille- “bir işi baştan savma yapmak”,
kalleple- “baştan savma iş yapmak”, külle- “2.Üstünkörü, gelişigüzel iş yapmak”
vb.

gözetlemek anlamlı fiil yapar: annakla- “1.Dikkatle etrafı araştırmak,

gözetlemek.”, çavulla- “çevreyi dolaşarak gözetlemek.”, dehle- (I) “1.Gözetlemek,
gözlemek, dikkatle bakmak, takip etmek.”, dinsikle- “gözetlemek ,dikkatle
bakmak”, hayla- (IV) “1.Gözetmek, dikkat etmek.” vb.

içmek anlamlı fiil yapar: diple- (I) “içilecek bir şeyi dibine kadar içmek”,
dombayla- “su kabını ağzına dikerek içmek”, hüple- “sıcak kahve, çay, vb. şeyleri
ses çıkartarak içmek”, tütsükle- “sigara ya da içki içmek”, üçle- (III) “içki içmek”
vb.

kaçmak anlamlı fiil yapar: böcüle- “kaçmak”, cürle- “kapıp kaçmak”,

fışıkla- “korkup, ürküp kaçmak”, ferikle- (I) “görünmeden belli etmeden kaçmak”,
kırla- (I) “kaçmak” vb.

karıştırmak anlamlı fiil yapar: aşla- (I) “katmak, karıştırmak”, bizle- (I)
“2.Karıştırmak.”, gödelle- “karıştırmak”, hartuşla- “karıştırmak”, havuçla-
“tohumları birbirine karıştırmak” vb.

kışkırtmak anlamlı fiil yapar: alafla- (II) “1.Kışkırtmak.”, ıvgala-

“kışkırtmak, ayartmak, özendirmek”, ivirtle- (II) “isteklendirmek özendirmek,

1017
kışkırtmak”, kıvla- “kışkırtmak, isteklendirmek”, özberle- “isteklendirmek,
kışkırtmak” vb.

kızdırmak anlamlı fiil yapar: avşarla- “kızdırmak, işi büyütmek”, delle- “deli
etmek, kızdırmak, son derece hiddetlendirmek”, hüdükle- (II) “2.Kızdırmak”,
kıcıkla- (I) “1.Huylandırmak, kızdırmak, şüphelendirmek”, kılle- kızdırmak,
sinirlendirmek, öfkelendirmek” vb.

kilitlemek anlamlı fiil yapar: fille- (I) “kapıyı sürgülemek, kilitlemek”,

firengile- “kilitlemek”, gorala- “kilitlemek”, görekle- “kilitlemek”, kitle-
“1.Kilitlemek.”, kürekle- “kilitlemek”, zıpçıkla- “kilitlemek” vb.

kötülemek anlamlı fiil yapar: dille- (II) “1.Aleyhte bulunmak, kötülemek.”,

kişifle- (III) “birini kötülemek, suçlamak, çekiştirmek”, öşekle- “kötülemek,
yermek”, taşla- (I) “1.Birini kötülemek, arkasından atıp tutmak” vb.

küfür etmek anlamlı fiil yapar: ceple- “küfür etmek”, falla- (I) “1.Küfür
etmek.”, gayarla- “küfür etmek, sövmek”, gayişle- “küfretmek” vb.

nişan almak anlamlı fiil yapar: gözle- (II) “nişan almak”, kezle- “1.Avlamak
için nişan almak.”, şeşle- “doğrultmak, nişan almak”, tırağızla- “2.Nişan almak.”,
uzla- “doğrultmak, nişan almak”, yasınla- “nişan almak” vb.

okşamak anlamlı fiil yapar: lepele- “okşamak”, pıtıkla- “okşamak”, tapıkla-

“1.Birini beğenerek arkasını okşamak”, yepele- (I) “birinin sırtına yavaşça vurarak
okşamak” vb.

onarmak anlamlı fiil yapar: görüle- “çorabın eskimiş yerini örmek,

onarmak”, gözle- (I) “onarmak, yamamak”, ağızla- (III) “bir şeyin ağız kısmı
onarmak”, kaburla- (II) “çatlak, yarık bir şeyi onarmak”, melemetle- (I) “onarmak”
vb.

ölçmek anlamlı fiil yapar: dimitle- “ölçmek”, enle- (III) “karışlamak,

ölçmek”, gıçla- (II) “ayakla bir yeri ölçmek”, görebesle- “karşılaştırarak ölçmek”,
iple- (I) “tarlayı ölçmek”, parmakla- “parmakla ölçmek” vb.

örtmek anlamlı fiil yapar: peçele- “kapatmak, örtmek”, pekile- “örtmek,

kapatmak, sürgülemek”, pürele- “örtmek”, yaşmaòlamaò (I) “yaşmak örtmek” vb.

1018
 övmek anlamlı fiil yapar: karpızla- “birini övücü sözler söylemek”,
maktayla- “övmek”, “birinin iyi yönlerini belirtmek, övmek”, tıraşla- “birinden
çıkar umarak övmek” vb.

parçalamak anlamlı fiil yapar: minile- “parçalamak”, paralamaò

“parçalamak”, parla- (II) “odunu yarmak, parçalamak”, şakla- “bölmek,
parçalamak”, yimele- “parçalamak” vb.

pislemek anlamlı fiil yapar: gığla- “davar pislemek”, cıtla- “kuş pislemek”,
konrakla- “yeni doğan çocuk ilk pisliğini yapmak”, kığıla- (II) “koyun, keçi, deve
gibi hayvanlar pislemek”, tersle- (II) “pislemek (hayvan için) vb.

saklamak anlamlı fiil yapar: garaltıla- “saklamak, örtmek”, gömüle- “para ya

da değerli şeyleri toprak altına gömerek saklamak”, kiple- (I) “korumak, saklamak”,
mizle- “saklamak, gizlemek”, üğülle- “saklamak” vb.

saldırmak anlamlı fiil yapar: gıcla- “saldırmak”, gulukla- “üstüne yürümek,

saldırmak”, hoğla- “1.Üstüne yürümek, saldırmak.”, uvula- “saldırmak” vb.

sallamak anlamlı fiil yapar: ılgarla- “vücudunu oynatmak, sallamak”, şıla-

(III) “sallamak, silkmek”, öğrele- “sallamak”, örgüle- “sallamak”, salıkla-
“sallamak” vb.

sıkıştırmak anlamlı fiil yapar: darakla- “1.Sıkıştırmak.”, darhabala- “baskı

yapmak, sıkıştırmak”, kastarla- “zorla vermek, eline sıkıştırmak”, şatafla- (I)
“sıkıştırmak”, yivetle- “bir işin yapılabilmesi için sıkıştırmak, dürtüklemek” vb.

soymak anlamlı fiil yapar: garkla- “ceviz ya da odunların kabuğunu

soymak”, holla- (I) “ceviz, badem, soğan gibi şeylerin kabuğunu soymak”, pirle-
(II) “cevizin yeşil kabuğunu soymak”, soyòala- “soymak”, tossakla- “soymak” vb.

söylemek anlamlı fiil yapar: çıtla- (II) “söylemek, sözünü etmek”, gürle- (I)
“1.Anlatmak, söylemek.”, ırla- (II) “1.Şarkı, türkü söylemek”, kaydele- “1.Bir
ahenge göre türkü söylemek”, kerçle- “2.Zıddına söz söylemek.” vb.

sürmek anlamlı fiil yapar: ihile- “toprağı iki kere sürmek”, kabala- (I)
“tarlayı ikinci kez sürmek”, katla- (III) “tarlayı sürmek”, kıcıkla- (II) “hayvanı
sürmek”, tarazla- “1.Tarlayı üçüncü kez sürmek” vb.

1019
 süslemek anlamlı fiil yapar: cıcıkla (II) “süslemek”, cıncıkla- (I) “süslemek”,
dımışkıla- (I) “süslemek”, ırla- (III) “süslemek”, oñakla- “1.Düzeltmek,
süslemek.”, şatafla- (III) “süslemek” vb.

temizlemek anlamlı fiil yapar: allefle- “kalburla hububat temizlemek”,

arcala- “temizlemek”, arıla-<arıkla- “1.Temizlemek.”, çalavurla- “döküntü ve
pisliği gelişigüzel temizlemek”, daşla- “tarladaki taşları temizlemek”, dulla-
“1.Temizlemek, yıkamak.” vb.

tırmalamak anlamlı fiil yapar: cırmala- “tırmalamak”, çakıla- “tırmalamak”,

çamtakla- “tırmalamak”, çeynakla- “tırnaklamak”, didikle- (I) “1.Tırmalamak” vb.

toplamak anlamlı fiil yapar: başakla- (I) “1.Tahıl ve meyveleri devşirdikten

sonra geriye kalan döküntüleri toplamak.”, calavla- “tarlalardan, kısa zamanda çok
ot toplamak”, çömle- “toplamak”, dırtmıkla- “biçilmiş ekinlerin döküntülerini
tırmık ile tarayarak toplamak”, elle- (I) “toplamak” vb.

yakmak anlamlı fiil yapar: alazla- (I) “1.Bir şeyi ataeşe tutup çekmek, alev
yalamak, hafifçe yakmak”, diğle- “yakmak”, hülle- “ateş yakmak”, karsla- “ateşe
tutarak tüyleri yakmak”, odla- (I) “yakmak, tutuşturmak” vb.

yapmak anlamlı fiil yapar: badalla- (III) “basamak yapmak”, çarpınla-

“badana toprağı ile badana yapmak”, çaşıtla- “casusluk yapmak”, çıkıla- “çıkın
yapmak, keleple- “ipi çile yapmak” vb.

yemek anlamlı fiil yapar: bambala- “ekmeği yoğurda batırıp yemek”,

banakla- “1.Olur olmaz yerde yemek yemek”, çorla- (II) “yemek yemek”, hancılla-
“oburca, iştahla yemek”, heble- “asmadaki üzümün olgunlaşmaya başlamış
tanelerini yemek” vb.

yığmak anlamlı fiil yapar: höyükle- (II) “taşları üst üste yığmak”, kumulla-
“tepeleme doldurmak, yığmak”, lığla- (I) “1.Sel, akarsu ince çamur, birikinti
getirip, yığmak”, tayla- (II) “tütün denklerini düzgün biçimde yığmak”, tepele-
“iyice yığmak, tam doldurmak” vb.

yuvarlamak anlamlı fiil yapar: kıldırla- “yuvarlamak, yuvarlaya yuvarlaya

götürmek”, kötele- “bir şeyi hızla kaldırıp atmak, fırlatmak, yuvarlamak, itelemek”,
lığla- (V) “yuvarlamak”, lolikle- “kâğıdı, yufkayı ya da herhangi bir şeyi
yuvarlamak”, toparla- “2.Yuvarlamak.” vb.
1020
 diğer bazı geçişli fiiller şunlardır: ağşarla- “küllü su ile sarı boya boyamak”,
beşirle- “başarmak, becermek”, çatıla- “birleştirmek”, gözerle- “buğday toprak vb.
şeyleri iri gözlü kalburdan elemek”, kırtla- (II) “1.Bir şeyi az az ısırmak”, kökenle-
“fidan ya da asma çubuğu dikmek”, yeygile- “yemlemek” vb.

Kullanımı sık olan, geçişsiz fiil yapımları şunlardır.

ağlamak anlamlı fiil yapar: bozula- “ağlayıp sızlanmak”, cenele-<çenele-

“2.Çocuk, sebepsiz ve uzun uzun ağlamak.”, cırla- (II) “1.İnce ses çıkararak
ağlamak”, fığla- “bağırmak, ağlamak”, gığla- “ağlamak” vb.

bağırmak anlamlı fiil yapar: cıkcıkla- “bağırmak”, cırıkla- “bağırmak”,

çurla- “avaz avaz bağırmak”, fığla- (I) “bağırmak, ağlamak”, hörle- (I) “bağırmak”
vb.

batmak anlamlı fiil yapar: gömüle- “gömülmek, batmak”, harla- (I) “ansızın
ve sertçe batmak”, mırıkla- (III) “batmak”, sapanla- (II) “saban demiri hayvan
ayağına batmak” vb.

büyümek ve yetişmek anlamlı fiil yapar: ağızla- (IV) “bitki yeşermek,

çıkmaya, büyümeye başlamak”, çeketle- “bitki kökleri, su yüzünden fazla
büyümek”, elikle- (I) “1.Büyümek (çoğu zaman çocukların ana karnında büyümesi
için kullanılır).”, ferikle- (II) “lahana dikildikten bir süre sonra gelişmeye
başlamak”, güzle- “sonbahar yağmuruyla ekinler gelişmek” vb.

çiftleşme isteği göstermek (hayvanlara özgü) anlamlı fiil yapar: gırnavla-

“kediler çiftleşme isteği göstermek”, gürele- “eşek, kısrak çiftleşmek istemek”,
haranla- “hayvan kızmak”, yağlıkla- “köpek cinsel azgınlık göstermek” vb.

doğurmak (hayvanlara özgü) anlamlı fiil yapar: balakla- “manda doğurmak”,

bızla- (I)<buzağıla- “doğurmak (inek hakkında), botala- “deve doğurmak”, çetükle-
“kedi yavrulamak”, enikle- “kedi ya da köpek doğurmak” vb.

donmak anlamlı fiil yapar: ilikle- “su soğuktan donmak”, karçınla- “karların
üstü buz tutmak”, kozala- (II) “yağmurla karışık yağan kar koyunların üstünde buz
tutmak”, kütüle- (III) “sıvılar donmak sertleşmek” vb.

1021
 emeklemek anlamlı fiil yapar: dörmele- “çocuk emeklemek”, encekle- (I)
“küçük çocuk, el ve ayakları ile ilk kez yürümeye başlamak, emeklemek”, malakla-
(III) “çocuk emeklemek”, mehle- “emeklemek”, örmele- “çocuk emeklemek” vb.

filizlenmek anlamlı fiil yapar: ışkınla- “filizlenmek, sürgün vermek”, ikizle-

(IV) “kavun karpuz tohumu filizlenmek”, kardeşle- “bitkinin kökünden çok filiz
çıkmak”, kelle- “2.Ağaç yeşillenmek, sürgün, filiz vermek”, piçle- (I) “ağaç
kökünden filiz vermek” vb.

gagalamak anlamlı fiil yapar: gakmala- “gagalamak (kuş için)”, ibikle- (II)
“gagalamak”, kekeçle- “gagalamak”, kudukla- “gagalamak”, tıkmakla-
“1.Gagalamak.” vb.

gezmek anlamlı fiil yapar: elekle- “kapı kapı dolaşmak, çok gezmek”,
kırdavla- “başıboş gezmek”, siyenle- (I) “tembel tembel gezmek”, sümsünle- “onun
bunun kapısında amaçsız gezmek” vb.

hastalanmak (insanlara özgü) anlamlı fiil yapar: boncukla- (I) “üstüne havale
gelmek, titremek”, cıvıkla- (I) “ishal olmak”, cuharla- “sıtmaya benzer ateşli bir
hastalığa tutulmak”, dırıkla- “ishal olmak”, eskile- “propilozmos ya da eski denilen
hastalığa tutulmak”, gagaçla- “felç olmak” vb.

hoplamak-zıplamak anlamlı fiil yapar: götle- (I) “hoplamak, zıplamak”,

kangılla- “zıplamak”, mertle- “atlamak, sıçramak, zıplamak”, oynakla- “sevinçten
hoplayıp zıplamak” vb.

ihtiyarlamak anlamlı fiil yapar: alaşla- “ihtiyarlamak”, anaçla- “yaşlanmak”,

çörçünle- “ihtiyarlamak”, entelozla- “ihtiyarlayıp işe yaramayacak hale gelmek”,
ferfelle- “ihtiyarlayıp kuvvetten düşmek”, konkurla- “ çok ihtiyarlamak” vb.

işemek anlamlı fiil yapar: cırla- (III) “işemek”, çişle- (II) “çocuk işemek”,
hörle- (II) “işemek”, südükle- “işemek”, törle- “2.İşemek” vb.

ivmek anlamlı fiil yapar: evtikle- (II) “1.Gerektiğinden fazla acele etmek,
evecenlik etmek.”, örsenle- “ivecenlik etmek”, övetle- (I) “1.İvmek.”, puçunla-
“ivmek”, şafakla- (II) “tez davranmak, ivmek”, yeğle- (I) “hızlanmak, ivmek” vb.

1022
 kızmak anlamlı fiil yapar: faşıla- “kızmak, hiddetlenmek, homurdanmak”,
hortla- (V) “çabuk kızmak, öfkelenmek”, hürle- “birden sinirlenmek”, kicile- “kin
tutmak, öfkelenmek”, tırla- (II) “1.Birdenbire öfkelenmek, kızmak” vb.

konuşmak anlamlı fiil yapar: heseyhle- “abuk sabuk konuşmak”, hımikle-

“genizden konuşmak”, kirvele- “söyleşmek, konuşmak”, kozakla- “saçmalamak,
saçma sapan konuşmak”, pirinçle- “İstanbul ağzıyla konuşmak”, sapanla- (I)
“1.Saçma konuşmak, saçmalamak vb.

koşmak anlamlı fiil yapar: gıçla- (I) “koşmak”, gopuşla- “koşmak, hızlı hızlı
yürümek”, göbürtle- “dört nala koşmak”, harla- (V) “at şahlanıp koşmak”, hayla-
“1.Koşmak kovalamak” vb.

küsmek anlamlı fiil yapar: dille- “4.Azarlamak, darılmak.”, dosla- (II)

“darılmak”, öpkele- “darılmak, gücenmek”, pısla-(I) “birdenbire ve nedeni olmadan
darılmak”, tasla- (VI) “birine darılmak, yüz çevirmek” vb.

mızımak anlamlı fiil yapar: gılle- (I) “hak yemek, oyunda mızıkçılık etmek”,
mıcırıkla- “oyunbozanlık etmek”, vızıkla- “oyunda mızımak”, zerle- (II) “oyunda
mızıklamak” vb.

ölmek anlamlı fiil yapar: gebele- “civciv, yumurtadan çıkamayıp ölmek”,

galiçle- “geliç otu yiyen sığır ölmek”, hodla- “ölmek”, kireçle- “soğuk
algınlığından ölmek”, mortla- “ölmek, gebermek” vb.

parlamak anlamlı fiil yapar: harla- (I) “parlamak”, ılışla- (II) “bir şey
parlamak, ışıldamak”, ışıla- (I) “parlamak”, ipile- “az ışıkla yanmak, parlamak”,
şırla- (II) “parlamak, ışıldamak” vb.

solumak anlamlı fiil yapar: hışla- (II) “sık sık nefes almak”, mışla- “hayvan
sert sert solumak”, kehle- “yorgunluktan sık sık soluk almak, solumak”, lehle-
“yorgunluktan solumak”, sehle- (II) “solumak” vb.

şaşırmak anlamlı fiil yapar: davdalla- “başı dönmek, şaşırmak”, körsekle-

“şaşırmak”, şafakla- (III) “şaşırmak, şaşakalmak”, tanla- (II) “şaşırmak” vb.

tökezlemek anlamlı fiil yapar: hapanla- (III) “tökezlemek”, kötezle- “ayak

bir yere takılarak düşecek gibi olmak, tökezlemek”, sadala- (III) “kötü söz ve haber

1023
karşısında birdenbire dengesi bozulmak, sendelemek”, seldirle- “ayak kayarak
tökezlemek, düşecek gibi olmak”, selekle- “sendelelemek, düşeyazmak” vb.

uçmak anlamlı fiil yapar: farla- (I) “kuş birdenbire uçmak”, parla- (I)
“uçmak”, pılla- “uçmak”, karzınakla- “ince ince yağan karlar oraya buraya
uçuşmak” vb.

uyuklamak anlamlı fiil yapar: cuğutla- “uyuklamak”, dabıkla-

“1.Uyuklamak, vücuda uykusuzluktan kesiklik, gevşeklik gelmek”, fısınla-
“uyuklamak”, köngürle- “uyuklamak, gevşemek (sıcak ve uyku nedeniyle.),
mürgüle- “oturduğu yerde, uyuklamak, şekerleme yapmak”, serikle- “uyuklamak”
vb.

yağmak anlamlı fiil yapar: borañla-, boranla- “1.Kar yağmak.”, çile- (I)
“yağmur çiselemek”, kıcıla- (II) “dolu yağmak”, püsenle- “kar, yağmur ince ince,
yavaş yavaş yağmak”, sinekle- (II) “kar ufak ve seyrek yağmak”, tozakla- “1.İnce
ince kar yağmak” vb.

yürümek anlamlı fiil yapar: apışla- (I) “3.Geniş adımlarla hızlı hızlı
yürümek”, arşınla- 1.Hızlı ve açık adımlarla yürümek. 2.Adım adım, yavaş yavaş
yürümek”, ayakla- “3.Çabuk yürümek.”, bülleğle- “zikzaklı yürümek”, dabanla-
(IV) “1.Yürümek. 2.Geniş adımla yürümek. 3.Bastığı yeri bilmeden uluorta
yürümek.” vb.

zayıflamak anlamlı fiil yapar: alutala- “zayıf, halsiz kalmak, kuvvetten

düşmek”, arıkla- (II) “zayıflamak”, aydaşla- “zayıflamak, cılızlaşmak”, cıbırla- (II)
“zayıflamak”, corukla- (I) “zayıflamak”, sasla- “kilo vermek, incelmek” vb.

diğer bazı geçişsiz fiiller şunlardır: arukla- “2.Çürümeye yüz tutmak,

çürümek.”, cıbırla- “parasız kalmak, dara düşmek”, gıcırla- “şişmanlamak”,
hodibikle- “kibirlenmek”, palazla- (I) “çok eskimek, kullanılmayacak duruma
gelmek”, pısla- (II) “sönmek”, şırla- (III) “ekşimek, köpürmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+la 1) abala- DS/VI:4405 (6826)

1024
+le 2) abala- (I) [abalamaò, aballa, DS/I:6
abanla-, apala-, apalla-, apıla-,
apılan-, apulla-]
+na 3) abala- (II) DS/I:7
+ne 4) abala- (III) DS/I:7
5) abalayıp git- DS/I:8
6) abanla- DS/I:8
7) abanna- DS/VI:4405
8) abanna- (I) (<taban) DS/I:9
9) abanna- (II) DS/I:9
10) abcala- DS/I:15
11) abcalla- (I) DS/I:15
12) abcalla- (II) DS/I:15
13) abıya/kavlak DS/I:23
14) abohlÀ- DS/VI:4406
15) abohlÀma DS/VI:4406
16) absonla- DS/VI:4406
17) abuòlamaò DS/VI:4406
18) abuòlamaò DS/I:32
19) abutla- DS/I:35
20) acapla- DS/VI:4406
21) acapla- [acΨble-, aceple-] DS/I:37
22) acarla- DS/I:40
23) aceple- DS/I:44
24) acerle- DS/I:44
25) acıkla- (II) DS/I:49
26) acıkla- (III) DS/I:49
27) acıla- DS/I:50
28) acılama DS/I:50
29) adağlamaò DS/I:62
30) adakla- DS/VI:4407
31) adakla- [adahla-] DS/I:62
32) adala- (II) DS/I:62
33) adla- (<ayıkla-) DS/I:67
(<*ayruk+la-; Gülensoy, 2007, s.
94)
34) afala- (I) (<ufala-) DS/I:67
35) afala- (II) [<afarla- (I)] DS/I:67
(<afalla-)
36) afarala- [afarla-] DS/I:70
37) afarızla- (I) DS/I:70
(<afsun<efsÿn>Fars.)
38) afarızla- (II) DS/I:70
39) afatla- DS/I:71
40) afkala- (I) [afkırla-] DS/I:70
41) afkala- (II) DS/I:71
42) agla- (I) (<ayıkla-) DS/I:77
(<*ayruk+la-; Gülensoy, 2007, s.
94)

1025
43) agla- (II) (<ark) DS/I:77
44) ağala- DS/I:81
45) ağdala- DS/I:87
46) ağılla- (I) DS/I:90
47) ağılla- (II) (<ağırla-) DS/I:90
48) ağırlama [ağarlama] DS/I:90
49) ağıtla- DS/I:93
50) ağız yañşala- [ağız yassıla-] DS/VI:4410
51) ağızla- (I) DS/I:97
52) ağızla- (II) DS/I:97
53) ağızla- (III) DS/I:97
54) ağızla- (IV) DS/I:97
55) ağızlama DS/I:97
56) ağızlıkla- DS/I:99
57) ağla- (I) DS/I:101
(<*hıà+la-; Gülensoy, 2007, s.
56)
58) ağla- (I) DS/VI:4410
59) ağla- (II) DS/I:101
60) ağla- (II) DS/VI:4410
61) ağlamsa- DS/I:101
62) ağlamsı DS/I:101
63) ağlamsı DS/VI:4410
64) ağlamsı ağlamsı DS/I:101
65) ağlamsı ol DS/I:101
66) ağlarcı DS/VI:4410
67) ağlayan DS/I:102
68) ağlaz DS/VI:4411
69) ağlazla- DS/I:102
70) ağlazlan- DS/I:102
71) ağlazlık DS/I:102
72) ağlazlık DS/VI:4411
73) ağmağıslatan DS/VI:4412
(<ıs+la-[*suw+la-]; Gülensoy,
2007, s. 420)
74) ağna- (<anna-<anla-) DS/I:77
75) ağna- (II) [Àna-] DS/I:107
(<*Àŋ+la-; Gülensoy, 2007, s.
71)
76) ağnamaksız DS/I:107
77) ağşamla- DS/I:113
78) ağşarla- DS/I:113
79) ağula- DS/I:114
80) ağustosla- (<ağustos>Lat.) DS/I:115
81) ağzını gegele- DS/VI:4411
82) ağzını gegele- (<kekele-) DS/I:119
83) aharla- DS/I:125
84) ahbunla-, aòbunla- [ahbinle-, DS/I:127
ahpunla-]

1026
85) ahıla- DS/I:129
86) ahırla- [ahurla-] (<Àòÿr>Fars.) DS/I:130
87) ahırlamadık DS/I:130
88) ahkula- DS/I:132
89) ahretlik yoklaması DS/I:134
90) akgözleme DS/I:150
91) akla-, Àkla- [akle-] (<ayıkla-) DS/I:150
92) akpaflak [akşaplak] DS/I:159
93) akpaklak (<pat) DS/I:160
94) akşam boccalaması DS/VI:4414
95) al bağla- DS/I:207
96) al bağla- DS/VI:4416
97) alafla- DS/VI:4415
98) alafla- (I) DS/I:185
99) alafla- (II) DS/I:185
100) alaflama DS/I:185
101) alakla- DS/I:191
102) alaşla- DS/I:200
103) alatla- (II) DS/I:201
104) alazla- DS/VI:4416
105) alazla (I) DS/I:206
106) alçala- DS/I:209
107) alğışla- DS/I:215
108) alıkla- DS/I:217
109) alıklama DS/I:217
110) alınla- DS/I:219
111) alızla- DS/I:221
112) alızla- DS/VI:4418
113) alkala- DS/I:222
114) alla- DS/I:224
115) allaç DS/VI:4418
116) allanıpdı DS/I:201
117) allefle- DS/I:224
118) alnakla- DS/I:228
119) alutala- (<alata) DS/I:234
120) aman zaman diñneme- DS/VI:4419
(<dinle-)
121) ambakla- DS/I:238
122) anaçla- DS/I:247
123) anadan cavlak DS/I:247
124) añagla- [aña’la-] DS/I:249
125) anakla- DS/I:249
126) ancula- DS/I:255
127) andalla- (I) DS/I:257
128) andalla- (II) DS/I:257
129) andalla- (III) DS/I:257
130) andıkla- DS/I:260
131) anguşukla- DS/I:268

1027
132) anğıla- DS/VI:4421
133) anıkla- (I) DS/I:269
134) anıkla- (II) DS/I:269
135) anıtla-, añıtla- DS/I:271
136) añızlama DS/I:273
137) ankıtla- DS/I:274
138) añla- (II) DS/I:275
(<*Àŋ+la-; Gülensoy, 2007, s.
71)
139) anlagan DS/I:274
140) anlak DS/I:274
141) anlak, añlak DS/I:274
142) añlam DS/I:274
143) anna- (<anla-) DS/VI:4423
144) annaçla- DS/I:277
145) annaçla-, anneçle- [annaşla-, DS/I:277
anneşli-]
146) annağa gel- (<anla-) DS/VI:4423
147) annakla- [annakla-] DS/I:277
148) annamağ [annamaò, anna- (II)] DS/I:277
(<anla-)
149) annayışlı DS/VI:4422
150) antızla- [antuzla-] DS/I:281
151) ap ağlamsı [ap ağlaması] DS/VI:4422
152) apala- DS/VI:4422
153) apalama DS/I:283
154) apanla- DS/I:283
155) apanna- DS/I:283
156) apazla- DS/VI:4422
157) apazla- (I) [apışla- (II)] DS/I:286
158) apazla- (II) DS/I:286
159) apazla- (III) DS/I:286
160) apçala- (I) [apçalla-] DS/I:286
161) apçala- (II) DS/I:286
162) apışla- (I) DS/I:288
163) appazla- DS/I:290
164) apsonla- [apsunla-] DS/I:290
(<afsun<efsÿn>Fars.)
165) araçlamağ DS/I:293
166) arakla- DS/VI:4423
167) arala- (I) DS/I:295
168) arala- (I) DS/VI:4423
169) arala- (II) DS/VI:4423
170) arala- (II) [aralamaò, DS/I:296
aralaştırmak]
171) arala- (III) DS/VI:4424
172) arala- (IV) DS/VI:4424
173) arala- (V) [aralaş-] DS/VI:4424
174) aralama (I) DS/I:295

1028
175) aralama (II) DS/I:295
176) aralaş DS/I:296
177) aralaş ol- DS/I:296
178) arcala- DS/I:302
179) ardakla- DS/I:303
180) ardarınla- DS/I:304
181) ardıkla- DS/I:304
182) ardını kurula- DS/VI:4425
183) ardınla- DS/I:306
184) ardla- (VII) DS/I:306
185) argaçla- DS/I:310
186) argala- DS/I:310
187) argalaç [arkalaç] DS/I:310
188) argazla- DS/I:311
189) arıkla- (II) DS/I:317
190) arıkla- (III) (<arakla-) DS/I:318
191) arıkla- (IV) DS/I:318
192) arıkla- (V) DS/I:318
193) arıla- [arıkla- (I), aralamaò, DS/I:318
arula-]
194) arınla- DS/I:321
195) arınna- DS/I:322
196) arkala- DS/VI:4425
197) arla- (I) DS/I:328
198) arla- (II) DS/I:328
199) arlazla- DS/I:328
200) armıtla- DS/I:328
201) arnakla- (I) (<alın) DS/I:328
202) arnakla- (II) DS/I:328
203) aròala- DS/I:312
204) aròalamaò DS/I:312
205) arpala- DS/I:331
206) arpala- DS/VI:4426
207) arpalama DS/I:330
208) arşınla- DS/I:333
209) arşınlayıp dur- DS/VI:4426
210) arşınna- (<arşınla-) DS/VI:4426
211) artalla- DS/I:333
212) artıkla- [artıòlamaò] DS/I:335
213) artla- (I) (<ayıkla-) DS/I:335
214) artla- (II) DS/I:336
215) arukla- [arıkla-] DS/I:337
216) aryuvla- DS/I:338
217) arzıla- DS/VI:4426
218) arzıla- (<Àrzū>Fars.) DS/I:338
219) askarla- DS/I:344
220) aslamalık DS/VI:4427
221) astarla- DS/I:347

1029
222) aşağıdan söyle- DS/I:349
(<söz+le-; Gülensoy, 2007, s.
809)
223) aşağıla- DS/I:349
224) aşağılak DS/I:349
225) Àşamla- DS/VI:4427
226) Àşarla- DS/I:351
227) aşbak ! DS/I:351
(<aşlak; Eren, 2010, s. 176)
228) aşıklama (I) DS/I:354
229) aşılak DS/VI:4428
230) aşılak (I) DS/I:354
231) aşılak (II) DS/I:354
232) aşılama DS/I:354
233) aşılamaç DS/I:354
234) aşılıma (<aşılama) DS/I:354
235) aşıòlama DS/I:354
236) aşıtla- (I) DS/I:357
237) aşıtla- (II) DS/I:357
238) aşıtla- (III) DS/I:357
239) aşkarla- DS/I:358
240) aşla- (I) DS/I:360
241) aşla- (I) DS/VI:4429
242) aşla- (II) DS/I:360
243) aşla- (II) DS/VI:4429
244) aşla- (III) DS/VI:4429
245) aşla- (IV) DS/VI:4429
246) aşlak DS/VI:4429
247) aşlak (I) DS/I:359
248) aşlakçı (I) DS/VI:4429
249) aşlakçı (II) DS/VI:4429
250) aşlama (I) DS/VI:4429
251) aşlama (I) (<aşı) DS/I:360
252) aşlama (II) DS/I:360
253) aşlama (II) DS/VI:4429
254) aşlamalık DS/I:360
255) aşlamalık DS/VI:4429
256) aşlayvi- DS/VI:4429
257) aşşağılak (I) DS/VI:4429
258) aşşağılak (II) DS/VI:4429
259) aşşağılak [aşşalak, aşşele, DS/I:362
aşşalık]
260) aşşığı gurşunla- DS/I:363
261) at bağışla- DS/I:367
262) atalla- DS/I:366
263) atazla- DS/I:367
264) ateşleme (<Àteş>Fars.) DS/I:367
265) atkılama DS/I:370
266) atla- [atle-] (<ayıkla-) DS/I:371
1030
267) atlaş DS/I:371
268) av belleği DS/I:378
269) avatla- (<ivedi) DS/I:378
270) avazla- (<ÀvÀz>Fars.) DS/I:378
271) avcala- DS/I:378
272) avcalamaò DS/I:378
273) avcarla- DS/I:379
274) avcarla- DS/VI:4431
275) avganla- DS/I:380
276) avhala- [avhınla-, avkala-] DS/I:381
277) avırtla- DS/VI:4432
278) avkala (I) [avòalamaò, avhala-, DS/I:385
avkalla-, avkıla-, avkula-]
279) avkala- (II) DS/I:385
280) avkıla- DS/I:386
281) avkınla- DS/I:386
282) avla- (I) (<ağla-) DS/I:386
283) avla- (II) DS/I:386
284) avlağ DS/I:389
285) avlak DS/VI:4432
286) avlak (II) [avlaò] DS/I:388
287) avlama DS/I:386
288) avlayım DS/I:389
289) avlaz DS/I:389
290) avòala- DS/VI:4432
291) avsınla- (I) DS/I:392
292) avsınla- (II) DS/I:392
293) avsınla- (IV) (<efsÿn>Fars.) DS/I:392
294) avsunla- DS/VI:4433
295) avsunla- (I) [avsınla-] DS/I:393
296) avsunla- (II) (efsun) DS/I:393
297) avşalla- DS/I:394
298) avşarla- DS/I:394
299) avula- DS/VI:4433
300) avula- [avulamaò] DS/I:395
301) avurla- DS/I:396
302) avurtla- DS/I:396
303) avurtlak (I) DS/I:396
304) avurtlak (III) DS/I:396
305) avutla- DS/I:397
306) ay garşıla- DS/VI:4435
307) ayağını bağla- DS/VI:4433
308) ayak bağla- DS/I:400
309) ayakca işle- DS/I:400
310) ayakla- DS/I:403
311) ayakla- DS/VI:4434
312) ayala- DS/VI:4434
313) ayala- (I) DS/I:405

1031
314) ayala- (II) DS/I:405
315) ayala- (IV) DS/I:405
(<maya<mÀye>Fars.)
316) ayala- (V) DS/I:405
317) ayala- (VI) DS/I:405
318) ayalama DS/VI:4434
319) ayalama (I) DS/I:405
320) ayalama (II) DS/I:405
321) ayÀnı bağla- DS/VI:4435
322) ayanlama DS/I:407
323) ayarla- (<ʿiyÀr>Ar.) DS/I:408
324) ayazla-, ayuzlan- DS/I:409
325) ayazlağı DS/I:409
326) aydaşla- DS/VI:4435
327) aydınna- (<aydınla-) DS/VI:4435
328) ayıkla- (I) DS/I:417
(<*ayruk+la-; Gülensoy, 2007, s.
94)
329) ayıkla- (II) DS/I:417
330) ayılla- DS/I:418
331) ayıtla- (<ayıkla-) DS/VI:4437
332) ayıtla- [ayırtla-, ayitle-,aytla-] DS/I:421
333) aykır(ı)la- (I) DS/I:423
334) aykır(ı)la- (II) DS/I:423
335) aykır(ı)la- (III) DS/I:423
336) aykırıla- [aykırla-] DS/I:423
337) aylak (III) DS/I:424
338) aymala- DS/I:426
339) aynala- (<Àyīne>Fars.) DS/I:427
340) azadla- (I) (<ÀzÀd>Fars.) DS/I:434
341) azadla- (II) DS/I:434
342) azakla- DS/I:434
343) azanna- DS/I:435
344) azañna- (I) (<azanla-) DS/VI:4438
345) azañna- (II) DS/VI:4438
346) azıkla-, azıklan- DS/I:438
347) azıla- (I) DS/I:439
348) babakla-, babaklat- DS/I:450
349) bacak çiftleme DS/I:457
350) badalla- (I) [badarla-] DS/I:462
351) badalla- (II) DS/I:463
352) badalla- (III) DS/I:463
353) badarla- (I) [badalla- (I)] DS/I:463
354) badla- (I) DS/I:470
355) badla- (II) DS/I:470
356) baduçla- DS/I:471
357) baglaç DS/VI:4441
358) bağdala- DS/I:477
359) bağışdamaò (<bağışla-) DS/I:480
1032
360) bağışlama DS/I:480
361) bağışlama DS/VI:4442
362) bağla- DS/VI:4442
363) bağla- (I) DS/I:483
364) bağla- (II) DS/I:483
365) bağlağa DS/I:481
366) bağlak DS/VI:4442
367) bağlak (I) [boğlak] DS/I:481
368) bağlak (II) [bağlama (VIII)] DS/I:481
369) bağlak (V) DS/I:481
370) bağlam DS/I:481
371) bağlama (I) DS/I:482
372) bağlama (I) DS/VI:4442
373) bağlama (II) DS/I:482
374) bağlama (II) DS/VI:4442
375) bağlama (III) DS/I:482
376) bağlama (IV) DS/I:482
377) bağlama (V) DS/I:482
378) bağlama (VI) DS/I:482
379) bağlama (VII) DS/I:482
380) bağlama (VIII) DS/I:482
381) bağlama (IX) DS/I:482
382) bağlama (X) DS/I:482
383) bağlama (XI) DS/I:482
384) bağlama düzeni DS/I:482
385) bağlamalık (I) DS/I:483
386) bağlamalık (II) DS/I:483
387) bağlantı (I) [balantı] DS/I:483
388) bağlantı (III) DS/I:483
389) bağlantı (IV) DS/I:483
390) bağlantı (V) DS/I:483
391) bağlantı (VI) DS/I:483
392) bağlantı (VII) DS/I:483
393) bağlantı (VIII) DS/I:483
394) bağlantı (IX) DS/I:483
395) bağlapçı DS/I:483
396) bağlaşık (I) DS/I:483
397) bağlaşık (II) DS/I:483
398) bağlayım DS/I:484
399) bağumla- DS/I:486
400) baklafa eleği [baklavı eleği] DS/VI:4443
401) baklava eleği DS/I:495
402) baklavı (<baklava) DS/VI:4443
(<?*bak-ı+la-ğı; Gülensoy, 2007,
s. 103)
403) bÀla- [bağlΨ-, bayla-] DS/I:498
404) balak (II) [balağ (I), balaò (I)] DS/I:498
(<bağ)
405) balakla- DS/I:498
1033
406) balaklacı DS/I:498
407) balala- DS/I:498
408) balalamağ, balalamaò DS/I:498
409) bÀlama DS/I:498
410) baldırı cıplak DS/VI:4444
411) baldırıçıplak (I) [baldırıcılbak] DS/I:502
412) balıkla- (I) DS/I:505
413) balıkla- (III) DS/I:505
414) ballama DS/I:509
415) bamañla- DS/I:513
416) bambala- DS/I:513
417) bambanla- DS/I:513
418) banakla- DS/I:516
419) bancukla- DS/I:517
420) bandağlamag DS/I:517
421) bandakla- DS/VI:4444
422) bandakla- (<parmak) DS/I:517
423) bandikle- DS/I:519
424) bangla- DS/I:520
425) banla- (II) DS/I:521
426) banla-, bañla- (I) DS/I:521
427) bar bağla- DS/I:526
428) baralak (II) (<barak (II)) DS/I:524
429) bardala- DS/I:529
430) bardıkla- DS/VI:4446
431) barıla- DS/I:532
432) barıtla- (<bÀrūd>Fars.) DS/I:532
433) barkla- DS/I:534
434) barla- (<par) DS/I:534
435) basakla- DS/I:537
436) bassakla- DS/I:545
437) baş bağla- DS/VI:4448
438) baş bağla- (I) DS/I:554
439) baş bağla- (II) DS/I:554
440) baş bağlama DS/I:554
441) baş topla- DS/I:566
442) başakla- (I) [başaòlamaò, DS/I:551
başşahla-, başşakla-]
443) başakla- (II) DS/I:552
444) başakla- (III) DS/I:552
445) başda- (<başla-) DS/I:556
446) başını bağla- DS/VI:4449
447) başını bağla- (II) DS/I:560
448) başını bağla- (III) DS/I:560
449) başını bağla- (IV) DS/I:560
450) başını bağla- (V) DS/I:560
451) başını bağla- (VI) DS/I:560
452) başını bÀla- DS/VI:4449

1034
453) başlamak DS/I:562
454) başşakla- [başakla-] DS/VI:4450
455) batlak (III) (<pat) DS/I:571
456) bayala-, bayla- (<boy) DS/I:577
457) bayla- (III) DS/I:581
458) baylama (I) ! [bayla- (I)] DS/I:581
(<bazlama; Eren, 2010, s. 232)
459) baylama (II) DS/I:581
460) bazla- (I) DS/I:589
461) bazla- (II) DS/I:589
462) bazlama [bezleme] DS/I:587
463) bazlama tahtası DS/I:589
464) bazlamacı DS/I:589
465) bazlamaç (II) DS/I:589
466) bazlamaç (III) DS/I:589
467) bazlambaç (II) [bazlanbaç (II)] DS/I:589
468) bazlıma [beazlame] DS/VI:4452
469) bazulak DS/I:589
470) bebille- DS/I:590
471) bebirle- DS/I:590
472) beciklamah DS/I:592
473) becitle- DS/I:593
474) bedirisle- (I) DS/I:596
475) bedirisle- (II) DS/I:596
476) bedle- DS/I:596
477) bedlek [börtlek] DS/I:596
478) begile- DS/I:597
479) behle- [beyhle-] (<bekle-) DS/I:599
480) behtille- DS/I:599
481) bekleç DS/VI:4453
482) belbağlıyan (<bağla-) DS/I:599
483) belenle- DS/VI:4454
484) belenle- (II) DS/I:613
485) belinle- (III) [belinne- (II)] DS/I:618
486) belinle- (IV) DS/I:618
487) belinle-, belinle- (I), [beğillemeh, DS/I:618
beğille-, beğirle-, belekle- (II),
belengle-, belenle- (I),
belevünne-, belingle-, belinlen-,
belinne- (I), belünle-, bengille-,
benile-, benille-, benirle-, berile-
(II), berille-, berinğne-, berinle-]
488) belinleme DS/I:618
489) belketle- (<bek) DS/I:620
490) belle- (I) DS/VI:4455
491) belle- (II) DS/VI:4455
492) belle- (II) [bellen- (II)] DS/I:622
493) belle- (III) DS/I:622
494) belle- (III) DS/VI:4455

1035
495) belle- (IV) [bellemaò] DS/I:622
496) belle- (V) DS/I:622
497) belle- (V) DS/VI:4455
498) belle- (VI) DS/I:622
499) belle- (VIII) DS/I:622
500) belledüz DS/VI:4455
501) bellegen [bellekci, bellekçi, DS/I:621
belleyen]
502) belleğen DS/I:641
503) bellek (II) DS/I:621
504) bellek (III) DS/I:621
505) bellekli DS/I:641
506) belleklik DS/I:641
507) belleme (I) DS/VI:4455
508) belleme (II) DS/I:621
509) belleme (II) DS/VI:4455
510) belleme (III) DS/I:622
511) belleme (IV) DS/I:622
512) belleme (V) DS/I:622
513) belleme (VI) DS/I:622
514) belleme (VII) DS/I:622
515) belleme, bΨlleme (I) DS/I:621
516) belleş DS/VI:4455
517) bellez DS/I:623
518) bellile- (III) DS/I:623
519) bellile-, bΨllile- (I) [bellekle-, DS/I:623
bellüle-
520) bend bağla- DS/I:626
521) benirle- (<belinle) DS/VI:4456
522) benle- (I) DS/I:629
523) benle- (II) DS/I:629
524) benlek DS/I:629
525) benleme DS/I:629
526) berçinle- (<perçin>Fars.) DS/I:631
527) berdıklamağ DS/I:631
528) berehle- DS/I:632
529) beri eyle- DS/I:635
530) berinne- (<belinle-) DS/I:635
531) berle- DS/I:636
532) berrehlemaò DS/I:636
533) bertle- (I) DS/I:638
534) bertle- (III) DS/I:638
535) besdek (I) (<besle-) DS/VI:4456
536) besdek (II) DS/VI:4456
537) besdeklen- DS/VI:4456
538) beslek kaçıran DS/I:640
539) beslek, bΨslek [beslegen, besleh, DS/I:640
beslengi (I), beslenki, beslenti]
540) besleme (I) DS/I:640
1036
541) besleme (II) DS/I:640
542) bestekle- DS/I:641
543) bestele- DS/I:641
544) beşerleme (I) [beşelleme] DS/I:642
545) beşerleme (II) DS/I:642
546) beşerleme (IV) DS/I:642
547) beşirle- [becerle- (I), becelle-] DS/I:644
548) beterle- (<bedter>Fars.) DS/I:646
549) betle- DS/I:646
550) beyerle- (<eyer) DS/I:647
551) bezelle- DS/I:650
552) bezle- (I) DS/I:653
553) bezle- (II) DS/I:653
554) bıcikle- DS/I:655
555) bıçıkla- (<uçuk) DS/I:656
556) bıdıla- (II) DS/I:659
557) bıdılak DS/VI:4458
558) bıdılavık DS/I:659
559) bıhıla- DS/I:663
560) bırtla- DS/I:670
561) bırtlak (I) DS/I:670
562) bırtlak (II) DS/I:670
563) bışıla- DS/I:670
564) bıtla- DS/VI:4460
565) bızağıla- DS/I:674
566) bızdıkla- DS/I:674
567) bızıkla- (I) DS/I:675
568) bızıkla- (II) DS/I:675
569) bızla- DS/VI:4460
570) bızla- (I) [bızağla-, bızala-, DS/I:676
bızıla- (I), buzağıla-, buzala-,
buzla-, buzula-]
571) bızla- (II) DS/I:676
572) bızla- (III) DS/I:676
573) bidele- (<pide) DS/I:684
574) bilÀle- [bılevılemah, bilavlamağ, DS/I:689
bilevle-]
575) bileşik DS/I:692
576) bilezikleme DS/I:691
577) bille- [billikle, biremle-, birle-, DS/I:694
bürüle-] (<bir-)
578) bir saplam DS/VI:4462
579) birdemle- DS/I:698
580) birelleş DS/I:699
581) birle- DS/VI:4462
582) bişirikle- DS/I:707
583) bitle- DS/I:711
584) bitleş DS/I:711
585) bizle- (I) [bizzikle-, büzle-] DS/I:714
1037
586) bizle- (II) DS/I:714
587) bizle- (III) DS/I:714
588) boccalama DS/VI:4463
589) boçalama DS/I:731
590) boççala- (<boğça) DS/I:717
591) bodla- [bodukla-, bordla-, bortla, DS/I:718
botla, börtle- (II)]
592) bodoslama demiri DS/I:718
593) boğazlağı DS/I:728
594) boğazlağı [boğazlağa] DS/VI:4464
595) boğcala- (I) DS/I:728
596) boğcala- (II) [boğsala-] DS/I:728
597) boğmakla- DS/I:729
598) boğula- (<buğula-) DS/I:730
599) boğum bağla-, boğum ver- DS/I:730
600) boğumla- (I) DS/I:730
601) boğumla- (II) DS/I:730
602) bohçala- [bohça bohçala-] DS/I:488
603) boklağı DS/I:733
604) boklam böce DS/I:733
605) bokunu çomakla- DS/I:733
606) bolatla- DS/I:734
607) bolla- DS/I:735
608) boncukla- (I) DS/I:736
609) boncukla- (II) DS/I:736
610) boncukla- (III) DS/I:736
611) borañla-, boranla- DS/I:739
612) borla- DS/I:740
613) bortlacı [bodlacı, bortlayıcı, DS/I:741
botlacı, botlaçı, botlayıcı,
börtleyici]
614) boşla- DS/I:743
615) boşla- DS/VI:4465
616) botala- DS/I:743
617) boyala- DS/I:744
(<boya+la-; Gülensoy, 2007, s.
163)
618) boylam boylam ara- DS/VI:4465
619) boylama DS/VI:4465
620) boylama (I) DS/I:746
621) boylama (II) DS/I:746
622) boyrala- DS/I:747
623) bozla- DS/I:751
624) bozlak (I) DS/I:751
625) bozlak (I) DS/VI:4465
626) bozlak (II) DS/I:751
627) bozlak (II) DS/VI:4465
628) bozlak (III) DS/I:751
629) bozlak (III) DS/VI:4465
1038
630) bozlak (IV) DS/I:751
631) bozlak (V) DS/I:751
632) bozlak (VI) DS/I:751
633) bozlak (VII) DS/I:751
634) bozlambaç DS/I:752
635) bozlaò DS/I:751
(<*boz(u)+la-k; Gülensoy, 2007,
s. 167)
636) bozlaò DS/I:751
637) bozula- DS/VI:4465
638) bozula- [bozla- (I)] DS/I:752
639) böcüle- DS/I:757
640) bödresle- DS/I:757
641) böğenle- DS/I:762
642) böğenne- DS/I:763
643) böğürle- DS/I:766
644) böğürtle- (II) DS/I:766
645) böğürtle- (III) DS/I:766
646) bökele- DS/I:767
647) bönne- DS/I:769
648) börkle- (I) DS/I:770
649) börkle- (II) DS/I:770
650) börtle- DS/VI:4466
651) börtle- (I) [böğürtle- (I), börtlet-] DS/I:771
652) börtle- (III) DS/I:771
653) börtle- (IV) DS/I:771
654) börtle- (V) DS/I:771
655) börtlek DS/VI:4466
656) börtlek (I) DS/I:770
657) börtlek (III) DS/I:771
658) börtliyen DS/I:770
659) börtliyen dikeni DS/I:772
660) böyukleme DS/I:773
661) bucala- (<bocala-) DS/I:776
662) bucurlamaò, bucurla- DS/I:777
663) budakla- DS/I:778
664) buğazla- (<boğazla-) DS/I:780
665) buğla- DS/I:780
666) buğlama DS/I:780
667) buğlama DS/VI:4467
668) buğulama DS/I:781
669) bukulaç (<bükü) DS/I:784
670) bulgurlama DS/I:788
671) buñetle- DS/I:792
672) burcala- DS/I:795
673) burçukla- DS/I:796
674) burgaçla- DS/I:797
675) burgalaç DS/I:797

1039
676) burgalaç yap- DS/I:798
677) burgalaşla- DS/I:797
678) burgaşla- DS/I:797
679) burguçla- DS/I:798
680) burgulaç DS/I:798
681) burğalaç ver- DS/I:798
682) burkaçla- DS/I:799
683) burunla- (I) DS/I:803
684) burunla- (II) DS/I:803
685) burunla- (III) DS/I:803
686) buzalacı [bızalacı, bızlacı, DS/I:810
buzalaçı, buzaleci, buzlacı,
buzulacı] (<buzağı)
687) buzalamacı DS/I:810
688) büçük direklÀ DS/I:812
689) büekle- DS/I:812
690) büğle- (I) DS/I:813
691) büğle- (II) DS/I:814
692) büğüle- (<büyü) DS/I:814
693) bükele- (I) [buktele, büktele-] DS/I:817
694) bükenekle- DS/I:817
695) büklevü DS/I:817
696) büktele- [bükele- (I), büktele-] DS/I:818
697) bükümle- DS/I:819
698) büleyle- DS/I:820
699) bülleğle- DS/I:820
700) büllenle- DS/I:820
701) bülüle- DS/I:822
702) bünle- DS/I:824
703) bürtle- DS/I:828
704) bürtle- DS/VI:4470
705) bürtlembeç DS/I:828
706) bürükle- DS/I:828
707) büsle- (<süs) DS/I:830
708) büvelle- [büğele-] DS/I:830
709) büzdekle- [büzdele-] DS/I:833
710) büzle- DS/I:834
711) büzmelek DS/I:834
712) cabbala- [cabbalandır-] DS/II:837
713) cablak [caplak (I), çukulak] DS/II:838
714) cablama [caplama, çaplama] DS/II:838
715) caflama DS/II:840
716) cağartlak kebabı [cağırtlak DS/II:843
kebabı, cartlak kebabı]
(<ciğer)
717) cağla- DS/VI:4470
718) cağla- [cavla-] DS/II:845
719) cağlak (II) DS/II:845
720) cahla- DS/II:846
1040
721) cakkalak kuşu DS/II:849
722) calavla- DS/II:850
723) camah bağlamaò DS/II:853
724) camurla- DS/II:854
725) canuvla- DS/II:858
726) carlak DS/II:863
727) cartılla- DS/II:864
728) cartlak DS/II:864
729) cascavlak DS/II:870
730) cascavlak DS/VI:4470
731) caşna- DS/II:864
732) catlak [cartlak (I), catlah, catlaò] DS/II:865
733) cavla- DS/VI:4470
734) cavla- (I) [cıvla- (I), çıvla- (I)] DS/II:866
(<kavla-)
735) cavlak DS/VI:4471
736) cavlar (<kav) DS/II:867
737) cavraklama DS/II:867
738) cavrala- (I) DS/II:867
739) cayfalla- [cayrakla-] DS/II:868
740) cazlak (<dazlak) DS/II:871
(<taz+la-k; Gülensoy, 2007, s.
270)
741) cemle- DS/II:880
742) cenele- [çenele-] DS/II:881
743) cenille- DS/II:882
744) ceple- DS/II:883
745) cerele- (I) DS/II:885
746) cerle- (II) DS/II:886
747) cetlemük DS/II:887
748) cevranna- [cervennamah] DS/II:887
749) cıbırla- (I) [cılurla-] DS/II:894
750) cıbırla- (II) DS/II:894
751) cıcıkla- (I) DS/II:895
752) cıcıkla- (II) DS/II:895
753) cığala- (II) (<cığa (IV)) DS/II:899
754) cığışla- (I) DS/II:902
755) cığışla- (II) DS/II:902
756) cığışla- (III) DS/II:902
757) cığızla- DS/II:903
758) cığla- DS/II:905
759) cıkcıkla- DS/II:906
760) cıkıla- DS/II:906
761) cıklama DS/II:906
762) cılla- DS/II:913
763) cıllak (III) DS/II:913
764) cılleyik DS/II:913
765) cımbarla- DS/II:915
766) cımbılla- (I) DS/II:916
1041
767) cımbılla- (II) DS/II:916
768) cımbılla- (III) DS/II:916
769) cımcıkla- [cımırla-, cımrıglamag, DS/II:916
cımrıkla-]
770) cımcıplak DS/II:917
771) cımıkla- DS/II:917
772) cıncıkla- (I) DS/II:919
773) cıncıkla- (II) DS/II:919
774) cıngılla- [çingille-] DS/II:922
775) cıpcıvlak (I) DS/II:924
776) cıpcıvlak (II) DS/II:924
777) cıranla- DS/II:925
778) cırıkla- DS/II:930
779) cırıòlamaò DS/II:929
780) cırıtlavuk DS/II:931
781) cırklama DS/II:931
782) cırla- DS/VI:4473
783) cırla- (I) DS/II:932
784) cırla- (II) [cıla-, çırla-] DS/II:932
785) cırla- (III) DS/II:932
786) cırla- (V) DS/II:933
787) cırla- (VI) DS/II:933
788) cırlak (I) [cıllak (IV), cıllayık, DS/II:931
cırlavık (II), cirlek, çırlak (I)]
789) cırlak (II) DS/II:932
790) cırlak (III) DS/II:932
791) cırlak (IV) DS/II:932
792) cırlak (V) DS/II:932
793) cırlak (VI) DS/II:932
794) cırlak (VII) DS/II:932
795) cırlamaò DS/II:932
796) cırlavuk DS/VI:4473
797) cırlavuk otu DS/II:933
798) cırmakla- DS/II:933
799) cırmala- [cımakla-, cınakla-, DS/II:933
cınnahla-, cınnakla-,
cırmaòlamaò, cırmakla-,
cırmalamaò, cırmıkla-, cırmıla-,
cırmukla-, cırnakla-, cırnıkla-,
cıymala-, cıvnaòlamaò, cıynakla-
, cızmakla-, cinnakla-, çımala-,
çınakla-, çırmakla-, çırmala-,
çırmıkla- (I), çırmukla-, çırmulla-
, çırnaòa-, çırnakla-, çızmakla-]
(<*tırŋak+la-; Gülensoy, 2007, s.
204)
800) cırmıkla- DS/VI:4473
801) cırmılak DS/II:935
802) cırtla- (I) DS/II:939

1042
803) cırtla- (II) DS/II:939
804) cırtla- (III) DS/II:939
805) cırtlak DS/VI:4471
806) cırtlak DS/VI:4474
807) cırtlak (I) DS/II:939
808) cırtlak (II) DS/II:939
809) cırtlak (III) DS/II:939
810) cırtlak (IV) DS/II:939
811) cırtlak (V) DS/II:939
812) cırtlak (VI) [cırtlak] DS/II:939
813) cırtlak (VII) [cartlak (III)] DS/II:939
814) cırtlak otu DS/II:939
815) cırtlak sakızı DS/II:939
816) cırtlamuk (I) DS/II:940
817) cırtlamuk (II) DS/II:940
818) cırtlavuk (I) DS/II:940
819) cıscıvlak DS/II:941
820) cısla- (I) DS/II:941
821) cısla- (II) DS/II:941
822) cıslaan DS/II:941
823) cıtla- (cırt) DS/II:941
824) cıtlak (II) DS/II:941
825) cıtlÀmuk (I) DS/II:987
826) cıtlÀmuk (II) DS/II:987
827) cıv cıv cıvla- DS/II:942
828) cıvıkla- (I) [cıvıòla-] DS/II:943
829) cıvıkla- (II) DS/II:943
830) cıvızla- (I) DS/II:944
831) cıvızla- (III) DS/II:944
832) cıvla- (I) DS/II:944
833) cıvla- (II) DS/II:944
834) cıvla- (III) DS/II:944
835) cıvla- (IV) DS/II:944
836) cıvla- (V) DS/II:944
837) cıvla- (VI) DS/II:944
838) cıvlak (I) DS/II:944
839) cıvlak (II) DS/II:944
840) cıvlaò DS/II:944
841) cıvzıkla- [cıvrala-] DS/II:944
842) cıyıklama DS/II:945
843) cıyklama DS/II:945
844) cızıkla- DS/II:949
845) cızla- (I) DS/II:951
846) cızla- (I) DS/VI:4474
847) cızla- (II) DS/II:951
848) cızla- (II) DS/VI:4474
849) cızlağan DS/II:950

1043
850) cızlak (I) [cızılak (II), cızlaò, DS/II:950
cızlama, cızlamaç, cızlampa,
cizlek, cizleme, çizlek]
851) cızlak (II) DS/II:951
852) cızlak (III) DS/II:951
853) cızlak (IV) [cızılak (I)] DS/II:951
854) cızlak (V) [cızlağ] DS/II:951
855) cızlak (VI) DS/II:951
856) cızlama DS/II:951
857) cızlayık DS/II:951
858) cızlığan (<cızla-) DS/VI:4474
859) cızlıyaver- DS/II:951
860) cibertle- DS/II:954
861) cibile- (I) DS/II:955
862) cibile- (II) DS/II:955
863) cibile- (III) DS/II:955
864) cibile- (IV) DS/II:955
865) cicele- (<ince) DS/II:958
866) cicikle- DS/II:959
867) ciftelemeğ DS/II:962
868) ciftile- DS/II:962
869) ciğer sellemesi DS/II:963
870) cilimle- DS/II:966
871) cimbarla- DS/II:968
872) cimbat elle- [cimbat ellemeyh] DS/II:975
873) cimbişle- DS/II:968
874) cimcavlak DS/II:968
875) cimcekle- DS/VI:4475
876) cimcikle- [cımcıkla-, cımcıkle-, DS/II:970
cımıkla-, cıncıkla- (III), cimbişle-
, cimbizle-, cimcimle-, cimişle-
,cümcükle-, çımdıkla-, çimcikle-,
çimdiyhle-, çimcikle-]
(<çimdikle-)
877) cindikle- DS/II:977
878) cirala- DS/II:983
879) cirla- DS/II:985
880) cirtlem DS/II:986
881) cisele- DS/II:986
882) cisle- DS/II:986
883) citlek DS/II:987
884) citlem DS/II:987
885) civcile- (I) (<civciv) DS/II:988
886) civcile- (II) DS/II:988
887) ciyakla- (I) [cıyakla-, cıyyakla-] DS/II:990
888) ciyakla- (II) DS/II:990
889) ciylenbe (<çiy) DS/II:991
890) cizlama DS/II:992
891) coblak DS/II:992

1044
892) coblama (<cablama) DS/II:995
893) cohla- DS/II:995
894) coklamaò DS/II:995
895) conkabırla- DS/II:999
896) coplak (II) DS/II:999
897) coplama DS/II:999
898) corkla- DS/II:1001
899) corlak DS/II:1001
900) cortla- DS/II:1002
901) corukla- (I) DS/II:1003
902) corukla- (II) DS/II:1003
903) corukla- (III) DS/II:1003
904) coyla- DS/II:1004
905) cozla- (I) DS/II:1004
906) cozla- (II) DS/II:1004
907) cörtle- (I) DS/II:1008
908) cörtle- (II) DS/II:1008
909) cörtlek (I) DS/II:1008
910) cörtlek (II) DS/II:1008
911) cörtlek (IV) DS/II:1008
912) cörtlemen DS/II:1008
913) cözekleme DS/II:1008
914) cuğurla- DS/II:1010
915) cuharla- [cüherle-] (<cuhar) DS/II:1010
916) cukla- DS/II:1011
917) cuklap DS/II:1011
918) culla- (I) [cülle-] DS/II:1013
919) culla- (II) DS/II:1013
920) culumla- DS/II:1014
921) cumurla- (I) DS/II:1016
922) cumurla- (II) DS/II:1016
923) cunukla- DS/II:1017
924) curla- (I) DS/II:1018
925) curla- (II) DS/II:1018
926) curukla- DS/VI:4476
927) curuzla- DS/II:1020
928) cuyukla- DS/II:1020
929) cücüleme DS/II:1024
930) cükceleğen DS/II:1025
931) cükle- (<yük) DS/II:1025
932) cüküle- DS/II:1025
933) cümcükle- DS/VI:4476
934) cürdele- DS/II:1028
935) cürle- DS/II:1028
936) çabalama DS/II:1030
937) çaçalama DS/II:1031
938) çafıla- (<çafi) DS/II:1033
939) çağala- (<çağa) DS/II:1035

1045
940) çağışla- DS/II:1037
941) çağla- DS/II:1037
942) çağlak DS/VI:4477
943) çakalla- (I) DS/II:1041
944) çakalla- (II) DS/II:1041
945) çakıla- DS/II:1043
946) çakılla- DS/VI:4477
947) çakla- (I) (<çalkala-) DS/II:1045
(<çal-ka+la-; Gülensoy, 2007, s.
215)
948) çakla- (II) DS/II:1045
949) çalağurla- DS/II:1048
950) çalakla- (I) DS/II:1049
951) çalakla- (II) DS/II:1049
952) çalavla- DS/II:1050
953) çalavurla- DS/II:1050
954) çalgıla- DS/II:1051
955) çalhalamah [çalòala-] DS/II:1053
956) çalıkla- (I) DS/II:1055
957) çalıklama DS/II:1055
958) çalıklama DS/VI:4477
959) çalla- (I) [calla-] DS/II:1058
960) çalla- (II) DS/II:1059
961) çallakla- DS/II:1058
962) çallama DS/VI:4478
963) çaltakla- DS/VI:4478
964) çaluşla- DS/II:1063
965) çamala- DS/II:1063
966) çamır çaylak DS/II:1065
(<?*çay[<*çağ]+la-k; Gülensoy,
2007, s. 225)
967) çamkala- (II) DS/II:1065
968) çamtakla- DS/II:1066
969) çanakla- DS/II:1067
970) çandalla- DS/II:1067
971) çandallama DS/II:1067
972) çanısla- DS/II:1071
973) çankla- DS/II:1071
974) çañlak DS/II:1071
975) çanna- (<çanla-) DS/II:1071
976) çaòla- DS/II:1040
977) çapala- (I) (<çaba) DS/II:1073
978) çapala- (II) DS/II:1073
979) çapıla- DS/II:1075
980) çapkıla- DS/II:1076
981) çapla- (I) DS/II:1077
982) çapla- (II) DS/II:1077
983) çaplama DS/VI:4478
984) çarçavlak DS/II:1080
1046
985) çarmıkla- DS/II:1082
986) çarpınla- DS/II:1083
987) çaşıtla- DS/II:1086
988) çatalla- DS/II:1088
989) çatıla- DS/II:1089
990) çatlak (I) [çatlaò] DS/II:1091
991) çatlak (II) DS/II:1091
992) çatlak (III) DS/II:1091
993) çatlak (IV) DS/II:1091
994) çatlak (V) DS/II:1091
995) çatlak (VI) DS/II:1091
996) çatlak (VII) DS/II:1091
997) çatlak (VIII) DS/II:1091
998) çatlankos [çatlankuş] DS/II:1091
999) çatmala- DS/II:1092
1000) çavaşla- DS/II:1093
1001) çavkınla- DS/VI:4478
1002) çavrazla- DS/VI:4478
1003) çavulla- DS/II:1096
1004) çavurla- (I) DS/II:1096
1005) çavurla- (II) DS/II:1096
1006) çayla- (I) DS/II:1097
1007) çayla- (II) DS/II:1097
1008) çaylak (I) DS/II:1097
1009) çaylambuk DS/II:1097
1010) çaylamık DS/II:1097
1011) çebişleme DS/II:1101
1012) çeçele- DS/II:1105
1013) çeçle- DS/II:1105
1014) çeketle- DS/II:1111
1015) çelikle- (I) DS/II:1123
1016) çelikle- (II) DS/II:1123
1017) çelikle- (III) DS/II:1123
1018) çelikleme DS/II:1123
1019) çellikle- DS/II:1125
1020) çemile- [çemille-] DS/II:1129
1021) çemle- (II) DS/II:1131
1022) çemüle- DS/II:1133
1023) çendikle- DS/II:1135
1024) çenele- (I) [cenele-] DS/II:1136
1025) çenele- (II) DS/II:1136
1026) çenetle- (I) [çenetlen-] DS/II:1137
(<kenetle-)
1027) çenetle- (II) DS/II:1137
1028) çenile- (II) [çengile- (II), DS/II:1138
çenilemeò, çenülemeò]
1029) çenile-, çenile- (I) [cayukla-, DS/II:1138
cenile-, çengile- (I), çeñgle-,
çeñle-, çenüle-]
1047
1030) çenle- DS/VI:4479
1031) çepelle- DS/II:1142
1032) çeperle- DS/II:1142
1033) çepi çepile- DS/II:1143
1034) çepinle- [çepirle-] (<çepin) DS/II:1143
1035) çerile- DS/II:1146
1036) çerle- (II) DS/II:1147
1037) çermele- DS/II:1147
1038) çeşle- (I) DS/II:1148
1039) çeşle- (II) DS/II:1148
1040) çetlek DS/II:1151
1041) çetlemik [çetlemük] DS/II:1151
1042) çetükle- DS/II:1152
1043) çevrekle- DS/II:1154
1044) çeynakla- DS/II:1156
1045) çeyrekle- DS/II:1156
1046) çıbla- DS/II:1158
1047) çığdıkla- DS/II:1159
1048) çığıla- DS/II:1160
1049) çığışla- DS/II:1162
1050) çığla- (I) DS/II:1162
1051) çığla- (II) DS/II:1162
1052) çığla- (III) DS/II:1162
1053) çığla- (IV) DS/II:1162
1054) çığla- (V) DS/II:1162
1055) çığmala- DS/II:1163
1056) çıkıla- [çıkılamah] DS/II:1167
1057) çıkla- DS/II:1169
1058) çılbırla- DS/II:1171
1059) çıldırla- DS/II:1172
1060) çılkala- DS/II:1174
(<çal-ka+la-; Gülensoy, 2007, s.
215)
1061) çıngıla- DS/II:1179
1062) çıngılla- DS/II:1181
1063) çıòınla- [çıhınlamaò] DS/II:1164
1064) çırahla- DS/II:1184
1065) çırala- DS/II:1185
1066) çırdakla- DS/II:1186
1067) çırla- (II) DS/II:1187
1068) çırla- (III) DS/II:1187
1069) çırlak (I) [çerlek] DS/II:1187
1070) çırlak (II) DS/II:1187
1071) çırlavuk (III) DS/II:1187
1072) çırmıkla- DS/II:1188
1073) çırpakla- DS/II:1189
1074) çırpışla- DS/II:1189
1075) çıtla- (I) DS/II:1196

1048
1076) çıtla- (II) DS/II:1196
1077) çıtla- (IV) DS/II:1196
1078) çıtlak (I) [çıtlaò] DS/II:1196
1079) çıtlak (II) [cıtlak (I)] DS/II:1196
1080) çıtlak (IV) DS/II:1196
1081) çıtlak (V) DS/II:1196
1082) çıtlak (VII) DS/II:1196
1083) çıtlak (IX) DS/II:1196
1084) çıtlak sakızı DS/II:1196
1085) çıtlam DS/VI:4481
1086) çıtlama (I) DS/II:1196
1087) çıtlama (II) DS/II:1196
1088) çıtlamık (I) DS/II:1196
1089) çıtlamlı DS/VI:4481
1090) çıtlamlı DS/VI:4481
1091) çıtlanbuò [çıtlanbık] DS/II:1196
1092) çıtmula- [çıtmukla-] DS/II:1198
1093) çıvgarla- DS/II:1199
1094) çıvla- (II) DS/II:1200
1095) çıvlayıp git- DS/II:1200
1096) çiçekle- (II) DS/II:1203
1097) çiçele- (I) [çiçekle- (I), çiğile-, DS/II:1203
çiğsele-]
1098) çiçele- (II) DS/II:1204
1099) çiçile- DS/II:1204
1100) çifdele- DS/II:1205
1101) çifle- (<çift<cuft>Fars.) DS/II:1205
1102) çiftilek DS/II:1205
1103) çiğle- DS/II:1210
1104) çiğleme (II) DS/II:1210
1105) çiğleme (III) DS/II:1210
1106) çiğleme (IV) DS/II:1210
1107) çile- (I) [çilemeò, çilemeyh, DS/II:1216
çisala-, çisenle-, çişele-, çizele-]
1108) çile- (II) [calamaò (II), cala-] DS/II:1216
1109) çile- (III) (<çiğ) DS/II:1216
1110) çile- (IV) DS/II:1216
1111) çilele- DS/II:1215
1112) çileme (I) [çiğleme (I)] DS/II:1215
1113) çiliyhle- DS/II:1218
1114) çille- (II) DS/II:1219
1115) çille- (III) DS/II:1219
1116) çilles toprak DS/II:1219
1117) çimbile- DS/II:1221
1118) çimçimle- DS/II:1222
1119) çimişle- DS/II:1223
1120) çimleme DS/II:1224
1121) çimne- (<çimle-) DS/II:1225

1049
1122) çinçile- [çınçıla-] DS/II:1226
1123) çinile-, çiñile- (<çınla-) DS/II:1229
1124) çinle- DS/II:1229
1125) çintikle- DS/VI:4481
1126) çipille- DS/II:1233
1127) çirişle- DS/II:1235
1128) çirtikle- DS/II:1238
1129) çişle- (I) DS/II:1240
1130) çişle- (II) DS/II:1240
1131) çitile- (IV) DS/II:1243
1132) çitile- (V) DS/II:1243
1133) çitle- DS/II:1246
1134) çitlek DS/VI:4482
1135) çitlek (II) DS/II:1246
1136) çitlek (III) DS/II:1246
1137) çitlem DS/VI:4482
1138) çitlembek [cırtlanbuk (III), DS/II:1246
çitlenbik, çitlenbek]
1139) çitlemik DS/II:1246
1140) çitlevik DS/II:1246
1141) çitlevü DS/II:1246
1142) çitmikle- DS/II:1247
1143) çivile- DS/II:1248
1144) çiyele- (I) (<çiye (II)) DS/II:1250
1145) çiyle- DS/II:1251
1146) çiyleme (I) (<çiğ) DS/II:1251
1147) çiyleme (II) DS/II:1251
1148) çiyleme (III) DS/II:1251
1149) çoğeçle- DS/II:1256
1150) çoharla- DS/VI:4482
1151) çoklamak DS/VI:4482
1152) çollag DS/II:1263
1153) çomakla- DS/II:1265
1154) çomaşla- DS/II:1265
1155) çoplak (II) DS/II:1269
1156) çoralla- DS/II:1270
1157) çoraz bağla- DS/II:1271
1158) çorazla- [corazla-] DS/II:1271
1159) çorba çöpleyen DS/II:1271
1160) çorçünle- DS/II:1271
1161) çorla- (I) DS/II:1272
1162) çorla- (II) DS/II:1272
1163) çorlak (<çorak) DS/II:1271
1164) çorlama DS/II:1271
1165) çorlan (II) DS/II:1272
1166) çorlan (III) DS/II:1272
1167) çotlak DS/II:1275
1168) çotulla- DS/II:1274

1050
1169) çovaçla- [çoveşle-] DS/II:1275
1170) çöçele- (I) DS/II:1276
1171) çöçele- (II) [çöçelen- (I)] DS/II:1276
1172) çöçenle- DS/II:1276
1173) çöhle- [cöhle-] DS/II:1281
1174) çölle- (I) DS/II:1283
1175) çölle- (II) DS/II:1283
1176) çölle- (III) DS/II:1283
1177) çölle- (IV) DS/II:1283
1178) çölle- (V) DS/II:1283
1179) çömle- DS/II:1287
1180) çöngelle- DS/II:1288
1181) çöple- (I) (<çÿb>Fars.) DS/II:1290
1182) çöple- (II) DS/II:1290
1183) çöpleme (I) DS/II:1289
1184) çöpleme (II) DS/II:1289
1185) çöpleme (III) DS/II:1289
1186) çöpleme (IV) DS/II:1289
1187) çöpleme (V) [çütleme (I)] DS/II:1289
1188) çöpleme (VI) [çütleme (I)] DS/II:1290
1189) çöplüme DS/II:1290
1190) çörçünle- DS/II:1291
1191) çörtleük DS/II:1294
1192) çörüşle- (I) DS/II:1294
1193) çörüşle- (II) DS/II:1294
1194) çötele- (I) DS/II:1296
1195) çötele- (II) DS/II:1297
1196) çötele- (III) DS/II:1297
1197) çözle- (II) [cözle-] (<köz) DS/II:1300
1198) çuğulla- (I) DS/VI:4483
1199) çuğulla- (II) DS/VI:4483
1200) çuğulla- (I) [çuğunlamağ] DS/II:1301
1201) çuğulla- (II) DS/II:1301
1202) çuğulla- (III) DS/II:1301
1203) çuğutla- DS/II:1301
1204) çukla- DS/II:1302
1205) çulla- (<cÿl>Ar.) DS/II:1303
1206) çullama (I) DS/II:1303
1207) çullama (II) DS/II:1303
1208) çullama (III) DS/II:1303
1209) çullama ol- DS/II:1303
1210) çulumla- DS/II:1304
1211) çurgalamağ DS/II:1305
1212) çurğalamaò DS/II:1305
1213) çurla- DS/II:1305
1214) çurtleğen DS/II:1305
1215) çuvaşla- DS/II:1306
1216) çuvaşla- DS/VI:4483

1051
1217) çülle- DS/II:1308
1218) çürçünle- (I) DS/II:1308
1219) çürçünle- (II) DS/II:1308
1220) dabakla- DS/II:1312
1221) daballa- (II) [dabarla-, deberle- DS/II:1312
(II), debesle-]
1222) dabanla- (I) DS/II:1314
1223) dabanla- (II) DS/II:1314
1224) dabanla- (III) DS/II:1314
1225) dabanla- (IV) DS/II:1314
1226) dabanla- (V) DS/II:1314
1227) dabanna- DS/II:1314
1228) dabıkla- DS/II:1315
1229) dadakla- DS/II:1318
1230) daetle- DS/II:1321
1231) dağanla- DS/II:1322
1232) dağla- (I) DS/II:1325
1233) dağla- (II) DS/II:1325
1234) dağlağ DS/II:1325
1235) dağlağu DS/II:1325
1236) dağlama DS/II:1325
1237) dÀhdösle- [dÀhtösle-] DS/II:1328
1238) dahla- (I) [dakala-], dakanna-, DS/II:1329
dakıla-, dehlemeg (I), deyle- (II)]
1239) dakla- (<dank) DS/II:1332
1240) dalakla- DS/II:1336
1241) dalazla- (II) DS/II:1339
1242) dalbazla- [dalbızlamag, dalbızla-] DS/II:1340
1243) dalbızla- DS/II:1340
1244) daldala- (I) [duldala-] DS/II:1341
1245) daldala- (II) DS/II:1341
1246) daldala- (III) DS/II:1341
1247) daldızla- DS/II:1343
1248) dÀle- (I) DS/II:1343
1249) dÀle- (II) DS/II:1343
1250) dalgaçla- (I) DS/II:1343
1251) dalgaçla- (II) DS/II:1343
1252) dalıkla- DS/II:1344
1253) dalla- DS/VI:4484
1254) dalla- (I) DS/II:1345
1255) dalla- (II) DS/II:1345
1256) dalla- (III) DS/II:1345
1257) dalla- (IV) DS/II:1345
1258) dalla- (V) DS/II:1346
1259) dalla- (VI) DS/II:1346
1260) dallama DS/II:1346
1261) dallama DS/VI:4484
1262) dallama (I) [dallılama] DS/II:1345

1052
1263) dallama (II) DS/II:1345
1264) dallama (III) DS/II:1345
1265) dallama (IV) DS/II:1345
1266) dallayan DS/II:1346
1267) dallayıp kollamah DS/II:1346
1268) damdazlak DS/II:1351
1269) dandanna- DS/II:1357
1270) dandannama DS/II:1357
1271) dandazla- DS/II:1357
1272) dandınla- (<dandın) DS/II:1357
1273) dandikle- (I) DS/II:1358
1274) dandikle- (II) DS/II:1358
1275) dangazla- DS/II:1359
1276) danla- DS/VI:4484
1277) danla- (II) DS/II:1363
1278) danla- (III) DS/II:1363
1279) danla-, dañla- (I) [dahle-, DS/II:1362
dansukla-, dazla- (III), dazmala-]
1280) dañnamaò DS/II:1363
1281) dapıkla- [dalıpla-, dapıòlamaò, DS/II:1364
dapıla- (II), dapuòlamaò (II),
dapukla- (I)]
1282) dapıla- (I) DS/II:1364
1283) dapıla- (II) DS/II:1364
1284) dapula- DS/II:1365
1285) darakla- DS/II:1366
1286) daraklama DS/II:1366
1287) darazla- (II) DS/II:1368
1288) darbala- DS/II:1368
1289) darbıla- DS/II:1368
1290) dargala- DS/II:1369
1291) darhabala- DS/II:1370
1292) darlak ! DS/II:1371
(<dazlak; Eren, 2010, s. 89)
1293) daslah [daslak (I)] DS/II:1374
1294) daslak (II) DS/II:1374
1295) dastarla- DS/II:1375
1296) daşdama (<taşla-) DS/II:1376
1297) daşla- DS/II:1376
1298) davdalla- DS/II:1379
1299) davlak davlak çık- DS/II:1380
1300) davlumla- DS/II:1381
1301) davukla- DS/II:1382
1302) davuşla- DS/II:1383
1303) dayakla- DS/II:1384
1304) dazla- (II) DS/II:1391
1305) debelleş ol- DS/II:1392
1306) debenle- [debenne-] DS/II:1393
1307) deberle- (I) DS/II:1393
1053
1308) debezle- (I) [debizle-] DS/II:1394
1309) debezle- (II) DS/II:1394
1310) debikle- DS/II:1394
1311) debizile- [debizle-] DS/II:1395
1312) debizle- DS/II:1395
1313) değişleme DS/II:1447
1314) dehle- DS/VI:4485
1315) dehle- (I) [dÀtle-, değenle-, DS/II:1404
değetle-, dehekle-, dehetle-,
dehlemeg (II), dehlet- (I),
denekle-, denetle-, denle- (II),
dihekle-, dihenkle-]
1316) dehle- (II) DS/II:1405
1317) dekle- DS/VI:4485
1318) dekle- (I) DS/II:1407
1319) dekle- (II) DS/II:1407
1320) dekle- (III) (<denk) DS/II:1407
1321) delbizle- (delbiz) DS/II:1408
1322) delle- (<deli) DS/II:1414
1323) demirle- (I) DS/II:1418
1324) demirle- (II) DS/II:1418
1325) demle- (<dem>Fars.) DS/II:1418
1326) demlemeğ DS/II:1418
1327) denele- (I) [denelemeğ] DS/II:1421
(<tane>dÀne>Fars.)
1328) denele- (II) DS/II:1422
1329) denetle- [değetle-] DS/II:1422
1330) denetleyici DS/II:1422
1331) dengeltoslak DS/II:1423
1332) denkle- DS/II:1425
1333) denkleme DS/II:1425
1334) denle- (I) [denlemeğ, denne-, DS/II:1425
dennemeyh]
1335) denle- (II) [dehle-] DS/II:1425
1336) derametle- [deremetle- (II)] DS/II:1431
1337) deyle- (I) (<dinle-) DS/II:1447
1338) dıbıkla- DS/II:1448
1339) dıdıkla- (<didikle-) DS/II:1450
(<dit-[<tít]ik+le-; Gülensoy,
2007, s. 282)
1340) dığla- DS/II:1453
1341) dıhrızla- DS/II:1454
1342) dııdıla- DS/II:1454
1343) dılla- (I) (<dil) DS/II:1458
1344) dılla- (II) [dalla- (II)] DS/II:1458
1345) dımdıkla- (I) [dımdıkla-] DS/II:1462
1346) dımdıkla- (II) DS/II:1462
1347) dımdızla- DS/II:1463
1348) dımdızlak DS/II:1460

1054
1349) dımdızlak DS/VI:4487
1350) dımışkıla- (I) DS/II:1461
1351) dımışkıla- (II) (<dımışkı (IV)) DS/II:1461
1352) dıngılleç gel- DS/II:1464
1353) dınıla-, dıñla- (II) DS/II:1465
1354) dınla-, dıñla- DS/II:1466
1355) dıpdızlak [dırdiplaò] DS/II:1466
1356) dıravuzla- [dırazla-, dırkazla-] DS/II:1466
1357) dırıkla- DS/II:1470
1358) dırımla- DS/II:1470
1359) dırızla- DS/VI:4487
1360) dırla- (I) [dırdırlan-, dırlamaò] DS/II:1470
1361) dırla- (II) DS/II:1470
1362) dırlam DS/II:1470
1363) dırlama DS/II:1470
1364) dırmaçla- DS/II:1470
1365) dırtmıkla- DS/II:1472
1366) dırzanla- DS/II:1472
1367) dışarlak DS/II:1473
1368) dızbarla- DS/II:1475
1369) dızıkla- DS/VI:4487
1370) dızla- DS/II:1477
1371) dızlağan böceği DS/II:1477
1372) dızlak DS/II:1477
1373) dible- (I) DS/II:1480
1374) dible- (II) DS/II:1480
1375) dible- (III) DS/II:1480
1376) dible- (IV) DS/II:1480
1377) dídala- [dıdıla-] DS/II:1449
1378) didekle- [didakla-] DS/II:1481
1379) didikle- (I) DS/II:1481
1380) didikle- (II) DS/II:1482
1381) didikle- (III) [dindikle- (II)] DS/II:1482
(<dit-[<tít]ik+le-; Gülensoy,
2007, s. 282)
1382) diftikle- DS/II:1482
1383) diftiklenip dur- DS/II:1482
1384) diğle- DS/II:1483
1385) dihle- (<dehle-) DS/II:1484
1386) dikle- (II) DS/II:1488
1387) dikleme (I) DS/II:1488
1388) dikleme (II) DS/II:1488
1389) diklemeç DS/II:1488
1390) díla- DS/II:1458
1391) dille- (I) DS/II:1496
1392) dille- (II) [dillemeg] DS/II:1496
1393) dillemez DS/II:1496
1394) dimitle- DS/II:1500

1055
1395) dincerle- DS/II:1500
1396) dindiyne- (<dinle-<tın) DS/II:1501
1397) dinlemece (<tın) DS/II:1508
1398) dinsikle- (<dinsik (II)) DS/II:1509
1399) dipile- (<tipi) DS/II:1510
1400) diple- (I) DS/II:1510
1401) diple- (II) DS/II:1510
1402) diple- (III) DS/II:1510
1403) diple- (IV) DS/II:1511
1404) diple- (V) DS/II:1511
1405) diplek (II) DS/II:1510
1406) dipleme DS/II:1510
1407) dipleye DS/II:1511
1408) dirçikle- [dırçıklan-, dırçihle-, DS/II:1511
dircikle-, dirçiyhlemeyh]
1409) direkleme DS/II:1512
1410) dïrulama DS/II:1566
1411) distikla- DS/II:1519
1412) dişÀleme DS/II:1520
1413) dişlek darı DS/II:1525
1414) dişleme DS/II:1525
1415) dişleyen DS/II:1525
1416) dişli tekerlek DS/II:1525
1417) ditmikle- DS/II:1526
1418) divdile- DS/II:1526
1419) divelek DS/II:1526
(<düğü+le-k; Gülensoy, 2007, s.
290)
1420) divlek [diblek, düglek, düğlek, DS/II:1527
düklek, düvlek, düvlek (I),
düylek, düyülek, düzlek]
1421) dizginle- DS/VI:4488
1422) dizginleyiver- DS/II:1531
1423) dizle- (I) DS/II:1532
1424) dizle- (II) DS/II:1532
1425) dizleme DS/II:1532
1426) dizleme DS/VI:4488
1427) dizlemelik DS/II:1532
1428) doğla- DS/II:1537
1429) doğrukla- (I) DS/II:1537
1430) doğrukla- (II) DS/II:1537
1431) dokanakla- DS/II:1541
1432) dokula- DS/II:1540
1433) dokuzarlama DS/II:1541
1434) dolayla- DS/II:1545
1435) dolaylama (II) DS/II:1545
1436) dombayla- DS/II:1552
1437) domuztopu bağla- DS/II:1557
1438) doncuòla- DS/II:1559
1056
1439) dorukla- DS/II:1566
1440) doruklama DS/II:1565
1441) doruklama DS/II:1566
1442) dorula- DS/II:1566
1443) dosla- (I) DS/II:1567
1444) dosla- (II) (<tos tos) DS/II:1567
1445) dölekle- DS/II:1578
1446) dölle- DS/II:1579
1447) dölleme DS/II:1579
1448) dörmele- [dörnele-] DS/II:1587
1449) dörmüle- DS/II:1587
1450) dörtle- DS/II:1588
1451) dörtleme (I) DS/II:1588
1452) dörtleme (II) DS/II:1588
1453) dörtleme (III) DS/II:1588
1454) duduhla- DS/II:1595
1455) duldala- (<dulda (II)) DS/II:1597
1456) dulla- DS/II:1598
1457) dullama DS/II:1598
1458) dulukla- DS/II:1599
1459) dumaçla- DS/II:1601
1460) dumbuzla- DS/VI:4490
1461) dumbuzla- (<dumbuz (I)) DS/II:1602
1462) dumsukla- DS/II:1603
1463) duncukla- DS/II:1603
1464) duraòlamaò DS/II:1604
1465) durgala- DS/II:1605
1466) durla- [durulamaò, durulumaò] DS/II:1605
(<duru)
1467) durlan (<duru) DS/II:1605
1468) durmaçla- DS/II:1606
1469) durula- DS/II:1608
1470) durulamaò DS/II:1608
1471) duşakla- [daşakla-, duşala-] DS/II:1609
1472) duşla- DS/II:1610
1473) duta topla- DS/II:1612
1474) duyulak ol- DS/II:1615
1475) dübrelle- DS/II:1616
1476) düdükle- DS/II:1618
1477) düdükleme DS/II:1618
1478) düğdüle- (I) (<düğdü (I)) DS/II:1619
1479) düğdüle- (II) (<düğdü (II)) DS/II:1619
1480) düğle- [duğle-, düğmükle-, DS/II:1621
düğüle-, dümüle-, düvle- (II),
düyüle-] (<düğümle-)
1481) düğlek (I) (<düğelek) DS/II:1621
(<tüke+le-k; Gülensoy, 2007, s.
310)
1482) düğlek (III) DS/II:1621
1057
1483) düğümle- DS/II:1625
1484) düğürle- DS/II:1626
1485) dümerle- DS/II:1629
1486) dümsükle- [dümsüyhlemeyh] DS/II:1629
1487) dümürle- DS/II:1630
1488) dürmele- DS/II:1635
1489) dürtekle- [dürtle-, dürtmekle-, DS/II:1635
dürtüşle-]
1490) dürtmelemeyh DS/II:1635
1491) dürüle- (<dürü (II)) DS/II:1636
1492) düvle- (II) DS/II:1642
1493) düvülek DS/II:1642
1494) düzenle- DS/II:1645
1495) düzenne- [düzennemeyh] DS/II:1646
1496) düzerleme (I) DS/II:1646
1497) düzerleme (II) DS/II:1646
1498) düzleme (I) DS/II:1647
1499) düzleme (II) DS/II:1647
1500) düzleme taşı DS/II:1647
1501) ebele- (I) [ebertle-] DS/III:1653
1502) ebele- (II) DS/III:1653
1503) ebele- (III) DS/III:1653
1504) ebele- cibele- DS/III:1653
1505) ebemgirgulaç DS/III:1654
1506) ebenle- DS/III:1655
1507) ecemi çaylak DS/III:1659
1508) edehle- DS/III:1664
1509) edikle- [edükle-] DS/III:1665
1510) edükle- DS/III:1666
1511) efanna- DS/III:1667
1512) efele- (II) (<ufala-<ufakla-) DS/III:1668
1513) efkele- DS/VI:4493
1514) efkele- [efkelemeò] DS/III:1670
1515) efsele- DS/VI:4493
1516) efsele- [evsele-] DS/III:1670
1517) eftikle- [efdikle-, eftiklen-] DS/III:1671
1518) eftileme DS/III:1671
1519) eğeşle- DS/III:1677
1520) eğmÀlacık DS/III:1681
1521) eğrekle- DS/III:1682
1522) eğşileme DS/III:1687
1523) ehnezle- DS/VI:4494
1524) ekleme DS/III:1696
1525) ekmekle- DS/III:1697
1526) eksikle- DS/III:1698
1527) elefirle- DS/VI:4495
1528) elekle- DS/III:1710
1529) elemitle- DS/III:1711

1058
1530) elikle- (I) DS/III:1717
1531) elikle- (II) DS/III:1717
1532) elle- DS/III:1721
1533) elle- (I) DS/VI:4496
1534) ēlle- (II) DS/VI:4496
1535) ellek [ellag, ellaò, ellÀk, DS/III:1720
ellemeyaò]
1536) elleme DS/VI:4496
1537) elleme (I) DS/III:1721
1538) elleme (II) DS/III:1721
1539) elleme (III) DS/III:1721
1540) elleme (IV) DS/III:1721
1541) elleme (V) DS/III:1721
1542) ellemedaş DS/III:1721
1543) ellemeh DS/III:1721
1544) ellep DS/III:1721
1545) elleş DS/III:1721
1546) ellikleme DS/III:1724
1547) ellime (<elle-) DS/III:1725
1548) elliyejeyh (<elle-) DS/III:1725
1549) elmekle- DS/III:1726
1550) elpele- DS/III:1727
1551) embelle- (<embel) DS/VI:4497
1552) emekle- DS/III:1732
1553) emle- DS/VI:4497
1554) emle- (I) [emleme emle-] DS/III:1739
1555) emleme (I) DS/III:1738
1556) emleme (II) DS/III:1738
1557) emleme emle- (I) [emle- (I)] DS/III:1738
1558) emleme emle- (II) [emle- (II)] DS/III:1738
1559) emzikleme [emzüyhlenmeyh] DS/III:1742
1560) encekle- (I) DS/III:1744
1561) encekle- (II) DS/III:1744
1562) endekle- DS/III:1745
1563) endele- (I) DS/III:1745
1564) endele- (II) DS/III:1745
1565) endikle- DS/III:1746
1566) enekle- DS/VI:4498
1567) enetle- DS/VI:4498
1568) enezle- DS/III:1752
1569) engezle- DS/III:1753
1570) engile- (<in-) DS/III:1754
1571) enikle- DS/III:1758
1572) enikle- DS/VI:4498
1573) enikleci DS/III:1758
1574) enileme DS/III:1758
1575) enle- (II) DS/III:1759
1576) enle- (III) DS/III:1759

1059
1577) enle- (IV) DS/III:1759
1578) ensele- DS/III:1760
1579) enserle- (<enser) DS/III:1761
1580) entellozla- DS/III:1761
1581) epele- (II) DS/III:1762
1582) epleyip seple- DS/III:1763
1583) ereğizle- DS/III:1765
1584) erekleme DS/III:1765
1585) ergizle- DS/III:1769
1586) erikle- DS/III:1769
1587) erileme DS/III:1769
1588) erkekle- (I) DS/III:1774
1589) erkekle- (II) DS/III:1774
1590) erkele- (I) (<erke) DS/III:1774
1591) erkele- (II) DS/III:1774
1592) erkenle- DS/III:1774
1593) erpeleme DS/III:1776
1594) erte bekle- DS/III:1777
1595) esenle- DS/III:1779
1596) esetle- DS/III:1780
1597) esikle- (I) [essikle-, eğsükle-] DS/III:1781
1598) esikle- (II) (<eksik) DS/III:1782
1599) eskile- [esgile-] DS/III:1784
1600) eskiye topla- DS/III:1784
1601) esle- DS/III:1785
1602) eslek DS/III:1785
1603) eslek DS/VI:4500
1604) esleme- DS/III:1785
1605) espirle- DS/III:1786
1606) eşekleme (II) DS/III:1789
1607) eşkinle- DS/III:1794
1608) eteşle- (<ateş>Àteş>Fars.) DS/III:1796
1609) etle- DS/III:1799
1610) evdile- DS/III:1802
1611) evedalag (<ivedi) DS/III:1803
1612) evin bağla- DS/III:1807
1613) evitle- [evikle-, evirtle-] DS/III:1809
1614) evkele- (I) DS/III:1810
1615) evkele- (II) DS/III:1810
1616) evle- (I) DS/III:1811
1617) evle- (II) (<ekle-) DS/III:1811
1618) evsekle- DS/III:1814
1619) evsele- DS/VI:4502
1620) evsele- [efsele-, evserle-] DS/III:1814
1621) evselle- DS/III:1815
1622) evsenle- DS/VI:4502
1623) evsile- DS/III:1815

1060
1624) evtikle- (I) [evtiklen- (I), DS/III:1817
evtinlen-] (<ivedi)
1625) evtikle- (II) DS/III:1817
1626) evtikle- (III) DS/III:1817
1627) evtükle- DS/III:1817
1628) evurtle- DS/III:1818
1629) evürtle- DS/III:1818
1630) evütle- DS/III:1818
1631) evzele- [evzile-] DS/III:1818
1632) eyerleyip beyerle- DS/III:1820
1633) eyile- (I) DS/III:1821
1634) eyile- (II) DS/III:1821
1635) eyitle- DS/III:1823
1636) eytile- DS/III:1827
1637) ezala- DS/III:1828
1638) ezgele- DS/III:1829
1639) ezgile- (I) DS/III:1829
1640) ezgile- (II) [ezğile-] DS/III:1829
1641) falla- (I) DS/III:1832
1642) falla- (II) DS/III:1833
1643) falla- (III) (<fÀl>Ar.) DS/III:1833
1644) falla- (IV) DS/III:1833
1645) fanıkla- (<fanık (III)) DS/III:1833
1646) fanıla- (II) DS/III:1833
1647) fanla- [fañıla- (I), fanlamaò] DS/III:1833
1648) faòlama [faklama] DS/III:1831
1649) farıçla- DS/III:1835
1650) farla- (I) DS/III:1836
1651) farla- (II) [farlamag] DS/III:1836
1652) fasdakla- (I) DS/III:1837
1653) fasdakla- (II) DS/III:1837
1654) fasla- DS/III:1839
1655) faslak (II) DS/III:1838
1656) faslak (III) DS/III:1838
1657) faslak (V) DS/III:1838
1658) faslak (VI) DS/III:1838
1659) faslak (VII) DS/III:1838
1660) fastakla- DS/III:1839
1661) faşıla- DS/III:1839
1662) faşılavık DS/III:1839
1663) fekfikle- DS/III:1840
1664) felfelle- (I) [felfellemeg] DS/III:1842
1665) felfelle- (II) DS/III:1842
1666) felfelle- (III) DS/III:1842
1667) felle- (I) DS/III:1843
1668) felleñle- DS/III:1843
1669) fendelle- DS/III:1843
1670) fengerle- DS/III:1843

1061
1671) ferfelle- [felfille-, felfülle-] DS/III:1845
1672) ferferle- DS/III:1845
1673) ferfile- DS/III:1845
1674) ferikle- (I) DS/III:1846
1675) ferikle- (II) DS/III:1846
1676) fetle- (I) DS/III:1849
1677) fetle- (II) DS/III:1849
1678) feylini topla- DS/III:1849
1679) fıdırakla- DS/III:1850
1680) fığla- (I) DS/III:1850
1681) fığla- (II) DS/III:1850
1682) fıñla- DS/III:1853
1683) fırtla- (II) DS/III:1857
1684) fırtla- (III) DS/III:1857
1685) fısınla- (I) DS/III:1858
1686) fısınla- (II) DS/III:1858
1687) fıslak DS/III:1859
1688) fıstiyhle- DS/III:1859
1689) fışıkla- DS/III:1860
1690) fışıla- [fışılamaò, fışla-] DS/III:1860
1691) fışılak DS/III:1860
1692) fışla- DS/VI:4506
1693) fışlak (I) DS/III:1861
1694) fışlak (II) DS/III:1861
1695) fışlak (III) DS/III:1861
1696) fıtıla- DS/VI:4506
1697) fıtıla- (II) DS/III:1862
1698) filçikle- DS/III:1864
1699) filini topla- DS/III:1866
1700) fille- (I) DS/III:1866
1701) fille- (II) DS/III:1866
1702) filtele- DS/III:1866
1703) firengile- DS/III:1869
1704) firiklemeğ DS/III:1870
1705) fişekle- [fişşekleme] DS/III:1872
(<fişeng>Fars.)
1706) fişfirtle- DS/VI:4507
1707) fişfişle- DS/III:1873
1708) fişilevik DS/III:1873
1709) folakla- DS/VI:4507
1710) folla- DS/III:1875
1711) folladı DS/III:1875
1712) follama DS/III:1875
1713) fonla- DS/III:1876
1714) fosforla- (<phosphore>Fra.) DS/III:1876
1715) fosla- (I) DS/III:1877
1716) fosla- (II) DS/III:1877
1717) fosla- (IV) DS/III:1877

1062
 1718) foslak DS/III:1877
7 1719) förtle- DS/III:1878
1720) frekle- DS/III:1879
1721) furlayan (<fır) DS/III:1879
1722) fuşla- DS/III:1880
1723) gabala- DS/III:1883
1724) gabalak (IV) DS/III:1883
1725) gabalak (V) DS/III:1883
1726) gabalaò (III) DS/III:1883
1727) gabataslak DS/III:1884
1728) gabatlama [gabartlama (II)] DS/III:1884
1729) gabızla- DS/III:1885
1730) gablak (I) [gabılak (II), gablag] DS/III:1886
1731) gablak (II) DS/III:1886
1732) gablak (III) DS/III:1886
1733) gadakla- (I) DS/III:1889
1734) gadakla- (II) DS/III:1889
1735) gadaòlamaò DS/III:1888
1736) gafle- DS/III:1891
1737) gagaçla- DS/III:1892
1738) gagaçlamah [gagaçlanmaò] DS/VI:4508
1739) gağılla- DS/III:1893
1740) gakala- [gaòalamaò] DS/III:1895
(<kak-a+la-)
(<Gülensoy, 2007, s. 452)
1741) gakkala- (II) DS/III:1896
1742) gakla- DS/III:1896
1743) gaklak DS/III:1896
1744) gakmala- DS/III:1897
1745) galakla- DS/III:1898
1746) galatla- DS/VI:4508
1747) gamala- DS/III:1905
1748) gamçakla- DS/III:1907
1749) gamçılama DS/III:1907
1750) gamla- DS/III:1908
1751) gançla- DS/III:1910
1752) gandakla- (I) DS/III:1910
1753) gandakla- (II) DS/III:1910
1754) gangalla- DS/III:1912
1755) gaòla- (I) DS/III:1895
1756) gaòla- (II) DS/III:1895
1757) gaòmuòlamaò DS/III:1895
1758) gapakla- DS/III:1916
1759) gapla- DS/III:1917
1760) garakla- (I) DS/III:1919
1761) garalama DS/III:1919
1762) garalama defteri DS/III:1919
1763) garaltıla- DS/III:1919

1063
1764) garaltıya söyle- DS/III:1919
1765) gararla- DS/III:1921
1766) gardakla- DS/III:1922
1767) gargalak (<kar-) DS/III:2223
1768) garkla- DS/III:1927
1769) gartlavuk DS/III:1931
1770) gaslekle- DS/III:1932
1771) gastakla- DS/III:1933
1772) gaşağla- DS/III:1933
1773) gaşlama DS/III:1934
1774) gaşşaklama DS/III:1934
1775) gatıòla- DS/III:1935
1776) gatla- DS/III:1936
1777) gatlaç DS/III:1936
1778) gavla- DS/III:1939
1779) gavlağan DS/III:1939
1780) gavlak (I) DS/III:1939
1781) gavlak (II) DS/III:1939
1782) gavlamaò DS/III:1939
1783) gavluğan (<kavla-) DS/III:1939
1784) gavzala- (I) DS/III:1942
1785) gavzala- (II) DS/III:1942
1786) gavzalama DS/III:1942
1787) gavzalla- DS/III:1942
1788) gayarla- (<gayar (I)) DS/III:1943
1789) gayişle- DS/III:1947
1790) gazı goz anla- DS/III:1954
1791) gazla- (I) DS/III:1955
1792) gazla- (II) DS/III:1955
1793) gebele- DS/III:1955
1794) gebele- DS/VI:4509
1795) gebelek DS/VI:4509
1796) gebelek (I) DS/III:1955
1797) gebelek (II) DS/III:1955
1798) gebelek (III) DS/III:1955
1799) gebelek (IV) DS/III:1955
1800) gebertlek DS/III:1956
1801) gebertleme DS/III:1956
1802) gebetleme DS/III:1956
1803) gebetleme DS/VI:4509
1804) gebrele- DS/III:1957
1805) gedikle- DS/III:1967
1806) gefle- DS/III:1967
1807) gegele- (I) [gaggıla-, gağalaş-, DS/III:1969
gakgıla-, gakgıllamaò, gakkala-
(I), gakkıla-, gegile-, geğele-,
geğelle- (I), geğle-, gehle-, gekle-
, gele- (I), geyele-, gıgıla-,
gığılla-, gıgkıla-]
1064
1808) gegele- (II) DS/III:1970
1809) gegelle- [galle-, geelle-, geğelle- DS/III:1970
(II), gele- (II), gevelle-]
1810) geleple- DS/III:1976
1811) geliçle- DS/III:1977
1812) gelin pırlaklan- DS/III:1982
1813) gelincikleme DS/III:1980
1814) gemle- DS/III:1987
1815) gemleme DS/III:1987
1816) gengle- DS/VI:4510
1817) genle- (I) [gehlen- (II)] DS/III:1992
1818) genleti DS/III:1993
1819) gerenle- (I) [gereñlenmeg, DS/III:1999
gereylen-]
1820) gerenle- (II) DS/III:1999
1821) gerevişle- DS/III:2000
1822) gergile- DS/III:2001
1823) gerilek DS/III:2002
1824) gerle- DS/III:2003
1825) gerleğen [gerlağan] DS/III:2003
1826) gerleğen öveğen DS/III:2003
1827) gertlek DS/III:2006
1828) gervişle- DS/III:2007
1829) geterle- DS/III:2008
1830) geverle- DS/III:2010
1831) gevgeçle- DS/III:2010
1832) geydeleme DS/III:2015
1833) geyik buzağıle- DS/III:2015
1834) geyisle- DS/III:2016
1835) gezelleme DS/III:2021
1836) gıcıkla- DS/III:2027
1837) gıcıklama DS/III:2027
1838) gıcıla- (I) DS/III:2027
1839) gıcıla- (II) [gıcla- (II)] DS/III:2027
1840) gıcıla- (III) DS/III:2027
1841) gıcıla- (IV) DS/III:2027
1842) gıcıla- (V) DS/III:2027
1843) gıcırla- DS/III:2029
1844) gıcla- [gıjla-] DS/VI:4510
1845) gıçla- (I) DS/III:2030
1846) gıçla- (II) DS/III:2031
1847) gıdakla- DS/VI:4510
1848) gıdıla- (II) DS/III:2033
1849) gıdıla- (III) DS/III:2033
1850) gıdla- DS/III:2035
1851) gığla- (I) DS/III:2037
1852) gığla- (II) DS/III:2037
1853) gığla- (III) DS/III:2037

1065
1854) gılavla- [gılağıla-, gılavlamaò] DS/III:2038
1855) gıldırla- [gılla- (I), gındılla-, DS/III:2041
gındırla-]
1856) gılımınnan anla- DS/III:2042
1857) gılla- (II) DS/III:2043
1858) gıllasla- DS/III:2043
1859) gılle- (I) DS/III:2043
1860) gılle- (II) DS/III:2044
1861) gımla- DS/III:2046
1862) gına gıvırtla- DS/III:2046
1863) gınaçla- DS/III:2046
1864) gınakla- DS/III:2046
1865) gınalamaò DS/III:2046
1866) gıncikle- DS/III:2049
1867) gındırlak DS/III:2050
1868) gırçınla- [gıcınla-, gıydışla-] DS/III:2055
1869) gırgala- DS/III:2056
1870) gırkla- DS/III:2059
1871) gırnavla- DS/III:2061
1872) gırtlama DS/III:2062
1873) gıygaçlama DS/III:2065
1874) gıyıkla- (II) DS/III:2067
1875) gıyıkla- (III) DS/III:2067
1876) gıyıla- DS/III:2067
1877) gıyınna- DS/III:2067
1878) gıyla- DS/III:2067
1879) gıylama DS/III:2067
1880) gille- DS/III:2078
1881) girenle- DS/III:2082
1882) gizirlemeğ [gizirle-] DS/III:2087
1883) gizlek DS/III:2087
1884) gizzekle- DS/III:2088
1885) goccişle- DS/III:2089
1886) gollama DS/III:2098
1887) gom argala- (<kom) DS/III:2099
1888) gomüle- DS/III:2099
1889) goncukla- (I) DS/III:2100
1890) goncukla- (II) DS/III:2100
1891) gopuşla- DS/III:2103
1892) gorakla- DS/III:2104
1893) gorala- DS/III:2104
1894) gorla- DS/III:2105
1895) goşla- (I) DS/III:2108
1896) goşla- (II) DS/III:2108
1897) gotla- DS/III:2108
1898) govla- [goğla-, govgola-] DS/III:2110
1899) gozerle- (<göz) DS/III:2113
1900) göbürtle- DS/III:2118

1066
1901) gödekle- (II) DS/III:2124
1902) gödekleme DS/III:2123
1903) gödelle- [gödekle- (I)] DS/III:2124
1904) göğleme (I) [göğeleme, DS/III:2131
göğüleme, göğüle- (I), gövle-
]
1905) göğleme (II) DS/III:2131
1906) göğleme (III) DS/III:2131
1907) göğleme (IV) DS/III:2131
1908) göğleme (V) DS/III:2131
1909) göğleme (VI) DS/III:2131
1910) göğleme ye- DS/III:2131
1911) göğlemez DS/III:2131
1912) göğüs gürle- DS/III:2133
1913) göğüsle- DS/III:2134
1914) göğüsleme DS/III:2134
1915) gölle- (II) DS/III:2145
1916) gömükle- DS/III:2151
1917) gömüle- DS/III:2151
1918) gönülle- DS/III:2155
1919) gönülle- DS/VI:4513
1920) görebeşle- [göreşle-] DS/III:2158
1921) görekle- DS/III:2158
1922) göresle- DS/VI:4513
1923) görlevik (<gür) DS/III:2162
1924) görüle- DS/III:2163
1925) götle- (I) DS/III:2165
1926) götle- (II) DS/III:2165
1927) götleğe DS/III:2165
1928) götlesen DS/III:2165
1929) götlez DS/III:2165
1930) götü patla- DS/III:2166
1931) gövle- DS/III:2170
1932) gövlek (I) DS/III:2170
1933) gövlek (III) DS/III:2170
1934) gövleme defteri DS/III:2170
1935) gövlez (II) DS/III:2170
1936) gövlez (III) DS/III:2170
1937) göyle- DS/III:2171
1938) göylek (II) DS/III:2171
1939) göynüle- DS/VI:4513
1940) göz bağla- DS/III:2175
1941) göz bağlama DS/III:2175
1942) göz parlama DS/III:2183
1943) gözde- [gözdemeyh] (<gözle- DS/III:2177
)
1944) gözelleme (II) DS/III:2178
1945) gözerle- [ gözelle-] DS/III:2180
1946) gözle- (I) DS/III:2182
1067
1947) gözle- (II) DS/III:2182
1948) gözleği DS/III:2182
1949) gözlek (I) DS/III:2182
1950) gözlek (II) DS/III:2182
1951) gözlek (III) DS/III:2182
1952) gözlek adam DS/III:2182
1953) gözlekçi DS/III:2182
1954) gözleme [gizleme] DS/III:2182
1955) gözleme eleği DS/III:2182
1956) gucule- DS/III:2187
1957) gud gud gudullamah DS/III:2188
1958) gukla- DS/III:2190
1959) gulukla- DS/III:2194
1960) gumaşlayama- DS/III:2194
1961) gundak bağla- DS/III:2195
1962) gunna- [goluñla-, gulunla-, DS/III:2196
gumla-, gunla-, guzla-]
1963) guyruòla- DS/III:2204
1964) guyula- DS/III:2204
1965) güble- (I) DS/III:2206
1966) güble- (II) DS/III:2206
1967) gücüle- (I) DS/III:2210
1968) gücüle- (II) DS/III:2210
1969) güdelle- DS/III:2212
1970) güdükleme DS/III:2212
1971) gülevle- DS/III:2219
1972) gülleme DS/III:2219
1973) gümle- DS/III:2222
1974) gümüle- (I) DS/III:2223
1975) gümüle- (II) DS/III:2223
1976) gümürtlek DS/III:2224
1977) gündüzleme DS/III:2227
1978) günlemeç DS/III:2229
1979) günne- (I) DS/III:2230
1980) günne-(II) DS/III:2230
1981) günüle- [gönüle-, gunüle-, DS/III:2231
gümüle- (I), günülle-]
1982) günüşle- DS/III:2232
1983) güple- DS/III:2233
1984) gürele- (I) DS/III:2235
1985) gürele- (II) DS/III:2235
1986) gürele- (III) DS/III:2235
1987) gürele- (IV) DS/III:2235
1988) gürle- (I) DS/III:2236
1989) gürle- (II) DS/III:2237
1990) gürle- (III) DS/III:2237
1991) gürlek (I) DS/III:2236
1992) gürlek (II) DS/III:2236

1068
1993) gürlek (III) DS/III:2236
1994) gürlevi DS/III:2237
1995) gürlevik DS/III:2237
1996) güveleme DS/VI:4515
1997) güveleme (I) DS/III:2240
1998) güveleme (II) DS/III:2240
1999) güvesekle- DS/III:2241
2000) güzle- DS/III:2244
2001) güzlek (I) DS/III:2244
2002) güzlek (II) DS/III:2244
2003) güzlekgörmez DS/III:2244
2004) güzlekle- DS/VI:4515
2005) güzlenbeç DS/III:2244
2006) hacıla- DS/III:2248
2007) hadla- DS/III:2250
2008) hafıla- DS/III:2250
2009) hafile- (I) DS/III:2250
2010) hafile- (II) DS/III:2250
2011) hafla- (I) DS/III:2251
2012) haflek DS/III:2251
2013) hahala- DS/III:2252
2014) hahutla- (<hahut) DS/III:2252
2015) hakanla- DS/III:2253
2016) hakasla- DS/III:2253
2017) hakısla- DS/III:2254
2018) hakla- DS/VI:4516
2019) hakla- (I) DS/III:2255
2020) hakla- (II) (<hakk>Ar.) DS/III:2255
2021) halakla- DS/III:2256
2022) halasla- DS/III:2257
2023) halaylama DS/III:2258
2024) halazla- DS/III:2258
2025) halazlama DS/III:2258
2026) halhala- DS/III:2259
2027) halısla- DS/III:2260
2028) halkala- (<halka>Ar.) DS/III:2260
2029) hamazla- (I) DS/III:2265
2030) hamazla- (II) DS/III:2265
2031) hambakla- DS/III:2265
2032) hamdille- DS/III:2266
2033) hamkala- DS/III:2266
2034) hamla- DS/III:2268
2035) hamla- (<òÀm>Fars.) DS/VI:4516
2036) hamlamaò DS/III:2267
2037) hampala- (I) DS/III:2268
2038) hampala- (II) DS/III:2268
2039) hampurla- DS/III:2269
2040) hamurla- (<òamīr>Ar.) DS/III:2270

1069
2041) hancılla- DS/III:2271
2042) hantıla- DS/III:2276
2043) hapanla- (II) DS/III:2277
2044) hapanla- (III) DS/III:2277
2045) hapazla- (I) [hapanla- (I), DS/III:2278
haparla-, hapazlamağ]
2046) hapazla- (II) DS/III:2278
2047) hapla- (I) (<habb>Ar.) DS/III:2280
2048) hapla- (II) DS/III:2280
2049) hapuçla- (<avuç) DS/III:2281
2050) haputla- DS/III:2281
2051) harakla- DS/III:2282
2052) haranla- DS/III:2285
2053) hardalla- DS/III:2287
2054) harınla- DS/III:2290
2055) harınlamağ DS/III:2290
2056) harkgullakçı DS/III:2291
2057) harla- (I) DS/III:2292
2058) harla- (II) DS/III:2292
2059) harla- (III) DS/III:2292
2060) harla- (IV) DS/III:2292
2061) harla- (V) DS/III:2292
2062) harla- (VI) DS/III:2292
2063) harlak (I) DS/III:2291
2064) harlak (II) DS/III:2291
2065) harlak (III) DS/III:2291
2066) harlek (I) DS/III:2292
2067) harlek (II) DS/III:2292
2068) harman çarşla- DS/III:2292
(<òīrmen>Fars.)
2069) harmanla- (I) [harmanlaş- (I)] DS/III:2293
2070) harmanla- (II) DS/III:2293
2071) harmanla- (III) [harmanlaş- (II)] DS/III:2293
2072) harmutla- [harmıtla-] DS/III:2293
2073) harpıtla- DS/III:2294
2074) hartla- (I) DS/III:2296
2075) hartla- (II) DS/III:2296
2076) hartlah DS/III:2296
2077) hartlak DS/III:2296
2078) hartuşla- [hartuşlamaò] DS/III:2297
2079) hasılla- (I) DS/III:2299
2080) hasılla- (II) DS/III:2299
2081) hasılla- (III) DS/III:2299
2082) hasılla- (IV) DS/III:2299
2083) hasılla- (V) [hasıllamaò (I)] DS/III:2299
2084) hasıllamah DS/III:2299
2085) haşılla- [haşıllamağ] DS/III:2303
2086) haşlak (<aş) DS/VI:4518

1070
2087) haşlak (I) [òaşlah] DS/III:2304
2088) haşlak (II) DS/III:2304
2089) haşlak (III) DS/III:2304
2090) haşlak (IV) DS/III:2304
2091) haşlak (V) DS/III:2304
2092) haşlaklık DS/III:2304
2093) haşlama (I) DS/III:2304
2094) haşlama (II) DS/III:2304
2095) haşlama (III) DS/III:2304
2096) haşlama (IV) DS/III:2304
2097) haşlama (V) DS/III:2304
2098) haşlama (VI) DS/III:2304
2099) haşlama tatlısı DS/III:2304
2100) hatla- (II) (<ayıkla-) DS/III:2306
(<*ayruk+la-; Gülensoy, 2007, s.
94)
2101) hatlanba (<òatt>Ar.) DS/III:2306
2102) hava çımıkla- DS/III:2307
2103) havala- (I) DS/III:2308
2104) havala- (II) (<hevÀ>Ar.) DS/III:2308
2105) havalak DS/III:2308
2106) havcarla- DS/III:2310
2107) havhala- DS/III:2310
2108) havırla- DS/III:2310
2109) havkala- (I) DS/III:2311
2110) havkala- (II) DS/III:2311
2111) havla- (I) (<kav) DS/III:2312
2112) havla- (II) DS/III:2312
2113) havla- (III) DS/III:2312
2114) havlamaò DS/III:2312
2115) havòur söyle- DS/III:2316
2116) havuçla- (<hevíc>Fars.) DS/III:2313
2117) havuşla- DS/III:2313
2118) havzala- DS/III:2314
2119) haybatla- DS/III:2316
2120) hayla- (I) DS/III:2318
2121) hayla- (I) DS/VI:4518
2122) hayla- (II) DS/III:2319
2123) hayla- (II) DS/VI:4518
2124) hayla- (III) DS/III:2319
2125) hayla- (III) DS/VI:4518
2126) hayla- (IV) DS/III:2319
2127) hayla- (V) DS/III:2319
2128) hayla- (VI) DS/III:2319
2129) haylama DS/III:2318
2130) haylama- DS/III:2319
2131) haylamalı DS/III:2319
2132) haylamaz ol- DS/III:2319

1071
2133) hazla- (I) DS/III:2323
2134) hazla- (II) DS/III:2323
2135) heble- DS/III:2324
2136) hederle- [hedille-] DS/III:2326
2137) hedifle- DS/VI:4518
2138) hediyleme [hedikleme, DS/III:2326
hefilemeyh]
2139) heftikle- DS/III:2328
2140) hehle- DS/III:2329
2141) hekle- (II) DS/III:2330
2142) hekle- (III) DS/III:2330
2143) helikle- (<helik (I)) DS/III:2334
2144) helle- (I) [hellemeyh, hılla-] DS/III:2336
(<yelle- <#h-<#y-; Gülsevin,
2009, s. 140)
2145) helle- (II) DS/III:2336
2146) hellele- DS/III:2336
2147) helleme DS/III:2336
2148) hengerle- DS/III:2339
2149) hengille- hüngülle- DS/III:2340
2150) henile- DS/III:2340
2151) hepile- DS/III:2342
2152) hepşele- DS/III:2342
2153) herele- DS/III:2343
2154) hergille- DS/III:2344
2155) herle- (I) DS/III:2347
2156) herle- (II) DS/III:2347
2157) herle- (III) DS/III:2347
2158) heseyhle- DS/III:2348
2159) hesle- DS/III:2349
2160) heşle- DS/III:2349
2161) heşle- DS/VI:4519
2162) hevekle- DS/III:2350
2163) hevile- DS/III:2351
2164) heyikle- [hekle- (I), heyekle-, DS/III:2353
hezetle-, hezle-, hicikle-,
hoyukla-]
2165) heyle- (I) DS/III:2354
2166) heyle- (II) DS/III:2354
2167) heyle- (III) DS/III:2354
2168) hezdellemeyh DS/III:2355
2169) hezikle- DS/III:2356
2170) hıcılayık DS/III:2356
2171) hıdıkle- DS/III:2357
2172) hıdikle- DS/III:2357
2173) hıklama DS/III:2358
2174) hılızla- DS/III:2359
2175) hıllıkla- DS/III:2359
2176) hımdımla- DS/III:2364
1072
2177) hımırtlek DS/III:2362
2178) hımikle- [himihle-] DS/III:2362
2179) hıncıkla- DS/III:2363
2180) hınçla- DS/III:2364
2181) hıngla- DS/III:2365
2182) hınıla- DS/III:2365
2183) hınkıla- DS/III:2366
2184) hınla- DS/III:2366
2185) hıntıkla- DS/III:2366
2186) hıntışla- DS/VI:4520
2187) hıntışla- (I) DS/III:2366
2188) hıntışla- (II) DS/III:2366
2189) hıpla- DS/III:2367
2190) hırfılla- DS/III:2369
2191) hırıfla- (<hırıf) DS/III:2370
2192) hırla- DS/III:2371
2193) hırlak (I) DS/III:2371
2194) hırlak (II) DS/III:2371
2195) hırlak (III) DS/III:2371
2196) hırlak (IV) DS/III:2371
2197) hırlavuk DS/III:2371
2198) hırtışla- DS/III:2374
2199) hırtla- (I) DS/III:2374
2200) hırtla- (II) DS/III:2374
2201) hırtla- (III) DS/III:2374
2202) hırtlak (II) (<hort) DS/III:2374
2203) hırtlak (III) [hıtlak (II)] DS/III:2374
2204) hırtlakla- DS/III:2374
2205) hırtlek DS/VI:4520
2206) hırtlek (III) DS/III:2375
2207) hışıla- DS/III:2376
2208) hışla- (I) DS/III:2379
2209) hışla- (II) DS/III:2379
2210) hışmala- DS/III:2379
2211) hışmala- DS/VI:4520
2212) hışşıkla- DS/VI:4520
2213) hıyalla- DS/VI:4520
2214) hıyalla- (<òayÀl>Ar.) DS/III:2381
2215) hıyarlama (<òiyÀr>Fars.) DS/III:2381
2216) hızırilyasla- DS/III:2382
2217) hiçle- (<hīç>Fars.) DS/III:2384
2218) hilikle- DS/III:2384
2219) hillikle- DS/III:2385
2220) hinile- DS/III:2387
2221) hirifle- DS/III:2388
2222) hiyalla- DS/III:2389
2223) hiyikle- (I) DS/III:2389
2224) hiyikle- (II) DS/III:2389

1073
2225) hodele- DS/III:2392
2226) hodibikle- (<hodibik (I)) DS/III:2392
2227) hodukla- DS/III:2393
2228) hoğla- [hofla-, hoflan-, hola-, DS/III:2394
holle-]
2229) hokla- (<koku) DS/III:2395
(<koku+la-; Gülensoy, 2007, s.
533)
2230) holla- (I) DS/III:2397
2231) holla- (II) DS/III:2397
2232) holla- (III) DS/III:2397
2233) holliklamah [hollikle-] DS/III:2397
2234) homahla- DS/III:2399
2235) homakla- DS/III:2399
2236) homurla- DS/III:2401
2237) honcukla- DS/III:2402
2238) honçakla- DS/III:2402
2239) honla- DS/III:2403
2240) hopluyan (<hopla-) DS/III:2406
2241) horakla- (I) DS/III:2408
2242) horakla- (II) DS/III:2408
2243) horanlama DS/III:2408
2244) horavla- (<horav) DS/III:2410
2245) horla- DS/III:2411
2246) horlak (I) DS/III:2411
2247) horlak (II) DS/III:2411
2248) horlavık DS/III:2411
2249) horomla- DS/III:2412
2250) horrakla- DS/III:2412
2251) hortla- DS/VI:4521
2252) hortla- (I) DS/III:2414
2253) hortla- (II) DS/III:2414
2254) hortla- (IV) DS/III:2414
2255) hortla- (V) DS/III:2414
2256) hortlak DS/III:2414
2257) hortlak DS/VI:4521
2258) hortlamık DS/III:2414
2259) hosille- DS/III:2415
2260) hosla- DS/III:2415
2261) hoslak DS/III:2415
2262) hoslak ol- DS/III:2415
2263) hoşda- (<òoş<Fars.) DS/III:2416
2264) hotakla- DS/III:2418
2265) hotla- DS/III:2420
2266) hotlak (I) DS/III:2419
2267) hotlak (II) DS/III:2419
2268) hotula- DS/III:2420
2269) hovla- (I) DS/VI:4521

1074
2270) hovla- [havkala- (I), hayla- (I), DS/III:2421
hoyla- (I), hayla- (I)]
2271) hoydurukla- DS/III:2422
2272) hoyla- (I) DS/III:2422
2273) hoyla- (II) DS/III:2422
2274) hoyla- [hïla-, hovla- (III)] DS/VI:4521
2275) hoyratlamaò DS/III:2423
2276) hoytukla- (I) [hoyuhlamaò] DS/III:2423
2277) hoytukla- (II) DS/III:2423
2278) hoyukla- DS/III:2424
2279) hozan bağla- DS/III:2425
2280) höbelek (<öbek) DS/VI:4522
2281) hödükle- (I) [hüdükle-, hüdüklen- DS/III:2428
]
2282) hödükle- (II) DS/III:2428
2283) hölle- (I) DS/III:2430
2284) hölle- (II) DS/III:2430
2285) höllek DS/III:2430
2286) höllenbeç DS/III:2430
2287) höllükle- DS/III:2431
2288) hömle- DS/III:2432
2289) hörçümle- DS/III:2433
2290) hörle- (I) DS/III:2434
2291) hörle- (II) DS/III:2435
2292) hörle- (III) DS/III:2435
2293) hörlek (I) DS/III:2434
2294) hörlek (II) DS/III:2434
2295) hörlek (III) DS/III:2434
2296) hörtle- DS/III:2435
2297) hörtlek (II) DS/III:2435
2298) hörtlek (III) DS/III:2435
2299) hörtlenbeç DS/III:2435
2300) hörükle- DS/III:2436
2301) höserle- DS/III:2436
2302) höşle- DS/III:2437
2303) höt hötle- DS/III:2439
2304) hötle- DS/III:2439
2305) hötlek DS/III:2439
(<öt+le-k)
(<Gülensoy, 2007, s. 648)
2306) höttükle- DS/III:2439
2307) höyükle- (I) DS/III:2440
2308) höyükle- (II) DS/III:2440
2309) höyükle- (III) DS/III:2440
2310) huğla- DS/III:2441
2311) hurdalamaò [hurdala-] DS/III:2444
2312) hurlavık DS/III:2444
2313) huyla- (I) DS/III:2446
2314) huyla- (II) DS/III:2446
1075
2315) hüdükle- DS/III:2448
2316) hülle- DS/III:2449
2317) hüple- [hürpüle-] DS/III:2451
2318) hüpleme [hüplüme] DS/III:2450
2319) hüplemecek DS/III:2451
2320) hürle- (I) DS/III:2451
2321) hürle- (II) DS/III:2451
2322) hüshüsle- DS/III:2451
2323) hüşhüşle- DS/III:2452
2324) hüşle- DS/III:2452
2325) hΨyalla- DS/III:2352
2326) ığıla- [iğilen-] DS/IV:2457
2327) ığıllama DS/IV:2457
2328) ığıtla- DS/IV:2458
2329) ığlama DS/IV:2458
2330) ıkıla- (I) [ıhla- (I)] DS/IV:2463
2331) ıkıla- (II) DS/IV:2463
2332) ıkıla- (III) DS/IV:2463
2333) ıkşala- DS/IV:2465
2334) ıldıznama (<yıldızla-) DS/VI:4523
2335) ılerlek (<ileri) DS/IV:2467
2336) ılgala- DS/IV:2467
2337) ılgarla- DS/IV:2468
2338) ılgazla- DS/IV:2468
2339) ılışla- (II) DS/IV:2473
2340) ımasıla- DS/IV:2474
2341) ımbarla- [ımballa-, imballa-] DS/IV:2475
2342) ımıkla- DS/IV:2475
2343) ımırgala- DS/IV:2476
2344) ındalla- DS/IV:2478
2345) ıngırızla- DS/IV:2479
2346) ıñıla- (I) DS/IV:2479
2347) ıñıla- (II) DS/IV:2480
2348) ınıltı (<inilti) DS/VI:4524
(<iŋi+le-; Gülensoy, 2007, s.
437)
2349) ırafla- DS/IV:2481
2350) ırgırla- DS/IV:2486
2351) ırıkla- (I) DS/IV:2486
2352) ırıkla- (II) DS/IV:2486
2353) ırıkla- (III) DS/IV:2487
2354) ırla- (II) DS/IV:2488
2355) ırla- (III) DS/IV:2488
2356) ırlamaz DS/VI:4524
2357) ırmaklak DS/IV:2489
2358) ıròarlamaò DS/IV:2486
2359) ıssıla- DS/IV:2494
2360) ışanla- DS/IV:2495

1076
2361) ışgalama DS/IV:2495
2362) ışgıtlamah DS/IV:2496
2363) ışıklama DS/IV:2496
2364) ışıla- (I) [ışla-] (<ışık) DS/IV:2497
2365) ışıla- (II) DS/IV:2497
2366) ışıla- (III) DS/IV:2497
2367) ışılak (I) [ışılak (I), ışılaò, ışlak] DS/IV:2496
2368) ışılak (II) [ışlak (II)] DS/IV:2496
2369) ışılak (III) DS/IV:2497
2370) ışılak (IV) DS/IV:2497
2371) ışılak (V) DS/IV:2497
2372) ışınla- DS/IV:2497
2373) ışkala- [ışala-] DS/IV:2498
2374) ışkınla- [ışgınlan-, ışkınnan-] DS/IV:2498
2375) ıvgala- DS/VI:4524
2376) ıvgala- (<ıvga) DS/IV:2498
2377) ızgarla- DS/IV:2500
2378) ızlama gel- DS/IV:2500
2379) ibikle- (I) DS/IV:2503
2380) ibikle- (II) DS/IV:2503
2381) ibikle- (III) DS/IV:2503
2382) ibile- (I) DS/IV:2503
2383) ibile- (II) DS/IV:2503
2384) ible- (<ip) DS/IV:2504
2385) içerle- DS/IV:2505
2386) içerleg (<içeri) DS/IV:2505
2387) içerleme DS/IV:2505
2388) içinle- DS/IV:2506
2389) içinnemeg DS/IV:2506
2390) içlek DS/IV:2507
2391) idele- (<itele-) DS/IV:2508
(<it-eg+le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
2392) ifitle- DS/IV:2509
2393) ifle- DS/IV:2509
2394) iğele- (<eye) DS/IV:2510
2395) iğile- DS/VI:4525
2396) iğile- (I) [iğlen- (I), iyle-] DS/IV:2511
2397) iğile- (II) DS/IV:2511
2398) iğim iğim iğle- DS/IV:2511
2399) iğle- DS/VI:4525
2400) iğle- (I) DS/IV:2512
2401) iğle- (II) DS/IV:2512
2402) iğle- (III) DS/IV:2512
2403) iğle- (IV) DS/IV:2512
2404) iğle- (V) DS/IV:2512
2405) iğrekle- (I) DS/IV:2514
2406) iğrekle- (II) DS/IV:2514

1077
2407) ihile- (<iki) DS/IV:2514
2408) ikile- DS/VI:4525
2409) ikile- (I) [ıkile-, ikila-, ikizle- (I)] DS/IV:2515
2410) ikile- (II) DS/IV:2516
2411) ikile- (III) DS/IV:2516
2412) ikizle- (II) DS/IV:2517
2413) ikizle- (III) DS/IV:2517
2414) ikizle- (IV) DS/IV:2517
2415) ilekle- DS/IV:2520
2416) ilerlek DS/IV:2521
2417) ilezirle- (<rezíl>Ar.) DS/IV:2522
2418) ilgile- DS/VI:4525
2419) ilgile- [ilgilemeg, ilıntıla-, DS/IV:2522
ilintilemeg, ilintile-]
2420) ilifle- DS/IV:2524
2421) ilikle- DS/IV:2525
2422) ilkiple- (ilkip) DS/IV:2531
2423) imballa- DS/IV:2535
2424) imbizle- DS/IV:2535
2425) imekle- DS/IV:2536
2426) imikle- DS/IV:2537
2427) imirtlek DS/IV:2537
2428) imsile- DS/IV:2538
2429) inamla- DS/VI:4526
2430) incile- (<incele-) DS/IV:2540
2431) inekle- DS/IV:2542
2432) inezele- DS/IV:2542
2433) ingezle- DS/IV:2543
2434) inile- DS/IV:2544
2435) inle- (II) DS/IV:2545
(<*iŋi+le-; Gülensoy, 2007, s.
437)
2436) inleme DS/IV:2545
2437) inne- (II) DS/IV:2545
(<iŋi+le-; Gülensoy, 2007, s.
437)
2438) ipile- DS/IV:2546
2439) iple- (I) DS/IV:2546
2440) iple- (II) DS/IV:2546
2441) iple- (III) DS/IV:2546
2442) ipleme DS/IV:2546
2443) irekle- [ireklen-] DS/IV:2548
2444) irile- (I) [irilemeg, irmikle-] DS/IV:2550
2445) irile- (II) DS/IV:2551
2446) irile- (III) DS/IV:2551
2447) irile- (IV) DS/IV:2551
2448) irilek DS/IV:2550
2449) irkille- DS/IV:2553
2450) irtekle- DS/IV:2554
1078
2451) irtele- DS/IV:2554
2452) irzele- DS/IV:2554
2453) isdile- DS/IV:2555
2454) islek DS/IV:2558
2455) ispirle- DS/IV:2559
2456) işdemeyh (<işle-) DS/IV:2562
2457) işle- (I) DS/IV:2565
2458) işle- (II) DS/IV:2565
2459) işle- (III) DS/IV:2565
2460) işlek (I) DS/IV:2565
2461) işlek (II) DS/IV:2565
2462) işlek (III) DS/IV:2565
2463) işlek (IV) DS/IV:2566
2464) işleme DS/IV:2565
2465) işleyisi DS/IV:2565
2466) iştiple- DS/IV:2567
2467) iteleyip sümele- DS/IV:2568
2468) itile- (I) DS/IV:2569
2469) itile- (II) DS/IV:2569
2470) itizle- [itizleyip petizle-] DS/IV:2570
2471) ivdikle- [ivdile-] DS/IV:2571
2472) ivikle- DS/IV:2572
2473) ivirtle- (II) DS/IV:2573
2474) ivitle- DS/VI:4528
2475) ivitle [ivirtle- (I)] DS/IV:2573
2476) iyele- (<eye) DS/VI:4528
2477) iyileme DS/IV:2575
2478) iyleme (II) DS/IV:2576
2479) izlek (I) [izlenti] DS/IV:2576
2480) izlek (II) DS/IV:2576
2481) izleüçü DS/IV:2577
2482) kabakla- DS/IV:2579
2483) kabala- (I) DS/IV:2581
2484) kabala- (I) DS/VI:4529
2485) kabala- (II) DS/IV:2581
2486) kabala- (II) DS/VI:4529
2487) kabala- (III) DS/IV:2581
2488) kabalak (I) DS/IV:2580
2489) kabalak (I) DS/VI:4529
2490) kabalak (II) DS/IV:2580
2491) kabalak (II) DS/VI:4529
2492) kabalak (III) DS/IV:2580
2493) kabalak (IV) DS/IV:2581
2494) kabalak (V) DS/IV:2581
2495) kabalak leblebi DS/VI:4529
2496) kabalak soğan DS/VI:4529
2497) kabalayı DS/VI:4529
2498) kabarla- DS/IV:2582

1079
2499) kabarlama DS/IV:2582
2500) kabartlak [kabatlama] DS/VI:4529
2501) kabartlama (I) DS/IV:2583
2502) kabartlama (II) DS/IV:2583
2503) kabartlama (III) DS/IV:2583
2504) kabatlama DS/IV:2583
2505) kabertleme DS/IV:2583
2506) kabılla- DS/IV:2584
2507) kablak DS/IV:2585
2508) kabukla- DS/IV:2585
2509) kaburla- (I) DS/IV:2585
2510) kaburla- (II) DS/IV:2585
2511) kadakla- (I) DS/IV:2589
2512) kadakla- (I) DS/VI:4530
2513) kadakla- (II) DS/IV:2589
2514) kadakla- (II) DS/VI:4530
2515) kadala- (I) DS/IV:2589
2516) kafalama (<kafÀ>Ar.) DS/IV:2593
2517) kağalla- DS/VI:4530
2518) kağla- (I) DS/IV:2596
2519) kağla- (II) [kağlaş-] DS/IV:2596
2520) kÀhanla- DS/IV:2598
2521) kakala- (I) DS/IV:2601
(<kak-a+la-; Gülensoy, 2007, s.
452)
2522) kakala- (III) DS/IV:2602
2523) kakala- (IV) DS/IV:2602
2524) kakalanca ol- [kakalan-] DS/IV:2602
2525) kakaşla- DS/IV:2602
(<kak-aş+la-; Gülensoy, 2007, s.
453)
2526) kakışla- (II) DS/IV:2604
2527) kakla- DS/VI:4531
2528) kakla- (I) DS/IV:2605
2529) kaklak DS/IV:2605
2530) kalakla- DS/VI:4532
2531) kalatla- DS/VI:4532
2532) kalleple- DS/IV:2611
2533) kamala- DS/IV:2613
2534) kamalak DS/IV:2613
2535) kamçakla- [kamcakla-, kamçala-] DS/IV:2615
2536) kamınazla- DS/IV:2616
2537) kamrıkla- (I) DS/IV:2617
2538) kamrıkla- (II) DS/IV:2617
2539) kamsıla- DS/IV:2617
2540) kamuşlağı (<kamış) DS/IV:2616
2541) kanarala- (I) DS/IV:2619
2542) kanarala- (II) DS/IV:2619
2543) kancıkla- DS/VI:4534
1080
2544) kançala- DS/IV:2620
2545) kandahla- DS/IV:2620
2546) kandızla- DS/IV:2622
2547) kangılla- DS/IV:2623
2548) kanıkla- DS/IV:2624
2549) kanlı bağlama DS/IV:2626
2550) kannama (<karınla-) DS/IV:2627
2551) kanrakla- DS/IV:2627
2552) kantar aşlama DS/IV:2628
2553) kantarla- (<kintÀr>Ar.) DS/IV:2628
2554) kapakla- DS/VI:4534
2555) kapakla- (I) DS/IV:2630
2556) kapakla- (II) DS/IV:2630
2557) kapaklaman DS/IV:2630
2558) kapancala- DS/IV:2631
2559) kapazla- DS/IV:2632
2560) kapçala- DS/IV:2632
2561) kapçelle- DS/IV:2632
2562) kapçukla- DS/IV:2633
2563) kapışla- DS/IV:2635
2564) kaplak (II) DS/IV:2635
2565) kaplama (I) DS/IV:2635
2566) kaplama (II) DS/IV:2635
2567) kaplama (III) DS/IV:2635
2568) kaplıma (<kapla-) DS/IV:2636
2569) kar badalla- DS/IV:2656
2570) karaçla- DS/VI:4535
2571) karala- (I) DS/IV:2650
2572) karala- (II) DS/IV:2650
2573) karala- (III) DS/IV:2650
2574) karalak DS/IV:2650
2575) karalama DS/IV:2650
2576) karaltıla- (I) DS/IV:2650
2577) karaltıla- (II) DS/IV:2650
2578) karaville- [karavulla-] DS/IV:2655
2579) karavülle- DS/IV:2655
2580) karçınla- [karçanla-, karçunla-] DS/VI:4537
2581) kardeşle- DS/VI:4537
2582) kargalak [karğalak, karkalak (I)] DS/IV:2659
2583) kargışla- DS/VI:4537
2584) karın katla- DS/IV:2664
2585) karıncala- DS/IV:2664
2586) karınla- DS/IV:2664
2587) karlama DS/IV:2665
2588) karlambaç DS/IV:2665
2589) karmala- (I) DS/IV:2666
2590) karmala- (II) DS/IV:2666
2591) karmusla- DS/IV:2667

1081
2592) karnından buzala- DS/IV:2668
2593) karpızla- DS/IV:2669
2594) karsala- DS/VI:4538
2595) karsla- DS/VI:4538
2596) karslamağ DS/IV:2670
2597) karşı karşı söyle- DS/IV:2670
2598) karşıla- DS/IV:2670
2599) kartanla- DS/IV:2671
2600) kartla- [katla-] DS/IV:2671
2601) kartlavız (I) DS/IV:2671
2602) kartlavız (II) DS/IV:2671
2603) kartlaz DS/IV:2671
2604) kartmak bağla- DS/IV:2672
2605) karzınakla- DS/IV:2673
2606) kasala- DS/IV:2674
2607) kasarla- [kaserle-, kastarla-] DS/IV:2674
2608) kasıkla- DS/IV:2675
2609) kaskala- DS/IV:2676
2610) kaslek DS/IV:2676
2611) kastarla- (I) DS/IV:2677
2612) kaşanla- DS/IV:2679
2613) kaşavula- [kaşşala-] DS/IV:2680
2614) kaşıklama (II) DS/IV:2681
2615) kaşla- DS/IV:2681
2616) kaştarla- DS/IV:2682
2617) katı pek söyle- DS/IV:2684
2618) katıkla- DS/VI:4539
2619) katıkla- (I) DS/IV:2683
2620) katıkla- (II) DS/IV:2683
2621) katıla- [katla-] DS/IV:2684
2622) katılaç DS/IV:2684
2623) katla- (I) [kartla-] DS/IV:2685
2624) katla- (II) DS/IV:2685
2625) katlaç DS/IV:2685
2626) katna- (<kat) DS/IV:2686
2627) kavakla- (II) DS/IV:2687
2628) kavalla- DS/IV:2687
2629) kavallama DS/VI:4540
2630) kavanla- DS/IV:2688
2631) kavcakla- [kavcala, kavcarla-] DS/IV:2689
2632) kavcarla- DS/IV:2689
2633) kavga kütle- DS/IV:2689
2634) kavla- (II) DS/IV:2691
2635) kavlağan DS/VI:4540
2636) kavlağan [kavlaan, kavlan] DS/IV:2690
2637) kavlak DS/IV:2690
2638) kavlak (II) [guvlaò] DS/VI:4540
2639) kavlak yağı DS/IV:2691

1082
2640) kavlangaz DS/IV:2691
2641) kavlaò (I) DS/VI:4540
2642) kavrakla- DS/IV:2691
2643) kavsakla- DS/IV:2692
2644) kavsala- DS/IV:2693
2645) kavşakla- DS/IV:2693
2646) kavuşukla- DS/IV:2695
2647) kavzala- [kavzula-] DS/IV:2696
2648) kayarla- DS/VI:4540
2649) kayarla- (I) [kayerle-] DS/IV:2698
2650) kayarla- (II) [kayışla-] DS/IV:2698
2651) kaydala- [kaydalan- (I)] DS/IV:2699
2652) kaydele- DS/IV:2699
2653) kaygala- DS/IV:2700
2654) kaykışla- DS/IV:2704
2655) kayla- DS/IV:2704
2656) kayrakla- DS/IV:2708
2657) kaytavla- DS/IV:2710
2658) kazıkla- DS/VI:4543
2659) kazıkla- (I) DS/IV:2713
2660) kazıkla- (II) DS/IV:2713
2661) kazıklama (I) DS/IV:2713
2662) kazıklama (II) DS/IV:2713
2663) kazıklama (III) DS/IV:2713
2664) kazla- (I) [kazzıhla-] DS/IV:2713
2665) kazla- (II) DS/IV:2713
2666) kebetle- DS/IV:2715
2667) kederle- (<keder>Ar.) DS/IV:2718
2668) kefle- (I) DS/IV:2721
2669) kefle- (II) DS/IV:2721
2670) kefle- (III) DS/IV:2721
2671) kefle- (IV) DS/IV:2721
2672) kefle- (V) DS/IV:2721
2673) kefleme (I) DS/IV:2720
2674) kefleme yap- DS/IV:2721
2675) kehle- DS/VI:4544
2676) kehle- [kehele-, kehile-] DS/IV:2722
2677) kekeçle- DS/IV:2723
2678) kekele- DS/IV:2723
2679) kekelez DS/IV:2723
2680) kelepcele- (I) DS/IV:2729
2681) kelepcele- (II) DS/IV:2729
2682) keleple- DS/IV:2730
2683) keleple- DS/VI:4545
2684) kelle- (I) DS/IV:2735
2685) kelle- (II) DS/IV:2735
2686) kelle- (III) DS/IV:2735
2687) kemrele- DS/IV:2741

1083
2688) keple- (I) DS/IV:2750
2689) keple- (II) DS/IV:2750
2690) kepleme DS/VI:4547
2691) keplemeğ DS/VI:4547
2692) kerçle- DS/IV:2753
2693) kermele- (I) [kermeleş-, DS/IV:2757
kermelen-]
2694) kermele- (II) DS/IV:2757
2695) kertle- DS/IV:2758
2696) kertlek (II) DS/IV:2759
2697) kertlemik DS/IV:2759
2698) kertlez (I) [ketlez (II)] DS/IV:2759
2699) kertlez (II) [ketlez(I)] DS/IV:2759
2700) kesele- (<kīse>Fars.) DS/IV:2763
2701) keserle- DS/VI:4549
2702) keserle- (I) DS/IV:2764
2703) keserle- (II) DS/IV:2764
2704) kesimle- DS/IV:2766
2705) kestekle- DS/VI:4550
2706) keşanla- (<keşan) DS/IV:2771
2707) keşle- (I) DS/IV:2773
2708) keşle- (II) DS/IV:2773
2709) keşleme (I) (<keşişleme) DS/IV:2773
2710) keşleme (II) DS/IV:2773
2711) ketezle- DS/IV:2775
2712) ketle- DS/IV:2775
2713) ketleme (II) DS/IV:2721
2714) ketlez (I) DS/IV:2775
2715) keymele- DS/IV:2780
2716) kezle- DS/VI:4552
2717) kezle- [kezile-] DS/IV:2781
2718) kıcıkla- (I) DS/IV:2783
2719) kıcıkla- (II) DS/IV:2784
2720) kıcıla- DS/VI:4552
2721) kıcıla- (I) DS/IV:2784
2722) kıcıla- (II) DS/IV:2784
2723) kıcıla- (III) DS/IV:2784
2724) kıcıla- (IV) DS/IV:2784
2725) kıcıla- (V) DS/IV:2784
2726) kıçınla- (I) DS/IV:2785
2727) kıçınla- (II) DS/IV:2785
2728) kıdakla- DS/IV:2787
2729) kıdala- DS/IV:2787
2730) kıdıkla- DS/VI:4553
2731) kıdıòlamaò DS/VI:4553
2732) kıdla- DS/IV:2789
2733) kıfla- DS/IV:2790
2734) kığıla- (I) DS/IV:2790

1084
2735) kığıla- (II) [kığırla-] DS/IV:2790
2736) kığışla- DS/VI:4553
2737) kığla- (I) DS/IV:2791
2738) kığla- (II) DS/IV:2791
2739) kıhkıhla- DS/IV:2792
2740) kıhla- DS/IV:2792
2741) kılavla- DS/VI:4554
2742) kılavla- (I) [kılağıla-, kılağla-, DS/IV:2794
kılavula-, kilavla-]
2743) kılavla- (II) DS/IV:2794
2744) kıldırla- [kılorla-, kındılla-, DS/IV:2797
kındırla-]
2745) kılla- DS/IV:2801
2746) kıllama DS/IV:2801
2747) kıllama DS/VI:4554
2748) kıllama- DS/IV:2801
2749) kılle- DS/IV:2801
2750) kınaçla- DS/IV:2806
2751) kıncıkla- (I) DS/IV:2808
2752) kıncıkla- (II) DS/IV:2808
2753) kındılla- [kıldırla-] DS/IV:2809
2754) kındılla- [kılla-] DS/VI:4555
2755) kındışla- DS/IV:2811
2756) kınnaçlama DS/IV:2812
2757) kıntırla- DS/IV:2813
2758) kıranna- (<kıranla-) DS/IV:2817
2759) kırçınla- [kırçınlan-] DS/IV:2820
2760) kırdavla- DS/IV:2821
2761) kırızla- DS/IV:2829
2762) kırkla- DS/IV:2831
2763) kırla- (I) DS/IV:2832
2764) kırla- (II) DS/IV:2832
2765) kırla- (III) DS/IV:2832
2766) kırlağan DS/IV:2832
2767) kırlak DS/IV:2839
2768) kırrıkla- DS/VI:4558
2769) kırtla- (I) DS/IV:2839
2770) kırtla- (II) DS/IV:2839
2771) kırtlak (II) DS/IV:2839
2772) kırtlama DS/IV:2839
2773) kırtlama DS/VI:4558
2774) kısa kütlez DS/IV:2840
2775) kısarla- (I) DS/IV:2841
2776) kısarla- (II) DS/IV:2841
2777) kısatla- DS/IV:2841
2778) kıskısla- DS/VI:4558
2779) kıstala- DS/VI:4559
2780) kıstala- (II) [kıstalla-] DS/IV:2845

1085
2781) kışlak DS/VI:4559
2782) kıtkıtla- DS/IV:2849
2783) kıtlama DS/IV:2849
2784) kıtleme (I) DS/IV:2849
2785) kıtleme (II) DS/IV:2849
2786) kıvla- (I) DS/IV:2852
2787) kıvla- (II) DS/IV:2852
2788) kıvla- (III) DS/IV:2852
2789) kıygıla- DS/IV:2856
2790) kıyığla- DS/IV:2856
2791) kıyılama DS/IV:2856
2792) kıyla- (I) DS/IV:2858
2793) kıyla- (II) DS/IV:2858
2794) kızılganla- DS/IV:2866
2795) kızılla- [kızıllan- (II)] DS/IV:2867
2796) kicile- DS/IV:2870
2797) killeme DS/IV:2873
2798) kinetle- (<kenet) DS/VI:4561
2799) kinetleme DS/IV:2874
2800) kiòla- DS/IV:2871
2801) kiple- (I) DS/IV:2875
2802) kiple- (II) DS/IV:2875
2803) kireçle- (<gireç>Fars.) DS/IV:2877
2804) kirele- (<kirÀé) DS/IV:2877
2805) kirkille- DS/IV:2880
2806) kirtlek (I) DS/IV:2884
2807) kirtlek (II) DS/IV:2884
2808) kirvele- DS/IV:2885
2809) kis bağla- DS/IV:2885
2810) kişifle- DS/VI:4563
2811) kişifle- (II) (<keşf>Ar.) DS/IV:2886
2812) kişifle- (III) DS/IV:2886
2813) kişifle- (IV) DS/IV:2886
2814) kişle- DS/IV:2887
2815) kitle- DS/VI:4564
2816) kitlek DS/IV:2888
2817) kitlek DS/VI:4563
2818) kitleme DS/IV:2888
2819) kitleme DS/VI:4563
2820) kitleyik DS/IV:2888
2821) kitleyük DS/IV:2849
2822) kivrizle- DS/IV:2889
2823) kocukla- DS/IV:2894
2824) koçla- DS/IV:2896
2825) kodakla- [koltukla-] DS/IV:2898
2826) kodukla- DS/IV:2900
2827) koflak DS/VI:4565

1086
2828) koğla- [koğlaş-, koğula-, kov DS/IV:2903
kovla-, kovla-, kovlaş-]
2829) koğla- [koğula-, kovlaş-] DS/VI:4565
2830) kokanla- DS/IV:2905
2831) kokula- DS/IV:2907
2832) kol doğurlıyan (<doğru) DS/IV:2911
2833) kolçakla- DS/IV:2910
2834) kolla- DS/VI:4566
2835) kollama- DS/IV:2911
2836) kollama (I) DS/IV:2911
2837) kollama (II) DS/IV:2911
2838) koltakla- DS/IV:2912
2839) komla- (I) DS/IV:2914
2840) komla- (II) DS/IV:2914
2841) komsila- DS/VI:4566
2842) komsula- DS/IV:2915
2843) konağla- DS/IV:2916
2844) konçamla- DS/VI:4566
2845) konkurla- [kongayla-] DS/IV:2919
2846) korala- DS/IV:2924
2847) korla- DS/VI:4567
2848) korla- (II) DS/IV:2927
2849) korla- (III) DS/IV:2927
2850) korula- DS/IV:2929
2851) koskosla- (<koskos) DS/IV:2931
2852) koşamla- DS/VI:4568
2853) koşamla- [kocamla-] DS/IV:2933
2854) koşatla- DS/IV:2934
2855) koşla- DS/IV:2935
2856) kotala- (I) DS/IV:2936
2857) kotala- (II) DS/IV:2936
2858) kovaçla- DS/IV:2939
2859) kovanla- DS/IV:2940
2860) koyarla- DS/IV:2942
2861) kozakla- DS/IV:2946
2862) kozala- (I) DS/IV:2946
2863) kozala- (II) DS/IV:2946
2864) kozalak (I) (<koza) DS/IV:2946
2865) kozla- (I) DS/IV:2947
2866) kozla- (II) DS/IV:2947
2867) kozlak DS/IV:2940
2868) köftele- DS/IV:2950
2869) kökenle- DS/VI:4570
2870) kökle- (I) DS/IV:2953
2871) kökle- (II) DS/IV:2954
2872) köklem DS/IV:2953
2873) kökleme (I) DS/IV:2953
2874) köklez DS/IV:2954

1087
2875) kömsele- DS/IV:2958
2876) kömsele- DS/VI:4570
2877) könezle- [könkürle- (II)] DS/IV:2960
2878) köngürle- [könkürle- (I)] DS/IV:2960
2879) köntöy köntöy söyle- (<söz) DS/IV:2960
2880) kööle- DS/IV:2960
2881) köpekle- DS/IV:2961
2882) körcükle- [körle-] DS/VI:4571
2883) körezle- DS/IV:2966
2884) körle- (<kÿr>Fars.) DS/VI:4571
2885) körle- (I) [korla- (I), körlen- (II)] DS/IV:2967
2886) körle- (II) DS/IV:2967
2887) körle- (III) DS/IV:2967
2888) körle- (IV) DS/IV:2967
2889) körle- (V) DS/IV:2967
2890) körlek (I) DS/IV:2967
2891) körlek (II) DS/IV:2967
2892) körsekle- DS/IV:2969
2893) körsele- DS/IV:2969
2894) köseçle- DS/IV:2972
2895) köserle- [kösürele-] DS/IV:2972
2896) kösle- (I) [kosla-, kuşla-, DS/IV:2974
küssükle-]
2897) kösle- (II) DS/IV:2974
2898) kösle- (III) DS/IV:2974
2899) kössükle- DS/IV:2977
2900) köstekle- DS/IV:2977
2901) kösürele- DS/IV:2979
2902) köşelek DS/IV:2980
2903) kötele- [körele- (I), körezle- (I), DS/IV:2981
köterle-, kürele-, kürenle-,
kürzle-, kütle-]
2904) kötelek DS/IV:2981
2905) kötezle- DS/IV:2983
2906) kötüle- [kötülen-] DS/IV:2983
2907) kötürümle- DS/IV:2984
2908) közle- DS/VI:4572
2909) közle- [kozle-] DS/IV:2987
2910) közleme DS/VI:4572
2911) közleme [kozlama] DS/IV:2986
2912) kubak kubak kubukla- DS/VI:4572
2913) kubla- DS/IV:2989
2914) kubula- DS/VI:4572
2915) kudalla- DS/IV:2991
2916) kudukla- DS/IV:2991
2917) kukurla- DS/IV:2994
2918) kulaçla- [kulaçlan-] DS/IV:2994
2919) kulaklama DS/IV:2995
2920) kulunla- DS/VI:4574
1088
2921) kumatla- DS/IV:3000
2922) kumbusla- DS/IV:3000
2923) kumbuzla- DS/IV:3000
2924) kumlağı DS/IV:3001
2925) kumsıla- DS/IV:3001
2926) kumulla- DS/IV:3001
2927) kunkulla- DS/IV:3003
2928) kupla- [kubla-] DS/VI:4574
2929) kurkuşla- DS/IV:3009
2930) kurtağzı bağla- DS/IV:3011
2931) kurtkuzla- DS/IV:3011
2932) kuşak tazele- DS/VI:4576
2933) kuşatla- DS/IV:3015
2934) kuşkuşlamah DS/IV:3017
2935) kuşla- DS/IV:3017
2936) kutikle- DS/VI:4576
2937) kutukla- DS/IV:3019
2938) kutüle- DS/IV:3019
2939) kuvaçla- DS/IV:3019
2940) kuvaşla- DS/IV:3020
2941) kuyla- (<kuyu) DS/VI:4576
2942) kuyla- [kuyula-] DS/IV:3020
2943) kuyrukla- DS/IV:3021
2944) kuzla- DS/IV:3023
2945) kuzlacı (<kuzu) DS/VI:4577
2946) kuzlacı [kuzulacı] DS/IV:3023
2947) kücüle- (<gücü) DS/VI:4577
2948) kücüle- (I) [küçüle-] (<gücü DS/IV:3025
ağacı)
2949) kücüle- (II) (<güç) DS/IV:3025
2950) kücüle- (III) DS/IV:3025
2951) kücüle- (V) (<kuçu) DS/IV:3025
2952) küdele- DS/IV:3026
2953) küdüñle- DS/IV:3026
2954) küflez DS/IV:3026
2955) kühle- DS/VI:4577
2956) külle- DS/IV:3031
2957) külle- DS/VI:4577
2958) külleme DS/VI:4577
2959) külleme (I) DS/IV:3031
2960) külleme (II) DS/IV:3031
2961) külleme (III) DS/IV:3031
2962) külükle- DS/IV:3033
2963) kümsükle- DS/IV:3036
2964) kündele- DS/IV:3038
2965) küneşle- DS/IV:3038
2966) küngele- DS/IV:3039
2967) küngerle- [küngürle-] DS/IV:3039

1089
2968) küngürle- (III) DS/IV:3039
2969) künkülle- [künkürle- (II)] DS/IV:3039
2970) künüşle- (I) DS/IV:3041
2971) künüşle- (II) DS/IV:3041
2972) küple- (I) DS/IV:3042
2973) küple- (II) DS/IV:3042
2974) küplek DS/IV:3042
2975) küpleme DS/IV:3042
2976) küpüle- DS/IV:3042
2977) kürdünle- DS/IV:3042
2978) kürekle- DS/IV:3045
2979) kürele- DS/IV:3045
(<küre+le-; Gülensoy, 2007, s.
592)
2980) küremle- DS/IV:3045
2981) kürenle- [kötele-] DS/IV:3046
2982) kürkle- (I) DS/IV:3046
2983) kürmeyh bağla- DS/IV:3046
2984) kürüşle- DS/IV:3050
2985) kürüşle- DS/VI:4578
2986) küskülle- DS/IV:3051
2987) küsmele- DS/IV:3052
2988) küsmükle- DS/IV:3052
2989) küsüle- DS/VI:4580
2990) küşetle- [kuşatla-] DS/IV:3053
2991) kütle- DS/IV:3055
2992) kütlek DS/IV:3055
2993) kütlek DS/IV:3055
2994) kütlek tav DS/IV:3055
2995) kütleklik DS/IV:3055
2996) kütükle- DS/IV:3056
2997) kütükle- DS/VI:4581
2998) kütükleme DS/IV:3055
2999) kütüle- DS/VI:4581
3000) kütüle- (I) DS/IV:3056
3001) kütüle- (II) DS/IV:3056
3002) kütüle- (III) DS/IV:3056
3003) kütüle- (IV) DS/IV:3056
3004) küvle- DS/IV:3057
3005) larıkla- DS/IV:3067
3006) lavotla- (lavut) DS/IV:3069
3007) lehle- [lehla-] DS/IV:3071
3008) lepele- DS/IV:3074
3009) lettezle- DS/IV:3075
3010) lığla- (I) DS/IV:3077
3011) lığla- (II) DS/IV:3077
77
3012) lığla- (III) DS/IV:3077
3013) lığla- (IV) DS/IV:3077
1090
3014) lığla- (V) DS/IV:3077
3015) lığlak (II) DS/IV:3076
3016) lığlak (III) DS/IV:3076
3017) likle- DS/IV:3080
3018) linkle- DS/IV:3081
3019) loğalahla- DS/IV:3083
3020) loğla- [lïla-, loğnla-!] DS/IV:3084
(<loğula-; Eren, 2010, s. 102)
3021) lokla- DS/IV:3085
3022) loklamaò DS/IV:3085
3023) lolikle- [lölikle-] (lolik) DS/IV:3086
3024) losla- DS/IV:3089
3025) löhle- DS/IV:3090
3026) lökle- DS/VI:4583
3027) lökle- (I) [löklemeg, lökülle-] DS/IV:3091
3028) lökle- (II) DS/IV:3091
3029) lökle- (III) DS/IV:3091
3030) löklemeğ DS/IV:3091
3031) macukla- DS/IV:3099
3032) magalla- DS/IV:3103
3033) mağla- DS/IV:3104
3034) mağruşla- DS/IV:3105
3035) maktayla- DS/IV:3108
3036) mal sakla- DS/IV:3115
3037) malakla- DS/VI:4586
3038) malakla- (I) DS/IV:3110
3039) malakla- (II) DS/IV:3110
3040) malakla- (III) DS/IV:3110
3041) malakla- (IV) DS/IV:3110
3042) malakla- (V) DS/IV:3110
3043) malakla- (VI) DS/IV:3110
3044) malala- DS/VI:4586
3045) malezle- DS/IV:3113
3046) mancakla- DS/IV:3118
3047) mancıkla- DS/IV:3119
3048) mançala- DS/IV:3120
3049) mandıkla- DS/IV:3121
3050) mantakala- DS/IV:3126
3051) manukla- DS/IV:3126
3052) mardala- DS/IV:3129
3053) maresle- DS/IV:3129
3054) marezle- DS/VI:4588
3055) marıkla- DS/IV:3130
3056) marınla- DS/IV:3130
3057) marizle- DS/VI:4588
3058) martlama (<mart>Lat.) DS/IV:3131
3059) marusla- DS/IV:3131
3060) masakla- DS/IV:3132

1091
3061) masatla- DS/IV:3132
3062) masatla- DS/VI:4589
3063) masdarla- (<mistÀr>Ar.) DS/IV:3132
3064) maskalla- (I) DS/IV:3133
3065) maskalla- (II) DS/IV:3133
3066) massala- DS/IV:3133
3067) mastala- (I) DS/IV:3134
3068) mastala- (II) DS/IV:3134
3069) matıfla- DS/IV:3137
3070) matıfla- DS/VI:4590
3071) matufla- DS/IV:3137
3072) mavıkla- (I) DS/IV:3137
3073) mavıkla- (II) [mavıla-, DS/IV:3137
mavlamaò, mavla-, mavukla-,
mayıkla-, mayukla-, mavukla-]
3074) mavla- DS/VI:4590
3075) mayınna- DS/IV:3141
3076) mayısla- (I) (<mayıs>Rum.) DS/IV:3142
3077) mayısla- (II) DS/IV:3142
3078) maymala- DS/IV:3143
3079) maymalamaò DS/IV:3143
3080) maymaylamaò DS/IV:3143
3081) mazgalla- DS/IV:3145
3082) mazula- DS/IV:3147
3083) mazula- DS/VI:4591
3084) medle- DS/VI:4591
3085) meğelle- [meyille-, meyelle-] DS/IV:3151
3086) mehle- (I) [mekle-] DS/IV:3152
3087) mehle- (II) DS/IV:3153
3088) mekir mekir mele- DS/IV:3154
3089) melemetle- (I) [melemirle-] DS/IV:3156
3090) melemetle- (II) DS/IV:3156
3091) meler (<me) DS/IV:3157
3092) meltemle- DS/IV:3159
3093) memişle- DS/IV:3160
3094) menle- (I) [menile-] DS/IV:3166
3095) menle- (II) DS/IV:3166
3096) meòlemeg DS/IV:3152
3097) meresle- (I) DS/IV:3169
3098) meresle- (II) DS/IV:3169
3099) merille- DS/IV:3170
3100) mertle- DS/VI:4594
3101) mertle- (I) DS/IV:3171
3102) mertle- (II) DS/IV:3171
3103) mertle- (III) DS/IV:3171
3104) mertlek (I) DS/IV:3171
3105) mertlek (II) DS/IV:3171
3106) mestikle- DS/IV:3173

1092
3107) metelle- DS/VI:4595
3108) metle- DS/VI:4595
3109) metle- (I) (<medh>Ar.) DS/IV:3175
3110) metle- (II) DS/IV:3175
3111) metle- (III) DS/IV:3175
3112) metohlamah DS/VI:4595
3113) mevikle- DS/IV:3175
3114) meyikle- DS/IV:3176
3115) mezele- [mezelen- (I)] DS/IV:3176
3116) mezle- DS/IV:3178
3117) mıcırıkla- DS/IV:3179
3118) mıççıkla- DS/IV:3179
3119) mıdıkla- DS/VI:4596
3120) mıhla- [mıkla-] DS/IV:3182
3121) mıhlama DS/VI:4596
3122) mıhlama (I) DS/IV:3181
3123) mıhlama (II) DS/IV:3181
3124) mıhlama (III) DS/IV:3181
3125) mıhlama (V) [mıhlıma, mıklama, DS/IV:3181
miòleme, muhlama]
3126) mıhlama (VI) DS/IV:3181
3127) mınala- DS/IV:3185
3128) mıncıkla- (I) DS/IV:3185
3129) mıncıkla- (II) DS/IV:3185
3130) mıngılla- DS/IV:3186
3131) mırağla- (<miyav) DS/IV:3187
3132) mırıkla- (I) DS/IV:3188
3133) mırıkla- (II) DS/IV:3188
3134) mırıkla- (III) DS/IV:3188
3135) mırlamatla- DS/IV:3189
3136) mırtılla- DS/IV:3190
3137) mırtla- DS/IV:3190
3138) mısmılla- DS/VI:4597
3139) mısmılla- (I) DS/IV:3190
3140) mısmılla- (II) DS/IV:3190
3141) mısmılla- (III) [mısmırla-] DS/IV:3190
3142) mışla- DS/IV:3194
3143) mızıkla- [mızıklan-] DS/IV:3196
3144) mızıla- DS/IV:3196
3145) mızla- DS/IV:3197
3146) mile- (<mö) DS/IV:3200
3147) mille- DS/VI:4598
3148) mille- [millemeg] DS/IV:3200
3149) mimizle- DS/IV:3201
3150) minile- (<mini>Fra.) DS/IV:3202
3151) mirtille- DS/IV:3204
3152) mizle- DS/IV:3207
3153) mocurla- DS/IV:3208

1093
3154) modla- DS/IV:3208
3155) modolla- [modulla-, mudulla-] DS/VI:4599
3156) modulla- [modullamag, mudulla- DS/IV:3209
]
3157) moğukla- DS/IV:3209
3158) moğulama DS/VI:4601
3159) molamaò [modla-] DS/VI:4600
3160) morcukla- DS/IV:3211
3161) morkla- DS/IV:3211
3162) mortla- DS/IV:3211
3163) moyulla- DS/IV:3212
3164) mozula- DS/IV:3214
3165) möhrele- DS/IV:3214
3166) mörtle- DS/VI:4601
3167) mucuòla- DS/IV:3216
3168) mudulla- (II) DS/IV:3216
3169) muhlama DS/IV:3218
3170) muhmala- DS/VI:4601
3171) mundarlama DS/IV:3221
3172) mungarlama DS/IV:3221
3173) murla- DS/IV:3222
3174) murlamık DS/IV:3222
3175) murtla- DS/IV:3223
3176) muşeyle- DS/IV:3225
3177) muşla- DS/IV:3225
3178) muşlavık DS/IV:3225
3179) muştala- (I) DS/IV:3225
3180) muştala- (II) DS/IV:3225
3181) muştala- (III) DS/IV:3225
3182) muştula- DS/IV:3225
3183) muştula- DS/VI:4601
3184) muşula- [muşla-] DS/IV:3225
3185) muzula- DS/IV:3228
3186) mücefle- DS/IV:3228
3187) müle- DS/VI:4603
3188) müleme- [mürleme] DS/IV:3229
3189) mürgüle- [mürgülemeğ, mürküle- DS/IV:3228
]
3190) mürgülemeyh DS/VI:4604
3191) mürle- DS/IV:3231
3192) mürsütle- DS/VI:4603
3193) mürtle- DS/IV:3231
3194) müsülle- DS/IV:3231
3195) müsütle- DS/IV:3231
3196) müştüle- DS/IV:3232
3197) nal topla- (<naèl>Ar.) DS/VI:4604
3198) namazla(ğu) [namazlağ, DS/VI:4605
namazlağa, namazlağı,
namazlahi] (<namÀz>Fars.)
1094
3199) namazlağı [namazlağ, DS/IV:3237
namazlağa, namazlağu,
namazlah, namazloğ, namazlo,
namazloğu]
3200) natıfla- DS/VI:4606
3201) nodulla- DS/VI:4608
3202) ocala- bucala- DS/V:3265
3203) ocula- DS/VI:4610
3204) ocuşla- DS/VI:4610
3205) odla- (I) DS/V:3266
3206) odla- (II) DS/V:3266
3207) odlayıcı DS/V:3266
3208) odunnamadan DS/VI:4611
3209) ofala- (<ufak) DS/VI:4611
3210) ofkala- DS/V:3267
3211) ofkala- DS/VI:4611
3212) oflağı (<oklagu<oklava) DS/V:3267
3213) ofula- DS/V:3268
3214) oğalanbaç DS/V:3268
3215) oğcala- [oğcula-] DS/V:3269
3216) oğlama DS/V:3269
3217) oğlaman DS/V:3269
3218) oğlaman otlağı DS/V:3269
3219) oğlaman otlağı (<oğlak) DS/V:3269
3220) oğrula- [oğrıla-] DS/V:3271
3221) oğula- DS/VI:4611
3222) oğurla- [oğarla-, oğorla-] DS/V:3273
3223) oğurlamaò, oğurla- (I) DS/VI:4612
3224) oğurlamaò, oğurla- (II) DS/VI:4612
3225) ohla- [oòlanmağ] DS/V:3274
3226) ohlamağ DS/V:3274
3227) okkala- DS/VI:4613
3228) oklÀ [oòla, oòlağı, oòlav, oòlavı, DS/V:3276
oòlavi, oklaa, oklağ, oklav,
oklavi, oklavÿ, oklï] (<oklava)
(<ok+la-àu)
(<Gülensoy, 2007, s. 617)
3229) oklacık DS/VI:4613
3230) oklama DS/V:3277
3231) olòoy (<oklava) DS/V:3280
3232) oltarla- DS/V:3280
3233) omuzlağa DS/V:3282
3234) omuzlama DS/VI:4615
3235) oñakla- DS/V:3283
3236) ondalama DS/V:3285
3237) ondalama DS/VI:4615
3238) oòla [oòlağa, oòlavı, ohlevi, oòlï, DS/VI:4612
oklÀ, oklaaç, oklağaç, oklağı,

1095
 oklahi, oklÀı, oklangı, oklavı]
(<oklava)
3239) opla (<oklava) DS/V:3287
3240) oranla- (I) [oranna-] DS/V:3288
3241) oranla- (II) DS/V:3288
3242) oranlama [oranna-] DS/V:3288
3243) orannama DS/VI:4616
3244) orannamacı DS/VI:4616
3245) orla- DS/V:3290
3246) orsala- DS/V:3290
3247) ortalama DS/V:3290
3248) ortalayı (I) DS/VI:4616
3249) ortalayı (II) DS/VI:4616
3250) ortalık tekerleği DS/V:3281
3251) ortaya söyle- DS/V:3292
3252) orükle- (<örük) DS/VI:4617
3253) oşkişle- [oskisle-, oskişle-, DS/V:3294
oşkişlet-]
3254) otla- (I) [otlan-] DS/V:3296
3255) otla- (II) DS/V:3296
3256) otla- (III) DS/V:3296
3257) otlak DS/VI:4618
3258) otlak balığı DS/V:3296
3259) otlakçı DS/V:3296
3260) otlakçı DS/VI:4618
3261) otlakçılık DS/V:3296
3262) otlamaò, otla- DS/VI:4618
3263) otlukla- DS/V:3296
3264) oturaò Ψlle- DS/V:3297
3265) ovatla- DS/V:3301
3266) ovcala- [ovcalamag, öğcele-, DS/V:3301
övcele- (II), övcüle-]
3267) ovcalamaò, ovcala- DS/VI:4619
3268) ovkala- DS/V:3301
3269) ovkula- DS/V:3301
3270) oylak DS/V:3003
(<oy+la-k; Gülensoy, 2007, s.
641)
3271) oynakla- DS/V:3304
3272) oyuklama DS/V:3306
3273) oyumla- DS/V:3307
3274) ozannama DS/V:3307
3275) öbelek DS/VI:4622
3276) öbelek (I) (<öbek) DS/V:3309
3277) öbelek (II) DS/V:3309
3278) öbelek (III) DS/V:3309
3279) öcbele- (<öcbe) DS/V:3310
3280) öcberle- DS/V:3310
3281) ödek (I) [ötlek] DS/V:3311
1096
3282) ödekli DS/V:3312
3283) ödükle- DS/V:3313
3284) ödünçleme DS/V:3313
3285) öfele- (I) (<ufak) DS/VI:4623
3286) öfele- (I) (<ufak) DS/V:3315
3287) öfelemeç DS/V:3315
3288) öflez [öhlez (I)] DS/V:3315
3289) öğcele- DS/V:3316
3290) öğrele- [öğürle-] DS/V:3319
3291) öğsüzleme DS/V:3321
3292) öğüdle- DS/V:3321
3293) öğürtle- (I) [övürtle-, öyürtle-] DS/V:3325
3294) öğürtle- (II) DS/V:3325
3295) öğürtlek DS/V:3325
3296) öğütle- DS/V:3326
3297) öğütleme DS/V:3325
3298) öhlem (<ön) DS/VI:4624
3299) ökçele- (I) DS/V:3327
3300) ökçele- (II) DS/V:3327
3301) ökçele- (III) DS/V:3327
3302) ökçele- (IV) DS/V:3327
3303) ökle- DS/V:3327
3304) ökle- DS/VI:4625
3305) öksele- DS/VI:4625
3306) ölçerle- DS/V:3331
3307) ölçümle- DS/V:3332
3308) ömekle- DS/V:3336
3309) öndükle- DS/V:3339
3310) öneği söyle- DS/V:3339
3311) önezile- DS/V:3341
3312) öngülle-, öñgülle- DS/V:3341
3313) önle- DS/VI:4627
3314) önle- (II) DS/V:3343
3315) önle- (III) DS/V:3343
3316) önle-, öñle- (I) DS/V:3343
3317) önlek DS/V:3342
3318) önleme DS/V:3342
3319) önleme git- DS/V:3343
3320) önnemen DS/VI:4627
3321) önüze bekle- DS/V:3344
3322) öpkele- DS/V:3345
3323) örcele- DS/V:3345
3324) örekle- DS/V:3347
3325) örgüle- DS/V:3348
3326) örkle- [örükle-] DS/V:3350
3327) Ārkle- DS/VI:4628
3328) örle- DS/V:3350
3329) örmele- DS/V:3351

1097
3330) örsenle- DS/V:3351
3331) örtlek DS/V:3351
3332) örtlek (II) DS/V:3351
3333) örtlek (III) DS/V:3352
3334) örükle- (I) DS/VI:4629
3335) örükle- (I) [örkle-] DS/V:3354
3336) örükle- (II) [Ārkle-] DS/VI:4629
3337) örükle- (II) [örüle-] DS/V:3354
3338) örükleme (I) DS/V:3352
3339) örükleme (II) DS/V:3352
3340) örüle- (II) DS/V:3355
3341) öründüle- DS/V:3356
3342) örzüle- DS/VI:4630
3343) ösmerle- DS/V:3357
3344) ösükle- DS/V:3357
3345) öşekle- DS/V:3358
3346) öşerle- DS/V:3358
3347) ötele- DS/V:3359
3348) ötlakçı (<otlak) DS/V:3360
3349) ötle- DS/V:3360
3350) ötle- DS/VI:4630
3351) ötlesi [ötleğsi] DS/VI:4631
3352) övcele- (I) DS/V:3363
3353) övetle- (I) DS/V:3364
3354) övükle- DS/V:3366
3355) övüşle- DS/V:3366
3356) öykünle- DS/VI:4632
3357) öyle- (<ön) DS/VI:4632
3358) öyükle- (I) DS/V:3368
3359) öyükle- (II) DS/V:3368
3360) öyünle- DS/V:3369
3361) öz ağlamaò DS/VI:4632
3362) özekle- DS/V:3372
3363) özle- (I) DS/V:3374
3364) özlek [özlen] DS/VI:4633
3365) özlem DS/VI:4633
3366) özleme DS/V:3374
3367) özler DS/V:3374
3368) özüle- DS/V:3375
3369) pabıçlağı DS/V:3377
3370) paçarozla- DS/V:3378
3371) paçıla- DS/VI:4634
3372) pafla- (I) DS/V:3380
3373) pafla- (II) DS/V:3380
3374) pafla- (IV) DS/V:3380
3375) paflak DS/VI:4634
3376) paflak (I) DS/V:3380
3377) paflak (II) DS/V:3380

1098
3378) paflak (III) DS/V:3380
3379) paflak (IV) DS/V:3380
3380) pahamla- DS/V:3382
3381) pahlamag (I) (<pat) DS/V:3382
3382) pahlamag (II) DS/V:3382
3383) pahlamag (III) (<pak) DS/V:3382
3384) pakla- DS/V:3383
3385) pakle- DS/V:3383
3386) palazla- (I) [palazlan- (I)] DS/V:3387
3387) pallikle- DS/V:3389
3388) pampala- DS/V:3390
3389) pançakla- (I) DS/V:3392
3390) pançakla- (II) DS/V:3392
3391) pançinile- DS/VI:4637
3392) pandılla- (<pandıl (II)) DS/V:3393
3393) panikle- DS/VI:4637
3394) panla- (II) DS/V:3393
3395) pansıla- DS/V:3394
3396) paòlag (<pat) DS/V:3382
3397) papala- DS/V:3395
3398) pÀpıla- (II) DS/V:3395
3399) papıòlamaò DS/V:3395
3400) papurtlama DS/V:3396
3401) paralama DS/V:3397
3402) paralamaò DS/VI:4638
3403) parçalak DS/V:3397
3404) pardıla- DS/VI:4638
3405) pardıla- (I) DS/V:3398
3406) pardıla- (II) DS/V:3398
3407) parıla- DS/V:3399
3408) parla- (I) DS/V:3399
3409) parla- (I) DS/VI:4638
3410) parla- (II) DS/VI:4638
3411) parla- (II) DS/V:3399
3412) parlak DS/VI:4638
3413) parlak çek- DS/V:3399
3414) parmakla- DS/V:3400
3415) parmasla- DS/V:3400
3416) parpazla- DS/VI:4638
3417) parpıla- (I) DS/VI:4638
3418) parpıla- (I) [pÀpıla- (I), DS/V:3401
paralamaò, parpula- (I), parpulla-
(II)]
3419) parpıla- (II) DS/VI:4639
3420) parpıla- (II) [parpılla- (I), DS/V:3401
parpulla- (III), parpulla- (IV)
3421) parpıla- (III) [parpılla- (II), DS/V:3401
parpulla- (I)]
3422) parpılla- (I) DS/VI:4639
1099
3423) parpılla- (II) DS/VI:4639
3424) parpısla- DS/VI:4639
3425) parpula- DS/VI:4639
3426) parpulamaò DS/VI:4639
3427) parpulla- DS/VI:4639
3428) parpulla- (III) DS/V:3402
3429) parsıla- DS/V:3402
3430) partalla- [partala] DS/V:3404
3431) partaylamaò (I) DS/V:3404
3432) partaylamaò (II) DS/V:3404
3433) partla- DS/VI:4639
3434) partla- (I) DS/V:3404
3435) partla- (II) DS/V:3404
3436) parukla- DS/V:3405
3437) pasarofla- DS/V:3406
3438) pasarukla- DS/VI:4640
3439) paskalla- DS/V:3406
3440) pastafla- DS/V:3407
3441) patakla- [patahla-, patarla-, DS/V:3409
patazla- (III)]
3442) pataòla- [patakla-, patazlamaò, DS/VI:4640
patazla- (II)]
3443) pataşla- DS/V:3410
3444) patazla- DS/V:3411
3445) patazla- (I) DS/VI:4641
3446) patıla- DS/VI:4641
3447) patile- DS/V:3413
3448) patlah DS/VI:4641
3449) patlak (I) DS/V:3413
3450) patlak (II) DS/V:3413
3451) patlak (III) [patlaò] DS/V:3413
3452) patlak (IV) [patlangaç] DS/V:3413
3453) patlak (V) [pıtlak] DS/V:3413
3454) patlak (VI) DS/V:3413
3455) patlak (VIII) DS/V:3413
3456) patlak [pıtlak] DS/VI:4641
3457) patlak aşısı DS/V:3413
3458) patlak çiçeği DS/V:3413
3459) patlak mısır DS/V:3413
3460) patlama DS/V:3413
3461) patlaò gözlü DS/VI:4641
3462) patlayık DS/V:3414
3463) payòlamaò (I) DS/VI:4642
3464) payòlamaò (II) DS/VI:4642
3465) paysalla- DS/V:3418
3466) pazla- (II) DS/V:3419
3467) pazla- (III) DS/V:3419
3468) pazlama DS/V:3419

1100
3469) pazlama [pazlambaç] DS/VI:4643
3470) peçele- (<peçe<pezza>İta.) DS/V:3421
3471) peçelle- DS/V:3421
3472) pehpehle- DS/V:3422
3473) peke bağlamaò DS/VI:4643
3474) pekile- DS/V:3423
3475) pekle- (I) (<pak<pÀk>Fars.) DS/V:3424
3476) pekle- (II) DS/V:3424
3477) pelenkle- DS/V:3425
3478) pepele- (I) DS/V:3429
3479) pepele- (II) DS/V:3429
3480) pepele- (III) DS/V:3429
3481) perele- (I) DS/V:3430
3482) perele- (II) DS/V:3430
3483) perpile- DS/VI:4646
3484) pesenle- DS/V:3436
3485) peserle- DS/V:3436
3486) pesesle- DS/V:3436
3487) pesesle- DS/VI:4646
3488) pestil çullaması DS/V:3437
3489) peşle- DS/V:3437
3490) petizle- DS/V:3438
3491) petizle- DS/VI:4647
3492) petleç DS/V:3439
3493) petlek [pertlek] DS/VI:4647
3494) peygerle- DS/V:3440
(<pergel<pergÀl>Fars.)
3495) pıcikle- (<pıçik) DS/V:3441
3496) pılla- DS/V:3442
3497) pınçıkla- [pıntıkla-, pırtikle-, DS/V:3442
pinçikle-, pintikle-]
3498) pınçıkla- [pinçikle-] DS/VI:4647
3499) pıranla- DS/V:3443
3500) pırla- (I) DS/V:3444
3501) pırla- (I) DS/VI:4648
3502) pırla- (II) DS/V:3445
3503) pırla- (II) DS/VI:4648
3504) pırlak (I) DS/V:3444
3505) pırlak (II) DS/V:3444
3506) pırlak (III) DS/V:3444
3507) pırlak (IV) (<parlak) DS/V:3444
3508) pırlaklı mum DS/V:3444
3509) pırlama DS/V:3444
3510) pırtla- DS/V:3447
3511) pırtlak (I) DS/V:3447
3512) pırtlak (II) DS/V:3447
3513) pırtlak (III) DS/V:3447
3514) pısla- (I) DS/V:3449

1101
3515) pısla- (II) DS/V:3449
3516) pıstıkla- DS/V:3449
3517) pışıkla- DS/V:3450
3518) pışıla- DS/V:3450
3519) pışılak DS/V:3450
3520) pışla- DS/V:3450
3521) pıtıkla- DS/VI:4649
3522) pıtla- DS/V:3452
3523) pıtlamaç DS/V:3452
3524) pıtlamaz DS/V:3452
3525) piçle- (I) DS/V:3454
3526) piçle- (II) DS/V:3454
3527) pikle- DS/V:3454
3528) pinçikle- DS/V:3457
3529) pinelemeğ DS/VI:4651
3530) pingelle- DS/V:3458
3531) pirele- DS/V:3460
3532) pirele- DS/VI:4649
3533) pirinçle- (<birinc>Fars.) DS/V:3461
3534) pirle- (I) DS/V:3461
3535) pirle- (II) DS/V:3461
3536) pisikle- DS/V:3463
3537) pisile DS/VI:4652
3538) pisile- DS/V:3463
3539) pistanla- DS/V:3463
3540) pişile- [pişavla-] DS/V:3464
3541) pitle- DS/V:3466
3542) pofla- (I) DS/V:3468
3543) pofla- (II) DS/V:3468
3544) poftala- DS/V:3468
3545) pohlah DS/V:3469
3546) poranla- DS/V:3471
3547) porannamaò (<boranla-) DS/VI:4653
3548) porikle- DS/V:3471
3549) portla- (I) DS/VI:4653
3550) portla- (II) DS/V:3473
3551) portla- (II) DS/VI:4653
3552) portla- (III) DS/V:3473
3553) portlacı DS/V:3472
3554) portlak DS/VI:4653
3555) portlak (II) DS/V:3472
3556) portlak (III) DS/V:3472
3557) portlak (IV) DS/V:3472
3558) portlamağ DS/VI:4653
3559) portlaò (I) DS/V:3472
3560) portlaò (II) DS/V:3472
3561) posatla- DS/V:3474
3562) posla- DS/V:3474

1102
3563) potla- DS/VI:4654
3564) potla- (I) [portla- (I)] DS/V:3476
3565) potla- (II) DS/V:3476
3566) poyrazlağı DS/V:3478
3567) pozlak (<boz) DS/VI:4654
3568) pödükle- DS/V:3480
3569) pöhpöhle- DS/V:3480
3570) pörtle- [pertle-, petle-, portle-, DS/V:3482
pürle-, pütle-]
3571) pörtlecen DS/V:3481
3572) pörtlek DS/VI:4655
3573) pörtlek (I) [pertlek, petlek, DS/V:3481
portlak (I), pürtlek (I), pütlek]
3574) pörtlek (II) DS/V:3482
3575) pötle- DS/V:3483
3576) pözüle- (<pazıla-) DS/V:3483
3577) puçunla- DS/V:3484
3578) pukla- DS/V:3486
3579) pullama DS/VI:4656
3580) puntala- DS/V:3488
3581) puntalla- DS/V:3488
3582) purlak DS/V:3490
3583) purtlak DS/V:3490
3584) pusla- DS/V:3492
3585) puştlama DS/V:3494
3586) putala- DS/V:3494
3587) putlacı DS/V:3495
3588) putlama DS/V:3495
3589) püçükle- DS/V:3495
3590) pürçükle- DS/V:3499
3591) pürele- DS/VI:4657
3592) pürlek DS/V:3500
3593) pürtle- DS/VI:4658
3594) pürtle- [pütle-] DS/V:3501
3595) pürtlek (I) DS/V:3501
3596) pürtlek (II) DS/V:3501
3597) püsenle- [piselen-, pişenle-] DS/V:3504
3598) püskelle- DS/V:3504
3599) püstekle- DS/V:3505
3600) püsükle DS/V:3505
3601) pütle- [pürtle-] DS/V:3506
3602) pütlek DS/VI:4659
3603) püzle- DS/V:3506
3604) rendele- (<rende>Fars.) DS/V:3508
3605) rızle- DS/VI:4660
3606) ründele- DS/V:3506
3607) sablam [saplam] DS/VI:4661
3608) sadala- (I) [sadala-, sadıla-] DS/VI:4662
(<sadÀ>Ar.)
1103
3609) sadala- (I) [sadıla-] DS/V:3512
3610) sadala- (II) DS/VI:4662
3611) sadala- (II) DS/V:3512
3612) sadala- (III) DS/V:3512
3613) sadala- (IV) DS/V:3512
3614) sadalavık DS/VI:4662
3615) sadıla- (I) DS/V:3513
3616) sağdıç beklemesi DS/V:3515
3617) sağışla- DS/V:3516
3618) sağışla- DS/VI:4663
3619) sağla- DS/VI:4663
3620) sağla- (I) DS/V:3516
3621) sağla- (II) DS/V:3516
3622) sağla- (IV) DS/V:3516
3623) sağlağa DS/V:3516
3624) sahratla- (<sahrat) DS/V:3518
3625) sakalı ıslayan DS/VI:4665
3626) sakarla- DS/V:3520
3627) sakla- DS/V:3522
3628) saklak DS/VI:4665
3629) saklak [sakulak] DS/V:3522
3630) saklama DS/V:3522
3631) saklambacık DS/VI:4665
3632) saksağanla- DS/VI:4666
3633) salakla- DS/VI:4667
3634) salaklama at- [salakla-] DS/V:3524
3635) salavatla- DS/VI:4667
3636) sĀle- [sövle-] DS/V:3679
3637) salgeyle- DS/V:3525
3638) salıkla- DS/VI:4667
3639) salıkla- (I) DS/V:3527
3640) salıkla- (II) DS/V:3527
3641) salıkla- (III) DS/V:3527
3642) salikla- DS/V:3528
3643) salòΨylamaò DS/V:3526
3644) samanla- DS/V:3533
3645) sandığı dizle- DS/V:3538
3646) sañlak DS/V:3540
3647) saòla- DS/V:3518
3648) sap saman söyle- DS/V:3544
3649) sapala- DS/V:3541
(<sap-a+la-; Gülensoy, 2007, s.
732)
3650) sapalaç DS/VI:4672
3651) sapalaç (I) DS/V:3541
3652) sapalaç (II) DS/V:3541
3653) sapanla- (I) DS/V:3542
3654) sapanla- (II) DS/V:3542

1104
3655) sapıla- DS/V:3542
3656) saplak [saplaò] DS/V:3543
3657) saplam DS/V:3543
3658) saplama DS/V:3543
3659) saplıòla- DS/VI:4673
3660) saraçla- (<serrÀc>Ar.) DS/V:3544
3661) saratla- DS/V:3545
3662) sarsakla- (I) DS/V:3550
3663) sarsakla- (II) DS/V:3550
3664) sarsarma Ψlle- DS/V:3550
3665) sasla- DS/VI:4675
3666) satala- DS/V:3552
3667) satlıcan [saplıcan] (<saplacan) DS/V:3552
3668) savakla- (I) DS/V:3555
3669) savakla- (II) DS/V:3555
3670) savanna- DS/V:3555
3671) savatla- (I) DS/V:3555
3672) savatla- (II) DS/V:3555
3673) savla- DS/VI:4676
3674) savsakla- (I) DS/VI:4677
3675) savsakla- (II) DS/VI:4677
3676) savsakla- [savsala-] DS/V:3557
3677) savsala- (I) DS/V:3557
3678) savsala- (II) [savsatla-, sevsetle-] DS/V:3557
3679) sayakla- (I) [sayla-] DS/V:3560
3680) sayı kuru ağla- DS/VI:4678
3681) sayıkla- DS/V:3561
3682) saykalla- DS/V:3562
3683) saylak (I) DS/V:3562
3684) saylam [sıylam] DS/V:3562
3685) saylamaò [sayırlamaò] DS/VI:4678
3686) sazla- DS/V:3564
3687) sebele- (I) DS/V:3565
3688) sebele- (III) DS/V:3565
3689) seftele- DS/V:3566
3690) seğle- DS/VI:4680
3691) seğleme DS/V:3567
3692) sehle- (I) DS/V:3569
3693) sehle- (II) DS/V:3569
3694) sehlek DS/V:3569
3695) sekdele- [sekkele-] DS/VI:4680
3696) seki seklem DS/VI:4681
3697) sekle- (I) DS/V:3574
3698) seklem (I) DS/VI:4682
3699) seklem (II) DS/VI:4682
3700) sektele- (<sekte>Ar.) DS/V:3575
3701) seldir seldir söyle- DS/V:3576
3702) seldirle- DS/VI:4683

1105
3703) selegle- DS/V:3576
3704) selekle- DS/V:3576
3705) selikle- DS/V:3578
3706) selleği [selleğü] DS/V:3579
3707) semele- DS/VI:4684
3708) semele- [semelen-] DS/V:3581
3709) semelek DS/VI:4684
3710) semerle- DS/V:3581
3711) sepetleğe DS/VI:4685
3712) sepetleği DS/V:3585
3713) sepile- (I) DS/V:3586
3714) seple- (I) DS/V:3587
3715) seple- (II) [seble-, sepile-] DS/V:3587
3716) seple- (III) DS/V:3587
3717) serdimatla- DS/V:3588
3718) serdimenle- DS/V:3588
3719) serekle- DS/V:3588
3720) serekle- DS/VI:4686
3721) serikle- DS/V:3591
3722) serişle- [seriçlemeò] DS/V:3591
3723) sertimenle- DS/V:3593
3724) sesde- (<sesle-) DS/V:3594
3725) sesle- DS/V:3594
3726) sesle- DS/VI:4687
3727) setikle- DS/V:3595
3728) seyikle- (I) DS/V:3597
3729) seyikle- (III) DS/V:3597
3730) seyille- [seyikle- (II), seyirle-, DS/V:3597
sığla-]
3731) seyiple- DS/V:3598
3732) seyirle- DS/VI:4688
3733) seyrekleme DS/V:3600
3734) seyrekleme DS/VI:4688
3735) sezekle- DS/VI:4689
3736) sezekle- [sezikle-] DS/V:3600
3737) sıcakla- DS/V:3602
3738) sıçanlamak DS/V:3603
3739) sığaçla- DS/V:3604
3740) sığaşla- [sığaşla-, sığatlamağ, DS/VI:4690
sıvazla-, siyahla-]
3741) sığaşla- [sığazla-] DS/V:3604
3742) sığatlamağ DS/VI:4690
3743) sığla- (I) DS/V:3606
3744) sığla- (II) DS/V:3606
3745) sıkarla- DS/V:3606
3746) sıkarla- DS/VI:4690
3747) sıkıla- (I) DS/V:3607
3748) sıkıla- (II) DS/V:3607

1106
3749) sıkıla- (III) DS/V:3607
3750) sıkla- DS/V:3607
3751) sımarla- (<ısmarla-) DS/VI:4691
3752) sımsığlamağ DS/VI:4691
3753) sınıkla- DS/V:3614
3754) sıòla- DS/V:3606
3755) sıpatla- [sıpartla-] DS/V:3615
3756) sıpırtla- DS/V:3615
3757) sıra sıra bağla- DS/V:3617
3758) sırla- DS/V:3619
3759) sırlak [sırlan] DS/V:3619
3760) sırpatla- DS/VI:4694
3761) sıvatla- [sıvazla-] DS/V:3624
3762) sıyırgalla- DS/V:3626
3763) sıykalla- DS/V:3628
3764) sızıla- DS/V:3630
3765) sidenle- DS/V:3631
3766) siftile- DS/V:3632
3767) siftle- DS/V:3632
3768) siğile- [siñile-] DS/V:3632
3769) silikle- DS/VI:4698
3770) siltele- DS/V:3638
3771) simlemeyh DS/V:3639
3772) sinçile- DS/V:3640
3773) sinekle- (I) DS/V:3641
3774) sinekle- (II) DS/V:3641
3775) singirle- DS/V:3643
3776) singirle- DS/VI:4699
3777) siñile- DS/VI:4699
3778) sinile- (I) DS/V:3643
3779) sinile- (II) DS/V:3643
3780) sinile- (III) DS/V:3643
3781) sinirle- DS/V:3643
3782) sinle- DS/V:3645
3783) sinnile- DS/V:3645
3784) siple- DS/V:3646
3785) sirkele- (II) DS/V:3648
3786) sitille- (I) DS/V:3649
3787) siyekle- DS/V:3652
3788) siyenle- (I) DS/V:3653
3789) siyenle- (II) DS/V:3653
3790) socula- DS/V:3655
3791) sodola- DS/V:3655
3792) soğla- (I) [soğurla-] DS/V:3656
3793) soğla- (II) DS/V:3656
3794) soğlama DS/V:3656
3795) soğukla- DS/V:3657
3796) soğuklama DS/V:3656

1107
3797) solakla- DS/VI:4703
3798) solakla- (I) DS/V:3662
3799) solakla- (II) DS/V:3662
3800) solaklama DS/V:3662
3801) solaklama sat- DS/V:3662
3802) somla- DS/V:3665
3803) songulağa DS/VI:4704
3804) sonla- DS/V:3666
3805) sonlama DS/V:3666
3806) sonlama DS/VI:4704
3807) sonulamaò DS/V:3667
3808) soyla- DS/VI:4706
3809) soyla- (I) DS/V:3672
3810) soyla- (II) DS/V:3672
3811) soyòala- DS/V:3672
3812) söbele- DS/VI:4706
3813) söbele- (I) [söbüle-] DS/V:3674
3814) söbele- (II) DS/V:3674
3815) söbelek (I) DS/V:3674
3816) söbelek (II) DS/V:3674
3817) söbelek (V) DS/V:3674
3818) söğleme tut- DS/V:3676
3819) söleğen (<söz) DS/V:3679
3820) söplem (<söbe (I)) DS/V:3682
3821) söylegen, söğleğen DS/V:3686
3822) söylem DS/V:3686
3823) söyleme (I) DS/V:3686
3824) söylemen DS/VI:4708
3825) söylemük DS/V:3686
3826) söyüp sapannamag DS/V:3856
3827) söz avırtlamag DS/V:3687
3828) söz esle- DS/V:3687
3829) su topla- DS/V:3703
3830) su/sula- DS/V:3703
3831) sula- DS/V:3693
3832) sula(ğ)an [sulağan] DS/VI:4709
3833) sulak DS/V:3693
3834) sulak (I) DS/VI:4709
3835) sulak (II) DS/VI:4709
3836) sulak avı DS/V:3693
3837) sulak buğdayı DS/V:3693
3838) sulaò DS/V:3692
3839) sulaòlıò DS/VI:4709
3840) sulaòlıò [sulaklık] DS/V:3692
3841) sulaz ol- DS/V:3693
3842) sulusırtlak DS/VI:4710
3843) suluzırtlak (I) DS/VI:4710

1108
3844) suluzırtlak (I) [sulusırtlak, DS/V:3695
suluzıplak
3845) suluzırtlak (II) [suluzırtla] DS/V:3695
3846) suluzırtlak (II) [suluzırtlan (I)] DS/VI:4710
3847) suluzırtlak (III) DS/V:3695
3848) suluzırtlak (IV) DS/V:3695
3849) suluzırtlan (II) DS/VI:4710
3850) sumrukla- DS/V:3696
3851) sumsala- [sumsakla-, sumsukla-] DS/VI:4710
3852) sumsukla- [somsakla-, samsala-, DS/V:3696
sumrukla-, sümsükle-]
3853) susamlamah DS/V:3702
3854) suyu belle- DS/V:3705
3855) südükle- DS/V:3707
3856) süğüle- DS/V:3708
3857) sülükle- DS/V:3711
3858) sümiye söyle- DS/V:3714
3859) sümsele- DS/V:3714
3860) sümsükle- (I) DS/VI:4713
3861) sümsükle- (II) DS/VI:4713
3862) sümsünle- DS/V:3714
3863) sümükleğen [sümükleğen böceği, DS/VI:4714
sümüklēn]
3864) sünetle- (II) (<sünnet>Ar.) DS/V:3717
3865) sünetle- (III) DS/V:3717
3866) süretle- DS/V:3721
3867) sürgele- DS/V:3721
3868) sürgüle- DS/V:3722
3869) sürükleme DS/V:3725
3870) sütlemek DS/V:3728
3871) sütlēn (<sütleğen) DS/V:3728
3872) sütlen, sütlΨn (<sütleğen) DS/VI:4717
3873) süyükle- DS/V:3731
3874) şabala- DS/V:3734
3875) şablama DS/VI:4719
3876) şafakla- (I) (<şefak>Ar.) DS/VI:4719
3877) şafakla- (II) DS/VI:4719
3878) şafakla- (III) DS/VI:4719
3879) şafakla- (IV) DS/VI:4719
3880) şafakla-, şafaòlamaò (I) DS/V:3735
3881) şafakla-, şafaòlamaò (II) DS/V:3735
3882) şafakla-, şafaòlamaò (III) DS/V:3735
3883) şakgalamaò DS/VI:4720
3884) şakıla- DS/V:3737
3885) şakkıla- DS/V:3739
3886) şakla- DS/V:3739
3887) şaklak (II) DS/V:3739
3888) şaklak (III) DS/V:3739
3889) şaklayan DS/V:3739
1109
3890) şalfıtla- DS/VI:4721
3891) şallama DS/V:3742
3892) şallavuk [şallagan,şallayuk] DS/V:3742
3893) şaltakla- DS/V:3742
3894) şamla- DS/V:3743
3895) şaòıla- DS/V:3736
3896) şapalama DS/V:3745
3897) şapatla- (I) DS/V:3745
3898) şapatla- (II) DS/V:3745
3899) şapılamaò, şapıla- (I) DS/V:3745
3900) şapılamaò, şapıla- (I) DS/V:3745
3901) şapla- DS/VI:4722
3902) şapla- (I) DS/V:3747
3903) şapla- (II) DS/V:3747
3904) şaplak DS/VI:4722
3905) şaplak (I) [şablak] DS/V:3746
3906) şaplak (II) DS/V:3746
3907) şaplak (III) DS/V:3746
3908) şaplak (IV) DS/V:3746
3909) şaplak (V) DS/V:3746
3910) şaplak (VII) DS/V:3746
3911) şaplak (VIII) DS/V:3746
3912) şaplak (IX) DS/V:3746
3913) şaplak şekeri DS/V:3747
3914) şaplakla- [şapılat-, şapırla, şaplat- DS/V:3747
]
3915) şaplama (I) DS/VI:4722
3916) şaplama (II) DS/V:3747
3917) şaplama (III) DS/V:3747
3918) şaplama (IV) DS/V:3747
3919) şaplama (V) DS/V:3747
3920) şaplama (VI) DS/V:3747
3921) şaplama (VII) DS/V:3747
3922) şaplaò uşağı DS/VI:4721
3923) şaplaòlamaò DS/VI:4721
3924) şapmalamağ DS/VI:4722
3925) şarla- DS/V:3752
3926) şarlağan DS/VI:4722
3927) şarlak [şarlag, şarlağan, şarlan, DS/V:3751
şarlangıç, şarlavık, şarlavuk,
şarlayık, şartlak, şartlan, şırlağan
(II), şırlak]
3928) şarlak kafa DS/V:3752
3929) şarlaò DS/VI:4722
3930) şarlavuk DS/VI:4722
3931) şartla- (<şart>Ar.) DS/V:3753
3932) şaşkalak DS/VI:4723
3933) şatafla- DS/VI:4723
3934) şatafla- (I) DS/V:3754
1110
3935) şatafla- (II) DS/V:3754
3936) şatafla- (III) DS/V:3754
3937) şatafla- (IV) DS/V:3754
3938) şatavla- DS/V:3754
3939) şavakla- DS/V:3755
3940) şavala- DS/V:3755
3941) şavanla- DS/V:3755
3942) şavırla- DS/V:3755
3943) şavulla- DS/V:3756
3944) şavurla- (I) DS/V:3756
3945) şavurla- (II) DS/V:3756
3946) şeble- DS/V:3758
3947) şehrele- DS/V:3758
3948) şekerleme (<şeker>Fars.) DS/V:3759
3949) şelekle- DS/V:3760
3950) şelekle- DS/VI:4724
3951) şenicırma elle- DS/V:3762
3952) şepile- DS/V:3762
3953) şerbetleme (<şerbet>Ar.) DS/V:3764
3954) şeşle- DS/V:3766
3955) şeytan taşlaması (<şeytÀn>Ar.) DS/V:3767
3956) şeytanları hayla- DS/V:3767
3957) şığallamaò (I) DS/V:3768
3958) şığallamaò (II) DS/V:3768
3959) şıkırdım baklavası DS/V:3769
(<*bak-ı+la-ğı(/va/vı); Gülensoy,
2007, s. 106)
3960) şıla- (<ışık) DS/VI:4726
3961) şıla- [şılla-, şınla-] DS/V:3769
3962) şılak DS/V:3769
3963) şılak (<ışık) DS/VI:4726
3964) şımşırlak DS/V:3771
3965) şıplak (I) DS/V:3773
3966) şıplak (II) DS/V:3773
3967) şırakla- DS/V:3774
3968) şırazla- DS/V:3774
3969) şırla- DS/VI:4727
3970) şırla- (I) [şırıllamaò] DS/V:3775
3971) şırla- (II) DS/V:3775
3972) şırla- (III) DS/V:3775
3973) şırlağanlı DS/V:3775
3974) şırlağanyağı [şırlığanyağı] DS/VI:4727
3975) şırlak (II) DS/V:3775
3976) şırlak (III) DS/V:3775
3977) şıvgarla- (I) DS/V:3776
3978) şıvgarla- (II) DS/V:3776
3979) şıvlak DS/V:3776
3980) şibele- (<şibek) DS/V:3777

1111
3981) şifle- DS/V:3778
3982) şifşirle- DS/V:3778
3983) şijilleme DS/V:3778
3984) şikle- DS/V:3779
3985) şilÀnla- DS/V:3779
3986) şilepuloy Ψlle- DS/V:3779
3987) şinle- DS/VI:4729
3988) şipile- [şifşirle-, şiple] DS/VI:4730
3989) şipleme (I) DS/V:3785
3990) şirele- DS/V:3786
3991) şitille- DS/V:3790
3992) şivleme DS/V:3791
3993) şivşirle- DS/V:3791
3994) şivşitle- DS/V:3791
3995) şoldulamaò DS/V:3792
3996) şorla- DS/VI:4732
3997) şorla- [şurla-] DS/V:3793
3998) şulalla- [şulala-, şulanla-, şularla- DS/V:3795
, şuralla, şurarla]
3999) şulalla- [şularlamaò] DS/VI:4732
4000) şumla- DS/V:3796
4001) şuşla- DS/V:3796
4002) şülelle- [şüllülle-, şürele-, şürelle- DS/V:3797
]
4003) taballa- DS/V:3799
4004) tabanı genişle- DS/V:3799
4005) tabındırıkla- DS/VI:4733
4006) tahaçla- (<tokaç (I)) DS/V:3802
4007) takadan takla- DS/V:3807
4008) takıla- (I) DS/V:3809
4009) takıla- (I) DS/VI:4736
4010) takıla- (II) DS/V:3809
4011) takıla- (II) DS/VI:4736
4012) takkala- DS/V:3811
4013) taklak (I) DS/VI:4736
4014) taklak (I) DS/V:3812
4015) taklak (I) DS/VI:4736
4016) taklak (II) DS/V:3812
4017) taklak (II) DS/VI:4736
4018) taklak (III) DS/V:3812
4019) taklamağ DS/VI:4736
4020) taksula- DS/V:3812
4021) taktakıla- DS/V:3813
4022) talla- DS/V:3817
4023) talla- DS/VI:4737
4024) tallama DS/V:3817
4025) tallama DS/VI:4737
4026) tamıla- DS/V:3819

1112
4027) tamla- DS/V:3819
4028) tandırlama DS/V:3821
4029) tanele- (<dÀne>Fars.) DS/V:3821
4030) tanıla- DS/V:3822
4031) tanla- DS/V:3823
4032) tanla- (I) DS/VI:4739
4033) tanla- (II) DS/VI:4739
4034) tanla- (III) DS/VI:4739
4035) tansırla- DS/V:3823
4036) tapakla- DS/VI:4739
4037) tapala- (I) (<tıpa) DS/V:3824
4038) tapala- (II) DS/V:3825
4039) tapala- (III) DS/V:3825
4040) tapanla- (I) [tapanna-] DS/V:3826
4041) tapanla- (II) DS/V:3826
4042) tapanla- (III) DS/V:3826
4043) tapanla- [tabanla-, tabanna-] DS/VI:4740
4044) tapıkla- [tabukla-, talpikle-, DS/V:3826
talukla-, tapakla-, tapıhlamah,
tapıla-, tapışla-, tapikle-, tappışla-
, tapşala-, tapukla-, tapula-,
tıpışla-]
4045) tapıkla- [tapışla-] DS/VI:4740
4046) tapılamah DS/V:3827
4047) tapışla- DS/V:3828
4048) tapla- (I) DS/V:3829
4049) tapla- (II) DS/V:3829
4050) tapla- (III) DS/V:3829
4051) taplak DS/VI:4741
4052) taplama DS/V:3829
4053) taplama DS/VI:4741
4054) tappıla- DS/V:3830
4055) tapşınla- DS/V:3830
4056) tarakla- DS/VI:4741
4057) tarakla- (II) DS/V:3833
4058) taraklama (I) DS/V:3833
4059) taraklama (II) DS/V:3833
4060) tarasla- DS/VI:4742
4061) taraşla- (I) DS/V:3834
4062) taraşla- (II) [tarakla- (I)] DS/V:3834
4063) tarazla- DS/V:3835
4064) tarlak (II) (<tar IV)) DS/V:3836
4065) tartakla- (I) DS/V:3837
4066) tartakla- (II) DS/V:3837
4067) tartıla- (I) DS/V:3837
4068) tasarla- (I) [tasımla- (I)] DS/V:3838
4069) tasarla- (II) DS/V:3839
4070) tasımla- (II) [tasımna-, tasarıfla-, DS/V:3839
tasmala-]
1113
4071) tasla- (I) DS/VI:4743
4072) tasla- (I) [tarla-, tasatla-] DS/V:3840
4073) tasla- (II) DS/V:3840
4074) tasla- (II) DS/VI:4743
4075) tasla- (III) DS/V:3840
4076) tasla- (III) DS/VI:4743
4077) tasla- (IV) DS/V:3840
4078) tasla- (IV) DS/VI:4743
4079) tasla- (V) DS/V:3840
4080) tasla- (V) DS/VI:4743
4081) tasla- (VI) DS/V:3840
4082) tasla- (VII) DS/V:3840
4083) tasla- (VIII) DS/V:3840
4084) taslağı çık- DS/V:3839
4085) taslak (I) DS/V:3839
4086) taslak (I) DS/VI:4743
4087) taslak (II) DS/V:3839
4088) taslak (II) DS/VI:4743
4089) taslak (III) DS/V:3839
4090) taslak (IV) DS/V:3839
4091) taslakçı DS/V:3839
4092) taslama- DS/V:3840
4093) taslaò DS/VI:4743
4094) taslaòla- DS/VI:4743
4095) taş avuşla- DS/V:3841
4096) taş evle- DS/VI:4743
4097) taşanla- DS/V:3841
4098) taşarla- [taşerle-] DS/V:3841
4099) taşla- DS/VI:4743
4100) taşla- (I) DS/V:3842
4101) taşla- (II) DS/V:3842
4102) taşlak DS/V:3842
4103) taşlama (I) DS/V:3842
4104) taşlama (II) DS/V:3842
4105) tavla- (I) DS/VI:4745
4106) tavla- (I) (<tÀv<Fars.) DS/V:3849
4107) tavla- (II) DS/V:3849
4108) tavla- (II) DS/VI:4745
4109) tavlamağ DS/VI:4745
4110) tavşarlama DS/VI:4745
4111) tavukla- DS/V:3852
4112) tavuklama DS/V:3852
4113) tayala- (<aya) DS/VI:4746
4114) tayla- DS/VI:4746
4115) tayla- (I) DS/V:3854
4116) tayla- (II) DS/V:3855
4117) tayla- (III) DS/V:3855
4118) tayla- (IV) [toyla-] DS/V:3855

1114
4119) taylak DS/VI:4746
4120) taylak (I) DS/V:3854
4121) taylak (III) DS/V:3854
4122) taylaò DS/VI:4746
4123) tazlak DS/V:3856
4124) teberzile- DS/V:3857
4125) tebitle- DS/VI:4747
4126) tebürle- DS/V:3858
4127) tefengi sıkıla- DS/V:3860
4128) tegelle- (I) DS/VI:4748
4129) teğle- DS/VI:4748
4130) tehelle- (<teyel) DS/V:3860
4131) tehle- DS/VI:4748
4132) tehle- (I) [talla-, teğle-, teyle- (I), DS/V:3862
tığla- (I)]
4133) tehle- (II) DS/V:3862
4134) tehle- (III) DS/V:3862
4135) tekelle- DS/V:3865
4136) tekelle- DS/VI:4749
4137) tekerlek DS/V:3865
4138) tekerlek şapka DS/V:3865
4139) tekerlek şapka DS/VI:4749
4140) tekerleme DS/V:3865
4141) tekle- (I) DS/V:3868
4142) tekle- (II) DS/V:3868
4143) tekle- (III) DS/V:3868
4144) tekle- (IV) DS/V:3868
4145) tekleme DS/VI:4749
4146) tekleme (I) DS/V:3868
4147) tekleme (II) DS/V:3868
4148) tekleme (III) DS/V:3868
4149) teklemeğ DS/VI:4750
4150) tekleyip çifle- DS/V:3868
4151) telkırmalı işleme DS/VI:4751
4152) telle- DS/VI:4751
4153) telle- (I) DS/V:3873
4154) telle- (II) DS/V:3873
4155) telle- (III) DS/V:3873
4156) telle- (V) DS/V:3873
4157) telle- (VI) DS/V:3873
4158) tellembeç (I) DS/V:3894
4159) telleme DS/VI:4751
4160) telleme- DS/V:3873
4161) teltikle- DS/V:3875
4162) temekleme DS/V:3876
4163) temelleş ol- [teberleş ol-, tebelleş DS/V:3877
ol-]
4164) tenele- (I) [tenele- (II)] DS/V:3880
(<dÀne>Fars.)
1115
4165) tenele- (II) DS/V:3880
4166) tenele- (III) DS/V:3880
4167) tenelek DS/V:3880
4168) teneleme DS/VI:4752
4169) tengellek DS/VI:4753
4170) tengerlek (I) [tengelleg, DS/V:3881
tengirlek]
4171) tengerlek (II) DS/V:3881
4172) tenğelle- [tengerle-] DS/V:3882
4173) tenne- (<tane<dÀne>Fars.) DS/V:3882
4174) tepele- DS/V:3884
4175) tepelek DS/V:3884
4176) tepelek ol- DS/V:3884
4177) tepelemece [tepelemecene, DS/V:3884
tepelemeç, tepelemesine,
tepelemesiye]
4178) tepenneme (I) DS/V:3885
4179) tepenneme (II) DS/V:3885
4180) tepikle- DS/V:3886
4181) tepirle- DS/V:3886
4182) tepmele- (<tekmele-) DS/V:3887
4183) tepurla- DS/V:3889
4184) tepükle- DS/V:3890
4185) tepürle- DS/V:3890
4186) terezle- DS/V:3892
4187) terkelle- DS/VI:4755
4188) terkile- (<terki) DS/V:3894
4189) terle- DS/V:3894
4190) terle- DS/VI:4755
4191) terlek DS/V:3894
4192) terleme DS/VI:4755
4193) terlemez DS/V:3894
4194) tersle- (I) DS/V:3897
4195) tersle- (I) DS/VI:4756
4196) tersle- (II) DS/V:3897
4197) tersle- (II) DS/VI:4756
4198) teselleme DS/VI:4756
4199) teselleme (I) DS/V:3898
4200) teselleme (II) DS/V:3898
4201) teskelle- DS/V:3898
4202) teşelle- DS/VI:4756
4203) teşerle- DS/V:3899
4204) tetekle- DS/V:3900
4205) tetevüle- DS/V:3900
4206) tetevüle- DS/VI:4757
4207) tetikle- DS/V:3901
4208) tetikle- DS/VI:4757
4209) tevekle- DS/V:3904
4210) teydille- DS/V:3905
1116
4211) teyelle- [teğelle-] DS/V:3905
4212) teyle- DS/VI:4758
4213) teyle- (I) DS/V:3906
4214) teyle- (II) DS/V:3906
4215) tezle- (I) DS/V:3909
4216) tezle- (II) DS/V:3909
4217) tığla- (I) DS/V:3910
4218) tığla- (I) DS/VI:4759
4219) tığla- (II) DS/V:3910
4220) tığla- (II) DS/VI:4759
4221) tığla- (III) DS/V:3910
4222) tığla- (IV) DS/V:3910
4223) tığlıla- DS/V:3910
4224) tıkındıkları topla- DS/V:3912
4225) tıkışla- DS/V:3913
4226) tıkla- DS/V:3914
4227) tıkmakla- DS/V:3914
4228) tılla- DS/VI:4760
4229) tıngırlak DS/V:3917
4230) tınla- DS/V:3918
4231) tınlama- DS/V:3918
4232) tınlama- DS/VI:4760
4233) tınna- (I) DS/V:3918
4234) tınna- (II) DS/V:3918
4235) tıntınla- DS/V:3919
4236) tıpışla- DS/V:3919
4237) tırağazla- DS/V:3919
4238) tıranla- DS/V:3920
4239) tıraşla- DS/VI:4762
4240) tırıkla- DS/VI:4762
4241) tırıkla- (I) [tırıòlamaò, tırla-] DS/V:3921
4242) tırıkla- (II) DS/V:3921
4243) tırıkla- (III) DS/V:3921
4244) tırıòlamaò DS/VI:4762
4245) tırkazla- DS/V:3940
4246) tırkazla- DS/VI:4762
4247) tırkıla- DS/VI:4762
4248) tırla- (I) DS/V:3924
4249) tırla- (II) DS/V:3925
4250) tırla- (IV) DS/V:3925
4251) tırlak DS/VI:4762
4252) tırlak (I) DS/V:3924
4253) tırlak (II) DS/V:3924
4254) tırlak (III) DS/V:3924
4255) tırlak (IV) DS/V:3924
4256) tırlama DS/VI:4762
4257) tırmaçla- DS/V:3925
4258) tırpışla- DS/VI:4763

1117
4259) tırtıkla- DS/VI:4763
4260) tırtıkla- (I) DS/V:3926
4261) tırtıkla- (II) DS/V:3926
4262) tısıla- DS/VI:4763
4263) tısıla- (I) [tısla- (I)] DS/V:3927
4264) tısıla- (II) DS/V:3928
4265) tısla- (II) DS/V:3928
4266) tıyanna- DS/V:3929
4267) tifleme DS/V:3930
4268) tiftikle- DS/V:3931
4269) tihleme DS/V:3931
4270) tille- DS/V:3934
4271) tille- DS/VI:4764
4272) tirkazla- [tırkala-, tırkasla-, DS/V:3924
tırkıla-]
4273) tirle- (I) DS/V:3941
4274) tirle- (II) DS/V:3941
4275) tirlek DS/V:3941
4276) tirşele- DS/V:3942
4277) tisele- [tiğsele-] (<çise) DS/V:3942
4278) tiskile- (<fiske>Rum.) DS/VI:4766
4279) titmikle- DS/V:3943
4280) tiyhleme (<dik) DS/V:3944
4281) tiyişle- DS/V:3944
4282) tiylak DS/V:3944
4283) tizikle- DS/V:3944
4284) tofla- (I) (<top) DS/V:3945
4285) tofla- (II) (<top) DS/V:3945
4286) tohla- DS/V:3946
4287) tohmala- DS/V:3946
4288) tohmala- (I) DS/VI:4767
4289) tohmala- (II) DS/VI:4767
4290) tokaçla- [tokuçla-] DS/V:3948
4291) tokala- DS/V:3949
4292) tokula- DS/V:3952
4293) tolukla- DS/V:3955
4294) tomarla- DS/V:3956
4295) tomarla- DS/VI:4769
4296) tombuzla- DS/V:3958
4297) tomurtla- DS/V:3960
4298) tongarla- DS/V:3961
4299) toòla- DS/VI:4767
4300) toparla- DS/V:3965
4301) topaylak DS/V:3965
4302) toplak DS/V:3966
4303) toplalak DS/V:3966
4304) toplama (I) DS/V:3966
4305) toplama (II) DS/V:3966

1118
4306) toplama (III) DS/V:3966
4307) toptopallaò DS/V:3967
4308) topukla- DS/VI:4771
4309) topuklama DS/VI:4771
4310) torhla- DS/V:3970
4311) torla- (I) DS/V:3970
4312) torla- (II) DS/V:3970
4313) torlak DS/VI:4771
4314) torlak (I) DS/V:3970
4315) torlak (II) DS/V:3970
4316) torlak (III) DS/V:3970
4317) torlak (IV) DS/V:3970
4318) torlama DS/V:3970
4319) torukla- DS/V:3972
4320) toskalla- DS/V:3974
4321) tosla- DS/VI:4772
4322) tosla- (I) DS/V:3974
4323) tosla- (II) DS/V:3974
4324) tosla- (III) DS/V:3974
4325) toslak (I) DS/VI:4772
4326) toslak (I) [toslah, torlak (V)] DS/V:3974
4327) toslak (II) DS/V:3974
4328) toslak (II) DS/VI:4772
4329) tossakla- DS/V:3975
4330) tosula- DS/VI:4772
4331) toykala- DS/VI:4773
4332) toyla- DS/VI:4773
4333) toyla- (I) DS/V:3977
4334) toyla- (II) DS/V:3977
4335) toyla- (III) DS/V:3977
4336) toylak DS/VI:4773
4337) toymala- DS/V:3978
4338) tozakla- DS/V:3979
4339) tozanlamaò DS/VI:4773
4340) tozla- DS/V:3979
4341) töhmele- (I) DS/V:3980
4342) töhmele- (II) DS/V:3980
4343) tömbele- DS/V:3982
4344) tönberle- [tömberle-, töperle-] DS/V:3983
4345) töngele- (I) DS/V:3984
4346) töngele- (II) DS/V:3984
4347) töngele- (III) DS/V:3984
4348) törle- DS/V:3986
4349) törle- DS/VI:4775
4350) törlek DS/VI:4775
4351) törlek (I) DS/V:3986
4352) törlek (II) DS/V:3986
4353) törsle- DS/V:3986

1119
4354) tösle- DS/VI:4775
4355) tösle- (I) DS/V:3986
4356) tösle- (II) DS/V:3986
4357) tösle- (III) DS/V:3987
4358) töslek (I) DS/V:3986
4359) töslek (II) DS/V:3986
4360) töymükle- DS/VI:4775
4361) tuğle- (I) DS/V:3988
4362) tuğle- (II) DS/V:3988
4363) tuleme DS/V:3989
4364) tulla- [tulazla-] DS/V:3989
4365) tullamaò DS/VI:4776
4366) turala- DS/VI:4777
4367) turhunla- DS/V:3996
4368) turla- DS/V:3997
4369) tusakla- DS/VI:4777
4370) tuşakla- DS/V:3998
4371) tuşla- DS/V:3999
4372) tuşurla- DS/V:3999
4373) tutuşla- (I) DS/V:4003
4374) tutuşla- (II) DS/V:4003
4375) tutuşla- (III) DS/V:4004
4376) tuvarla- (<yuvar) DS/V:4004
4377) tuvarlak (<yuvar) DS/V:4004
4378) tuvarlak [tuvallaò] DS/VI:4778
4379) tuyla- DS/V:4004
4380) tuylumla- DS/V:4004
4381) tuyukla- DS/V:4005
4382) tuyumla- DS/V:4005
4383) tuz buzala- DS/VI:4778
4384) tuz yumurtla- DS/V:4005
4385) tuzlama (I) DS/V:4005
4386) tuzlama (II) DS/V:4005
4387) tüğle- DS/VI:4779
4388) tüğümle- [tüğle- (II),tüğünle-, DS/V:4007
tüğünne-, tühümle-, tüyle- (I),
tüymükle-, tüynekle-, tüyümle-]
4389) tükenle- DS/V:4008
4390) tüle[n]k (<dünle-) DS/V:4009
4391) tülek (II) (<tüy) DS/V:4009
4392) tülek (III) DS/V:4009
4393) tülek (IV) DS/V:4009
4394) tülek (V) DS/V:4009
4395) tülek (VI) DS/V:4009
4396) tülek (VII) DS/V:4009
4397) tülek (VIII) DS/V:4009
4398) tülle- DS/VI:4779
4399) tülle- [tüğle- (I)] DS/V:4010

1120
4400) tümle- DS/V:4013
4401) tümleyi DS/V:4012
4402) tümsele- DS/V:4013
4403) tünle- DS/V:4014
4404) tüple- DS/V:4014
4405) tüpleme DS/V:4014
4406) tüpleme DS/VI:4780
4407) türle- DS/V:4016
4408) tüskürele- DS/V:4016
4409) tütsile- DS/V:4017
4410) tütsükle- DS/V:4017
4411) tütüzle- DS/V:4018
4412) tüyle- (II) DS/V:4018
4413) tüymele- (<düğme) DS/VI:4781
4414) uckilleme DS/VI:4021
4415) uçkuruna sağlam DS/VI:4024
4416) uçla- DS/VI:4783
4417) uçula-, ujumalaò DS/VI:4782
4418) udlek (<ödlek) DS/VI:4026
(<öt+le-k; Gülensoy, 2007, s.
648)
4419) ufantı (I) (<ufaklantı) DS/VI:4026
4420) ufantı (II) DS/VI:4026
4421) ufantı (III) DS/VI:4026
4422) ufala- (I) (<ufak) DS/VI:4026
4423) ufalamaò, ufala- (I) (<ufak) DS/VI:4784
4424) ufalamaò, ufala- (II) DS/VI:4784
4425) uflak, uflaò DS/VI:4026
4426) uflaò DS/VI:4784
4427) ufula- DS/VI:4784
4428) uğarla- DS/VI:4027
4429) uğatla- DS/VI:4027
4430) uğrala- (<un) DS/VI:4784
4431) uğrala- (I) (<uğra) DS/VI:4028
4432) uğrala- (II) DS/VI:4029
4433) uğrula- [uğurla-] DS/VI:4029
4434) uğulle- DS/VI:4030
4435) ulaòla- DS/VI:4033
4436) ulçuòlama DS/VI:4035
4437) ulgala- [urgala-] DS/VI:4035
4438) ulgula- DS/VI:4786
4439) uluğla- DS/VI:4036
4440) umala- DS/VI:4038
4441) umballa- DS/VI:4038
4442) umurla- DS/VI:4040
4443) uranla- DS/VI:4042
4444) urganla- DS/VI:4043
4445) urundula- DS/VI:4044

1121
4446) uruzlama DS/VI:4044
4447) urvala- DS/VI:4044
4448) urvala- DS/VI:4789
4449) usullacık DS/VI:4790
4450) uşakla- DS/VI:4047
4451) uşakla- DS/VI:4790
4452) uşlukla- DS/VI:4047
4453) utıla- DS/VI:4790
4454) uvitleme DS/VI:4049
4455) uvula- DS/VI:4049
4456) uyrulamaò DS/VI:4791
4457) uyurlama DS/VI:4792
4458) uzaklama [uzannama, uzlama (I), DS/VI:4055
uzunlama (I), uzunnama]
4459) uzla- DS/VI:4055
4460) uzlama (II) DS/VI:4055
4461) uzunlak DS/VI:4055
4462) übükle- DS/VI:4057
4463) üçelleme DS/VI:4058
4464) üçerleme DS/VI:4793
4465) üçerleme (I) DS/VI:4058
4466) üçerleme (II) DS/VI:4058
4467) üçgünleme DS/VI:4058
4468) üçle- (I) DS/VI:4059
4469) üçle- (II) DS/VI:4059
4470) üçle- (III) DS/VI:4059
4471) üçleme (II) DS/VI:4058
4472) üçleme (IV) DS/VI:4058
4473) üçleme (V) DS/VI:4059
4474) üçleme [üçletme] DS/VI:4793
4475) üdükle- DS/VI:4059
4476) üfele- (I) (<ufak) DS/VI:4060
4477) üfele- (III) DS/VI:4060
4478) üfelemeç (<ufak) DS/VI:4793
4479) üfelemeç (<ufak) DS/VI:4060
4480) üfle- DS/VI:4060
4481) üflez DS/VI:4060
4482) üfüle- DS/VI:4060
4483) üğlek DS/VI:4061
4484) üğülek DS/VI:4774
4485) üğülle- DS/VI:4794
4486) üğürle- DS/VI:4794
4487) üğütle- DS/VI:4794
4488) üğütle- [üğürtle-, üvütle- (I), DS/VI:4063
üyükle- (I), üyütle-]
4489) ükle- (I) DS/VI:4794
4490) ükle- (II) (<yükle-) DS/VI:4794
4491) ülüle- DS/VI:4066

1122
4492) üneze bağla- DS/VI:4068
4493) ünle- DS/VI:4796
4494) ünle- (I) DS/VI:4068
4495) ünle- (II) DS/VI:4068
4496) ünle- (III) DS/VI:4068
4497) ünle- (IV) DS/VI:4068
4498) ünne- DS/VI:4068
4499) ünne- DS/VI:4796
4500) ünnemen (<ön) DS/VI:4069
4501) ünükle- [ümükle-] DS/VI:4069
4502) üòle- (<yük) DS/VI:4064
4503) ürekle- DS/VI:4070
4504) ürekle- DS/VI:4796
4505) ürendele- DS/VI:4070
4506) ürendele- DS/VI:4796
4507) ürgüle- DS/VI:4071
4508) ürükle- (I) DS/VI:4072
4509) ürükle- (II) DS/VI:4073
4510) ürükle- (III) [ürmükle-] DS/VI:4073
4511) üründüle- DS/VI:4073
4512) ürünle- DS/VI:4797
4513) üsdelemeyh DS/VI:4797
(<üs+t+e+le-; Gülensoy, 2007, s.
998)
4514) üstele- DS/VI:4077
(<üs+t+e+le-; Gülensoy, 2007, s.
998)
4515) üşüle- DS/VI:4080
4516) üşümle- DS/VI:4080
4517) ütetle- DS/VI:4081
4518) ütle- DS/VI:4081
4519) ütle- DS/VI:4799
4520) ütüle- (II) DS/VI:4082
4521) ütüle- (III) DS/VI:4082
4522) ütülek DS/VI:4082
4523) ütülle- DS/VI:4083
4524) ütüzle- DS/VI:4083
4525) üvelle- DS/VI:4800
4526) üvezle- DS/VI:4085
4527) üvütle- DS/VI:4800
4528) üyükle- DS/VI:4086
4529) üzberle- DS/VI:4086
4530) üzükle- DS/VI:4088
4531) üzümleme DS/VI:4089
4532) vağıla- [vanıla- (I), vazıla-] DS/VI:4090
4533) vañıla- DS/VI:4803
4534) vañıla- (I) DS/VI:4092
4535) vañıla- (II) DS/VI:4092
4536) vanla- DS/VI:4804
1123
4537) vanvanla [varkala-] DS/VI:4092
4538) vazıla- [vağıla-] DS/VI:4095
4539) vazvazla- DS/VI:4096
4540) vekile- DS/VI:4096
4541) vereple- DS/VI:4098
4542) verevile- DS/VI:4098
4543) verle- (II) DS/VI:4098
4544) vezille- DS/VI:4806
4545) vezle- DS/VI:4100
4546) vezlemük DS/VI:4100
4547) vığılla- DS/VI:4806
4548) vığla- DS/VI:4102
4549) vıncıklama DS/VI:4102
4550) vınıla-, vıñıla- [vınla-, vınla-] DS/VI:4102
4551) vınla-, vınla- DS/VI:4807
4552) vırıkla- [vırrıkla-] DS/VI:4103
4553) vırla- DS/VI:4103
4554) vıyıkla- DS/VI:4807
4555) vıyıkla- (I) DS/VI:4104
4556) vıyıkla- (II) DS/VI:4104
4557) vızıkla- [vızzıkla-] DS/VI:4104
4558) vızıla- [vızla-] DS/VI:4105
4559) vızla- DS/VI:4105
4560) vızlağan DS/VI:4105
4561) vızlak DS/VI:4105
4562) vidile- DS/VI:4106
4563) vidle- DS/VI:4807
4564) viranla- [veranla-] DS/VI:4107
(<vīrÀn>Fars.)
4565) viyakla- DS/VI:4808
4566) vizile- DS/VI:4108
4567) yabala- DS/VI:4112
4568) yabancıla- DS/VI:4114
4569) yadlamaò DS/VI:4117
4570) yafala- DS/VI:4117
4571) yağ bağlamaò, yağ bağla- DS/VI:4120
4572) yağanna- DS/VI:4810
4573) yağır bağla- DS/VI:4122
4574) yağışla- DS/VI:4122
4575) yağlaç (I) [yÀlaç] DS/VI:4123
4576) yağlaç (II) DS/VI:4123
4577) yağlama [yağlamaç, yağlambaç] DS/VI:4123
4578) yağlaman DS/VI:4123
4579) yağlambaç DS/VI:4809
4580) yağlı gözleme DS/VI:4124
4581) yağlık bağla- (I) DS/VI:4125
4582) yağlık bağla- (II) DS/VI:4125
4583) yağlıkla- DS/VI:4125

1124
4584) yağşala- DS/VI:4810
4585) yakalama DS/VI:4129
4586) yalakla- DS/VI:4138
4587) yÀlama DS/VI:4139
4588) yalapşıkla- DS/VI:4142
4589) yalınla- (I) DS/VI:4813
4590) yalınla- (II) DS/VI:4813
4591) yalınla-, yalıñla- (I) DS/VI:4148
4592) yalınla-, yalıñla- (II) DS/VI:4148
4593) yalla- DS/VI:4149
4594) yalnıla- DS/VI:4151
4595) yalpala- DS/VI:4151
(<yalpa+la-; Gülensoy, 2007, s.
1048)
4596) yamaçla- [yamaçlaş-] DS/VI:4153
4597) yamala- DS/VI:4154
4598) yamala- yumala- DS/VI:4154
4599) yamalak DS/VI:4154
4600) yamanla- DS/VI:4155
4601) yamsıla- DS/VI:4160
4602) yamşaò bağla- DS/VI:4160
4603) yanalla- DS/VI:4162
4604) yanaşla- DS/VI:4814
4605) yanazla- DS/VI:4163
4606) yanışla- (I) [yanızla-] DS/VI:4171
4607) yanışla- (II) DS/VI:4171
4608) yanışla- (III) DS/VI:4171
4609) yankazlama DS/VI:4172
4610) yanla- (I) DS/VI:4173
4611) yanla- (II) DS/VI:4173
4612) yanla- (III) DS/VI:4173
4613) yanla- (IV) DS/VI:4173
4614) yanla- (V) DS/VI:4173
4615) yanla- (VI) DS/VI:4173
4616) yanlama (I) DS/VI:4172
4617) yanlama (II) DS/VI:4172
4618) yanlama (III) DS/VI:4172
4619) yanlama (IV) DS/VI:4172
4620) yanlama (V) DS/VI:4172
4621) yanlama (VI) DS/VI:4172
4622) yanlama (VII) DS/VI:4172
4623) yannama DS/VI:4815
4624) yannamah DS/VI:4815
4625) yansala- [yanşıla-] DS/VI:4816
4626) yansıla- DS/VI:4816
4627) yansılamaò, yansıla- [yağşala-, DS/VI:4174
yağşıla-, yamsıla- (I), yansala-,
yansla-, yansula-, yanşala-,

1125
 yañşala-, yanşıla-, yasla-, (IV),
yassıla-, yÀşıla-]
4628) yanşıla- DS/VI:4816
4629) yapalaò, yapalak (I) [yaplak (II)] DS/VI:4177
(<yap+aku+la-k; Gülensoy,
2007, s. 1063)
4630) yargalaç (<arka) DS/VI:4184
4631) yargılla- DS/VI:4185
4632) yarım yamalak [yarı yamalak] DS/VI:4187
4633) yarımlağa DS/VI:4186
4634) yarımlağı DS/VI:4187
4635) yarımlağı DS/VI:4816
4636) yarlağÀn (I) DS/VI:4188
4637) yarlağÀn (II) DS/VI:4188
4638) yarlığa- [yargıla-, yarla-] DS/VI:4189
4639) yartalla- DS/VI:4192
4640) yasanla- (I) DS/VI:4193
4641) yasanla- (II) DS/VI:4193
4642) yasanla- (III) DS/VI:4194
4643) yasanla- (IV) DS/VI:4194
4644) yasanla- (V) DS/VI:4194
4645) yasanla- (VI) DS/VI:4194
4646) yasanna- DS/VI:4717
4647) yasannama (III) DS/VI:4194
4648) yasımla- DS/VI:4194
4649) yasınla- [yasınna-] DS/VI:4194
4650) yastıklama (I) DS/VI:4198
4651) yastıklama (II) DS/VI:4198
4652) yastılama DS/VI:4198
4653) yaşmaòlamaò (I) DS/VI:4200
4654) yaşmaòlamaò (II) DS/VI:4200
4655) yatakla- DS/VI:4201
4656) yavlak (I) DS/VI:4207
4657) yavlak (II) DS/VI:4207
4658) yavlak (III) DS/VI:4207
4659) yavsıla- DS/VI:4208
4660) yavşala- DS/VI:4209
4661) yayala- (I) [yayalan-] DS/VI:4211
4662) yayala- (II) DS/VI:4211
4663) yayalak DS/VI:4211
4664) yayla- (I) DS/VI:4214
(<yay[<*yaz]+la-; Gülensoy,
2007, s. 1098)
4665) yazıkla- DS/VI:4219
4666) yazlak (I) DS/VI:4219
4667) yazlak (II) DS/VI:4219
4668) yazlama (I) DS/VI:4219
4669) yazlama (II) DS/VI:4219
4670) ÿckille- DS/VI:4782
1126
4671) yedekle- (I) DS/VI:4222
4672) yedekle- (II) DS/VI:4222
4673) yefelek (I) DS/VI:4224
4674) yefelek (II) DS/VI:4224
4675) yefkinle- DS/VI:4222
4676) yeftinle- DS/VI:4222
4677) yegenne- DS/VI:4225
4678) yeginle- DS/VI:4225
4679) yeğinle- (I) [yeğinle-, yeginne-] DS/VI:4226
4680) yeğinle- (II) DS/VI:4226
4681) yeğintile- DS/VI:4226
4682) yeğle- (I) DS/VI:4226
4683) yeğle- (II) DS/VI:4226
4684) yekenne- DS/VI:4230
4685) yekle- (I) DS/VI:4231
4686) yekle- (II) DS/VI:4231
4687) yelinle- [yelinna-, yelinne-] DS/VI:4237
4688) yelinne- DS/VI:4821
4689) yelkenle- DS/VI:4238
4690) yelle- DS/VI:4821
4691) yelle- (I) DS/VI:4238
4692) yelle- (III) [yelkele-, yeltele-] DS/VI:4238
4693) yelle- (IV) DS/VI:4239
4694) yelle- (V) DS/VI:4239
4695) yellehci DS/VI:4238
4696) yellehle- (I) DS/VI:4238
4697) yellehle- (II) DS/VI:4238
4698) yellemceyh DS/VI:4238
4699) yelleme (I) DS/VI:4238
4700) yelleme (II) DS/VI:4238
4701) yelleme (III) DS/VI:4238
4702) yelleme (IV) DS/VI:4238
4703) yellepe DS/VI:4239
4704) yellepe DS/VI:4239
4705) yelpizle- DS/VI:4241
4706) yemekle- DS/VI:4243
4707) yemle- DS/VI:4245
4708) yemlek (I) [yemleme (III)] DS/VI:4244
4709) yemlek (II) DS/VI:4244
4710) yemlekasma DS/VI:4244
4711) yemleme (I) DS/VI:4244
4712) yemleme (II) DS/VI:4244
4713) yencele- DS/VI:4246
4714) yeñille- DS/VI:4248
4715) yenle- [yenne-] DS/VI:4249
4716) yepele- (I) [yepelle-, yepeşle-, DS/VI:4250
yepişle- (I), yipenle-]
4717) yepele- (II) [yepişle- (II)] DS/VI:4250

1127
4718) yepele- (III) DS/VI:4250
4719) yerçelle- DS/VI:4252
4720) yerikle- [yΨriyhlemeyh] DS/VI:4253
4721) yerikleme DS/VI:4822
4722) yerselle- DS/VI:4256
4723) yestehle- DS/VI:4257
4724) yesteyhlemeyh DS/VI:4257
4725) yetizle- (I) DS/VI:4260
4726) yetizle- (II) DS/VI:4260
4727) yeygile- DS/VI:4261
4728) yıcıntıla- DS/VI:4263
4729) yığla- (<ağla-) DS/VI:4264
(<*hıg+la-; Gülensoy, 2007, s.
56)
4730) yılan ohlağı DS/VI:4268
4731) yılbırla- DS/VI:4268
4732) yıldızlama DS/VI:4270
4733) yılgıla- DS/VI:4271
4734) yılla- (I) DS/VI:4273
4735) yılla- (II) [yıllala-] DS/VI:4273
4736) yıllaç DS/VI:4273
4737) yılmala- DS/VI:4274
4738) yımırtlak DS/VI:4274
4739) yırgalamaò, yırgala- [yılgala-, DS/VI:4278
yırğala-]
4740) yırla- DS/VI:4276
4741) yırla- DS/VI:4824
4742) yırlak DS/VI:4276
4743) yiğinle- [yiğinne-, yiğne-] DS/VI:4278
4744) yiğinne- DS/VI:4824
4745) yilleme DS/VI:4279
4746) yimele- DS/VI:4280
4747) yimle- DS/VI:4280
4748) yipele- DS/VI:4281
4749) yitizle- DS/VI:4284
4750) yivetle- DS/VI:4285
4751) yivile- DS/VI:4285
4752) yivle- DS/VI:4824
4753) yivle- (I) DS/VI:4285
4754) yivle- (II) DS/VI:4285
4755) yivle- (III) [yivlet-] DS/VI:4285
4756) yivle- (IV) DS/VI:4285
4757) yivlecek DS/VI:4285
4758) yivleme DS/VI:4285
4759) yokarıla- [yokarla-] DS/VI:4289
4760) yokarılak DS/VI:4289
4761) yokla- DS/VI:4825
4762) yokla- (I) DS/VI:4289
4763) yokla- (II) DS/VI:4289
1128
4764) yoklama DS/VI:4289
4765) yoklamalık DS/VI:4289
4766) yolakla- DS/VI:4825
4767) yolakla- (I) DS/VI:4291
4768) yolakla- (II) DS/VI:4291
4769) yollak DS/VI:4292
4770) yollamış DS/VI:4292
4771) yollayı DS/VI:4292
4772) yolunu pakla- DS/VI:4294
4773) yomla- (I) DS/VI:4295
4774) yomla- (II) DS/VI:4295
4775) yomla- (III) DS/VI:4295
4776) yomsula- DS/VI:4295
4777) yonakla- DS/VI:4295
4778) yongala- DS/VI:4296
4779) yoòla- DS/VI:4289
4780) yoranla- DS/VI:4298
4781) yordamla- (I) DS/VI:4299
4782) yordamla- (II) DS/VI:4299
4783) yorgala- DS/VI:4300
4784) yorganla- DS/VI:4300
4785) yozla- (I) DS/VI:4306
4786) yozla- (II) DS/VI:4306
4787) yozlak (I) DS/VI:4304
4788) yozlak (II) DS/VI:4304
4789) yozlak vur- DS/VI:4306
4790) yozlama DS/VI:4306
4791) yozulak DS/VI:4306
4792) yöleme (<yivleme) DS/VI:4307
4793) yömele- DS/VI:4307
4794) yörele- DS/VI:4311
4795) yörleğen DS/VI:4311
4796) yörmele- (I) DS/VI:4311
4797) yörmele- (II) DS/VI:4311
4798) yörüle- DS/VI:4312
4799) yukarlak DS/VI:4315
4800) yukle- [yukled-, yuklet-] DS/VI:4316
4801) yumahla- DS/VI:4317
4802) yumala- (I) DS/VI:4317
(<yuv-/yuw-ma+la-; Gülensoy,
2007, s. 1174)
4803) yumala- (II) DS/VI:4317
4804) yumburlak DS/VI:4316
4805) yumcala- [yumcakla-] DS/VI:4317
4806) yumla- DS/VI:4318
4807) yumsula- DS/VI:4318
4808) yuòla- [yukla-] (<uyukla-) DS/VI:4315
(<uyu-k+la-; Gülensoy, 2007, s.
980)
1129
4809) yurdula- DS/VI:4323
4810) yutla- DS/VI:4324
4811) yuvala- (I) DS/VI:4326
(<yuv-ar+la-; Gülensoy, 2007, s.
1185)
4812) yuvala- (II) DS/VI:4326
4813) yuvalak (I) [yuvalama (III)] DS/VI:4325
4814) yuvalak (II) DS/VI:4326
4815) yuvalak (III) DS/VI:4326
4816) yuvalak (IV) DS/VI:4326
4817) yuvalama DS/VI:4828
4818) yuvalama (I) DS/VI:4326
4819) yuvalama (II) DS/VI:4326
4820) yuvalamaca DS/VI:4326
4821) yuvarlama (I) DS/VI:4326
4822) yuvarlama (II) DS/VI:4326
4823) yüğüleme DS/VI:4329
4824) yülÀle- DS/VI:4828
4825) yülekli [yülÀli] DS/VI:4828
4826) yüreği çatla- DS/VI:4333
4827) yüzla- DS/VI:4339
4828) yüzla- DS/VI:4829
4829) yüzle- (I) DS/VI:4339
4830) yüzle- (II) DS/VI:4339
4831) yüzle- (III) DS/VI:4339
4832) yüzle- (IV) DS/VI:4339
4833) yüzle- (V) DS/VI:4339
4834) yüzlek DS/VI:4339
4835) yüzlekçi DS/VI:4339
4836) yüzleme (I) DS/VI:4339
4837) yüzleme (II) DS/VI:4339
4838) yüzleme (III) DS/VI:4339
4839) yüzleme (IV) DS/VI:4339
4840) yüzleme (V) DS/VI:4339
4841) zabınla- DS/VI:4342
4842) zağla- DS/VI:4830
4843) zağla- (I) [zÀlan- (I)] DS/VI:4344
4844) zağla- (II) DS/VI:4344
4845) zağla- (III) DS/VI:4344
4846) zağlaman DS/VI:4344
4847) zamzatla- DS/VI:4348
4848) zarfla- (<zarf>Ar.) DS/VI:4351
4849) zarla- DS/VI:4351
4850) zarlak DS/VI:4351
4851) zartlama DS/VI:4353
4852) zavırla- [zavrakla-, zavurla-] DS/VI:4354
4853) zavurla- DS/VI:4355
4854) zavzakla- (I) DS/VI:4355

1130
4855) zavzakla- (II) DS/VI:4355
4856) zebelle- DS/VI:4356
4857) zebelleş ol- DS/VI:4356
4858) zekle- DS/VI:4833
4859) zekle- (II) DS/VI:4359
4860) zekle- (III) DS/VI:4359
4861) zencirleme (<zencīr>Fars.) DS/VI:4362
4862) zeple- [zeble-] DS/VI:4363
4863) zepleme (I) DS/VI:4363
4864) zepleme (II) DS/VI:4363
4865) zerikle- DS/VI:4363
4866) zerle- DS/VI:4835
4867) zerle- (I) DS/VI:4364
4868) zerle- (II) DS/VI:4364
4869) zerlek DS/VI:4834
4870) zıhıla- (<sıkı) DS/VI:4836
4871) zıhtla- (<zıht) DS/VI:4368
4872) zıkkala- DS/VI:4369
4873) zıkla- (I) DS/VI:4369
4874) zıkla- (II) DS/VI:4369
4875) zıleyle- DS/VI:4836
4876) zılgıtla- (I) [zılkıtla- (I), zırgıtla- DS/VI:4370
(I), zırkıt]
4877) zılgıtla- (II) DS/VI:4370
4878) zılgıtla- (III) [zılğıtla-, zılkıtla- DS/VI:4370
(II)]
4879) zıllak DS/VI:4837
4880) zımbıkla- [zımzıkla-] DS/VI:4372
4881) zımzıkla- DS/VI:4837
4882) zımzırtlak DS/VI:4373
4883) zıncıla- DS/VI:4373
4884) zıngılla- DS/VI:4837
4885) zıngla- DS/VI:4375
4886) zınkla- DS/VI:4375
4887) zınla- (II) DS/VI:4375
4888) zıñna- (<zınkla-) DS/VI:4375
4889) zıpçıkla- DS/VI:4376
4890) zıpla- DS/VI:4838
4891) zıplak (I) DS/VI:4377
4892) zıplak (I) DS/VI:4838
4893) zıplak (II) DS/VI:4377
4894) zıplak (III) DS/VI:4377
4895) zıplak (IV) DS/VI:4377
4896) zıplak (V) DS/VI:4377
4897) zıplak (VI) DS/VI:4377
4898) zıranna- DS/VI:4838
4899) zırbala- (I) DS/VI:4378
4900) zırbala- (II) DS/VI:4378

1131
4901) zırla- DS/VI:4380
4902) zırla- DS/VI:4838
4903) zırlak DS/VI:4838
4904) zırlak (I) DS/VI:4380
4905) zırlak (II) DS/VI:4380
4906) zırlak (III) DS/VI:4380
4907) zırlak (IV) DS/VI:4380
4908) zırlak (V) [zırtlak (III)] DS/VI:4380
4909) zırlayan DS/VI:4839
4910) zırmulla- DS/VI:4380
4911) zırnapla- DS/VI:4380
4912) zırtla- DS/VI:4382
4913) zırtlacık DS/VI:4382
4914) zırtlak (I) DS/VI:4382
4915) zırtlak (I) DS/VI:4839
4916) zırtlak (II) DS/VI:4382
4917) zırtlak (II) DS/VI:4839
4918) zırtlak (III) DS/VI:4839
4919) zırtlak (IV) DS/VI:4382
4920) zırzala- DS/VI:4839
4921) zıvgaçla- DS/VI:4384
4922) zıvgarla- DS/VI:4384
4923) zıvkıtla- DS/VI:4384
4924) zıvla- DS/VI:4384
4925) zıvrala- DS/VI:4385
4926) zıvrala- DS/VI:4839
4927) zıvzakla- DS/VI:4385
4928) zibille- (II) DS/VI:4387
4929) zille- (I) DS/VI:4389
4930) zimzikle- DS/VI:4390
4931) zincele- DS/VI:4390
4932) zinile- DS/VI:4391
4933) zipla- DS/VI:4391
4934) ziple- DS/VI:4841
4935) ziple- [zıpla-] DS/VI:4391
4936) zirle- DS/VI:4841
4937) zivle- DS/VI:4841
4938) zivle- (I) DS/VI:4392
4939) zivle- (III) [zivlen-] DS/VI:4392
4940) zivlemek (II) DS/VI:4392
4941) zodla- DS/VI:4393
4942) zoğla- DS/VI:4842
4943) zoğla- (I) DS/VI:4394
4944) zoğla- (II) DS/VI:4394
4945) zoğla- (III) DS/VI:4394
4946) zokkumla- DS/VI:4842
4947) zompla- (<zomp (II)) DS/VI:4395
4948) zomula- DS/VI:4395

1132
 4949) zongullamaò DS/VI:4842
4950) zorklama DS/VI:4397
4951) zorlak DS/VI:4397
4952) zorlama DS/VI:4397
4953) zorlama [zorlak] DS/VI:4843
4954) zorramaò (<zorla-) DS/VI:4843
4955) zortla- DS/VI:4843
4956) zortla- (I) DS/VI:4399
4957) zortla- (II) DS/VI:4399
4958) zortla- (III) DS/VI:4399
4959) zortlak (I) DS/VI:4399
4960) zortlak (I) DS/VI:4843
4961) zortlak (II) DS/VI:4399
4962) zortlak (II) DS/VI:4843
4963) zortlamaz DS/VI:4399
4964) zotla- DS/VI:4399
4965) zörtlek DS/VI:4401
4966) zumurla- DS/VI:4402
4967) zumzukla- [zumbukla-] DS/VI:4403
4968) ΨndirΨlleme- DS/III:1747

+lA-n

+la addan fiil yapım eki ile -n fiilden fiil yapan dönüşlülük ekinin
kaynaşmasından oluşan bir yapıdır. Hem yazı dilinde hem de ağızlarda çokça
kullanılır.

Yazı dilinde bağlan-, ballan-, döllen-, düğümlen-, evlen-, işlen-, kenetlen-,

kollan-, sallan-, seslen-, sislen-, toplan-, yellen-, yeşillen- vb. fiil oluşumları vardır.

Ağızlarda da bu yapıda benzer oluşumlar sık kullanılmıştır. ağızlan- “ot yeni

yeni bitmek, büyümek”, ezgilen- “kendi kendine türkü söyleyerek eğlenmek”,
göklen- “meyve sebzeyi yeşil yemek”, koçaklan- “daha güçlü olmak”, uyuntulan-
“işi çok ağır yapmak”, yanaklan- “pembeleşmek, kızarmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+lan- 1) abablandır- DS/I:5 (1270)

+len- 2) abalan- DS/I:8
+nan- 3) abdallan- DS/I:16
+nen- 4) abuklan- [abuòlanmaò, abuòlan-] DS/I:32
5) abuklandır- DS/I:32
6) abuòlanmaò DS/VI:4406
1133
7) acarlan- (<èacar>Ar.) DS/I:40
8) acıklan- DS/I:49
9) acıklandır- DS/I:49
10) acılan- [acilen-] DS/I:50
11) acıòlandırmaò-, açıklan- DS/I:47
[acıklandır-, acuòlandırmaò]
12) acıòlanmaò- [açıklan-, acuòlan-, DS/I:47
açuvlan-]
13) acızlan- (<èacz>Ar.) DS/VI:4407
14) acuğlan- DS/VI:4407
15) adağlanmaò, adaòlanmah DS/I:62
16) afakanlan- DS/I:69
17) afkalan- DS/I:70
18) ağalanmaò DS/I:81
19) ağbalan- DS/I:85
20) ağdalan- DS/I:85
21) ağılan- DS/I:89
22) ağıllan- (I) DS/I:90
23) ağıllan- (II) DS/I:90
24) ağıllanmaò DS/I:90
25) ağırşaklan- [ağşanlan-] DS/I:90
26) ağızlan- DS/I:97
27) ağlan- DS/VI:4410
28) ağlazlan- DS/I:102
29) ağşaklan- DS/I:113
30) ağşarlan- DS/I:113
31) ağulan- DS/I:114
32) ağulan- DS/VI:4411
33) ağzı kilitlen- (<kelīd, DS/I:119
kilīd>Fars.)
34) ahırlan- (<Àòÿr>Fars.) DS/I:130
35) aklanıp paklan- DS/VI:4414
36) alacalan- DS/I:177
37) alaflan- DS/I:186
38) alalan- DS/I:192
39) alavlan- (I) DS/VI:4416
40) alavlan- (II) DS/VI:4416
41) alazdan- DS/I:206
42) alazlan- DS/I:207
43) alazlan- DS/VI:4416
44) allan- DS/I:224
45) allan- DS/VI:4418
46) allanıpdı (II) DS/I:224
47) ÀmÀnan- DS/I:237
48) andallan- DS/I:257
49) angalan-, añgalan- DS/I:264
50) anırlan- DS/I:269
51) añlan- (III) DS/I:275
52) anlan-, añlan- (II) DS/I:275
1134
53) anlangaç DS/I:280
54) annan-, añnan- DS/I:278
55) annan-, añnan- (<anlan-) DS/VI:4422
56) annandır- DS/I:278
57) anurlan- DS/I:281
58) apalaklan- DS/VI:4422
59) apalaklan- DS/I:283
60) aralan- DS/I:296
61) arbalan- DS/I:301
62) ardaklan- DS/I:303
63) argulan-, arÿlan- DS/I:338
64) arkalan- DS/I:325
65) aròa- DS/I:312
66) arpalanma DS/I:331
67) arşaklan- DS/I:332
68) arulan- DS/I:337
69) arvatlan- DS/I:338
70) asmalan- DS/I:346
71) aşaklan- DS/I:349
72) aşarlan- DS/I:351
73) aşgarlan- [aşòarlan-] DS/I:353
74) aşkarlan- (I) DS/I:359
75) aşkarlan- (II) DS/I:359
76) ataşlan- (I) DS/I:366
77) ataşlan- (II) DS/I:366
78) atlandır- (<ad) DS/I:371
79) avaklan- DS/I:374
80) avallan- DS/I:375
81) avkalan- DS/I:385
82) avkalanmış DS/VI:4432
83) avkılan- DS/I:386
84) avkurlan- DS/I:387
85) avlanıp kuşlan- DS/I:389
86) avratlan- [avratdanmaò] DS/I:391
(<èavret>Ar.)
87) avsınlan- (<efsÿn>Fars.) DS/I:392
88) avsunnan- (<efsÿn>Fars.) DS/I:393
89) avşarlan- DS/I:394
90) avulan- DS/I:395
91) ay harmanlan- [ay harmannan-] DS/I:415
92) ay uğrulan- DS/I:432
93) ayaklan- DS/I:403
94) ayalan- DS/I:405
95) aynalan- DS/VI:4437
96) aynalan- (<Àyīne>Fars.) DS/I:427
97) azavaklan- DS/I:436
98) azı kitlen- DS/VI:4439
99) azılanlanmış DS/I:439

1135
100) azlan- DS/I:441
101) azulan- DS/I:443
102) bacaklan- DS/I:457
103) bağaçlan- DS/I:487
104) bağdalan- DS/I:477
105) bağlan- (I) DS/I:483
106) bağlan- (II) [bağlanmaò] DS/I:483
107) bağlandı DS/I:483
108) bağlantı DS/VI:4442
109) bağlantı (I) [balantı] DS/I:483
110) bağlantı (III) DS/I:483
111) bağlantı (IV) DS/I:483
112) bağlantı (V) DS/I:483
113) bağlantı (VI) DS/I:483
114) bağlantı (VII) DS/I:483
115) bağlantı (VIII) DS/I:483
116) bağlantı (IX) DS/I:483
117) ballan- DS/I:509
118) ballan- DS/VI:4444
119) balta güplengisi DS/I:512
120) bangilen- DS/I:520
121) bardalan- DS/I:529
122) barlan- DS/VI:4446
123) barlan- [barlanmag] DS/I:534
124) barlanmag [barlan-] DS/I:534
125) bastırıklan- DS/I:548
126) başı bağlan- DS/I:558
127) başı fırlan- DS/I:559
128) başlandır- DS/VI:4450
129) başlangeç DS/I:562
130) batlangoz DS/I:571
(<pat+la-n-gaç; Gülensoy, 2007,
s. 690)
131) batlangöz (<pat) DS/I:571
132) baydanlan- DS/I:579
133) bayınlan- [bayınnan-] DS/I:580
134) baylan- [baynan-] DS/I:582
135) baynan- DS/I:583
136) bebelen- (I) DS/I:590
137) bebelen- (II) DS/I:590
138) bebillen- (II) DS/I:590
139) bebirlen- (I) [bebirlen-, bebüllen-, DS/I:591
bebürlen-]
140) bebirlen- (II) [bebürlen- (II)] DS/I:591
141) bebirlen- (III) DS/I:591
142) bebirlen- (IV) DS/I:591
143) bebirlen- (V) [bebürlen-] DS/I:591
144) bedevilenme (<bedevī>Ar.) DS/I:595
145) bellen- DS/VI:4455
1136
146) belleñgeç (II) DS/I:622
147) bellenti DS/I:622
148) belliklen-, belliyhlen- DS/I:623
149) benlen- DS/I:629
150) benlen- DS/VI:4456
151) bennen- (<benlen-) DS/VI:4456
152) berbirlen- DS/I:631
153) berzullen-, bezullen- DS/I:638
154) besdeklen- DS/VI:4456
155) besden- DS/I:638
156) besilen- DS/I:640
157) besteklen- DS/I:641
158) bevlendi DS/I:646
159) beyni gijillen- [gijellenmek] DS/I:648
160) bıcılan- DS/I:654
161) bıdırlan- DS/I:661
162) bılΨtlen- DS/I:665
163) bırbırlan- DS/VI:4459
164) bızıklan- (II) DS/I:675
165) bicillen- DS/I:682
166) billen- (II) [birlen-] (<bir) DS/I:694
167) bilmezlen- DS/I:695
168) bilmezlen- DS/VI:4462
169) bitolan- DS/I:712
170) bizlengiç (I) [bizlengeç, DS/I:714
bizlenginç, bizlengüç, büzlengeç,
büzlengiç]
171) bizlengiç (II) DS/I:715
172) bizlengiç (III) DS/I:715
173) bizlengiç (IV) DS/I:715
174) boğazdan- DS/I:727
175) boğazlan- DS/I:728
176) bozalan- DS/I:749
177) böceklen- DS/I:755
178) böcelen- (I) DS/I:755
179) böcelen- (II) DS/I:755
180) bönlen- DS/I:769
181) börtlen- DS/I:772
182) buclan- DS/I:776
183) budağlanmaò (<budak) DS/I:778
184) buhurlanma DS/I:783
185) bujlan- DS/I:783
186) bulgurlan- DS/I:788
187) bumuzlan- DS/I:791
188) buñlan- DS/I:793
189) burburlan- DS/I:794
190) burcaklan- DS/I:794
191) burlan- DS/I:799

1137
192) burnu yillen- DS/I:793
193) bübürlen- DS/I:811
194) büceklen- DS/VI:4469
195) bücelen- [böceklen- (I), böcelen-, DS/I:811
böculen-, bücülen-, börülen-]
196) büneleklen- DS/I:822
197) bürelen- [bürlen-] DS/I:825
198) bürlen- [billen- (I), bullen-, DS/I:827
büllen-, bürelen-, bürüklen-,
bürülen- (I)]
199) bürüklen- [bürüklenmaò] DS/I:828
200) büzdeklen- [büzdüklen-] DS/I:833
201) bΨyni gıcıllan- DS/VI:4457
202) calınlan- DS/II:852
203) calınlandır- DS/II:852
204) capcuklan- DS/II:858
205) carıklan- DS/II:862
206) caylan- (<cay (I)) DS/II:870
207) cehlen- (II) (<caka) DS/II:876
208) ceklen- DS/II:877
209) cendirlen- DS/II:881
210) cepceklen- DS/II:883
211) cerelen- DS/II:885
212) cıdırlan- [cıdırlanmah] DS/II:898
213) cıdırlanmah DS/II:898
214) cığalan- (I) [cehlen-] DS/II:899
215) cığalan- (II) DS/II:900
216) cığızlan- [cağızlan-, cıbılan-, DS/II:903
cığazlan-, cıllan-, civizlan-,
cuğuzlan-]
217) cılavlan- DS/II:907
218) cılavlanmah DS/II:907
219) cılğısızlan- DS/II:911
220) cımbıllan- DS/II:915
221) cımızlan- (I) DS/II:917
222) cımızlan- (II) DS/II:918
223) cındarlan- DS/II:919
224) cırdıklen- DS/II:928
225) cırmalanmah DS/II:935
226) cırtlambuk (I) [cırtlanbuk (I)] DS/II:939
(<cırtlan-)
227) cırtlambuk (II) [cırtlanbuk (II)] DS/II:939
(<cırtlan-)
228) ciciklen- DS/VI:4474
229) cidarlan- DS/VI:4474
230) ciğerlen- (<ciğer>Fars.) DS/II:963
231) cimitirlen- DS/II:973
232) cinlen- [cinlenmeğ, cinlenmeh, DS/II:981
cinnen- (I), cinnenmeyh]

1138
233) cinlendir- DS/II:981
234) cinnen- (II) DS/II:982
235) cintillen- (I) DS/II:967
236) cintillendir- DS/II:967
237) cöcelen- DS/II:1005
238) cöçlen- DS/II:1005
239) cugullan- DS/II:1010
240) culaflan- DS/II:1012
241) cuslan- DS/II:1020
242) cücüklen- [cillan-, cüccüklen-, DS/II:1024
cücelen-, çücüklen-, çüçüklen-]
243) cüklen- (<yük) DS/II:1025
244) cüldelen- DS/II:1026
245) çafçalan- DS/II:1033
246) çala gullan- [çala kullan-] DS/II:1048
247) çalgazılan- DS/II:1070
248) çalıklan- (I) DS/II:1055
249) çalıklan- (II) DS/II:1055
250) çallan- (I) DS/II:1059
251) çallan- (II) DS/II:1059
252) çallan- (III) DS/II:1059
253) çallan- (IV) DS/II:1059
254) çallan- (V) DS/II:1059
255) çallan- (VI) DS/II:1059
256) çallan- (VII) DS/II:1059
257) çanlan- DS/II:1071
258) çapahlan- (<çapak) DS/II:1072
259) çaplan- DS/II:1077
260) çarlan- DS/II:1082
261) çarmıklan- DS/II:1082
262) çatlankuç sabunu DS/II:1091
263) çaylambuk (<çaylan-) DS/II:1097
264) çekilen- DS/II:1111
265) çemillen- DS/II:1129
266) çemişlen- DS/II:1130
267) çemlan- DS/II:1131
268) çemlen- (II) (<çim) DS/II:1131
269) çeñilen- DS/II:1139
270) çepellen- DS/VI:4479
271) çepellen- [çepilen-, çepirlen-] DS/II:1142
272) çermelen- DS/II:1147
273) çerzelen- DS/II:1148
274) çıldırlanmış DS/II:1172
275) çımçımlan- DS/II:1176
276) çınarlan- DS/II:1179
277) çıtırlan- (I) DS/II:1195
278) çıtırlan- (II) DS/II:1195
279) çıtırlan- (III) DS/II:1195

1139
280) çıtlanbuò [çıtlanbuk] DS/II:1196
281) çiğlen- DS/II:1210
282) çilelen- (I) DS/II:1215
283) çilelen- (II) DS/II:1215
284) çilenti (<çiğ) DS/VI:4481
285) çillenerek ağla- DS/II:1219
286) çillenmeh [cille-, çillen-, çilen- DS/II:1219
(II), çille- (I), çilleş-]
287) çilpiklen- DS/II:1220
288) çimdelen- DS/II:1222
289) çimeşlen- DS/II:1222
290) çipillen- DS/II:1233
291) çirlen- DS/II:1236
292) çirmiklen- DS/II:1237
293) çitlembek [cırtlambuk (III), DS/I:1246
citlenbik, çitlenbek] (<çitlen-)
294) çiyirdeklen- DS/II:1250
295) çiyselen- DS/VI:4482
296) çolıklan- DS/II:1263
297) çoraklan- DS/II:1270
298) çoralan- DS/II:1270
299) çorallan- DS/II:1270
300) çorlan- (I) DS/II:1272
301) çorlan- (II) DS/II:1272
302) çovaçlan- [çoveşlen-] DS/II:1275
303) çöçelen- (II) DS/II:1276
304) çöğelezlen- DS/II:1278
305) çöllen- DS/II:1283
306) çöplen- (I) (<çÿb>Fars.) DS/II:1290
307) çöplen- (II) DS/II:1290
308) çöplen- (III) DS/II:1290
309) çöpüllen- [çöpürlen-] DS/II:1290
310) çöpürlen- (I) DS/II:1291
311) çöpürlen- (II) DS/II:1291
312) çörçüklen- DS/II:1291
313) çullan- DS/VI:4483
314) çullan- (I) DS/II:1303
315) çullan- (II) DS/II:1303
316) çutlan- DS/II:1305
317) çürüklen- DS/II:1308
318) dabılan- DS/II:1315
319) dağlan- DS/II:1325
320) dağlen- DS/II:1325
321) dalaklan- DS/II:1336
322) dalazlan- (I) DS/II:1339
323) dalazlan- (II) DS/II:1339
324) dalbalan- (I) (<dalga) DS/II:1340
325) dalbalan- (II) DS/II:1340

1140
326) daldalan- (I) [doldalan-, DS/II:1341
duldalanmaò, duldalan-]
327) daldalan- (II) DS/II:1342
328) daldΨylan- [daldΨylanmaò] DS/II:1342
329) dalgalan- DS/II:1343
330) dallandırmaò [dallandur-] DS/II:1346
331) dallanıp budaklan- DS/II:1346
332) darazlan- (I) DS/II:1368
333) darazlan- (II) DS/II:1368
334) darcalan- DS/II:1369
335) darlan- DS/II:1371
336) darzalan- DS/II:1374
337) daşlantı (II) (<taş) DS/II:1376
338) davışlan- DS/II:1379
339) davlumbazlan- DS/II:1381
340) daydalan- DS/II:1387
341) dayılan- [daylan-] DS/II:1388
342) deberlen- DS/II:1393
343) defelen- DS/II:1399
344) dellen- DS/II:1414
345) demlen- DS/II:1418
346) demşeklen- DS/VI:4486
347) denlen- (<dÀne>Fars.) DS/II:1426
348) denlenmeğ DS/II:1426
349) dıdıòlanmaò DS/II:1450
350) dığıllan- DS/II:1453
351) dılılan- DS/II:1458
352) dıllan- DS/VI:4486
353) dırçıklan- DS/II:1468
354) dırdalan- DS/II:1468
355) dırızlan- DS/VI:4487
356) dırlan- DS/II:1470
357) dırmaçlan- DS/II:1470
358) diblanti (<dip) DS/II:1480
359) diklen- (II) DS/II:1488
360) dilÀlan- [dilalan-] DS/II:1490
361) dillen- (I) [dillenmeğ] DS/II:1496
362) dillen- (II) DS/II:1496
363) dillendir- DS/II:1496
364) dillengeç DS/II:1496
365) dinbelendiyh DS/II:1500
366) dineñgin DS/II:1509
367) dineñgin DS/II:1509
368) dingirlen- DS/II:1506
369) dingirlen- DS/VI:4487
370) dinlence [dinlenç] DS/II:1508
(<tín+la-n-)
(<Gülensoy, 2007, s. 287)
371) dinlendik türbesi DS/II:1508
1141
372) dinlendir- [dinnendir-] DS/II:1508
373) dinleñgin [dinlengün] DS/II:1508
374) dinlenim DS/II:1508
375) dinnendiren (I) (<dinlen-) DS/II:1509
376) dinnendiren (II) DS/II:1509
377) diplen- DS/II:1511
378) direklen- (II) DS/II:1512
379) direklendir- DS/II:1512
380) diş bizlengici [diş büzleñgeci] DS/II:1520
381) döllen- (I) DS/II:1579
382) döllen- (II) DS/II:1579
383) dudulan- (<dudu) DS/II:1595
384) dullan- DS/II:1598
385) dumanlan- DS/II:1602
386) durlan- (<duru) DS/II:1606
387) durlangıç DS/II:1605
388) durmaçlan- DS/II:1606
389) duşaklan- DS/II:1609
390) duşlanmah [duşlan-] DS/II:1610
391) dutsızlan- DS/II:1613
392) düğmelen- DS/II:1622
393) düğücüklen- [düğürcüklen- (II)] DS/II:1623
394) düğümlen- DS/II:1625
395) düğürcüklen- DS/II:1626
396) düzgünlen- DS/II:1646
397) dÿlan- DS/II:1596
398) efillen- DS/III:1669
399) eğdilen- DS/III:1674
400) ekelen- (I) DS/III:1693
401) ekelen- (II) DS/III:1693
402) eksiklen- DS/VI:4494
403) ektilen- DS/VI:4494
404) ellengeç DS/VI:4496
405) eneziklen- DS/III:1752
406) enişkelendir- DS/III:1758
407) eñnen- [enlen-] (<eğin (I)) DS/III:1760
408) ergerlen- DS/III:1768
409) ergezlen- DS/III:1768
410) erlen- [erleş-] DS/III:1775
411) erleşikli DS/III:1775
412) eşbahlan- DS/III:1788
413) eşbehlen- DS/III:1788
414) eşek kanıyla aşılan- DS/III:1789
415) eşek nalıyla damgalan- DS/III:1789
416) eşşeklen- DS/III:1795
417) etlenmeğ DS/III:1799
418) evceklen- DS/III:1801
419) evinlen- [evinlenmeg] DS/III:1807

1142
420) evlensek DS/III:1811
421) evlensek ol- DS/III:1811
422) evtiklen- DS/VI:4502
423) evtiklen- (I) DS/III:1817
424) evtiklen- (II) DS/III:1817
425) evtüklen- DS/III:1818
426) evzilen- DS/III:1819
427) eyeşlenme DS/III:1820
428) eyilen- DS/VI:4503
429) eylentü DS/III:1823
430) ezgilen- DS/III:1829
431) faklangıç DS/III:1831
432) falaklan- (I) DS/III:1832
433) falaklan- (II) DS/III:1832
434) felfeselen- (<felsefe>Ar.) DS/III:1842
435) fellen- (I) DS/III:1843
436) fellen- (II) DS/III:1843
437) fellendir- (I) DS/III:1843
438) fellendir- (II) DS/III:1843
439) fengerlen- DS/III:1843
440) feyillen- DS/III:1849
441) fıllan- DS/III:1852
442) fırçiklen- DS/III:1854
443) fıriklen- DS/III:1855
444) fıriklen- (I) DS/III:1855
445) fırlan- DS/III:1856
446) fırlan- DS/VI:4505
447) fırlandır- DS/III:1856
448) fırlandu(r)- DS/VI:4505
449) fırlanta DS/III:1856
450) fırlantı DS/III:1856
451) fırtlangıç DS/III:1857
452) fıtlıslan- DS/III:1862
453) ficiriklen- DS/III:1863
454) firalan- DS/III:1868
455) firiklen- (I) DS/III:1870
456) firiklen- (II) DS/III:1870
457) firtlen- DS/III:1870
458) fişeklen- (<fişeng>Fars.) DS/III:1873
459) fiştillen- DS/III:1873
460) focullan- DS/III:1874
461) gabalan- DS/III:1897
462) gabalantı DS/III:1883
463) gamlen- (<gamm>Ar.) DS/III:1908
464) gapılan- DS/III:1916
465) gardalan- DS/III:1922
466) gardalandır- DS/III:1922
467) garıncalan- DS/III:1927

1143
468) garrehlen- DS/III:1929
469) gavlangoz DS/III:1839
470) gavlangoz (II) DS/III:1939
471) gayasalan- [gaysılan- (I)] DS/III:1943
472) gaydalan- (I) DS/III:1944
473) gaydalan- (II) DS/III:1944
474) gaydalan- (III) [gaydala-] DS/III:1944
475) gaysaklan- (I) DS/III:1951
476) gaysaklan- (II) DS/III:1951
477) gaysılan- (I) DS/III:1951
478) gaysılan- (II) DS/III:1951
479) geberciklen- DS/III:1956
480) gedeklen- DS/III:1965
481) gegelen- DS/III:1970
482) gelin pırlaklan- DS/III:1982
483) genlen- (I) [gepenle-] DS/III:1992
484) gerciklen- DS/III:1995
485) gereklen- DS/III:1997
486) gereylen- DS/III:2000
487) gerezlen- DS/III:2000
488) gesbülen- DS/III:2007
489) gıcıklan- DS/III:2027
490) gıcıllan- [gıcırlan-] DS/III:2027
491) gıdılan- (I) DS/III:2033
492) gıdılan- (II) [gıdıkla-] DS/III:2033
493) gıdiklen- DS/III:2033
494) gılavlan- DS/III:2039
495) gılıklandır- DS/III:2042
496) gıllan- (I) DS/III:2043
497) gıllan- (II) [gıllen-] DS/III:2043
498) gıllan- (III) [gıllen- (II)] DS/III:2043
499) gıllanma- DS/III:2043
500) gıllen- (I) DS/III:2044
501) gıllen- (IV) DS/III:2044
502) gıncıklan- (I) DS/III:2047
503) gıncıllan- DS/III:2047
504) gıncıòlan- DS/III:2047
505) gındıllan- DS/III:2049
506) gırcılan- DS/III:2054
507) gırlan- DS/III:2059
508) gıslen- DS/III:2062
509) gıvşırlan- DS/III:2064
510) gızırğalan- DS/III:2070
511) gızıriklen- DS/III:2070
512) gileylenmeğ [gileylen-, DS/III:2076
gileylenmeyh]
513) gillen- DS/III:2078
514) girenlen- [gireğinlen-] DS/III:2082

1144
515) girgilenmeğ DS/III:2083
516) gizlence [gizlencelik, gizlengiç DS/III:2085
(I)]
517) gizlenci DS/III:2085
518) gizlengiç (II) DS/III:2085
519) godoşlan- [godozlan-, gosgalan-] DS/III:2092
520) gonaklan- DS/III:2100
521) gonüllen- DS/III:2102
522) gorlan- (II) DS/III:2105
523) gorumlan- DS/III:2106
524) göceklen- DS/III:2119
525) gödürsüzlen- DS/III:2126
526) göğüllen- DS/III:2133
527) göjgüllendir- DS/III:2134
528) göklen- DS/III:2138
529) göleklen- DS/III:2142
530) göletlendir- DS/III:2144
531) göllen- DS/III:2145
532) gömeçlen- DS/III:2148
533) gönüllen- [gönüllen-] DS/III:2156
534) gövellen- DS/III:2168
535) göynüklen- DS/III:2172
536) gözlengeç DS/III:2183
537) gözlengıç DS/III:2183
538) gucuklan- DS/III:2187
539) guddelen- DS/III:2187
540) gullan- DS/III:2192
541) gumarozlan- DS/III:2194
542) gurağızlanmag DS/III:2197
543) gurtlan- [gurdlan-] DS/III:2201
544) guvaşlan- DS/III:2203
545) gübürlen- DS/III:2207
546) gümrahlan- DS/III:2223
547) gün dinlen- [gün dinnen-] DS/III:2226
548) gündinlendi DS/III:2226
549) günecelen- DS/III:2227
550) gürelen- DS/III:2235
551) haflen- DS/III:2251
552) hallan- (I) (<hall>Ar.) DS/III:2261
553) hallan- (II) DS/III:2261
554) harlan- (I) (<harr>Ar.) DS/III:2292
555) harlan- (II) DS/III:2292
556) hasıllan- DS/III:2299
557) haşırlan- DS/III:2303
558) havlangaç DS/III:2312
559) haylan- (I) DS/III:2319
560) haylan- (II) DS/III:2319
561) haylangaz DS/III:2319

1145
562) hayvatlan- DS/III:2321
563) hederlen- DS/III:2328
564) hefilen- DS/III:2328
565) hekelen- DS/III:2330
566) helimlen- DS/III:2334
567) hellen- (I) DS/III:2336
568) hellen- (II) DS/III:2336
569) hellen- (III) DS/III:2336
570) helmelen- [hellelen-] DS/VI:4519
571) herelen- DS/III:2343
572) herlen- DS/III:2347
573) herslen- (<hirs>Ar.) DS/III:2348
574) hevtiklen- (I) DS/III:2352
575) hevtiklen- (II) DS/III:2352
576) heyelan- DS/III:2353
577) heyrilen- DS/III:2354
578) hıcıllan- DS/III:2357
579) hıdığlan- (<gıdıklan-) DS/III:2357
580) hıllangaç [hıllankaç] DS/III:2359
581) hınamlan- [hinamla-] DS/III:2362
582) hıncıklan- [hıncıkla-] DS/III:2363
583) hıthıtlan- [heftiklen-] DS/III:2380
584) hıynılan- DS/III:2381
585) hidillen- DS/III:2384
586) hirelen- DS/III:2388
587) hodullan- [hormullan-] DS/III:2394
588) holeklen- DS/III:2396
589) hollan- DS/III:2397
590) hopallan- DS/III:2405
591) horavlan- DS/III:2410
592) horozlan- (<òorÿs>Fars.) DS/III:2410
593) hotalan- DS/III:2419
594) hovlan- DS/III:2421
595) hoytuklan- DS/III:2423
596) hoyurlan- (I) DS/III:2424
597) hoyurlan- (II) DS/III:2424
598) hozalan- DS/III:2424
599) höbelenme DS/III:2426
600) höllüklen- DS/III:2431
601) höndüllen- DS/III:2433
602) hörflen- DS/III:2434
603) hörkuşlen- DS/III:2434
604) höşmeklendir- DS/III:2437
605) höşümlen- DS/III:2438
606) hudiklen- DS/III:2441
607) huruşlan- DS/III:2445
608) husalan- DS/III:2445
609) huzlan- DS/III:2447

1146
610) hüllen- DS/III:2449
611) hüşümlen- DS/III:2452
612) ıbalan- DS/IV:2455
613) ıfılan- DS/IV:2456
614) ığralan- [ıglan-, ıralan, ırşalan-, DS/IV:2485
iğralan-]
615) ımırgalan- DS/IV:2476
616) ımırsıklan- DS/IV:2476
617) ıncıklan- [ıncıkla-] DS/IV:2478
618) ıngalan- DS/IV:2478
619) ırlan- (I) [ırlanmag, ırlanmah] DS/IV:2488
620) ırlan- (II) DS/IV:2488
621) ırlandır- (I) DS/IV:2488
622) ırlangeç DS/IV:2488
623) ırlantı DS/IV:2488
624) ıvgalan- DS/IV:2498
625) ibliklen- DS/IV:2504
626) içgillen- [ıçgillen-, içkillen- (I), DS/IV:2506
içtilen-]
627) içkillen- DS/IV:2507
628) içlen- DS/IV:2507
629) ikirciklen- DS/IV:2517
630) ikircimlen- DS/IV:2517
631) ilgilen- (I) DS/IV:2523
632) ilgilen- (II) DS/IV:2523
633) ilintilen- DS/IV:2527
634) ilmeklen- DS/IV:2534
635) imik garıncalan- (<karınca) DS/IV:2537
636) ipliklen- DS/IV:2547
637) isdan- (<ıslan-) DS/VI:2555
638) işgillen- (I) DS/IV:2563
639) işgillen- (II) DS/IV:2563
640) işkillen- [işkellen-] DS/IV:2564
641) işlen- DS/IV:2565
642) işlenti (I) DS/IV:2565
643) işlenti (II) DS/IV:2565
644) kabalaklan- DS/IV:2581
645) kabanlan- DS/IV:2581
646) kaflan- (I) DS/IV:2593
647) kaflan- (II) DS/IV:2593
648) kaflanan DS/IV:2593
649) kağışlan- (I) DS/IV:2595
650) kağışlan- (II) DS/IV:2595
651) kahirlen- (kahır) DS/IV:2598
652) kakaçlan- DS/VI:4531
653) kakaçlan- (I) DS/IV:2601
654) kakaçlan- (II) DS/IV:2601
655) kaklan- DS/IV:2601

1147
656) kalalan- DS/VI:4532
657) kamgalan- DS/IV:2616
658) kañgallan- DS/IV:2623
659) kaplan- DS/IV:2635
660) kapulan- (<kapı) DS/IV:2637
661) karavillen- DS/IV:2655
662) karçunlan- DS/IV:2657
663) kardaklan- DS/IV:2657
664) kardaşlan- DS/IV:2657
665) kardeşlen- DS/IV:2657
666) karıncalan- DS/VI:4537
667) karkuzlan- DS/IV:2665
668) karlanguç DS/IV:2665
669) karmalan- DS/VI:4538
670) kasmuklan- DS/IV:2677
671) kaşarlan- (I) DS/IV:2675
672) kaşarlan- (II) DS/IV:2675
673) kaşmirlen- DS/IV:2682
674) kavlan- DS/IV:2691
675) kavlangaz (II) DS/IV:2691
676) kayasalan- DS/IV:2699
677) kaydalan- DS/IV:2699
678) kaypaçlan- DS/IV:2706
679) kaysaklan- DS/VI:4542
680) kaysaklan- [kaysalan-, kaysala-] DS/IV:2709
681) kaysalan- DS/IV:2709
682) kazıklan- DS/IV:2713
683) kazlan- DS/IV:2713
684) keflen- DS/IV:2721
685) keherlen- DS/IV:2722
686) kehlesi kanlan- DS/IV:2722
687) keleçlen- DS/IV:2727
688) keleplen- DS/IV:2730
689) kelezlen- DS/IV:2733
690) kellen- DS/IV:2735
691) kepilen- DS/VI:4546
692) kerçlen- DS/IV:2753
693) kereslen- DS/IV:2754
694) kerevezlen- DS/VI:4548
695) kerezlen- DS/IV:2754
696) keşirlen- DS/IV:2772
697) keşlen- DS/VI:4551
698) keşlen- (I) DS/IV:2773
699) keşlen- (II) DS/IV:2773
700) ketlenk DS/IV:2775
701) keviklen- DS/IV:2777
702) keviklen- DS/VI:4552
703) kıcıklan- DS/VI:4552

1148
704) kıcırlan- DS/IV:2785
705) kıdıklan- DS/VI:4553
706) kıdıklan- [kıcıklan-, kıncıklan-] DS/IV:2788
707) kıfılan- DS/IV:2789
708) kıfıllan- DS/IV:2790
709) kığışlan- DS/IV:2791
710) kılağlan- [kılavlan-] DS/VI:4553
711) kılalan- DS/IV:2793
712) kılavlan- (I) DS/IV:2794
713) kılavlan- (II) DS/IV:2794
714) kıllan- DS/IV:2801
715) kıllensinme- DS/IV:2801
716) kıncıfırlan- (I) DS/IV:2807
717) kıncıfırlan- (II) DS/IV:2808
718) kıncifirlen- DS/VI:4555
719) kındıllan- [gındıllan-, kıldırlan-] DS/VI:4555
720) kındıllan- [kındırlan-] DS/IV:2809
721) kırçanlan- DS/IV:2820
722) kırçannan- DS/IV:2820
723) kırçıllan- DS/IV:2820
724) kırıklan- (I) DS/IV:2826
725) kırıklan- (II) DS/IV:2826
726) kırlan- DS/IV:2832
727) kırşaklan- DS/IV:2837
728) kısırlan- DS/IV:2842
729) kıstafanlan- DS/IV:2845
730) kıtmırlan- DS/IV:2850
731) kıyışlan- DS/IV:2858
732) kızıllan- DS/IV:2866
733) killen- DS/IV:2801
734) kinetlen- (<kenet) DS/IV:2874
735) kirizlen- DS/IV:2879
736) kirlen- DS/IV:2880
737) koçaklan- DS/IV:2894
738) kodalan- [kodallan-] DS/IV:2898
739) kodazlanıp dur- DS/IV:2899
740) koduşlan- DS/IV:2900
741) koduşlan- DS/VI:4564
742) kokazlan- DS/IV:2906
743) kokozlan- DS/IV:2907
744) kolaylan- DS/IV:2909
745) kollan- DS/IV:2911
746) kollan- DS/VI:4566
747) konaklan- DS/IV:2916
748) konurlan- DS/IV:2920
749) kopcuklan- DS/IV:2632
750) koplan- DS/IV:2922
751) kopuklen- (<köpük) DS/IV:2923

1149
752) korulan- DS/IV:2929
753) koskoslan- DS/IV:2931
754) kostaklan- [kospaklan-] DS/IV:2933
755) kotuzlan- DS/IV:2939
756) kovalan- DS/IV:2939
757) kovlangoz DS/IV:2941
758) köceklen- DS/IV:2948
759) köleçlen- DS/IV:2954
760) köpeklen- DS/IV:2961
761) körlen- (I) DS/IV:2968
762) kösgerlen- DS/IV:2981
763) kötezlen- DS/VI:4572
764) kubuduklan- [kubarlan-] DS/IV:2989
765) kukarlan- (II) DS/IV:2993
766) kullan- DS/IV:2997
767) kurtlan- DS/IV:3011
768) kurtlan- DS/VI:4575
769) kuşkuşlan- DS/IV:3017
770) küllen- DS/IV:3031
771) kürülen- DS/IV:3049
772) küşümlen- DS/IV:3053
773) laflan- (<lÀf>Fars.) DS/IV:3059
774) laòdalan- DS/IV:3060
775) laşgalan- [laşkalan-] DS/IV:3068
776) lefelen- DS/IV:3071
777) lengerlen- DS/IV:3073
778) lığlan- (I) DS/IV:3077
779) lığlan- (II) DS/IV:3077
780) lığlan- (III) DS/IV:3077
781) lığlan- (IV) DS/IV:3077
782) lokmalan- (<lukme>Ar.) DS/IV:3085
783) loliklen- DS/IV:3086
784) lüvellen- DS/IV:3097
785) mahrurlan- DS/IV:3107
786) mamıòlan- DS/IV:3116
787) mareslan- DS/IV:3129
788) marıllan- DS/IV:3130
789) marullan- (<marul>Rum.) DS/IV:3131
790) matlan- (<mÀt>Fars.) DS/IV:3137
791) matlanmaò DS/IV:3137
792) mavrulan- DS/IV:3139
793) mavurlan- DS/IV:3139
794) mayıflan- DS/IV:3141
795) mayınlan- DS/IV:3141
796) mereslenmeğ DS/IV:3169
797) mezlen- DS/IV:3176
798) mıcıraklan- DS/IV:3179
799) mıdıklan- DS/IV:3180

1150
800) mıdıklan- DS/VI:4596
801) mığıllan- DS/IV:3180
802) mığıllanmah DS/VI:4596
803) mıhlan- DS/IV:3182
804) mırlan- [mırlamaò] DS/IV:3189
805) mızıklan- DS/IV:3196
806) mızılan- DS/IV:3196
807) mızmızlan- DS/IV:3197
808) millen- DS/IV:3200
809) millendir- DS/IV:3200
810) mudullan- DS/IV:3217
811) muhurlan- DS/VI:4601
812) mumumsulan- DS/IV:3220
813) murlan- DS/IV:3222
814) mürkülen- DS/IV:3228
815) narhıslan- DS/VI:4605
816) odalan- (I) DS/V:3266
817) odalan- (II) DS/V:3266
818) ofalan- (<ufak) DS/V:3267
819) oklan- DS/V:3277
820) olangı (<oklava) DS/V:3278
821) olçumlan- DS/V:3279
822) olgalan- DS/V:3279
823) onurlan- (<honneur>Fra.) DS/V:3286
824) opaklan- DS/V:3287
825) orçumlan- DS/VI:4616
826) orumlan- DS/V:3292
827) otalan- DS/V:3295
828) otdanmaò DS/V:3295
829) otlangıç DS/V:3296
830) oylan- DS/VI:4619
831) oylan- [oylan-] DS/V:3303
832) öbeklen- DS/V:3309
833) öbelen- (<öbek) DS/VI:4622
834) öcbelen- DS/V:3310
835) öcelen- DS/VI:4622
836) öcüklen- DS/VI:4622
837) öçbelen- DS/V:3310
838) ödellen- DS/VI:4622
839) ödürlen- DS/V:3314
840) ölçümlen- DS/V:3332
841) öndüllen- DS/V:3339
842) öpçünlen- DS/V:3345
843) örcünlen- DS/V:3345
844) örendelen- DS/V:3348
845) ötlen- DS/V:3360
846) ötürüklen- DS/VI:4622
847) övellen- DS/V:3363

1151
848) övlen- (<eylen-) DS/V:3365
849) öykelen- (<öfke) DS/VI:4632
850) öykelen- [öğkΨlen-, ökelen-, DS/V:3367
ökülen-]
851) öylendir- (<ev) DS/V:3367
852) özeklendir- DS/V:3372
853) özlengi DS/VI:4633
854) özürlen- DS/V:3376
855) paflan- (I) DS/VI:4634
856) paflan- (II) DS/VI:4634
857) paflan- [pafla- (III)] DS/V:3382
858) pahallan- DS/V:3382
859) pahıllan- DS/V:3382
860) palalan- DS/VI:4635
861) palazlan- (II) DS/V:3387
862) palazlan- [palazlanmaò] DS/VI:4635
863) pambıklan- (II) DS/V:3389
(<panbuk>Fars.)
864) pambuklan- DS/VI:4636
865) pambuklan- [pambıklan- (I), DS/V:3390
pamıklan-]
866) pamuklan- DS/V:3391
867) pañlan- DS/VI:4637
868) panlan- [panla-] DS/V:3394
869) papalan- DS/V:3395
870) parçalanmaò DS/VI:4638
871) parlan- [perlen-, porlan-] DS/V:3399
872) parpılan- DS/V:3401
873) parpılan- (I) DS/V:3402
874) parpılan- (II) DS/V:3402
875) parpullan- DS/V:3402
876) parpullat- DS/V:3402
877) partlanguç DS/V:3404
878) pasaklan- DS/V:3406
879) paslankoz DS/V:3406
880) patazlan- DS/V:3411
881) patlangaç (I) [patlak (IV), DS/V:3413
patlangıç, patlankuç (I)]
882) patlangaç (II) [patlak (VII)] DS/V:3414
883) patlangaç (III) [patlangıç (IV)] DS/V:3414
884) patlangıç DS/VI:4641
885) patlangıç (I) [patlankuç] DS/V:3414
886) patlangıç (II) DS/V:3414
887) patlangıç (III) DS/V:3414
888) patlangoç [patlangoz, patlanguç] DS/V:3414
889) patlankuç DS/VI:4641
890) paytaklan- (<baydak>Ar.) DS/V:3418
891) pençelen- (<pence>Fars.) DS/V:3427
892) perelen- (I) DS/V:3431
1152
893) perelen- (II) DS/V:3431
894) perelendir- DS/V:3430
895) peresiklen- DS/V:3436
896) perlen- DS/V:3433
897) pırlan- DS/VI:4648
898) pırlan- (I) DS/V:3445
899) pırlan- (II) DS/V:3445
900) pırlandır- DS/V:3445
901) pırlandır- DS/VI:4648
902) pırlangaç [pırlangıç (I)] DS/V:3445
903) pırlangıç DS/VI:4648
904) pırlangıç (III) DS/V:3445
905) pıslangıç DS/VI:4649
906) pıtıraklan- DS/VI:4649
907) pıtıraklan- [pıtnaklan-, pıtotlan-] DS/V:3451
908) pıtırlan- DS/V:3451
909) pıyalan- DS/V:3452
910) piclen- DS/V:3453
911) pinciklen- DS/V:3457
912) pineklen- DS/VI:4649
913) pirelen- DS/VI:4651
914) pirelenmeyh DS/V:3460
915) pizlengiç [püzlengiç] DS/V:3466
916) poklangeç DS/V:3469
917) poòurlan- DS/V:3469
918) porlan- DS/V:3471
919) puflan- DS/V:3484
920) pupulan- DS/V:3488
921) pusarıklan- [pusuraklan-] DS/V:3492
922) puşlan- DS/V:3494
923) pürçüklen- (I) DS/V:3499
924) pürçüklen- (II) DS/V:3499
925) pürelen- DS/V:3500
926) pürkülen- DS/VI:4658
927) pürlen- (I) DS/V:3500
928) pürlen- (II) DS/V:3500
929) pürseklen- DS/V:3501
930) pürtüklen- DS/VI:4658
931) pürtüklen- [pürtüşlen-] DS/V:3502
932) pürülen- DS/V:3502
933) püzlen- DS/VI:4659
934) rüyalan- (<ruéyÀ>Ar.) DS/V:3508
935) sabuklan- DS/V:3509
936) sadalan- DS/V:3513
937) sadırlan- DS/V:3513
938) sağlan- DS/V:3516
939) sağlanca DS/VI:4663
940) sakalngıçlı DS/V:3522

1153
941) saklangıç oyunu DS/V:3522
942) salıklan- DS/V:3527
943) salıklaş- (I) DS/V:3527
944) salıklaş- (II) DS/V:3527
945) sallan- DS/VI:4668
946) sallandu(r)- DS/VI:4668
947) sallangaç [sallancak, sallangeç, DS/VI:4668
sallañguç, sallanğaç, sallankuc]
948) sallantı [sallantu] DS/VI:4668
949) sallantuda olmaò DS/VI:4668
950) samahalan- DS/V:3532
951) samsulan- DS/V:3535
952) sancılanmağ (I) DS/VI:4671
953) sancılanmağ (II) DS/VI:4671
954) savsaklan- DS/V:3557
955) savsaklan- (I) DS/VI:4677
956) savsaklan- (II) DS/VI:4677
957) savsanık (<savsaklan-) DS/V:3558
958) sayaklan- (I) [soyakla- (II)] DS/V:3560
959) sayaklan- (II) DS/V:3560
960) sayòarlan- [savsaòlamah] DS/V:3561
961) sazlan- DS/V:3564
962) sazlanmaò, sazlan- DS/VI:4678
963) sedelen- DS/V:3566
964) sekilen- [sekile-] DS/VI:4681
965) sekilen- [sekülen-] DS/V:3572
966) seklen- DS/V:3574
967) sekselen- (<seksek) DS/V:3574
968) selpüklen- DS/V:3580
969) semelen- DS/VI:4684
970) semelen- [semerteklen-] DS/V:3581
971) serkeplen- DS/V:3591
972) serselen- [sersele-, serselenmeyh] DS/V:3592
(<sersem<sersÀm>Fars.)
973) sesdenmelik DS/VI:4687
974) seslen- DS/VI:4687
975) seyillen- DS/V:3595
976) sıdalan- (I) DS/VI:4689
977) sıdalan- (II) DS/VI:4689
978) sığlan- DS/VI:4690
979) sınarlan- DS/V:3611
980) sıñarlan- DS/VI:4691
981) sırkuvlan- DS/V:3619
982) sırlanca DS/V:3619
983) sızlan- (<sızı) DS/V:3630
984) siğiltilen- DS/V:3632
985) siğirciklen- DS/V:3633
986) sillen- DS/VI:4698

1154
987) sillen- (I) (<sil (III)) DS/V:3637
988) sillen- (II) DS/V:3637
989) simamlan- DS/V:3638
990) sineklen- DS/VI:4699
991) sineklen- (I) [sinekle- (I)] DS/V:3641
992) sineklen- (II) [sinekle- (II)] DS/V:3641
993) singirlen- DS/V:3643
994) sinirsilen- DS/V:3644
995) sipsilen- DS/VI:4700
996) sislen- DS/V:3648
997) sislen- DS/VI:4700
998) sitillen- DS/V:3649
999) siyeklen- DS/V:3652
1000)sodırlan- DS/V:3655
1001)soğlan- DS/V:3656
1002)soykalan- DS/VI:4706
1003)söyekelen- DS/V:3684
1004)söylenti [söyleme (II), söylence] DS/V:3686
1005)sucalan- DS/V:3689
1006)sulan- DS/V:3693
1007)sulan- [sulanlık] DS/V:3693
1008)sunturlan- DS/V:3699
1009)surnaşlan- DS/V:3701
1010)sümdüklen- [sümsükle- (II), DS/V:3712
sümsüklen- (I), sümtüklen-]
1011)sümdüklen- [sümtüklen-] DS/VI:4713
1012)sümeklen- DS/V:3713
1013)sümeklen- DS/VI:4713
1014)sümsüklen- (II) DS/V:3714
1015)sümtüklen- (II) DS/V:3715
1016)sündüklen- DS/V:3715
1017)süngerlen- DS/V:3717
1018)şaddaklan- DS/V:3735
1019)şafıtlan- DS/V:3750
1020)şatavlan- DS/V:3754
1021)şaylan- DS/V:3757
1022)şaylan- DS/VI:4723
1023)şaylandır- DS/V:3756
1024)şeğirlen- DS/V:3758
1025)şehpeklendir- DS/V:3758
1026)şekerlen- (<şeker>Ar.) DS/V:3759
1027)şekillen- (<şekl>Ar.) DS/V:3759
1028)şeleklendir- DS/V:3760
1029)şelelen- DS/V:3760
1030)şemiklen- DS/V:3761
1031)şergillen- DS/V:3770
1032)şerlen- (<şerr>Ar.) DS/VI:4725
1033)şıkÀrlan- DS/VI:4728

1155
1034)şıkınnan- DS/V:3768
1035)şıkınnan- DS/V:3768
1036)şıllıòlan- DS/V:3770
1037)şıralan- (I) DS/V:3774
1038)şıralan- (II) [şırlan-] DS/V:3774
1039)şikÀtlan- DS/V:3778
1040)şirelen- (I) DS/V:3786
1041)şirelen- (II) DS/V:3786
1042)şişhaòlan- DS/V:3789
1043)şişlen- DS/V:3789
1044)şitlen- DS/V:3790
1045)şorlan- DS/V:3793
1046)şorlan- DS/VI:4732
1047)şorutlan- DS/V:3794
1048)şoylan- DS/VI:4732
1049)şöhürlen- DS/V:3794
1050)şörüklen- DS/V:3794
1051)şuullan- DS/V:3796
1052)şüngül kullan- DS/V:3797
1053)taçlandır- (<tac>Ar.) DS/V:3800
1054)takkalan- DS/V:3811
1055)talarlan- DS/V:3811
1056)talazlan- DS/V:3816
1057)talvarlan- DS/V:3818
1058)tandıra sallan- DS/VI:4738
1059)tanlan- DS/V:3823
1060)taplan- DS/V:3829
1061)tarazlan- (I) DS/V:3835
1062)tarazlan- (II) DS/V:3835
1063)tarazlan- (III) DS/V:3835
1064)tarçıklan- DS/VI:4742
1065)tarlan- DS/VI:4742
1066)tarlan- (I) DS/V:3836
1067)tarlan- (II) DS/V:3836
1068)tartışlan- DS/V:3838
1069)tasarlan- (I) (<tasarı) DS/V:3839
1070)tasarlan- (II) DS/V:3839
1071)taslan- (I) DS/V:3840
1072)taslan- (II) DS/V:3840
1073)taşlanguç DS/V:3843
1074)taşlantı DS/V:3843
1075)taşlantı (I) DS/VI:4743
1076)taşlantı (II) DS/VI:4743
1077)taşyatırlan- DS/V:3843
1078)tatarcalan- DS/V:3845
1079)tavırlandırmaò (<tavr>Ar.) DS/VI:4745
1080)tavlan- (I) (<tÀv>Fars.) DS/V:3849
1081)tavlan- (II) DS/V:3849

1156
1082)tavlanmağ DS/VI:4745
1083)taylan- DS/VI:4746
1084)taylan- (II) DS/V:3855
1085)taylanmaò DS/VI:4746
1086)tekelen- DS/V:3865
1087)tekellen- DS/VI:4749
1088)tekerlen- [tekellen-, tekerle-, DS/V:3865
tekeşle-, tekirlen-]
1089)tekirlen- DS/VI:4749
1090)teklelen- DS/V:3868
1091)teklendir- DS/V:3868
1092)tellen- DS/VI:4751
1093)tellen- (I) [telle- (IV)] DS/V:3874
1094)tellen- (II) DS/V:3875
1095)tellen- (III) DS/V:3875
1096)tengellen- [tengelen-, tengelle-] DS/V:3880
1097)tengerlen- [tengelle, tenğellen-, DS/VI:4753
tenğerlen-]
1098)tengerlen- [tengerlenmeg, DS/V:3881
tenğellen-, tenğerlen, tenkellen-]
1099)tengil tengil yuvarlan- DS/VI:4753
1100)tenlen- DS/V:3882
1101)teylendir- DS/V:3906
1102)tezillen- DS/VI:4759
1103)tığlan- DS/V:3910
1104)tınciklen- DS/V:3916
1105)tırlan- DS/V:3920
1106)tırpağılan- DS/V:3926
1107)tırtıklan- DS/V:3926
1108)tirkelen- DS/VI:4766
1109)toflan- (<top) DS/V:3945
1110)tokcalan- DS/V:3950
1111)tokmaklan- DS/V:3951
1112)tolalan- DS/V:3954
1113)topaçlan- DS/V:3963
1114)torlan- (I) DS/V:3970
1115)torlan- (II) DS/V:3970
1116)torlan- (III) DS/V:3970
1117)toslan- DS/VI:4772
1118)toşlan- DS/V:3975
1119)toşurlan- DS/V:3976
1120)tozaklan- DS/V:3979
1121)tozutma kullan- DS/VI:4774
1122)töngelen- [tongalan-, töngellen-, DS/V:3984
töpellen-, töperlen-]
1123)tuvallan- DS/VI:4778
1124)tuvarlan- (<yuvar) DS/V:4004
1125)tüklenmeğ DS/VI:4779
1126)tülen- (I) (<tüğ) DS/V:4009
1157
1127)tülen- (II) DS/V:4009
1128)tümtüzlen- DS/V:4013
1129)tütünlen- DS/V:4018
1130)tüymüklen- DS/V:4020
1131)ubalan- DS/VI:4021
1132)uclan- [uçlandır-] DS/VI:4021
1133)uclandır- (I) DS/VI:4021
1134)uclandır- (II) DS/VI:4021
1135)uclanmaò DS/VI:4783
1136)uçgillen- DS/VI:4782
1137)uçlan- DS/VI:4024
1138)uçlan- (I) DS/VI:4782
1139)uçlan- (II) DS/VI:4782
1140)uçlandır- DS/VI:4024
1141)uçlandır- DS/VI:4782
1142)uçuklan- (I) DS/VI:4024
1143)udlan- DS/VI:4783
1144)ufa(kla)n- (I) DS/VI:4026
1145)ufa(kla)n- (II) DS/VI:4026
1146)ufa(kla)n- (III) DS/VI:4026
1147)ufa(kla)ntı DS/VI:4784
1148)uğralan- (III) DS/VI:4029
1149)uğumlan- DS/VI:4030
1150)uslan- DS/VI:4045
1151)utlan- [udlan-] DS/VI:4048
1152)uyalan- (<oya) DS/VI:4049
1153)uyuntulan- DS/VI:4053
1154)uyuntulan- DS/VI:4791
1155)uyuzlan- DS/VI:4054
1156)uyvatlan- DS/VI:4054
1157)uz kullan- DS/VI:4055
1158)uz kullan- DS/VI:4792
1159)uzlan- DS/VI:4792
1160)ücüklen- DS/VI:4057
1161)üfelen- (<ufak) DS/VI:4060
1162)üferlen- DS/VI:4060
1163)ünkülen- DS/VI:4068
1164)ünlen- (I) DS/VI:4068
1165)ünlen- (II) DS/VI:4068
1166)ünnen- DS/VI:4069
1167)üntüzlen- DS/VI:4069
1168)ürbelen- DS/VI:4069
1169)ürlen- DS/VI:4071
1170)ürlen- DS/VI:4796
1171)ürtmeklen- DS/VI:4072
1172)ürünlen- DS/VI:4797
1173)üstü kirlen- DS/VI:4798
1174)üstü kirlen- [üst kirlen-] DS/VI:4078

1158
1175)üsürgülen- DS/VI:4999
1176)ütlen- DS/VI:4081
1177)ütüklen- (I) DS/VI:4082
1178)ütüklen- (II) DS/VI:4082
1179)ütüklen- (III) DS/VI:4082
1180)ütüklen- (IV) DS/VI:4082
1181)ütülen- DS/VI:4082
1182)ütülen- DS/VI:4800
1183)ütüzlen- DS/VI:4083
1184)ütüzlen- DS/VI:4800
1185)üvenlen- [üverlen-] DS/VI:4084
1186)vazilen- DS/VI:4804
1187)vessizlen- (<vessiz) DS/VI:4099
1188)vızıklan- DS/VI:4104
1189)yağadılan- DS/VI:4118
1190)yağızlan- DS/VI:4123
1191)yahtalan- DS/VI:4128
1192)yalaklan- [yalakla- (II)] DS/VI:4138
1193)yalanlan- DS/VI:4142
1194)yallan- DS/VI:4149
1195)yalpaklan- DS/VI:4151
1196)yaltaòlan-, yaltaklan- DS/VI:4152
1197)yanaklan- DS/VI:4161
1198)yanalan- DS/VI:4162
1199)yanazlan- DS/VI:4814
1200)yangılan- (I) DS/VI:4167
1201)yangılan- (II) DS/VI:4167
1202)yangulan- (<yankı) DS/VI:4168
1203)yangulanma DS/VI:4168
1204)yanşaklan- DS/VI:4176
1205)yapıklan- (I) DS/VI:4179
1206)yapıklan- (II) DS/VI:4179
1207)yaren kullan- DS/VI:4183
1208)yarımlanma DS/VI:4187
1209)yarlan- DS/VI:4188
1210)yavuncilan- DS/VI:4210
1211)yekelen- DS/VI:4230
1212)yeklen- DS/VI:4231
1213)yekmelen- DS/VI:4232
1214)yellen- DS/VI:4821
1215)yellen- (I) [yelle- (II)] DS/VI:4240
1216)yellen- (II) DS/VI:4240
1217)yellen- (III) DS/VI:4240
1218)yellen- (IV) DS/VI:4240
1219)yellenme DS/VI:4240
1220)yenkılan- DS/VI:4249
1221)yepezlen- DS/VI:4250
1222)yerlen- (I) DS/VI:4255

1159
1223)yerlen- (II) DS/VI:4255
1224)yeşillen- DS/VI:4258
1225)yeşillen- DS/VI:4822
1226)yıllanık DS/VI:4273
1227)yıllanmış DS/VI:4273
1228)yırğalan- DS/VI:4276
1229)yileklen- DS/VI:4279
1230)yillen- DS/VI:4279
1231)yiñilen- DS/VI:4280
1232)yişillen- (I) (<yeşil) DS/VI:4282
1233)yişillen- (II) DS/VI:4282
1234)yitiklen- (I) DS/VI:4283
1235)yitiklen- (II) DS/VI:4283
1236)yollan- DS/VI:4292
1237)yuvalan- (<yuvarlan-) DS/VI:4326
1238)yuvarlan- DS/VI:4326
1239)yüzlendir- DS/VI:4339
1240)zağlan- DS/VI:4344
1241)zahimlen- DS/VI:4346
1242)zamzaklan- DS/VI:4348
1243)zamzuklan- DS/VI:4348
1244)zaplan- DS/VI:4831
1245)zargılan- DS/VI:4832
1246)zarkulan- DS/VI:4351
1247)zarlan- DS/VI:4351
1248)zarplan- DS/VI:4352
1249)zavklan- DS/VI:4832
1250)zehni saplan- DS/VI:4359
1251)zeklen- [zehlen-, zevklen-, DS/VI:4359
zeyhlen-, zöklen-]
1252)zeplen- DS/VI:4834
1253)zeplen- (I) DS/VI:4363
1254)zeplen- (II) DS/VI:4363
1255)zevklen- [zevklenmeyh] DS/VI:4835
1256)zığlan- DS/VI:4368
1257)zıhlan- DS/VI:4368
1258)zıkkımlan- (<zakkum>Ar.) DS/VI:4836
1259)zıkkımlan- [zıklan-] DS/VI:4369
1260)zırlangıç DS/VI:4380
1261)ziftlen- DS/VI:4388
1262)zillen- DS/VI:4840
1263)zillen- [zille- (II)] DS/VI:4389
1264)ziplen- [zıplan-] DS/VI:4391
1265)zivzillen- [ziğzillen-, ziyzillen-] DS/VI:4841
1266)zorlan- (I) (<zÿr>Fars.) DS/VI:4398
1267)zorlan- (II) DS/VI:4398
1268)zovuklan- DS/VI:4400
1269)zöberlen- DS/VI:4400

1160
 1270)Ψvihlen- DS/III:1807

+lA-ş

+la addan fiil yapım eki ile -ş fiilden fiil yapan işteşlik ekinin
kaynaşmasından oluşan bir yapıdır. Hem yazı dilinde hem de ağızlarda
kullanılmaktadır.

Yazı dilinde ağırlaş-, denkleş-, eşleş-, kalınlaş-, kırlaş-, özleş-, bekleş-,

toplaş-, yerleş-, yozlaş-, zıtlaş- vb. fiiller kullanılır. ekleş- (dilb.) ve ağızlaş- (ana.)
ise terim görevli fiillerdir.

Ağızlarda ise bazı kullanımları şunlardır: algınlaş- “sıhhati bozulmak,

güçsüz kalmak”, çıtırlaş- birbirine girmek, karışmak, dolaşmak”, elleş-
“2.Yardımlaşmak.”, gözleş- “birbiriyle zıt gitmek, birbirine kızgın olmak”, kipleş-
“kuvvetlenmek, sağlamlaşmak”, yamaçlaş- (II) “yokuş, bayır durumuna gelmek”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+la-ş- 1) acarlaş- (I) [acerleş-] DS/I:41 (341)

+le-ş- 2) acarlaş- (II) DS/I:41
+na-ş- 3) adileş- (<èÀdí>Ar.) DS/VI:4408
+ne-ş- 4) adleş- DS/I:67
5) adleştir- DS/I:67
6) ağırlaş- DS/VI:4409
7) ağızlaş- DS/I:97
8) ağmalaş- DS/I:104
9) ağnaş- (<an) DS/I:77
10) ağnaşdur- DS/I:107
11) ağnaşıl- DS/I:107
12) ağnaşıl- (<anlaşıl-) DS/I:107
13) akçalaş- DS/I:146
14) alaklaş- DS/I:191
15) algınlaş- DS/I:214
16) andırlaş- DS/I:260
17) añnaş- (<anlaş-) DS/VI:4422
18) annaş-, añneş- DS/I:278
19) añnaştır- (<anlaş-) DS/I:278
20) araklaş- DS/I:295
21) aralaş- DS/I:296
22) aralaş- (I) [arala- (V)] DS/VI:4424

1161
23) aralaş- (II) DS/VI:4424
24) aralaş- (III) DS/VI:4424
25) aralaştır- DS/VI:4424
26) arılaştır- DS/I:319
27) arınlaş- DS/I:321
28) arkalaş- DS/I:325
29) arlaş- DS/I:328
30) artlΨş- DS/I:336
31) ataklaş- DS/I:365
32) atanlaş- [atannaş-] DS/I:366
33) ataşlan- DS/VI:4430
34) atlaş- (I) DS/I:371
35) atlaş- (II) (<at) DS/I:371
36) atlaştır- DS/I:371
37) atleş- DS/I:371
38) atleştir- DS/I:371
39) atnaştır- DS/I:372
40) avhalaş- DS/I:382
41) aviklaş- DS/I:384
42) avkalaş- DS/I:385
43) avlaştır- DS/I:389
44) ayahlaş- DS/I:399
45) ayaklaş- DS/I:403
46) ayarlaş- DS/I:408
47) ayipleş- (<èayb>Ar.) DS/I:422
48) aynaşmaò (<an) DS/I:428
49) aynaşmaò (<anlaş-) DS/I:428
50) azavatlaş- DS/I:436
51) azkalaş- DS/I:441
52) bahaklaş- DS/I:487
53) balabanlaş- DS/I:497
54) bedeleş- [bedelleş-] DS/I:594
55) bedelleş- (II) DS/I:594
56) berekleş- DS/I:632
57) bernekleş- DS/I:636
58) beteleş- DS/I:645
(<beter>bedter>Fars.)
59) beyleşme DS/I:648
60) bıtırlaş- DS/I:672
61) bileşik (<bir) DS/I:692
62) boğcalaş- DS/I:728
63) bosleş- DS/I:742
64) bozolaş- DS/I:752
65) bozulaş- DS/I:753
66) cantalaş- DS/II:858
67) cebelleş- [cencelleş-] DS/II:871
68) cenilleş- DS/II:882
69) cerleş- (<yer) DS/II:886

1162
70) cıdavlaş- DS/II:896
71) ciğirleş- DS/II:962
72) corlaş- DS/VI:4475
73) corlaş- [carlaş-] DS/II:1001
74) cozulaş- DS/II:1004
75) cükgülleş- DS/II:1025
76) çakırlaş- DS/II:1044
77) çamurlaş- DS/II:1066
78) çarplaş- (<çarpık) DS/II:1084
79) çelikleş- DS/II:1124
80) çendeleş- DS/VI:4479
81) çeneleş- DS/II:1136
82) çepelleş- (I) DS/II:1142
83) çepelleş- (II) DS/II:1142
84) çepelleş- (III) DS/II:1142
85) çıtırlaş- DS/II:1195
86) çoğlaş- [çoğnaş-] (<çok) DS/II:995
87) çöpleşik DS/II:1290
88) çubullaş- DS/II:1300
89) çungurlaş- (I) DS/II:1304
90) çungurlaş- (II) DS/II:1304
91) dadallaş- DS/II:1318
92) dağımlaş- [damlaş-] DS/II:1325
93) daklaş- DS/VI:4484
94) davlaş- DS/II:1380
95) dekleş- (<denkleş-) DS/II:1408
96) denkleş- DS/II:1425
97) denkleştir- DS/II:1425
98) dırıklaş- [dırıòlaşmaò] DS/II:1470
99) dırılaş- DS/II:1470
100) dırlaş- [dırleş-, dilleş-, DS/II:1471
dilleşmeyh]
101) dırleş- [dırlaş-] DS/II:1471
102) dinizleş- DS/II:1507
103) dinneştir- DS/VI:4488
104) dinneştir- (<dinleş-) DS/VI:4488
105) doklaş- DS/II:1540
106) dolgunlaş- DS/II:1546
107) dölekleş- (I) DS/II:1578
108) dölekleş- (II) DS/II:1578
109) duşlaş- DS/II:1610
110) düğürleş- DS/II:1626
111) ebeleş- (I) DS/III:1653
112) ebeleş- (II) DS/III:1653
113) eğeleş- DS/VI:1676
114) ehnezleş- DS/III:1690
115) ekeleş- (I) DS/III:1693
116) ekeleş- (II) DS/III:1693

1163
117) ekeleş- (III) DS/III:1693
118) ekleş- DS/VI:4494
119) ekleş- (I) DS/III:1690
120) ekleş- (II) DS/III:1690
121) ekleşik DS/III:1696
122) ekleşikli DS/III:1696
123) ekleştir- (I) DS/III:1696
124) ekleştir- (II) DS/III:1696
125) ektileş- (II) DS/III:1696
126) elleş- DS/VI:4496
127) elleş- (I) DS/III:1722
128) elleş- (II) DS/III:1722
129) elleşme (I) DS/III:1721
130) elleşme (II) DS/III:1722
131) elleşmeyh DS/VI:4496
132) ellikleşme DS/III:1724
133) enleş- DS/III:1759
134) erinleş- DS/III:1770
135) erneş- (I) (<ekleş-) DS/III:1775
136) erneş- (II) (<eşleş-) DS/III:1775
137) esanlaş- DS/III:1778
138) esenleş- DS/III:1779
139) esenneş- DS/III:1779
140) eteği ağırlaş- DS/III:1796
141) evikleş- DS/III:1807
142) eyhleş- DS/III:1821
143) eyleşük DS/III:1823
144) fırlaş- (I) DS/III:1856
145) fısıkolaş- [fısılaşmaò] DS/III:1858
146) fitleş- DS/III:1874
147) galınnaş- (<kalınlaş-) DS/III:1901
148) gangalozlaş- DS/III:1912
149) gasmuklaş- DS/III:1933
150) gavruklaş- DS/III:1940
151) gebeleş- DS/III:1955
152) gırlaş- DS/III:2059
153) gırmalaş- DS/III:2060
154) gorlaş- (I) DS/III:2105
155) gorlaş- (III) DS/III:2105
156) gorlaş- (IV) DS/III:2105
157) gorlaş- (V) DS/III:2105
158) gorlaş- (VI) DS/III:2105
159) gorlaş- (VII) DS/III:2105
160) gorleştir- DS/III:2105
161) gölbezleş- DS/III:2141
162) gönçleş- DS/III:2152
163) gözleş- DS/III:2183
164) gudullaş- DS/III:2188

1164
165) hallaş- DS/III:2261
166) harınlaş- DS/III:2290
167) harmanlaş- (III) DS/III:2293
168) haşallaş- DS/III:2301
169) hatalaş- DS/III:2305
170) helleş- DS/III:2336
171) henleş- DS/III:2340
172) hırkıtlaş- DS/III:2371
173) hırtılaş- DS/III:2373
174) hırtlaş- DS/III:2375
175) hırtlaştır- DS/III:2375
176) hillikleş- DS/III:2385
177) hintleş- DS/III:2389
178) hitleş- DS/III:2389
179) horçuklaş- DS/III:2410
180) hortlaş- DS/III:2414
181) hörleş- DS/III:2435
182) ıbıklaş- DS/IV:2455
183) ımıklaş- DS/IV:2475
184) ıralaş- DS/IV:2482
185) ırgınlaş- DS/IV:2486
186) iktleş- DS/IV:2517
187) ilikleş- DS/IV:2525
188) ingileşik DS/IV:2543
189) irileş- DS/IV:2551
190) itileş- (I) (<yiti) DS/IV:2569
191) itileş- (II) DS/IV:2569
192) iyleş- DS/IV:2576
193) izleştir- DS/IV:2577
194) kabaklaş- DS/VI:4529
195) kağallaş- DS/VI:4530
196) kalmuklaş- DS/IV:2511
197) kanlaş- DS/IV:2626
198) karıncalaş- DS/IV:2664
199) kartlaş- DS/IV:2671
200) kefeleş- DS/IV:2720
201) kehleş- DS/IV:2722
202) kelezleş- DS/VI:4545
203) kenneş- (<kin<kín>Fars.) DS/IV:2745
204) keşikleş- (<keşik>Moğ.) DS/IV:2772
205) keşleş- (<keçe) DS/IV:2773
206) kırlaş- DS/IV:2832
207) kıtnaş- DS/IV:2850
208) kıtnaş- DS/IV:2850
209) kıynaşık (<kıyı) DS/VI:4560
210) kıyılaşık DS/VI:4560
211) kıynaş- DS/VI:4560
212) kıynaş- DS/VI:4560

1165
213) kıynaşık DS/VI:4560
214) kıynaşık (I) DS/IV:2859
215) kıynaşık (III) DS/IV:2859
216) kıynaştır- DS/VI:4560
217) kinneş- DS/VI:4562
218) kinneş- (<kín>Fars.) DS/IV:2874
219) kipleş- DS/VI:4562
220) kipleş- (<kip (II)) DS/IV:2876
221) kipleştir- (I) DS/IV:2876
222) kirmanlaş- DS/IV:2881
223) kirtleş- DS/IV:2883
224) kitleş- (I) DS/IV:2888
225) kitleş- (II) DS/IV:2888
226) kollaş- DS/IV:2911
227) komalaş- DS/IV:2914
228) korlaş- (I) DS/IV:2927
229) korlaş- (II) DS/IV:2927
230) kulplaş- (<kulp>Rum.) DS/IV:2997
231) kumalaş- DS/IV:2999
232) kurgazlaş- DS/VI:4574
233) kürtmükleş- DS/IV:3047
234) lekleş- DS/IV:3072
235) loppolaş- DS/IV:3088
236) mağurlaş- DS/IV:3105
237) matlaş- (<mÀt>Fars.) DS/IV:3137
238) mecelleş- DS/IV:3148
239) mecelleş- DS/VI:4591
240) mer mer meleş- DS/IV:3171
241) metleş- DS/IV:3175
242) mevikleş- DS/IV:3175
243) mırlaş- DS/VI:4597
244) mırlaş- [mırlaşmaò] DS/IV:3189
245) moşörülaş- DS/VI:4600
246) otraklaştır- DS/V:3299
247) oturaklaştır- [otraklaştır-] DS/V:3299
248) öcbeleş- DS/V:3310
249) öcbeleş- DS/VI:4622
250) öğürleş- DS/VI:4623
251) öğürleş- (I) DS/V:3324
252) öğürleştir- (I) DS/V:3324
253) öğürleştir- (II) DS/V:3324
254) öğürtleş- DS/V:3225
255) öğütleş- DS/V:3226
256) örceleş- (I) [örcünleş-] DS/V:3345
257) örceleş- (II) DS/V:3345
258) örceleş- (III) DS/V:3345
259) özleş- (I) DS/V:3374
260) özleş- (II) DS/V:3374

1166
261) özleşme DS/VI:4533
262) özneş- DS/VI:4633
263) özneş- (<özleş-) DS/VI:4633
264) padırlaş- DS/V:3379
265) palazlaş- DS/V:3387
266) patalaş- (I) [patallaş-] DS/V:3409
267) patalaş- (II) DS/V:3409
268) patlaş- DS/V:3414
269) pekleş- DS/V:3423
270) pekleştir- DS/V:3423
271) pelteleş- DS/V:3427
272) pernekleş- DS/V:3433
273) petleş- DS/V:3439
274) piçileş- DS/V:3453
275) pintikleş- DS/V:3458
276) ponçaklaş- DS/V:3470
277) portlaş- DS/VI:4653
278) pötürleş- DS/V:3483
279) samahlaş- DS/V:3532
280) samarıklaş- DS/VI:4670
281) sanlaş- DS/V:3540
282) sapınlaş- DS/V:3542
283) saplaş- DS/V:3543
284) savsaklaş- DS/V:3557
285) sayıklaştır- DS/V:3561
286) seleş- (<söz) DS/VI:4683
287) sefleş- DS/VI:4679
288) sefleştir- DS/VI:4679
289) sepleştir- DS/VI:4686
290) sevekleş- DS/VI:4687
291) sığlaş- DS/VI:4690
292) sırplaş- (<sarp) DS/VI:4694
293) söleş- [söyleş-]
294) sözleşüyhlü DS/VI:4708
295) şırlaklaş- DS/V:3775
296) şırlaklaş- DS/V:3775
297) şorlaş- DS/V:3793
298) şorlaş- DS/VI:4732
299) takalaş- DS/V:3808
300) takazalaş- DS/V:3809
301) takılaş- DS/V:3809
302) takılaş- DS/VI:4736
303) tatlaş- DS/V:3846
304) tatlaş- DS/VI:4744
305) tavlaş- DS/VI:4745
306) tebelleş- DS/VI:4747
307) tepelleş- DS/V:3885
308) terkileş- DS/V:3894

1167
 309) terkileş- DS/VI:4755
310) terkimleş- DS/V:3894
311) tevgileş- DS/V:3904
312) tongallaş- DS/V:3961
313) toplaş- DS/V:3966
314) toplaş- DS/VI:4771
315) toplaştır- DS/V:3966
316) tölleş- DS/V:3982
317) tü(ğ)ümleş- (<düğüm) DS/V:4018
318) uğralaş- DS/VI:4029
319) unlaş- DS/VI:4041
320) uzlaş- DS/VI:4055
321) üğürleş- DS/VI:4063
322) ünneş- DS/VI:4796
323) yağçalaş- DS/VI:4120
324) yamaçlaş- DS/VI:4813
325) yamaçlaş- (II) DS/VI:4154
326) yaşarlaş- DS/VI:4198
327) yerreş- (<yerleş-) DS/VI:4256
328) yınlaş DS/VI:4275
329) yinikleş- DS/VI:4824
330) yoklaşdır- DS/VI:4289
331) yotlaştır- DS/VI:4302
332) yozlaş- DS/VI:4306
333) yönneştir- DS/VI:4309
334) yönneştir- DS/VI:4309
335) yukleş- (<yük) DS/VI:4316
336) yüreleş- DS/VI:4335
337) zıtlaş- (<zidd>Ar.) DS/VI:4383
338) zıypaklaş- DS/VI:4385
339) zobulaş- (I) DS/VI:4393
340) zobulaş- (II) DS/VI:4393
341) zukunlaşma DS/VI:4402

+lA-t-

+la addan fiil yapım eki ile -t fiilden fiil yapan ettirgenlik ekinin
kaynaşmasından oluşan bir yapıdır. Hem yazı dilinde hem de ağızlarda kullanılan
bir yapıdır.

Yazı dilinde anlat-, aralat-, beklet-, bellet-, çatlat-, çıtlat-, fırlat-, ıslat-,
işlet-, kirlet-, otlat-, patlat-, söylet-, terlet-, yıllat-, yoklat- vb. fiil türetimleri
vardır.

Ağızlarda da bazı fiil yapımları şunlardır: ağızlat- “kesici bir aletin ağzına
yeniden çelik koydurtmak”, alazlat- “alazlama hastalığını tedavi ettirmek”, bozlat-

1168
“tarlayı nadasa bırakmak”, dehlet- (II) “kötülemek”, seyreklet- “fide, fidan vb.ni
aralıklı duruma getirmek, aralamak”, soğuklat- “üşütmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+lat- 1) agnat- (<anlat-) DS/I:77 (190)

+let- 2) ağızlat- (I) DS/I:98
+nat- 3) ağızlat- (II) DS/I:98
+net- 4) ağzını bağlat- DS/I:119
5) ahırlat- (<Àòÿr>Fars.) DS/I:131
6) alazlat- DS/I:207
7) alıhlat- DS/I:216
8) analislat- (<analyse>Fra.) DS/I:251
9) anasını ağlat- DS/VI:4420
10) ansunlat- (<efsÿn>Fars.) DS/I:280
11) apalladdır- DS/I:283
12) apışlatlat- DS/I:288
13) aptal ıslat- DS/I:291
14) aralat- (I) DS/I:296
15) aralat- (II) DS/I:296
16) aralat- (III) DS/I:296
17) arguvlat-, arÿat- DS/I:338
18) arlat- DS/I:328
19) at otlat- DS/VI:4431
20) avanak ıslatan DS/I:383
21) avanaò ıslatan DS/I:375
22) avsunlat- (<efsÿn>Fars.) DS/I:393
23) avulat- DS/I:395
24) azanlat- DS/I:435
25) azannat- DS/I:435
26) babaklat- DS/I:450
27) bekit- (III) (<beklet-) DS/I:603
28) bellet- (III) DS/I:623
29) bellet- (IV) DS/I:623
30) bellilet- DS/I:623
31) bibplat- [biplat-] DS/I:678
32) bozlat- DS/I:752
33) börtlet- DS/I:772
34) buğ(u)lat- DS/I:780
35) burunlat- [burunnatma] DS/I:804
36) buzalatma (<buzağı) DS/I:810
37) büktelet- DS/I:818
38) calınlat- DS/II:852
39) canlat- DS/II:857
40) carıklat- DS/II:862
41) cavlat- DS/II:867
42) cavlat- DS/VI:4472

1169
43) cenillet- DS/II:882
44) certlet- DS/II:886
45) cırtladan DS/II:939
46) cıvlat- (I) DS/II:844
47) cıvlat- (II) DS/II:844
48) cıvlat- (III) DS/II:844
49) cıvlat- (IV) DS/II:844
50) cızlat- DS/II:951
51) ciyyaklat- DS/II:991
52) cortlatma DS/II:1002
53) cörlet- DS/VI:4475
54) cörtlet- DS/II:1008
55) çanak çatlatan [çank çatlatan] DS/II:1067
56) çatlat- DS/II:1091
57) çenlet- DS/II:1139
58) çerlet- DS/II:1147
59) çıbıklat- DS/II:1157
60) çıplat- DS/II:1184
61) çıplattır- DS/II:1184
62) çıtlat- DS/II:1196
63) çıtlatmag [çıtlatmaò] DS/II:1196
64) çiftlet- (<cuft>Fars.) DS/II:1205
65) çitlet- DS/II:1246
66) çiziyi ayaklat- DS/II:992
67) çömlek çatlatan DS/II:1287
68) çukalat- DS/II:1302
69) dehlet- (II) DS/II:1406
70) eslet- (I) DS/VI:4500
71) eslet- (II) DS/VI:4500
72) eyilet- DS/III:1821
73) fallatmaò DS/III:1833
74) fanlat- DS/III:1834
75) farlat- DS/III:1836
76) farlatma DS/III:1836
77) fetlet- DS/III:1849
78) follatmaò DS/VI:4507
79) foslat- DS/III:1877
80) gangallat- DS/III:1912
81) gangallatmaò DS/III:1912
82) gaplat- DS/III:1917
83) gavlat- (<kav) DS/III:1939
84) genleti DS/III:1993
85) göçünü yüklet- DS/III:1922
86) günnet- DS/III:2230
87) günnet- DS/III:2230
88) hamur patlatma DS/III:2270
89) harlat- DS/III:2292
90) hatlat- DS/III:2306

1170
91) havlat- DS/III:2312
92) havlatma ol- DS/III:2312
93) heliklet- DS/III:2334
94) hınçıklat- DS/III:2364
95) hırtlat- DS/III:2375
96) hollat- DS/III:2397
97) hollatmaò DS/III:2397
98) horlet- DS/III:2411
99) höpület- DS/III:2433
100) höslet- DS/III:2437
101) huylatmaò (<òÿy>Fars.) DS/VI:4522
102) hüplet- DS/III:2451
103) ırıklat- DS/IV:2487
104) isdat- (<ıslat-) DS/VI:2555
(<ıs[<su(w)+la-t-; Gülensoy,
2007, s. 420)
105) iş işlet- DS/VI:4527
106) işlat- DS/IV:2565
107) iyilet- DS/IV:2575
108) kabak patlat- DS/IV:2579
109) kavlat- DS/IV:2691
110) kayarlat- DS/IV:2698
111) kığılat- DS/IV:2790
112) kırlat- DS/VI:4557
113) kırlat- (<fır) DS/IV:2833
114) kırlatma DS/IV:2833
115) kırtlat- DS/IV:2840
116) kübület- DS/IV:3023
117) küplet- DS/IV:3042
118) küpület- DS/IV:3042
119) kütlet- DS/IV:3055
120) laf çatlat- (<laf>Fars.) DS/IV:3059
121) lığlat- DS/IV:3077
122) loplat- DS/IV:3088
123) maslat- DS/IV:3133
124) mekir mekir meklet- DS/IV:3154
125) meklet- DS/IV:3154
126) menlet- DS/IV:3166
127) metlet- DS/IV:3175
128) ofalat- (<ufak) DS/V:3267
129) otlat- DS/V:3296
130) ötlet- DS/V:3360
131) pancar pürtletmesi DS/V:3392
132) parpılat- DS/V:3402
133) petlet- DS/V:3439
134) pınalat- DS/V:3442
135) pırtlat- DS/V:3447
136) portlat- DS/V:3473

1171
137) pörtlet- (I) DS/V:3482
138) pörtlet- (II) DS/V:3482
139) pürtlet- DS/V:3505
140) pürtletme DS/V:3505
141) pütlet- (I) DS/V:3501
142) pütlet- (II) DS/V:3501
143) pütlet- (III) DS/V:3501
144) sağlat- [sağla- (III)] DS/V:3516
145) saraçlat- DS/V:3544
146) seletmeğ (<söz) DS/VI:4683
147) seyreklet- [seyreyhlemeyh] DS/VI:4688
148) seyrelet- (<seyrek) DS/VI:4689
149) soğuklat- DS/V:3657
150) söyletmelik [söğletmelik, DS/V:3686
söylehmelig]
151) söyletmemece DS/V:3686
152) su boylatmaò DS/VI:4708
153) su kavlet- DS/V:3692
154) şaklat- DS/V:3739
155) şaplat- [şıpılatmaò] DS/VI:4722
156) şeytanı patlat- DS/V:3767
157) şıpılatmaò (I) DS/VI:4727
158) şıraklat- DS/VI:4727
159) takılat- DS/V:3809
160) takılat- DS/VI:4736
161) taplat- DS/V:3829
162) tavlatma DS/VI:4745
163) tellet- DS/VI:4751
164) telletme (I) DS/VI:4751
165) telletme (II) DS/VI:4751
166) tennetmeye bıraòmaò (<terlet-) DS/VI:4753
167) terletme [terleme] DS/V:3895
168) tetevület- DS/VI:4757
169) tırlat- DS/V:3925
170) tinklet- DS/VI:4765
171) tüplet- DS/VI:4014
172) tüplet- DS/VI:4780
173) ulamlat- DS/VI:4786
174) urlat- DS/VI:4788
175) ün ünnet- DS/VI:4069
176) ün ünnet- DS/VI:4069
177) üstünü kirlet- DS/VI:4079
178) vanılat- DS/VI:4092
179) vıcıklat- DS/VI:4806
180) vıdılat- DS/VI:4806
181) yabuklat- DS/VI:4115
182) yıllat- DS/VI:4273
183) yivlet- DS/VI:4824

1172
 184) yoklat- DS/VI:4289
185) yoraklat- DS/VI:4298
186) yület- DS/VI:4828
187) zağlat- DS/VI:4344
188) zığlatma DS/VI:4368
189) zıvlatma DS/VI:4384
190) zorlat- (<zÿr>Fars.) DS/VI:4398

2.1.30. +lU-
Yazı dilinde ulu- (<*ū+lu(/ı)-<Gülensoy, 2007, s. 965) fiilinde ve bulut
(<*bū+lı-t; Gülensoy, 2007, s. 182) sözcüğünde kullanılan bir ektir. “+lı- ekli
sözlerin azlığı, onunla eş işlevli olan ve ana biçimi olduğunu düşündüğümüz +la/+le
ekine bağlanabilir.” (Güngördü, 2003, s. 9).

Ağızlarda öllüt- (I/II) “ıslatmak/yumuşatarak işlenecek duruma getirmek”

fiili ve bulut sözcüğü ekin kullanım sıklığını belirler.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+lu- 1) ağ bulut [akça bulut] DS/I:86 (21)

(<*bū+lı-t; Gülensoy, 2007, s.
182)
+lü- 2) ak bulut DS/I:143
3) akçakanat bulutu DS/I:155
4) ala bulut DS/I:175
5) bulut çalığı DS/I:790
6) bulut geçeği (I) [bulut geçeñi, DS/I:790
bulut geçi, bulut geçiği (I), bulut
geçintişi, bulut geçişi, bulut
geçkini, bulut geçti]
7) bulut geçeği (II) DS/I:791
8) bulut vurgunu DS/I:791
9) bulutu [buluti üzüm, bulut DS/I:791
üzümü]
10) çiğ bulutu DS/II:1206
11) garabulut DS/III:1917
12) gıcılı- DS/III:2027
13) ılıdı bulutu görünme- DS/IV:2471
14) kanlı bulut DS/IV:2626
15) kısır bulut DS/IV:2842
16) körpe bulut DS/IV:2968
17) öllüt- (I) (<öl) DS/V:3335
18) pamuk bulut DS/V:3391
19) pamuklıyanotu DS/V:3391
1173
 20) seren bulutu DS/V:3589
21) yel bulutu DS/VI:4233
22) yoz bulut DS/VI:4304

2.1.31. +(X)Msa-
Yazı dilinde azımsa- fiilinde bulunan kaynaşmış bir fiil yapım ekidir.
Ağızlarda da kullanımı birkaç tanedir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+amsa- 1) azımsan- DS/VI:4439 (5)

(<Az bulmak, yetersiz görmek.)
+ımsa- 2) azınsa- [azımsan-, azımsı-, DS/I:439
azımsın-, azınsı-]
(<Az görmek.)
+ınsa- 3) ızınsı- (<az) DS/IV:2500
(<Azımsamak.)
+msa- 4) karımsak DS/IV:2664
(<Karısının ya da yakını olan bir
kadının kötü yolda olmasına göz
yuman erkek.)
5) kartamsa- DS/IV:2671
(<Çürümeye başlamak.)

2.1.32. +n-
Kullanımı az, geçişsiz fiil türeten bir ektir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+n 1) buğunukluk DS/I:781 (4)

(<Hava basıncının azaldığı
zaman.)
2) durunuk DS/II:1608
(<Bulanık olmayan, berrak
(sıvı).)
3) evdind- (<ivedi) DS/III:1802
(<Acele etmek.)
4) ivdin- (I) (<ivedi) DS/IV:2572
(<2.Acele ile çok iş görmek.)

1174
 2.1.33. +nü-
Ağızlara özgü eklerden biridir. göynü- fiilinde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+nü- 1) göğne- [göyne- (III)] DS/III:2131 (11)

(<göğnü-)
(<1.Olmak, olgunlaşmak.)
2) gönü- (<gövnü-) DS/VI:4513
(<Çok olgunlaşmak (muşmula
için).
(<göy[göğ<gök<kök]+nü-;
Gülensoy, 2007, s. 389)
3) gövnü- DS/III:2170
(<Meyve olgunlaşmak.)
4) göynü- (I) [göğnül-, göğnü- (I), DS/III:2173
gönü- (I)]
(<Toplandığı zaman sert olan
meyveler kendi kendine fazla
olgunlaşmak, yumuşamak.)
5) göynük (IV) DS/III:2172
(<Bir şeyin yumuşaması,
çürümesi hali.)
6) göynül- (II) DS/III:2173
(<Meyve olgunlaşmak.)
7) günü- (II) DS/III:2232
(<Olmamış meyve dura dura
yumuşamak, olmak.)
8) güynü- DS/III:2242
(<Meyveler olmak.)
9) kĀnü- DS/VI:4570
(<Olgunlaşmak, ermek.)
10) könük (II) DS/IV:2960
(<Olgunlaşmış, olgun.)
11) köynü- DS/IV:2985
(<1.Ham koparılan meyveler
konulduğu yerde olgunlaşmak.
2.Meyveler çok olgunlaşmak, içi
geçmek, kararmak.)

2.1.34. +PI / +pü

Yazı dilinde yelpaze (<yel+pi-se-; Gülensoy, 2007, s. 1115) ve yepelek
(<yel+pi-le-k; Gülensoy, 2007, s. 1124) sözcüklerinde kullanılan bir yapıdır.
Ağızlarda birkaç geçişsiz fiil yapmıştır, çılpı- “donmuş yerler güneşin etkisiyle

1175
çözülüp çamur olmak”, sölpü- “2.Gevşemek, pörsümek.”, yelpi- “yel hafif esmek”,
yelpü- “1.Hava alarak bozulmak, bayatlamak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+bı- 1) ana yelpazesi DS/I:254 (26)

(<yel+pi-se; Gülensoy, 2007, s.
1115)
+bi- 2) cılpık (I) DS/II:914
+pı- 3) cılpık (II) [çılpık (II) DS/II:914
+pi 4) çılpı- [cılpı-] DS/II:1175
+pü- 5) çılpık (VI) DS/II:1175
6) çilpinti DS/II:1220
7) helpilde- [helpi-] DS/III:2337
(<yel+pi-l-de- <#h-#y-; Gülsevin,
2009, s. 139)
8) sölpü- [sörpü- (I), sörpür, sülpü-] DS/V:3680
(<sül+pü-; Gülensoy, 2007, s.
806)
9) sölpük (I) DS/VI:4707
10) sölpük (II) DS/VI:4707
11) sölpük [sölpük, sörpüh, sörpük, DS/V:3679
sülpük (II)
12) sörpü- (I) DS/V:3682
13) sörpü- (II) DS/V:3682
14) yalpık (II) DS/VI:4151
15) yelpenek (II) (<yelpi-) DS/VI:4241
16) yelpi- DS/VI:4250
17) yelpik (I) [yelpük, yilpik] DS/VI:4241
18) yelpik (II) DS/VI:4241
19) yelpikli [yelpik (I), yilpikli] DS/VI:4241
20) yelpü- DS/VI:4242
21) yepelek (I) DS/VI:4250
(<yel+pi-le-k; Gülensoy, 2007, s.
1124)
22) yepelek (II) DS/VI:4250
23) yepelek (III) DS/VI:4250
24) yepelek (IV) DS/VI:4250
25) yepelek (V) DS/VI:4250
26) yepelek (VI) DS/VI:4250

1176
 2.1.35. +r-
-Ar ve -Ir addan fiil yapım eklerinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış
biçimidir. belir-<*belgür-, delir-, hapşır- (<hap+şu+r-<Gülensoy, 2007, s. 404),
karar- yazılı dilde kullanılan geçişsiz fiillerdir.

Ağızlarda kullanımı az olan ek, ulur- “büyütmek” fiili hariç geçişsiz fiiller
yapmıştır: belur- (II) “2.Açılmak, gelişmek.”, gaş gararmag “akşam karanlığı
basmak”, göder- “bir şey hafifçe şişmek” gibi. Ayrıca hapşırmak fiilinin ağızlardaki
ses değişmelerine dayalı kullanımları da şöyledir: apşır- “aksırmak, hapşırmak”,
epçir- “aksırmak”, hebcir- “aksırmak”, hemşir- “aksırmak, hapşırmak”, hepçir-
“aksırmak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+r- 1) apşır- DS/I:291 (21)

(<hap+şu+r-; Gülensoy, 2007, s.
404)
2) apşirik DS/I:291
3) belirti DS/I:620
(<*bel+gü+r-; Gülensoy, 2007, s.
130)
4) belirti DS/I:4455
5) belur- (II) DS/I:624
6) belürgen [belürtü] DS/I:624
7) boram boram (<buram buram) DS/I:737
(<bū+r-am; Gülensoy, 2007, s.
187)
8) epçir- DS/III:1762
9) gaş gararmag (<kaş karar-) DS/III:1934
10) göder- (<göde (I)) DS/III:2125
11) hebcir- DS/III:2324
12) hemşir- DS/III:2338
13) hepçir- DS/III:2341
14) ılgart- (<ılga (II)) DS/IV:2468
15) karar- DS/IV:2653
16) karartı DS/IV:2650
17) karartı yeli DS/IV:2650
18) kaş karar- [kaş karelmeğ] DS/IV:2681
19) kaş karart- DS/IV:2681
20) sular karar- DS/V:3693
21) ulur- (I) DS/VI:4037

1177
 2.1.36. +rA-
Yazı dilinde az kullanılan bir ektir. iğren- (<*ig+re-n-; Gülensoy, 2007, s.
427) ve titre- (<*tit[i]+re-; Gülensoy, 2007, s. 901) fiili bu ekin bilinen kullanımıdır.
Daha çok ağızlarda yansıma sesleri fiil yapan bir özellik gösterir.

geçişsiz fiil yapar: corramaò “tellal bağırmak”, cıtra- “parlamak”, çokra-

“tencere içinde yemek kaynamak”, çöpre- “bez yırtılınca iplikler fitil fitil ayrılmak”
vb.

geçişli fiil yapar: korramah “örtmek, bastırmak”, okramak “1.Bir şeye karşı
çok istek duymak, gönülden sevmek”, oyşarra- “hayvanı hızlı hızlı, ara vermeden
sağmak”, ucarra- “üstünde çok durmak, kurcalamak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ra- 1) acorran- DS/I:55 (39)

+re- 2) carramaò DS/II:863
3) cıkra- DS/II:906
4) cıltra- DS/II:914
5) cıltrat- DS/II:914
6) cıltravuk DS/II:914
7) cıvra- (II) DS/II:944
8) ciltırara- DS/II:967
9) cimcim cıltra- DS/II:971
10) civre- DS/II:990
11) çokra- (I) DS/II:1261
12) çokra- (II) DS/II:1261
13) çokraş- DS/II:1261
14) çokrat- DS/II:1261
15) çokratma DS/II:1261
16) çöpre- DS/II:1290
17) hapra- DS/III:2281
18) heñirren- DS/III:2340
19) irgen- [irgenmeyh] DS/IV:2550
(<*ig+re-n-; Gülensoy, 2007, s.
427)
20) irgençi (<iğren-) DS/IV:2550
21) korramah DS/IV:2928
22) korran- DS/IV:2928
23) kovra- DS/IV:2941
24) mağra- DS/IV:3102
25) okra- DS/V:3277

1178
 (<*ok+ra-; Gülensoy, 2007, s.
618)
26) okra- (I) DS/VI:4613
27) okra- (II) DS/VI:4613
28) oyşarra- (<oyşar) DS/V:3305
29) sambarra- DS/V:3533
30) suğrak (<suw) DS/V:3691
31) taşrak- DS/V:3843
32) titrek otu DS/V:3943
(<*tit[i]+re-; Gülensoy, 2007, s.
901)
33) ucarra- (<ucar) DS/VI:4021
34) yer kımran- [yer ığran-] DS/VI:4822
35) yìgren- [yirgen-] DS/VI:4281
(<*ig+re-n-; Gülensoy, 2007, s.
427)
36) yiğren- DS/VI:4279
37) yiğrencek DS/VI:4279
38) zapra- DS/VI:4350
39) zivre- DS/VI:4392

2.1.37. +rü-
kötürüm (<köt+rü-m; Gülensoy, 2007, s. 561) sözcüğünde kullanılan bir
ektir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+rü- 1) gütrüm (Kötürüm.) DS/III:2239 (4)

(<köt+rü-m; Gülensoy, 2007, s.
561)
2) hötüm (I) [hötürüm] DS/III:2439
(<1.Kötürüm.)
(<kötürüm <#h-<#g; Gülsevin,
2009, s. 132)
3) kötürüm (IV) DS/IV:2984
(<2.Gözü görmeyen, kör.)
4) kötürümle- DS/IV:2984
(<Buğdayın içindeki iri samanı
kalburlamak.)

2.1.38. +sA-
Geçişli ve geçişsiz fiiller yapan ek, çok işlek değildir. İşlev bakımından iki
kullanımı vardır. İlki (Korkmaz, 2017, s. 180) “Ad kök ve gövdelerinden eklendiği

1179
ada karşı istek ve ihtiyaç bildiren fiiller türetir.”. Kocasavaş (1998, s. 419) ise “isim
kök ve gövdelerine gelerek “istek, meyil, arzu” ifadesi taşıyan fiiller türetir.”
demiştir. duraksa-, koçsa-, önemse-, susa-, tekese- gibi. İkincisi ise “gibi görmek,
gibi saymak” anlamı veren fiiller yapar. büyükse-, çirkinse-, garipse-, hafifse-,
ıraksa- gibi. Ayrıca yüksel- (<(yüg+se-l-<Gülensoy, 2007, s. 1190) fiilinde ve
sarımsak (<sar-ım+sa-k; Gülensoy, 2007, s. 737) sözcüğünde de bu eki görmek
mümkündür.

Ağızlarda da benzer kullanımı olan ek, geçişli ve geçişsiz fiiller yapar.

istek ve ihtiyaç belirten geçişli fiil yapar: gönülse- “2.İmrenmek”, kulaksa-

“dinlemek, kulak vermek, önem vermek”, kuraksa- “1.Bir yiyeceği çok istemek.”,
ökse- (I) “göreceği gelmek, özlemek, istemek” virimse- “vermeye gönlü olmak”,
yerse- (II) “ölümünü istemek” vb.

istek ve ihtiyaç belirten geçişsiz fiil yapar: atsa- “1.Kısrak aygır istemek.”,
boğasa- “boğaya gelmek, inekler (çiftleşmek için) boğa istemek”, koçsa- “dişi
koyun erkek koyun istemek”, öğürse- “dişi hayvan çiftleşmek istemek”, öküzse-
“inek çiftleşmek istemek” vb.

“gibi görmek, gibi saymak” anlamında geçişli fiil yapar: çoğunsa- “çok
görmek, kıskanmak, çekememek”, dağsa- “acayip bulmak”, sayımsa- “önemsemek,
saymak”, tanıksa- “tanır gibi olmak”, uğursa- “uğur saymak, uğurlu olduğunu
sanmak”, uyumsa- “uyur gibi yapmak” vb.

özelliğini kaybetmek anlamında geçişsiz fiil yapar: gatıksa- “peynir,

acımtırak bir tat almak”, günse- “süt, yoğurt gibi yiyecekler güneşte bozulmak”,
sırımsa- “2.Pişen meyve ve sebze bayatlamak, buruşmak, tadı bozulmak.”, sinirse-
“2.Sertleşmek, kartlaşmak, bozulmak (et, sebze, vb. için), tavsa- “hızı, tezliği, gücü
azalmak, sönmeye başlamak”, yelse- “bayatlamak” vb.

yabancı kökenli sözcüklerden fiil yapar: adamsa- “adam yerine koymak,

önemsemek”, ayıpsa- “ayıplamak”, hamsa- “çevikliğini yitirmek, hamlaşmak”,
meyilse- “bir işi üzerine almak”, yarsa- “özlemek” vb.

1180
 diğer bazı fiil yapımları şunlardır: donuksa- “üzülmek, ağlamaklı olmak”,
gerense- “soğuk hava yumuşamak”, mihirse- “hoşa gitmek, sevmek”, ölümse- “can
çekişmek”, senikse- “1.Yara iyileşmeye başlamak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sa- 1) adamsa- (<Àdem<Ar.) DS/VI:4407 (149)

+se- 2) alatsa- (<alad semet) DS/I:202
3) alımsa- DS/VI:4417
4) atsa- DS/I:373
5) atsak DS/I:373
6) avsak (III) DS/I:391
7) aygırsa- [aykırsa-] DS/I:414
8) aygırsak [ayğırsak, aykırsak] DS/I:414
9) ayıpsa- (<èayb>Ar.) DS/I:420
10) bayırsak (II) DS/I:580
11) boğsa- (<boğa) DS/VI:4464
12) boğasa- [bağarsa-, bağırsa-, DS/I:725
bağsa-, bığasak, boğarsa-,
boğasaklan-, boğassa-, boğazsa-,
boğsa-, boğusa-, böğese-, bugasa-
, buğaksa-, buğarsak ol-, buğarsa-
, buğasa-, buğassa-, buğsa-,
buğusa-, buhrasa-, bursa- (II),
busak ol-, busa-, buvasa-,
buvassa-]
13) boğasak [boğarsak (II), boğasak, DS/I:724
bogusak, boğarsak (II), boğassak
(II), boğazsak, boğörsek, boğsak
(II), boğursak, boğusak,
bonarsak, borsak, böğesek,
buasah, bugarsak, buğarsak (II),
buğasak, buğsak, buğursak,
buğusak, buhrasak, busak (I)]
14) boğasak [boğassak (I)] DS/VI:4863
15) boğassak DS/VI:4864
16) boğazsak [boğarsak (I), boğarsak, DS/I:728
boğassak (I), buğarsak (I),
buğazsak]
17) borsa- (<boğa) DS/VI:4465
18) bovasa- (<boğa) DS/I:744
19) buğarsak [buğarsak (II)] DS/I:778
20) burunsak DS/I:804
21) cimirse- DS/II:973
22) çenesek DS/VI:4878
23) coğunsa- (<çok) DS/II:995

1181
24) çoğunsa- [çoğumsu-, çoğunsanak, DS/II:1258
çoğunsamaò, çoğunsu-]
25) dağsa- DS/II:1326
26) damağza- DS/II:1348
27) dansak DS/II:1363
28) diline sirke sarımsak DS/II:1494
29) donuksa- DS/II:1562
30) duruksa- (II) DS/II:1607
31) durumsa- DS/II:1608
32) erse- DS/III:1776
33) ersek (I) DS/III:1776
34) gatıksa- DS/III:1935
35) gense- DS/III:1993
36) gerense- DS/III:1999
37) govsa- (<kov) DS/III:2110
38) göbse- DS/III:2118
39) gökse- DS/III:2138
40) gönülse- DS/III:2156
41) gövesek DS/III:2169
42) gurumsa- DS/III:2201
43) günse- DS/III:2230
44) güvesekle- DS/III:2241
45) hamsa- (<òÀm>Fars.) DS/III:2269
46) hardamsa- DS/III:2287
47) hayinseme- DS/III:2317
48) haysan- [havıksın-, haysın-, DS/III:2321
haysun-]
49) hayvanse- (<hayvÀn>Ar.) DS/III:2321
50) ıraksan- [ıraksa-] DS/IV:2482
51) imirse- DS/IV:2537
52) imirsek DS/IV:2537
53) it sarımsağı DS/IV:2571
54) kahirsen- [kahırsın-, kahirse-] DS/VI:4531
55) kakırsa- DS/VI:4531
56) karısamış DS/IV:2664
57) karsambaç [karsamba (II)] DS/V:2669
58) kavımsak DS/IV:2690
59) kavımsak DS/VI:4540
60) kepse- DS/IV:2751
61) kerense- DS/IV:2754
62) kıratsa- DS/VI:4557
63) kızansak DS/IV:2662
64) kocasak DS/IV:2893
65) koçasak DS/IV:2895
66) koçsa- DS/IV:2896
67) kossak (<koç) DS/IV:2932
68) kulaksa- DS/IV:2995
69) kuraksa- DS/IV:3005

1182
70) kurumsa- DS/IV:3013
71) mavsa- DS/IV:3139
72) meğirse- [meyirse-] DS/IV:3151
73) meğirsek [meğersek, mersek, DS/IV:3151
meyirsek]
74) mehirsek DS/IV:3152
75) meyilse- (<meyl>Ar.) DS/IV:3176
76) mihirse- DS/IV:3198
77) mihirsek DS/IV:3198
78) oğorse- DS/V:3271
79) oğursak [oğulsak] DS/V:3273
80) ögürsek, öğürsek DS/VI:4623
81) öğse- (II) (<öğür IV) DS/V:3321
82) öğörse- DS/V:3318
83) öğürse- [öğse-, övürse-] DS/V:3325
84) öğürse-, öğürse- DS/VI:4623
85) öğürsek [oğursak] DS/V:3324
86) ökse- (I) [ökse- (I), önse-, öyse-] DS/V:3328
87) öküzse- DS/V:3330
88) ölümse- DS/V:3335
89) örse- (II) (<öğür (IV) DS/V:3351
90) örsek (II) DS/V:3351
91) översek DS/V:3364
92) paysan- DS/VI:4642
93) samsak dik- (<sarımsak) DS/V:3535
(<sar-ım+sa-k; Gülensoy, 2007, s.
737)
94) samırsak [samsak (I)] DS/V:3535
(<sarımsak)
95) sarımsak yağı DS/V:3548
96) sarımsaògabuğu DS/VI:4674
97) sayımsa- [sayınsa-] DS/V:3561
98) sayınsa- DS/V:3561
99) sayınsa- DS/VI:4678
100) senikse- DS/VI:4685
101) sımırsa- DS/V:3610
102) sınırsa- DS/V:3614
103) sırımsa- DS/VI:4693
104) sırımsak (I) DS/VI:4693
105) sırımsak (II) DS/VI:4693
106) siğirsek [sinirseği, sinirsek, DS/VI:4697
sinirsek]
107) sinirse- DS/V:3644
108) sinirse- DS/VI:4700
109) sinirsek, sinirsek DS/VI:4700
110) sinirsek, siñirsek (I) [siñirseg (I)] DS/V:3644
111) sinirsek, siñirsek (II) [siğirsek, DS/V:3644
siñirseg (II), sinsek]
112) susa[z]- DS/V:3702

1183
113) susak DS/VI:4711
114) susak ağızlı DS/VI:4711
115) tanıksa- DS/VI:4739
116) tavısa- DS/V:3848
117) tavsa- DS/VI:4745
118) tekese- DS/VI:4749
119) tekese- DS/V:3866
120) tekesek DS/V:3866
121) tekesek (I) DS/VI:4749
122) tekesek (II) DS/VI:4749
123) tutuksa- DS/VI:4778
124) uğursa- DS/VI:4032
125) uğursak (I) DS/VI:4032
126) uğursak (II) DS/VI:4032
127) umarsa- DS/VI:4787
128) umursan- DS/VI:4788
129) uyumsa- DS/VI:4053
130) üsgüf [üsgek, üsgüyh, üsküf (II)] DS/VI:4798
(<yüg+se-k; Gülensoy, 2007, s.
1189)
131) üskek (<yükse-) DS/VI:4075
132) vayıfsan- (<hayıf<hayf>Ar.) DS/VI:4095
133) vayınsa- DS/VI:4095
134) virimse- (<verim) DS/VI:4108
135) yakımsak (<yakın) DS/VI:4331
136) yanıksa- DS/VI:4170
137) yarsa- (<yÀr>Fars.) DS/VI:4817
138) yavansa- DS/VI:4205
139) yelse- DS/VI:4242
140) yerfikse- DS/VI:4253
141) yerse- (II) DS/VI:4256
142) yuñsel- DS/VI:4322
(<yüg+se-l-; Gülensoy, 2007, s.
1190)
143) yüğseğinden uç- DS/VI:4329
144) yüğsekten al- DS/VI:4329
145) yüğsekten uç- DS/VI:4329
146) yümselt- DS/VI:4333
147) yüngsek [yünsek, yāsek] DS/VI:4828
148) yüñsek [yünsek, yüğsek, yümsek, DS/VI:4333
yüskek, yüssek, yüysek]
149) yüsgel- (<yüksel-) DS/VI:4336

1184
 2.1.39. +sI- / +sU
+sA ekinin bir başka şeklidir. Yazı dilinde porsuk, tiksin- ve yoksul
sözcüklerinde kullanılan bir ektir. Ağızlardaki kullanımı yazı diline göre daha
fazladır. Geçişli ve geçişsiz fiiller yapar.

“özelliğini kaybetme” anlamlı geçişsiz fiil yapar: çiysi- (I) “1.Nemlenmek,

bozulmak, küflenmek”, kaksı- “acımak, kokmak, bozulmak”, samsı- “ekşimek,
bozulmak”, tavsı- “hızını yitirmek, tavı geçmek, gevşemek”, yelsi- “hava alarak
bozulmak, bayatlamak” vb.

“gibi görmek, gibi söylemek” anlamında geçişli fiil yapar: güzelsi- “bir şeyi
güzel saymak”, mağsi- “değer vermek, önem vermek, önemli saymak”, malımsı-
“başkasının malını benimsemek”, payınsı- “karşısındakine gücü yeteceğine
inanmak, hiçe saymak, önemsememek”, yabancısı- “kendini yabancı saymak,
çekingenlik göstermek” vb.

diğer bazı fiil yapımları şunlardır: çiğsi- “çiğ, kırağı düşmek”, dinsi- (I)
“etrafı dinlemek”, gönülsü- “gönülden istemek”, telsi- “tel tel olmak”, tersi-
“terlemek”, yemsi- (II) “sığınmak, kapılanmak”, yalansığ- “yalan söylemek” vb.

Ayrıca ekin aynı görevde olan ve görevi pekiştirmek için kaynaşmış +sIn-
biçimi de vardır. “İsimden fiil yapan +sı-/+sı- üzerine -n- dönüşlülük ekinin
gelmesiyle teşekkül etmiş bir ektir. Duygu, niyet ve tavır bildiren fiiller yapar.”
(Hacıeminoğlu, 2016, s. 268). arkasın- “arkalanmak, güvenmek”, aursun- “ağır
gelmek”, evsin- (I) “ısınmak, alışmak, evi gibi saymak, yabancılık çekmemek”,
horsun- “1.Değersiz görmek, aşağı görmek.”, kÀrsın- “kâr saymak” vb.

yabancı kökenli sözcüklerden fiil yapar: ayıpsın- “2.Utanmak, ayıp saymak”,

bahasın- “pahalı bulmak”, seyirsin- “bakmak, görmek istemek”, tohafsın-
“yabansımak, tuhafına gitmek”, zorsun- “zor saymak, zoruna gitmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sı- 1) acıksın- (II) (<az) DS/I:49 (191)

+si- 2) adamsın- DS/I:64
+su- 3) adamsın- DS/VI:4407
+sü- 4) ağırsın- DS/VI:4409

1185
5) añırsı- DS/I:270
6) ansın-, ansın- DS/I:279
7) ardımsı- DS/I:306
8) arkasın- DS/I:326
9) arsın- DS/VI:4426
10) arsın- [arsunmaò] DS/I:332
11) aursundur- (<ağır) DS/I:374
12) aursundurt- DS/I:373
13) ayaksın- DS/I:404
14) ayaksındır- DS/I:404
15) ayıpsın- (<èayb>Ar.) DS/VI:4436
16) ayıpsın- [ayıpsin-] DS/I:420
17) aysın- DS/I:431
18) bahasın- (<paha<bahÀ>Fars.) DS/I:487
19) bahasın- DS/VI:4442
20) bansı- DS/I:522
21) bayatsı- DS/I:578
22) bayatsı- DS/VI:4451
23) bir şeysinme- DS/VI:4462
24) böhsü- DS/I:767
25) böyüksün- DS/I:774
26) buğsuk- (<buğu) DS/I:781
27) büyüksün- DS/I:833
28) cavsıt- (<cav cav) DS/II:867
29) cihsin- DS/II:963
30) comzun- (<com (I)) DS/II:998
31) cüreksin- (<yürek) DS/II:1028
32) çığsı- DS/II:1163
33) çiğsi- (I) DS/II:1211
34) çiğsi- (III) DS/II:1211
35) çiğsi- (IV) DS/II:1211
36) çiğsi- (V) DS/II:1211
37) çiğsi- (VI) DS/II:1211
38) çiğsin- (II) DS/II:1211
39) çiysi- (I) DS/II:1251
40) çiysi- (II) DS/II:1251
41) çiysin- DS/II:1251
42) dalapsı- (<taleb>Ar.) DS/II:1338
43) darsık- DS/VI:4485
44) dinsi- (I) DS/II:1509
45) dinsi-, diñsi- (II) DS/II:1509
46) ditsin- [diksin-, diysinmeyh] DS/II:1526
(<tiksin-)
(<*tik+si-n; Gülensoy, 2007, s.
898)
47) durumsun- DS/II:1608
48) Ψlsin- DS/III:1728
49) ersin (I) DS/III:1776

1186
 (<er+si-n; Gülensoy, 2007, s.
340)
50) evsin- (I) DS/III:1816
51) forsu- DS/III:1876
52) garipsi- (<garíp>Ar.) DS/III:1927
53) gıdaksın- DS/III:2031
54) gönülsü- DS/III:2156
55) güçsün- DS/III:2211
56) güzelsi- DS/III:2243
57) havıksın- DS/III:2310
58) havuksın- DS/III:2313
59) hayası- DS/III:2314
60) hayıpsın- DS/III:2317
61) haysın- DS/III:2321
62) haytısın- DS/III:2321
63) hıdıksın- DS/III:2357
64) hımsı- [òumsu-] DS/III:2362
65) horsun- DS/VI:4521
66) horsun- (I) DS/III:2412
67) horsun- (II) DS/III:2412
68) huysuk- (<òÿy>Fars.) DS/III:2447
69) huysuktur- DS/III:2447
70) kabunsu- DS/IV:2585
71) kaksı- [kansı-] DS/IV:2607
72) kapsı- DS/IV:2637
73) karsı- DS/IV:2669
74) kÀrsın- DS/IV:2669
75) karzınakla- DS/IV:2673
76) katıksı- DS/IV:2684
77) kavaksın- DS/IV:2687
78) kerahsın- DS/IV:2752
79) keresi- [keressi-] DS/IV:2754
80) kerevsin- DS/IV:2754
81) kerifsin- DS/IV:2755
82) keripsin- DS/VI:4548
83) kersin- DS/IV:2758
84) keviksin- DS/IV:2777
85) küçüksün- DS/IV:3026
86) mağsi- DS/VI:4585
87) mağsi- [meelsi-, meersi-, meesi-, DS/IV:3105
meğelsi-, mehelsi-, mehersi-,
mēlsi-, meresi-, mesi-, meysi-]
88) mahalsin- DS/IV:3106
89) mahsın- DS/IV:3107
90) malımsı- DS/IV:3114
91) malsın- DS/VI:4586
92) mapsınma- DS/IV:3127
93) mehersi- [mehesi-] DS/VI:4595
94) mehesi- DS/IV:3152
1187
95) memeksi- DS/IV:3160
96) mēsime- [meğersime-] DS/VI:4595
97) oksundur- DS/V:3277
98) pansı- DS/V:3394
99) pansı- (I) DS/VI:4637
100) pansı- (II) DS/VI:4637
101) parsı- [parsu-] DS/V:3402
102) parsu- DS/VI:4639
103) pavsı- DS/V:3416
104) pavsut- DS/V:3416
105) payınsı- [paysı-] DS/VI:4642
106) payınsın- [paysın-] DS/VI:4642
107) payısın- DS/V:3417
108) paysı- DS/V:3418
109) paysın- (I) DS/V:3418
110) paysın- (II) DS/V:3418
111) paysın- (III) DS/V:3418
112) paysınma- DS/V:3418
113) porsu- (I) DS/V:3472
(<bor+su-; Gülensoy, 2007, s.
701)
114) porsu- (III) DS/V:3472
115) porsuk (I) DS/V:3472
(<*bor+su-k; Gülensoy, 2007, s.
701)
116) porsuk (II) DS/V:3472
117) porsuk (III) DS/V:3472
118) porsumah DS/V:3472
119) porsun DS/V:3472
(<bor+su-n; Gülensoy, 2007, s.
701)
120) putusun- DS/V:3495
121) sabınsı- DS/V:3509
122) samsı- DS/V:3534
(<sam+sı-; Gülensoy, 2007, s.
728)
123) selensi- DS/VI:4683
124) seyirsin- (<seyr>Ar.) DS/V:3498
125) seyirsinnik DS/V:3498
126) sıksın- DS/V:3609
127) sırınsımış DS/V:3619
128) singirsi- DS/V:3643
129) sipsi- DS/V:3647
130) sirinsi- DS/VI:4700
131) suçsun- DS/V:3690
132) suksu- (I) DS/V:3692
133) suksu- (II) DS/V:3692
134) tapsı- DS/V:3830
135) tavsı- [tavsımag, tavsu-] DS/V:3849

1188
136) tavsın- (I) DS/V:3850
137) taysın- (<pay) DS/V:3855
138) taysınma- DS/VI:4747
139) taysınna- (<pay) DS/V:3855
140) tebsi- DS/V:3857
141) telahsi- DS/V:3870
142) telefsi- (<telef>Ar.) DS/V:3870
143) telimsin- (I) DS/V:3873
144) telimsin- (II) DS/V:3873
145) telsi- DS/V:3874
146) tersi- DS/V:3896
147) tımsı- [tırsı-] DS/VI:4761
148) tifsi- DS/V:3930
149) tifsik DS/V:3930
150) tipsi- DS/V:3938
151) tiskin- (<tiksin-) DS/V:3942
(<*tik+si-n-; Gülensoy, 2007, s.
898)
152) titsin- DS/V:3943
153) tiyhsinmeyh DS/VI:4766
154) togsun- (<tok) DS/V:3945
155) tohafsın- (<tuhaf>Ar.) DS/V:3946
156) ucuzsun- DS/VI:4022
157) uzaksın- DS/VI:4792
158) vahsın- DS/VI:4091
159) vahsın- DS/VI:4803
160) yabancısı- DS/VI:4114
161) yalansığ- DS/VI:4142
162) yarsı- DS/VI:4817
163) yarsı- (I) DS/VI:4191
164) yarsık DS/VI:4191
165) yarsın- DS/VI:4192
166) yavaşsın- DS/VI:4206
167) yeğsin- DS/VI:4230
168) yelsi- DS/VI:4242
169) yemsi- (I) DS/VI:4245
170) yemsi- (II) [yemsin- (III)] DS/VI:4245
171) yemsin- DS/VI:4821
172) yemsin- (I) DS/VI:4245
173) yemsin- (II) DS/VI:4245
174) yersi- DS/VI:4256
175) yirsi- (<yer) DS/VI:4282
176) yoğsun- (I) (<yok) DS/VI:4288
177) yoğsun- (II) DS/VI:4288
178) yok yoğsul [yok yoksul] DS/VI:4290
(<yok+su-l; Gülensoy, 2007, s.
1154)
179) yoksul buğday DS/VI:4290
180) yoksun- DS/VI:4290
1189
 181) yovsu- DS/VI:4303
182) yüğsün- (I) DS/VI:4329
(<yük+sü-n-; Gülensoy 2007, s.
1191)
183) yüğsün- (II) DS/VI:4329
184) yüğsün- (III) DS/VI:4329
185) yüksün- DS/VI:4828
186) yüksün- (I) DS/VI:4330
187) yüksün- (II) DS/VI:4330
188) yüksür- [yüksün- (II)] DS/VI:4331
(<yük+sü-n-; Gülensoy, 2007, s.
1191)
189) zorsınmaò [zorsun-] DS/VI:4843
(<zÿr>Fars.)
190) zorsun- (I) DS/VI:4398
191) zorsun- (II) DS/VI:4398

2.1.40.+sIr- / +sUr
Aslında +kIr- ekidir. “Bu ek, son sesi s olan birincil biçimlere /–kır/ ekinin
getirilmesi sırasında bir metatezle ortaya çıkmış, bu yapısıyla, giderek özellikle
halk ağzında yaygınlık kazanmış /–sır/ biçiminde oluşarak öteki birincil köklere
getirilmiştir.” (Zülfikar, 1995, s.113). Yazı dilinde aksır-, tıksır-, öksür- kullanılan
sözcüklerdir.

Ağızlarda genellikle geçişsiz fiiller yapar. Bu fiillerin çoğunu hapşır- ve

öksür- anlamlı fiiller oluşturur. angsır- “aksırmak, öksürmek”, ansır- “1.Aksırmak.
2. Öksürmek.”, kahsır- “öksürmek”, pıksır- “aksırmak”, tınsır- “aksırmak,
hapşırmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+sır- 1) ağsır- DS/VI:4411 (34)

+sir- 2) ağsır- DS/I:112
(<Às+kır-; Gülensoy, 2007, s. 60)
+sur- 3) angsır- [anksır-, ansırmaò, ansır-] DS/I:267
+sür- 4) angsırık DS/I:267
5) ansır- DS/VI:4422
6) ansuruk DS/I:280
7) Àsırık [askırıò] DS/I:343
8) büyük öksürük DS/I:833
9) ïsürük DS/VI:4617
10) Āsürük DS/V:3357

1190
 11) kağsırık DS/IV:2596
12) kahsır- DS/IV:2599
13) kansırık [kağsırık, kasırık] DS/IV:2628
14) öğsürük DS/V:3321
(<*ös+kır-ük; Gülensoy, 2007, s.
657)
15) öğsürük DS/VI:4624
16) öğusür- DS/VI:4624
17) pıksır- DS/V:3442
(<*pıs+kır-; Gülensoy, 2007, s.
695)
18) sümsür- DS/V:3714
(<*sım+kür-; Gülensoy, 2007, s.
819)
19) sümsürük DS/V:3714
20) sümsürüklü DS/V:3714
21) tığsır- [tiğsir- (I)] DS/V:3911
(<tī+s+kır-; Gülensoy, 2007, s.
892)
22) tığsırık DS/V:3911
23) tınsır- [tıksır-, tiksir-, tinsir-] DS/V:3918
24) tınsır-, tıñsır-[tiğsir-, tiñsir-] DS/VI:4761
25) tınsırak DS/V:3918
26) tıñsıraklı DS/V:3918
27) tıñsırık DS/VI:4761
28) tısırık [tıhsırık] DS/VI:4763
29) tipsir- DS/V:3938
30) tomsuruk (I) DS/V:3959
31) tomsuruk (II) DS/V:3959
32) töpsür- DS/V:3985
33) uzunöksürük DS/VI:4055
34) yomsur- DS/VI:4295

2.1.41. +sIrA- / +sura-

Kalıplaşmış bir addan fiil yapım ekidir. Adlara, “eksiklik ve özelliğini
kaybetme ifadesi” (Erdal, 1991, s. 507) katan fiiller türetir. Paçacıoğlu (2011, s.
314) ise, “a) Bir şeyden yoksun olma ifade eden fiiller, b) Bir şeyi istemeyi, bir şeye
meyli olmayı ifade eden fiiller türetmektedir.” diyerek ekin iki işlevi olduğunu
belirtmiştir. Ağızlarda kullanımı azdır. kurumsura- fiili hariç geçişsiz fiiller
türetmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

1191
 +sıra- 1) boksurat- DS/I:733 (8)
(<Dumanını keyifle savurmak,
fosurdatmak.)
+sire- 2) çiğsire- DS/II:1211
(<Sıcakken üst üste konan ekmek
bozulmağa, kokmağa başlamak.)
+sura- 3) eysire- (<eğle-) DS/VI:4502
(<Dinlenme zamanı gelmek.)
4) koçsıra- DS/IV:2896
(<Dişi koyun erkeği ile
çiftleşmek.)
5) kurumsura- DS/IV:3013
(<Bulduğuyla yetinmeyip daha
çoğunu istemek.)
6) oysura- DS/IV:3305
(<İçi geçmek, bayılır gibi olmak.)
7) oysurat- DS/IV:3305
(<Bayıltmak.)
8) susura- DS/IV:3703
(<Susamak.)

2.1.42. +ş-
Normalde fiilden fiil yapan, işteşlik ekidir. Ancak ağızlarda nadir de olsa
addan geçişsiz fiil yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+ş- 1) arkaş- DS/I:326 (8)

(<Birbirine arka çıkmak, yardımcı
olmak, yardımlaşmak.)
2) dengeşik DS/II:1423
(<Bir örnek olan iki şey.)
3) ekeş- (II) DS/III:1694
(<Erkekleşmek, kartlaşmak,
ihtiyarlamak, yavruluktan çıkarak
anaç hale gelmek.)
4) ekeşik DS/III:1694
(<Bir işi diğerinin üstüne atan.)
5) ekeş- (I) DS/III:1694
(<2.Birinin yaptığı işi aynen
yapmak, rakip çıkmak.)
6) havşaştır- (<havşa (II)) DS/III:2312
(<Buruşturmak.)
7) havşeş- DS/III:2312
(<1.Sıkışmak, yerleşmek.)
8) odaşık DS/V:3266

1192
 (<Oda arkadaşı.)

2.1.43. +şA-
Yazı dilinde kuşak (<kur+şa-k; Gülensoy, 2007, s. 579) adında ile şapşal
(<şap+şa-l; Gülensoy, 2007, s. 838) ve yumuşak sıfatlarında kullanılan bir yapıdır.
Ağızlarda bu ekin sıklığını bu sözcükler oluşturur. Ayrıca benekşe- “toplanmak,
yığılmak, birikmek”, gavşa- “ağaç çürümek”, kakşa- “1.Bir şeyin asıl biçimi
bozulmak.” fiilleri diğer kullanımlardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+şa- 1) ak kuşak DS/I:157 (44)

(<kur+şa-k; Gülensoy, 2007, s.
579)
+şe- 2) al gurşak DS/I:215
3) ala kurşak [alguşak, al kuşak] DS/I:191
4) altın kurşak DS/I:232
5) aydede kurşağı DS/I:411
6) başı yumuşak DS/VI:4450
(<*yum(u)+şa-[<ça-]+k;
Gülensoy, 2007, s. 1179)
7) benekşe- DS/I:627
8) böcek kuşak DS/I:755
9) dede kuşağı DS/II:1398
10) dolu kuşak DS/II:1548
11) ebem kuşağı [ebekuşağı, DS/III:1654
ebemguşağı, ebemin gümüş
kuşağı, ebemin yeşil
kuşağı,ebemkurşağı]
12) elbende kuşak DS/III:1703
13) fatma kadın kuşağı DS/III:1839
14) gavşa- (II) (<kav) DS/III:1941
15) gayret kuşağı DS/III:1949
16) gelin kuşağı (I) DS/III:1981
17) gelin kuşağı (II) DS/III:1981
18) gökkuşağı DS/III:2138
19) gurşağ [gurşaò (III)] DS/III:2200
20) gurşah (I) DS/III:2200
21) gurşaò (II) DS/III:2200
22) guşak aç- DS/III:2202
(<kur+şa-k; Gülensoy, 2007, s.
579)
23) ipekkuşağı (<kuşak) DS/IV:2546
24) kavşayık DS/IV:2693

1193
 25) kakşa- DS/IV:2607
26) kurşağ DS/IV:3010
27) kurşak DS/IV:3010
28) kurşak [gurşaò] DS/VI:4575
29) kuşak (I) DS/IV:3015
30) kuşak (II) DS/IV:3015
31) kuşak çöz- DS/IV:3015
32) kuşaklı DS/IV:3015
33) kuşan- DS/III:2202
34) kuşatla- DS/IV:3015
35) meryemanakuşağı DS/IV:3172
36) peygamberkuşağı DS/V:3439
37) şalkuşak DS/VI:4721
38) şapşal (I) DS/V:3748
(<şap+şa-l; Gülensoy, 2007, s.
838)
39) telli kuşak DS/V:3874
40) yağmur kuşağı DS/VI:4126
41) yeşil kuşak DS/VI:4257
42) yumuşaklık DS/VI:4827
(<*yum(u)+şa-[<ça-]-k;
Gülensoy, 2007, s. 1179)
43) yumuşamaò DS/VI:4320
44) zama kuşağı [zaman kuşağı] DS/VI:4347

2.1.44. +şI- / +şu

Ağızlarda kullanımı az olan bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+şı 1) çaşıt (I) [casıt, çaşut (I), çavşut] DS/II:1085 (7)

(1. Casus.)
(<*çaw+şu-t; Gülensoy, 2007,
s.222)
+şi 2) çaşıtcı [çaşut, çavşutçu] DS/II:1086
(<Gözeleyici.)
+şu 3) çaşıtla- DS/II:1086
(<Casusluk yapmak.)
4) çaşut (I) DS/II:1086
(<Casus.)
5) çiyşit- (I) DS/II:1252
(<Nemlendirmek.)
6) çiyşit- (II) DS/II:1252
(<Çiy, pişmemiş bırakmak.)
7) fırşı- (II) DS/III:1856
(<Çocuk öfkelenmek.)

1194
 2.1.45. +t-
Aslında fiilden fiil yapma ekidir. Ağızlarda koyut-, öcüt- ve öyürt-
sözcüklerinde addan fiil olarak da kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

+t- 1) koyut- DS/VI:4569 (3)

(<Koyulaştırmak.)
2) öcüt- [öçüt-] DS/V:3311
(<Korkutmak.)
3) öyürt- (<öğür) DS/V:3369
(<Döl tutmaları için hayvanları
çiftleştirmek.)

1195
 2.2. Fiilden Fiil Yapım Eklerinin Kullanım Sıklığı
Toplamda 50 fiilden fiil yapım eki tespit edilmiştir. Bu eklerin toplam
kullanım sıklığı 8.923’tür. Türetilen sözcükler ilgili ek başlığı altında tablolama
sistemiyle alfabetik bir dizinde gösterilmiştir. Kullanım sıklığı en çok olan ekler
şunlardır.

EKLER SIKLIK
1) -n- 1.839
2) -DIr-/-DUr- 1.148
3) -T- 1.059
4) -ş- 622
5) -Iş-/-Uş- 539
6) -Il-/-Ul- 518
7) -Ir-/-Ur- 499
8) -In-/-Un- 415
9) -LA- 280
10) -Ar- 208

2.2.1. -A-
Genellikle tek heceli fiil köklerine gelerek geçişli ve geçişsiz fiilller yapar.
Sık kullanılmayan bir yapıdır. “Eklendiği fiilden pekiştirme fiilleri türeten -A- eki,
Eski Türkçeden beri Türk dilinin bütün kollarında pek seyrek örnekler vermiş bir
ektir.” (Erdal’dan Korkmaz, 2017, s. 181). Eker (2017, s. 288) ise, “Kuvvetlendirme
çatısı, eylemin gösterdiği hareketin daha kuvvetli bir biçimde yapıldığını ifade eder.
Kuvvetlendirme çatısı, sözcüğün anlamında az ya da çok kaymaya yol açabilir.”
şeklinde eki açıklamıştır. *ilet-, ona-, sıyır-<sıyıra-, tara- (*tar-a->Gülensoy, 2007,
s. 860), *tıka-, uza- yazı dilindeki bazı yapımlarıdır.

Ağızlarda da geçişli ve geçişsiz fiiller yapmıştır.

geçişli fiil yapar: ata- “sözünde durmamak”, dile- “kesmek”, gere- (I)
“kapamak, örtmek”, kura- (II) “iki parçayı birbirine dikerek eklemek”, öne-
“gözetlemek”, silke- “silkmek” vb.

geçişsiz fiil yapar: arta- “artıp kalmak, bir aile efradından bir kaçı öldükten
sonra sağ kalmak”, bolara- “genişlemek, çoğalmak”, çava- “buğday filizleri başak
vermeden uzamak”, gıvra- (II)<kıvıra- “çok fazla gerginleşmek”, yıra- “uzamak”
vb.

1196
 Ayrıca cakkıra- “istekle içten gülmek” ve çite- “2.Sık dokumak” yansıma
seslerden oluşmuş fiilerdir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-a- 1) angıra- (<anır-) DS/I:266 (179)

(<À+kır-; Gülensoy, 2007, s. 70)
-e- 2) arta- DS/I:333
3) ata- DS/I:366
4) ayıla- DS/I:418
5) başını süze- DS/I:560
6) bolara- DS/I:734
7) cakkıra- DS/II:849
8) cibele- (<cibel-) DS/II:953
9) cibelen- [çibelen-] (<cibel-) DS/II:953
10) çava- (<çav- (XIII) DS/II:1093
11) çite- DS/VI:4481
12) çite- (II) DS/II:1242
13) çitemik (I) DS/II:1242
14) çitemik (II) DS/II:1242
15) çitemik (III) DS/II:1242
16) çiten (I) DS/II:1242
17) çiten (II) DS/II:1242
18) çiten (III) DS/II:1242
19) çiten (IV) DS/II:1242
20) çivi kıvrat- DS/II:1248
21) çölepe (<sünepe) DS/II:1283
(<*sün-e-pe; Gülensoy, 2007, s.
821)
22) çömele- DS/II:1286
23) çuna- (çun- (I)) DS/II:1304
24) dalanmaò DS/II:1537
25) dalaz (III) DS/II:1339
26) dalazı- DS/II:1339
27) dalazla- (II) DS/II:1339
28) deyesek DS/II:1446
29) dıha- (<tık-) DS/II:1454
30) dıka- DS/II:1454
31) dıkac DS/II:1454
32) dıkaç DS/II:1454
33) dıkal- DS/II:1454
34) dikle- (I) (<itekle-) DS/II:1488
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
35) dile- (II) (<dil-) DS/II:1493
36) dizek (I) DS/II:1530

1197
37) dizek (II) DS/II:1530
38) dizek (III) DS/II:1530
39) dolay (I) [dolayan, dolayı, DS/II:1545
dolaylama, doley]
(<dol-a-y; Gülensoy, 2007, s.
296)
40) dolay (II) DS/II:1545
41) dolay (III) DS/II:1545
42) dolay dolay DS/II:1545
43) dolayı DS/II:1545
44) dolayla- DS/II:1545
45) dolaylama (II) DS/II:1545
46) Ψlet- (<ilet-<ilat-) DS/VI:4495
47) el oğala- DS/III:1726
(<ov-a-la-; Gülensoy, 2007, s.
639)
48) elet- [eletiver-, elt-] (<ilet) DS/III:1712
(<*íl-a-t-; Gülensoy, 2007, s.
431)
49) gaykıl- (I) DS/III:1947
(<kay-a-k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
50) gaykıl- (II) DS/III:1947
51) gere- (I) DS/III:1997
52) gerelti (II) DS/III:1997
53) geren (II) [gerengi, gerengilik, DS/III:1998
gereni-, gerenlik (I), gerense]
54) gerenle- (I) [gereñlenmeg] DS/III:1999
55) gerenle- (II) DS/III:1999
56) gerey (II) DS/III:2000
57) gerey (III) DS/III:2000
58) gereylen- DS/III:2000
59) gezele- (I) [gezelet-] DS/III:2021
(<gez-e-le-; Gülensoy 2007, s.
3619)
60) gezele- (II) DS/III:2021
61) gezele- (III) DS/III:2021
62) gezeleme DS/III:2021
63) gıvra- (II) (<kıvır-) DS/III:2064
64) gıvrat- (I) DS/III:2064
65) gıvrat- (II) DS/III:2064
66) gıvrat- (III) DS/III:2064
67) gıvratma DS/III:2064
68) gökdolay DS/III:2137
69) göresek (II) DS/III:2159
70) güdek parası DS/III:2212
71) güdele- DS/III:2212
(<güt-e-le-; Gülensoy, 2007, s.
343)

1198
72) güve (I) [göveği, güva, güvegi, DS/III:2239
güyae, güyo]
(<*küd-ē-gā; Gülensoy, 2007, s.
400)
73) güveğibaşı DS/III:2239
74) güveğikömü DS/III:2240
75) güveğilik DS/III:2240
76) güveğiönü [güyÀeönü] DS/III:2240
77) güvey değiş- DS/III:2241
(<*küd-ē-gā; Gülensoy, 2007, s.
400)
78) güvey eğlenmesi DS/III:2241
79) güvey gezdir- DS/III:2241
80) güvey seyranı DS/III:2241
81) güveyi donat- [güveyi düz-] DS/III:2241
82) huzay DS/III:2447
(<uz-a-y; Gülsevin 2009: 137)
83) ığralan- [ıglan-, ıralan-, ırgalan-, DS/IV:2458
ırşalan, iğralan-]
(<írga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
418)
84) ınıramaz DS/IV:2479
85) ırala- (<ırgala-) DS/VI:4524
86) ırgala- [ırgalamaò ırgalandır-, DS/IV:2484
ırkala-, irgala-, ırlamag, ırla- (I),
irgala-]
87) ırıla- DS/IV:2487
88) içgüyö DS/IV:2506
(<*küd-ē-gā; Gülensoy, 2007, s.
400)
89) ileştir- DS/VI:4525
(<üle-ş-tir-; Gülensoy, 2007, s.
989)
90) ilet- DS/VI:4525
(<*íl-a-t-; Gülensoy, 2007, s.
431)
91) ireleş- DS/IV:2548
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
92) kaykı- DS/VI:4542
(<kay-a+k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
93) kaykıl- DS/IV:2703
94) kaykıl- DS/VI:4542
95) kaykıla kal- DS/IV:2703
96) kaykıla kal- [kaykıl-] DS/VI:4542
97) kaykış- DS/VI:4542
98) kazıl kıvrat- DS/IV:2713
99) kekremiş su DS/IV:2725

1199
 (<kekir-e-; Gülensoy, 2007, s.
493)
100) kıvra- (I) (<kıvır-) DS/IV:2853
101) kıvra- (II) DS/IV:2853
102) kıvralt- DS/IV:2853
103) kıvraşık DS/IV:2853
104) kıvraşıl [kıvraşık (II)] DS/IV:2854
105) kıvrat- (I) DS/IV:2854
106) kıvrat- (II) DS/IV:2854
107) kıvratma (I) DS/IV:2854
108) kıvratma (I) DS/VI:4559
109) kıvratma (II) DS/VI:4560
110) kıvrışayık DS/IV:2854
111) kıyışama- DS/IV:2858
112) körsüle- DS/IV:2969
113) kura- (II) DS/IV:3005
114) kücüle- (IV) (<küçül-) DS/IV:3025
115) ona- (I) DS/V:3283
116) ona- (II) DS/V:3283
117) onal- DS/V:3283
118) onal- DS/VI:4615
119) oñat- DS/VI:4615
120) onat- (I) DS/V:3284
121) oñat (I) DS/V:3284
122) onat- (II) DS/V:3284
123) oñat (II) DS/V:3284
124) onatça DS/VI:4615
125) onatsız DS/V:3284
126) ovala- (I) DS/VI:4619
127) ovala- (II) DS/VI:4619
(<ov-a-la-; Gülensoy, 2007, s.
639)
128) ovalama [ovalamaç] DS/VI:4619
129) ovalat- DS/VI:4619
130) öğele- (ov-) DS/V:3317
131) ölemez (I) DS/V:3332
132) ölesek DS/V:3333
(<öl-e-se-k; Gülensoy, 2007, s.
133) ölesek DS/VI:4625
134) öleş- (I) (<üleş-) DS/V:2333
135) öleştir- DS/V:2333
(<üle-ş-tir-; Gülensoy, 2007, s.
989)
136) ölez DS/V:3333
137) öne- (<ön- (I)) DS/V:3340
138) sepile- (II) (<sepil-) DS/V:3586
139) sıvazla- [sığaşla-, sığazla-, DS/V:3624
sığeçle-, sığeşla-, sıvaşla-,
sıvatla-]

1200
 (<*sıà-a-z-la-; Gülensoy, 2007, s.
775)
140) sıyır- (I) DS/V:3627
(<*sıd-ır-a-; Gülensoy, 2007, s.
776)
141) sıyır- (II) DS/V:3627
142) sıypa- DS/V:3628
143) silke- DS/V:3637
144) söbele- (II) (<söbel-) DS/V:3674
145) sünempe [sünempe] DS/V:3716
(<*sün-e-pe; Gülensoy, 2007, s.
821)
146) talaz- DS/V:3816
(<tal-a-z-; Gülensoy, 2007, s.
854)
147) talazla- (I) DS/V:3816
148) talazlan- DS/V:3816
149) tıkansak DS/V:3911
150) tirendez DS/V:3939
151) tirengez DS/V:3939
(<tir-e-n-gez; Gülensoy, 2007, s.
900)
152) uvala- DS/VI:4790
(<ov-a-la-; Gülensoy, 2007, s.
639)
153) uvalama lazut DS/VI:4790
154) uza DS/VI:4055
(<uz-a-y; Gülensoy, 2007, s. 983)
155) uzaksın- DS/VI:4792
156) üleş- DS/VI:4795
(<āl-e-; Gülensoy, 2007, s. 989)
157) üleş- [üeş-] DS/VI:4064
158) üleşik (I) DS/VI:4064
159) üleşik (II) DS/VI:4064
160) üleştir- DS/VI:4064
161) üleştir- DS/VI:4795
162) ület- (II) (<ilet-) DS/VI:4065
(<*íl-a-t-; Gülensoy, 2007, s.
431)
163) ürgelen- DS/VI:4071
(<írga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
418)
164) ürgelen- [ürelen-, ürgülen-] DS/VI:4071
165) ütekle- DS/VI:4081
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
166) yılış- (I) DS/VI:4272
(<*ya(/ı)l-a(/ı)-ş-; Gülensoy,
2007, s. 1141)

1201
 167) yalaza DS/VI:4143
(<yÀ-l-a-z(+a); Gülensoy, 2007,
s. 1043)
168) yandolay DS/VI:4165
169) yardım (I) DS/VI:4183
(<yÀr-a-t-ım; Gülensoy, 2007, s.
1073)
170) yıra- DS/VI:4275
(<*yır-a-; Gülensoy, 2007, s.
1143)
171) yırğalan- (<ırgala-) DS/VI:4276
(<ırga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
417)
172) yıtıle- DS/VI:4277
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
173) yiltele- (<itele-) DS/VI:4280
174) yitekle- [yitele-] DS/VI:4283
175) yular parası DS/VI:4316
(<*yul-a+r; Gülensoy, 2007, s.
1173)
176) yular sapı DS/VI:4316
177) yularlı DS/VI:4316
178) yularsız DS/VI:4316
179) yumalacık DS/VI:4317

2.2.2. -Ak-
Ağızlara özgü fiilden fiil yapım ekidir. Birkaç geçişsiz fiil yapmıştır: alak-,
ayak- (I), çözek- gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ak- 1) alak- DS/I:191 (6)

(<2.Açlıktan mide sancımak,
kazınmak: Midem alakıyor.)
-ek- 2) ayak- (I) DS/I:404
(<Ayılmak, kendine gelmek.)
3) çözek- DS/II:1299
(<Birbiri arkasına gitmek.)
4) erekmek DS/VI:4499
(<Kendi kendine biten bitki.)
5) erekme DS/III:1765
(<Kendi kendine yetişen.)
6) ölekez DS/VI:4625
(<3.Buruşmuş, pörsümüş bitki.)

1202
 2.2.3. -Al-
Daha çok addan fiil yapım eki olarak kullanılır. Fakat fiilden fiil yapan
sözcükler de türetir. Yazı dilinde geçişsiz çömel- ve ufal- fiilleri ile kimya terimi
olarak kullanılan çökel- fiili ekin bilinen oluşumlarıdır.

Yazı dilindeki -Il- ekinin, ağızlarda ses değişmelerine dayalı bir şeklidir.
Geçişsiz fiil ve birkaç geçişli fiil yapar.

geçişsiz fiil yapar: ayal- “uyanmak”, gerel- (I) “gerginleşmek”, gıral- “kışın
şiddetinden hayvanlar ölmek”, konal- “övünmek, böbürlenmek, kurulmak”, senel-
(I) “küçülmek, azalmak”, sesel- “gelişmek, büyümek” vb.

geçişli fiil yapar: eşel- “unutulmuş bir söz ya da olayı yeniden ortaya
çıkarmak, alevlendirmek”, görel- (II) “baş köşeye geçip oturmak”, süpüral-
“birdenbire, hızla gitmek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-al- 1) ayal- (<ay-) DS/I:405 (58)

-el- 2) basalgan DS/I:537
3) böğel- (<bük-) DS/I:761
4) burğalıç DS/II:798
5) cayfalla- DS/II:868
6) çekelez (I) [çökelez (I), cökelez] DS/II:1109
7) çentel- DS/II:1140
8) çöğel- DS/VI:4482
9) çöğel- (I) [çögel-, çövel-] DS/II:1278
(<çök-)
10) çöğel- (II) DS/II:1278
11) çökel- DS/II:1281
12) çökelez (II) DS/II:1281
13) çömelen (I) DS/II:1286
(<çöm-el-; Gülensoy, 2007, s.
254)
14) çömelen (II) DS/II:1286
15) çömelen (III) DS/II:1286
16) çömelen ol- DS/II:1286
17) çömelti (I) DS/II:1286
18) çömelti (II) DS/II:1286
19) çönelt- (I) DS/II:1288
20) çönelt- (II) DS/II:1288

1203
21) çöyel- (<çök-) DS/II:1299
22) çözel- DS/II:1299
23) deli yatalğı DS/II:1414
24) dikeliver- DS/VI:4487
25) domuz çökelten [domuz DS/II:1555
çökerden, domuz çömelten,
doñuz çömelden]
26) düzet- DS/II:1646
(<tāz-el-t-; Gülensoy, 2007, s.
316)
27) eğel- DS/III:1676
28) eşel- DS/III:1790
29) gasal- (<kas-) DS/III:1931
30) gerel- (I) DS/III:1997
31) gerelti DS/VI:4510
32) gerelti (I) DS/III:1997
33) gerelti (II) DS/III:1997
34) gıral- (<kır-) DS/III:2052
35) görel- (II) DS/III:2159
36) kasalak DS/VI:4538
37) kasal- DS/VI:4538
38) kasal- DS/IV:2674
39) kasalt- DS/IV:2674
40) kertel- (<kert- (II)) DS/VI:4549
41) kertel- DS/IV:2758
42) konal- DS/IV:2817
43) köselt- (I) DS/IV:2973
44) köselt- (II) (<kös-) DS/IV:2973
45) kurtçömelten DS/IV:3011
46) sağaltı DS/VI:4663
47) senel- (I) (<sen- (II)) DS/V:3583
48) sesel- (<ses- (I)) DS/V:3594
49) süpüral- DS/V:3719
50) süyel- (<süy- (I)) DS/V:3730
51) tapal- (<tep-) DS/VI:4739
52) tapal- (<tep-) DS/V:3825
53) uvat- (I) (<ufalt-) DS/VI:4049
54) uvat- (II) DS/VI:4049
55) üfal- DS/VI:4060
(<uw(v/f)-al-; Gülensoy, 2007, s.
958)
56) üfel- (II) DS/VI:4060
57) yumalacık DS/VI:4317
58) yumalak DS/VI:4317
(<yum-al-ak; Gülensoy, 2007, s.
1174)

1204
 2.2.4. -AlA-
Sıklık çatısı olarak da bilinen bir yapıdır. “Fiilin gösterdiği işi kısa
aralıklarla tekrarlama işlevini yüklenmiş bir fiilden fiil yapma eki olup daha çok
geçişli fiiller üzerine gelir.” (Gülensoy, 2007, s. 61). eşele-, kovala-, ovala-, serpele-
, silkele-, tepele- gibi yazı dilinde belirgin yapımlarıdır.

Ağızlarda genellikle geçişli fiiller yapan ekin az da olsa geçişsiz fiil yapımı
vardır.

geçişli fiil yapar: basala- “1. Çamaşırı suya batırmak”, cızala- (I) “çizmek,
karalamak”, çendele- “çentmek”, ekele- (II) “1.Tane ya da toz halindeki bir şeyi
serpmek”, gatala- “katmak, karıştırmak”, kokala- “koklayıp durmak”, sarala-
“1.İyice sarmak, sarıp sarmalamak” vb.

geçişsiz fiil yapar: dönele- “1.Dönüp durmak, dolaşmak.”, korkala-

“korkmak, korkuya kapılmak”, sekele- (I) “2.Aksamak, topallamak.”, şaşala-
“şaşırmak, donup kalmak” vb.

birleşik fiil yapar: ağız gevele- “sözü cesaretle, tam olarak söyleyememek”,
körge goğala- “boş ve rahat vakit geçirmek, zaman öldürmek”, tavşan kovala-
“yelden dalgalanmak (ekin için)” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ala- 1) ağız gevele- DS/I:97 (136)

-ele- 2) ağzını gevelet- [ağzını gevele-, DS/I:120
ağzını gezelet-]
3) ardala- DS/VI:4424
4) ardala- (II) (<ard-) DS/I:303
5) atala- DS/VI:4430
6) avkala- (I) DS/VI:4432
7) avkala- (II) (<avk- (I)) DS/VI:4432
8) avkala- (III) (<avk- (II)) DS/VI:4432
9) ayak gezelet- DS/I:403
10) basala- DS/I:537
11) binele- DS/I:696
12) bozala- DS/VI:4465
13) bukelet- (<bük-) DS/I:784
14) burgala- (I) DS/I:797
15) burgala- (II) DS/I:797
16) burgalaşla- DS/I:797
1205
17) bükele- DS/VI:4469
18) bükelen- DS/VI:4469
19) cızala- (I) (<çiz-) DS/II:946
20) cızala- (II) (<çiz-) DS/II:946
21) çitile- (I) DS/II:1243
(<çit-ele-; Gülensoy, 2007, s.
245)
22) çitile- (II) DS/II:1243
23) çitile- (III) DS/II:1243
24) cizelen- (<çiz-) DS/II:991
25) çekele- DS/II:1109
26) çendela- DS/II:1134
27) çendele- [cendele-, çentele- DS/II:1134
28) çendelek git- DS/II:1134
29) çendeleş- (<çent-) DS/VI:4479
30) çentele- (II) DS/II:1140
31) çentelek DS/II:1140
32) çenteleş- (I) [çendeleş-] DS/II:1140
33) çırpala- DS/II:1189
34) çintele- (II) (<çent-) DS/II:1230
35) çoğele- (<çok-) DS/II:1257
36) çöğele- DS/VI:4482
37) çözele- (I) DS/II:1299
38) çözele- (II) DS/II:1299
39) debele- DS/II:1392
40) debelen- DS/VI:4485
41) debelen- (<tep-) DS/VI:4485
42) debelen- [debele-] DS/II:1392
43) debelendir- DS/VI:4485
44) debelendir- DS/VI:4485
45) debennemeg (<debelen-) DS/II:1393
(<*tep-ele-n-; Gülensoy, 2007, s.
270)
46) depele- (I) DS/II:1427
47) depele- (II) DS/II:1427
48) depeleme (I) DS/II:1427
49) depeleme (II) DS/II:1427
50) depelen- DS/II:1427
51) depelenti (I) DS/II:1427
52) depelenti (II) DS/II:1427
53) deşelen- DS/II:1437
54) dönele- DS/II:1583
55) dörelen- DS/II:1587
56) ducala- (<tut-) DS/II:1594
57) durala- DS/II:1604
58) dürele- (II) DS/II:1633
59) dürelen- DS/II:1633
60) efelekli (II) [efelekli] (<ev-) DS/III:1667
61) ekele- (I) DS/III:1693
1206
 (<ek-ele-; Gülensoy, 2007, s.
325)
62) ekele- (I) DS/VI:4494
63) ekele- (II) DS/III:1693
64) ekele- (II) DS/VI:4494
65) ekele- (III) DS/III:1693
66) ekele- (IV) DS/III:1693
67) ekele- (V) DS/III:1693
68) ekelen- (I) DS/III:1693
69) ekelen- (II) DS/III:1693
70) epele- (I) (<serp-) DS/III:1762
71) epele- (III) (<serp-) DS/III:1762
72) ezele- DS/III:1828
73) gatala- (<kat-) DS/VI:4509
74) gevele- DS/III:2009
75) geveleş- DS/III:2009
76) govala- DS/III:2109
(<kov-ala-; Gülensoy, 2007, s.
547)
77) göele- (<gevele-) DS/III:2126
78) görele- DS/III:2158
79) kazala- DS/IV:2711
80) kertele- DS/IV:2758
81) kırçalat- DS/IV:2819
82) kokala- DS/IV:2905
83) korkala- [korhala-] DS/IV:2926
84) koşala- DS/IV:2933
85) kotala- (II) (<kovala-) DS/IV:2936
86) kovala- DS/IV:2939
87) kovalama (I) DS/VI:4569
88) kovalaş- DS/IV:2939
89) körge goğala- (<kov-) DS/IV:2966
90) öğele- (ov-) DS/V:3317
91) ölçele- DS/V:3331
92) örele- DS/VI:4628
93) örele- (I) DS/V:3347
94) örele- (II) DS/V:3347
95) örele- (III) DS/V:3347
96) örele- (IV) DS/V:3347
97) örelen- (I) DS/V:3347
98) örelen- (II) DS/V:3347
99) övele- (I) DS/V:3363
100) övele- (I) DS/VI:4631
101) övele- (II) DS/V:3363
102) övele- (II) DS/VI:4631
103) öveleme DS/V:3363
104) övelemeç DS/V:3363
(<öv-ele-meç; Gülensoy, 2007, s.
677)
1207
 105) övelen- (I) DS/V:3363
106) övelen- (II) DS/V:3363
107) övelen- (III) DS/V:3363
108) sarala- DS/VI:4673
109) sarsala- DS/V:3550
110) sarsala- DS/VI:4674
111) sebelen- (<sep-) DS/V:3565
112) sekele- DS/VI:4680
113) sekele- (I) DS/V:3569
114) sepele- [sebele- (II), serpele-] DS/V:3585
115) sepele- [sepelemeğ, sepelemeyh] DS/VI:4684
116) serselen- (<sars-) DS/VI:4687
117) sıròala- (<silkele-) DS/VI:4693
118) sırsala- (<sars-) DS/V:3620
119) siltele- (<silk-) DS/VI:4698
120) sirkele- (I) [sırkala-] (<silk-) DS/V:3648
121) sokalan- DS/V:3659
122) sürelen- DS/VI:4715
123) şaşala- DS/VI:4723
124) şaşala- (I) DS/V:3753
125) şaşala- (II) DS/V:3753
126) takalak DS/VI:4735
127) tartala- DS/V:3837
128) tartıla- [tartala-] DS/VI:4742
129) tavşan kovala- DS/V:3850
130) tepele- DS/VI:4754
(<tep-ele-; Gülensoy, 2007, s.
881)
131) ütele- DS/VI:4799
132) ütelenik DS/VI:4799
133) üteleyh DS/VI:4799
134) yazala- (<yay-) DS/VI:4217
135) yumala- (I) DS/VI:4317
(<yuv-/yuw-ma+la-; Gülensoy,
2007, s. 1174)
136) yumala- (II) DS/VI:4317

2.2.5. -AmA-
-A zarf fiil eki ve -mA- olumsuzluk belirten fiil yapım ekinin
kaynaşmasıyla oluşan bir yapıdır. -mA- ekinde bilinçli olarak bir işi yapmamak, bir
şeyi istememek ifade edilir. -AmA- ekinde ise bir işi yapmayı ve bir şeyi istediği
hâlde; becerememe, gerçekleştirememe anlamı vardır. Yazı dilinde ayağını alama-
, dilini tutama-, göz açama-, gözlerine inanama- vb. fiil oluşumları vardır.

Ağızlarda da genellikle birleşik fiiller yapar.

1208
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-ama- 1) adını getireme- DS/I:66 (11)

(<Adını hatırlayamamak.)
-eme- 2) alıp veremediği ol- DS/VI:4418
(<Karşılık veremediği bir bir
kötülük görmek.)
3) baş geleme- DS/I:547
(<Dayanamamak.)
4) belini alama- DS/VI:4455
(<İş yapamamak, dolaşamamak.)
5) buluma- (<bulama-) DS/I:790
(<Bulamamak.)
6) dırıh tutturama- DS/II:1469
(<Bir işin ya da meselenin
sonucunu almadan bırakıp
gitmek.)
7) getireme- DS/VI:4510
(<Anımsayamamak.)
8) gumaşlayama- DS/III:2194
(<Zengin olamamak.)
9) kıyışama- DS/IV:2858
(<Göze alamamak.)
10) mercini bulama- DS/IV:3167
(<Olgunlaşmamak.)
11) yandımalamadım DS/VI:4165
(<Desenli, çok renkli bir kadın
kumaşı.)

2.2.6. -An-
Yazı dilinde aban- (<aw-(a)n-; Gülensoy, 2007, s. 44) ve kıvran- (<kıv-ır-
an-; Gülensoy, 2007, s. 520) sözcüklerinde kullanılır.

Ağızlarda geçişli ve geçişsiz fiil yapımları bulunur.

geçişli fiil yapar: kaçan- “esirgemek, korumak”, kerken- sapık amaçla

birinin arkasına değmek, sürtünmek”, yağan- “1.Yapmayı tasarladığı kötülüğü
şurda burda söylemek, atıp tutmak” gibi.

geçişsiz fiil yapar: coşan- “püskürmek, taşmak”, dakılan- “koşmak,

saldırmak”, dönen- (I) “1.Olduğu yerde dönmek.”, sinen- “saklanmak, gizlenmek”,
yasan- “yatmak, uzanmak, serilmek, devrilmek” vb.

1209
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-an- 1) aban- (I) DS/I:9 (26)

(<aw-(a)n-; Gülensoy, 2007, s.
44)
-en- 2) aban- (III) DS/I:9
3) coşan- DS/II:1003
4) dakılan- (<takıl-) DS/II:1331
5) dönen- (II) DS/II:1584
6) dönendir- DS/II:1584
7) düzen- DS/II:1645
8) gıvran- (I) DS/III:2064
(<kıv-ır-an-; Gülensoy, 2007, s.
520)
9) gıvran- (II) DS/III:2064
10) giren- DS/III:2082
11) iven- DS/IV:2572
12) kaçan- DS/VI:4530
13) kavran- (<kıvır-) DS/IV:2692
14) kaypanç DS/IV:2707
15) kaypançalık DS/IV:2707
16) kerken- DS/VI:4548
17) kıvran- (I) DS/IV:2853
(<kıv-ır-an-)
(<Gülensoy 2007: 520)
18) kıvran- (II) DS/IV:2853
19) kıvranıklı DS/IV:2853
20) kıvranka DS/IV:2853
21) sarkandırıò DS/VI:4665
22) silten- (<silk-) DS/V:3638
23) sinen- DS/V:3642
24) sinenbeç DS/V:3642
25) yağan- DS/VI:4118
26) yasan- DS/VI:4194

2.2.7. -Ar-
Hem yazı dilinde hem de ağızlarda fiilden fiil yapımında kullanılır.
“Ünsüzle sonuçlanan geçişsiz belirli bazı fiillerden geçişli fiiller türeten bir
ettirgenlik ekidir.” (Korkmaz, 2017, s. 182). Yazı dilinde bu ekle oluşturulmuş
fiiller şunlardır: aktar- (<ak-ıt-ar-; Gülensoy, 2007, s. 61), çalar-, çıkar-, gider-,
kızar- kopar-, onar-, sırtar-, şımar-, ürper- vb. Ayrıca aktar- fiili ise edebiyat, bilişim
ve teknik terimi olarak kullanılır.

1210
 Ağızlarda geçişli, geçişsiz ve birleşik fiil yapımları görülür.

geçişli fiil yapar: apar- (I) “1.Çalmak, aşırmak, alıp kaçmak, habersiz
götürmek, gizlice almak.”, bozar- (IV) “bozmak”, çoker- “çöktürmek, çökertmek”,
çokar- (I) “biriktirmek, toplamak, yan yana getirmek”, ıhar- (I) “deveyi çöktürmek,
oturtmak”, öğer-<över- “överek, değer vererek genişçe anlatmak” vb.

geçişsiz fiil yapar: bezer- (I) “1.Solmak, rengini atmak.”, coşar- (I)
“kurulmak, gururla kabarmak”, zılar- “kaymak” gibi.

çıkarmak fiiliyle birleşik fiil yapar: aka çıkar- “temize çıkarmak”, baş kopar-
“baş kesmek”, bokunu çıkar- “kötü hareketlerde aşırı gitmek, sözle kötü bir sonuç
meydana getirmek”, cacığını çıkar- “berbat etmek, ezmek”, cibinden çıòar- “bir
şeyin küçük ve değersiz olduğunu belirtmek için söylenir”, cingar çıkar- “bir işi
bozmaya çalışmak” vb.

diğer bazı birleşik fiiller şunlardır: ibiği kızar- (I) “benzine kan gelmek,
sağlığı düzelmek”, gidip geder- “gitmek, yürümek”, papara kopar- “çevresini
rahatsız edecek denli yüksek sesle bağırarak kavga etmek”, yüreğini gopar-
“1.Korkutmak.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ar- 1) aga çıkar- DS/I:75 (208)

-er- 2) agdar- (<aktar-) DS/I:76
(<ak-ıt-ar-; Gülensoy, 2007, s.
61)
3) ahtar- (I) DS/I:76
4) ahtar- (II) DS/I:134
5) ahtar-, aòtar- (I) (<ak-) DS/I:134
6) ahtarıl-, aòtarıl- (<ak-) DS/I:134
7) aka çıkar- DS/I:136
8) akdar- DS/VI:4413
9) akdar- [akdarmaò] DS/I:147
10) akdarıl- DS/I:147
11) akdarmalık DS/I:147
12) aktar- DS/VI:4414
13) aktaracak DS/I:162
14) aktaraç DS/VI:4414
15) aktarıl- DS/I:163
16) aktarılıp in- DS/I:162

1211
17) aktarma (I) DS/I:163
18) aktarmaç DS/I:163
19) aòdarmaò, aòdar- [aòtar- (I)] DS/I:128
20) apar- (I) [aparmaò, apart-] DS/I:284
(<ap-ar-; Gülensoy, 2007, s. 73)
21) apart- (I) DS/I:285
22) apart- (II) DS/I:285
23) apart- (III) DS/I:285
24) apartmaò DS/I:285
25) asarı (<aş-) DS/I:340
26) ataraç DS/I:366
27) ayar- DS/I:408
28) ayart- DS/I:408
(<*ay-ar-t-; Gülensoy, 2007, s.
92)
29) bağıl bağıl aktar- DS/I:478
30) basaruk olma- DS/I:538
31) baş kopar- DS/I:561
32) beli çökert- DS/I:617
33) bezer- (I) DS/I:652
(<*bez-er-; Gülensoy, 2007, s.
138)
34) bezer- (III) DS/I:652
35) bezerme DS/I:652
36) bokunu çıkar- DS/I:733
37) bozar- (<boz-) DS/VI:4465
38) bozar- (IV) DS/I:749
39) busarık [busarıò] DS/I:806
40) bΨzer- (II) DS/I:652
41) cacığını çıkar- [cıcığını çıkar-] DS/II:839
42) cangıldak aktar- DS/II:856
43) cırkıdını çıkar- [cırhıdını çıkar-] DS/II:931
44) cibinden çıòar- DS/II:956
45) cinas çıkar- DS/II:974
46) cingar çıkar- DS/II:981
47) cinini çıkar- DS/II:981
48) cinkalak çıkar- DS/II:981
49) cirim çıkar- DS/II:985
50) coşar- (I) DS/II:1003
51) coşar- (II) DS/II:1003
52) curruga çıkar- DS/II:1019
53) cücük çıkar- DS/II:1024
54) çakar- (I) DS/II:1042
55) çakar- (II) DS/II:1042
56) çalar- DS/II:1049
(<çal-ar-; Gülensoy, 2007, s. 214)
57) çalıkoparan DS/II:1055
58) çarhıdını çıkar- DS/II:1081
59) çarık çıkartmaz DS/II:1081

1212
60) çeş çıkar- DS/II:1148
61) çıçartma (<çık-) DS/II:1158
62) çığar- (I) (<çık-) DS/II:1159
63) çığar- (II) [çiğer- (I)] (<çık) DS/II:1159
64) çıkar- (I) DS/II:1165
65) çıkar- (II) DS/II:1165
66) çıkarma (II) DS/II:1165
67) çıkarma (III) DS/II:1165
68) çıkart DS/II:1165
69) çıkartma (I) [çıòarma, çıkarma DS/II:1165
(I)]
70) çıkartma (II) DS/II:1166
71) çıkartmaç DS/II:1166
72) çıngar çıkar- [cınğar çıkar-, DS/II:920
cınkar çıkart-]
73) çıòar- DS/II:1164
74) çıòart- DS/II:1164
75) çırak çıkar- DS/II:1185
76) çırpak çıkar- DS/II:1188
77) çıtıl çıkar- DS/II:1193
78) çil çıkar- DS/II:1214
79) çitil çıkar- DS/II:1243
80) çitir çıkar- DS/II:1245
81) çoban çokeren [çoban çökerten DS/II:1254
(II)]
82) çoban çökerden [çoban çökeren, DS/II:1254
çoban çökerten (I)]
83) çoğart- DS/II:1256
84) çokar- (I) [çokarmağ] DS/II:1259
85) çokar- (II) [çoğar-] DS/II:1259
86) çokart- DS/II:1260
87) çoker- (<çök-) DS/II:1260
88) çoşar- DS/II:1274
89) çöğert- DS/II:1279
90) çöker- (I) DS/II:1281
91) çöker- (II) DS/II:1281
92) çöker- (III) DS/II:1281
93) çökeren DS/II:1281
94) çöket- (<çökert-) DS/II:1282
95) çövert- DS/III:1298
96) dadını çıkar- DS/II:1320
97) dalar- (I) DS/II:1338
98) demirkoparan DS/II:1418
99) depeye çıhar- DS/II:1428
100) deve çökerten [deveçkerden] DS/II:1440
101) dıdıbılak çıkar- DS/II:1449
102) dırdıbık çıkarmaò DS/II:1468
103) düver- (I) (<döv-) DS/II:1642
104) ecirini çıkar- DS/III:1662
1213
105) geder- (<git-) DS/III:1966
106) gedip geder- (<git-) DS/III:1967
107) gıcık çıkar- DS/III:2026
108) gıyık çıkar- DS/III:2067
109) gızar- (<kız-) DS/III:2070
(<kız-ar-; Gülensoy, 2007, s. 523)
110) gopart DS/III:2103
111) göcert- (I) (<göç-) DS/III:2120
112) göcert- (II) (<göç-) DS/III:2120
113) göçert- (I) DS/III:2121
114) göçert- (II) DS/III:2121
115) göçert- (III) DS/III:2121
116) götünü çıkar- DS/III:2166
117) gözü kızar- DS/III:2184
118) hangem çıkar- DS/III:2273
119) haraza çıkar- DS/III:2286
120) herk aktar- DS/III:2346
121) ıhar- (I) [ıhart- (II), ıkar-] (<ıh- DS/IV:2459
(I))
122) ıkart- (<ıh- (I)) DS/IV:2462
123) ibiği kızar- DS/VI:4425
124) ibiği kızar- (I) DS/IV:2501
125) ibiği kızar- (II) DS/IV:2501
126) ibiği kızar- (III) DS/IV:2501
127) ikicilik çıkar- DS/IV:2515
128) iver- (I) (<iv-) DS/IV:2572
129) katmer çıkar- DS/IV:2686
130) keçeyi sudan çıkar- DS/IV:2717
131) keler- (<gel-) DS/VI:4545
132) kepselini çıkar- DS/IV:2751
133) kıra çıkar- DS/IV:2815
134) kızılcuh çıkar- DS/IV:2865
135) kopar- DS/IV:2921
136) koparan (I) DS/IV:2921
137) koparan (II) DS/IV:2921
138) kotar- (I) [katar-] DS/IV:2937
139) mangır gibi kızar- DS/IV:3123
140) mazaò çıkart- DS/IV:3144
141) mezemete çıhartmaò DS/IV:3176
142) mıncığını çıkar- DS/IV:3185
143) oğar- (<on-) DS/VI:4611
144) oñar- (I) DS/V:3283
145) oñar- (II) DS/V:3283
146) onar- (III) DS/V:3283
147) onar- (IV) DS/V:3283
148) onar- [oñartmaò, oñart-] DS/VI:4616
149) onarık DS/V:3283
150) onart- [ovart-] DS/V:3284

1214
151) ortalık kızartması DS/VI:4617
152) ovar- [oñar- (II)] DS/V:3301
153) öğer- (<öv-) DS/V:3317
154) ölçer- (V) (<ölç-) DS/V:3331
155) örper- (<ürper-) DS/V:3351
(<ür-/or-/-ör-; Gülensoy, 2007, s.
995)
156) öz çıkar- DS/V:3371
157) papara kopar- DS/V:3395
158) pompul çıkar- DS/V:3470
159) pusarık (I) [pısarık, pusaruk, DS/V:3491
pusuruk]
160) pusarık (II) DS/V:3491
161) pusarık (III) DS/V:3492
162) pusarıklan-[pusuraklan_] DS/V:3492
163) pusarıklı DS/V:3492
164) serper- DS/V:3593
165) sırtar- (I) DS/V:3621
(<sırı-t-; Gülensoy, 2007, s. 771)
166) sırtar- (I) DS/VI:4694
167) sırtar- (II) DS/VI:4694
168) sırtarık DS/VI:4694
169) sırtarık DS/V:3621
170) sırtarıò DS/VI:4694
171) sokarık DS/VI:4703
172) sokarık [soharık] DS/V:3660
173) sukarık (<sokar-) DS/V:3692
174) şaşart- DS/V:3753
175) şembellik çıkar- DS/V:3761
176) şımar- DS/V:3770
(<*şım-ar-; Gülensoy, 2007, s. 842)
177) şımarık DS/VI:4726
178) şımarık DS/V:3770
179) şımarmaò DS/VI:4726
180) şımaruò DS/VI:4726
181) şişertme DS/V:3789
182) şor çıòar- (<çık-) DS/VI:4732
183) şoşart- DS/V:3794
184) taççını çıkar- DS/V:3800
185) taş koparan DS/V:3841
186) tepert- DS/V:3885
187) toraman çıkar- (I) DS/V:3970
188) toraman çıkar- (II) DS/V:3970
189) töre çıkar- DS/V:3985
190) tulum çıkar- DS/V:3991
191) tuluò çıkar- DS/VI:4776
192) tutarıklı DS/V:4001
193) tülper- (<ürper-) DS/V:4010

1215
 (<ür-/or-/-ör-; Gülensoy, 2007, s.
995)
194) türe çıkar- DS/V:4015
195) türe çıkar- DS/V:4015
196) uart- (<onart-) DS/VI:4782
197) unar- [unart-] DS/VI:4041
198) uvar- (<on-) DS/VI:4049
199) ürpe- DS/VI:4797
(<ür-/-ör/-or-p-er-; Gülensoy,
2007, s. 995)
200) ürper- DS/VI:4072
201) vıccığını çıkar- [vırcığını DS/VI:4806
çıòarmaò]
202) vıcığını çıkar- [vırcığını çıkar-] DS/VI:4100
203) yalman çıkar- DS/VI:4150
204) yola çıkar- DS/VI:4289
205) yontar- (II) DS/VI:4296
206) yüreğini gopar- DS/VI:4334
207) zılar- (<zıl-) DS/VI:4369
208) zortunu çıkar- DS/VI:4399

2.2.8. -AsI-
Genellikle sıfat-fiil eki olarak kullanılır. Ağızlarda fiilden fiil yapım eki
görevinde, göresi-, gülesi- ve olmayası- geçişli fiillerini türetmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ası- 1) göresi- [göresi-] DS/III:2159 (3)

(<Göreceği gelmek, özlemek.)
-esi- 2) gülesi- DS/III:2219
(<Canı gülmek istemek.)
3) olmayası- DS/V:3280
(<Olmak istememek: Ben doktor
olmayasımam.)

2.2.9. -Aş-
Ağızlara özgü fiilden fiil türeten eklerden biridir. Kullanımı az olup,
geçişsiz fiiller yapar: çömeş- “çömelmek”, daklaş-<takılaş- “3.Sataşmak.”, derneş-
<derineş- (I) “toplamak, bir araya gelmek, dernek kurmak”, kıraş- “boynuzlu
hayvanlar birbirleriyle vuruşmak, süsüşmek”, sığınaş- “sığmaya çalışmak,
sığışmak” vb.

1216
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-aş- 1) aydeş- (<ayt-) DS/I:411 (24)

-eş- 2) böleş- (I) DS/I:768
3) burkeş- DS/I:799
4) çökeş- (I) DS/II:1282
5) çökeş- (II) DS/II:1282
6) çömeş- DS/VI:4482
7) dadaş- (<tart-) DS/VI:4484
8) daklaşak (<takıl-) DS/II:1332
9) daklaş- (<takıl-) DS/II:1332
10) dirneş- (I) (<derin-) DS/II:1519
11) dirneş- (II) DS/II:1519
12) dirneştir- [dirneşdir-] DS/II:1519
13) irteş- (<iteş-) DS/IV:2554
14) kakaşla- DS/IV:2602
15) kıraş- DS/IV:2817
16) kızılaş- DS/IV:2864
17) kovaşla- DS/IV:2940
18) koyaş- DS/IV:2943
19) öyeş- DS/V:3366
20) sığınaş- DS/V:3605
21) sökeş- DS/V:3678
22) yakaş- DS/VI:4130
23) yan/çalaş- DS/VI:4164
24) yumaştır- DS/VI:4317

2.2.10. -CA-
Ağızlarda az kullanılan fiilden fiil yapan eklerden biridir. Bazı fiil yapımları
şunlardır: karcaş- “karışmak, karmakarışık olmak, dolaşmak, bozulmak”, ölçer- (I)
“sönmeye yüz tutmuş ateşi, lambayı canlandırmak, alevlendirmek”, sıca-
“ısınmak”, sürünce- “iş sonuçlanıncaya değin boş yere gecikmek”, yetinçe-
“yetecek gibi olmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ca- 1) edilcev DS/III:1665 (28)

-ce- 2) garcama (<kar-) DS/III:1921
-çe- 3) garcaşma (<kar-) DS/III:1921
4) karcaş- DS/VI:4537
5) karcaş- DS/IV:2656
6) öğcel (<ov-) DS/V:3315

1217
 7) ölçer (I) DS/VI:4625
8) ölçer- (I) [olçer-] DS/V:3331
(<*öl-çe-r-; Gülensoy, 2007, s.
660)
9) ölçer- (II) DS/VI:4625
10) ölçer- (II) DS/V:3331
11) ölçer- (III) DS/V:3331
12) ölçer- (IV) DS/V:3331
13) ölçer- (VI) DS/V:3331
14) ölçer- (VII) DS/V:3331
15) ölçer- (VIII) DS/V:3331
16) örceş- (II) DS/V:3345
17) sıca- (<isi-) DS/V:3602
18) sümülce- (I) DS/V:3715
19) sümülce- (II) DS/V:3715
20) sümürcen- DS/V:3715
21) sürünce- [sürüncü-] DS/V:3725
22) yavunca- (<avun-) DS/VI:4210
23) yetinçe- DS/VI:4260
24) yorunca- DS/VI:4301
25) zarınca- [zerince-, zırınca- (I)] DS/VI:4351
26) zırınca- (I) [zarınca-] DS/VI:4379
27) zırınca- (II) DS/VI:4379
28) zırınca- (III) DS/VI:4379

2.2.11. -cI- / -cU

Yazı dilinde kurcala- (<*kïr-çı-la-; Gülensoy, 2007, s. 571) sözcüğünde
kullanılan bir yapıdır. Ekin aslı -çı-/-çi şeklindedir. “Eski Türkçe çağından beri türlü
lehçe ve ağızlarda yalın veya genişleniş şekillerinin yanı sıra kalıcı isimler içinde
saklanan, tarihî söz varlığımıza azımsanmayacak türemeler veren -çı-/-çı- ekini,
pekiştirilmiş fiiller türeten ekler arasında yer alan yardımcı bir ektir.” (Güngördü,
2004, s. 770).

Ağızlarda kullanılan bazı fiil oluşumları şunlardır: bulcu- “avunmak, kendi

kendine teselli etmek”, burcu- “koku çıkarmak”, ölcü- “kusmak”, tepci-
“yalpalayarak, dikkatsizce yürümek”, tökeci-<tökezci- “ayağı engele takılıp
sendelemek, düşer gibi olmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-cı- 1) boğcuş- DS/I:722 (28)

-ci- 2) bulcu- [bulcun-] DS/I:787

1218
 -cu- 3) bulcut- DS/I:787
-cü- 4) burcu- DS/I:795
(<bur-cu-; Gülensoy, 2007, s.
185)
5) dalcık- (I) DS/II:1341
6) dalcık- (II) DS/II:1341
7) dalcın- (I) DS/II:1341
8) dalcın- (II) DS/II:1341
9) dıncık- (I) DS/II:1462
10) döncün- DS/II:1581
11) görcük- DS/III:2157
12) karcık- [karçık-] DS/IV:2656
13) kirinci- (II) DS/IV:2879
14) kurcan- (<kurcala-) DS/IV:3007
(<*kïr-çı-la-; Gülensoy, 2007, s.
571)
15) ölcü- DS/V:4625
16) sıncık- DS/V:3612
17) sırıncı- (I) (<sırın-) DS/V:3618
18) sırıncı- (II) DS/V:3618
19) tepci- DS/V:3883
20) tökeci- DS/V:3980
(<tök-ez-; Gülensoy, 2007, s.
925)
21) tuncuk- (I) (<tun-) DS/IV:3994
22) tuncuk- (II) DS/IV:3994
23) tuncuk- (III) DS/IV:3995
24) zırıncı- (I) DS/VI:4838
25) zırıncı- (II) DS/VI:4379
26) zırıncı- (II) DS/VI:4838
27) zırıncıt- (I) DS/VI:4379
28) zırıncıt- (II) DS/VI:4379

2.2.12. -ç-
Yazı dilinde *ölç- ve sürç- fiillerinde kullanılır. Ağızlarda ise ekin kullanım
sıklığını bu sözcükler oluşturur.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ç- 1) ölç- DS/V:3332 (18)

(<*öl-ç-; Gülensoy 2007: 659)
2) ölçek (I) DS/V:3331
3) ölçek (II) DS/V:3331
4) ölçele- DS/V:3331
5) ölç- DS/V:3332
6) ölçüm (III) DS/V:3332

1219
 7) ölçümle- DS/V:3332
8) ölçümlen- DS/V:3332
9) ölçün- DS/VI:4625
10) ölçün- (I) DS/V:3332
11) ölçün- (II) DS/V:3332
12) ölçüp dök- DS/V:3332
13) sürcük- (<sürç-) DS/V:3719
14) sürç- (I) [sürcük-] DS/V:3719
15) sürç- (II) DS/V:3719
16) sürç- (III) DS/V:3719
17) sürç- (IV) DS/V:3719
18) sürçütme DS/V:3719

2.2.13. -DA-
Daha çok ad ve sıfat görevli sözcüklerin gövdesini oluşturan bir fiilden fiil
yapım ekidir. Yazı dilinde andaç, köstek, minder, peltek, yardak, yastık<yasta-
sözcüklerinin yanı sıra sendele- ve yasla-<yasda- fiilleri de bu ekle oluşturulmuştur.

Ağızlarda kullanılan bazı fiiller şunlardır: añgırda- “1.Anırmak”, helpilde-

<yelpilde- “kaptaki sıvı çalkalanmak”, kurdala- “karıştırmak, dokunmak,
yoklamak”, sıbırda- “koşmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-da- 1) andaç (I) [andaçlık] DS/I:256 (71)

(<*an-da-ç; Gülensoy, 2007, s.
69)
-de- 2) andaç (I) DS/VI:4420
-ta- 3) andaç (II) DS/I:256
-te- 4) andaç (II) DS/VI:4420
5) andaç (III) DS/I:256
6) andaç (IV) DS/I:256
7) angılda- [angırda-] (<anır-) DS/I:266
8) añgırda- (<anır-) DS/VI:4421
9) añırdak (<anır-) DS/VI:4421
10) arıldamaò (<anır-) DS/I:319
11) beldek DS/I:607
(<*pe(~pe)+l-te-k; Gülensoy,
2007, s. 693)
12) bıyık yastığı DS/I:673
(<*yas-ta-; Gülensoy, 2007, s.
1087)
13) carpıldat- (<çarp-) DS/II:863
14) castık (<yastık) DS/II:864
1220
15) çığırdeş- (I) DS/II:1161
16) çığırdeş- (II) DS/II:1161
17) çoban kösteği DS/II:1255
(<kös-te-k; Gülensoy, 2007, s.
559)
18) estek köstek DS/VI:4500
19) estek köstek DS/III:1787
20) gurdala- [gurdalamaò, gurda-] DS/III:2198
(<kur-da-la-; Gülensoy, 2007,
571)
21) helpilde- [helpi-] DS/III:2337
(<yel+pi-l-de- <#h-#y-; Gülsevin,
2009, s. 139)
22) kostek (<köstek) DS/IV:2933
23) kösdek DS/IV:2971
24) kösdek mıhı DS/IV:2971
25) kösteğini gır- DS/IV:2977
26) kösteğini kes- DS/IV:2977
27) köstek (I) DS/IV:2977
28) köstek (II) DS/IV:2977
29) köstek (III) DS/IV:2977
30) köstek (IV) DS/IV:2977
31) köstek (V) DS/IV:2977
32) köstek (VI) DS/IV:2977
33) köstek (VII) DS/IV:2977
34) köstek kancası DS/VI:4572
35) köstekle- DS/IV:2977
36) köstekli DS/IV:2977
37) kösteklik DS/IV:2977
38) kurdala- DS/VI:4574
39) kurdala- [kurda-] DS/IV:3007
40) kurdalan- DS/IV:3007
41) kurdayacak DS/IV:3007
42) külfet yastığı (<yasda-) DS/IV:3030
43) seldire- DS/V:3576
(<?*sen-de-le-; Gülensoy, 2007,
s. 752)
44) sendire- (<sendele-) DS/V:3582
45) sıbırda- DS/VI:4689
46) tandır minderi DS/V:3821
(<min-‘binmek’-de-r; Gülensoy
2007, s. 602)
47) yanköstek DS/VI:4172
48) yardak [yardakçı] DS/VI:4183
(<yar-da-k; Gülensoy, 2007, s.
1073)
49) yasda- DS/VI:4194
50) yasdıòlı konuş- (<yasda-) DS/VI:4194
51) yasduk DS/VI:4817

1221
 52) yasduk (I) [yasdık (II), yastuk] DS/VI:4194
53) yasduk (II) DS/VI:4194
54) yasla- DS/VI:4817
(<*yas-ta-; Gülensoy, 2007, s.
1080)
55) yasla- (III) DS/VI:4196
56) yasla- (V) DS/VI:4196
57) yaslaç (II) DS/VI:4195
58) yaslaç, yaslÀç (I) [yaslağaç, DS/VI:4195
yaslağeç, yaslahaç, yasleç]
59) yaslam [yaslama (III)] DS/VI:4196
60) yaslama (I) DS/VI:4196
61) yaslama (II) DS/VI:4196
62) yaslan- DS/VI:4196
63) yasta- (I) DS/VI:4197
64) yasta- (II) DS/VI:4197
65) yastık çerezi DS/VI:4817
66) yastık, yastuk DS/VI:4817
67) yastıkçerezi DS/VI:4817
68) yerdekçi DS/VI:4222
69) yılan yastığı (I) DS/VI:4268
70) yılan yastığı (II) DS/VI:4268
71) yılan yastığı (III) DS/VI:4268

2.2.14. -DAr-
Ettirgen fiil çatı eki -DIr-'ın düz ünlülü şeklidir. Kullanımı az olup
ağızlardaki bazı oluşumları şöyledir: burtar- “2.Alın ve yüz buruşturmak.”, çığdar-
“rutubetlenmek”, dönder- “1.Döndürmek, çevirmek.”, oytar- “oymak”, sıktar-
“sıkıştırmak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dar- 1) başını çöndermeyh (<çön- DS/I:560 (17)

(IV))
-der- 2) burtar- (I) DS/I:801
-tar- 3) çığdar- (<çığ- (II)) DS/II:1159
4) çöndermeyh DS/II:1288
5) dönde(r)lek DS/II:1581
6) dönder- (<döndür-) DS/II:1581
(<tön-der-; Gülensoy, 2007, s.
303)
7) dönderle- DS/II:1581
8) dönderme (I) DS/II:1581
9) dönderme (II) DS/II:1581

1222
 10) dönderme (III) DS/II:1581
11) dönderme (IV) DS/II:1581
12) dönderme tavası DS/II:1581
13) döndermec DS/II:1581
14) döndertme DS/II:1581
15) oytar- DS/V:3305
16) sıktar- DS/V:3609
17) sıktar- DS/VI:4691

2.2.15. -DIr- / -DUr-

Ettirgen fiil çatı ekleri içerisinde en sık kullanılanıdır. “İşleklik sahası
vokalle biten tek heceli fiilllerle, konsanantla biten bütün fiilleri içine alır.” (Ergin,
1998, s. 270). dedir-, yedir-; astır-, koştur-, sevdir- vb. “Ünsüz ile sonuçlanan
geçişli ve geçişsiz fiil kök ve gövdelerine gelerek ‘oldurma’ ve ‘yaptırma’ bildiren
geçişli fiiller türetir. (Korkmaz, 2017, s. 183). Ettirgenlik işlevinden uzaklaşan
sebep ifade eden fiiller türettiği de görülür: andır-, çaldır-, küstür-, sezdir-, yıldır-
gibi. “Dönüşlü ve karşılıklı fiil çatısında tabanlardan -dir- fiilleri üreme kavramlar
bağlamaya elverişli görünürler. (Banguoğlu, 2015, s. 276). ballandır-, düşündür-,
karıştır-, ulaştır-, sevindir- vb. Türettiği sözcükler arasında terim özelliği taşıyan
fiiller vardır: ayrıştır- (kim.), çakıştır- (müz.), saldır- (kim.) gibi.

Ağızlarda bu ekle oluşturulmuş fiillerin çoğu yazı dilinde de kullanılır. Yazı

dilinde olduğu gibi, ağızlarda da en sık kullanılan fiil yapım eklerindendir. Daha
çok geçişli fiiller yapan ekin geçişsiz fiil yapımları da vardır.

tek heceli fiillere gelir: addır- “bir sıvıyı fışkırtmak”, artır- (I)<arttır-
“varlıklı duruma gelmek”, çavdır- (I) “ışık tutmak”, damdır- “1.Hastanın ağzına
azar azar su vermek.”, geydir- “aniden birine bir şeyle vurmak”, sındır- (I)
“1.Korkutmak, sindirmek”, yandır- (I) “1.Yakmak.” vb.

çok heceli fiillere gelir: abandır- “deveyi çıkarmak”, anıştır-, añıştır- “üstü
kapalı anlatmak, sezdirmek, ihsas etmek”, bekiştir- “sağlamlaştırmak, pekiştirmek,
sıkıştırmak, sertleştirmek, katılaştırmak”, doküştür- (I) “döktürmek”, gılıklandır-
“isteklendirmek”, umsundur- “umutlandırmak” vb.

geçişli fiil yapar: aralaştır- “aralamak, ayırmak”, arıttır- (I) “temizletmek”,

çoğuştur- “ateşi yakmak, tutuşturmak, alevlendirmek”, duruktur- “1.Karar

1223
vermek.”, gıvrıştır- “kırıştırmak, buruşturmak”, ırgandurmaò “ağır bir şeyi
yerinden oynatmak” vb.

geçişsiz fiil yapar: çöğdür- (I) “1.Fışkırtarak, kavis çizerek işemek.”,

döküştür- “sepelemek (yağmur)”, fandır- “yıprandırmak, eskimek”, kayıptır- (I)
“1.İstemeden gaz çıkarmak.”, kırıttır- “gururlu, çalımlı yürümek”, tepiştir- (II)
“horan oynamak” vb.

birleşik fiil yapar: araziye uydur- “kısa sürede, sezdirmeden çalmak”,

ayağını kaldır- “memurlar başka yere nakledilmek”, bacak çekiştir- “1.Dedikodu
yapmak, birinin arkasından sözünü etmek”, damak değiştir- “tat değiştirmek”,
gönül gezdir- “beğenip seçme işinde kararsız davranmak”, sonunu getir- “1.İyi
sonuçlandırmak, başarı ile bitirmek” vb.

yansıma fiillere gelir: bıttır- “2.Bir şeyi iki parmak arasında sıkıştırıp
bastırarak ileriye fırlatmak.”, bızıktır- “tadını kaçırmak, usandırmak”, börtdür-
“haşlamak, hafif pişirmek, yakmak”, fıydır- “atıvermek, kaldırıp atmak, fırlatmak”,
pırttır- “çözmek” vb.

ses düşmesine uğramış şekilde fiil yapar: cavdı- “atılan şey yan gitmek”,
fılandu- “gezdirmek”, sallandu- “sallamak”, siydü- “kaydırmak”, söyündü-
“1.Söndürmek. 2.Bozmak zarar vermek.” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-dır- 1) abandır- DS/I:8 (1148)

-dir- 2) abıştır- DS/I:22
-dur- 3) abraştır- DS/I:30
-dür- 4) acıştır- DS/I:54
-tır- 5) addır- DS/I:65
-tir- 6) adım sektirme- DS/VI:4408
-tur- 7) Àdırık çödürük DS/I:66
-tür- 8) Àdırık ol- (<ağ-) DS/I:67
9) Àdırmaò (<ağ-) DS/I:67
10) adleştir- DS/I:67
11) ağdır- DS/VI:4409
12) Àğdır- (<ağ-) DS/I:67
13) ağdır- (I) [ağdır-, ağmannandır-] DS/I:88
(<eğ-)
14) ağdırıklı DS/VI:4409

1224
15) ağdu(r)ma taşı [ağdurma] DS/I:83
16) ağdur- (<eğ-) DS/I:88
17) ağındıruk (<ak-) DS/I:90
18) ağıştır- [ağnaşdur-, ağnaştır-] DS/I:93
19) ahdırık (<ak-) DS/I:129
20) akdıraç [akdıreç, akdırgeç, DS/I:148
aktıraç, aktıraş, aktıreç]]
21) akındırık DS/VI:4413
22) ala bastır- DS/I:173
23) ala getir- (I) DS/I:187
(<kel-tür-; Gülensoy, 2007, s.
367)
24) ala getir- (II) DS/I:187
25) alaf getir- DS/I:185
26) alaktır- DS/I:191
27) alaktırıcı DS/I:191
28) aldır- DS/VI:4417
29) aldır- (I) DS/I:210
30) aldır- (II) DS/I:210
31) aldırık DS/I:210
32) alduruk DS/I:210
33) alındır- DS/VI:4418
34) alını aldır- DS/I:219
35) alışdır- (I) DS/VI:4418
36) alışdır- (II) DS/VI:4418
37) alıştır- DS/I:221
38) alıştırma DS/I:221
39) allını aldır- DS/VI:4418
40) alma erdiren DS/I:227
41) almaştır- DS/I:227
42) altını çaldır- DS/I:231
43) amruktur- DS/VI:4419
44) añ kakdır- DS/I:273
45) andır- (I) DS/I:260
46) andırak DS/I:260
47) anıştır-, anıştır- [anışdır-] DS/I:270
48) annandır- DS/I:278
49) añnaştır- DS/I:278
50) apalladdır- DS/I:283
51) apıştır- DS/I:289
52) aptal öldüren DS/I:291
53) aralaştır- DS/VI:4424
54) araziye uydur- DS/VI:4424
55) ardır- DS/I:307
56) arılaştır- DS/I:319
57) arıttır- (I) DS/I:324
58) arıttır- (II) DS/I:324
59) arpa kesdir- DS/VI:4426
60) arpa kestir- DS/I:330
1225
61) artdır- DS/I:334
62) artır- (I) DS/VI:4426
63) artır- (II) DS/VI:4426
64) astır- DS/I:348
65) aş doldur- DS/I:352
66) atdır- DS/VI:4430
67) atdırmaò DS/I:367
68) atışdır- DS/I:369
69) atışdır- DS/VI:4430
70) atıştır- DS/I:370
71) atıştır- DS/VI:4430
72) atlandır- (<adlan-) DS/I:371
73) atlantırmağ DS/I:371
74) atlaştır- DS/I:371
75) atleştir- DS/I:372
76) atnan arpayı döğüştür- DS/I:372
77) atnaştır- DS/I:372
78) attır- DS/I:373
79) attırağan DS/I:373
80) attırgaç DS/I:373
81) attırgan DS/I:373
82) attırgeç DS/I:373
83) attırma DS/I:373
84) avdur- DS/I:380
85) avıktır- DS/I:382
86) avındır- DS/VI:4432
87) avındır- [avundur-] DS/I:383
88) avundur- (II) DS/I:395
89) ayrıştır- DS/I:431
90) ayrıştır- DS/VI:4438
91) ayÀğını galdır- DS/VI:4435
92) ayağını kaldır- DS/I:398
93) ayak kaldır- DS/I:403
94) aydır- (<cay-) DS/I:412
95) aydır- (<ağ-) DS/VI:4435
96) ayıkdır- DS/I:417
97) ayıkdır- DS/VI:4436
98) aylandır- (I) DS/I:425
99) aylandır- (II) DS/I:425
100) aynaştırmah DS/I:428
101) ayrıştır- DS/I:431
102) azdır- [azdur-] DS/VI:4438
103) azdır-, azdırmaò [azdurmaò] DS/I:437
104) azıştır- (I) DS/VI:4439
105) azıştır- (II) DS/VI:4439
106) aznaştır- DS/I:443
107) azzık karıştır- DS/I:443
108) bacak çekiştir- DS/VI:4440

1226
109) bacak çekiştiren (I) DS/VI:4440
110) bacak çekiştiren (II) DS/VI:4440
111) bacak çekiştirtir- DS/I:456
112) bacandır- (<bacan-) DS/I:457
113) bağrını yerden kaldır- DS/I:485
114) bandır- DS/VI:4445
115) bandır- [bandu-] DS/I:518
116) bandırgaç DS/I:518
117) bandırma DS/VI:4445
118) bandırma (I) [bandırma kabı, DS/I:518
bandırma üzümü, bandurma,
bondurma]
119) bandırma (II) DS/I:518
120) bandırma (III) DS/I:518
121) bandırma keleteri DS/I:519
122) bandırma tahtası DS/I:519
123) banduma [bandurma] DS/I:519
124) baòıma baktır- DS/I:488
125) bÀrını yerden galdır- DS/VI:4446
126) basdıran [bastıran (I)] DS/I:538
127) basdıraò DS/VI:4447
128) basdırığa go- DS/VI:4447
129) basdırma (I) [basdurma, bastırma] DS/I:539
130) basdırma (II) DS/I:539
131) basdırmaò (I) DS/I:539
132) basdırmaò (II) DS/I:539
133) basıkdır- DS/I:540
134) basıktır- DS/I:540
135) basındırık DS/I:540
136) bastır- (I) DS/I:548
137) bastır- (I) DS/VI:4448
138) bastır- (II) DS/I:548
139) bastır- (II) DS/VI:4448
140) bastır- (III) DS/I:548
141) bastır- (IV) DS/I:548
142) bastır- (V) DS/I:548
143) bastır- (VI) DS/I:548
144) bastır- (VII) DS/I:548
145) bastırağa koy- DS/I:547
146) bastırak DS/I:547
147) bastıran (I) DS/I:547
148) bastırık (I) DS/I:547
149) bastırık (II) DS/I:547
150) bastırık (III) DS/I:547
151) bastırık (IV) DS/I:547
152) bastırık (V) DS/I:547
153) bastırık (VI) [bastırah, bastırak] DS/I:547
154) bastırık (VII) DS/I:547

1227
155) bastırık (VIII) DS/I:547
156) bastırık (IX) DS/I:547
157) bastırık [bastırak] DS/VI:4448
158) bastırıklan- DS/I:548
159) bastırıkta DS/I:548
160) bastırma (I) DS/I:548
161) bastırma (I) DS/VI:4448
162) bastırma (II) DS/I:548
163) bastırma (II) DS/VI:4448
164) bastırma (III) DS/I:548
165) bastırma (III) DS/VI:4448
166) bastırma (IV) DS/I:548
167) bastırma (IV) DS/VI:4448
168) bastırma (V) DS/I:548
169) bastırma (VI) DS/I:548
170) basturuk [bostrik] DS/I:549
171) başlandır- DS/VI:4450
172) bayındır- DS/I:580
173) bekiştir- [bekeştir-] DS/I:603
174) bel getir- (<keltür-) DS/I:616
175) belini getir- DS/VI:4455
176) berkiştir- DS/VI:4456
177) berkiştir- DS/I:635
178) bezdir- DS/I:649
179) bezdirme (I) DS/I:649
180) bezdirme (II) DS/I:649
181) bıgdır- (<bık-) DS/VI:4459
182) bıstır- (<bas-) DS/I:670
183) bıttır- (<bıt-) DS/I:672
184) bızıktır- (<bızık-) DS/I:675
185) bildirişme DS/I:690
186) bilek boşandırma DS/I:691
187) bindirgeç DS/I:696
188) bindü(r)- DS/I:696
189) biriktir- DS/IV:4550
190) boğaz doldurma DS/I:727
191) boşandır- DS/I:743
192) bozdurma DS/I:750
193) börtdü(r)- (<bört- (II)) DS/VI:4466
194) buruştur- DS/I:805
195) but yarması pastırma DS/I:807
196) butaltı bastırma DS/I:806
197) buydur- (<uydur-) DS/I:807
198) büküştür- DS/I:819
199) calındır- DS/II:852
200) calınlandır- DS/II:852
201) cankaştır- DS/II:857
202) caraştır- DS/II:860

1228
203) cavdı(r)- (<çav- (II)) DS/II:865
204) cızdır- (I) (<kız-) DS/II:947
205) cızdır- (II) (<çiz-) DS/II:947
206) cızdırıver- (I) DS/II:947
207) cızdırıver- (II) DS/II:947
208) cızdırma (I) [çızdırma] (<çiz-) DS/II:947
209) cızdırma (II) (<çiz-) DS/II:947
210) cızdırmaò (<çiz) DS/II:947
211) cızıktır- (I) DS/II:949
212) cızıktır- (II) DS/II:949
213) cızıktır- (III) [cızıòdır-, çiziktir-, DS/II:949
çızıòtır-]
214) cızırttın attır- DS/II:950
215) cızırttır- DS/II:950
216) cızzıktır- DS/II:950
217) cibdir- [cibtir-, cibtür-, cipdir-, DS/II:953
ciptir-, cirp- cirptir-, çipdir-]
(<cirp-)
218) cimdir- [çimdir-] DS/II:972
219) cinlendir- DS/II:981
220) cohtur- (<koş-) DS/II:995
221) çağıştır- (<çak-) DS/II:1045
222) çakıştır- (I) DS/II:1045
223) çakıştır- (II) DS/II:1045
224) çakıştırıcı DS/II:1045
225) çakıştırmaò DS/II:1045
226) çaldır- (I) DS/II:1050
227) çaldır- (II) DS/II:1050
228) çaldır- (III) DS/II:1050
229) çaldırıver- DS/II:1050
230) çalım sıyırttır- DS/II:1055
231) çalındır- DS/VI:4477
232) çaluştur- DS/II:1063
233) çaòdırmaò DS/II:1039
234) çapdır- DS/II:1074
235) çaptır- DS/II:1078
236) çarpıştır- DS/II:1084
237) çarpuştur- DS/II:1084
238) çatışdırmaò DS/II:1090
239) çatıştırmaò DS/II:1090
240) çavdır- (I) DS/II:1094
241) çavdır- (II) DS/II:1094
242) çavdırma (I) DS/II:1093
243) çavdırma (II) DS/II:1093
244) çavdırma (III) DS/II:1093
245) çavdırma (IV) DS/II:1094
246) çavdurmaò DS/II:1094
247) çekdirik DS/II:1108
248) çekindirik DS/II:1113
1229
249) çektir- DS/II:1116
250) çektiri DS/II:1116
251) çektirik DS/II:1116
252) çektirme DS/II:1116
253) çeküştür- DS/II:1117
254) çeldir- (I) DS/II:1118
255) çeldir- (II) DS/II:1118
256) çenttir- DS/II:1140
257) çeòdir- DS/II:1108
258) çeptir- DS/II:1144
259) çerptir- DS/II:1148
260) çettir- DS/II:1152
261) çıbık kızdırma DS/II:1157
262) çıkındırık DS/II:1167
263) çımkıştıran DS/II:1178
264) çıplattır- DS/II:1184
265) çırpıştır- (I) DS/II:1189
266) çırpıştır- (II) DS/II:1190
267) çırpıştır- (III) DS/II:1190
268) çırpıştır- (IV) DS/II:1190
269) çırpıştır- (V) DS/II:1190
270) çırpıştırmaò DS/II:1189
271) çıvdır- (II) (<çıv- (I)) DS/II:1199
272) çızdır- DS/II:1201
273) çil getir- (<keltür-) DS/II:1217
274) çimdir- (I) [cimdir- (II)] DS/II:1222
275) çirpiştir- DS/II:1237
276) çittir- (I) DS/II:1248
277) çittir- (II) DS/II:1248
278) çivdir- (II) DS/II:1248
279) çivdir- (III) DS/II:1248
280) çizdirme DS/II:1252
281) çoban kayıştırması DS/II:1255
282) çodür- [çüydür-] DS/II:1256
(<çök-dür-; Gülensoy, 2007, s.
251)
283) çoğdür- DS/II:1256
284) çoğuştur- (<çok-) DS/II:1258
285) çokuştur- DS/II:1262
286) çödürük (I) DS/II:1276
287) çödürük (II) [çodürük, çoğdürek, DS/II:1276
çöğdürek, çöydürük]
288) çödürük (III) [çödürüçok, DS/II:1276
çoğdürmenin tahtası, çödürüm
çüş, çöğdirim çüş, çöğdür çüş,
çöğdürüm çök]
289) çöğdür- DS/VI:4482
290) çöğdür- (I) [cövdür-, çodür-, DS/II:1277
çödür-, çöğdir-, çöğdur-, çöğdü-,

1230
 çöldür-, çöndür- (II), çövdir- (II),
çövdür-, çöydürmeğ, çöydür-,
çöydürükle-]
291) çöğdür- (II) DS/II:1278
292) çöldur- (<çöğ) DS/II:1282
293) çöndürük (II) DS/II:1288
294) çörüştür- DS/II:1295
295) çövdir- (I) DS/II:1297
296) çövdür- DS/II:1298
297) çövdürmeç DS/II:1298
298) çövdürük DS/II:1275
299) çöydür- DS/VI:4483
300) çuğundur- (I) DS/II:1301
301) çuğundur- (II) DS/II:1301
302) çüvdür- DS/II:1310
303) dadandırık DS/II:1319
304) dakıştır- DS/II:1331
305) dalak kestir- DS/II:1336
306) daldır- (I) DS/II:1342
307) daldır- (II) [daldur- (I)] DS/II:1342
308) daldır- (III) DS/II:1342
309) daldırma DS/II:1342
310) daldırmaç DS/II:1342
311) daldur- (II) DS/II:1342
312) damak değiştir- DS/II:1349
313) damdır- DS/II:1351
314) dana buyduran DS/II:1355
315) dana kaldıran DS/II:1356
316) dandırgaç (<dal-) DS/II:1357
317) dapındırık tut- DS/II:1364
318) debelendir- DS/VI:4485
319) dedirgen- DS/II:1398
320) degdir- (<değ-) DS/II:1399
321) değiştirme DS/II:1402
322) deli dedirgen DS/II:1411
323) demir saptıran DS/II:1418
324) deniştir- (<değ-) DS/II:1424
325) denkdeştir- DS/II:1425
326) denkleştir- DS/II:1425
327) depdir- DS/II:1426
328) derisini doldur- DS/II:1434
329) derneştir- [denneştir-] DS/II:1436
330) deşiştirme DS/II:1438
331) deve gevişi getir- (<keltür-) DS/II:1441
332) dıkıp doldur- DS/II:1456
333) dıkıştır- DS/II:1457
334) dımıştır- DS/VI:4487
335) dındır- (<tın-) DS/II:1463

1231
336) dırıbık tuttur- DS/II:1469
337) dırıh tutturama- DS/II:1469
338) dikittir- DS/II:1487
339) dil gezdir- DS/II:1493
340) dileceğini kaldır- DS/II:1493
341) dillendir- DS/II:1496
342) dindir- DS/VI:4488
343) dindir- (I) DS/II:1501
344) dindir- (II) [dindirmeg] DS/II:1501
345) dindireç durut- DS/II:1501
346) dindirme- [dindirmemeğ] DS/II:1501
347) dinnendiren (I) DS/II:1509
348) dinnendiren (II) DS/II:1509
349) dinneştir- DS/VI:4488
350) direklendir- DS/II:1512
351) dirneştir- [dirneşdir-] (<der-) DS/II:1519
352) dişini saydır- DS/II:1524
353) ditdiriver- DS/II:1525
354) ditti(r)miç DS/II:1526
355) doğrama tökdüren DS/II:1537
356) doküştür- (I) (<dök-) DS/II:1541
357) doküştür- (II) (<dök-) DS/II:1541
358) dolandır- DS/II:1541
359) doldur- DS/II:1546
360) doldurma DS/II:1546
361) doldurmalı DS/II:1546
362) dolduruk DS/II:1546
363) dondur- (I) DS/II:1560
364) dondur- (II) DS/II:1560
365) dondur- (III) DS/II:1560
366) dondurma (I) [doñduma] DS/II:1559
367) dondurma (II) [dandurma, DS/II:1559
doğdurma, doğdurme, dovdurma,
döndürma]
368) dondurma (III) DS/II:1560
369) dondurma (IV) DS/II:1560
370) döküştür- [döküşdür-] DS/II:1575
371) dölendir- (<dölen-) DS/II:1578
372) döleştir- (<döleş- (I)) DS/II:1579
373) döndirek DS/II:1582
374) döndüreç DS/VI:4490
375) döndürgeç (I) DS/II:1582
376) döndürgeç (II) [döndürgeç, DS/II:1582
dödürügΨç]
377) döndürgü DS/II:1582
378) döndürme (I) DS/II:1582
379) döndürme (II) DS/II:1582
380) dönendir- DS/II:1584
381) dövdürgen DS/II:1592
1232
382) dumdu(r)ma (<dum-) DS/II:1602
383) duruktu(r)ma DS/II:1607
384) duruktur- DS/II:1608
385) duşuktur- (<düş-) DS/II:1610
386) duttur- DS/II:1613
387) düğdür- DS/II:1619
388) dürtüştüre go- DS/II:1635
389) düşündürük DS/II:1640
390) düzdür- DS/II:1644
391) eğdir- DS/III:1675
392) eğdirme DS/III:1675
393) eğdirme (I) DS/III:1675
394) eğdirme (II) DS/III:1675
395) ekleştir- (I) DS/III:1696
396) ekleştir- (II) DS/III:1696
397) ekmek karıştır- DS/III:1696
398) el değiştir- DS/III:1707
399) el yetiştir- DS/III:1729
400) elçim kaldır- DS/III:1707
401) emendir- (I) [emendirmeg] DS/III:1733
(<emen- (I))
402) emendir- (II) (<emen- (IV)) DS/III:1733
403) emişdir- DS/III:1736
404) emiştir- (I) DS/VI:4497
405) emiştir- (II) DS/III:1738
406) emiştir- (II) DS/VI:4497
407) emiştir- (III) DS/III:1738
408) emiştir- (IV) DS/III:1738
409) emiştir- (V) DS/III:1738
410) endezeden aldır- DS/III:1746
411) endi(r)me (<in-) DS/III:1746
412) endire (II) (<in-) DS/III:1647
413) endirtle- (<in-) DS/III:1647
414) endirtme (<in-) DS/III:1647
415) eneştir- DS/III:1651
416) enişkelendir- DS/III:1658
417) enteştir- DS/III:1661
418) erdir- DS/III:1664
419) erik değdiren DS/III:1669
420) eriştir- DS/III:1773
421) eriştir- (I) DS/III:1773
422) estir- DS/VI:4500
423) estir- (I) DS/III:1787
424) estir- (II) DS/III:1787
425) estir- (III) DS/III:1787
426) estir- (IV) DS/III:1787
427) estirikli DS/III:1787
428) estür- DS/III:1787

1233
429) eş buyduran DS/III:1789
430) eşdir- DS/III:1788
431) eşek öldüren güneş [eşek öldüren] DS/III:1789
432) eştir- (I) DS/III:1795
433) eştir- (II) DS/III:1796
434) etiştir- (<yetiş-) DS/III:1798
435) ettir- DS/VI:4500
436) evdi(r)me (I) DS/VI:4501
437) evdirme DS/III:1802
438) evelez kaldıraz DS/III:1805
439) evindir- DS/III:1807
440) eviştir- (I) DS/III:1809
441) Ψydirme DS/III:1819
442) fandır- (<fan- (I)) DS/III:1833
443) fas galdır- (I) DS/III:1838
444) fas galdır- (II) DS/III:1838
445) faskaldır- DS/III:1838
446) fellendir- (I) (<fenlen- (I)) DS/III:1843
447) fellendir- (II) DS/III:1843
448) feniktir- (<fenik- (III)) DS/III:1844
449) fert ettir- DS/III:1847
450) fıcıktır- (<fıcıt-) DS/III:1849
451) fırlandır- DS/III:1856
452) fırlandu(r)- DS/VI:4505
453) fırtıştır- DS/III:1857
454) fışdır- (<fıcıt-) DS/III:1859
455) fıydır- (I) [fıldırmag, fıldır- (I), DS/III:1862
fızdır-, fildir- (I)] (<fıy-)
456) fıydır- (II) DS/III:1862
457) finiktir- DS/III:1867
458) galdır- [galdur-] DS/III:1887
459) galdırım DS/VI:4508
460) gamandırmaò DS/III:1906
461) ganıktır- DS/III:1913
462) gapturma DS/III:1917
463) gardalandır- DS/III:1922
464) gardır- DS/III:1922
465) garıştırmaò (<kar-) DS/III:1927
466) garip öldüren DS/VI:4508
467) gartır- (<kap-) DS/III:1931
468) gattır- DS/III:1936
469) gattırık DS/III:1936
470) gavrandır- DS/III:1940
471) gaydır- DS/III:1944
472) gaydırma DS/III:1944
473) gaydurba DS/III:1944
474) gayıştırma DS/III:1947
475) gelin güldüren DS/III:1980

1234
476) gelin öldüren arı DS/III:1981
477) geliştir- (I) DS/III:1984
478) geliştir- (II) DS/III:1984
479) geliştir- (III) DS/III:1984
480) geliştir- (IV) DS/III:1984
481) geliştirme getir- DS/III:1984
482) gemik indirme DS/III:1987
483) gerdirek DS/III:1996
484) gevgeş getir- (<keltür-) DS/III:2010
485) geydir- DS/III:2015
486) gıdaktır- (<gıdak- (I)) DS/III:2031
487) gıgıştır- DS/III:2036
488) gıldırma DS/III:2041
489) gılıklandır- DS/III:2042
490) gımrandır- DS/III:2046
491) gıraşdır- DS/III:2053
492) gırdıraklı DS/III:2055
493) gısdırgaç (I) DS/III:2062
494) gıstır- DS/III:2062
495) gıstırgaç (II) DS/III:2062
496) gıvrıktır- (<kıvır-) DS/III:2064
497) gıvrıştır- DS/III:1964
498) gıvandır- DS/III:2063
499) gıvrıktır- DS/III:2064
500) gıydırma DS/III:2065
501) gızdırma DS/III:2070
502) girdirmeyh DS/III:2080
503) giydir- DS/III:2086
504) gopdurmaò DS/III:2103
505) gorleştir- DS/III:2105
506) gort yoldur- DS/III:2106
507) göğündürme (I) DS/III:2133
508) göğündürme (II) DS/III:2133
509) göğündürme (III) [göğündürme DS/III:2133
lalesi]
510) göletlendir- DS/III:2144
511) gömüldürük DS/III:2151
512) gönendir- [gönendir-] DS/III:2154
513) gönül gezdir- DS/III:2155
514) görüştürme DS/III:2164
515) gövündürme DS/III:2171
516) göyendir- DS/III:2171
517) göynüttürme DS/III:2173
518) göyündürme DS/III:2173
519) gözlerine getir- [gözlekine getir-] DS/III:2183
520) gulüştür- DS/III:2194
521) güccük üleştir- DS/III:2207
522) güğündür- DS/III:2216

1235
523) güttürü DS/III:2239
524) güvey gezdir- DS/III:2241
525) haptır- DS/III:2281
526) hara kaldır- DS/III:2282
527) hırtlaştır- DS/III:2375
528) höddürük DS/III:2427
529) hördür- (<ör-) DS/III:2433
530) höşmeklendir- DS/III:2437
531) huysuktur- DS/III:2447
532) ığdır- (<eğ-) DS/IV:2457
533) ığdırık DS/IV:2457
534) ığrandır- DS/VI:4523
535) ıldıran (<ılı-) DS/IV:2466
536) ıldırık (I) DS/IV:2466
537) ırgandurmaò DS/IV:2485
538) ırlandır- DS/IV:2488
539) iç yidir- (<ye-) DS/IV:2505
540) içiktür- DS/IV:2508
541) içine ılıştır- DS/IV:2506
542) iğindirik DS/IV:2511
543) iğne değiştir- DS/IV:2513
544) ildıra- DS/IV:2519
545) ildir- DS/VI:4525
546) ildir- (I) DS/IV:2519
547) ildir- (II) DS/IV:2520
548) ildir- (III) DS/IV:2520
549) ileştir- DS/VI:4525
550) ilgendir- DS/IV:2522
551) ilim ilim ilindir- DS/IV:2526
552) ilindir- DS/IV:2526
553) ilindur- DS/IV:2526
554) ilişdür- (II) DS/IV:2528
555) iliştir- (I) [ilişdür-] DS/IV:2529
556) iliştir- (II) DS/IV:2529
557) iliştir- (III) DS/IV:2529
558) iliştir- (IV) DS/IV:2529
559) imam yanaştırması DS/IV:2535
560) imiştir- DS/IV:2537
561) incir üzüm olduran DS/IV:2540
562) indirme (I) [indirmelik] DS/IV:2541
563) indirme (III) DS/IV:2541
564) indirme (IV) DS/IV:2541
565) indirme in- DS/IV:2541
566) irdir- DS/IV:2548
567) ittir- DS/IV:2571
568) ivdir- DS/IV:2572
569) iyindirik DS/IV:2575
570) kağdur- DS/IV:2595

1236
571) kaktır- DS/IV:2607
572) kaktır- DS/VI:4532
573) kaldırı DS/VI:4532
574) kaldırım DS/VI:4533
575) kamandır- DS/IV:2613
576) kamandır- DS/VI:4533
577) kan kaşandır- DS/IV:2626
578) kan uydur- DS/VI:4534
579) kana getir- (<keltür-) DS/IV:2618
580) kandırışlı DS/IV:2621
581) kandur- DS/IV:2622
582) kanıktır- DS/IV:2624
583) kannendir- DS/IV:2627
584) kaptır- DS/IV:2637
585) kaptırga (I) DS/IV:2637
586) kaptırga (II) DS/IV:2637
587) kaptırgaç DS/IV:2637
588) kaptırma DS/IV:2637
589) kapturga DS/IV:2637
590) kara göndürme [kara DS/IV:2644
göyündürme]
591) kara yülek yaptır- DS/IV:2656
592) kardır- DS/IV:2658
593) karı gezdiren DS/IV:2662
594) kaşandır- DS/IV:2679
595) kattır- DS/IV:2686
596) kavak attır- DS/IV:2686
597) kavıştırma DS/IV:2690
598) kavuşturma (I) DS/IV:2695
599) kavuşturma (II) DS/IV:2695
600) kaydır- (I) DS/IV:2700
601) kaydır- (II) DS/IV:2700
602) kaydırak DS/IV:2700
603) kaydırma (I) DS/IV:2700
604) kaydırma (II) DS/IV:2700
605) kaydırma (III) DS/IV:2700
606) kaydurma DS/III:2700
607) kayıptır- (I) DS/VI:4541
608) kayıptır- (II) DS/VI:4541
609) kayıştır- DS/IV:2702
610) kaynaştır- (I) DS/IV:2706
611) kaynaştır- (II) DS/IV:2706
612) kazı kaldıran DS/IV:2947
613) kazındır- (I) DS/IV:2714
614) kazındır- (II) DS/IV:2714
615) kelete çaldır- DS/IV:2732
616) keptir- DS/IV:2751
617) keptir- DS/VI:4548

1237
618) kese getir- (<keltür-) DS/IV:2762
619) kestir- DS/VI:4551
620) kestir- (I) DS/IV:2770
621) kestir- (II) DS/IV:2770
622) kestirme (I) DS/IV:2770
623) kestirme (II) DS/IV:2770
624) kestirmeli DS/IV:2770
625) keşine güldür- DS/IV:2772
626) keydir- (I) (<giy-) DS/IV:2778
627) keydir- (II) (<giy-) DS/IV:2778
628) kıpıştır- (<kırp-) DS/IV:2814
629) kıçırttır- DS/IV:2786
630) kılık kaldır- DS/IV:2799
631) kındır- (II) (<kan-) DS/IV:2810
632) kınıktır- DS/VI:4555
633) kıpıktır- DS/VI:4555
634) kıpındır- DS/IV:2814
635) kır(ı)ştır- DS/IV:2837
636) kırıştır- DS/VI:4557
637) kırıttır- DS/IV:2829
638) kısdırgaç (I) DS/IV:2845
639) kısdırgaç (II) [kıstırgeç] DS/IV:2845
640) kısdırgaç (III) [kıstırgaç (I), DS/IV:2846
kıstırma]
641) kıstır- DS/IV:2846
642) kıstırgaç DS/VI:4556
643) kıstırgaç (I) [kıstırgaç (III)] DS/IV:2846
644) kıstırgaç (III) DS/IV:2846
645) kıstırgeç DS/VI:4559
646) kıstırma (I) [kısdırma] DS/IV:2846
647) kıstırma (II) [kıstırmaç] DS/IV:2846
648) kıstırma (IV) DS/IV:2846
649) kıstırma (V) DS/IV:2846
650) kıstırma (VII) DS/IV:2846
651) kıv(ı)rıktır- DS/IV:2854
652) kıvandır- (I) DS/IV:2850
653) kıvıktır- DS/VI:4559
654) kıydır- DS/IV:2855
655) kıydır- DS/VI:4560
656) kıydırık DS/VI:4560
657) kıynaştır- DS/VI:4560
658) kızdırma (I) DS/IV:2863
659) kızdırma (II) DS/IV:2863
660) kızdırma (III) DS/IV:2863
661) kızıştır- DS/IV:2868
662) kiniktir- DS/IV:2874
663) kipleştir- (I) DS/IV:2876
664) kiriktir- DS/IV:2878

1238
665) kiriş kaldır- DS/IV:2879
666) kiziktir- DS/IV:2889
667) kocundur- DS/IV:2894
668) kocundur- DS/VI:4564
669) kocunduruk DS/IV:2894
670) kogdur- DS/IV:2901
671) koğdur- DS/IV:2903
672) koğdur- DS/VI:4565
673) koğdura koğdura [kogdura DS/IV:2901
kogdura]
674) kondur- (I) DS/IV:2918
675) kondur- (II) DS/IV:2918
676) kondur- (III) DS/IV:2918
677) kondurak DS/IV:2917
678) konduran DS/IV:2917
679) kopdur- DS/IV:2922
680) koptur- DS/VI:4567
681) koptur- [kopdur-] DS/IV:2922
682) koruktur- DS/IV:2929
683) koruòdurmaò DS/IV:2929
684) koşaştır- DS/IV:2934
685) koşum gezdir- DS/IV:2935
686) kovdur- DS/IV:2940
687) kovdura kovdura DS/IV:2940
688) kovuştur- DS/IV:2941
689) kömüş buyduran DS/IV:2959
690) köptür- (I) DS/IV:2962
691) köptür- (II) DS/IV:2962
692) köptürme DS/IV:2962
693) körüktür- DS/VI:4571
694) köstür- (I) DS/IV:2978
695) köstür- (II) DS/IV:2978
696) köstür- (III) DS/IV:2978
697) kudüm kaldır- DS/VI:4573
698) kurka bastır- DS/IV:3009
699) kustur- DS/IV:3015
700) kuş kaldıran DS/VI:4576
701) kuyluştur- (<koyul-) DS/IV:3020
702) kuyluştur- (<koyul-) DS/VI:4576
703) kuzuluğunu attır- DS/IV:3023
704) küydür- DS/VI:4581
705) küydür- [küytür-] DS/IV:3057
706) laf geçüştür- DS/IV:3059
707) lektirmeç DS/IV:3074
708) limeni azdır- DS/VI:4582
709) linge kaldır- DS/IV:3081
710) mahaşına getir- (<keltür-) DS/IV:3106
711) maymun döndür- DS/IV:3141

1239
712) meleştir- DS/IV:3157
713) mesep yarıştır- DS/IV:3172
714) mıllık güttür- DS/IV:3185
715) mıncıştır- DS/IV:3186
716) millendir- DS/IV:3200
717) morcuòdur- DS/VI:4600
718) mozubuyduran DS/IV:3214
719) mühre çektir- DS/IV:3229
720) nazar çövdür- DS/VI:4606
721) nikah kesdir- DS/IV:3252
722) ogunduruk DS/VI:4611
723) oğundur- [ovundur-] DS/VI:4611
724) oğunduruk DS/VI:4612
725) oğunduruk (I) DS/V:3272
726) oğunduruk (II) DS/V:3272
727) oksundur- DS/V:3277
728) olduruk (I) DS/V:3279
729) olduruk (II) DS/V:3279
730) olduruk (III) DS/V:3279
731) ondur- (I) DS/VI:4615
732) ondur- (II) DS/VI:4615
733) oñdur- [oñdurmag (II)] DS/V:3285
734) onduruk DS/V:3285
735) oskur kaptırma- DS/V:3293
736) osturak [osturuk] DS/V:3293
737) oşuttur- DS/VI:4617
738) oşutturucu DS/VI:4618
739) ot söktür- DS/V:3297
740) otraklaştır- DS/V:3296
741) oturaklaştır- [otraklaştır-] DS/V:3299
742) oturuştur- DS/V:3300
743) ovundurma DS/V:3301
744) ovundurum (I) DS/V:3301
745) ovundurum (II) DS/V:3301
746) oyandır- (<uyan-) DS/V:3302
747) oyunduruk [oyunturuk] DS/V:3307
748) öğdür- DS/V:3316
749) öğür aldır- DS/V:3323
750) öğürleştir- (I) DS/V:3324
751) öğürleştir- (II) DS/V:3324
752) öldür- DS/V:3332
753) öldürkü DS/VI:4625
754) öleştir- DS/V:3333
755) ördür- DS/V:3346
756) ördürme DS/VI:4628
757) örneştir- (I) DS/V:3351
758) örneştir- (II) DS/V:3351
759) örüme kaldır- DS/VI:4630

1240
760) örüştür- DS/V:3356
761) örüye kaldır- DS/V:3356
762) ötdürgeç DS/V:3359
763) öttüreç DS/VI:4631
764) öttürgeç DS/V:3360
765) öttürük DS/V:3360
766) övüştür- DS/V:3366
767) öydür- (öv-) DS/VI:4632
768) öylendir- DS/V:3367
769) öyüştür- (I) (<öv-) DS/V:3369
770) öyüştür- (II) (<öv-) DS/V:3369
771) özeğini öttür- DS/V:3371
772) özeklendir- DS/V:3372
773) pasa atuşturmaò DS/VI:4640
774) pekiştir- [pekleştir-] DS/V:3423
775) pekleştir- [pekiştir-] DS/V:3424
776) peküştür- (I) DS/VI:4644
777) peküştür- (II) DS/VI:4644
778) peldir- (<böl-) DS/VI:4644
779) pendir sündürmesi DS/V:3428
780) perelendir- DS/V:3428
781) pērihdir- DS/VI:4645
782) periktir- DS/VI:4645
783) periktir- (I) DS/V:3432
784) periktir- (II) DS/V:3432
785) periktur- DS/VI:4645
786) peteyh söndür- DS/VI:4647
787) pırlandır- DS/V:3445
788) pırlandır- DS/VI:4647
789) pırttır- (<pırt- (IV)) DS/V:3448
790) pıstır- DS/V:3450
791) pıstırın DS/V:3449
792) pıttır- DS/V:3452
793) pıttır- DS/VI:4649
794) pıttırme DS/V:3452
795) pıydır- (II) (<fıy-) DS/V:3452
796) piciktir- DS/V:3453
797) pottur- (I) DS/V:3476
798) pottur- (II) DS/V:3476
799) potturma DS/V:3476
800) potuk bastırma DS/V:3477
801) poydur- DS/V:3478
802) pöttür- DS/V:3483
803) pustur- DS/V:3493
804) sakandırık (<sark) DS/VI:4665
805) saç kıstırma DS/V:3511
806) sağdır- DS/V:3515
807) sahındırıò (<sakın-) DS/VI:4664

1241
808) sakalsürüştür- DS/V:3519
809) saldırma DS/V:3522
810) saldırmağ DS/VI:4667
811) saldurma DS/VI:4667
812) salındırma DS/V:3527
813) sallandu(r)- DS/VI:4668
814) sandırma [sandurma] DS/V:3538
815) sandur- DS/V:3538
816) sardır- DS/VI:4673
817) sardur- (I) DS/VI:4673
818) savıştır- DS/V:3556
819) savu(r)ttur- DS/V:3558
820) sayıklaştır- DS/V:3561
821) sefleştir- DS/VI:4679
822) sendir- DS/V:3583
823) sendirseme DS/V:3583
824) sepleştir- DS/V:3587
825) sepleştir- DS/VI:4686
826) septir- DS/V:3587
827) serdi(r)me DS/V:3588
828) sergen karıştıran DS/V:3590
829) sevindirik [sevindürük, DS/V:3596
sevündürük]
830) sevindirik [sevündürük] DS/VI:4687
831) sevindirik delisi DS/V:3596
832) sıdır- DS/VI:4690
(<*sı-dır-; Gülensoy, 2007, s.
763)
833) sıktırma DS/VI:4691
834) sıktırma (II) DS/V:3609
835) sıktırma (III) DS/V:3609
836) sıktırma (IV) DS/V:3609
837) sınaştır- DS/V:3611
838) sındır- (I) DS/V:3612
839) sındır- (II) DS/V:3613
840) sındır- (III) DS/V:3613
841) sındır- (IV) DS/V:3613
842) sındır- (V) DS/V:3613
843) sındırgaç DS/V:3611
844) sındırıcı DS/V:3611
845) sındur- DS/VI:4710
846) sınıktır- DS/V:3614
847) sıvıştır- DS/V:3625
848) sildiren DS/V:3635
849) silme doldur- DS/V:3637
850) sindir- DS/VI:4699
851) sindir- (I) DS/V:3640
852) sindir- (II) DS/V:3640
853) sindir- (III) DS/V:3640
1242
854) sindirmeyh DS/V:3640
855) siydü(r)- DS/V:3652
856) sonunu getir- (<keltür-) DS/V:3667
857) sordur- DS/V:3667
858) soruttur- DS/VI:4705
859) soyondur- DS/V:3672
860) söndürgeç DS/V:3681
861) sövündür- DS/V:3684
862) söyündü(r)- DS/V:3686
863) su gerdi(r)mesi DS/V:3690
864) su indir- [su endir-, su yendir-] DS/V:3691
865) su/endirmesi DS/V:3690
866) sundur- DS/V:3698
867) sundurma (I) DS/V:3698
868) sundurma (II) DS/V:3698
869) sunduru ver- DS/V:3698
870) sunduruç DS/V:3698
871) sundurum DS/VI:4710
872) sunturaç DS/VI:4710
873) susturuş DS/V:3703
874) süğdür- DS/V:3707
875) sümeştir- DS/VI:4713
876) sündür- DS/VI:4714
877) sündür- (I) DS/V:3716
878) sündür- (III) DS/V:3716
879) sündür- (V) DS/V:3716
880) sündürme (I) DS/VI:4714
881) sündürme (I) [sündür- (II)] DS/V:3715
882) sündürme (II) DS/V:3716
883) sündürme (II) DS/VI:4714
884) sündürme (III) DS/V:3716
885) sündürme (IV) DS/V:3716
886) sündürme (V) DS/V:3716
887) sündürük DS/VI:4714
888) sündürüm DS/V:3716
889) sürdürt- DS/V:3719
890) sürüştür- DS/V:3726
891) süvari vurdur- DS/V:3730
892) süvari vurdur- DS/VI:4717
893) süydür- (I) DS/V:3730
894) süydür- (II) DS/V:3730
895) süydürücü DS/V:3730
896) süzdürmeç DS/V:3732
897) şahşahaya galdır- DS/VI:4719
898) şaylandır- DS/V:3756
899) şehpeklendir- DS/V:3758
900) şelelendir- DS/V:3760
901) şevindirik (<sev-) DS/V:3766

1243
902) şişini indir- DS/V:3789
903) şitendir- DS/V:3790
904) tabındırıkla- DS/VI:4733
905) tabıştır- DS/V:3799
906) taçlandır- DS/V:3800
907) taftaştır- DS/V:3801
908) takdır- DS/VI:4735
909) taklaştır- DS/V:3812
910) taòtası mıò galdırma- DS/VI:4735
911) tapıştır- DS/V:3828
912) taraştır- DS/VI:4742
913) tasımına getir- (<keltür-) DS/V:3839
914) tavırlandırmaò DS/VI:4745
915) tavukkaydıran DS/V:3852
916) taydır- DS/VI:4746
917) taydır- (<kay) DS/V:3853
918) teğdir- DS/V:3861
919) teğdir- DS/VI:4748
920) teklendir- DS/V:3868
921) tepdirmeg DS/V:3883
922) tepiştir- DS/V:3886
923) tepiştir- (I) DS/VI:4754
924) tepiştir- (II) DS/VI:4754
925) teppez attır- DS/V:3888
926) teptir- (I) DS/V:3889
927) teptir- (II) DS/V:3889
928) teri alıştır- DS/V:3890
929) teriktir- DS/V:3893
930) tetdir- DS/V:3900
931) tetdir- DS/VI:4757
932) tetdir- [tettiriver-] DS/V:3902
933) teydir- DS/V:3904
934) teydir- DS/VI:4758
935) tezdir- DS/V:3907
936) tezdir- DS/VI:4759
937) tıstır- DS/V:3928
938) tızıktır- DS/VI:4763
939) tiğdir- (I) DS/VI:4764
940) tiğdir- (II) DS/VI:4764
941) tiğdir- [tığdır-, tiydir-] DS/V:3928
942) titdir- (dit-) DS/VI:4766
943) tokıştır- DS/VI:4768
944) tokuştur- DS/V:3953
945) tokuştur- DS/VI:4768
946) tolandır- (<dolan-) DS/V:3954
947) toplaştır- DS/V:3966
948) tostur- DS/V:3975
949) tubat keltür- DS/VI:4775

1244
950) turdur- DS/V:3996
951) turuktur- DS/VI:4777
952) tutlaştır- DS/V:4002
953) tuttur- (I) DS/V:4002
954) tuttur- (II) DS/V:4002
955) tuttur- (III) DS/V:4002
956) tutturuk (I) DS/V:4002
957) tündür- DS/V:4013
958) tüñtür- [tündür- (I)] DS/V:4014
959) tütündür- DS/V:4018
960) tütüzdür- DS/V:4018
961) tüydür- DS/V:4019
962) tüydür- DS/VI:4781
963) tüyünü değiştir- DS/V:4020
964) ubandır- DS/VI:4021
965) uclandır- (I) DS/VI:4021
966) uclandır- (II) DS/VI:4021
967) uçlandır- DS/VI:4024
968) uçlandır- DS/VI:4782
969) ugundur- (I) DS/VI:4027
970) ugundur- (II) DS/VI:4027
971) ugundurma DS/VI:4027
972) uğundur- DS/VI:4785
973) uğundur- (I) DS/VI:4031
974) uğundur- (II) DS/VI:4031
975) uğundur- (III) DS/VI:4031
976) uğundurma DS/VI:4030
977) uğundurma DS/VI:4785
978) uğunduruk DS/VI:4031
979) ulaştır- DS/VI:4035
980) umsundur- DS/VI:4040
981) umsundur- DS/VI:4787
982) unaştır- DS/VI:4788
983) undur- DS/VI:4041
984) unevine indir- DS/VI:4041
985) unnaştır- DS/VI:4042
986) utaştır- DS/VI:4790
987) utaştır- (I) DS/VI:4048
988) utaştır- (II) DS/VI:4048
989) uvuştur- (<ov-) DS/VI:4049
990) uyandır- (I) DS/VI:4049
991) uyandırmaò DS/VI:4791
992) uydur- (I) DS/VI:4050
993) uydur- (I) DS/VI:4791
994) uydur- (II) DS/VI:4050
995) uydur- (II) DS/VI:4791
996) uydur- (III) DS/VI:4050
997) uyduran ol- DS/VI:4050

1245
998) uydurma DS/VI:4050
999) uydurmaç DS/VI:4050
1000) uyduruk DS/VI:4050
1001) uydurukçu DS/VI:4051
1002) uyduruò, uyduruk DS/VI:4791
1003) uylaştır- DS/VI:4052
1004) uylaştır- DS/VI:4791
1005) uyundur- DS/VI:4053
1006) uyuşturan balığı [uyuşturucu DS/VI:4053
balığı]
1007) uzandırmaò DS/VI:4792
1008) üleştir- DS/VI:4795
1009) ündürme (<in-) DS/VI:4067
1010) üründür- DS/VI:4073
1011) üşdür- DS/VI:4799
1012) üttür- (II) DS/VI:4082
1013) üttür- (III) DS/VI:4082
1014) ütüddür- DS/VI:4800
1015) üzdür- [üzdürmeyh] DS/VI:4801
1016) üzdür- (I) DS/VI:4086
1017) üzdür- (II) DS/VI:4086
1018) üzdür- (III) DS/VI:4086
1019) üzdürge DS/VI:4086
1020) üzdürge DS/VI:4801
1021) vardır- DS/VI:4092
1022) verip veriştir- DS/VI:4098
1023) veriştir- DS/VI:4098
1024) veriştir- DS/VI:4805
1025) virip veriştir- DS/VI:4108
1026) vurup öldüren DS/VI:4111
1027) vuruştur- DS/VI:4111
1028) vuruştur- DS/VI:4808
1029) yacandır- DS/VI:4116
1030) yağ(ı)ş(t)ır- [yÀşır-] (<yak-) DS/IV:4127
1031) yağdırah DS/VI:4810
1032) yağdıran [yağduran] DS/VI:4121
1033) yağlandıra ballandıra DS/VI:4123
1034) yağnıktır- DS/VI:4126
1035) yalan yarıştırması DS/VI:4142
1036) yamaştır (I) DS/VI:4156
1037) yamaştır (II) DS/VI:4156
1038) yamaştır (III) DS/VI:4156
1039) yan değiştirme DS/VI:4165
1040) yandır- (I) [yandur-] DS/VI:4165
1041) yandır- (II) DS/VI:4165
1042) yandır- (III) DS/VI:4165
1043) yandır- (IV) DS/VI:4165
1044) yandıran DS/VI:4165

1246
1045) yandıraz DS/VI:4165
1046) yandırma DS/VI:4165
1047) yanıktır- DS/VI:4170
1048) yanuktur- DS/VI:4177
1049) yaòuşturma DS/VI:4129
1050) yapındır- DS/VI:4816
1051) yapındır- (I) DS/VI:4180
1052) yapındır- (II) DS/VI:4180
1053) yapındırma DS/VI:4180
1054) yapuştur- (I) DS/VI:4182
1055) yapuştur- (II) DS/VI:4182
1056) yarandır- (I) DS/VI:4182
1057) yarandır- (II) DS/VI:4182
1058) yardır- (I) DS/VI:4183
1059) yardır- (II) DS/VI:4183
1060) yarıştır- DS/VI:4817
1061) yarıştır- (I) DS/VI:4188
1062) yarıştır- (II) DS/VI:4188
1063) yastur- DS/VI:4198
1064) yatıştur- DS/VI:4204
1065) yavuòtur-, yavuktur- DS/VI:4209
1066) yay(ı)nıktır- (I) DS/VI:4216
1067) yay(ı)nıktır- (II) DS/VI:4216
1068) yayındır- DS/VI:4213
1069) yeddir- (<yet-) DS/VI:4221
1070) yedir- DS/VI:4819
1071) yedir- [yedür-] DS/VI:4224
1072) yedirme DS/VI:4224
1073) yedürge DS/VI:4224
1074) yekdir- [yektir-, yiktir-] DS/VI:4230
1075) yekindir- DS/VI:4231
1076) yeldir- (I) DS/VI:4233
1077) yeldir- (I) DS/VI:4820
1078) yeldir- (II) DS/VI:4234
1079) yeldir- (II) DS/VI:4820
1080) yeldirge- DS/VI:4233
1081) yeldirgeme DS/VI:4233
1082) yeldirme DS/VI:4233
1083) yeldirme DS/VI:4820
1084) yeldürmΨ DS/VI:4234
1085) yendir- DS/VI:4246
1086) yendür- DS/VI:4246
1087) yepiştir- DS/VI:4251
1088) yepiştirme DS/VI:4251
1089) yerindir- (I) DS/VI:4254
1090) yerindir- (II) DS/VI:4254
1091) yığışdırmaò DS/VI:4262
1092) yıktıran DS/VI:4266

1247
1093) yıldır- (I) DS/VI:4269
1094) yıldır- (II) DS/VI:4269
1095) yıldır- (III) DS/VI:4269
1096) yıldır- (IV) DS/VI:4269
1097) yıldır- (V) DS/VI:4269
1098) yıldırık (I) DS/VI:4268
1099) yıldırık (II) DS/VI:4268
1100) yıldırım DS/VI:4269
1101) yıldırım orağı DS/VI:4269
1102) yıldırma DS/VI:4269
1103) yıldırma DS/VI:4823
1104) yıldu(r)- DS/VI:4823
1105) yımrandır- DS/VI:4274
1106) yıvındır- DS/VI:4824
1107) yıvındır- (<yığın-) DS/VI:4277
1108) yidir- (<ye-) DS/VI:4278
1109) yildir- (I) DS/VI:4279
1110) yildir- (II) DS/VI:4279
1111) yirdir- DS/VI:4824
1112) yitiştir- (I) (<yet-) DS/VI:4284
1113) yitiştir- (II) DS/VI:4284
1114) yocunudur- DS/VI:4287
1115) yoklaştır- DS/VI:4289
1116) yol duttur- DS/VI:4292
1117) yordurmaò, yordur- DS/VI:4298
1118) yorgankaldıran DS/VI:4300
1119) yoruştur- DS/VI:4301
1120) yotlaştır- DS/VI:4302
1121) yoydur- DS/VI:4303
1122) yoydur- DS/VI:4826
1123) yoyundurmaò DS/VI:4303
1124) yozdur- (I) DS/VI:4305
1125) yozdur- (II) DS/VI:4305
1126) yozdur- (III) DS/VI:4305
1127) yozuktur- DS/VI:4306
1128) yozundur- (I) DS/VI:4306
1129) yozundur- (II) DS/VI:4306
1130) yozundurmaò DS/VI:4826
1131) yöne getir- (<keltür-) DS/IV:4308
1132) yönneştir- DS/VI:4309
1133) yumdur- DS/VI:4317
1134) yumuştur- (I) DS/VI:4320
1135) yumuştur- (II) DS/VI:4320
1136) yumuştur- (III) DS/VI:4320
1137) yutturma DS/VI:4324
1138) yüdurge (<ye-) DS/VI:4327
1139) yüreği galdırma- DS/VI:4334
1140) yüreğine indir- DS/VI:4334

1248
 1141) yüreğini galdır- (I) DS/VI:4334
1142) yüreğini galdır- (II) DS/VI:4334
1143) yüz vuruştur- DS/VI:4341
1144) yüze durdur- DS/VI:4337
1145) yüze getir- (<keltür-) DS/VI:4338
1146) yüzlendir DS/VI:4339
1147) yüzüktür- DS/VI:4340
1148) yΨndirmeyh DS/VI:4246

2.2.16. -ez-
Yazı dilinde tökezle- fiilinde görülen ek, Ağızlarda ise çökez-, tökezci- ve
tökezi- fiilleriyle karşımıza çıkar.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ez- 1) çökez- DS/II:1282 (3)

(<Fenalık gelmek.)
2) tökeci- (<tökezci-) DS/V:3980
(<Ayağı engele takılıp
sendelemek, düşer gibi olmak.)
(<tök-ez-; Gülensoy, 2007, s.
925)
3) tökezi- DS/VI:4774
(<Ayağı bir yere takılarak
sendelemek, düşer gibi olmak.)

2.2.17. -GA-
-A- ekinin damak sesini düşürmemiş hâlidir. Daha çok Eski Türkçede
yapımları vardır. Yazı dilinde çalka-, dolga-<dola-, indirge- (kim.-mat.) fiillerinde
ve bucak<bucgak, ilgeç, orak<orgak, yengeç sözcüklerinde bu ek kullanılır.

Ağızlarda oluşan bazı fiil yapımları şunlardır: binge-, biñge- “birbiri üstüne
koymak, yığmak”, ilge- “ilgilendirmek”, olga- “seyrek seyrek dikmek,
oyulgamak”, oyulka- “2.İnce, düz dikiş dikmek.”, ölüşge- “bitki solmak,
buruşmak”, tedirge- “rahatsız olmak, tedirgin olmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ga- 1) arpa orağı DS/VI:4426 (99)

1249
 (<or-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
628)
-ge- 2) arpa orağı DS/I:331
-ka- 3) azgaş- DS/I:438
-ke- 4) basırgan- DS/I:541
5) binge-, biñge- [bünge-] DS/I:696
6) bingeş- (I) DS/I:696
7) bingeş- (II) DS/I:696
8) bucak (I) [bıçak] DS/I:775
(<*būç-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
175)
9) bucak (II) DS/I:776
10) bucak (III) DS/I:776
11) bucak (IV) [bıçak (II)] DS/I:776
12) bucak (V) DS/I:776
13) bucak damı DS/I:776
14) bucak dibi DS/I:776
15) bucaklık (I) [bıçak (III), bıcaklık DS/I:776
(I), bicaklık, bucak (V)]
16) bucaklık (II) DS/I:776
17) buldur bucak DS/I:788
18) burgaş- [burgeş-] DS/I:797
19) burgaşık (I) DS/I:797
20) burgaşla- DS/I:797
21) burgeşik DS/I:797
22) burğaşık DS/I:798
23) burkala- DS/I:799
24) burkaz DS/I:799
25) calgavuç [çalgavuş (I)] (<çal-) DS/II:851
26) calgavuş (II) [çalgavuş] (<çal-) DS/II:851
27) çalka- (I) DS/II:1057
(<çal-ka-; Gülensoy, 2007, s.
215)
28) çalka- (II) DS/II:1057
29) çalka- (III) DS/II:1057
30) çalkama (I) [calhama, çalòama] DS/II:1057
31) çalkama (III) DS/II:1057
32) çalkan DS/II:1057
33) çıltak dola- (<dolga-) DS/II:1175
34) çırkala- (<çal-) DS/II:1187
35) çizgen- DS/II:1252
36) dedirgeme DS/II:1398
(<*tΨd-ir-; Gülensoy, 2007, s.
873)
37) dedirgen- (<tΨd-) DS/II:1398
38) dolak DS/VI:4489
39) dolak (I) DS/II:1541
40) dolak (II) DS/II:1542
41) dolak (III) DS/II:1542

1250
42) dolakçı (I) DS/II:1542
43) dolama (I) [dolaylık, dolayluk] DS/II:1542
(<dol-ga-ma; Gülensoy, 2007, s.
295)
44) dolama (III) DS/II:1543
45) dolama (IV) DS/II:1543
46) dolama (V) DS/II:1543
47) dolama (VI) [dolandırma, DS/II:1543
dolangaç (III), dolanger, dolankı,
dolaylama]
48) dolama (VII) DS/II:1543
49) dolamaç (I) [dolama (II), dolaman DS/II:1543
(I), dolamaş, dolambaç, dolame,
dolanak, dolanbaç, dolangaç (II),
dolay (I), dolayı, doley]
50) dolamaç (II) DS/II:1543
51) dolamanga çiçeği DS/II:1544
52) dolandır- DS/II:1544
53) dolandır- DS/II:1544
54) dolangaç (I) DS/II:1544
55) dolangan DS/II:1544
56) dolaşık (I) DS/II:1544
57) dolaşık (II) DS/II:1544
58) el orak DS/III:1726
59) ele dola- DS/III:1709
60) engeç DS/III:1752
(<*yenç-ge-ç; Gülensoy, 2007, s.
1120)
61) ezirgen- DS/VI:4503
62) gecirge- DS/III:1960
63) gecirget- DS/III:1960
64) gergeme DS/III:2000
65) gevgeştir- DS/III:2010
66) ilge- DS/IV:2522
67) ilgeç DS/IV:2522
68) ilgeşük DS/IV:2522
69) ingeme DS/IV:2543
70) kesken- DS/VI:4550
71) kesken- [kesgen-] DS/IV:2766
72) koca orak DS/IV:2893
73) leylek orak DS/IV:3076
74) olga- [olgala-, olgamag, olka-] DS/IV:3279
(<oy-ul-ga-; Gülensoy, 2007, s.
621)
75) olğamlı DS/V:3279
76) omak (<orak) DS/V:3281
77) orak (I) DS/V:3287
(<or-ga-k; Gülensoy, 2007, s.
628)

1251
 78) orak ayı DS/VI:4616
79) orak ayı [orak (I), orakay] DS/V:3287
80) orakçılık DS/V:3288
81) orakeriği DS/V:3288
82) orakgıran DS/VI:4616
83) oraò DS/VI:4616
84) orek DS/V:3290
85) oyulga- [oyulka-] DS/V:3306
86) oyulgama DS/V:3306
87) oyulgama DS/VI:4620
88) oyulgan- DS/VI:4620
89) oyulğa- [oyulga] DS/VI:4620
90) oyulka- [oyulga-] DS/V:3306
91) ölüşge- DS/VI:4626
92) sezirgendir- DS/V:3602
93) tedirge- DS/V:3859
(<*tΨd-ir-; Gülensoy 2007: 873)
94) tolama DS/V:3954
95) töngel DS/V:3984
(<tön-ge-l; Gülensoy 2007: 926)
96) üçbucak DS/VI:4057
97) yedirge- DS/VI:4223
98) yeldirge- DS/VI:4233
99) yeldirgeme DS/VI:4233

2.2.18. -GI- / -Gu-

Kullanımı az olan bu ek, yazı dilinde bulgur<burkul, ılgım, salkım
sözcüklerini oluşturur. Ağızlarda ise dolku- “karnı aç olduğu halde yorgunluk ya da
başka nedenlerle doymuş gibi olmak”, paykıt- “kümes hayvanlarını korkutmak,
ürkütmek”, yorkut- “yormak” fiillerinde kullanılmış bir yapıdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gı- 1) ak bulgur DS/I:143 (32)

(<*bur-ku-l; Gülensoy, 2007, s.
181)
-gi- 2) biñgişik DS/I:697
-gu- 3) buğlur (<bulgur) DS/I:781
-ğı- 4) bulgur bulgur DS/I:788
-ğu- 5) bulgur püskürtmesi DS/I:788
-kı- 6) bulgur unu DS/I:788
-ku- 7) bulgur/tavı DS/I:788
8) bulgurca DS/I:788

1252
 9) bulgurcuk (I) [bulgurçak, bulgur DS/I:788
püskürmesi, bulgurum,
bulkurcuk]
10) bulgurcuk (II) DS/I:788
11) bulgurcuk (III) DS/I:788
12) bulgurlama DS/I:788
13) bulgurlan- DS/I:788
14) bulgurluk DS/I:788
15) bulğur düzeni DS/I:789
16) cılgır (<bulgur<burkul) DS/II:911
17) dolku- DS/II:1546
18) ılgım [ılkım] DS/IV:2469
(<*ıl-gı-m; Gülensoy, 2007, s.
415)
19) ılgım ılgım (II) [ılgım salgım, DS/IV:2469
ılğım ılğım (II), ılğım salkım,
ılkım]
20) ılgıt (IV) DS/IV:2470
(<ıl-gı-t; Gülensoy, 2007, s. 415)
21) ılgıt ılgıt [ılgıd ılgıd,ılgım ılgım DS/IV:2470
(I), ılğım ılğım (I), ılğıt ılğıt, ılkıt
ılkıt]
22) karasalkım DS/IV:2653
23) paykıt- (<pay-) DS/VI:4642
24) salkım DS/V:3528
25) salkımkara DS/V:3528
(<sal-kı-m; Gülensoy, 2007, s.
725)
26) salkımtaşı DS/V:3528
27) singin- DS/V:3642
28) vezirsalkımı DS/VI:4100
29) yağrık (I) (<yargı-) DS/VI:4126
30) yangır DS/VI:4168
(<yan-gı-r; Gülensoy, 2007, s.
1057)
31) yorkut- DS/VI:4300
32) yuğruk (II) ! DS/VI:4314
(<yağrık; Eren, 2010, s. 86)

2.2.19. -I- / -U-

Kullanımı fazla olmayan fiilden fiil yapan bir ektir. “Üzerine geldiği fiillere
pekiştirme, süreklilik, devamlılık, tekrar anlamları katar. Eklendiği köklerle de
iyice kaynaşmış bulunmaktadır.” (Vural, Böler, 2012, s. 179). Ek, tek heceli fiil
köklerine gelir. Yazı dilinde geçişli bürü-, kazı-, sürü-; geçişsiz sancı-, ürü-
fiillerinde kullanılmıştır.

1253
 Ağızlarda ise daha çok geçişsiz fiil yapar. İki heceli fiillere de geldiği
görülür.

geçişli fiil yapar: avkı- (I) “2.Çamaşırı durulamak.”, çiti- (I) “kumaş ve
örgülerin yırtıklarını örmek, dikmek”, dizi- “dizmek”, yenci- “asılmak, çekmek,
sallamak”, yontu- “uygun bir yerini bulup yerleştirmek” vb.

geçişsiz fiil yapar: buru- “sancılanmak”, buyu- “donmak, üşümek”, dinizi-

“dinmek, durgunlaşmak”, kalgı- “öfkeyle kalkmak”, tepidi- “kurumak”, tökezi-
“ayak bir yere takılarak sendelemek, düşer gibi olmak” vb.

birleşik fiil yapar: boğazını kazı- “zorla tükürmek”, cob cob sancı- “çıban
zonklamak”, tetirini kazı- “tümden yok etmek, kökünü kazımak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ı- 1) akdamla DS/I:146 (80)

(<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007,
s. 265)
-i- 2) akla dam-, akla damla- DS/I:157
-u- 3) aşıyık DS/I:358
-ü- 4) avkı- (I) (<avk-) DS/I:386
5) avkı- (II) DS/I:386
6) bayı- (II) (<bay- (III)) DS/I:580
7) boğazını kazı- DS/I:727
(<*kaz-ı; Gülensoy, 2007, s. 489)
8) buru- DS/I:803
9) buyu- [buyumaò] (<buy-) DS/I:808
10) bürü- DS/I:829
11) bürüle- DS/VI:4470
12) bürümen DS/I:829
13) cob cob sancı- DS/II:992
14) çavı- (<çav- (II)) DS/II:1094
15) çekni- (<çekin-) DS/II:1116
16) çeleri- (<çeler- (II)) DS/II:1121
17) çilpi- (<çırp-) DS/II:1220
18) çirpi- (<çirp- (I)) DS/II:1237
19) çiti- (I) [citi-, çıtımaò, çıtı-] DS/II:1244
20) çiti- (IV) DS/II:1245
21) çiti- (VII) DS/II:1245
22) çitimik DS/II:1245
23) çitin- DS/II:1245
24) damla [damlacık, domla] DS/II:1353

1254
 (<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007,
s. 265)
25) damla in- [damlaya gel-] DS/II:1353
26) damla öndür- DS/II:1354
27) damlalık DS/II:1353
28) damlam DS/II:1353
29) damlamca DS/II:1354
30) danış- [danıf danışmaò, danıp DS/II:1361
danış-]
(<dan-u-ş-; Gülensoy, 2007, s.
266)
31) danışık (I) [danışık ekmeği] DS/II:1361
32) danışık (II) DS/II:1361
33) danışık (III) DS/II:1361
34) danışık as- DS/II:1361
35) danışık çayı DS/II:1361
36) danışıklı dönüşüklü DS/II:1361
37) danışmah, danışmaò DS/II:1361
38) danışman DS/II:1361
39) deri- (<gel-) DS/II:1434
40) dinizi- DS/VI:4488
41) dinizi- [diñzi-] DS/II:1507
42) divini- (<devin-) DS/VI:4488
43) dizi- DS/II:1531
44) elpi- (I) DS/III:1728
45) elpi- (II) DS/III:1728
46) esiri- (<esir- (I)) DS/III:1783
47) evsi- (IV) (<evs- (I)) DS/III:1815
48) evsime (<evs-) DS/III:1815
49) galòı- (<kalk-) DS/III:1901
50) garaòı- (<karak-) DS/VI:4508
51) garı- (II) (<kar-) DS/III:1927
52) garku- [garkı-, gark-] DS/III:1927
53) gelip batı- DS/VI:4509
54) göğnü- (II) [goyün-, göğün- (II), DS/III:2132
göynü- (II), göyün- (I)]
(<köy-ün-; Gülensoy, 2007, s.
389)
55) kalgı- (<kalk-) DS/IV:2610
56) kandamlası DS/III:2621
57) kara damla (<tamıglag) DS/IV:2642
58) karağı- [karanğı-] DS/VI:4535
59) kaykı- (<kayak-) DS/VI:4542
60) kırcı- (<kırç- (II)) DS/VI:2820
61) körsü- (I) (<körs-) DS/VI:2969
62) lökü- (<lök-) DS/VI:3092
63) örü- (III) (<ür-) DS/V:3356
64) örüme (<ür-) DS/V:3356
65) sancı- DS/V:3537

1255
 66) sancı- DS/VI:4671
67) saròımaò DS/V:3546
68) sazı- (<sız-) DS/V:3564
69) sıçını- (<saç-) DS/V:3603
70) sırı- DS/VI:4693
(<sır-ı-; Gülensoy, 2007, s. 770)
71) sırım gibi DS/VI:4693
72) sorudak DS/VI:4705
73) şıpdamla DS/V:3783
74) tepidi- (<tepit- (II)) DS/V:3885
75) tetirini kazı- DS/V:3902
76) tökezi- DS/VI:4774
77) üğün- (I) DS/VI:4063
(<uw-/uv-/öw-ü-n; Gülensoy,
2007, s. 988)
78) üğün- (II) DS/VI:4063
79) yenci- (<yenç- (I)) DS/VI:4246
80) yontu- DS/VI:4296
(<yon-t-u-; Gülensoy, 2007, s.
1160)

2.2.20. -IK- / -UK-

Yazı diline göre ağızlarda kullanımı daha çok olan fiilden fiil yapım ekidir.
“Tek heceli fiil köklerinden anlamı pekiştirilmiş ‘olma’ fiilleri türetir.” (Korkmaz,
2017, s. 183). acık-, gecik- yazılı dilde kullanılan fiillerdir.

Ağızlarda genellikle geçişsiz fiil yapmıştır.

geçişli fiil yapar: cızık- “dönmek, caymak”, dönük- “bir iş üzerinde çok
uğraşmak, kendini işe canla başla vermek”, sınık- (I) “1.Bıkmak, yılmak”, tezik-
“1.Bulunduğu yerden ya da sürüden ayrılıp uzaklaşmak (insan ya da hayvan için)”,
yozuk- (III) “ayrılmak, ayrı düşmek” vb.

geçişsiz fiil yapar: aşık- “acele etmek”, basık- “1.Yük altında ezilmek,
çökmek.”, doluk- “göz yaşarmak, ağlayacak duruma gelmek”, gerik- (I) “yara
dolup gerginleşmek, şişmek kabarmak”, görük- “görünmek, gözükmek”, savrık-
(III)<savuruk- “oraya buraya uçuşmak” vb.

birleşik fiil yapar: cızığı bızık- “canı sıkılmak, canı yanmak”, döğüşüp
battık-<döğüşüp batık- “döğüşüp durmak”, yerinden yaynık- “yerinden oynamak,
ayrılmak” vb.

1256
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-ıò- 1) açıò- DS/I:47 (106)

(<aç-ık-; Gülensoy, 2007, s. 46)
-uò- 2) aşık- DS/I:354
(<aş-ık-; Gülensoy, 2007, s. 85)
-ık- 3) atıò- DS/VI:4430
-ik- 4) ayık- DS/VI:4436
-uk- 5) ayık- [ayıòmaò, ayıò-] DS/I:417
(<ay-ık-; Güensoy, 2007, s. 94)
-ük- 6) ayıkdır- DS/I:417
7) ayıkdır- DS/VI:4436
8) basık- DS/I:540
9) basık- DS/VI:4447
10) basıkdır- DS/I:540
11) basıktır- DS/I:540
12) basıòmah DS/I:539
13) bertik- (I) (<bert-) DS/I:637
14) bertik- (II) DS/I:637
15) cavık- (<çav-) DS/II:866
16) çavrık- (<çav- (V)<çavuz-) DS/II:1095
17) çavzuk- (<çav- (V)<çavuz-) DS/II:1096
18) cızığı bızık- [çiziği bizik-] DS/II:948
(<bız-)
19) cızık- (II) (<çiz-) DS/II:949
20) cızıktır- (I) DS/II:949
21) cızıktır- (III) [cızıòdır-, çiziktir-, DS/II:949
çızıòtır-]
22) çav(u)zuk- DS/II:1096
23) çızık- (I) (<çiz-) DS/II:1202
24) çızıò- (<çiz-) DS/II:1202
25) daluk- (<dol-) DS/II:1347
26) doluk- DS/VI:4489
27) doluk- [doluòmaò] DS/II:1547
28) dolukma [doluksuma] DS/II:1547
29) döğüşüp battık- (<batık-) DS/II:1572
30) dönük- DS/II:1586
31) duruk- (I) [duruòmaò (II)] DS/II:1607
32) duruk- (II) DS/II:1607
33) duruktuma DS/II:1608
34) duruktur- DS/II:1608
35) duşuktur- (<düş-) DS/II:1610
36) erik- (I) DS/III:1769
37) fırtık- (<fırt- (I)) DS/III:1857
38) ganık- (<kanıksa-) DS/III:1913
(<kan-ık-; Gülensoy, 2007, s.
1913)

1257
39) ganıktır- DS/III:1913
40) ganıòmaò DS/III:1913
41) garık- (III) (<kar-) DS/III:1926
42) garıòmaò (<kar-) DS/III:1925
43) gayıòmaò DS/III:1945
44) geciksen- [geciksime] DS/III:1960
45) gerik- (I) DS/III:2002
46) gerik- (II) DS/III:2002
47) gevik- (<gev- (II)) DS/III:2011
48) gıv(ı)rıktır- (<kıvır-) DS/III:2064
49) gorük- (<gör-) DS/III:2106
50) görük- DS/III:2162
51) görük- DS/VI:4513
52) götük- (<göt-) DS/III:2165
53) içiktür- DS/IV:2508
54) idikle- DS/IV:2508
55) inik- DS/IV:2544
56) kanık- DS/VI:4534
57) karık- (I) DS/VI:4537
58) karık- (II) DS/IV:2663
59) karık- (II) DS/VI:4537
60) karık- (III) DS/VI:4537
61) karıò- DS/IV:2662
62) keykenek (<giyik-) DS/IV:2779
63) kıvrıktır- (<kıvırık-) DS/IV:2854
64) kiziktir- (<kız-) DS/IV:2889
65) konuk- DS/IV:2919
66) kösük- (<kös- (I)) DS/VI:4572
67) salık- DS/VI:4669
68) savrık- (II) (<savur-) DS/V:3556
69) savrık- (III) DS/V:3556
70) savruhmah DS/V:2757
71) savruk- DS/V:3557
72) savruk- DS/VI:4676
73) savrukmuş DS/V:3557
74) sınık- DS/VI:4692
75) sınık- (I) DS/V:3614
(<sın-ık-; Gülensoy, 2007, s. 769)
76) sınık- (II) DS/V:3614
77) sınık- (III) DS/V:3614
78) sınıòmaò [sınıòmağ] DS/VI:4692
79) sıyrık- (<sıyır-) DS/VI:4696
80) sürcük- (<sürç-) DS/V:3719
81) sürük- DS/V:3725
82) tezik- DS/VI:4759
83) tezik- [teziktir-] (<tez-) DS/V:3908
84) teziktir- DS/V:3908
85) ucuk- (II) (<uç-) DS/VI:4022

1258
 86) ucuk- (III) (<uç-) DS/VI:4022
87) uçuk- DS/VI:4024
88) ütük- (<üt-) DS/VI:4082
89) üznük- (I) (<üzün-) DS/VI:4088
90) üznük- (II) DS/VI:4088
91) yanık- DS/VI:4170
92) yÀnık- DS/VI:4815
93) yanıktır- DS/VI:4170
94) yanuktur- DS/VI:4177
95) yarık- DS/VI:4185
96) yaynık- (I) (<yayın-) DS/VI:4216
97) yaynık- (II) DS/VI:4216
98) yaynıktır- (I) DS/VI:4216
99) yaynıktır- (II) DS/VI:4216
100) yılık- (II) DS/VI:4272
101) yolda görükmez DS/VI:4292
102) yoruk- DS/VI:4301
103) yozuk- (I) (<yoz-) DS/VI:4306
104) yozuk- (III) DS/VI:4306
105) yozuktur- DS/VI:4306
106) yΨrinden yay(ı)nık- DS/VI:4253

2.2.21. -Il- / -Ul-

Gerek yazı dilinde gerekse ağızlarda sık kullanılan fiilden fiil yapım
eklerindendir. “Genellikle, ünsüzle biten geçişli fiil kök ve gövdelerinden ‘olma’
ya da yapılma bildiren edilgen fiiller türetir.” (Korkmaz, 2017, s. 183). Genellikle
bu fiiller geçişsizdir. bakıl-, dökül-, kesil-, kırıl- örül-, yapıl-, yazıl- vb. Geçişli
fiiller az da olsa vardır: çakıl-, çevril-, dizil-, savrul- vb. Ettirgenlik eki alan birçok
fiil, -ıl- ekiyle daha da genişletilebilir özelliktedir: aktarıl-, bildiril-, götürül-,
kaçırıl-, okutul- vb. Birleşik fiil yapar: açılıp saçıl-, kırılıp dökül-, nutku tutul-, söz
açıl-, şevki kırıl- vb. Ayrıca dikil- (fizy.), kasıl- (tıp.), tutul- (sp.), yayıl- (fiz.) gibi
terim görevli fiillerdir.

Ağızlarda çokça geçişsiz fiil yapmıştır. Birleşik fiil yapımında da etkin bir
ektir.

tek heceli fiilllere gelir: donul- “donmak”, düzül- “aldatılmak”, eril- “1.Yaşı
büyüyerek çocukluktan çıkıp, gençlik çağına ermek”, kösül- 1.Uzanıp yatmak,
ayakları uzatarak yatar gibi oturmak, sere serpe oturmak”, yasıl- “1. Eğilmek.”,
yırıl- (I) “yırtılmak, sökülmek” vb.

1259
 çok heceli fiilllere gelir: çoğşurul- “1.Bir yer çöküp yıkılmak.”, kanırıl- “sırt
üstü yere düşmek”, kıvşırıl- “derlenip toplanmak, üstünü başını düzeltmek”, obrul-
<hopurul- “1.Yerkaymak, çökmek.”, üfürül- “şişmek, kabarmak”, yumrul-
“yoğrulmak” vb.

geçişli fiil yapar: artıl- “birinin üstüne çullanmak, kapanmak”, avkıl- “bal
peteğinden ayrılmak”, ırıl- (I) “ayrılmak, uzaklaşmak”, ötül- “kumarda
kaybetmek”, sinil- (I) “gizlenmek” gibi.

geçişsiz fiil yapar: düğül- (II) “iplik düğümlenmek”, dartıl- (I) “kendini ağır
satmak, büyüklenmek, böbürlenmek”, dürtül- (I) “ölmek”, kayıl- “yığılmak,
kümelenmek”, yakıl- (II) “türkü uydurulmak, çıkarılmak”, yencil- (I) “ezilmek” vb.

Birçok birleşik fiil oluşturur.

açılmak fiiliyle birleşik fiil yapar: arası açıl- “dostluk bozulmak”, aşnaları
açıl- “önceleri durgunken sonradan harekete geçmek”, beli açıl- “sık sık aybaşı
olup, çocuk tutamamak”, uğru açıl- “bahtı açılmak, işleri yolunda gitmek” vb.

ayrılmak fiiliyle birleşik fiil yapar: ağzı ayrıl- “bir şeyi hayran hayran
dinlemek veya seyretmek”, beli ayrıl-, beli bıkını ayrıl- “fazla iş yaparak, halsiz
bitkin düşmek”, çatı ayrıl- “bacakları ayrılmak”, lip lip ayrıl- “çabuk kopmak” vb.

çekilmek fiiliyle birleşik fiil yapar: adı çekil- “bir kız veya kadının adı
çıkmak, hakkında söz söylenmek, dedikodusu yapılmak”, ayağı çekil- “iftiraya
konu olmak, ağızdan ağıza dolaşmak”, canı çekil- “içi sıkılmak”, göğe çekil- “yok
olmak, kaybolmak”, ılgar çekil- “erimeye başlayan karlar sıcağın etkisiyle
buharlaşıp sis olmak”, suyu çekil- “ağaçların yeşermesi dal budak salması durmak”
vb.

kesilmek fiiliyle birleşik fiil yapar: erliği kesil- “şiddetli ve birdenbire olan
ve korku etkisiyle erkeklik yeteneğini kaybetmek”, hüyük kesil- “taş kesilmek,
dona kalmak”, ılkı kesil- “bir şey tükenmek, bitmek”, karakütük kesil- “bedeni
zayıflayıp yüzü kararmak”, keş kesil- “göz kör olmak” vb.

kırılmak fiiliyle birleşik fiil yapar: gıcırı kırıl- “rahatı, keyfi bozulmak”,
gömeci kırıl- “güveni kaybolmak”, ırgı kırıl- “morali bozulmak”, kasarı kırıl- “kalbi
kırılmak, darılmak”, mılığı gırıl- “sevinmediğini belli etmek, kırgın durmak, surat
etmek” vb.
1260
 tutulmak fiiliyle birleşik fiil yapar: bödeleğe tutul- “sığır böğelek tarafından
rahatsız edilmek, ısırılmak”, karababaya tutul- “çaresiz hastalığa tutulmak”,
südüklüğü tutul- “işemekte güçlük çekmek”, tabağa tutul- “hayvan şap hastalığına
tutulmak” gibi.

fiil kökenli sözcüklerle birleşik fiil yapar: atılıp satıl- “elden çıkarılmak,
ilgisi kesilmek”, ayrıl- seçil- “karı koca boşanıp ayrı yaşamak”, bakıp çekil-
“bakımını sağlamak”, yorulup arıl- “çok yorulmak” vb.

ikileme sözcükleri birleşik fiil yapar: aslım aslım asıl- “zorlamak”, aslım
aslım ol- “asılmak, sarılmak”, bayım bayım bayıl- “sık sık bayılmak”, gırım gırım
gırıl- “öldüresiye dövüşmek”, vık vık boğul- “çok sıkılmak, bunalmak” gibi.

diğer bazı birleşik fiil yapımları şunlardır: aşağıdan götürül- “çocuk için
kullanılacak ilaç fercin içine konulmak”, başı bozul- “dul kalmak”, dişi dökül- “ağrı
veya soğuktan dişler sızlamak”, kaşı eğil- “darıldığını gücendiğini belli etmek”,
keliği çöplüğe atıl- “sevgisi azalmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıl- 1) adı çekil- DS/I:66 (518)

-il- 2) adlım (II) (<atıl-) DS/I:67
-ul- 3) afarozman kesil- DS/I:71
-ül- 4) ağnaşıl- DS/I:107
5) ağzı ayrıl- (<ayır-) DS/I:117
6) ahılgan, aòılgan (<ak-) DS/I:129
7) ahtarıl-, ahtarıl- DS/I:134
8) akdarıl- DS/I:147
9) aktarıl- DS/I:163
10) añ damarı yırtıl- DS/I:258
11) añıl- DS/I:269
12) arası açıl- DS/VI:4424
13) arbıl- [ardıl-] DS/VI:4424
14) arıtıl- DS/I:324
15) artıl- DS/I:335
16) aslım aslım asıl- DS/I:345
17) aslım aslım ol- DS/I:345
18) as[s]ıl- DS/I:347
19) aşağıdan götürül- DS/I:349
20) aşılı DS/I:354
21) aşnaları açıl- DS/I:362
22) atıl- DS/I:369

1261
23) atıl- DS/VI:4430
24) atılan DS/I:369
25) atılıp git- DS/I:369
26) atılıp git- DS/VI:4430
27) atılıp satıl- DS/I:369
28) atılıp satıl- DS/VI:4430
29) avkıl- (<avk-) DS/I:386
30) ay durul- DS/I:413
31) ayrılıp seçil- DS/VI:4437
32) ayağı çekil- DS/I:398
33) ayardılmış (<ayart-) DS/VI:4435
34) ayartılmış DS/I:408
35) ayıla- DS/I:418
36) ayılgan DS/I:418
37) ayılt- DS/I:418
38) ayrıl- seçil- DS/I:431
39) ayrılıp seçil- DS/VI:4437
40) aytılıñan DS/I:432
41) ayvan (I) (<yayvan) DS/I:433
(<*yÀy-ıl-gan; Gülensoy, 2007, s.
1099)
42) badılcanbayıldı DS/VI:4441
43) bakıp çekil- DS/VI:4443
44) bangilme (<bayıl-) DS/I:520
45) basıl- DS/I:540
46) basıla gel-, basıla kal- DS/I:540
47) basılma DS/I:540
48) başı bozul- DS/I:559
49) başı bozul- DS/VI:4449
50) batılgan DS/I:570
51) batılgan DS/VI:4451
52) bayıldan [bayıldı, bayıltan] DS/I:579
53) bayılma DS/I:579
54) bayım bayım bayıl- DS/I:580
55) beli açıl- DS/I:617
56) beli ayrıl- DS/VI:4454
57) beli ayrıl- beli bıkını ay(ı)rıl- DS/I:617
58) berhitilme DS/I:634
59) bertil- (II) DS/I:637
60) bertil- (III) DS/I:637
61) bertil-, bertilmΨk (I) [berkil-] DS/I:637
(<bert-)
62) bıcılgan (<biçil-) DS/VI:4458
63) bıçıl- DS/I:657
64) bıçılgan (<biçil-) DS/VI:4458
65) bıçılğın (I) (<biçil-) DS/I:657
66) bığılı (<yığ-) DS/VI:4453
67) bıkıl- (<burk-) DS/VI:4459
68) bir yaylım (<yayıl-) DS/I:703
1262
69) boğulajΨyıò DS/I:730
70) bozul- (I) DS/I:753
71) bozul- (II) DS/I:753
72) böğderil- DS/I:759
73) böğeleğe tutul- DS/I:759
74) burtul- (<burt-) DS/I:801
75) burul- DS/I:803
76) burulgun DS/I:802
77) buyrultu (I) (<buyur-) DS/I:808
78) buyrultu (II) [buyurultu] DS/I:808
79) buyurultu DS/I:809
80) büklesin (<bükül-) DS/I:817
81) bükülek (I) DS/I:819
82) bükülek (II) DS/I:819
83) büzül- DS/I:834
84) can iliği gurul- DS/II:856
85) canı çekil- DS/II:856
86) caratıl- DS/II:860
87) cızıl- (<çiz-) DS/II:950
88) cızılı (<çiz-) DS/II:950
89) çakıl- DS/II:1043
90) çala tutulmuş DS/II:1049
91) çatı ayrıl- DS/II:1089
92) çakil- (<çekil) DS/II:1045
93) çekil- DS/II:1113
94) çekilek DS/II:1113
95) çekilen DS/II:1113
96) çentil- (<çent-) DS/II:1140
97) çevril- (<çevir-) DS/II:1154
98) çevrül- DS/II:1154
99) çırtılma DS/II:1190
100) çıtılgı (II) (<çit- (I)) DS/II:1193
101) çıtılgı (III) (<çit-(I)) DS/II:1193
102) çıtılgı (V) (<çit-) DS/II:1193
103) çızılma (<çiz-) DS/II:1202
104) çitili DS/II:1243
105) çizil- [çizil-] DS/II:1253
106) çizildek DS/II:1253
107) çoğşurul- (<çök-) DS/II:1257
108) çömülden DS/II:1288
109) çΨzil- (<çöz-) DS/II:1156
110) daklaşak (<takıl-) DS/II:1332
111) dakıl- (<tak-) DS/II:1331
112) dakılan- DS/II:1331
113) dakılaş- DS/II:1332
114) dartıl- (I) [dartılmaò] (<tart-) DS/II:1373
115) dartıl- (II) DS/II:1373
116) dartıl- (III) DS/II:1373

1263
117) dÀşiril- (<değiştiril-) DS/II: 1376
118) depildek (II) [depildek] DS/II:1394
119) deril- DS/II:1434
120) deşil- DS/II:1437
121) deyilen DS/II:1446
122) dıhıl-, dıòıl- DS/II:1454
123) dıklım dıklım (<tık-) DS/II:1457
124) dıkıl- (<tık-) DS/VI:4487
125) dıkıl- (I) DS/II:1455
126) dıkıl- (II) DS/II:1455
127) dıòlım dıòlım (<tık-) DS/II:1454
128) dırtılmaò DS/II:1472
129) dikili (I) DS/II:1487
130) dikili (II) DS/II:1487
131) direk dikil- DS/II:1512
132) dişi dökül- DS/II:1524
133) dokulcan (<dök-) DS/II:1540
134) donul- DS/II:1562
135) döğülcük DS/II:1572
136) döklüntü (<dökül-) DS/II:1573
137) dökül- (I) DS/II:1574
138) dökül- (II) DS/II:1574
139) dökülcen DS/II:1574
140) döküle/go- DS/VI:4489
141) dökülgen (I) DS/II:1574
142) dökülgen (II) DS/II:1574
143) dökülüş- DS/II:1574
144) dutulga (II) DS/II:1613
145) düdeni deşil- DS/II:1617
146) düğül- (II) (<düğ-) DS/II:1624
147) dürtül- (I) DS/II:1635
148) dürtül- (II) DS/II:1635
149) dürül- (I) DS/II:1637
150) dürül- (II) DS/II:1637
151) dürülgen DS/II:1637
152) düzül- DS/II:1647
153) ebriğe basıl- DS/III:1658
154) edilcev DS/III:1665
155) egilcen (<eğ-) DS/III:1672
156) eğlim (I) (<eğil-) DS/III:1680
157) eğlim ağacı DS/III:1681
158) eğlimli DS/III:1681
159) eğrilce (I) (<eğiril-) DS/II:1684
160) eğrilce (III) DS/II:1684
161) eğrilce (IV) DS/II:1684
162) eğil- DS/III:1678
163) eğilt- DS/III:1687
164) ekilce DS/III:1694

1264
165) emilcen DS/III:1735
166) eril- DS/III:1769
167) erkilme (<irk-) DS/III:1774
168) erliği kesil- DS/III:1775
169) eylim (<eğil-) DS/III:1823
170) eyilcan otu DS/III:1821
171) eyilcen DS/III:1821
172) feyili bozul- DS/III:1849
173) gañrıl- (I) (<gañır- (II)) DS/III:1915
174) garıl- (I) (<kar-) DS/III:1926
175) garıl- (II) DS/III:1926
176) garıl- (III) DS/III:1925
177) gasıl- DS/III:1932
178) gatıl- (II) (<kat-) DS/III:1935
179) gaykıl- (I) DS/III:1947
(<kay-a-k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
180) gaykıl- (II) DS/III:1947
181) gayıl- DS/III:1946
182) gayılı DS/III:1946
183) gedil- DS/III:1967
184) gevil- DS/III:2012
185) gevülcen ol- DS/III:2014
186) gıcırı bük(ü)lüm ol- DS/III:2029
187) gıcırı kırıl- DS/III:2029
188) gırıl- (<kır-) DS/III:2058
189) gırım gırım gırıl- (<kır-) DS/III:2058
190) gıyıl- (I) (<kıy-) DS/III:2067
191) gıyıl- (II) (<kıy-) DS/III:2067
192) gomül- (<göm-) DS/III:2099
193) goyşurul- DS/III:2111
194) göğe çekil- DS/III:2127
195) gömeci kırıl- DS/III:2148
196) gömüldürük DS/III:2151
197) gömülmeklik DS/III:2148
198) gurulmaò (<kur-) DS/III:2201
199) gücü üzül- [gücü üzülmeg] DS/III:2210
200) güç üzül- DS/III:2210
201) güdüleç DS/III:2212
202) gün devril- (<devir-) DS/III:2225
203) gün dikil- DS/III:2225
204) gün eğilmesi DS/III:2227
205) gün üzülmesi DS/III:2232
206) hahılı DS/III:2252
(<kak-ıl-ı <#h-<#k-; Gülsevin
2009, s. 131)
207) hakılı DS/III:2253
(<kak-ıl-ı <#h-<#k-; Gülsevin
2009, s. 131)

1265
208) hıkrılma (<hıkır) DS/III:2358
209) hüyük kesil- DS/III:2453
210) ılgar çekil- DS/IV:2468
211) ılgıdır kesil- DS/IV:2469
212) ılkı kesil- DS/IV:2474
213) ırgı gırıl- DS/IV:2485
214) ırıl- DS/VI:4524
215) ırıl- (I) (<ır-) DS/IV:2487
216) ırıl- (II) DS/IV:2487
217) ırıl- (III) (<yor-) DS/IV:2487
218) ırıl- (IV) DS/IV:2487
219) ırıl- (V) DS/IV:2487
220) ırıla- DS/IV:2487
221) ırılmaò DS/VI:4524
222) ırılt- DS/IV:2487
223) ırkılgan DS/IV:2488
224) ırkılma DS/IV:2488
225) ilkil- (I) [irkil-] (<ilk- (I)) DS/IV:2530
226) ilkil- (II) (<ilk- (II)) DS/IV:2530
227) irkil- (I) [ırkil-] DS/IV:2553
228) irkil- (II) DS/IV:2553
229) itil- DS/IV:2568
230) kakılı DS/IV:2603
231) kakılı DS/VI:4531
232) kanrıl- (<gañır- (II)) DS/IV:2627
233) kanılgası yakın DS/IV:2624
234) kanırıl- DS/IV:2625
235) karababaya tutul- DS/IV:2638
236) karakütük kesil- DS/VI:4536
237) karıl- (I) DS/IV:2663
238) karnı katıl- DS/VI:4538
239) karnıkatıl- DS/IV:2268
240) kasık yarılma DS/IV:2675
241) kasarı kırıl- DS/IV:2674
242) kaşı eğil- DS/IV:2680
243) kavılmağ (<kov-) DS/IV:2690
244) kaykıl- DS/IV:2703
(<kay-a+k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
245) kaykıl- DS/VI:4542
246) kaykıla kal- DS/IV:2703
247) kaykıla kal- [kaykıl-] DS/VI:4542
248) kayıl- (<kay- (I)) DS/IV:2701
249) kayılı DS/IV:2701
250) kekil- (<kek- (I)) DS/IV:2724
251) keliği çöplüğe atıl- DS/VI:4546
252) kertil- (I) DS/IV:2758
253) kertil- (II) DS/IV:2758

1266
254) kertil- (III) DS/IV:2758
255) kertil- (IV) DS/IV:2758
256) kertili DS/IV:2758
257) kesil- DS/IV:2765
258) kesil- DS/VI:4550
259) kesilmeğ DS/VI:4550
260) keş kesil- DS/IV:2773
261) kıf kıf eğil- DS/VI:4553
262) kırçıl- (I) (<kırç- (I)) DS/IV:2820
263) kırçıl- (II) DS/IV:2820
264) kırfacan kesil- DS/IV:2822
265) kırıldak DS/IV:2826
266) kıtırı kesil- DS/IV:2849
267) kıvşırıl- DS/IV:2855
268) kıyıl- DS/IV:2857
269) kızılaş- DS/IV:2864
270) kızıleğlim DS/IV:2865
271) koşul- DS/VI:4567
272) koşul- (I) DS/IV:2935
273) koşul- (II) DS/IV:2935
274) kovul- (I) DS/IV:2941
275) köfte kesil- DS/IV:2950
276) kökü kesil- DS/IV:2954
277) körsül- (<körs-) DS/IV:2969
278) kösül- (I) DS/VI:4572
279) kösül- (I) [kösülmeg, kösü- (I)] DS/IV:2978
(<kös- (I))
280) kösül- (II) DS/IV:2978
281) kösül- (II) DS/VI:4572
282) kurulgan (I) DS/IV:3013
283) kurulgan (II) DS/IV:3013
284) kurulgan (III) DS/IV:3013
285) kurulğan DS/VI:4575
286) kurulkan DS/IV:3013
287) kuyluştur- (<koyul-) DS/IV:3020
288) kürt büzülgen DS/IV:3047
289) küsül- (I) DS/IV:3052
290) küsül- (II) DS/IV:3052
291) küsülü DS/VI:4580
292) küsülü dur- DS/VI:4580
293) lığıl- (<yığ-) DS/VI:4582
294) lip lip ayrıl- (<ayır-) DS/IV:3081
295) medderden kesil- DS/IV:3149
296) men edil- DS/VI:4593
297) mıdkını sıyrıl- (<sıyır-) DS/IV:3180
298) mılığı gırıl- (<kır-) DS/IV:3184
299) nutku tutul- DS/IV:3257
300) obrul- [obrula-, oburula-, oyrul-) DS/V:3263

1267
 (<*hïpur-; Gülensoy, 2007, s.
609)
301) onul- DS/V:3286
302) onulmaz DS/VI:4616
303) oyulga- [oyulka-] DS/V:3306
304) oyulgama DS/V:3306
305) oyulgama DS/VI:4620
306) oyulgan- DS/VI:4620
307) oyulgan- (II) DS/V:3306
308) oyulgan- (III) DS/V:3306
309) oyulgan- (IV) DS/V:3306
310) oyulgan- (V) DS/V:3306
311) oyulğa- [oyulga] DS/VI:4620
312) oyulka (I) DS/V:3306
313) oyulka- [oyulga-] DS/V:3306
314) oyulkan- [oyulgan-] DS/V:3307
315) örül- (I) DS/V:3355
316) örül- (I) DS/VI:4630
317) örül- (II) DS/V:3355
318) örül- (II) DS/VI:4630
319) örül- (III) DS/V:3355
320) örül- (IV) DS/V:3355
321) örülüp DS/V:3355
322) ötül- (<öt- (VI)) DS/V:3360
323) öyül- (I) DS/V:3368
324) öyül- (II) DS/V:3368
325) öyül- (III) DS/V:3368
326) öyül- (IV) DS/V:3368
327) puzul- (<boz-) DS/V:3495
328) sağıl- DS/VI:4663
329) sağıl- (II) DS/V:3515
330) sağıl- (III) DS/V:3515
331) sancıl- DS/VI:4671
332) sancıl- (I) DS/V:3537
(<saç-ıl-; Gülensoy, 2007, s. 729)
333) sancıl- (II) DS/V:3537
334) sarsılmaò DS/VI:4674
335) satıl- DS/VI:4675
336) satıl- (I) DS/V:3550
337) satıl- (II) DS/V:3550
338) savrıl- (<savur-) DS/V:3556
339) savıl- DS/V:3555
340) savıl- [savul- (I)] DS/VI:4676
341) savul- (II) DS/VI:4678
342) saylan (II) [sayılan] DS/V:3562
343) sayılcı DS/VI:4678
344) sayılgan DS/V:3561
345) seçilmiş ol- DS/VI:4679

1268
346) sekilgen DS/VI:4681
347) sekilgen dutmaò DS/VI:4681
348) seme kesil- DS/V:3581
349) sepil- (I) DS/V:3586
350) sepil- (II) DS/V:3586
351) sepile- (I) DS/V:3586
352) sepile- (II) DS/V:3586
353) sıdkı sıyrıl- (<sıyır-) DS/V:3604
354) sıkıl- DS/V:3607
355) sıòılma DS/VI:4690
356) sızıl- DS/V:3630
357) sindiril- DS/V:3640
358) sinil- (I) DS/V:3643
359) sinil- (II) DS/V:3643
360) siniril- DS/V:3643
361) sizil- (<sız-) DS/V:3655
362) soğula [soğulag, soğulaz (I), DS/V:3657
soğuleş]
(<soğ-ul-a; Gülensoy, 2007, s.
792)
363) sovul- (I) DS/V:3670
(<soğ-ul-; Gülensoy, 2007, s.
792)
364) sovul- (II) DS/V:3670
365) sovul- (III) DS/V:3670
366) soyulgan DS/V:3673
367) sökül- DS/V:3678
368) söz açıl- DS/V:3686
369) su kesil- DS/V:3692
370) suatılan DS/V:3688
371) suyu çekil- DS/V:3706
372) südüklüğü tutul- DS/V:3707
373) sürtak edil- DS/V:3724
374) sürtül- DS/V:3725
375) sürtülme dairesi DS/V:3725
376) sürül- (I) DS/V:3725
377) sürül- (II) DS/V:3725
378) süsül- DS/V:3727
379) süyül- DS/VI:4717
380) süyül- (I) DS/V:3731
(<süy-ül-; Gülensoy, 2007, s.
831)
381) süyül- (II) DS/V:3731
382) süzül- (I) DS/V:3733
383) süzül- (II) DS/V:3733
384) süzülmeğ DS/VI:4718
385) şavkı gırıl- DS/V:3756
386) tabağa tutul- DS/V:3798
387) tagıl- (<tak-) DS/V:3801

1269
388) takıl- DS/V:3810
389) takılcak DS/VI:4736
390) takıldım ver- DS/V:3810
391) taòılmaò DS/VI:4734
392) tartıl- DS/VI:4742
393) tıklım (<tıkıl-) DS/V:3911
394) tıklım tıklım DS/V:3911
395) tıltabı kesil- DS/V:3915
396) tikil- (<dik-) DS/V:3932
397) tokül- (<dök-) DS/VI:4768
398) tuğül- DS/V:3988
399) tutul- DS/V:4003
400) tüyülen (<tüy-) DS/V:4020
401) uğru açıl- DS/VI:4029
402) umulcama DS/VI:4040
403) unsuluğu kesil- DS/VI:4788
404) utulmaò, utul- (<yutul-) DS/VI:4790
405) uzul- (<üz-) DS/VI:4055
406) üfürül- DS/VI:4061
407) üstünden dökül- DS/VI:4079
408) ütül- DS/VI:4800
409) ütül- (I) [utul-] DS/VI:4083
(<ut-/-üt-; Gülensoy, 2007, s.
1002)
410) üzüguylu (<koyul-) DS/VI:4801
411) üzül- (I) DS/VI:4086
412) üzül- (I) [üzülmeyh] DS/VI:4802
413) üzül- (II) DS/VI:4802
414) üzül-(II) DS/VI:4086
415) vık vık boğul- DS/VI:4102
416) vurul- (I) DS/VI:4110
417) vurul- (II) DS/VI:4110
418) yağ yarıl- DS/VI:4127
419) yağı yarıl- DS/VI:4122
420) yağıltı DS/VI:4121
(<yığ-ıl-tı; Gülensoy, 2007, s.
1027)
421) yağıynan gavrıl- (<kavur-) DS/VI:4122
422) yakıl- (I) DS/VI:4130
423) yakıl- (II) DS/VI:4131
424) yakıl- (III) DS/VI:4131
425) yakıl- (IV) DS/VI:4131
426) yakılman DS/VI:4131
427) yalan yapıldak DS/VI:4142
428) yamıl- (I) DS/VI:4157
429) yamıl- (II) DS/VI:4157
430) yamıl- [yamul-] DS/VI:4814
431) yamılt- DS/VI:4157
432) yamul- DS/VI:4161
1270
433) yÀnış (I) DS/VI:4171
(<yang-ıl-ış; Gülensoy, 2007, s.
1060)
434) yanışla- (III) DS/VI:4171
435) yañlış gayışda- DS/VI:4174
436) yanış, yanış DS/VI:4815
437) yapılgan DS/VI:4179
438) yapılmaklık DS/VI:4179
439) yarlığan (II) (<yar-) DS/VI:4189
440) yarıl- (I) DS/VI:4185
441) yarıl- (II) DS/VI:4185
442) yarıl- (III) DS/VI:4185
443) yarılgan DS/VI:4185
444) yarılkaç DS/VI:4185
445) yasıl- (<yas-) DS/VI:4194
446) yaylaò, yaylak (<yayıl-) DS/VI:4214
447) yaylım DS/VI:4819
448) yaylım (I) DS/VI:4214
449) yaylım (II) DS/VI:4214
450) yaylım (III) DS/VI:4214
451) yaylım al- DS/VI:4214
452) yaylım avı DS/VI:4214
453) yaylımını al- DS/VI:4214
454) yayvan (I) DS/VI:4216
(<*yÀy-ıl-gan; Gülensoy, 2007, s.
1099)
455) yayvan (II) DS/VI:4216
456) yayvan (III) DS/VI:4216
457) yayvan (IV) DS/VI:4216
458) yayvanağız [yayvanağızlı] DS/VI:4216
459) yayıl- DS/VI:4818
460) yayıl- (I) DS/VI:4212
461) yayıl- (II) DS/VI:4212
462) yayıl- (III) DS/VI:4212
463) yayılgaç DS/VI:4212
464) yayılgan (II) DS/VI:4212
465) yayılt- DS/VI:4212
466) yayılt- DS/VI:4818
467) yazıl- (I) DS/VI:4219
468) yazıl- (II) DS/VI:4219
469) yazıl- (III) DS/VI:4219
470) yazıl- (IV) DS/VI:4219
471) yazıla gel- DS/VI:4219
472) yazılcan DS/VI:4219
473) yeğil- (I) (<yen-) DS/VI:4225
474) yeğil- (II) DS/VI:4225
475) yencil- (I) (<yenç- (II)) DS/VI:4246
476) yēniş (II) (<yanlış) DS/VI:4248
477) yeril- DS/VI:4253
1271
478) yetil- [yetiril-] DS/VI:4260
479) yeyilme DS/VI:4262
480) yığıla gal- (I) DS/VI:4264
481) yığıla gal- (II) DS/VI:4264
482) yıkıl- (I) DS/VI:4265
483) yıkıl- (II) DS/VI:4265
484) yıkılgan DS/VI:4265
485) yıldız sağıl- DS/VI:4270
486) yıòıl- (<yık-) DS/VI:4265
487) yıòılgan (<yık-) DS/VI:4265
488) yıòılgan DS/VI:4823
489) yırıl- (I) (<yır-) DS/VI:4276
490) yırıl- (II) DS/VI:4276
491) yıvıl- (<yığ-) DS/VI:4277
492) yidil- (<yet-) DS/VI:4278
493) yiril- DS/VI:4282
494) yirkil- (<irkil-) DS/VI:4282
(<*ürk-ül-; Gülensoy, 2007, s.
439)
495) yola dakıl- (<tak-) DS/VI:4825
496) yollara dökülüş- DS/VI:4292
497) yontulmadık [yontulmamış, DS/VI:4296
yonulacak, yonulmadık,
yoñulmaduò]
498) yorulup arıl- DS/VI:4825
499) yoyul- (<yoy- (II)) DS/VI:4303
500) yudul- (<yut-) DS/VI:4313
501) yumrul- (<yumur-) DS/VI:4318
502) yumul- DS/VI:4319
503) yumulgan [yumulkan] DS/VI:4319
504) yumulganböcek [yumulkan DS/VI:4319
böcek]
505) yumulmaç [yumulgaç] DS/VI:4319
506) yumulmaò, yumul- (I) DS/VI:4827
507) yumulmaò, yumul- (II) DS/VI:4827
508) yumultu DS/VI:4319
509) yutul- [yütül-] DS/VI:4324
510) yünül- DS/VI:4333
511) yüreği bayıl- DS/VI:4333
512) yürek bayılması DS/VI:4335
513) yüz bozul- DS/VI:4340
514) zağıl- (<sağ-) DS/VI:4830
515) zarı zehti kesil- DS/VI:4351
516) zehni açıl- (<zihn>Ar.) DS/VI:4358
517) zehni dakıl- (<tak-) DS/VI:4359
518) zilingir kesil- DS/VI:4389

1272
 2.2.22. -In- / -Un
Çatı ekleri içerisinde en işlek kullanımı olan eklerden biridir. Geçişli ve
geçişsiz fiillerden çokça dönüşlü fiiller yapmaktadır. Genellikle tek heceli fiillere
gelen ek, daha çok dönüşlü geçişsiz fiiller türetir. edin-, erin- (<*ēr-in-; Gülensoy,
2007, s. 338), görün-, kazın-, salın-, soyun-, silin-, yolun- vb. Geçişli fiil yapımları
ise çekin-, düşün-, ölçün-, öykün-<*ökün-, sığın-, tutun- vb. Kişinin kendisi için
yaptığını belirten fiiller türetir: bulun-, giyin-, örtün-, övün-, sürün- vb. Pekiştirme
ve tekrarlanma anlamlı fiiller yapar: bakın-, barın-, geçin-, gezin-, kaçın- vb. Ayrıca
açın- biyoloji terimi özelliği taşırken, teklifsiz konuşmada da tıkın- fiili kullanılır.

Ağızlarda da genellikle tek heceli fiillerden, dönüşlü geçişsiz fiiller

yapmıştır.

geçişli fiil yapar: aydın- (I) “1.Sövmek, kötü kötü söylenmek.”,

derin<dörün- “bir şeyi karıştırıp, dağıtmak, eşelemek”, dikin- “dikmek, diktirmek”,
kokun- (I) “koklamak”, ökün- “1.Birinin yaptıklarını, söylediklerini yineleyerek
alay etmek”, pusun- “bir yere sığınmak” vb.

geçişsiz fiil yapar: çarpin- “çok heyecanlanmak”, doyun- “karnını

doyurmak, doymak”, dürün- (I) “örtünmek”, düzün- “süslenmek”, kayın-
“kaymak”, kırın- “oynamak, raksetmek” vb.

çok heceli fiillere gelir: bağırın- “bağırıp durmak”, çığrın-<çığırın-

“haykırmak, çığlık atmak”, geçirin- “uyumak” gibi üç fiil oluşturmuştur.

-Il- eki göreviyle kullanılır: bayın- “bayılmak”, emin- (II) “emilmek,

soğurulmak”, serin- (I) “kendisi için sermek, yaymak”, süzün- (II) “etkili bakmak”,
yayın- “1.Yaymak, sermek, satıcı mallarını serip göstermek” vb.

birleşik fiil yapar: beli salın- “beli çıkmak”, dünüp düşün- “etraflıca
düşünmek”, hoş kişi geçin- “iyi görünmeye çalışmak, yaranmak”, sus görün-
“sessiz, suskun görünmek”, yaradana sığın- “var gücünü toplamak (tokat atarken),
ziller dakın- “aşırı sevinç takınmak” vb.

ikilemeyi birleşik fiil yapar: bas bas bağrın- “avazı çıktığı kadar bağırmak”,
çarpım çarpım çarpın- “kendini çok yormak”, takas tukas geçinmek “geçim sıkıntısı
çekmek, zar zor geçinmek” gibi.

1273
 Ayrıca bayın- (III) “vermek ödemek”, argo olarak kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ın- 1) açın- DS/I:60 (415)

-in- 2) ağın- (I) (<ağ- (I)) DS/I:90
-un- 3) ağın- (II) DS/I:90
-ün- 4) ağındıruk (<ak-) DS/I:90
5) akın- DS/I:152
6) akındırık DS/VI:4413
7) akıngan DS/I:152
8) alın- DS/VI:4418
9) alın- (I) DS/I:220
10) alın- (II) DS/I:220
11) alındır- DS/I:219
12) alındır- DS/VI:4418
13) alınmış DS/I:220
14) ardın- (<ard-) DS/VI:4425
15) asın- DS/I:343
16) atın- DS/I:369
17) atınak DS/I:369
18) atınaklı DS/I:369
19) aydın- (I) (<ayt- (I)) DS/I:412
20) aydın- (II) DS/I:412
21) aytılıñan DS/I:432
22) aznaklı (<azın) DS/I:443
23) bağırın- [bağrın-] DS/I:479
24) bakın- DS/VI:4443
25) bakın- [baòın-] DS/I:492
26) bakıncak (I) DS/I:492
27) bakıncak (II) DS/I:492
28) barın- DS/I:532
29) barınmaò DS/I:532
30) bas bas bağrın- (<bağırınmak) DS/I:538
31) bas bas bÀrın- DS/VI:4447
32) basınca edin- DS/I:540
33) basıncak (II) DS/I:540
34) basıncak et- DS/I:540
35) basındırık DS/I:540
36) basıngıç et- DS/I:540
37) baş hakıncı, baş kakıncı DS/I:558
38) baş tapıncağı DS/I:566
39) bayın- (I) (<bay- (I)) DS/I:580
40) bayın- (II) (<bay- (IV) DS/I:580
41) bayın- (III) DS/I:580
42) bayındır- DS/I:580
43) beli salın- DS/I:620
1274
44) belin- (I) (<böl-) DS/I:619
45) bitincisi DS/I:711
46) bitiniş DS/I:711
47) boğunak (II) DS/I:731
48) boğunuk DS/I:731
49) boş bulun- DS/VI:4465
50) burunç DS/I:803
51) busun- (<pus-) DS/I:806
52) bürüncük DS/VI:4470
53) bürünme DS/VI:4470
54) çalın- DS/VI:4477
55) çalın- (I) DS/II:1055
56) çalın- (II) [calın-] DS/II:1055
57) çalın- (III) DS/II:1055
58) çalın- (IV) DS/II:1055
59) çalın- (V) DS/II:1055
60) çalın- (VI) DS/II:1055
61) çalın- (VII) DS/II:1055
62) çalın- (VIII) DS/II:1055
63) çalındır- DS/VI:4477
64) çampnak (<çarpın) DS/II:1058
65) çapın- DS/III:1075
66) çarpım çarpım çarpın- DS/II:1083
67) çarpın- (<çırpın-) DS/II:1083
68) çarpin- DS/II:1084
69) çekin- DS/II:1113
70) çekince DS/II:1113
71) çekincek (I) DS/II:1113
72) çekincek (II) DS/II:1113
73) çekinceme DS/II:1113
74) çekincemede kal- DS/VI:4479
75) çekindirik DS/II:1113
76) çekinge DS/II:1113
77) çekinip çükün- DS/II:1113
78) çekinme DS/II:1113
79) çekinti (I) DS/II:1113
80) çekinti (II) DS/II:1114
81) çekintilik DS/II:1114
82) çekni- (<çekin-) DS/II:1116
83) çelin- (I) DS/II:1124
84) çevringeç (<çevirin-) DS/II:1154
85) çezin- DS/II:1156
86) çığrın- (<çığır-) DS/II:1163
87) çıkındırık DS/II:1167
88) çırpıncak DS/II:1189
89) çıvıncak DS/II:1200
90) çiçek sokun- DS/II:1203
91) dakın- (<tak-) DS/II:1331

1275
92) dalın- (I) DS/II:1345
93) dartın- (I) DS/II:1373
94) dartın- (II) DS/II:1373
95) dartın- (III) DS/II:1373
96) değin- DS/VI:1401
97) depin- (<tep-) DS/II:1429
98) derin- (<dör-) DS/II:1434
99) dernek (<derin-) DS/VI:4486
100) deşin- (<eşin-) DS/II:1437
101) deşnek (<deşin-) DS/II:1439
102) deyin- (I) DS/II:1446
103) deyin- (II) DS/II:1446
104) dıkın- (<tık-) DS/II:1456
105) dikin- DS/II:1487
106) dirintili DS/II:1517
107) dirnek DS/II:1519
(<*ter-in-ek; Gülensoy, 2007, s.
279)
108) dirnek günü DS/II:1519
109) dirnen- DS/II:1519
110) dirneş- (I) DS/II:1519
111) dirneş- (II) DS/II:1519
112) dirneştir- [dirneşdir-] DS/II:1519
113) doguncalıò DS/II:1535
114) doğun- DS/II:1539
115) dolun- (I) DS/II:1548
116) dolun- (II) DS/II:1548
117) doluntu ol- DS/II:1548
118) doyun- DS/II:1568
119) dörün- (I) DS/II:1588
120) dörün- (II) (<dör- (I)) DS/II:1588
121) dörün- (III) (<dör- (II)) DS/II:1588
122) dövün- DS/II:1593
123) döyün- (<döv-) DS/II:1594
124) dulun- (I) [dolun-] DS/II:1599
125) durtun- (<dürt-) DS/II:1606
126) dutun- (<tut-) DS/II:1613
127) dünüp düşün- DS/II:1632
(<tüş-ün-; Gülensoy, 2007, s.
315)
128) dürtün- (I) DS/II:1635
129) dürtün- (II) DS/II:1635
130) dürün- (I) DS/II:1637
131) dürün- (II) DS/II:1637
132) dürünge DS/II:1637
133) düşnek (<düş-) DS/II:1639
134) düşnük (I) (<düşün-) DS/II:1639
135) düşnük (II) (<düş-) DS/II:1639
136) düzün- [düzünmeh] DS/II:1648
1276
137) düzünüp koşun- DS/II:1648
138) emin- (I) DS/III:1736
139) emin- (II) DS/III:1736
140) eşin- DS/III:1792
141) eşingen (II) DS/III:1792
142) eşingen (III) DS/III:1792
143) eşnek (I) (<eşin-) DS/III:1795
144) ezin- (I) DS/III:1830
145) ezin- (II) DS/III:1830
146) gaçın- [gaçun-] (<kaç-) DS/III:1888
147) gaòınnamaò (<kak-) DS/III:1894
148) gapın- (<kap-) DS/III:1916
149) gatınç (<kat-) DS/III:1935
150) gatıntı [gatundu] DS/III:1935
151) gayınmaò (<kay-) DS/III:1946
152) gecin- (<geç-) DS/III:1960
153) geçin- DS/VI:4509
154) geçin- [geçinmeg] DS/III:1962
155) geçirin- (II) DS/III:1963
156) geliverin- DS/III:1984
157) gerin- DS/III:2003
158) geyin- (I) DS/III:2016
159) geyin- (II) DS/III:2016
160) geyin- (III) DS/III:2016
161) gezin- (I) DS/III:2023
162) gezin- (II) DS/III:2023
163) gılın- (<kıl-) DS/VI:4510
164) gıypın- DS/III:2069
165) gızın- (<kız-) DS/VI:4511
166) gızın- (<kız-) DS/III:2070
167) girin- DS/III:2083
168) girinmeğ DS/III:2083
169) göğnü- (II) [goyün-, göğün- (II), DS/III:2132
göynü- (II), göyün- (I)]
(<köy-ün-; Gülensoy, 2007, s.
389)
170) göğnük (I) [gönük (II), göynük DS/III:2132
(I)] (<köy-)
171) göğnüksü [göğnügsü] (<köy-) DS/III:2132
172) görüncez DS/VI:4513
173) görünk- DS/III:2163
174) götürüngü (I) DS/III:2166
175) götürüngü (II) DS/III:2166
176) göynük (III) [göğnük (VII)] DS/III:2172
177) göyün- (I) DS/VI:4513
178) gün dulun- DS/III:2227
179) hos/kişi geçin- (<òoş>Fars.) DS/III:2415
180) hoş kişi geçin- DS/III:2416
181) hökün- DS/III:2429
1277
 (<*ök-ün-; Gülensoy, 2007, s.
657)
182) ılgat görünme DS/IV:2468
183) ılıdı buludu görünme- DS/IV:2471
184) idin- (<edin-) DS/IV:2508
185) ilinti (I) DS/IV:2527
186) ilinti (II) DS/IV:2527
187) ilinti (III) DS/IV:2527
188) ilinti (IV) DS/IV:2527
189) ilinti (V) DS/IV:2527
190) ilinti (VI) DS/IV:2527
191) ilinti (VII) DS/IV:2527
192) ilinti (VIII) DS/IV:2527
193) ilinti (IX) DS/IV:2527
194) ilintilen- (I) DS/IV:2527
195) ilintilik (I) DS/IV:2527
196) ilkin- [ilk- (II)] DS/IV:2531
197) ilkindi sular DS/IV:2531
198) irkin- (<ilk- (I)) DS/IV:2553
199) itin- DS/IV:2570
200) kadılara bulun- DS/IV:2591
201) kakın- DS/IV:2604
202) kapın- DS/VI:4535
203) kapın- [kapınmaò] DS/IV:2634
204) karın- DS/IV:2664
205) karıngaç DS/IV:2664
206) katıncak DS/IV:2684
207) katıncama DS/IV:2684
208) katıngı DS/IV:2684
209) kayın- DS/IV:2701
210) kayıncak DS/IV:2701
211) kazın- DS/IV:2714
212) kazındır- (I) DS/IV:2714
213) kazındır- (II) DS/IV:2714
214) kaznak (<kazın-) DS/IV:2714
215) keçin- (<geç-) DS/IV:2714
216) kelkin- DS/IV:2735
217) kerkin- DS/IV:2756
(<*kerk-; Gülensoy, 2007, s. 498)
218) kertin- (<kerk-) DS/VI:4549
219) kesin- DS/IV:2766
220) kesnik (<kesin-) DS/VI:4550
221) kılın- (I) DS/IV:2800
222) kılın- (II) DS/IV:2800
223) kırın- DS/IV:2827
224) kısnak (II) (<kısın-) DS/IV:2845
225) kıynak (I) (<kıy-) DS/IV:2859
226) kıynal- (<kıyın-) DS/IV:2859

1278
227) kıypın- (I) DS/IV:2860
228) kıypın- (II) DS/IV:2860
229) kızın- (I) DS/IV:2868
230) kızın- (I) DS/VI:4561
231) kızın- (II) DS/IV:2868
232) kızın- (II) DS/VI:4561
233) kıznaç (<kızın-) DS/IV:2869
234) kokun- (I) DS/VI:4565
235) kokun- (II) DS/VI:4565
236) korkuncak DS/IV:2927
237) korun- DS/IV:2830
238) korunak DS/IV:2830
239) korunuk DS/IV:2830
240) köyün- DS/IV:2985
(<köy-ün-; Gülensoy, 2007, s.
389)
241) kuş kayın- DS/IV:3015
242) mafdan geçin- DS/VI:4584
243) oğunduruk DS/VI:4612
244) onunma DS/V:3286
245) orkin- (<ürk-) DS/V:3290
246) oynuk (<oyun-) DS/V:3305
247) oyunduruk [oyunturuk] DS/V:3307
248) öğüncek [öğüncük delisi, öğünek, DS/V:3322
öğüngeç, öğüngen, öğünük]
249) ökün- DS/VI:4625
250) ökün- [öğkün-, örkün-, övgün-, DS/V:3329
övkün-, öygün-]
(<*ök-ün-; Gülensoy, 2007, s.
657)
251) ökünük DS/V:3330
252) ölçün- (I) DS/V:3332
253) ölçün- (II) DS/V:3332
254) ölçün- DS/VI:4625
255) örkin (<ürk-) DS/V:3350
256) örtünmeyh DS/VI:4629
257) ötün- DS/V:3361
258) ötün- DS/VI:4631
259) övüñgen DS/V:3366
260) öykün- (<ökün-) DS/VI:4632
261) öykün- (I) DS/V:3367
(<*ök-ün-; Gülensoy, 2007, s.
657)
262) öykün- (II) DS/V:3367
263) pusun- DS/V:3493
264) pusunç DS/V:3493
265) salın- (I) DS/V:3527
266) salın- (II) DS/V:3527
267) salındırma DS/V:3527

1279
268) sancınık DS/VI:4671
269) sarnak (<sarın) DS/VI:4674
270) sarınacak DS/V:3548
271) sarkın- DS/V:3549
272) sarsın- DS/V:3550
273) sayınsa- DS/VI:4678
274) saypunmah DS/V:3562
275) sekin- DS/V:3572
276) sepin- (I) DS/V:3586
277) sepin- (II) DS/V:3586
278) serin- DS/VI:4686
279) serin- (I) DS/V:3590
280) serin- (II) DS/V:3590
281) sevincük ol- DS/V:3596
282) sevindirik [sevindürük, DS/V:3596
sevündürük]
283) sevindirik [sevündürük] DS/VI:4687
284) sevindirik delisi DS/V:3596
285) sevündük ol- [sevündürak ol-, DS/VI:4688
sevündürek ol-, sevündürük ol-]
286) seybın- DS/VI:4688
287) sezin- DS/V:3602
288) sezinse- DS/V:3602
289) sığınaş- DS/V:3505
290) sıkrın- (<sıkır-) DS/VI:4691
291) sıkın- DS/V:3608
292) sıyrıncağ, sıyrıncak (<sıyır-) DS/VI:4696
293) sıypın- [sıybın-] DS/VI:4696
294) sıypıncak DS/VI:4696
295) sıypıncak [sırpıncak, sıyrıncaò DS/V:3628
sıyrıncak, sıyrınçak]
296) silkin- DS/V:3637
297) sorunca DS/V:3668
298) soypun- DS/V:3672
299) soypun- DS/VI:4706
300) sövün- (II) (<sevin-) DS/V:3684
301) su çıknığı (<çıkın-) DS/V:3689
302) suya girin- DS/V:3705
303) suçıknağı (<çıkın-) DS/V:3689
304) sulun- (<sal-) DS/V:3695
305) suluncak ! DS/V:3695
(<salıncak; Eren, 2010, s. 87)
306) sus görün- DS/VI:4711
307) sürgü dökünüğü DS/V:3722
308) sürtünbeç DS/V:3725
309) sürün- DS/V:3726
310) sürünce- [sürüncü-] DS/V:3725
311) sürünge DS/V:3726
312) sürünge DS/VI:4716
1280
313) sürüngeç DS/V:3726
314) sürünmüş DS/V:3726
315) süzün- DS/VI:4718
316) süzün- (I) DS/V:3733
317) süzün- (II) DS/V:3733
318) süzünek DS/V:3733
319) şevindirik (<sev-) DS/V:3766
320) tabındırıkla- DS/VI:4733
321) takas tukas geçin- DS/V:3808
322) takınak DS/VI:4736
323) tanınmah DS/VI:4739
324) tapıncak (I) DS/V:3827
325) tapıncak (II) DS/V:3827
326) tapındırık (I) DS/V:3827
327) tapındırık (II) DS/V:3827
328) tartın- (I) DS/V:3837
329) tartın- (II) DS/V:3837
330) tartın- (III) DS/V:3837
331) tekne/kazıntısı DS/VI:4750
332) tepin- DS/VI:4754
333) tepin- (II) DS/V:3885
334) tepin- (III) DS/V:3885
335) tepingi DS/V:3886
336) tıkındıkları topla- DS/V:3912
337) tolun- (<dol-) DS/V:3955
338) tozun- (<toz- (I)) DS/V:3979
339) tulun- (<tol-) DS/V:3991
340) tutnak (<tutun-) DS/V:4002
341) tutun- (I) DS/V:4003
342) tutun- (II) DS/V:4003
343) tutuncak DS/V:4003
344) tüşün- (<düşün-) DS/V:4017
345) tütün- DS/V:4018
346) tütün- DS/VI:4780
347) tütünnemeğ DS/VI:4781
348) uçun- DS/VI:4783
349) uçun- (I) DS/VI:4024
350) uçun- (II) DS/VI:4025
351) umunca DS/VI:4788
352) uyun- (IV) DS/VI:4053
353) ürkün- (<öykün-) DS/VI:4071
354) ürün- (II) (<ör-) DS/VI:4074
355) üznük DS/VI:4801
356) üznük (I) (<üzün-) DS/VI:4087
357) üznük- (I) DS/VI:4088
358) üznük (II) DS/VI:4087
359) üznük- (II) DS/VI:4088
360) üznüyh almaò DS/VI:4801

1281
361) üzün- DS/VI:4089
362) vurun- (I) DS/VI:4110
363) vurun- (II) DS/VI:4110
364) yakın- (<yak- (III)) DS/VI:4131
365) yapın- (I) DS/VI:4180
366) yapın- (II) DS/VI:4180
367) yapın- (III) DS/VI:4180
368) yapın- (IV) DS/VI:4180
369) yapın- (V) DS/VI:4180
370) yapın- (VI) DS/VI:4180
371) yapındır- DS/VI:4816
372) yapındır- (I) DS/VI:4180
373) yapındır- (II) DS/VI:4180
374) yapındırma DS/VI:4180
375) yarnak (I) (<yarın-) DS/VI:4190
376) yarnak (II) DS/VI:4191
377) yarnak (III) DS/VI:4191
378) yarnak (IV) DS/VI:4191
379) yaradana sığın- DS/VI:4182
380) yaynık DS/VI:4216
381) yaynık- (I) (<yayın-) DS/VI:4216
382) yaynık- (II) DS/VI:4216
383) yaynıktır- (I) DS/VI:4216
384) yaynıktır- (II) DS/VI:4216
385) yaynıò- DS/VI:4216
386) yayın- (I) DS/VI:4213
387) yayın- (II) DS/VI:4213
388) yayındır- DS/VI:4213
389) yazın- DS/VI:4219
390) yekin- (IV) (<çek-) DS/VI:4231
391) yerin- [yirin-] DS/VI:4254
392) yetin- DS/VI:4260
393) yetince- DS/VI:4260
394) yılansalıncağı DS/VI:4268
395) yıldızı söyün- DS/VI:4270
396) yıvın- (<yığ-) DS/VI:4277
397) yıvındır- (<yığ-) DS/VI:4277
398) yitin- DS/VI:4283
399) yiyin- DS/VI:4286
400) yol görün- DS/VI:4292
401) yolun- (I) DS/VI:4294
402) yolun- (II) DS/VI:4294
403) yornuk (<yorun-) DS/VI:4300
404) yorunca- DS/VI:4301
405) yoyundurmaò DS/VI:4303
406) yozun- DS/VI:4306
407) yozundur- (I) DS/VI:4306
408) yozundur- (II) DS/VI:4306

1282
 409) yozundurmaò DS/VI:4726
410) yükün- (<öykün-) DS/VI:4330
411) yΨrinden yaynık- (<yayın-) DS/VI:4253
412) zalıncak (<sal-) DS/VI:4347
413) zıybıncak (<sıyp-) DS/VI:4839
414) zıypın- (<sıyp-) DS/VI:4839
415) ziller dakın- (<tak-) DS/VI:4389

2.2.23. -Ip-
Yazı dilinde kullanılmayan, ağızlarda birkaç yapımı olan fiilden fiil
ekidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıp- 1) cıyıp- DS/II:945 (6)

(<Kaymak.)
2) kayıp- DS/IV:2701
(<Kaymak.)
3) kayıp- DS/VI:4541
(<1.Kaymak. 2.Dayanağını
yitirmek.)
4) kayıptır- (I) DS/VI:4541
(<1.İstemeden gaz çıkarmak,
yellenmek. 2.Ağzından söz
kaçırmak.)
5) kayıptır- (II) DS/VI:4541
(<Bir şeyi çekerek, kaydırmak.)
6) kıyıp- (<kay-) DS/IV:2857
(<Ayağı kaymak.)

2.2.24. -Ir- / -Ur-

Kullanımı yaygın olan ettirgenlik eklerinden birisidir. İşlevi yaptırma ve
oldurma belirten fiiller türetir. “Vokalle biten fiillere getirilemez. ç, ş, t, ğ, p, y ile
biten konsonantlı bir kısım fiillere getirilir. Bunlar tek hecelidir.” (Ergin, 1998, s.
270). aşır-, doğur-, duyur-, köpür-, uçur-, yitir- vb. İstisnai olarak kıvır-, sömür- vb.
fiiller gösterilebilir. Geçişli fiiller türetir: bitir-, geçir-, içir-, kaçır-, pişir- vb.
Geçişsiz fiiller türetir: doğur-, şaşır-, köpür- vb. Ardına yeni ettirgenlik ekinin
eklenmesiyle fiiller türetilir: batırt-, düşürt- göçürt-, uyart-, yatırt- vb. birçok fiil
türetilmiştir. Fiillerin yanında ad ve sıfat oluşumunda sözcük içerisinde de
kullanılmıştır: çekirge, körük, yaprak, yoğurt, yorgan, yumru, yumurta; eğri, pısırık,

1283
tedirgin vb. Ayrıca spor terimi olarak kaçır-, kaba konuşmada ise osur- (<*ï[>yo]s-
ur-; Gülensoy, 2007, s. 634) sözcüğü kullanılır.

Ağızlarda genellikle tek heceli geçişli fiil ve birleşik fiil yapar.

geçişli fiil yapar: dalır- (II) “batırmak”, deyir- “dokundurmak, değdirmek”,

geyir- “giydirmek”, sekir- “aşmak, atlamak”, sızır- “bal, yağ vb. eritip süzmek”,
sinir- (I) “sindirmek, hazmetmek”, yetir- (I) “yetiştirmek, denk getirmek” vb.

birleşik fiil yapar: ağıt yitir- “acıklı bir olayı ağlaya ağlaya anlatmak”, baş
götür- “gemiyi azıya almak”, bazarlığı bişir- “alışverişte anlaşma yapmak”, bitini
şişir- “şımartmak, nazlandırmak”, çeteleyi şaşır- “ne yapacağını bilememek,
pusulayı şaşırmak”, kaameti artır- “aşırı davranmaya başlamak, azıtmak” vb.

düşürmek sözcüğü ile birleşik fiil yapar: dengine düşür- “sırasına getirmek”,
duluğunu düşürmek “surat etmek, yüzünü asmak”, ponutaya düşür- “yerine ve
zamanına uygun getirip yenmek, güç duruma düşürmek”, sevi düşür- “sevmek, aşık
olmak”, toloza düşür- “oyun, düzenle bir kimseyi zarara uğratmak, tuzağa
düşürmek” vb.

ünsüz düşmesine uğrar: batu- “batırmak”, biti- “yaymak”, bitü- “bitirmek”,

büşü- “pişirmek”, yetü- “yetirmek, üstünü tamamlamak” gibi.

Ayrıca zıfırı bitir- “ölmek” argo bir kullanımdır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ır- 1) ağara yatır- [ağura yatur-] DS/I:82 (499)

-ir- 2) ağırlık bitir- DS/I:90
-ur- 3) ağıt yitir- DS/I:94
-ür- 4) akraç (<akır-) DS/VI:4414
5) akırgan DS/I:152
6) aòıra yatır- [ahra yatır-] DS/I:130
7) artırım DS/I:335
8) artırma (I) DS/I:335
9) artırma (II) DS/I:335
10) artırmaç DS/I:335
11) artuma (<artır-) DS/I:336
12) artur- DS/I:336
13) aşınma ! DS/I:354
(<aşırma; Eren, 2010, s. 191)

1284
14) aşır- (I) DS/I:356
15) aşır- (I) DS/VI:4429
16) aşır- (II) DS/I:356
17) aşır- (II) DS/VI:4429
18) aşır- (III) DS/I:357
19) aşıra (II) DS/I:355
20) aşıra git- [Àşırı git-] DS/I:355
21) aşırat DS/I:355
22) aşırdmaç DS/VI:4428
23) aşırdmaç (III) DS/I:357
24) aşırı DS/VI:4428
25) Àşırı DS/I:355
26) aşırı yol DS/VI:4429
27) aşırım DS/I:355
28) aşırma DS/VI:4429
29) aşırma (I) [aşırma kazan, aşırtna] DS/I:355
30) aşırma (II) [aşırmalık, aşırtma (I), DS/I:356
aşırtmaç (I), aşırt- (I), aşırtmeç,
aşırtmık, aşurma (II), aşurtma (I),
aşutma]
31) aşırma (III) DS/I:356
32) aşırma (IV) DS/I:356
33) aşırma (V) DS/I:356
34) aşırt [aşırtmaç] DS/I:357
35) aşırt/dağal- DS/I:357
36) aşırtma (I) DS/I:357
37) aşırtma (III) DS/I:357
38) aşırtma (IV) DS/I:357
39) aşırtma (V) DS/I:357
40) aşurma (I) [aşırtma (II), aşurtma DS/I:363
(II)]
41) aşurma (II) DS/I:363
42) aşurmaò DS/I:364
43) aşurt DS/I:364
44) aşuru DS/I:364
45) at uçuran DS/I:373
46) avsun yaprak DS/I:393
(<*ya[l]p-(ı/u)r-(g)Ak; Gülensoy,
2007, s. 1067)
47) azraklı, azıraklı (<<zır-) DS/I:443
48) azıraklı DS/I:440
49) basra [basıra (II)] DS/VI:4447
50) basrık (I) (<basır-) DS/I:545
51) basrık (II) DS/I:545
52) basrık (III) DS/I:545
53) basruk DS/I:545
54) basır- DS/VI:4447
55) basır- (I) DS/I:541
56) basır- (II) DS/I:541

1285
57) basıra (I) DS/VI:4447
58) basırgan- DS/I:541
59) basırık DS/I:538
60) basırık (I) DS/I:541
61) basırık (II) DS/I:541
62) basırık (III) DS/I:541
63) basırık tahtası DS/I:541
64) baş götür- (<göt-) DS/I:558
65) baş yetir- DS/I:553
66) batır- DS/VI:4451
67) batu(r)- DS/I:573
68) batur- (I) DS/I:573
69) batur- (II) DS/I:573
70) batur- (III) DS/I:573
71) bazarlığı bişir- DS/I:586
72) bazarlığı bişir- (<piş-) DS/VI:4452
73) bi bişirimlik (<piş-) DS/VI:4460
74) bigeçirim DS/I:688
75) bibüşürüm (<piş-) DS/I:779
76) biceğinde doğur- DS/I:679
77) bişirgeç [bükürgeç, büsürgeç (I), DS/I:706
büşürgeç] (<piş-)
78) bişirici, bişiriçi DS/I:707
79) bişirik DS/VI:4463
80) bişirikle- DS/I:707
81) bişirim [bişirimlik, büşürüm] DS/I:707
82) bişirik (I) [bişirük (I), bişürük, DS/I:707
büşürük]
83) bişümelik (<pişir-) DS/I:708
84) biti(r)- (<bit-) DS/I:711
85) bitini şişir- DS/I:711
86) bitir- DS/I:711
87) bitir- DS/VI:4463
88) bitirge DS/I:711
89) bitirgen DS/I:711
90) bitirim (II) DS/I:711
91) bitirim dünürlüğü DS/I:711
92) bitü(r)- DS/I:712
93) boynueğri DS/I:746
(<eğ-ir-i; Gülensoy, 2007, s. 323)
94) bürürümcük DS/I:829
95) bütür- (<bit-) DS/VI:4470
96) cuvurt (<yoğurt) DS/II:1020
(<*yuà-ur-ut; Gülensoy, 2007, s.
1152)
97) cücük yetir- DS/II:1024
98) çatırgamaò DS/II:1090
99) çatırtma DS/II:1090
100) çeteleyi şaşır- DS/II:1149
1286
101) çiğ yoğurt DS/II:1212
102) çoban kaçıran DS/II:1254
103) çoğurten (<çök-) DS/II:1258
104) çöğürtmeç DS/II:1281
105) çökürtme DS/II:1282
106) dalavrat yaprağı DS/II:1596
107) dalır- (I) DS/II:1345
108) dalır- (II) DS/II:1345
109) damzır- (I) (<damız-) DS/II:1354
110) damzır- (II) DS/II:1355
111) damzırıcı DS/II:1354
112) damzırık DS/II:1354
113) daşırma (I) (<taş-) DS/II:1376
114) daşırma (II) [daşur-] DS/II:1376
115) davut yaprak DS/II:1383
116) dedirgeme (<tΨd-) DS/II:1398
117) dedirgen- (<tΨd-) DS/II:1398
118) dedirgen ol- DS/II:1398
(<*tΨd-ir-gin; Gülensoy, 2007, s.
873)
119) dedirgin [didirgin] (<tΨd-) DS/II:1398
120) dedirgin et-, dedirgiñ et- DS/II:1398
[dedirgen et-, dedirgin eòmeg,
dedürgün et-, degirgin et-,
detirgin et-]
121) dedirgin et-, tedirkin et- DS/VI:4485
122) dedirgin ol- [dedirgin olmag] DS/II:1398
123) değir- DS/VI:1401
124) dengine düşür- DS/II:1424
125) depürcüm (<tep-) DS/II:1431
126) derme deşirme DS/II:1435
127) deşirici [deşirci] DS/II:1437
128) deyir- (<değ-) DS/II:1446
129) dinga yoğurdu DS/II:1502
130) dirip dişir- (<der-) DS/II:1517
131) dizirlen- (<diz-) DS/II:1531
132) doğurgeç DS/II:1539
133) doğurşak DS/II:1539
134) doğurum (II) DS/II:1539
135) donuz batıran (<domuz) DS/II:1562
136) dovurma (<doğ-) DS/II:1567
137) duluğunu düşür- DS/II:1598
138) duturuk et- DS/II:1614
139) düğün yaprağı DS/II:1625
140) düğür- DS/II:1626
141) dürü düşür- DS/II:1636
142) düşür- DS/II:1640
143) eğre (I) (<eğri) DS/III:1682
(<eğ-ir-i; Gülensoy, 2007, s. 323)

1287
144) eğri (II) DS/III:1683
145) eğri (III) DS/III:1683
146) eğri ağaç (I) [eğreğaç, eğri (I)] DS/III:1683
147) eğri doma DS/III:1683
148) eğri iğne DS/III:1684
149) eğri kazık DS/III:1684
150) eğri pıçak DS/III:1658
151) eğrice (I) DS/III:1683
152) eğrice (III) DS/III:1683
153) eğrice (V) DS/III:1683
154) eğrice (VI) DS/III:1683
155) eğriç DS/III:1683
156) eğrik (II) DS/III:1684
157) eğrilce (I) DS/III:1684
158) eğrilce (III) DS/III:1684
159) eğrilce (IV) DS/III:1684
160) eğrilik DS/III:1658
161) eğrim (II) DS/III:1685
162) eğrim büğürüm [eğrim büğrüm, DS/III:1658
eğrim buğrum, eğrim büğrü, eğriş
büğrüş, eyrim büyrüm]
163) eğrimadı DS/III:1658
164) eğrimboz DS/III:1658
165) eğrimli DS/III:1658
166) eğrioğlan DS/III:1658
167) eğri yañış DS/III:1659
168) eğri yavşan DS/III:1659
169) el götür- DS/III:1714
170) eli ayağı şaşır- DS/III:1714
171) en bitirimi DS/III:1744
172) esine tüşür- (<düş-) DS/III:1782
173) esip savur- DS/III:1782
174) esirgin (I) [esirgün, esürgün] DS/III:1782
175) esirgin (II) DS/III:1783
176) eteğine eğri DS/III:1796
177) evtiği artır- DS/III:1817
178) eyrim (I) DS/III:1827
(<eğ-ir-im; Gülensoy, 2007, s.
351)
179) ezirgen- DS/VI:4503
180) gabarık sıdır- DS/III:1884
181) gacır- [gaçur-] DS/III:1888
182) gadını gacır- DS/II:1320
183) gecirge- DS/III:1960
184) gecirget- DS/III:1960
185) geçir- DS/III:1963
186) geçirgen (II) DS/III:1963
187) geçirim DS/III:1963
188) geçirin- DS/III:1963
1288
189) geçirt- DS/III:1963
190) gedeli yatır- DS/III:1965
191) gedirge (I) DS/III:1967
192) gelibatır- DS/III:1977
193) gelin göçür- DS/VI:4509
194) geyir- (<giy-) DS/III:2016
195) gıcı yaprağı DS/III:2030
196) gölük (II) (<körük) DS/III:2146
(<*köy-ir-ük; Gülensoy, 2007, s.
557)
197) göçür- (I) DS/III:2122
198) göçür- (II) DS/III:2122
199) göçür- (III) DS/III:2122
200) göçürt- [goçür-, göçür- (IV)] DS/III:2122
201) göçürtme [goçürtme] DS/III:2122
202) gödürge (<göt-) DS/III:2126
203) gömürgen DS/III:2148
204) götürge (I) DS/III:2166
205) götürge (II) DS/III:2166
206) götürge (III) DS/III:2166
207) götürge (IV) DS/III:2166
208) götürgü DS/VI:4513
209) götürgü (II) DS/III:2166
210) götürü (I) DS/III:2166
211) götürü (II) DS/III:2166
212) götürü (III) DS/III:2166
213) götürüm DS/III:2166
214) götürümlü DS/III:2166
215) götürümsüz DS/III:2166
216) götürüngü (I) DS/III:2166
217) götürüngü (II) DS/III:2166
218) homur- [homurt-] DS/III:2401
(<som-ur- <#h-<#y-; Gülsevin,
2009, s. 138)
219) hömür- (<sömür-) DS/III:2432
(<söm-ür-; Gülensoy, 2007, s.
807)
220) hötür- DS/III:2439
(<*öt-ür-; Gülensoy, 2007, s.
2439)
221) hötürük DS/III:2439
222) ıvırıp kıvır- DS/IV:2499
(<kıw-ır-; Gülensoy, 2007, s. 520)
223) iç yaprak DS/IV:2508
224) içirik DS/VI:4525
225) ilikme yoğurdu DS/IV:2526
226) itir- (<yitir-) DS/VI:4527
227) itir- (II) DS/IV:2570
228) itir- (III) DS/IV:2570

1289
229) kadı/kaçıran DS/IV:2591
230) kalın götür- DS/IV:2610
231) kaameti artır- DS/IV:2578
232) kar yaprak DS/IV:2655
233) karnı götür- DS/III:2667
234) kaşeğrisi DS/IV:2680
235) kaşıeğri DS/IV:2680
236) kavşır- (<kavuş-) DS/IV:2693
237) kavşırma DS/IV:2693
238) kavak yaprak DS/IV:2687
239) kayran (II) (kayır-) DS/IV:2708
240) keçir- (<geç-) DS/IV:2717
241) keş yatır- DS/IV:2774
242) ketim yitir- [ketim yetir-] DS/IV:2774
243) kısırık (<pısırık) DS/VI:4558
(<bus-ur-uk; Gülensoy, 2007, s.
695)
244) kıvra- (I) DS/IV:2853
(<kıw-ır-; Gülensoy, 2007, s. 520)
245) kıvra- (II) DS/IV:2853
246) kıvrak (I) [kıvrız] DS/IV:2852
247) kıvrak (II) DS/IV:2852
248) kıvrak (III) DS/IV:2853
249) kıvrak (IV) DS/IV:2853
250) kıvrak (V) DS/IV:2853
251) kıvrak buğday DS/IV:2853
252) kıvrak darı DS/IV:2853
253) kıvrak ol- DS/IV:2853
254) kıvralt- [kıvra- (III)] DS/IV:2853
255) kıvrambaç DS/IV:2853
256) kıvran- (I) DS/IV:2853
257) kıvran- (II) DS/IV:2853
258) kıvranıklı DS/IV:2853
259) kıvraş- DS/IV:2854
260) kıvraşık (I) DS/IV:2853
261) kıvraşıl [kıvraşık (II)] DS/IV:2854
262) kıvrat- (I) DS/IV:2854
263) kıvrat- (II) DS/IV:2854
264) kıvratma [kıvrak (I)] DS/IV:2854
265) kıvrık (I) DS/IV:2854
266) kıvrık (II) DS/IV:2854
267) kıvrık (III) DS/IV:2854
268) kıvrıktır- DS/IV:2854
269) kıvrımca DS/IV:2854
270) kıvrış DS/IV:2854
271) kıvrış- DS/IV:2854
272) kıvrışayık DS/IV:2854
273) kıvrışık (I) DS/IV:2854
274) kıvır- DS/IV:2851
1290
275) kıvırcık (I) [kıvırlık] DS/IV:2851
276) kıvırcık (II) DS/IV:2851
277) kıvırcık karanlık DS/IV:2851
278) kıvırdım DS/IV:2851
279) kıvırma (I) [kıvratma (II), kıvrım] DS/IV:2851
280) kıvırma (II) DS/IV:2851
281) kıvırsık DS/IV:2851
282) kıvırşık [kıvrışık (II)] DS/IV:2851
283) kız bitir- DS/IV:2763
284) kızrık (<kızır-) DS/IV:2869
285) kızırik DS/IV:2868
286) kızırik DS/IV:2868
287) köçür- (<göç-) DS/VI:4569
288) köçür- (I) (<göç-) DS/IV:2948
289) köçür- (II) (<göç-) DS/IV:2948
290) köle doyuran (I) DS/IV:2954
291) köle doyuran (II) DS/IV:2954
292) köpüç [köpüş (II)] (<köpür-) DS/IV:2962
293) köpür- [köpürmeg] DS/IV:2963
(<köp-ür-; Gülensoy, 2007, s.
556)
294) köpürcek (I) DS/IV:2963
295) köpürcek (II) [köpürcük] DS/IV:2963
296) köpürcük DS/IV:2963
297) köpürgen DS/IV:2963
298) körük DS/IV:2970
(<*köy-ir-ük; Gülensoy, 2007, s.
557)
299) körük (II) [körüklük] DS/IV:2970
300) körük mıhı DS/IV:2970
301) körükçü DS/IV:2970
302) körüklü (I) DS/IV:2970
303) körüklü (II) DS/IV:2970
304) körüktür- DS/IV:2970
305) külünü havaya savur- DS/IV:3033
306) lum aşır- DS/IV:3094
307) mırığı eğri DS/IV:3187
308) oğra (I) (<uğra) DS/V:3271
(<uw(/v/g/-ur-a; Gülensoy, 2007,
s. 959)
309) ödürüklen- DS/VI:4622
310) ötür- DS/VI:4631
311) ötür- (I) [ötürek ol-, ötürgeç ol-, DS/V:3361
ötürmeg, ötürük ol-, ötürük tut-)
(<*öt-ür-; Gülensoy, 2007, s. 676)
312) ötür- (III) DS/V:3361
313) ötürek toprak DS/V:3361
314) ötürgeç (II) DS/V:3361
315) ötürmeyh (I) DS/VI:4631

1291
316) ötürmeyh (II) DS/VI:4631
317) ötürük DS/VI:4631
318) ötürük (I) [ötürek, ötürgeç (I), DS/V:3361
ötürüg]
319) ötürük (II) DS/V:3362
320) ötürük (III) DS/V:3362
321) ötürük (IV) DS/V:3362
322) ötürük [ötürek] DS/VI:4631
323) ötürük ol- DS/VI:4631
324) ötürüklü (I) [ötürekli, ötürgen] DS/V:3362
325) ötürüklü (I) [ötürekli] DS/VI:4631
326) ötürüklü (II) DS/VI:4631
327) ötürüklü (II) DS/V:3362
328) pağa yaprak DS/V:3381
329) pısırık (I) [pısırıklı] DS/V:3448
(<bus-ur-uk; Gülensoy, 2007, s.
695)
330) pısırık (II) DS/V:3449
331) piç yoğurt DS/VI:4650
332) piçini doğur- DS/V:3454
333) piçyoğurt DS/V:3454
334) pişir- DS/V:3465
335) pişirgeç DS/VI:4652
336) pişirgeç [pişirkeç, DS/V:3464
pişürgeç,püsürgeç]
337) pişirik DS/V:3465
338) poga yaprak DS/V:3468
339) ponutaya düşür- [potunaya düşür- DS/VI:4653
]
340) püsürgeç (<pişir-) DS/VI:4659
341) büşü(r)- [bişü-, büşür-] (<piş-) DS/I:830
342) püşürük (<pişir-) DS/VI:4659
343) sapırt- DS/V:3543
344) sapırtma [sapırtmaç] DS/V:3542
345) sekir- DS/V:3573
346) sevi düşür- DS/V:3596
347) sezirgendir- DS/V:3602
348) sıkrın- (<sıkır-) DS/VI:4691
349) sıkırcım DS/VI:4690
350) sıkırcım (I) [sıhırcım] DS/V:3608
351) sıyır- (I) DS/V:3627
(<*sıd-ır-a-; Gülensoy, 2007, s.
776)
352) sıyır- (II) (<sıdıra-) DS/V:3627
353) sızır- DS/V:3630
354) sızırma DS/V:3630
355) sinir- DS/VI:4699
356) sinir- (I) [siğir- (I)] DS/V:3643
357) sinir- (II) DS/V:3644

1292
358) som savur- DS/V:3665
359) soyurt- DS/V:3673
360) söğut yapraı DS/V:3676
361) söğür- DS/V:3677
(<sök-ür-; Gülensoy, 2007, s.
804)
362) söğürme [söğürme, söürme, DS/V:3677
sövütme]
363) söğüt yaprak DS/V:3677
364) sökürge DS/V:3679
365) su/(u)çurum DS/V:3690
366) suç basırmah DS/V:3689
367) susur- DS/V:3703
368) sümsesi eğri DS/V:3714
369) süteğrisi DS/V:3728
370) şamşur- (<şaşır-) DS/V:3744
371) şaşırt- DS/V:3753
372) şişir- (I) DS/V:3789
373) şişir- (II) [şişirt- (I)] DS/V:3789
374) şişirdek [şişirden, şişirik, şişirme, DS/VI:4731
şişirtme, şüşürük]
375) şişirik DS/VI:4731
376) şişirt- DS/V:3789
377) şişirt- (II) DS/V:3789
378) şişürme (<şiş-) DS/VI:4732
379) tamzır- (<tamız-) DS/V:3820
380) tamzır- DS/VI:4738
381) tanzur- (<tamız-) DS/V:3824
382) tapına düşür- DS/V:3827
383) tedirge- [tedürgün ol-, tidirgin ol-] DS/V:3859
384) tedirgin DS/VI:4747
(<*tΨd-ir-gin; Gülensoy, 2007, s.
873)
385) tedirğin DS/V:3859
386) tedirğin et- [tedürgün et-, tetirgin DS/V:3859
et-, tidirgin et-]
387) tedürgün DS/V:3859
388) tedürgün et- DS/V:3859
389) tedürgün olmaò DS/VI:4747
390) tefne yaprağı DS/V:3860
391) temreyil yaprağı DS/V:3878
392) tetire yatır- DS/V:3902
393) tetre yaprağı DS/V:3902
394) toloza düşür- DS/V:3955
395) tuturuk (I) DS/VI:4778
396) tuturuk (I) [tuturuò (I)] DS/V:4003
397) tuturuk (II) DS/VI:4778
398) tuturuk et- DS/V:4003
399) tuturuò DS/VI:4778

1293
400) ucunu gaçır- DS/VI:4022
401) uçur- (I) DS/VI:4025
402) uçur- (II) DS/VI:4025
403) uçur- (III) DS/VI:4025
404) uçur- (IV) DS/VI:4025
405) uçur- (V) DS/VI:4025
406) uçurak (I) DS/VI:4025
407) uçurgaç [uçurgeç] DS/VI:4025
408) uçurgan (I) DS/VI:4783
409) uçurgan (II) DS/VI:4783
410) uçurum (I) DS/VI:4025
411) uçurum (II) DS/VI:4025
412) uçurumlu DS/VI:4025
413) ufra [uğra, unra] DS/VI:4784
414) uğra [ufra, uğura, uñra, ÿra (III), DS/VI:4027
urva, urvalık, uvra]
(<uw(/v/g/-ur-a; Gülensoy, 2007,
s. 959)
415) uğrala- DS/VI:4784
416) uğralık DS/VI:4784
417) urgalıò (<uğra<uvura) DS/VI:4788
418) uvra DS/VI:4790
419) üçür- (<içir-) DS/VI:4793
420) ürkürük DS/VI:3471
421) üşür- DS/VI:4080
422) yaprak (I) DS/VI:4181
(<*ya[l]p-(ı/u)r-(g)Ak; Gülensoy,
2007, s. 1067)
423) yaprak (II) DS/VI:4181
424) yaprak (III) DS/VI:4181
425) yaprak bas- DS/VI:4181
426) yaprak döken DS/VI:4181
427) yaprak kulak DS/VI:4181
428) yaprak tırnak DS/VI:4181
429) yaprakaçan DS/VI:4181
430) yaprakaşısı DS/VI:4181
431) yaprakdökümü DS/VI:4181
432) yaprakheybesi DS/VI:4181
433) yaprakkuşu DS/VI:4181
434) yapraklık (I) DS/VI:4181
435) yapraklık (II) DS/VI:4181
436) yarbak (<yaprak) DS/VI:4183
437) yarpaò (<yaprak) DS/VI:4817
438) yarpaò, yarpak DS/VI:4191
439) yarpaòlıò (<yalpırgak) DS/VI:4191
440) yatır- DS/VI:4204
441) yatırak DS/VI:4203
442) yatırgaç DS/VI:4203
443) yatırı DS/VI:4203
1294
444) yatırı (II) DS/VI:4203
445) yatırma (I) DS/VI:4203
446) yatırma (II) DS/VI:4203
447) yatırma (III) DS/VI:4203
448) yatırtma DS/VI:4204
449) yedirge- DS/VI:4223
450) yeryumurtası DS/VI:4256
(<yum-ur-t-[k/à]a; Gülensoy,
2007, s. 1117)
451) yetir- DS/VI:4822
452) yetir- (I) DS/VI:4260
453) yetir- (II) DS/VI:4260
454) yetir- (III) DS/VI:4260
455) yetir- (IV) DS/VI:4260
456) yetir- (V) DS/VI:4260
457) yetir- (VI) DS/VI:4260
458) yetirgeç DS/VI:4260
459) yetirik (<yitir-) DS/VI:4260
460) yetirle- DS/VI:4260
461) yetirme DS/VI:4822
462) yetü(r)- DS/VI:4261
463) yımırta DS/VI:4824
(<yum-ur-t-[k/à]a; Gülensoy,
2007, s. 1117)
464) yïrt (<yoğurt) DS/VI:4826
465) yiñiyaprak DS/VI:4280
466) yitir- DS/VI:4824
467) itir- (I) [itirmeğ] (<yitir-) DS/IV:2570
468) yitir- (I) [yitür-] DS/VI:4283
469) yitir- (II) DS/VI:4283
470) yitir- (III) DS/VI:4283
471) yitirik DS/VI:4283
472) yogan (<yorgan) DS/VI:4287
(<*yap-ur-gan; Gülensoy, 2007,
s. 1163)
473) yoğunine (<yorgan iğnesi) DS/VI:4288
474) yoğurt çal- DS/VI:4288
475) yoğurt çiçeği [yoğurtgülü, DS/VI:4288
yuğurtçiçeği]
476) yola yatır- DS/VI:4291
477) yumru (I) [yumuru] DS/VI:4318
(<*yum-ur-u; Gülensoy, 2007, s.
1175)
478) yumru (II) DS/VI:4318
479) yumru (III) DS/VI:4318
480) yumru ğus DS/VI:4318
481) yumru kara DS/VI:4318
482) yumru örü DS/VI:4318
483) yumru yumru DS/VI:4318

1295
 484) yumrucak DS/VI:4318
485) yumur- (I) (<yoğ-) DS/VI:4320
486) yumur- (II) DS/VI:4320
487) yumurtalık DS/VI:4320
488) yumurtamantarı DS/VI:4320
489) yumurtaya gel- DS/VI:4320
490) yumurtda (<yumurta) DS/VI:4320
491) yumuş bitir- DS/VI:4320
492) yuñur- [yuğur-] (<yoğ-) DS/VI:4323
493) yütür- (<yitir-) DS/VI:4828
494) yütür- (<yitir-) DS/VI:4336
495) yüz tuturuğu DS/VI:4340
496) zehinden geçir- (<zihn>Ar.) DS/VI:4358
497) zeytin yaprağı DS/VI:4366
498) zıfırı bitir- DS/VI:4368
499) zülbiyeden geçir- DS/VI:4404

2.2.25. -Iş- /-Uş-

Sık kullanılan fiilden fiil ekidir ve işteşlik çatısı olarak da bilinir. Birliktelik
ifade eden filler türetir. “İki fonksiyonu vardır: ortaklaşma ve oluş ifade etmek.
Ortaklaşma fonksiyonu iki tip ortaklık ifade eder: karşılıklı yapılma, birlikte
yapılma. (Ergin, 1998, s. 269). Karşılıklı (iki özne) yapılma ifade eden fiiller
şunlardır: atış-, çarpış-, görüş-, itiş-, seviş- vb. Birlikte (birden fazla) yapılma ifade
eden fiiller şunlardır: bölüş-, gülüş-, karış-, koşuş-, uçuş- vb. Kendiliğinden oluş
bildiren fiiller şunlardır: geliş-, kızış-, kokuş-, tutuş-, yatış- vb.

Güvenç (2005, s. 411) ise, “karşılıklık-ortaklık anlatan, yaygın bir türetim

ekidir” demiştir ve fiil oluşumlarını şu başlıklarda toplamıştır.

“Doğrudan: vuruş-, boğuş-, bakış-, sürtüş-;

Çok yanlı: bozuş-, atış-, çatış-, uyuş-, konuş-;

Ortaklı; koşuş-, giriş-, gülüş-, ağlaş-, üşüş-;

Dönüşlü: alış-, buruş-, kokuş-, yakış-, iliş- vb.” (Güvenç, 2005, s. 411)

Ayrıca terim yapma özelliği de vardır: ayrış- (kim.), büzüş- (tıp.), çakış-
(mat.), deriş- (kim.), dövüş- (sp.), geliş- (biy.), tartış- (sp.) vb.

Ağızlarda tek heceli ve çok heceli fiillerden, geçişli ve geçişsiz fiiller yapar.
Birleşik fiil yapımları da vardır.

1296
 tek heceli fiillere gelir: kopuş- (III) “çözülmek”, örüş- “kavgada birbirine
girmek”, sapış- (II) “sapmak, dönmek”, siniş- (I) “akla yatmak”, süsüş- “hayvan
toslaşmak” vb.

çok heceli fiillere gelir: çığrış-<çığırış- “yüksek sesle bağrışmak”, kıcırış-

“bağrışmak”, gıvrış<kıvırış- “kırışmak, buruşmak”, kuduruş- “birbirinin üzerine
atılıp oynaşmak”, oturuş- “1.Oturup yerleşmek. 2.Yatışmak” vb.

geçişli fiil yapar: anış-, añış- “birini anmak, birinin arkasından sözünü
etmek”, çitiş- “ip, saç vb. birbirine dolaşmak ve çözülmez hale gelmek”, dakış-
“kovalamak”, deyiş- “saz şairleri karşılıklı türkü söylemek”, dörüş- “çabalamak”,
kayış- “kaymak” vb.

geçişsiz fiil yapar: aydış- “2.Tartışmak, dil kavgası yapmak”, büküş- “3.Bir
köşeye kıvrılıp uyuyakalmak”, çokuş- (I) “toplanmak, birikmek, üşüşmek,
kalabalık etmek”, donuş-, doñuş- “1.Hayrette kalmak, donakalmak.”, duruş-
“3.Hiddeti geçip yumuşamak.”, kanış- (I) “suya doymak” vb.

birleşik fiil yapar: baş çekiş- “bahis tutuşmak”, bacağa yapış- “engel olmak,
işten alıkoymak”, can çekiş- “imrenmek, istemek”, gün eriş- “güneş ışınları her
tarafa yayılmak”, güvey değiş- “güvey, tıraştan sonra gelin tarafından gönderilen
elbiseyi giymek”, kürdüğüş-<kör dövüş- “el şakası yapmak” vb.

“konuşmak” fiiliyle ikileme yapılı birleşik fiil yapar: fiil yapar: ağdık ağdık
konuş- “yüksek sesle bağıra bağıra konuşmak”, ban ban konuş- “yüksek sesle ve
iddialı bir şekilde konuşmak”, carıl carıl konuş- “saygısızca gürültülü konuşmak”,
evelem develem konuş- “ileri geri konuşmak”, kepür küpür konuş- “ne
konuştuğunu bilmemek, saçmalamak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ış 1) abağına çalış- DS/I:6 (539)

-iş 2) acı yavşan DS/I:54
(<*yap-ış-gan; Gülensoy, 2007, s.
1092)
-uş 3) ağdık ağdık konuş- DS/I:87
(<kon-uş-; Gülensoy, 2007, s.
539)

1297
-üş 4) ağış- DS/I:93
5) akış- (I) DS/I:152
6) akış- (II) DS/I:153
7) akış- (III) DS/I:153
8) akışkı DS/I:152
9) akuşgan DS/I:163
10) akyavuşgan DS/I:165
11) alış- [alışmah, aliş-] DS/I:220
12) alışdır- (I) DS/VI:4418
13) alışdır- (II) DS/VI:4418
14) alışık DS/I:220
15) alışma DS/I:220
16) alıştır- DS/I:221
17) alıştırma DS/I:221
18) anış- DS/VI:4421
19) anış-, anış- DS/I:270
20) anıştır-, anıştır- [anışdır-] DS/I:270
21) apar yavşanı (<yapış-) DS/I:285
22) apış- (I) DS/I:288
(<*ap-ış-; Gülensoy, 2007, s. 73)
23) apış- (I) DS/VI:4423
24) apış- (II) DS/I:288
25) apış- (II) DS/VI:4423
26) apış- (III) DS/I:288
27) apış- (III) DS/VI:4423
28) apışak DS/VI:4423
29) apışak (I) [apuşak] DS/I:287
30) atış- DS/I:369
31) atışdır- DS/I:369
32) atışdır- DS/VI:4430
33) atıştır- DS/I:370
34) atıştır- DS/VI:4430
35) atnan arpayı döğüştür- DS/I:372
36) ayrış- DS/I:431
37) ayrıştır- DS/I:431
38) ayrıştır- DS/VI:4438
39) aydış- DS/I:412
40) azıştır- (I) DS/VI:4439
41) azıştır- (II) DS/VI:4439
42) azzık karıştır- DS/I:443
43) babak çekiştiren (II) DS/VI:4440
44) bacağa yapış- DS/VI:4440
45) bacak çekiştir- DS/VI:4440
46) bacak çekiştir- DS/I:456
47) bacak çekiştiren (I) DS/VI:4440
48) ban ban konuş- DS/I:517
49) barışa ver- DS/I:533
50) barışıò DS/I:533

1298
51) baskısız yetişme DS/I:543
52) baş çekiş- DS/I:555
53) başa eriş- [başa yetiş-] DS/I:550
54) başı kakışlı DS/I:459
55) beliş-, bΨliş- [biliş- (II)] DS/I:620
(<bölüş-)
56) berkiştir- DS/I:635
57) betümbetmez konuş- DS/I:646
58) bildirişme DS/I:690
59) biliş- (I) DS/I:694
60) bilişiklik DS/I:694
61) bitişik ot DS/I:711
62) bölüşük DS/I:769
63) buluşağ DS/I:790
64) burkuş- DS/VI:4468
65) buruş- (I) DS/I:805
66) buruş- (II) (<vuruş-) DS/I:805
67) buruşgan DS/I:805
68) buruştur- DS/I:805
69) büküş- DS/I:819
70) büküştür- DS/I:819
71) büzüş- DS/I:834
72) büzüşüyh DS/I:834
73) canı çekiş- DS/VI:4471
74) cara yetiş- DS/II:860
75) carıl carıl konuş- DS/II:862
76) carına yetiş- DS/II:860
77) corul corul konuş- DS/II:1003
78) curuş- (<bur-) DS/II:1019
79) çağıştır- (<çak-) DS/II:1045
80) çahış- (II) DS/II:1040
81) çakış- [çahış- (I)] DS/II:1045
82) çakışma DS/II:1045
83) çakıştır- (I) DS/II:1045
84) çakıştır- (II) DS/II:1045
85) çakıştırıcı DS/II:1045
86) çakıştırmaò DS/II:1045
87) çakuş- DS/II:1046
88) çalışıklı (I) DS/II:1056
89) çalışıklı (II) DS/II:1056
90) çaluştur- DS/II:1063
91) çamdan gavuòtan konuş- DS/II:1064
92) çarpışık DS/II:1084
93) çarpıştır- DS/II:1084
94) çarpuştur- DS/II:1084
95) çatış- (I) DS/II:1090
96) çatış- (II) DS/II:1090
97) çatışdırmaò DS/II:1090

1299
98) çatışkan DS/II:1090
99) çatışmaò [çatışmağ, çatış-] DS/II:1090
100) çatıştırmaò DS/II:1090
101) çavşır (I) (<çavış-) DS/II:1095
102) çaylak kapış- DS/II:1097
103) çekiş- (I) DS/II:1114
104) çekiş- (II) DS/II:1114
105) çekişikli [çekişmekli] DS/II:1114
106) çekişil- DS/II:1114
107) çekişken [çekişgen] DS/II:1114
108) çekişken kemiği DS/II:1114
109) çeküştür- DS/II:1117
110) çığrış- DS/II:1163
111) çıhış- (I) [çıòışmaò (I)] DS/II:1164
112) çıkıp çıkış- DS/II:1168
113) çıkış- DS/VI:4480
114) çıkış- [çıkışmaò] DS/II:1168
115) çıkışık yap- DS/II:1168
116) çıòışdıò (I) (<çık-) DS/II:1164
117) çıòışmaò (II) (<çık-) DS/II:1164
118) çırpış- DS/II:1189
119) çırpıştır- (I) DS/II:1189
120) çırpıştır- (II) DS/II:1190
121) çırpıştır- (III) DS/II:1190
122) çırpıştır- (IV) DS/II:1190
123) çırpıştır- (V) DS/II:1190
124) çırpıştırmaò DS/II:1189
125) çirpiştir- DS/II:1237
126) çitiş- DS/II:1246
127) çoban kayıştırması DS/II:1255
128) çoğuştur- DS/II:1258
129) çokuş- (çohuşmah, çoòuş-, çokuş- DS/II:1261
(III)]
130) çokuştur- DS/II:1262
131) dakış- DS/II:1331
132) dakıştır- DS/II:1331
133) dalış- DS/II:1345
134) dalışman DS/II:1345
135) dartış- (<tart-) DS/II:1373
136) dayanış- DS/II:1386
137) değiş- DS/II:1402
(<*teg-iş-; Gülensoy, 2007, s.
273)
138) değişik (I) [değişik, deyişik (II)] DS/II:1402
139) değişik (II) DS/II:1402
140) değişik et- DS/II:1402
141) değişme DS/II:1402
142) değiştirme DS/II:1402
143) deniştir- (<değ-) DS/II:1424
1300
144) depiş- (<tep-) DS/II:1429
145) deriş- DS/II:1434
146) deşiştirme DS/II:1438
147) deyiş- DS/II:1447
148) deyişme (I) DS/II:1447
149) deyişme (II) DS/II:1447
150) dıkış- (<tık-) DS/II:1457
151) dıkıştır- DS/II:1457
152) didiş- DS/II:1482
153) didişgen DS/II:1482
154) doküştür- (I) (<dök-) DS/II:1541
155) doküştür- (II) (<dök-) DS/II:1541
156) don değiş- DS/II:1559
157) donuş- DS/VI:4489
158) donuş- (II) DS/II:1562
159) donuş-, doñuş- (I) DS/II:1562
160) donuşuò DS/II:1562
161) donuşup dur- (<don-) DS/II:1562
162) döğüşgeç DS/II:1572
163) döğüşkün DS/II:1572
164) döğüşmen DS/II:1569
165) döğüşmeyh DS/II:1572
166) döğüşüp battık- DS/II:1572
167) dökülüş- DS/II:1574
168) döküştür- [döküşdür-] DS/II:1575
169) döküşük DS/II:1575
170) dönüş- (I) DS/II:1586
171) dönüş- (II) DS/II:1586
172) dönüşük DS/II:1586
173) dörüş- DS/II:1588
174) dövüşgen [döğüşgen, dövüşkel, DS/II:1593
döyüşken]
175) duruş- DS/II:1608
176) duruşma DS/II:1608
177) dürtüştüre go- DS/II:1635
178) dürüş- DS/II:1637
179) ecim çekiş- DS/III:1661
180) ediş- DS/VI:4492
181) ediş- (I) DS/III:1666
182) ediş- (II) DS/III:1666
183) edişken DS/III:1666
184) egiş- DS/III:1673
185) eğri yavşan DS/III:1686
186) Ψkti Ψkti konuş- DS/III:1701
187) el yetiştir- DS/III:1729
188) emiş- (I) DS/VI:4497
189) emiş- (I) [emişmeg] DS/III:1737
190) emiş- (II) DS/III:1737

1301
191) emiş- (II) DS/VI:4497
192) emiş- (III) [emiştir- (I)] DS/III:1737
193) emişdir- DS/III:1736
194) emişik DS/VI:4497
195) emişik (I) [emişig, emişme (I), DS/III:1736
emişük, emişüklü, emüşük]
196) emişik (II) DS/III:1737
197) emişken (I) DS/III:1737
198) emişken (II) DS/III:1737
199) emişme (I) DS/III:1737
200) emişme (II) DS/III:1737
201) emiştir- (I) DS/VI:4497
202) emiştir- (II) DS/III:1738
203) emiştir- (II) DS/VI:4497
204) emiştir- (III) DS/III:1738
205) emiştir- (IV) DS/III:1738
206) emiştir- (V) DS/III:1738
207) emişük DS/III:1737
208) eriş- DS/VI:4499
209) eriş- (I) DS/III:1772
210) eriş- (II) DS/III:1773
211) erişek (I) DS/III:1772
212) erişek (II) DS/III:1772
213) eriştir- DS/III:1773
214) eriştir- (I) DS/III:1773
215) etiş- (<yetiş-) DS/III:1798
216) etiştir- (<yetiş-) DS/III:1798
217) evelem develem konuş- DS/III:1805
218) eviştir- (I) DS/III:1809
219) eydiş- (<ayt-) DS/III:1819
220) eyiş- (<eğ-) DS/III:1823
221) fırtıştır- DS/III:1857
222) gaçış- (<kaç-) DS/III:1888
223) gapış- [gapışmaò] (<kap-) DS/III:1917
224) garışıklık [gatuşuòluò] DS/III:1927
225) garıştırmaò DS/III:1927
226) gatıf garış- (<kat- kar-) DS/III:1935
227) gatış- (<kat-) DS/III:1936
228) gayıştırma DS/III:1947
229) geliş- (I) DS/III:1983
230) geliş- (II) DS/III:1983
231) geliş- (III) DS/III:1983
232) geliş- (IV) DS/III:1984
233) geliş- (V) DS/III:1984
234) gelişgin [gelişikli, gelişli (I), DS/III:1983
gelüşgün]
235) gelişkin (I) DS/III:1983
236) gelişkin (II) DS/III:1983

1302
237) gelişli DS/III:1983
238) geliştir- (I) DS/III:1984
239) geliştir- (II) DS/III:1984
240) geliştir- (III) DS/III:1984
241) geliştir- (IV) DS/III:1984
242) geliştirme getir- DS/III:1984
243) gelişüyhlü DS/III:1984
244) gemriş- (<kemiriş-) DS/III:1988
245) geviş- (II) DS/III:2012
246) gıdışgın (<git-) DS/III:2035
247) gırış- (II) (<kır-) DS/III:2058
248) gırış- (III) (<kır-) DS/III:2058
249) gıvrış- (<kıvır-) DS/III:2064
250) gıvrışık DS/III:2064
251) gıvrıştır- DS/III:1964
252) gıvırşıyık (<kıvırış-) DS/III:2063
253) gızış- (I) (kız-) DS/III:2070
254) gızış- (II) DS/III:2070
255) gızış- (III) DS/III:2070
256) gidiş- (II) DS/III:2075
257) gidişgen (II) DS/III:2075
258) goğuş- DS/III:2095
259) goñşu [goğşu] (<komşu) DS/III:2101
(<kon-uş-u; Gülensoy, 2007, s.
536)
260) gonum gomşu [gonu gonşu] DS/III:2102
261) gonuşaò (<konuş-) DS/VI:4512
262) görüş- DS/III:2164
263) görüşmelik DS/III:2164
264) görüştürme DS/III:2164
265) görüşük DS/III:2164
266) gulüştür- DS/III:2194
267) gün eriş- DS/III:2228
268) güneğişmesi DS/III:1229
269) günüşük (<gül-) DS/III:2232
270) güvey değiş- DS/III:2241
271) helpetere konuş- DS/III:2337
272) hıntış- (<hınt-) DS/III:2366
273) hörüş- (<böğürüş-) DS/III:2436
274) ıvıl yıvıl görüş- DS/IV:2528
275) ileş- (I) (<iliş-) DS/IV:2522
(<*íl-iş-; Gülensoy, 2007, s. 432)
276) ileş- (II) (<iliş-) DS/IV:2522
277) iliş- (I) DS/IV:2529
278) iliş- (III) DS/IV:2529
279) iliş- (IV) DS/IV:2529
280) ilişdür- (II) DS/IV:2528

1303
281) ilişgi [ilişgik, ilişkin, ilişgir, DS/IV:2528
ilişgü, ilişki, ilişkin, ilişkir,
iliştirik, ilüşkü]
282) ilişik (I) DS/IV:2528
283) ilişik (II) DS/IV:2528
284) ilişik bırak- DS/IV:2528
285) ilişil [ilişir] DS/IV:2528
286) ilişken (I) DS/IV:2528
287) ilişken (II) DS/IV:2528
288) ilişken (III) DS/IV:2528
289) iliştir- (I) [ilişdür-] DS/IV:2529
290) iliştir- (II) DS/IV:2529
291) iliştir- (III) DS/IV:2529
292) iriş- (II) (<eriş-) DS/IV:2553
293) iriş- (III) DS/IV:2553
294) itiş- DS/IV:2570
295) itişgen (I) DS/IV:2570
296) itişik [itişük] DS/IV:2570
297) itişken (I) [itişgen (I)] DS/IV:2570
298) itişken (II) [itişgen (II)] DS/IV:2570
299) itişme DS/VI:4527
300) iviş- DS/IV:2573
301) kakış- (I) [kakışmag] DS/IV:2604
302) kakış- (II) DS/IV:2604
303) kakışmag DS/IV:2604
304) kanrış- (<kanırış-) DS/VI:4534
305) kanış- (I) DS/IV:2625
306) kanış- (II) DS/IV:2625
307) kanış- (III) (<kanırış-) DS/IV:2625
308) kapışan ol- DS/IV:2634
309) kapuş- DS/IV:2637
310) karpış- (<kapış-) DS/IV:2668
311) katışak DS/IV:2685
312) katışık (I) DS/IV:2686
313) katışık (II) DS/IV:2685
314) kaykış- (<kayakış-) DS/VI:4542
315) kayış- DS/VI:4542
316) kayış- (I) DS/IV:2702
317) kayış- (II) DS/IV:2702
318) kayış- (III) DS/IV:2702
319) kayıştır- DS/IV:2702
320) kemriş- DS/VI:4546
321) kemriş- [kemiriş-] DS/IV:2741
322) kepür kupür konuş- DS/IV:2751
323) kesiş- DS/IV:2766
324) kıpıştır- (<kırpış-) DS/IV:2814
325) kıçırış- (<kıcır-) DS/IV:2786
326) kıpışık DS/IV:2814

1304
327) kırştır- (<kırış-) DS/IV:2837
328) kırış- DS/VI:4557
329) kırış- (I) DS/IV:2828
330) kırış- (II) DS/IV:2828
331) kırış- (III) DS/IV:2828
332) kırış- (IV) DS/IV:2828
333) kırışgan DS/IV:2828
334) kırışgon DS/IV:2828
335) kırışık DS/IV:2828
336) kırışıver- DS/IV:2828
337) kırışka DS/IV:2828
338) kırışkın (I) DS/IV:2828
339) kırıştır- DS/VI:4557
340) kırpış- (I) DS/IV:2836
341) kırpış- (III) DS/IV:2837
342) kırpış- (IV) DS/IV:2837
343) kırtışıklı DS/IV:2839
344) kırtişik DS/IV:2839
345) kıvrış- DS/VI:4560
346) kıvrışayık (<kıvır-) DS/IV:2854
347) kıvrışık DS/VI:4560
348) kıvırşık DS/IV:2851
349) kıvrış- DS/IV:2854
350) kıvrışık (I) DS/IV:2854
351) kıyış- DS/VI:4560
352) kıypış- DS/IV:2860
353) kızış- DS/VI:4561
354) kızıştır- DS/IV:2868
355) kipişik (<kırp-) DS/IV:2875
356) kirpiş- DS/IV:2882
357) kirtiş- (<kirt- (III)) DS/IV:2884
358) koğuş- (I) (<koş-) DS/IV:2904
359) koğuş- (II) DS/IV:2904
360) kokuş- DS/VI:4561
361) kokuş- (I) DS/IV:2907
362) kokuş- (II) DS/IV:2907
363) konşu [konuşu] (<komşu) DS/IV:2919
364) konuşuk (II) DS/IV:2920
365) konuşuk (III) DS/IV:2920
366) kopuş- (I) (<koş-) DS/IV:2923
367) kopuş- (II) DS/IV:2923
368) kopuş- (III) DS/IV:2923
369) koşuş- DS/IV:2936
370) kovuştur- DS/IV:2941
371) köpüşken DS/IV:2963
372) kuduruş- DS/IV:2992
373) kupüş- DS/IV:3005
374) kuyluştur- (<koyul-) DS/IV:3020

1305
375) kuyşur- (<koyuş-) DS/IV:3022
376) küpüş- DS/IV:3043
377) kür/düğüş- DS/IV:3044
378) laf geçüştür- DS/IV:3059
379) lap lap konuş- DS/IV:3067
380) nızlası karış- DS/IV:3252
381) oluşat DS/VI:4614
382) onuş- (I) DS/VI:4616
383) onuş- (I) DS/V:3286
384) onuş- (II) DS/VI:4616
385) oñuş- (II) DS/V:3286
386) oñuşmag DS/V:3286
387) opuş- DS/V:3287
388) orcuk [orucuk] DS/V:3289
(<ör-üş-ük; Gülensoy, 2007, s.
629)
389) oturuş- DS/V:3300
390) oturuştur- DS/V:3300
391) òuruşdu òuruşdu konuş- DS/III:2445
392) öcüm çekiş- DS/VI:4622
393) öcüm çekiş- [öcüm öcüm çekiş-] DS/V:3310
394) ölüşge- DS/VI:4624
395) ölüşke- DS/V:3336
396) ölüşük DS/VI:4626
397) örüş- DS/V:3356
398) örüştür- DS/V:3356
399) ötüş- DS/V:3363
400) övüştür- DS/V:3366
401) öyüş- (<öv-) DS/V:3369
402) öyüştür- (I) (<öv-) DS/V:3369
403) öyüştür- (II) (<öv-) DS/V:3369
404) pasa atuşturmaò DS/VI:4640
405) pay/yavşanı [pavyavşanı] DS/V:3419
406) per/yavşanı (<yapış-) DS/V:3435
407) pırtışık DS/V:3447
408) pölüş- (<böl-) DS/V:3478
409) pörüş- (<bür-) DS/V:3483
410) sadremeki konuş- DS/VI:4663
411) sakalsürüştür- DS/V:3519
412) sanış- DS/V:3540
413) sapış- (I) DS/VI:4672
414) sapış- (II) DS/VI:4672
415) savış- (<savuş-) DS/VI:4676
416) savıştır- DS/V:3556
417) sayış- DS/V:3561
418) sayış- DS/VI:4678
419) sayışma DS/V:3561
420) sepiş- DS/V:3587

1306
421) sergen karıştıran DS/V:3590
422) siniş- (I) DS/V:3644
423) siniş- (II) DS/V:3644
424) siniş- (III) DS/V:3644
425) siñişmeg DS/V:3644
426) soruş- DS/VI:4705
427) soruşma DS/V:3669
428) soruşmah DS/VI:4705
429) soruşmaò, soruş- (I) DS/V:3669
430) soruşmaò, soruş- (II) DS/V:3669
431) soruşmaò, soruş- (III) DS/V:3669
432) soruşup kal- DS/VI:4705
433) süñüş- DS/V:3718
434) sürüş- DS/V:3726
435) sürüş- (I) DS/VI:4716
436) sürüş- (II) DS/VI:4716
437) sürüş- (III) DS/VI:4716
438) sürüşme DS/V:3726
439) sürüştür- DS/V:3726
440) süsüş- DS/V:3728
441) takış- DS/V:3811
442) takış- (I) DS/VI:4736
443) takış- (II) DS/VI:4736
444) takışık DS/V:3811
445) takuş- DS/V:3814
446) taòuş- DS/VI:4735
447) tapışma DS/V:3828
448) tapıştır- DS/V:3828
449) tazece konuş- DS/VI:4747
450) tepiş- DS/V:3886
451) tepiştir- DS/V:3886
452) tepiştir- (I) DS/VI:4754
453) tepiştir- (II) DS/VI:4754
454) tıkış- DS/V:3913
455) tırnak çekiş- DS/V:3925
456) tokışmağ DS/VI:4768
457) tokıştır- DS/VI:4768
458) tokuş- DS/VI:4768
459) tokuştur- DS/V:3953
460) tokuştur- DS/VI:4768
461) tök konuş- DS/VI:4774
462) tutuş- DS/V:4004
463) tüyünü değiştir- DS/V:4020
464) tüyüş- (<döv-) DS/VI:4781
465) tüyüş- (<döv-) DS/V:4020
466) tüyüşücü (döv-) DS/V:4020
467) uçuş- DS/VI:4025
468) uçuş- DS/VI:4783

1307
469) uduşmaò (<tut-) DS/VI:4784
470) uruş- (<vuruş-) DS/VI:4044
471) uruşman DS/VI:4044
472) uşuş- (<üş-) DS/VI:4047
473) uvuştur- (<ov-) DS/VI:4049
474) üğüş- (<uyuş-) DS/VI:4063
475) verip veriştir- DS/VI:4098
476) veriş- DS/VI:4098
477) verişik DS/VI:4098
478) veriştir- DS/VI:4098
479) veriştir- DS/VI:4805
480) virip veriştir- DS/VI:4108
481) vuruş- DS/VI:4806
482) vuruş- (I) DS/VI:4111
483) vuruş- (II) DS/VI:4111
484) vuruşgu DS/VI:4111
485) vuruştur- DS/VI:4111
486) vuruştur- DS/VI:4808
487) yÀdeş çekiş- DS/VI:4116
488) yağşır- [yÀşır-] (<yakış-) DS/IV:4127
489) yağşı (I) [yaòşı, yahşi (I)] DS/VI:4127
(<*yak-ış-ı; Gülensoy, 2007, s.
1033)
490) yahşi DS/VI:4811
491) yalanışlık DS/VI:4141
492) yamış- (I) (<yam-) DS/VI:4157
493) yamış- (II) (<yam-) DS/VI:4157
494) yaòcı dıdÀ (<yakış-) DS/VI:4128
495) yapışak DS/VI:4816
496) yapışık DS/VI:4816
497) yaran konuş- DS/VI:4182
498) yarış- DS/VI:4817
499) yarış- (I) DS/VI:4188
500) yarış- (II) DS/VI:4188
501) yasdıòlı konuş- DS/VI:4194
502) yatıştur- DS/VI:4204
503) yavşan [yavuşan] DS/VI:4209
(<*yap-ış-gan; Gülensoy, 2007, s.
1092)
504) yavşançeken DS/VI:4209
505) yavşanlık DS/VI:4209
506) yavan konuş- DS/VI:4818
507) yeniş- DS/VI:4248
508) yeniş-, yeniş- (I) DS/VI:4248
509) yepiştir- DS/VI:4251
510) yepiştirme DS/VI:4251
511) yetişik [yetişmiş] DS/VI:4260
512) yığışdırmaò DS/VI:4262
513) yıkış- DS/VI:4266
1308
 514) yılış- DS/VI:4823
515) yılış- (II) DS/VI:4272
516) yılış- (III) DS/VI:4272
517) yılışgan DS/VI:4272
518) yılışık DS/VI:4272
519) yılışık DS/VI:4823
520) yınışmaca DS/VI:4275
521) yitiş- (<it-) DS/VI:4284
522) yitiş- (I) DS/VI:4824
523) yitiş- (II) DS/VI:4824
524) yitişkin (<yet-) DS/VI:4284
525) yitişle- DS/VI:4284
526) yitiştir- (I) (<yet-) DS/VI:4284
527) yitiştir- (II) DS/VI:4284
528) yollara dökülüş- DS/VI:4292
529) yoluş- DS/VI:4294
530) yonuş- DS/VI:4298
531) yoruştur- DS/VI:4301
532) yumuş- DS/VI:4827
533) yumuş- (I) DS/VI:4320
534) yumuş- (III) DS/VI:4320
535) yumuştur- (I) DS/VI:4320
536) yumuştur- (II) DS/VI:4320
537) yumuştur- (III) DS/VI:4320
538) yütüklere karış- DS/VI:4336
539) yüz vuruştur- DS/VI:4341

2.2.26. -It- / -Ut-

Oldurma ve yaptırma bildiren fiiller türetir. Ettirgenlik eki -t-‘nin bağlantı
ünlüsü almış biçimidir. “Ek, patlayıcı (nadiren de sızıcı) ünsüzlerden biri ile biten
fiillerden sonra, araya ünlü uyumlarına göre bir bağlantı ünlüsü alarak eklenir.”
(Korkmaz, 2017, s. 188). Bağlantı ünlüsü almayan şekline göre daha az
kullanılmaktadır. akıt-, kokut-, ürküt-; kırıt-, sapıt- gibi yazı dilindeki yapımlarıdır.

Ağızlarda tek heceli fiilerden geçişli ve geçişsiz fiil yapan ekin birleşik fiil
yapımları da vardır.

geçişli fiil yapar: bakıt- “büyü bozdurmak”, gırıt- (II) “kırmak”, gızıt-
“ısıtmak”, salıt- “kıpırdatmak, sallamak”, söküt- “1.Çıkarmak”, tütüt- “duman
çıkartmak” vb.

1309
 geçişsiz fiil yapar: burut- “1.Darılmak, küsmek, somurtmak”, büzüt-
“soğuktan uyuşup büzülmek”, dazıt- “1.Koşmak, seğirtmek”, kayıt- “1.Geri
dönmek”, gerit- “kurumlanmak” vb.

birleşik fiil yapar: adım sekit- “1.Durduğu yerden sıçrayıp uzaklaşmaya

çalışmak”, bakıma bakıt- “fala baktırmak”, daban dazıt- “koşmak, seğirtmek”,
dindireç durut- “ayakta bırakmak”, kan/akıt- “işemek” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ıt- 1) adım sekit- DS/I:66 (181)

-it- 2) agdar- (<aktar-) DS/I:76
(<ak-ıt-ar-; Gülensoy, 2007, s.
61)
-ut- 3) ahıtma (I) [ahutma] (<ak-) DS/I:131
-üt- 4) ahıtma (II) DS/I:131
5) ahıtma bilezik DS/I:131
6) ahıtmalı DS/I:131
7) ahıtmalı köfte DS/I:131
8) ahtar- (I) DS/I:76
9) ahtar- (II) DS/I:134
10) ahtar-, aòtar- (I) (<ak-) DS/I:134
11) ahtarıl-, aòtarıl- (<ak-) DS/I:134
12) akdar- DS/VI:4413
13) akdar- [akdarmaò] DS/I:147
14) akdarıl- DS/I:147
15) akdarmalık DS/I:147
16) akıdak (<akıt-) DS/I:150
17) akıdık (I) (<akıt-) DS/I:150
18) akıdık (II) (<akıt-) DS/I:150
19) akıt- (I) DS/VI:4414
20) akıt- (I) [akıd-] DS/I:154
21) akıt- (II) DS/I:154
22) akıt- (II) DS/VI:4414
23) akıt- (III) DS/VI:4414
24) akıt- (IV) DS/VI:4414
25) akıtma DS/VI:4414
26) akıtma (I) [akıtma işi] DS/I:153
27) akıtma (II) [akıtmaç (II)] DS/I:153
28) akıtma (III) DS/I:154
29) akıtma (IV) DS/I:154
30) akıtmacık DS/I:154
31) akıtmaç DS/I:154
32) aktar- DS/VI:4414
33) aktaracak DS/I:162

1310
34) aktaraç DS/VI:4414
35) aktarıl- DS/I:163
36) aktarılıp in- DS/I:162
37) aktarma (I) DS/I:163
38) aktarmaç DS/I:163
39) aòdarmaò, aòdar- [aòtar- (I)] DS/I:128
40) aòıt- DS/I:131
41) aşıdma DS/I:353
42) ayıt- (I) DS/I:421
43) ayit- (<ayıt-) DS/VI:4437
44) bağıl bağıl aktar- DS/I:478
45) bakıma bakıt- DS/I:492
46) bakıt- DS/I:494
47) bakıt- DS/VI:4443
48) bakıtcı DS/I:494
49) barkıt sarkıt- DS/I:533
50) bastamba (<basıt-) DS/I:546
51) bastancak (<basıt-) DS/I:816
52) basit- DS/I:541
53) burut- (I) DS/I:805
54) burut- (II) DS/I:805
55) burut- (III) DS/I:805
56) burut- (IV) DS/I:805
57) burutgan DS/I:805
58) bükdele- [bühdele-, büktele-] DS/I:816
(<büküt-)
59) büktelek (<büküt-) DS/I:816
60) büküt- DS/I:819
61) büzüt- [bürüt-] DS/I:834
62) cangıldak aktar- DS/II:856
63) cozut- (I) (<coz-) DS/II:1005
64) cozut- (II) DS/II:1005
65) cozut- (III) DS/II:1005
66) cozut- (IV) DS/II:1005
67) cozut- (V) DS/II:1005
68) çalıt- DS/II:1056
69) çarpıt- DS/II:1084
70) çatıtma (I) DS/II:1090
71) çatıtma (II) DS/II:1090
72) çirpit- DS/II:1238
73) daban dazıt- (<daz-) DS/II:1314
74) dazıt- DS/II:1390
75) depit- (<tep-) DS/II:1395
76) dımıt- (I) DS/II:1461
77) dik durat durut- DS/VI:4487
78) dikittir- DS/II:1487
79) dindireç durut- DS/II:1501
80) gayıtmaò [gayıt-] DS/III:1947

1311
81) gaypıt- (<kayp-) DS/III:1949
82) gerit- DS/III:2003
83) gırıt- (III) (<kır-) DS/III:2058
84) gırıt- (IV) (<kır-) DS/III:2058
85) gıypıt- DS/III:2069
86) gızıt- (<kız-) DS/III:2070
87) herk aktar- DS/III:2346
88) ışdın [ıştın] (<ışıt-) DS/VI:2495
89) kan/akıt- DS/IV:2618
90) kaytar- (II) (<kayıt-) DS/IV:2709
91) kayıt- DS/IV:2703
92) kaypıt- DS/IV:2707
93) kaypıt- DS/VI:4542
94) kekit- (<kek- (I)) DS/IV:2724
95) kepit- (<kep- (I)) DS/IV:2750
96) kerkit- DS/IV:2756
97) kıpıt- DS/VI:4555
98) kırçıt- (<kırç- (I)) DS/IV:2820
99) kırıdak [kırıtak (II)] DS/IV:2824
100) kırıt- (I) DS/IV:2829
101) kırıt- (II) DS/IV:2829
102) kırıt- (III) DS/IV:2830
103) kırıtkan DS/IV:2829
104) kırıttır- DS/IV:2830
105) kırpıt- DS/VI:4558
106) kırpıt- (I) DS/IV:2837
107) kırpıt- (II) DS/IV:2837
108) kıytar- (<kayıt-) DS/IV:2861
109) kıytık (<kıyıt-) DS/IV:2861
110) kıypıt- DS/VI:4560
111) kıypıt- (I) DS/IV:2860
112) kıypıt- (II) DS/IV:2860
113) kıypıt- (III) DS/IV:2860
114) kirpit- DS/IV:2882
115) kohut- DS/IV:2905
116) kokut- (I) DS/IV:2907
117) kokut- (II) DS/IV:2907
118) koòutmaò (I) (<kok-) DS/IV:2905
119) koòutmaò (II) (<kok-) DS/IV:2905
120) korkut- DS/IV:2927
121) kurutma (I) DS/IV:3014
122) kurutma (III) DS/IV:3014
123) salıt- DS/V:3528
124) salit- DS/VI:4668
125) sapıt- DS/VI:4672
126) sapıtma DS/V:3543
127) sapıtma DS/VI:4672
128) sapıtma ağacı DS/V:3543

1312
129) sapıtma tahtası DS/V:3543
130) sapıtma taşı DS/V:3543
131) sarkıtma DS/VI:4674
132) sekit- DS/V:3573
133) sekitme- DS/VI:4681
134) sekitmen DS/VI:4681
135) sepit- DS/VI:4685
136) serpit- (I) DS/V:3593
137) serpit- (II) DS/V:3593
138) serpitme DS/V:3593
139) sırtar- (I) (<sırıt-) DS/VI:4694
(<sırı-t-; Gülensoy, 2007, s. 771)
140) sırtar- (II) DS/VI:4694
141) sırtarık DS/VI:4694
142) sırtarıò DS/VI:4694
143) sırtlak DS/VI:4694
144) sırkıt- (<sırk-) DS/V:3619
145) sırkıt- DS/VI:4693
146) sıypıt- DS/V:3628
147) sinitmiş DS/V:3644
148) sorudak DS/V:3668
149) soyput- DS/V:3673
150) söküt- DS/V:3679
151) sucuğunu sarkıt- DS/V:3689
152) sürçütme DS/V:3719
153) sürütgü DS/VI:4716
154) sürütkü DS/V:3626
155) sürütme (I) DS/V:3626
156) sürütme (I) DS/VI:4717
157) sürütme (II) DS/V:3626
158) sürütme (II) DS/VI:4717
159) sürütme (III) DS/V:3626
160) sürütme (III) DS/VI:4717
161) sürütme (IV) DS/V:3626
162) sürütme (IV) DS/VI:4717
163) sürütme (V) DS/V:3626
164) sürütme (VI) DS/V:3626
165) sürütme ağacı DS/V:3627
166) tapıt- (<tep-) DS/VI:4740
167) tozutma kullan- (<toz-) DS/VI:4774
168) turkut- (<turk-) DS/V:3997
169) tütüt- DS/V:4018
170) tütüt- DS/VI:4780
171) ülküt- [ülkütmeyh] (<ürk-) DS/VI:4795
172) ürüt- DS/VI:4797
173) ütüddür- DS/VI:4800
174) üzütmen DS/VI:4802
175) yakıt- DS/VI:4132

1313
 176) yılıt- DS/VI:4272
177) yiyit- (<yiy-) DS/VI:4287
178) yumut- DS/VI:4321
179) zıypıt- DS/VI:4839
180) zoyput- (I) [zoybut-] DS/VI:4400
181) zoyput- (II) DS/VI:4400

2.2.27. -iz- / -Uz-

Yazı dilinde emzir- (<em-iz-ir-; Gülensoy 2007, s. 332) sözcüğünde
kullanılır. Ağızlarda da genellikle emzir- fiiline dayalı sözcük yapımı vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-iz- 1) çavzuk- (<çav- (V)<çavuz-) DS/II:1096 (18)

-uz- 2) dinizi- DS/VI:4488
-üz- 3) dinizi- [diñzi-] DS/II:1507
4) emzek DS/III:1742
5) emzik (I) DS/III:1742
6) emzik (II) DS/III:1742
7) emzik (III) DS/III:1742
8) emzik (IV) DS/III:1742
9) emzik (V) [emzikliğ] DS/III:1742
10) emzik sakızı DS/III:1742
11) emzik sopası DS/III:1742
12) emzikçi DS/III:1742
13) emzikleme [emzüyhlenmeyh] DS/III:1742
14) emzikli DS/III:1742
15) emzük otu DS/III:1742
16) emzüyh DS/III:1742
17) emizik DS/III:1738
18) tütüzdür- DS/V:4018

2.2.28. -K-
-r ve -l akıcı ünsüzleriyle biten fiil köklerinde bağlantı ünlüsü düşer veya
kullanılmamış gibi görünür. Yani bu ek, -ık- ekinin bağlantı ünlüsü olmayan
şeklidir. burk-, kalk-, kırk-, kork-, sark- vb. örnekler ise, Çağatay (1967, s. 39).’a
göre, “Anlam bakımından geldikleri fiil kökünün (veya ismin) anlamını daha da
kuvvetli olarak belirttiklerinden, bunlara pekiştirilmiş, güçlendirici fiiller
denmektedir.” Kullanımı azdır.

Ağızlarda genellikle geçişsiz fiil yapmıştır.

1314
 geçişsiz fiil yapar: darsık- “dara gelmek, sıkılmak”, gevrik- “kasılmak,
katılaşmak”, göğnük- “1.Üzülmek”, sıncık- “sabırsızlanmak, bekleyememek”,
taşrak- “ayağını taşa çarpıp incitmek, topallayarak yürümek”, yürük- “zorla
yürümek” vb.

geçişli fiil yapar: huysuk- “1.Çekinmek, tedirgin olmak”, ılık- “1.Kanı

kaynamak, birini gönülden sevmek, âşık olmak. 2.Heveslenmek, imrenmek.” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-g- 1) akdamla DS/I:146 (54)

(<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007,
s. 265)
-ò- 2) akla dam-, akla damla- DS/I:157
-k- 3) bïsuk- (<boğsu-) DS/I:742
4) buğsuk- DS/I:781
5) burgam DS/VI:4468
6) burgam burgam DS/I:797
7) burğalıç DS/I:798
8) burk- [buròul-, burkuş- (II)] DS/I:799
9) burkala- DS/I:799
10) burkanak DS/I:799
11) burkeş- DS/I:799
12) burkuk DS/I:799
13) burkuntu (I) DS/I:799
14) burkuntu (II) DS/I:799
15) dalcık- (I) DS/II:1341
16) dalcık- (II) DS/II:1341
17) damla [damlacık, domla] DS/II:1353
(<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007,
s. 265)
18) damla [domla] DS/II:1353
19) damla in- [damlaya gel-] DS/II:1353
20) damla öndür- DS/II:1354
21) damlalık DS/II:1353
22) damlam DS/II:1353
23) damlamca DS/II:1354
24) darsık- DS/VI:4485
25) dıncık- (I) DS/II:1462
26) dikle- (I) (<itekle-) DS/II:1488
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
27) ergam burgam DS/VI:
4499
28) gaykıl- (I) DS/III:1947

1315
 (<kay-a-k-ıl-; Gülensoy, 2007, s.
484)
29) gaykıl- (II) DS/III:1947
30) gevrekmek (<gevre (II)) DS/III:2014
31) gevrik- (<gevre-) DS/III:2014
32) göğnük- DS/III:2132
33) görcük- DS/III:2157
34) görünk- DS/III:2163
35) hanık- DS/III:2274
(<*anu-; Gülensoy, 2007, s. 70)
36) huysuk- DS/III:2447
37) huysuktur- DS/III:2447
38) ılık- (I) [ılik-] DS/IV:2472
39) ılıòmaò DS/IV:2471
40) kandamlası DS/III:2621
41) kara damla DS/IV:2642
42) kiriktir- DS/IV:2878
43) kuş/uk- (<uyuk-) DS/IV:3018
44) sıncık- DS/V:3612
(<sın-çı-k-; Gülensoy, 2007, s.
768)
45) sıpıòmaò (<sıvı-) DS/V:3615
46) şıpdamla (<tamıglag) DS/V:3783
47) tarsık- DS/V:3837
48) taşrak- DS/V:3843
49) tuncuk- (I) (<tun-) DS/IV:3994
50) tuncuk- (II) DS/IV:3994
51) tuncuk- (III) DS/IV:3995
52) ütekle- DS/VI:4081
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
53) yitekle- [yitele-] DS/VI:4283
54) yürük- DS/VI:4336

2.2.29. -KIn- / -Kun-

Kullanımı az olan, yazı dilinde yutkun- fiilinde kullandığımız bir fiilden fiil
yapım ekidir. Ağızlarda bıçkın- “burkulmak, acımak”, uçkun- (I) “bir şeyi çok
isteyerek, sevinerek yapmak, yapmaya ivmek”, yekin (I)<yelkin- “1.Bir eylem
yapmaya davranmak.” gibi geçişsiz fiillerin yanında keskin- “çentmek”, yekin-
(II)<yelkin- “itmek” gibi geçişli fiiller yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gun- 1) bıçkın- [bıçgın-] DS/I:658 (12)

1316
 (<bıç-kın-; Gülensoy, 2007, s.
140)
-kın- 2) keskin- DS/IV:2767
-kin- 3) uçkun- DS/VI:4023
(<uç-kun-; Gülensoy, 2007, s.
955)
-kun- 4) uçkun- DS/VI:4783
5) uşgun- [uçgun-] (<uç-) DS/VI:4790
6) yekin- (<yel-) DS/VI:4820
7) yekin- (I) [yeğin-, yelkin-, DS/VI:4231
yeykin- (II), yikin-]
(<*yel-kin-; Gülensoy, 2007, s.
1110)
8) yekin- (II) [yikin-] (<yel-) DS/VI:4231
9) yekin- (III) (<yel-) DS/VI:4231
10) yekindir- (<yel-) DS/VI:4231
11) yutgunmaò DS/VI:4324
(<yut-kın-; Gülensoy, 2007, s.
1183)
12) zekin- ! DS/VI:4359
(<yelkin-; Eren, 2010, s. 225)

2.2.30. -KIr- / -kur-

Genellikle addan fiil yapım eki olarak kullanılan bu ek, ağızlarda fiilden fiil
de türetmiştir. cavkırt- (II) , çavkır- (II), dalgır-, eşgirt-, uçkur- gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-gır- 1) cavkırt- (II) (<çav- (IX)) DS/II:866 (5)

(<Etrafı dolaşmak, kolaçan etmek,
işten kaçıp dolaşmak.)
-gir- 2) çavkır- (II) (<çav- (V)) DS/II:1094
(<Hasta çabalamak.)
-kır- 3) dalgır- (<dal- (II)) DS/II:1346
(<1.Kaynamak.)
-kur- 4) eşgirt- [eşgir-] (<eş- (I)) DS/II:1792
(<Koşmak, seyirtmek.)
5) uçkur- DS/VI:4024
(<Koyuvermek, salıvermek.)
(<uç-kur-; Gülensoy, 2007, s.
956)

1317
 2.2.31. -l-
Ünlüyle biten fiil köklerine gelen bir ektir. Kullanımı, bağlantı ünlüsü
kullanılan -Il- eki kadar sık değildir. Yazı dilinde alçal- (al+ça-l-; Gülensoy 2007,
s. 65), eksil- (<*eksü-l; Gülensoy 2007, s. 326), kocal-, küçül- (<kücü-l-; Gülensoy
2007, s. 588), seyrel- ve yüksel- (yüg+se-l-; Gülensoy 2007, s. 1190) fiil yapımları
vardır.

Ağızlarda geçişsiz fiiller yapmıştır. büyel-<büyül- “büyümek, boy atmak”,

göynül- “meyve olgunlaşmak”, kemçil- “aşınmak, körelmek”, onal- “iyileşmek,
düzelmek”, soğul- “sütü kesilmek, suyu çekilmek, buruşup pörsümek, sönmek”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-l- 1) alaman çıplağı DS/I:193 (68)

(<yabı-l-ak; Gülensoy, 2007, s.
238)
2) baldırıçıplak [baldırıcılbak] DS/I:502
3) bus bus bunalt- DS/VI:4468
4) büyel- (I) (<büyü-) DS/I:832
5) cımcıplak DS/II:917
6) çıplak (I) DS/II:1184
7) çıplak (II) DS/II:1184
8) çıplak (III) DS/II:1184
9) çıplak balığı DS/II:1184
10) çıplak kuş DS/II:1184
11) çıplak sazan balığı DS/II:1184
12) çıplaka DS/II:1184
13) çiplak DS/II:1234
14) direlt- DS/II:1513
15) esil- (I) [eksilt-] DS/III:1781
16) esil- (II) DS/III:1781
17) eğsil- DS/III:1687
18) eysil- (<eksi-) DS/III:1827
19) eksil- DS/III:1687
20) enel- (I) DS/III:1750
21) enel- (II) (<ene- (II)) DS/III:1750
22) essil- (<eksi-) DS/VI:4500
23) göynül- (II) DS/III:2173
24) gün eğsil- DS/III:2227
25) helpilde- [helpi-] DS/III:2337
(<yel+pi-l-de- <#h-#y-; Gülsevin,
2009, s. 139)

1318
26) ırılt- (<ıra-) DS/IV:2487
27) inelt- (<ene- (II)) DS/IV:2542
28) kapaltı DS/VI:4534
29) kemçil- (<kemçi-) DS/IV:2738
30) kıvralt- DS/IV:2853
31) kocal- DS/IV:2893
32) onal- DS/V:3283
33) onal- DS/VI:4615
34) soğul- DS/VI:4702
35) soğul- [soğul-] DS/V:3628
36) soğuldan DS/V:3658
37) soğultmaç DS/V:3658
38) sovul- (<soğu-) DS/VI:4705
39) ulal- (I) (<ula- (I)) DS/VI:4034
40) ulal- (II) DS/VI:4034
41) üğrül- (<üğrü-) DS/VI:4794
42) ünel- (<üne-) DS/VI:4068
43) yalan DS/VI:4140
(<*ya-l-gan; Gülensoy, 2007, s.
1041)
44) yalan at- DS/VI:4140
45) yalan dolan DS/VI:4141
46) yalan yağşış DS/VI:4142
47) yalan yapıldak DS/VI:4142
48) yalan yarıştırması DS/VI:4142
49) yalancı DS/VI:4140
50) yalancı dolma DS/VI:4141
51) yalancıkeçi DS/VI:4141
52) yalancısarma DS/VI:4141
53) yalançı DS/VI:4141
54) yalançı pehlivan DS/VI:4141
55) yalançırak DS/VI:4141
56) yalançısı ol- DS/VI:4141
57) yalandır- DS/VI:4141
58) yalansığ- DS/VI:4142
59) yalavun DS/VI:4143
60) yalaz DS/VI:4143
(<yÀ-l-a-z; Gülensoy, 2007, s.
1043)
61) yalaza DS/VI:4143
62) yansıl- DS/VI:4175
63) yırğalan- (<ırgala-) DS/VI:4276
(<ırga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
417)
64) yuñsel- DS/VI:4322
65) yüğrül- (I) [yüyrül- (I)] DS/VI:4328
66) yüğrül- (II) [yüyrül- (II)] DS/VI:4328
(<üğrü-)
67) yümselt- (<yükselt-) DS/VI:4333

1319
 68) yüsgel- DS/VI:4336
(<yüg+se-l-; Gülensoy, 2007, s.
1190)

2.2.32. -LA-
Daha çok addan ad yapım eki olarak bilinir. Fakat fiilden fiil yapım şeklini
de gerek yazı dilinde gerek konuşma dilinde görmek mümkündür. Bu ek, sıklık
çatısı olarak da kullanılmaktadır. Genellikle geçişli fiiller yapmıştır. atla-, belirle-,
çalkala-, damla-, derle-, gözetle-, irdele-, itekle-, kurcala- (<kor-çı-la-; Gülensoy,
2007, s. 571), ovala-, örsele- (<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s. 671), salla- yazı
dilindeki fiil yapımlarıdır.

Ağızlarda tek ve çok heceli fiillerden fiiller türetir. Bu fiiller genellikle

geçişlidir.

tek heceli fiillerden fiil yapar: doyla- “doymak”, ılışla- “suyu ılıştırmak”,
ille- “gelişigüzel, iri iri dikmek”, sayla- “1.Söz dinlemek, boyun eğmek”, zekle-
<sekle- “tek ayakla yürümek, sekmek” vb.

çok heceli fiillerden fiil yapar: aşırla- “1.İri iri, aralıklı aralıklı dikmek.”,
çiğnele- “çiğnemek”, karsala- (II) “hamuru karıştırmak, yoğurmak”, öğretle-
“fitlemek, kışkırtmak”, sürsele- “itmek, dürtmek” vb.

geçişli fiil yapar: becerle- (II) “1.Kötü bir işin hakkından gelmek”, debertle-
“1.Ellemek, dokunmak.”, dönderle- “döndürmek, bir şeyin altını üstüne getirmek”,
itle- “2.Sürmek, zorla götürmek.”, savla- (I) “başından savuşturmak, atlatmak” vb.

geçişsiz fiil yapar: acıkla- “acıkmak (hayvanlar hakkında), alarla- “bulutlu

hava bir açılıp bir kapanmak”, belirle- “irkilmek”, fenikle- “şaşırmak, hayrete
düşürmek”, gezele- (I) “1.Can sıkıntısından boşu boşuna gezmek” gibi.

birleşik fiil yapar: ağız salla- “oyalanmak, boş vakit geçirmek”, akla dam-,
akla damla- “akla gelmek, sezmek, tahmin etmek”, başını dönle- “birinin başında
beklemek”, el salla- “vazgeçmek, el çekmek”, el oğala- “minnet etmek,
başkasından bir şey istemek, dilenmeye benzer tavır takınmak” vb.

1320
Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-la- 1) acıkla- (I) (<acık-) DS/I:49 (280)

-le- 2) ağız salla- DS/I:100
-na- 3) ağzını salla- DS/VI:4411
(<sal-la-; Gülensoy, 2007, s. 726)
-ne- 4) akdamla DS/I:146
(<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007,
s. 265)
5) akla dam-, akla damla- DS/I:157
6) aklağı (<ak-) DS/I:157
7) aklantı (<ak-) DS/I:158
8) alarla- (<alar-) DS/I:192
9) apla- (<atla-) DS/I:289
(<*Àt-la-; Gülensoy, 2007, s. 87)
10) aplangaç, aplangeç, aplangıç DS/I:289
(<at-)
11) aplangaç, aplengeç (<atla-) DS/I:289
12) aplangıç DS/I:289
13) aşırla- [aşurla-] DS/I:355
14) atla- (I) DS/VI:4430
(<*Àt-la-; Gülensoy, 2007, s. 87)
15) atla- (II) DS/VI:4430
16) atlaç DS/I:370
17) atlama (I) DS/I:371
18) atlama (II) DS/I:371
19) atlama direği DS/I:371
20) atlambaç DS/VI:4430
21) atlambaç (I) DS/I:371
(<*at-la-m[b]aç; Gülensoy, 2007,
s. 87)
22) atlambaç (II) DS/I:371
23) atlandı DS/I:370
24) atlantırmağ DS/I:371
25) atlaştır- DS/I:371
26) atlat- DS/I:371
27) atlatma DS/I:371
28) atnaştır- DS/I:372
29) ayla- (I) DS/I:424
(<ay-la-; Gülensoy, 2007, s. 95)
30) baatlaò (I) DS/I:446
31) bağırtlak (I) [bağartlak (II), DS/I:479
bağırtlaò (I), bağıtlak (I), bartlek
(II)]
(<*bÀ+kır-(t)-la-k; Gülensoy,
2007, s. 104)

1321
32) bağırtlak (V) [baartlak, baatlaò DS/I:480
(II), bagırtlak, bağartlak (III),
bağırtlaò (II)]
33) bağırtlak (VII) DS/I:480
34) bartlak DS/VI:4447
35) bartlak, bÀrtlak (III) DS/I:535
36) baslankaç DS/I:543
37) başına çevir-, başına salla- DS/I:559
38) başını dönle- DS/I:560
39) baylan DS/VI:4452
(<bay-la-n; Gülensoy, 2007, s.
123)
40) baylañ DS/VI:4452
41) becerle- (I) [beşirle-] DS/I:592
42) becerle- (II) DS/I:592
43) becerle- (III) DS/I:592
44) becerle- [becelle-, becertle-] DS/VI:4452
45) belirle- DS/VI:4455
46) bikleç (<piş-) DS/VI:4461
47) bislaç (<piş-) DS/I:704
48) bisleç [bisleğeç] (<piş-) DS/VI:4462
49) bişleç, bişlēç DS/I:707
50) böğele- (<böğe-) DS/I:761
51) böğürtlek DS/I:766
52) bulla- (<bul-) DS/I:789
53) bulup da bursala- [bulup da DS/I:790
bulsur-] (<bulsu-)
54) burgalaşla- DS/I:797
55) calbalan- DS/II:850
(<çal-ka-; Gülensoy, 2007, s.
215)
56) celle- (II) (<çel-) DS/II:879
57) çalkala- DS/II:1057
58) çelle- (III) DS/II:1124
59) çırkala- (<çalkala-) DS/II:1187
60) çiynele- DS/II:1251
61) çöğlem DS/III:1279
62) çöklez DS/II:1282
63) çözle- (I) [cözle-] DS/II:1300
64) dakanna- (<dakan-) DS/II:1330
65) daklaş- (<tak-) DS/VI:4484
66) dalazla- (I) DS/I:1339
(<tala-z-la-; Gülensoy 2007: 854)
67) damla- (I) DS/II:1353
(<tam-la-; Gülensoy, 2007, s.
265)
68) damla- (II) DS/II:1353
69) damla- (III) DS/II:1353
70) damla [damlacık, domla] DS/II:1353

1322
 (<tam-ı-g-la-g; Gülensoy, 2007,
s. 265)
71) damla [domla] DS/II:1353
72) damla in- [damlaya gel-] DS/II:1353
73) damla öndür- DS/II:1354
74) damlalık DS/II:1353
75) damlam DS/II:1353
76) damlama (I) DS/II:1353
77) damlama (II) DS/II:1353
78) damlamaò DS/II:1353
79) damlamca DS/II:1354
80) damlantı (I) DS/II:1354
81) danlayadüş- (<dam-) DS/II:1363
82) darala- (<tara-) DS/II:1367
83) debertle- (<debert-) DS/II:1393
84) derle- (I) DS/II:1434
(<ter-le-; Gülensoy, 2007, s. 279)
85) derle- (II) DS/II:1434
86) derleme DS/VI:4486
87) derlen- DS/II:1435
88) dırmala- (I) DS/II:1471
(<*tí+r+ma-la-; Gülensoy, 2007,
s. 895)
89) dırmala- (II) DS/II:1471
90) dikle- (I) (<itekle-) DS/II:1488
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
91) diynek atla- DS/II:1529
92) dizirlen- DS/II:1531
93) doyla- DS/II:1568
94) döğlenpe [dölempe, dövleme, DS/II:1570
düvelempe]
95) döndelek (<dönder-) DS/II:1581
96) dönderle- DS/II:1581
97) editle- (<edit-) DS/III:1666
98) el oğala- DS/III:1726
(<ov-a-la-; Gülensoy, 2007, s.
639)
99) el salla- DS/III:1728
100) endirtle- (<emdir-) DS/III:1747
101) eple- (<atla-) DS/III:1763
102) ersele- (<örsele-) DS/III:1776
(<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s.
671)
103) erseleme DS/III:1776
104) erselen- (<örse-) DS/III:1776
105) eslenti DS/III:1785
106) fenikle- (<fenik- (I)) DS/III:1843
107) gabartlama (I) (<kabar-) DS/III:1884

1323
108) gaòınnamaò (<kakınla-) DS/III:1894
109) garavirle- (<karar verle-) DS/III:1921
110) gavralamaò (<kavra-) DS/III:1939
111) gebertlek DS/III:1956
112) geğirtlek DS/III:1970
113) gesleme (<kes-) DS/III:2007
114) gevsele- DS/III:2014
115) gezele- (I) [gezelet-] DS/III:2021
(<gez-e-le-; Gülensoy 2007, s.
3619)
116) gezele- (II) DS/III:2021
117) gezele- (III) DS/III:2021
118) gezeleme DS/III:2021
119) göğertlek DS/III:2131
120) gözetde- [gözetdemeyh] DS/III:2181
(<göz+e-t-le-; Gülensoy 2007:
391)
121) gözetdemek (<gözetle-) DS/III:2181
122) gözetlek DS/III:2181
123) gurdala- [gurdalamaò, gurda-] DS/III:2198
(<kur-da-la-; Gülensoy, 2007, s.
571)
124) güdele- DS/III:2212
(<güt-e-le-; Gülensoy, 2007, s.
393)
125) güldamlası DS/III:2217
126) hatla- (I) (<atla-) DS/III:2306
127) hatlambaç DS/III:2306
128) höğürtlek (I) (<böğür-) DS/III:2429
129) ığşala- DS/VI:4523
130) ığşala- (<ığşa-) DS/IV:2459
131) ılışla- (I) DS/IV:2473
132) ırlantı DS/IV:2489
133) idikle- (<itekle-) DS/IV:2508
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
134) ildele- (<irdele-) DS/IV:2519
(<*irte-le-; Gülensoy, 2007, s.
438)
135) ille- (<il- (VII)) DS/IV:2532
136) irdele- (I) [ındala-, indele-, DS/VI:2547
irdelemeyh]
137) irdele- (II) DS/VI:2548
138) irdele- (III) DS/VI:2548
139) irdelemeyh DS/VI:2548
140) ireleş- DS/IV:2548
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
141) itle- DS/IV:2570

1324
142) kabartlak DS/VI:4529
143) kabartlak (I) DS/IV:2583
144) kabartlak (II) DS/IV:2583
145) kakla- (II) DS/IV:2605
146) kandamlası (<tamıglag) DS/III:2621
147) kannendir- (<kan-) DS/IV:2627
148) kanrala- (<kavra-) DS/IV:2627
149) kara damla (<tamıglag) DS/IV:2642
150) karsala- (II) DS/IV:2669
151) kavrala- DS/VI:4540
152) kaylan- (I) (kay-) DS/IV:2704
153) kayluncak (<kaylan-) DS/IV:2724
154) kemirtlek (I) DS/IV:2740
155) kemirtlek (II) DS/IV:2740
156) kesle- DS/IV:2767
157) kesle- DS/VI:4550
158) kevsele- DS/IV:2778
159) koklak (<koku) DS/IV:2906
160) koklangoz DS/IV:2906
161) kovaşla- DS/IV:2940
162) kurdala- DS/VI:4574
(<kur-da-la-; Gülensoy, 2007, s.
571)
163) kurdala- [kurda-] DS/IV:3007
164) kurdalan- DS/IV:3007
165) kurdayacak DS/IV:3007
166) kürele- DS/VI:4579
167) ovala- (I) DS/VI:4619
168) ovala- (II) DS/VI:4619
(<ov-a-la-; Gülensoy, 2007, s.
639)
169) ovalama [ovalamaç] DS/VI:4619
170) ovalat- DS/VI:4619
171) ödelek (II) DS/V:3312
(<öde-le-k; Gülensoy, 2007, s.
648)
172) öğele- (ov-) DS/V:3317
173) öğretle- DS/V:3320
174) örsele- DS/V:3351
(<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s.
671)
175) peşkir sallama DS/V:3437
176) pişleç DS/V:3465
177) sallama (I) DS/V:3528
(<sal-la-; Gülensoy, 2007, s. 726)
178) sallama (I) DS/VI:4668
179) sallama (II) DS/V:3528
180) sallama (II) DS/VI:4668
181) sallama (III) DS/V:3528

1325
182) sallama (IV) DS/V:3528
183) sallama (V) DS/V:3528
184) sallama (VI) DS/V:3529
185) sallama kemer DS/V:3529
186) sallama sapan DS/V:3529
187) sallama seyit DS/V:3529
188) sallan- DS/VI:4668
189) sallandu(r)- DS/VI:4668
190) sallangaç [sallancak, sallangeç, DS/VI:4668
sallañguç, sallanğaç, sallankuç]
191) sallangaç [sallangeç, sallanğaç, DS/V:3529
sallankaç]
192) sallantı (I) DS/V:3529
193) sallantı (II) DS/V:3529
194) sallantı [sallantu] DS/VI:4668
195) sallantuda olmaò DS/VI:4668
196) sallaş- (I) DS/V:3529
197) sallaş- (II) DS/V:3529
198) sallaşıkta gal- DS/V:3529
199) sallavcı DS/VI:4668
200) saplacık DS/VI:4672
201) saplamaò DS/VI:4672
202) sarlak DS/V:3549
203) sarlan- (I) DS/VI:4674
204) sarlan- (II) DS/VI:4674
205) sarlaş- DS/V:3549
206) satlaş- DS/V:3552
207) savla- DS/V:3556
208) savlan- DS/V:3556
209) sayla- DS/VI:4678
210) sayla- (I) DS/V:3562
211) sayla- (II) DS/V:3562
212) saylanmaz DS/VI:4678
213) saylav DS/V:3565
214) seldire- DS/V:3576
(<?*sen-de-le-; Gülensoy, 2007,
s. 752)
215) sellenti (<sal-) DS/V:3579
216) sendire- (<sendele-) DS/V:3582
217) sepleştir- DS/V:3587
218) sepleştir- DS/VI:4686
219) serlemeç DS/V:3592
220) sıdalaz ol- DS/VI:4689
221) sırımsıklam DS/V:3611
222) sıvaşlıyacak taşı (<sıvaşla-) DS/V:3624
223) sıvazla- [sığaşla-, sığazla-, DS/V:3624
sığeçle-, sığeşla-, sıvaşla-,
sıvatla-]

1326
 (<*sıà-a-z-la-; Gülensoy, 2007, s.
775)
224) sinlen- [sinlenmeg] DS/V:3645
225) sinnen- (<sinlen-) DS/VI:4700
(<sin-le-n-; Gülensoy, 2007, s.
785)
226) siñnengeç [sinlenbeç] DS/VI:4700
227) siylek (II) DS/V:3654
228) sulusıklam DS/V:3695
229) sulusıklam (I) DS/V:3695
230) süğlem [süğlÀm, sülem, süvlem] DS/V:3707
231) sünle- DS/VI:4714
232) sürsele- (<sür- (I)) DS/V:3724
233) süzleme DS/V:3732
234) şıpdamla (<tamıglag) DS/V:3783
235) taklaş- DS/V:3812
236) taklaştır- DS/V:3812
237) talazla- (I) DS/V:3816
(<tala-z-la-; Gülensoy, 2007, s.
854)
238) talazlan- DS/V:3816
239) tandıra sallan- DS/VI:4738
240) tirkelen- (<tirke-) DS/VI:4766
241) tutlaştır- DS/V:4002
242) tüğle- (I) [tüle- (V), tülle-, tüyle-] DS/V:4006
(<tüğ-)
243) tütünnemeğ (<tütünle-) DS/VI:4781
244) tüyle- (<tüğ-) DS/VI:4781
245) uğralan- (I) (<üğrü-) DS/VI:4029
246) uvala- DS/VI:4790
(<ov-a-la-; Gülensoy, 2007, s.
639)
247) uvalama lazut DS/VI:4790
248) uyla- [uysalla-] DS/VI:4052
249) uylamaò, uyla- DS/VI:4791
250) uylaş- (I) DS/VI:4052
(<uy-la-ş-; Gülensoy, 2007, s.
979)
251) uylaş- (II) DS/VI:4052
252) uylaşmaò, uylaş- DS/VI:4791
253) uylaştır- DS/VI:4052
254) uylaştır- DS/VI:4791
255) üğrelen- (<üğrü-) DS/VI:4061
256) üğrelen- [ÿrelen-] DS/VI:4784
257) üreleş- (II) (<üre-) DS/VI:4070
258) ürsele- (<örse-) DS/VI:4797
259) ütekle- DS/VI:4081
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)

1327
 260) yamannamaò (<yaman- (I)) DS/VI:4155
261) yartlak (I) DS/VI:4192
(<yar-[t]-la-k; Gülensoy, 2007, s.
1078)
262) yartlak (II) DS/VI:4192
263) yayla- (II) (<yay-) DS/VI:4214
264) yepelek (I) DS/VI:4250
(<yel+pi-le-k; Gülensoy, 2007, s.
1124)
265) yepelek (II) (<yelpi-) DS/VI:4250
266) yepelek (III) DS/VI:4250
267) yepelek (IV) DS/VI:4250
268) yepelek (V) DS/VI:4250
269) yepelek (VI) DS/VI:4250
270) yefele- DS/VI:4224
(<yaba-; Gülensoy, 2007, s.
1108)
271) yetirle- DS/VI:4260
272) yırtlaş- DS/VI:4277
273) yırtlaşık DS/VI:4273
274) yırtlaşık [yırtlaşuk] DS/VI:4276
275) yırtlaz DS/VI:4277
276) yıtıle- DS/VI:4277
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
277) yiltele- (<itele-) DS/VI:4280
278) yitekle- [yitele-] DS/VI:4283
279) yitişle- DS/VI:4284
280) zekle- (I) (<sek-) DS/VI:4359

2.2.33. -mA-
Olumlu fiil kök ve gövdelerinden olumsuz fiiller yapar. Oldukça sık
kullanılan bir ek olup i- ek fiili hariç her fiile gelir. “-mA- eki, kendinden sonra
herhangi bir ek almaz.” (Korkmaz, 2017, s. 184). Yazı dilinde genellikle organ
adlarıyla birleşik fiiller oluşturur: ağzı varma-, boğazından geçme-, burnundan kıl
aldırma-, el sürme-, kulağına inanma-, göz açtırma-, kalbi dayanma- vb.

Ağızlarda genellikle deyim ve birleşik fiil görevli olumsuz fiiller türetir.

olumsuz fiil yapar: alma- “koyun, keçi vb. yavrularını emzirmek”, düşme-
“iyi gelmemek, yaramamak”, kollama- “ilerisini düşünmeden bol bol kullanmak,
harcamak”, sekitme- “ara vermemek”, sınmamaò “tanımamak” vb.

1328
 birleşik olumsuz fiil yapar: adım sektirme- “kaçırmamak”, baş olma- “bir işi
sonuca bağlayamamak”, içine ılıtma- “içine sindirememek, pişman etmek”, tekin
olma- “gizi bilinmemek”, yüreği galdırma- “dayanamamak, çok üzülmek” vb.

organ adlarıyla olumsuz birleşik fiil yapar: dili damağına yetme- “hakkını
savunmaktan aciz olmak”, diline dil yitme- “her söze, gelişigüzel de olsa karşılık
vererek konuşanları kızdırmak”, el verme- “herhangi bir oyunda rakibine fırsat
vermemek”, elağız verme- “çok perişan bir halde olmak”, tırnağını uzatma- “birinin
iyi olmasını, yükselmesini istememek, engellemek” vb.

olumsuz yapılı anlamca olumlu fiil yapar: dimediğini goma- “aklına geleni
söylemek, küfretmek”, harmanına yağma- “işi yolunda gitmek”, soluğu soluğuna
sığma- “çok aşırı evecenlik ya da coşkunluk göstermek”, söz altında galma-
“aşağılayıcı söze karşılık vermek, kendini savunmak”, yapmadığını goma- “elinden
gelen her türlü kötülüğü yapmak” vb.

önemsememek anlamlı fiil yapar: bir şeysinme- “önemsememek,

aldırmamak”, dakma- “önem vermemek, saymamak, aldırmamak”, esleme- “aldırış
etmemek, önem vermemek”, payınsama- “hiçe saymak, aldırış etmemek, önem
vermemek”, taslama- “dinlememek, saymamak”, tınlama- “aldırış etmemek,
önemsememek, ilgilenmemek” vb.

yoksul olmak anlamlı fiil yapar: ayağının çorabı olma- “yoksul olmak”,
ayranı olma- “yoksul olmak”, eli ağzına varma- (II) “iş tutturamamak, fakir
düşmek”, taòtası mıò galdurma- “yoksulluk”, tuz ekmek doyma- “geçim sıkıntısı
çekmek”, tuz ekmek doyma- “geçim sıkıntısı çekmek” vb.

kıskanmak anlamlı fiil yapar: gannı alma- “kıskanmak”, gözü bar götürme-
“kıskanmak”, iç alma- “sevmemek, kıskanmak”, karnı alma- “kıskanmak,
çekememek” vb.

yansıma sözcükle birleşik fiil yapar: dık dememe- “ses çıkaramamak”, hık
dedirt- “bir uğraşta karşı tarafa fırsat vermemek, zaman bırakmamak”, mıh deme-
“hiç söz söyleyememek”, tıngırına sayma- “söz dinlememek, başına buyruk
olmak”, vık dime- “baskıya, sıkıntıya, acıya ses çıkarmadan dayanabilmek” gibi.

1329
 ikileme birleşik fiil yapar: aman zaman verme- “fırsat vermemek, birdenbire
bastırmak”, aman zaman diñneme- “fırsat vermemek, acımamak”, dur çuş bilme-
“çocuk söz dinlememek”, hıri piri olma- “nasıl davranılacağı kestirilemez olmak”,
suyu sili galma- “suyunu çekmek, suyu kalmamak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ma- 1) adım sektirme- DS/VI:4408 (117)

-me- 2) ağıla avluya sığma- DS/VI:4409
3) ağzına düşme- DS/VI:4411
4) ahırlamadık DS/I:130
5) alma- DS/I:227
6) alma- DS/VI:4418
7) aman zaman dinleme- DS/VI:4419
8) aman zaman verme- DS/I:237
9) avşara gelme- DS/I:394
10) ayağının çorabı olma- DS/VI:4433
11) ayağının tozuna bakma- DS/VI:4433
12) ayaz almayan DS/VI:4435
13) ayranı olma- DS/VI:4437
14) balcıma- DS/I:501
15) bap olma- DS/I:522
16) basaruğu olma- DS/I:538
17) basdığı goduğu yeri bilme- DS/I:538
18) basgı görme- DS/VI:4447
19) baskı görme- DS/I:543
20) başı bedireği olma- DS/I:458
21) baş olma- DS/I:564
22) baş olma- DS/VI:4450
23) bir şeysinme- DS/VI:4462
24) cımsıtma- DS/II:918
25) dakma- [dahma-] DS/II:1332
26) dık deme- DS/II:1454
27) dıngırına takma- DS/II:1465
28) dınma- [dımma-] (<tın-) DS/II:1466
29) dışlığı gelme- DS/II:1473
30) dışlık verme- DS/II:1474
31) dil damağına yetme- DS/II:1494
32) diline dil yitme- DS/II:1494
33) dimediğini goma- DS/II:1499
34) dindirme- [dindirmemeğ] DS/II:1501
35) dur cuş bilme- DS/II:1605
36) düşme- DS/II:1639
37) el verme- DS/III:1729
38) elağız verme- DS/III:1702

1330
39) eli ağzına varma- (I) DS/III:1714
40) eme göme yarama- DS/III:1732
41) ΨndirΨlleme- [endur etme-] DS/III:1747
42) esleme- DS/III:1784
43) et et üstüne koyma- DS/III:1798
44) etmeme DS/III:1799
45) gannı alma- DS/III:1914
46) geliyama- DS/III:1984
47) gıllanma- DS/III:2043
48) göt görmedik DS/III:2165
49) götünün harcı olma- DS/III:2166
50) göz ırma- (<ayır-) DS/VI:4513
51) gözü bar götürme- DS/III:2184
52) gub deme- DS/III:2186
53) gulağ/asma- [gulasma-] DS/III:2191
(<kulak)
54) gulağ/asma- DS/VI:4514
55) gün verme- DS/III:2232
56) gündışlık verme- DS/III:2225
57) harmanına yağma- DS/III:2293
58) hayinseme- DS/III:2317
59) heştinme- DS/VI:4519
60) hık dedirtme- DS/III:2357
61) hırı piri olma- DS/III:2370
62) ıldırma- DS/VI:4523
63) ılıdı buludu görünme- DS/IV:2471
64) ışınma- DS/IV:2497
65) ıştınna- (<ıştınma-<ıştın-) DS/IV:2498
66) iç alma- DS/IV:2504
67) içi ılıma- DS/IV:2504
68) içine ılıtma- DS/IV:2506
69) karnı alma- DS/VI:4538
70) karnı alma- [karın alma-] DS/IV:2667
71) kıllama- DS/IV:2801
72) kıllensinme- DS/IV:2801
73) kollama- DS/IV:2911
74) kulpunu salıverme- DS/IV:2997
75) leñgeresini bozma- DS/IV:3073
76) mabsınma- [mÀsuma-] DS/IV:3127
77) mehel olma- DS/IV:3152
78) mēsime- [meğersime-] DS/VI:4595
79) mıh deme- DS/IV:3181
80) oğmadık DS/V:3270
81) olmayası- DS/V:3280
82) onmadık DS/VI:4616
83) onmadık DS/V:3285
84) osamadı DS/V:3292
85) oskur kaptırma- DS/V:3293

1331
 86) osma- DS/V:3293
87) öğrenmedük DS/V:3320
88) ölmiyesilik (<ölme-) DS/V:3335
89) övüşlük verme- DS/V:3366
90) özü bayma- [özü bay verme-, özü DS/V:3374
bay virme-, özü döğme-, özü
dövme-, özü döyme-]
91) payınsıma- [payımsama-] DS/V:3417
92) sekitme- DS/VI:4681
93) sınmamaò DS/VI:4692
94) soluğu soluğuna sığma- DS/V:3663
95) söz altında galma- DS/V:3687
96) suyu sili galma- DS/V:3706
97) taòtası mıò galdırma- DS/VI:4735
98) taslama- DS/V:3840
99) taysınma- DS/VI:4747
100) taysınna- (<paysımama-) DS/V:3855
101) tekin olma- DS/V:3867
102) tensememeğ DS/VI:4753
103) tıngırına sayma- DS/V:3917
104) tınlama- DS/VI:4761
105) tınlama- [tınmamag] DS/V:3917
106) tırnağını uzatma- DS/V:3925
107) tuz ekmek doyma- DS/V:4005
108) ummadık DS/VI:4039
109) unama- DS/VI:4041
110) unmadık DS/VI:4041
111) vecinde olma- DS/VI:4096
112) vecine olma- DS/VI:4805
113) vık dime- [vıklama-] DS/VI:4102
114) yapmadığını goma- DS/VI:4181
115) yiriyeme- (<yürü-) DS/VI:4824
116) yontulmadık [yontulmamış, DS/VI:4296
yonulmadık, yoñulmaduò]
117) yüreği galdırma- DS/VI:4334

2.2.34. -mAş-
Kalıplaşmış hâliyle bir ek gibi kullanılan yapılardan biridir. “Fiilden ad
türeten -m ekinden sonra addan fiil türeten +A- ve fiilden fiil türeten -ş- eklerinin
kaynaşmasından oluşmuş bir bileşik ektir.” (Korkmaz, 2017, s. 185). Kullanımı az
sayıda olmakla beraber yazı dilinde almaşık, karmaşık ve sarmaşık sözcüklerinde
kullanmaktayız.

1332
 Ağızlarda kullanımı azdır. çaòmaş- “birbirine girmek, karışmak”, ırmaş-
“uzaklaşmak”, ilmeş- “dolaşmak, karışmak” gibi fiil yapımları vardır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-maş- 1) almaşık DS/I:227 (15)

-meş- 2) almaştır- DS/I:227
3) baymaşık DS/I:583
4) çaòmaş- (<çak-) DS/II:1040
5) gelmeşik DS/III:1984
6) germeşük DS/III:2005
7) gırmaşma (<kır-) DS/III:2060
8) ırmaş- (<ır- (I)) DS/III:2489
9) ilmeş- DS/III:2534
10) kırmaşık DS/VI:4557
11) öymeş- DS/V:3368
12) sarmaş- DS/V:3549
(<sar-(ı)m+a-ş-; Gülensoy, 2007,
s. 739)
13) sarmaşuk DS/V:3549
14) surmeşik DS/V:3701
15) yaymaşak DS/VI:4216

2.2.35. -msı- / -msu-

Yazı dilindeki -ImsA- ekidir. Ağızlarda kınamsık ve yayımsuk
sözcüklerinde kullanılmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-msı- 1) kınamsık (I) DS/IV:2806 (3)

(<Ayıplayıcı.)
-msu- 2) kınamsık (II) DS/IV:2806
(<İştahsız, her şeyden tiksinen.)
3) yayımsuk DS/VI:4213
(<İçe çökmüş, yamulmuş, nesne
ve organ.)

2.2.36. -(u)msa-
Az kullanılan bir birleşik yapıdır. Yazı dilinde “gül-ümse- ve yeni yapılan
çek-imse- (çekimser) fiillerinde bu ek vardır.” (Ergin, 1998, s. 272). Ayrıca anımsa-
fiili de bu ekle oluşturulmuştur.
1333
 Ağızlarda ise tespit edilen sözcüklerde bağlantı ünlüsü kullanılmamıştır.
ağlamsa-, kınamsavuk, uyumsa- gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-msa- 1) ağlamsa- DS/I:101 (4)

(<Ağlayacak gibi olmak.)
- 2) kınamsavuk DS/IV:2806
umsa- (<Kibirli, kurumlu, övünçlü.)
3) kurumsa- DS/IV:3013
(<Bir şeye karşı çok istek
duymak, susamak.)
4) uyumsa- DS/VI:4053
(<Uyur gibi yapmak.)

2.2.37. -n-
-In- fiilden fiil yapım ekinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış hâlidir. Ünlüyle
biten fiillere gelerek dönüşlü fiiller türetir. Geçişli fiiller türetir: bürün-, dadan-,
dayan-, dokun-, dolan-, kıskan-, kuşan-, öğren-, övün-, tiksin-, usan-, uzan-, yaran-
, yen- vb. Geçişsiz fiil türetimi daha fazladır: aran-, arın-, aşın-, bezen-, boyan-,
bulan-, dalan-, davran-, diren-, donan-, döşen-, elen-, güven-, isten-, ıslan-, kavran-
, kuşan-, taşın-, tıkan-, söylen-, sulan-, taran-, tıkan-, uslan-, uyun-, yaman-, yıkan-
, vb. Addan fiil yapan +lA- ekinin ardına gelerek çokça geçişsiz fiil türetir: akıllan-
, kilitlen-, alevlen-, arkalan-, ayaklan-, ballan-, böbürlen-, dalgalan-, diklen-, dillen-
, döllen-, dumanlan-, işlen-, kenetlen-, kıllan-, kirlen-, kollan-, kurtlan-, küllen-,
sağlan-, sallan-, seslen-, taşlan- yeşillen-, yıllan-, yollan- vb. Az da olsa geçişli
fiiller yapar: aralan-, bağlan-, çullan-, kapılan-, ilgilen-, kullan- vb. Terim olarak
elen- (sp.), kilitlen- (tek.) fiilleri ile teklifsiz konuşmada çöplen-, hareket yollu
konuşmada ise zıkkımlan- sözcüğü yazılı dilde kullanılır.

Ağızlarda da çok sık kullanılan yapılardan biridir. Genellikle +lA- fiil yapım
ekine gelerek fiiller türetir. Yansıma kökenli sözcükleri fiil yapan +DA- fiil yapım
ekinden sonra da kullanılmaktadır. dolambaç ve saklambaç yapısındaki sözcükler
bu eke dâhil edilmemiştir.

1334
 geçişli fiil yapar: avratlan- “1.Ev işlerinde becerikli, bilgili olmak.”, benlen-
(II) “bir şeye sahip çıkmak”, çekilen- “yazmayla başı sarmak”, eğnen<eğinen- (II)
“omuzlamak”, göklen- “mevve ve sebzeyi yeşilken yemek” vb.

geçişsiz fiil yapar: ağnan- “2.Yatakta uyanık olarak iki tarafa dönmek, yerde
yuvarlanmak”, ağrın- “1.İncinmek, gücenmek, kırılmak.”, bacaklan- “uzamak,
boylanmak”, böğen- (I) “2.Su önü tutulduğu için toplanmak, birikmek”, darlan-
“canı sıkılmak, bunalmak, rahatsız olmak, sıkıntılı vakit geçirmek, hiddetlenmek”
vb.

+lA- ekine gelerek fiil yapar: acarlan- “2.Zenginleşmek.”, afakanlan-

“kızmak, sinirlenmek, öfkelenmek”, ağlazlan- “mızıkçılık etmek”, bürlen-
<bürülen- “örtünmek”, ciğerlen- “tatlanmak, olgunlaşmak (meyve hk.), çoraklan-
“göz çapaklanmak”, gübürlen- “kirlenmek, pislenmek” vb.

+DA- ekine gelerek fiil yapar: bıdırdan- “kendi kendine hafif sesle
konuşmak, mırıldanmak”, dığıldan- “küçük çocuk kendi kendine söylenmek,
mırıldanmak”, dodurdan- “kızarak homurdanmak, söylenmek, mırıldanmak”,
gozurdan- (II) “biriyle hasım olarak karşılaşmaktan çekinmediğini bildirmek”,
gümürden- “1.Kendi kendine hafif sesle konuşmak” vb.

+sI- ekine gelerek fiil yapar: adamsın- “adam yerine koymak”, ağırsın- “ağır
bulmak, yüksünmek”, arkasın- “arkalanmak, güvenmek”, arsın- “1.Utanmak,
çekinmek.”, böyüksün- “kendini veya bir başkasını büyük, üstün görmek”,
durumsun- “1.Durur gibi olmak.”, evsin- (I) “Isınmak, alışmak, evi gibi saymak,
yabancılık çekmemek” vb.

birleşik fiil yapar: ağrınıp incin- “kırılmak, gücenmek”, al yeşil kuşan-

“1.Çok sevinçli olmak. 2.Süslü giyinmek.”, başı bağlan- “nişanlanmak”, burcu
bulan- “dayanma gücünü yitirmek, ağlayacak duruma düşmek”, dört dolan- “telâşla
çare aramak, dört dönmek”, gün dinlen- “güneş batmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-n- 1) abablandır- DS/I:5 (1839)

2) abalan- (<aban-) DS/I:8
3) abıldan- DS/I:21
4) abuklan- [abuòlanmaò, abuòlan-] DS/I:32

1335
5) abuklandır- DS/I:32
6) abuòlanmaò DS/VI:4406
7) acarlan- DS/I:40
8) acıklan- DS/I:49
9) acıklandır- DS/I:49
10) acıksın- (II) (<az) DS/I:49
11) acılan- [acilen-] DS/I:50
12) acın- DS/I:51
13) acınaklı DS/I:51
14) acıòlandırmaò-, acıklandır- DS/I:47
[acıklandır-, acuòlandırmaò]
15) acıòlanmaò- [açıklan-, acuòlan-, DS/I:47
açuvlan-]
16) acızlan- (<èacz) DS/VI:4407
17) acuğlan- DS/VI:4407
18) adağlanmaò, adaòlanmah DS/I:62
19) adamsın- DS/I:64
20) adamsın- DS/VI:4407
21) afakanlan- DS/I:69
22) afkalan- DS/I:70
23) ağ yonca DS/I:116
(<*yorı-n-ç[k/g]a; Gülensoy,
2007, s. 1159)
24) ağalanmaò DS/I:81
25) ağbalan- DS/I:85
26) ağdalan- DS/I:87
27) ağılan- DS/I:89
28) ağıllan- (I) DS/I:90
29) ağıllan- (II) DS/I:90
30) ağıllanmaò (<akıllan-) DS/I:90
31) ağırsın- DS/VI:4409
32) ağırşaklan- [ağşanlan-] DS/I:90
33) ağızlan- DS/I:97
34) ağlan- DS/VI:4410
35) ağlazlan- DS/I:102
36) ağnan- DS/VI:4411
37) ağnan- DS/I:107
(<ağna-(n)-; Gülensoy, 2007, s.
57)
38) ağrın- [ağrınıp incil-] DS/I:111
39) ağrınğın, ağrıngın DS/I:111
40) ağrınıp incin- DS/VI:4411
41) ağşaklan- DS/I:113
42) ağşarlan- DS/I:113
43) ağulan- DS/I:114
44) ağulan- DS/VI:4411
45) ağzı kilitlen- (<kelīd, DS/I:119
kilīd>Fars.)
46) ahırlan- (<Àòÿr>Fars.) DS/I:131

1336
47) aklanıp paklan- DS/VI:4414
48) aklantı DS/I:158
49) al yeşil kuşan- DS/VI:4419
(<kur+şa-n-; Gülensoy, 2007, s.
580)
50) al yonca DS/I:235
51) alacalan- DS/I:177
52) alaflan- DS/I:186
53) alalan- DS/I:192
54) alavlan- (I) DS/VI:4416
55) alavlan- (II) DS/VI:4416
56) alazdan- DS/I:206
57) alazlan- DS/I:207
58) alazlan- DS/VI:4416
59) ali yonca DS/I:222
60) allan- DS/I:224
61) allan- DS/VI:4418
62) allanıpdı (I) DS/I:224
63) allanıpdı (II) DS/I:224
64) ÀmÀnnan- DS/I:237
65) Ànan- [annan-, anan-] DS/VI:4420
66) andallan- DS/I:257
67) angalan-, añgalan- DS/I:264
68) anırlan- DS/I:270
69) añlan- (III) DS/I:275
70) anlan-, añlan- (II) DS/I:275
71) anlangaç DS/I:280
72) annan-, añnan- (<anlan-) DS/VI:4422
73) annandır- DS/I:278
74) ansın-, ansın- DS/I:279
75) anurlan- DS/I:281
76) apalaklan- DS/I:283
77) apalaklan- DS/VI:4422
78) aplangaç, aplangeç, aplangıç DS/I:289
(<atla-)
79) aplangıç DS/I:289
80) aralan- DS/I:296
81) aran- DS/I:298
82) arbalan- DS/I:301
83) ardaklan- DS/I:303
84) argulan-, arÿlan- DS/I:338
85) arın- (I) [arınmaò] DS/I:321
86) arın- (II) DS/I:322
87) arın- (III) DS/I:322
88) arkalan- DS/I:325
89) arkasın- DS/I:326
90) aròalan- DS/I:312
91) arpalan- DS/I:331
92) arsın- DS/VI:4426
1337
93) arsın- [arsunmaò] DS/I:332
94) arşaklan- DS/I:332
95) arulan- DS/I:337
96) arvatlan- DS/I:338
97) asmalan- DS/I:346
98) aşaklan- DS/I:349
99) aşarlan- DS/I:351
100) aşgarlan- [aşòarlan-] DS/I:353
101) aşın- (III) DS/I:354
(<aşgı-n-; Gülensoy, 2007, s. 85)
102) aşkarlan- (I) DS/I:359
103) aşkarlan- (II) DS/I:359
104) ataşlan- (I) DS/I:366
105) ataşlan- (II) DS/I:366
106) atlandı DS/I:370
107) atlandır- (<ad) DS/I:371
108) atlantırmağ DS/I:371
109) aursundur- (<ağır) DS/I:374
110) aursundurt- DS/I:373
111) avaklan- DS/I:374
112) avallan- DS/I:375
113) avkalan- DS/I:385
114) avkalanmış DS/VI:4432
115) avkılan- DS/I:386
116) avkurlan- DS/I:387
117) avratlan- [avratdanmaò] DS/I:391
118) avsınlan- (<efsÿn>Fars.) DS/I:392
119) avsunnan- (<efsÿn>Fars.) DS/I:393
120) avşarlan- DS/I:394
121) avulan- DS/I:395
122) ay harmanlan- [ay harmannan-] DS/I:415
123) ay uğrulan- DS/I:432
124) ayaklan- DS/I:403
125) ayaksın- DS/I:404
126) ayaksındır- DS/I:404
127) ayalan- DS/I:405
128) ayıpsın- (<èayb>Ar.) DS/VI:4436
129) ayıpsın- [ayıpsin-] DS/I:420
130) aynalan- DS/VI:4437
131) aynalan- (<Àyīne>Fars.) DS/I:427
132) aysın- DS/I:431
133) azavaklan- DS/I:436
134) azı kitlen- DS/VI:4439
135) azılanlanmış DS/I:439
136) azımsan- DS/VI:4439
137) azlan- DS/I:441
138) azulan- DS/I:443
139) bacaklan- DS/I:457

1338
140) bağaçlan- DS/I:487
141) bağdalan- DS/I:477
142) bağlan- (I) DS/I:483
143) bağlan- (II) [bağlanmaò] DS/I:483
144) bağlandı DS/I:483
145) bağlandı DS/I:483
146) bağlantı DS/VI:4442
147) bağlantı (I) [balantı] DS/I:483
148) bağlantı (III) DS/I:483
149) bağlantı (IV) DS/I:483
150) bağlantı (V) DS/I:483
151) bağlantı (VI) DS/I:483
152) bağlantı (VII) DS/I:483
153) bağlantı (VIII) DS/I:483
154) bağlantı (IX) DS/I:483
155) bahasın- (<paha<bahÀ>Fars.) DS/I:487
156) bahasın- (<paha<bahÀ>Fars.) DS/VI:4442
157) ballan- DS/I:509
158) ballan- DS/VI:4444
159) balta güplengisi DS/I:512
160) bangilen- DS/I:520
161) bardalan- DS/I:529
162) barlan- DS/VI:4446
163) barlan- [barlanmag] DS/I:534
164) barlanmag [barlan-] DS/I:534
165) basırgan- DS/I:541
166) baslankaç DS/I:543
167) bastırıklan- DS/I:548
168) baş hakıncı, baş kakıncı DS/I:558
169) başı bağlan- DS/I:558
170) başı fırlan- DS/I:559
171) başlandır- DS/VI:4450
172) başlangeç DS/I:562
173) batlan/goz (<pat) DS/I:571
174) batlan/göz (<pat) DS/I:571
175) baydanlan- DS/I:579
176) bayınlan- [bayınnan-] DS/I:580
177) baylan- [baynan-] DS/I:582
178) baynan- DS/I:583
179) bebelen- (I) DS/I:590
180) bebelen- (II) DS/I:590
181) bebillen- (II) DS/I:590
182) bebirlen- (I) [bebirlen-, bebüllen-, DS/I:591
bebürlen-]
183) bebirlen- (II) [bebürlen- (II)] DS/I:591
184) bebirlen- (III) DS/I:591
185) bebirlen- (IV) DS/I:591
186) bebirlen- (V) [bebürlen-] DS/I:591

1339
187) bedevilenme (<bedevī>Ar.) DS/I:595
188) bekin- (I) DS/I:602
189) bekin- (II) DS/I:602
190) bekin- (III) DS/I:602
191) belen- DS/VI:4453
192) belen-, bΨlen- (I) [bölenmaò, DS/I:613
bölen-]
193) belen- (II) DS/I:613
194) belen- (III) DS/I:613
195) belengaz (<belen- (I)) DS/I:613
196) belengez DS/I:613
197) bellen- DS/VI:4455
198) belleñgeç (II) DS/I:622
199) bellenti DS/I:622
200) belliklen-, belliyhlen- DS/I:623
201) benlen- DS/VI:4456
202) benlen- (II) DS/I:629
203) bennen- (<benlen-) DS/VI:4456
204) berbirlen- DS/I:631
205) berkin- DS/I:635
206) berzullen-, bezullen- DS/I:638
207) besdeklen- DS/VI:4456
208) besden- (<beslen-) DS/I:638
209) besilen- DS/I:640
210) besteklen- DS/I:641
211) bevlendi DS/I:646
212) beyni gijillen- [gijellenmek] DS/I:648
213) bezen- (I) DS/I:651
214) bezen- (II) DS/I:652
215) bezen- (III) DS/I:652
216) bezenç DS/VI:4458
217) bıcılan- DS/I:654
218) bıdırdan- DS/VI:4458
219) bıdırlan- DS/I:661
220) bılΨtlen- DS/I:665
221) bırbırlan- DS/VI:4459
222) bızıklan- (II) DS/I:675
223) bicillen- DS/I:682
224) billen- (II) [birlen-] (<bir) DS/I:694
225) bilmezlen- DS/I:695
226) bilmezlen- DS/VI:4462
227) bir şeysinme- DS/VI:4462
228) bitolan- DS/I:712
229) bizlengiç (I) [bizlengeç, DS/I:714
bizlenginç, bizlengüç, büzlengeç,
büzlengiç]
230) bizlengiç (II) DS/I:715
231) bizlengiç (III) DS/I:715
232) bizlengiç (IV) DS/I:715
1340
233) boğazdan- (<boğazlan-) DS/I:727
234) boğazlan- DS/I:728
235) bolanma DS/VI:4464
236) bolanuk (<bula-) DS/I:499
237) boşandır- (<boşu-) DS/I:743
238) boşunak DS/I:743
239) boyan- DS/I:745
240) boyana DS/I:745
241) boyanacı DS/I:745
242) bozalan- DS/I:749
243) böceklen- DS/I:755
244) böcelen- (I) DS/I:755
245) böcelen- (II) DS/I:755
246) bögenük DS/I:758
247) böğen- (I) [böven-, böyen- (I), DS/I:762
bugen-, buğen-, büğen- (I)]
248) bönlen- DS/I:769
249) börtlen- DS/I:772
250) böyüksün- DS/I:774
251) buclan- DS/I:776
252) budağlanmaò (<budak) DS/I:778
253) buhurlanma DS/I:783
254) bujlan- DS/I:783
255) bulan- DS/I:786
256) bulancak DS/I:786
257) bulgurlan- DS/I:788
258) bullan- DS/I:789
259) bumuzlan- DS/I:791
260) buñlan- DS/I:793
261) burburlan- DS/I:794
262) burcaklan- DS/I:794
263) burcu bulan- DS/I:795
264) burlan- DS/I:799
265) burnu yillen- DS/I:793
266) busunç DS/I:806
267) buynaz (<buyun-) DS/I:808
268) bübürlen- DS/I:811
269) büceklen- DS/VI:4469
270) bücelen- [böceklen- (I), böcelen-, DS/I:811
böculen-, bücülen-, börülen-]
271) büğen- (I) DS/I:813
272) büğen- (II) DS/I:813
273) bükelen- DS/VI:4469
274) büneleklen- DS/I:822
275) bürelen- [bürlen-] DS/I:825
276) bürlen- [billen- (I), bullen-, DS/I:827
büllen-, bürelen-, bürüklen-,
bürülen- (I)] (<bürü-)
277) bürüklen- [bürüklenmaò] DS/I:828
1341
278) bürün- DS/I:829
279) bürüncek [bürünceyò] DS/I:829
280) bürüncük DS/I:829
281) bürünük DS/I:829
282) büyüksün- DS/I:833
283) büzdeklen- [büzdüklen-] DS/I:833
284) bΨyni gıcıllan- DS/VI:4457
285) bΨzan- DS/I:649
286) calbalan- (<çalka-) DS/II:850
287) calınlan- DS/II:852
288) calınlandır- DS/II:852
289) capcuklan- DS/II:858
290) carıklan- DS/II:862
291) caylan- (<cay (I)) DS/II:870
292) cehlen- (II) (<caka) DS/II:876
293) ceklen- DS/II:877
294) cendirlen- DS/II:881
295) cepceklen- DS/II:883
296) cerelen- DS/II:885
297) cıdırlan- [cıdırlanmah] DS/II:898
298) cıdırlanmah DS/II:898
299) cığalan- (I) [cehlen-] DS/II:899
300) cığalan- (II) DS/II:900
301) cığızlan- [cağızlan-, cıbılan-, DS/II:903
cığazlan-, cıllan-, civizlan-,
cuğuzlan-]
302) cılavlan- DS/II:907
303) cılavlanmah DS/II:907
304) cılgın- DS/I:911
305) cılğısızlan- DS/II:911
306) cımbıllan- DS/II:915
307) cımızlan- (I) DS/II:917
308) cımızlan- (II) DS/II:918
309) cındarlan- DS/II:919
310) cıpdandık DS/II:890
311) cırdıklen- DS/II:928
312) cırmalanmah DS/II:935
313) cıvın- DS/VI:4474
314) cıvın- (I) DS/I:943
315) cıvın- (II) DS/I:943
316) cibelen- [çibelen-] DS/II:953
317) ciciklen- DS/VI:4474
318) cidarlan- DS/VI:4474
319) ciğerlen- DS/II:963
320) cihsin- DS/II:963
321) cimitirlen- DS/II:973
322) cinlen- [cinlenmeğ, cinlenmeh, DS/II:981
cinnen- (I), cinnenmeyh]
323) cinlendir- DS/II:981
1342
324) cinnen- (II) DS/II:982
325) cintillen- (I) DS/II:967
326) cintillendir- DS/II:967
327) comzun- (<com (I)) DS/II:998
328) cöcelen- DS/II:1005
329) cöçlen- DS/II:1005
330) cugullan- DS/II:1010
331) culaflan- DS/II:1012
332) cuslan- DS/II:1020
333) cücüklen- [cillan-, cüccüklen-, DS/II:1024
cücelen-, çücüklen-, çüçüklen-]
334) cüklen- (<yük) DS/II:1025
335) cüldelen- DS/II:1026
336) cüreksin- (<yürek) DS/II:1028
337) çafçalan- DS/II:1033
338) çala gullan- [çala kullan-] DS/II:1048
339) çalgazılan- DS/II:1070
340) çalıklan- (I) DS/II:1055
341) çalıklan- (II) DS/II:1055
342) çalkan- DS/VI:4477
343) çallan- (I) DS/II:1059
344) çallan- (II) DS/II:1059
345) çallan- (III) DS/II:1059
346) çallan- (IV) DS/II:1059
347) çallan- (V) DS/II:1059
348) çallan- (VI) DS/II:1059
349) çallan- (VII) DS/II:1059
350) çanlan- DS/II:1071
351) çapahlan- (<çapak) DS/II:1072
352) çaplan- DS/II:1077
353) çarlan- DS/II:1082
354) çarmıklan- DS/II:1082
355) çatlankuç sabunu DS/II:1091
356) çaylambuk (<çaylan-) DS/II:1097
357) çekilen- DS/II:1113
358) çemillen- DS/II:1129
359) çemişlen- DS/II:1130
360) çemlan- DS/II:1131
361) çemlen- (II) (<çim) DS/II:1131
362) çemren- DS/VI:4479
363) çemren- (II) DS/II:1133
364) çeñilen- DS/II:1139
365) çepellen- DS/VI:4479
366) çepellen- [çepilen-, çepirlen-] DS/II:1142
367) çermelen- DS/II:1147
368) çerpelen- DS/II:1147
369) çerzelen- DS/II:1148
370) çık(ı)rancık DS/II:1170

1343
371) çıkarancık [çıkrancık (I)] DS/II:1168
372) çıldırlanmış DS/II:1172
373) çımçımlan- DS/II:1176
374) çınarlan- DS/II:1179
375) çıtıran- (I) (<çıtırlan-) DS/II:1195
376) çıtırlan- (II) DS/II:1195
377) çıtırlan- (III) DS/II:1195
378) çiğlen- DS/II:1210
379) çiğsin- (II) DS/II:1211
380) çilelen- (I) DS/II:1215
381) çilelen- (II) DS/II:1215
382) çilenti (<çiy) DS/VI:4481
383) çillenerek ağla- DS/II:1219
384) çillenmeh [cille-, çillen-, çilen- DS/II:1219
(II), çille- (I), çilleş-]
385) çilpiklen- DS/II:1220
386) çilpinti DS/II:1220
387) çimdelen- DS/II:1222
388) çimeşlen- DS/II:1222
389) çipillen- DS/II:1233
390) çire dolan- DS/II:1234
391) çirlen- DS/II:1236
392) çirmiklen- DS/II:1237
393) çitin- DS/II:1245
394) çiyirdeklen- DS/II:1250
395) çiyselen- DS/VI:4482
396) çiysin- DS/II:1251
397) çizgen- DS/II:1252
398) çolıklan- DS/II:1263
399) çoraklan- DS/II:1270
400) çoralan- DS/II:1270
401) çorallan- DS/II:1270
402) çorlan- (I) DS/II:1272
403) çorlan- (II) DS/II:1272
404) çovaçlan- [çoveşlen-] DS/II:1275
405) çöçelen- (II) DS/II:1276
406) çöğelezlen- DS/II:1278
407) çöllen- DS/II:1283
408) çöplen- (I) DS/II:1290
409) çöplen- (II) DS/II:1290
410) çöplen- (III) DS/II:1290
411) çöpüllen- [çöpürlen-] DS/II:1290
412) çöpürlen- (I) DS/II:1291
413) çöpürlen- (II) DS/II:1291
414) çörçüklen- DS/II:1291
415) çullan- DS/VI:4483
416) çullan- (I) DS/II:1303
417) çullan- (II) DS/II:1303

1344
418) çutlan- DS/II:1305
419) çürüklen- DS/II:1308
420) dabılan- DS/II:1315
421) dabran- (<davran-) DS/II:1316
422) dadan- DS/II:1319
423) dadanak (<tada-) DS/II:1319
424) dadandırık DS/II:1319
425) dadangın [dadankın, datğın] DS/II:1319
426) dadanmaò DS/II:1319
427) dağlan- DS/II:1325
428) dağlen- DS/II:1325
429) dalaklan- DS/II:1336
430) dalan- (I) [dalanmaò] DS/II:1337
431) dalan- (II) DS/II:1337
432) dalan- (III) DS/II:1337
433) dalanmaò DS/II:1337
434) dalazlan- (I) DS/II:1339
435) dalazlan- (II) DS/II:1339
436) dalbalan- (I) (<dalga) DS/II:1340
437) dalbalan- (II) DS/II:1340
438) dalbın- (II) DS/II:1340
439) dalcın- (I) DS/II:1341
440) dalcın- (II) DS/II:1341
441) daldalan- (I) [doldalan-, DS/II:1341
duldalanmaò, duldalan-]
442) daldalan- (II) DS/II:1342
443) daldΨylan- [daldΨylanmaò] DS/II:1342
444) dalgalan- DS/II:1343
445) dallandırmaò [dallandur-] DS/II:1346
446) dallanıp budaklan- DS/II:1346
447) dalpın- DS/II:1347
448) damlantı (I) DS/II:1354
449) darazlan- (I) DS/II:1368
450) darazlan- (II) DS/II:1368
451) darcalan- DS/II:1369
452) darlan- DS/II:1371
453) darzalan- DS/II:1374
454) daşın- (<taşın-) DS/II:1376
455) daşlantı (II) (<taş) DS/II:1376
456) davışlan- DS/II:1379
457) davlumbazlan- DS/II:1381
458) davran- DS/II:1381
(<tavra-n-; Gülensoy, 2007, s.
268)
459) davranmaò DS/II:1381
460) davranuòlu DS/II:1381
461) dayan- (I) DS/II:1386
462) dayan- (II) DS/II:1386
463) dayanak (II) DS/II:1386
1345
464) dayangan, dayañgan [dayanğan] DS/II:1386
465) dayangı DS/II:1386
466) dayanık DS/II:1386
467) dayanış- DS/II:1386
468) dayanmah DS/II:1386
469) dayantılık DS/II:1386
470) daydalan- DS/II:1387
471) dayılan- [daylan-] DS/II:1388
472) debelen- DS/II:1392
473) debelen- (<tep-) DS/VI:4485
474) debelen- [debele-] DS/II:1392
475) debelendir- DS/VI:4485
476) debennemeg (<debelen-) DS/II:1393
(<*tep-ele-n-)
(<Gülensoy, 2007, s. 270)
477) deberlen- DS/II:1393
478) debren- DS/II:1396
479) dedirgen- DS/II:1398
480) defelen- DS/II:1399
481) dellen- (<deli) DS/II:1414
482) demir yonca DS/II:1418
483) demlen- DS/II:1418
484) demşeklen- DS/VI:4486
485) dengi dayan- DS/II:1423
486) denlen- (<tane) DS/II:1426
487) denlenmeğ DS/II:1426
488) depelen- DS/II:1427
489) depelenti (I) DS/II:1427
490) depelenti (II) DS/II:1427
491) derlen- DS/II:1435
492) deşelen- DS/II:1437
493) deysen- (<değ-) DS/II:1448
494) dıdıòlanmaò DS/II:1450
495) dıgranmaò DS/II:1450
496) dığıldan- [dıgıldan-, dığırda-] DS/II:1453
497) dığıllan- DS/II:1453
498) dığranmaò DS/II:1450
499) dılılan- DS/II:1458
500) dıllan- DS/VI:4486
501) dırçıklan- DS/II:1468
502) dırdalan- DS/II:1468
503) dırızlan- DS/VI:4487
504) dırlan- DS/II:1470
505) dırmaçlan- DS/II:1470
506) dıvıldan- DS/II:1474
507) diblanti (<dip) DS/II:1480
508) diklen- (II) DS/II:1488
509) dil yeniği ol- DS/II:1498

1346
510) dilÀlan- [dilalan-] DS/II:1490
511) dilenci DS/II:1493
512) dilenip dolan- [dilenip döşün-] DS/II:1493
513) dillen- (I) [dillenmeğ] DS/II:1496
514) dillen- (II) DS/II:1496
515) dillendir- DS/II:1496
516) dillengeç DS/II:1496
517) dinbelendiyh DS/II:1500
518) dineñgin DS/II:1509
519) dingirlen- DS/II:1506
520) dingirlen- DS/VI:4487
521) dinlence [dinlenç] DS/II:1508
(<tīn+la-n-; Gülensoy, 2007, s.
287)
522) dinlendik türbesi DS/II:1508
523) dinlendir- [dinnendir-] DS/II:1508
524) dinleñgin [dinlengün] DS/II:1508
525) dinlenim DS/II:1508
526) dinnendiren (I) (<dinlen-) DS/II:1509
527) dinnendiren (II) DS/II:1509
528) diplen- DS/II:1511
529) direklen- (II) DS/II:1512
530) direklendir- DS/II:1512
531) diren- DS/II:1514
532) dirence DS/II:1513
533) direncen DS/II:1513
534) dirken- DS/II:1518
535) diş bizlengici [diş büzleñgeci] DS/II:1520
536) dişen- DS/VI:4488
537) dişen- (I) DS/II:1523
538) dişen- (II) DS/II:1523
539) dişen- (III) DS/II:1523
540) dişen- (IV) DS/II:1523
541) dişengi DS/VI:4488
542) dişengi (II) DS/II:1523
543) dişengiç (I) DS/II:1523
544) dişengiç (II) DS/II:1523
545) dişenti [dişentü] DS/II:1523
546) ditsin- [diksin-, diysinmeyh] DS/II:1526
(<tiksin-)
(<*tik+si-n; Gülensoy, 2007, s.
898)
547) dizirlen- DS/II:1531
548) dodurdan- [doduldan-] DS/II:1535
549) dolan- DS/II:1544
550) dolangaç (I) DS/II:1544
551) dolangan DS/II:1544
552) donan- DS/II:1558
553) donangı DS/II:1558
1347
554) donanma (I) DS/II:1558
555) donanma (II) DS/II:1558
556) döllen- (I) DS/II:1579
557) döllen- (II) DS/II:1579
558) döncün- DS/II:1581
559) dörelen- DS/II:1587
560) dört dolan- DS/II:1588
561) döşen- (I) DS/II:1591
562) döşen- (II) DS/II:1591
563) dudulan- (<dudu (I)) DS/II:1595
564) dullan- DS/II:1598
565) dumanlan- DS/II:1602
566) durlan- (<duru) DS/II:1606
567) durlangıç (<duru) DS/II:1605
568) durmaçlan- DS/II:1606
569) durumsun- DS/II:1608
570) duşaklan- DS/II:1609
571) duşlanmah [duşlan-] DS/II:1610
572) dutsızlan- DS/II:1613
573) düğmelen- DS/II:1622
574) düğücüklen- [düğürcüklen- (II)] DS/II:1623
575) düğümlen- DS/II:1625
576) düğürcüklen- DS/II:1626
577) dürelen- DS/II:1633
578) düşengi (<döşe-) DS/II:1638
579) düzgünlen- DS/II:1646
580) dÿlan- DS/II:1596
581) efillen- DS/III:1669
582) eglan- DS/III:1673
583) eğdilen- DS/III:1674
584) eğlen- DS/III:1673
585) eğnen- (I) [eynen-] (<eğine-) DS/III:1681
586) eğnen- (II) DS/III:1682
587) ekelen- (I) DS/III:1693
588) ekelen- (II) DS/III:1693
589) eksiklen- DS/VI:4494
590) ektilen- DS/VI:4494
591) elen- DS/VI:4495
592) ēlen- DS/III:1711
(<eğle- ; Gülensoy, 2007, s. 322)
593) elenti (I) [elentü] DS/III:1711
594) elenti (II) DS/III:1711
595) ellengeç DS/VI:4496
596) Ψlsin- DS/III:1728
597) emen- (I) DS/III:1734
(<*emge-; Gülensoy, 2007, s.
331)
598) emendir- (I) [emendirmeg] DS/III:1733
599) eneç (III) (<ye-) DS/III:1747
1348
600) enenik [enenük] DS/III:1750
601) eneziklen- DS/III:1752
602) enişkelendir- DS/III:1758
603) eñnen- [eñlen-] (<eyin) DS/III:1760
604) ergerlen- DS/III:1768
605) ergezlen- DS/III:1768
606) erlen- [erleş-] DS/III:1775
607) erleşikli DS/III:1775
608) ernik (II) DS/III:1775
609) ernik (III) (<eri-) DS/III:1775
610) erselen- (<örse-) DS/III:1776
611) esirgen- DS/VI:4500
612) eslenti DS/III:1785
613) eşbahlan- DS/III:1788
614) eşek kanıyla aşılan- DS/III:1789
615) eşek nalıyla damgalan- DS/III:1789
616) eşek yuncası DS/III:11790
617) eşirgen- DS/VI:4501
618) eşşeklen- DS/III:1795
619) etlenmeğ DS/III:1799
620) evceklen- DS/III:1801
621) Ψvihlen- DS/III:1807
622) evilden- DS/III:1807
623) evilden- DS/VI:4502
624) evinlen- [evinlenmeg] DS/III:1807
625) evlensek DS/III:1811
626) evlensek ol- DS/III:1811
627) evsin- (I) DS/III:1816
628) evtiklen- DS/VI:4502
629) evtiklen- (I) DS/III:1817
630) evtiklen- (II) DS/III:1817
631) evtüklen- DS/III:1818
632) evzilen- DS/III:1819
633) eyeşlenme DS/III:1820
634) eyilen- DS/VI:4503
635) eylen- DS/VI:4503
636) eylentü DS/III:1823
637) ezgilen- DS/III:1829
638) ezirgen- DS/VI:4503
639) faklangıç DS/III:1831
640) falaklan- (I) DS/III:1832
641) falaklan- (II) DS/III:1832
642) felfeselen- (<felsefe>Ar.) DS/III:1842
643) fellen- (I) DS/III:1843
644) fellen- (II) DS/III:1843
645) fellendir- (I) DS/III:1843
646) fellendir- (II) DS/III:1843
647) fengerlen- DS/III:1843

1349
648) feyillen- DS/III:1849
649) fıllan- DS/III:1852
650) fırçiklen- DS/III:1854
651) fıriklen- DS/III:1855
652) fıriklen- (I) DS/III:1855
653) fırlan- DS/III:1856
654) fırlan- DS/VI:4505
655) fırlandır- DS/III:1856
656) fırlandu- DS/VI:4505
657) fırlanta DS/III:1856
658) fırlantı DS/III:1856
659) fırtlangıç DS/III:1857
660) fıtlıslan- DS/III:1862
661) ficiriklen- DS/III:1863
662) firalan- DS/III:1868
663) firiklen- (I) DS/III:1870
664) firiklen- (II) DS/III:1870
665) firtlen- DS/III:1870
666) fişeklen- (<fişeng>Fars.) DS/III:1873
667) fiştillen- DS/III:1873
668) focullan- DS/III:1874
669) gabalantı DS/III:1883
670) galabalan- DS/III:1897
671) gaman- (I) DS/III:1906
672) gaman- (II) DS/III:1906
673) gamandırmaò (<kapan-) DS/III:1906
674) gamlen- DS/III:1908
675) gaòınç DS/III:1894
676) gapılan- DS/III:1916
677) gardalan- DS/III:1922
678) gardalandır- DS/III:1922
679) garıncalan- DS/III:1927
680) garrehlen- DS/III:1929
681) gavlangoz DS/III:1839
682) gavran- (I) DS/III:1940
683) gavran- (II) DS/III:1940
684) gavrandır- DS/III:1940
685) gayasalan- [gaysılan- (I)] DS/III:1943
686) gaydalan- (I) DS/III:1944
687) gaydalan- (II) DS/III:1944
688) gaydalan- (III) [gaydala-] DS/III:1944
689) gayran- DS/IV:1949
690) gaysaklan- (I) DS/III:1951
691) gaysaklan- (II) DS/III:1951
692) gaysılan- (I) DS/III:1951
693) gaysılan- (II) DS/III:1951
694) gazınç (<kazı-) DS/III:1954
695) geberciklen- DS/III:1956

1350
696) gedeklen- DS/III:1965
697) gegelen- DS/III:1970
698) gelin pırlaklan- DS/III:1982
699) genlen- (I) [gepenle-] DS/III:1992
700) gerciklen- DS/III:1995
701) gereklen- DS/III:1997
702) gereylen- DS/III:2000
703) gerezlen- DS/III:2000
704) gesbülen- DS/III:2007
705) gıcıklan- DS/III:2027
706) gıcıllan- [gıcırlan-] DS/III:2027
707) gıcırgan- (I) DS/III:2028
708) gıcırgan- (II) DS/III:2029
709) gıdaksın- DS/III:2031
710) gıdılan- (I) DS/III:2033
711) gıdılan- (II) [gıdıkla-] DS/III:2033
712) gıdiklen- DS/III:2033
713) gılavlan- DS/III:2039
714) gılıklandır- DS/III:2042
715) gıllan- (I) DS/III:2043
716) gıllan- (II) [gıllen-] DS/III:2043
717) gıllan- (III) [gıllen- (II)] DS/III:2043
718) gıllanma- DS/III:2043
719) gıllen- (I) DS/III:2044
720) gıllen- (IV) DS/III:2044
721) gıncıklan- (I) DS/III:2047
722) gıncıllan- DS/III:2047
723) gıncıòlan- DS/III:2047
724) gındıllan- DS/III:2049
725) gırcılan- DS/III:2054
726) gırlan- DS/III:2059
727) gıslen- DS/III:2062
728) gıvırdan- DS/III:2063
729) gıvşırlan- DS/III:2064
730) gızgan- (<kıskan-) DS/III:2062
(<kız+ga-n-; Gülensoy, 2007, s.
517)
731) gızırğalan- DS/III:2070
732) gızıriklen- DS/III:2070
733) gileylenmeğ [gileylen-, DS/III:2076
gileylenmeyh]
734) gillen- DS/III:2078
735) girenlen- [gireğinlen-] DS/III:2082
736) girgilenmeğ DS/III:2083
737) gizlence [gizlencelik, gizlengiç DS/III:2085
(I)]
738) gizlenci DS/III:2085
739) gizlengiç (II) DS/III:2085
740) godoşlan- [godozlan-, gosgalan-] DS/III:2092
1351
741) gonaklan- DS/III:2100
742) gonüllen- DS/III:2102
743) gorlan- (II) DS/III:2105
744) gorumlan- DS/III:2106
745) gorun- (<koru-) DS/III:2106
746) gozurdan- (I) DS/III:2113
747) gozurdan- (II) DS/III:2113
748) göceklen- DS/III:2119
749) gödürsüzlen- DS/III:2126
750) göğüllen- DS/III:2133
751) göjgüllendir- DS/III:2134
752) göklen- DS/III:2138
753) göleklen- DS/III:2142
754) göletlendir- DS/III:2144
755) göllen- DS/III:2145
756) gömeçlen- DS/III:2148
757) gönen- (I) [gönen (I), günen-] DS/III:2154
(<*kün+e-n-; Gülensoy, 2007, s.
382)
758) gönendir- [gönendir-] (<kün) DS/III:2154
759) gönüllen- [gönüllen-] DS/III:2156
760) gövellen- DS/III:2168
761) göynüklen- DS/III:2172
762) gözlengeç DS/III:2183
763) gözlengıç DS/III:2183
764) gucen- DS/III:2187
(<*kāc+e-n-)
(<Gülensoy, 2007, s. 519)
765) gucuklan- DS/III:2187
766) guddelen- DS/III:2187
767) gullan- DS/III:2192
768) gulüç (<gülün-) DS/III:2193
769) gumarozlan- DS/III:2194
770) gurağızlanmag DS/III:2197
771) gurtlan- [gurdlan-] DS/III:2201
772) guşan- DS/VI:4514
(<kur+şa-n-; Gülensoy, 2007, s.
580)
773) guvaşlan- DS/III:2203
774) gübürlen- DS/III:2207
775) gücürgen- DS/III:2210
776) güçsün- DS/III:2211
777) gümrahlan- DS/III:2223
778) gümren- DS/VI:4515
779) gümren- (<gümür) DS/III:2223
780) gümürden- [gümürdenmeğ] DS/III:2224
781) gün dinlen- [gün dinnen-] DS/III:2226
782) gündinlendi DS/III:2226
783) günecelen- DS/III:2227

1352
784) gürelen- DS/III:2235
785) güvey eğlenmesi DS/III:2241
786) haflen- DS/III:2251
787) hallan- (I) (<hall>Ar.) DS/III:2261
788) hallan- (II) DS/III:2261
789) hamama dayan- DS/III:2263
790) harlan- (I) (<harr>Ar.) DS/III:2292
791) harlan- (II) DS/III:2292
792) hasıllan- DS/III:2299
793) haşırlan- DS/III:2303
794) havıksın- DS/III:2310
795) havlangaç DS/III:2312
796) havuksın- DS/III:2313
797) hayıpsın- DS/III:2317
798) haylan- (I) DS/III:2319
799) haylan- (II) DS/III:2319
800) haylangaz DS/III:2319
801) haysın- DS/III:2321
802) haytısın- DS/III:2321
803) hayvatlan- DS/III:2321
804) hederlen- DS/III:2328
805) hefilen- DS/III:2328
806) hekelen- DS/III:2330
807) helimlen- DS/III:2334
808) hellen- (I) DS/III:2336
809) hellen- (II) DS/III:2336
810) hellen- (III) DS/III:2336
811) helmelen- [hellelen-] DS/VI:4519
812) herelen- DS/III:2343
813) herlen- DS/III:2347
814) herslen- DS/III:2348
815) hevtiklen- (I) DS/III:2352
816) hevtiklen- (II) DS/III:2352
817) heyelan- DS/III:2353
818) heyrilen- DS/III:2354
819) hıcıllan- DS/III:2357
820) hıdığlan- (<gıdıklan-) DS/III:2357
821) hıdıksın- DS/III:2357
822) hıllangaç [hıllankaç] DS/III:2359
823) hımırdan- DS/III:2362
824) hınamlan- [hinamla-] DS/III:2362
825) hıncıklan- [hıncıkla-] DS/III:2363
826) hıthıtlan- [heftiklen-] DS/III:2380
827) hıynılan- DS/III:2381
828) hidillen- DS/III:2384
829) hirelen- DS/III:2388
830) hodullan- [hormullan-] DS/III:2394
831) hoduran- DS/III:2394

1353
832) holeklen- DS/III:2396
833) hollan- DS/III:2397
834) hopallan- DS/III:2405
835) horavlan- DS/III:2410
836) horozlan- (<òorÿs>Fars.) DS/III:2410
837) horsun- DS/VI:4521
838) horsun- (I) DS/III:2412
839) horsun- (II) DS/III:2412
840) hotalan- DS/III:2419
841) hovlan- DS/III:2421
842) hoytuklan- DS/III:2423
843) hoyurlan- (I) DS/III:2424
844) hoyurlan- (II) DS/III:2424
845) hozalan- DS/III:2424
846) höbelenme DS/III:2426
847) höllüklen- DS/III:2431
848) höndüllen- DS/III:2433
849) hörflen- DS/III:2434
850) hörkuşlen- DS/III:2434
851) höşmeklendir- DS/III:2437
852) höşümlen- DS/III:2438
853) hudiklen- DS/III:2441
854) huruşlan- DS/III:2445
855) husalan- DS/III:2445
856) huzlan- DS/III:2447
857) hüllen- DS/III:2449
858) hüşümlen- DS/III:2452
859) ıbalan- DS/IV:2455
860) ıfılan- DS/IV:2456
861) ığıldan- DS/IV:2457
862) ığralan- [ıglan-, ıralan-, ırgalan-, DS/IV:2458
ırşalan, iğralan-]
(<īrga-l-a-; Gülensoy, 2007, s.
417)
863) ıkıran- DS/IV:2463
864) ılıncak (I) [ılılancak, ılangaç, DS/III:2472
ılıncaò, ılınçak, ılıngaç, ılınkaç,
ıllıñgaç, ilincaò, ilincak (I),
ilinçaò, ilinçak]
865) ılıncak (II) DS/III:2473
866) ımırgalan- DS/IV:2476
867) ımırsıklan- DS/IV:2476
868) ımızgan- (III) (<mız) DS/IV:2477
869) ıncıklan- [ıncıkla-] DS/IV:2478
870) ıngalan- DS/IV:2478
871) ıraksan- [ıraksa-] DS/IV:2482
872) ırım ırım ığran- DS/IV:2458
873) ırlan- (I) [ırlanmag, ırlanmah] DS/IV:2488
874) ırlan- (II) DS/IV:2488

1354
875) ırlandır- (I) DS/IV:2488
876) ırlangeç DS/IV:2488
877) ırlantı DS/IV:2489
878) ırlantı DS/IV:2488
879) ıvgalan- DS/IV:2498
880) ibliklen- DS/IV:2504
881) içgillen- [ıçgillen-, içkillen- (I), DS/IV:2506
içtilen-]
882) içiksin- DS/IV:2506
883) içkillen- DS/IV:2507
884) içlen- DS/IV:2507
885) ìgren- [yirgen-] DS/VI:4281
(<*ig+re-n-; Gülensoy, 2007, s.
427)
886) iğlen- (II) DS/IV:2512
887) iğren- DS/VI:4279
888) iğrencek DS/VI:4279
889) ikan- (<yıkan-) DS/IV:2515
890) ikirciklen- DS/IV:2517
891) ikircimlen- DS/IV:2517
892) ilgilen- (I) DS/IV:2523
893) ilgilen- (II) DS/IV:2523
894) ilim ilim ilindir- DS/IV:2526
895) ilin- (I) DS/IV:2527
896) ilin- (II) DS/IV:2527
897) ilin- (III) DS/IV:2527
898) ilincak (<ılı-) DS/VI:4526
899) ilincak (II) DS/IV:2526
900) ilindir- DS/IV:2526
901) ilindur- DS/IV:2526
902) ilintilen- DS/IV:2527
903) ilmeklen- DS/IV:2534
904) imik garıncalan- (<karınca) DS/IV:2537
905) inenik DS/IV:2542
906) ipliklen- DS/IV:2547
907) irden- (<irde-) DS/IV:2548
908) irgen- [irgenmeyh] (<iğre-) DS/IV:2550
909) irgençi DS/IV:2550
910) isdan- (<ıslan-) DS/VI:2555
911) isden- (<iste-) DS/IV:2555
912) isten- [istenmeg] DS/IV:2561
913) istengi DS/IV:2555
914) istenti DS/IV:2561
915) işgillen- (I) DS/IV:2563
916) işgillen- (II) DS/IV:2563
917) işkillen- [işkellen-] DS/IV:2564
918) işlen- DS/IV:2565
919) işlenti (I) DS/IV:2565
920) işlenti (II) DS/IV:2565
1355
921) kabalaklan- DS/IV:2581
922) kabanca (<kap-) DS/IV:2582
923) kabanlan- DS/IV:2581
924) kadan- (I) [kadanmaò] DS/IV:2590
925) kadan- (II) DS/IV:2590
926) kadan- (III) (<kada- (II)) DS/IV:2590
927) kaflan- (I) DS/IV:2593
928) kaflan- (II) DS/IV:2593
929) kaflanan DS/IV:2593
930) kağışlan- (I) DS/IV:2595
931) kağışlan- (II) DS/IV:2595
932) kahirlen- (<kahır<kahr>Ar.) DS/IV:2598
933) kakaçlan- DS/VI:4531
934) kakaçlan- (I) DS/IV:2601
935) kakaçlan- (II) DS/IV:2601
936) kakalanca ol- [kakalan-] DS/IV:2602
937) kaklan- DS/IV:2601
938) kalalan- DS/VI:4532
939) kaman- (I) DS/VI:4533
940) kaman- (I) (<kama- (I)) DS/IV:2614
941) kaman- (II) DS/IV:2614
942) kamandır- DS/IV:2613
943) kamgalan- DS/IV:2616
944) kañgallan- DS/IV:2623
945) kanı bulan- DS/IV:2624
946) kannendir- (<kan-) DS/IV:2627
947) kapana DS/IV:2631
948) kapanca (I) DS/IV:2631
949) kapanca (II) DS/IV:2631
950) kapanca (III) DS/IV:2631
951) kapanca (IV) DS/IV:2631
952) kapancala- DS/IV:2631
953) kapanık DS/IV:2631
954) kapenk (<kapa-) DS/IV:2633
955) kaplan- DS/IV:2635
956) kapulan- (<kapı) DS/IV:2637
957) karavillen- DS/IV:2655
958) karçunlan- DS/IV:2657
959) kardaklan- DS/IV:2657
960) kardaşlan- DS/IV:2657
961) kardeşlen- DS/IV:2657
962) karıncalan- DS/VI:4537
963) karkuzlan- DS/IV:2665
964) karlanguç DS/IV:2665
965) karmalan- DS/VI:4538
966) kÀrsın- DS/IV:2669
967) karzınakla- DS/IV:2673
968) kasmuklan- DS/IV:2677

1356
969) kaşarlan- (I) DS/IV:2675
970) kaşarlan- (II) DS/IV:2675
971) kaşmirlen- DS/IV:2682
972) kavaksın- DS/IV:2687
973) kavlan- DS/IV:2691
974) kavlangaz (II) DS/IV:2691
975) kavlangoz DS/III:1939
976) kayasalan- DS/IV:2699
977) kaydalan- DS/IV:2699
978) kaylan- (I) DS/IV:2704
979) kayluncak (<kaylan-) DS/IV:2724
980) kaypaçlan- DS/IV:2706
981) kayransı DS/IV:2708
982) kaysaklan- DS/VI:4542
983) kaysaklan- [kaysalan-, kaysala-] DS/IV:2709
984) kaysalan- DS/IV:2709
985) kazıklan- DS/IV:2713
986) kazlan- DS/IV:2713
987) keflen- DS/IV:2721
988) keherlen- DS/IV:2722
989) kehlesi kanlan- DS/IV:2722
990) kele dokun- DS/IV:2727
991) keleçlen- DS/IV:2727
992) keleplen- DS/IV:2730
993) kelezlen- DS/IV:2733
994) kellen- DS/IV:2735
995) kelleye davran- DS/IV:2735
996) kepeği tüken- DS/IV:2746
997) kepenek (<kapa-) DS/VI:4547
998) kepenek (I) (<kapa-) DS/IV:2746
999) kepenek (II) DS/IV:2746
1000) kepenek (III) DS/IV:2747
1001) kepilen- DS/VI:4546
1002) kepin- (<kapa-) DS/IV:2749
1003) kerahsın- DS/IV:2752
1004) kerçlen- DS/IV:2753
1005) kereslen- DS/IV:2754
1006) kerevezlen- DS/VI:4548
1007) kerevsin- DS/IV:2754
1008) kerezlen- DS/IV:2754
1009) kerifsin- DS/IV:2755
1010) keripsin- DS/VI:4548
1011) kersin- DS/IV:2758
1012) kesken- DS/VI:4550
1013) kesken- [kesgen-] DS/IV:2766
1014) keşirlen- DS/IV:2772
1015) keşlen- DS/VI:4551
1016) keşlen- (I) DS/IV:2773

1357
1017) keşlen- (II) DS/IV:2773
1018) ketlenk (<kitle-) DS/IV:2775
1019) keviklen- DS/IV:2777
1020) keviklen- DS/VI:4552
1021) keviksin- DS/IV:2777
1022) kıcıklan- DS/VI:4552
1023) kıcırgan- DS/IV:2785
1024) kıcırkan- DS/IV:2785
1025) kıcırlan- DS/IV:2785
1026) kıdıklan- DS/VI:4553
1027) kıdıklan- [kıcıklan-, kıncıklan-] DS/IV:2788
1028) kıfılan- DS/IV:2789
1029) kıfıllan- DS/IV:2790
1030) kığışlan- DS/IV:2791
1031) kılağlan- [kılavlan-] DS/VI:4553
1032) kılalan- DS/IV:2793
1033) kılavlan- (I) DS/IV:2794
1034) kılavlan- (II) DS/IV:2794
1035) kıllan- DS/IV:2801
1036) kıllensinme- DS/IV:2801
1037) kımçın- DS/IV:2803
1038) kımdın- (II) DS/IV:2803
1039) kıncıfırlan- (I) DS/IV:2807
1040) kıncıfırlan- (II) DS/IV:2808
1041) kıncifirlen- DS/VI:4555
1042) kındıllan- [gındıllan-, kıldırlan-] DS/VI:4555
1043) kındıllan- [kındırlan-] DS/IV:2809
1044) kıngırdan- DS/IV:2811
1045) kırçanlan- DS/IV:2820
1046) kırçannan- DS/IV:2820
1047) kırçıllan- DS/IV:2820
1048) kırgan- (<kir) DS/IV:2822
1049) kırıklan- (I) DS/IV:2826
1050) kırıklan- (II) DS/IV:2826
1051) kırlan- DS/VI:4557
1052) kırlan- DS/IV:2832
1053) kırşaklan- DS/IV:2837
1054) kısırgan- [kısırgalan-, kısırga-] DS/IV:2843
1055) kısırlan- DS/IV:2842
1056) kıstafanlan- DS/IV:2845
1057) kıtmırlan- DS/IV:2850
1058) kıyışlan- DS/IV:2858
1059) kızıllan- DS/IV:2866
1060) kinetlen- (<kenet) DS/IV:2874
1061) kirizlen- DS/IV:2879
1062) kirlen- DS/IV:2880
1063) koçaklan- DS/IV:2894
1064) kodalan- [kodallan-] DS/IV:2898

1358
1065) kodazlanıp dur- DS/IV:2899
1066) koduşlan- DS/IV:2900
1067) koduşlan- DS/VI:4564
1068) kokazlan- DS/IV:2906
1069) koklangoz DS/IV:2906
1070) kokozlan- DS/IV:2907
1071) kolaylan- DS/IV:2909
1072) kollan- DS/IV:2911
1073) kollan- DS/VI:4566
1074) konaklan- DS/IV:2916
1075) konurlan- DS/IV:2920
1076) kopcuklan- DS/IV:2632
1077) koplan- DS/IV:2922
1078) kopuklen- (<köpük) DS/IV:2923
1079) korran- DS/IV:2928
1080) korulan- DS/IV:2929
1081) koskoslan- DS/IV:2931
1082) kostaklan- [kospaklan-] DS/IV:2933
1083) kotuzlan- DS/IV:2939
1084) kovalan- DS/IV:2939
1085) kovlangoz DS/IV:2941
1086) köleçlen- DS/IV:2954
1087) köpeklen- DS/IV:2961
1088) körlen- (I) DS/IV:2968
1089) kösgerlen- DS/IV:2981
1090) kötezlen- DS/VI:4572
1091) kubuduklan- [kubarlan-] DS/IV:2989
1092) kukarlan- (II) DS/IV:2993
1093) kullan- DS/IV:2997
1094) kurtlan- DS/IV:3011
1095) kurtlan- DS/VI:4575
1096) kuşan- DS/III:2202
1097) kuşkuşlan- DS/IV:3017
1098) küçüksün- DS/IV:3026
1099) küllen- DS/IV:3031
1100) kümürden- DS/IV:3036
1101) kürülen- DS/IV:3049
1102) kürünç DS/IV:3050
1103) küşümlen- DS/IV:3053
1104) laflan- (<lÀf>Fars.) DS/IV:3059
1105) laòdalan- DS/IV:3060
1106) laşgalan- [laşkalan-] DS/IV:3068
1107) lefelen- DS/IV:3071
1108) lengerlen- DS/IV:3073
1109) lığlan- (I) DS/IV:3077
1110) lığlan- (II) DS/IV:3077
1111) lığlan- (III) DS/IV:3077
1112) lığlan- (IV) DS/IV:3077

1359
1113) lokmalan- (<lukme>Ar.) DS/IV:3085
1114) loliklen- DS/IV:3086
1115) lüvellen- DS/IV:3097
1116) madıran- DS/IV:3102
1117) mahalsin- DS/IV:3106
1118) mahrurlan- DS/IV:3107
1119) mahsın- DS/IV:3107
1120) malsın- DS/VI:4586
1121) mamıòlan- DS/IV:3116
1122) mapsınma- DS/IV:3127
1123) mareslan- DS/IV:3129
1124) marıllan- DS/IV:3130
1125) marullan- (<marul>Rum.) DS/IV:3131
1126) matlan- (<mÀt>Fars.) DS/IV:3137
1127) matlanmaò DS/IV:3137
1128) mavrulan- DS/IV:3139
1129) mavurlan- DS/IV:3139
1130) mayıflan- DS/IV:3141
1131) mayınlan- DS/IV:3141
1132) mazırdan- DS/IV:3146
1133) mereslenmeğ DS/IV:3169
1134) mezlen- DS/IV:3176
1135) mıcıraklan- DS/IV:3179
1136) mıdıklan- DS/IV:3180
1137) mıdıklan- DS/VI:4596
1138) mıdıran- DS/IV:3180
1139) mıdırdan- [mıdırda-, vıdırdan-] DS/VI:4596
1140) mığıllan- DS/IV:3180
1141) mığıllanmah DS/VI:4596
1142) mıhlan- (<mīò>Fars.) DS/IV:3182
1143) mıkırdan- DS/IV:3183
1144) mırlan- [mırlamaò] DS/IV:3189
1145) mızıklan- DS/IV:3196
1146) mızılan- DS/IV:3196
1147) mızıldan- [mızılda-] DS/IV:3196
1148) mızırdan- DS/IV:3197
1149) mızırdan- DS/VI:4598
1150) mızmızlan- DS/IV:3197
1151) mızran- DS/IV:3197
1152) millen- DS/IV:3200
1153) millendir- DS/IV:3200
1154) mudullan- DS/IV:3217
1155) muhurlan- DS/VI:4601
1156) mumumsulan- DS/IV:3220
1157) murlan- DS/IV:3222
1158) mürgülen- DS/IV:3231
1159) mürkülen- DS/IV:3228
1160) narhıslan- DS/VI:4605

1360
1161) ocun- (<ocu-) DS/V:3265
1162) odalan- (I) DS/V:3266
1163) odalan- (II) DS/V:3266
1164) ofalan- (<ufak) DS/V:3267
1165) oklan- DS/V:3277
1166) okran- DS/V:3277
1167) oksundur- DS/V:3277
1168) okun- DS/V:3278
1169) okunak DS/V:3278
1170) okuncu [okunculuk] DS/V:3278
1171) okunmuş DS/V:3278
1172) okunuk DS/V:3278
1173) olçumlan- DS/V:3279
1174) olgalan- DS/V:3279
1175) onurlan- DS/V:3286
1176) opaklan- DS/V:3287
1177) orçumlan- DS/VI:4616
1178) orumlan- DS/V:3292
1179) osan- DS/VI:4617
(<*us+a-n-; Gülensoy, 2007, s.
971)
1180) osan- [oysanmaò, oysan-] DS/VI:4617
(<usan-)
1181) otalan- DS/V:3295
1182) otdanmaò DS/V:3295
1183) otlangıç DS/V:3296
1184) oylan- DS/VI:4619
1185) oylan- [oylan-] (<oyalan-) DS/V:3303
1186) oyulgan- DS/VI:4620
1187) öbeklen- DS/V:3309
1188) öbelen- (<öbeklen-) DS/VI:4622
1189) öcbelen- DS/V:3310
1190) öcelen- DS/VI:4622
1191) öcüklen- DS/VI:4622
1192) öçbelen- DS/V:3310
1193) ödellen- DS/VI:4622
1194) ödürlen- DS/V:3314
1195) öğren- DS/V:3320
(<*öğür+A-n-; Gülensoy, 2007,
s. 653)
1196) öğrence DS/V:3319
1197) öğrencelik (I) [öğrenbeclik, DS/VI:4624
öğrencek, örgençelik]
1198) öğrencelik (II) DS/VI:4624
1199) öğrencelik [öğrenbeçlik, DS/V:3319
öğrenbeşlik, öğrence, öğrencek,
öğrencimelig, öğrençelik]
1200) öğrenceliyh DS/VI:4624
1201) öğrenek DS/V:3319

1361
1202) öğrenik DS/VI:4624
1203) öğrenik [öğrenig] DS/V:3319
1204) öğrenmedük DS/V:3320
1205) öğünbeç DS/VI:4624
1206) öğürden- DS/V:3324
1207) ölçümlen- DS/V:3332
1208) öndüllen- DS/V:3339
1209) öpçünlen- DS/V:3345
1210) örcünlen- DS/V:3345
1211) örelen- (I) DS/V:3347
1212) örelen- (II) DS/V:3347
1213) örendelen- DS/V:3348
1214) ötlen- DS/V:3360
1215) ötürüklen- DS/VI:4622
1216) övelen- (I) DS/V:3363
1217) övelen- (II) DS/V:3363
1218) övelen- (III) DS/V:3363
1219) övellen- DS/V:3363
1220) övlen- (<eylen-) DS/V:3365
1221) öykelen- (<öfke) DS/VI:4632
1222) öykelen- [öğkΨlen-, ökelen-, DS/V:3367
ökülen-]
1223) öylendir- (<ev) DS/V:3367
1224) özeklendir- DS/V:3372
1225) özelen- DS/V:3372
1226) özenti DS/V:3373
1227) özenti (II) DS/V:3373
1228) özlengi DS/VI:4633
1229) özürlen- (<èuõr>Ar.) DS/V:3376
1230) paflan- (I) DS/VI:4634
1231) paflan- (II) DS/VI:4634
1232) paflan- [pafla- (III)] DS/V:3382
1233) pahallan- DS/V:3382
1234) pahıllan- DS/V:3382
1235) palalan- DS/VI:4635
1236) palazlan- (II) DS/V:3387
1237) palazlan- [palazlanmaò] DS/VI:4635
1238) pambıklan- (II) (<pamuk) DS/V:3389
(<panbuú>Fars.)
1239) pambuklan- DS/VI:4636
1240) pambuklan- [pambıklan- (I), DS/V:3390
pamıklan-]
1241) pamuklan- DS/V:3391
1242) pañlan- DS/VI:4637
1243) panlan- [panla-] DS/V:3394
1244) papalan- DS/V:3395
1245) parçalanmaò DS/VI:4638
1246) parlan- [perlen-, porlan-] DS/V:3399
1247) parpılan- DS/V:3401
1362
1248) parpılan- (I) DS/V:3402
1249) parpılan- (II) DS/V:3402
1250) parpullan- DS/V:3402
1251) partlanguç DS/V:3404
1252) pasaklan- DS/V:3406
1253) paslankoz DS/V:3406
1254) patazlan- DS/V:3411
1255) patlangaç (I) [patlak (IV), DS/V:3413
patlangıç, patlankuç (I)]
1256) patlangaç (II) [patlak (VII)] DS/V:3414
1257) patlangaç (III) [patlangıç (IV)] DS/V:3414
1258) patlangıç DS/VI:4641
1259) patlangıç (I) [patlankuç] DS/V:3414
1260) patlangıç (II) DS/V:3414
1261) patlangıç (III) DS/V:3414
1262) patlangoç [patlangoz, patlanguç] DS/V:3414
1263) patlankuç DS/VI:4641
1264) patran- DS/V:3415
1265) payalanmaò DS/VI:4642
1266) payınsın- [paysın-] DS/VI:2642
1267) payınsın- [paysın-] DS/VI:4642
1268) payısın- DS/V:3417
1269) paysın- (I) DS/V:3418
1270) paysın- (II) DS/V:3418
1271) paysın- (III) DS/V:3418
1272) paysınma- DS/V:3418
1273) paytaklan- (<baydaú>Ar.) DS/V:3418
1274) peken- DS/V:3422
1275) pekin- (I) DS/V:3423
1276) pekin- (II) DS/V:3423
1277) pençelen- (<pence>Fars.) DS/V:3427
1278) perelen- (I) DS/V:3431
1279) perelen- (II) DS/V:3431
1280) perelendir- DS/V:3430
1281) peresiklen- DS/V:3436
1282) perlen- DS/V:3433
1283) pırlan- DS/VI:4648
1284) pırlan- (I) DS/V:3445
1285) pırlan- (II) DS/V:3445
1286) pırlandır- DS/V:3445
1287) pırlandır- DS/VI:4648
1288) pırlangaç [pırlangıç (I)] DS/V:3445
1289) pırlangıç DS/VI:4648
1290) pırlangıç (III) DS/V:3445
1291) pıslangıç DS/VI:4649
1292) pıtıraklan- DS/VI:4649
1293) pıtıraklan- [pıtnaklan-, pıtotlan-] DS/V:3451
1294) pıtırlan- DS/V:3451

1363
1295) pıyalan- DS/V:3452
1296) piclen- DS/V:3453
1297) pinciklen- DS/V:3457
1298) pineklen- DS/VI:4649
1299) pirelen- DS/VI:4651
1300) pirelenmeyh DS/V:3460
1301) pisenti (<çise-) DS/VI:4652
1302) pizlengiç [püzlengiç] DS/V:3466
1303) poklangeç DS/V:3469
1304) poòurlan- DS/V:3469
1305) porlan- DS/V:3471
1306) puflan- DS/V:3484
1307) pupulan- DS/V:3488
1308) pusarıklan- [pusuraklan-] DS/V:3492
1309) pusunç DS/V:3493
1310) pusunç DS/VI:4657
1311) puşlan- DS/V:3494
1312) putusun- DS/V:3495
1313) pürçüklen- (I) DS/V:3499
1314) pürçüklen- (II) DS/V:3499
1315) pürelen- DS/V:3500
1316) pürkülen- DS/VI:4658
1317) pürlen- (I) DS/V:3500
1318) pürlen- (II) DS/V:3500
1319) pürseklen- DS/V:3501
1320) pürtüklen- DS/VI:4658
1321) pürtüklen- [pürtüşlen-] DS/V:3502
1322) pürülen- DS/V:3502
1323) püzlen- DS/VI:4659
1324) rüyalan- (<ruéyÀ>Ar.) DS/V:3508
1325) sabuklan- DS/V:3509
1326) sadalan- DS/V:3513
1327) sadırlan- DS/V:3513
1328) sağlan- DS/V:3516
1329) sağlanca DS/VI:4663
1330) saklambaçlık DS/VI:4665
1331) saklangıç oyunu DS/V:3522
1332) saklangıçlı DS/V:3522
1333) salıklan- DS/V:3527
1334) salıklaş- (I) DS/V:3527
1335) salıklaş- (II) DS/V:3527
1336) sallan- DS/VI:4668
1337) sallandu- DS/VI:4668
1338) sallangaç [sallancak, sallangeç, DS/VI:4668
sallañguç, sallanğaç, sallankuç]
1339) sallangaç [sallangeç, sallanğaç, DS/V:3529
sallankaç]
1340) sallantı (I) DS/V:3529

1364
1341) sallantı (II) DS/V:3529
1342) sallantı [sallantu] DS/VI:4668
1343) sallantuda olmaò DS/VI:4668
1344) samahalan- DS/V:3532
1345) samıdan- DS/VI:4670
1346) samsulan- DS/V:3535
1347) sancılanmağ (I) DS/VI:4671
1348) sancılanmağ (II) DS/VI:4671
1349) sarlan- (I) DS/VI:4674
1350) sarlan- (II) DS/VI:4674
1351) savlan- DS/V:3556
1352) savsaklan- DS/V:3557
1353) savsaklan- (I) DS/VI:4677
1354) savsaklan- (II) DS/VI:4677
1355) savsanık DS/V:3558
1356) sayaklan- (I) [soyakla- (II)] DS/V:3560
1357) sayaklan- (II) DS/V:3560
1358) saylanmaz DS/VI:4678
1359) sayòarlan- [savsaòlamah] DS/V:3561
1360) saysın- DS/V:3563
1361) saysın- DS/VI:4678
1362) sazlan- DS/V:3564
1363) sazlanmaò, sazlan- DS/VI:4678
1364) sebelen- (<sep-) DS/V:3565
1365) sedelen- DS/V:3566
1366) seğsen- DS/V:3568
1367) sekilen- [sekile-] DS/VI:4681
1368) sekilen- [sekülen-] DS/V:3572
1369) seklen- DS/V:3574
1370) sekselen- DS/V:3574
1371) seksen- DS/VI:4682
1372) seksenmeò [seksen-] DS/V:3574
1373) sellenti (<sal-) DS/V:3579
1374) selpüklen- DS/V:3580
1375) semelen- DS/VI:4684
1376) semelen- [semerteklen-] DS/V:3581
1377) sene dolan- DS/V:3583
1378) serkeplen- DS/V:3591
1379) serselen- (<sar-) DS/VI:4687
1380) serselen- [sersele-, serselenmeyh] DS/V:3592
(<sersem<sersÀm>Fars.)
1381) sesdenmelik DS/VI:4687
1382) sesirgen- DS/V:3594
1383) seslen- DS/VI:4687
1384) seyillen- DS/V:3595
1385) seyirsin- (<seyr>Ar.) DS/V:3498
1386) seyirsinnik DS/V:3498
1387) seysen- (<seyre-) DS/V:3601

1365
1388) sezirgendir- DS/V:3602
1389) sıdalan- (I) DS/VI:4689
1390) sıdalan- (II) DS/VI:4689
1391) sığan- DS/V:3604
1392) sığlan- DS/VI:4690
1393) sıksın- DS/V:3609
1394) sınanan DS/V:3610
1395) sınangı DS/VI:4691
1396) sınangı [sınangi, sınangu, DS/V:3610
sınanğı]
1397) sınangılı DS/VI:4691
1398) sınangılı [sınañgın, sınangul, DS/V:3611
sınangullu, sınangılı, sınangili,
sinangin, sinangül]
1399) sınanmış DS/VI:4691
1400) sınarlan- DS/V:3611
1401) sıñarlan- DS/VI:4691
1402) sırınsı- DS/VI:4693
1403) sırınsı- (II) [sırımsa-] DS/V:3619
(<sırı-n-sı-; Gülensoy, 2007, s.
771)
1404) sırkuvlan- DS/V:3619
1405) sırlanca DS/V:3619
1406) sızlan- (<sızı) DS/V:3630
1407) siftin- DS/VI:4697
1408) siğiltilen- DS/V:3632
1409) siğirciklen- DS/V:3633
1410) sillen- DS/VI:4698
1411) sillen- (I) DS/V:3637
1412) sillen- (II) DS/V:3637
1413) simamlan- DS/V:3638
1414) sineklen- DS/VI:4699
1415) sineklen- (I) [sinekle- (I)] DS/V:3641
1416) sineklen- (II) [sinekle- (II)] DS/V:3641
1417) sinenbeç [sinnenbeç] DS/V:3642
1418) singin- DS/V:3642
1419) singirlen- DS/V:3643
1420) sinirsilen- DS/V:3644
1421) sinlen- [sinlenmeg] DS/V:3645
1422) sinnen- (<sinlen-) DS/VI:4700
(<sin-le-n-; Gülensoy, 2007, s.
785)
1423) siñnengeç [sinlenbeç] DS/VI:4700
1424) sipsilen- DS/VI:4700
1425) sislen- DS/V:3648
1426) sislen- DS/VI:4700
1427) sitillen- DS/V:3649
1428) siyeklen- DS/V:3652
1429) sodırlan- DS/V:3655

1366
1430) soğlan- DS/V:3656
1431) soğrın- (<soğra-) DS/V:3657
1432) sokalan- DS/V:3659
1433) sokran- [soòran-] DS/VI:4703
1434) sokran- [soòranmaò] DS/V:3660
1435) soykalan- DS/VI:4706
1436) söyekelen- DS/V:3684
1437) söyken- (I) [sevken-, söfken-, DS/V:3685
söğken- (I), söhkün-, söhken-,
söken-, sörken- (I), sövken- (I),
sövkün-, söykün-]
1438) söyken- (II) DS/V:3686
1439) söylenti [söyleme (II), söylence] DS/V:3686
1440) sucalan- DS/V:3689
1441) suçsun- DS/V:3690
1442) sulan- [sulanlık] DS/V:3693
1443) sunturlan- DS/V:3699
1444) surnaşlan- DS/V:3701
1445) sümdüklen- [sümsükle- (II), DS/V:3712
sümsüklen- (I), sümtüklen-]
1446) sümdüklen- [sümtüklen-] DS/VI:4713
1447) sümeklen- DS/V:3713
1448) sümeklen- DS/VI:4713
1449) sümsüklen- (II) DS/V:3714
1450) sümtüklen- (II) DS/V:3715
1451) sümürcen- DS/V:3715
1452) sündüklen- DS/V:3715
1453) süngerlen- (<sünger>Rum.) DS/V:3717
1454) sürelen- DS/VI:4715
1455) sürtünbeç DS/V:3725
1456) şaddaklan- DS/V:3735
1457) şafıtlan- DS/V:3750
1458) şatavlan- DS/V:3754
1459) şaylan- DS/V:3757
1460) şaylan- DS/VI:4723
1461) şaylandır- DS/V:3756
1462) şeğirlen- DS/V:3758
1463) şehpeklendir- DS/V:3758
1464) şekerlen- (<şeker>Ar.) DS/V:3759
1465) şekillen- DS/V:3759
1466) şeleklendir- DS/V:3760
1467) şelelen- DS/V:3760
1468) şemiklen- DS/V:3761
1469) şergillen- DS/V:3770
1470) şerlen- (<şerr>Ar.) DS/VI:4725
1471) şıkÀrlan- DS/VI:4728
1472) şıkınnan- DS/V:3768
1473) şıllıòlan- DS/V:3770
1474) şikÀtlan- DS/V:3778
1367
1475) şirelen- (I) DS/V:3786
1476) şirelen- (II) DS/V:3786
1477) şişhaòlan- DS/V:3789
1478) şişlen- DS/V:3789
1479) şitlen- DS/V:3790
1480) şorlan- DS/V:3793
1481) şorlan- DS/VI:4732
1482) şorutlan- DS/V:3794
1483) şoylan- DS/VI:4732
1484) şöhürlen- DS/V:3794
1485) şörüklen- DS/V:3794
1486) şuullan- DS/V:3796
1487) şüngül kullan- DS/V:3797
1488) taçlandır- (<tac>Ar.) DS/V:3800
1489) takan- (<dokun-) DS/VI:4735
(<tokí-n-; Gülensoy, 2007, s.
293)
1490) takkalan- DS/V:3811
1491) talan- DS/V:3815
1492) talarlan- DS/V:3811
1493) talazlan- DS/V:3816
1494) talvarlan- DS/V:3818
1495) tandıra sallan- DS/VI:4738
1496) tanlan- DS/V:3823
1497) taplan- DS/V:3829
1498) taran- (I) DS/V:3834
1499) taran- (II) DS/V:3834
1500) taranı- DS/V:3834
1501) tarazlan- (I) DS/V:3835
1502) tarazlan- (II) DS/V:3835
1503) tarazlan- (III) DS/V:3835
1504) tarçıklan- DS/VI:4742
1505) tarlan- DS/VI:4742
1506) tarlan- (I) DS/V:3836
1507) tarlan- (II) DS/V:3836
1508) tartışlan- DS/V:3838
1509) tasarlan- (I) (<tasarı) DS/V:3839
1510) tasarlan- (II) DS/V:3839
1511) taslan- (I) DS/V:3840
1512) taslan- (II) DS/V:3840
1513) taşlanguç DS/V:3843
1514) taşlantı DS/V:3843
1515) taşlantı (I) DS/VI:4743
1516) taşlantı (II) DS/VI:4743
1517) taşyatırlan- DS/V:3843
1518) tatarcalan- DS/V:3845
1519) tavırlandırmaò (<tavr>Ar.) DS/VI:4745
1520) tavlan- (I) DS/V:3849

1368
1521) tavlan- (II) DS/V:3849
1522) tavlanmağ DS/VI:4745
1523) tavsın- (I) DS/V:3850
1524) taylan- DS/VI:4746
1525) taylan- (II) DS/V:3855
1526) taylanmaò DS/VI:4746
1527) taysın- (<pay) DS/V:3855
1528) taysınma- DS/VI:4747
1529) taysınna- (<pay) DS/V:3855
1530) tekelen- DS/V:3865
1531) tekellen- DS/VI:4749
1532) tekerlen- [tekellen-, tekerle-, DS/V:3865
tekeşle-, tekirlen-]
1533) tekirlen- DS/VI:4749
1534) teklelen- DS/V:3868
1535) teklendir- DS/V:3868
1536) telimsin- (I) DS/V:3873
1537) telimsin- (II) DS/V:3873
1538) tellen- DS/VI:4751
1539) tellen- (I) [telle- (IV)] DS/V:3874
1540) tellen- (II) DS/V:3875
1541) tellen- (III) DS/V:3875
1542) tengellen- [tengelen-, tengelle-] DS/V:3880
1543) tengerlen- [tengelle, tenğellen-, DS/VI:4753
tenğerlen-]
1544) tengerlen- [tengerlenmeg, DS/V:3881
tenğellen-, tenğerlen, tenkellen-]
1545) tengil tengil yuvarlan- DS/VI:4753
1546) tenlen- DS/V:3882
1547) tepren- DS/VI:4754
1548) tepren- (I) DS/V:3888
1549) tepren- (II) [tebren-] DS/V:3888
1550) tepsin- DS/V:3889
1551) terpen- (<depren-) DS/V:3896
1552) teylendir- DS/V:3906
1553) tezillen- DS/VI:4759
1554) tığlan- DS/V:3910
1555) tıkansak DS/V:3911
1556) tınciklen- DS/V:3916
1557) tırlan- DS/V:3920
1558) tırpağılan- DS/V:3926
1559) tırtıklan- DS/V:3926
1560) tiken- (<tüke-) DS/V:3932
1561) timbilden- DS/V:3935
1562) tipenti [çisenti] DS/VI:4765
1563) tiren- (<dire-) DS/V:3939
1564) tirendez DS/V:3939
1565) tirengez DS/V:3939

1369
 (<tir-e-n-gez; Gülensoy, 2007, s.
900)
1566) tirkelen- DS/VI:4766
1567) tirken- (I) DS/V:3940
1568) tirken- (II) DS/V:3940
1569) tisenti DS/VI:4766
1570) tiskin- (<tiksin-) DS/V:3942
(<*tik+si-n-; Gülensoy, 2007, s.
898)
1571) titsin- (<tiksin-) DS/V:3943
1572) tiyhsinmeyh DS/VI:4766
1573) toflan- (<top) DS/V:3945
1574) togsun- (<tok) DS/V:3945
1575) tohafsın (<tuhaf>Ar.) DS/V:3946
1576) tokcalan- DS/V:3950
1577) tokmaklan- DS/V:3951
1578) tolalan- DS/V:3954
1579) tolanbaç [tolambaç] (<dolan-) DS/VI:4769
1580) toòun- DS/V:3948
1581) topaçlan- DS/V:3963
1582) torlan- (I) DS/V:3970
1583) torlan- (II) DS/V:3970
1584) torlan- (III) DS/V:3970
1585) toslan- DS/VI:4772
1586) toşlan- DS/V:3975
1587) toşurlan- DS/V:3976
1588) tozaklan- DS/V:3979
1589) tozun- DS/V:3979
1590) tozutma kullan- DS/VI:4774
1591) töngelen- [tongalan-, töngellen-, DS/V:3984
töpellen-, töperlen-]
1592) törenti DS/VI:4775
1593) tuvallan- DS/VI:4778
1594) tuvarlan- (<yuvar) DS/V:4004
1595) tüklenmeğ DS/VI:4779
1596) tülen- (I) (<tüy) DS/V:4009
1597) tülen- (II) DS/V:4009
1598) tümtüzlen- DS/V:4013
1599) tütünlen- DS/V:4018
1600) tüymüklen- DS/V:4020
1601) ubalan- DS/VI:4021
1602) uclan- [uçlandır-] DS/VI:4021
1603) uclandır- (I) DS/VI:4021
1604) uclandır- (II) DS/VI:4021
1605) uclanmaò DS/VI:4783
1606) ucuzsun- DS/VI:4022
1607) uçgillen- DS/VI:4782
1608) uçlan- DS/VI:4024
1609) uçlan- (I) DS/VI:4782
1370
1610) uçlan- (II) DS/VI:4782
1611) uçlandır- DS/VI:4024
1612) uçlandır- DS/VI:4782
1613) uçuklan- (I) DS/VI:4024
1614) udlan- DS/VI:4783
1615) ufan- (I) (<ufalan-) DS/VI:4026
1616) ufan- (II) DS/VI:4026
1617) ufan- (III) DS/VI:4026
1618) ufantı DS/VI:4784
1619) uğralan- (I) DS/VI:4029
1620) uğralan- (II) DS/VI:4029
1621) uğralan- (III) DS/VI:4029
1622) uğrantı DS/VI:4029
1623) uğrun- (<üğrü-) DS/VI:4785
1624) uğumlan- DS/VI:4030
1625) ulan- (I) DS/VI:4035
1626) ulan- (II) DS/VI:4035
1627) ulan- (III) DS/VI:4035
1628) umsan- DS/VI:4040
1629) umsundur- DS/VI:4040
1630) umsundur- DS/VI:4787
1631) umsunuk DS/VI:4787
1632) umursan- DS/VI:4788
1633) usan-
(<*us+a-n-; Gülensoy, 2007, s.
971)
1634) usangan DS/VI:4044
1635) usangın DS/VI:4044
1636) usangın DS/VI:4789
1637) usangınlık gel- DS/VI:4044
1638) uslan- DS/VI:4045
1639) utlan- [udlan-] DS/VI:4048
1640) uyalan- (<oyalan-) DS/VI:4049
1641) uyun- (I) DS/VI:4053
1642) uyun- (II) DS/VI:4053
1643) uyun- (III) DS/VI:4053
1644) uyuntulan- DS/VI:4053
1645) uyuntulan- DS/VI:4791
1646) uyuzlan- DS/VI:4054
1647) uyvatlan- DS/VI:4054
1648) uz kullan- DS/VI:4055
1649) uz kullan- DS/VI:4792
1650) uzaksın- DS/VI:4792
1651) uzan- (I) DS/VI:4792
1652) uzan- (II) DS/VI:4792
1653) uzandırmaò DS/VI:4792
1654) uzlan- DS/VI:4792
1655) ücüklen- DS/VI:4057

1371
1656) üfelen- (<ufak) DS/VI:4060
1657) üferlen- DS/VI:4060
1658) üğrelen- DS/VI:4061
1659) üğrelen- [ÿrelen-] DS/VI:4784
1660) üğrün- (I) [uğran-, ārün- (I)] DS/VI:4061
1661) üğün- (I) DS/VI:4063
(<uw-/uv-/öw-ü-n; Gülensoy,
2007, s. 988)
1662) üğün- (II) DS/VI:4063
1663) üğün- (IV) DS/VI:4063
(<ügri-n-; Gülensoy, 2007, s.
988)
1664) üğünek DS/VI:4063
1665) üğünlük DS/VI:4063
1666) üğüntü DS/VI:4063
1667) ünkülen- DS/VI:4068
1668) ünlen- (I) DS/VI:4068
1669) ünlen- (II) DS/VI:4068
1670) ünnen- DS/VI:4069
1671) üntüzlen- DS/VI:4069
1672) ürbelen- DS/VI:4069
1673) ürenti DS/VI:4070
1674) ürentili DS/VI:4070
1675) ürgelen- (<ırgala-) DS/V:4071
1676) ürgelen- [ürelen-, ürgülen-] DS/VI:4071
1677) ürlen- DS/VI:4071
1678) ürlen- DS/VI:4796
1679) ürtmeklen- DS/VI:4072
1680) ürünlen- DS/VI:4797
1681) üstü kirlen- DS/VI:4798
1682) üstü kirlen- [üst kirlen-] DS/VI:4078
1683) üsürgülen- DS/VI:4999
1684) ütelenik DS/VI:4799
1685) ütlen- DS/VI:4081
1686) ütüklen- (I) DS/VI:4082
1687) ütüklen- (II) DS/VI:4082
1688) ütüklen- (III) DS/VI:4082
1689) ütüklen- (IV) DS/VI:4082
1690) ütülen- DS/VI:4082
1691) ütülen- DS/VI:4800
1692) ütüzlen- DS/VI:4083
1693) ütüzlen- DS/VI:4800
1694) üvenlen- [üverlen-] DS/VI:4084
1695) üzen- (I) (<öze-) DS/VI:4087
1696) vadırdan- DS/VI:4803
1697) vahsın- DS/VI:4091
1698) vahsın- DS/VI:4803
1699) vayıfsan- DS/VI:4095
1700) vazilen- DS/VI:4804
1372
1701) vessizlen- (<vessiz) DS/VI:4099
1702) vızıklan- DS/VI:4104
1703) yağadılan- DS/VI:4118
1704) yağızlan- DS/VI:4123
1705) yağşan- DS/VI:4810
1706) yahtalan- DS/VI:4128
1707) yakı- (<yakın-) DS/VI:4131
(<*yak-ın-; Gülensoy 2007, s.
1037)
1708) yalaklan- [yalakla- (II)] DS/VI:4138
1709) yalanışlık DS/VI:4141
1710) yalañkı (IV) DS/VI:4141
1711) yalanlan- DS/VI:4142
1712) yallan- DS/VI:4149
1713) yalpaklan- (yalga- DS/VI:4151
<yalgataklan-<yaltaklan-)
1714) yaltaòlan-, yaltaklan- DS/VI:4152
1715) yaman- (I) DS/VI:4155
1716) yaman- (I) DS/VI:4814
1717) yaman- (II) DS/VI:4155
1718) yaman- (II) DS/VI:4814
1719) yaman- (III) DS/VI:4155
1720) yanaklan- DS/VI:4161
1721) yanalan- DS/VI:4162
1722) yanazlan- DS/VI:4814
1723) yangılan- (I) DS/VI:4167
1724) yangılan- (II) DS/VI:4167
1725) yangulan- (<yankı) DS/VI:4168
1726) yangulanma DS/VI:4168
1727) yanşaklan- DS/VI:4176
1728) yaòantı (<yıkan-) DS/VI:4810
1729) yapıklan- (I) DS/VI:4179
1730) yapıklan- (II) DS/VI:4179
1731) yaran- (I) DS/VI:4182
1732) yaran- (II) DS/VI:4183
1733) yaran- (III) DS/VI:4183
1734) yaren kullan- DS/VI:4183
1735) yarımlanma DS/VI:4187
1736) yarlan- DS/VI:4188
1737) yarsın- DS/VI:4192
1738) yaslan- DS/VI:4196
1739) yastan- DS/VI:4817
1740) yavaşsın- DS/VI:4206
1741) yavuncilan- DS/VI:4210
1742) yaykan- DS/VI:4213
1743) yaykantı (I) [yaòantı] DS/VI:4213
1744) yaykantı (II) DS/VI:4213
1745) yaykantu DS/VI:4819
1746) yeğsin- DS/VI:4230
1373
1747) yekelen- DS/VI:4230
1748) yeklen- DS/VI:4231
1749) yekmelen- DS/VI:4232
1750) yelenti DS/VI:4235
1751) yellen- DS/VI:4821
1752) yellen- (I) [yelle- (II)] DS/VI:4240
1753) yellen- (II) DS/VI:4240
1754) yellen- (III) DS/VI:4240
1755) yellen- (IV) DS/VI:4240
1756) yellenme DS/VI:4240
1757) yelpenek (II) (yelpi-) DS/VI:4241
1758) yemsin- DS/VI:4821
1759) yemsin- (I) DS/VI:4245
1760) yemsin- (II) DS/VI:4245
1761) yengel DS/VI:4247
1762) yenkılan- DS/VI:4249
1763) yensel DS/VI:4250
1764) yepezlen- DS/VI:4250
1765) yer ırgan- DS/VI:4251
1766) yer kımran- [yer ığran-] DS/VI:4822
1767) yerdeprenmesi [yerdebrenmesi] DS/VI:4252
1768) yerlen- (I) DS/VI:4255
1769) yerlen- (II) DS/VI:4255
1770) yertebrenmesi [yerterpenmesi] DS/VI:4256
1771) yeşillen- DS/VI:4258
1772) yeşillen- DS/VI:4822
1773) yıllanık DS/VI:4273
1774) yıllanmış DS/VI:4273
1775) yıpran- DS/VI:4275
1776) yırğalan- DS/VI:4276
1777) yırğalan- (<ırga-) DS/VI:4276
1778) yırman- (<tırma-) DS/VI:4276
1779) yıykantu DS/VI:4824
1780) yileklen- DS/VI:4279
1781) yillen- DS/VI:4279
1782) yiñilen- DS/VI:4280
1783) yişillen- (I) (<yeşil) DS/VI:4282
1784) yişillen- (II) DS/VI:4282
1785) yitiklen- (I) DS/VI:4283
1786) yitiklen- (II) DS/VI:4283
1787) yoğsun- (I) (<yok) DS/VI:4288
1788) yoğsun- (II) DS/VI:4288
1789) yoksun- DS/VI:4290
1790) yollan- DS/VI:4292
1791) yuvalan- (<yuvar) DS/VI:4326
1792) yuvarlan- DS/VI:4326
1793) yüğsün- (I) DS/VI:4329

1374
 (<yük+sü-n-; Gülensoy 2007, s.
1191)
1794) yüğsün- (II) DS/VI:4329
1795) yüğsün- (III) DS/VI:4329
1796) yüksün- DS/VI:4828
1797) yüksün- (I) DS/VI:4330
1798) yüksün- (II) DS/VI:4330
1799) yüksür- [yüksün- (II)] DS/VI:4331
(<yük+sü-n; Gülensoy, 2007, s.
1191)
1800) yülün- (<yüle-) DS/VI:4332
1801) yürek bulanması DS/VI:4335
1802) yürün- DS/VI:4336
1803) yüzlendir- DS/VI:4339
1804) zağlan- DS/VI:4344
1805) zahimlen- DS/VI:4346
1806) zamzaklan- DS/VI:4348
1807) zamzuklan- DS/VI:4348
1808) zaplan- DS/VI:4831
1809) zargılan- DS/VI:4832
1810) zarkulan- DS/VI:4351
1811) zarlan- DS/VI:4351
1812) zarplan- DS/VI:4352
1813) zavklan- DS/VI:4832
1814) zehni saplan- DS/VI:4359
1815) zeklen- [zehlen-, zevklen-, DS/VI:4359
zeyhlen-, zöklen-]
1816) zeplen- DS/VI:4834
1817) zeplen- (I) DS/VI:4363
1818) zeplen- (II) DS/VI:4363
1819) zevklen- [zevklenmeyh] DS/VI:4835
1820) zığlan- DS/VI:4368
1821) zıhlan- DS/VI:4368
1822) zıkkımlan- (<zakkum>Ar.) DS/VI:4836
1823) zıkkımlan- [zıklan-] DS/VI:4369
1824) zınkıldan- DS/VI:4375
1825) zırlangıç DS/VI:4380
1826) zıvın- (<sıvı-) DS/VI:4384
1827) zifiri bulan- DS/VI:4840
1828) ziftlen- DS/VI:4388
1829) zillen- DS/VI:4840
1830) zillen- [zille- (II)] DS/VI:4389
1831) ziplen- [zıplan-] DS/VI:4391
1832) zivzillen- [ziğzillen-, ziyzillen-] DS/VI:4841
1833) zorlan- (I) (<zÿr>Fars.) DS/VI:4398
1834) zorlan- (II) DS/VI:4398
1835) zorsınmaò [zorsun-] DS/VI:4843
(<zÿr>Fars.)
1836) zorsun- (I) DS/VI:4398
1375
 1837) zorsun- (II) DS/VI:4398
1838) zovuklan- DS/VI:4400
1839) zöberlen- DS/VI:4400

2.2.38. -nA-
Yazı dilinde esne-, çiğne- (<çik-ne-; Gülensoy, 2007, s. 241) sırnaş- (<sırı-
na-ş-; Gülensoy, 2007, s. 772) fiilleri ile esnek sözcüğü bu ekle oluşturulmuştur.
Yazı dilinde de kullanımı azdır.

Ağızlarda geçişli, boğna- “1.Boğar gibi sıkı sıkı bağlamak.”, çekne- “çekinir
gibi olmak”, sağna- “at sık sık atlamak”; geçişsiz olarak da kösne- (II) “yaşlanmak,
güçsüz kalmak”, sekne- “az dinmek” fiilleri kullanılır.

-nA-ş yapısında fiil yapar: çekneş- “suyunu çekmek, hafif kurumak”,

derneş- “toplanmak”, gerneş- “gerinmek”, girneş- “istekle işe başlamak”, sürneş-
“bir sevdada karşılıklı direnmek, inatlaşmak”, taknaşmaò “kavgaya yol açmak,
sataşmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-na- 1) atnaş- DS/VI:4431 (73)

-ne- 2) aznaş- DS/I:443
3) aznaşdır- DS/I:443
4) aznaşıò DS/I:443
5) boğna- DS/I:729
6) çaknaş- DS/II:1046
7) çekne- DS/II:1116
8) çekneş- DS/II:1116
9) çekneşik (I) DS/II:1116
10) çekneşik (II) DS/II:1116
11) çekneşik (III) DS/II:1116
12) çekneşikli DS/II:1116
13) çekneşir DS/II:1116
14) çığna- DS/II:1163
(<çik-ne-; Gülensoy, 2007, s.
241)
15) çığnağa git- DS/II:1163
16) çığnak [çığnaò, çığnek] DS/II:1163
17) çiğnele- DS/II:1251
18) çinne- (<çiğne-) DS/II:1229
19) çitneş- DS/II:1247

1376
20) çöğneşik DS/II:1280
21) çöyneşik DS/II:1299
22) çuhna- (<çiğne-) DS/II:1302
23) çΨyne- (<çiğne-) DS/II:1156
24) derneş- (I) DS/II:1436
25) derneş- (II) DS/II:1436
26) derneş- (III) DS/II:1436
27) derneşik DS/II:1436
28) derneştir- [denneştir-] DS/II:1436
29) dilini çiğne- DS/II:1495
30) dirneştir- [dirneşdir-] (<der-) DS/II:1519
31) döğneş- (<döğün-) DS/II:1571
32) dörne- DS/II:1587
33) esnek (I) DS/III:1785
(<*es-ne-k; Gülensoy, 2007, s.
342)
34) esnek (I) DS/VI:4500
35) esnek (II) DS/III:1786
36) esnek (II) DS/VI:4500
37) esnek (III) DS/III:1786
38) esnek (IV) DS/III:1786
39) esnek (V) DS/III:1786
40) esnek (VI) DS/III:1786
41) esnek (VII) DS/III:1786
42) esnek (VIII) DS/III:1786
43) esneksiz DS/III:1786
44) gerneş- (I) [genneş-, gerinneş-, DS/III:2005
gerneşmeyh]
45) gerneş- (II) DS/III:2006
46) gıynaşık (II) DS/III:2068
47) gıynaştır- [gınaştır-] DS/III:2068
48) gıyneş- DS/III:2068
49) gıyneşık DS/III:2068
50) gıynışık kal- DS/III:2068
51) girneş- DS/III:2085
52) itneş- DS/VI:4527
53) kerneş- (I) DS/IV:2757
54) kerneş- (II) DS/IV:2757
55) kırnaş- (I) DS/IV:2835
56) kırnaş- (II) DS/IV:2835
57) kırnaşık DS/IV:2835
58) kıynaş- (I) DS/IV:2859
59) kösne- (I) [köşne-] (<kös-) DS/IV:2975
60) kösne- (II) (<kös- (I)) DS/IV:2975
61) kösnek DS/VI:4572
62) örneştir- (I) DS/V:3351
63) örneştir- (II) DS/V:3351
64) sağna- (I) (<sağ- (II)) DS/V:3516
65) sağna- (II) DS/V:3516
1377
 66) sekne- DS/VI:4682
67) sinnek DS/VI:4700
68) sünneş- DS/V:4714
69) sürneş- DS/V:3724
70) taknaşmaò DS/V:3804
71) ternek DS/V:3895
(<ter-ne-k; Gülensoy, 2007, s.
886)
72) zırnaş- DS/VI:4380
(<sırı-na-ş-; Gülensoy, 2007, s.
772)
73) zırnaşık (<sırı-) DS/VI:4380

2.2.39. -ni- /-nü-

Ağızlara özgü olup az sayıda kullanımı vardır. Yazı dilinde kösnül
sözcüğünde kullanılır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ni- 1) çekni- DS/I:1116 (6)

(<Yaş olan bir şey kurumaya yüz
tutmak.)
-nü- 2) kösnü- DS/VI:4572
(<Dişi hayvan çiftleşmek istemek
(eşek, at, sığır vb. için.))
3) kösnük (I) DS/VI:4572
(<1.Çiftleşmek isteyen hayvan.
2.Eşcinsel erkek.)
4) kösnük (I) (<kös-) DS/IV:2976
(1.Çiftleşmek isteyen at, eşek, vb.
hayvan. 2.Cinsel sapık erkek.
3.Kötü kadın, isterik kadın.)
5) kösnük (II) DS/IV:2976
(<Hayvanlarda çiftleşme
mevsimi.)
6) kösnük (III) (<kös- (I)) DS/IV:2976
(<İhtiyar ve güçsüz kimse.)

2.2.40. -P-
Yazı dilinde kırp-, serp- ve ürper- fiillerinde ve kaypak sözcüğünde
kullanılan pekiştirme eki gibi görünen fiilden fiil yapım ekidir.

1378
 Ağızlarda gıyp- “kaymak”, kayp- “ayak kaymak”, kıyp- (II) “1.Gözünü açıp
kapamak. 2.Göz kısmak.” sıyp- “kaymak”, zıyp- (I/II) “kaymak/fırlayıp gitmek”
fiilleri ile yalpak adı bu ekle oluşmuştur.

çolpak, kaypak, sıypak, yalpak, yalpak sözcükleri -pAk fiilden ad yapım eki
almış gibi görünür. Ancak “/-pak/ şeklinde bir ekin varlığını düşündüren sebebin -
bizce -p- ile –(a)k eklerinden oluşmuş birleşik yapıdaki /-pak/ ekinin tek ek
sanılmasından …” (Aktan, 2005, s. 376). kaynaklanır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-f- 1) cayfalla- (<cay-) DS/II:868 (60)

-p- 2) çolpak (I) (<çol-<çolak) DS/II:1263
3) gaypak (I) [gaypaò (II)] DS/III:1948
4) gaypak (II) DS/III:1948
5) gaypak söz DS/III:1948
6) gaypıt- (<kay-) DS/III:1949
7) gıyp- DS/III:2069
8) gıypık gıypık DS/III:2069
9) gıypın- DS/III:2069
10) gıypıt- DS/III:2069
11) kayp- DS/VI:4542
12) kayp- [kıyp-] DS/IV:2707
13) kaypaçlan- DS/IV:2706
14) kaypak (I) [kaypancak (I), DS/IV:2706
kaypek (I), kaypıncak, kıypak]
(<kay-p-ak; Gülensoy, 2007, s.
486)
15) kaypak (II) [kaypek (II)] DS/IV:2706
16) kaypak (III) [kaypancak (II), DS/IV:2706
kaypacik, kaypurtma]
17) kaypanç DS/IV:2707
18) kaypançalık DS/IV:2707
19) kaypıt- DS/IV:2707
20) kaypıt- DS/VI:4542
21) kaypuşta DS/IV:2707
22) kıyp- (II) DS/IV:2860
23) kıypık (I) DS/IV:2860
24) kıypık (II) DS/IV:2860
25) kıypık (III) DS/IV:2860
26) kıypın- (I) DS/IV:2860
27) kıypış- DS/IV:2860
28) kıypıt- (I) DS/IV:2860
29) kıypıt- (II) DS/IV:2860

1379
 30) kıypıt- (III) DS/IV:2860
31) kıypıt- (IV) DS/IV:2860
32) kıypıt- (V) DS/IV:2860
33) kıypıt- DS/VI:4560
34) örper- DS/V:3351
(<ür-/or-/-ör-p-er-; Gülensoy,
2007, s. 995)
35) seybın- (<sıyp-) DS/VI:4688
36) sırpmah [sırp-] DS/VI:4694
37) sıypak DS/VI:4696
38) sıypak (<sıy- (III)) DS/V:3628
39) sıypa- DS/V:3628
40) sıypın DS/V:3628
41) sıypıncak [sıypınak] DS/V:3628
42) sıyp- DS/V:3628
43) sıypıt- DS/V:3628
44) tülper- (<ürper-) DS/V:4010
45) ürpe- (<ürper-) DS/VI:4797
(<ür-/-ör/-or-p-er-; Gülensoy,
2007, s. 995)
46) ürper- DS/VI:4072
47) yal(a)pak (V) DS/VI:4151
(<yala-p-ak; Gülensoy, 2007, s.
1047)
48) yal(a)pak (VI) DS/VI:4151
49) yal(ı)pak (I) DS/VI:4151
(<*yalı-p-ak; Gülensoy 2007:
1047)
50) yal(ı)pak (II) DS/VI:4151
51) yal(ı)pak (III) DS/VI:4151
52) yal(ı)pak (IV) DS/VI:4151
53) zıpak (<sıyp-) DS/VI:4375
54) zıypak DS/VI:4385
55) zıypaklaş- DS/VI:4385
56) zıybıncak (<sıyp-) DS/VI:4839
57) zıyp- (I) [zıypı-, zoyp-] DS/VI:4385
58) zıyp- (II) DS/VI:4386
59) zoyput- (I) DS/VI:4400
60) zoyput- (II) DS/VI:4400

2.2.41. -r-
-Ar- ve -Ir- ekinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış biçimidir. Yazı dilinde
suvar- (<suw(g)a-r-<Gülensoy, 2007, s. 817) fiili bu yapı ile oluşturulmuştur.

Ağızlarda da az kullanılan fiilden fiil yapım eklerinden olup sonu ünlüyle

biten fiil kök ve gövdelerine gelir. oltar- (I) “Eski bir ayakkabı ya da elbiseyi

1380
onarmak”, ölçer- (III) “1.Bir şeye öz biçimini vermek, düzenlemek”, tepser- (I)
“kurumaya yüz tutmak”, yalabır- “parlamak” vb. fiiller türetmiştir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-r- 1) buğsur- (<bul-) DS/I:781 (29)

2) kımçırık (<kımçı-) DS/IV:2803
3) kırçar- (I) DS/IV:2820
4) oltar- DS/VI:4614
5) oltar- (I) DS/V:3280
(<olda-r-; Gülensoy, 2007, s.
622)
6) ölçer- (I) DS/VI:4625
(<*öl-çe-r-; Gülensoy, 2007, s.
660)
7) ölçer- (I) [olçer-] DS/V:3331
8) ölçer- (II) DS/VI:4625
9) ölçer- (II) DS/V:3331
10) ölçer- (III) DS/V:3331
11) ölçer- (IV) DS/V:3331
12) ölçer- (VI) DS/V:3331
13) ölçer- (VII) DS/V:3331
14) ölçer- (VIII) DS/V:3331
15) özgert- DS/V:3374
16) savar- ! DS/V:3555
(<suvar-; Eren, 2010, s. 87)
17) sıvar- (<suva-) DS/VI:4695
18) sıvar- (I) DS/V:3624
19) sıvarma DS/V:3624
20) suğar- DS/V:3690
21) suvar- DS/VI:4711
22) suvar- DS/V:3704
(<suw(g)a-r-; Gülensoy, 2007, s.
817)
23) talasır- (<dala-) DS/VI:4737
24) tepser- DS/VI:4754
25) tepser- (I) (<tepse-) DS/V:3888
26) tepsert- DS/VI:4755
27) tomsuruk (I) DS/V:3959
28) umsuruk DS/VI:4040
29) yalabır- DS/VI:4811
(<yal-a-bı-; Gülensoy, 2007, s.
1039)

1381
 2.2.42. -rA-
Yazılı dilde depreş-, doğra-, gevre-, seğri-<sewre-, sıçra-<saçra- gibi
fiillerde ve eğreti (<ig-re-t-i; Gülensoy, 2007, s. 427) ve deprem (<*tēp-re-m;
Gülensoy, 2007, s. 277) sözcüklerinde kullanılır. Kullanımı yazı dilinde de
ağızlarda da azdır.

Ağızlarda geçişli ve geçişsiz fiiller yapar.

geçişli fiil yapar: bulsura- “2.Çok harcamak.”, çekre- “paçaları veya kolları
sıvamak”, çemre- “1.Kolunu veya paçalarını sıvamak, eteğini toplamak”,
kurumsura- “bulduğuyla yetinmeyip daha çoğunu istemek” gibi.

geçişli fiil yapar: eysire- “dinlenme zamanı gelmek”, gülümsÿre-

“gülümsemek”, sapra- “abuk sabuk, saçma sapan konuşmak” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ra- 1) akgevrek DS/I:149 (28)

(<*kēb-re-k; Gülensoy, 2007, s.
368)
-re- 2) aşık aşık dorga- (<doğra-) DS/I:354
(<tog-ra-; Gülensoy, 2007, s.
292)
3) bulsura- DS/I:789
4) cıvra- (I) (<çıv- (I)) DS/II:944
5) çavratmah (<çav- (VII)) DS/II:1095
6) çavrık- [çavrı-] (<çavra- (V)) DS/II:1095
7) çekre- DS/II:1116
8) çehretim DS/II:1108
9) çemre- [çemirren-, çemren-, DS/II:1132
çımramaò, çımra-]
(<çem-re-; Gülensoy, 2007, s.
230)
10) çemrek (I) DS/II:1131
11) çemren- (II) DS/II:1133
12) deprem [deprenme] DS/II:1431
(<*tēp-re-m; Gülensoy, 2007, s.
277)
13) depren- (<tep-) DS/II:1396
14) depreş- DS/VI:4486
15) depreş- [debreş-, depreş-] DS/II:1396
(<tēp-re-ş-; Gülensoy, 2007, s.
277)

1382
 16) depreşmeg (I) (<tep-) DS/II:1396
17) eğreti DS/III:1673
18) eysire- (<eğlen-) DS/VI:4503
19) gayran- DS/III:1949
20) ireti DS/IV:2550
(<ig-re-t-i; Gülensoy, 2007, s.
427)
21) kabak doğra- DS/IV:2579
22) kayransı DS/IV:2708
23) sapra- [saprat-] DS/V:3544
24) seğri- DS/VI:4680
(<sew-re-; Gülensoy, 2007, s.
747)
25) sıçını- (<sıçra-) DS/V:3603
(<*saç-ra-; Gülensoy, 2007, s.
763)
26) terpen- (<depren-) DS/V:3896
27) tozarra- DS/V:3979
28) yürek sıçra- DS/VI:4335

2.2.43. -sA-
“Bir şeyi istemek, gibi olmak” anlamlı fiiller yapar. Yazı dilinde örsele-
(<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s. 671) ve savsa- fiillerinde görülen daha çok
ağızlarda kullanılan bir fiilden fiil yapım ekidir. Ağızlarda geçişli ve geçişsiz fiiller
yapmıştır.

geçişli fiil yapar: ansa- “göreceği gelmek, özlemek”, sayınsı- “saygı

göstermek”, sezinse- “sezer gibi olmak”, yamsa-<yamasa- “iki şeyi birbirine
çatmak”, yense- “aşağılamak, ezmek, yenmek” vb.

geçişsiz fiil yapar: çıksa- “cıvataları, perçinleri gevşemek (aracın ya da

aygıtın)”, kaysa- “ayağı sürçmek, kaymak”, otuksa- “hayvan yavrusu ot yemeye
başlamak”, telese- “hızlı hızlı solumak”, tepse- “oynamak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-sa- 1) ansa- (I) DS/I:279 (81)

-se- 2) bïsuk- (<boğsa-) DS/I:742
3) çıksa- DS/VI:4480
4) damsak DS/II:1354
5) deyesek DS/II:1446
6) deysen- (<değ-) DS/II:1448

1383
7) dussak (IV) DS/II:1608
(<tut-sa-k; Gülensoy 2007, s.
937)
8) dustak [dustah] (<tutsak) DS/II:1608
9) ersele- (<örsele-) DS/III:1776
(<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s.
671)
10) erseleme DS/III:1776
11) erselen- (<ör-) DS/III:1776
12) fenikse- DS/III:1844
13) garsamba (I) [garsambalık, DS/III:1930
garsanba, (I), garsanbalık]
14) garsamba (III) DS/III:1930
15) gaysa- (<kay-) DS/III:1951
16) geciksen- [geciksime] DS/III:1960
17) gevsele- DS/III:2014
18) göresek (II) DS/III:2159
19) görsed- [görset-] DS/III:2162
20) imirsek DS/IV:2537
21) karsala- (II) DS/IV:2669
22) karsala- (III) DS/IV:2669
23) karsamba (I) [karsanba (II)] DS/IV:2669
24) karsamba (III) [karşambalık] DS/IV:2669
25) karsambalık DS/VI:4538
26) kaysa- DS/IV:2709
27) kevsek (I) (<gev-) DS/IV:2778
28) koysalak DS/IV:2944
29) otuksa- DS/VI:4618
30) öğseği DS/VI:4624
31) öğseği [oğsevi, oysegi, oksevi, DS/V:3320
öğsē (I), öğseΨ, öğseğe, öğseü,
öğsevi, öğsevü, ökseğe, ökseği,
öksek, (I), ökseki, ökseve, öksevi,
öseği, ösevi, ösevü, övsevi]
(<öğ-se-gi; Gülensoy, 2007, s.
654)
32) ökseve (<öğseği) DS/VI:4625
33) ölesek DS/V:3333
34) ölesek DS/VI:4625
35) örse- (<örsele-) DS/V:3351
(<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s.
671)
36) örsele- DS/V:3351
37) övse- (<döv-) DS/V:3365
38) övsemeyh DS/VI:4631
39) savsak DS/VI:4677
(<sav-sa-k; Gülensoy, 2007, s.
743)
40) savsak DS/V:3557

1384
41) savsakla- (I) DS/VI:4677
42) savsakla- (II) DS/VI:4677
43) savsakla- [savsala- (I)] DS/V:3557
44) savsaklan- DS/V:3557
45) savsaklan- (I) DS/VI:4677
46) savsaklan- (II) DS/VI:4677
47) savsaklaş- DS/V:3557
48) savsaklık DS/VI:4677
49) savsala- (I) DS/V:3557
50) savsanık DS/V:3558
51) savsanık (<savsaklanık) DS/V:3558
52) sayınsa- DS/VI:4678
53) seğsen- DS/V:3568
(<*seğ-se-n-; Gülensoy, 2007, s.
748)
54) sekse- DS/VI:4682
55) seksen- DS/VI:4682
56) seksenmeò [seksen-] DS/V:3574
57) sendirseme DS/V:3583
58) seysen- DS/V:3601
(<*seyre-se-n-; Gülensoy, 2007,
s. 760)
59) sezinse- DS/V:3602
60) sürsele- (<sür- (I)) DS/V:3724
61) teles- (<telese-) DS/V:3872
62) telese- DS/V:3872
63) telesi- DS/V:3872
(<tel[g=Ŧ]e-se-; Gülensoy, 2007,
s. 878)
64) telesik (<telese-) DS/V:3872
65) televsi- DS/VI:4750
(<tel[g=Ŧ]e-se-; Gülensoy, 2007,
s. 878)
66) telezi- [telese-, telesi-, televsi-, DS/V:3872
teneşir-, tenezi-]
67) tepse- DS/VI:4754
68) tepse- (III) DS/V:3888
69) tepser- DS/VI:4754
70) tepsert- DS/VI:4755
71) totsak (<tutsak) DS/V:3976
(<tut-sa-k; Gülensoy 2007, s.
937)
72) tutsak et- DS/V:4002
73) umsan- DS/VI:4040
74) ürsele- DS/VI:4797
(<*ör-se-le-; Gülensoy, 2007, s.
671)
75) yalıksak DS/VI:4146
76) yamsa- (<yama-) DS/VI:4159

1385
 77) yansa- DS/VI:4174
78) yense- [yinse-] DS/VI:4250
79) yensel DS/VI:4250
80) yürse- (<yür-) DS/VI:4335
81) yürsek DS/VI:4335

2.2.44. -sI- / -sU-

ansı- ve pörsü-<*bürsü- fiilleriyle yazılı dilde kullanılan bir ektir.
Ağızlarda genellikle geçişsiz fiil yapmıştır.

geçişsiz fiil yapar: çavsı- “kokmak”, duysu- “kulağına çalınmak, duyar gibi
olmak”, havaksı- (I) “Açık bırakılan yara kızarmak, şişmek”, ımzıksı- “et ya da
yemek bayatlamak”, sırınsı- (II) “bozulmak, suyu çekilmek” vb.

Ayrıca tütsi- “tütsü yapmak” ise geçişlidir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-sı- 1) ansıt-, añsıt- DS/I:279 (54)

-si- 2) bïsuk- (<boğsu-) DS/I:742
-su- 3) buğsur- (<bul-) DS/I:781
-sü- 4) bulsura- DS/I:789
5) çavsı- (<çav- (III)) DS/II:1095
6) dinsik (I) (<dinsi- (I)) DS/II:1509
7) dinsik (II) DS/II:1509
8) dinsikle- DS/II:1509
9) duysu- DS/II:1615
10) eysire- DS/VI:4503
11) gumsu- (<umsu-) DS/III:4195
12) havaksı- (I) DS/VI:4518
13) havaksı- (II) DS/VI:4518
14) havaksı- (II) DS/III:2308
15) ımzıksı- (<ımzık-) DS/IV:2477
16) imresi- (<imren-) DS/IV:2538
17) kınıksı- (<kınık-) DS/VI:4555
18) payınsı- DS/V:3417
19) payınsıma- DS/V:3417
20) persi- (<pörsü-) DS/VI:4646
(<*bür-sü-; Gülensoy, 2007, s.
703)
21) pırsı- (II) [pirsi-] (<pörsü-) DS/V:3446
22) pırsık (II) (<pırsı- (II)) DS/V:3346
23) porsu- (II) (<pörsü-) DS/V:3472
24) pörçü- DS/V:3481

1386
 (<*bür-sü-; Gülensoy, 2007, s.
703)
25) pörsü- DS/VI:4655
26) pörsüt- DS/VI:4655
27) pülçü- (<pörsü-) DS/V:3496
28) sırınsı- DS/VI:4693
29) sırınsı- (II) [sırımsa-] DS/V:3619
(<sırı-n-sı-; Gülensoy, 2007, s.
771)
30) sörpü- [sörpüş-] (<pörsü-) DS/VI:4707
31) süğsük DS/V:3708
32) süğsünü düşük DS/V:3708
33) süksün (I) [süğsün] DS/V:3709
(<sük-sü-n; Gülensoy, 2007, s.
818)
34) süksün [süğsün] DS/VI:4712
35) süksün kütüğü DS/V:3709
36) süksüncek DS/V:3709
37) süksünü düşük [süksünü eğri] DS/V:3709
38) süksünü ergi DS/V:3709
39) sümsük (<sün-) DS/VI:4713
40) süñsük (<sümsük) DS/V:3718
(<sün-sü-k; Gülensoy, 2007, s.
820)
41) sünsün (<sük-) DS/V:3718
42) talasır- (<dala-) DS/VI:4737
43) tepsi- (II) DS/V:3889
44) tepsin- DS/V:3889
45) tütsi- DS/V:4017
46) umsuk DS/VI:4040
47) umsumuk DS/VI:4787
48) umsundur- DS/VI:4040
49) umsundur- DS/VI:4787
50) umsunuk DS/VI:4787
51) umsuruk DS/VI:4040
52) umsut- (I) DS/VI:4040
53) yansılamah, yansıla- [yamsıla- DS/VI:4174
(I)]
54) yassı- DS/VI:4197

2.2.45. -sIn- (<-sı-n)

Az kullanılan kaynaşmış bir yapıdır. Coşar, -sIn ekini (2016, s.1216)
“Türkçede -mış gibi yapmak” anlamlı olduğunu söylemiştir.

1387
 Türev Madde Başı Sayfa Kullanım
Sıklığı

-sın- 1) içiksin- DS/IV:2506 (4)

(<İçe sinmek.)
-sin- 2) kıllensinme- DS/IV:2801
(<İnsan yerine koymamak, önem
vermemek.)
3) saysın- DS/V:3563
(<Tanımak, saymak.)
4) saysın- DS/VI:4678
(<Tanımak, saymak.)

2.2.46. -ş-
-Iş- ekinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış şeklidir. İşteşlik eki olup;
birliktelik, ortaklaşa yapılma anlamında fiiller türetir. Yazı dilinde genellikle +lA-
isimden fiil yapım ekinden sonra gelerek geçişsiz fiiller yapar. ağlaş-, anlaş-, bulaş-
, denkleş-, kamaş-, kırlaş-, koklaş-, olgunlaş-, özleş-sözleş-, toplaş- vb. Geçişli fiil
yapar: cebelleş-, çeneleş-, yerleş- gibi.

Diğer geçişsiz ve geçişli fiil yapımları şunlardır: dalaş-, dolaş-, tokuş-,

oynaş-, ödeş-; sıvış-, ulaş- vb. Ayrıca ağızlaş- (ana.), ekleş- (dilb.), kaynaş- (kim.)
fiilleri terim olarak da kullanılır.

Ağızlarda da sık kullanılan fiil yapım eklerindendir. Genellikle +lA- ve

+DA- isimden fiil yapım ekinden sonra kullanılır. Daha çok geçişsiz fiil türetir.

geçişsiz fiil yapar: algınlaş- “sıhhatı bozulmak, güçsüz kalmak”, andırlaş-

“kel olmak”, arınlaş- “zıtlaşmak, karşı olmak, inatlaşmak”, arkalaş-
“yardımlaşmak, desteklenmek”, ataklaş- “çekişmek”, atlaş- (II) “iki kişi bir ata
binmek”, gözleş- “birbirleriyle zıt gitmek, birbirine kızgın olmak” vb.

geçişli fiil yapar: aralaş- “uzaklaşmak, defolmak”, elleş- (I) “1.Ağır bir yükü
kaldırmak için birkaç kişi birden tutmak.”, erinleş- “vedalaşmak”, kovalaş- “birkaç
kişi bir olup birini çekiştirmek”, kulplaş- “bir şeyi iki kişi tutarak kaldırmak”,
saplaş- “sataşmak” vb.

1388
 yansımadan fiil yapar: çavurdaş- “gürültü yapmak”, dingildeş- “hoplayıp
sıçramak”, hingirdeş- “ses çıkararak gülmek”, kakıldaş- “tavuklar hep bir ağızdan
gıdaklamak”, mırlaş- “1.Tartışmak, ağız kavgası etmek” vb.

yansımadan “konuşmak” anlamlı fiil yapar: badırdaş- “1.Birkaç kişi hafif

sesle konuşmak, fısıldaşmak”, conguldaş- “birkaç kişi bir araya gelerek gülüp
konuşmak”, corlaş- “toplanıp konuşmak, tartışmak”, cükgülleş- “gizli konuşmak”,
fısıkolaş- “sessiz sessiz konuşmak”, goguldaş- “bir mesele üzerinde konuşmak”
vb.

birleşik fiil yapar: aşşÀdan küreş- “aşağıdan almak”, bok bulaş- “üstüne suç
atılmak”, elepçeği dolaş- “şaşıp kalmak”, eteği ağırlaş- “utanmak”, kelebi dolaş-
“işi bozulmak” vb.

ikilemeden fiil yapar: mer mer meleş- “yalvarıp yakarmak, bir şeyi
ağlayarak istemek”, mittir mittir dolaş- “ufak tefek insan, çocuk, av köpeği
evecenlikle dolaşmak” gibi.

diğer fiil yapımlarından bazıları şunlardır: boğcuş- “güreşir gibi yapmak, elle
şakalaşmak”, çokraş- “2.Gereğinden fazla çoğalmak.”, direş- (I) “1.Dayanmak,
sebat etmek.”, perkiş- (I) “sağlamlaşmak”, sınaş- (II) “karşılıklı kuvvet denemek”
vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-ş- 1) acarlaş- (I) [acerleş-] DS/I:41 (622)

2) acarlaş- (II) DS/I:41
3) acış- DS/VI:4407
4) acış- (I) [acişmah, aciş-] (<acı-) DS/I:53
5) açıştır- DS/I:54
6) adileş- DS/VI:4408
7) adleştir- DS/I:67
8) ağırlaş- DS/VI:4409
9) ağızlaş- DS/I:97
10) ağmalaş- DS/I:104
11) ağnaş- (<anlaş-) DS/I:77
12) ağnaşdur- DS/I:107
13) ağnaşıl- (<anlaşıl-) DS/I:107
14) akçalaş- DS/I:146
15) ala bulaşık DS/I:174

1389
16) alaklaş- DS/I:191
17) algınlaş- DS/I:214
18) andırlaş- DS/I:260
19) añnaş- (<anlaş-) DS/VI:4422
20) annaş-, añneş- DS/I:278
21) añnaştır- (<anlaş-) DS/I:278
22) araklaş- DS/I:295
23) aralaş- DS/I:296
24) aralaş- (I) [arala- (V)] DS/VI:4424
25) aralaş- (II) DS/VI:4424
26) aralaş- (III) DS/VI:4424
27) aralaştır- DS/VI:4424
28) arılaştır- DS/I:319
29) arınlaş- DS/I:321
30) arkalaş- DS/I:325
31) arlaş- DS/I:328
32) artlΨş- DS/I:336
33) aşşÀdan küreş- (<güreş-) DS/I:362
(<küre-; Gülensoy, 2007, s. 397)
34) ataklaş- DS/I:365
35) atanlaş- [atannaş-] DS/I:366
36) ataşlan- DS/VI:4430
37) atlaş- (I) (<ayrık) DS/I:371
38) atlaş- (II) DS/I:371
39) atlaştır- DS/I:371
40) atleş- DS/I:371
41) atleştir- DS/I:371
42) atnaş- DS/VI:4431
43) avhalaş- DS/I:382
44) aviklaş- DS/I:384
45) avkalaş- DS/I:385
46) avlaştır- DS/I:389
47) ayağına bok bulaş- DS/I:398
(<bula-ş-; Gülensoy, 2007, s. 181)
48) ayahlaş- DS/I:399
49) ayak dolaşığı DS/I:402
50) ayak dolaşığı DS/VI:4434
51) ayaklaş- DS/I:403
52) ayarlaş- (<èiyÀr>Ar.) DS/I:408
53) ayipleş- (<èayb>Ar.) DS/I:422
54) aynaşmaò (<anlaş-) DS/I:428
55) azavatlaş- DS/I:436
56) azkalaş- DS/I:441
57) aznaş- DS/I:443
58) aznaşdır- DS/I:443
59) aznaşıò DS/I:443
60) badaş- [badeş-, bağdaş- (I)] DS/I:464
(<bağ+da-ş-; Gülensoy, 2007, s.
102)
1390
61) badaşma DS/I:464
62) badırdaş- DS/I:464
63) bağdaş- DS/VI:4442
64) bahaklaş- DS/I:487
65) balabanlaş- DS/I:497
66) bedeleş- [bedelleş-] DS/I:594
67) bedelleş- (II) DS/I:594
68) bekiştir- [berkiştir- (I), borkiştir-] DS/I:603
(<*berk+i-; Gülensoy, 2007, s.
133)
69) berekleş- DS/I:632
70) berkiştir- DS/VI:4456
71) berkiştir- (II) DS/I:635
72) bernekleş- (<bernek) DS/I:636
73) beteleş- (<beter<bedter>Fars.) DS/I:645
74) beyleşme DS/I:648
75) bıdıdaş- (<bıdır) DS/I:659
76) bıdıraş- DS/I:660
77) bıdırdaş- DS/VI:4458
78) bıdırdaş- [bırdırdaş-] DS/I:661
79) bıdraş- (<bıdır) DS/I:662
80) bılaş (II) [bıleş-] DS/I:664
81) bılaşık (I) (<bulaş-) DS/VI:4459
82) bılaşık (II) (<bulaş-) DS/VI:4459
83) bıtırlaş- DS/I:672
84) bileşik DS/I:692
85) biñgişik DS/I:697
86) bir bulaşım DS/I:698
87) bogcuş- DS/I:722
88) boğcalaş- DS/I:728
89) bok bulaş- DS/I:732
90) bosleş- DS/I:742
91) bozolaş- DS/I:752
92) bozulaş- DS/I:753
93) bulaş- DS/VI:4465
94) bulaş- (I) [bılaş- (I), bıleş-, bolaş-, DS/I:786
buleş-]
95) bulaş- (II) DS/I:787
96) bulaş- (III) [bılaş- (II)] DS/I:787
97) burgalaşla- DS/I:797
98) cağıldaş- DS/II:844
99) cantalaş- DS/II:858
100) cavırdaş- DS/II:866
101) cebelleş- [cencelleş-] DS/II:871
102) cenilleş- DS/II:882
103) cerleş- (<yer) DS/II:886
104) cıdavılaş- DS/II:896
105) cigirleş- DS/II:962
106) coğlaş- [çoğnaş-] (<çok) DS/II:995
1391
107) coğuldaş- (I) DS/II:995
108) conguldaş- DS/II:999
109) corlaş- DS/VI:4475
110) corlaş- [carlaş-] DS/II:1001
111) cozulaş- DS/II:1004
112) cükgülleş- DS/II:1025
113) çakırlaş- DS/II:1044
114) çaknaş- DS/II:1046
115) çamurlaş- DS/II:1066
116) çarplaş- (<çarpık) DS/II:1084
117) çavurdaş- DS/II:1096
118) çekneş- DS/II:1116
119) çekneşik (I) DS/II:1116
120) çekneşik (II) DS/II:1116
121) çekneşik (III) DS/II:1116
122) çekneşikli DS/II:1116
123) çekneşir DS/II:1116
124) çelikleş- DS/II:1124
125) çendeleş- (<çent-) DS/VI:4479
126) çeneleş- DS/II:1136
127) çenteleş- (I) [çendeleş-] DS/II:1140
128) çepelleş- (I) DS/II:1142
129) çepelleş- (II) DS/II:1142
130) çepelleş- (III) DS/II:1142
131) çığırdeş- (I) DS/II:1161
132) çığırdeş- (II) DS/II:1161
133) çıtırlaş- DS/II:1195
134) çiteş- (I) DS/II:1242
135) çiteş- (II) DS/II:1242
136) çitneş- DS/II:1247
137) çokraş- DS/II:1261
138) çöğneşik DS/II:1280
139) çöpleşik DS/II:1290
140) çöyneşik DS/II:1299
141) çubullaşma DS/II:1300
142) çungurlaş- (I) DS/II:1304
143) çungurlaş- (II) DS/II:1304
144) çürüş- DS/II:1309
145) dadallaş- DS/II:1318
146) dağımlaş- [damlaş-] (<dağılım) DS/II:1325
147) daklaş- (<tak-) DS/VI:4484
148) dalaş- DS/VI:4484
149) dalaş- DS/II:1339
150) dalaşkan (I) DS/II:1339
151) dalaşkan (II) DS/II:1339
152) danış- [danıf danışmaò, danıp DS/II:1361
danış-]
(<dan-u-ş-; Gülensoy, 2007, s.
266)
1392
153) danışık (I) [danışık ekmeği] DS/II:1361
154) danışık (II) DS/II:1361
155) danışık (III) DS/II:1361
156) danışık as- DS/II:1361
157) danışık çayı DS/II:1361
158) danışıklı dönüşüklü DS/II:1361
159) danışmah, danışmaò DS/II:1361
160) danışman DS/II:1361
161) davlaş- DS/II:1380
162) dekleş- (<denk) DS/II:1408
163) denkleş- DS/II:1425
164) denkleştir- DS/II:1425
165) denkteştir- DS/II:1425
166) depreş- DS/VI:4486
167) depreş- [debreş-, depreş-] DS/II:1396
(<tēp-re-ş-; Gülensoy, 2007, s.
277)
168) depreşmeg (I) (<tep-) DS/II:1396
169) derneş- (I) DS/II:1436
170) derneş- (II) DS/II:1436
171) derneş- (III) DS/II:1436
172) derneşik DS/II:1436
173) derneştir- [denneştir-] DS/II:1436
174) dıgırdaş- DS/II:1450
175) dırıklaş- [dırıòlaşmaò] DS/II:1470
176) dırılaş- DS/II:1470
177) dırış- DS/II:1470
178) dırlaş- [dırleş-, dilleş-, DS/II:1471
dilleşmeyh]
179) dırleş- [dırlaş-] DS/II:1471
180) dingildeş- DS/II:1505
181) dinizleş- DS/II:1507
182) dinneştir- (<dinleş-) DS/VI:4488
183) direş- (I) [diriş-] DS/II:1514
(<tire-ş-; Gülensoy, 2007, s. 288)
184) direş- (II) DS/II:1514
185) direş- (III) DS/II:1514
186) direşkin DS/II:1514
187) dirkeş- (I) DS/II:1518
188) dirkeş- (II) (<dirke- (II)) DS/II:1518
189) dirkeş- (III) DS/II:1518
190) dirkeş- (IV) DS/II:1518
191) dirkeş- (V) DS/II:1518
192) dirkeş- (VI) DS/II:1518
193) dirneştir- [dirneşdir-] (<der-) DS/II:1519
194) doklaş- DS/II:1540
195) dokuş- DS/II:1541
(<tokı(u)-ş-; Gülensoy, 2007, s.
907)

1393
196) dolaşık (I) DS/II:1544
197) dolaşık (II) DS/II:1544
198) dolaşık ot DS/II:1544
199) dolgunlaş- DS/II:1546
200) döğneş- (<döğün-) DS/II:1571
201) dölekleş- (I) DS/II:1578
202) dölekleş- (II) DS/II:1578
203) duşlaş- DS/II:1610
204) düğürleş- DS/II:1626
205) ebeleş- (I) DS/III:1653
206) ebeleş- (II) DS/III:1653
207) eğeleş- DS/VI:1676
208) eğleş- DS/VI:4493
209) eğleş- (I) DS/III:1680
210) eğleş- (II) [eğleş-] DS/III:1680
211) eğleş- (III) DS/III:1680
212) ehnezleş- DS/III:1690
213) ekeleş- (I) DS/III:1693
214) ekeleş- (II) DS/III:1693
215) ekeleş- (III) DS/III:1693
216) ekleş- DS/VI:4494
217) ekleş- (I) DS/III:1690
218) ekleş- (II) DS/III:1690
219) ekleşik DS/III:1696
220) ekleşikli DS/III:1696
221) ekleştir- (I) DS/III:1696
222) ekleştir- (II) DS/III:1696
223) ektileş- (II) DS/III:1696
224) elepceği dolaş- DS/III:1711
225) ēleş DS/III:1712
226) ēleş- (II) DS/III:1712
227) elleş- DS/VI:4496
228) elleş- (I) [elleşmeg] DS/III:1722
229) elleş- (II) DS/III:1722
230) elleşme (I) DS/III:1721
231) elleşme (II) DS/III:1722
232) elleşmeyh DS/VI:4496
233) ellikleşme DS/III:1724
234) enleş- DS/III:1759
235) erinleş- DS/III:1770
236) erneş- (I) (<ekleş-) DS/III:1775
237) erneş- (II) (<eşleş-) DS/III:1775
238) esanlaş- DS/III:1778
239) esenleş- DS/III:1779
240) esenneş- DS/III:1779
241) eteği ağırlaş- DS/III:1796
242) evikleş- DS/III:1807
243) eyhleş- DS/III:1821

1394
244) eyleşük DS/III:1823
245) feğeldeş- DS/III:1840
246) fırlaş- (I) DS/III:1856
247) fısıkolaş- [fısılaşmaò] DS/III:1858
248) fısırdaş- DS/III:1858
249) fısırdaşdak DS/III:1858
250) fitleş- DS/III:1874
251) galınnaş- (<kalınlaş-) DS/III:1901
252) gamaş- [gamaşuò ol-, gameş-] DS/III:1906
(<*ka-ma-ş-; Gülensoy 2007:
456)
253) gangalozlaş- DS/III:1912
254) garcaşma (<kar-) DS/III:1921
255) gasmuklaş- DS/III:1933
256) gavraş- DS/III:1940
257) gavraşmaò DS/III:1940
258) gavruklaş- DS/III:1940
259) gaynaş- (I) DS/III:1948
260) gaynaş- (II) DS/III:1948
261) gaynaşık DS/III:1948
262) gaynaşuò DS/III:1948
263) gebeleş- DS/III:1955
264) gerneş- DS/III:2006
265) gerneş- (I) [genneş-, gerinneş-, DS/III:2005
gerneşmeyh]
266) gerneş- (II) DS/III:2006
267) geveleş- DS/III:2009
268) gımraş- (<kımıl) DS/III:2046
269) gırlaş- DS/III:2059
270) gırmalaş- DS/III:2060
271) gıynaşık (II) DS/III:2068
272) gıynaştır- [gınaştır-] DS/III:2068
273) gıyneş- DS/III:2068
274) gıyneşık DS/III:2068
275) gıynışık kal- DS/III:2068
276) giciş- [gediş-, gıcış- (I), DS/III:2072
gicişmeyh, gidiş- (I)] (<gici-
(I))
277) girneş- DS/III:2085
278) goguldaş- DS/III:2094
279) gorlaş- (I) DS/III:2105
280) gorlaş- (III) DS/III:2105
281) gorlaş- (IV) DS/III:2105
282) gorlaş- (V) DS/III:2105
283) gorlaş- (VI) DS/III:2105
284) gorlaş- (VII) DS/III:2105
285) gorleştir- DS/III:2105
286) gölbezleş- DS/III:2141
287) gönçleş- DS/III:2152
1395
288) gözleş- DS/III:2183
289) gudullaş- DS/III:2188
290) güccük üleştir- DS/III:2207
291) hallaş- DS/III:2261
292) hangırdaş- DS/III:2274
293) harbalaş- DS/VI:4517
294) harınlaş- DS/III:2290
295) harmanlaş- (III) DS/III:2293
296) haruldaş- DS/III:2297
297) haşallaş- DS/III:2301
298) hatalaş- DS/III:2305
299) havırdaş- DS/III:2310
300) helleş- DS/III:2336
301) henleş- DS/III:2340
302) hırkıtlaş- DS/III:2371
303) hırtılaş- DS/III:2373
304) hırtlaş- DS/III:2375
305) hırtlaştır- DS/III:2375
306) hillikleş- DS/III:2385
307) hingirdeş- DS/III:2387
308) hintleş- DS/III:2388
309) hitleş- DS/III:2389
310) horçuklaş- DS/III:2410
311) hortlaş- DS/III:2414
312) hörleş- DS/III:2435
313) ıbıklaş- DS/IV:2455
314) ılışgan DS/IV:2473
315) ılışma DS/IV:2473
316) ılıştır- DS/IV:2506
317) ımıklaş- DS/IV:2475
318) ımışık [imişik] DS/IV:2476
319) ımışkan DS/IV:2476
320) ıralaş- DS/IV:2482
321) ırgınlaş- DS/IV:2486
322) iktleş- DS/IV:2517
323) ileştir- (<üleş-) DS/VI:4525
324) ilikleş- DS/IV:2525
325) iliştir- (IV) (<ılış-) DS/IV:2529
326) imiştir- DS/IV:2537
327) ingileşik DS/IV:2543
328) ireleş- DS/IV:2548
(<it-e-k-le-; Gülensoy, 2007, s.
443)
329) ireleş- (<iteg) DS/VI:4526
330) irileş- DS/IV:2551
331) itileş- (I) DS/IV:2569
332) itileş- (II) DS/IV:2569
333) itneş- DS/VI:4527

1396
334) iyleş- DS/IV:2576
335) izleştir- DS/IV:2577
336) izleştir- DS/IV:2577
337) kabalaklaş- DS/VI:4529
338) kağallaş- DS/VI:4530
339) kağıldaş- DS/IV:2595
340) kakıldaş- DS/IV:2603
341) kalmuklaş- DS/IV:2511
342) kamaş- (I) DS/VI:4533
(<*ka-ma-ş-)
(<Gülensoy 2007: 456)
343) kamaşık (I) [kamaşuò (I)] DS/IV:2614
344) kamaşık (II) DS/VI:4533
345) kamaşık (II) [kamaşuò (II)] DS/IV:2614
346) kamaşıp kal- DS/IV:2614
347) kameş- (<kama-) DS/IV:2616
348) kanlaş- DS/IV:2626
349) karcaş- DS/VI:4537
350) karcaş- DS/IV:2656
351) karıncalaş- DS/IV:2664
352) kartlaş- DS/IV:2671
353) kavraş- DS/IV:2692
354) kaykış- DS/VI:4542
355) kaynaş- DS/IV:2706
356) kaynaş- DS/VI:4542
357) kaynaşık DS/IV:2705
358) kaynaşma DS/IV:2706
359) kaynaştır- (I) DS/IV:2706
360) kaynaştır- (II) DS/IV:2706
361) keçeresi dolaş- DS/IV:2717
362) kefeleş- DS/IV:2720
363) kehleş- DS/IV:2722
364) kelebi dolaş- DS/IV:2727
365) kelezleş- DS/VI:4545
366) kenneş- (<kin<kín>Fars.) DS/IV:2745
367) kerneş- (I) DS/IV:2757
368) kerneş- (II) DS/IV:2757
369) keşikleş- (<keşik>Moğ.) DS/IV:2772
370) keşleş- (<keçe) DS/IV:2773
371) kımraş- DS/IV:2805
372) kıpraş- DS/IV:2715
373) kırlaş- DS/IV:2832
374) kırnaş- (I) DS/IV:2835
375) kırnaş- (II) DS/IV:2835
376) kırnaşık DS/IV:2835
377) kıtnaş- DS/IV:2850
378) kıvraşık DS/IV:2853
379) kıvraşıl [kıvraşık (II)] DS/IV:2854

1397
380) kıyılaşık DS/VI:4560
381) kıynaş- DS/VI:4560
382) kıynaş- (I) DS/IV:2859
383) kıynaşık DS/VI:4560
384) kıynaşık (I) DS/IV:2859
385) kıynaşık (III) DS/IV:2859
386) kıynaştır- DS/VI:4560
387) kinneş- DS/VI:4562
388) kinneş- (<kín>Fars.) DS/IV:2874
389) kipleş- DS/IV:2876
390) kipleş- DS/VI:4562
391) kipleştir- (I) DS/IV:2876
392) kirmanlaş- DS/IV:2881
393) kirtleş- DS/IV:2883
394) kitleş- (I) DS/IV:2888
395) kitleş- (II) DS/IV:2888
396) kokurdaş- DS/IV:2907
397) kollaş- DS/IV:2911
398) komalaş- DS/IV:2914
399) konkurdaş- DS/IV:2919
400) korlaş- (I) DS/IV:2927
401) korlaş- (II) DS/IV:2927
402) kovalaş- DS/IV:2939
403) kulplaş- (<kulp>Rum.) DS/IV:2997
404) kumalaş- DS/IV:2999
405) kurgazlaş- DS/VI:4574
406) kürtmükleş- DS/IV:3047
407) lekleş- DS/IV:3072
408) loppolaş- DS/IV:3088
409) mağurlaş- DS/IV:3105
410) matlaş- (<mÀt>Fars.) DS/IV:3137
411) mecelleş- DS/IV:3148
412) mecelleş- DS/VI:4591
413) mer mer meleş- DS/IV:3171
414) metleş- DS/IV:3175
415) mevikleş- DS/IV:3175
416) mıncış- DS/IV:3185
417) mıncıştır- DS/IV:3186
418) mırlaş- DS/VI:4597
419) mırlaş- [mırlaşmaò] DS/IV:3189
420) mittir mittir dolaş- DS/IV:3207
421) moşörülaş- DS/VI:4600
422) okuş- DS/V:3278
423) okuş- DS/VI:4613
424) olaş- (<ula-) DS/VI:4614
425) otraklaştır- DS/V:3299
426) oturaklaştır- [otraklaştır-] DS/V:3299
427) oynaş- DS/V:3304

1398
428) oynaşmaò DS/V:3304
429) öcbeleş- DS/V:3310
430) öcbeleş- DS/VI:4622
431) ödeş- DS/V:3313
432) ödeşüyh DS/VI:4622
433) öğürleş- DS/VI:4623
434) öğürleş- (I) DS/V:3324
435) öğürleştir- (I) DS/V:3324
436) öğürleştir- (II) DS/V:3324
437) öğürtleş- DS/V:3225
438) öğütleş- DS/V:3226
439) öleş- (I) (<üle-) DS/V:2333
440) öleştir- (<üle-) DS/V:2333
441) örceleş- (I) [örcünleş-] DS/V:3345
442) örceleş- (II) DS/V:3345
443) örceleş- (III) DS/V:3345
444) örneştir- (I) DS/V:3351
445) örneştir- (II) DS/V:3351
446) özleş- (I) DS/V:3374
447) özleş- (II) DS/V:3374
448) özleşme DS/VI:4533
449) özneş- (<özleş-) DS/VI:4633
450) padırlaş- DS/V:3379
451) palazlaş- DS/V:3387
452) patalaş- (I) [patallaş-] DS/V:3409
453) patalaş- (II) DS/V:3409
454) patıraş- DS/V:3411
455) patırdaş- (I) [patırda- (I)] DS/V:3412
456) patlaş- DS/V:3414
457) pekleş- DS/V:3423
458) pekleştir- DS/V:3423
459) pelteleş- DS/V:3427
460) perkiş- (I) (<berk) DS/V:3433
(<*berk+i-; Gülensoy, 2007, s.
133)
461) perkiş- (II) (<berk) DS/V:3433
462) pernekleş- DS/V:3433
463) petleş- DS/V:3439
464) piçileş- DS/V:3453
465) pintikleş- DS/V:3458
466) ponçaklaş- DS/V:3470
467) portlaş- DS/VI:4653
468) pötürleş- DS/V:3483
469) sakırdaş- DS/V:3521
470) sallaş- (I) DS/V:3529
471) sallaş- (II) DS/V:3529
472) sallaşıkta gal- DS/V:3529
473) samahlaş- DS/V:3532

1399
474) samarıklaş- DS/VI:4670
475) sanlaş- DS/V:3540
476) sapankolu dolaş- DS/V:3541
477) sapınlaş- DS/V:3542
478) saplaş- DS/V:3543
479) sarlaş- DS/V:3549
480) satlaş- DS/V:3552
481) savsaklaş- DS/V:3557
482) sayıklaştır- DS/V:3561
483) sefleş- DS/VI:4679
484) sefleştir- DS/VI:4679
485) seleş- (<sözleş-) DS/VI:4683
486) sepleştir- DS/V:3587
487) sepleştir- DS/VI:4686
488) sevekleş- DS/VI:4687
489) sığlaş- DS/VI:4690
490) sınaş- DS/VI:4691
491) sınaş- (II) DS/V:3611
492) sırplaş- (<sarp) DS/VI:4694
493) sıvaş- DS/VI:4695
494) sıvaş- (I) [sıvış (I), suvaş- (II)] DS/V:3624
495) sıvaş- (II) [suvaş- (II)] DS/V:3624
496) sıvış- DS/VI:4695
497) sıvış- (II) DS/V:3625
498) siviş- (<sıvış-) DS/V:3650
(<sıv<*suw<sub+ı-ş-; Gülensoy,
2007, s. 775)
499) siviş- (I) DS/VI:4701
500) söleş- [söyleş-]
501) sörpeş- (<pörsü-) DS/V:3682
502) sözleşüyhlü DS/VI:4708
503) suaş- (I) [suyaşmah, suyaşmaò DS/V:3688
(I)]
504) suvaş- (I) DS/V:3704
505) suvaş- (II) DS/V:3704
506) sünneş- DS/V:4714
507) sürneş- DS/V:3724
508) şırlaklaş- DS/V:3775
509) şorlaş- DS/V:3793
510) şorlaş- DS/VI:4732
511) takalaş- DS/V:3808
512) takazalaş- DS/V:3809
513) takılaş- DS/V:3809
514) takılaş- DS/VI:4736
515) taklaş- DS/V:3812
516) taklaştır- DS/V:3812
517) taknaşmaò DS/V:3804
518) talaş- DS/VI:4737
519) talaşman DS/VI:4737
1400
520) talaşman (<dala-) DS/V:3816
521) tanışık DS/VI:4739
522) tanışık [tanışık, tanışıg] DS/V:3822
523) tanışıklık DS/VI:4739
524) taraş- DS/VI:4742
525) taraştır- DS/VI:4742
526) tatlaş- DS/V:3846
527) tatlaş- DS/VI:4744
528) tavlaş- DS/VI:4745
529) tebelleş- DS/VI:4747
530) tepelleş- DS/V:3885
531) terkileş- DS/V:3894
532) terkileş- DS/VI:4755
533) terkimleş- DS/V:3894
534) terkiş- (<terke-) DS/V:3894
535) tevgileş- DS/V:3904
536) titireş- DS/VI:4766
537) tokuldaş- DS/V:3952
538) tokuldaş- DS/VI:4768
539) tongallaş- DS/V:3961
540) toplaş- DS/V:3966
541) toplaş- DS/VI:4771
542) toplaştır- DS/V:3966
543) tosuldaş- DS/V:3975
544) tölleş- DS/V:3982
545) tutlaştır- DS/V:4002
546) tüümleş- (<düğüm) DS/V:4018
547) uğralaş- DS/VI:4029
548) ulaş- (I) DS/VI:4035
549) ulaş- (II) DS/VI:4035
550) ulaşık (I) DS/VI:4035
551) ulaşık (II) DS/VI:4035
552) ulaşık (III) DS/VI:4035
553) ulaştır- DS/VI:4035
554) uleş- (<ula-) DS/VI:4786
555) unaştır- DS/VI:4788
556) unlaş- DS/VI:4041
557) utaş- DS/VI:4048
558) utaştır- (I) DS/VI:4048
559) utaştır- (II) DS/VI:4048
560) uylaş- (I) DS/VI:4052
561) uylaş- (II) DS/VI:4052
562) uylaşmaò, uylaş- DS/VI:4791
563) uylaştır- DS/VI:4052
564) uylaştır- DS/VI:4791
565) uyup ulaş- DS/VI:4053
566) uyuşturan balığı [uyuşturucu DS/VI:4053
balığı]

1401
567) uyuşuk DS/VI:4053
568) uzlaş- DS/VI:4055
569) üğüdeş- DS/VI:4794
570) üğüldeş- DS/VI:4063
571) üğürleş- DS/VI:4063
572) üleş- DS/VI:4795
573) üleş- [üeş-] DS/VI:4064
574) üleşik (I) DS/VI:4064
575) üleşik (II) DS/VI:4064
576) üleştir- DS/VI:4064
577) üleştir- DS/VI:4795
578) ündiç- (<ündeş-) DS/VI:4067
579) ünneş- DS/VI:4796
580) üreleş- (II) DS/VI:4070
581) vıcırdaş- DS/VI:4100
582) yağçalaş- DS/VI:4120
583) yalaşık bulaşık DS/VI:4142
584) yamaçlaş- DS/VI:4813
585) yamaçlaş- (II) DS/VI:4154
586) yamaş- (I) DS/VI:4156
587) yamaş- (II) DS/VI:4156
588) yamaş- (III) DS/VI:4156
589) yamaşak [yamaşık, yamaşuk (II)] DS/VI:4155
590) yamaşaklık DS/VI:4156
591) yamaştır- (I) DS/VI:4156
592) yamaştır- (II) DS/VI:4156
593) yamaştır- (III) DS/VI:4156
594) yamaşuk (I) DS/VI:4156
595) yamraş- DS/VI:4159
596) yamraş- DS/VI:4159
597) yamrış- [yamraş- (I)] DS/VI:4159
598) yaraş- DS/VI:4183
599) yaraşıò DS/VI:4183
600) yaraşıòsız DS/VI:4183
601) yaşarlaş- DS/VI:4198
602) yavan danışmaò DS/VI:4205
603) yerreş- DS/VI:4256
604) yılış- (I) DS/VI:4272
(<*ya(/ı)l-a(/ı)-ş-; Gülensoy,
2007, s. 1141)
605) yınlaş DS/VI:4275
606) yırtlaş- DS/VI:4277
607) yırtlaşık DS/VI:4273
608) yırtlaşık [yırtlaşuk] DS/VI:4276
609) yinikleş- DS/VI:4824
610) yoklaşdır- DS/VI:4289
611) yotlaştır- DS/VI:4302
612) yozlaş- DS/VI:4306

1402
 613) yönneştir- DS/VI:4309
614) yukleş- (<yük) DS/VI:4316
615) yüreleş- DS/VI:4335
616) zırnaş- DS/VI:4380
(<sırı-na-ş-; Gülensoy, 2007, s.
772)
617) zırnaşık (<sırı-) DS/VI:4380
618) zıtlaş- (<zidd>Ar.) DS/VI:4383
619) zıypaklaş- DS/VI:4385
620) zobulaş- (I) DS/VI:4393
621) zobulaş- (II) DS/VI:4393
622) zukunlaşma DS/VI:4402

2.2.47. -şa-
Yazı dilinde yumuşa- (<yum-şa-; Gülensoy, 2007, s. 1178) fiilinde ve uşak
(<uw-şa-k; Gülensoy, 2007, s. 972) sözcüğünde kullanılmıştır. Ağızlarda ise yanşa-
“1.Gevezelik etmek” fiilinde kullanılmış ve uşak ile birleşik sözcükler yapmıştır.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-şa- 1) arasa uşağı DS/I:300 (22)

(<uw-şa-k; Gülensoy, 2007, s.
972)
2) bazar uşağı DS/I:586
3) bürşa- (<bür-) DS/I:828
4) ciş uşak DS/II:982
5) cumşak (<yum-) DS/II:1016
6) el uşağı DS/III:1729
7) ev uşağı DS/III:1818
8) gallenguş uşağı DS/III:1903
9) gız uşÀ(ğı) DS/III:2071
10) gol uşağı DS/III:2098
11) kol uşağı DS/VI:2913
12) şaplaò uşağı DS/VI:4721
13) uşak devşek DS/VI:4790
14) uşak devşek [uşak devşeg, uşşak DS/VI:4046
devşek]
15) uşakla- DS/VI:4047
16) uşaklık DS/VI:4047
17) uşaòlıò [uşakevi, uşaklık] DS/VI:4790
18) yanşa-, yañşa- [yağşa-, yağşan-, DS/VI:4176
yanşakla-, yanşan-, yÀşan-]
(<*yang-şa-; Gülensoy 2007:
1062)
19) yanşaklan- DS/VI:4176
1403
 20) yanşaklık DS/VI:4176
21) yañşaò, yanşak [yağışak, yÀşak] DS/VI:4175
22) yumuşamaò DS/VI:4320
(<yum-şa-; Gülensoy, 2007, s.
1178)

2.2.48. -şIr- / -şUr-

Yazı dilinde tapşır- fiilinde kullandığımız bir ektir. Ağızlardaki bazı fiil
yapımları şunlardır: anşır- “1.Söylemek, demek, anlamak, söz konusu olmak”,
çoğşur- “1.Yanan dağınık odunları, ateşi kuvvetlendirmek için bir araya
toplamak.”, yıkşır- “toplamak, devşirmek” gibi.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-şır- 1) anşır- DS/I:281 (17)

-şir- 2) anşırt- DS/VI:4422
-şur- 3) çïşur- DS/II:1274
-şür- 4) çoğşur- (I) (<çok-) DS/II:1257
5) çoğşur- (II) (<çok-) DS/II:1257
6) çoğşurt- (<çök-) DS/II:1257
7) çoğşurul- (<çök-) DS/II:1257
8) gevşürük DS/III:2014
9) kevşirik [kevşürük] (<gev-) DS/IV:2778
10) tapşır- (I) DS/VI:4741
11) tapşır- (I) DS/V:3831
(<tap-şur-; Gülensoy, 2007, s.
859)
12) tapşır- (II) DS/V:3831
13) tapşır- (III) DS/V:3831
14) tapşır- (IV) DS/V:3831
15) tapşırık DS/VI:4741
16) tapşırmaò DS/VI:4741
17) yıkşır- DS/VI:4266

2.2.49. -T-
Yazı dilinde kullanımı sık olan, ettirgenlik belirten fiilden fiil yapım ekidir.
Fiillere oldurma ve yaptırma anlamı katar. Ünlü ile biten iki heceli geçişli ve
geçişsiz fiillere gelerek fiiller türetir: acıt-, bulat-, cıvıt-, ısıt-, ışıt-, kurut-, okut-,
solut-, türet-, uzat-, üret-, üşüt-, yaşat- vb. Ekin oluşturduğu fiillerin, TDK sözlükte
bulunan birinci anlamları genellikle geçişlidir (seyirt-, üret- vb. hariç). -l, -r akıcı
ünsüzleriyle biten fiillere gelerek yeni fiilller türetir: ayırt-, bunalt-, çıkart-, düzelt-

1404
, göçert, kışkırt-, oturt-, şenelt-, yanılt- vb. Ünlü düşmesine uğramış fiil yapımları
vardır. *ört- sürt-, yırt-, yont- vb. +DA- ve +lA- eklerine gelerek ettirgenlik bildiren
fiil yapar: aldat-, şangırdat-, şapırdat-, tıkırdat-, tıngırdat-; anlat-, beklet-, otlat-,
pörtlet- yıllat-, yoklat- vb. Ayrıca ilet- fizik; yürüt- hukuk terimi olarak kullanılır.
gebert- ise teklifsiz konuşmalarda kullanılır.

Ağızlarda da sık kullanılan bir ektir. Genellikle ağızlarda +DA- ve +lA-

ekleri ile -l ve -r akıcı ünsüzleriyle biten fiillere gelerek ettirgenlik yapar.

geçişli fiil yapar: alazıt- “2.Aydınlatmak, şavklandırmak.”, bolart-

“genişletmek”, canlat- “ayıltmak”, dürüt- (II) “yetiştirmek, büyütmek, meydana
getirmek”, gıvrat- (I) “kıvrandırmak”, ımıt- “az ılıtmak”, onat- (I) “1.Düzeltmek”
vb.

-r akıcı ünsüzüyle biten fiillere gelerek yeni fiilller yapar: belert- (I) “gözleri,
akını meydana çıkaracak şekilde açmak”, çelert- (III) “büyüyüp gelişmeye yardım
etmek”, gağırt- “ağaç dibinden çıkan sürgünleri ağaçtan ayırmak”, kökert- “2.Fide,
sebze ya da asma çubuğunun ufaklarını köküyle çıkararak başka tarafa dikmek”,
zıbırt- “budamak” vb.

-l akıcı ünsüzüyle biten fiillere gelerek yeni fiilller yapar: dengelt- (I)
“düzeltmek”, eğilt- “kandırmak, inandırmak”, karalt- (I) “söndürmek”, kovalt- (I)
“1.Aralık etmek, aralamak”, yayılt- “hayvan otlatmak”, yeğnilt- “yükünü azaltmak,
hafiflemek” vb.

+la- ekine gelerek yeni bir fiil yapar: ağızlat- “1.Denk getirmek, yoluna
koymak.”, bozlat- “tarlayı nadasa bırakmak”, ciyyaklat- “bağırtmak”, eğlet-
“bekletmek, alıkoymak”, soğuklat- “üşütmek”, yivlet- “kesici araçların ucunu
keskinletmek, bilettirmek” vb.

+da- ekine gelerek yeni bir fiil yapar: bengildet- “1.Ürkütmek, korkutmak,
şaşırtmak”, büngüldet- “karıştırmak”, cımbıldat- “duyurmak, sezdirmek”,
copurdat- “sulandırarak, istekli ses çıkararak yemek”, kıkırdat- “öldürmek”,
kıtırdat- “ekmeği gevretmek” vb.

birleşik fiil yapar: ağız dağıt- “küfretmek, ağıza geleni söylemek, ağız
bozmak”, ağzını bağlat- “büyülemek”, anasını ağlat- “dövmek, çeşitli kötülük
yapmak”, at oynat- “çok sevinmek”, ayak gezeletmek “vakit geçirmek, ayak

1405
sürümek”, beli çökert- “kamburlaştırmak”, yolu doğrult- (I) “kaçıp evin yolunu
tutmak (hayvan) vb.

ikilemeden fiil yapar: bus bus bunalt- “kızdırmak, canından bıktırmak”,

mandık mandık oynat- “birisine bir şeyi vermeden önce çok yormak”, mandır
mandır oynat- “1.Aşırı huysuzluk, şımarıklık yaparak çok yorgunluk vermek”,
mekir mekir meklet- “sürekli çabalatmak, koşturmak”, mekir mekir melet- “bağırta
bağırta ağlatmak” vb.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-t- 1) abart- (I) [abat-] DS/I:12 (1059)

(<*abı-r-t-; Gülensoy, 2007, s.
44)
-d- 2) abart- (II) DS/I:12
3) abart- (III) DS/I:12
4) abart- (IV) DS/I:12
5) abıldat- (<aldat-) DS/I:21
6) acıt- DS/I:54
7) acıt- DS/VI:4407
8) afart- [afurt-] DS/I:71
9) agıltı (<akılt-) DS/I:76
10) agnat- (<anlat-) DS/I:77
11) ağardanlıò DS/I:82
12) ağart- DS/I:84
13) ağartı DS/I:83
14) ağartı DS/VI:4409
15) ağartma DS/I:84
16) ağartma DS/VI:4409
17) ağız dağıt- DS/I:96
(<*tÀàı-t-; Gülensoy, 2007, s.
260)
18) ağız esgit- DS/VI:4410
19) ağız eskit- DS/I:97
20) ağızlat- (I) DS/I:98
21) ağızlat- (II) DS/I:98
22) ağraltı ol- (<karal-) DS/I:108
23) ağrıt- (<arıt-) DS/I:111
24) ağzı boşa seğirt- DS/I:117
25) ağzını bağlat- DS/I:119
26) ağzını gevelet- [ağzını gezelet-] DS/I:120
27) ahartı [ahartu] (<akart-) DS/I:125
28) ahırlat- (<Àòÿr>Fars.) DS/I:131
29) ahmak hölüden [ahmak yaşartan] DS/I:132
30) akırtmaç DS/I:152
1406
31) alartu DS/I:198
32) alazıt- DS/I:206
33) alazlat- DS/I:207
34) aleleyip asart- DS/I:221
35) alıhlat- DS/I:216
36) analislat- (<analyse>Fra.) DS/I:251
37) anasını ağlat- DS/VI:4420
38) anırtkan DS/I:270
39) ansıt-, ansıt- DS/I:279
40) ansunlat- (<efsÿn>Fars.) DS/I:280
41) añşırt DS/VI:4422
42) apalladdır- DS/I:283
43) apart- DS/VI:4422
44) apart- (I) DS/I:285
45) apart- (II) DS/I:285
46) apartmaò DS/I:285
47) apıldat-, apıldatmaò DS/I:287
48) apışlat- DS/I:288
49) aptal ıslatan DS/I:291
50) aralat- (I) DS/I:296
51) aralat- (II) DS/I:296
52) aralat- (III) DS/I:296
53) araltı (<ağıralt-) DS/I:297
54) arguvlat-, arÿat- DS/I:338
55) arıt- DS/VI:4425
56) arlat- DS/I:328
57) asart- (I) DS/I:340
58) asart- (II) DS/I:340
59) asartma DS/I:340
60) asartmalık DS/I:340
61) aşırdmaç DS/VI:4428
62) aşırdmaç (III) DS/I:357
63) aşırtma (I) DS/I:357
64) aşırtma (III) DS/I:357
65) aşırtma (IV) DS/I:357
66) aşırtma (V) DS/I:357
67) at otlat- DS/VI:4431
68) at oynat- DS/VI:4431
69) atlat- DS/I:371
70) atlatma DS/I:371
71) avanak ıslatan DS/I:383
72) avanaò ıslatan DS/I:375
73) avırdını yırt- DS/I:383
74) avkırt- DS/I:386
75) avsunlat- (<efsÿn>Fars.) DS/I:393
76) avulat- DS/I:395
77) ayak gezelet- DS/I:403
78) ayart- DS/I:408

1407
79) ayartılmış DS/I:408
80) ayazıt- DS/I:409
81) ayılt- DS/I:418
82) ayırdım DS/I:420
83) ayırdım DS/VI:4436
84) ayırt- DS/I:420
85) ayırtmaç DS/I:418
86) ayırtmaç DS/VI:4437
87) aynıt- (<aynı-) DS/I:429
88) azanlat- DS/I:435
89) azannat- DS/I:435
90) babaklat- DS/I:450
91) bağırtlak (I) [baartlük, bağartlak DS/I:479
(II), bağırtlaò (I), bağırtlaz]
(<*bÀ+kır-t-la-k; Gülensoy, 2007,
s. 104)
92) bağırtlak (V) [baartlak, baatlaò DS/I:480
(II), bagırtlak, bağartlak (III),
bağırtgan, bağırtkan, bağırtlaò
(II)]
93) bağırtlak (VII) DS/I:480
94) bartlak, bÀrtlak (III) DS/I:535
95) bavurtlan (<bağır-) DS/I:574
96) bayatsıt- DS/I:578
97) bayıldan [bayıltan] DS/I:579
98) bekit- (III) (<beklet-) DS/I:603
99) belert- DS/VI:4454
100) belert- (I) DS/I:614
101) belert- (II) DS/I:614
102) belerti DS/I:614
103) beli çökert- DS/I:617
104) belirti DS/I:620
105) belirti DS/VI:4455
106) bellet- (III) DS/I:623
107) bellet- (IV) DS/I:623
108) bellilet- DS/I:623
109) beñ(ı)zed- DS/I:630
110) bengildet- DS/I:628
111) bengilt- DS/I:628
112) bergüt- (<berk) DS/I:634
113) berhitilme DS/I:634
114) berkit- (I) [bekit- (I)] DS/I:635
115) berkit- (II) DS/I:635
116) berkit- (III) DS/I:635
117) bez ağart- DS/I:649
118) bezet- DS/VI:4458
119) bibplat- [biplat-] DS/I:678
120) boksurat- DS/I:733
121) bolart- [bolalt-] DS/I:734

1408
122) bozaltı DS/I:749
123) bozartı DS/VI:4465
124) bozartı (I) DS/I:750
125) bozartı (II) DS/I:750
126) bozartı (III) DS/I:750
127) bozlat- DS/I:752
128) bögürt- (I) (<böğür-) DS/I:759
129) bögürt- (II) (<böğür-) DS/I:759
130) böğürtlek DS/I:766
131) böört- (I) DS/I:769
132) börtlet- DS/I:772
133) buğlat- (<buğu) DS/I:780
134) bulat- DS/I:787
135) bulatalık DS/I:787
136) bulcut- DS/I:787
137) bulgur püskürtmesi DS/I:788
138) bunat- (<bunalt-) DS/I:792
139) burnunu toprağa sürt- DS/I:801
140) burunlat- [burunnatma] DS/I:804
141) bus bus bunalt- DS/VI:4467
142) buyrultu (I) DS/I:808
143) buyrultu (II) [buyurultu] DS/I:808
144) buzalatma (<buzağı) DS/I:810
145) büktelet- DS/I:818
146) büngüldet- DS/I:824
147) calınlat- (<calın (I)) DS/II:852
148) canlat- DS/II:857
149) cap sıyırt- (I) DS/II:859
150) cap sıyırt- (II) DS/II:859
151) carıklat- DS/II:862
152) carpıldat- (<çarp-) DS/II:863
153) cavlat- DS/II:867
154) cavlat- DS/VI:4472
155) cavrat- (I) DS/II:867
156) cavrat- (II) DS/II:867
157) cavsıt- DS/II:867
158) cavzıt- [cavzut-, cımzıt-, cıvzıt- DS/II:867
(I)]
159) cenillet- DS/II:882
160) certlet- DS/II:886
161) cıbartmah DS/II:889
162) cıfıt ısıtması DS/II:898
163) cığıştat- [cağışdat-] DS/II:902
164) cıldırdat- DS/II:910
165) cımbıldat- (I) DS/II:916
166) cımbıldat- (II) [cimbıldat- (I)] DS/II:916
167) cırkıldat- DS/II:931
168) cırt- (I) (<yır-) DS/II:940

1409
169) cırtladan DS/II:939
170) cıvıt- DS/VI:4474
171) cıvıt- (II) DS/II:943
172) cıvıtmaò DS/II:943
173) cıvkırt- DS/II:944
174) cıvlat- (I) DS/II:844
175) cıvlat- (II) DS/II:844
176) cıvlat- (III) DS/II:844
177) cıvlat- (IV) DS/II:844
178) cızdatmaò DS/II:947
179) cızgırt- (II) DS/II:947
180) cızırdat- (I) DS/II:950
181) cızırdat- (II) DS/II:950
182) cızlatma DS/II:951
183) cibart- [cıbart- (I), cibert-] DS/II:953
184) cibelt- DS/II:954
185) ciyyaklat- DS/II:991
186) copurdat- DS/II:1000
187) corkuldat- DS/II:1001
188) cortlatma DS/II:1002
189) corüt- (<çürü-) DS/II:1003
190) cöcert- DS/II:1005
191) cörlet- DS/VI:4475
192) cörtlet- DS/II:1008
193) cukurdat- [cuğurdat-, cuhurdat-, DS/II:1011
çukurda-]
194) cumbuldat- [cımbıldat- (I), DS/II:1015
cıvıbıldat-, cimbıldat- (II),
combuldat-]
195) cümfur kaynat- DS/II:1027
196) çalım sıyırttır- DS/II:1055
197) çanak çatlatan [çank çatlatan] DS/II:1067
198) çanak kurutan DS/II:1067
199) çarık çıkartmaz DS/II:1081
200) çatırtma DS/II:1090
201) çatlat- DS/II:1091
202) çavratmah DS/II:1095
203) çavratmah DS/II:1095
204) çekretim DS/II:1108
205) çelert- (I) DS/II:1122
206) çelert- (II) (<çeler- (I)) DS/II:1122
207) çelert- (III) (<çeler- (III)) DS/II:1122
208) çenlet- DS/II:1139
209) çereş kaynatma DS/II:1145
210) çerlet- DS/II:1147
211) çevirtme DS/II:1153
212) çıbart- DS/II:1157
213) çıbıklat- DS/II:1157
214) çıçartma (<çık-) DS/II:1158
1410
215) çığırdım DS/II:1161
216) çığırt- DS/II:1162
217) çığırtı (I) DS/II:1161
218) çığırtı (III) [çığrıltı, çığrıntı] DS/II:1162
219) çığırtma (I) DS/II:1162
220) çığırtma (II) DS/II:1162
221) çığırtmaç DS/II:1162
222) çıkartma (I) [çıòarma, çıkarma DS/II:1165
(I)]
223) çıkartma (II) DS/II:1166
224) çıkartmaç DS/II:1166
225) çımkırt- [cımkırt-] DS/II:1177
226) çımkırtma DS/II:1177
227) çıòadıf [çıòardıf] DS/II:1163
228) çıòart- (<çık-) DS/II:1164
229) çıpıldat- DS/II:1183
230) çıplat- DS/II:1184
231) çıplattır- DS/II:1184
232) çıtlat- DS/II:1196
233) çıtlatmag [çıtlatmaò] DS/II:1196
234) çiftlet- (<cuft>Fars.) DS/II:1205
235) çiğirtme DS/VI:4481
236) çilpitme DS/II:1220
237) çipildet- [cipildet-] DS/II:1233
238) çitlet- DS/II:1246
239) çivi kıvrat- DS/II:1248
240) çiyşit- (I) DS/II:1252
241) çiyşit- (II) DS/II:1252
242) çiziyi ayaklat- DS/II:992
243) çoğart- (<çok-) DS/II:1256
244) çoğşurt- (<çök-) DS/II:1257
245) çoğurten DS/II:1258
246) çokart- DS/II:1260
247) çokartma DS/II:1260
248) çokrat- DS/II:1261
249) çokratma DS/II:1261
250) çopuldat- DS/II:1079
251) çöğert- DS/III:1279
252) çöğürtmeç DS/III:1281
253) çöket- (<çökert-) DS/II:1282
254) çökürtme DS/III:1282
255) çöküt- DS/III:1282
256) çömelti (I) DS/II:1286
257) çömelti (II) DS/II:1286
258) çömlek çatlatan DS/II:1287
259) çömülden DS/III:1288
260) çönelt- (I) DS/III:1288
261) çönelt- (II) DS/III:1288

1411
262) çövert- DS/III:1298
263) çuğurt- DS/VI:4483
264) çukalat- DS/II:1302
265) çürüt- (I) DS/II:1309
266) çürüt- (II) DS/II:1309
267) çürütme (I) DS/II:1309
268) çürütme (II) DS/II:1309
269) dana bağırdan DS/II:1355
270) dana böğürten DS/II:1355
271) daralt- DS/II:1367
272) dayat- DS/II:1386
273) debert- (I) [debert-] DS/II:1393
274) debert- (II) DS/II:1393
275) debert- (III) DS/II:1393
276) debertle- DS/II:1393
277) dehlet- (II) DS/II:1406
278) dengelt- (I) DS/II:1423
279) dengelt- (II) DS/II:1423
280) depert- [debert- (II)] DS/II:1428
281) depit- DS/II:1429
282) desteçürüden DS/II:1437
283) deve çökerten [deveçökerden, DS/II:1440
deveçöküden]
284) devirtmeç DS/II:1443
285) dımbırdat- [dımbıldat-] DS/II:1459
286) dımıt- (II) (<ımı-) DS/II:1461
287) dıngırdat- (I) [dıngırdaòmag] DS/II:1465
288) dıngırdat- (II) DS/II:1465
289) dınnak sürt- DS/II:1466
290) dızırat- DS/II:1477
291) dil kanatan [dil kanadan] DS/II:1495
292) dile seyirt- DS/II:1493
293) dinelt-, diñelt- (I) [digelt-, diyelt-] DS/II:1502
294) dinelt-, diñelt- (III) DS/II:1502
295) direlt- DS/II:1513
296) diret- DS/II:1514
297) diş ağart- DS/II:1520
298) doğşart- DS/II:1537
299) domalt- [dobalt-, döbelt-] DS/II:1549
300) domartlak DS/II:1550
301) dombalt- [donbalt-] DS/II:1551
302) domburdadan (<domburdat-) DS/II:1552
303) domurt- DS/II:1554
304) domuz çökelten [domuz DS/II:1555
çökerden, domuz çömelden,
domuz çömelten, doñuz
çökelden]
305) donata DS/II:1559
306) dorun bağırdan DS/II:1566
1412
307) dömelt- DS/II:1581
308) döndertme DS/II:1581
309) durult- DS/II:1608
310) dümbürdet- DS/II:1629
311) dürüt- (I) (<türet-) DS/II:1637
(<*tör+ü-t-; Gülensoy, 2007, s.
948)
312) dürüt- (II) DS/II:1638
313) dürüt- (II) DS/VI:4491
314) düzelt- DS/II:1646
315) ebert- (I) DS/III:1656
316) ebert- (II) DS/III:1656
317) eglat- DS/III:1673
318) eglet- DS/III:1673
319) eğilt- DS/III:1678
320) eğirt- DS/III:1679
321) eğirtmeç DS/VI:4493
322) eğlet- DS/III:1673
323) eğlet- DS/III:1680
324) ekşitme (I) DS/III:1700
325) ekşitme (II) DS/III:1700
326) ekşitme (III) DS/III:1700
327) elet- [eletiver-, elt-] DS/III:1712
(<*il-e-t-; Gülensoy, 2007, s.
431)
328) Ψlet- (<ilet-<ilat-) DS/VI:4495
329) endirtle- (<in-) DS/III:1747
330) endirtme (<in-) DS/III:1747
331) enet- [enelt-] DS/III:1751
332) epirt- DS/III:1763
333) eprit- DS/III:1764
334) ergit- (II) (<eğri-) DS/III:1768
335) erit- DS/III:1773
336) eselt- (<esnet-) DS/III:1779
337) esirt- (I) DS/III:1783
338) esirt- (II) DS/III:1783
339) esirt- (III) DS/III:1784
340) esirten (I) DS/III:1783
341) esirten (II) DS/III:1783
342) esirtgen (I) DS/III:1783
343) esirtgen (II) DS/III:1783
344) eslet- (I) DS/VI:4500
345) eslet- (II) DS/VI:4500
346) eşgirt- DS/III:1792
347) eşkit- (<ekşi-) DS/III:1792
348) evdind- DS/III:1802
349) eyilet- DS/III:1821
350) eylet- DS/III:1823
351) fallatmaò DS/III:1833
1413
352) fanlat- DS/III:1834
353) farıt- DS/III:1836
354) farlat- DS/III:1836
355) farlatma DS/III:1836
356) faskırt- DS/III:1838
357) feldirdet- DS/II:1841
358) fetlet- DS/III:1849
359) fıcıt- [fıçıt-] (<fıcı-) DS/III:1849
360) firit- (<firi-) DS/III:1870
361) follatmaò DS/VI:4507
362) foslat- DS/III:1877
363) funt gaynatmaò (<kaynat-) DS/III:1879
364) gabartlama (I) DS/III:1884
365) gağırt- DS/III:1893
366) gağşat- (I) DS/III:1894
367) gağşat- (II) DS/III:1894
368) gaksat- DS/III:1897
369) ganat- DS/III:1909
370) gangallat- DS/III:1912
371) gangallatmaò DS/III:1912
372) gangırt- DS/III:1912
373) ganırt- (II) DS/III:1914
374) ganırt- (III) DS/III:1914
375) gañırtma DS/III:1913
376) ganırtmaç (I) [ganırtmeç, DS/III:1913
ganirtmaç, ganirtmeç]
377) ganırtmaç (II) DS/III:1914
378) ganırtmaç (III) DS/III:1914
379) gañırtmeç [ganırtmaç (I)] DS/III:1914
380) ganşat- DS/III:1515
381) gapatma- DS/III:1916
382) gaplat- DS/III:1917
383) gaşıtma DS/III:1934
384) gavırtlak (<kavur-) DS/III:1939
385) gavlat- (<kav) DS/III:1939
386) gavsat- (I) DS/III:1894
387) gavsat- (II) DS/III:1894
388) gayırt- DS/III:1946
389) gaynatma (<kayna-) DS/III:1948
390) gebertü DS/III:1953
391) gecirget- DS/III:1960
392) geçirtmeç DS/III:1963
393) geğirtlek DS/III:1970
394) gemirtik DS/III:1987
395) genilti (<genirt-) DS/III:1992
396) genirtlek DS/III:1992
397) genleti DS/III:1993
398) gerelti DS/VI:4510

1414
399) gerelti (I) DS/III:1997
400) gerelti (II) DS/III:1997
401) gığırdım (<gığır-) DS/II:2037
402) gıpcıt- DS/III:2051
403) gıvrat- (I) DS/III:2064
404) gıvrat- (II) DS/III:2064
405) gıvrat- (III) DS/III:2064
406) gıvratma DS/III:2064
407) gızardım DS/III:2070
408) gızgırt- DS/III:2070
409) govertmeç DS/III:2110
410) goyultmaç (<koyult-) DS/III:2111
411) göcert- (I) (<göç-) DS/III:2120
412) göcert- (II) (<göç-) DS/III:2120
413) göçert- (I) DS/III:2121
414) göçert- (II) DS/III:2121
415) göçert- (III) DS/III:2121
416) göçünü yüklet- DS/III:1922
417) göçürt- [goçür-, göçür- (IV)] DS/III:2122
418) göçürtme [goçürtme] DS/III:2122
419) göğert- DS/III:2131
420) göğerti (I) [göğerti, göğertü (I), DS/III:2130
göverti (I), göyerti, güverti]
421) göğerti (II) DS/III:2130
422) göğerti (III) DS/III:2130
423) göğerti (IV) [göğerti (II)] DS/III:2130
424) göğerti [göğerti] DS/VI:4512
425) göğertlek DS/III:2131
426) göğertleş- DS/III:2131
427) göğertme [gövertme (II)] DS/III:2131
428) gökgöğerti DS/III:2137
429) gölert- (I) DS/III:2143
430) gölerti (II) DS/III:2143
431) gön yürüt- DS/III:2156
432) göverdim DS/III:2169
433) göverti (II) DS/III:2169
434) gövertme (III) [göğertmeç] DS/III:2168
435) göynüttürme DS/III:2173
436) göz belert- (I) [göz ağart-, göz DS/III:2176
akart-, göz bölert-]
437) göz belert- (II) DS/III:2176
438) göz belert- (III) DS/III:2176
439) göz yıpıldat- DS/III:2184
440) gözetde- [gözetdemeyh] DS/III:2181
441) gözetdemek (<gözetle-) DS/III:2181
442) gözetlek DS/III:2181
443) guldurdat- DS/III:2191
444) guruttu aş DS/III:2201

1415
445) gücet- (<güce-) DS/III:2208
446) günnet- DS/III:2230
447) güvertme DS/III:2241
448) güzerti DS/III:2243
449) hafkırt- DS/III:2251
450) haldırdat- DS/III:2259
451) hamur patlatma DS/III:2270
452) harlat- DS/III:2292
453) hatlat- DS/III:2306
454) havlat- DS/III:2312
455) havlatma ol- DS/III:2312
456) heliklet- DS/III:2334
457) hengini dağıt- (<tagı-) DS/III2340:
458) hınçıklat- DS/III:2364
459) hırtlat- DS/III:2375
460) hışkırt- DS/III:2279
461) hollat- DS/III:2397
462) hollatmaò DS/III:2397
463) hopurdat- DS/III:2407
464) horlet- DS/III:2411
465) hortdat- DS/III:2413
466) hoşaf soğut- DS/III:2416
467) hoturdat- DS/III:2420
468) höğürtlek (I) DS/III:2429
469) hömürtlek (I) [höğürtlek (II), DS/III:2432
hümürtlek (I)]
470) höpület- DS/III:2433
471) höpürt- DS/III:2433
472) hörpüldet- [hörküldet-] DS/III:2435
473) höslet- DS/III:2437
474) höyürtlek DS/III:2440
475) huylatmaò (<òÿy>Fars.) DS/VI:4522
476) hüplet- DS/III:2451
477) ıhart- (I) DS/IV:2460
478) ıkart- DS/IV:2462
479) ılgart- DS/IV:2468
480) ılıtma DS/IV:2473
481) ımıt- (<ımı-) DS/IV:2476
482) ıngıldat- DS/IV:2479
483) ırat- [ıratmag] DS/IV:2483
484) ırgat- DS/IV:2485
485) ırıklat- DS/IV:2487
486) ırılt- DS/IV:2487
487) ısıt- DS/IV:2492
488) ısıtma DS/IV:2492
489) ıskırt- (I) DS/IV:2493
490) ıskırt- (II) DS/IV:2493
491) ışıldad- DS/IV:2497

1416
492) ışıt- DS/VI:4524
493) ışkırt- DS/IV:2498
494) ibit- (I) DS/IV:2504
495) ibit- (II) DS/IV:2504
496) içine ılıtma- DS/IV:2506
497) içine oynat- DS/IV:2506
498) idirt- DS/IV:2508
499) iğirtmik DS/IV:2511
500) ilet- DS/VI:4525
(<*il-e-t-; Gülensoy, 2007, s. 431)
501) ilit- DS/IV:2529
502) ilitme (I) [ilitma] DS/IV:2529
503) ilitme (II) DS/IV:2529
504) imirsit- DS/IV:2537
505) inelt- DS/IV:2542
506) irat- (<ıra-) DS/IV:2547
507) isdat- DS/VI:2555
(<ıs+[<su(w)]+la-t-; Gülensoy,
2007, s. 420)
508) isitme (<sıtma) DS/IV:2556
509) iş işlet- DS/VI:4527
510) işitme (<ısı-) DS/IV:2556
511) işkirt- DS/IV:2565
512) işlat- DS/IV:2565
513) it uyutmaz DS/IV:2571
514) itizi oynat- DS/IV:2570
515) iyilet- DS/IV:2575
516) iyilt- DS/IV:2575
517) kabak patlat- DS/IV:2579
518) kabaltı (I) DS/IV:2581
519) kabaltı (II) DS/IV:2581
520) kabart- [kobart- (I)] DS/IV:2583
521) kabartlak (I) [kabartlama] DS/IV:2583
522) kabartlak (II) DS/IV:2583
523) kağırt- DS/IV:2595
524) kağırt- DS/VI:4531
525) kahşat- DS/IV:2599
526) kamart- (<kabar-) DS/IV:2614
527) kan uyut- DS/IV:2629
528) kan üyüt- (<uyu-) DS/IV:2629
529) kanat- DS/IV:2618
530) kangırtmaç DS/IV:2623
531) kanğırt- DS/VI:4534
532) kanırt- DS/IV:2625
533) kañırtmaç DS/IV:2625
534) kanırtmaç (I) [kağırtmaç] DS/IV:2625
535) kanırtmaç (II) [kamırtmeç] DS/IV:2625
536) kanırtmaç (III) DS/IV:2625
537) kañırtmaçlı DS/IV:2625
1417
538) kankurutan DS/IV:2626
539) karalt- DS/VI:4536
540) karalt- (I) DS/IV:2651
541) karalt- (II) DS/IV:2651
542) karaltı (I) DS/VI:4536
543) karaltı (I) DS/IV:2650
544) karaltı (II) DS/VI:4536
545) karaltı (II) DS/IV:2650
546) karaltı (III) DS/VI:4536
547) karaltı (III) DS/IV:2650
548) karaltı (IV) DS/IV:2650
549) karaltı (V) DS/IV:2650
550) karaltı (VI) DS/IV:2650
551) karaltı (VII) DS/IV:2650
552) karaltıl- DS/IV:2650
553) karaltıla- DS/IV:2650
554) karaltmağ DS/IV:2651
555) karartı DS/IV:2653
556) karartı DS/VI:4536
557) karartı yeli DS/IV:2653
558) kasalt- DS/IV:2674
559) kaş karart- DS/IV:2681
560) kavgıt- DS/IV:2690
561) kavkırt- DS/IV:2690
562) kavlat- DS/IV:2691
563) kayarlat- DS/IV:2698
564) kaynatlı DS/IV:2706
565) kaynatma (I) DS/IV:2706
566) kaynatma (I) DS/VI:4542
567) kaynatma (II) DS/IV:2706
568) kaynatma (II) DS/VI:4542
569) kaynatma (III) DS/IV:2706
570) kaynatma (III) DS/VI:4542
571) kaynatma (IV) DS/IV:2706
572) kazan/ağardan DS/VI:4543
573) kazıl kıvrat- DS/IV:2713
574) kemirtlek (I) DS/IV:2740
575) kemirtlek (II) DS/IV:2740
576) kepert- (I) DS/IV:2747
577) kepert- (I) DS/VI:4547
578) kepert- (II) DS/IV:2747
579) kepert- (II) DS/VI:4547
580) kepet- (<kapa-) DS/IV:2748
581) kepildet- [kepirdet-] DS/IV:2749
582) kerpildet- DS/IV:2757
583) keşert- DS/IV:2771
584) keşert- DS/VI:4551
585) kıbırt- DS/IV:2782

1418
586) kıçırttır- DS/IV:2786
587) kığılat- DS/IV:2790
588) kıkırdat- (<kıkırda- (I)) DS/IV:2792
589) kımıştat- DS/IV:2804
590) kınırt- DS/IV:2812
591) kıpırat- DS/IV:2814
592) kıpırt- DS/IV:2814
593) kıralt- DS/VI:4556
594) kıraltı DS/VI:4556
595) kırçalat- DS/IV:2819
596) kırlat- DS/VI:4557
597) kırlat- (<fır) DS/IV:2833
598) kırlatma DS/IV:2833
599) kırtlat- DS/IV:2840
600) kışkırt- DS/IV:2847
601) kıtırdat- DS/IV:2848
602) kıvırdım DS/IV:2851
603) kıvralt- DS/IV:2853
604) kıvrat- (I) DS/IV:2854
605) kıvrat- (II) DS/IV:2854
606) kıvratma (I) DS/IV:2854
607) kıvratma (I) DS/VI:4559
608) kıvratma (II) DS/VI:4560
609) kızıl kıvrat- DS/IV:2713
610) kipel- [kiprt-] DS/IV:2875
611) kipidet- [kipirdet-] DS/IV:2475
612) kipirdet- DS/VI:4562
613) kirit- DS/IV:2879
614) kişkirt- [kişgirt-] DS/IV:2887
615) kobart- (II) DS/IV:2891
616) kofalt- DS/IV:2900
617) koğşat- DS/IV:2903
618) komalt- DS/IV:2914
619) kovalt- (I) DS/IV:2940
620) kovalt- (II) DS/IV:2940
621) kovalt- (III) DS/IV:2940
622) kovaltaz (I) DS/IV:2939
623) kovaltaz (II) DS/IV:2939
624) kovaltı DS/IV:2940
625) koyultmaç [koyun koyultmacı] DS/IV:2944
626) köhnüt- DS/IV:2951
627) kökert- DS/IV:2953
628) kökertme DS/IV:2953
629) körelt- DS/IV:2965
630) körsült- DS/IV:2969
631) köselt- (I) DS/IV:2973
632) köselt- (II) DS/IV:2973
633) kukurtmaç DS/IV:2994

1419
634) kuldurat- DS/IV:2996
635) kumaş çínetme DS/IV:3000
636) kunduz
(<kun-t-uz; Gülensoy, 2007, s.
569)
637) kurudan (I) DS/IV:3012
638) kurudan (II) DS/IV:3012
639) kurut- DS/VI:4575
640) kurutma DS/VI:4575
641) kuşatla- DS/IV:3015
642) kübület- DS/IV:3023
643) kümeltili DS/IV:3035
644) küplet- DS/IV:3042
645) küpület- DS/IV:3042
646) kürütgü DS/IV:3050
647) kütlet- DS/IV:3055
648) küyürdet- DS/IV:3057
649) laf çatlat- (<laf>Fars.) DS/IV:3059
650) lambırdat- DS/IV:3063
651) lığlat- DS/IV:3077
652) lıñgırdat- DS/IV:3078
653) loplat- DS/IV:3088
654) macırdat- DS/IV:3099
655) mandık mandık oynat- DS/IV:3121
656) mandır mandır oynat- DS/IV:3121
657) marçıldat- DS/IV:3129
658) marçıldat- DS/VI:4588
659) maslat- DS/IV:3133
660) mazaò çıkart- DS/IV:3144
661) mekir mekir meklet- DS/IV:3154
662) mekirdet- DS/IV:3154
663) meklet- DS/IV:3154
664) menlet- DS/IV:3166
665) metlet- DS/IV:3175
666) mezemete çıhartmaò DS/IV:3176
667) mıccırdat- DS/IV:3178
668) mırcıt- DS/IV:3187
669) nezelt- DS/IV:3250
670) obart- (I) [ofart-, ofurt- (I), öbert-] DS/V:3262
(<abart-)
671) ocut- [ocuòmag] DS/V:3265
672) ofalat- (<ufak) DS/V:3267
673) ofurt- (I) DS/V:3268
674) ofurt- (II) DS/V:3268
675) oğşurt- DS/V:3271
676) oğundur- DS/V:3275
677) okut- (I) DS/V:3278
678) okut- (II) DS/V:3278
679) oñart DS/VI:4615
1420
680) onart- [ovart-] DS/V:3284
681) onat- (I) DS/V:3284
682) onat- (II) DS/V:3284
683) onult- (I) DS/V:3286
684) onult- (II) DS/V:3286
685) oòşat- DS/V:3275
686) ortan DS/V:3291
687) oşart- [oşurt-, öşert-, öşürt-] DS/V:3294
688) oşat- DS/V:3294
689) oşkurt- DS/V:3294
690) ot/kabartan DS/V:3295
691) otlat- DS/V:3296
692) oturtma (I) DS/VI:4619
693) oturtma (II) DS/VI:4619
694) oturtma (III) DS/V:3300
695) oturtma (III) DS/VI:4619
696) oturtma (V) DS/V:3300
697) oturtmaç DS/V:3300
698) oturtmaç DS/VI:4619
699) ovalat- DS/VI:4619
700) oynadanlıò DS/VI:4619
701) oynat- DS/V:3304
702) oynatma DS/VI:4620
703) oynatma (I) DS/V:3304
704) oynatma (III) DS/V:3304
705) oysurat- DS/V:3305
706) oyurt- DS/V:3307
707) oyurtma DS/VI:4620
708) öbert- (<abar-) DS/VI:4622
709) öbert- (II) DS/V:3262
710) ödürt- DS/VI:4622
711) ödürt- (I) DS/V:3314
712) ödürt- (II) DS/V:3314
713) öfürt- DS/VI:4623
714) öğretgi DS/V:3320
(<*öğür+A-t-; Gülensoy, 2007, s.
653)
715) öğretle- DS/V:3320
716) öğürt- (I) DS/V:3325
717) öğürt- (II) DS/V:3325
718) ökürtül- DS/V:3330
719) öküzuyudan DS/V:3330
720) öllüt- (I) (<öl) DS/V:3335
721) önült- DS/V:3344
722) örkünü uzat- DS/V:3350
723) örüt- DS/V:3356
724) öşerti DS/VI:4630
725) ötlet- DS/V:3360

1421
726) özelti DS/V:3372
727) özgert- DS/V:3374
728) paldırat- DS/V:3387
729) paldırat- DS/V:3387
730) paldırdat- DS/V:3388
731) pancar pürtletmesi DS/V:3392
732) parpılat- DS/V:3402
733) parpullat- DS/V:3402
734) pavsut- DS/V:3416
735) payırt- DS/V:3417
736) paykıt- DS/VI:4642
737) pekit- (I) DS/V:3423
738) pekit- (II) DS/V:3424
739) pekit- (IV) DS/V:3424
740) pengildet- DS/V:3428
741) perkit- (I) (<berk) DS/V:3433
742) perkit- (II) DS/V:3433
743) petlet- DS/V:3439
744) pınalat- DS/V:3442
745) pırnar kurutan DS/V:3445
746) pırtlat- DS/V:3447
747) poçut- DS/V:3467
748) portlat- DS/V:3473
749) pörsüt- DS/VI:4655
750) pörtdetme DS/VI:4655
751) pörtlet- (I) DS/V:3482
752) pörtlet- (II) DS/V:3482
753) pötürdet- DS/V:3483
754) puşdet- DS/V:3493
755) pürtlet- DS/V:3505
756) pürtletme DS/V:3505
757) pütlet- (I) DS/V:3501
758) pütlet- (II) DS/V:3501
759) pütlet- (III) DS/V:3501
760) saart- [seyirt-] DS/VI:4661
761) saçuzatan [saçbüyüten, DS/VI:4662
saçuzadan]
762) saçuzatan [saçbüyüten] DS/V:3512
763) sağalt- [sağılt-] DS/V:3514
764) sağaltı DS/VI:4663
765) sağlat- [sağla- (III)] DS/V:3516
766) sakalçürüten DS/V:3519
767) sakaloynatmaz DS/V:3519
768) sanırt- DS/V:3539
769) sapırt- DS/V:3543
770) sapırtma [sapırtmaç] DS/V:3542
771) saraçlat- DS/V:3544
772) saralt- DS/V:3544

1422
773) segirt- DS/VI:4679
774) seğelt- DS/V:3567
775) seğirden DS/VI:4680
776) seğirdici DS/VI:4680
777) seğirdim DS/VI:4680
778) seğirdim ayları DS/VI:4680
779) seğirdim oluğu DS/VI:4680
780) seğirt- (I) DS/VI:4680
781) seletmeğ (<söz) DS/VI:4683
782) semirtgen DS/V:3582
783) sevürt- DS/VI:4688
784) seyirdim DS/VI:4688
785) seyirdim oluğu DS/VI:4688
786) seyirt- [seğirt-, sefirt-, sevgirt-, DS/V:3598
segürt-, seğert-, seğurt-, sevirt-,
sevürt-, sevürtmeyh, sığırt-, sıyırt-
, sıyırt-, sigirt-, siğirt-, siyirt-,
soğert-, söğürt-]
787) seyreklet- [seyreyhlemeyh] DS/VI:4688
788) seyrelet- DS/VI:4689
789) seyret- (<seyrelt-) DS/V:3601
790) sımkırt- DS/V:3610
791) sıpırt- (I) DS/V:3615
792) sıpırt- (II) DS/V:3615
793) sıpırt- (III) DS/V:3615
794) sıpırtmaò DS/VI:4692
795) sıtma (<ısıt-) DS/V:3623
796) sıtma suyu DS/V:3623
797) sıtmaağacı DS/V:3623
798) sıtmaotu DS/V:3623
799) sıvıt- DS/V:3625
800) sıvıt- DS/VI:4695
801) sıyırdım DS/VI:4695
802) sıyırdımoluk [sıyırdımoluğu] DS/V:3626
803) sıyırt- DS/VI:4695
804) sıyırt- (I) DS/V:3627
805) sıyırtma (I) DS/V:3627
806) sıyırtma yol DS/V:3627
807) sıyırtmaç DS/V:3627
808) siğirt- DS/VI:4697
809) simşelt- DS/VI:4729
810) sipirtmeğ DS/VI:4700
811) siveld- (sivrilt-) DS/VI:4701
812) siydik (<sidik) DS/V:3652
(<si-d-ik; Gülensoy, 2007, s. 779)
813) siyrelt- DS/V:3655
814) soğudan (I) DS/VI:4702
815) soğudan (II) DS/VI:4702
816) soğuklat- DS/V:3657
1423
817) soğuldan DS/V:3658
818) soğultmaç DS/V:3658
819) solut- DS/V:3663
820) solutma DS/V:3663
821) somart- [samurt-] DS/V:3664
822) somurtkan DS/VI:4704
823) sorudak DS/VI:4705
824) soyurt- DS/V:3673
825) söbelt- [sövelt-] DS/V:3674
826) söğürtme DS/V:3677
827) sömürtkan DS/V:3681
828) söyletmelik [söğletmelik, DS/V:3686
söylehmelig]
829) su boylatmaò DS/VI:4708
830) su kavlet- DS/V:3692
831) süpürt- DS/V:3719
832) süpürt- DS/VI:4715
833) sürdürt- DS/V:3719
834) süt ekşit- DS/V:3728
835) süt uyut- DS/V:3729
836) süvelt- DS/V:3730
837) süyürt- (<seyir-) DS/VI:4718
838) şakıt- (I) DS/V:3738
839) şakıt- (II) DS/V:3738
840) şaklat- DS/V:3739
841) şamşırt- DS/VI:4721
842) şangırdat- DS/V:3744
843) şapıldatmaò DS/VI:4721
844) şaplat- [şıpılatmaò] DS/VI:4722
845) şaşart- DS/V:3753
846) şaşırt- DS/V:3753
847) şavkart- [şavgart- (III)] DS/V:3755
848) şeker ısırtma DS/V:3759
849) şenelt- DS/VI:4725
850) şenelt- (I) DS/V:3762
851) şenelt- (II) DS/V:3762
852) şeşelt- DS/V:3765
853) şeytanı patlat- DS/V:3767
854) şıpılatmaò (I) DS/VI:4727
855) şıpırdat- DS/V:3772
856) şıraklat- DS/VI:4727
857) şirnet- DS/VI:4730
858) şişertme DS/V:3789
859) şişirt- (II) DS/V:3789
860) şoşart- DS/VI:4732
861) şoşart- (<şaş-) DS/V:3794
862) takılat- DS/V:3809
863) takılat- DS/VI:4736

1424
864) talat- (I) DS/VI:4737
865) talat- (II) DS/V:3816
866) tapırdat- DS/VI:4740
867) tapırdat- [tapırda- (II)] DS/V:3828
868) taplat- DS/V:3829
869) taratma DS/V:3835
870) taşıtgan DS/V:3841
871) tavlatma DS/VI:4745
872) tayırdat- DS/V:3854
873) tellet- DS/VI:4751
874) telletme (I) DS/VI:4751
875) telletme (II) DS/VI:4751
876) tennetmeye bıraòmaò (<terlet-) DS/VI:4753
877) tentit- DS/V:3883
878) tepert- DS/V:3885
879) tepidi- DS/V:3885
880) tepit- DS/VI:4754
881) tepit- (I) (<tepi-) DS/V:3887
882) tepit- (II) DS/V:3887
883) tepit- (III) DS/V:3887
884) tepsert- DS/VI:4755
885) tepset- [tebset- (I), tepsit- (I), DS/V:3889
tevset-]
886) teret- (<türe-) DS/V:3892
887) terletme [terleme] DS/V:3895
888) tetevület- DS/VI:4757
889) tıgırdat- (I) DS/V:3910
890) tıgırdat- (II) DS/V:3910
891) tımbırdat- (I) DS/V:3914
892) tımbırdat- (I) DS/VI:4760
893) tımbırdat- (II) DS/VI:4760
894) tıñgırdat- (I) DS/V:3917
895) tıngırdat- (II) DS/V:3917
896) tırlat- DS/V:3925
897) tırnağını uzatma- DS/V:3925
898) tırsıt- DS/V:3926
899) tingelt- DS/V:3936
900) tinklet- DS/VI:4765
901) titirti (<titre-) DS/V:3943
902) toktat- DS/V:3947
903) tokurdat- DS/V:3953
904) tokut- (<doku-) DS/VI:4768
905) tokut- (II) DS/V:3953
906) tokutma DS/V:3953
907) tozutma kullan- DS/VI:4774
908) töskert- DS/V:3986
909) töskürt- DS/V:3986
910) tünet- DS/VI:4780

1425
911) tüngüt- DS/V:4014
912) tüplet- DS/VI:4014
913) tüplet- DS/VI:4780
914) türet- DS/V:4015
915) uart- (<onar-) DS/VI:4782
916) ucalt- DS/VI:4021
917) uğrat- DS/VI:4029
918) uğrat- DS/VI:4784
919) ulamlat- DS/VI:4786
920) ulat- DS/VI:4036
921) umult- DS/VI:4040
922) umult- DS/VI:4787
923) urlat- DS/VI:4788
924) uşkart- DS/VI:4790
925) uvat- (<ufal-) DS/VI:4049
926) uvat- (I) (<ufalt-) DS/VI:4049
927) uvat- (II) DS/VI:4049
928) uyalt- DS/VI:4049
929) uyut- (I) DS/VI:4053
930) uyut- (I) DS/VI:4792
931) uyut- (II) DS/VI:4054
932) uyut- (II) DS/VI:4792
933) uyutma DS/VI:4053
934) uzatma (I) DS/VI:4055
935) uzatma (II) DS/VI:4055
936) ügüt- (<uyu-) DS/VI:4063
937) üğürt- (I) DS/VI:4063
938) üğürt- (II) DS/VI:4063
939) üğürt- (III) DS/VI:4063
940) ület- (<yüle-) DS/VI:4065
941) ület- (II) (<ilet-) DS/VI:4065
942) ün ünnet- DS/VI:4069
943) üngüldet- DS/VI:4068
944) üret- (I) DS/VI:4070
945) üret- (I) DS/VI:4796
946) üret- (II) DS/VI:4070
947) üret- (II) DS/VI:4796
948) üret- (III) DS/VI:4070
949) üretme DS/VI:4070
950) üstünü kirlet- DS/VI:4079
951) üşüt- DS/VI:4080
952) üşütme [üşütüp kızdırma] DS/VI:4080
953) üyüt- (<uyu-) DS/VI:4086
954) vanılat- DS/VI:4092
955) vıcıklat- DS/VI:4806
956) vıdılat- DS/VI:4806
957) yabuklat- DS/VI:4115
958) yağıltı DS/VI:4121

1426
959) yahşat- DS/VI:4128
960) yalabıt- DS/VI:4811
961) yalabıt- (I) [yalabut-] DS/VI:4135
962) yalabıt- (II) DS/VI:4135
963) yalabıt- (III) DS/VI:4135
964) yalat- DS/VI:4812
965) yalat- (I) DS/VI:4142
966) yalat- (II) DS/VI:4142
967) yalat- (III) DS/VI:4142
968) yaldat- (<aldat-) DS/VI:4145
969) yaldırat- DS/VI:4145
970) yaldırat- DS/VI:4145
971) yalpaklan- (<yaltak) DS/VI:4151
972) yaltak (I) [yaltakçı] DS/VI:4152
(<yalga-t-ak; Gülensoy, 2007, s.
1048)
973) yaltak (II) DS/VI:4152
974) yaltaòcı DS/VI:4152
975) yaltaòcılık DS/VI:4152
976) yaltaòlan-, yaltaklan- DS/VI:4152
977) yamat- DS/VI:4156
978) yamılt- DS/VI:4157
979) yangırdat- DS/VI:4168
980) yanıltmaç DS/VI:4170
981) yapıldat- DS/VI:4179
982) yardım (I) (<yarat-) DS/VI:4183
983) yardım (II) (<yarat-) DS/VI:4183
984) yarsıt- DS/VI:4192
985) yaşartı DS/VI:4199
986) yaşartma DS/VI:4199
987) yaşartman DS/VI:4199
988) yaşat- (I) DS/VI:4199
989) yaşat- (II) DS/VI:4199
990) yatırtma DS/VI:4204
991) yavaşıt- DS/VI:4206
992) yavşat- DS/VI:4209
993) yayılt- DS/VI:4212
994) yayılt- DS/VI:4818
995) yegnilt- DS/VI:4225
996) yeğnilt- [yegnilt-, yeynilt-] DS/VI:4229
997) yelpirdet- DS/VI:4241
998) yelpirdet- DS/VI:4821
999) yeryumurtası DS/VI:4256
1000) yeşerti [yeşertü] DS/VI:4257
1001) yıbrat- DS/VI:4263
1002) yıllat- DS/VI:4273
1003) yımırta DS/VI:4824
(<yum-ur-t-[k/à]a; Gülensoy,
2007, s. 1117)
1427
1004) yıpıldat- DS/VI:4275
1005) yıprat- (I) DS/VI:4275
(<yıpra-t-; Gülensoy, 2007, s.
1143)
1006) yıprat- (II) DS/VI:4275
1007) yivlet- DS/VI:4824
1008) yoklat- DS/VI:4289
1009) yolu doğrult- (I) DS/VI:4293
1010) yolu doğrult- (II) DS/VI:4293
1011) yontu- DS/VI:4296
(<yon-t-u-; Gülensoy, 2007, s.
1160)
1012) yoraklat- DS/VI:4298
1013) yöğört- DS/VI:4306
1014) yörüt- (I) (<yürü-) DS/VI:4312
1015) yörüt- (II) (<yürü-) DS/VI:4312
1016) yörüt- (III) (<yürü-) DS/VI:4312
1017) yöşerti DS/VI:4312
1018) yufkalt- DS/VI:4313
1019) yuğurtma DS/VI:4314
1020) yumultu DS/VI:4318
1021) yumurtalık DS/VI:4320
1022) yumurtamantarı DS/VI:4320
1023) yumurtaya gel- DS/VI:4320
1024) yumurtda DS/VI:4320
1025) yücelti DS/VI:4327
1026) yüğürt- DS/VI:4329
1027) yüğürt- DS/VI:4828
1028) yület- DS/VI:4328
1029) yület- DS/VI:4828
1030) yülüt- DS/VI:4828
1031) yülüt- (I) [yület- (II)] DS/VI:4332
1032) yülüt- (II) [yület- (I)] DS/VI:4332
1033) yümselt- DS/VI:4333
1034) yürek oynatması (I) DS/VI:4335
1035) yürek oynatması (II) DS/VI:4335
1036) yürüdüm DS/VI:4335
1037) yürüt- DS/VI:4336
1038) yürütme DS/VI:4336
1039) yüz ekşit- DS/VI:4829
1040) yüz ekşit- [yüz eskit-] DS/VI:4338
1041) yüzünü gızart- DS/VI:4341
1042) yΨkeltmeyh DS/VI:4230
1043) zağlat- DS/VI:4344
1044) zahma sıyırt- DS/VI:4831
1045) zıbart- DS/VI:4366
1046) zıbartmaò DS/VI:4835
1047) zıbırt- (I) DS/VI:4367
1048) zıbırt- (II) DS/VI:4367
1428
 1049) zıbırt- (III) DS/VI:4367
1050) zığlatma DS/VI:4368
1051) zımbırdat- DS/VI:4372
1052) zırıncıt- (I) DS/VI:4379
1053) zıvıt- (I) (<sıvı-) DS/VI:4839
1054) zıvlatma DS/VI:4384
1055) zirincit- DS/VI:4840
1056) zonguldat- DS/VI:4396
1057) zorlat- (<zÿr>Fars.) DS/VI:4398
1058) zöpürdet- DS/VI:4404
1059) züpürdet- DS/VI:4404

2.2.50. -z-
-Iz- ekinin bağlantı ünlüsü kullanılmamış şeklidir. Genellikle damı- ve tala-
fiillerine gelerek fiil türetir.

Türev Madde Başı Sayfa Kullanım

Sıklığı

-z- 1) bir damzım (<damı-) DS/I:698 (13)

2) dalazla- (I) DS/I:1339
(<tala-z-la-; Gülensoy, 2007, s.
854)
3) damzır- (I) [damzıt-] (<damı-) DS/II:1354
4) damzır- (II) DS/II:1355
5) damzırıcı DS/II:1354
6) damzırık DS/II:1354
7) sıvazla- [sığaşla-, sığazla-, DS/V:3624
sığeçle-, sığeşla-, sıvaşla-, sıvatla-
]
(<*sıà-a-z-la-; Gülensoy, 2007, s.
775)
8) talaz- DS/V:3816
(<tal-a-z-; Gülensoy, 2007, s. 854)
9) talazla- (I) DS/V:3816
10) talazlan- DS/V:3816
11) tamzır- DS/VI:4738
12) tamzır- DS/V:3820
13) tanzur- (<dam-) DS/V:3824

1429
 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Addan Ad Yapım Ekleri

“Derleme Sözlüğünde Yapım Eklerinin Sıklık Derecesi"ni belirlemeye

yönelik bu çalışmada Derleme Sözlüğünde 147 farklı addan ad yapım eki tespit
edilmiştir. Bu yönüyle addan ad yapma ekleri ilk sıradadır. Bu 147 ek, 13.762 kez
sözcük yapımında kullanılmıştır ve bu yönüyle de ikinci sıradadır. Addan ad yapım
eklerinin, alfabetik sıralamaya göre kullanım sıklığı şu şekildedir.

Addan Ad Yapım Ekleri 36) +CAl 3

Ekler Sıklık 37) +cAmA(n) / 6
1) +A 202 +cAnA(m)
2) +AcAK 7 38) +CAn 41
3) +acan 3 39) +CAr 19
4) +Aç 67 40) +CI 985
5) +AGAn 8 41) +cIğAz/ 7
6) +AGI/+AGU 46 +cUğAz
7) +AK 597 42) +CIK/+CUK 648
8) +Al 51 43) +CIl/+CUl 78
9) +AlAK 123 44) +CIm/+cum 16
10) +alık 5 45) +CIn/+Cun 57
11) +Am 28 46) +ç 73
12) +AmA 3 47) +DA 51
13) +amak 3 48) +DAK 63
14) +amaT 5 49) +DAm 28
15) +AmIk/+amuk 9 50) +DAn 85
16) +An 165 51) +dAnAk 3
17) +AnA 6 52) +DAŞ 68
18) +AnAk 13 53) +Del 3
19) +AngI/+engü 5 54) +dIç/+duç 7
20) +AntI 10 55) +DIk/+DUk 40
21) +aP 10 56) +Dım/+Dum 22
22) +ApA 6 57) +dIn/+dün 7
23) +Ar 36 58) +dIr 10
24) +ArAk 11 59) +dIrAk 8
25) +ArI 35 60) +dIrIK/ 44
26) +asa 3 +dUrUK
27) +Aş 14 61) +dız/+dUz 10
28) +At 21 62) +dUl 4
29) +av 8 63) +GA 103
30) +Ay 63 64) +GAÇ 27
31) +Az 57 65) +gAk 98
32) +bAç 4 66) +GAl 5
33) +CA 645 67) +GAn 63
34) +cAğIz 4 68) +gar 3
35) +CAK 320 69) +GAz 11
 70) +GI/+GU 124 110) +(ı)msa 3
71) +gIç/+GUç 24 111) +(X)msI/+umsu 5
72) +GIl/+gül 23 112) +n 61
73) +GIn/+GUn 52 113) +nAk 7
74) +gIr 4 114) +ncI 8
75) +gıt/+gut 4 115) +nDI/+ntu 12
76) +I/+U 90 116) +ne 5
77) +Iç/+Uç 29 117) +nı/+nü 5
78) +IK/+UK 347 118) +ŋgu 11
79) +Il/+Ul 55 119) +oŞ 16
80) +(ı)ltı/+ltü 4 120) +p 3
81) +Im/+Um 35 121) +PA 6
82) +ınç 2 122) +r 18
83) +IntI/+UntU 16 123) +rA 19
84) +Ir/+Ur 31 124) +rAk 53
85) +IrAk/+urak 17 125) +ran 5
86) +Iş/+Uş 16 126) +rı/+rU 21
87) +It/+üt 24 127) +sA 17
88) +Iz/+Uz 29 128) +sAK 60
89) +K 122 129) +sAl 21
90) +kek 13 130) +sAlIk 14
91) +l 12 131) +sAn 7
92) +lA 116 132) +sI/+sU 68
93) +lAK 52 133) +sIk/+sUk 40
94) +lAn 51 134) +sIl/+sul 4
95) +lAñ 7 135) +sIn/+sun 7
96) +lAr 33 136) +sIz/+sUz 451
97) +lAyIn 12 137) +ş 16
98) +LI/+LU 2640 138) +şA 4
99) +LIK/+LUK 2639 139) +şAk 36
100) +m 29 140) +şam 20
101) +mA 15 141) +t 104
102) +mAç 20 142) +tI/+tU 237
103) +mAk 34 143) +tirik/+turuk 4
104) +mAl 4 144) +vI/+vU 8
105) +mAn 133 145) +y 19
106) +mAr 8 146) +yik/+yük 11
107) +mez 27 147) +Z 95
108) +mIK/+mUK 68 TOPLAM 13.762
109) +mır/+mür 11

Addan ad yapım eklerinin, kullanım sıklığına göre sıralanışı şu şekildedir.

En sık kullanılan 2.640 kullanımla +LI/+LU ekidir. İşleklik olarak birbirine yakın
olan +LIK/+LUK ekinin kullanım sıklığı 2.639’dir. +CI eki 985 kullanımla üçüncü
sıradadır. Yine yakın kullanım sıklığına sahip eklerden +CIK/+CUK 648, +CA 645
kez sözcük yapımında görev almıştır.

1431
Kullanım Sıklığına Göre Addan Ad 45) +AGI/+AGU 46
Yapım Ekleri 46) +dIrIK/ 44
Ekler Sıklık +dUrUK
1) +LI/+LU 2.640 47) +CAn 41
2) +LIK/+LUK 2.639 48) +sIk/+sUk 40
3) +CI 985 49) +DIk/+DUk 40
4) +CIK/+CUK 648 50) +Ar 36
5) +CA 645 51) +şAk 36
6) +AK 597 52) +ArI 35
7) +sIz/+sUz 451 53) +Im/+Um 35
8) +IK/+UK 347 54) +mAk 34
9) +CAK 320 55) +lAr 33
10) +tI/+tU 237 56) +Ir/+Ur 31
11) +A 202 57) +Iç/+Uç 29
12) +An 165 58) +Iz/+Uz 29
13) +In/+Un 141 59) +m 29
14) +mAn 133 60) +Am 28
15) +GI/+GU 124 61) +DAm 28
16) +AlAK 123 62) +GAÇ 27
17) +K 122 63) +mez 27
18) +lA 116 64) +gIç/+GUç 24
19) +t 104 65) +It/+üt 24
20) +GA 103 66) +GIl/+gül 23
21) +gAk 98 67) +Dım/+Dum 22
22) +Z 95 68) +At 21
23) +I/+U 90 69) +rı/+rU 21
24) +DAn 85 70) +sAl 21
25) +CIl/+CUl 78 71) +mAç 20
26) +ç 73 72) +şam 20
27) +DAŞ 68 73) +CAr 19
28) +mIK/+mUK 68 74) +rA 19
29) +sI/+sU 68 75) +y 19
30) +Aç 67 76) +r 18
31) +Ay 63 77) +IrAk/+urak 17
32) +DAK 63 78) +sA 17
33) +GAn 63 79) +CIm/+cum 16
34) +n 61 80) +IntI/+UntU 16
35) +sAK 60 81) +Iş/+Uş 16
36) +Az 57 82) +oŞ 16
37) +CIn/+Cun 57 83) +ş 16
38) +Il/+Ul 55 84) +mA 15
39) +rAk 53 85) +Aş 14
40) +GIn/+GUn 52 86) +sAlIk 14
41) +lAK 52 87) +AnAk 13
42) +Al 51 88) +kek 13
43) +DA 51 89) +l 12
44) +lAn 51 90) +lAyIn 12

1432
 91) +nDI/+ntu 12 125) +ne 5
92) +ArAk 11 126) +nı/+nü 5
93) +GAz 11 127) +ran 5
94) +mır/+mür 11 128) +bAç 4
95) +ŋgu 11 129) +cAğIz 4
96) +yik/+yük 11 130) +dUl 4
97) +AntI 10 131) +gIr 4
98) +aP 10 132) +gıt/+gut 4
99) +dIr 10 133) +(ı)ltı/+ltü 4
100) +dız/+dUz 10 134) +mAl 4
101) +AmIk/+amuk 9 135) +sIl/+sul 4
102) +AGAn 8 136) +şA 4
103) +av 8 137) +tirik/+turuk 4
104) +dIrAk 8 138) +acan 3
105) +mAr 8 139) +AmA 3
106) +ncI 8 140) +amak 3
107) +vI/+vU 8 141) +asa 3
108) +AcAK 7 142) +CAl 3
109) +cIğAz/ 7 143) +Del 3
+cUğAz 144) +dAnAk 3
110) +dIç/+duç 7 145) +gar 3
111) +dIn/+dün 7 146) +(ı)msa 3
112) +lAñ 7 147) +p 3
113) +nAk 7 TOPLAM 13.762
114) +sAn 7
115) +sIn/+sun 7
116) +AnA 6
117) +ApA 6
118) +cAmA(n) / 6
+cAnA(m)
119) +PA 6
120) +alık 5
121) +amaT 5
122) +AngI/+engü 5
123) +GAl 5
124) +(X)msI/+umsu 5

Fiilden Ad Yapım Ekleri

Derleme Sözlüğünde 137 farklı fiilden ad yapım eki tespit edilmiştir. Bu

yönüyle ikinci sıradadır. Bu 137 ek, 16.689 kez sözcük yapımında kullanılmıştır ve
bu yönüyle de ilk sıradadır.

Fiilden ad yapım eklerinin, alfabetik sıralamaya göre kullanım sıklığı şu

şekildedir.

1433
 Fiilden Ad Yapım Ekleri 47) -ç 84
Ekler Sıklık 48) -DA 17
1) -A 191 49) -dAç 4
2) -AcAK 121 50) -DAK 21
3) -AcAn 38 51) -dAm 13
4) -AÇ 70 52) -Dar 7
5) -AGAn 67 53) -dAş 3
6) -AGI/-AGU 29 54) -dI/-dU 82
7) -AğAç 4 55) -DIK/-DUK 64
8) -AK 853 56) -DIm/-DUm 21
9) -Al 42 57) -DIr/-dUr 9
10) -AlA 3 58) -eKe 6
11) -AlAk 58 59) -emez 3
12) -AlGA 20 60) -GA 184
13) -AlIK 15 61) -GAç 143
14) -Am 29 62) -Gak 142
15) -AmA 19 63) -GAl 48
16) -AmAç 6 64) -GAn 358
17) -AmAK 40 65) -GAz 15
18) -AmAn 5 66) -gef 5
19) -AmAt 7 67) -GI/-GU 615
20) -AmIk 7 68) -GIç/-GUç 101
21) -An 941 69) -gIk/-gUk 22
22) -AnA 26 70) -GIl/-GUl 22
23) -AnAK 129 71) -GIn/-GUn 550
24) -AntI 16 72) -GIr 5
25) -AP 3 73) -GIt/-GUt 31
26) -Ar 184 74) -Gız/-kuz 3
27) -ArAk 7 75) -gim/-gUm 3
28) -ArGA 13 76) -I/-U 637
29) -Arı 5 77) -IcAk/- 11
30) -AsA 3 UcAK
31) -AsI 12 78) -ICI/-UcU 126
32) -At 26 79) -Iç/-Uç 55
33) -Av 4 80) -IK/-UK 1.931
34) -Ay 6 81) -Il/-Ul 133
35) -Az 26 82) -Im/-Um 729
36) -BA 22 83) -In/-Un 252
37) -bAç 20 84) -ınca/-unca 4
38) -bik/-buK 5 85) -(I)ntI/- 257
39) -CA 60 (U)ntU
40) -CAK 107 86) -(u)nç 3
41) -cAmA 7 87) -Ir/-Ur 102
42) -CAn 20 88) -Iş/-Uş 188
43) -CI/-cU 27 89) -It/-Ut 74
44) -Cık/-CUk 31 90) -Iz/-Uz 95
45) -cım/-cüm 4 91) -K 2.008
46) -cIn 5 92) -l 67

1434
 93) -lA 7 116) -p 6
94) -lAk 14 117) -pi/-pü 4
95) -lan 18 118) -r 38
96) -lı/-lU 7 119) -rA 15
97) -LIK/-lUk 30 120) -rAk 12
98) -m 83 121) -ri/-rü 16
99) -mA 2.284 122) -sA 7
100) -mACA 71 123) -SAK 24
101) -mAÇ 125 124) -sAl 9
102) -mAK 104 125) -sAlIk 3
103) -mAl 16 126) -sI/-sU 33
104) -mAn 181 127) -SIK/-SUK 11
105) -mAntI 9 128) -ş 74
106) -mAr 6 129) -t 74
107) -mAz 98 130) -tI/-tU 176
108) -mI 9 131) -V 7
109) -mIç 3 132) -vıç/-vuÇ 6
110) -mIK/-mUK 173 133) -vIk/-vUk 35
111) -mır/-mUr 47 134) -vi/-vU 4
112) -mIş/-mUş 68 135) -y 13
113) -(A)mBA 13 136) -yIk/-yUk 40
114) -(ı)msA 5 137) -z 73
115) -n 52 TOPLAM 16.689

Fiilden ad yapım eklerinin kullanım sıklığına göre sıralanışı şu şekildedir.

Kullanım sıklığı 2.284 ile -mA eki en çok kullanılanıdır. Bağlantı ünlüsü
kullanılmamış -K ekinin kullanım sıklığı 2.008’dir. Aynı ekin bağlantı ünlüsü
kullanılmış olanı -IK/-UK eki 1931 kullanım sıklığı ile en çok kullanılan üçüncü
ektir. -An 941, -AK 853 kullanım ile bu yapım eklerini takip eder.

Kullanım Sıklığına Göre Fiilden 13) -A 191

Ad Yapım Ekleri 14) -Iş/-Uş 188
Ekler Sıklık 15) -Ar 184
1) -mA 2.284 16) -GA 184
2) -K 2.008 17) -mAn 181
3) -IK/-UK 1.931 18) -tI/-tU 176
4) -An 941 19) -mIK/-mUK 173
5) -AK 853 20) -GAç 143
6) -Im/-Um 729 21) -Gak 142
7) -I/-U 637 22) -Il/-Ul 133
8) -GI/-GU 615 23) -AnAK 129
9) -GIn/-GUn 550 24) -ICI/-UcU 126
10) -GAn 358 25) -mAÇ 125
11) -(I)ntI/- 257 26) -AcAK 121
(U)ntU 27) -CAK 107
12) -In/-Un 252 28) -mAK 104

1435
29) -Ir/-Ur 102 77) -AmA 19
30) -GIç/-GUç 101 78) -lan 18
31) -mAz 98 79) -DA 17
32) -Iz/-Uz 95 80) -AntI 16
33) -ç 84 81) -mAl 16
34) -m 83 82) -ri/-rü 16
35) -dI/-dU 82 83) -AlIK 15
36) -It/-Ut 74 84) -GAz 15
37) -ş 74 85) -rA 15
38) -t 74 86) -lAk 14
39) -z 73 87) -(A)mBA 13
40) -mACA 71 88) -ArGA 13
41) -AÇ 70 89) -dAm 13
42) -mIş/-mUş 68 90) -y 13
43) -AGAn 67 91) -AsI 12
44) -l 67 92) -rAk 12
45) -DIK/-DUK 64 93) -SIK/-SUK 11
46) -CA 60 94) -IcAk/- 11
47) -AlAk 58 UcAK
48) -Iç/-Uç 55 95) -DIr/-dUr 9
49) -n 52 96) -mAntI 9
50) -GAl 48 97) -mI 9
51) -mır/-mUr 47 98) -sAl 9
52) -Al 42 99) -AmAt 7
53) -AmAK 40 100) -AmIk 7
54) -yIk/-yUk 40 101) -ArAk 7
55) -AcAn 38 102) -cAmA 7
56) -r 38 103) -Dar 7
57) -vIk/-vUk 35 104) -lA 7
58) -sI/-sU 33 105) -lı/-lU 7
59) -Cık/-CUk 31 106) -sA 7
60) -GIt/-GUt 31 107) -V 7
61) -LIK/-lUk 30 108) -AmAç 6
62) -Am 29 109) -Ay 6
63) -AGI/-AGU 29 110) -eKe 6
64) -CI/-cU 27 111) -mAr 6
65) -AnA 26 112) -p 6
66) -At 26 113) -vıç/-vuÇ 6
67) -Az 26 114) -AmAn 5
68) -SAK 24 115) -Arı 5
69) -BA 22 116) -bik/-buK 5
70) -gIk/-gUk 22 117) -cIn 5
71) -GIl/-GUl 22 118) -gef 5
72) -DAK 21 119) -GIr 5
73) -DIm/-DUm 21 120) -(ı)msA 5
74) -AlGA 20 121) -AğAç 4
75) -bAç 20 122) -Av 4
76) -CAn 20 123) -cım/-cüm 4

1436
 124) -dAç 4 132) -emez 3
125) -ınca/-unca 4 133) -Gız/-kuz 3
126) -pi/-pü 4 134) -gim/-gUm 3
127) -vi/-vU 4 135) -mIç 3
128) -AlA 3 136) -(u)nç 3
129) -AP 3 137) -sAlIk 3
130) -AsA 3 TOPLAM 16.689
131) -dAş 3

Addan Fiil Yapım Ekleri

Derleme Sözlüğünde 45 addan fiil yapım eki tespit edilmiştir. Bu ekler

10.074 kez sözcük yapımında kullanılmıştır. Eklerin alfabetik sıralanışlarına göre
kullanım sıklıkları şu şekildedir.

Addan Fiil Yapım Ekleri 25) +It-/+ut- 9

Ekler Sıklık 26) +k- 22
1) +A- 411 27) +KIr-/+KUr- 266
2) +AK- 6 28) +l- 78
3) +Al- 145 29) +LA- (4968) 6.769
4) +AlA- 73 +LAn-(1270)
5) +An- 7 +LAş- (341)
6) +Ar- 145 +LAt- (190)
7) +Aş- 21 30) +lU- 21
8) +At- 4 31) +(X)Msa- 5
9) +CI-/+cU- 28 32) +n- 4
10) +CIk-/+cuK- 12 33) +nü- 11
11) +ça- 9 34) +PI/+pü- 26
12) +DA- 1.051 35) +r- 21
13) +DAr- 7 36) +rA- 39
14) +DI-/+dI- 18 37) +rü- 4
15) +DIr-/+DUr- 34 38) +sA- 149
16) +GA- 14 39) +sI-/+sU- 191
17) +GI-/Gu- 16 40) +sIr-/+sUr- 34
18) +I-/+U- 167 41) +sIrA-/+sura 8
19) +IK-/+Uk- 63 42) +ş- 8
20) +Il-/+Ul- 18 43) +şA- 44
21) +In-/+Un- 40 44) +şI-/+şu- 7
22) +Ir-/+Ur- 31 45) +t- 3
23) +IrGA- 22 TOPLAM 10.074
/+ürge-
24) +Iş-/+uş- 13

Addan fiil yapım eklerinin kullanım sıklığına göre sıralanışı şu şekildedir.

En çok kullanılan addan fiil yapım eki +LA ekidir. Kullanım sıklığı 6.769’dur. Bu

1437
kullanımların 4.968’i sadece +LA, 1.270’i +LAn-, 341’i +LAş-, 190’ı ise +LAt-
şeklinde kullanılır. Daha çok yansıma kökenli sözcüklere +DA- eki ise 1.051
kullanımla ikinci sıradadır. +A- 411, +KIr-/+KUr- 266, +sI-/+sU- 191 kullanımla
bu ekleri takip eder.

Kullanım Sıklığına Göre Addan 22) +k- 22

Fiil Yapım Ekleri 23) +Aş- 21
Ekler Sıklık 24) +lU- 21
1) +LA- (4988) 6.826 25) +r- 21
+LAn-(1283) 26) +DI-/+dI- 19
+LAş- (363) 27) +Il-/+Ul- 18
+LAt- (192) 28) +GI-/Gu- 16
2) +DA- 1.063 29) +GA- 14
3) +A- 408 30) +Iş-/+uş- 13
4) +KIr-/+KUr- 266 31) +CIk-/+cuK- 12
5) +sI-/+sU- 192 32) +nü- 11
6) +I-/+U- 168 33) +It-/+ut- 9
7) +sA- 149 34) +ça- 8
8) +Al- 146 35) +sIrA-/+sura 8
9) +Ar- 146 36) +ş- 8
10) +l- 78 37) +An- 7
11) +AlA- 73 38) +DAr- 7
12) +IK-/+Uk- 63 39) +şI-/+şu- 7
13) +şA- 44 40) +AK- 6
14) +In-/+Un- 40 41) +(X)Msa- 5
15) +rA- 39 42) +At- 4
16) +DIr-/+DUr- 34 43) +n- 4
17) +sIr-/+sUr- 34 44) +rü- 4
18) +Ir-/+Ur- 33 45) +t- 3
19) +CI-/+cU- 28 TOPLAM 10.074
20) +PI/+pü- 26
21) +IrGA- 22
/+ürge-

Fiilden Fiil yapım Ekleri

Derleme Sözlüğünde 50 fiilden fiil yapım eki tespit edilmiştir. Bu ekler

8.923 kez sözcük yapımında kullanılmıştır. Eklerin alfabetik sıralanışlarına göre
kullanım sıklıkları şu şekildedir.

Fiilden Fiil Yapım Ekleri 5) -AmA- 11

Ekler Sıklık 6) -An- 26
1) -A- 179 7) -Ar- 208
2) -Ak- 6 8) -AsI- 3
3) -Al- 58 9) -Aş- 24
4) -AlA- 136
1438
 10) -CA- 28 31) -l- 68
11) -cI-/-cU- 28 32) -LA- 280
12) -ç- 18 33) -mA- 117
13) -DA- 71 34) -mAş- 15
14) -DAr- 17 35) -msı-/-msu- 3
15) -DIr-/-DUr- 1.148 36) -(u)msa- 4
16) -ez- 3 37) -n- 1.839
17) -GA- 99 38) -nA- 73
18) -GI-/-Gu- 32 39) -ni-/-nü- 6
19) -I-/-U- 80 40) -P- 60
20) -IK-/-UK- 106 41) -r- 29
21) -Il-/-Ul- 519 42) -rA- 28
22) -In-/-Un- 415 43) -sA- 81
23) -Ip- 6 44) -sI-/-sU- 54
24) -Ir-/-Ur- 499 45) -sIn- 4
25) -Iş-/-Uş- 539 46) -ş- 622
26) -It-/-Ut- 181 47) -şa- 22
27) -iz-/-Uz- 18 48) -şIr-/-şUr- 17
28) -K- 54 49) -T- 1.059
29) -KIn-/-Kun 12 50) -z- 13
30) -KIr-/-kur- 5 TOPLAM 8.923

Fiilden fiil yapım eklerinin kullanım sıklığına göre sıralanışı şu şekildedir.

En çok kullanılan fiilden fiil yapım eki 1.839 kullanım sıklığı ile -n- ekidir. 1.148
kullanımla -DIr-/-DUr- eki ikinci, 1.059 kullanım sıklığı ile -T- eki üçüncü sırada
yer alır. Bağlantı ünlüsü kullanılmayan -ş- 622 kez, bağlantı ünlüsü kullanılan -Iş-
/-Uş- eki 539 kez sözcük yapımında kullanılmıştır.

Kullanım Sıklığına Göre Fiilden 12) -A- 179

Fiil Yapım Ekleri 13) -AlA- 136
Ekler Sıklık 14) -mA- 117
1) -n- 1.839 15) -IK-/-UK- 106
2) -DIr-/-DUr- 1.148 16) -GA- 99
3) -T- 1.059 17) -sA- 81
4) -ş- 622 18) -I-/-U- 80
5) -Iş-/-Uş- 539 19) -DA- 71
6) -Il-/-Ul- 519 20) -l- 68
7) -Ir-/-Ur- 499 21) -P- 60
8) -In-/-Un- 415 22) -Al- 58
9) -LA- 280 23) -K- 54
10) -Ar- 208 24) -sI-/-sU- 54
11) -It-/-Ut- 181 25) -nA- 73

1439
 26) -GI-/-Gu- 32 39) -z- 13
27) -CA- 28 40) -KIn-/-Kun 12
28) -cI-/-cU- 28 41) -AmA- 11
29) -r- 29 42) -Ak- 6
30) -rA- 28 43) -Ip- 6
31) -An- 26 44) -ni-/-nü- 6
32) -Aş- 24 45) -KIr-/-kur- 5
33) -şa- 22 46) -(u)msa- 4
34) -ç- 18 47) -sIn- 4
35) -iz-/-Uz- 18 48) -AsI- 3
36) -DAr- 17 49) -ez- 3
37) -şIr-/-şUr- 17 50) -msı-/-msu- 3
38) -mAş- 15 TOPLAM 8.923

Bütün yapım eklerinin alfabetik sıralanışına baktığımızda, A, AK, Al, An,

Ar, CI/CU, DA, DIr/DUr, GA, GI/GU, I/U, IK/UK, Il/Ul, In/Un, Ir/Ur, Iş/Uş, It/Ut,
LA, mA, rA, sI/sU ekleri ile bağlantı ünlüsü kullanılmayan K, l, n, r, ş, t ekleri;
addan ad, addan fiil, fiilden ad ve fiilden fiil yapımları görevlerinin hepsinde yer
almışlardır.

Bütün yapım eklerinin alfabetik sıralanışına göre kullanım sıklığı şu

şekildedir.

Bütün Yapım Ekleri 21) -Al 42

Ekler Sıklık 22) +Al- 145
1) +A 202 23) -Al- 58
2) -A 194 24) -AlA 3
3) +A- 411 25) +AlA- 73
4) -A- 179 26) -AlA- 136
5) +AcAK 7 27) +AlAK 123
6) -AcAK 121 28) -AlAk 58
7) +acan 3 29) -AlGA 20
8) -AcAn 38 30) +alık 5
9) +Aç 67 31) -AlIK 15
10) -AÇ 70 32) +Am 28
11) +AGAn 8 33) -Am 29
12) -AGAn 67 34) +AmA 3
13) +AGI/+AGU 46 35) -AmA 19
14) -AGI/-AGU 29 36) -AmA- 11
15) -AğAç 4 37) -AmAç 6
16) +AK 597 38) +amak 3
17) -AK 853 39) -AmAK 40
18) +AK- 6 40) -AmAn 5
19) -Ak- 6 41) +amaT 5
20) +Al 51 42) -AmAt 7

1440
43) -AmIk 7 91) +cAğIz 4
44) +AmIk/+amuk 9 92) +CAK 320
45) +An 165 93) -CAK 107
46) -An 941 94) +CAl 3
47) +An- 7 95) -cAmA 7
48) -An- 26 96) +cAmA(n)/ 6
49) +AnA 6 +cAnA(m)
50) -AnA 26 97) +CAn 41
51) +AnAk 13 98) -CAn 20
52) -AnAK 129 99) +CAr 19
53) +AngI/+engü 5 100) +CI 985
54) +AntI 10 101) +CI-/+cU- 28
55) -AntI 16 102) -CI/-cU 27
56) +aP 10 103) -cI-/-cU- 28
57) -AP 3 104) +cIğAz/ 7
58) +ApA 6 +cUğAz
59) +Ar 36 105) +CIK/+CUK 648
60) -Ar 184 106) +CIk-/+cuK- 12
61) +Ar- 145 107) -Cık/-CUk 31
62) -Ar- 208 108) +CIl/+CUl 78
63) +ArAk 11 109) +CIm/+cum 16
64) -ArAk 7 110) -cım/-cüm 4
65) -ArGA 13 111) -cIn 5
66) +ArI 35 112) +CIn/+Cun 57
67) -Arı 5 113) +ç 73
68) +asa 3 114) -ç 84
69) -AsA 3 115) -ç- 18
70) -AsI 12 116) +ça- 9
71) -AsI- 3 117) +DA 51
72) +Aş 14 118) -DA 17
73) +Aş- 21 119) +DA- 1.051
74) -Aş- 24 120) -DA- 71
75) +At 21 121) -dAç 4
76) -At 26 122) +DAK 63
77) +At- 4 123) -DAK 21
78) +av 8 124) +DAm 28
79) -Av 4 125) -dAm 13
80) +Ay 63 126) +DAn 85
81) -Ay 6 127) +dAnAk 3
82) +Az 57 128) -Dar 7
83) -Az 26 129) +DAr- 7
84) -BA 22 130) -DAr- 17
85) +bAç 4 131) +DAŞ 68
86) -bAç 20 132) -dAş 3
87) -bik/-buK 5 133) +Del 3
88) +CA 645 134) +DI-/+dI- 18
89) -CA 60 135) -dI/-dU 82
90) -CA- 28 136) +dIç/+duç 7

1441
137) +DIk/+DUk 40 184) -Gız/-kuz 3
138) -DIK/-DUK 64 185) -gim/-gUm 3
139) +Dım/+Dum 22 186) +I/+U 90
140) -DIm/-DUm 21 187) +I-/+U- 167
141) +dIn/+dün 7 188) -I/-U 637
142) +dIr 10 189) -I-/-U- 80
143) +DIr-/+DUr- 34 190) -IcAk/-UcAK 11
144) -DIr/-dUr 9 191) -ICI/-UcU 126
145) -DIr-/-DUr- 1.148 192) +Iç/+Uç 29
146) +dIrAk 8 193) -Iç/-Uç 55
147) +dIrIK/ 44 194) +IK/+UK 347
+dUrUK 195) +IK-/+Uk- 63
148) +dız/+dUz 10 196) -IK/-UK 1.931
149) +dUl 4 197) -IK-/-UK- 106
150) -eKe 6 198) +Il/+Ul 55
151) -emez 3 199) +Il-/+Ul- 18
152) -ez- 3 200) -Il/-Ul 133
153) +GA 103 201) -Il-/-Ul- 519
154) -GA 184 202) +Im/+Um 35
155) +GA- 14 203) -Im/-Um 729
156) -GA- 99 204) +In/+Un 141
157) +GAÇ 27 205) +In-/+Un- 40
158) -GAç 143 206) -In/-Un 252
159) +gAk 98 207) -In-/-Un- 415
160) -Gak 142 208) -ınca/-unca 4
161) +GAl 5 209) +IntI/+UntU 16
162) -GAl 48 210) -Ip- 6
163) +GAn 63 211) +Ir/+Ur 31
164) -GAn 358 212) +Ir-/+Ur- 31
165) +gar 3 213) -Ir/-Ur 102
166) +GAz 11 214) -Ir-/-Ur- 499
167) -GAz 15 215) +IrAk/+urak 17
168) -gef 5 216) +IrGA-/+ürge- 22
169) +GI/+GU 124 217) +Iş/+Uş 16
170) -GI/-GU 615 218) +Iş-/+uş- 13
171) +GI-/+Gu- 16 219) -Iş/-Uş 188
172) -GI-/-Gu- 32 220) -Iş-/-Uş- 539
173) +gIç/+GUç 24 221) +It-/+ut- 9
174) -GIç/-GUç 101 222) +It/+üt 24
175) -gIk/-gUk 22 223) -It/-Ut 74
176) +GIl/+gül 23 224) -It-/-Ut- 181
177) -GIl/-GUl 22 225) +Iz/+Uz 29
178) +GIn/+GUn 52 226) -Iz/-Uz 95
179) -GIn/-GUn 550 227) -iz-/-Uz- 18
180) +gIr 4 228) +K 122
181) -GIr 5 229) -K 2.008
182) +gıt/+gut 4 230) +k- 22
183) -GIt/-GUt 31 231) -K- 54

1442
232) +kek 13 278) -mI 9
233) -KIn-/-Kun- 12 279) -mIç 3
234) +KIr-/+KUr- 266 280) +mIK/+mUK 68
235) -KIr-/-kur- 5 281) -mIK/-mUK 173
236) +l 12 282) +mır/+mür 11
237) -l 67 283) -mır/-mUr 46
238) -l- 78 284) -mIş/-mUş 68
239) -l- 68 285) -(ı)msA 5
240) +lA 116 286) +(ı)msa 3
241) -lA 7 287) -(u)msa- 4
242) -LA- 280 288) (X)Msa- 5
243) +LA- (4968) 6.769 289) -msı-/-msu- 3
+LAn- (1270) 290) +(X)msI/+umsu 5
+LAş- (341) 291) +n 61
+LAt- (190) 292) -n 52
244) +lAK 52 293) +n- 4
245) -lAk 14 294) -n- 1.839
246) +lAn 51 295) -nA- 73
247) -lan 18 296) +nAk 7
248) +lAñ 7 297) +ncI 8
249) +lAr 33 298) -(u)nç 3
250) +lAyIn 12 299) +nDI/+ntu 12
251) +LI/+LU 2.640 300) +ne 5
252) -lı/-lU 7 301) +nı/+nü 5
253) -LIK/-lUk 30 302) -ni-/-nü- 6
254) +LIK/+LUK 2.639 303) -(I)ntI/-(U)ntU 257
255) +(ı)ltı/+ltü 4 304) +nü- 11
256) +lU- 21 305) +ŋgu 11
257) +m 29 306) +oŞ 16
258) -m 83 307) +p 3
259) +mA 15 308) -p 6
260) -mA 2.284 309) -P- 60
261) -mA- 117 310) +PA 6
262) -mACA 71 311) +PI-/+pü- 26
263) +mAç 20 312) -pi/-pü 4
264) -mAÇ 125 313) +r 18
265) +mAk 34 314) -r 38
266) -mAK 104 315) +r- 21
267) +mAl 4 316) -r- 29
268) -mAl 16 317) +rA 19
269) +mAn 133 318) -rA 15
270) -mAn 181 319) +rA- 39
271) -mAntI 9 320) -rA- 28
272) +mAr 8 321) +rAk 53
273) -mAr 6 322) -rAk 12
274) -mAş- 15 323) +ran 5
275) -mAz 98 324) +rı/+rU 21
276) -(A)mBA 13 325) -ri/-rü 16
277) +mez 27
1443
 326) +rü- 4 354) +şA 4
327) +sA 17 355) +şA- 44
328) -sA 7 356) -şa- 22
329) +sA- 149 357) +şAk 36
330) -sA- 81 358) +şam 20
331) +sAK 60 359) +şI-/+şu- 7
332) -SAK 24 360) -şIr-/-şUr- 17
333) +sAl 21 361) +t 104
334) -sAl 9 362) -t 74
335) +sAlIk 14 363) +t- 3
336) -sAlIk 3 364) -T- 1.059
337) +sAn 7 365) +tI/+tU 237
338) -sI-/-sU- 54 366) -tI/-tU 176
339) +sI/+sU 68 367) +tirik/+turuk 4
340) +sI-/+sU- 191 368) -V 7
341) -sI/-sU 33 369) +vI/+vU 8
342) +sIk/+sUk 40 370) -vıç/-vuÇ 6
343) -SIK/-SUK 11 371) -vIk/-vUk 35
344) +sIl/+sul 4 372) -vi/-vU 4
345) -sIn- 4 373) +y 19
346) +sIn/+sun 7 374) -y 13
347) +sIr-/+sUr- 34 375) -yIk/-yUk 40
348) +sIrA-/+sura 8 376) +yik/+yük 11
349) +sIz/+sUz 451 377) +Z 95
350) +ş 16 378) -z 73
351) -ş 74 379) -z- 13
352) +ş- 8 TOPLAM 49.448
353) -ş- 622

Derleme Sözlüğü’nde toplam 379 ek tespit edilmiş ve bu eklerin 49.448 kez

sözcük türetiminde kullanıldıkları görülmüştür. Ad yapım eklerinin sayısı 284
olup, bunların 147’si addan ad, 137’si fiilden ad yapım ekidir. Fiil yapım ekleri, ad
yapım eklerine göre daha azdır. Buna göre 45 addan fiil, 50 fiilden fiil olmak üzere
sözlükte 95 fiil yapım eki tespit edilmiştir.

Sözlükte, addan ad yapan 2.640 kullanımla /+LI/ eki, addan fiil yapan 6.769
kullanımla /+LA-/, fiilden ad yapan 2.284 kullanımla /-mA/ ve fiilden fiil yapan
1.839 kullanımla /-n-/ ekleri, kendi yapım özelliklerine göre en sık kullanılan yapım
ekleridir.

Bütün yapım eklerinin kullanım sıklığına bakıldığında +LA- (6.769) addan

fiil yapım ekinin diğer eklere göre çok daha fazla kullanıldığı görülür. Aşırı işlek
kullanılmış bir ektir. Addan ad yapan yakın kullanım sıklığına sahip +LI/+LU eki

1444
2.640, +LIK/+LUK ise 2.639 kullanım sıklığıyla en çok kullanılan ikinci ve üçüncü
ektir. Daha sonra fiilden ad yapan -mA eki 2.284, bağlantı ünlüsü kullanılmamış -
K eki 2.008, bağlantı ünlüsü kullanılmış -IK/-UK eki 1.931 kullanım sıklığı ile bu
ekleri takip eder. -n- 1839, -DIr-/-DUr- 1.148, -T- 1.059 kullanım sıklığı ile en çok
kullanılan fiilden fiil ekleri olarak (toplamda 7./8./9.) yer alır. +LA- ekinden sonra
en çok addan fiil yapım sıklığı olan ek ise 1.051 kullanımla +DA- ekidir.

Bütün yapım eklerinin kullanım sıklığına göre sıralanışı şu şekildedir.

Kullanım Sıklığına Göre Bütün 32) +KIr-/+KUr- 266

Yapım Ekleri 33) -(I)ntI/-(U)ntU 257
Ekler Sıklık 34) -In/-Un 252
1) +LA- (4968) 6.769 35) +tI/+tU 237
+LAn- (1270) 36) -Ar- 208
+LAş- (341) 37) +A 202
+LAt- (190) 38) -A 194
2) +LI/+LU 2.640 39) +sI-/+sU- 191
3) +LIK/+LUK 2.639 40) -Iş/-Uş 188
4) -mA 2.284 41) -Ar 184
5) -K 2.008 42) -GA 184
6) -IK/-UK 1.931 43) -It-/-Ut- 181
7) -n- 1.839 44) -mAn 181
8) -DIr-/-DUr- 1.148 45) -A- 179
9) -T- 1.059 46) -tI/-tU 176
10) +DA- 1.051 47) -mIK/-mUK 173
11) +CI 985 48) +I-/+U- 167
12) -An 941 49) +An 165
13) -AK 853 50) +sA- 149
14) -Im/-Um 729 51) +Al- 145
15) +CIK/+CUK 648 52) +Ar- 145
16) +CA 645 53) -GAç 143
17) -I/-U 637 54) -Gak 142
18) -ş- 622 55) +In/+Un 141
19) -GI/-GU 615 56) -AlA- 136
20) +AK 597 57) -Il/-Ul 133
21) -GIn/-GUn 550 58) +mAn 133
22) -Iş-/-Uş- 539 59) -AnAK 129
23) -Il-/-Ul- 519 60) -ICI/-UcU 126
24) -Ir-/-Ur- 499 61) -mAÇ 125
25) +sIz/+sUz 451 62) +GI/+GU 124
26) -In-/-Un- 415 63) +AlAK 123
27) +A- 411 64) +K 122
28) -GAn 358 65) -AcAK 121
29) +IK/+UK 347 66) -mA- 117
30) +CAK 320 67) +lA 116
31) -LA- 280 68) -CAK 107

1445
 69) -IK-/-UK- 106 117) -AlAk 58
70) -mAK 104 118) +Az 57
71) +t 104 119) +CIn/+Cun 57
72) +GA 103 120) -Iç/-Uç 55
73) -Ir/-Ur 102 121) +Il/+Ul 55
74) -GIç/-GUç 101 122) -K- 54
75) -GA- 99 123) -sI-/-sU- 54
76) +gAk 98 124) +rAk 53
77) -mAz 98 125) +GIn/+GUn 52
78) -Iz/-Uz 95 126) +lAK 52
79) +Z 95 127) -n 52
80) +I/+U 90 128) +Al 51
81) +DAn 85 129) +DA 51
82) -ç 84 130) +lAn 51
83) -m 83 131) -GAl 48
84) -dI/-dU 82 132) +AGI/+AGU 46
85) -sA- 81 133) -mır/-mUr 46
86) -I-/-U- 80 134) +dIrIK/ 44
87) +CIl/+CUl 78 +dUrUK
88) -l- 78 135) +şA- 44
89) -It/-Ut 74 136) -Al 42
90) -ş 74 137) +CAn 41
91) -t 74 138) -AmAK 40
92) +AlA- 73 139) +DIk/+DUk 40
93) +ç 73 140) +In-/+Un- 40
94) -nA- 73 141) +sIk/+sUk 40
95) -z 73 142) -yIk/-yUk 40
96) -DA- 71 143) +rA- 39
97) -mACA 71 144) -AcAn 38
98) -AÇ 70 145) -r 38
99) +DAŞ 68 146) +Ar 36
100) -l- 68 147) +şAk 36
101) +mIK/+mUK 68 148) +ArI 35
102) -mIş/-mUş 68 149) +Im/+Um 35
103) +sI/+sU 68 150) -vIk/-vUk 35
104) +Aç 67 151) +DIr-/+DUr- 34
105) -AGAn 67 152) +mAk 34
106) -l 67 153) +sIr-/+sUr- 34
107) -DIK/-DUK 64 154) +lAr 33
108) +Ay 63 155) -sI/-sU 33
109) +DAK 63 156) -GI-/-Gu- 32
110) +GAn 63 157) -Cık/-CUk 31
111) +IK-/+Uk- 63 158) -GIt/-GUt 31
112) +n 61 159) +Ir/+Ur 31
113) -CA 60 160) +Ir-/+Ur- 31
114) -P- 60 161) -LIK/-lUk 30
115) +sAK 60 162) -AGI/-AGU 29
116) -Al- 58 163) -Am 29

1446
164) +Iç/+Uç 29 212) +DI-/+dI- 18
165) +Iz/+Uz 29 213) +Il-/+Ul- 18
166) +m 29 214) -iz-/-Uz- 18
167) -r- 29 215) -lan 18
168) +Am 28 216) +r 18
169) -CA- 28 217) -DA 17
170) +CI-/+cU- 28 218) -DAr- 17
171) -cI-/-cU- 28 219) +IrAk/+urak 17
172) +DAm 28 220) +sA 17
173) -rA- 28 221) -şIr-/-şUr- 17
174) -CI/-cU 27 222) -AntI 16
175) +GAÇ 27 223) +CIm/+cum 16
176) +mez 27 224) +GI-/+Gu- 16
177) -An- 26 225) +IntI/+UntU 16
178) -AnA 26 226) +Iş/+Uş 16
179) -At 26 227) -mAl 16
180) -Az 26 228) +oŞ 16
181) +PI-/+pü- 26 229) -ri/-rü 16
182) -Aş- 24 230) +ş 16
183) +gIç/+GUç 24 231) -AlIK 15
184) +It/+üt 24 232) -GAz 15
185) -SAK 24 233) +mA 15
186) +GIl/+gül 23 234) -mAş- 15
187) -BA 22 235) -rA 15
188) +Dım/+Dum 22 236) +Aş 14
189) -gIk/-gUk 22 237) +GA- 14
190) -GIl/-GUl 22 238) -lAk 14
191) +IrGA-/+ürge- 22 239) +sAlIk 14
192) +k- 22 240) +AnAk 13
193) -şa- 22 241) -ArGA 13
194) +Aş- 21 242) -dAm 13
195) +At 21 243) +Iş-/+uş- 13
196) -DAK 21 244) +kek 13
197) -DIm/-DUm 21 245) -(A)mBA 13
198) +lU- 21 246) -y 13
199) +r- 21 247) -z- 13
200) +rı/+rU 21 248) -AsI 12
201) +sAl 21 249) +CIk-/+cuK- 12
202) -AlGA 20 250) -KIn-/-Kun- 12
203) -bAç 20 251) +l 12
204) -CAn 20 252) +lAyIn 12
205) +mAç 20 253) +nDI/+ntu 12
206) +şam 20 254) -rAk 12
207) -AmA 19 255) -AmA- 11
208) +CAr 19 256) +ArAk 11
209) +rA 19 257) +GAz 11
210) +y 19 258) -IcAk/-UcAK 11
211) -ç- 18 259) +mır/+mür 11

1447
260) +nü- 11 307) +ApA 6
261) +ŋgu 11 308) -Ay 6
262) -SIK/-SUK 11 309) +cAmA(n)/ 6
263) +yik/+yük 11 +cAnA(m)
264) +AntI 10 310) -eKe 6
265) +aP 10 311) -Ip- 6
266) +dIr 10 312) -mAr 6
267) +dız/+dUz 10 313) -ni-/-nü- 6
268) +AmIk/+amuk 9 314) -p 6
269) +ça- 9 315) +PA 6
270) -DIr/-dUr 9 316) -vıç/-vuÇ 6
271) +It-/+ut- 9 317) +alık 5
272) -mAntI 9 318) -AmAn 5
273) -mI 9 319) +amaT 5
274) -sAl 9 320) +AngI/+engü 5
275) +AGAn 8 321) -Arı 5
276) +av 8 322) -bik/-buK 5
277) +dIrAk 8 323) -cIn 5
278) +mAr 8 324) +GAl 5
279) +ncI 8 325) -gef 5
280) +sIrA-/+sura 8 326) -GIr 5
281) +ş- 8 327) -KIr-/-kur- 5
282) +vI/+vU 8 328) -(ı)msA 5
283) +AcAK 7 329) (X)Msa- 5
284) -AmAt 7 330) +(X)msI/+umsu 5
285) -AmIk 7 331) +ne 5
286) +An- 7 332) +nı/+nü 5
287) -ArAk 7 333) +ran 5
288) -cAmA 7 334) -AğAç 4
289) +cIğAz/ 7 335) +At- 4
+cUğAz 336) -Av 4
290) -Dar 7 337) +bAç 4
291) +DAr- 7 338) +cAğIz 4
292) +dIç/+duç 7 339) -cım/-cüm 4
293) +dIn/+dün 7 340) -dAç 4
294) -lA 7 341) +dUl 4
295) +lAñ 7 342) +gIr 4
296) -lı/-lU 7 343) +gıt/+gut 4
297) +nAk 7 344) -ınca/-unca 4
298) -sA 7 345) +(ı)ltı/+ltü 4
299) +sAn 7 346) +mAl 4
300) +sIn/+sun 7 347) -(u)msa- 4
301) +şI-/+şu- 7 348) +n- 4
302) -V 7 349) -pi/-pü 4
303) +AK- 6 350) +rü- 4
304) -Ak- 6 351) +sIl/+sul 4
305) -AmAç 6 352) -sIn- 4
306) +AnA 6 353) +şA 4

1448
 354) +tirik/+turuk 4 368) -emez 3
355) -vi/-vU 4 369) -ez- 3
356) +acan 3 370) +gar 3
357) -AlA 3 371) -Gız/-kuz 3
358) +AmA 3 372) -gim/-gUm 3
359) +amak 3 373) -mIç 3
360) -AP 3 374) +(ı)msa 3
361) +asa 3 375) -msı-/-msu- 3
362) -AsA 3 376) -(u)nç 3
363) -AsI- 3 377) +p 3
364) +CAl 3 378) -sAlIk 3
365) +dAnAk 3 379) +t- 3
366) -dAş 3 TOPLAM 49.448
367) +Del 3

Bu eklerin dışında kullanım sıklığı 2 ve 1 olan yapılar da tespit edilmiştir.

Ancak bu yapılar çalışmaya dâhil edilmemiştir. Dâhil edilmeyen yapılar ve sözcük
yapımları şunlardır:

Addan Ad Yapanlar: +ara (çotara, koçara), +bet (övbet), +diman (kirdiman),

+eğez (beleğez, göleğez), +ınç (narınç), +mat (hosmat, hoşmat), +(i)msirek
(delimsirek, yeşilimsirek), +mtık / +umtuk (bozumtuk, karamtık/kızıl), +mturaò
(garamturaò), +mul (boymul), +pi / +pu (torpiç, torpuç), +savu (kızılsavu,
kumsavu), +sırık / +suruk (boyunsuruk, tomsuruk), +ş(X)n (gökşin, gövşen), +ter
(çuvalter, yönter), +tırak (ortatırak), +urug (tışıruu, tışıruvluk), +v (egev), +vaz
(gatuvaz, katuvaz), +vuç (hastauş>hastavuş) gibi.

Fiilden Ad Yapanlar: -anaz (kakanaz), -apa (çolapa, çulapa), -biç (diğlenbiç,

silbiç), -ceğiz (görceğiz), -Cıl (çıòcıl, kırçıl), -dıç / -düç (düğdüç, kıldıç), -ente
(gezente, serpente), -gar (algar, gongar), -If (gelif, pasarıf), -Ip (delip, salıp), -ırak
(basırak, pasırak), -msı (ağlamsı), -mtık (yalamtık), -uv (kıçıruvçu), -ücük
(gülücük), -vız (kartlavız) gibi.

Addan Fiil Yapanlar: +bü- (gübrüz, gülbüz>gürbüz), +gar-

(bacarmaò<başgarmak, kotar-<*kutgar-), +kIn- (çemkinme, kırkın-), +kire-
(kükre->*kürkire-), +ma- (dırmala-), +mala- (kıçmala-), +msU- (karamsuk,
kirlimsük), +msüre- (göğümsüre-), +şır- / +şür- (kefşürük, yamşırık) gibi.

Fiilden Fiil Yapanlar: -ırga- (çatırgamaò, kısırgan-), -man- (yaşman-,

yozman-), -msurA- (gülümsüre-, kurumsura-) gibi.

1449
 Ağızlarda ek kalıplaşması olayı ile sözcük yapımı dikkat çeker. Aslında
yapım eki olmadığı halde kalıplaşmaya uğrayıp nitelik değiştiren ve yapım eki
görevinde kullanılan ekler, Anadolu ağızlarının en önemli özelliğidir. -AcAk, -An,
+ArAk, -ArAk, -Ası, -DA, +DA, +DAn, +lAyIn -ınca/-unca, -Ir/-Ur, -Iş/-Uş, -mAz,
-mIş/-mUş gibi.

Standart dildeki yapım görevlerinden farklı kullanılan yapım ekleri de

ağızların önemli özelliklerindendir. +AcAk, -CI/-cU, -cIk/CUk, -Dar, -DIr/-dUr, -
Gır, -LA, -lı/-lU, +DIr/+DUr, +n-, +ş-, +t- gibi ekler asıl yapım görevlerinin dışında
kullanılır. Aykırı bir kullanım gibi görünse de sözcük anlamından ekin varlığı
çıkarılır.

Ağızlarda kaynaşmış yapılar da tek bir ekmiş gibi sözcük türetmektedir.

Ağızlara özgü kullanılanlar şunlardır. +AcAk, +acan, +alık, +AmA, +amak, amaT,
+AmIk/amuk, +AnA, +AnAk, +AngI, +AntI, +ApA, +ArAk, +asa,
+cAmA(n)/+cAnA(m), +dAnAk, +dIrAk, +dIrIk/+dUrUk, +IntI/+UntU,
+IrAk/+urak, +nAk, +sAlIk, +tirik/+turuk ağızlarda addan ad yapım görevinde
kullanılan kaynaşmış yapılardır. -AlGA, -AlIK, -AmAn, -AmAt, -AmIk, -AnA, -
AntI, -ArAk, -ArGA, -AsA, -cAmA-, -emez, -gim/-güm, -IcAk/-UcAk ise fiilden
ad yapan kaynaşmış yapılardır. Fiil yapan kaynaşmış yapılar, ad yapanlara göre
azdır. +sIrA/, +sUrA-, -AmA-, -şIr-/-şUr- gibi.

Bu çalışmada bağlantı ünlüsü kullanılan ve kullanılmayan ekler şeklinde

ayrıma gidilmiştir. Bağlantı ünlüsü kullanılmadan kullanılan ekler şunlardır. Addan
ad yapanlar: +ç, +K, +l, +m, +n, +r, +ş, +t, +y, +z. Fiilden ad yapanlar: -ç, -K, -l, -
m, -n, -p, -r, -ş, -t, -V, -y, -z. Addan fiil yapanlar: +k-, +l-, +n-, +r-, +ş-, +t-. Fiilden
fiil yapanlar: -ç-, -K-, -T-, -z-. Toplamda bağlantı ünlüsü kullanılmamış 32 ek tespit
edilmiştir.

Ağızlardaki ad, sıfat eklerin işlevleri anlam yönünden incelenmiştir.

Belirgin anlam özellikleri örnek sözcük yapımlarıyla birlikte gösterilmiştir. Ad
yapım özellikleri araç-gereç, yer (bahçe, tarla), zaman, bitki (sebze, meyve, çiçek,
mantar), hayvan (kuş, balık, böcek) organ, hastalık, giyecek, yiyecek-içecek (çorba,
ekmek, börek, süt ürünü, tatlı), oyun-oyuncak, hava durumu (yağmur, kar-dolu,
rüzgar), ölçü-miktar, meslek, çalgı, cinsiyet, renk ve diğer (kumaş, motif, kilim,
hediye, akrabalık) vb. ad yapım başlıklarıyla belirtilmiştir. Bunun dışında birleşik,

1450
ikileme ve yansıma yapılı sözcükler ile somut ve soyut özellikli sözcüklerden
bahsedilmiştir.

Fiil yapım eklerinin işlevleri belirtilirken daha çok geçişli ve geçişsiz fiil
yapımları üzerinde durulmuştur. Birleşik ve ikileme yapılı ile yansıma kökenli
fiiller belirtilmiştir.

Anadolu ağızlarında standart dildeki gibi yapım eklerinin sayısı belli

değildir. Bu çalışmada Derleme Sözlüğü kapsamında Anadolu ağızlarında
kullanılan yapım ekleri ve sıklığı üzerinde durulmuştur. Yazı dilindeki yapım
eklerinin yanında ağızlara özgü yapım ekleri de tespit edilmiştir.

1451
 KAYNAKLAR
KİTAPLAR

Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. III. Cilt, Ankara:
TDK Yayınları.
Aksu, B. T., Adalı E. (2018), Çağdaş Türkçenin Sıklık Sözlüğü. İstanbul: Ötüken
Yayınları.
Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri (10.Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
Cin, A., Genç, S. (2017). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’nün Ters
Dizimi. Ekim, İstanbul: Şule Yayın.
Derleme Sözlüğü (2009). C.I-VI, Ankara: TDK Yayınları.
Eker, S. (2017). Çağdaş Türk Dili (11.Baskı), Ankara: Grafiker Yayınları.
Erdal, M.. (1991). Old Turkic Word Formation, Vol.1, Wiesbaden: Otto
Harrassowitz.
Eren, H. (2010). Sırça Köşkte, Ankara: TDK Yayınları.
Ergin, M. (1998). Üniversiteler için Türk Dili. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gabain, A. (1988). Eski Türkçenin Grameri. Mehmet Akalın (Çev.). Ankara: TDK
Yayınları.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi
Sözlüğü. A-N. Ankara: TDK Yayınları.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi
Sözlüğü. O-Z. Ankara: TDK Yayınları.
Gülsevin, G. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler (4.Baskı). Ankara: TDK
Yayınları.
Hacıeminoğlu, N. (2016). Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller. İstanbul: Bilgi
Kültür Sanat Yayın.
Korkmaz, Zeynep. (2018). Türkçede Eklerin Kullanış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması
Olayları (Tıpkıbaskı). Ankara: TDK Yayınları.
Korkmaz, Zeynep. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), (5.Baskı).
Ankara: TDK Yayınları.
Küçük, S., Kaya S. (2014). Derleme Sözlüğünde Ekmek ve Benzerleri ile İlgili
Adlandırmalar. Gürsoy Naskali, E. (Ed.), Ekmek Kitabı içinde (s. 477-539).
İstanbul: Kitabevi.
Küçük, S. (2015). İsimden İsim Yapma Ekleri (2.Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
Küçük, S. (2018). Tanıkları ile Türkçede Zaman Kavramı ve Söz Varlığı. Ankara:
Gece Kitaplığı.
Sarı, M. (2014). Türkçenin Batı Dilleriyle İlişkisi (2. Baskı). Ankara: TDK
Yayınları.
Uzun, N. E., Uzun, L. S., Aksan, Y. K., Aksan M. (1992). Türkiye Türkçesinin
Türetim Ekleri-Bir Döküm Denemesi. Ankara: Şirin Kırtasiye.
Vural, H., Böler, T. (2012). Ses ve Şekil Bilgisi (2.Baskı). İstanbul: Kesit Yayınları.
Yıldız, İ., Yıldız, F. U., Günay, V. D. (2014). Biçimbirimler Türetim ve İşletim
Ardıllarının Sözlü Dildeki Kullanım Sıklığı. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Zülfikar, H. (2018). Söz Varlığı, Yazım ve Anlatım Açısından Türkçedeki
Gelişmeler (2. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
Zülfikar, H. (2011). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları (2.Baskı). Ankara:
TDK Yayınları.
Zülfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. Ankara: TDK Yayınları.
MAKALELER
Aktan, B. (2005). /-pak/ Eki Üzerine. Türk Dili, S. 640, C. LXXXIX, Ankara: TDK
Yayınları, s.347-352.
Ali A. (2009). Ağız Sözcükleri Yöntem ve Sorunlar -I-. Turkish Studies, C/S. 4/4,
s. 6.
Aydın, M. (2014). Ağızlarda Türkiye Türkçesindekilerden Farklı Yapım Ekleri Var
Mıdır? Turkish Studies, Ankara. p.53-57.
Başdaş, C. (2006). Türkçe Organ Adlarında Kelime Sonu -k Ünsüzü ve Çokluk.
İlmî Araştırmalar, S. 21, İstanbul, s. 45-57.
Bayraktar Erten, N. (2017). Türkiye Türkçesinde -ma Ekinin Yapım Eki Olarak
İşlevleri. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 556-563.
Bayraktar, N. (2016). +sız Ekinin İşlevleri Üzerine Bir Değerlendirme ve Dede
Korkut Hikayelerinde +sız Eki. STAD, Temmuz, 47-53.
Bozkaplan, Ş. A., (2009). Anadolu Ağızlarında Güzel Adlandırma Örnekleri”,
Turkish Studies, Volume 4/3, Spring, s. 366-396.
Böler, T. (2013). Türk Dili Şekil Bilgisi Çalışmaları -Bibliyografya Denemesi-
Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and
History and History of Turkish or Turkic, Volume 8/4, Spring, Ankara, p.
359-416.
Bulak, Ş. (2013). Türkçenin Sadeleştirilmesinde Yanlış Ek Kullanımı veya Eklerin
Yanlış Kullanılması, JASS Studies, Volume 6 Issue 3, March, p. 57-76.
Clauson, S. G. (2007). Türkçede Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler. Dil
Araştırmaları Dergisi, Uluhan Özalan (Çev.), C.1, S.1, s.185-196.
Coşar, A. M. (2016). Türkçede “-mış gibi yapmak”: -sIn eki. Uluslararası Türkçe
Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), s. 1216-1224.
Coşar, A. M., Seçkin P. (2017). Türkçede Alıntılardan Kelime Türetmede
Kullanılan Ekler. TEKE, vol. 6, pp. 1398-1442.
Çağatay, S. (1966). Pekiştirilen Fiiller. TDAY.: Türk Dili Araştırmaları Yıllığı,
Ank., s. 39-50.
Çelik, A. (2018). +lI/+lU ve +sIz/+sUz Ekleri Temelinde Cinsiyet. Asya Studies-
Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, Number: 5
Autumn, p. 37-43.

1453
Eckman, J. (1955). Türkçede -Raq, -Rek Ekine Dair. TDAY-Belleten, Ankara, s.
49-52.
Ediskun, H. (1966). -el, -il, -sel Ekleri Üzerine, Türk Dili, C. XV. S. 179, Ankara,
s. 1012-1019.
Ercilasun, A. B. (2007). Türkçede Benzerlik Bildiren +m Morfemi. Dil
Araştırmaları Dergisi, Güz, Cilt 1, Sayı 1, Ankara, s. 9-20.
Eren, H. (2000). Yeni Bir Ek: -sel, -sal. Türk Dili, C. 2000/I, S. 580, Ankara, s. 291-
305.
Ersoy, F. (2007). +gil Eki Üzerine, Dil Araştırmaları Dergisi, Güz, Cilt: 1, Sayı: 1,
s.21-29.
Gökçedayı, H., T. Sebzecioğlu. (2006). Geçiş Aşamasında Olan +Ca Ekinin Türü.
Türk Dili, S. 649, s. 61-72.
Gökyay, O. Ş. (1981). Türkçede “-mal” ve “-mel” Eki Üzerine. TDAY-Belleten,
Ankara 1978-1979, s. 23-32.
Gökyay, O. Ş. (1976). Unutulmuş Bir Ek mi, TDAY-Belleten, Ankara, s. 183-185.
Güneş, B. (2017). -mAcA Ekiyle Türetilen Bazı Terimler Hakkında. Uluslararası
Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 51, s. 89-93. (DOI Numarası:
http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1744
Güngördü, E. (2004). Fiilden Fiil Türeten -çı-/çi Eki Üzerine. Türk Dili, C.
LXXXVIII, S. 636, Ankara, s. 770-780.
Güngördü, E. (2003). Türkçenin Unutulmuş Ekleri: +lı-. Kastamonu Eğitim
Dergisi, Mart, cilt: 11, No:1, s. 7-12.
Güvenç, B. (2005). Türkçede Fiillerin Yapım Ekleri Üzerine Bir Deneme. Türk
Dili, C. XC, S. 647, Ankara, s. 407-422.
Güzel, F. (2018). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Yapım Ekleri I: Yazı Dilinde
Bulunmayan Yapım Ekleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN /
Yearbook of Turkic Studies BELLETEN, Cilt/Volume: 66 Sayı/Issue: 1,
Yaz/ Summer, Ankara, 73-114. (DOI Numarası: 10.32925/tday.2018.2)
Güzel, F. (2018). Türkçenin Az Bilinen Bir Eki: +lAŋ. Türkiyat Araştırmaları
Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 191-202.
Güzel, F. (2016). Türkiye Türkçesi Ağızlarında -Gal Eki. Uluslararası Türkçe
Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2016, 1682-1693.
Kocasavaş, Y. (1998). +sa/+se İsimden Fiil Yapma Eki ve Genişletilmiş Şekilleri.
Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Yayınları, C. XXVIII, İstanbul, s. 419-434.
Kononov, A. N. (1968). İsimlerin ve Sıfatların Küçültme Şekilleri ve Söz Yapımı,
TDAY-Belleten, Ankara, 65-80.
Koraş, H. (2001). -maca/-mece Eki üzerine Bir Deneme, Türklük Bilimi
Araştırmaları (TÜBAR), S. 10, Sivas, s. 349-358.
Küçük, S. (2016). /+layı/, /+layu/, /+lay/ ve /+layın/ İsimden İsim Yapım Eki ve
İşlevleri, JASSS, Summer, Number 47, s. 207-213.

1454
Küçük, S. (2016). Derleme Sözlüğü'nde Çocuk Diline Ait Adlandırmalar, Turkısh
Studies, Ankara, s. 423-442.
Küçük, S. (2010). Türkiye Türkçesinde Renk Adları ve Özellikleri, Uluslararası
Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 3/10, Winter, 420-427.
Özkan, A. (2007). Anadolu Ağızlarında -vIk/-vUk ve -yIk/yUk Ekleriyle
Oluşturulan Kelimeler. Arayışlar-İnsan Bilimleri Araştırmaları, Yıl:9, Sayı:
17, 39-57.
Özkan, A. (2006). Ses Yansımalı Kelimelerin Yer Adı Olarak Kullanılması,
Arayışlar-İnsan Bilimleri Araştırmaları, Yıl:8, Sayı: 16, Isparta, 191-197.
Paçacıoğlu, B. (2011). +sıra-/+sire- Ekinin Morfolojik Yapısı ve İşlevleri Üzerine,
Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), S. 30, s. Niğde, 311-317.
Solmaz, E. (2006). Türkiye Türkçesi Şekil Bilgisi Üzerine Bir Bibliyografya
Denemesi, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi /Journal of Turkish World
Studies, Cilt: VI, S. 2, İzmir, 423-436.
Şahin, İ. (2015). Türk Dilinde Renk Adı +mAn Sistemi Ve {MAn} Ekinin
Kökenine Dair, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi
(TEKE) Dergisi, Sayı 4/1 s. 45-68.
Tekin F., Cantürk S. (2014). Giresun ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne
Katkılar. Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, S: 9, Kış 2014, s. 33 –
46.
Uyğur, S. (2005). +lA- Ekinin İşlevleri Üzerine Bir Deneme. Türk Dili, C. XC, S.
646, Ankara, s. 347-352.
Yıldız, Hüseyin (2011). Türk Dilinde {-Gaç} Ekinin Kaynakları – I. Dil
Araştırmaları. S. 8, Bahar, ss. 115-140.
Zülfikar, H. (2011). Terim Türetmede Fiilden Ad Yapan -ı (-i, -u, -ü) Ekinden
Yararlanma Üzerine. Türk Dili, S.716, ss.140-146
Zülfikar, H. (2010). -agan (-ağan), -egen (-eğen) Ekinin Türkçedeki İşlevi. Turkish
Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 5/1, Winter, s. 42-56.
Zülfikar, H. (2010). Meslek Adları ve -CI Ekinin Türkçedeki İşlevleri. TDAY-
Belleten 2007-I, 173-218.
Zülfikar, H. (2012). Terim Çalışmalarına Katkılar -amek (-emek) Eki. Türk Dili
Cilt: CII, Sayı 726, Haziran, 419-427.
Zülfikar, H. (2012). Yapım Eki Gibi Kullanılan Bulunma Durumu Eki. Türk Dili,
c. 21, S. 723, s. 208-219.

BİLDİRİLER
Çelebi, H. (2018). Anadolu Ağızlarında ‘Hapşırık’ Sözcüğünün Kullanımı ve
Etimolojisi, I. Genç Türkologlar Çalıştayı Bildiri Kitabı, (Ordu Üniversitesi
/ Türkiye, 22- 23 Mart 2018), s. 225-233.

1455
 TEZLER
YÜKSEK LİSANS TEZLERİ
Acun, V. (1999). Anadolu Ağızlarında İsimden İsim Yapım Ekleri.
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi/Sosyal Bilimler
Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Avşar, Ş. (2003). Derleme Sözlüğüne Göre Araç Gereç İsimlerinin Yapısı.
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe
Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Elbir, Z. G. (1994). Anadolu Ağızlarında Fiil Yapım Ekleri. (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Saka, R. (2002). Derleme Sözlüğüne göre Fiilden İsim Yapan Ekler, Afyon
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocatepe Üniversitesi/Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Afyon.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Sarıçiçek, M. (1990). Anadolu Ağızlarında İsim Yapım Ekleri, (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp

DOKTORA TEZİ
Güzel, F. (2015). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Söz Yapımı. (Yayımlanmamış
Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp

İnternet Kaynakları

sozluk.gov.tr.

1456
1457
 ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Adı-Soyadı HAKAN ÇELEBİ

Doğum Yeri-Tarihi PERŞEMBE-20.08.1987

Eğitim Durumu
ODÜ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ (Türk Dili ve
Lisans Öğrenimi Edebiyatı) [2010-2014] / Not Ort: [3.08]
ODÜ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ (Yeni Türk Dili)
Yüksek Lisans [2015-2019] / Not Ort: [3.33]

Bildiği Yabancı Diller (varsa) İngilizce (Başlangıç seviye)

NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ / 5.

Ulusal Türk Dili ve Edebiyatına Genç Yaklaşımlar Bilgi Şöleni
[28-29 NİSAN 2016] - Türkiye’de Yayımlanmış Edebi Eser
Adlarında Kullanılan Renkler.

MERSİN ÜNİVERSİTESİ / 11. Dilbilim Öğrenci Konferansı

[20-21 NİSAN 2017] - Derleme Sözlüğündeki ‘Birdenbire’
Anlamlı Yansıma Sözcükler.
Bilimsel Faaliyetleri (varsa)
ORDU ÜNİVERSİTESİ / I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı
Öğrenci Sempozyumu [17-19 MAYIS 2017] - Kalıp Sözlerden
İlençlerin Anlam Özellikleri ve Ağızlardaki Sıklık Haritası.

ORDU ÜNİVERSİTESİ / Genç Türkologlar Çalıştayı [22-23

Mart 2018] - Anadolu Ağızlarında ‘Hapşırık’ Sözcüğünün
Kullanımı ve Etimolojisi.

İş Deneyimi
ORDU FATİH ANADOLU LİSESİ [2014-2015]
Stajlar

Projeler —

ÖZEL PERŞEMBE BİLGİ ANADOLU SAĞLIK MESLEK

Çalıştığı Kurumlar LİSESİ [2018-2019]

İletişim
hakancelebi52@outlook.com
E-Posta Adresi

Tarih 22.07.2019
1459