Lesson Exemplar in Filipino 9 (Filipino)

Department of Education
LESSONLessonEXEMExemPLplARar IN FILIPINO 7
Region III-Central Luzon
Schools Division of Tarlac Province
CAPAS NATIONAL HIGH SCHOOL
Dolores, Capas, Tarlac
LESSON EXEMPLAR IN
FILIPINO 9
S.Y. 2021 - 2022
MELC - BASED
UNANG KWARTER
1|Page
CAPAS NATIONAL HIGH SCHOOL - 300994

Lesson Exemplar
Republic of the Philippines

REGION III-CENTRAL-LUZON
SCHOOLS DIVISION OF TARLAC PROVINCE
DOLORES, CAPAS, TARLAC
DR. RONALD A. POZON, CESO V

Schools Division Superintendent
Division of Tarlac Province
Sir,
Malugod po naming idinudulog sa inyo ang mga nabuong Lesson Exemplar na ito
para sa Unang Markahan na inihanda sa ilalim ng Grade 9 Filipino para sa taong
pampanuruan 2021-2022.
Ang mga nilalaman gaya ng Gawain, pagsasanay at mga larawang nakapaloob ay
alinsunod sa mga kompetensi sa ilalim ng MELC. Nakabatay po ito ayon sa kakayahan at
pangangailangan ng mga mag-aaral.
Ito ay nabuo sa pagtutulungan at pinagsama-samang ideya ng mga guro at sa pag-
aantabay ng ulong guro at punungguro ng Capas National High School sa ilalim ng New
Normal. Kalakip po ng paggawa nito ang maalab na damdamin na maiparating ang aming
pakikiisa tungo sa iisang layunin.
Sa ibaba po ay ang mga pangalan ng mga manunulat ng Modyul na ito:
JUDITH B. CAPITULO, MT-I JANELYN U.CAPUL, T-III
MAYCA R. CAPUL, T-III JASON C.RODRIGUEZ, T-III

Mga Konsultant:
GINA M. BALUYUT, MT-I AMELIA T. BIAG, MT-I JUDITH B. CAPITULO, MT-I
IMELDA R. TADEO, Ph.D YOLANDA M. GONZALES, EdD

HT – VI, Filipino Principal IV
Sinuri nina:
DR. ALLAN T. MANALO DR. JOEL S. GUILEB
EPSvr 1-Filipino EPSvr 1-LRMDS
Rekomendasyong ng Pagtanggap
DR. PAULINO D. DE PANO MA. CELINA L. VEGA, CESE

Chief Education Supervisor Assistant Schools Division Superintendent
Curriculum and Implementation Division Curriculum and Implementation Division
DR. RONALDO A. POZON, CESO V
Schools Division Superintendent
Division of Tarlac Province
1
Lesson Exemplar
Republic of the Philippines

REGION III-CENTRAL-LUZON
SCHOOLS DIVISION OF TARLAC PROVINCE
DOLORES, CAPAS, TARLAC
MGA MANUNULAT
JUDITH B. CAPITULO MAYCA R. CAPUL

MT-I Teacher III
JANELYN U. CAPUL JASON C. RODRIGUEZ

Teacher III Teacher III
SINURI
IMELDA R. TADEO
Head Teacher VI
PINAGTIBAY
YOLANDA M. GONZALES, Ed.D

PRINCIPAL IV
2
Lesson Exemplar
ASIGNATURA: FILIPINO 9
BAITANG: 9
KWARTER : Una
TEMA/PAMAGAT: Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya: Maikling
Kuwento
PAKSANG ARALIN:MAIKLING KUWENTO(SINGAPORE)
PAMATAYANG PANGNILALAMAN: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-

unawa at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan ng
Timog-Silangang Asya
PAMANTAYAN SA PAGGANAP: Ang mag-aaral ay nagkapagsasagawa ng

malikhaing panghihikayat tungkol sa isang book fair ng mga
akdang pampanitikan ng Timog-Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nakabubuo ng sariling paghatol o

pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa akda.
CG CODE: F9PB-la-b-39
DOMAIN: Pagbasa
ORAS NA NAKALAAN : 1
3
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Panitikang Asyano ng Singapore

Nang Minsang Naligaw si Adrian
Panimulang Gawain --------------------------------------------------------------------------------------------6
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 6
Subukin -------------------------------------------------------------------------------------------------------------
7
Balikan --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
7
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 8
Talakayin --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10
Pagyamanin ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 11
Isapuso ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 11
Susi ng Pagwawasto ----------------------------------------------------------------------------------------- 12
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------12
4
Lesson Exemplar
NANG MINSANG NALIGAW SI

ADRIAN
5
Lesson Exemplar
PANIMULANG
GAWAIN ALAMIN
Magandang buhay! Muli, isa pang halimbawa ng maikling kuwento tungkol pa rin
sa mag-ama ang babasahin at tatalakayin sa araw na ito. Maaari mong ihambing
ang iyong ama at sarili sa mga tuhan sa kuwento.
Maaari mo rin pakinggan ang kuwentong ito sa YOUTUBE
LAYUNIN ALAMIN
1. Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa kuwento.

2. Nakapagbibigay ng sariling opinyo tungkol sa nabasang kuwento
3. Nabibigyan ng katwiran ang ginawang aksyon ng pangunahing tauhan.
4. Nakapagbibigay hatol ang mga desisyong ginawa ng pangunahing tauhan.
SUBUKIN 6
Lesson Exemplar
Isulat sa patlang ang M kung makatwiran ang ginawang aksyon at DM kung Di-
makatwiran.
____ 1. Isinugod ang ama sa ospital nang makitang hindi siya makahinga.
____ 2. Itinataboy dahil mabaho’t ayaw maligo.
____ 3. Iniligaw dahil nagiging pabigat na sa pamilya
____ 4. Ikinuha ng saring nars na mag-aalaga dahil abala masyado sa trabaho.
____ 5. Dinadalaw sa Home for the Aged ng madalas
BALIKAN Natatandaan mo pa ba?
Ibuod sa anim na pangungusap ang mga pangyayari sa kuwentong Anim na Sabado ng

Beyblade.
1. _________________________________________
2. _________________________________________
3. _________________________________________
4. __________________________________________
5. __________________________________________
6. __________________________________________
TUKLASIN
7
Lesson Exemplar
Basahin ang isa pang halimbawa ng maikling kuwento
Nang Minsang Naligaw si Adrian

(Ito’y kuwento sa text message na ipinadala kay Dr. Romulo N. Peralta. Sa kaniyang muling
pagsasalaysay, ang pangalan at ilang mga pangyayari ay pawing mga kathang-isip lamang.)
Bunsong anak si Adrian sa tatlong magkakapatid. Siya lamang ang naiba ang
propesyon dahil kapwa abogado ang dalawang nakatatanda sa kanya. Dahil may kaya sa
buhay ang pamilya, natupad ang pangarap niyang maging isang doctor.
Lumaki siyang punong-puno ng pagmamahal mula sa kaniyang mga magulang at mga

kapatid na nakapag-asawa rin nang makapagtapos at pumasa sa abogasya. Naiwan siyang
walang ibang iniisip kundi mag-aral at pangalagaan ang kaniyang mga magulang.
Matagumpay niyang natapos ang pagdodoktor at hindi nagtagal ay nakapagtrabaho

sa isang malaking ospital. Ngunit sadya yatang itinadhana na matapos ang dalawang taon
mula nang siya’y maging ganap na doktor, pumanaw ang kaniyang pinakamamahal na ina.
Naiwan sa kaniya ang pangangalaga sa ama na noon ay may sakit na ring iniinda.
Malimit siyang mapag-isa sa tuwing nabibigyan ng pagkakataong makapagpahinga

dulot na rin ng hindi niya maiwan-iwan na ama. Naisin man niyang magtrabaho at
manirahan sa ibang bansa katulad ng kaniyang mga kapatid, ang katotohanang may
nakaatang na responsibilidad sa kaniyang balikat ang pumipigil sa kaniyang mangibang-
bayan upang manatili sa piling ng ama at alagaan ito hanggang sa kahuli-hulihang yugto ng
kaniyang buhay.
Inggit na inggit siya sa mga kasabayang doktor na nasa kanila nang lahat ang luho at
oras na makahanap ng babaing makakasama habambuhay. Ayaw rin niyang mapag-isa
balang-araw kapag nawala na ang kaniyang ama.
Isang araw, habang nagpapahinga matapos ang halos limang oras na operasyon,
nakatanggap siya ng tawag sa kasambahay na sinusumpong ng sakit ang kaniyang ama.
Nagmadali siyang umuwi at sa kabutihang palad, naagapan naman niya ang ama.
Bahay. Ospital. Bahay. Ospital. Paulit-ulit na takbo ng buhay na pakiramdam ni

Adrian ay matatapos lamang kapag tuluyan nang mawala ang kanyang ama. Hindi niya
namamalayan, unti-unti niyang nararamdaman ang pagkaawa sa sarili. Nais niyang
makawala sa responsibilidad at magkaroon ng panahon para sa sarili.
“Daddy, patawad po. Nais ko lamang na lumigaya sa buhay. Nasa katanghalian na

po ako ng buhay ko. Ayaw ko pong mapag-isa balang-araw kapag kayo’y nawala”
Dahan-dahan niyang binuhat ang ama na halos hindi na makapaglakad nang

maayos. Pinasan niya ang ama at isinakay sa kaniyang kotse. Walang imik na sumama ang
ama.
Naglakbay sila nang halos isang oras. Nang sila’y nakarating sa isang lugar,
huminto ang kotse at pinasan ni Adrian ang ama. Tinunton nila ang daan papasok sa isang
8
Lesson Exemplar
kagubatan. Mabigat ang ama kaya paminsan-minsan ay tumitigil sila sa lilim ng mga puno
upang magpahinga. Wala pa ring imik ang ama habang binabali ang maliliit na sanga.
Napansin niyang tumutulo ang luha ng anak
“Bakit ka umiiyak?” tanong ng ama kay Adrian.
“Wala po, Dad.”

Nagpatuloy sa paglalakad si Adrian na pasan-pasan ang ama. Patuloy rin ang
pagtulo ng kaniyang luha. Alam niyang labag sa kaniyang kalooban ang kaniyang gagawin.
Maraming beses din silang tumigil upang magpahinga at paulit-ulit din ang pagbabali ng
ama ng maliliit na sanga ng puno. Napansin ito ni Adrian.
“Bakit n’yo po binabali ang mga sanga ng puno sa tuwing tayo’y nagpapahinga,
Dad?” tanong ni Adrian.
Tumugon ang ama na may ngiting namutawi sa kaniyang labi.
“Alam ko nais mo akong iligaw sa loob ng kagubatan. Anak, palatandaan ito na dito
tayo dumaan, para sa pagbalik mo ay hindi ka maligaw.”
Lalong bumilis ang pag-agos ng luha ng binata. Walang kaimik-imik, muling pinasan
ni Adrian ang ama at natagpuan ang sariling bumabalik sa lugar kung saan sila nanggaling.
Alam ni Adrian na hindi na siya maliligaw. Hindi-hindi na.
Panuto: Mula sa kuwentong “Nang Minsang Naligaw si Adrian” bumuo ng sariling

paghusga sa mga sumusunod na pahayag. Lagyang ng tsek ang kahon na
tumutugma sa iyong sariling hatol.
1. Sino ang pangunahing tauhan sa kuwento? ama Adrian
2. Saan nangyari ang kuwento? ospital gubat bahay
3.. Bakit sa pangangalaga ni Adrian naiwan ang ama?

walang ibang anak wala siyang pagpipiliaan
walang pambayad sa katulong higit niyang maaalagaan ang ama dahil
isa siyang doktor
4. Ano ang naging suliranin ni Adrian sa pag-aalaga sa ama?

pagod na siya sa pag-aalagasa ama
nainggit ibang doktor na may sari-sarili ng pamilya
5. Bakit naisip ni Adrian na iligaw ang kanyang ama?

ito ang pinakamadaling gawin magiging sagabal ang ama sa pag-
aasawa niya
wala siyang pagpipilian hindi na siya nakapag-isip ng maayos
6. Alam ba ng kanyang ama na nais siyang inililigaw ng kanyang anak?

biglaan ang pagpuntanila sa gubat
9
Lesson Exemplar
umiiyak si Adrian palatandaan na labag sa kalooban din ang kanyang
gagawin
nagpuputol siya ng sanga ng puno bilang palatandaan sa dinaanan
alam niya ang iniisip ng anak dahil siya ang nagpalaki dito
7. Bakit hindi nagalit ang kanyang ama noong siya’y kanyang inililigaw?
alam niyang hindi itutuloy ni Adrian ang balak gusto na rin niyang maiwan
sa gubat
8. Mabuti o masamang anak ba si Adrian?

pangatwiranan
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
______________________________________________________
TALAKAYIN
Elemento ng Maikling Kuwento

Upang higit na maunawaan Elemento ng Maikling Kuwento alamin muna natin
kung ano ang ibig sabihin ng elemento; kung gagamitin ang salita sa pampanitikan,
ito’y nangangahulugang sangkap. Mga sangkap upang makasulat o makabuo ng
isang akda. Ang bawat elemento ay mahalaga at hindi dapat iwaglit upang makabuo
ng isang kongkretong imahe sa isipan ng taong bumasa ng kuwento.
Ano sa palagay mo ang mga elementong ito? Kabilang sa mga anim na elementong
ito:
1.Tauhan : sila ang nagpapagalaw sa kuwento. Isipin mong walang tauhan,may
mangyayari kaya sa kuwento? Mayroong dalawang (2) uri ng tauhan; protagonista
ang tawag sa pangunahing tauhan, siya rin ang tinatawag na bida sa kuwento at
antagonista ang kabaligtaran o kalaban ng tauhan.
2. Tagpuan:lugar kung saan naganap ang mga pangyayari at oras o panahon kung kailan
ito nangyari. Kapag sinabing panahon ito’y tumutukoy sa mga pangyayari sa kapaligiran,
maaaring panahon ng kastila, panahon ng hapon, panahon ng giyera, pasko, tag-inig,

kumukulog, umuulan. Kadalasan ang kinukuhang tagpuan ay ang lugar kung saan nangyari
ang kasukdulan.
3. Suliranin: problemang hahanapan ng solusyon ng pangunahing tauhan.
4. Kakintalan : mensahe o kaisipang tumatak sa isipan at damdamin ng mambabasa.

Karaniwang nagkakaroon ng impresyon, koneksyon o ugnayan ang
mambabasa sa kanyang binanasa.
10
Lesson Exemplar
5. Banghay: ang tawag sa pagkasunod-sunod ng mga pangyayari sa loob ng kuwento. Ang
mga pangyayari sa kuwento ay nahahati sa tatlong(3) na bahagi at bawat bahagi ay
nahahati sa mga pangyayari.
PAGYAMANIN
Kung bibigyan ka ng pagkakataong palitan ang isang bahagi ng kuwento, anong

bahagi ang babaguhin mo at ano ang ipapalit mo rito? Isulat sa loob ng kahon ang
iyong sagot.
ISAPUSO
Paano mo maipapakita ang iyong pagmamahal at respeto sa iyong ama lalo na

ngayong may pandemya na napakahirap maghanapbuhay.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________
11
Lesson Exemplar
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN
1. M
2. DM
3. DM
4. M
5. M
BALIKAN
Nasa guro ang pagpapasya ng pagpupuntos batay sa kasagutan ng mag-aaral
TUKALSIN
PAGYAMANIN
SANGGUNIAN
Filipino 9- SELF-Learning Module (Capas National High School) 2020.
Panitikang Asyano 9 Gabay ng Mag-aaral sa Filipino
12
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
TEMA/PAMAGAT: Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya:
Maikling Kuwento
PAMATAYANG PANGNILALAMAN: Naipamamalas ng mag-aaral ang
pag-unawa at pagpapahalaga sa mga akdang
pampanitikan ng Timog-Silangang Asya
PAMANTAYAN SA PAGGANAP: Ang mag-aaral ay

nagkapagsasagawa ng malikhaing panghihikayat
tungkol sa isang book fair ng mga akdang
pampanitikan ng Timog-Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nasusuri ang mga pangyayari
at ang kaugnayan nito sa kasalukuyan sa lipunang
Asyano batay sa napakinggang akda.
CG CODE: F9PN-la-b-39
DOMAIN: Pakikinig
ORAS NA NAKALAAN: 1
13
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN

Anim na Sabado ng Beyblade
Panimulang Gawain --------------------------------------------------------------------------------------------16
Layunin ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 16
Subukin ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 17
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 18
Tuklasin -----------------------------------------------------------------------------------------------------------
18
Talakayin --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 20
Pagyamanin ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 21
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------21
Susi ng Pagwawasto ------------------------------------------------------------------------------------------ 22
Sanggunian
-------------------------------------------------------------------------------------------------------22
14
Lesson Exemplar
PANIMULANG
GAWAIN ALAMIN
Magandang buhay! Marahil ay nakapakinig ka nan g iba’t ibang kuwento tungkol

sa relasyon at pagmamahal ng isang ama sa kanyang anak. Kaya para sa unang
15
aralin, tatlong maiikling kwento tungkol sa ama ang ating tatalakayin.
Sisimulan ang aralin sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga pangyyari ng isang
maikling kuwento na pinamagatang Anim na Sabado ng Beyblade
Mas mainam na pakinggan ang kuwento sa YOUTUBE
Lesson Exemplar
LAYUNIN ALAMIN
1. Nakapaglalahad ng karanasan tungkol sa sariling ama.

2. Naitatala ang mga mahahalagang pangyayari mula sa kuwentong napakinggan.
3. Nasusuri ang pangyayari batay sa pagiging makatotohanan ng kuwento
4. Naiuugnay ang mga pangyayaring napakinggan sa sariling karanasan at sa
kasalukuyang lipunang Asyano.
5. Naihahambing ang ama sa kuwento sa sariling ama.
SUBUKIN
Piliin ang titik ng tamang sagot.
16
Lesson Exemplar
1. Sino ang ipinagdiwang ng kaarawan kahit hindi pa araw ng kanyang kaarawan?
a. Adrian b. Rebo c. Mui-mui d. ang Ama
2. Ano karamihan ang iniregalo ng mga dumalo sa kaarawan?
a. Helicopter b. kotse-kotsehan c. beyblade d. manika
3. Kailan dinala ang maysakit sa karnibal?
a. Ika-apat na Sabado c. ikaliwang Sabado
b. Unang Sabado d. ikaanim na Sabado
4. Ano ang sakit ng pangunahing tauhan sa kuwento?
a. Covid-19 b. kanser c. sakit sa puso d. tuberculosis
5. Pangyayari sa kuwento na may malaking pagkakapareho sa kasalukuyang
kinakaharap na problema ng bansa?
a. Sakit na mahirap gamutin c. pasyenteng walang pambayad sa
ospital
b. Kakulangan ng pasilidad para sa maysakit d. lahat ng nabanggit
Natatandaan mo pa ba?
BALIKAN
Ano ang maikling kuwento?
_______________________________________________
Ano ang mga elemento ng maikling kuwento?
17
Lesson Exemplar
__________________ ________________
__________________ ________________
__________________
Ibigay ang tatlong bahagi ng maikling kuwento
TUKLASIN
Kung walang internet na magagamit, maaring basahin na lamang ang kuwento.
Gawain 1.Pagkakataon mo na’to

Basahin ang isang halimbawa ng maikling kuwento.
Unang Sabado ng paglabas niya nang hilingin na niyang magdiwang ng kaarawan

kahit hindi pa araw. Nangumbida ako ng maraming tao kasabay ng biling “wag kalimutan
ang regalo at pagbati ng Happy Birthday, Rebo”. Kailangang di niya malimutan ang araw na
ito. Dapat pinakamasaya ang araw na ito sa lahat ng Sabado. Maraming – maraming laruan.
Stuffed Toys, Mini helicopter, Walkie-Talkie, Crush Gear, Remote Control Cars at higit sa
lahat, ang Beyblade. Ang paborito niyang Beyblade. Maraming-maraming Beyblade.
Tinanggap niya ang lahat ng ito at marami pang iba sa kanyang kaarawan. Sa kaniyang
pagtuntong sa limang taon. Kahit di totoo. Kahit hindi pa araw.
Ikalawang Sabado, naki-bertdey naman siya. Pagkatapos ay muling naglaro ng

beyblade kasama ang mga pinsan.
Tatlong araw bago dumating ang ikatlong Sabado, sorpresa ko siyang dinalaw. Unti-
unti na siyang nanghihina. Bihira na siyang ngumiti. Hindi na niya makuhang laruin ang
beyblade bagamat ayaw niya itong bitiwan sa loob ng kaniyang kamay o di kaya’y bulsa.
Ang nakapangangalit, unti-unti namang nalalagas ang kaniyang buhok. Subalit pinipilit pa rin
niyang maging malakas bagamat talagang di na kaya ng kaniyang paang tumayo ng kahit
ilang sandali man lang. Nakadudukot na rin siya ng mga matitigas na dugo sa loob ng
kaniyang gilagid.
Sa labas ng bahay ng kanilang tinitirhan, lubos kong ikinagulat nang tanungin niya
ako ng; “Tay, may peya a?” (Tay may pera ka?). Dali-dali kong hinugot at binuksan ang
aking pitaka at ipinakitang mayroon itong laman. Agad akong nagtanong kung ano ang nais
niya na sinagot naman niya ng agarang pagturo sa isang kalapit na tindahan. Kung mabilis
man akong nakabili ng mga kending kanyang ipinabili, mas mabilis siyang umalis agad sa
tindahan at nakangiting bumalik sa aming kinauupuan. Naglalambing ang aking anak. Nang
18
Lesson Exemplar
kami’y pumasok sa loob ng bahay, naiwang nilalanggam na ang nabukas ngunit di nagalaw
na mga kendi sa aming kinaupuan.
Tuluyan na siyang nakalbo pagsapit ng ikatlong Sabado. Subalit di na kusang

nalagas ang mga buhok. Sa kaniyang muling pagkairita, sinabunutan niya ang kaniyang
sarili upang tuluyang matanggal ang mga buhok. Nang araw na iyon, kinumbida ng isa kong
kasama sa trabaho ang isang mascot upang bigyan ng pribadong pagtatanghal si Rebo
nang walang bayad. Matapos ang pagtatanghal, bagamat di man lang siya makangiti at
makatawa, kitang-kita sa kaniyang mata ang kasiyahan. Isang kasiyahang unti-unting
humina at nawala.
Di na maikakaila ang mabilis na pagkapawi ng lakas ng aking anak pagsapit ng

ikaapat na Sabado. Di na niya makuha pang ipasok ang pisi ng beyblade upang mapaikot
ito. Ramdam na ang pagod at hingal sa kaniyang pagsasalita. Kaya kahit nang dalhin ko
siya sa isang karnabal, isa lang ang ninais niyang sakyan. Ang mga maliliit na helicopter na
tumataas at bumababa ang tila oktapus na galamay na bakal. At sa tuwing tataas,
hahanapin ako ng tingi sa baba at malungkot na ngingitian. Pagkababa, mabilis na siyang
nagyayang umuwi. At pagkauwi’y humiga nang humiga at paulit-ulit na tumingin sa kawalan.
Huling Sabado ng Pebrero ang ikalimang Sabado. Eksaktong katapusan. Kasabay

ng pagtatapos ng Pebrero ay pumanaw ang aking anak. Ilang sandali matapos ang sabay
na paglaglag ng luha sa kaniyang mga mata at pagtirik ng kaniyang mata, ibinuga niya ang
kaniyang huling hininga. Namatay siya habang tangan ko sa aking bisig. Hinintay lamang
niya ang aking pagdating. Di na kami nakapag-usap pa, dahil pagpasok ko pa lang ng
pintua’y pinakawalan na niya ang sunod-sunod na palahaw ng matinding sakit na di nais
danasin ng kahit na sino.
“Sige na, Bo. Salamat sa apat na taon. Mahal ka naming. Paalam.”
Ikaanim na Sabado nang paglabas ni Rebo sa ospital. Huling Sabado na masisilayan

siya ng mga nagmamahal. Wala na ang beyblade at ang may-ari nito. Payapa na silang
nakahimlay sa loob ng kabaong. Magkasamang tutungo sa lugar na walang sakit, walang
gutom, walang hirap. Payapang magpapaikot at iikot. Maglalaro nang maglalaro. Habang
kaming mga naiwan ay paglalabanan at pag-aaralang tanggapin ang kirot ng pagkalungkot
Gawain 2: Subukan Mo
1. Balikan natin ang kuwento sa pamamagitan ng pagbubuod nito sa anim (6) na hati ng
mga pangyayari.
19
Lesson Exemplar
Ikaanim na
Sabado
TALAKAYIN
Suriin at sagutin ang mga tanong mula sa kuwento ng pakinggan/nabasa

1. Ano ang dahilan bakit mas maagang ipinagdiwang ang kaarawan si Rebo?
______________
______________________________________________________________________
2. Bakit pinamagatang “Anim na Sabado ng Beyblade”?
_______________________________
______________________________________________________________________
3. Anong bahagi ng kuwento ang nakaantig sa iyong damdamin.

________________________
___________________________________________________________________
___
___________________________________________________________________
___
4. Anong kasalukuyang pangyayari sa ating lipunan at lipunang Asyano ang may kaugnayan
sa mga pangyayari sa kuwento?
______________________________________________
___________________________________________________________________
___
___________________________________________________________________
___
5. Paano mo hinaharap ang mga pangyayaring ito?

___________________________________
20
Lesson Exemplar
PAGYAMANIN
Pumili ng mga sitwasyon sa loob ng kuwento na may kaugnayan sa kasalukuyang

dinaranas ng ating bansa at ng buong mundo. Ipakita sa pamamagitan ng iginuhit na
larawan sa loob ng mga kahon.
ISAPUSO
Sa panahon ng pandemya paano mo maipapakita ang iyong malasakit sa mga taong

tinamaan ng sakit na COVID-19?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________
21
Lesson Exemplar
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN
1. B
2. C
3. A
4. B
5. D
BALIKAN
TUKALSIN
PAGYAMANIN
SANGGUNIAN
22
LESSON
Lesson EXEMPLAR
Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
TEMA/PAMAGAT: Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya: Maikling
Kuwento : Ang Ama ( Mauro R. Avena
PAKSANG ARALIN: Pag-ugnay at Transitional Devices.

unawa at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan
ng Timog-Silangang Asya

malikhaing panghihikayat tungkol sa isang book fair ng
mga akdang pampanitikan ng Timog-Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Napagsusunod-sunod ang mga

pangyayari sa akda gamit ang pang-angkop na mga pag-
ugnay.
CG CODE: F9WG-la-b-41-la
KASANAYAN : Wika at Gramatika
ORAS NA NAKALAAN: 1
23
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN

ANG AMA
Panimulang Gawain -----------------------------------------------------------------------------------------25
Layunin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------25
Subukin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------26
Balikan ----------------------------------------------------------------------------------------------------------26
Tuklasin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------27
Talakayin -------------------------------------------------------------------------------------------------------28
Pagyamanin---------------------------------------------------------------------------------------------------29
Isapuso ……………………………………………………………………..-----------------------29
Susi ng Pagwawasto ----------------------------------------------------------------------------------------31
Sanggunian ----------------------------------------------------------------------------------------------------31
24
Lesson Exemplar
PANIMULANG ALAMIN
GAWAIN
Binabati ko kayo ! dahil narating na natin ang huling bahagi ng ating
paglalakbay sa bansang Singapore , at nauunawaan na ninyo ang kahulugan
ng maikling kuwento at nakilala rin natin ang kanilang mga kultura at
kaugalian.
Sa pagpapatuloy ng ating pag-aaral makikilala natin ang mga bahagi ng
isang maikling kuwento.,at malalaman din natin ang kahalagahan ng gamit
ng mga pag-ugnay sa pagsusunod-sunod ng mga pangyayari sa isang
Maikling Kuwento
Mas mainam na pakinggan ang kuwento sa YOUTUBE
LAYUNIN ALAMIN
1. Nasusuri ang pangunahing bahagi ng isang maikling kuwento .

2. Nakikilala ang mga uri ng salitang ginagamit sa pag-uugnay ng pagkakasunod-
sunod ng isang kuwento
3. Nagkakaroon ng kasanayan sa pagkilala sa mga pag-ugnay
4. Nakagagawa ng sariling pagkukuwento gamit ang mga pag-uganay tungkol sa
mga naranasang pagsisi sa kanilang buhay
.
25
Lesson Exemplar
SUBUKIN
Panuto : Piliin ang titik ng tamang sagot
1. Bahagi ng maikling na kuwento na nagpapakilala ng mga tauhan ,at tagpuan?
( a. Simula b. Gitna c wakas d. Banghay )
2. Dito nabubuo ang kakalasan at unti-unting pagbaba ng takbo ng isang kuwento.
( a.Simula b. Gitna c. Wakas d. Konklusyon )
3. Matutunghayan sa bahaging ito ang tunggalian at kasukdulan
( a.Simula b. Gitna c. Wakas d. Kakalasan )
4. Ginagamit sa pagsisimula at pagpapadaloy ng mga pangyayari hanggang sa pagwawakas ng
pagsasalay
ng isang kuwento.
( a.Pangatnig b. Pag-ugnay c. pang-ukol d. pang-angkop )
5. Ang ( a. siya b. dito c. pati d .raw ) ay halimbawa ng pangatnig .
BALIKAN
Natatandaan mo pa ba ?
Ibuod sa anim na larawan ang mga pangyayari sa kuwentong “Anim na Sabado ng
Beyblade”
Iguhit ang larawan sa loob ng mga bilog.
26
Lesson Exemplar
TUKLASIN
GAWAIN 1. Panuto : Basahin at suriin ang ginulong buod ng akdang ang “Ang Ama”
Kulayan ang buong pahayag ayon sa hinihinging pagkakasunod-sunod ng buod na bahagi ng isang
Maikling kuwento.
SIMULA- Berde
GITNA – Dilaw
WAKAS - Kahel
Isa pang maikling kuwentong makabanghay na tatalakayin ay ang “AngAma” mula sa

bansang Singapore na isinalin ni Mauro R. Avenasa Filipino.
Buod: Ang Ama
Tinuyo ng nagdadalamhating ama ang kaniyang luha at sinabing magiging mabuti na siyang
ama. Nagbihis ito saka lumabas. Pag-uwi meron itong bitbit na supot na pinagkaguluhan ng ibang
mga bata. Inabangan nila kung kanino ibibigay ng kanilang ama angmga pinamili nito. Pagkapalit ng
damit muling kinuha ng ama ang supot at dinala ito sa sementeryo at doon niya inalay sa kanyang
pinakamamahal na si MuiMui.
Inilibing siya sa sementeryo sa tabing gulod. Ilang mga taganayon ay nakikilalaang bata. Ang ama ay
buong araw na nagmumukmok. Nakaratingang nangyari sa kanyang amo, pagkakita sa dating
empleyado, siya’y naawa. Maliban sa abuloy na ibinigay ay nangako itong kukunin siya muli. Pagkarinig
dito’y muling napaiyak ang ama at kinailangang libangin muli.
Umuwing lasing ang kanilang

ama dahil nasesante ito sa lagarian. Si Mui Muiotso anyos ay nasa kalagitnaan ng kanyang halinghing.
Dahil sa pagkainis ang kamao ng ama ay dumapo sa nakangusong bata. Tumalsik ito sa kabilang
kuwarto at nawalan ng malay. Pagkatapos ng dalawang araw namatay si MuiMui.
Maaaring sabay ang basahin ang kabuuan ng kuwentohttps://m.youtube.com/watch?v=-xQiTscAbfl&t=83s
27
Lesson Exemplar
TALAKAYIN
Ang mga pangatnig ay ginagamit upang mapag-ugnay-ugnay ang mga salita, parirala,
pangungusap at sugnay. Sa pamamagitan tamang gamit nito, napagsusunod-sunod din ng tama
ang mga pangyayari (naratibo) sa isang kuwento, maging ang paglilista ng mga ideya, at iba pang
uri ng paglalahad.
Mga halimbawa ng pangatnig

1. subalit, datapwat, ngunit – ginagamit kung sinasalungatan ng ikalawang pahayag ang
una. Pansinin na madalang lamang na gamitin ang pang-ugnay na ito dahil maaari lamang
gamitin kung ang datapwat at ngunit ay ginamit na sa unahan ng pangungusap.
Hal.
Datapwat matalino siya, wala namang masasabing tunay na kaibigan. Subalit sa
angkin niyang ganda, marami pa ring kalalakihan ang nahuhumaling sa kanya.
Maraming taon na ang ginugol ko sa pag-aaral, ngunit tila kulang pa rin ang aking
natututuhan.
2. samantala, saka – ginagamit na pangtuwang. Sa pamamagitan ng mga ito, pinalalakas ang

impresyon sa unang pahayag.
Hal.
Siya ay matalino saka mapagbigay pa.
Ang lahat ay gumagayak na, samantalang ikaw ay nakatunganga pa rin.
Samantalang nag-aaral ang lahat, ikaw ay nag-o-online game na naman.
3. kaya, dahil sa – ginagamit na pananhi, binibigay ang sanhi ng isang aksyon.
Hal.
Kaya maraming walang trabaho sa bansa’y sanhi kakulangan ng kakulang sa pinag-
aralan.
Hindi ganoon kadali ang mabuhay sa panahong ito, kaya kailangan ng ibayong
pagpupurisigi upang umasenso.
Mataas ang kanyang narating sa buhay dahil sa kanyang pagsisikap.
Dahil sa masisipag niyang mga magulang ay nakapagtapos siya ng pag-aaral.

Transitional devices naman ang tawag sa mga pang-ugnay na nagdurugtong sa mga
pangyayari sa loob ng kuwento. Sa pamamagitan nito, naipapakita ang pagpapalit ng
pangyayari papunta sa kasunod nito.
28
Lesson Exemplar
Halimbawa ng transitional devices:
1. Sa wakas, sa lahat ng ito – ginagamit na panapos, o makikita sa wakas na pangyayari.

Hal.
Sa wakas ay naitindihan na niya kung bakit nagawa ng kanyang ina ang ganoong
bagay.
Sa lahat ng ito, nanaig pa rin ang pagmamahal ng magulang sa anak.
2. Kung gayon – bilang panlinaw. Ginagamit din sa pagbibigay ng kongklusyon.
Hal.
Paulit-ulit na lamang siyang nadarapa sa parehong kadahilanan, kung gayon dapat
niyang palitan ang landas na kanyang tinatahak.
PAGYAMANIN
A. Panuto : Piliin ang tamang pangatnig at transitional devices sa loob ng panaklong

upang mabuo ng wasto ang pangungusap.
1. (Dahil sa, kaya) katigasan ng ulo ng mga tao, patuloy ang pagtaas ng bilang ng mga
Covid sa bansa.
2. Sa haba ng panahon ng paghahanap, (sa lahat ng ito, sa wakas) nagkaroon na rin ng
bakuna para sa nakamamatay na sakit na ito.
3. Kami ay takot na lumabas (samantalang, saka) ikaw ay patuloy sa paggala.
4. Hindi naman nagpabaya ang gobyerno sa paghahanap ng
solusyon sa problema, (ngunit, subalit) patuloy pa rin ang pagdami nahahawa sa
sakit
5. Kahit bakunado na tayo ng anti covid ,maari parin tayong makakuha ng sakit
( dahil sa , kaya ) patuloy parin tayo sa pag-iingat .
B. Punan ng angkop na pangatnit at transitional devices ang bawat patlang ung mabuo ang
kaisipan ng kuwento.
Tuwing kabilugan ng buwan, masaya akong naglalaro ng taguan kasama ng iba pang mga
bata sa aming lugar. 1. _________ madilim ang kapaligiran, hindi madaling makita ang mga
naglalaro dito,2. __________kailangan ng mahabang pasensya sa paghahanap sa kanila. Ang taya
ay kailangang tumalikod at takpan ang mata habang nagbibilang mula isa hanggang sampu.
3.____________ ang iba nama’y maghahanap na ng pwesto 4. __________ magtatago. Ang
layunin ng laro ay makapagtago at hindi maghanap ng taya. 5.___________ kung ikaw ay nahuli,
ikaw ang susunod na taya.
ISAPUSO
29
Lesson Exemplar
Panuto : Dugtungan ang mga pahayag o pangungusa p ayon sa in yong sariling pananaw o
kaisispan
upang masagot ang mga tanong batay sa inyong natutunan sa ating naging pag-
aaral.
A. Nalaman ko na mahalaga ang gamit ng mga pag-ugnay at transisyunal device sa

pagbuo
Ng mga kuwento o pagsasalayasay dahil –
_____________________________________________________________________
_____
_____________________________________________________________________
_____
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
B. Ang natutunan ko sa kuwentong “ Ang ama’’ ng Nobelang Singapore

________________________________________________________
__________________________________________________________
______________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________________________________
30
Lesson Exemplar
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN
1. A
2. C
3. B
4. B
5. C
BALIKAN
TUKLASIN
PAGYAMANIN
A.
1. dahil sa
2. Sa wakas
3. Samantalang
4. Subalit
5. kaya
B.
1. dahil sa 3. samantalang 5. kaya
2. kung kaya 4. Pagkatapos
ISAPUSO : Nasa pagpapasya ng guro ang mga wastong sagot
SANGGUNIAN

31
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
TEMA/PAMAGAT: Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya
Nobela mula sa Indonesia
PAKSANG ARALIN: Takipsilim sa Djakarta ni: Mochar Lubis

Isinalin sa Filipino ni Aurora E. Batlang


MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nasusuri ang tunggaliang tao vs sarili

sa binasang nobela Nakasusulat ng isang pangyayari na
nagpapakita ng tunggaliang tao vs sarili
CG CODE: F9PB-lc-d-40 F9PU-lc-d-42
KASANAYAN : Pag-unawa sa binasa
ORAS NA NAKALAAN: 1
32
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Panitikang Asyano ng Indonesia

Takipsilim sa Djakarta ( Nobela )
Panimulang Gawain --------------------------------------------------------------------------------34
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------34
Subukin -----------------------------------------------------------------------------------------------35
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------35
Tuklasin -----------------------------------------------------------------------------------------------36
Talakayin ----------------------------------------------------------------------------------------------37
Pagyamanin------------------------------------------------------------------------------------------37
Isapuso ----------------------------------------------------------------------------------------------39
Susi ng Pagwawasto /
Sanggunian -------------------------------------------------------------------------------------------40
33
Lesson Exemplar
PANIMULANG ALAMIN
GAWAIN
Isa na naman akdang pampanitikan ating tatalakayin mula sa bansang Indonesia,Ang

nobela na pinamagatang Takipsilim sa Djakarta ni Mochar Lubis, na isinalin sa wikang Filipino ni
Aurora E. Batlang. Makikilala natin ang kanilang mayayamang Sining at Kultura .Ilalahad din sa
araling ito ang ang mahalagang elemento ng isang nobela na kung saan matutunghayan ang
mga nilalabanang puwersa ng mga tauhan . Ito ay ang Tunggalian .
Sa katapusan ng aralin ang mga mag-aaral ay inaasahang makapagbibigay ng kanilang
sariling opinion batay sa mga naging karanasan at natutunan sa nobelang binasa.
LAYUNIN ALAMIN
1. Nabibigyang interpretasyon ang mga pahayag na nagpapakilala ng mga

masidhing damdamin sa loob ng nobela
2. Natutukoy ang uri ng tunggalian ng mga pangyayari at kalagayan ng mga
tauhan sa loob ng nobela
3. Nasusuri kung anong uri ng tunggalian ang mga narinig na pahayag o
sitwasyon nabasa
4. Nakapagpapahayag ng sariling paliwanag batay sa mga salitang naglalaman ng
Naging karanasan sa pag-aaral ng paksang aralin.
34
Lesson Exemplar
SUBUKIN
Panuto : Basahin at suriin ang mga pahayag , Isulat titik T kung tama at titik M kung mali.
____ 1. Ang nobela ay isang mahabang akda at salaysay ng mga kawil-kawil na mga pangyayari
Na maraming tauhan.
____ 2. Ang tunggalian ay matatagpuan sa unang bahagi ng mga nobela o maikling kuwento
____ 3. Ang tunggalian ay labanan ng dalawang lakas o puwersa .
____ 4. Ang pagkakaroon ng tunggalian sa pagkatao o Identity Crisis ay maiuuri sa tunggaliang
Tao vs tao.
____ 5. Ang tunggalian ay isa sa mga elemento ng Nobela.
BALIKAN
Ilahad ang bahagi ng maikiling kuwento.
35
Lesson Exemplar
Mula sa nobelang Indonesia napinamagatangTakipsilimsa Djakarta ni MocharLubis na

isinalin ni Aurora E. Batlag.
Buod: Takipsilim sa Djakarta
Sa harapng restawran, maraming nakaparadang bagong kotse sa bangketa. Dumating ang
Cadillac isang magarang kotse na sasakyan ng mag-asawang Raden Kaslan at Fatima kitang-kita sa
kanilang mukha ang karangyaan, habang nakaupo sila sa hardin maririnig ang iba’t ibang kasiyahan at
musika.
Isang lumang kalesa na walang sakay at hila ng isang matandang kabayo ang dumaan sa harap
ng restawran sakay nito sa loob ang natutulog na kutsero, si Pak Idjo. Sanay na ang matandang kabayo
sa pang-araw-araw na gawain nila, alam niya kung kalian siya hihinto kahit na natutulog si Pak Idjo. Mula
sa bakod ng bahay sa kabilang restawran, hinahabol ng aso ang pusa habang malakas na tumatahol.
Nagulat ang kabayo at biglang nadapa. Nasa gitna ng mamahaling sasakyan nina Raden Kaslan at
Fatima, naalimpungatan si Pak Idjo dali-daling bumaba at tinulugan tumayo ang matandang kabayo,
tulala ng hinihimas ang tuhod ng kabayo.
Nagulat sa malakas na banggaan ang mga kumakain sa restawran. Mabilis na sumugod sa kalye si
Raden Kaslan galit na galit. Namumutla, nangangatog ang buong katawan, nanginginig ang boses at
maluhang-luha ang mata ni Pak Idjo, ang totoo ay may iniinda pang sakit.
Ipapupulis kita! Bayaran mo lahat ng nawasak mo sa halagang isa-dalawang libong rupiah, na halos
himatayin si Pak Idjo. Nang dumating ang pulis at tinuro ang may sala, dapat ako bayaran’ ani Radem.
Nang marinig ito, biglang nagsalita si Pak Idjo, sa kabiyak, “Patayin n’yo na lang ako, wala akong
maibabayad” sabi nitong nakayuko sa harap ng pulis, mahirap lang ako. May sakit ako ipinakita niya ang
kaniyang mga pigsa na sinlaki ng kamao.
Nanahimik bago magsalitang “Sinungaling’ kung may sakit ka bakit di ka na lamang umiinom ng
gamut sa inyo bahay!” Ang tugon ni Raden Kasla.
Pero magugutom ako at ang aking asawa at mga anak ay magugutom, kahapon pa kami di
kumakain, umiiyak at nangangatog na tugon ni Pak Idjo.
Anong gagawin mo sa ganitong kaso, inspector? Sino’ng magbabayad sa akin? Sino’ng may
kasalanan. Aniya sapulis.
TUKLASIN
Gawain 1. Basahin at suriin ang buod ng Nobela
Panuto: Ibigay ang inyong sariling interpretasyon sa mga pahiwatig na ginamit sa akda.
1. “Patayinn’yo na lang ako, wala akong maibabayad.”

_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
36
Lesson Exemplar
2.“Sinungaling’ kung may sakit ka bakit di ka na lamang umiinom ng gamot sa inyo bahay!”
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
3.Maisip niya sa wakas na imposible talagang mabayaran siya ng matanda at pobreng kutsero.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
TALAKAYIN
Ang nobela ay isang mahabang kathang pampanitikan na nahahati sa bawat

kabanata na may mahabang likhang sining na nagpapakita ng mga pangyayaring
pinag-ugnay-ugnay ayon sa balangkas.
Layunin ng nobela.
Isa sa mga elemento sa pagsulat ay ang tunggalian, sa bahaging ito magsisimula
ang labanan at puwersa ng dalawa o higit pang panig. Mayroong apat apat na uri ng
tunggalian;
(1) Tao vs. Tao: laban sa pagitan ng pangunahing tauhan at iba pang tauhan.
(2) Tao vs. Sarili: laban sa pangunahing tauhan sa kaniyang konsensya, budhi at
prinsipyo. Karaniwang nagdadalawang isip.
(3) Tao vs. Lipunan: karaniwang salungat sa batas ng lipunang ginagawa ng
pangunahing tauhan kaya kinokodena siya.
(4) Taos vs. Kalikasan: sa kalikasan nabubuhay ang tao ngunit kadalasan
kailangan niyang malampasan ang hagupit nito.
PAGYAMANIN
A . Gawain : Panuto : Suriin kung anong uri ng Tunggalian ang mga pahayag na mula sa nobela .
Isulat ang titik na kumakatawan sa tamang sagot sa loob ng kahon sa bawat bilang
A. Tao vs. Tao B. Tao vs. Sarili C. Tao vs. Lipunan D. Taos vs. Kalikasan
1. Magsasalita na sana siya, pero lumabas sa kaniyang nangangatog na mga labi ang
boses niyang nanginginig sa takot at sa pagdurusa. Patuloy lamang ang mga kamay
niya sa paghimas sa ulo ng kabayo
2. “Ipapupulis kita! Idedemanda kita! Babayaran mong lahat ang nawasak na ito.
Tingnan mo!”
3. . Paiyak itong nagsabing “alam ko pong akong may kasalanan, pero patayin niyo
man ako, wala akog ibabayad. Pobre po ako.
37
Lesson Exemplar
4.Nang sandaling iyon, nagbalik sa isip ng matanda ang kaniyang nayon, ang tunog
ng baril ang lumulusob na nga tulisan na siyang dahilang kung bakit napilitan silang
tumakas at magkanlong sa syudad.
5. Muling minura ni Raden Kasla si Pak Idjo hanggang sa maisip niya sa wakas na
imposible talagang mabayaran siya ng matanda at pobreng kutserong ito.
B. Gawain.Panuto :Tunay na ang sinundang gawain ang napagtibay ng kaalamang kapaki-pakinabang

sa pag-aaral ng akdang pampanitkan ng Timog-Silangang Asya, partikular na sa Indonesia yamang makikita
rito ang kaugnayan sa iyong sarili mismo at maging sa lipunang Pilipino.
Ngayon naman,mula sa binasang kabanata ng nobela, pagyamanin pa lalo ang iyong pag-unawa sa
nobela sa pamamagitan ng pasasagawang sumusunod na gawain.
Isulat sa nakalaang patlang ang titik:

A- Kapag ang unang pahayag ay tama samantalang mali ang
ikalawa
B- Kapag ang ikalawang pahayag ay tama samantalang mali ang
una
C- Kung ang dalawang pahayag ay mali
D- Kung ang dalawang pahayag ay tama
_____ 1. Naganap ang pangyayari sa harap ng isang kilalang pagamutan.

Dapit-hapon nang maganap ang isang aksidente.
_____ 2. Ubod ng yaman ang mag-asawang Raden at Fatima.
Naupo sila sa harap ng pagamutan.
_____ 3. Ayon kay Pak Idjo, may sakit siya at hindi pa kumakain ang
kaniyang
asawa at anak.
Minura ni Raden si Pak Idjo nang makitang nasira ang kaniyang
mamahaling cadillac.
____ 4. Nagulat ang kabayo sa biglang pagtawid ng isang aso’t pusa kaya
ito ay nadapa.
Binalewala lamang ni Pak Idjo ang nangyari sapagkat di naman
niya ito sinasadya
____ 5. Hindi nagtagal naisip ni Raden Kasla na hindi mababayaran ni Pak
Idjo ang pinsala ng sasakyan niya.Ikinulong si Pak Idjo.
38
Lesson Exemplar
ISAPUSO
Sa loob ng kahon , sumulat ng isang talata na may kaugnayan sa salitang “kasalanan” at

“pagpapatawad” Ayon sa inyong natutunan sa pag-aaral sa ating aralin magbigay din ng
sariling halimbawa mula sa inyong naging karanasan.
”KASALANAN”
.
”PAGPAPATAWAD ”
39
Lesson Exemplar
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN
1. T
2. T
3. T
4. M
5. T
BALIKAN
TUKLASIN
PAGYAMANIN
A. 1. Tao vs sarili
2. Tao vs tao
. 3.Tao vs sarili
4. Tao vs lipunan
5. Tao vs sarili
B.
1. B
2. A
3. C
4. D
5. A
SANGGUNIAN
40
Lesson Exemplar
41
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
Nobela mula sa Indonesia Takipsilim sa Djakarta ni: Mochar
Isinalin sa Filipino ni Aurora E. Batlang
PAKSANG ARALIN: Mga pahayag na ginagamit sa pagbibigay opinyon


MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nagagamit ang mga pahayag na

ginagamit sa pagbibigay-opinyon (sa
tingin/akala/pahayag/ko/iba pa)
CG CODE: F9WG-lc-d-42
KASANAYAN : Wika at Gramatika
ORAS NA NAKALAAN: 1
42
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Panitikang Asyano ng Indonesia

Takipsilim sa Djakarta Nobela - (Wika at Gramatika )
Panimulang Gawain/.
Layunin --------------------------------------------------------------------------------------------------------43
Subukin/
Balikan ----------------------------------------------------------------------------------------------------------44
Tuklasin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------45
Talakayin -------------------------------------------------------------------------------------------------------46
Pagyamanin-------------------------------------------------------------------------------------------------- 46
Isapuso ----------------------------------------------------------------------------------------------------------47
Susi ng Pagwawasto /
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------48
43
Lesson Exemplar
PANIMULANG ALAMIN
GAWAIN
Binabati ko kayo ! nagpapasalamat ako at nakarating na tayo sa bahaging ito ng ating

aralin .Alam ko marami na kayong natutunan mula sa nobela ng Indonesia na “Takipsilim sa
Jakarta. Natutunan natin ang mga wastong pag-uugali ng pagiging mabuting tao ,sa ating
kapwa kahit na anumang lahi kapa o anumang kalagayan mayroon ka sa buhay.Natutunan
narin natin ang mga elemento ng tunggalian na nagpapakilala ng mga pakikipagsapalaran ng
mga tauhan sa isang nobela, gayundin ang mga bahgi ng isang nobela,
Sa ating aralin ngayon, tuturuan tayo ng wastong pagpapahayag ng ating mga opinyon sa
pamamgitan ng paggamit ng mga wastong kataga ng pagpapahayag ng ating mga
opinyon.Makatutulong ang mga pagsasanay na inihanda sa pagtatamo ng inyong kaalaman.
LAYUNIN ALAMIN
1. Nagkakaroon ng kabatiran sa kahulugan at mga katagang gamit sa wastong
pagpapahayag ng opinyon.
2. Nakikilala ang mga pahayag o pangungusap na may wastong katagang gamit
Sa pagpapahayag ng opinyon.
3. Nasusuri ang mga pangungusap na katotohanan o opinyon lamang
4. Naipapahayag ang sariling kaisipan at damdamin sa pagsulat gamit ang mga
kataga sa pagpapahayag ng opinyon.
.
44
Lesson Exemplar
SUBUKIN
Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ang nobela ay isang mahabang salaysayan na nahahati sa bawat
a. saknong b. talata c. kabanata d. yugto
2. Sino ang asawa ni Fatima?
a. Pal Idjo b. Pulis c. Raden Kaslan d. Lubis
3. Saan naganap ang aksidente?
a. likod bahay b. paaralan c. bangketa d. restawran
4. Alin sa mga sumusunod ang hindi nagpapahayag ng pagbibigay ng opinyon?
a. sa tingin ko b. sa pakiwari ko c. hayaan d. sa ganang akin
5. Bakit nag-iba ang kilos ng matandang kabayo?
a. dahil sa pagkagulat c. dahil sa labis na lungkot
b. dahil sa sobrang saya d. dahil as pagkatakot
BALIKAN
IBigay ang apat na uri ng Tunggalian
45
Lesson Exemplar
TUKLASIN
Ang opinyon ay isang pananaw ng isang tao o pangkat na maaaring totoo pero
puwedeng pasubalian ng iba. Ito rin ay isang paniniwala na mas malakas pa sa impresyon,
mas mahina sa positibong kaalaman na batay sa obserbasyon at eksperimento. Ilan sa mga
ginagamit na salita ay: sa aking palagay, sa tingin ko, sa nakikita ko, sa pakiwari ko, kung
ako ang tatanungin, para sa akin, saganang akin .
Halimbawa:
1. Para sa akin, ang kabataan ang mag-aangat sa bayan
2. Kung ako ang tatanungin, mainam na huwag na munang lumabas ng bahay.
3. Sa aking palagay, mas payapa ang buhay ng isang tao na may takot sa Diyos.
Panuto: Salungguhitan ang mga katagang nagpapahayag ng pagbibigay ng opinyon.

1. Para sa akin, mas mahalaga ang buhay ng tao kaysa sa pera.
2. Kung akong tatanungin, marapat lamang na ikulong si Andy.
3. Sa aking palagay, mainam na maglakad na lang papuntang paaralan.
4. Sa tingin ko, hindi magiging ligtas ang bawat tao kapag sila ay nagpumilit na lumabas.
5. Sa nakikita ko, hindi magtatagal matatapos na ang paghihirap natin tungkol sa sakit na
ito.
6. Hindi matatapos ang pag-aarala ng batang iyan, sa pakiwari ko.
7. Sa ganang akin higit na mainam kung tutungo tayo kung saan nagsimula ang lahat upang
makagawa ako ng hatol.
8. Sa pakiwari ko marami ang natutuwa sa online class
9. Sa nakikita ko ang covid ay isang nakahahawang sakit
10. Sa nakikita ko mas protektado ka sa covid kung nakafacemask tayo.
B. Piliin kung ang pangungusap ay naglalarawan sa katotohanan o opinion.

___________ 1. Mga impormasyon na galling sa saloobin at damdamin
___________ 2. Maari itong suporthan ngmga libro, research, balita at iba pa.
___________3. Mga impormasyong maaring mapatunayang totoo.
___________4 Nag-iiba ang mga ito sa magkakaiba na pinagmumulan ng impormasyon.
___________5. Hindi maaring mapatunayan kung totoo o hindi
46
Lesson Exemplar
TALAKAYIN
Paggamit ng angkop na pahayag sa pagbibigay ng sariling Opinyon o Pananaw

1. Ilahad ang opinyon sa paraang maayos kahit pasalungat ang iyong pananaw sa iba
2.Makinig nang mabuti sa sinasabi ng kausap,kung sakaling hindi man kayo
pareho ng pananaw o opinyon ay mabuting maipahayag mo rin ang iyong
pinaniniwalaan
3. Huwag pilitin ang kausap na sumang-ayon o pumanig sa iyong pananaw kung
may matibay siyang dahilan para maniwala sa kasalungat ng iyong pananaw.
4. Maging magalang at huwag magtataas ng boses kung sakaling kailangan mo
namang sumalungat sa ideya o opinyon ng iba
5. Makabubuti kung ang iyong pahayag ay nakabase sa katotohanan o kaya’y
sinusuportahan ng mga datos.
PAGYAMANIN
Gawain 1: Ibigay ang inyong Opinyon sa mga sumusunod na paksa ,

Gamitin ang mga salungguhitan ang mga katagang ginamit
Sa pagpapahayag ng opinion.
1. Paano binago ng Covid 19 ang kalagayan ng edukasyon?

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
__________________
______________________________________________________________
2. Masasabi bang ligtas tayo sa covid kahit nabakunahan na ?

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
________________________
_____________________________________________________________
______
47
Lesson Exemplar
ISAPUSO
Pagsulat : Sumulat ng sariling Repleksiyon tungkol sa natutunan sa nobelang
Takipsilim sa Jakarta : Anong pangyayari sa nobela o naging karanasan
Ng mga tauhan ang hindi ninyo makalimutan ,ano ang nasagi nito sa
Inyong sarili o naituro nito sa inyo?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Kriterya 5 4-3 2-1
Pagkakasunod-sunod Mahusay ang pagkakalahad ng Maayos pagkakalahad Hindi gaanong mabisa ang
ideya,mabisa ang panimula May ankop na simula simula gitna at konklusyon
hikayat Nakawiwili mula simula May punto ang mga Mahina ang mga
hanggang wakas kaisipang isinulat ipinapahayag na kaisipan.
Ang
gramatika Napakahusay ng paggamit ng Mahusay at kakaunti lamang Kapansin-pansin ang mga
wika at gramatika ang mali sa wika at gramar pagkakamali sa gamit na
baybay at at bantas
48
Lesson Exemplar
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN 1.c 2.c 3. d 4.c 5.a.

BALIKAN tao vs tao ,tao vs sarili ,tao vs kalikasan , tao vs lipunan
TUKLASIN A.
1.para sa akin
2. Kung ako ang tatanungin
3.sa aking palagay
4.Sa tingin ko
5.Sa nakikita ko
6.Sa pakiwari ko
7.Sa ganang akin
8. Sa pakiwari ko
9. Sa nakikita ko
10. Sa nakikita ko
B.
1.Opinyon 2.Katotohanan 3. Katotohanan 4.Opinyon 5. Opinyon
PAGYAMANIN
Nasa guro ang pagpapasya
ISAPUSO Nasa batayang rubiks
SANGGUNIAN
49
Lesson Exemplar
50
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PAKSA: TULA: Ang Pagbabalik(Pilipinas)
PAMATAYANG PANGNILALAMAN: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa

at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan ng Timog-
Silangang Asya.

MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Naiuugnay ang sariling damdamin sa

damdaming inihayag sa nakinggang tula
CG CODE: F9PN-If-41
DOMAIN: Pakikinig
NAKALAANG ORAS : 1
51
Lesson Exemplar
Ang Pagbabalik
Tulang Pandamdamin
52
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Panitikang Asyano ng Pilipinas
Panimulang Gawain -------------------------------------------------------------------------------------------------- 52
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 52
Subukin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 53
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 53
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 54
Talakayin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 55
Pagyamanin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------56
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 56
Susi ng Pagwawasto ------------------------------------------------------------------------------------------------- 57
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 57
53
Lesson Exemplar
Proseso ng Pagkatuto
Panimulang Gawain ALAMIN
Matapos ang iyong paglalakbay sa Indonesia, ngayon nama’y lakbayin mo ang sariling
atin, ang Pilipinas at tuklasin ang mundo ng panulaan. Kilala ang Pilipinas sa pagkamagalang at
maasikaso ng mga nakatira rito. Nakilala rin ang bansa dahil sa mga natural na yaman nito tulad
ng mga yamang lupa at tubig na siyang ginagigiliwang dayuhin ng mga turista.
Layunin ALAMIN
a. Natutukoy ang iba’t ibang uri ng tulang liriko at mga kauri nito
b. Naihahayag ang damdaming nakapaloob sa tula
c. Naipahahayag ang sailing damdamin kaugnay sa tulang binasa/ napakinggan.
d. Nakasusulat ng sariling tulang pandamdamin
54
Lesson Exemplar
Subukin
A. Tukuying ang damdaming inihahayag ng bawat sitwasyon.

1. Mata’y lumuluha, panyo’y ikinakaway.
a. nagagalak b. nagtatampo c. nagagalit d. nalulungkot
2. Napatalon sa balitang uuwi na ang kanyang asawa.
a. nasasabik b. nagulat c. natakot d. nalulumbay
3. Pinagpapadyak ng bata ang kanyang mga paa dahil hindi siya binilhan ng laruan ng ina.
a. nagagalit b. natatakot c. nalulungkot d. natutuwa
4. Hindi makagalaw ng makita ang kanyang asawa na wala ng buhay.
a. natakot b. nagulat c. nalungkot d. nagalit
B. Tukuying ang inilalarawan ng bawat bilang.
____________ 5.Tawag sa uri ng tula ng naglalahad ng matinding damdamin.

____________ 6. Tulang pangdamdamin na kariniwang iniaalay sa mga yumao na mahal sa buhay.
____________ 7. Tawag sa uri ng tula na naglalahad ng mga pangyayari na kadalasang itinatanghal.
____________ 8.
____________ 9. Magbigay ng tatlong halimbawa ng tulang liriko
____________ 10
Balikan
1. Ano-ano ang dalawang uri ng tauhan.
2. Ibigay ang iba’t ibang uri ng tunggalian.
_____________________ _______________________
_____________________ _______________________
3. Ano-anong mga salita ang ginagamit sa pagpapahayag ng sariling opinion?

_______________________ _______________________
_______________________ _______________________
55
Lesson Exemplar
Tuklasin
Basahin at unawain ang damdamin inihahayag sa bawat saknong ng tula

Ang Pagbabalik
ni Jose Corazon De Jesus
Babahagya ko nang sa noo’y nahagkan,
Sa mata ko’y luha ang nangag-unahan
Isang panyong puti ang ikinakaway,
Nang siya’y iwan ko sa tabi ng hagdan
Sa gayong kalungkot na paghihiwalay,
Mamamatay ako, siya’y nalulumbay!
Nang sa tarangkahan, ako’y makabagtas

Pasigaw ang sabing, “ Magbalik ka agad!”
Ang sagot ko’y “ Oo, hindi magluluwat!”
Nakangiti akong luha’y nalaglag…
At ako’y umalis, tinunton ang landas,
Nabiyak ang puso’t naiwan ang kabiyak;
Lubog na ang araw, kalat na ang dilim,

At ang buwan nama’y ibig nang magningning:
Maka orasyon na noong aking datnin,
Ang pimagsadya kong malayang lupain:
Kuwagong nasa kubo’t mga ibong itim,
Ang nagsisalubong sa aking pagdating.
Sa pinto ng naro’ong tahana’y kumatok,

Pinatuloy ako ng magandang loob;
Kumain ng konti, natulog sa lungkot,
Ang puso kong tila ayaw nang tumibok;
Ang kawikaan ko, “ Pusong naglalagot,
Mamamatay kung ako’y talaga nang kulog!”
Nang kinabukasang magawak ang dilim,

Araw’y namimintanang mata’y nagniningning;
Sinimulan ko na ang dapat kong gawin;
Ako’y nag-araro, naglinang, nagtanim;
Nang magdidisyembre, tanim sa kaingin,
Ay ginapas ko na’t sa irog dadalhin.
At ako’y umuwi, taglay ko ang lahat,

Mga bungang-kahoy, isang sakong bigas;
Bulaklak na damo sa gilid ng landas,
Ay pinupol ko na’t panghandog sa liyag;
Nang ako’y umalis, siya’y umiiyak…
O, marahil ngayon, siya; magagalak!
At ako’y lumakad, halos lakad takbo,

Sa may dakong ami’y meron pang musiko,
An gaming tahana’y masayang totoo
56
Lesson Exemplar
At nagkakagulo ang maraming tao…
“Salamat sa Diyos!” ang nabigkas ko,
“Nalalaman nila na darating ako.”
At ako’y tumuloy…pinto nang mabuksan,

Mata’y napapikit sa aking namasdan;
Apat na kandila ang nangagbabantay;
Sa paligid-ligid ng irog kong bangkay;
Mukha nakangiti at nang aking hagkan;
Para pang sinabi “ Irog ko, paalam!”
Tukuying ang damdaming nakapaloob sa bawat saknong at iugnay ito sa sariling karanasan
Saknon DAMDAMIN MULA SA TULA SARILING KARANASAN

g
1
2
3
4
5
6
7
8
Talakayin
ALAMIN MO
1. Tulang Liriko o Tulang Damdamin (lyric poetry)- tulad ng isang soneto o ng isang oda, na
ipinapahayag ang mga saloobin at damdamin ng makata. Ang mga kataga ng tulang ito ay
karaniwang tinutukoy bilang mga salita sa isang kanta. Ito ay hindi nagpapahayag ng isang
kwento na naglalarawan sa karakter at aksyon. Ang makata ay direktang sinasabi sa
mambabasa ang kanyang sariling damdamin, iniisip at persepsyon.
URI NG TULANG LIRIKO

a. Awit- uri ng tulang liriko na binubuo ng tig-aapat na taludtod ang bawat saknong, na ang
bawat taludtod ay may lalabindalawahing pantig at ang tradisyonal na dulong tugma ay
isahan. Karaniwan itong may malungkot na paksa.
b. Soneto- isang tula na karaniwang may 14 na linya. Hinggil sa damdamin at kaisipan, may
malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.
c. Oda- karaniwang isang liriko na nakasulat bilang papuri o inihahandog sa isang tao o
isang bagay na nakakuha ng interes ng mkata o nagsisilbing isang inspirasyon.
d. Elehiya- ito ay tulang may kinalaman sa guni-guni tungkol sa kamatayan.
e. Dalit- isang uri ng tula, karaniwang panrelihiyon, partikular na nakasulat para sa layunin
ng papuri, pagsamba o panalangin at karaniwan ay ipapadala sa isang Diyos o sa isang
kilalang pigura o maliwanag na halimbawa at may kahalong pilosopiya sa buhay.
2. Tulang Pasalaysay (narrative poetry)- isang tula na may balangkas. Ang tula ay maaaring
maikli o mahaba at ang mga kwento ay may kaugnayan sa maaaring maging simple o
57
Lesson Exemplar
komplikadong pangyayari. Ito ay karaniwang hindi madrama at makuwento gaya ng mga
epiko, balada, korido at awit
Pagyamanin
Sagutin ang mga gabay na tanong.
1. Ano ang paksa ng tula? _______________________________________________
2. Ano ang isinasalaysay na pangyayari sa bawat saknong ng tula binasa?
Saknon Pangyayari
g
1
2
3
4
5
6
7
8
Isapuso
Sumulat ng isang tulang may 4 na saknong na tig-aapat na taludtod na napapatungkol sa iyong
pagmamahal at pasasalamat sa iyong mga magulang.
58
Lesson Exemplar
Susi ng Pagwawasto
Subukin
A. 1. D
2. B
3. A
4. B
B. 5. Liriko
6. elehiya
7. pandulaan
8.
9 Elehiya soneto
10. dalit
Oda pastoral kantahin
Balikan: Nasa guro ang pagpapasya
Tuklasin: Nasa guro ang pagpapasya
Pagyamanin: Nasa guro ang pagpapasya
Isapuso: Nasa guro ang pagpapasya
Sanggunian
59
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PAKSA: Pagpapahayag at pagsulat ng sariling pananaw kaugnay sa mga tulang
binasa.
Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nailalahad ang sariling pananaw sa paksa
ng mga tulang Asyano.
Naisusulat ang ilang taludtod tungkol sa pagpapahalaga sa
pagiging mamamayan ng rehiyong Asya
CG CODE: F9PB-Ie-41; F9PU-Ie-43
DOMAIN: Pagbasa; pagsulat
NAKALAANG ORAS : 1
60
Lesson Exemplar
Elehiya Para kay Ram
Tulang Liriko
61
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN

Sanaysay : Mga Salitang may higit sa isa ang kahulugan
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 61
Subukin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 62
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 62
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 63
Talakayin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 64
Pagyamanin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 65
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 65
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 66
62
Lesson Exemplar
Aminin man natin hindi ang maiwan ng taong minamahal natin sa buhay ang
pinakamasakit at pinakamalungkot na karanasan sa buhay. Hindi natin alam kung paano tayo
magsisimula gayong nakasanayan na nating makasama at makausap ang taong ito.
Samantalang siya ay patungo sa lugar na walang hirap, walang sakit, walang gutom;
tayong mga naiwan ay nasisimula naman kung paano tiisin ang dalamhating dumadaloy sa
ating mga puso, tanggapin at mabuhay na wala na siyang tuluyan sa ating tabi.
Layunin ALAMIN
a. Natutukoy ang kaibahan ng elehiya sa iba pang uri ng tula.

b. Nailalahad ang pananaw tungkol sa binasang elehiya
c. Nabibigyang kahulugan ang mga pahiwatig na nakapaloob sa tula.
d. Nakapaglalahad ng sariling karanasan kaugnay sa tulang binasa
e. Nakasususlat ng isang tula kaugnay sa tulang tinalakay
63
Lesson Exemplar
Subukin
Tukuyin ang ipinahihiwatig ng nakasalungguhit na salita. Piliin ang titik na tamang sagot
1. Kung ang kamatayan ay isang mahabang paglalakbay, di mo na kailangang humakbang pa.

a. Pagtahak sa landas ng buhay c. mamamatay din naman sa huli
b. Mahirap ang mabuhay d. maraming pagsubok ang buhay
2. Sa simula’t simula pa’t pinatay ka na ng matitigas na batong naraanan mo.
a. pagsubok b. matapobreng tao c. masamang tao d. kamatayan
3. Mga batang lansangang nangagkalahad ang mga kamay.
a. Namamalimos b. snatcher c. nangangalakal d. wala sa nabanggit
4. Buhay na hindi mo pinili dahil wala kang mapipili.
a. Minana lamang mula sa magulang c. ibinigay ng mga magulang
b. Naipasa lamang ng magulang d. lahat ng nabanggit
5. Buhay na di mo matanggihan dahil nasa mga palad mo.
a. Nakatadhana b. napapalitan c. bukas-sara d. ikinahon
Balikan
Ano ang tulang liriko?
Ibigay ang iba’t ibang uri ng tulang liriko at ibigay ang katangian ng mga ito.
1. ___________________
2. ___________________
3. ___________________
4. ___________________
5. __________________
64
Lesson Exemplar
Tuklasin
A. Basahin at unawain ang isang uri ng tulang liriko at ibigay ang sariling pananaw ukol dito.

Ni Pat V. Villafuerte
Kung ang kamatayan ay isang mahabang paglalakbay
Di mo na kailangang humakbang pa
Sapagkat simula’t simula pa’y pinatay ka na
Ng matitigas na batong naraanan mo
Habang nakamasid lamang
Ang mga batang lanssangnang nakasama mo
Nang maraming taon
Silang nangagkalahad ang mga kamay
Silang may tangang kahon ng kendi’t sigarilyo
Silang may inaamoy na rugby sa madilim na pasilyo
Sa pagitan ng maraming paghakbang at pagtakbo
Bunga ng maraming huwag at bawal dito.
Sa mga oras na nais mong itanong sa Diyos
Ang maraming bakit at paano
Ay nanatili kang mapagpakumbaba at tanggaping ika’y tao
At tanggapin ang uri na buhay na kinagisnan mo.
Buhay na hindi mo pinili dahil wala kang mapipili.
Buihay na di mo matanggihan dahil nasa mga palad mo
Ang pagsang-ayon, ang pagtango at pagtanggap
Bilang bagong ama ng lima mong nakababatang kapatid.
65
Lesson Exemplar
B. Magbigay ng mga ideyang maiuugnay sa tulang binasa.
C. bigyang kahulugan ang bawat saknong ayon sa sariling pananaw.
Saknong Ideya o Pananaw

1
2
3
4
Talakayin
Ang elehiya ay isang uri ng seryosong tula ng pagninilay-nilay, na kadalasang

panaghoy para sa namatay. Bagaman lubhang nananatiling hindi malinaw ang kahulugan ng
elehiya: minsan ginagamit bilang panlahat upang italaga ang mga teksto na isang malungkot
o ppersismistang tono; minsan isang palatandaan para sa tekstuwal na papanatilihing-buhay;
minsan istriktong tanda para sa panaghoy para sa namatay. Ngunit huwag itong ikalito sa
eulohiya.
Galing sa Griyegong katawagan na elegeia na mula sa elegos na ang ibig sabihin ay
“panaghoy”. Tumutukoy sa kahit anumang tula na sinulat sa kambal ng elehiyako at
sinasakop ang isang malawak na paksa (kamatayan, pag-ibig , digmaan). Kabilang din din sa
katawagan ang epitapiyo, malungkot at kahapis-hapis na mga awitin at mga tulang paggunita.
Ang elehiya sa Latin ng sinaunang panitikang Romano ay madalas erotica o mitolohikal sa
kalikasan. Dahil sa estruktural na potensyal para sa mga retorikang epekto, ginagamit din ang
kambal na elehiyako sa parehong makatang Griyego para sa palabiro, patawa at satirikong
paksa.
66
Lesson Exemplar
Pagyamanin
Sumulat ng liham pasasalamat para sa iyong magulang.
Isapuso
Gumawa na isang tulang elehiya para sa mga frontliner/ health worker na nagsakripisyo na buhay
upang magampanan ang pianumpaang tungkulin dito at sa buong mundo.
67
Lesson Exemplar
Susi ng Pagwawasto
Sabukin
1. a
2. a
3. a
4. d
5. a
Sanggunian
https://tl.wikipedia.org/wiki/Elehiya
68
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PAKSA: Tula: Kultura: Ang Pamana ng Nakaaraan, Regalo sa kasalukuyan at
Buhay ng Kinabukasan
Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Natutukoy at naipaliliwanag ang
magkasingkahulugang pahayag sa ilang taludturan
CG CODE: F9PT-Ie-41
KASANAYAN: Talasalitan
NAKALAANG ORAS : 1
69
Lesson Exemplar
Kultura: Ang Pamana ng Nakaaraan, Regalo sa kasalukuyan at Buhay ng

Kinabukasan
Magkasingkahulugang Pahayag
70
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Tula: Ang Pamana ng Nakaaraan, Regalo sa kasalukuyan at Buhay ng Kinabukasan
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 70
Subukin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 71
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 71
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 72
Talakayin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 73
Pagyamanin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 74
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 75
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 76
71
Lesson Exemplar
Ang susunod na tulang tatalakayin ay ang Kultura: Ang Pamana ng Nakaraan, Regalo ng
Kasalukuyan at Buhay ng Kinabukasan sa panulat ni Pat V. Villafuerte, alamin kung paano
niya inilarawan ang kultura sa magkakaibang panahon at kung paano naiiba ang tulang
naglalarawan sa iba pang uri ng tula ayon sa layon.
Sa pamamagitan ng pag-alam sa makakasingkahulugang salita, gayundin sa mga
kasalungat nito ay mapapatalas mo ang iyong talasalitaan. Mula sa mga taludtod ng tulang
tatalakayin, tukuyin ang magkakasingkahulugang pahayag.
Layunin ALAMIN
a. Natutukoy ang mga naglalarawang salita sa loob ng pangungusap.

b. Nakapagbibigay ng halimbawa ng mga naglalarawang salita
c. Nagagamit sa sariling pangungusap mga naglalarawang salita
d. Natutukoy ang mga salitang magkakasingkahulugan sa taludturan.
e. Nakagagawa ng sariling tulang naglalarawan
72
Lesson Exemplar
Subukin
Salungguhitan ang mga salitang naglalarawanv mula sa mga pangungusap.
1. Pulido ang pagkakahulma ng mga pasong nabibili sa San Mateo.

2. Ang pag-inom ng tubig ay mainam kalusugan.
3. Ginawa mo na ba ang iyong takdang aralin?
4. Marami ng pagbabago ang nangyari ditto sa Lungsod ng Tarlac simula ng ako ay umalis.
5. Hindi matatawaran ang pagmamahal ng isang ina sa kanyang anak.
6. Dapat na ipagmalaki sa buong mundo ang kagandahan ng ating bansang Pilipinas
7. May pag-asa sa bawat buhay na nananalig
8. Maliwanag na sisikat ang araw para bansang Pilipinas
9. Makipot man ang daan sa kasalukuyan, bukas luluwag din.
10. Berdeng-berde ang mga halaman tuwing tag-ulan
Balikan
Magbigay ng mga salitang pandamdamin at igumuhit ang emoji para rito.
Masaya o pagkatuwa
73
Lesson Exemplar
Tuklasin
Basahin at unawain ang teksto.

KULTURA: Ang Pamana ng Nakaraan, Regalo ng Kasalukuyan at Buhay ng
Kinabukasan
NOON, ang bawat paghakbang ay isang pagtalunton,

Isang pagtahak sa matuwid na landas upang marating ang paroroonan
Gaano man ito kalapit, gaano man ito kalayo
Gaano man ito kakitid, gaano man ito kalawak
Kaunti man o marami ang mga pang humahakbang
Mabagal man o mabilis, pahinto-hinto man o tuloy-tuloy
Ang bawat paghakbang ay may patutunguhan
Ang bawat paghakbang ay may mararating
Ang bawat paghakbang ay may pagsasakatuparan.
Hindi na mabilang ang paghakbang na naganap sa ating kasaysayan

Paghakbang na pinuhunan ng pawis, dugo at luha
Paghakbang na kinamulatan ng maraming pagsubok,pangamba at panganib
Mula pa sa panahon ng kawalang-malay
Hanggang sa panahon ng walang humpay na pananakop, digmaan at kasarinlan
At hanggang sa kontemporaryong panahon ng makinasyon
Sumibol ang kayraming kulturang sinangkutsa sa ating diwa’t kamalayan
Kulturang may ritmo ng pag-awit
May kislot ng pagsayaw,
May haplos ng pag-aalay, may lambing ng panunuyo
At tangis ng pamamaalam
Ito ang ating tinalunton, ito ang bunga ng ating paghakbang
Ang kulturang ipinamana sa atin ng nakaraan.
NGAYON, sa panahon ng pagkamulat at maraming pagbabago,

Binhing nakatanim ang maraming kulturang nag-uumapaw sa ating diwa
Nagbabanyos sa ating damdamin
Nag-aakyat sa ating kaluluwa
Sinubok ng maraming taon
Inalay sa mga bagong sibol ng panahon
Anumang kulay, anumang lahi, anumang edad, anumang kasarian
Ang kultura’y pinayayabong nang may halong sigla at tuwa
Nang may kasalong pagsubok at paghamon
Kulturang sinusuyod ng kapuri-puring ugali at marangal na kilos
Kulturang inihahain ng pagsamba’t prusisyon
Kulturang sinasalamin ang pasko’t pistang-bayan
Kulturang pinaaawit ng pasyon at pagsasabuhay ng Poon.
Kulturang patuloy na sumisibol at ipinapupunla ng tradisyon:
Pampamilya, pang-eskwela, pampulitika, panrehiyon at pambansa
Na dinilig ng maraming pagpapaalala, paggabay
at patnubay at pinayaman ng makukulay na karanasan
kulturang inihain at tinanggap, sinunod at isinakatuparan ito ang regalo
ng kultura regalo ng kasalukuyan
74
Lesson Exemplar
BUKAS, ang kulturang itinudla ng nakaraan at inireregalo ng kasalukuyan

ay bubuhayin ng kinabukasan
at mananatiling repleksyon ng kabutihan
kulturang gagalang sa mga bata’t matanda
kulturang rerespeto sa mga babae’t may kapansanan
kulturang luluklok ng pagbabayanihan at pagkakapatiran
kasaliw ng mga awiting bayan at katutubong sayaw
katali ng pagsasadula’t pagbabalagtasan
diwang marangal ang ipupunla
ang kulturang pagyayamanin ng ating lahi ng lahing magiting

ng lahing kapuri-puri, ng lahing marangal.
1. Noon, ang bawat paghakbang ay isang pagtalunton, isang pagtahak sa matuwid na landas
upang marating ang paroroonan.
Paliwanag:__________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________
2. Anumang kulay, anumang lahi, anumang edad, anumang kasarian ang kultura’y
pinayayabong nang may halong sigla at tuwa, nang may kasalong pagsubok at paghamon.
Paliwanag:__________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________
3. Kulturang gagalang sa mga bata’t matanda, kulturang rerespeto sa mga babae’t may
kapansanan, kulturang luluklok ng pagbabayanihan at pagkakapatiran.
Paliwanag:__________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_________
Talakayin
Paglalarawan - napapatingkad ang anumang akdang panitikan. Nakapaglalarawan tayo ng tiyak at

angkop kung alam natin ang gamit nga mga salita. Nakatutulong sa pagbibigay ng kulay, hugis, anyo
sa mga bagay na bumubuo sa ating kapaligiran
Tandaan
 May mga salitang naglalarawan na maaaring gamitin sa tao ngunit hindi sa bagay.
75
Lesson Exemplar
 May mga pangyayari rin na kapag ginamit ang salita sa pagbuo ng mga taludtod ay
nagbabago ang kahulugan at hindi gaaanong napalilitaw ang nais na ipakahulugan.
Ang tulang naglalarawan ay nagpapahayag ng emosyon,na ang layon ay ipakita ang katangian o

kalagayan ng isang pook o pangyayari na gustong ilarawan ng may- akda o makata. Ito rin ay
giinagamitan ng patalinghagang salita. Ginagamitan ng mga pang-uring salita tulad ng pahambing.
upang gumanda ang isang tula. Halimbawa ng tulang naglalarawan ay; Balde ng Kaalaman, Ang
Malalabay na Sanga at Kulturang may lambing ng panunuyo at tangis ng pamamaalam
May apat na anyo ang mga salitang naglalarawan. Ito ay ang mga sumusunod:
1. Payak- ito’y binubuo ng mga salitang-ugat lamang. Mga halimbawa: hinog, sabog, ganda
2. Maylapi- ito’y mga salitang-ugat na kinakabitan ng mga panlaping ka-, ma-, main, ma-hin,
in, -hin, mala-, kasing-, kasim-, kasin-, sing-, sim-, -sin, at kay-.
3. Inuulit- ito’y binubuo sa pamamagitan ng pag-ulit ng buong salita o bahagi ng salita. Mga
halimbawa: pulang- pula, putting-puti, araw-araw, gabi-gabi, hindi inuulit ang mga salitang
halo-halo, paru-paro.
4. Tambalan- ito’y binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal. Mga halimbawa: ningas-
kugon, ngiting-aso, balat-sibuyas, kapit-tuko at bahag-buntot.
Ang tatlong kaantasan ng mga salitang naglalarawan:
1. Lantay- naglalarawan ang pang-uring lantay ng isang pangngalan o panghalip na walang
pinaghahambingan.
Halimbawa: Maganda ang anak ni Aling Rita.
2. Pahambing- nagtutulad ang pahambing sa dalawa o higit pang pangngalan o panghalip.
Halimbawa: Mas marunong sumayaw si Ben kaysa sa kanyang kapatid.
3. Pasukdol- ang pasukdol ay katangiang namumukod o nangingibabaw sa lahat ng
pinaghahambingan.
Halimbawa: Pinakamatangkad sa kanilang magkakaibigan si Anton.
Pagyamanin
A. Sa tulong ng grapiko sa ibaba, ilarawan ang kultura sa tatlong panahon batay sa nilalaman
ng tulang binasa.
Noon Ngayon Bukas
76
Lesson Exemplar
B. Mula sa taludtod tukuyin ang magkakasingkahulugang at makasalungat na mga salita o
pahayag
Makasingkahulagan na salita Kahulugan/pahiwatig

Hal. Pagtalunton - pagtahak Kalayo - kalapit
Isapuso
Sumulat ng isang saknong na tula na nagpapakita ng makakasingkahulugang salita sa bawat

taludtod.
77
Lesson Exemplar
Susi ng Pagwawasto
Subukin
1. Pulido
2. Mainam
3. Wala sagot
4. Marami
5. Hindi matatawaran
6. Kagandahan
7. May pag-asa
8. Maliwanag
9. Makipot
10. Berdeng-berde
Sanggunian
78
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PAKSA: Mga salitang may Higit sa Isa ang kahulugan (Etimolohiya)
Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Naipaliliwanag ang salitang may higit sa
isang kahulugan
CG CODE: F9PT-If-42
DOMAIN: Talasalitaan
NAKALAANG ORAS : 1
79
Lesson Exemplar
Estella Zeehandelaar
Mga salitang may higit sa isang kahulugan
80
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN

Sanaysay : Mga Salitang may higit sa isa ang kahulugan
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 80
Subukin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 81
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 81
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 82
Talakayin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 83
Pagyamanin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 83
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------84
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 85
81
Lesson Exemplar
Buhay, Binabati kita at nakarating ka sa bahaging ito ng ating talakayan. Ikaw ngayon
ay nasa ikaapat na bahagi na ng aralin para sa unang markahan at ito’y tungkol sa sanaysay.
Sa unang bahagi ng araling ito pag-uusapan kung bakit may mga salitang may higit sa
isa ang kahulugan. Sa taas na nang nilipad at lalim na nang nahukay ng tao; sa layo na ng
kanyang narating; at sa dami nang kanyang naimbento, nagkakaroon ng kakulangan sa mga
salita na maaring maglarawan sa dito. O dili kaya’y walang sapat na salita upang mabigyan ng
sariling pangalan ang mga ito.
Layunin ALAMIN
f. Naipapaliwanag ang ibig sabihin ng etimolohiya at etimolohiya ng salita

g. Naiuugnay ang salita sa iba pang salita gamit ang mga graphic oraganizer.
h. Nabibigyang kahulugan ang mga halimbawang salita.
i. Naiisa-isa ang mga salik sa pagbabago ng kahulugan ng salita.
j. Nakapagsasaliksik ng iba pang salitang may higit sa isang kahulugan
82
Lesson Exemplar
Subukin
Piliin at lagyan ng tsek ang kahulugan ng nakasalungguhit na salita sa loob ng

kahon.
1. Matatayog ang pangarap ng kanyang mga anak. matangkad mataas

2. Lalaking mataas ang batang yan.
matangkad mataas
3. Nakapagpatayo na sila nang malaking bahay, iba na talaga malulusog mayaman
ang bigatin!
4. Bigatin ang mga alaga niyang baboy ngayon. malulusog mayaman

5. Bata pa siya nang yumao ang kanilang ina.
umalis namatay
6. Oh siya! Ako’y Yayao na at nang maaga akong
makabalik mamaya
aalis namatay
Balikan
Ibigay ang iba’t ibang uri ng tula at ibigay ang katangian mng mga ito.
TULA
_________________________ ________________________ ________________________
_________________________ ________________________ _______________________
_________________________ ________________________ _______________________
83
Lesson Exemplar
Tuklasin
A. Umisip ng mga salita na maaaring mabuo sa salitang nasa loob ng obalo. Word WEB
tala Pakikipagtatalastasa
n
B. Magbigay ng mga salitang maaaring may kaugnayan sa salitang nasa gitna. Word assosiation
OFW
SEAMAN Balikbayan
Ibigay ang kahulugan/pahiwatig ng nakasalungguhit na salita mula sa loob ng pangungusap.
1. Nasugat ang kanyang mga labi sa paggamit niya ng pekeng liptint.

___________________
2. Kaagad na inililibing ang labi ng mga namatay dahil sa covid-19 ___________________
3. Malaki ang pasong nakuha niya mula sa nasusunog na plastic. ___________________
4. Mahal ang pasong nabasag niya sa malaking bahay. ___________________
5. Mahal ka ng iyong ina. ___________________
6. Lalaki ang isinilang niyang sanggol. ___________________
7. Lalaking matalino ang batang iyan. ___________________
8. Aalis na tayo? ___________________
9. Aalis na tayo. ___________________
10.
84
Lesson Exemplar
Talakayin
Ang Pagbabago ng kahulugan ng mga salita ay mayroon iba’t ibang salik na dapat bigyang
pansin.
A. Nagbabago ang kahulugan ng salita batay sa bigkas (diin, tono at intonasyon)ng mga ito.
B. Etimolohiya
a. Lugar kung saan namula ang salita. Tulad ng pilosopiya galing ito sa bansang Gresya
Halimbawa
Ingles Kastila Filipino

Literature - letter Literatura - letra Panitikan - titik
b. Mga pinagsamang salita. Halimbawa ang salitang pilosopiya ay galling sa dalawang salita
na Philia na ibig sabihin ay love at Sophia na ibig naming sabihin ay wisdom karunungan
kaya ang pangkalahatang kahulugan ng Pilosopiya ay pagmamahal sa karungungan.
c. Mga salitang orihinal. Halimbawa Alexander – love of men

Mayca – Maria del Carmen
Pasaway- saway na ang ibig sabihin ay bawalan.
d. Katuturan o definition. Literal na kahulugan na karaniwang makikita sa diksyonaryo.
C. Ayon sa pagkakagamit sa loob ng pangungusap.
Pagyamanin
Mula sa asang sanaysay ibigay ang etimolohiya ng salitang
Emansipasyon
85
Lesson Exemplar
Isapuso
Pumili ng isang salita na may iba’t ibang kahulugan at gamitin ito sa pagsulat ng isang maikling
sanaysay tungkol sa kalagayang ating kinakaharap sa kasalukuyan sanhi ng pandemyan.
Salita: ________________________
Pamagat: _____________________
Nilalaman:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_____________________
86
Lesson Exemplar
Susi ng Pagwawasto
Sabukin
1. mataas
2. matangkad
3. mayaman
4. malulusog
5. namatay
6. aalis
Sanggunian
87
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PAKSA: Sanaysay: Estella Zeehandelaar (Indonesia)
Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nasusuri ang paraan ng pagpapahayag ng
mga ideya at opinion sa debate o kauri nito.
Naisusulat ang sariling opinion tungkol sa mga dapat o hindi
dapat na katangian ng kabataang Asyano.
CG CODE: F9PS-If-42; F9PU-If-44

DOMAIN: Pagsasalita; Pagsulat
NAKALAANG ORAS : 1
88
Lesson Exemplar
Pagpapahayag ng Ideya at Opinyon
89
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Sanaysay: Estella Zeehandelaar - Pagpapahayag ng Ideya at Opinyon
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 89
Subukin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 90
Balikan ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 90
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 91
Talakayin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 93
Pagyamanin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 93
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 94
Susi ng Pagwawasto -------------------------------------------------------------------------------------------------95
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 95
90
Lesson Exemplar
Bawat tao ay may sariling pananaw o opinyo hingil sa isang isyu. Bawat tao ay may
pinaniniwalaan na maaaring totoo nghunit maaari rin naming pasubalian ng iba.. Ang bawat
opinyo ay nakabatay sa sariling karanasan, kultura ng institusyong kinabibilangan; maaaring sa
pamilya, paaralan, relihiyon at iba pa.
Sa panahong ngayon na napakaraming nagaganap sa ating lipunan. Mapapolitika man
yan ,mapasimbahan o mapakalikasan napakaraming kabilaang komento. Nasa atin kung aling
panig ang paniniwalaan ang mahalaga ay may paninindigan ka sa iyong opinyon at bukas sa
opinion ng iba.
Nang dahil sa social media, nalalaman natin ang mga iba’t ibang balita sa loob at labas
ng bansa mapabago o luma man yan ngunit mahalagang maging mapanuri. Mahalagang
malaman kung ano tama at totoo lalo na’t napakaming naglipanang fake news na dala rin ng
Layunin ALAMIN
a. Natutukoy ang iba’t ibang lugar kung saan makakakuha ng mga impormasyon.
b. Nakapaglalahad ng mga bagong isyu o balita
c. Nakapagpapahayag ng sariling opinion
d. Nailalahad ang iba’t ibang katangiang dapat taglayin ng isang Asyano.
e. Naisusulat ang sariling opinion tungkol sa isang kabataang Asyano
f. Napahahalagahan ang opinion ng iba.
91
Lesson Exemplar
Subukin
A. Piliin at bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ito’y isang uri ng tuluyang panitikan na nagpapahayag ng sariling opinyo o pananaw hinggil
sa isang isyu o paksa.
a. Tula b. maikling kuwento c. balita d. sanaysay
2. Tawag sa paraan ng pagpapalitan ng kuro ng dalawang magkasalungat na panig.
a. Dayalogo b. debate c. monologo d. talumpati
3. Uri ng sanaysay ay naghahatid ng mga impormasyon at kaalaman sa kaisipang makaagham;
a. Pormal b. di-pormal c. personal d. lahat ng
nabanggit
4. Tawag naman sa uri ng sanaysay na may tonong pakikipagkaibigan.
a. Pormal b. di-pormal c. personal d. lahat ng
nabanggit
5. Saan nagmula ang salitang sanaysay?
a. Sanay magsalaysay c. sa pagsasalaysay
b. sanay sa walang saysay d. makatwirang saysay
B. Magbigay ng mga bansa na kabilang sa Timog-Silangan Asya
______________________ ______________________
______________________ ______________________
______________________ ______________________
______________________ ______________________
Balikan
Magtala ng mga salitang higit sa isa ang kahulugan.
_____________________
1. __________________ _____________________
_____________________
92
Lesson Exemplar
_____________________
2. ___________________ _____________________
_____________________
Tuklasin
Kay Estella Zeehandelaar

Salinni Ruth Elynia S. Mabanglo
BahaginglihamngisangPrinsesang Javanese Japara, (Mayo 25, 1899)
Nais kong makakilala ng isang babaeng modern, iyong Malaya, nakapagmamalaki’t

nakakaakit ng loob. Iyong masaya, may tiwala sa sarili, masigla’t maagap na hinaharap ang
buhay, puno ng tuwa at sigasig, pinagsisikapan hindi lamang ang sariling kapakanan kundi
magingan kabutihan ng buong sangkatauhan.
Ngunit nakatali ako sa mga lumang tradisyong hindi maaaring suwayin. Subalit
naniniwala ako na balang-araw luluwag ang tali at kami’y pawalan, ngunit lubhang malayo pa
ang panahong iyon maaaring pagkataposng 3-4 na henerasyon. Wala akong ibang inisip kung
paano malabanan ang mga lumang tradisyon namin. Ngunit may karapatan ba akong was akin
ang puso ng mga taong walang naibigay sa akin kundi pagmamahal at kabutihan, mga taong
nag-alaga sa akin ng buong pagsuyo?
Kahit noon pa man, may pang-akit na sa aking pandinig an gsalitang emansipasyon.

Ito ang gumigising sa akin para hangarin ang pagsasarili at kalayaan – isang paghahangad na
makatayong mag-isa.
Nang tumuntong ako ng ikalabindalawang taong gulang, itinali ako sa bahay,

kinailangang ikahon, pinagbawalang lumabas ng bahay, hindi ko na makikita ang mundong
nasa labas ng bahay. Maliban na lamang kung makakasama ko na angl alaking
mapapangasawa na hindi ko kilala, lalaking pinili ng mga magulang ko para sa akin.
Nais kong makalaya hindi upang makapaglibang o makapamasyal, kundi makatayo

mag-isa, mag-aral, hindi para mapailalim sa sino pa man at higit sa lahat pag-asawahin nang
sapilitan.
Maaaring basahin ang buong liham sa facebook.com/notes/filipno-iv/kay-

estella- zeehandelaar-salin-ni-ruth-elynia-s-mabanglo-mula-sa-mga-
liham-ng-is/222464471139266/
93
Lesson Exemplar
Panuto:Suriin ang akdang“ kay Estella Zeehandelaar” kung paano inilahad ng prinsesang Javanese
ang kanyang mga kalungkutan at kaligayahan.
Kailan isinulat ang liham nito?

Sino ang nais makilala ng prinsesa?
Ano-ano ang katangian ng mga
babaeng ito?
Ano-anong lumang tradisyon ang
hindi puwedeng suwayin ng isang
batang babaeng tulad niya na mula
sa India?
Ano ang pumupigil sa kanyan para
putulin ang lumangtradisyong ito?
Paano nakawala sa lumang tanikala
ang mga batang babaeng Javanese
ng panahong iyon?
B. Ibigay ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga Pilipino at ibang mamamayan ng Asya.
Asyano Pilipino
# #
# #
# #
94
Lesson Exemplar
Talakayin
Ang sanaysay ay isang uri ng akdang pampantikang tuluyan na nagmula sa mga salitang
“sanay magsalaysay”, layon ng nagsusulat nito ay may kakayahang maihatid at mapabatid sa
mga mambabasa ang kanyang saloobin, pananaw at ideya hinggil sa isang paksa o isyu.
Tulad ng ibang uring panitikan, ang sanaysay ay may mga uri rin. Ang dalawang uri ng
sanaysay ay ang pormal at di-pormal. Ang pormal na sanaysay ay naghahatid ng mga
impormasyon at kaalaman sa kaisipang makaagham; may lohikal ang pagkasunod-sunod ng mga
ideya; seryoso at di nagbibiro; maingat na pinipili ang mga salita; maanyo ang pagkakasulat na
maaaring gamitan ng talinghaga at tayutay ngunit limitado.
Samantalang ang di-pormal na uri naman ay may tonong pakikipagkaibigan dahil may
pinapanigan ang damdamin at paniniwalang may-akda.Nagbibigay kasiyahan sa pamamagitan ng
pagtalakay sa mga pang-araw-araw na paksain. Gumagamit ng mga salitang sinasambit sa araw-
araw na pakikipag-usap.
Pagyamanin
Layunin:Naisusulat ang sariling opinion tungkol sa mga dapat o hindi dapat na katangian ng
kabataang Asyano.
Panuto:Punan ang bawat kolum ng katangiang dapat at hindi dapat taglay ng bawat batang Asyano
sa kasaluyan.
Dapat Hindi Dapat

 
 
 
 
95
Lesson Exemplar
Panuto: Magtala ng iba’t ibang opinyo tungkol sa pananaw ng mga kabataang Pilipino
hinggil sa bakuna laban COVID-19.
Gusto Ayaw
Isapuso
Isulat ang iyon posisyon hinggil sa pagpapabakuna laban sa virus sanhi ng covid-19 sa pamamagitang
ng placard/ slogan
96
Lesson Exemplar
Susi ng Pagwawasto
Subukin
A. B.
1. D Singapore Cambodia Thailand
2. B Indonesia Myanmar Malaysia
3. A Brunei Timor Leste Pilipinas
Laos Vietnam
2. B
3. A
4. B
5. A
Sanggunian
97
Lesson Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PAKSA: Pang-Ugnay
Silangang Asya.
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nagagamit ang mga pang-ugnay sa
pagpapahayag ng sariling pananaw
CG CODE: F9WG-If-44
DOMAIN: Gramatika
NAKALAANG ORAS : 1
98
Lesson Exemplar
Pang-ugnay
99
Lesson Exemplar
TALAAN NG NILALAMAN
Sanaysay: Estella Zeehandelaar – Pang-ugnay
Layunin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 99
Subukin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 100
Balikan -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------100
Tuklasin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 101
Talakayin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 101
Pagyamanin ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 102
Isapuso ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 103
Sanggunian ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 104
100
Lesson Exemplar
Upangmakabuongmaayosnasanaysaykakailanganinangtulongngmga pang-ugnay. Angtatlong

pang-ugnaynamaaarinatinggamitin; Pangatnig(conjunction) salitang nag-uugnayngdalawangsalita,
parirala, at sugnay. Hal. Tuladng, kahitna, dahilsa, kasi, palibhasa, bukod-tangi, kung, ngunit,
bagamat, upang at iba pa.
Pang-angkop (ligature) - mgakatagang nag-uugnaysapanuring (adverb) at salitangtinuturingan.
Hal. Na, ng g.
Pang-ukol (preposition) – mgasalitang nag-uugnaysaisangpangalansaiba pang salita. Hal.
Ang/si/ni/kay/ayonkay/ ayonsa/para kay/ para sa/ hinggilsa/ hinggilkay/ at iba pa.
Layunin ALAMIN
g. Naiisa-isa ang mga uri ng pang-ugnay.

h. Natutukoy ang mga pang-ugnay sa loob pangungusap at talata.
i. Nakapagbibigay ng mga halimbawang pang-ugnay sa bawat uri nito.
j. Nagagamit ang mga ito sa pagbuo ng pangungusap at talata sa pagpapahayag ng sariling opinion
k.
101
Lesson Exemplar
Subukin
A. Piliin ang titik ng tamang sagot.

1. Tawag sa salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, at sugnay.
a. Pangatnig b. pang-angkop c. pang-ukol d. pang-abay
2. Tawag sa mga katagang nag-uugnay sa panuring (adverb) at salitang tinuturingan

a. Pangatnig b. pang-angkop c. pang-ukol d. pandiwa
3. Tawag sa mga salitang nag-uugnay sa isang pangalan sa iba pang salita.

a. Pangatnig b. pang-angkop c. pang-ukol d. pandiwa
4. Anong bahagi ng pananalita ang ginagamit upang mapagdutong ang mga pangungusap at
mga salita?
a. pandiwa b. pang-uri c. pang-ugnay d. pangngalan
B. Tukuyin kung ang pang-ugnay na ginamit sa pangungusap ay pangatnig, pang-angkop o

pang-ukol
____________1. Pinilit naman niyang pinaglaban ang kanilang pag-iibigan subalit hindi kinaya.
____________2. Matabang lupa ang kanilang napagtanim kaya hitik sa bunga ang mga puno.
____________3. Hinanap niya ang sarili saka niya hinarap ang problema.
____________4. Ang kanyang pagpapagal ay para sa kanyang pamilya.
____________5. Tungkol sa nalalapit na kasal ang kanilang pinag-uusapan.
Balikan
Ano-ano ang dalawang uri ng sanaysay at katangian ng mga ito.
_____________________ _______________________
_____________________ _______________________
_____________________ _______________________
102
Lesson Exemplar
Tuklasin
A. Salungguhitan ang pangatnig sa loob ng pangungusap

1. Bagamat hindi pinayagan, pilit pa rin siyang umalis.
2. Delikado ang nakalabas ngayong may pandemya kaya mas mainam na lamang manatili
sa loob ng bahay.
3. Palagi siyang bumibili ng kung ano-ano sa online shop, palibhasa’y malaki ang perang
pinadadala ng kanyang asawa.
4. Abala ang lahat samantalang ikaw ay walang ginagawa.
5. Kung papayag ang kanyang ama, mag-aaral siya sa Maynila.
B. Bilugan ang mga pang-angkop sa pahayag.

1. Mataas na pader ang kanilang binangga.
2. Tunay na matalinong bata ang nanalo sa tagisan ng talino.
3. Maginoong kabalyero ang kanilang kalaban sa husgado.
4. Malawak na pangisdaan ang kanilang pinuntahan.
5. Nag kanyang sabong ginamit at hindi mabula.
C. Ikahon ang mga pang-ukol sa pangungusap

1. Ayon sa pangulo, sapat ang mga bakuna para sa mga Pilipino.
2. Ang kanilang pagpupulong ay ukol sa pagtulong mga mahihirap nating mga kababayan.
3. Ang kanilang ginagawa ay laban sa patakaran ng pamahalaan.
4. Ang talumpati ng ating president ay ayon sa mga nagbebenta at gumagamit ng
ipinagbabawal na gamot.
5. Ang welgang idinaos sa Mendiola ay hinggil sa pagtaas ng presyo ng langis.
Talakayin
Pang-ugnay – banagi ng pananalita na nagdurugtong ng pangungusap at mga salita.

Mga halimbawa ng Pang-ugnay
1. Pangatnig
2. Pang-angkop
3. Pang-ukol
103
Lesson Exemplar
Pangatnig- kataga o salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala o sugnay na
pinagsusunod-sunod sa pangungusap.
Mga halibawa ng pangatnig:
1. Panubali - ginagamit ang mga salitang; kung, kapag, pag, sakali, kindi bilang
pagpapakita ng pag-aalinlangan
2. Panlinaw – lamang, sa halip, samakatuwid, sa medaling salita
3. Pamukod – ginagamit ang mga salitang; o, kaya, dili kaya dahil
4. Paninsay - - ginagamit ang mga salitang; ngunit, subalit, datapuwat, samatala,
gayunman upang ipakita ang pagsalungat ng ikalawa.
Pang-angkop – ginagamit upang ugnayin ang mga panuring at ang mga salitang
binibigyang-turing nito. Ang mga panuring ay tumutulong sa pang-uri o pang-abay.
Mga pang-angkop: na, ng, g
Halimbawa:
1. Galit si ama sa baluktot na katwiran.
2. Ginisang kamatis ang poborito kong ulamin.
3. Kagandahang ugali ang ipinakita ng mga bata sa bayan ng Capas
Pang-ukol – mga katagang ginagamit upang tukuyin ang pook o bagay na pinagmulan,
tinungo, pinangyarihan o pinag-uukulan ng kilos.
Halimbawa:
Ukol sa, ayon sa, laban sa tungkol sa hinggil sa para
sa
ukol kay ayon kay laban kay tungkol kay hinggil kay para kay
Pagyamanin
A. Isulat ang tamang pangatnig sa patlang upang mabuo ang pangungusap.

1. _____________ kami ang nagbabanat ng buto, ikaw ay patiha-tihaya lang.
2. Makukuha niya ang scholarship _____________ magiging valedictorian siya.
3. Bili ka ng bili ___________ hindi ikaw ang nagtatrabaho.
4. Walang pasok noong nakaraang Biyernes _____________ sa malakas na buhos ng ulan.
5. Patuloy kang umaasa at naghihintay sa kanya ___________ alam mong may mahal siyang
iba.
104
Lesson Exemplar
B. Ilagay ang tamang pang-angkop sa patlang upang mabuo ang pangungusap.
1. Maaari_____ buksan ang kard upang malaman ang tamang sagot.
2. Ang makisig ____ lalaking iyan ang kanyang manliligaw.
3. Naglaba si Mona ng marumi_____ damit.
4. Dalawa_____ yarda_____ tela ang nabili ko.
5. Malambing ____ sonata ang kanyang inawit.
6. Mamahalin___ banga ang natapig niya kaya galit na galit ang tita ko.
Isapuso
Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa kalagayan ng mga mag-aaral ngayon gamit ang iba’t ibang
pang-ugnay.
105
Lesson Exemplar
Susi ng Pagwawasto
Subukin
C. 1. a
2. b
3. c
4. c
B. 1. Pangatnig
2. pang-angkop
3. pangatnig
4. pang-ukol
5. Pang-ukol
Sanggunian
106
LESSON
Lesson EXEMPLAR
Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
TEMA/PAMAGAT: Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya: Dula

unawa at pagpapahalaga sa dula upang makapagsalaysay ng katotohanan.
PAMANTAYAN SA PAGGANAP: Ang mag-aaral ay nakapaglalahad ng mga

impormasyon sa tulong ng mga pandiwang nasa
panaganong paturol upang magsalaysay ng
makatotohanang pangyayari.
PAKSANG ARALIN: TIYO SIMON(Pilipinas)
MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nakabubuo ng paghuhusga sa

karakterisasyon ng mga tauhan sa kasiningan ng akda,
Nasusuri ang pagiging makatotohan ng ilang pangyayari
sa isang dula
.
CG CODE: F9PU-Ig-h-45, F9PB-Ig-H-43
DOMAIN: Pag-unawa sa Binasa at Pagsulat
107
LESSON EXEMPLAR
TALAAN NG NILALAMAN
Panimulang Gawain
-----------------------------------------------------------------------------------------------107
Layunin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------107
Subukin
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------108
Balikan
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------108
Tuklasin --------------------------------------------------------------------------------------------------------------109
Talakayin
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------109
Pagyamanin ---------------------------------------------------------------------------------------------------------114
Isapuso --------------------------------------------------------------------------------------------------------------115
Susi ng Pagwawasto ---------------------------------------------------------------------------------------------115
Sanggunian --------------------------------------------------------------------------------------------------------116
108
LESSON EXEMPLAR
PANIMULANG
GAWAIN ALAMIN
Sa aralin 1.5 ay tatalakayin ang isang halimbawa ng dulang Pilipino na “Tiyo

Simon” na isinulat ni N.P.S. Toribio. Tatalakayin din sa araling ito ang kaibahan ng
dulang melodrama sa iba pang uri ng dula. Kung paano nagbabago ang kahulugan
ng salita sa pamamagitanng pagpapalit ng estruktura nito maging mga panuring
panang-ayon.
Pagkatapos ng araling ito, inaasahang makakabuo ka ng mabuti at masining

na paghusga sa karakter o indibidwal. Nasusuri kung kailan makatotohanan at di
makatotohan ang mga pangyayaring nababasa o napapakinggan.
LAYUNIN ALAMIN
1. Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa kuwento.
2. Nakapagbibigay ng sariling opinyo tungkol sa nabasang kuwento
3. Nabibigyan ng katwiran ang ginawang aksyon ng pangunahing tauhan.
4. Nakapagbibigay hatol ang mga desisyong ginawa ng pangunahing

tauhan.
109
LESSON EXEMPLAR
SUBUKIN
Panuto:Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ang dulang melodrama ay nagpapakita ng _________ ng pangunahing tauhan?
a. katatawanan b. paghihirap c. pagkamatay d katamaran
2. Ibigay ang kahulugan ng nakasalungguhit na salita sa pahayag na “Namatay siyang
hindi man nakapagpa-Hesus.”.
a. nagsimba b. nabendisyunan c. nagdasal d. namanata
3. Ang dulang Tiyo Simon ay anong uri ng dula?
a. melodrama b. komedya c. kababalaghan d. trahedya
4. Saan ang tagpuan sa dula?
a. sa kanilang tahanan b. simbahan c. kwarto d. kalsada
5. Saan karaniwang natatapos ang dulang melodrama.
a. malungkot b. masaya c. labanan d. pighati
A.Natatandaan mo pa kung ano ang dula?

______________________________________________________________________
____________________________________________________________________

B. Maibibigay mo kaya ang iba’t ibang uri ng nito?
1. ____________________ 4. _____________________
2. ____________________ 5. _____________________
3. ____________________
110
LESSON EXEMPLAR
TUKLASIN
Gawain 1. Amain ko ipinagmamalaki ko
1. Maglarawan ng isa sa iyong paboritong amain o tiyuhin.

2. Ibigay ang dahilan kung bakit mo siya hinahangaan.
Katangian Patunay
3. May pagkakataon bana nagbabago ka ng paniniwala sa buhay? Paano ito

nabago?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
TALAKAYIN
Ang bawat tao ay may pananaw, paniniwala, prinsipyong ipinaglalaban at

pinaninindigan. Ngunit may pangyayari sa buhay niyana bigla na lamang
mababago ang kanyang paniniwalang ito. Sahindi inaasahang pagkakataon, sa
hindi inaasahang katauhan.
Tiyo Simon
111
LESSON EXEMPLAR
Dula – Pilipinasni P.S. Toribio
Mga Tauhan:
TIYO SIMON – isang taong nasa katanghalian ang gulang, may
kapansanan ang isang paa at may mga paniniwala sa buhay na hindi
maunawaan ng kaniyang hipag na relihiyosa.
INA –ina ni Boy

BOY – pamangkin ni Tiyo Simon. Pipituhing taong gulang
ORAS: umaga, halos hindi pa sumisikat ang aaw.
TAGPO:Sa loob ng silid ni Boy. Makikita ang isang tokodor na kinapapatungan ng mga
langis at pomade sa buhok, toniko, suklay at iba pang gamit sa pag-aayos. Saitaas ng
tukador, nakadikit sa dingding ang isang malaking larawan ng Birheng nakalabas ang
puso at may tarak itong punyal. Sa tabi ng nakabukas na bintana sa gawing kanan ay
ang karteng higaan ng bata. Sa kabuuan, ang silid ay larawan ng kariwasaan.
Sa pagtaas ng tabing, makikita si Boy na binibihisan ng kaniyang ina. Nakabakas
sa mukha ng bata ang pagkainip samantalang sinusuklay ang kaniyang buhok.
(Biglang uunat ang babae, saglit na sisipatin ang ayos ng anak, ngingiti.)
INA: O, Hayan, di nagmukha kang tao. Siya, diyan ka muna at ako naman ang
magbibihis.
BOY: (Dadabog) Sabi ko, ayaw kong magsimba, e!
INA: Ayaw mong magsimba! Hindi maa… Pagagalitin mo na naman ako, e! At anong
gagawin mo rito sa bahay ngayong umagang ito ng pangiling-araw?
BOY: Maiiwan po ako rito sa bahay, kasama ko si …si Tiyo Simon…
INA: (Mapapamulagat) A, ang ateistang iyon. Ang … Patawarin ako ng Diyos.
BOY: Basta. Maiiwan po ako …(ipapadyak ang paa) Makikipagkuwentuhan na lamang

ako kay Tiyo Simon…
Ina: (Sa malakas na tinig) Makikipagkuwentuhan ka? At anong kuwento? Tungkol sa

kalapastangan sa banal pangalan ng Panginoon?
BOY: Hindi, Mama. Maganda ang ikinukuwento ni Tiyo Simon sa akin…
INA: A, Husto na … Husto na, bago ako humarap sa Panginoon ngayong araw na ito
nang may dumi sa kalooban.
112
LESSON EXEMPLAR
BOY: Pero …
INA: Hustona sabi, e!
(Matitigil sa pagsagot si Boy. Makaririnig sila ng mga yabag na hindi pantay,

palapit sa nakapinid na pinto ng silid. Saglit na titigil ang yabag; pagkuwa’y makaririnig
sila ng mahinang pagkatok sa pinto.
INA: (Paungol) Uh… sino ‘yan?
TIYO SIMON: (Marahang tinig) Ako, hipag, naulinigan kong …
(Padabog na tutunguhin ang pinto at bubuksan iyon. Mahahantad ang kaanyuan

ni Tiyo Simon, nakangiti ito.)
TIYO SIMON : Maaari bang pumasok? Naulinigan kong tila may itinututol si Boy …
BOY: (Lalapit) ayaw kong magsimba, Tiyo Simon. Maiiwan ako sa iyo rito. Hindi ako
sasama kay Mama.
INA: (Paismid) Iyan ang itinututol ng pamangkin mo, Kuya. Hindi nga raw sasama sa
simbahan …
(Maiiling si Tiyo Simon, ngingiti at paika-ikang papasok sa loob. Hahawakan sa

balikat si Boy)
TIYO SIMON:Kailangan ka nga namang sumama sa simbahan, Boy. Kung gusto mo …

kung gusto mong isama ako ay maghintay kayo at ako’y magbibihis … Magsisimba
tayo.
(Mapapatingin nang maluwat si Boy sa kaniyang Tiyo Simon, ngunit hindi

makakibo.
Ang ina ay napamangha rin. Tatalikod na si Tiyo Simon at lalabas. Maiiwang natitigilan
ang dalawa. Pagkuwa’y babaling ang ina kay Boy)
INA: Nakapagtataka! Ano kaya’ng nakain ng amain mong iyon at naisipang sumama
ngayon sa atin? Ngayon ko lamang siya makikitang lalapit sa Diyos …
BOY: Kung sasama po si Tiyo, sasama rin ako …
INA: Hayun! Kaya lamang sasama ay kung sasama ang iyong amain. At kung hindi, e,
hindi ka rin sasama. Pero, mabuti rin iyon … mabuti, sapagkat hindi lamang ikaw ang
maaakay ko sa wastong landas kundi ang kapatid na iyon ng iyong ama na isa ring
…
113
LESSON EXEMPLAR
(Mapapayuko ang babae, papahirin ang luhang sumungaw sa mga mata.
Magmamalas lamang si Boy.)
INA: (Mahina at waring sa sarili lamang). Namatay siyang hindi man lamang nakapagpa
Hesus. Kasi’y matigas ang kalooban niya sa pagtalikod sa simbahan. Pareho silang
magkapatid, sila ng iyong amain. Sana’y magbalik-loob siya sa Diyos upang
makatulong siya sa pagliligtas sa kaluluwa ng kaniyan kapatid na sumakabilang
buhay na ….
(Mananatiling nagmamasid lamang si Boy. Pagkuwa’y nakarinig sila ng hindi pantay

na yabag at ilang sandal pa ay sumungaw na ang mukha ni Tiyo Simon sa pinto.
Biglang papahirin ng babae ang kaniyang mukha, pasasayahin ito at saka tutunguhin
ang pinto.)
INA: Siyanga pala. Magbibihis din ako. Nakalimutan ko, kasi’y … diyan muna kayo ni
Boy, Kuya ….
(Lalabas ang babae at si Tiyo Simon ay papasok sa loob ng silid. Agad
tutunguhin ang isang sopang naroroon, pabuntung-hiningang uupo. Agad, naman
siyang lalapitan ni Boy at ang bata ay titindig sa harapan niya.)
TIYO SIMON: (Maghihikab) Iba na ang tumatanda talaga. Madaling mangawit, mahina
ang katawan at … (biglang matitigilan nang mapansing ang tinitingnan ng bata ay
ang kaniyang may kapansanang paa. Matatawa.)
BOY: Bakit napilay po kayo, Tiyo Simon? Totoo ba’ng sabi ni Mama na iya’y parusa ng
Diyos?
TIYO SIMON: (Matatawa) Sinabi ba ng Mama mo ‘yon?
BOY: Oo raw e, hindi kayo nagsisimba. Hindi raw kasi kayo naniniwala sa Diyos.Hindi
raw kasi ….
TIYO SIMON: (Mapapabuntong-hininga) Hindi totoo, Boy, na hindi ako naniniwala sa

Diyos.
BOY: Pero ‘yon ang sabi ni Mama, Tiyo Simon. Hindi raw kasi kayo nangingilin kung
araw ng pangilin. Bakit hindi kayo nangingilin, Tiyo Simon?
TIYO SIMON: May mga bagay, Boy na hindi maipaliwanag. May mga bagay na hindi
maipaaalam sa iba sa pamamagitan ng sarili. Ang mga bagay na ito ay malalaman
lamang sa sariling karanasan sa sariling pagkamulat … ngunit kung anuman itong
mga bagay na ito, Boy, ay isa ang tiyak: malaki ang pananalig ko kay Bathala.
BOY: Kaya ka sasama sa amin ngayon, Tiyo Simon?
114
LESSON EXEMPLAR
TIYO SIMON: Oo, Boy. Sa akin, ang simbahan ay hindi masamang bagay. Kaya huwag
mong
tatanggihan ang pagsama sa iyo ng iyong Mama. Hindi makabubuti sa iyo ang
pagtanggi, ang pagkawala ng pananalig. Nangyari na sa akin iyon at hindi ako
naging maligaya.
(Titigil si Tiyo Simon sa pagsasalita na waring biglang palulungkutin ng mga

alaala. Buhat sa malayo ay bigla aabot ang alingawngaw ng tinutugtog na kampana,
magtatanggal nang ilang sandal pagkuwa’y titigil ang pagtugtog ng batingaw.
Magbubuntong-hininga si Tiyo Simon, titingnan ang kaniyang may kapansanang paa,
tatawa nang mahina at saka titingin kay Boy).
TIYO SIMON: Dahil sa kapansanang ito ng aking paa, Boy, natutuhan ko ang
tumalikod, hindi lamang sa simbahan, kundi sa Diyos. Nabasa ko ang The Human
Bandage ni Maugham at ako’y nanalig sa pilosopiyang pinanaligan ng kaniyang
tauhan doon, ngunit hindi ako naging maligaya. Boy, hindi ako nakaramdam ng
kasiyahan.
BOY: Ano ang nangyari, Tiyo Simon?
TIYO SIMON: Lalo akong naging bugnutin, magagalitin. Dahil doon, walang natuwang
tao sa akin, nawalan ako ng mga kaibigan, hanggang sa mapag-isa ako … hanggang
sa isang araw ay nangyari sa akin ang isang sakunang nagpamulat sa aking
paningin.
BOY: Ano iyon, Tiyo Simon …?
(Uunat sa pagkakaupo si Tiyo Simon at dudukot sa kaniyang lukbutan.

Maglalabas ng isang bagayna makikilala na isang sirang manikang maliit.)
TIYO SIMON: Ito ay manika ng isang batang nasagasaan ng trak. Patawid siya noon at
sa kaniyang pagtakbo ay nailaglag niya ito. Binalikan niya ngunit siyang pagdaan ng
isang trak at siya’y nasagasaan… nasagasaansiya, nadurog ang kaniyang isang
binti, namatay ang bata … namatay … nakita ko, ng dalawang mata, ako noo’y
naglalakad sa malapit … at aking nilapitan, ako ang unang lumapit kaya nakuha ko
ang manikang ito at noo’y tangang mahigpit ng namatay na bata, na waring ayaw
bitiwan kahit s kamatayan….
BOY: (Nakamulagat) Ano pa’ng nangyari Tiyo Simon?
TIYO SIMON: Kinuha ko nga ang manika, Boy. At noon naganap ang pagbabago sa
aking sarili … sapagkat nang yumuko ako upang damputin ang manika ay nakita ko
ang isang tahimik at nagtitiwalang ngiti sa bibig ng patay na bata sa kabila ng
pagkadurog ng kaniyang buto … ngiting tila ba nananalig na siya ay walang
kamatayan …
115
LESSON EXEMPLAR
(Magbubuntung-hininga si Tiyo Simon samantalang patuloy na nakikinig lamang siBoy.
Muling maririnig ang tunog ng batingaw sa malayo. Higit na malakas at madalas,
mananatili nang higit na mahabang sandal sa pagtunog, pagkuwa’y titigil. Muling
magbubuntung-hininga si Tiyo Simon)
TIYO SIMON: Mula noon, ako’y nag-isip na, Boy. Hindi ko na makalimutan ang
pangyayaring iyon. Inuwi ko ang manika at iningatan, hindi inihiwalay sa aking
katawan, bilang tagapaalalang lagi sa akin ng matibay at mataos na pananalig ng
isang batang hanggang sa oras ng kamatayan ay nakangiti pa at aking tinandaan sa
isip: kailangan ng isang tao ang pananalig kay Bathala, kung may panumbulanan
siya sa mga sandali ng kalungkutan, ng sakuna, ng mga kasawian … upang may
makapitan siya kung siya’y iginigupo na ng mga hinanakit sa buhay.
(Mahabang katahimikan ang maghahari. Pakuwa’y maririnig ang matuling yabag na
papalapit. Susungaw ang mukha ng ina ni Boy sa pinto)
INA: Tayo na, baka wala na tayong datnang misa. Hinanap ko pa kasi ang aking
dasalan kaya ako natagala. Tayo na, Boy… Kuya.
BOY: (Palukso-luksong tutunguhin ang pinto) Tayo na, Mama, kanina pa nga po tugtog
nang tugtog ang kampana, e. Tayo na, Tiyo Simon, baka tayo mahuli, tayo na!
(Muling maririnig ang tugtog ng kampana sa malayo. Nagmamadaling lalabas si Boy sa

pinto. Lalong magiging madalas ang pagtugtog ng kampana lalong magiging malakas,
habag bumababa ang tabing).
PAGYAMANIN
Sagutin ang mga gabay na tanong.
1. Ano ang malaking impluwensya ng pangunahing tauhan kay Boy.

Patunayan.___________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
2. Bakit kailangang magkaroon ng matibay na pananalig sa Diyos?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
3. Dapat bang sisihin ng tao ang Diyos sa mga pagkakataong dumaranas siya
ng mga kabiguan sa buhay?
Pangatwiranan.________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
4. Bakit naisipan ni Tiyo Simon na sumama sa mag-ina sa simbahan?
____________________________________________________________
____________________________________________________
5. Kapani-paniwala ba ang mga pangyayaring inilahad sa dula? Tukuyin ang 116
mga pangyayaring makatotohanan at hindi makatotohanan sa akda.
Patunayan.___________________________________________________
____________________________________________________________
LESSON EXEMPLAR
ISAPUSO
Monologue ko pakinggan mo!

Sumulat ng isang monologue tungkol sa iyong nararamdaman sa ating kalagayan sa
kasalukuyan.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN
1. B
2. A
3. A
4. A
5. B
BALIKAN
117
LESSON EXEMPLAR
TUKLASIN
PAGYAMANIN
SANGGUNIAN
118
LESSON
Lesson EXEMPLAR
Exemplar
BAITANG: 9
KWARTER : Una
PANDIWANG PANAGANONG PATUROL

unawa at pagpapahalaga sa pandiwang paturol upang makapagsalaysay ng
katotohanan.

MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Ang mag-aaral ay nakapaglalahad ng

mga impormasyon sa tulong ng mga pandiwang nasa
panaganong paturol upang magsalaysay ng
makatotohanang pangyayari
CG CODE: F9PT-Ig-h-43, F9PS-Ig-h-45
DOMAIN: Paglinang ng Talasalitaan at Pagsasalita
119
LESSON EXEMPLAR
TALAAN NG NILALAMAN

Pandiwang Panaganong Paturol
Panimulang Gawain ---------------------------------------------------------------------------------------------119
Layunin --------------------------------------------------------------------------------------------------------------119
Subukin -------------------------------------------------------------------------------------------------------------120
Balikan --------------------------------------------------------------------------------------------------------------120
Tuklasin -------------------------------------------------------------------------------------------------------------121
Talakayin -----------------------------------------------------------------------------------------------------------123
Pagyamanin -------------------------------------------------------------------------------------------------------124
Isapuso -------------------------------------------------------------------------------------------------------------125
Susi ng Pagwawasto --------------------------------------------------------------------------------------------125
Sanggunian --------------------------------------------------------------------------------------------------------125
120
LESSON EXEMPLAR
PANIMULANG
GAWAIN ALAMIN
Sa aralin 1.5 ay tatalakayin ang isang halimbawa ng dulang Pilipino na “Tiyo

Simon” na isinulat ni N.P.S. Toribio. Tatalakayin din sa araling ito ang kaibahan ng
dulang melodrama sa iba pang uri ng dula. Kung paano nagbabago ang kahulugan
ng salita sa pamamagitanng pagpapalit ng estruktura nito maging mga panuring
panang-ayon.
Pagkatapos ng araling ito, inaasahang makakabuo ka ng mabuti at masining

na paghusga sa karakter o indibidwal. Nasusuri kung kailan makatotohanan at di
makatotohan ang mga pangyayaring nababasa o napapakinggan.
LAYUNIN ALAMIN
1. Nabibigyang-kahulugan ang mga salitang ginamit sa binasang akda at

nagagamit sa pagbuo ng makabuluhang pahayag.
2. Nabibigkas ng may paglalapat sa pagsasatao ang ilang dayalogo ng

napiling tauhan sa binasang dula.
3. Nasusuri ng wastong gamit ng mga salita na nagpapahayag ng pagiging

makatotohanan ng mga pangyayari.
121
LESSON EXEMPLAR
SUBUKIN
Panuto:Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ano ang salitang-ugat ng “magsinampalukan”?

a. magsinampalok b. sinampalukan c. sampalok d. sinampalok
2. Ano ang salitang-ugat ng “subukan”?

a. subuk b. subok c. bukan d. kan
3. Mga katagang idinudugtong sa salitang ugat upang makabuo ng panibagong salita.

a. pang-angkop b. panlapi c. ponema d. pang-uri
4. Alin sa mga sumusunod na salita ang pang-abay na panang-ayon

a. tunay nga b. maaari c. puwede d. kailangan
5. Ang salitang kaiinom ay?

a. perpektibo b. imperpektibo c. kontemplatibo d. katatapos
Ibuod ang dulang Tiyo Simon batay sa iyong pagkakaunawa.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
122
LESSON EXEMPLAR
TUKLASIN
Malayo at mataas na ang nalakbay na tao at gayundin, malalim na rin ang

kanyang nahukay at nasisid. Sa dami na ng kanyang karanasan, minsan nagpapaulit-
ulit na lamang ang salitang kanyang ginagamit sa iba’t ibang pagkakataon upang
mailawan at maipahayag ang mga karanasang ito.
Maaaring magpalit ang kahulugan ng mga salita sa pamamagitan ng apat (4) na

estruktura (kayarian) nito.
Ibigay ang kahulugan ng mga sumusunod na salita at pansinin kung paano nagbabago
angkahulugan ng mga ito.
ama: ___________________ amain: ________________ ama-amahan:

_________________
palad: __________________ mapalad: ______________ bukas-palad:
__________________
Salitang –ugat Maylapi Inuulit Tambalan

Pinakamaiksing Ginagamitan ng Pag-uulit ng salitang Dalawang salitang
salita na may mga panlapi ang ugat, maaaring pinagsama;
kahulugan. Ang mga mga salita tulad ng parsyal kung saan maaaring
titik na pinagsama- um, mag, magka, in, isa o dalawang magkapareho ang
sama na walang sim, an, han, pantig ng salitang kahulugan,
kahulugan ay hindi maaaring unahan ugat ang inuulit at magkaiba ang
maituturing na salita (unlapi), gitna ganapkung saan kahulugan, may
bagkug ito’y mga (gitlapi), ang buong salitang- pangatlong
tunog lamang. hulian(hulapi), ugat ay inuulit at kahulugan
unahan at hulihan nilalagyan ng gitling
(kabilaan) at nasa
gitna at
hulihan(laguhan).
Hal.
araw – nagbibigay Umaraw- Araw-araw- walang Anak-araw – taong
liwanag sa nagliwanag pagitan kulay puti ang
daigdig pagkatapos ng buong katawan
bagyo
Pawis – tubig na Pawisin – taong Pawisang-pawisan – Anak- pawis – galing
lumalabas sa madaling hirap na hirap sa maralitang
balat ng tao pagpawisan pamilya
123
LESSON EXEMPLAR
kapag
napapagod
Mata – ginagamit Matahin - maliitin Mamata-matahin Mata-pobre –taong
upang makakita mapangliit/mapang
Ma`ta- pagkain ng -hamak
baboy
Dal`a – anumang Dalahin- hinanakit Dala-dala – bit-bit, Dala-pandalag –
taglay bigat, pasanin karga saan mang dalang panghuli ng
dako magpunta dalag
*Mula sa isang salita, marami pang salita ang maaaring mabuo.
Gawain 3: Subukan natin

A.Bigyang kahulugan ang sumusunod pang salita.
a. Minsan: ______________ Minsanan: _____________ Miminsan:
____________________
b. diretso: ______________ Diretsuhin: _____________ Dire-diretso:
__________________
c. sabik: _______________ pasabikin: _____________ kapana-panabik:
_______________
d. mata-pobre __________ anak-pawis: ____________ bahay-bata:
_______________
B. Umisip pa ng ibang salita na maaring magbago ng kahulugan kapag binabo ang

estruktura nito.
Ibigay kayarian (estruktura) ng bawat salita.

1. Nabedisyunan ___________________ 6. Pagsamba _____________________
2. Tiwala _________________________ 7. Sumakabilang-buhay_____________
3. Magbalik-loob ___________________ 8. ika-ika ________________________
4. Makipagkuwentuhan ______________ 9. Landas _______________________
5. Sama-sama _____________________ 10. Buntong-hininga _____________
124
LESSON EXEMPLAR
TALAKAYIN
Pang-abay (adverb) nagbibigay turing (modify)sa pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. Ibig
sabihin mas nabibigyang detalye ang pandiwa, pang-uri gamit ang pang-abay.Iba’t
ibang uri ang mgapang-abay; pang-abay na pamanahon, panlunan, panalungat,
panang-ayon.Ang pang-abay napanang-ayon ay nagsasaad ng pag-sang-ayon. At
ilang sa ganitong pang-abay ay oo, opo, tunay, talaga, sa totoo.
Hal. Ang anak ni Maria ay matalino.
Tunay nga , ang anak ni Maria ay matalino.
Tumaas ang presyo ng gasoline.

Totoong tumaas ang presyo ng gasoline.
Mahal na kita.
Oo, mahal na kita.
Pumunta siya sa bahay kahapon.

Opo, pumunta siya sa bahay kahapon.
Gawain 4: Subukan natin

Lagyan ng angkop na pang-abay na panang-ayon ang bawat pangungap na
nagpapakita ng katotohanan. Huwag lagyan ang hindi nagpapakita ng
katotohanan.
1. Parami ng parami ang nagkakaroon ng sakit na Covid-19 sa bansa.

___________________________________________________________________.
2. Naghahanap ng gamot ang bawat bansa sa sakit na ito.

___________________________________________________________________.
3. Nagkawatak-watak ang mga Pilipino dahil sa takot banta dulot ng sakit na ito.
___________________________________________________________________.
4. Bumagsak ang ekomiya ng bansa dahil sa tagal ng lockdown.

___________________________________________________________________.
5. Magbabalik na sa normal ang pamumuhay sa Disyembre.

____________________________________________________________________
125
LESSON EXEMPLAR
PAGYAMANIN
Pagsasanib ng gramatika/Retorika
Tahasang isinasaad ng pandiwang panaganong paturol ang kilos na ipinahahayag nito.
Kadalasan ay tuwirang ginagawa o naapektuhan ng tagaganap ang ipinahahayag ng
kilos ng pandiwa. Lahat ng uri ng pandiwa ay nababanghay para sa aspekto:
nagsasaad na ang kilos ay (perpektibo) naganap na, (imperpektibo) kasalukuyang
nagaganap at (kontemplatibo) kilos na gagawin pa lamang.
Mga Halimbawa:
1. Kumuha sa mesa ng makakain natin si Edzel.(perpektibo)
2. Nagsusuklay si Jane habang pinanonood ang mga batang naglalaro.
(imperpektibo)
3. Tiyak na magugustuhan ni Eric kapag natikman niya ang dala mong kakanin.
(kontemplatibo)
4. Kaiinom lang niya ang gamot. (katatapos)
Kasama rin dito ang pang-apat na aspekto, ang perpektibong katatapos. Nabubuo
ito sa pagsasama ng panlaping ka+ pag-uulit ng unang pantig ng salitang-ugat +
salitang -ugat.
Mga halimbawa:
1. Katutuklas ko lamang na ang may pakana ng lahat ng ito ay ang aking Diyos.
2. Kaiimbita ko sa aking Diyos na bulabugin ako sa aking buhay.
Pagsasanay: Banghayin ang pandiwang neutral/pawatas sa aspektong perpektibo,
imperpektibo at kontemplatibo. Gayahin ang pormat sa sagutang papel.
Neutral/ Pawatas Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo
Ipaubaya
Kontrolin
Mawalan
Hayaan
Sabihan
126
ISAPUSO
LESSON EXEMPLAR
Isa kang mamahayag at mangangalap ka ng impormasyon tungkol sa pagkakawalay ng

mag-ina mula ng mawala ang anak sa isang mall.Irekord ang iyong paraan ng
pagbabalita at ipasa ito sa iyong guro.
SUSI SA
PAGWAWASTO
SUBUKIN
1. C
2. B
3. B
4. A
5. D
BALIKAN
TUKLASIN
PAGYAMANIN
SANGGUNIAN
127

Lesson Exemplar in Filipino 9 (Filipino)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lesson Exemplar in Filipino 9 (Filipino)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Department of Education

S.Y. 2021 - 2022

CAPAS NATIONAL HIGH SCHOOL - 300994

Republic of the Philippines

DR. RONALD A. POZON, CESO V

JUDITH B. CAPITULO, MT-I JANELYN U.CAPUL, T-III

MAYCA R. CAPUL, T-III JASON C.RODRIGUEZ, T-III

GINA M. BALUYUT, MT-I AMELIA T. BIAG, MT-I JUDITH B. CAPITULO, MT-I

IMELDA R. TADEO, Ph.D YOLANDA M. GONZALES, EdD

DR. PAULINO D. DE PANO MA. CELINA L. VEGA, CESE

Republic of the Philippines

JUDITH B. CAPITULO MAYCA R. CAPUL

JANELYN U. CAPUL JASON C. RODRIGUEZ

YOLANDA M. GONZALES, Ed.D

PAMATAYANG PANGNILALAMAN: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-

PAMANTAYAN SA PAGGANAP: Ang mag-aaral ay nagkapagsasagawa ng

MOST ESSENTIAL COMPETENCIES: Nakabubuo ng sariling paghatol o

Panitikang Asyano ng Singapore

NANG MINSANG NALIGAW SI

1. Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa kuwento.

BALIKAN Natatandaan mo pa ba?

Ibuod sa anim na pangungusap ang mga pangyayari sa kuwentong Anim na Sabado ng

Basahin ang isa pang halimbawa ng maikling kuwento

Nang Minsang Naligaw si Adrian

Lumaki siyang punong-puno ng pagmamahal mula sa kaniyang mga magulang at mga

Matagumpay niyang natapos ang pagdodoktor at hindi nagtagal ay nakapagtrabaho

Malimit siyang mapag-isa sa tuwing nabibigyan ng pagkakataong makapagpahinga

Bahay. Ospital. Bahay. Ospital. Paulit-ulit na takbo ng buhay na pakiramdam ni

“Daddy, patawad po. Nais ko lamang na lumigaya sa buhay. Nasa katanghalian na

Dahan-dahan niyang binuhat ang ama na halos hindi na makapaglakad nang

“Wala po, Dad.”

Tumugon ang ama na may ngiting namutawi sa kaniyang labi.

Alam ni Adrian na hindi na siya maliligaw. Hindi-hindi na.

Panuto: Mula sa kuwentong “Nang Minsang Naligaw si Adrian” bumuo ng sariling

1. Sino ang pangunahing tauhan sa kuwento? ama Adrian

2. Saan nangyari ang kuwento? ospital gubat bahay

3.. Bakit sa pangangalaga ni Adrian naiwan ang ama?

4. Ano ang naging suliranin ni Adrian sa pag-aalaga sa ama?

5. Bakit naisip ni Adrian na iligaw ang kanyang ama?

6. Alam ba ng kanyang ama na nais siyang inililigaw ng kanyang anak?

8. Mabuti o masamang anak ba si Adrian?

Elemento ng Maikling Kuwento

maaaring panahon ng kastila, panahon ng hapon, panahon ng giyera, pasko, tag-inig,

3. Suliranin: problemang hahanapan ng solusyon ng pangunahing tauhan.

4. Kakintalan : mensahe o kaisipang tumatak sa isipan at damdamin ng mambabasa.

Kung bibigyan ka ng pagkakataong palitan ang isang bahagi ng kuwento, anong

Paano mo maipapakita ang iyong pagmamahal at respeto sa iyong ama lalo na

Filipino 9- SELF-Learning Module (Capas National High School) 2020.

Panitikang Asyano 9 Gabay ng Mag-aaral sa Filipino

PAMANTAYAN SA PAGGANAP: Ang mag-aaral ay

Panitikang Asyano ng Singapore

Anim na Sabado ng Beyblade

Magandang buhay! Marahil ay nakapakinig ka nan g iba’t ibang kuwento tungkol

1. Nakapaglalahad ng karanasan tungkol sa sariling ama.

Piliin ang titik ng tamang sagot.

Ano ang mga elemento ng maikling kuwento?

Kung walang internet na magagamit, maaring basahin na lamang ang kuwento.

Gawain 1.Pagkakataon mo na’to

Unang Sabado ng paglabas niya nang hilingin na niyang magdiwang ng kaarawan

Ikalawang Sabado, naki-bertdey naman siya. Pagkatapos ay muling naglaro ng

Tuluyan na siyang nakalbo pagsapit ng ikatlong Sabado. Subalit di na kusang

Di na maikakaila ang mabilis na pagkapawi ng lakas ng aking anak pagsapit ng

Huling Sabado ng Pebrero ang ikalimang Sabado. Eksaktong katapusan. Kasabay