TOPIK 4 :

PERSAMAAN algebra
 HASIL PEMBELAJARAN
❑ Menyatakan definisi, ciri-ciri, konsep dan teorem yang betul dalam
pengetahuan matematik.

❑ Menunjukkan pengiraan dalam menguasai kemahiran dan menyelesaikan

masalah dengan menggunakan aplikasi teknologi asas digital yang
bersesuaian.

❑ Menunjukkan kemahiran menyelesaikan masalah matematik secara

berkesan dalam pelbagai konteks.
 Istilah dalam algebra
1) Pemboleh ubah

❑ Suatu kuantiti yang tidak diketahui nilainya.

❑ Menggunakan huruf yang sesuai untuk mewakili pemboleh ubah.
❑ Terdapat 2 jenis pemboleh ubah iaitu, pemboleh ubah yang mempunyai
nilai yang tetap dan pemboleh ubah yang mempunyai nilai yang berubah.

Pembolehubah yang mempunyai Pembolehubah yang mempunyai

nilai yang tetap bermaksud
kuantitinya sentiasa tetap dan
tidak dipengaruhi oleh faktor luar,
contohnya jarak di antara dua buah
tempat.
nilai yang berubah bermaksud
kuantitinya boleh dipengaruhi oleh
faktor luar dan berubah mengikut
masa, contohnya suhu di sesebuah
kawasan.
 Istilah dalam algebra
Contoh :

a) Puan Hidayah mempunyai beberapa orang anak

b) Suhu di puncak Gunung Tahan adalah rendah

Penyelesaian :

a) n mewakili bilangan anak Puan Hidayah

b) s mewakili suhu di puncak Gunung Tahan
 Istilah dalam algebra
2) Sebutan algebra, bilangan sebutan dan pekali

❑ Sebutan algebra ialah hasil darab suatu nombor dengan pemboleh ubah.

❑ Contohnya : 8m = 8 x m atau 4a3b = 4 × a × a × a× b

❑ Sebutan algebra serupa ialah sebutan-sebutan yang mempunyai

pemboleh ubah yang sama dengan kuasa sama.

❑ Contohnya : 3m 5m Sebutan algebra serupa

 Istilah dalam algebra
❑ Sebutan algebra tak serupa ialah sebutan-sebutan yang tidak mempunyai
pemboleh ubah yang sama dengan kuasa yang sama.

❑ Contohnya : 2a 7b Sebutan algebra tidak serupa

atau

3xy 9x2y Sebutan algebra tidak serupa

 uji minda

❑ Senaraikan semua sebutan bagi setiap ungkapan algebra berikut :

a) 1/3 x - 2y + 6

b) 5hk - 7h - 0.2k + 1

Penyelesaian :

a) 1/3x , 2y dan 6

b) 5hk, 7h, 0.2k dan 1

 Istilah dalam algebra
❑ Bilangan sebutan ialah suatu ungkapan algebra dalam dua atau lebih
pemboleh ubah biasanya dipisahkan oleh tanda operasi ‘+’ atau ‘–’.

❑ Contohnya 7 – 6a2 b + c ialah ungkapan algebra mempunyai 3 sebutan

iaitu 7, 6a2b dan c.
 Uji minda

❑ Tentukan bilangan sebutan dalam setiap ungkapan algebra yang berikut :

a) 6 x + 7
b) mn + 3m –n -10

Penyelesaian :

a) Bilangan sebutan = 2, iaitu 6x dan 7

b) Bilangan sebutan = 4, iaitu mn, 3m, n dan 10
 Istilah dalam algebra
❑ Apabila suatu sebutan algebra ditulis dalam bentuk hasil darab pemboleh
ubah dengan faktornya, maka faktor itu merupakan pekali bagi pemboleh
ubah tersebut.

❑ Contohnya : 8m = 8 x m pemboleh ubah

Faktor / Pekali
❑ Sebutan algebra yang lebih daripada satu pemboleh ubah mempunyai
beberapa pasangan pekali dengan pemboleh ubah yang sepadan.

❑ Contohnya : 8mn
a) Jika pemboleh ubah ialah m, maka pekali = 8n
b) Jika pemboleh ubah ialah n, maka pekali = 8m
c) Jika pemboleh ubah ialah mn, maka pekali = 8
 Istilah dalam algebra
3) Ungkapan algebra

❑ Ungkapan algebra ialah gabungan satu atau lebih nombor dan pemboleh
ubah dengan operasi tambah (+) dan / atau tolak (-)

❑ Suatu ungkapan algebra dapat diterbitkan daripada situasi yang diberi.

❑ Suatu ungkapan algebra terdiri daripada sebutan-sebutan algebra. Maka,

suatu sebutan algebra juga merupakan ungkapan algebra.
 CONTOH 1
❑ Tulis satu ungkapan algebra bagi setiap situasi berikut :

a) Suatu nombor p ditambah dengan 14

a) Hasil darab x dan y ditolak dengan 3

Penyelesaian :

a) p + 14

b) xy - 3
 Contoh 2
❑ Terbitkan satu ungkapan algebra bagi situasi berikut :

a) Dalam sebuah kelas, bilangan murid lelaki lebih banyak daripada

bilangan murid perempuan. Jika kelas itu mempunyai x orang murid
lelaki dan 2y orang murid perempuan, berapakah beza antara bilangan
murid lelaki dengan murid perempuan.

Penyelesaian :

Beza antara bilangan murid lelaki dengan murid perempuan

= bilangan murid lelaki – bilangan murid perempuan
= x – 2y
 Contoh 3
❑ Terbitkan satu ungkapan algebra bagi situasi berikut :

b) Sebuah kotak besar boleh dimuatkan dengan 8 botol susu manakala

sebuah kotak kecil boleh dimuatkan dengan 5 botol susu. Cari jumlah
bilangan botol susu yang ada dalam m buah kotak besar dan n buah
kotak kecil.

Penyelesaian :

Bilangan botol susu (8) dalam m buah kotak besar = 8m

Bilangan botol susu (5) dalam n buah kotak kecil = 5n
Jumlah bilangan botol susu = 8m + 5n
 Istilah dalam algebra
4) Persamaan algebra

❑ Persamaan algebra ialah ungkapan algebra yang ditulis dalam bentuk

persamaan (simbol kesamaan, =) untuk menghubungkan beberapa
pemboleh ubah dan / atau pemalar.
Pemboleh ubah
dengan kuasa 1
Simbol kesamaan

Pekali bagi pemboleh ubah 3x – 8 = 4

Ungkapan algebra linear
 Istilah dalam algebra
❑ Rumus dan persamaan algebra seakan-akan serupa. Namun, perlu diingat
bahawa suatu rumus adalah benar untuk semua nilai pemboleh ubah
berkenaan.

❑ Sebaliknya, suatu persamaan hanya benar untuk nilai-nilai tertentu

sahaja. Contohnya persamaan 4x =20 hanya benar jika x ialah 5.
 memilih perkara rumus
❑ Perkara rumus ialah suatu pemboleh ubah linear yang diungkapkan
dalam sebutan pemboleh ubah yang lain, contohnya :

Rumus luas segitiga ialah A = ½ x t x l

oleh itu, A ialah perkara rumus yang diungkapkan dalam sebutan t dan l.

❑ Suatu rumus boleh disusun semula supaya suatu pemboleh ubah

tertentu dijadikan perkara rumus.
 Contoh 1
❑ Ungkapkan huruf dalam tanda kurung sebagai perkara rumus

a) y = x – 5 ..... (x)

Penyelesaian 1 :

a) y = x – 5
y+5=x–5+5 Tambah 5 pada kedua-dua belah persamaan
y+5=x

Oleh itu , x = y + 5 Tulis semula x perkara rumus di sebelah kiri

 ATAU
Penyelesaian 2 :

a) y = x – 5 Pindahkan -5 disebelah kiri. Operasi tolak (-) akan

menjadi tambah (+) disebelah kanan dan sebaliknya.

y+5=x

Oleh itu , x = y + 5 Tulis semula x perkara rumus di sebelah kiri

 Contoh 2
❑ Ungkapkan huruf dalam tanda kurung sebagai perkara rumus

b) p = 2q + 4 ..... ( q)

Penyelesaian :

b) p = 2q + 4
p – 4 = 2q + 4 – 4 Tolak 4 pada kedua-dua belah persamaan
p – 4 = 2q
𝑝 − 4 2𝑞
= Bahagi kedua-dua persamaan dengan 2
2 2
𝑝−4
=𝑞
2 Tulis semula x perkara rumus di sebelah
𝒑 −𝟒
Oleh itu , q = kiri
𝟐
 Contoh 3
❑ Ungkapkan huruf dalam tanda kurung sebagai perkara rumus

c) y = 4x2..... ( x)

Penyelesaian :

c) y = 4x2
√𝒚= √4x2 Punca kuasa duakan kedua-dua belah persamaan
√𝒚= 2x
√𝒚 𝟐𝒙
= Bahagi kedua-dua persamaan dengan 2
𝟐 𝟐
√𝒚
=x
𝟐
√𝒚 Tulis semula x perkara rumus di sebelah
Oleh itu , x = kiri
𝟐
 Menentukan nilai suatu pemboleh ubah
❑ Kita dapat menentukan nilai suatu ungkapan algebra dengan
menggantikan nilai pemboleh ubah yang diberi ke dalam ungkapan
algebra tersebut.

❑ Contohnya :
Jika p = -1 dan q = 6, cari nilai bagi setiap ungkapan algebra 5p + 2q – 3

= 5p + 2q – 3
= 5 (-1) + 2 (6) – 3
= -5 + 12 -3
=4
 Contoh 1
❑ Diberi v = u + at, cari nilai v apabila u = 12, a = 1.5 dan t = 6

❑ Penyelesaian :

v = u + at
v = 12 + (1.5) (6)
v = 12 + 9
v = 21
 Contoh 2
𝒃−𝒄
❑ Diberi d = , cari nilai a apabila b = 10, c = 6 dan d = 4
𝟐𝒂

❑ Penyelesaian 1 :

1) Ungkapkan a sebagai perkara rumus dahulu

𝒃−𝒄
d=
𝟐𝒂

𝒃−𝒄
d x 2a = x 2a Darab 2a pada kedua-dua belah persamaan
𝟐𝒂
2ad = b – c
𝒃−𝒄
a=
𝟐𝒅 2d dipindahkan dari sebelah kiri ke sebelah kanan
 Sambungan Contoh 2
𝒃−𝒄
a= Gantikan nilai b = 10, c = 6 dan d = 4
𝟐𝒅

𝟏𝟎 −𝟔
a=
𝟐 𝟒

𝟒 𝟏
a= =
𝟖 𝟐
 Contoh 2
𝒃−𝒄
❑ Diberi d = , cari nilai a apabila b = 10, c = 6 dan d = 4
𝟐𝒂

❑ Penyelesaian 2 :

2) gantikan terus nilai pemboleh ubah yang diberikan ke dalam rumus

𝒃−𝒄
d=
𝟐𝒂
𝟏𝟎 −𝟔
4=
𝟐𝒂
2
𝟒
4= Jadikan a ialah perkara rumus
𝟐𝒂
𝟐 𝟏
a= =
𝟒 𝟐
 Penambahan & penolakan algebra
❑ Jadual di bawah menunjukkan penambahan dan penolakan bagi sebutan
serupa dan sebutan tidak serupa

SEBUTAN SERUPA SEBUTAN TIDAK SERUPA

5x + 2x = 7x 5x + 2y = 5x + 2y
PENAMBAHAN
5+2=7 Tidak dapat ditambah
5x – 2x = 3x 5x - 2y = 5x - 2y
PENOLAKAN
5–2=3 Tidak dapat ditolak

❑ Permudahkan ungkapan yang berikut (3x + 7y – 4) + (6x – y + 1)
Penyelesaian :
(3x + 7y – 4) + (6x – y + 1)
= 3x + 7y – 4 + 6x – y + 1
= 3x + 6x + 7y – y – 4 + 1
= 9x + 6y - 3
Contoh 1
AWAS !!
BERHATI-HATI DENGAN OPERASI TAMBAH DAN
TOLAK YANG DIBERIKAN SEMASA MENGELUARKAN
SEBUTAN DARI DALAM KURUNGAN.
Keluarkan sebutan daripada kurungan.
Operasi aritmetik dilakukan ke atas sebutan serupa
INGAT !!
+ JUMPA – JADI –
– JUMPA + JADI –
+ JUMPA + JADI +
– JUMPA – JADI +
 Contoh 2
3 1
❑ Permudahkan ungkapan yang berikut ( pq – 2r + 7 ) – ( pq + 7r – 8) + (pq – r)
4 2

Penyelesaian :

3 1
( pq – 2r + 7 ) – ( pq + 7r – 8) + (pq – r)
4 2

3 1
= pq – 2r + 7 - pq - 7r + 8 + pq – r Keluarkan sebutan daripada kurungan.
4 2

3 1
= pq - pq + pq – 2r - 7r – r + 7 + 8 Operasi aritmetik dilakukan ke atas sebutan serupa
4 2

5
= pq – 10r + 15
4
 Pendaraban & pembahagian algebra
❑ Jadual di bawah menunjukkan pendaraban dan pembahagian ungkapan
algebra yang mengandungi satu sebutan.

PENDARABAN PEMBAHAGIAN

6x4 x 2x3 = (6 x 2 ) x (x4 x x3) 6x4 ÷ 2x3 = (6 ÷ 2 ) x (x4 ÷ x3)

Nombor Pemboleh ubah Nombor Pemboleh ubah

 CONTOH 1
❑ Permudahkan ungkapan yang berikut :

a) 4m x 5m4
𝟏
b) 6p6q x 𝒑𝒒 x pq2
𝟐

❑ Penyelesaian a :

= 4m x 5m4
= ( 4 x 5 ) x ( m x m4 ) Asingkan nombor dengan pemboleh ubah
= 20 x (m 1 + 4) Nombor : lakukan pendaraban biasa
= 20 m5 Pemboleh ubah : Tambah kuasa setiap pemboleh ubah
 Sambungan CONTOH 1
❑ Penyelesaian b :

𝟏
= 6p6q x 𝒑𝒒 x pq2
𝟐
𝟏
= (6 x x 1) x (p6q x 𝒑𝒒 x pq2 ) Asingkan nombor dengan pemboleh ubah
𝟐

= 3 x ( p6 + 1 + 1 x q1+1+2 ) Nombor : lakukan pendaraban biasa

Pemboleh ubah : Tambah kuasa setiap pemboleh ubah
= 3 x p8q4
= 3p8q4
 CONTOH 2
❑ Permudahkan ungkapan yang berikut :

a) 12y7 ÷ 3y4
b) 4k4h6 ÷ 18k3h2

❑ Penyelesaian a :

= 12y7 ÷ 3y4
= ( 12 ÷ 3 ) ( y7 ÷ y4 ) Asingkan nombor dengan pemboleh ubah
= 4 (y 7 - 4) Nombor : lakukan pembahagian biasa
= 4y3 Pemboleh ubah : Tolak kuasa setiap pemboleh ubah
 Sambungan CONTOH 2
❑ Penyelesaian b :

= 4k4h6 ÷ 18k3h2
= ( 4 ÷ 18 ) (k4h6 ÷ k3h2 ) Asingkan nombor dengan pemboleh ubah

2
𝟒 4–3 6-2
= (k h ) Nombor : lakukan pembahagian biasa
𝟏𝟖 Pemboleh ubah : Tolak kuasa setiap pemboleh ubah
9
𝟐 1 4 𝟐
= k h = kh4
𝟗 𝟗
 Penyelesaian masalah algebra
❑ Ia melibatkan penukaran perkara rumus, penentuan nilai pemboleh ubah
dan operasi aritmetik yang melibatkan algebra.

❑ Contoh :

Diberikan bahawa z = x2y .

a) Ungkapkan y dalam sebutan x dan z.

𝟏
b) Cari nilai y apabila z = 8 dan x =
𝟑
 sambungan
❑ Penyelesaian :
a) Ungkapkan y dalam sebutan x dan z
diberi z = x2y

Maka ,
z = x2y
𝒛 𝒛
=y atau y=
x2 x2
 sambungan
❑ Penyelesaian :
𝟏
b) Cari nilai y apabila z = 8 dan x =
𝟑

Maka ,
𝒛
y=
x2

Masukkan nilai z dan x yang diberi

𝟖 𝟏
y= 𝟏 2
=8÷ = 8 x 9 = 72
( )
𝟑
𝟗
 Latih tubi
𝟑𝒑𝒒
1) Diberi bahawa A =
𝟒

a) Ungkapkan q dalam sebutan p dan A

b) Cari nilai q apabila A = 24 dan p = 2

 Latih tubi
❑ Penyelesaian :

𝟑𝒑𝒒
a) A =
𝟒
𝟒𝑨
maka, q =
𝟑𝒑

𝟒𝑨
b) q = , nilai q apabila A = 24 dan p = 2
𝟑𝒑

𝟒(𝟐𝟒) 𝟗𝟔
Maka, q = = = 16
𝟑 𝟐 𝟔
 Latih tubi

2) Diberi bahawa K = 4s – 5t

a) Ungkapkan t dalam sebutan s dan K

b) Cari nilai t apabila K = 30 dan s = 5

 Latih tubi
❑ Penyelesaian :

a) K = 4s – 5t
𝟒𝒔 −𝑲
maka, t =
𝟓

𝟒𝒔 −𝑲
b) t = , nilai t apabila K = 30 dan s = 5
𝟓

𝟒 𝟓 −𝟑𝟎 −𝟏𝟎
Maka, t = = = -2
𝟓 𝟓
 Latih tubi

3) Diberi bahawa K = 4s – 5t

a) Ungkapkan t dalam sebutan s dan K

b) Cari nilai t apabila K = 30 dan s = 5