Zofia Dach • Artur _Pollok • Krystyna Przybylska

Zbiór zadań
z mikroekonomii

~
POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE
KRAKÓW 2010
 ;lit
·f

Wydanie I: Wydawnictwo Naukowe SYNABA s.c., Kraków 1999

Recenzent: Marek Rekowski
Wydanie II poprawione i uzupełnione: Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków 2002
Wydanie III: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2009

Projekt okładkii stron tytułowych

_Mirosław Krzyszkowski
SPIS TREŚCI
Opracowanie redakcyjne
~ ~
Lidia Szpunar, Adam Szwajcowski
Przedmowa 9

Korekta Rozdział I
Zespół Wprowadzenie do ekonomii. Problem wyboru ekonomicznego

Pojęcia kluczowe 11
Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 16
Pojęcia i określenia 17
Prawda - fałsz 19
Test wyboru 21
©Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2010 Ćwiczenia 27

Rozdział 2

Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży

ISBN 978-83-61686-28-6 43
Pojęcia kluczowe
Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 48
Pojęciai określenia 49
Prawda - fałsz 50
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Test wyboru 52
Oddział w Krakowie Ćwiczenia 57
ul. Lubelska 21, 30-003 Kraków
tel.: 12 634-32-59, fax: 12 634-03-81
http://www.pte.pl, e-mail: krakow@pte.pl Rozdział 3

Teoria wyboru gospodarstwa domowego

Skład i łamanie
----MałgonatCJ-Kopijka--- - .

Druk i oprawa Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 76

TECHNET Sp. z o.o. Pojęciai określenia 77
ul. Biskupińska 3A, 30-732 Kraków Prawda - fałsz 79
Wydanie IV poprawione Test wyboru .„ .. „ „ „ „ „ „ 81
Objętość 16,9 ark. druk. Ćwiczenia 88
 ;;
..)~

7
6

Rozdział 8
Rozdział 4

Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji Rynek pracy i płace

J 203
Pojęcia kluczowe 101
Pytania systematyzujące wiedzę i probl~my do przemyślenia 107 205
Pojęcia i określenia 108 205
Prawda - fałsz 110 207
Test wyboru 112 209
Ćwiczenia 119 214

Rozdział 5 Rozdział 9
Koszty produkcji Rynki nieożywionych czynników wytwórczych

Pojęcia kluczowe 131 229

Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 133 233
Pojęcia i określenia 134 234
Prawda - fałsz 135 236
Test wyboru 137 238
Ćwiczenia 143 244

Rozdział 6 Rozdział 10

Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonalej Ekonomiczna rola państwa w gospodarce rynkowej

Pojęcia kluczowe 15'3 Pojęcia kluczowe

251
Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 155 Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 254
Pojęcia i określenia 156 Pojęcia i określenia
255
Prawda - fałsz 158 Prawda - fałsz 256
Test wyboru 160 Test wyboru 258
Ćwiczenia 166
Rozwiązania zadań
263

Rozdział 7 269
Bibliografia
Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe

Pojęcia kluczowe 181

Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia 183
Pojęcia i określenia 183
Prawda - fałsz 185
Test wyboru 187
Ćwiczenia 193
 _j

I
·1
I

Przedmowa
~I
Oddajemy do rąk Czytelników Zbiór zadań z mikroekonomii. Jest on adre-
4-·
-,~
sowany do studentów uczelni ekonomicznych wszystkich kierunków i form stu-
diów. Mogą z niego jednak z powodzeniem korzystać nie tylko studenci szkół
-~ wyższych, lecz wszyscy, którzy chcą poznać, poszerzyć czy też powtórzyć swo-
;~ ją wiedzę z dziedziny mikroekonomii.

~!~ Przygotowując niniejszy Zbiór kierowaliśmy się zasadą jak najbardziej pre-

:~~ cyzyjnego, a jednocześnie klarownego wprowadzania Czytelnika w świat teorii

mikroekonomicznej. Na ile nam się to udało, ocenią korzystający z tej książki.

i Zakres tematyczny niniejszej pracy jest zbieżny z programem zajęć z przed-

miotu mikroekonomia prowadzonych na I roku studiów ekonomicznych i spełnia
aktualne wymagania programowe określone przez ministra nauki i szkolnictwa
i wyższego.

Przy prezentacji zagadnień wzorowaliśmy się na rozwiązaniach najczęściej

ł
spotykanych w literaturze zachodniej. Należy podkreślić, że kolejne części Zbioru
zadań mają jednakową konstrukcję. Każdy temat rozpoczyna zestawienie defini-
cji kluczowych pojęć, które trzeba opanować studiując mikroekonomię. Dalej
zamieszczone są pytania i problemy do przemyślenia. Do utrwalenia i sprawdze-
fi~
nia wiedzy służą różnorodne zadania poruszające fundamentalne apekty teorii
I
I~·
mikroekonomicznej. Ich samodzielne rozwiązanie stanowi dowód zrozumienia
danej problematyki i pozwoli dokonać samooceny stopnia opanowania wiedzy.
Prawidłowe rozwiązania zadań umieszczone są na końcu Zbioru.
~f Mamy nadzieję, że przedstawione opracowanie ułatwi wszystkim poznają­
:~ cym tajniki mikroekonomii przyswojenie wiedzy z tego niezmiernie ciekawego,
'1:
Ć' ale też i niełatwego przedmiotu. Jednocześnie będziemy wdzięczni Czytelnikom
~ za wszelkie uwagi i sugestie dotyczące formy, treści oraz układu niniejszej
~; pracy. Prosimy je kierować na adres: Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu L
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ; ; ; r ! , _ •--~Ekene-micznege---w-Korake-w-ie,-u!:---R-ake-wiek-a--±-7-,--3+--5-lG-ba-k:6-w.--Bważamy-- J -
-~. bowiem, że tylko ciągły proces weryfikacji i uzupełnień może stanowić gwaran-
it~ cję utrzymania każdego podręcznika na odpowiednim poziomie merytmycznym
' i dydaktycznym.
~~ Pragniemy w tym miejscu serdecznie podziękować wszystkim tym, którzy
;~: zechcieli się z nami podzielić uwagami nasuwającymi się podczas korzystania
{-;t

i
fi~

ł
li: 10

z dotychczasowych wydań niniejszej książki. Wyrazy wdzięczności kierujemy

li w szczególności do naszych Koleżanek i Kolegów z Katedry Mikroekonomii
Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, których cenne przemyślenia znalazły
swoje odzwierciedlenie w obecnym wydaniu Zbioru. Dziękujemy także wielu na-
szym studentom za ich wnikliwe pytania, które zainspirowały nas do ponownego ·
1: przemyślenia pewnych kwestii, a w rezultacie ich bardziej precyzyjnego ujęcia.

Autorzy ROZDZIAŁ 1

Wprowadzenie do ekonomii.
Problem wyboru ekonomicznego

Pojęcia kluczowe

Ekonomia jest nauką zajmującą się działalnością gospodarczą ludzi. Bada, w jaki
sposób podejmują oni decyzje o wykorzystaniu ograniczonych zasobów
w celu wytworzenia dóbr i usług, które mogą być w różny sposób zastoso-
wane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.
Ograniczoność (rzadkość) zasobów odnosi się do luki między ogólną sumą
dóbr i usług, których ludzie potrzebują, aby zaspokoić swoje różnorodne po-
trzeby, a możliwościami ich wytworzenia.
Gospodarka to pewien zbiór powiązanych ze sobą rynków. W zależności od ich
zasięgu terytorialnego mówi się o gospodarce lokalnej, regionalnej, krajo-
wej, międzynarodowej i światowej.
Sektor rynkowy - obejmuje tę część działalności gospodarczej, w przypadku
której przychody uzyskiwane przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży dóbr i usług
w gospodarce pokrywają koszty ich wytworzenia. Wówczas przedsiębior­
stwa nie ponoszą strat, a ewentualnie osiągane zyski stanowią istotny czyn-
nik warunkujący rozwój ich działalności produkcyjnej.
Sektor nierynkowy - obejmuje tę część działalności gospodarczej (najczęściej
prowadzonej z inicjatywy państwa), w przypadku której dobra i usługi wy-
twarzane przez przedsiębiorstwa dystrybuowane są nieodpłatnie lub wiel-
li f
:?% _I
r

I! 12 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii . 13

i
,.
.,'.
kość przychodów uzyskiwanych przez nie z ich sprzedaży w gospodarce jest .,ii'
J_,
waniu polegającym na wyprowadzaniu z ogólnych przesłanek analizowane-
niewystarczająca do pokrycia całkowitych kosztów produkcji. Prowadzenie ~g
go zjawiska ekonomicznego szczegółowych wniosków.
takiej działalności wymaga jej dotowania przez państwo, ewentualnie przez ·i;,

inne podmioty rynkowe.

,+.,l
·:·~ Weryfikacja to trzeci i zarazem ostatni etap postępowania badawczego w eko- ·1
'ki nomii, polegający na konfrontacji sformułowanej teorii ekonomicznej z rze- .
Podmioty rynkowe (uczestnicy rynku) to - w myśl teorii ekonomii - gospo- .f czywistym przebiegiem procesu gospodarczego, który jest przez nią opisy-
darstwa domowe, przedsiębiorstwa i władza gospodarcza (państwo). Tworzą ;ff: wany, w celu jej przyjęcia lub odrzucenia. Może ona mieć charakter
one podmiotową triadę każdej gospodarki. I statystyczny lub historyczny.
Mikroekonomia to gałąź ekonomii zajmująca się badaniem ekonomicznego
·li_„
;.is, Klauzula ceteris paribus to założenie stosowane w badaniach ekonomicznych,
zachowania poszczególnych podmiotów rynkowych lub procesów zacho-
dzących na rynkach określonych dóbr i usług.
.i
,$
polegające_ na przyjęciu za nie~enne wszystkich elementów danego mode-
lu ekonomicznego poza badanymi.
.:::]
1

!
Makroekonomia to gałąź ekonomii zajmująca się badaniem współzależności Błąd logiczny post hoc ergo propter hoc - w badaniach ekonomicznych ma ·
zjawisk i procesów zachodzących w skali całej gospodarki. swoje źródło w nierozróżnianiu związku przyczynowo-skutkowego zjawisk
od ich związku korelacyjnego. Można go popełnić przyjmując zawsze
Ekonomia pozytywna zajmuje się opisywaniem rzeczywistości gospodarczej
~?
a priori, że zjawisko bezpośrednio poprzedzające inne zjawisko musi być
oraz wykrywaniem występujących w niej prawidłowości, będących obiek-
jego przyczyną.
tywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki. ii~
Ekonomia normatywna zajmuje się oceną rzeczywistości gospodarczej, opartą ft Błąd logiczny założenia - w badaniach ekonomicznych może być popełniony
wówczas, gdy to, co jest prawdziwe dla części zjawisk ekonomicznych,
na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, formułuje warunki konieczne do ~ł
uzyskania pożądanych stanów w gospodarce. .f
;;-~
uznawane jest, tylko na tej podstawie, za nieuchronnie prawdziwe dla
wszystkich.
Prawa ekonomiczne to stale powtarzające się związki przyczynowo-skutkowe
między zjawiskami ekonomicznymi, występującymi w procesach rozwoju
i. Potrzeba jest to subiektywne odczuwanie braku czegoś, połączone z dążeniem

góspodarczego. do eliminacji tego stanu.

Dobra gospodarcze (ekonomiczne) to dobra będące efektem działalności

'
Kategoria ekonomiczna to pojęcie ogólne, które wyraża istotne związki przy-
gospodarczej człowieka. Ich ilość jest ograniczona w stosunku do naszych
czynowo-skutkowe grupy takich samych (jednorodnych) zjawisk ekono-
~~ potrzeb.
micznych (jak np.: towar, praca, cena, produkcja, akumulacja etc.). 'g
Dobra wolne to dobra nie będące efektem pracy człowieka, ich ilość jest
Teoria ekonomiczna to zbiór twierdzeń (sądów ekonomicznych) wyjaśniają­
cych zjawiska i procesy ekonomiczne zachodzące w gospodarce. Najczęściej
1 nieograniczona w stosunku do potrzeb ludzkich (np.: powietrze, światło
przyjmuje postać modelu ekonomicznego. i słoneczne, woda etc.).

Usługi to wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokaja-

Abstrakcja to pierwszy etap postępowania badawczego w ekonomii, polegający
na upraszczaniu badanej rzeczywistości gospodarczej w celu skoncentrowa- niem potrzeb człowieka (np.: usługi lekarskie, adwokackie, nauczycielskie,
nia się na istocie rozpatrywanego problemu. Opiera się na indukcji, czyli kulturalne, telekomunikacyjne etc.).
t~
wyprowadzaniu, na podstawie obserwacji życia gospodarczego, wniosków Dobro prywatne to dobro, które jest własnością prywatną; jest konsumowane L
-----o-g~ólnych z przesłanek będących poszczególnymi przypadkami określonego (używane) przez dany podmiot rynkowy, z równoczesnym wyktucz-e·ntem--- I~
zjawiska ekonomicznego. innych potencjalnych jego użytkowników.
Stopniowa konkretyzacja to drugi etap postępowania badawczego w ekonomii, Dobro publiczne to dobro, z uzyskiwania którego nie można nikogo wyłączyć;
mający na celu formułowanie coraz to bardziej precyzyjnych wniosków pły­ użytkowane może być przez wielu konsumentów, powiększanie się liczby
nących z analizy badanego problemu. Opiera się na dedukcji, czyli rozumo-

I
 .~

14 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonom.ii 15

jego użytkowników nie eliminuje, ani nie pomniejsza możliwości korzysta- ~~ możliwą do wytworzenia strukturę produkcji przy posiadanym zasobie
f;y.
nia z niego przez dotychczasowych konsumentów. _'.t·
czynników wytwórczych.
Produkcja to świadoma działalność ludzka, przystosowująca zasoby sił przyro- -~~: Koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości) - wyraża go wartość roz-
dy w celu wytworzenia dóbr lub świadczenia usług służących zaspokojeniu. ~Jt, wiązania najbardziej cennego spośród pozostałych, po dokonaniu wyboru,
potrzeb ludzkich.
! rozwiązań.

Czynniki produkcji (czynniki wytwórcze, środki produkcji, zasoby) to wszyst-

kie nakłady stosowane w procesie podukcji do wytwarzania dóbr i usług. Zali- I
ift~
Krańcowa stopa transformacji informuje o wielkości produkcji jednego dobra
lub usługi, z której należy zrezygnować, aby uzyskać dodatkową jednostkę
cza się do nich: pracę, ziemię, kapitał i technologię. -i drugiego dobra lub usługi w warunkach pełnego i efektywnego wykorzysta-

ł
Praca jest to produkcyjne wykorzystywanie ludzkiej energii fizycznej oraz nia wszystkich czynników wytwórczych. Dla wklęsłej krzywej możliwości
umysłowej. .-e
produkcyjnych wykazuje ona tendencję rosnącą, co oznacza, że zwiększanie
!
}f produkcji określonego dobra lub usługi o kolejne jednostki wymaga poświę­
Ziemia, jako czynnik wytwórczy, to jej powierzchnia oraz wszelkie bogactwa ~ cenia w zamian coraz to większych ilości innego dobra lub usługi.
naturalne (surowce, minerały etc.), które mogą być wykorzystane w procesie _fJ;
produkcji. 91:\ Przewaga komparatywna to możliwość wytwarzania określonego dobra lub
~ świadczenia określonej usługi po niższym koszcie alternatywnym niż jest to
·~
Kapitał stanowi wynik procesu produkcyjnego, który może być wykorzystany
w kolejnym procesie produkcyjnym, np.: maszyny, urządzenia, b~dynki, I w stanie zrobić konkurent. Produkcja i handel na zasadzie przewag kompara-
tywnych są jednym ze sposobów powiększania możliwości produkcyjnych
hale fabryczne, magazyny, środki transportu etc. - I
·~1
gospodarki.
Technologia to wiedza na temat produkcyjnego wykorzystania pracy, ziemi ·~ System gospodarczy to zbiór określonych zasad funkcjonowania danej gospo-
i kapitału, umożliwiającego zaspokojenie potrzeb społecznych.

I
darki narodowej wraz z jej elementami (podmiotami gospodarczymi i roz-
Komplementarność to uzupełnianie· się czynników wytwórczych w procesie wiązaniami instytucjonalnymi), w określony sposób powiązanych ze sobą
produkcji lub dóbr i usług konsumpcyjnych w procesie konsumpcji koniecz- i wzajemnie na siebie oddziałujących. Strukturę systemu gospodarczego
ne dla osiągnięcia pożądanego efektu. *
11'('
~r
tworzą: sfera realna i sfera regulacji.

'
Substytucyjność to możliwość zastępowania jednego środka produkcji przez Sfera realna to materialna baza produkcji wraz z zasobami naturalnymi, wytwo-
inny (np. pracy ludzkiej przez maszynę) w procesie produkcji lub wymien- rzonymi dobrami produkcyjnymi i konsumpcyjnymi oraz z zasobami oso-
ność dóbr i usług w procesie konsumpcji. ."'f-';:
bowego czynnika produkcji (pracy).

Prawo malejących przychodów orzeka, że jeśli w procesie produkcji nakłady
określonego czynnika wytwórczego będą zwięks_zane, przy nie zmienionej
wielkości nakładów wszystkich pozostałych środków produkcji, to dodat-
kowe jednostki nakładów tego czynnika będą powodowały coraz to mniejsze
przyrosty rozmiarów produkcji całkowitej, po przekroczeniu ;zaś pewnej
wielkości nakładów mogą spowodować nawet jej absolutny spadek.
Alokacja zasobów to ich rozmieszczenie między różne zastosowania w spo-
łecznym procesie gospodarowania.
Krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji produktu, grani-
ca możliwości produkcyjnych) przedstawia różne kombinacje ilościowe
dóbr i/lub usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie czynniki wy-
twórcze są w pehll i efektywnie wykorzystane. Reprezentuje ona najlepszą
Sfera regulacji obejmuje wzajemne oddziaływania decydentów i wykonawców
zadań, normy prawne (które są nakazami i zakazami zewnętrznymi), normy
wewnętrzne (czyli zakazy i nakazy moralne, którymi kierują się ludzie w swych
decyzjach ekonomicznych), organizacje prowadzące działalność regulacyjną
i reguły postępowania tych organizacji.
System nakazowy (nakazowo-rozdzielczy) to sposób gospodarowania charak-
teryzujący się: państwową własnością środków produkcji, likwidacją ryn-
kowego charakteru gospodarki, oddziaływaniem na zachowania podmiotów
gospodarczych poprzez narzędzia administracyjne (dyrektywy), nakazy, za-
kazy, przydziały, limity, koncesje etc.
System rynkowy (wolny rynek) jest systemem samoregulacyjnym, wyklucza-
jącym jakąkolwiek ingerencję centralną w mechanizm gospodarczy.
 ł
::!;
{f:
16 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 17

System gospodarki mieszanej to system z dualnym układem regulacji, .zawiera

zarówno samoczynnie działający mechanizm rynkowy, jak i centralny układ
5. Wskaż różnice między ekonomią pozytywną a normatywną.
I
regulacji. 6. Co to jest teoria ekonomicznfl i jakie są etapy jej budowania?
Społeczna gospodarka rynkowa to system gospodarki rynk0wej z zabezpie-
czeniem socjalnym obywateli przed negatywnymi skutkami działania me~
7. Dlaczego w teorii ekonomii
8. Jakie są możliwości
posługujemy się modelami ekonomicznymi?
stosowania eksperymentu w badaniach ekonomicznych?
l
chanizmu rynkowego (m.in. inflacji i bezrobocia); realizowany metodami
nie podważającymi reguł gospodarki rynkowej. Przykładem takiego systemu 9. Czym różni się metoda dedukcji od metody indukcji w analizie zjawisk go-
może być gospodarka niemiecka.
spodarczych? I
Mechanizm mikroregulacji to wzajemne oddziaływania regulacyjne zachodzą­ 10. Co to są potrzeby i jakie środki służą do ich zaspokajania?
ce wewnątrz danego podmiotu gospodarczego (np. między podmiotami za- 11. Czym różnią się dobra wolne od dóbr gospodarczych? =-~1-.
rządzającymi a wykonawczymi w przedsiębiorstwie).
12. Zastanów się, czy wszystkie dobra rzadkie są dobrami gospodarczymi.
Mechanizm makroregulacji obejmuje wzajemne oddziaływania regulacyjne
zachodzące między władzą gospodarczą a wszystkimi uczestnikami rynku. 13. Wyjaśnij na przykładach pojęcie kosztu alternatywnego.
_I
Własność w sensie ekonomicznym to określony stosunek do dóbr material- 14. Co przedstawia krzywa możliwości produkcyjnych? Co implikuje jej ujemne
nych, obejmujący wszelkie fonny przynależności tych dóbr do jednostek lub nachylenie oraz kształt i położenie?
wyodrębnionych grup. Własność odniesiona do środków produkcji decyduje
o charakterze stosunków międzyludzkich powstających w procesie produk-
15. W jaki sposób inwestycje wpływają na przyszłe możliwości produkcyjne?
-I
16. Co to jest system gospodarczy i z jakich elementów się składa?
cji, przesądza sprawę własności produktów, a tym samym sposób ich po-
działu. Wyróżnia się zwykle: własność prywatną i publiczną (państwową 17. Czy system ekonomiczny może być niezależny od systemu politycznego da-
i komunalną). nego państwa?
Własność w sensie prawnym to stosunek zachodzący między osobą a rzeczą 18. Wymień główne systemy gospodarcze we współczesnym świecie.
z tytułu wyłączności posiadania, użytkowania i rozporządzania daną rzeczą.
19. Scharakteryzuj poszczególne modele gospodarki.
Przedmiotem własności jest rzecz, a podmiotem osoba fizyczna lub osoba
prawna (państwo, gmina, przedsiębiorstwo etc.). 20. Przedstaw podstawowe słabości systemu gospodarki centralnie planowanej.

Pytania systematyzujące wiedzę Pojęcia i określenia

i problemy do przemyślenia
I Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, prz'yporządkuj
"~. odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
1. Co stanowi przedmiot zainteresowań badawczych ekonomii? ~Ę:
jf
a) gospodarowanie,
-----~2,,_._,W-"-.J..y,_,ja,,,ś=nij istot~ zjawiska rzadkości zasobów i jego konsekwencje· dla spo-
łecznego procesu gospodarowania. * b) prawo malejących przychodów, ~-
,'!\
c) krzywa możliwości produkcyjnych,
3. Czy można rozwiązać problem ograniczoności zasobów przez zwiększenie
d) ograniczoność zasobów,
dochodów pieniężnych wszystkich obywateli danego kraju? ·~-
~"
'~-~ e) ekonomia,
4. Czym zajmuje się mikroekonomia, a czym makroekonomia? '.~;:
-'\'. f) produkcja,
rl,,j 18 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 19

g) mikroekonomia, 14. W miarę zwiększania w procesie produkcji nakładów jednego czynnika wy-
h) koszt alternatywny, twórczego, ceteris paribus, produkcyjność kolejnych jednostek tych nakła­
i) zasoby, dów wykazuje tendencję malejącą- _ _
j) potrzeby, 15. Teoria ekonomii zalicza do nich: ziemię, pracę, kapitał i technologię - _ __
l k) dobra ekonomiczne,
I) makroekonomia,
ł) podmioty gospodarcze, Prawda - fałsz

,ł m) wklęsłość granicy możliwości produkcyjnych,

n) ekonomia pozytywna.
Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem
1. Przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i władza gospodarcza - _ __ odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe).
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało
1. 2. Pr?ces przekształcania zasobów (czynników wytwórczych) w dobra ekono- się prawdziwe.
rmczne -
p F 1. Sektor nierynkowy obejmuje tę sferę działalności gospodarczej,
I 3. Uczucie braku czegoś połączone z chęcią jego zaspokojenia- _ __
4. Dzia~ ~konornii, który zajmuje się analizą funkcjonowania gospodarki jako
która jest prowadzona pomimo ustanowionego przepisami prawa
zakazu.
całoscr-
p F 2. Gospodarka centralnie planowana to taka, w której decyzje doty-
11 5. Przedstawia wszystkie alternatywne kombinacje ilościowe maksymalnej czące struktury konsumpcji gospodarstw domowych podejmowa-
produkcji dwóch dóbr i/lub usług, dostępne dzięki pełnemu i efektywnemu ne są przez przedsiębiorstwa państwowe.
wykorzystaniu wszystkich dostępnych czynników wytwórczych - _ __
'-( 6. Przyczyna niemożności zaspokojenia nieograniczonych potrzeb społecz­
p F 3. Alokacja zasobów to inaczej rozmieszczenie ich
alternatywne cele.
pomiędzy różne

' nych-_
_J
p F 4. Państwowe szkolnictwo podstawowe jest przykładem dobra wol-
7. G~łąź ek~nomii zajmująca się opisem, naukowym wyjaśnianiem oraz prze- nego.
widywamem zjawisk gospodarczych - _ __
r p F 5. Dobro, które nie ma ceny wyższej od zera, nie może zostać uznane
8. Obejmuje: produkcję, podział, wymianę i konsumpcję - _ _ za dobro rzadkie.
!; 9. Wartość rozwiązania najbardziej cennego, spośród wszystkich niewybra- p F 6. Z wolnym rynkiem mamy do czynienia wówczas, gdy konsumenci
nych, przy podejmowaniu decyzji dotyczącej alokacji zasobów- _ __ i producenci mogą żądać cen według własnego uznania.
10. Nauka o gospodarowaniu w warunkach ograniczoności zasobów - _ __ p F 7. Nieuchronną konsekwencją działania prawa malejących przycho-
dów jest występowanie zjawiska rosnącego kosztu alternatywnego.
U. Dobra będące efektem działalności produkcyjnej człowieka - _ _
p F 8. Jeżelidana gospodarka wykorzystuje w pehu i efektywnie swoje
12. Cech~ krzywej transformacji produktu, będąca następstwem działania prawa
malejących przychodów _ __
zasoby do wytwarzania tylko tych dóbr i usług, w których produk-
cji ma przewagę komparatywną, to jej krzywa transformacji pro-
13. Nauka, która bad~ procesy podejmowania decyzji ekonomicznych przez po- duktu nie będzie wyginać się w łuk na zewnątrz.
szczególne podmioty gospodarcze - _ __
p F 9. Przykładem gospodarki wolnorynkowej może być gospodarka
Stanów Zjednoczonych Ameryki.
 _I
Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 21
20 --]
p F 10. Na obecnym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego świata, go- Test wyboru
spodarka żadnego kraju nie może być uznana za całkowicie cen-

p F
tralnie planowaną.
11. Metoda indukcji w badaniach ekonomicznych polega na przecho-
Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak./. J
dzeniu od stwierdzeń szczegółowych do stwierdzeń ogólnych. 1. Krzywa możliwości produkcyjnych społeczeństWa jest funkcją wklęsłą, po-
p F 12. Teorie ekonomiczne są bezużyteczne, gdyż z reguły nie odzwier- ~waż: -i
ciedlają rzeczy\.vistego przebiegu procesów gospodarczych.
la a) zasoby przenoszone z produkcji jednego dobra do produkcji dobra
p F 13. Kombinacje dóbr i usług konsumpcyjnych, leżące ponad krzywą drugiego stają się w jego produkcji coraz mniej efektywne,
transformacji produktu gospodarki, są nieosiągalne tylko dla tych
konsumentów, którzy uzyskują zbyt niskie dochody. (] b) dla· uzyskania kolejnych jednostek danego dobra konieczne jest po-
noszenie coraz to większych nakładów czynników wytwórczych,
l
p F 14. Dopóki w danej gospodarce wszystkie czynniki wytwórcze są
własnością prywatną, dobra publiczne nie będą w ogóle dostar- O c) część zasobów jest marnotrawiona w procesie ich realokacji,
:1 i czane.
i' O d) produkcja na coraz większą skalę ogranicza intensywność wykorzy-
fi;: p F 15. Energia elektryczna może być przykładem dobra kapitałowego.· stania zasobów.
11:.
p F 16. Prawa ekonomiczne nie sprawdzają się w każdym przypadku, po-
2. Do zwięK:szenia możliwości produkcyjnych gospodarki przyczyni się z całą
•fi; mimo iż są wynikiem starannej obserwacji życia gospodarczego.
pewnością:
17. O własności prywatnej możemy mówić tylko wtedy, gdy prawo
;~
h,
p F.
:~ 1- : do dysponowania określoną rzeczą na zasadach wyłączności przy- O a) przyrost majątku produkcyjnego,
~ ł I
;,j" sługuje tylko jednej osobie. O b) wzrost gospodarczy,
p F 18. Pod pojęciem komplementarności czynników wytwórczych ekq-
i :· nomista rozumie występowanie ich w ilościach wystarczających O c) alokacja zasobów umożliwiająca relatywnie większą produkcję dóbr
i1:
11 do produkcji dóbr i usług, na które ludzie zgłaszają zapotrzebo- inwestycyjnych niż konsumpcyjnych,
j:i
wanie. O d) wzrost wydajności pracy, przy nie zmienionym zasobie czynników
•i
p F 19. Koszt alternatywny ponosimy nawet wówczas, gdy z jakiegoś do- wytwórczych.
·1'!:!
;-.; bra korzystamy nieodpłatnie. 44,
;I 3. Ekonomię można zdefiniować jako naukę, której przedmiotem zaintereso-
20. W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa są dostarczycielami
='i.".
::rt:.
p F ~ wań badawczych jest:
'~~
usług czynników wytwórczych.
O a) przeznaczanie zasobów na alternatywne cele w procesie gospodaro-
.„I wania,
'r 9--b)-spos-ób--zaspukajania-nieugraniczonych-p·otrzeb-sprrłec-znych-przy-----
ograniczonym zasobie środków (dóbr i usług),
-
r
·o c) podział wytworzonych dóbr i usług między członków społeczeń­
stwa,
O d) powiększanie istniejącego zasobu c:0rnników wytwórczych.
 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 23
22

8. Kapitał, jako czynnik wytwórczy, to:

4. Krańcowa stopa transformacji informuje o:
O a) działaniu prawa malejących przychodów, O a) pieniądze służące dp zakupu środków produkcji,

O b) przeciętnej wydajności czynników wytwórczych w procesie pro- t:J b) wszelki wynik procesu produkcyjnego, który może stanowić nakład
dukcji, · w innym procesie produkcji,

O c) rozmiarach produkcji jednego dobra, z których musimy zrezygno- O c) wszelkie surowce naturalne wykorzystywane do produkcji dóbr i usług
wać w celu zwiększenia produkcji drugiego dobra o jednostkę, konsumpcyjnych;

O d) wysokości kosztu alternatywnego w procesie produkcji. O d) wszystkie powyższe stwierdzenia są prawdziwe.

5. Przewaga komparatywna: 9. Teorie ekonomiczne:

O a) związana jest z produkcją dobra na masową skalę,
Q b) oznacza produkcję danego dobra po niższym koszcie alternatywnym
niż jest to w stanie zrobić konkurent,
O c) występuje zawsze w procesie produkcji, w którym nie uwidacznia
się działanie prawa malejących przychodów, · O
[] d) może przyczyniać się do zwiększenia możliwości produkcyjnych
danej gospodarki.
6. Którą z niżej wymienionych pozycji ekonomista nie uzna za czynnik wy-
twórczy?
O a) pracę lekarza, 10.
O b) cegły przeznaczone na budowę domu jednorodzinnego,
a c) obligacje skarbowe,
O d) dystrybutor paliw na stacji benzynowej.
7. Przedsiębiorstwo może zwiększyć swoje możliwości produkcyjne, gdy:
CJ a) zastosuje nowe rozwiązania techniczne w procesie produkcji,
IJJ b) zwiększy ilość wykorzystywanych czynników wytwórczych, a prawo
malejących przychodów nie spowoduje w następstwie tego absolut-
nego spadku produkcji,
O c) usprawni organizację procesu produkcji,
Q'· d) zmniejszy stopień niewykorzystania odpadów powstających w pro-
cesie produkcji.
O a) są zawsze tym bardziej użyteczne, im więcej zawierają szczegółów
dotyczących opisywanego problemu,
O b) nigdy nie znajdują odzwierciedlenia w przebiegu rzeczywistych
procesów gospodarczych,
c) stanowią zbiór abstrakcji dotyczących określonego zjawiska eko-
nomicznego,
O d) nie mogą stanowić podstawy do podejmowania decyzji gospodar-
czych, gdyż wynikające z nich wnioski formułowane są przy zało­
żeniu ceteris paribus.
Błąd logiczny post hoc ergo propter hoc w badaniach ekonomicznych może
być następstwem:
O a) przyjmowania, że prawa ekonomiczne sprawdzają się w każdym
przypadku,
O b) stosowania klauzuli ceteris paribus,
O c) nieodróżniania związku przyczynowo-skutkowego zjawisk od ich
związku korelacyjnego,
O d) wyjątkowego przebiegu niektórych procesów gospodarczych.
 ·.~ I
_I
24 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 25

11. ~ko.no~ia nor_matywna stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmu-

je się nuędzy umymi: -~
15. Konieczność stosowania w badaniach ekonornicznych klauzuli ceteris paribus
wynika z:
I
.~
o a) problemami sprawiedliwego podziału dochodu narodowego pomię­
J.';'
§' O a) ograniczoności wiedzy ludzkiej na temat rzeczywistego świata,
dzy członków społeczeństwa,
·--fr,S- J
O b) ogromnej złożoności zachodzących procesów gospodarczych,
o b) metodologią nauczania ekonomii, wymagających posługiwania się w badaniach naukowych metodą
abstrakcji,
o c) prognozowaniem zjawisk ekonornicznych, ::- :{':.·i···f
.·l·.·
....

O c) możliwości subiektywnego wnioskowania na podstawie występują­

o d) budową i implementacją modeli ekonornicznych.
'@.
cych zjawisk ekonomicznych,
12. Ekonomiczne zjawisko rzadkości oznacza:
O

o
a) brak określonych dóbr i usług na rynku w sytuacji pełnej obfitości
czynników wytwórczych,
b) utrudniony dostęp do czynników wytwórczych,
i O d) niepewności co do wystąpienia prognozowanych zachowań ekono-
rnicznych.

16. Ekonomiczny problem co, jak, i dla kogo

O
produkować:

a) dotyczy wyłącznie gospodarek opartych na systemie centralnego

9

Q .. c) nadwyżkę zapotrzebowania na czynniki wytwórcze nad ich dqstępną ;~ -~

.·1•.'.·.·
•.
planowania,
ilością, '
O b) występuje tylko w tych gospodarkach, w których zjawisko rzadkości
o d) ~adwyżkę eksportu czynników wytwórczych nad rozmiarami ich
importu. I O
rodzi niesprawiedliwy podział dochodu narodowego,
c) nie pojawia się w gospodarkach, w których funkcjonuje samoregu-
13. Spoś~ó~ wymienionych niżej polskich porzekadeł ludowych wskaż to, które
I -q
lacyjny mechanizm rynkowy,
d) musi być rozwiązywany w każdym kraju, bez względu na stopień

I
w największym stopniu nawiązuje do pojęcia kosztu alternatywnego:
jego rozwoju i występujący w nim system gospodarczy.
O a) „Pij, bracie, pij, na starość torba i kij",
o b) „Nie marnuj czasu dla próżnego hałasu", :1 17. Gdyby każdy konsument otrzymał do dyspozycji taką kwotę pieniędzy, jaką
by tylko chciał, to wówczas:
o c) „Pracuj jak wół, a żyj jak król'', I O a) rozszerzeniu uległyby możliwości produkcyjne gospodarki,
o d) „Nie strzelaj prochem, kiedy możesz grochem". I O b) problem rzadkości dóbr i usług przestałby istnieć,
14. Ter~ za~tan~w się, które z podanych niżej polskich przysłów najlepiej
. „ 1·1u- '~
O c) zwiększyłyby się zasoby kapitału rzeczowego w gospodarce, gdyż
struje działame prawa malejących przychodów: ~
~-----_.,,,O,,.__,,_a) ,,~teres._jalcniemowlr.ni~pójdzie,_j.ak_go__za r;,iczkę nie poprawa- ;.~.•.
wzrosłaby skłonność do oszczędzania,

dz1sz" , I ~
--~ d) potrzeoy ludzl<iepozostałyoy nada!nieograniczone w-srnsunktnm--- ~
·I~ ograniczonych środków ich zaspokojenia.

I
O b) „Każdy pijak robi nijak",

~ c) „Gdy.nie zasiejem za ~obrej c~wili, prz~z-~~~ą zimę będziem pościli", I

ql d) „Gdz>c kuchorek •ze'<, tam ruc ma co J'" .
 /: fil

rl'
"~
26 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 27

'i
18. Gdyby możliwości produkcyjne gospodarki wyrażała krzywa przedstawiona 20. Poniższy rysunek przedstawia krzywą możliwości produkcyjnych pewnej go-
f/ l
na poniższym rysunku, to wówczas: spodarki, prezentującą kombinacje ilościowe maksymalnej możliwej produkcji
dóbr publicznych i prywatnyeh. Jeżeli gospodarka ta operuje w punkcie A,
I oznaczającym relatywnie większą produkcję dóbr publicznych niż prywatnych,
to można oczekiwać, że w następnym okresie jej możliwości produkcyjne:
I/I
~

_g
.g
I }:
..i::

:~
~-
~ -~

,,,
!
:/i

ilość dobra X
:o
g_
...
:g
.,,,
=~
~
Rysunek 1.1. Hipotetyczna krzywa możliwości produkcyjnych
o
I' ilość dóbr prywatnych

O a) w produkcji obu dóbr gospodarka doświadczałaby prawa m'aleją­ Rysunek 1.2. Wybór pomiędzy produkcją dóbr publicznych a prywatnych
cych przychodów,
O a) zmniejszą się, gdyż nadmierna dostępność do dóbr publicznych de-
O b) w produkcji dobra X występowałyby malejące przychody, w pro- motywuje do pracy,
dukcji zaś dobra Y rosnące,
O b) zwiększą się pod warunkiem, że zostanie wyprodukowanych więcej
O c) w produkcji dobra Y występowałyby malejące przychody, w pro- dóbr inwestycyjnych niż konsumpcyjnych,
dukcji zaś dobra X rosnące,
O c) nie ulegną zmianie, jeżeli tylko gospodarka ta specjalizuje się w wy-
Q d) w miarę zwiększania produkcji któregokolwiek z tych dóbr, koszt· twarzaniu dóbr, w których produkcji ma przewagę komparatywną;
alternatywny jego produkcji wykazywałby tendencję malejącą.
O d) nie da się udzielić odpowiedzi wyłącznie na podstawie powyższych
19. Dobro wolne: informacji.
O a) może być wytwarzane w dowolnych ilościach, bez obawy o wystą­
pienie w jego produkcji zjawiska malejących przychodów,
Ćwiczenia
O b) jest dostarczane nieodpłatnie przez państwo wszystkim obywatelom,

O c) dane jest przez naturę w stanie nie wymagającym przetworzenia dla Ćwiczenie 1
celów konsumpcyjnych, a ponadto cechuje się powszechną dostęp­ Rozstrzygnij, które z poniższych stwierdzeń mieszczą się w problematyce
nością; mikroekonomicznej, a które makroekonomicznej, stawiając znak ../ w odpo-
wiedniej kratce.
O d) wszystkie powyższe stwierdzenia są prawidłowe.
 28 Zbiór zadań z mikroekonomii
j
~-&
ł.
Wprowadzenie do ekonomii 29
J
J

' ."-\)
Stwierdzenie mikro makro p \~/ 2. „Podstawowym wyzwaniem dla polskiej gospodarki, charaktery-
stycznym dla wszystkich krajów zamykających lukę cywilizacyjną
I. Powódź zniszczyła pola uprawne, co zmniejszyło zbiory w stosunku do krajów najbardziej rozwiniętych, jest skuteczne
zbóź w całym kraju. ' ID o wykorzystywanie istniejących przewag konkurencyjnych i budo-
'"; wanie nowy~q,,bardziej nowoczesnych".
2. Komisja Europejska szacuje, źe wysokość dochodów uzy- • 'f-t~'...:· ł ~· .

skiwanych z pracy „na czarno" w Grecji i Włoszech sta- o er \..

(Zródło: M. Belka, Rozszerzenie Europejskiej Unii Walutowej a perspektywy
rozwoju gospodarczego Polski [w:] Polska transformacja i jej przyszłość, pod
]
nowi ok. 20% produktu krajowego brutto tych państw. red. E. Mączyńskiej, PTE, Warszawa 2009, s. 116)
3. System płynnego kui::su walutowego sprzyja wymianie
o
,,/
ID G) N 3. „Od ogólnego trendu zmian cen zbytu w przemyśle odbiegały
międzynarodowej. ce_ny produkcji budowlano-montażowej". ::J

·1
(Źródło: T. Kozak-Lisiecka, Zmiany cen w 1996 roku, „Gospodarka Narodowa" __ I
4. Rząd, celem zmniejszenia deficytu budżetowego, zdecy- . .1?
1997, nr4-5, s. 84)
dował się podnieść stawki podatku od towarów. i usług o ID ·*·
~ P /Ll
Nt
(VAT). I 4. „Rzeczywiste postępy w walce z inflacją w znacznym stopniu za-
~~~ '-·--'/
leżeć będą od skuteczności instrumentów polityki pieniężnej bę­
5. Koncesjonowanie działalności gospodarczej przez państwo
ogranicza konkurencyjność przedsiębiorstw na ~u. k.:, ' ;
·:,,.I
[Jl I o dących w posiadaniu banku centralnego, który stabilność cen sta-
wiać powinien za cel priorytetowy".
:., i
6. Zniesienie ceł importowych na pomarańcze zwiększy
Ol I )o (Źródło: G.W. Kołodko, M.D. Nuti, Polska alternatywa. Stare mity - twarde
fakty- nowe strategie, Poltext, Warszawa 1998, s. 123)
z całą pewnością ich podaż na rynku krajowym.

7. Jedną z przyczyn bezrobocia jest ustanowienie przez rząd

płacy minimalnej prowadzące do podniesienia wynagro-
dzeń P!acowników niewykwalifikowanych i niemających
doświadczenia zawodowego do poziomu przewyższające­
go płacę równowagi.
(}J N 5. „W większości krajów zachodnich obserwuje się w ostatnich la-
tach wzrost zainteresowania nietypowymi formami zatrudnienia
Gl I o i czasu pracy".
(Źródło: B. Kieniewicz, B. Szopa, Poli_tyka dochodowa na tle rynku pracy w Polsce
w wanmkach transformacji systemowej, Akademia Ekonomiczna w Krakowie,

8. Gdy stopa zwrotu z określonego przedsięwzięcia inwesty-

cyjnego będzie niższa od poziomu rynkowych stóp procen-
towych, yx~edsiębiorstwoJ>rawdopodobnie ograniczy swo-
ją aktywność-łnwescycyjną.
r/
(;El o .._.,
•.

,
_,

'
r
I\._!') N
Kraków 1997, s. 103)
6. „Gospodarka Polski w 1995 r. po raz pierwszy od 17 lat
realny wzrost spożycia i inwestycji".
osiągnęła

(Źródło: S. Felbur, Struktura gospodarki Polski ijej dostosowanie do integracji

z Unią Europejską, „Ekonomista" 1996, nr 4, s. 426)
i\ ,,· .. · '
f;,-.,

I p (_N 7. „Sądzę, że polityka fiskalna rządu w omawianym okresie wywie-

c,wiczeme
. .2 ~·-'·
rała na ogół skuteczny wpływ ograniczaJ·ący na wzrost ogólnego
·
popytu krajowego".
Oceń
, ' kt'ore z mzej
· · · zacytowanych stw1er · c h arakter po.zytywn:(,
· d zen' mają (Zródło:
· J. Lipiński, O wpływie rosnącego popytu na wzrost produkcji w fatach
a ktore normatywny, otaczając kółkiem odpowiednią literę (P- gdy stw1erdzeme ·~: r"';·-., 1993-1996, „Gospodarka Narodowa" 1996, nr Il, s. 14)
r
ma
_, • •
charakter pozyt~y, N - g d y mac h arakt er normatywny) · .. " ·----·- -'1 - ~Głownym.
- warw:rra~m po?raW:( pe~spektyw po_lsK:i~! gospodar~--- LJ

\P ) N 1. „Parmętamy, że nie tak dawno (1992 r.) bank centralny w Szwecji Jest przysp1eszeme i zakonczeme m1kroekonom1zacj1 gospodarki,
podniósł stopę procentową na 48 godzin do poziomu 500 proc." upowszechnienie pracy na własny rachunek i odpowiedzialność".
(Źródło: Brońmy niezależności NBP. Rozmowa z Hanną Gronkiewicz-Waltz,_ pre- (Źró~ło: W. Wilczyński, Ekonomia i polityka gospodarcza okresu tramformacji.
zesem Narodowego Banku Polskiego (rozmawiał M. Misiak), „Nowe Zyc1e Wybor prac z lat 1991-1995, Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Poznań

I
Gospodarcze" 1998, nr 7, s. 18) ~~-

?
-,~

•. /
 ''ł
I ·: '.;J
30 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 31

Ćwiczenie 3 2. Teraz, na podstawie zamieszczonego niżej rysunku, wpisz w tabeli 1.1 obok
każdego zdarzenia cyfry od 1 do 8, tak aby w efekcie powstał uporządkowa­
Jak jUŻ wiesz, wśród podmiotów podejmujących decyzje ekonomiczne w go-. ny opis przebiegu procesu gospodarczego.
spodarce wyróżnia się: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i władzę gospo-_
darcz~. Dwa pierwsze z nich działają w tak zwanej sferze realnej gospodarki,·:
o~tatll! zaś w sferze regulacyjnej. Przyjmijmy, że rozpatrujemy model gospodar--
ki w~Jnorynkowej, a więc charakteryzujący się między innymi brakiem jakiej- Rynek dóbr i usług
kolwiek interwencji państwa w mechanizm rynkowy. Poniżej wymieniono pod- konsumpcyjnych
staw?we zdarzenia, jakie zachodzą w społecznym procesie gospodarowania
pomiędzy gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami.
I „ (.(}l~
f' · "":·:-~:~{
1· Wpisz w tabeli 1.1, obok każdego ze zdarzeń, nazwę podmiotu, którego zda- ,,..------;:.
Przedsiębiorstwa
rzenie to bezpośrednio dotyczy. ~) r· ~.....:„. u~~,_,_,_--~--~-~
D.:c:o_.r_·..
Tabela 1.1. Podstawowe zdarzenia zachodzące w procesie gospodarczym t.,1

Lp. Podmiot, którego zdarzenie

Zdarzenie bezpośrednio dotycŻy Rynek czynników
- wytwórczych
--,
otrzymywanie dochodów z tytilłu usług:
ziemi, pracy, kapitału i technologii
I
--··· ··-·- Rysunek 1.3. Obieg okrężny (zamknięty) w gospodarce rynkowej
L( kupno dóbr i usług konsumpcyjnych
. I
produkcyjne zaangażowanie: ziemi, pracy, )
{J'i• _ci -
.:-:.,.
kapitału i technologii 3. Dotychczas analizowaliśmy przypadek gosp~darki wolnorynkowej, w której
- nie ma miejsca na działalność władzy gospodarczej. Uchylmy obecnie to za-
I uzyskiwanie przychodów ze sprzedaży dóbr
łożenie i włączmy do tego modelu trzeciego uczestnika rynku. Zastanów się,
,{,
\""
i usług konsumpcyjnych !'''>
l
co oznacza jego obecność w gospodarce, a następnie uwzględnij ten fakt na
\\ produkcyjne udostępnienie czynników wy- '·--;·~-(. - powyższym rysunku.
":!.
twórczych i
zaoferowanie do sprzedaży wytworzonych
dóbr i usług konsumpcyjnych Ćwiczenie 4

zapłata za dobra i usługi konsumpcyjne W tabeli 1.2 zestawiono ze sobą w pary różne dobra konsumpcyjne. Zadecy-
duj, stawiając znak ./ w odpowiedniej kratce, czy mają one względem siebie
~~- charakter substytucyjny, czy komplementarny. Jeżeli uznasz, że żadnej z tych
zapłata za usługi czynników wytwórczych
zależności nie można stwierdzić, postaw znak ./ w kratce klasyfikującej dobra
jako niezależne.
 I _J
. \".<:/

,:~·r·.·„>
'(:- ~·

_j·
;

32 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii

l
:;ł 33

Tabela 1.2. Klasyfikacja dóbr ;

'
' t. Wykreśl na rysunku 1.4 krzywą możliwości produkcyjnych tej fabryki.
]
Dobra Dobra Dobra ~~­
Pary dóbr
substytucyjne komplementarne niezależne ~
. '~]i{J
-i
;I
'I
Jabłko i pomarańcza
\
'
'1 Masło orzechowe i dżem
i'
li Buty i sznurowadła \
I
1! Groch i fasola

,fi
Pióro wieczne i atrament
Kurczak i ryba J
l,1 Płatki kukurydziane i radio
o
'I Herbata i cukier \.!
•, ./
., 10 20 30
długopisy
40 50 60
(w tys. szt.)
70

+
,jj
Rysunek 1.4. Krzywa możliwości produkcyjnych fabryki
Ćwiczenie 5
-I
~I
~1 2. Na podstawie kształtu krzywej możliwości produkcyjnych wywnioskuj, z ja-
'\il'
W pewnej fabryce produkuje się długopisy oraz pisaki. W tabeli 1.3 przed- kim rodzajem kosztu alternatywnego w produkcji obu dóbr ma do czynienia
~)2',
stawiono alternatywne kombinacje maksymalnej produkcji długopisów i pisaków, fabryka.
jaką może uzyskać przedsiębiorstwo w ciągu miesiąca, wykorzystując w pełni
,, i efektywnie wszystkie czynniki wytwórcze.
I'
3. Oblicz koszt alternatywny produkcji długopisów oraz pisaków, a następnie
Tabela 1.3. Alternatywne miesięczne możliwości produkcji długopisów i pisaków
porównaj wyniki obliczeń z odpowiedzią udzieloną w punkcie 2.

Kombinacje I
Długopisy
(w tys. szt.) I
Pisaki
(w tys. szt.)
Koszt
alternatywny
produkcji
długopisów
Koszt
alternatywny
produkcji
pisaków
II 4. Które kombinacje produkcji długopisów i pisaków są:
a) efektywne?
b) nieefektywne?
A o 50 ~ c) osiągalne?

B 10 47 1
~ d) nieosiągalne?

c 19 42 .~
I Załóżmy, że fabryka zastosowała nowoczesną technikę produkcji pisaków,
D
E
27
34
JS---
26 i
li: co zw1ękSzyło JeJ rmes1ęczne możhwosc1 ich wytwarzama. Nowe alternatywne
kombinacje maksymalnej produkcji pisaków i długopisów przedstawiono w ta-
~
F 40 15 I.'ił\,"' beli 1.4.

G 45 o ·~
~

'li~
··'i..~,
1~

~;
 "'li
,11·.1···.'
Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii
34 35

: :1 Tabela 1.4. Alternatywne miesięczne możliwości produkcji długopisów i pisaków dziej powolny - mogą wytworzyć razem maksymalnie: albo 36 iksów, albo

·~·'
,I;,..
dzięki zastosowaniu nowej techniki wytwarzania

Koszt Koszt
72 igreki, przy czym wydajność każdego z nich jest taka sama. Załóżmy, że
ilość dóbr, jaką mogą wyprodukować poszczególni mieszkańcy obu krajów, nie
jest uzależniona od liczby osób zajmujących się ich wytwarzaniem. ·
alternatywny·
ft I
'1··1
Kombinacje
Długopisy
(w tys. szt.)
Pisaki
(w tys. szt.)
alternatywny
produkcji
długopisów
produkcji
pisaków 1. Wykreśl na rysunku 1.5 granicę możliwości produkcyjnych Hipotecji i Ablandii

i<ll A' o 70
t'"1i B' 10 64
.i ,! I C' 19 57

rl
' i D'
E'
27
34
48
36
tj
~
m
~
:.;;;
F' 40 20 i .~

r o
" G' 45

5. Narysuj nową krzywą możliwości produkcyjnych na poprzednim rysUnku.

r 6. Czy w wyniku wdrożenia przez fabrykę nowej techniki wytwarzania pisaków

żmianie uległa wysokość kosztu alternatywnego produkcji długopisów oraz
pisaków? Uzasadnij swoją odpowiedź.
o 20 40 60 80 100 120 140 160
iksy (w szt.)

a) Hipotecja
O W~ W W lOOlWl~lW

iksy (w szt.)

b)Ablandia

rl
Rysunek 1.5. Krzywa możliwości produkcyjnych Hipotecji (a) i Ablandii (b)

2. Określ oddzielnie dla każdego kraju, czy w produkcji jakiegoś dobra ujawnia
i się działanie prawa malejących przychodów.
7. Którą z kombinacji ilościowych produkcji długopisów i pisaków, spośród
r1 przedstawionych w tabeli 1.4, powinna wybrać fabryka, jeżeli ich ceny będą
takie same i ich każda wyprodukowana ilość będzie mogła być bez problemu
sprzedana? 3. Ile wynosi koszt alternatywny produkcji iksów w Ablandii, a ile w Hipotecji?
Jak kształtuje się on w obu krajach w przypadku produkcji igreków?

Ćwiczenie 6
Na planecie Ziemia Bis istnieją dwa państwa: Hipotecja i Ablandia, których 4. Jeżeli oba państwa będą prowadzić między sobąhandel wymienny, to czy
mieszkańcy zajmują się produkcją wyłącznie dwóch dóbr: iksów i igreków. Pro- zwiększeniu może ulec poziom potencjalnej konsumpcji ich mieszkańców?
dukcja tych dóbr wymaga tylko nakładów pracy. Mieszkańcy obu krajów wy- Jeżeli tak, to w produkcji jakiego dobra powinna specjalizować się Hipo-
produkują więc ich tym więcej, im mniej czasu poświęcą na leniuchowanie. tecja, a jakiego Ablandia?
W obydwu państwach liczba obywateli je zamieszkujących jest taka sama i wy-
nosi po 18 osób. Każdy Hipotecjanin jest w stanie w ciągu tygodnia wyprodu-
-i-· kować maksymalnie 9 iksów lub 6 igreków, Ablandczycy zaś - jako naród bar-
 _I
36 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 37

5. Podaj propozycję stosunku wymiany iksów na igreki

który będzie korzystny dla nich obu.
pomiędzy państwami,
-
t. Na podstawie przedstawionych wyżej danych wypełnij poniższą tabelę. J
-

Tabela 1.6. Krańcowa stopa transformacji hitów w gdyby

Liczba pracowników
zatrudnionych
Hity utracone w wyniku
zmniejszenia zatrudnienia
Gdyby wytworzone Krańcowa stopa
J
-
dzięki zatrudnieniu transformacji
6. Wyznacz na poprzednim rysunku nową krzywą transformacji produktu dla przy produkcji gdybów o kolejnego pracownika

J
dodatkowego pracownika hitów w gdyby
każdego kraju, uwzględniającą handel oparty na zasadzie przewag kompara- I-
tywnych. Co stało się z ich możliwościami konsumpcyjnymi? 2 t'/ 2 i:"i ,.,,.,
3
4
ł i};
': .....

·"> ~j' :...1 .....;

]
Ćwiczenie 7 5 f
/\
I W pewnej gospodarce wytwarza się dwa dobra: hity i gdyby, przy których
produkcji potrzebne są określone nakłady ziemi, pracy i kapitału. Wielkość na-
kładów ziemi i kapitału w produkcji obu dóbr jest dana i nie może ulec zmianie.
6
7
G'
'-:,'

., ...., 7/
J
Gospodarka dysponuje 7 pracownikami, którzy mogą być swobodnie p~zerniesz­ .. i /I\ -
czani między produkcją hitów i gdybów. W tabeli 1.5 przedstawiono kształto­
wanie się tygodniowych rozmiarów produkcji całkowitej każdego z dóbr jako 2.
,I \
I .

Wykreśl na rysunku 1.6 krz:Ywą transformacji produktu tej gospodarki.

1
r 1·. I;.
l
_!

funkcji nakładów pracy, przy założeniu, że wszystkie czynniki wytwórcze są

w pełni i efektywnie wykorzystane. r;·
120
J
Tabela 1.5. Produkcja całkowita hitów i gdybów w zależności od nakładów pracy
,...,. 100
Liczba pracowników
zatrudnionych
Hity
Liczba pracowników
zatrudnionych
Gdyby
!l
t 80
J
(w tys. szt./tydz.) (w tys. szt./tydz.)
przy produkcji hitów przy produkcji gdybów ~
o o 7 126 ~
>. 60 -i
"O
Oil
22 6 120 40
2 42 5 110
20 -i
3 60 4 96
4 76 3 78
t
o 20 40 60 80 100 "120
s-o--1
5
6
90
102
2
1 30
hity (w tys. szt.)
:r-
Rysunek 1.6. Krzywa transformacji produktu gospodarki
7 112 o o

- ·~1~
 '11
'1;1i 38 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonomii 39
I

: :I: 3. O czym informuje krańcowa stopa transformacji produktu? Jaką .tendencję

wykazuje ona przy zwiększaniu zatrudnienia w produkcji gdybów?
Przyjmijmy zatem, że rozpatrujemy kształtowanie się produkcyjności całkowitej

I/: dobra X i Y w długim okresie, w którym to gospodarka dysponuje zmiennymi

.,1
nakładami pracy i kapitału w łącznej liczbie - odpowiednio~ 40 i 20 jednostek.

1. Na podstawie danych zawartych w tabeli 1.7 wypełnij puste miejsca w po-

niższej tabeli, zakładając pełne wykorzystanie wszystkich dostępnych czyn-
' :'11
iI
ników wytwórczych.
11
4. Z jakim rodzajem przychodów w procesie produkcji gdybów i hitów ma do
·1·· !.:.:.
I! czynienia ta gospodarka? Tabela 1.8. Produkcja całkowita dobra X lub Y w długim okresie,
w zależności od nakładów pracy i kapitału
I : /I
I ·I
:1~.
Produkcja dobra X Produkcja dobra Y
Ćwiczenie 8
11': Nakłady Nakłady Wynik Nakłady Nakłady Wynik

.,i i'I

:1
f
Jak zapewne jest ci wiadomo, działanie prawa malejących przychodów impli-
kuje wklęsły kształt krzywej możliwości produkcyjnych. Ale czy pamiętasz, przy A
pracy

o
kapitału

o
(ilość dobra)
'')
.. •'
pracy
)
kapitału (ilość
dobra)

jakim założeniu prawo to jest formułowane? W tabeli 1.7 przedstawiono kształto­ . i

I i B 40 : - \ ,•. 15
wanie się produkcyjności całkowitej dwóch dóbr: X oraz Y, wytwfirzanych ·~ -
w pewnej gospodarce, w zależności od wielkości nakładów pracy oraz kapitału. c 15 20 -·-.:--
\ : '

......
f'
Cl.>

...
'-' D 5 68 ':

,.
Tabela 1.7. Produkcja całkowita dobraXlub Yw zależności od nakładów pracy i kapitału
·=.c E. 20 ! ') ; ,_) .. •
80
:•
= o )
-
li~
~ F •'
20
Nakłady kapitału
G 10 •') .
.i; ,__..- 15
o 5 10 15 20 ,:_
H 30 5
11 ..,.., o o o o o o
I 160
"...c. IO o 40 60 68 72
..,
"O 20 o 60 80 96 108
Oil
:;;i 30 o 68 96 120 140 2. Teraz, na podstawie wyników uzyskanych w tabeli 1.8, wykreśl na rysunku
I
Oil
z 40 o
- 1.7 krzywą transformacji produktu tej gospodarki, a następnie odpowiedz na
72 108 140 160 zamieszczone poniżej pytania.

r może
W krótkim okresie gospodarka ta nie może zwiększać nakładów kapitału,
natomiast swobodnie kształtować poziom zatrudnienia (w .granicach
od Odo 40 jednostek). Nakłady kapitału mogą być zwiększane dopiero w długim
okresie, przy czym z okresu na okres maksymalnie o 5 jednostek. Nietrudno za-
3. Czy w długim
malejących
okresie w produkcji dóbr X i Y ujawnia się działanie prawa
przychodów? Jeśli nie, to wyjaśnij dlaczego tak się nie dzieje,
skoro w krótkim okresie w produkcji obu tych dóbr zachodzi prawo maleją­
cych przychodów.
uważyć, że w takiej sytuacji, w każdym „krótkookresowym przypadku" przed-
stawionym w tabeli 1.7 ujawnia się działanie prawa malejących przychodów.
Zastanówmy się, czy prawo to będzie działało również w długim okresie, w któ-
,- rym nakłady zarówno pracy, jak i kapitału mogą ulegać zmianie.
 Zbiór zadań z mikroekonomii Wprowadzenie do ekonom.ii 41
40
-]
Rozważmy przypadek przedsiębiorstwa wytwarzającego dobra A oraz B,
160 wykorzystującego w ich produkcji nakłady tylko dwóch czynników wytwór-

tj' 120
140 czych, a mianowicie: pracy i kapitału. Zatrudnia ono 15 pracowników bezpo-
średnio produkcyjnych oraz posiada 1O maszyn stanowiących jego wyposażenie
kapitałowe. Każdy pracownik powinien w ciągu tygodnia przepracować 40 go-
l
"' dzin, natomiast maksymalny łączny·czas pracy rnasz'yn przy produkcji obu dóbr,
~ 100 w tym samym okresie, wynosi 480 godzin. Nakłady pracy i kapitału niezbędne
- -,
::....
] 80 do wytworzenia jednostki określonego dobra (w roboczogodzinach) podaje tabe-
o la 1.9.
"O
60
40 Tabela 1.9. Nakłady pracy i kapitału niezbędne do wytworzenia jednostki
]
20 dobra A oraz B (w roboczogodzinach)

O W~~ W lOO!Wl~l~ Nakłady czynników wytwórczych niezbędne

dobro X (w szt.) do wytworzenia jednostki dobra
Praca Kapitał -I
Rysunek 1.7. Krzywa transformacji produktu gospodarki
...
o
..Q
A 3 5 J
o
Q B 6 2
4. Które spośród możliwych sposobów alokacji zasobów pracy kapitału,

przedstawionych w tabeli 1.8, są: J

Dysponując powyższymi danymi oraz wiedząc ponadto, że:
a) efektywne?
a) dział
marketingu przedsiębiorstwa ustalił, iż uwarunkowania rynkowe (ni-
b) a które nieefektywne?

5. Z jakim rodzajem kosztu alternatywnego ma do czynienia analizowana go-

ska chłonność
rynku) pozwalają na sprzedaż maksymalnie 80 szt. dobra A
w ciągu tygodnia,
J
spodarka w krótkim, a z jakim w długim okresie::? b) zysk realizowany. na jednostce sprzedanego produktu jest-w -przypadku ··
dobra A trzykrotnie wyższy niż w przypadku dobra B,
wykreśl na rysunku 1.8 granicę możliwości produkcyjnych tego przedsiębior­
J
stwa, a następnie ustal optymalną tygodniową strukturę jego produkcji, umożli­
Ćwiczenie 9 wiającą mu maksymalizację zysku z prowadzonej działalności gospodarczej.

To ćwiczenie prezentuje sposób wyznaczania granicy możliwości produk-

J
cyjnych przy wykorzystaniu matematycznej metody programowania liniowego 1 •
l- i

1 Programowanie liniowe znajduje szerokie zastosowanie w formułowaniu i rozwiązywaniu

różnorodnych problemów decyzyjnych w naukach ekonomicznych w warunkach istnienia ograni-
czeń zasobowych. Omówienie tej metody wraz z przykładami rozwiązań zadań można znaleźć
np. w podręczniku: W.F. Samuelson, S.G. Marks, Ekonomia menedżerska, PWE, Warszawa 2009,
s. 808-851. .
~J! 42
Zbiór zadai1 z mikroekonomii

., ' .,l

tj
I! I ~
ROZDZIAŁ2
J:q

11i 8
.L:l
a
'O

r '
' I

i I
I
Podstawy teorii rynku.
lii·! o 40 80 120 160 200 240
Analiza popytu i podaży
l ',.: 1·i dobro A (w szt.)

l.1! Rysunek 1.8. Granica możliwości produkcyjnych przedsiębiorstwa

Pojęcia kluczowe

I Rynek jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr oraz usług wraz z zespołem

d
i --il.
warunków, w jakich one przebiegają.
Popyt jest to relacja zachodząca pomiędzy ceną danego dobra lub u~ługi
a jego/jej ilością, jaką konsumenci są skłonni (i są w stanie) nabyć w okre-
ślonym czasie (ceteris paribus). Graficznie relację tę przedstawia się za po-
1 mocą krzywej popytu.·

1
1
1
1 Wielkość popytu to konkretna (określona) ilość dobra lub usługi, na którą kon-
sumenci zgłaszają zapotrzebowanie w określonym czasie przy danej jego/jej
:,Ji cenie. W ujęciu graficznym wielkość popytu reprezentują poszczególne
punkty na krzywej popytu.
I

Prawo popytu stwierdza, że wzrost (spadek) ceny danego dobra lub usługi powo-
duje spadek (wzrost) ilości nabytej tego dobra lub usługi (ceteris paribus).
i, Graficznym wyrazem działania prawa popytu jest ruch wzdłuż krzywej
popytu.
Paradoks Giffena to wyjątek od prawa popytu, a więc sytuacja, w której zmia-
na wielkości popytu na dane dobro następuje w tym samym kierunku, co
zmiana jego ceny (ceteris paribus). Odnosi się on do zachowań konsump-
cyjnych najuboższych gospodarstW domowych, w przypadku których notuje

44 Zbiór zadań z mikroekonomii
się w ich budżetach wysoki udział wydatków na określone dobra .niższego
rzędu (podrzędne), nie posiadające w tej grupie dóbr bliskich substytutów
(przez co gospodarstwa te nie są w stanie wyeliminować ich z koszyka nar
bywanych dóbr i usług). Dobra podrzędne, w przypadku których zachodzi
ten paradoks, określa się mianem dóbr Giffena.
Paradoks Veblena (efekt snoba) to wyjątek od prawa popytu charakterystycz-
ny dla zachowań konsumpcyjnych wśród najbogatszych grup społecznych,
obserwowanych w odniesieniu do dóbr wyższego rzędu (luksusowych). Ma
on swoje źródło w chęci ukazania przez te grupy ludności swego statusu ma-
terialnego, co znajduje wyraz w zwiększaniu rozmiarów zakupów określo­
nych dóbr luksusowych pomimo wzrostu ich cen (ceteris paribus).
Zmiana popytu to zmiana zapotrzebowanej ilości określonego dobra lub usługi
przy każdej cenie, spowodowana działaniem innych czynników niż zmiana
jego/jej ceny (np. zmiana poziomu dochodów realnych gospodarstwa do-
mowego, cen dóbr substytucyjnych, układu preferencji etc.).
Podaż jest to relacja zachodząca pomiędzy ceną danego dobra ll_\b usługi
a jego/jej ilością, jaką skłonni są zaoferować do sprzedaży producendi w okre-
ślonym czasie (ceteris paribus). Graficznie relację tę przedstawia się za po-
mocą krzywej podaży.
Wielkość podaży to konkretna (określona) ilość dobra lub usługi, jaką produ-
cenci są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie przy danej je-
go/jej cenie. W ujęciu graficznym wielkość podaży reprezentują poszczegól-
ne punkty na krzywej podaży.
Prawo podaży stanowi, że wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny danego dobra lub
usługi rośnie (spada) oferowana ilość tego dobra lub usługi (ceteris paribus).
Graficznym wyrazem działania prawa podaży jest ruch wzdłuż krzywej podaży.
Zmiana podaży to zmiana oferowanej ilości określonego dobra lub usługi przy
każdej cenie, spowódowana działaniem innych czynników niż zmiana
jego/jej ceny (np. zmiana kosztów produkcji, techniki wytwarzania, polityki
podatkowej, warunków naturalnych etc.).
Cena to pieniężny ekwiwalent jednostki towaru.
----------cena rownowag1 to cena, przy krórej-wietkość-popyti:rna-dane-oobfe-lub-usług.
zrównuje się z wielkością jego/jej podaży. Graficznie wyznacza ją punkt
przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży.
Cena minimalna to cena ustalana przez rząd, poniżej której dane dobro lub
usługa nie mogą być sprzedawane. Jej wprowadzenie ma sens tylko wów-
czas, gdy jest ona wyższa od ceny równowagi rynkowej.
J
Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 45
Cena maksymalna to cena ustalana przez rząd, powyżej której dane dobro lub
usługa nie mogą być sprzedawane. Jej wprowadzenie ma sens tylko wów-
czas, gdy jest ona niższa od ceny równowagi rynkowej.
Nadwyżka rynkowa to sytuacja, w której, przy danej cenie, ilość dobra lub
-,
-'
usługi oferowana na sprzedaż przekracza jego/jej ilość, jaką nabywcy są
skłonni kupić. Występuje wówczas, gdy cena jest wyższa od ceny równowa-
gi rynkowej. _l
Niedobór rynkowy to sytuacja, w której, przy danej cenie, wielkość popytu na
dane dobro lub usługę przewyższa rozmiary jego/jej podaży. Występuje
wówczas, gdy cena jest niższa od ceny równowagi rynkowej. _,i
Rynek sprzedawcy (producenta) - mianem tym określa się taką sytuację na
rynku określonego dobra lub usługi, w której rozmiary popytu kształtują się I
na poziomie większym od wielkości podaży. Wówczas cena tego dobra lub
usługi odchyla się od poziomu równowagi na korzyść jego sprzedawców, tj.
wykazuje tendencję do wzrostu.
Rynek nabywcy (konsumenta) to - obok rynku sprzedawcy - drugi przypadek
niezrównoważenia rynku. O jego występowaniu mówi się wówczas, gdy
J
oferowana do sprzedaży przez producentów ilość określonego dobra lub
usługi przewyższa ilość, na którą nabywcy zgłaszają zapotrzebowanie. Na
takim rynku występuje presja do obniżenia ceny. l .J
Mechanizm rynkowy to proces wzajemnego oddziaływania na siebie elemen-
tów rynku (popytu i podaży) w dążeniu do równowagi rynkowej.
J
Wolny rynek to taki, na którym ceny kształtują się jedynie pod wpływem popy-
tu i podaży.
Model pajęczyny to model rynku, na którym reakcje producentów na zmianę
ceny dobra, spowodowaną oddziaływaniem czynnika egzogenicznego, na-
stępują z pewnym opóźnieniem czasowym. W zależności od stopnia ela-
styczności cenowej krzywych popytu i podaży mogą zachodzić:
oscylacje wybuchowe, gdy cenowa elastyczność popytu jest mniejsza
od cenowej elastyczności podaży; w takiej sytuacji rynek po wybiciu go
ze stanu równowagi nie jest w stanie samoczynnie powrócić do punktu
---~:ó..wno.wagi,-gciyż_wahania-cen.-i-ilości-dobi:a-są-z-0Icresu-11a-okt:es-<;or:az­
~-
większe~
oscylacje tłumione, gdy krzywa popytu charakteryzuje się większym
stopniem elastyczności cenowej niż krzywa podaży; w takiej sytuacji
rynek po wybiciu go ze stanu równowagi jest w stanie samoczynnie

11 46 Zbiór zadań z mikroekonomii
powrócić do punktu równowagi, albowiem wahania cen i ilości dobr~
,I)' w każdym kolejnym okresie są coraz to mniejsze, 1
oscylacje o stałej amplitudzie wahań, gdy funkcje popytu i podaży od-
j znaczają się taką samą wartością współczynnika elastyczności cenowej;
wówczas wahania cen i ilości dobra są z okresu na okres takie same, co
lj z jednej strony uniemożliwia samoczynne osiągnięcie przez rynek punk-
tu równowagi, z drugiej zaś - utrzymuje rozmiary stanu nierównowagi
na tym samym poziomie.
1:1 Współczynnik elastyczności cenowej popytu (ED1p)) jest miarą względnej
, (wyrażonej w procentach) zmiany wielkości popytu na dane dobro lub usługę
w stosunku do względnej zmiany jego/jej ceny. Informuje o stopniu rynko-
Il wej reakcji konsumenta na zmianę ceny dobra lub usługi. W zależności od
wartości, jakie przyjmuje, mówi się o:
popycie elastycznym, gdy !Eo1p)I > 1; wówczas względna zmiana wiel-
kości popytu na dane dobro lub usługę jest większa od względnej zmia-
H1
' ! ny jego/jej ceny,
popycie nieelastycznym, gdy !Eo1p)I < l; wówczas względn~ zmiana
wielkości popytu na dane dobro lub usługę jest mniejsza od względnej
I: zmiany jego/jej ceny,
popycie jednostkowo elastycznym (proporcjonalnym), gdy IE01pJI = l;
wówczas względna zmiana wielkości popytu na dane dobro lub usługę
',~"'
jest równa względnej zmianie jego/jej ceny,
popycie doskonale nieelastycznym (sztywnym), gdy Eo(p) = O; wów-
czas zmiana ceny nie wywołuje zmiany wielkości popytu,
li popycie doskonale elastycznym, gdy IEo(p)I -+ oo; wówczas zmiana
ceny może wywołać zmianę wielkości popytu w O do oo lub odwrotnie.
Elastyczność punktowa to miara elastyczności w danym punkcie krzywej po-
'11; pytu (podaży).
Elastyczność łukowa to miara elastyczności na danym odcinku krzywej popytu
(podaży).
Il,,,,, Mieszana cenowa elastyczność popytu mierzy reakcję popytu na określone
dobro lub usługę (X) w wyniku zmiany ceny innego dobra lub usługi (Y).
Jeśli współczynnik tej elastyczności przyjmuje wartości dodatnie, wówczas
dobra lub usługi X i Y są substytutami, jeśli zaś ujemne - mamy do czynienia
w z dobrami lub usługami komplementarnymi.
li
Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży
47
Fleksybilność (giętkość) cen to stopień reakcji ceny na zmianę popytu. Zależ­
ność ta ma charakter dodatni, gdyż wzrostowi popytu, ceteris paribus, towa-
rzyszy z reguły wzrost ceny l. vice versa.
Współczynnik elastyczności dochodowej popytu (ED(•)) mierzy reakcję popytu
na określone dobro lub usługę w wyniku zmiany poziomu dochodów real-
nych konsumenta. W zależności od wartości, jakie przyjmuje, dobra i usługi
dzieli się na:
podrzędne, gdy Eo(•) E (-oo; O); popyt na nie maleje wraz ze wzrostem
dochodu realnego i vice versa,
normalne, gdy Eo<o E (O; oo); popyt na nie rośnie wraz ze wzrostem
dochodu realnego i vice versa,
W ramach grupy dóbr i usług normalnych, wyróżnia się ponadto dobra
i usługi:
podstawowe, gdy Eo(t) E (O; l); popyt na nie zmienia się relatywnie
wolniej od zmiany dochodu realnego,
luksusowe, gdy Eo(<) E ( 1; oo); popyt na nie zmienia się relatywnie szyb-
ciej od zmiany dochodu realnego.
Prawo Engla stwierdza, iż w miarę realnego wzrostu dochodów gospodarstwa
domowego zmniejsza się - w ogólnej sumie wydatków tego gospodarstwa -
procentowy udział wydatków na dobra niższego rzędu oraz dobra podsta-
wowe (m.in. żywność), a zwiększa udział wydatków na dobra i usługi
wyższego rzędu Gak np. dobra konsumpcyjne trwałego użytkowania) ..
Współczynnik elastyczności cenowej podaży Es1p) jest miarą względnej zmia-
ny wielkości podaży danego dobra lub usługi w stosunku do względnej
zmiany jego/jej ceny. Informuje o stopniu rynkowej reakcji producenta na
zmianę ceny dobra lub usługi. W zależności od wartości, jakie przyjmuje,
mówi się o:
podaży elastycznej, gdy Es<P» l; wówczas względna zmiana wielkości
podaży danego dobra lub usługi jest większa od względnej zmiany
jego/jej ceny,
podaży nieelastycznej, gdy Es(p) < 1; wówczas względna zmiana wiel-
kości potlaży danego dobra lub usługi jest mniejsza od względnej zmia-
ny jego/jej ceny,
podażX jednostkowo elastycznej (proporcjonalnej), gdy Es<P> = l;
wówczas względna zmiana wielkości podaży danego dobra lub usługi
jest równa względnej zmianie jego/jej ceny,
 I
' ',
_)
48 Zbiór zadań z mikroekonomii
Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 49

i,
podaży doskonale nieelastycznej (sztywnej), gdy
zmiana ceny nie wywołuje zmiany wielkości podaży,
Es1p) = O;. wówczas
Pojęcia i określenia
J
podaży doskonale elastycznej, gdy --+ oo; wówczas zmiana ceny
może wywołać zmianę wielkości podaży w
Es1p)
O do oo lub odwrotnie. Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj
-1
Ekspansybilność cen to stopień reakcji ceny na zmianę podaży. Zależność ta odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
ma charakter odwrotny, gdyż wzrostowi podaży, ceteris paribus, towarzyszy a) dobro Giffena,
'I: z reguły spadek ceny i vice versa. b)
c)
wielkość podaży,

cena równowagi rynkowej,

.J
Pytania systematyzujące wiedzę
d)
e)
podaż,

równowaga rynkowa,
::1
i
i problemy do przemyślenia f) popyt nieelastyczny,
g) popyt rynkowy, ·1

1. Co to jest rynek i jakie rodzaje rynków można wyróżnić w gospodarce? h) dobra substytucyjne, _I
i i) popyt,
2. Co to jest rynek nabywcy i rynek sprzedawcy? ,
]' . I j) wielkość popytu,
! ! 3. Jaka jest zasadnicza różnica między gospodarką naturalną a gospodarką ryn-
k) niedobór rynkowy,
kową?
l) popyt elastyczny,
4. Na czym polega różnica między wolnym a czarnym rynkiem?
ł) elastyczność cenowa popytu,
5. Czy gospodarkę polską na obecnym etapie przemian można olcreślić mianem m) rynek,
_)
gospodarki rynkowej?
n) mieszana cenowa elastyczność popytu. -!
6. Co to jest popyt i jakie czynniki mogą wywołać jego zmianę?
1. Suma ilości dóbr i usług, na jakie zgłaszane jest przez indywidualnych na- _I
7. Co to jest podaż ijakie czynniki determinują jej zmianę? bywców zapotrzebowanie, przy różnych poziomach ceny - _ __
8. Dlaczego krzywa popytu ma nachylenie ujemne, a krzywa podaży dodatnie? 2. Reakcja popytu na jedno dobro, wynikająca ze zmiany ceny innego dobra -
9. Jaka jest interpretacja ekonomiczna przesuwania się wzdłuż lcrzywej popytu I
(lub podaży), ajaka przesunięcia się krzywej popytu (lub podaży)? 3. Zespół warunków umożliwiających przeprowadzenie transakcji kupna i sprze-
daży dóbr i usług - _ _
10. Jaką rolę pełni prawo popytu i podaży w analizie ekonomicznej?
11. W jaki sposób zmiany podaży lub popytu na rynku jednego dobra
oddziaływać na rynki innych dóbr? Podaj przykłady.
mogą 4. Ilość dóbr i usług, jaką kupujący są w stanie nabyć po olcreślonej cenie - l
rrPrzeustaw-iSrotęprawa Eng a. ~ 5· Rodzaj ~ ~harakteryzujący_filę mniejsz;i względną zmian.fi wielkośc_i__

13. Na czym polega równowaga rynkowa?

c•

<.
popytu na olcreslone dobro w stosunku do względnej zmiany ceny tego
dobra -
J-
14. Omów teoremat pajęczyny. ·~ 6. Ujemn~ ~elacja mi~dzy ceną dobra (lub usługi) a jego Qej) ilością, jaką są
skłonru (1 są w stame) nabyć kupujący- _ _

I
fj
 Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 51
I 50 Zbiór zadań z mikroekonomii

i p F 3. Jeżeli wzrostowi ceny truskawek towarzyszy wzrost popytu na

i. 7. Cena, która powstaje w momencie zrównania się wielkości popytu na dan~
nie, to możemy stwierdzić, że sytuacja ta podważa prawo popytu.
I!
j) dobro (lub usługę) z wielkością jego Gej) podaży-__ '
p F 4. Do dóbr podrzędnych zalicza się te, na które popyt maleje wraz ze
1! 8. Dobra charakteryzujące się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich towarzy-
wzrostem dochodu realnego.
szy wzrost popytu na dobro drugie - _ __
lili 9. Rodzaj popytu na określone dobro, którego wielkość rośnie procentowo
p F 5. Jeżeli
wzrasta cena jednego dobra i obserwuje się następnie wzrost
popytu na inne dobro, to można wnioskować, że dobra te są
szybciej niż następuje procentowy spadek ceny tego dobra - _ __
li względem siebie komplementarne.
li

~
10. Stosunek względnej zmiany wielkości popytu do względnej zmiany ceny
p F 6. Paradoks Veblena dotyczy dóbr podstawowych, których udział
danego dobra (lub usługi) - _ _
w ogólnej sumie wydatków gospodarstwa domowego jest stosun-
11. Dobro podrzędne, dla którego funkcja popytu jest rosnąca względem jego kowo duży.
l'I ceny- _ _
p F 7. Wzrost stawki podatku od sprzedaży dóbr i usług obciąży konsu-
12. Dodatnia relacja między ceną dobra (lub usługi) a jego Gej) ilością, jaką pro- mentów w stopniu tym większym, im popyt będzie bardziej ela-
.- : li11 ducenci są skłonni wyprodukować i zaoferować do sprzedaży w określonym styczny cenowo od podaży.
I I<·~
'il
czasie-
13. Ilość dóbr (lub usług), jaką skłonni są dostarczyć na rynek producenci przy
p F 8. Konsekwencją wzrostu rynkowej ceny herbaty
sienie ceny równowagi na rynku kawy.
m9że być podnie-
' :1
' ··.:'i danej cenie - _ _ i
p F 9. Popytem elastycznym charakteryzują się z reguły dobra luksusowe.

r
I! I
.
14. Wielkość popytu na określone dobro (lub usługę) równa się wielkości jego
(jej) podaży- _ _
p F 10. Wzrost realnych dochodów gospodarstw domowych prowadzi do
zwiększenia się ich wydatków na wszystkie rodzaje dóbr i usług
15. Sytuacja na rynku, w której wielkość popytu na określone dobro przewyższa konsumpcyjnych.
r1 rozmiary jego podaży - _ _ P F 11. Nieurodzaj w rolnictwie doprowadza zawsze do pogorszenia sytu-
acji ekonomicznej rolników, albowiem jego nieuchronną konse-
kwencją jest zmniejszenie się dochodów pochodzących ze. sprze-
li Prawda - fałsz daży płodów rolnych.

P F 12. Dodatnia wartość współczynnika mieszanej cenowej elastyczności

lr
popytu wskazuje na substytucyjny charakter dóbr, których doty-
Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem
czy.
odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe).
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało P F 13. Krzywa popytu, dla której współczynnik elastyczności łukowej
się prawdziwe. jest równy jedności, charakteryzuje się takim samym stopniem
elastyczności punktowej w każdej części swojego przebiegu.
1. Rynek, na którym wielkość podaży danego dobra przewyższa
I P F
rozmiary istniejącego na nie popytu, określa się mianem rynku P F 14. Ekspansybilność cen oznacza reagowanie podaży na zmianę ceny.
nabywcy. P F 15. Każda funkcja podaży
o przebiegu liniowym, wychodząca z po-

r p F 2. Jeżeli krzywe indywidualnego popytu wszystkich konsumentów

na dane dobro charakteryzują się doskonałą elastycznością ceno-
wą, to na tej podstawie można bezwzględnie stwierdzić, że funkcja P F
czątku układu współrzędnych, bez względu na jej nachylenie jest
jednostkowo elastyczna cenowo.
16. Ograniczenie importu pomarańczy doprowadzić może do spadku
popytu rynkowego na to dobro również jest doskonale elastyczna
popytu na sok grejpfrutowy.
cenowo.
 Zbiór zadań z mikroekonomii
J
52 Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 53

p F 17. Jeżeli wartość bezwzględna współczynnika elastyczności cenowęj 3. Który spośród niżej wymienionych czynników nie wpłynie na przesunięcie
]
popytu na dane dobro jest mniejsza od jedności, to wzrost ceriy krzywej popytu na określone dobro?
rynkowej tego dobra zwiększy przychód całkowity przedsiębior­
stwa z jego sprzedaży. O a) dochody gospodarstw domowych, ]
p F 18. W sytuacji, gdy na rynku mamy do czynienia z niedoborem dobra, · O b) moda i gusty konsumentów,
celem osiągnięcia równowagi konieczne jest obniżenie ceny tego
dobra do takiego poziomu, przy którym rozmiary popytu i podaży
będą sobie równe.
O
O
c) zmiana ceny tego dobra,
d) zmiany cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych.
]
p F 19. Teoremat pajęczyny opisuje przebieg procesów dostosowawczych,
zachodzących na rynku w waruaj<.ach opóźnionej reakcji produ-
4. Jeżeli cena na rynku pewnego dobra lub usługi ustalona zostaje powyżej
poziomu równowagi, to wówczas na tym rynku mamy do czynienia z:
~1
centów danego dobra na zmiany Jego ceny.
p F 20. Ze stałą amplitudą wahań w teorii pajęczyny mamy do czynienia
O a) nadwyżką rynkową,
tylko wówczas, gdy elastyczności cenowe popytu i podaży są jed-
nocześnie równe jedności.
O b) niedoborem rynkowym, -~I
O c) przewagą wielkości popytu nad wielkością podaży,
l
O d) przewagą podaży nad popytem.
Test wyboru
j
5. W przypadku paradoksu Giffena wzrostowi ceny dobra towarzyszy:
-i
O a) wzrost wielkości popytu na to dobro, i
Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak ./. J
O b) obniżenie wielkości popytu na to dobro,
1. Przesunięcie krzywej popytu w lewo oznacza:
O c) wzrost popytu na to dobro,
O a) zmniejszenie wielkości popytu przy każdej cenie,
o d) wzrost podaży tego dobra. J
O b) zwiększenie wielkości popytu przy każdej cenie,
6. Który z niżej wymienionych czynników nie narusza założenia ceteris paribus
O c) wyższą cenę w stosunku do
położenia krzywej,
każdej wielkości popytu przed zmianą dla prawa podaży na rynku usług drukarskich?
O a) zmiana ceny papieru,
J
O d) niższą cenę w stosunku do każdej wielkości popytu przed zmianą O b) zmiana realnego poziomu płac drukarzy,
położenia krzywej.
O c) zmiana ceny energii elektrycznej;
J
2. Ruch wzdłuż krzywej podaży oznacza zawsze:
O d) ws:cystkie wyżej wymienione c:zynniki naruszają to założenie. -~
a) wzrost lub spadek podaży,
O b) zmianę wielkości podaży,

O c) zmianę popytu,
O d) zmianę ceny równowagi.

j
 54 Zbiór zadań z mikroekon;mii Podstawy teorii rynku. A,naliza popytu i podaży 55

7. Wzrost kosztów produkcji drukarek laserowych może spowodować na ich 11. Zmianę punktu równowagi rynkowej może wywołać:
rynku: O a) zmiana wielkości P,Opytu lub wielkości podaży,
O a) przesunięcie krzywej podaży w lewo, O b) zmiana popytu lub podaży,
O b) wzrost ceny, o c) ustanowienie przez rząd cen minimalnych lub maksymalnych;
O c) wzrost podaży, O d) wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe.
O d) spadek wielkości podaży.
12. Gdy 15% wzrost ceny danego dobra wywołuje na jego rynku 10% spadek

., 8. Cena równowagi to cena:

O a) po jakiej konsumenci są skłonni nabyć każdą ilość danego dobra,
producenci zaś zaoferować ją do sprzedaży,
wielkości popytu, możemy wnioskować, że popyt na to dobro jest:

O
O
a) elastyczny,
b) nieelastyczny,
i O b) obowiązująca zawsze na rynku zarówno wszystkich producentów,
il) jak i wszystkich konsumentów określonego dobra,
O c) sztywny,

O c) transakcji, „oczyszczająca" rynek z określonego dobra i, nie wywo- O d) jednostkowo elastyczny.

łująca jego niedoboru, ·
13. Zniesienie ceł importowych na pszenicę może wywołać na krajowym rynku
I O d) zapewniająca wszystkim producentom opłacalność wytwarzania da-
nego dobra.
pszenicy:
O a) spadek podaży,
:r
\-i
9. Ilustracją graficzną wzrostu ceny benzyny będzie dla rynku samochodów:
O a) przesunięcie krzywej podaży w lewo,
O b) wzrost wielkości popytu,
O c) wzrost podaży,
O b) przesunięcie krzywej popytu w lewo,
I O c) ruch w dół po krzywej popytu,
14.
O d) spadek ceny.

Jeżeli bezwzględna wartość współczynnika dochodowej elastyczności popy-

O d) ruch w górę po krzywej podaży.

r 10. Jeżeli cena długopisów ulegnie obniżce, to na rynku piór wiecznych można
oczekiwać:
tu na pewne dobro
O
podrzędne wynosi 0,6, to popyt na nie zmienia się:
a) w tym samym kierunku co dochód, lecz względna jego zmiana jest
mniejsza od względnej zmiany dochodu,
O a) spadku wielkości popytu, .
I
' O b) wzrostu popytu,
O b) w przeciwnym kierunku niż dochód, lecz względna jego zmiana jest
większa od względnej zmiany dochodu,

O c) obniżenia rozmiarów podaży, O c) w tym samym kierunku co dochód, lecz względna jego zmiana jest
większa od względnej zmiany dochodu,
O d) wzrostu wielkości popytu,
O d) w przeciwnym kierunku niż dochód, lecz względna jego zmiana jest
mniejsza od względnej zmiany dochodu.

'·ł;
 11'
li _I
11
I.
56 Zbiór zadań z mikroekonomii Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży
i 57

15. Dane dobro jest klasyfikowane do dóbr normalnych, gdy: 19. Ustanowienie przez rząd ceny minimalnej na określone dobro:
]
O a) wartość bezwzględna współczynnika elastyczności cenowej popytu
wynosi 1,6,
O a) ma sens tylko wówczas, gdy cena ta ustalona zostaje powyżej po-
ziomu równowagi rynkowej,
-.l
O b) wartość współczynnika elastyczności dochodowej popytu wynosi--0,4, O b) następuje z reguły pod naciskami ze strony producentów tego dobra,
O c) wartość współczynnika mieszanej cenowej elastyczności popytu jest
dodatnia,
O c) wywołuje nadwyżkę rynkową, -1
O d) powoduje spadek popytu. ---
O d) wartość współczynnika elastyczności dochodowej popytu wynosi 0,8.

16. W przypadku, gdy na rynku pomarańczy wzrastają jednocześnie popyt i po-

20. Jeżeli rząd ustanowił czynsz maksymalny na wynajmowane mieszkania na --,
daż, przy czym względna zmiana popytu jest większa niż względna zmiana
poziomie o 20% niższym od poziomu odpowiadającego warunkom równo- --
podaży, to wówczas na tym rynku:
wagi rynkowej, a elastyczność cenowa podaży mieszkań wynosi 0,75, to
o ile w przybliżeniu wzrosłaby w takiej sytuacji ilość wynajmowanych -J
O a) wzrasta ilość równowagi, lecz cena równowagi pozostaje nie zmie- mieszkań, gdyby czynsze zostały uwolnione spod kontroli administracyjnej? .
niona,
o a) o 15%,
O b) w_zrasta cena równowagi, lecz ilość równowagi pozostaje .nie zmie-
o
~I
b) o 19%,
ruona,
O c) wzrasta zarówno cena, jak i ilość równowagi, o c) o 25%,

d) wzrasta cena równowagi, lecz ilość równowagi się obniża. o d) o 38%.

,1:
I
O
17. Aby spadek podaży na rynku jakiegokolwiek dobra spowodował wzrost
1
utargu całkowitego, pochodzącego z jego sprzedaży:
Ćwiczenia
O a) popyt na to dobro musi być nieelastyczny cenowo,
Ćwiczenie 1
J
O b) popyt na to dobro musi być elastyczny cenowo,
Przeczytaj siedem zacytowanych niżej tytułów artykułów z gazet. Zdecyduj,
O c) musi wzrosnąć ilość równowagi rynkowej tego dobra,
O d) podaż tego dobra musi być doskonale nieelastyczna.
czy przedstawione w nich sytuacje mogą spowodować jakąkolwiek zmianę po-
daży na krajowym rynku samochodów. Jeżeli uważasz, że tak, określ kierunek
J
jej zmiany, otaczając kółkiem poprawną odpowiedź (i - w przypadku wzrostu
18. Dział marketingu Browaru „Piwko z Pianką" SA ustalił, że wzrost ceny podaży, x - gdy nie następuje zmiana podaży, ! - gdy podaż spada). Następnie
puszki piwa (0,33 1) z 2,00 zł do 2,50 zł, spowodował spadek dziennej wiel- zastanów się nad graficzną prezentacją danego przypadku. W tym celu wykorzy-
kości jego sprzedaży z 6800 do 5500 puszek. Wartość bezwzględna współ­ staj rysunek 2.1 rozpoczynając analizę od krzywej oznaczonej literą C. Za punkt
czynnika elastyczności cenowej popytu na ten produkt wynosi zatem: wyjścia dla ilustracji graficznej każdej kolejnej sytuacji przyjmij krzywą podaży,
o a) 0,31,
--n:a-której-zalnrń-czyłes analizę poprzedmego przypadl:ClLPrzesuwaJ tylko jedną
krzywą naraz - nie przeskakuj np. od A do C, nawet gdy uważasz, że tytuł suge-
}--
o b) 0,76, ruje bardzo dużą zmianę podaży samochodów. Jeżeli znajdziesz się na krzywej
E, a kolejny nagłówek zwiastuje wzrost podaży, oznacza to, że gdzieś uprzednio
o
o
c) 1,31,
d) 3,24.
popełniłeś błąd. Symbol krzywej, na której zakończyłeś analizę danego tytułu
prasowego, wpisz w ostatnią kolumnę poniższego zestawienia.
l
f 58 Zbiór zadań z mikroekonomii

Podaż Wykres
podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży

Tabela 2.1. Determinanty podaży

59

Tytuł artykułu prasowego

I I. ,,Związki zawodowe największej polskiej fabryki
samochodów zgadzają się na realną obniżkę płac"
t X .I. Grupy przyczyn
wywołujących zmiany podaży
Tytuł artykułu prasowego

2. „Komputeryzacja parku maszynowego skraca czas

.1 produkcji samochodów osobowych"
t X .I. Zmiana kosztów produkcji

3. „Ogólnokrajowy strajk pracowników fabryk samo- t X .I. Postęp techniczny

chodów zaczął się o północy"
l
r ;
\
4. „Wyższe cła
napływ
na import samochodów zmniejszają
zagranicznych samochodów"
i X .I.
-
Polityka gospodarcza rządu

:r
• I
5. „Stal drożeje"

6. „Bankructwo największej prywatnej fabryki samo-

i

i
X

X
.I.

.I.
Czynniki losowe oraz społeczne
powodujące zmniejszenie produkcji

chodów"
\I' .
' .I. Ćwiczenie 2
' 7. „Nikt nie chce kupować nowych modeli samochodów" i X

Po przeczytaniu siedmiu zacytowanych niżej nagłówków artykułów z gazet

przeanalizuj (korzystając z instrukcji przedstawionych w ćwiczeniu 1) wpływ
I poszczególnych sytuacji na zmianę popytu na krajowym rynku wołowiny.

(" Tytuł artykułu

1. „Wkrótce czeka nas wzrost ceny

prasowego

wołowiny"
Popyt

,., I
Wykres

. -
! i X .I.
i

~
I 2. „Przyrost naturalny w Polsce jest coraz większy" i X .I. 11

r
3. „Spadają ceny wieprzowiny" i .I.
A B C D E
X
l
r o ilość
4. „Badania naukowe dowodzą, że jedzenie wołowj_:iy
i X .I.
może być szkodliwe dla zdrowia"
'
Rysunek 2.1. Zmiany podaży na krajowym rynku samochodów 5. „Wędrowne ptaki odlatują na południe. -
Nadchodzi zima" i X .I.

Przyporządkuj teraz każdą ze stwierdzonych zmian podaży na krajo~m 6. „St~pa inflacji coraz wyższa - dochody realne
Polaków znów mniejsze" i X .I.
rynku samochodów do właściwej grupy wywołujących ją przyczyn. W tym' celu
wpisz do tabeli 2.1 - obok odpowiedniej grupy przyczyn - cyfry, którymi ozna-
czono poszczególne tytuły artykułów prasowych. (Uwaga: w niektórych przy- 7. „Hamburgery w modzie" t X .I.
padkach do danej grupy przyczyn może być zaklasyfikowanych więcej tytułów).
 I
J
60 Zbiór zadań z mikroekonomii Pod~tawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 61 -·1

Ćwiczenie 3 J
'i
•I
Tabela 2.3 zawiera dane o ~ształtowaniu się wielkości popytu i podaży dłu­
I

il' ]
gopisów, wytwarzanych przez firmę „Kleks" SA, w zależności od poziomu ich

\~
ceny.

1d
;. ··j'1
Tabela 2.3. Popyt i podaż długopisów
J
'
A B C D E Cena (w zł) 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50
o ilość
Wielkość popytu
300 240 190 150 110 80 60
-j;
,_

(w tys. szt.Irak)
:.11
Rysunek 2.2. Zmiany popytu na krajowym rynku wołowiny Wielkość podaży
'I
Il
(w tys. szt.Irak) 30 80 120 150 175 200 220
ł _]
a"
I

·n
'
),
0 -
Przyporządkuj teraz w tabeli
każdą ze stwierdzonych zmian
2.2 - analogicznie jak w poprzednim ćwiczeniu
popytu na krajowym rynku wołowiny do odpo-
wiedniej grupy wywołujących ją przyczyn. 1. Wyznacz graficznie na poniższym rysunku p_unkt równowagi na rynku dłu­
·I
l
l·J
~-~
f~
'~'~,:
Tabela 2.2. Determinanty popytu
gopisów, wytwarzanych przez firmę „Kleks" SA, oraz zinterpretuj go.

3,50
J
}
l
•ii
~ 1···:
Grupy przyczyn
wywołujących zmiany popytu
Tytuł artykułu prasowego 3,00

!~i Zmiana dochodów realnych konsumentów

Zmiana cen dóbr substytucyjnych

i komplementarnych
'iii'
~ 2,00

5o 1,50
2,50

:.- ! ~
r;'!"!}f ,
1,00
Zmiana oczekiwań konsumentów
'i''
co do kształtowania się cen dóbr 0,50
1il'
'I
··1
:·1
Zmiana gustów konsumentów o 50 100 150 200 250 300 350
'i ilość (w tys. szt./rok)
Zmiana liczby konsumentów na rynku

I
Rysunek 2.3. Równowaga na rynku długopisów
-----------wytwirrz-anych przez firmę „KteKs'~S-A:
r-
2. Przy jakim poziomie ceny na analizowanym rynku długopisów wystąpi:
a) niedobór rynkowy?
b) nadwyżka rynkowa?

~
ni 62 Zbiór zadań z mikroekonomii podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 63

3. Przedstaw graficznie wpływ poniższych zjawisk na sytuację na krajowym Ćwiczenie 4

Ii[i['1: rynku długopisów: Uzupełnij tabelę 2.4 na podstawie zawartych w niej informacji.
a) wzrost ceny wkładów do długopisów (traktowanych jako .element składo­
'i wy długopisów w procesie produkcji) Tabela 2.4. Klasyfikacja popytu na .podstawie wskaźnika jego elastyczności cenowej
l'-:1J.,I

!~
Rodzaj Charakterystyka Wartość Prezentacja
popytu opisowa wskaźnika graficzna

r_1I
!L
1
i
:1!,
Elastyczny
O ilość
·-,11
,!
o ilość
b) pojawienie się mody na pisanie wiecznym piórem

-,;
,~
I.

§~ IED(p)I < 1
1Lo ilość

o ifość

c) wzrost płac pracowników produkujących długopisy IED(p)I = 1

1Lo ilość

~~
i;

iL
.J
!'
Zmiana ceny nie wywołuje
zmiany wielkości popytu
O ilość o ilość

d) masowy import tanich długopisów z Chin

1b
@~ O ilość
o ilość
 J
Zbiór zadań z mikroekonomii podstawy teorii rynku_ Analiza popytu i podaży 65
64

F. Insulina sprzedawana w jednej spośród wielu aptek w Krakowie:

_J
Ćwiczenie 5
Określ, czy popyt na niżej wymienione dobra lub usługi jest elastyczny, czy
nieelastyczny cenowo, podkreślając właściwą odpowiedź. Jeżeli Twoim zda-
Dlaczego?
ELASTYCZNY NIEELASTYCZNY ?
]
niem nie da się tego rozstrzygnąć, otocz kółkiem znak „?". Uzasadnij swoje od-
powiedzi.
i'
--!
A.Sól: Ćwiczenie 6
li
ELASTYCZNY :.NIEELASTYCZNY ' ? Zakładając, że funkcje popytu i podaży na rynku pewnego dobra są ela-

Ii Dlaczego?
styczne (ale nie w stopniu doskonałym) uzupełnij tabelę 2.5, wskazując w od-
powiednich kolumnach, jak ukształtuje się cena oraz ilość równowagi na tym
l
il': rynku w sytuacji zmiany układu popytu i podaży.
·,1 '.
~J
'i

B. Nowe samochody: Tabela 2.5. Zmiany ceny i ilości równowagi rynkowej

'1.':
ii::. ?
(ĘL_ASTYCZNY. NIEELASTYCZNY
'.ii I Popyt Podaż Cena równowagi Ilość równowagi
Dlaczego?
wzrasta nie ulega zmianie
- l
spada nie ulega zmianie (
1:' . C. Kótlety wieprzowe: j
? nie ulega zmianie wzrasta
ELASTYCZNY NIEELASTYCZNY
nie ulega zmianie spada
Dlaczego?
wzrasta wzrasta

D. Wycieczka wakacyjna do Australii:

?
spada wzrasta
J
ELASTYCZNY NIEELASTYCZNY spada spada

Dlaczego? wzrasta spada I

-a----,--------"'-Insulina· --Gz-y-;o~pe-wied~i-ulegną-zmiani-e;-jeżelrw:artośt-be_zwzgtęrln:a-ws~aźn~aeia---- ~
' -.
stycznosci cenowej popytu lub podaży będzie wynosiła O lub będzie zmierzała
NIEELASTYCZNY ?
ELASTYCZNY do nieskończoności? Uzasadnij swój osąd.

Dlaczego? !

I
.J
 66 Zbiór zadań z mikroekonomii podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży
67

Ćwiczenie 7
2,80
W tabeli 2.6 zebrano dane informujące o kształtowaniu się tygodniowej
wielkości zakupów jabłek (w kg) w pewnym sklepie w zależności od poziomu 2,40
ich ceny. ;1 , )
----- 2,00
!!
... l,60
Tabela 2.6. Popyt na jabłka
~
~ l,20
<U " A
Cena Ilość Utarg całkowity Wskaźniki elastyczności " 0,80
(w zł/kg) (w kg/tydz.) (w zł) cenowej popytu (Empi)
0,40 D
2,80 50
- 9 5,0 I QO I ?O 2?0 2?0 3?0 3?0
2,40 I 100
- i i ilość (w kg/tydz.) i i
2,00 I 150 350
-
1,60 I 200 300
- <;ą'
1,20 I 250 I
.( ·,.,'
·t-~'"c ~ 250
-
0,80 300
·f 200
o
~ 150
')J ;\llli:; o

l '.·. Id·r,
I 0,40 350 -, i .!
I !a' l oo
,·1·.·. ·· Ol
! i 50
: ! i'ii

i i 1. Wypełnij puste kolumny w powyższej tabeli, obliczając wielkość utargu cał­

kowitego sklepu ze sprzedaży jabłek oraz wskaźniki elastyczności cenowej
I popytu na jabłka dla każdego poziomu ich ceny.
O 50 !OO 150 200 250 300 350
ilość (w kg/tydz.)

2. Wykreśl na rysunku 2.4 krzy.wą popytu na jabłka oraz krzywą obrazującą

li" kształtowanie się utargu całkowitego z ich sprzedaży w zależności od roz-
miarów zakupów jabłek dokonywanych przez konsumentów.
Rysunek 2.4. Popyt na jabłka a kształtowanie się utargu całkowitego
z ich sprzedaży

3. Czy istnieje związek pomiędzy kształtem funkcji utargu całkowitego ze

I i
sprzedaży jabłek
pytu na jabłka?
a stopniem punktowej elastyczności cenowej krzywej po- Ćwiczenie 8

1l Załóżmy, że zapotrzebowanie na dobro X zgłaszane jest tylko przez trzech

konsumentów: A, B oraz C. W tabeli 2.7 przedstawiono kształtowanie się roz-
l miarów popytu tych konsumentów na dobro X w zależności od poziomu jego
ceny.

1.
I
_......._ I
 __!

68 Zbiór zadań z mikroekonomii Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży 69

_J
Tabela 2. 7. Popyt indywidualny i rynkowy na dobro X ·-----=------ -·------~-------· --- --~--··---·------i-------~- -----1---- --~-
J0,00 ------i·--· ---~------i-------~------i---. ---~- .... -i-------l----- -ł-

9,00
Wielkość
Wielkość popytu zgłaszana
przez poszczególnych konsumentów popytu 8,00 ::::::l:::::::l::::::t:::::t:::::l::::::r:::r::::r::::l::::::L::::l::::::l:::::::!::::::r:::::t::::::l:::::::t:::::r:::::::

;l;'.l;!'.-!;l~:l l'.I l~:I'. ~ 1: I'.!:lii~1:1

Cena
(w szt.) rynkowego ~ 7,00
(w zł/szt.)
A B c (w szt.)
~
N
6,00

15 ~ 5,00
1,00 10 12

2,00 8 11 13
"'o:
"'
"
4,00
3,00
'.I: --i
11
2,00 ----·-ł-······t······i·------~------ł···-·-+··--··ł······+-·····t·------:------·t·-----~----·--t----··ł·----··t-····-~-------r---···i····---~-

J
·····-1·-----·~------j··---+·-·--l--·-·-t···-··L·--t··--+···-+·--·-i··-·--l--·--+·----l·----··[·-···+·--+----T ·-+
3,00 6 10
1,00
4,00 4 9 .9

5,00 2 8 7
O 2 4 6 8 JO 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38
ilość (w szt.) 'l
1 7 5 Rysunek 2.5. Krzywe popytu indywidualnego oraz rynkowego na dobro X
6,00

7,00 o 6 3 ]
4. Jak.i wpływ
na przebieg funkcji popytu rynkowego na rozpatrywane dobro
8,00 o 5 1
będzie miał
wzrost ceny dobra Z, jeżeli dobro to jest tylko dla konsumenta C
9,00 o 4 o dobrem komplementarnym względem dobra X? ]
10,00 o 3 o

1. Oblicz wielkość popytu rynkowego na rozpatrywane dobro dla każdego

l
Ćwiczenie 9
poziomujego ceny.

2. Wykreśl na rysunku 2.5 krzywe indywidualnego popytu na dobro X, zgłasza­

nego przez konsumentów A, B i C, oraz krzywą popytu rynkowego na to
dobro.
3. Przyjmijmy, że wyłącznie konsument A ma możliwość substytuowania,
w procesie konsumpcji, dobra X dobrem Y. Czy krzywa popytu rynkowego
------na-dobrD-Xzmien.Ls.wó}Jcształt,_j_eż_ęli cena dobra Yulegnie obniżce? Innymi
słowy, czy w takiej sytuacji zmieni się stopień jej elastyczności?
Pewne gospodarstwo domowe wydatkowuje swój dochód na zakup czterech
dóbr: A, B, C oraz D. W tabeli 2.8 przedstawiono dane o kształtowaniu się
]
w dwóch kolejnych okresach nabywanej ilości tych dóbr. Wiedząc, że dochód
tego gospodarstwa wynosił w pierwszym okresie 2000 zł, w drugim zaś 3000 zł,
i przyjmując niezmienność cen dóbr w czasie, oblicz dla każdego okresu wielkość ]
wydatków rozpatrywanego gospodarstwa domowego na dobra: A, B, Ci D, udział
tych wydatków w jego budżecie oraz procentową zmianę rozmiarów zakupów l
-,-pomiędzy-obydwoma-okFesami-Penadte;---obliez-wskaźnik:i-elastyczności-docho----- 1-
dowej popytu na te dobra (Ev(i)), a następnie na podstawie ich wartości dokonaj - -
stawiając w tabeli w odpowiedniej kratce znak ./ - klasyfikacji analizowanych
dóbr na normalne (N) i podrzędne (P) oraz podstawowe (NP) i luksusowe (NL).
J

I
!
~·-·~
 70 Zbiór zadań z mikroekonomii Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży
71

Ćwiczenie I O

Ił~:
Rysunek 2.6 przedstawia sytuację na krajowym rynku buraków cukrowych.
Pierwotnie rynek znajdował się w równowadze określonej przez punkt przecię­
cia się krzywej popytu Dz krzywą podaży S. Rząd, stosując bariery celne, nie
dopuszczał do nadmiernego importu buraków cukrowych, dzięki czemu rynko-
c,
= :;;: !:-„. . wa podaż tego surowca utrzymywała się na poziomie zapewniającym opłacal­
~p, ność produkcji dla rodzimych rolników. Podpisanie umowy międzynarodowej
~~
.; j ;) <~ spowodowało jednak konieczność liberalizacji zasad handlu zagranicznego ro.in.
I.g ("_:„<:;;.
poprzez zniesienie ceł importowych na produkty rolnicze. Spowodowało to
znaczny wzrost importu buraków cukrowych i ustalenie się ich podaży rynkowej
.g
-~ ~ na nowym poziomie S'. W następstwie spadku ceny rynkowej surowca znacz-
:~ ;~ nemu obniżeniu uległa opłacalność produkcji krajowej. Rząd chcąc chronić rol-
·5~

ł
!:
„..,li: 1-.v_::-i ników przed skutkami taniego importu ustanowił minimalną cenę sprzedaży
'.:1:: „ .... .···0·· buraków cukrowych na poziomie ceny obowiązującej na rynku w sytuacji
"„
-~ .::d wyjściowej.
J:l ~ ~
'.-~) .-.:_:,.\

~ \; .„.,
~' , ..
„ s s·
~
N
:.i u
o
~ ~li ::...:..~.

~
.:!!
-
-
] li
·."""!
PJ
1:; o P1=P,,,i„
i i t;
-
i I 8.„ N
„
P2
D'
„"'
.&:>
1lo
•O
"O
-~ o q, q2 q3 q.
,__ __ j
~- ilość

„
~
Rysunek 2.6. Popyt i podaż na krajowym rynku buraków cukrowych
i :;;a

hl]~ II - II
i
...
,.;
o
"'
N
o
o
o
o
N
o
o
......
„ Na podstawie analizy przedstawionej wyżej sytuacji odpowiedz na poniższe
Ol pytania.
~ o o o o
~ ]o o
N
-"' - o o
N
1. Do czego doprowadzi ustanowienie przez rząd ceny minimalnej na sprzedaż
;1
l
}.'
o o o o buraków cukrowych: nadwyżki czy niedoboru rynkowego? Jakie będą roz-
~ =ii' o o miary stanu nierównowagi?
U!. Ń ~ ....; "'
Ń
I
.Cl
e "'<: I ~ (..) Q I ··························································································································
~ .....................•...........•.......................••.................... „ ....................................... „
 72 Zbiór zadań z mikroekonomii

2. Czy, aby wprowadzenie ceny minimalnej odniosło pożądane efekty, konieczna

jest likwidacja stanu nierównowagi na drodze dodatkowej interwencji admi-
nistracyjnej? Jeśli tak, to jakie działania w tym celu musi podjąć rząd?

3. Jeżeli badania naukowe doniosłyby o pozytywnym wpływie cukru na orga-

ROZDZIAŁ3
nizm ludzki, to wiadomość taka spowodowałaby z całą pewnością wzrost
popytu na rynku buraków cukrowych (zwiększyłby się przecież popyt na
wytwarzany z nich cukier). W takiej sytuacji krzywa popytu na nie przesunę­
łaby się w prawo. Jeżeli krzywa popytu D' symbolizowałaby tę zmianę, Teoria wyboru
to jakich posunięć ze strony polityki gospodarczej można by oczekiwać
w takiej sytuacji? gospodarstwa domowego !
~

Pojęcia kluczowe

Gospodarstwo domowe - jeden z podmiotów gospodarczych, podejmujący de-

cyzje dotyczące konsumpcji na podstawie własnych preferencji oraz istnieją­
cych ograniczeń obiektywnych (poziomu dochodów, cen dóbr i usług etc.).
Członków gospodarstwa domowego nazywa się konsumentami.

Użyteczność - pojęcie subiektywne, wyrażające zadowolenie (satysfakcję, przy-

jemność, korzyść), jakie daje konsumentowi konsumpcja określonego dobra
lub usługi.

Użyteczność całkowita to łączna

suma zadowolenia, jakie osiąga konsument
z konsumpcji określonej ilości
danego dobra lub usługi, czy też z jego/jej
konsumpcji w określonym czasie.

Użyteczność krańcowa to zmiana użyteczności całkowitej wynikająca ze v,yięk­

szenia konsumpcji danego dobra lub usługi o kolejną jednostkę.

. ·.." · ·.- .· Nadwy~k~ konsu~ent,~ - ?blicza ~i~ ją porru:-ie~szaj,ąc wyrażoną w j~dnos~<a~~-- L

_J .~:,3 1 ptemęznyeh--wteł-kose-nzytecznoscrcałkowrtey;--ktorą-korrsumenrus1ą-ga---z kon- j
sumpcji określonej ilości
danego dobra lub usługi (stanowiącą sumę użytecz-
ności lcrańcowych poszczególnych nabywanych jego/jej jednostek) o łączną
kwotę wydatków poniesionych na jego/jej nabycie. Występuje tylko wów-
czas, gdy w ocenie konsumenta użyteczność całkowita danego dobra lub
usługi przewyższa jego/jej wartość rynkową.
74 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 75

Postępowanie racjonalne to takie wewnętrznie spójne postępowanie jednostki,
które umożliwia jej osiągnięcie maksymalnej łącznej satysfakcji (użyteczno­
ści całkowitej). Może się ono odbywać na drodze minimalizacji nakładów,
przy założonym stopniu realizacji celu lub maksymalizacji efektów,_ przy
danej wielkości ponoszonych na ich osiągnięcie nakładów. ·
Aksjomaty racjonalnego postępowania to założenia o fundamentalnym znacze-
niu dla teorii wyboru gospodarstwa domowego. Wśród nich wyróżnia się:
aksjomat kompletności (zupełności) preferencji stwierdzający, że
każde dwa koszyki dóbr lub/i usług mogą być przez konsumenta ze sobą
porównywane - tym samym potrafi on dokonywać wewnętrznie spój-
nych wyborów spośród dostępnych mu koszyków dóbr lub/i usług
w celu maksymalizacji swojego zadowolenia (użyteczności całkowitej),
aksjomat zwrotności preferencji, na podstawie którego przyjmuje się,
że każdy koszyk dóbr lub/i usług jest tak samo preferowany przez kon-
sumenta jak koszyk identyczny,
aksjomat przechodniości preferencji implikujący, że jeżeli konsument
np. bardziej ceni dobro A niż B, dobro B zaś bardziej niż C, to dla we-
wnętrzej spójności jego wyborów musi przedkładać dobro A nad C,
aksjomat optymalizacji, zgoc:lnie z którym twierdzi się, że konsument
dokonuje, spośród zbioru możliwych alternatywnych rozwiązań, wyboru
takiego rozwiązania, które umożliwia mu osiągnięcie maksymalnej uży­
teczności całkowitej.
Postępowanie irracjonalne to takie postępowanie jednostki, które jest we-
wnętrznie niespójne lub też jest sprzeczne z najlepiej pojętym jej interesem
własnym, czego jednostka jest świadoma w momencie jego podejmowania.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej (I prawo Gossena) - w miarę wzro-
stu konsumowanej ilości danego dobra lub usługi użyteczność krańcowa osią­
gana z każdej kolejnej jednostki tego dobra lub usługi jest coraz to mniejsza.
II prawo Gossena - maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr lub/i usług
konsument osiąga wówczas, kiedy stosunki użyteczności krańcowych do cen
dla wszystkich nabywanych przez niego dóbr lub/i usług są sobie równe.
Krzywa obojętności konsumenta (krzywa jednakowej użytecznóści) przed-
stawia różne kombinacje ilościowe dwóch dóbr lub/i usług (koszyków kon-
sumpcji), spośród których wybór dla konsumenta jest obojętny, gdyż dają
mu taki sam poziom łącznego zadowolenia (czyli charakteryzują się jednako-
wym stopniem użyteczności całkowitej). Poszczególne krzywe obojętności
przedstawiają uporządkowany system preferencji względem dóbr lub/i usług.
Mapa obojętności konsumenta to nieskończony zbiór krzywych obojętności
danego konsumenta.
Krańcowa stopa substytucji (zwana czasami krańcową skłonnością do pła­
cenia) informuje, z jakiej konsumowanej ilości jednego dobra lub usługi bę­
dzie skłonny zrezygnować konsument, jeżeli chce zwiększyć spożycie inne-
go dobra lub usługi o jednostkę i jednocześnie zachować nie zmieniony
poziom użyteczności całkowitej. Dla wypukłej krzywej obojętności krańco­
wa stopa substytucji· wykazuje tendencję malejącą, co oznacza, że konsu-
ment, dążąc do zachowania nie zmienionego poziomu użyteczności całkowi­
tej, skłonny będzie poświęcać coraz mniejszą ilość danego dobra lub usługi
dla wzrostu spożycia inne_g~ dobra lub usługi o kolejne jednostki.
Linia budżetowa konsumenta - zbiór punktów przedstawiających wszystkie
kombinacje ilościowe dwóch dóbr lub/i usług, jakie konsument może nabyć
rozporządzając danym dochodem, przy określonych cenach tych dóbr
lub/i usług. Nachylenie linii budżetowej zależy wyłącznie od stosunku cen
rozpatrywanych dóbr lub/i usług, jej położenie zaś - od ·realnego poziomu
dochodu, którym dysponuje konsument.
Koszyk dóbr lub/i usług - określona kombinacja ilościowa dóbr lub/i usług na-
bywanych przez konsumenta.
Dochód nominalny (pieniężny) to całkowita kwota pieniężna, jaką uzyskuje
konsument z tytułu produkcyjnego udostępnienia posiadanych czynników
v.rytwórczych (zwłaszcza wykonywanej pracy) wraz z ewentualnymi świad­
czeniami socjalnymi ze strony państwa.
Dochód realny - wyraża go koszyk dóbr lub/i usług, dostępny konsumentowi za
określony dochód pieniężny (nominalny).
Równowaga (optimum) konsumenta - sytuacja, w której konsument, przy da-
nym ograniczeniu budżetowym, osiąga maksymalną użyteczność całkowitą
z realizacji określonej struktury konsumpcji. Graficznie optimum konsumen-
ta przedstawia punkt styczności najwyżej położonej - spośród osiągalnych -
krzywej obojętności z daną linią budżetową, w którym krańcowa stopa sub-
stytucji rozpatrywanych dóbr lub/i usług zrównuje się ze stosunkiem ich cen.
Krzywa dochód-konsumpcja {ścieżka ekspansji dochodowej) przedstawia
zmianę użyteczności całkowitej, osiąganej przez konsumenta z konsumpcji
dóbr lub/i usług, jaka nastąpiła pod wpływem zmiany jego dochodu (ceteris
paribus).
 76 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wybon1 gospodarstwa domowego 77

Krzywa cena-konsumpcja (ścieżka ekspansji cenowej) przedstawia, jak s. Omów sens ekonomiczny linii budżetowej konsumenta.
zmienia się struktura konsumowanych dóbr lub/i usług pod wpływem zmia-
9. W jaki sposób zmienia się położenie linii budżetowej konsumenta pod
ny ceny jednego/jednej z nich (ceteris paribus).
wpływem zmiany stosunku cen nabywanych dóbr lub/i usług oraz zmiany
Efekt substytucyjny zmiany ceny określa zmianę struktury zakupów, która j.est wysokości jego dochodu?
wynikiem zmiany relacji cen (ceteris paribus). W teorii ekonomii wyróżnia
10. Kiedy występuje stan równowagi konsumenta?
się dwa podstawowe ujęcia tego efektu:
ujęcie Słuckiego, zgodnie z którym określa go zmiana nabywanej przez n. Jeżeli dochód pieniężny konsumenta podwoi się oraz dwukrotnie zwiększą
konsumenta ilości danego dobra lub usługi, w sytuacji wzrostu lub spad- się ceny wszystkich dóbr i usług nabywanych przez niego, to jak ta sytuacja
ku jego/jej ceny, przy zachowaniu nie zmienionego poziomu siły na- wpłynie na położenie jego linii budżetowej? Czy w takiej sytuacji może na-
bywczej konsumenta w stosunku do początkowego koszyka konsumpcji stąpić zmiana struktury koszyka konsumowanych dóbr i usług? .'.~!
(tj. w taki sposób, że koszyk konsumpcji dostępny konsumentowi w sy- 12. Omów, jaki wpływ na dążenie konsumenta do maksymalizacji użyteczności
tuacji wyjściowej jest nadal dla niego osiągalny); wywiera moda?
ujęcie Hicksa, defmiujące go jako zmianę nabywanej przez konsumenta
13. Zilustruj graficznie efekt dochodowy przy obniżce cen wszystkich dóbr i usług
ilości danego dobra lub usługi, będącą następstwem wzrostu lub spadku.
nabywanych przez konsumenta i nie zmienionych relacjach między nimi.
jego/jej ceny, przy zachowaniu nie zmienionego poziomu użyteczności
całkowitej (wyznacza go zatem.ruch po tej samej krzywej obojętności). 14. Wskaż za pomocą rysunku różnicę w ujęciu teoretycznym efektu substytu-
cyjnego zmiany ceny dobra lub usługi sformułowanym przez Słuckiego oraz
Efekt dochodowy zmiany ceny - reakcja konsumenta na zmianę cen~ (zmiana Hicksa.
popytu) w wyniku zmiany dochodu realnego (ceteris paribus).
15. Jaki wpływ na kształtowanie się poziomu dochodów gospodarstw domo-
wych ma istnienie szarej strefy?
Pytania systematyzujące wiedzę i problemy
do przemyślenia
Pojęcia i określenia

1. Jakie są główne funkcje ekonomiczne gospodarstwa domowego? . . .. . . . . . .

Wym1emone mzeJ kategone ekonomiczne, oznaczone hterarru, przyporządkuj
t 2. Jakie zależności zachodzą między użytecznością całkowitą a użytecznością odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
krańcową osiąganą z konsumpcji danego dobra? a) użyteczność krańcowa,
3. Wyjaśnij pojęcia: krzywa obojętności i mapa preferencji konsumenta. b) dobra doskonale komplementarne,
4. Czy użyteczność całkowita osiągana z konsumpcji danego dobra jest równa c) krzywa cena-konsumpcja,
wydatkom konsumenta na zakup tego dobra? d) linia budżetowa,
5. Czy stopień elastyczności cenowej krzywej popytu.na dane dobro·ma wpływ e) efekt substytucyjny,
-------n-a--'-,Kształtowanie się rozmia!Ow nadwyżki konsumenta z Jego konsumpcJ:l·~._..,,...,..,_.__ _ _~f)~-ro-·wn
Rozważ tę kwestię w kontekście zmian podaży na rynku tego dobra.
__o_w_a_g_a_k_o_n-sum--e-n-ta-,----------------------
g) krańcowa stopa substytucji,
~
6. Na czym polega istota I i Il prawa Gossena? h) ścieżka ekspansji dochodowej,
7. Drogą do zwiększenia użyteczności krańcowej danego dobra jest konsumo- i) nachylenie linii budżetowej,
wanie jego mniejszej ilości. Wyjaśnij źródło tego zjawiska. j) preferencje konsumenta,

J
78 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 79

k) efekt dochodowy, 15. Zmiana konsumowanej ilości określonego dobra, w sytuacji wzrostu lub
spadku jego ceny, będąca następstwem zmiany siły nabywczej dochodu kon-
1) dobra doskonale substytucyjne, sumenta-
ł) prawo malejącej użyteczności krańcowej,
m) punkt nasycenia (błogostan),
n) nadwyżka konsumenta. Prawda -fałsz
1. Implikuje wypukły kształt krzywych jednakowej użyteczności - _ _
2. Informuje o zmianach w strukturze konsumpcji, będących konsekwencją Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem
zmiany dochodu konsumenta, przy nie zmienionych cenach dóbr i usług - odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe).
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało
3. Korzyść czerpana przez konsumenta ze spożycia każdej kolejnej jednostki się prawdziwe.
danego dobra lub usługi - _ _ p F 1. Krzywa obojętności obrazuje różne kombinacje ilościowe dwóch
4. Wyznacza je stosunek cen dóbr lub/i usług nabywanych przez konsumenta - dóbr osiągalne dla konsumenta przy danym dochodzie i określo­
nych cenach tych dóbr.
5. Działa zawsze w przeciwnym kierunku niż następuje zmiana ceny dobra lub p F 2. Nachylenie linii ograniczenia budżetowego wyznacza krańcową
usługi (bez względu na ich rodzaj) - - - ._ 1 stopę substytucji dóbr i usług nabywanych przez konsumenta.

6. Określają kształt i położenie poszczególnych krzywych obojętności konsu-
menta -
7. Sytuacja, w której jakakolwiek zmiana realizowanej struktury konsumpcji
wiązałaby się dla konsumenta ze spadkiem łącznej użyteczności - _ __
8. Powstaje przez połączenie kolejnych punktów równowagi konsumenta, jakie
ustaliły się w następstwie zmiany stosunku cen nabywanych przez niego
dóbr i usług, przy nie zmienionym poziomie jego dochodów - _ __
9. Dobra, w przypadku których krańcowa stopa substytucji jest stała - _ __
10. Krzywa obojętności dla tych dóbr ma kształt ramion kąta prostego - _ _
11. Różnica pomiędzy użytecznością całkowitą danego dobra a wydatkami kon-
sumenta poniesionymi na jego nabycie - _ __
p F 3. Udział wydatków na wszystkie rodzaje dóbr normalnych w ogól-
nej sumie wydatków konsumenta zawsze rośnie, gdy wzrasta jego
dochód realny.
p F 4. Linia ograniczenia budżetowego przedstawia różne kombinacje
ilościowe dwóch dóbr, które konsument może nabyć wykorzystu-
jąc w pełni swój dochód.
p F 5. Krzywa Engla przedstawia funkcyjną zależność wydatków na po-
szczególne rodzaje dóbr od poziomu dochodów konsumenta.
p F 6. Punkt równowagi gospodarstwa domowego oznacza taką wielkość
i strukturę koszyka nabywanych dóbr, która przy danym ograni-
czeniu budżetowym maksymalizuje poziom osiąganej użyteczno­
ści krańcowej.

12. Sytuacja, gdy konsument realizuje taką strukturę konsumpcji, dla której na- p F 7. W analizie zachowań ekonomicznych gospodarstwa domowego
stępuje zrównanie stosunków użyteczności krańcowych do cen dl.a wszyst- zakłada się, żekieruje się ono w swoich decyzjach rynkowych za-
kich nabywanych przez niego dóbr i usług - _ __ sadą racjonalnego postępowania.

13. Określa warunki substytucji dóbr i usług przy zachowaniu nie zmienionego p F 8. Gdy dochód konsumenta rośnie, a ceny nabywanych przez niego
poziomu użyteczności całkowitej dla konsumenta - _ __ dóbr nie ulegają zmianie, wówczas jego krzywe obojętności prze-
suwają się w prawo.
14. Przedstawia alternatywne możliwości konsumpcji dóbr lub/i usług - _ __
 80 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 81

p F 9. Nadwyżkę konsumenta dla danej jednostki dobra określa różnica

pomiędzy użytecznością krańcową tego dobra a jego ceną rynkową.
Test wyboru
.l
p

p
F 10. Efekt substytucyjny dla dobra luksusowego jest zawsze dodatni,
gdyż popyt na nie rośnie szybciej niż dochód. Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak v'. I
F 11. Określenia „dobra niższego rzędu" i „dobra Giffena" to synonimy.
t. Jeżeli użyteczność całkowita, osiągana z konsumpcji pewnego dobra, wzra-
p F 12. Gdy konsument osiąga maksymalne zadowolenie z konsumpcji sta w tempie bardziej niż proporcjonalnym w stosunku do wzrostu konsu-
określonej ilości danego dobra, to suma użyteczności krańcowych mowanej jego ilości, to:
kolejnych jednostek tego dobra jest równa zeru.
O a) użyteczność krańcowa jest dodatnia i malejąca,
p F 13. Jeżeliw następstwie spadku~ceny określonego dobra efekt docho-
dowyjest ujemny i większy od efektu substytucyjnego, to krzywa O b) mamy do czynienia z wyjątkiem od prawa popytu,
popytu na to dobro jest funkcją rosnącą.
O c) rozpatrywane dobro jest na pewno dobrem luksusowym,
p F 14. W przypadku zmiany ceny dobra podstawowego efekt substytu-
cyjny i dochodowy zawsze działają w tym samym kierunku. O d) użyteczność krańcowa jest dodatnia i rosnąca.
p F 15. Krzywe obojętności muszą być opadające, jeżeli łączna użytecz­ 2. Który z niżej wymienionych warunków musi być spełniony; aby postępowa­
ność dóbr dla konsumenta jest tym większa, im większą ich ilością nie konsumenta mogło być uznane za racjonalne?
może on dysponować.

p O a) w jego wyniku konsument zmaksymalizował sumę osiąganej uży­

F 16. Jeżeliceny wszystkich dóbr i usług nabywanych przez konsumen-
teczności,
ta spadną w takim samym stopniu, w jakim nastąpił wzrost
jego dochodu, to punkt równowagi konsumenta się nie zmieni. O b) w jego wyniku konsument zmaksymalizował użyteczność krańcową,
p F 17. Pomimo spadku użyteczności krańcowej, użyteczność całkowita
O c) w ostatecznym rezultacie korzyści z niego płynące przewyższyły
może nadal wzrastać.
koszty z nim związane;
p F 18. W przypadku dóbr doskonale substytucyjnych krańcowa stopa sub-
O d) wszystkie powyższe odpowiedzi są błędne.
stytucji jest zawsze równa 1.
p F 19. Prawo malejącej użyteczności krańcowej, podobnie jak prawo ma- 3. Postępowanie irracjonalne konsumenta, to takie postępowanie, które:
lejących przychodów, nie działa w długim okresie.
O a) chociaż jest wewnętrznie spójne, nie daje konsumentowi maksymal-
p F 20. Przebieg funkcji popytu na określone dobro lub usługę jest uza- nej satysfakcji,
leżniony od kształtowania się użyteczności krańcowej kolejnych
jego/jej jednostek. O b) jest niezgodne z prawem popytu,

O c) narusza dobro własne konsumenta, czego jest on przez cały czas

t.:..~ ':IF-~----~--świadomy:.-,- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

0 d) jest niekorzystne dla całego społeczeństwa.

~
82 Zbiór zadań z mikroekonomii
4. Optymalny poziom konsumpcji określonych dóbr i usług, nabywanych przez
konstimenta, przy danym jego ograniczeniu budżetowym, charakteryzuje się:
O a) największą użytecznością całkowitą,
O b) największą użytecznością krańcową,
O c) największymi ilorazami użyteczności krańcowych oraz cen tych
dóbr i usług;
O d) prawidłowa jest odpowiedź zarówno a, jak i c.
5. W przypadku zmiany ceny dobra podrzędnego, będącego dobrem Giffena:
O a) efekt substytucyjny jest zawsze większy od efektu dochodowego,
O b) efekt dochodowy jest zawsze większy od efektu substytucyjnego,
O c) efekt substytucyjny jest większy od efektu dochodowego tylko
w przypadku wzrostu ceny tego dobra, ! każdego dobra i usługi nad ich mniejszą ilość,
O d) efekt dochodowy jest większy od efektu substytucyjnego tylko
w przypadku spadku ceny tego dobra.
6. W odniesieniu do krzywej dochód-konsumpcja, dla dóbr normalnych, praw-
dziwe są następujące stwierdzenia:
O a) ma ona zawsze nachylenie dodatnie,
O b) ma ona nachylenie dodatnie, pod warunkiem, że wszystkie rozpa-
trywane dobra należą do kategorii dóbr luksusowych,
O c) informuje o zmianach w poziomie i strukturze konsumpcji dóbr
w wyniku zmiany układu preferencji konsumenta,
O d) nie da się jej wykreślić, jeżeli wszystkie analizowane dobra należą
do kategorii dóbr luksusowych.
Teoria wyboru gospodarstwa domowego 83
7. W sytuacji, gdy nominalny dochód konsumenta rośnie,. a ceny wszystkich
nabywanych przez niego dóbr obniżają się w jednakowym stopniu:
O a) efekt substytucyjny dla dobra Giffena będzie dodatni,
O b) popyt na dobra luksusowe wzrośnie w większym stopniu niż na po-
zostałe dobra,
O c) użyteczność krańcowa z konsumpcji wszystkich dóbr z całą pewno-
ścią się zwiększy,
O d) wystąpią wszystkie powyższe zjawiska.
8. Które z niżej wymienionych stwierdzeń nie są prawdziwe w odniesieniu do
krzywych obojętności?
O a) dwie różne krzywe nigdy nie mogą się przecinać,
O b) są one opadające, jeżeli konsument zawsze przedkłada większą ilość
O c) przesuwają się w prawo, gdy wzrastają dochody realne konsumenta,
O d) prezentują różne kombinacje ilościowe dóbr lub/i usług, które cha-
rakteryzują się, dla konsumenta, jednakowym poziomem użytecz­
ności krańcowej.
9. Efekt substytucyjny zmiany ceny dobra lub usługi w ujęciu Hicksa różni się.
od efektu substytucyjnego w ujęciu Słuckiego tym, że:
O a) jest mierzony przy założeniu niezmiennego poziomu użyteczności
całkowitej, w ujęciu Słuckiego zaś przy założeniu stałości dochodu
realnego konsumenta w stosunku do początkowego koszyka kon-
sumpcji,
O b) jest zawsze ujemny, podczas gdy w ujęciu Słuckiego może być cza-
sami dodatni,
O c) przeważnie jest większy od efektu w ujęciu Słuckiego,
O d) z reguły przewyższa efekt dochodowy w przeciwieństwie do efektu
w ujęciu Słuckiego.
84 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 85

10. Co nie jest prawdą w odniesieniu do krzywej cena-konsumpcja, .przedsta- 12. Dla dóbr doskonale komplementarnych efekt substytucyjny zmiany ceny
wionej na poniższym rysunku? jednego z nich będzie:
O a) ujemny, gdyż pomiędzy wielkością popytu a ceną danego dobra
zachodzi zależność o charakterze odwrotnym,
O b) dodatni, gdyż zmianie wielkości popytu na jedno dobro towarzyszy
~
zgodna co do kierunku zmiana popytu na dobro drugie,
e
.g
"O O c) zerowy, bo nie da się tych dóbr względem siebie substytuować,
~
U3
:.§
O
U2

U1
d) zawsze równy efektowi dochodowemu.
J
13. Jeżeliefekt dochodowy wzrostu ceny określonego dobra jest ujemny i mniej-·
o q,q2q3 szy od efektu substytucyjnego, to wówczas:
ilość dobra X
O a) krzywa popytu na to dobro jest opadająca,
Rysunek 3.1. Krzywa cena-konsumpcja
O b) jest to dobro podrzędne, lecz nie należące do kategorii dóbr Giffena,
O c) jest to dobro luksusowe, bo bez niego możemy się obejść,
O a) dobro X jest dobrem normalnym, dobro Y zaś dobrem podrzędnym
(lecz nie dobrem Giffena), . O d) sytuacja ta podważa prawo popytu.
O b) dobro X jest dobrem luksusowym, dobro Y zaś dobrem podstawo- 14. W upalne letnie dni pragnienie Mateusza gaszą doskonale lody owocowe.
wym, Za pierwszą ich porcję skłonny jest on zapłacić 3,00 zł, za drugą 2,50 zł,
za trzecią 1,80 zł, za czwartą zaś 1,00 zł. Które z poniższych zdań będzie
O c) dobro Yjest dobrem Giffena,
wobec tego prawdziwe?
O d) funkcja popytu na dobro X wyprowadzona na podstawie tej krzywej
O a) gdy cena porcji lodów będzie wynosić 1,30 zł, Mateusz będzie
będzie malejąca.
kupował ich 3 porcje, osiągając przy tym nadwyżkę w wysokości

11. Jeżeli wydatki na pewne dobro stanowią stosunkowo duży udział w budżecie 6,00 zł,
konsumenta, to w sytuacji wzrostu jego ceny można oczekiwać, że: O b) gdy cena porcji lodów będzie wynosić 1,00 zł, Mateusz będzie
kupował ich 4 porcje, osiągając przy tym nadwyżkę w wysokości
O a) wielkość popytu na to dobro spadnie,
7,30 zł,
O b) efekt substytucyjny przewyższy efekt dochodowy,
1:1--e-)-zarewn&-efok:t-substytuGyj.n-y,-:iak-i-dochodowy.-będzie.ujeinn..y:...;_ __;
O d) nie da się udzielić odpowiedzi bez dodatkowych informacji.
O c) gdy cena porcji lodów będzie wynosić 0,80 zł, Mateusz będzie
----------kupował-ich-4-porcje-,-os.iągaj.ąe-pr:.z)l-tym--nadwyżkę--W-W-ysokośGi--
5,10 zł,
r
O d) gdy cena porcji lodów będzie wynosić 1,00 zł, Mateusz będzie
kupował ich 4 porcje, osiągając przy tym nadwyżkę w wysokości
8,30 zł.
86 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodars_twa domowego 87

15. Na podstawie poniższego rysunku, gdy dla konsumenta osiągalne są coraz to 17. W sytuacji wyboru konsumenta pomiędzy dwoma dobrami jego krzywe obo-
wyższe krzywe obojętności, a ceny nabywanych przez niego dóbr nie ulega- jętności będą rosnące, gdy:
ją zmianie, można stwierdzić, że: O a) obydwa dobra będą'przez niego niechciane,
O b) obydwa dobra będą należały do kategorii dóbr luksusowych,
O c)jedno z dóbr będzie dobrem pożądanym przez konsumenta, drugie
zaś niechcianym,
~
~ O d) dobra te będą względem siebie neutralne, tzn., że między nimi nie
.D
o będzie zachodził żaden stosunek substytucyjności oraz komplemen-
""'
.„
•(.)
tarności.
:§ I ~ ~,
-u3
' 18. Przyjmijmy, że w sytuacji wyjściowej sprzedaż dóbr i usług jest całkowicie
- '-'1 .....
wolna od wszelkich podatków. Co stanie się, najprawdopodobniej, gdyrząd
o wprowadzi jej opodatkowanie według jednolitej stawki liczonej ad valorem?
ilość dobra X
O a) ceny wszystkich dóbr i usług wzrosną w jednakowym stopniu, a więc
dochód realny konsumenta się nie zmieni, ·
Rysunek 3.2. Ścieżka ekspansji dochodowej
O b) zmianie ulegnie stosunek wymienny dóbr i usług, gdyż wysokość
podatku w liczbach bezwzględnych będzie różna,
O a) jego dochód nominalny rośnie, realny zaś nie ulega zmianie,
O c) wobec nie zmienionego stosunku cen nabywanych przez konsumen-
O b) jego dochód realny rośnie, nominalny zaś nie ulega zmianie, ta dóbr i usług, jego punkt równowagi się nie zmieni,

O c) zarówno jego dochód realny, jak i nominalny rośnie, O d) linia ograniczenia budżetowego konsumenta przesunie się, w sto-
sunku do sytuacji wyjściowej, równolegle w lewo.
O d) obydwa nabywane przez niego dobra są dobrami normalnymi.
19. Spośród owoców Ewa lubi najbardziej jabłka i gruszki. Gdy cena jabłka bę­
16. Kształt i położenie krzywych obojętności konsumenta są określone przez: dzie dwukrotnie wyższa od ceny gruszki, to będzie ona spożywała taką ilość
tych owoców, dla której:
O a) wyłącznie preferencje konsumenta,
O a) użyteczność krańcowa ostatniego konsumowanego jabłka będzie
O b) preferencje konsumenta i realny poziom jego dochodów, o połowę mniejsza od użyteczności krańcowej ostatniej konsumo-
wanej gruszki,
O c) preferencje konsumenta, wysokość jego dochodów oraz ceny naby-
wanych przez niego dóbr i usług, O b) użyteczność krańcowa ostatniego konsumowanego jabłka będzie
dwukrotnie większa od użyteczności krańcowej ostatniej konsumo-
O d) ceny nabywanych przez niego dóbr i uslug oraz ich krańcową stopę wanej gruszki,
substytucji.
O c) łączna użyteczność z konsumpcji jabłek i gruszek, przy danym jej
ograniczeniu budżetowym, będzie możliwie największa,
O d) użyteczność krańcowa ostatnich konsumowanych jednostek tych
dóbr osiągnie równocześnie wartość zero.
 __I
88 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 89
·-1
20. Jeżelicena rynkowa pewnego dobra kształtuje się na niskim poziomie, a uży­ proponować Michał, Kuba i Maciek, aby preferowane najbardziej przez każ­
teczność całkowita czerpana z jego konsumpcji na wysokim, to w tilim dego z nich miejsce wypoczynku zostało wybrane?
przypadku można przypuszczać, że:

O a) użyteczność krańcowa ostatniej konsumowanej jednostki tego dobra

-I
jest niska,
o b) użyteczność krańcowa ostatniej konsumowanej jednostki tego dobra -I
jest wysoka, 2. Czy dzięki metodzie Kuby uda się przyjaciołom wybrać wspólne miejsce
spędzania wakacji? Innymi słowy określ, czy ich wspólne preferencje są
:! o c) stosunek użyteczności krańcowej ostatniej konsumowanej jednostki przechodnie.

o
tego dobra do jego ceny jest wysoki,
d) poziom konsumpcji tego dobra jest wysoki.
J
Ćwiczenie 2 l
Ćwiczenia W analizie teoretycznej zasad wyboru dokonywanego przez gospodarstwo
domowe zakłada się najczęściej, że podmiot ten osiąga tym większy poziom
Ćwiczenie 1 użyteczności całkowitej, z im większej ilości dóbr i usług jest w stanie korzystać.

Trójka przyjaciół ze studiów: Michał, Kuba i Maciek, postanowiła wspólnie
spędzić wakacje za granicą. W ofercie jednego z biur turystycznych znaleźli oni
trzy wycieczki o zbliżonej cenie. mianowicie do: Włoch, Francji i Hiszpanii.
Ustalili, że wyboru oferty dokonają przez głosowanie. Okazało się jednak, że
każdy z nich opowiedział się za innym miejscem wypoczynku. Michał najbar-
dziej chciałby pojechać do słonecznej Italii, na drugim miejscu stawiał wyjazd
do Francji, w ostateczności zaś zgodziłby się na podróż do Hiszpanii. Kuba naj-
chętniej wygrzewałby się na piaszczystych plażach Hiszpanii, mniej byłby za-
dowolony z możliwości opalania się we Włoszech, a w jeszcze mniejszym stop-
niu cieszyłby go wyjazd do Francji. Maciek zaś pojechałby najchętniej tam,
gdzie w jego opinii produkowane są najlepsze wina. Jak twierdzi, wina włoskie
nie wywierają na nim żadnego wrażenia, nie wzgardziłby natomiast winami
hiszpańskimi, lecz wyżej ceni sobie możliwość degustowania win francuskich.
Ponadto przyjmuje się również, że każda kolejna jednostka danego dobra lub
usługi odznacza się w stosunku do poprzedniej coraz to mniejszą użytecznością
krańcową. Założenia te pociągają za sobą opadający oraz wypukły (względem po-
czątku układu współrzędnych) kształt krzywych obojętności. Czy jednak zawsze
l
mają one taki kształt? Wykreśl po kilka krzywych obojętności opisujących kształ­
towanie się preferencji w przedstawionych poniżej sytuacjach. Wskaż również za
pomocą strzałek kierunek wzrostu poziomu użyteczności całkowitej.
A. Marta uwielbia kupować sobie nowe buty. Najchętniej codziennie zakłada­
łaby nową parę. Ostatnio, w czasie zakupów odwiedziła sklep prowadzący
sprzedaż obuwia na sztuki (oddzielnie prawe i lewe buty). Ofertę taką uzna-
ła jednak za niepotrzebną na rynku.

I':
P·.'·····

_r ·
Ponieważ
czynku, Kuba
pierwsze głosowanieabyniegłosowame
zaproponował, doprow~dziło wskazania m~ejsca
byłododwuetapowe. Pierwszy etap
wypo- •:. -•·. ·.:.·~..·; : .· •. ,;
:§t;~
obejmowałby wybór spośród wyłącznie dwóch miejsc wypoczynku, a drugi - _ · ~A f
·.··1.··.·
...-.·..·.·.. -~05
~
il
11; ·
~
sposrod „rme1sca-zwyc1ęzcy" pierwszego etapu 1 m1e1sca, kfore w mm me było
przedmiotem głosowania. *·# t. ·
~
·';if
:;_;
~
1-----------------------
r-
(:; 1. Czy kolejność głosowania według zasad zaproponowanych przez Kubę jest · ::,~ ; i-=

~!:\ istotna dla jego wyniku? Jeśli tak, to jaką kolejność głosowania powinni za-

~li1 o
ilość prawych butów
~i

li.i
l'"
~?fr
J
'I, 90
Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstiva domowego 91

B. Podczas popołudniowego odpoczynku Teresa nie może odmówić sobie, po- cha rockowy utwór muzyczny, Łukasz zaś - muzykę Marka, gdy po każdym

·1•.: mimo zaleceń lekarza, wypicia dwóch małych filiżanek kawy oraz zjedzenia jego utworze wysłucha „kawałek" heavy metalu.
połowy tabliczki czekolady. Czułaby się nieszczęśliwa, gdyby dobra te
'.·f
: ~l
spożyła w mniejszych ilościach. Większa ich ilość wpływa jednak na p0gor-
:ii szenie się jej samopoczucia.
Ilf:
l:~ml -
~ .E

itI'"
•O «I
....
o "
i ~·a

l1H ~ " »>

•u
""o ..c
:-::::
"'"
t:l
i "".~„
1r :,,,
'.\I
1 ~
:~
o
:-::::
o ilośćutworów
rockowych

l~~.lll o
,-~f
ilość filiżanek

~ i!I:i
kawy
E. Pewna kwiaciarka ma w domu pokaźną kolekcję kaktusów. Jej marzeniem
C. Na zawodach sportowych w skoku w dal w pewnej szkole ucznio- średni~j jest posiadanie wszystkich gatunków kaktusów, jakie tylko występują na
świecie. Nie gardzi innymi rodzajami kwiatów, lecz jest jej całkowicie obo-
wie wykonują dwa skoki. Ocenie podlega jednak wyłącznie jeden skok -
i~1l )ti;! .ten, który zakończył się lepszym rezultatem, a więc był dalszy.
jętne, czy znajdą się one w jej kwiatowej kolekcji, czy też nie .

;h:
lil~l:i
~F~'i
,s~,1 o
..c
u
-~
-
» 'ii
ci;
"'
-~~ t; ""
i'lO •O~
E! ~
1r! ""'·- "'o
""""
o.""::i<=
.„
•u

~J
'I: » „
"'""
~
-o -
·- "'
oo

'~:l"J'!'ii:!
~·,•
o ilość
gatunków
' o wynik pierwszego kaktusów
skoku w dal

D. Dwóch braci - Marek i Łukasz - mają zupełnie inne upodobania muzyczne.
Marek lubi wyłącznie muzykę rockową, przy czym nie znosi heavy metalu,
Łukasz zaś wprost przeciwnie. Im dłużej słuchają swojego ulubionego ga-
·I, tunku muzyki, tym bardziej są zadowoleni. Do dyspozycji w domu mają·•
jednak tylko jeden odtwarzacz płyt kompaktowych. Marek jest w stanie tole-
rować muzykę Łukasza pod warunkiem, że po każdym utworze brata wysłu- .
1
r
Ćwiczenie 3
Mateusz ma dwa ulubione sposoby spędzania wolnego czasu: oglądanie
filmów video oraz zabawę w dyskotece. Ponieważ jest uczniem II klasy liceum
i jeszcze nie pracuje, stąd jedynym źródłem finansowania tych roz1ywek jest
kieszonkowe, które otrzymuje od rodziców. W tym miesiącu dostał od nich 52 zł,
co umożliwia mu maksymalnie: oglądnięcie 26 filmów video lub opłacenie
i:
a.; _I

92 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 93

_]
13 wejść na dyskotekę. Mateusz nie należy do ludzi oszczędnych - wszystkie 3. Jeżeli wypożyczenie 1 kasety z filmem video podrożeje o 100%, przy nie
posiadane pieniądze natychmiast wydaje na rozrywki. W tabeli 3.1 przedstawio- zmienionej cenie biletów wstępu na dyskotekę oraz wysokości kieszonko-
no szeregi użyteczności całkowitej osiąganej przez Mateusza dzięki oglądaniu wego, to czy zmianie ulegnie ilość oglądanych przez Mateusza filmów video
filmów video oraz udziałowi w dyskotece. oraz wyjść na dyskotekę (przyjmując oczywiście, że dąży on do maksymali-
zacji użyteczności całkowitej)? Z jakiej ilości tych rodzajów rozrywek
będzie on korzystał? Aby odpowiedzieć na to pytanie, przeprowadź na nowo
Tabela 3.1. Użyteczność dla Mateusza filmów video oraz zabaw w dyskotece
JL
111:;
Oglądanie filmów video Zabawa w dyskotece
konieczne obliczenia w tabeli 3.2.
J
Kolejne Relacja Relacja
11'1 Cena Cena
jednostki użyteczności Użyteczność Użyteczność użyteczności
:1
i~]i
~d
rozrywek
Użyteczność Użyteczność
całkowita krańcowa
jednostkowa
(wzł)
krańcowej
do ceny
całkowita krailcowa
jednostkowa
(wzl)
krańcowej
do ceny Tabela 3.2. Użyteczność dla Mateusza filmów video oraz zabaw w dyskotece _I
'\l\ o
o o Oglądanie filmów video Zabawa w dyskotece

2
32
248
40
300
Kolejne
jednostki
rozrywek całkowita
I
Utyteczność Użyteczność J · d C e: I
użyteczności
Relacja
krańcowa Je ~= D}owa krańcowej
I
całkowita
do ceny
I I
Użyteczność Użyteczność . d C e~: I
u:tyteczności
Relacja
krańcowa Je ~= zl}owa_ krańcowej
do ceny
l
3 384 500 o o
o
4 468 660 32
I 40
5 516 800 248
2 300
6 540 912 384
3 500
7 556 992 4 468 660
8 568 1040 516
5 800
9 578 1064 6 540 912
IO 586 1080 7 556 992

Ir.
~ 'I

1;'

1. Wypełnij puste kolumny w powyższej tabeli obliczając:

9
8 568
578
1040
1064
.l
!! . IO 586 1080
a) użyteczność krańcową, jaką- w ocenie Mateusza - charakteryzują się ko-
lejno oglądane filmy video i poszczególne wyjścia na dyskotekę oraz
b) relacje użyteczności laańcowych do cen poszczególnych jednostek tych
4. Czy optymalny (maksymalizujący użyteczność całkowitą) wybór Mateusza
~
rozrywek.
~uległby zmianie, gdyby zarówno ceny obu rozpatrywanych rodzajów rozry-
2. Jaka kombinacja ilościowa oglądanych przez Mateusza filmów video oraz wek, jak i wysokość jego kieszonkowego wzrosły w jednakowym stopniu?
zabaw w dyskotece umożliwi mu, przy danym ograniczeniu budżetowym, Odpowiedź uzasadnij.
osiągnięcie maksymalnej użyteczności całkowitej?
[)

i.~;:

l
J
94 Zbiór zada11 z mikroekonomii ·Teoria wyboru gospodar-stwa domowego
95

Ćwiczenie 4
90
Ewelina jest fanatyczką napojów gazowanych zawierających kofeinę. Do jej r·----1··-----1--------1-
ulubionych należą napoje produkowane przez firmy Pepsi oraz Coca-Cola. Pija je 80
zamiennie, w zależności od tego, które są akurat dostępne w sklepie, gdy ma na· 70
nie ochotę. Poproszona o podanie kilku ilościowych kombinacji napojów Pepsi. o
y 60
oraz Coca-Coli, które dają jej taki sarn poziom satysfakcji (użyteczności całko­ u"'o
witej), określiła ich trzy zbiory. Każdy z tych zbiorów charakteryzuje się dla niej u 50
-'d
innym poziomem użyteczności całkowitej. Zaprezentowano je w tabeli 3 .3. "'
&j 40
;:i

""
:~ 30
Tabela 3.3. Układ preferencji Eweliny dotyczący napojów :§
20
firm Pepsi oraz Coca-Cola

Zbiór U1 Zbiór U3
10 l
Zbiór U2
Ilość puszek Ilość puszek Ilość puszek o IO 20 30 40 50 60 70 80 90
ilość puszek Pepsi
Pepsi Coca-Coli Pepsi Coca-Coli Pepsi Coca-Coli
6 62 16 74 21 81
Rysunek 3.3. Mapa obojętności Eweliny względem napojów firm
10 47 20 59 25 68 Pepsi i Coca-Cola
15 35 25 47 30 56
22 25 32 37 37 45
3. Jaki przebieg miałaby linia ograniczenia budżetowego Eweliny, gdyby:
30 16 40 28 45 36
a) cena puszki Pepsi wynosiła 1,60 zł, a puszka Coca-Coli koszt~owała
40 11 49 23 55 31 2,00 zł?
52 7 59 20 66 28
b) kwota, jaką mogłaby ona przeznaczyć na zakup obu napojów, wzrosła
65 5 71 -· 18 77 26 o 20%, ich ceny zaś nie uległy zmianie (w stosunku do sytuacji opisanej
79 3 85 16 90 25 w punkcie 3a)?
Wykreśl również te linie na rysunku 3.3.

1. Na podstawie informacji zawartych w tabeli wykreśl na rysunku 3.3
obojętności Eweliny względem napojów firm Pepsi i Coca-Cola.
2. Przyjmując, że na zakup tych napojów Ewelina może przeznaczyć rniesięcz- .
nie 120 zł, wyznacz na poniższym rysunku jej linię budżetową, w sytuacji
gdy cena puszki Pepsi wynosi 2,40 zł, a Coca-Coli 3,00 zł.
mapę 4. Oznacz na wykonanym rysunku, symbolami: E 1, E 2 , E 3 , kolejne punkty rów-
. nowagi Eweliny (zgodnie z kierunkiem wzrostu poziomu użyteczności całko­
witej), a n11stępnie połącz je linią ciągłą. Jakim mianem określa się w teorii
wyboru gospodarstwa domowego tak powstałą linię? Co ona przedstawia?
 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 97
J
96

5. Czy na podstawie rysunku jesteś w stanie określić, jakiego rodzaju dol;irami 1. Przyjmując, że w sytuacji wyjściowej Piotr osiągał stan równowagi w punk-
]
są dla Eweliny Pepsi i Coca-Cola? W jakim przedziale będzie dla nich · cie Ei. a w wyniku zmiany warunków rynkowych, przy nie zmienionej cenie
przyjmował wartości wskaźnik dochodowej elastyczności popytu? butelki piwa wynoszącej 5 zł, osiągalne stawały się dla niego kolejno coraz i
to wyżej położone krzywe obojętności, rozwiąż poniższy test, stawiając znak
./ w odpowiednich kratkach ..
J
I. Zmiany położenia linii budżetowej Piotra dokonywały się pod wpływem:
I
6. Nanieś na mapę obojętności Eweliny punkty oznaczające następujące . O a) wzrostu ceny wina, ..J
kombinacje ilościowe puszek Pepsi i Coca-Coli: A = (20, 59); B = (66, 28);
O b) spadku ceny wina,
C = (40, 11); D = (20, 50); E = (85, 16) i uporządkuj je według rosnącego
stopnia użyteczności całkowitej.
-i
O c) wzrostu dochodu nominalnego Piotra,
O d) zarówno spadku ceny wina, jak i wzrostu dochodu nominalnego .1
Piotra. ,
Il. Z kształtu krzywej cena-konsumpcja Piotra wynika, że wino jest dla niego: .i
Ćwiczenie 5 O a) dobrem podrzędnym, lecz nie będącym dobrem Giffena,
l
Poniższy rysunek przedstawia krzywą cena-konsumpcja Piotra dokonujące-. O b) dobrem Giffena, J
go wyboru między winem a piwem.
O c) dobrem normalnym;
O d) nie da się tego określić bez znajomości ścieżki ekspansji docho-
dowej Piotra.
u,
16.
III. Dochód, jakim dysponuje Piotr na zakupy wina i piwa, wynosi:

:
~ 14
12
O a) 80 zł, J
]" 10 O b) 90 zł,
::>
.o
8
~ O c) 100 zł,
~ 6
4 O d) 160 zł.
2 IV. Jeżeli w sytuacji początkowej (punkt E 1 na rysunku) Piotr nabywa 2 bu-
telki wina i 8 butelek piwa, to wynika z tego, że za każdą butelkę wina
O 2 4 6 8 IO 12 14 16 płaci:
ilość butelek wina
a) 5 zł,
·~

Rysunek 3.4. Krzywa ekspansji cenowej Piotra w warunkach wyboru 0 b) IO zł,

między winem a piwem
O c) 20 zł,
O d) 40 zł.
 Zbiór zadań z mikroekonomii Teoria wyboru gospodarstwa domowego 99
98

V. Gdy dla Piotra osiągalna staje się krzywa obojętności U4, to wówczas Ćwiczenie 6
cena jednej butelki wina kształtuje się na poziomie: (Uwaga: do rozwiązania ni~iejszego ćwiczenia należy posłużyć się dekom-
pozycją
efektu substytucyjnego i dochodowego opartą na ujęciu Słuckiego.)
O a) 5 zł,
Jaś Fasola jest nałogowym zjadaczem grochu. Jego funkcja popytu na wyso-
O b) 8 zł, kiej jakości groch ma następującą postać:
O c) 40 zł,
i
O d) 75 zł. q= 10 +-4p
- ,

VI. Piotr, postępując racjonalnie, nabywa taką ilość butelek wina i piwa, jaką
gdzie: q - oznacza ilość grochu nabywanego przez Jasia (w kg), i -jego dochód,
określa punkt styczności jego linii budżetowej z najwyżej położoną, spo-
p zaś cenę 1 kg grochu.
śród osiągalnych dla niego, krzywą obojętności, gdyż, przy istniejącym
ograniczeniu budżetowym: . Wiedząc, że Jaś Fasola, dysponując dochodem w wysokości 160 talarów,
I O a) uzyskuje możliwie najwyższy poziom użyteczności całkowitej,
nabywa obecnie 30 kg grochu, odpowiedz na poniższe pytania.

O b) uzyskuje możliwie najwyższy poziom użyteczności krańcowej, 1. Ile wynosi cena 1 kg grochu?
O c) stosunek użyteczności krańcowej wina do użyteczności krańco-
wej piwa zrównuje się ze stosunkiem cen tych dóbr,
2. Najakim poziomie kształtowałyby się rozmiary popytu Jasia Fasoli na groch,
O d) każda inna ko:cµbinacja ilościowa tych dóbr jest dla Piotra albo gdyby jego cena wzrosła o 25% (ceteris paribus)?
nieosiągalna, albo charakteryzuje się niższym poziomem użytecz­
ności całkowitej.

2. Na podstawie przebiegu krzywej cena-konsumpcja Piotra wyznacz na rysun- 3. Jak zmieniłaby się konsumpcja grochu przez Jasia w wyniku podwyżki jego
ku 3.5 jego krzywą popytu na wino. ceny?

20 ---··r·---i-----
4. O ile musiałby się zwiększyć jego dochód, aby po wzroście ceny grochu
18
mógł nadal nabywać taką samą ilość grochu oraz pozostałych dóbr, jak
~ 16
Z, 14 obecnie?
.5 12

"'
:g 10
~
.r>
8 5. W jakim kierunku i stopniu działanie efektu substytucyjnego zmieniłoby
6 wielkość popytu Jasia Fasoli na groch w przypadku wzrostu jego ceny?
"'"' 4
"'u
2
6. Jakie zmiany w konsumpcji grochu przez Jasia wywołałby w rozpatrywanej
. O 2 4 6 8 10 12 14 16
ilość butelek wina sytuacji efekt dochodowy?

Rysunek 3.5. Krzywa popytu Piotra na wino

 I

ROZDZIAŁ4
-j
Organizacja przedsiębiorstwa
i proces produkcji
Pojęcia kluczowe

Przedsiębiorstwoto podmiot gospodarczy, prowadzący na własny rachunek

działalność produkcyjną
lub usługową, polegającą na przetwarzaniu czynni-
ków wytwórczych w dobra lub usługi służące zaspokojeniu potrzeb społecz­
nych. Głównym motywem prowadzenia tej działalności jest chęć osiągnięcia
zysku.
Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela to najstarsza i najprostsza forma
organizacyjna przedsiębiorstwa. Charakteryzuje się tym, że przedsiębiorca
Gedna osoba) jest właścicielem całego kapitału zainwestowanego w działal­
ność gospodarczą, a w konsekwencji - całego efektu produkcyjnego. Jedno-
osobowo podejmuje wszystkie decyzje i ponosi całe ryzyko związane
z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
Spółka to prawa forma organizacji przedsiębiorstwa. Powstaje w wyniku umo-
----wy--zawaliej-przez_dw~c~-luQ___~-ię~eJ-:wspe.lni-kó-w--E~~óQ___fiz_y=iyc1:-lub---- L
prawnych), na mocy ktoreJ podejmują się ·om prowadz1c okresloną działał- J

ność, mającą na celu osiągnięcie wspólnego celu. Ze względu na istniejące

w Polsce unormowania prawne, spółki dzieli się na:
spółki prawa cywilnego, których zasady funkcjonowania regulują prze-
pisy kodeksu cywilnego;
102 Zbiór zadań z mikroekonomii
spółki prawa handlowego, działające na podstawie przepisów ·kodeksu
spółek handlowych; wśród nich wyróżnia się spółki osobowe (jawną,
partnerską, komandytową oraz komandytowo-akcyjną) i spółki kapita-
łowe (akcyjną oraz z ograniczoną odpowiedzialnością).
Spółka cywilna to forma prowadzenia działalności gospodarczej przez dwóch
lub więcej wspólników. Spółka ta nie ma osobowości prawnej, ani zdolności
do czynności prawnych. Za jej zobowiązania wspólnicy odpowiedzialni są
solidarnie nie tylko wspólnym majątkiem spółki, ale także majątkiem osobi-
stym. Prawo działalności gospodarczej nie zalicza spółki cywilnej do przed-
siębiorców. Przedsiębiorcami są wspólnicy (każdy z osobna) w zakresie
wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Spółka jawna ma niemal identyczne cechy jak spółka cywilna, jest zatem
przedsiębiorstwem prowadzonym przez dwóch lub więcej wspólników, na
zasadzie pełnej i solidarnej odpowiedzialności każdego z nich za jego dzia-
łania. Podstawowa różnica pomiędzy spółką jawną a cywilną sprowadza się
do tego, że pierwsza z nich musi być wpisana do rejestru handlowego, a druga
nie podlega w ogóle takiemu obowiązkowi. · maga zgody pozostałych wspólników.
Spółka partnerska jest tworzona przez osoby fizyczne, które chcą prowadzić
przedsiębiorstwo pod wspólną nazwą, w celu wykonywania wolnego zawodu.
Wspólnikami (partnerami) w tej spółce mogą być wyłącznie przedstawiciele
zawodów wymienionych w kodeksie spółek handlowych, takich jak: adwoka-
ci, architekci, księgowi, lekarze, tłumacze przysięgli etc. Wspólnicy ponoszą
odpowiedzialność tylko za sprawy przez siebie prowadzone, a tym samym
nie odpowiadają za błędy partnerów.
Spółka komandytowa jest odmianą spółki jawnej. Jej istota polega na tym,
że występują w niej dwa rodzaje wspólników: komplementariusze - odpo-
wiadający za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (nie tylko wnie-
sionym do niej, ale również osobistym) oraz komandytariusze, których
odpowiedzialność jest ograniczona tylko do wysokości wniesionych udzia-
łów - tzw. sumy komandytowej. W konsekwencji, prawo prowadzenia spraw
spółki i reprezentowania jej na zewnątrz przysługuje wyłącznie komplemen-
tariuszom; komandytariusze mogą to czynić wyłącznie na zasadzie pełno­
mocnictwa.
Spółka komandytowo-akcyjna jest formą organizacyjną przedsiębiorstwa,
w którym przynajmniej jeden wspólnik jest komplementariuszem, a co
najmniej jeden akcjonariuszem. Łączy ona zatem dwie grupy wspólników:
odpowiadających za zobowiązania spółki wobec wierzycieli bez ograniczeń
oraz wyłączonych z tej odpowiedzialności. Podobnie jak w przypadku spółki
komandytowej prawo prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej na
Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 103
zewnątrz przysługuje wyłącznie komplementariuszom (z wyjątkiem spraw
przekazanych do kompetencji walnego zgromadzenia lub rady nadzorczej);
akcjonariusze mogą to zaś 'czynić wyłącznie na zasadzie pełnomocnictwa.
W ten sposób spółka ta daje możliwość pozyskania kapitału poprzez emisję
akcji, bez narażania się dotychczasowych właścicieli na ryzyko utraty kon-
troli nad nią. ·
Spółka akcyjna (korporacja) stanowi główną formę organizacyjną dużych
przedsiębiorstw działających na zasadzie udziałów - zwanych akcjami. Po-
siadacze ak.;ji (akcjonariusze) odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do
wysokości dokonanych wpłat na akcje. W strukturze władz spółki wyróżnia
się: walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd i radę nadzorczą.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zbliżona do spółki akcyjnej
strukturą władz i sposobem ich wybierania oraz odpowiedzialnością wspól-
ników za zobowiązania spółki do wysokości wniesionych udziałów. Różni ją
natomiast mniejszy na ogół zasób kapitału, ograniczona liczba udziałowców
oraz znacznie większa trudność w odsprzedaży swoich udziałów, która wy-
Korporacja międzynarodowa (spółka wielonarodowa) to z reguły wielkie
przedsiębiorstwo, posiadające własne filie produkcyjne lub usługowe w wielu
krajach, które tworzą wraz z przedsiębiorstwem macierzystym jeden wielki
zintegrowany kompleks gospodarczy.
Joint ventures (wspólne ryzyko, wspólne przedsięwzięcie) - to spółki z udzia-
łem kapitału zagranicznego. Przyjmują formę organizacyjną spółki akcyjnej
lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Napływ kapitału zagraniczne-
go do byłych krajów postsocjalistycznych traktuje się jako jeden z bardzo
ważnych czynników przyspieszających procesy restrukturyzacyjne i prywa-
tyzacyjne w tych krajach.
Koncentracja kapitału to powiększanie posiadanego przez przedsiębiorstwo
kapitału na drodze jego akumulacji, tj. połączenia wygenerowanej nadwyżki
przychodów nad kosztami (zysku) z kapitałem już zainwestowanym.
Centralizacja kapitału polega na łączeniu wolnych kapitałów pieniężnych, nie
zaangażowanych dotychczas w działalność gospodarczą (np. poprzez emisję
akcji), lub/i kapitałów już zainwestowanych kilku lub kilkunastu przedsię­
biorstw (poprzez tzw. fuzje).
Akcja - papier wartościowy, poświadczający udział jego właściciela w kapitale
spółki akcyjnej, uprawniający do partycypacji w jej zyskach, w postaci
dywidendy, oraz do udziału w majątku spółki w razie jej likwidacji.
 104 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębior.stwa ·i proces produkcji 105

Dywidenda - część zysku netto (po opodatkowaniu) spółki akcyjnej, która - na
podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy - nie jest reinwe-
stowana w przedsiębiorstwie, lecz wypłacana akcjonariuszom.
Obligacja - papier wartościowy, poprzez który jego wystawca (zwany emiten-
tem) stwierdza zaciągnięcie długu wobec jego nabywcy oraz zobowiązuje
się do zwrotu kwoty pożyczki w określonym terminie wraz z odsetkami
liczonymi w stosunku do nominalnej wartości tego papieru wartościowego.
Przedsiębiorstwo państwowe to przedsiębiorstwo będące własnością skarbu
państwa, zorganizowane przeważnie w formie spółki akcyjnej. Dłównym
decydentem w sprawach funkcjonowania i rozwoju takiego przedsiębiorstwa
jest odpowiednia instytucja państwowa (funkcję właściciela sprawuje w nim
najczęściej minister właściwy dla gałęzi wytwarzania, w której prowadzi
ono działalność produkcyjną). Przedsiębiorstwa państwowe funkcjonują
głównie w takich działach gospodarki, jak: komunikacja, łączność, energe-
tyka oraz w niektórych dziedzinach przemysłu wydobywczego.
Przedsiębiorstwo komunalne jest własnością społeczności lokalnej .(gminy).
Podobnie jak przedsiębiorstwa państwowe, najczęściej przyjmuje oho formę
organizacyjną spółki akcyjnej. Przedsiębiorstwa komunalne funkcjonują
przede wszystkim w sferze użyteczności publicznej. Są to głównie: gazow-
nie, elektrownie, zakłady oczyszczania, przedsiębiorstwa wodociągowe etc.
Przedsiębiorstwo spółdzielcze to specyficzna formaorganizacyjna QrZ<!dsię­
· Obrotowe
biorstwa, zrzeszającego udziałowców (zwanych członkami spółdzielni), któ-
rzy solidarnie partycypują w stratach i odpowiadają za jego zobowiązania.
Zasady działania spółdzielni precyzuje statut, uchwalony w sposób demo-
kratyczny przez jej członków. Najwyższym organem władzy w spółdzielni
(o charakterze uchwałodawczym) jest walne zgromadzenie członków lub
ich przedstawicieli, podczas którego każdy członek dysponuje tylko jed-
nym głosem. Organem wykonawczym jest zarząd, .. kontrolnym zaś rada
Produkt
nadzorcza. Spółdzielnie funkcjonują przede wszystkim w sferze produkcji
rolnej, przemyśle rolno-spożywczym, handlu, budownictwie mieszkanio-
wym i bankowości.
Produkt
Funkcja produkcji przedstawia zależność między wielkością poniesionych
Krótki okres to taki przedział czasu, w którym rozmiary przedsiębiorstwa uzna-
je się za stałe. Przedsiębiorstwo nie ma możliwości swobodnego kształtowa­
nia w procesie produkcji nakładów wszystkich czynników wytwórczych,
a ponadto funkcjonuje w warunkach braku postępu technicznego.
Długi okres to czas niezbędny· dla pełnego
dostosowania się przedsiębiorstwa
do zmieniających się
warunków rynkowych. W okresie tym może ono zmie-
niać nakłady wszystkich czynników produkcji, a w konsekweńcji zmieniać
skalę produkcji.
I
Stałeczynniki produkcji to czynniki, których ilość wykorzystywana przez :::_!
przedsiębiorstwo nie zmienia się w krótkim okresie, bez względu na wiel-
kość produkcji (np. maszyny, budynki, hale fabryczne etc.).
I
Zmienne czynniki produkcji to takie, których ilość angażowana przez produ-
centa zależy od wielkości produkcji (np. surowce, materiały, energia, liczba
pracowników etc.). W krótkim okresie nakłady tylko niektórych czynników
wytwórczych mogą być zmieniane, w długim zaś - wszystkich.
Trwałe środki produkcji to talcie środki produkcji, które zużywają się stopnio-
.,
wo, w wielu cyklach produkcyjnych (np. maszyny, urządzenia techniczne,
budynki, hale fabryczne, place budowlane etc.), przez co ich wartość przeno-
si się stopniowo na wytwarzane za ich pomocą produkty.
środkiprodukcji - ich cechą charakterystyczną jest to, że zużywają I
się całkowicie w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, a tym samym
w całości przenoszą swoją wartość na wytwarzany produkt (zalicza się do
nich np. wszelkiego rodzaju zapasy surowców i materiałów).
Produkt całkowity - mierzona w jednostkach naturalnych ilość produktów wy-
tworzonych w danym czasie, przy określonych naldadach czynników wy-
twórczych.
I
przeciętny ilość
produktu całkowitego przypadająca na jednostkę
to
nakładu określonego czynnika wytwórczego. Wyraża go stosunek wielkości
produktu całkowitego do wielkości nakładów danego czynnika produkcji.
krańcowy - określa go zmiana wielkości produktu całkowitego, wyni-
kająca ze zwiększenia nakładów zmiennego czynnika produkcji o jednostkę.

'--'------nakładów czynników wytwórczych a osigigniętym efektem w J>OStaci ""Y!.wo-
rzonej produkcji. Określając maksymalną wielkość produkcji, jaką może
wytworzyć przedsiębiorstwo przy różnych kombinacjach nakładów czynni-
ków wytwórczych, opisuje zatem technicznie efektywne relacje pomiędzy
nakładem a produktem.
~
Izokwanta (krzywa jednakowego produktu) - jest to krzywa pokazująca
określoną wielkość produkcji, możliwą do uzyskania przy różnych kombina-
cjach ilościowych nakładów czynników wytwórczych (o ile czynniki te są
w stosunku do siebie substytucyjne i/lub komplementarne). Zbiór izokwant,
przedstawiających różne potencjalne poziomy produkcji przedsiębiorstwa,
nazywany jest mapą krzywych jednakowego produktu.

I
 106 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 107

Technika wytwarzania (metoda wytwarzania) to sposób łączenia i wykorzy- Pytania systematyzujące wiedzę
stania w procesie produkcji, w określonych ilościowo proporcjach (kombi- i prob,lemy do przemyślenia
nacjach), czynników wytwórczych, w celu wytworzenia pożądanej ilości da-
nego produktu.
PQstęp techniczny znajduje swój wyraz w zastosowaniu nowych technik pro- 1. Przedstaw pojęcie przedsiębiorstwa i omów główne funkcje pełnione przez
dukcji (w stosunku do dotychczas znanych), pozwalających na wytworzenie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej.
danej ilości produktu po niższym koszcie, a więc przy efektywniejszym wy-
2. Jakie znasz podstawowe formy organizacyjne przedsiębiorstwa?
korzystaniu posiadanych czynników wytwórczych.
Krańcowa stopa technicznej substytucji to stosunek, zgodnie z którym można 3. Omów przyczyny powstania spółek akcyjnych i ich rolę we współczesnej
zastąpićjeden czynnik wytwórczy innym w taki sposób, aby całkowita wiel- gospodarce.
kość produkcji nie uległa zmianie. Dla wypukłej krzywej jednakowego pro-
4. Przedstaw zasady funkcjonowania spółki akcyjnej. Na czym polega w spółce
duktu krańcowa stopa technicznej substytucji wykazuje tendencję malejącą,
akcyjnej oddzielenie funkcji własności od funkcji zarządzania?
co oznacza, że dla zachowania nie zmienionego poziomu produktu całkowi­
tego kolejne jednostki nakładów określonego czynnika wytwórczego są 5. Jakie różnice występują między spółką akcyjną a spółką z ograniczoną
zdolne w coraz to mniejszym stopniu zastępować nakłady innego środka odpowiedzialnością?
produkcji.
6. Czym różni się spółka cywilna od spółek prawa handlowego?
Izokoszta (linia jednakowego kosztu) - przedstawia wszystkie kbmbinacje
ilościowe nakładów czynników wytwórczych, używanych przez przedsię­ 7. Jakie znasz wewnętrzne i zewnętrzne źródła zwiększania kapitału spółek
biorstwo w procesie produkcji, których koszt całkowity jest taki sam. akcyjnych?
Nachylenie izokoszty zależy wyłącznie od stosunku cen rozpatrywanych
8. Wskaż pozytywne i negatywne skutki ekspansji korporacji międzynarodo­
czynników wytwórczych, jej położenie zaś - od maksymalnego poziomu
wych w gospodarce światowej.
kosztów, jakie przedsiębiorstwo jest skłonne ponieść.
i] Optymalna kombinacja czynników produkcji (optimum producenta) to naj- 9. Przedstaw korzyści i koszty wynikające z napływu bezpośrednich inwestycji
korzystniejsze zestawienie nakładów czynników wytwórczych, służące do zagranicznych do Polski. Jaką rolę odgrywają one w procesie transformacji
gospodarczej w naszym kraju?
.Il otrzymania danej wielkości produkcji, tj. dające najniższy poziom kosztów.
Kombinację tę wyznacza punkt styczności danej izokwanty do możliwie 10. Wskaż czynniki stymulujące dokonywanie inwestycji w Polsce przez zagra-
~:,:r
· ..
!' : ~: najniżej położonej izokoszty. W punkcie tym krańcowa stopa technicznej nicznych inwestorów oraz bariery hamujące ten proces .
. it·.;„ substytucji jest równa stosunkowi cen czynników wytwórczych.
11. Scharakteryzuj determinanty rozwoju sektora małych i średnich przedsię­
•it· Ścieżka ekspansji producenta (długookresowa ścieżka rozwoju przedsię­ biorstw w Polsce.

~/i
biorstwa) to linia łącząca kolejne punkty optimum producenta osiągane
w wyniku zwiększania skali produkcji, dzięki wzrostowi zdolności wytwór- 12. Jakie bodźce kształtują postawy i działania kadry kierowniczej w przedsię­
czych przedsiębiorstwa. biorstwach państwowych, a jakie w przedsiębiorstwach prywatnych? Co są­
: 7.m.ij
dzisz o ich wpływie na efektywność gospodarowania?
'i:1,:·;
)11·· 13. Omów argumenty ekonomiczne przemawiające za prywatyzacją (bądź repry-
'·1·
il1I watyzacją) przedsiębiorstw państwowych
przedsiębiorstwa państwowe
i przeciw niej. Czy twoim zdaniem
powinny w ogóle istnieć w gospodarce?
. 'ii!t::i
1~11:~:,

l'1 1:f1~
iJ'1i 1::
'11
"·I['
~Ll;
 I
108 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębior(Itwa i proces produkcji 109

14. Przedstaw na rysunku oraz omów ogólnoteoretyczny model kształtowania h) długi okres,
]
się produkcyjności całkowitej za pomocą tzw. krzywej Knighta. Scharakte- i) obrotowe środki produkcji,
ryzuj zależności zachodzące pomiędzy produkcyjnością całkowitą, przecięt­
ną i krańcową.
j) krańcowa stopa technicŹnej substytucji,
k) ścieżka ekspansji producenta,
]
15. Wyjaśnij prawo malejącej produkcyjności krańcowej czynników wytwór- 1) produkt całkowity,
czych. Przy jakich założeniach jest ono formułowane? ł) zmienny czynnik wytwórczy, -1
16. Co przedstawia krzywa jednakowego produktu? Omów zasady jej konstrukcji. m) produkt krańcowy,
17. Zilustruj wpływ postępu technicznego na kształt i położenie izokwant. n) izokosz'La.
1. Rozmiary produkcji uzyskane w danym czasie w wyniku zaangażowania
18. Co ilustruje mapa krzywych jednakowego produktu?
w proces produkcji określonych nakładów czynników wytwórczych - _ __
19. Jakie czynniki detenninują wybór metody wytwarzania w przedsiębiorstwie?
2. W krótkim okresie jego nakłady są niezmienne - _ __
Podaj przykłady.
20. O czym informuje krai1cowa stopa technicznej substytucji czynników wy-
3. Przedstawia wszystkie możliwe ilościowe kombinacje nakładów czynników
wytwórczych, dające jednakową wielkość produktu całkowitego - _ __
J
twórczych?
„ 4. Określa ją stosunek produktów krańcowych czynników wytwórczych uży­ l
21. Co to jest izokoszta? Jakie czynniki wpływają na zmianę jej położenia oraz wanych przez przedsiębiorstwo do osiągnięcia określonych rozmiarów _I
nachylenia w stosunku do izokwanty? produkcji - _ __
22. Kiedy przedsiębiorstwo minimalizuj"e koszty wytwarzania
kości produkcji?
określonej wiel- 5. Przedsiębiorstwo może wówczas swobodnie kształtować poziom nakładów
wszystkich czynników wytwórczych, co umożliwia mu osiągnięcie pożąda-
]
nej skali produkcji - _ __
23. Przedstaw na rysunku oraz omów długookresową ścieżkę rozwoju przedsię­
biorstwa. 6. Maleje, gdy produkt całkowity wzrasta w tempie mniej niż proporcjonalnym
w stosunku do wzrostu nakładów zmiennego czynnika wytwórczego (przy ]
danej wielkości nakładów pozostałych czynników wytwórczych) - _ __
Pojęcia i określenia 7. Zachodzi wówczas, gdy przy założonym przez przedsiębiorstwo poziomie
produkcji stosunek produktów krańcowych czynników wytwórczych, zaan-
gażowanych w proces produkcji, zrównuje się ze stosunkiem ich cen, co
J
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj oznacza minimalizację ponoszonego kosztu całkowitego - _ __
odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
a) funkcja produkcji,
8. Informuje o maksymalnych rozmiarach produkcji, jakie może uzyskać
przedsiębiorstwo przy różnej wielkości nakładów czynników wytwórczych -
J
b) izokwanta,
c) krótki okres, - Zużywają się całko~icie podczas jednego cyklu produkcyjnego i w całości ]-
d) optimum producenta, przenoszą swoją wartość na wytworzony dzięki ich użyciu produkt - _ __
e) trwałe środki produkcji, 10. Typowym jego przykładem, zarówno w krótkim, jak i w długim okresie, jest
t) stały czynnik wytwórczy, praca-
g) produkt przeciętny,
110 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiors_twa i proces produkcji 111

11. Przedstawia określoną (taką samą) wysokość kosztów, ponoszonych przez p F 6. Jeżeliw krótkim okresie przedsiębiorstwo może swobodnie (tzn.
przedsiębiorstwo przy różnych kombinacjach ilościowych nakładów czynni- bez ponoszenia dodatkowych kosztów) dokonywać realokacji czyn-
ków produkcji - _ _ ników wytwórczych, to wówczas kolejne ich nakłady w danym
procesie produkcji nie mogą dawać ujemnego produktu krańco­
12. Wielkość produktu całkowitego przypadająca na jednostkę nakładu określo-. wego.
nego czynnika wytwórczego - _ _
p F 7. Postęp techniczny dokonuje się wyłącznie w długim okresie.
13. Zalicza się do nich np.: budynki fabryczne, maszyny produkcyjne, środki
transportu etc. - _ _ p F 8. Przedsiębiorstwoindywidualnego właściciela może być zorgani-
zowane na zasadzie spółki cywilnej.
14. Powstaje przez połączenie punktów prezentujących optymalne kombinacje
czynników wytwórczych (minimalizujące koszty przedsiębiorstwa), służące p F 9. Produkcyjność krańcowa rośnie tak długo, jak długo zwiększa się
do wytworzenia poszczególnych, coraz to większych rozmiarów produkcji - produkcyjność przeciętna.

p F 10. Aby zminimalizować koszty wytwarzania danej wielkości produk-

15. Przedział czasu, w którym zdolności wytwórcze przedsiębiorstwa są stałe - cji, przedsiębiorstwo powinno zastosować w procesie produkcji
taką kombinację ilościową czynników wytwórczych, przy której
stosunki produktów krańcowych wszystkich tych czynników do
ich cen będą sobie równe. ·
Prawda - fałsz p F 11. Przeciętna wydajność pracy to wielkość produkcji przypadająca
np. na każdego zatrudnionego pracownika.

Oceń, czy
poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem p F 12. Przedsiębiorstwo usługowe nie wytwarza dóbr materialnych, dla-
odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe). tego swoją działalność może oprzeć na usługach wyłącznie jedne-
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało go czynnika wytwórczego - tj. pracy.
się prawdziwe. p F 13. Przedsiębiorstwa państwowe nigdy nie ponoszą strat, gdyż w razie
p F 1. Podział środków produkcji na trwałe i obrotowe dokonywany jest trudności finansowych państwo dotuje ich działalność.
z punktu widzenia długości rozpatrywanego okresu. p F 14. Nachylenie izokoszty informuje o wysokości krańcowej stopy
p F 2. Proces gospodarczy, którego efektem końcowym nie są dobra lub technicznej substytucji czynników wytwórczych.
usługi konsumpcyjne, nie może być - z ekonomicznego punktu
p F 15. Gdyby prawo malejącej produkcyjności krańcowej nie zachodziło,
widzenia - określany mianem produkcji.
wówczas problem głodujących krajów Afryki mógłby zostać
p F 3. Prawo malejącej produkcyjności krańcowej zachodzi tylko w okre- szybko rozwiązany.
sie krótkim.
p F 16. W długim okresie żaden czynnik wytwórczy nie zostanie uznany
p F 4. Gdy produkt całkowity jest malejący, oznacza to, że kol~jne jed- za stały.
nostki nakładów zmiennego czynnika wytwórczego przynoszą
p F 17. Naturalną konsekwencją malejącej produkcyjności krańcowej
ujemny produkt krańcowy.
czynników wytwórczych jest opadający kształt krzywych jedna-
p F 5. Podstawowym celem działania przedsiębiorstwa spółdzielczego kowego produktu.
nie musi być osiągnięcie zysku.
 '"'
ri'
1;
"ti
112 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 113

p F' 18. Od momentu, gdy kolejne jednostki nakładów zmienneg() czynni-

3. Korporacyjna forma organizacji przedsiębiorstwa:
ka wytwórczego przynoszą coraz mniejsze przyrosty produktu
całkowitego, produkcja przestaje być opłacalna. O a) umożliwia łatwiejszy dostęp do kapitału pieniężnego niż inne formy
organizacyjne przedsiębiorstwa, ·1
p F 19. Ponieważ w długim olaesie wszystkie czynniki wytwórcze s.ą
zmienne, nie mamy w nim do czynienia ze zjawiskiem rzadkości. O b) wykształciła się jako efekt zachodzących w gospodarce procesów
koncentracji i centralizacji kapitału,
p F 20. Jeżeli czynniki wytwórcze są względem siebie doskonale kom-
plementarne, izokwanta ma kształt opadającej linii prostej o na- O c) zawsze odznacza się wyższą efektywnością ekonomiczną niż pozo-
stałe typy organizacji gospodarczych,
chyleniu 45°.
O d) sprzyja ograniczeniu konkurencji panującej na danym rynku.

4. Które z wymienionych niżej źródeł finansowania działalności przedsię­

Test wyboru
biorstwa zorganizowanego w formie spółki akcyjnej zalicza się do źródeł
zewnętrznych?

Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich laatkach znak./. O a) fundusz amortyzacyjny,

1. Przedsiębiorstwo rynkowe, w myśl teorii ekonomii, to taki podmiot gospo- O b) odsetki od posiadanych obligacji,
F.~'i!~·
"~!
darczy, który: i
O c) wpływy z emisji akcji, I
O a) działa w gospodarce wyłącznie w sferze wytwarzania, nie zaś w sfe-

i
O d) dochody z tytułu różnic kursowych ze sprzedaży posiadanych papie-
rze konsumpcji, rów wartościowych.
O b) nie może wytwarzać dóbr publicznych,
5. Przedsiębiorstwo będzie maksymalizowało zyski z prowadzonej działalności
r'.;
.,i:.:
'!1··1' O c) w swoich działaniach kieruje się zasadą maksymalizacji zysku, jako gospodarczej wówczas, gdy:
:.~iii i głównym celem istnienia,
lt O a) produkt krańcowy będzie maksymalny,
!i· ijf~ O d) wytwarza dobra (lub świadczy usługi) zawsze spełniające oczeki-
O b) produkt przeciętny będzie maksymalny,
wania konsumentów.
J\f O c) produkt całkowity będzie maksymalny;
I~~ 2. K~óra z wymie~o~~ch niżej cech nie charakteryzuje przedsiębiorstwa indy-
,•~!: · w1dualnego własc1c1ela? O d) nie da się tego stwierdzić wyłącznie na podstawie powyższych
informacji.
~~]; O przedsiębiorca jest jedynym właścicielem kapitału zainwestowanego
~f "' : a)
w prowadzoną działalność gospodarczą, 6. Krótki okres, w przeciwieństwie do okresu długiego, charakteryzuje się:

~,Jj) O b) wszystkie decyzje gospodarcze w przedsiębiorstwie podejmowane O a) potencjalną zmiennością nakładów tylko niektórych czynników wy-
~i1;,· sąjeilnoosooowo przez jego właśctcr.:-ta, -~-twóiczych,.~~~~~~~~~~~~~~~~~~-

~··il:

'·~·'.! O c) p~zedsiębiorca za~sze ~rac1:1je sa~odzi.elnie r:a własny. rachunek,

O b) nieuchronnym działaniem prawa malejących przychodów,
r-
~~'j· tj. do prowadzema sw01ch mteresow mgdy me zatrudma pracow- c) stałością zdolności wytwórczych każdego przedsiębiorstwa, a więc
•ij
il•1:i, 'k'
Ill ow,
O
i całej gospodarki,
~~·".i O d) żadna z wyżej przedstawionych. O d) brakiem postępu technicznego.
Ilf:
~.~~1;'
itii~t:
~'fi,
iii~'
11'1·.'i
fnl\t-
:i•i'· I
I
-I
 ~rr
fa~I
l:'/: 114
Zbiór zadań z mikroekonomii
7. Zjawisko malejących przychodów w procesie produkcji spowodowane jest:
O a) niejednorodnością technologiczną kolejnych jednostek nakładów
zmiennego czynnika wytwórczego,
O b) zużyciem technologicznym stałego czynnika wytwórczego w na- .
stępstwie dokonującego się postępu technicznego,
O c) stałością nakładów niektórych czynników wytwórczych,
O d) spadkiem ceny wytwarzanego produktu w wyniku coraz większej
jego ilości na rynku.
8. Prawo malejących przychodów powoduje, że:
O a) produkcyjność krańcowa czynników wytwórczych jest malejąca,
O b) produkt przeciętny nie może stale rosnąć,
O c) istnieje granica dla wzrostu całkowitych rozmiarów produkcji;
O d) wszystkie powyższe stwierdzenia są prawdziwe.
.9. W pewnym procesie produkcji wykorzystuje się kilka różnych czynników
wytwórczych. Jeżeli nakłady jednego z nich zostaną zwiększone, należy
oczekiwać, że produkt krańcowy tego czynnika wytwórczego:
O a) na pewno wzrośnie, bez względu na zmiany wielkości nakładów
pozostałych czynników wytwórczych,
O b) na pewno spadnie, bez względu na zmiany wielkości nakładów
pozostałych czynników wytwórczych,
O c) najprawdopodobniej wzrośnie, przy założeniu, że nakłady pozosta-
łych czynników wytwórczych pozostaną nie zmienione,
O d) najprawdopodobniej spadnie, przy założeniu, że nakłady pozosta-
łych czynników wytwórczych pozostaną nie zmienione.
Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 115
10. Które z poniższych stwierdzeń jest prawdziwe?
O a) w krótkim okresie nakłady wszystkich czynników wytwórczych są
stałe,
O b) długookresowa funkcja produkcji nie może charakteryzować się ma-
lejącą produkcyjnością krańcową któregokolwiek z czynników wy-
twórczych,
O c) w długim okresie nieprzerwany wzrost produktu całkowitego, przy
rosnących nakładach czynników wytwórczych, jest możliwy dzięki
zachodzącemu postępowi technicznemu,
O d) trwały środek produkcji i stały czynnik wytwórczy, to określenia
będące synonimami. ·
11. Jeżeli produkt krańcowy uzyskiwany z kolejnych jednostek nakładów okre-
ślonego czynnika wytwórczego jest rosnący, to:
O a) produkt przeciętny jest malejący, a ponadto mniejszy od produktu
krańcowego,
O b) produkt przeciętny rośnie i jest większy od produktu krańcowego,
O c) produkt całkowity wzrasta w tempie bardziej niż proporcjonalnym
w stosunku do wzrostu nakładów tegoż czynnika,
O d) produkt przeciętny jest rosnący, lecz mniejszy od produktu krańco­
wego.
12. W pewnym przedsiębiorstwie przy wzroście zatrudnienia z 10 do 11 osób,
produkt krańcowy pracy zmniejszył się z 38 do 35 jednostek. Można na tej
podstawie bezwarunkowo stwierdzić, że:
O a) przeciętny produkt pracy również się zmniejszył,
O b) przeciętny produkt pracy wzrósł,
O c) produkt całkowity zmniejszył się o 3 jednostki,
O d) produkt całkowity wzrósł o 35 jednostek.
 116 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 117

15. W wyniku zwiększania w procesie produkcji nakładów określonego czynni-

]
13. Jeżeli przedsiębiorstwo dysponowałoby techniką wytwarzania prezentowaną
przez poniższą izokwantę, wówczas: ka wytwórczego o kolejne jednostki, przy danej wielkości nakładów pozo-

....
stałych środków produkcji, przedsiębiorstwo każdorazowo uzyskuje coraz
większy wzrost rozmiarów produkcji. Można stąd wnioskować, że:
]
~ o a) zarówno produkt przeciętny, jak i krańcowy tego czynnika wytwór-
ł
czego wzrasta,
I

L
>-~ o b) produkt przeciętny tego czynnika wytwórczego wzrasta, jego zaś

""'"'
·;::: produkt krańcowy się zmniejsza,
"t1
;>,
o c) produkt przeciętny tego czynnika wytwórczego się zmniejsza, jego
;>,
zaś produkt krańcowy wzrasta,
~ A
"'" o d) produkt krańcowy tego czynnika wytwórczego jest większy od pro-
o nakłady czynnika wytwórczego X duktu przeciętnego. l
16. Krańcowa stopa technicznej substytucji czynników wytwórczych wykazuje
Rysunek 4.1. Izokwanta idealnej komplementarności
tendencję malejącą, ponieważ:

O a) czynniki wytwórcze nie są względem siebie ani doskonale substytu-

O a) w procesie produkcji nie miałoby ono w ogóle możliwości wzajem- cyjne, ani doskonale komplementarne,
nego substytuowania czynników wytwórczych,
O b) w ramach danej izokwanty kolejne jednostki nakładów każdego _]
O b) rosnące nakłady któregokolwiek z czynników wytwórczych, przy z rozpatrywanych czynników wytwórczych przynoszą coraz to
danej wielkości nakładów drugiego czynnika wytwórczego, charak- · mniejszy produkt krańcowy,
teryzowałyby się zerowym produktem krańcowym,
O c) zmniejszając nakłady jednego czynnika wytwórczego, dla uzyskania
O c)jedyną efektywną produkcyjnie kombinacją nakładów czynników takiej samej wielkości produktu całkowitego, konieczne jest pono-
wytwórczych byłaby kombinacja oznaczona na rysunku literą A; szenie coraz to większych nakładów czynnika dlań substytucyjnego;

O d) wszystkie powyższe warianty odpowiedzi są sh1szne. O d) wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe. I

14. Jeżeli przedsiębiorstwo ograniczyło w procesie produkcji pewnego dobra 17. Krańcowa stopa technicznej substytucji między czynnikami wytwórczymi
nakłady zmiennego czynnika wytwórczego i w następstwie tego produkt wynosi 2. Przy obniżeniu nakładów jednego z nich o 2 jedno~tki, celem
całkowity wzrósł, przy czym nie osiągnął maksymalnych możliwych roz- zachowania nie zmienionego poziomu produkcji, konieczne jest:

r
miarów, to wówczas: O a) zwiększenie nakładów drugiego czynnika wytwórczego o 1 jednostkę,
· - - - - ·l:l--a-)-pr0dukt.pr.zeciętny-się-zmniejszył,,---·------­ b) zwiększenie nakładów drugiego czynnika wytwórczego o 4 jednostki,
O b) produkt krańcowy wzrósł i jest dodatni, O c) zmniejszenie nakładów drugiego czynnika wytwórczego o 0,5 jed-
nostki,
O c) produkt krańcowy wzrósł, lecz jest ujemny,
O d) zmniejszenie nakładów drugiego czynnika wytwórczego o 2 jednostki.
O d) produkt krańcowy się zmniejszył, lecz jest dodatni.
 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębior.st>va i proces produkcji 119
118

20. Przedsiębiorstwo stoi przed problemem alokacji czynnika wytwórczego

18. Jeżeli przedsiębiorstwo minimalizuje koszty przy danym poziomie produkcji,
pomiędzy swoje dwa zakłady produkcyjne. Chcąc wytworzyć jak największą
produkt lcrańcowy kapitału wynosi 20 jednostek i jest cztery razy większy od
łączną wielkość produktu całkowitego, powinno ono tak rozdzielić ten czyn-
produktu lcrańcowego pracy, a cena jednostki pracy wynosi 40 jednostek
nik wytwórczy, aby:
pieniężnych - to wynika stąd, że cena jednostki kapitału musi wynosić:
O a) jego produkt lcra6.co'wy przynajmniej w jednym zakładzie był równy
O a) 10 jednostek pieniężnych,
produktowi przeciętnemu,
O b) 20 jednostek pieniężnych, O b) jego produkt kra6.cowy przynajmniej w jednym zakładzie był równy
O c) 80 jednostek pieniężnych, zeru,

O d) 160 jednostek pieniężnych. O c) jego produkt lcra6.cowy w obu zakładach był jednakowy,

19. Poniższy rysunek przedstawia długoolcresową ścieżkę rozwoju pewnego O d) całkowita wielkość produkcji w każdym zakładzie była taka sama.
przedsiębiorstwa. Co na jego podstawie można stwierdzić w sytuacji wzrostu
możliwości wytwórczych tego przedsiębiorstwa?
Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
W tabeli 4.1 przedstawiono kształtowanie się produktu całkowitego, jaki
może uzyskać pewne przedsiębiorstwo przy różnych nakładach pracy i kapitału.
-E
·~ W lcrótkiin okresie może ono swobodnie kształtować wyłącznie liczbę zatrud-
..,,.
nionych osób, kapitał (liczba maszyn produkcyjnych) jest bowiem wówczas dla
i niego czynnikiem stałym; jego nakłady mogą być zwiększane stopniowo -
~ z okresu na okres każdorazowo o 1 maszynę produkcyjną.
"
Tabela 4.1. Produkt całkowity możliwy do uzyskania przez przedsiębiorstwo
o nakłady pracy przy różnych nakładach pracy i kapitału (w szt./tydz.)

Rysunek 4.2. Ścieżka ekspansji producenta Nakłady pracy (liczba pracowników)

o 1 2 3 4 5 6 7 8
O a) długoolcresowa funkcja produkcyjności lcra6.cowej tego przedsię­ o o o o o o o o o o
biorstwa jest rosnąca,
.;c. =-"'
;:: ~ 1 o 14 62 126 184 215 204 147 40
os os
o b) przedsiębiorstwo przechodzi z bardziej pracochłonnej na bardziej .:. : s 2 o 32 98 189 288 365 396 371 288
..... os
kapitałochłonną technikę produkcji, ~ 7l 3 o 52 134 243 368 475 540 553 496
O c) przedsiębiorstwo przechodzi z bardziej kapitałochłonnej na bardziej ==
!il '"'
z '-" 4 o 69 170 297 444 595 714 763 728
pracochłonną technikę produkcji,

O d) relatywne ceny czynnik;ów wytwórczych nie ulegają zmianie.

 120 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 121

I. Przyjmując, że obecnie przedsiębiorstwo to dysponuje 2 maszynami produk-

cyjnymi, wypełnij puste kolumny w poniższej tabeli, wpisując wielkość pro-
duktu całkowitego, krańcowego i przeciętnego, możliwą do osiągnięcia przez
nie przy różnych nakładach pracy. . .e
O
~,..,
N
300

Tabela 4.2. Produkcja przedsiębiorstwa w zależności od nakładów pracy (w szt./tydz.)

""'""'
] € 250
~ t:i 200
""'"
o~
~
~
150 I
Nakłady pracy Produkt Produkt Produkt a .l

(liczba pracowników) całkowity krańcowy przeciętny 100

50
o
o 2 3 4 5 6 7 8
2 nakłady pracy
(liczba pracowników)
3
4
5 100
„
>. 80 :::::1:::::::::::1:::::r:::r:::r::r:::.::
6
.„n. 60 -----i-----ł-----~-----~-----~------~-----~-----·--

:f: /: f=t: l*j::I

7 "s...~
N
40
8 ·;_ ~ 20
~
.„o..;
U
.€
N
~ o J
2. Przedstaw kształtowanie się tych kategorii ekonomicznych na rysunku 4.3. ....:: ~~
-20
l l : j i [ i j
-----1-----t----·t··---~------?-----~-----~-----:--
.;;;; i j j l ! l l f
.EJ -40 -----1-----1-----~-----~-----+-----r-----i------•--

tittttj J
3. Teraz, na podstawie analizy danych zawartych w tabeli 4.2 oraz wykonanego 8
"- -60
rysunku, uzupełnij poniższe zdania. -80
A. Produkt całkowity przedsiębiorstwa jest największy, gdy zatrudnia ono -100
........ pracowników. Wynosi on wówczas tygodniowo ........ szt. I 2 3 4 5 6 7 8 I
B. Prawo malejących przychodów zaczyna działać powyżej ........ zatrud- nakłady
pracy
nionych osób. (liczba pracowników)

C. Produkt całkowity przedsiębiorstwa rośnie tak długo, jak długo produkt Rysunek 4.3. Całkowita, krańcowa i przeciętna produkcja przedsiębiorstwa
krańcowy jest ....... . w zależności od nakładów pracy
_ _ _ _ _ _Il..fldy_pn1dukt_la:ańc_o.wy_j_est__uj_emn)ć,._W_ÓWG.Z.<!S_J;lrOdukt całkowity_
G. Produkt przeciętny jest maksymalny, gdy przedsiębiorstwo zatrudnia }-
E. Gdy przedsiębiorstwo osiąga maksymalny możliwy poziom produktu ........ pracowników. Wynosi on wówczas tygodniowo ....... .
całkowitego, jego produkt krańcowy wynosi ........ szt. szt. i zrównuje się z produktem ....... .
F. Jeżeli produkt przeciętny jest rosnący, to produkt krańcowy jest · H. Nakłady pracy poniesione przez przedsiębiorstwo na wytworzenie jed-
. . . . . . . . od produktu przeciętnego (i vice versa). nostki dobra są najmniejsze, gdy produkt ........ jest maksymalny.
 122 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 123
li
4. Zastanów się, w jaki sposób zwiększenie nakładów czynnika wytwórczego, Tabela 4.3. Nakłady pracy a dzienna produkcja przedsiębiorstwa (w szt_)
dotychczas uznawanego za stały, wpłynęłoby na przebieg krzywej produktu
krańcowego i przeciętnego. Co stałoby się w rozpatrywanym tutaj przypadku Nakłady pracy Wielkość Krańcowy Przeciętny
z tymi miarami produkcyjności, gdyby przedsiębiorstwo zwiększyło nakłady (liczba pracowników) produkcji produkt pracy produkt pracy
kapitału do 4 maszyn produkcyjnych?
o
1
2
3
Ćwiczenie 2 4
A. Rysunek 4.4 przedstawia krótkookresową funkcję przeciętnego produktu 5
pracy (f) małego przedsiębiorstvva z.:ajmującego się wytwarzaniem opon 6

rowerowych.
3. Po przekroczeniu jakiej wielkości nakładów pracy ujawnia się w anali-
zowanym procesie produkcji działanie prawa malejących przychodów?
18 „ .• +--+--+---+----f----+-
2
·~ G :;- 4. Przy jakim poziomie produkcji wytworzenie 1 opony rowerowej wymaga
~ ~ -~
... 0. N
.~jd ~
najmniejszych nakładów pracy?
,.., ::> N
"
o<.> e
'O ~
~
o.~
·d
_s 5. Jeżeli przedsiębiorstwo zwiększyłoby liczbę
zatrudnionych pracowników
ponad 6, to jak najprawdopodobniej wpłynęłoby to na poziom jego pro-
: : : : : : duktu całkowitego? Odpowiedź uzasadnij.
O I 2 3 4 5 6
nakłady pracy
(liczba pracowników)

Rysunek 4.4. Nakłady pracy a produkcja przedsiębiorstwa w krótkim okresie

B. Na rysunku 4.5 zobrazowano kształtowanie się przeciętnego produktu pracy
1. Na podstawie analizy powyższego rysunku oblicz w tabeli 4.3 całkowity (f) w rozpatrywanym wyżej przedsiębiorstwie, tym razem w długim okresie.
oraz krańcowy produkt pracy, przy różnej liczbie zatrudnionych osób.
1. Na podstawie przebiegu funkcji przeciętnej produkcyjności pracy wy-
2. Wykorzystując wyniki obliczeń przeprowadzonych w tabeli wykreśl kreśl na rysunku 4.5 krzywą produktu całkowitego tego przedsiębiorstwa.
teraz na rysunku 4.4 krzywą obrazującą kształtowanie się krańcowego
produktu pracy w rozpatrywanym przedsiębiorstwie.
 _J
124 Zbiór zadań z mi/a·oekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 125

Ćwiczenie 3 I
G'
90 ·····1·····+·····1·····1·····+····+-·
E 80 ····+---~-·-··!····+·····f·····l··· Na rysunku 4.6 w układzie yvspółrzędnych wpisano liczby oznaczające roz-

J
>.
~ o.
oo~
- ~ 70 ·····l·····+·····i----·i-----·~----+··
: : : : :
miary produktu całkowitego; jakie może uzyskać pewne przedsiębiorstwo przy
·e .g ·~
~a~
·C

60
;

····+···+··-+···+··+···+-· użyciu, w różnych kombinacjach ilościowych, nakładów pracy i kapitału.

·-=~~N
i::
~ .2- Z-
-"' u
<.I)
!~ :::::r:::r::r:::r:::r:::J:::
-;;;
o [
" 30 ····+···+···1····+···+·····1··· 8 f····· 3Jo ·· 4J6 ··· 6Ó9 ··· 1Ó3 ··· 7~6 ·· 861 .. 911 ··· 992 .. I
20 ····+-·-+··-+···+··+···+-· Q
7 f····· 328 ·· 4~4 ··· 569 ··· 6S7 ··· 1:i5 .. sÓ6 -- sęs -- 931 ..
IO ·····j·····t····-1·····1·····-:····+-· L : : : : : : :

O I 2 3 4
nakłady pracy
5 6
3
j s
6 f·-···

f·····
3ci3 -- 4io ··· si1 ··· 6ci9 ··· 6~ 1 ·· 1~4 ·· sb6 ··· 861 ..
2J1 -· 3J2 ··· 411 ... 515 ··· 6lo .. 6L .. 1~s . . 1t . ~
(liczba pracowników)
.s 4 f·····
ł
247 ... 350 ... 430 ... 496 ... 555 .. 609 .. 657 ... 703 ..
Rysunek 4.5. Nakłady pracy a produkcja przedsiębiorstwa w długim okresie
3 r···-- 2!4 .. 3~3 ... 3:2 ... 4!0 ... 4fl .. 5f7 .. 5f9 ... 6!9 ..
' . ' . . . . .
2 ····· 174 ··· 24s ··· 303 ··· 3SO -·· 392 ·· 4JO -- 4Ó4 ··· 496 ··

2. Wywnioskuj teraz z kształtu krzywej produktu całkowitego, czy1 w dłu­

gim okresie w procesie produkcji opon rowerowych ujawnia się działanie
l ! 1 i l !
····· 124 .. 174 ... 214 ... 247 .. 277 .. 303 .. 328 ... 350 ..
1
J
prawa malejących przychodów. o
2 3 4 5 6 7 8
nakłady pracy
J
3. Wyznacz na powyższym rysunku długookresową funkcję krańcowego .
Rysunek 4.6. Produkcja całkowita przedsiębiorstwa w zależności
produktu pracy tego przedsiębiorstwa.

4. Najakim poziomie w procesie produkcji opon rowerowych kształtuje się

od nakładów pracy i kapitału
l
krańcowy produkt pracy? 1. Otocz kółkiem na powyższym rysunku wszystkie punkty prezentujące takie
kombinacje ilościowe nakładów pracy i kapitału, które dają produkt całkowi­
ty na poziomie: 350, 496 oraz 609 jednostek. Dla oznaczenia każdego
j
5. Dlaczego w długim okresie przy zwiększaniu nakładów czynnika wy- z tych poziomów produkcji użyj odmiennego koloru, a następnie - w ramach
twórczego o kolejne jednostki jego produkt krańcowy może w ogóle nie tych samych rozmiarów produktu całkowitego - połącz wybrane punkty linią
ciągłą.
maleć?

2. J~kim mianem określa się uzyskane w ten sposób krzywe? Podaj ich defini- L
~~~c~ę~teOI.et~czną.....__.~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ I

J
 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 127
126

wać wielkość uzyskiwanego produktu całkowitego? Jaką-wielkość produktu

3. Jakie informacje - poza powyższymi - potrzebne są przedsiębiorstwu do
całkowitego mogłoby wówczas uzyskać? Wyznacz metodą graficzną na
ustalenia optymalnej kombinacji czynników wytwórczych? Jak definiuje się
rysunku 4.6 punkt optimum producenta właściwy dla tego przypadku.
punkt optimum producenta?

~:lj 7. Załóżmy, że w sytuacji wyjściowej przedsiębiorstwo dysponuje 1 jednostką

tJ
pracy oraz 1 jednostką kapitału, a w kolejnych okresach liczba jednostek
każdego z tych czynników wytwórczych, będących w jego dyspozycji,
zwiększa się o 1. Z jakimi rodzajami przychodów w procesie produkcji
ijli 4. Wiedząc, że cena jednostki kapitału jest dwukrotnie większa od ceny jed-
będzie miało ono do czynienia, jeżeli w każdym okresie wykorzysta w pełni
nostki pracy, która wynosi 25 jednostek pieniężnych, wyznacz na rysunku
4.6 optymalną kombinację tych czynników\>1ytwórczych niezbędną do wy- posiadane zasoby pracy i kapitału? Uzasadnij swoją odpowiedź.
tworzenia 350 jednostek produktu całkowitego. Jaka to kombinacja?

5. Jakich nakładów finansowych wymaga od przedsiębiorstwa wytworzenie

produktu całkowitego na poziomie 350 jednostek, przyjmując, że stosuje ono Ćwiczenie 4
czynniki wytwórcze w kombinacji ilościowej określonej przez punkt optimum
Tabela 4.5 zawiera informacje na temat różnych kombinacji ilościowych
producenta? Czy minimalizuje wówczas koszty wytworzenia tych rozmia-
nakładów dwóch czynników wytwórczych: pracy i kapitału, które dają taki sam
rów produkcji? Ażeby to sprawdzić, oblicz na jakim poziomie kształtuje się
poziom produktu całkowitego oraz odpowiadających im produktów krańco­
koszt wytworzenia tych rozmiarów produkcji w przypadku wszystkich
wych.
potencjalnych - przedstawionych na rysunku - kombinacji nakładów pracy
i kapitału. Wyniki obliczeń wpisz do poniższej tabeli.
Tabela 4.5. Nakłady pracy i kapitału dające taką samą wielkość produktu całkowitego
i odpowiadające im produkty krańcowe
Tabela 4.4. Koszt wytworzenia przez przedsiębiorstwo 350 jednostek produktu
całkowitego przy różnych kombinacjach nakładów pracy i kapitału
Nakłady Produkt krańcowy Krańcowa stopa
technicznej substytucji
Nakłady Cena jednostki Koszt nakładów Całkowity koszt pracy kapitału pracy kapitału kapitału przez pracę
kapitału
produkcji
pracy kapitału pracy kapitału pracy 90 195 13
6
9 63 133 19
15 45 87 29
25 30 54 45
40 20 35 70
60 12 22 110
6. W jakiej kombinacji ilościowej przedsiębiorstwo zaangażowałoby w procesie 85 8 16 160
produkcji nakłady pracy i kapitału, gdyby w sytuacji spadku ceny jednostki
kapitału do poziomu ceny jednostki pracy, chciało - przy nie zmienionym
il minimalnym poziomie kosztów (ustalonym w punkcie 5) - zmaksymalizo-
!:l

f'
I'
.li
 _I
128 Zbiór zadań z mikroekonomii Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 129

1. Na podstawie przedstawionych wyżej danych oblicz krańcową stopę tech-

nicznej substytucji kapitału przez pracę. Wyniki obliczeń wpisz w ostatnią
wyznacz na powyższym rysunku izokosztę właściwą
noszą jednostkowe ceny nakładów pracy i kapitału?
dla tej sytuacji. Ile wy- J
kolumnę tabeli.

2. O czym informuje krańcowa stopa technicznej substytucji czynników·

J
wytwórczych? Jaką tendencję wykazuje przy zwiększaniu nakładów pracy
Ćwiczenie 5
ijakie są tego konsekwencje?
W tabeli 4.6 przedstawiono kształtowanie się dziennych rozmiarów produk- ]
cji całkowitej w trzech przedsiębiorstwach (X, Y i Z), wytwarzających ten sam
produkt, które funkcjonują w warunkach pełnej zmienności nakładów pracy
i kapitału.

3. Nanieś na rysunek 4.7 punkty prezentujące wszystkie podane w tabeli kom- Tabela 4.6. Nakłady pracy i kapitału a dzienna produkcja przedsiębiorstwa
binacje ilościowe nakładów pracy i kapitału, a następnie, w celu otrzymania
krzywej jednakowego produktu, połącz je linią ciągłą. Nakłady Wielkość produkcji przedsiębiorstwa J
pracy kapitału X y z l
, I
1 1 192 55 103 _J
2 2 312 136 206
3 3 415 230 309
..2 1
4 4 508
ł
335 412 _J
5 5 593 447 515
.s 6 6
~c: 674 567 618
7 7 751 693 721
8 8 824 824 824

O IO 20 30 40 50 60 70 80 90
nakłady pracy 1. Jak wynika z danych zawartych w tabeli, każde z tych przedsiębiorstw dys-
ponuje odmienną techniką wytwarzania tego samego produktu. Na podsta-
Rysunek 4. 7. Optimum producenta
wie analizy tych danych określ, z jakimi rodzajami przychodów mają one do J
czynienia w procesie produkcji, a następnie, spośród następujących funkcji
i----.--~4._lałóżm_y:,_ż~pewne przedsiębiorstw.Q, stosuiące technikę produkcji opisaną produkcji: AL 0•3K°· 4 , AL0•5K°· 5 oraz AL0•6K°· 1 (gdzie: A - oznacza współczyn-
· przez powyższą izokwantę, dla wytworzenia odpowiadającego jej produktu .-_„ ____n11Cteeill:iiczny okresla.iący skalę produkcji, L - nakłady pracy, K - nakłady ~-
całkowitego używa nakładów pracy i kapitału w ilości odpowiednio: 25 i 30 kapitału), przypisz właściwą poszczególnym przedsiębiorstwom. W tym celu
jednostek (zgodnie z punktem optimum producenta). Wiedząc, że łączny wypełnij poniższe zestawienie.

koszt produkcji ponoszony przez przedsiębiorstwo przy takiej kombinacji

nakładów tych czynników wytwórczych wynosi 240 jednostek pieniężnych, l
 Zbiór zadań z mikroekonomii
llli: 130

Rodzaj przychodó.w
Przedsiębiorstwo Funkcja produkcji ze skali produkcji

z
ROZDZIAŁ5
2. Które z parametrów funkcji produkcji determinują rodzaj przychodów noto~
wanych przez przedsiębiorstwo w procesie produkcji przy zwiększani
nakładów czynników wytwórczych? Określ, z jakiego przedziału liczboweg
przyjmują wartości dla poszczególnych rodzajów przychodów, a następnie
Koszty produkcji
dokonaj ich interpretacji .
... „ •.....•••.••.....••.•.•.....••. „ .•..........••..•...••.........•...••...••.••.••.....••••......•••..•.....••••..•.••;

Pojęcia kluczowe
•.. „„ ....•..•.••.••..•.•.•••.......•..•.... „ ••.•.••..••••..•.•••.....••••..••••...•••...•••••....•••.•.• ;···········••_<'·

Koszty produkcji to wyrażony wartościowo ogół nakładów czynników wytwór-

czych poniesionych przez przedsiębiorstwo na wytworzenie określonej wiel-
kości produkcji.

Koszty księgowe(koszty jawne) to zarejestrowane w księgach rachunkowych

przedsiębiorstwa jego wydatki na wytworzenie określonych rozmiarów pro-
dukcji. Obejmują one wyłącznie wydatki ujawnione, tzn. znajdujące swoje
odzwierciedlenie w zapisach księgowych.
Koszty alternatywne czynników wytwórczych (koszty niejawne) są równo-
ważne przychodom, jakie mógłby uzyskać ich właściciel z alokacji tych
czynników w inne przedsięwzięcie, najkorzystniejsze spośród pozostałych
dostępnych dla niego. W przypadku kapitału ich rozmiary najczęściej okre-
ślane są przez wysokość odsetek, jakie otrzymałby jego właścic~el z lokaty
bankowej.
Koszty ekonomiczne są sumą kosztów ks)ęgowych i kosztów alternatywnych
czynników wytwórczych wykorzys~anych w działalności gospodarczej.
Koszty stałe obejmują te wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowa-
niem przedsiębiorstwa, a nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji
Il!:
U·:' (np.: amortyzacja majątku trwałego, koszt utrzymania administracji, koszty
ogrzewania, oświetlenia, odsetki bankowe etc.). Występują wyłącznie w krót-
kim okresie.
 _I
132 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji
133

Koszty zmienne to koszty, których wysokość się

wraz ze zmianą roz-
zmienia
-i
Pytania systematyzujące wiedzę
miarów produkcji, a więc ze zmianą wielkości nakładów zmiennych czynni-
ków produkcji (np.: koszt zużytych surowców, materiałów, wynagrodzenia
i problemy do przemyślenia

Koszty
pracowników bezpośrednio produkcyjnych etc.).
całkowite to łączne koszty wytworzenia określonej wielkości produkcji. 1. Jakie rodzaje kosztów ponosi przedsiębiorstwo w krótkim okresie?
J
W krótkim okresie stanowi je suma kosztów stafych i zmiennych, w długim
2. Wyjaśnij związek między krzywą kosztów zmiennych i kosztów całkowitych

Koszt
zaś są one równe kosztom zmiennym.

przeciętny całkowity to koszt wytworzenia jednostki produktu, który

a krzywą produktu całkowitego.
3. Dlaczego koszty całkowite z reguły nie rosną proporcjonalnie do wzrostu
J
powstaje w wyniku podzielenia kosztu całkowitego przez rozmiary produk- produkcji?
cji całkowitej.
Koszt przeciętny stały to koszt stały przypadający na jednostkę produktu.
4. Dlaczego krzywa kosztów przeciętnych oraz krzywa kosztów krańcowych
ma kształt litery „U"?
J
Oblicza się go dzieląc wielkość kosztu stałego przez rozmiary produkcji
całkowitej. 5. Jakie wzajemne zależności zachodzą między kosztami przeciętnymi i krań­
cowymi a produkcyjnością przeciętną i krańcową? _I
Koszt przeciętny zmienny to koszt zmienny przypadający na jednostkę produktu.
Stanowi go iloraz kosztu zmiennego przez całkowitą wielkość produkcji. 6. Dlaczego przy niskim poziomie produkcji koszt krańcoW,y maleje wraz ze
wzrostem produkcji? Co może być przyczyną wzrostu kosztu krańcowego
Koszt krańcowy oznacza zmianę kosztów całkowitych wywołaną Wytworze- po przekroczeniu pewnych rozmiarów produkcji?
niem kolejnej jednostki produktu.
7. Jakie czynniki mogą spowodować zmianę wysokości kosztów produkcji
Techniczne optimum produkcji - przypada dla takich rozmiarów produkcji,.
ponoszonych przez przedsiębiorstwo w krótkim okresie i przesunięcie krzy-
przy których przeciętny koszt całkowity ich wytworzenia jest najniższy. wych kosztów całkowitych, przeciętnych i krańcowych? -J
Graficznie wyraża je punkt, w którym funkcja kosztów krańcowych przecin
funkcję przeciętnych kosztów całkowitych w jej minimum. 8. Wyjaśnij pojęcie technicznego optimum produkcji.

Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych jest obwiednią zbioru krótko- 9. Jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo w długim okresie?
okresowych krzywych przeciętnych kosztów całkowitych.
10. Uzasadnij konstrukcję długookresowej krzywej kosztów przeciętnych.
Korzyści skali produkcji (rosnące przychody ze skali produkcji, ekonomie 11. W jakiej sytuacji długookresowa krzywa kosztu przeciętnego pokrywa się
skali) to dodatnie efekty produkcyjne notowane w długim okresie przy z długookresową krzywą kosztu krańcowego?
zwiększaniu rozmiarów produkcji, przejawiające się w spadku przeciętnych
kosztów produkcji. . 12. Co rozumiesz pod pojęciem ekonomii i dyzekonomii skali produkcji?

Stałe korzyści skali produkcji (stałe przychody ze skali produkcji) występttją 13. Jakie korzyści może czerpać przedsiębiorstwo ze zwiększenia skali pro-
dukcji?
wówczas, gdy długookresowe koszty przeciętne nie zmieniają się wraz ze J
wzrostem rozmiarów produkcji. 14. Wyjaśnij, dlaczego duże przedsiębiorstwa mogą produkować po niższych
kosztach przecię~ch niż przedsiębiorstwa małe.
~
Nlekorzyścislralqrri:rdukcjlimatejące-przyckody-ze-skałi-produkcji;-dyz
konomie skali) pojawiają się wtedy, gdy wzrostowi rozmiarów produkcji 15. Czy możliwe jest, aby w jednej gałęzi występowały jednocześnie rosnące
towarzyszy wzrost długookresowych kosztów przeciętnych. przychody ze skali produkcji oraz malejące przychody z nakładów pracy?
134 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji 135

Pojęcia i określenia 7. Ujęte wartościowo łączne nakłady przedsiębiorstwa na wyprodukowanie

określonych rozmiarów produkcji - _ _
8. Stanowi iloczyn przeciętnego kosztu całkowitego i wielkości produkcji
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj w danym okresie - _ __
odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
9. Sytuacja, w której następuje wzrost długookresowego kosztu przeciętnego
a) korzyści skali produkcji,
w miarę wzrostu produkcji - _ _
b) koszt zmienny,
10. Nakłady poniesione przez przedsiębiorstwo i mające swe odzwierciedlenie
c) przeciętne koszty całkowite,
w jego księgach rachunkowych - _ _
d) techniczne optimum produkcji,
e) przeciętny koszt stały,
n. Koszt, który nie występuje przy zerowych rozmiarach produkcji zarówno
w krótkim, jak i długim okresie - _ _
f) koszt krańcowy,
12. Powstaje przez odjęcie od przeciętnego kosztu całkowitego przeciętnego
g) koszty księgowe,
kosztu stałego - _ __
h) niejawne koszty produkcji,
13. Są większe od kosztów księgowych - __
i) koszt całkowity,
j) niekorzyści skali produkcji, 14. Koszty alternatywne czynników wytwórczych wykorzystywanych w proc.e-
sie produkcji - _ __
k) przeciętny koszt zmienny,
1) koszt stały, 15. W długim okresie określa je wielkość produkcji, przy której korzyści skali
produkcji przekształcają się w niekorzyści skali produkcji- _ __
ł) długookresowa krzywa kosztu przeciętnego,
m) kosz;ty ekonomiczne,
n) koszty produkcji. Prawda - fałsz
1. Zmiana kosztu całkowitego, jaka nastąpiła na skutek zwiększenia rozmiarów
produkcji o jednostkę - _ _
Oceń, czy poniższe
stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem
2. Krzywa, która przedstawia minimalne koszty wytwarzania poszczególnych odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe).
jednostek produktu przez przedsiębiorstwo, w warunkach pątencjalnej Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało
zmienności nakładów wszystkich czynników wytwórczych oraz przy zało- się prawdziwe.
żeniu w pełni efektywnego ich wykorzystywania - _ __
p F 1. Suma kosztów jawnych i niejawnych stanowi koszty księgowe
3. Zawsze ulega zmniejszeniu wraz ze wzrostem wielkości produkcji - _ __ przedsiębiorstwa.

4. Poziom jego jest taki sam dla każdych rozmiarów produkcji w krótkim okre- p F 2. Przedsiębiorstwo w krótkim okresie ponosi koszty, nawet w sytu-
sie - acji okresowego wstrzymania produkcji.
5. Krzywa, która je przedstawia, najczęściej przybiera kształt litery „U", bez p F 3. Przeciętnekoszty zmienne zawsze maleją w miarę wzrostu roz-
względu na długość rozpatrywanego okresu - _ __ miarów produkcji.
6. Sytuacja, w której długookresowy koszt przeciętny maleje - _ __
 _)

136 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji 137

p F 4. Koszt krańcowy jest to przyrost kosztu całkowitego wywołany:' F 18. Techniczne optimum produkcji wyznaczane jest graficznie przez
zwiększeniem nakładów zmiennego czynnika wytwórczego o jed- przecięcie się lcrzywej przeciętnych kosztów całkowitych z lcrzy-
nostkę. wą kosztów lcrańcmwych w minimum tej ostatniej.

p F 5. Krzywa przeciętnego kosztu całkowitego znajduje się zawsze F 19. Analiza kosztów księgowych służy do oceny efektywności eko-
zarówno w krótkim, jak i długim olcresie, powyżej lcrzywej prze- nomicznej przedsięwzięcia gospodarczego w przeszłości.
ciętnego kosztu zmiennego.
20. Przedsiębiorstwo podejmuje decyzje produkcyjne wyłącznie na
p F 6. Funkcja kosztów stałych może być graficznie przedstawiona zii
F
podstawie analizy ponoszonych kosztów ekonomicznych. J
pomocą linii poziomej, równoległej do osi odciętych, na której
odmierzana jest wielkość produkcji.
p F 7. Krzywa kosztów krańcowych zawsze przecina lcrzywą Test wyboru ~
przeciętnych zmiennych w jej najniższym punkcie.

p F 8~ Koszty ekonomiczne są większe od kosztów księgowych. Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich lcratkach znak./.
p F 9. Koszty stałe nie ulegają zmianie wraz ze zmianami rozmiarów
1. Koszt lcrańcowy to:
produkcji. ·
)
O a) koszt związany z produkcyjnym zaangażowaniem dodatkowej jed-
P F 10. Przy zerowym poziomie produkcji w lcrótkim olcresie stałe koszty
produkcji są równe kosztom całkowitym. ·· nostki czynnika wytwórczego,

·P F 11. Przeciętne koszty stałe są jednakowe przy każdym poziomie proJ O b) koszt wyprodukowania przez przedsiębiorstwo dodatkowej jednostki
dukcji. danego dobra,

P F 12. Krzywa przeciętnych kosztów stałych jest zawsze opadająca. O c) różnica między ponoszonym przez przedsiębiorstwo przeciętnym
kosztem całkowitym a przeciętnym kosztem stałym;
P F 13. Koszty niejawne są to koszty powodowane występowaniem w go-
spodarce „szarej strefy". , O d) wszystkie podane wyżej warianty odpowiedzi są prawidłowe.

P F 14. Koszty księgowe dotyczą wydatków przedsiębiorstwa, pomes10- 2. Koszt stały:

nych w przeszłości na sfinansowanie działalności produkcyjnej.
O a) nie występuje, gdy przedsiębiorstwo nie produkuje przez pewien
P F 15. Długookresowy koszt przeciętny osiąga minimum przy takim olcres z powodu urlopowania pracowników,
poziomie produkcji, przy jakim następuje zrównanie się długo-.
okresowego kosztu krańcowego z długoolcresowym kosztem prze- O b) rośnie w miarę wzrostu produkcji,
ciętnym.
O c) nie występuje w długim olcresie,
"c"-----~-"--.J.CLW_długim_okr.e.sie_w_s:zys_tkie_ko_szty produkcji ~_stale_ten­
dencję malejącą.
E1--Q) mal~e w miarę wzrostu produkCJI. f-
P F 17. Spadek całkowitych kosztów wytwarzania danego produktu wiąże
się zawsze z jednoczesnym obniżeniem się zarówno kosztów
przeciętnych, jak i krańcowych przy każdym poziomie produkcji.
 138 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji 139

3. Przeciętny koszt całkowity zrównuje się z kosztem krańcowym, gd,y koszt 7. Który z kosztów nie ulega zmianie w miarę wzrostu wielkości produkcji?
krańcowy:
O a) koszt zmienny,
O a) osiąga minimum,
O b) przeciętny koszt stały,
O b)jestrosnący,
O c) przeciętny koszt zmienny,
O c)jest malejący,
O d) koszt stały.
O d) przyjmuje wartości ujemne.
8. Koszty niejawne to:
4. Który z podanych niżej kosztów produkcji będzie na pewno spadał wraz ze
wzrostem rozmiarów produkcji? O a) koszty alternatywne czynników wytwórczych wykorzystywanych
w działalności gospodarczej,
O a) przeciętny koszt zmienny,
O b) koszty wynikające z istnienia „szarej strefy" w gospodarce,
O b) przeciętny koszt stały,
O c) koszty księgowe pomniejszone o koszty ekonomiczne,
O c) przeciętny koszt całkowity,
'1
O d) koszty księgowe powiększone o koszty ekonomiczne.
O d) wszystkie wymienione wyżej rodzaje kosztów.
9. Koszty ekonomiczne to:
5. Która z krzywych kosztów musi opadać, gdy krzywa kosztów krańcowych
znajduje się poniżej niej? · O a) koszty produkcji, które rzeczywiście zostały poniesione w danym
okresie, a nie zostały ujęte w księgach rachunkowych przedsiębior- .
O a) krzywa przeciętnych kosztów stałych, stwa,

O b) krzywa przeciętnych kosztów zmiennych, O b) suma kosztów stałych i kosztów zmiennych poniesionych ,przez
przedsiębiorstwo w danym okresie, podlegających ewidencji w jego
O c) krzywa przeciętnych kosztów całkowitych, księgach rachunkowych,

O d) każda krzywa kosztów przeciętnych. O c) koszty księgowe powiększone o koszty niejawne,

6. Która z wymienionych niżej funkcji jest rosnąca, gdy funkcja kosztów krań­ O d) wydatki pieniężne przedsiębiorstwa na zakup czynników wytwór-
cowych znajduje się powyżej niej? czych niezbędnych w procesie produkcji.
O a) funkcja przeciętnych kosztów całkowitych, 10. Jeżeli koszt przeciętny jest większy od kosztu krańcowego to:
O b) funkcja przeciętnych kosztów stałych, O a) koszty przeciętne rosną,
O c) funkcja produktu krańcowego, O b) koszty krańcowe maleją,
O d) funkcja popytu rynkowego na dane dobro lub usługę. O c) zarówno koszty krańcowe, jak i koszty przeciętne rosną,

O d) koszty przeciętne maleją.

140 Zbiór zadań z mikroekonomii
11. Korzyści skali produkcji to:
O a) wszystkie korzyści, jakie przedsiębiorstwo czerpie z faktu rozsze- .
rzania działalności produkcyjnej,
O b) przyrost zysku, jaki przedsiębiorstwo osiąga ze wzrostu wielkoś.ci
produkcji w długim okresie,
O c) sytuacja, kiedy wzrost rozmiarów produkcji w długim okresie po-
woduje obniżenie ponoszonych przez przedsiębiorstwo kosztów
przeciętnych;
O d) wszystkie powyższe warianty odpowiedzi są błędne.
12. Niekorzyści skali produkcji:
O a) mogą występować w przedsiębiorstwie zarówno w krótkim, jak
i w długim okresie,
O b) występują w przedsiębiorstwie, gdy wzrost rozmiarów produkcji
powoduje zwiększenie długookresowych kosztów przeciętnych,
D. c) dotyczą wszystkich strat poniesionych przez przedsiębiorstwo, przy ·
znacznych rozmiarach produkcji,
O d) występują w przedsiębiorstwie wówczas, gdy konieczne jest ograni-
czenie wielkości produkcji z powodu spadku cen rynkowych wy-
twarzanych przez nie dóbr.
13. Produkcja dobra X wynosiła w ciągu miesiąca 150 jednostek, koszt całkowi­
ty jego produkcji - 900 jednostek pieniężnych. W wyniku wzrostu popytu na
to dobro przedsiębiorstwo zwiększyło rozmiary produkcji o 32%, w następ­
stwie czego koszt całkowity wzrósł o 10%. Przy nowym poziomie produkcji
przedsiębiorstwa:
O a) przeciętny koszt całkowity przewyższa koszt krańcowy,
O b) przeciętny koszt całkowity równa się kosztowi krańcowernu,
O c) koszt krańcowy jest większy od przeciętnego kosztu całkowitego;
O d) wszystkie powyższe warianty odpowiedzi są błędne.
Koszty produkcji 141
14. Techniczne optimum produkcji występuje, gdy:
O a) przeciętny koszt zmienny zrównuje się z przeciętnym kosztem stałym,
O b) przeciętny koszt całkowity zrównuje się z kosztem krańcowym,
O c) koszt krańcowy jest równy przeciętnemu kosztowi zmiennemu,
O d) koszt krańcowy osiąga minimum.
15. Koszt księgowy:
O a) jest zawsze większy od kosztów ekonomicznych,
O b) równy jest kosztom ekonomicznym, lecz tylko w krótkim okresie,
O c) stanowi różnicę między ekonomicznymi kosztami produkcji a alter-
natywnymi kosztami czynników wytwórczych wykorzystywanych
w działalności gospodarczej,
O d) obejmuje koszty jawne i koszty utajone. I
16. Wzrost płac pracowników bezpośrednio produkcyjnych spowoduje:
O a) przesunięcie krzywej kosztów krańcowych w dół,
O b) przesunięcie krzywej kosztów krańcowych w górę,
O c) wzrost kosztów stałych;
O d) wszystkie powyższe odpowiedzi są nieprawidłowe, gdyż wzrost
płac pracowników bezpośrednio produkcyjnych nie ma wpływu na
zmianę położenia krzywej kosztów krańcowych oraz · kosztów
stałych.
17. Który spośród niżej wymienionych kosztów może być przykładem kosztu
stałego?
O a) ubezpieczenie majątku przedsiębiorstwa,
O b) woda zużywana w procesie produkcji, r-
O c) płace pracowników bezpośrednio produkcyjnych,
O d) energia elektryczna wykorzystywana w procesie produkcji.
 142 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji 143

18. Funkcja kosztów krańcowych jest rosnąca wówczas, gdy: Ćwiczenia

O a) rosną ceny stałych czynników wytwórczych, Ćwiczenie 1

O b) rosną ceny zmiennych czynników wytwórczych, W tabeli 5. l przedstawiono dane o kształtowaniu się w ciągu miesiąca po-
szczególnych pozycji kosztów produkcji parasoli w pewnym przedsiębiorstwie
O c) funkcja produktu krańcowego jest malejąca; dla różnych rozmiarów produkcji.
O d) żaden z wyżej przedstawionych wariantów odpowiedzi nie jest po-
Tabela 5.1. Kształtowanie się poszczególnych pozycji kosztów produkcji parasoli
prawny. przy różnychpoziomach produkcji (w zł)
19. Które z niżej wymienionych kosztów można obliczyć, jeżeli znany jest koszt
Wielkość produkcji parasoli (w szt./miesiąc)
całkowity dla każdego poziomu produkcji? Rodzaj kosztów
o 100 200 300 400 500 600 700
O a) koszty stałe,
Czynsz za wynajem budynków 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500
O b) koszty zmienne, Leasing maszyn 500 500 500 500 500 500 500 500
O c) koszty krańcowe, Nylon o 400 1150 1700 2450 3200 4650 6300

O d) wszystkie wymienione wyżej. Energia elektryczna o 100 150 200 250 300 350 400
Płace o 500 . 500 500 500 1000 1000 1000
20. Gdy produkcja rośnie to przeciętne koszty stałe:
Kontrola jakości 500 500 500 500 500 500 500 500
O a) pozostają nie zmienione,
O b) najpierw zmniejszają się, a potem rosną, 1. Na podstawie informacji zawartych w powyższej tabeli przeprowadź kalku-
lację kosztów wyszczególnionych w tabeli 5.2. .;
O c) zmniejszają się permanentnie,
Tabela 5.2. Kalkulacja kosztów produkcji parasoli
O d) kształtują się na poziomie kosztów krańcowych przy każdym po-
w zależności od poziomu produkcji (w zł)
ziomie produkcji.
L._, Wielkość produkcji parasoli (w szt./miesiąc)
Rodzaj kosztów
o 100 200 300 400 500 600 700
Koszty stałe
Koszty zmienne
Koszty całkowite
Koszty krar'lcowe łfilll I I I I I I i' :,
Przeciętne koszty stałe

Przeciętne koszty zmienne

Przeciętne koszty całkowite
144 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji 145

2. Wykreśl na poniższym rysunku funkcje kosztów - stałych, zmiennych i. cał­

kowitych - produkcji parasoli oraz dokonaj ich charakterystyki.
35

30

25
::;;-
N

z.
>.
20
i;i
o 15
""'
IO

5
~
z.
o
N O !OO 200 300 400 500 600 700
] produkcja (w szt./miesiąc)

Rysunek 5.2. Przeciętne oraz krańcowe koszty produkcji parasoli

Ćwiczenie 2
Na podstawie poniższych informacji o kształtowaniµ się tygodniowych
kosztów produkcji bawełnianych podkoszulków w małym, rodzinnym przedsię­
biorstwie rozwiąż krzyżówkę przedstawioną w tabeli 5.3.
o !OO 200 300 400 500 600 700
Przeciętny koszt zmienny produkcji 10 szt. podkoszulków wynosi 20 zł.
produkcja (w szt./miesiąc)
Przeciętny koszt całkowity produkcji 40 szt. podkoszulków wynosi 29 zł.
Rysunek 5.1. Koszty produkcji parasoli Koszty całkowite przy zerowym poziomie produkcji wynoszą 480 zł.
Wzrost rozmiarów produkcji z 20 do 30 szt. podkoszulków powoduje
przyrost kosztów całkowitych przypadających na jednostkę produktu o 16 zł.
3. Teraz na rysunku 5.2 przedstaw kształtowanie się przeciętnych kosztów cał­
kowitych, stałych i zmiennych oraz kosztów krańcowych produkcji parasoli Koszty całkowite produkcji 80 szt. podkoszulków wynoszą 2880 zł.
- wskaż zależności zachodzące pomiędzy nimi.
--~P~r=zecięi_11)'_kQ_szt zmienn_y_produkcji_6QszLpodkoszulkó.w-wyBO&i--20-zł.-----~ r
Koszty zmienne produkcji 20 szt. podkoszulków wynoszą 380 zł.
Wzrost rozmiarów produkcji z 60 do 70 szt. podkoszulków powoduje
przyrost kosztów całkowitych o 49 zł na jednostkę produktu.
Koszty całkowite produkcji 50 szt. podkoszulków wynoszą 1350 zł.

J
 146 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji
147

Tabela 5.3. Koszty produkcji bawełnianych podkoszulków (w zł) _

80 ----------!----------~------- --:----------i---- -----~---------+---- ----1----------i--

f I=I: J:~l~:~! ]J
Wielkość
produkcji
Koszty
stale
Koszty
zmienne
Koszty
całkowite
I Przeciętne
koszty stałe
Przeciętne
koszty
Przeciętne
koszty 70
(w szt.ltydz.) zmienne całkowite

60

Q
N
z,
c
Cl
50

40
=
_,. 30 ________ j__________ t_________ _j_ _________ j__________ ~---------1----------ł----------~--
o

:~=11-1
20

IO
: :1:: i i j
O IO 20 30 40 50 60 70 80
produkcja (w szt./tydz.)

Rysunek 5.3. Przeciętne koszty całkowite oraz koszty krańcowe

produkcji podkoszulków

Ćwiczenie 3
·r
W tabeli 5.4. zebrano dane o tygodniowych kosztach wytwarzania cukru za
pomocą dwu alternatywnych technik produkcji.

1. Oblicz przeciętne koszty całkowite dla obu technik produkcji cukru.

2. Wykreśl na rysunku 5.4 lcrzywe przeciętnych kosztów całkowitych produkcji

cukru dla obu technik wytwarzania.

3. Przy zastosowaniu której techniki koszty wyprodukowania jednej tony cukru

Teraz, na podstawie danych ustalonych w powyższej tabeli, wylcreśl na są najniższe?
rysunku 5.3 lcrzywe przedstawiające kształtowanie się przeciętnych kosztów,
całkowitych oraz kosztów lcrańcowych wytwarzania podkoszulków przy róż­
nych poziomach produkcji, a następnie na podstawie analizy rysunku, wymien 4. Jeżeli przedsiębiorstwo będzie wytwarzało cukier stosując technikę B, to
zależności ząchodzące pomiędzy tymi rodzajami kosztów.
przy jakim poziomie produkcji będzie ono notowało:
a) rosnące korzyści skali produkcji?
b) niekorzyści skali produkcji?
c) stałe korzyści skali produkcji?
~'
r
'
!!
148 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji
149

Tabela 5.4. Koszty produkcji cukru towarzyszące dwóm alternatywnym Ćwiczenie 4

technikom wytwarzania (w zł)
Dysponując danymi zawartymi w tabeli 5.5 o kształtowaniu się kosztów cał­
Rozmiary I Technika A TechnikaB kowitych wytwarzania dobra X, oblicz przeciętne koszty całkowite i koszty
krańcowe produkcji tego dobra.
produkcji I Koszt Przeciętny Koszt I Przeciętny
(w tonach/tydz.) całkowity koszt całkowity całkowity koszt całkowity I:.

1000 1000 Tabela 5.5. Koszty produkcji dobra X (w zł)

2 1200 1600
Wielkość produkcji Koszty Przeciętne
3 1500 1800 Koszty
(w szt.) całkowite koszty całkowite krańcowe
4 2000 2000
5 3000 2200
o 45 4
1 110
6 4200 2400
2 150
7 5600 2800
3 174
8 8000 3200
4500 4 220
9 10800
IO 14000 6000 5 285
6 372
7 490

1100
1. Czy dane zawarte w powyższej tabeli dotyczą kosztów krótkookresowych,
czy też długookresowych? Najakiej podstawie można to stwierdzić?
1000

~
z,
o1;j
] 2. Zilustruj na rysunku 5.5 kształtowanie się przeciętnych kosztów całkowitych
oraz kosztów krańcowych produkcji dobra X.

300
200
100 [--
O I 2 3 4 5 6 7 8 9 IO
produkcja (w tonach/tydz.)

Rysunek 5.4. Krzywe przeciętnych kosztów całkowitych produkcji cukru

dla dwu alternatywnych technik wytwarzania (A oraz B)
 150 Zbiór zadań z mikroekonomii Koszty produkcji 151

II. Gdy przeciętne koszty całkowite są mniejsze od kosztów krańcowych, to

lf 120 -------~····---t-------i- -----i------·i--------ł--------:--
wówczas:
;L l t ~ j j ~ \
110 ------ -r- ---·--+-------1-------.i-------~------- ~- ------ -:--

100
. . . .l. . . .l......1. . ..l.......L. . .L. . .L O a) przeciętne koszty całkowite rosną,

tt' ~ l \ j ~ ; \ O b) przeciętne koszty całkowite maleją,

ł·fi: 90

80 O c) przeciętne koszty całkowite osiągają minimum;

Z'
N 70 O d) brak jest jakiegokolwiek związku pomiędzy tymi rodzajami
~ kosztów.
60
c
~
~ 50 III. Zrównanie przeciętnych kosztów całkowitych z kosztami krańcowymi
40 następuje, gdy te pierwsze:

30 O a) osiągają maksimum,
20
O b) osiągają minimum,
IO
O c) rosną,
o l 2 3 4 5 6 7
O d) maleją.
produkcja (w szt.)

Rysunek 5.5. Przeciętne koszty całkowite oraz koszty krańcowe Ćwiczenie 5

produkcji dobra X
1. Na rysunku 5.6 przedstawiono funkcję przeciętnych kosztów całkowitych

3. Na podstawie analizy danych o kształtowaniu się kosztów produkcji dobra X

(d) produkcji dobra X dla przedsiębiorstwa, które doświadcza niekorzyści
rozwiąż poniższy test, stawiając znak ./ w odpowiednich kratkach. skali produkcji.
Kc

i ii_llQ
I. Jeżeli przeciętne koszty całkowite są większe od kosztów krańcowych,
to wówczas:

O a) przeciętne koszty całkowite rosną,

~~:i" O b) przeciętne koszty całkowite maleją,

M,,,
1·-··!
O c) przeciętne koszty całkowite osiągają minimum;
O d) nie ma żadnego związku pomiędzy tymi rodzajami kosztów. O IO 20 30 40 50 60
produkcja (w szt.)

Rysunek 5.6. Funkcja przeciętnych kosztów całkowitych produkcji dobra X

f ..
w warunkach dyzekonomii skali produkcji
 _I
152 Zbiór zadań z mikroekonomii
I
A. Zakreskuj obszar reprezentujący koszt całkowity produkcji 20.jednostek _\
dobra X
B. Ile wynosi koszt całkowity produkcji tego dobra, gdy przeciętny koszt . · 1
całkowity wynosi 30 zł?

ROZDZIAŁ6

Przedsiębiorstwo w warunkach
2. Rysunek 5.7 obrazuje kształtowanie się przeciętnych kosztów całl<owitych
(d)
wytwarzania dobra Y dla przedsiębiorstwa doświadczającego stałych konkurencji doskonałej ]
korzyści skali produkcji.

Pojęcia kluczowe ]
~ 301---·-1------:------1------:------:-----T if
i ~~· 1------1------!------j-----+---+-----f-
0123456
Struktura rynku - model zachowań nabywców i sprzedawców, charakterys-
tyczny dla danego typu rynku. W zależności od stopnia intensywności kon-
kurencji panującej na rynku wyróżnia się następujące struktury rynkowe:
produkcja (w szt.)
Rysunek 5.7. Funkcja przeciętnych kosztów całkowitych produkcji dobra Y
od strony podaży (sprzedających): konkurencję doskonałą, konkuren-
cję monopolistyczną, oligopol, monopol absolutny (pełny, doskonały),
od strony popytu (nabywców): konkurencję doskonałą, konkurencję
l
w warunkach stałych korzyści skali produkcji
monopsonową, oligopson, monopson. I

A. Ile wynosi koszt całkowity produkcji 3 jednostek dobra

(
Cenodawca (cenotwórca) to producent lub konsument mający na tyle duży
obszar reprezentujący ten koszt. udział w rynku, że jego decyzje kształtujące podaż danego produktu lub
popyt na niego mają wpływ na poziom ceny rynkowej produktu.
Cenobiorca to producent lub konsument mający tak mały (znikomy) udział
w rynku, że jego decyzje co do podaży danego produktu lub popytu na niego
nie są w stanie wpływać na poziom ceny rynkowej produktu.
1--
Konkurencja. doskonała to model rynku, na którym występuje wielu nabyw- J
ców i sprzedawców danego produktu, z których żaden nie ma wpływu na
poziom jego ceny rynkowej (wszyscy należą do kategorii cenobiorców) -
cena ta kształtuje się na rynku jako wypadkowa swobodnego starcia się
popytu z podażą. ·

. ]
·1
-i
154 Zbiór zadań z mikroekonomii . przedsiębiorst'VVO w waru11kach konlcurencji doskonalej 155

Produkt homogeniczny (jednorodny, standardowy) - cecha produktu (typo-
wa dla rynku doskonale konkurencyjnego) oznaczająca sytuację, w której
wszyscy producenci funkcjonujący w ramach danej gałęzi wytwarzania do-
starczają na rynek produkt identyczny pod względem cech fizycznych i wła­
ściwości użytkowych.
Utarg całkowity - łącznyprzychód (wpływy pieniężne) przedsiębiorstwa ze
sprzedaży określonej ilości produktu. Stanowi go iloczyn ceny i sprzedanej
ilości produktu. Utarg całkowity równy jest wydatkom konsumentów ponie-
sionym na nabycie produktu.
Utarg przeciętny - przychód przypadający na jednostkę sprzedanego produktu.~
Gdy n~ rynku nie wy,i;tępuje dyskryminacja cenowa, wówczas jest on równy
cenie produktu. · Długookresowa
Utarg krańcowy - zmiana utargu całkowitego wywołana zwiększeniem sprze-
daży produktu o dodatkową jednostkę. Tylko w warunkach konkurencji do:
skonałej jest on równy cenie produktu.
Zysk księgowy - określa go różnica pomiędzy przychodami ze sprzeqaży pro-
duktu a wykazanymi w księgach rachunkowych przedsiębiorstwa kosztami
ich uzyskania.
Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) ..:. stanowi go różnica między utargiem cał- ~
kowitym a kosztami ekonomicznymi (obejmującymi koszty księgowe oraz
koszty alternatywne czynników wytwórczych wykorzystywanych w prowa-
dzonej działalności gospodarczej).
Zysk normalny (zerowy zysk ekonomiczny) osiągany jest przez przedsiębior­
stwo wówczas, gdy przychody ze sprzedaży produktu pokrywają jedynie
koszty ekonomiczne poniesione na ich uzyskanie. Równy on jest kosztom al- ·
tematywnym środków produkcji zaangażowanych w działalność gospodar-
czą przedsiębiorstwa.
Cena zamknięcia przedsiębiorstwa to taki poziom ceny rynkowej produktu,
przy którym przedsiębiorstwo powinno w krótkim okresie wstrzymać proces
produkcji, w długim zaś zostać zlikwidowane, co pozwoli mu zmniejszyć
rozmiary generowanej straty, Jest to każda cena rynkowa produktu niższa od
minimalnego poziomu przeciętnego kosztu zmiennego, zwanego punktem
zamknięcia przedsiębiorstwa.
Ekonomiczne optimum produkcji to optymalne z ekonomicznego punktu
widzenia rozmiary produkcji w przedsiębiorstwie, tj. takie, przy których
przedsiębiorstwo maksymalizuje osiągany zysk ekonomiczny (lub minimali-
zuje ponoszoną stratę). Zachodzi ono wówczas, gdy utarg krańcowy ze
sprzedaży produktu zrównuje się
z kosztem krańcowym.jego wytworzenia.
Gdy przedsiębiorstwo kształtuje
rozmiary produkcji na poziomie odpowia-
dającym punktowi optimum.ekonomicznego - mówi się, że znajduje się ono
w stanie równowagi.
Krótkookresowa równowaga przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego wy-
stępuje wtedy, gdy przedsiębiorstwo w krótkim okresie wytwarza produkcję
o rozmiarach odpowiadających punktowi optimum ekonomicznego. Przedsię­
biorstwo ma możliwość osiągania zysku ekonomicznego, gdyż cena rynkowa
produktu kształtuje się w tym okresie zazwyczaj na poziomie wyższym od
przeciętnego kosztu całkowitego ponoszonego przez przedsiębiorstwo przy tej
wielkości produkcji.
równowaga gałęzi wolnokonkurencyjnej - mówi się o niej
wówczas, gdy w długim okresie cena rynkowa produktu kształtuje się na
poziomie zrównującym ją z minimalnym poziomem kosztu przeciętnego,
ponoszonego przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w danej gałęzi wytwarza-
nia. W takiej sytuacji procesy wejścia i wyjścia z gałęzi ustają, a przedsiębior­
stwa osiągają jedynie zysk normalny.
Pytania systematyzujące wiedzę
i problemy do przemyślenia
1. Jaka jest różnica pomiędzy zyskiem ekonomicznym a zyskiem księgowym?
2. W jaki sposób przedsiębiorstwa konkurują ze sobą na doskonale konkuren-
cyjnym rynku?
3. Przedstaw graficznie oraz omów mechanizm wyznaczania ceny rynkowej
produktu w warunkach konkurencji doskonałej.
4. Dlaczego krzywa popytu rynkowego na produkcję gałęzi woln,okonkuren-
cyjnej nie jest doskonale elastyczna cenowo, skoro popyt rynkowy jest sumą
popytów indywidualnych, a każde przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne
„odbiera" poziomą krzywą popytu na swoją produkcję?
5. Wyjaśnij, dlaczego krzywa popytu na produkcję pojedynczego przedsiębior­
stwa w warunkach konkurencji doskonałej jest jednocześnie krzywą jego
utargu przeciętnego i krańcowego.
6. Przedstaw zasady wyznaczania przez przedsiębiorstwo rozmiarów produkcji
maksymalizujących jego zysk (lub minimalizujących stratę). Jakie wielkości
 __ I
156 Zbiór zadań z mikroekonomii Przedsiębiorstvvo w warunkach konkurencji doskonałej 157
-i
ekonomiczne muszą być wzięte pod uwagę przy wyznaczaniu ekonomiczne- m) utarg całkowity,
go optimum produkcji? n) zysk normalny.
7. Wskaż różnicę pomiędzy stanem równowagi
rencyjnego w krótkim i w długim okresie.
przedsiębiorstwa wolnokonku- 1. Dobro wytwarzane przez danego producenta jest nie do odróżnienia od dóbr
wytwarzanych przez wszystkich pozostałych producentów - _ __
]
8. Czym różni się ekonomiczne optimum produkcji od technicznego optimum 2. Konsument (lub producent) na tyle duży w stósunku do całości rynku, że
produkcji?
9. Czy problemy maksymalizacji zysku oraz minimalizacji kosztów są równo-
jego decyzje konsumpcyjne (lub produkcyjne) mają wpływ na cenę rynkową
nabywanego (lub sprzedawanego) produktu - _ _
]
ważne? Zastanów się, czy metody ich rozwiązania są identyczne. 3. Różnica między utargiem całkowitym a kosztami księgowymi - _ __
10. Kiedy przedsiębiorstwo będzie kontynuowało działalność produkcyjną po- 4. Iloczyn ceny rynkowej oraz ilości sprzedanego produktu - _ __
-·1
mimo ponoszenia strat? W jakim okresie może zachodzić taka sytuacja?
5. Konkurencja doskonała, konkurencja monopolistyczna, oligopol oraz pełny

lrl~ 11. W jakiej sytuacji przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne jest zmuszone do monopol - _ __

opuszczenia gałęzi wytwarzania, w której funkcjonuje?
6. Zmiana utargu całkowitego spowodowana zwiększeniem sprzedaży danego ]
12. Dlaczego w warunkach konkurencji doskonałej bariery wejścia i wyjścia produktu o dodatkową jednostkę - _ _
z gałęzi praktycznie nie istnieją?
7. Oznacza takie rozmiary produkcji, przy których utarg krańcowy ze sprzedaży
produktu zrównuje się z kosztem krańcowym jego wytworzenia - _ __ ]
Pojęcia i określenia
8. Konsument (lub producent) na tyle mały w stosunku do całości rynku, że
jego decyzje dotyczące konsumpcji (lub produkcji) nie mają żadnego wpły­ ·1
wu na cenę rynkową nabywanego (lub sprzedawanego) produktu - _ _ _J
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj . 9. Nadwyżka utargu całkowitego nad kosztami ekonomicznymi przedsiębior-
odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi: stwa - _ __
a) utarg przeciętny, 10. Jest równoważny kosztom alternatywnym czynników wytwórczych wyko-
rzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej - _ __
J
b) zysk księgowy,
c) struktury rynku od strony podaży, Il. Konkurencja doskonała, konkurencja monopsonowa, oligopson oraz monop-
son- _J
d) cenodawca,
~ e) długookresowa równowaga gałęzi wolnokonkurencyjnej, 12. Struktura rynku charakteryzująca się przede wszystkim tym, że wszyscy jego
~~~·h uczestnicy należą do kategorii cenobiorców, producenci wytwarzają produkt

I
f) utarg krańcowy,
ii g) struktury rynku od strony popytu,
standardowy Ge<lnorodny) oraz mają pełną swobodę wejścia i opuszczenia
danej gałęzi wytwarzania - _ __
~~· h) produkt homogeniczny,
13. Sytuacja, w której zanikają bodźce
do wchodzenia na dany rynek nowych
]-
-~1·
if-cenobiorca,
---przedsiębiorstw, gdyż cena rynkowa produktu ustaliła się na poziomie od-
~" j) punkt zamknięcia przedsiębiorstwa, powiadającym minimalnemu poziomowi kosztu przeciętnego, co powoduje,

u k) zysk ekonomiczny, że przedsiębiorstwa pozostające na nim osiągają jedynie zysk normalny

I
r I) konkurencja doskonała, (zerowy zysk ekonomiczny) - _ _
.J

'
ł) optimum ekonomiczne przedsi.ębiorstwa wolnokonkurencyjnego,

'~ .f
f'
l
-:J
J'. ~
rJ ·-1
I 158 Zbiór zadmi z mikroekonomii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej 159

14. W warunkach doskonałej konkurencji równa się on cenie produktu, podobJ p F 8. W krótkim okresie ekonomiczne optimum produkcji przedsiębior­
nie jak i utarg krańcowy - ___ ---- stwa wolnokonkurencyjnego przypada z reguły dla takich rozmia-
rów produkcji, przy których następuje zrównanie się utargu krań­
15. Wyznacza go minimalny poziom przeciętnych kosztów zmiennych ponoszo-'
cowego z przeciętnym kosztem całkowitym w punkcie jego
nych przez przedsiębiorstwo - _ __
minimum.
p F 9. W warunkach równowagi długookresowej gałęzi wolnokonkuren-
cyjnej przedsiębiorstwa wytwarzają produkcję o rozmiarach od-
Prawda - fałsz
powiadających punktowi optimum technicznego.

p F 10. Gdy przedsiębiorstwo osiąga zysk ekonomiczny, to na jego koszty

Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem ekonomiczne składają się koszty księgowe i zysk normalny.
odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F. - gdy jest fałszywe).
p F 11. Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne maksymalizując utarg cał­
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stał
kowity ze sprzedażyproduktu maksymalizuje jednocześnie swój
się prawdziwe.
zysk.
p F I. W warunkach konkurencji doskonałej żaden z uczestników ry p F 12. Tylko produkcja ustalona na poziomie zrównania utargu krańco­
(ani producenci, ani konsumenci) nie ma wpływu na poziom cen wego z kosztem krańcowym maksymalizuje zysk ekonomiczny
rynkowej dobra (lub usługi) będącego przedmiotem tran~akcji. (lub minimalizuje stratę) przedsiębiorstwa.
p F 2. Konkurencja doskonała to taka struktura rynku, w której ingeren· p F 13. Jeżeliutarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy, to w celu
cja władzy gospodarczej w mechanizm rynkowy może mieć jedy maksymalizacji zysku (lub minimalizacji straty) przedsiębiorstwo
nie na celu ochronę najbiedniejszych grup społecznych. powinno zmniejszyć poziom produkcji.
p F 3. Przedsiębiorstwo dążące do maksymalizacji zysku będzie zwięk p F 14. W długim okresie decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa podej-
szać rozmiary produkcji tak długo, aż nie nastąpi zrównanie si
mowane są na podstawie analizy kształtowania się stałych oraz
utargu krańcowego, pochodzącego ze sprzedaży produktu, z kosz_ zmiennych kosztów produkcji.
tern krańcowym jego wytworzenia. "
p F 15. Gdy przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne zaoferuje do sprzeda-
p F 4. Jeżeli przedsiębiorstwo osiąga zysk księgowy równy kosztom ży produkt po cenie niższej od ceny rynkowej, to wówczas zwięk­
alternatywnym czynników wytwórczych, zaangażowanych w pro-..
szą się rozmiary jego sprzedaży.
wadzoną działalność gospodarczą, to mówimy wówczas, że osiąga·
ono zysk normalny. p F 16. W warunkach konkurencji doskonałej wzrost popytu rynkowego
wywołujący wzrost ceny rynkowej produktu, ceteris paribus,
p F 5. O ile w krótkim okresie przedsiębiorstwo pomimo ponoszenia
prowadzi do wzrostu utargu całkowitego przedsiębiorstwa wytwa-
strat może kontynuować prowadzoną działalność gospodarczą;
rzającego ten produkt. ·
o tyle w długim - ich notowanie wymusza konieczność likwidacji
firmy. p F 17. Długookresowa krzywa podaży gałęzi wolnokonkurencyjnej jest
z reguły
mniej elastyczna od krótkookresowej krzywej podaży,
p F 6. Zysk ekonomiczny jest zawsze większy od zysku nonnalnego.
gdyż w długim okresie ustają procesy wejścia i wyjścia z gałężi.
p F 7. Homogeniczność to cecha produktu w warunkach konkurencji do- p F 18. Krzywa utargu krańcowego przedsiębiorstwa wolnokonkurencyj-
skonałej, oznaczająca jednakową cenę sprzedaży oferowaną przez.
nego jest jednocześnie krzywą utargu przeciętnego, a tym samym
wszystkicl;ljego producentów. -
krzywą popytu na jego produkcję.

I
~d
>'..:

;;_~: :
J.t,:I<
.,i:.•
 !
160 Zbiór zadań z mikroekonomii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej 161

P F 19. W warunkach konkurencji doskonałej liczba przedsiębiorstw 3. Konkurencja na rynku doskonale konkurencyjnym może odbywać się: I
istniejących w krótkim okresie w danej gałęzi wytwarzania jest
niezmienna. O a) tylko między kupującymi a sprzedającymi,

P F 20. Na rynku doskonale konkurencyjnym w długim okresie konkuren- O b) tylko pośród kupujących, .!
cja zmusza przedsiębiorstwa do poszukiwania korzyści skali pro-
dukcji. O c) tylko pośród sprzedających,

O d) zarówno pośród kupujących oraz sprzedających, jak i pomiędzy

obydwoma grupami tych podmiotów rynkowych.
l
Test wyboru
4. W warunkach konkurencji doskonałej rywalizacja pomiędzy producentami
danego dobra ma wyłącznie charakter:
Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak ~.
O a) cenowy,
-1
1. Podstawowym warunkiem uznania danego rynku za doskonale konkurencyj- O b) niecenowy w dowolnym zakresie, \
ny jest występowanie na nim:
O c) niecenowy, ale tylko w zakresie jakości produktu;
O a) ogromnej liczby podmiotów rynkowych zarówno po stronię popytu,
jak i podąży, ' O d) żadna z powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa. I
O b) ogromnej liczby podmiotów rynkowych wyłącznie po stronie podaży, 5. Dla przedsiębiorstwa podejmującego decyzje inwestycyjne wszystkie czyn-
niki wytwórcze są:
O c) ogromnej liczby podmiotów rynkowych tylko po stronie popytu, J
O a) stałe zarówno w krótkim, jak i w długim okresie,
O d) takiej liczby podmiotów rynkowych, jaka jest niezbędna do zawar·
b) zmienne zarówno w krótkim, jak i w długim okresie,
cia transakcji kupna-sprzedaży o rozmiarach określonych przez
zrównanie się wielkości popytu z wielkością podaży.
O
O c) stałe w krótkim, lecz zmienne w długim okresie,
I
2. Która z niżej wymienionych cech nie dotyczy rynku doskonale konkurencyj-
O d) zmienne w długim okresie.
nego?
O a) brak barier wejścia i wyjścia z rynku,· 6. Koszty ekonomiczne i zyski ekonomiczne są:
J
O b) ogromna liczba kupujących i sprzedających, O a) odpowiednio - większe od kosztów księgowych i mniejsze od I

O c) cena produktu wyznaczana przez producentów na podstawie analizy

zysków księgowych, J
kosztów produkcji, O b) odpowiednio - mniejsze od kosztów księgowych i większe od
z_ysków..księg(}wyeh1-,- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
O d) wytwarzanie produktu homogenicznego przez wszystkich producen- ·
0 c) mniejsze od ich księgowych odpowiedników,
J-
tów w ramach danej gałęzi produkcji.
O d) większe od ich księgowych odpowiedników.

,j
 Zbiór zadań z mikroekonomii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonalej 163
162

11. Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne znajduje się w stanie równowagi, gdy:

7. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa dotyczą:
O a) ustalenia rozmiarów produkcji w krótkim okresie, pozwalających O a) wytwarza produkcję o rozmiarach odpowiadających punktowi opti- -
maksymalizować zysk (lub minimalizować stratę), mum technicznego,

O b) wyznaczenia optymalnej - z ekonomicznego punktu widzenia - O b) cena rynkowa produktu jest wyższa od. ponoszonego przez nie kosz-
wielkości produkcji w długim okresie, tu krańcowego,

O c) określenia rozmiarów produkcji właściwych O c) nie ma ani nadwyżek, ani niedoborów wytwarzanego produktu,
technicznego;
O d) osiąga poziom produkcji właściwy punktowi optimum ekonomicz-
O d) wszystkie powyższe kwestie wchodzą w zakres decyzji produkcyj- nego.
nych przedsiębiorstwa.
12. Która z niżej wymienionych sytuacji jest charakterystyczna dla stanu długo­
8. W warunkach konkurencji doskonałej każde przedsiębiorstwo dąży do: okresowej równowagi gałęzi wolnokonkurencyjnej?
O a) maksymalizacji utargu całkowitego, O a) wszystkie przedsiębiorstwa funkcjonujące w tej gałęzi osiągają zysk
O b) maksymalizacji utargu krańcowego, ekonomiczny,

O c) maksymalizacji zysku; O b) cena rynkowa produktu dostarczanego na rynek przez przedsiębior­

stwa zrównuje się z najniższym poziomem ponoszonego przez nie
O d) p:rawidłowe są odpowiedzi zarówno b, jak i c.
kosztu przeciętnego,
9. Przedsiębiorstwo będzie maksymalizowało zysk (lub minimalizowało stratę) O c) cena rynkowa produktu jest wyższa od ponoszonego przez przedsię­
z prowadzonej działalności gospodarczej, gdy osiągnie taki poziom produk- biorstwa kosztu jednostkowego,
cji, przy którym:
O d) w porównaniu z krótkim okresem istnieje większa swoboda wejścia
O a) przeciętny koszt całkowity będzie najniższy,
i wyjścia z tej gałęzi.
O b) utarg całkowity będzie maksymalny,
13. Optimum ekonomiczne oznacza dla przedsiębiorstwa ustalenie takiego po-
O c) utarg krańcowy zrówna się z kosztem krańcowym,
ziomu produkcji, przy którym:
O d) koszt krańcowy zrówna się z przeciętnym kosztem całkowitym.
o a) następuje maksymalizacja utargu całkowitego,
10. Przedsiębiorca wolnokonkurencyjny podejmuje decyzję o wstrzymaniu pro-
cesu produkcji w krótkim okresie, gdy:
o b) osiągana jest maksymalna różnica między utargiem całkowitym
a kosztem całkowitym,
O a) łączne przychody ze sprzedaży produktu nie pokrywają kosztów
całkowitych,
o c) koszt krańcowy zrównuje się z przeciętnym kosztem całkowitym,

o b) cena rynkowa produktu kształtuje się poniżej minimalnego poziomu o d) różnica między utargiem krańcowym a kosztem krańcowym jest
przeCiętnego kosztu zmiennego,
maksymalna.
O c) cena rynkowa produktu kształtuje się poniżej minimalnego poziomu
kosztu krańcowego,
O d) utarg krańcowy jest niższy od kosztu krańcowego.
164 Zbiór zadań z mikroekonomii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej 165

14. Krzywa utargu przeciętnego przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego jest · 17. Zysk księgowy stanowi różnica między:
pozioma, gdyż:
,O a) ceną produktu a kosztem całkowitym,
O
O
a) każdy producent należy do kategorii cenobiorców,
b) utarg krańcowy ze sprzedaży produktu jest stały,
O b) utargiem całkowitym a kosztami ujawnionymi, I
O c) utargiem całkowitym a kosztami ekonomicznymi,
O c) krzywa popytu na produkt przedsiębiorstwa jest doskonale elastycz- .
na cenowo; O d) utargiem całkowitym a zyskiem ekonomicznym.

O d) wszystkie podane wyżej warianty odpowiedzi są słuszne. 18. Krzywa podaży przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego stanowi część .,.•
krzywej: (
15. W warnnkach konkurencji doskonałej każde przedsiębiorstw() staje w obliczu:
O a) popytu na jego produkt, ·
O a) opadającej krzywej popytu rynkowego na produkt gałęzi wolnokon-
kurencyjnej oraz doskonale elastycznej krzywej popytu na swój O b) przeciętnego kosztu całkowitego,
produkt,
O c) kosztu krańcowego,
O b) opadającej krzywej popytu rynkowego na produkt gałęzi wolnokon
O d) przeciętnego kosztu zmiennego.
kurencyjnej oraz opadającej krzywej utargu krańcowego ze sprze-
daży swojego produktu,
19. W warunkach konkurencji doskonałej wartość bezwzględna współczynnika
I
O c) opadającej krzywej utargu krańcowego ze sprzedaży swojego pro cenowej elastyczności popytu na produkty przedsiębiorstwa:
duktu oraz doskonale elastycznej krzywej popytu na produkt gałę
wolnokonkurencyjnej,
O a) jest większa od 1, l
O d) opadającej krzywej popytu na swój produkt oraz doskonale elastycz-
O b) jest mniejsza od 1,
nej krzywej popytu rynkowego na produkt gałęzi wolnokonkuren~ O c) równa się 1,
cyjnej.
O d) zmierza do nieskończoności.
16. Jeżeli w krótkim okresie cena rynkowa produktu wytwarzanego przez przed-
siębiorstwa funkcjonujące w ramach danej gałęzi wolnokonkurencyjnej 20. Zysk normalny:
będzie wyższa od ponoszonego przez nie przeciętnego kosztu całkowitego;~
to w długim okresie można oczekiwać, że:
O a) to inaczej zerowy zysk ekonomiczny,

O a) wzrośnie wielkość produkcji tej gałęzi, O b) stanowi dolną granicę opłacalności działalności gospodarczej przed-
siębiorstwa,·
o b) spadnie cena rynkowa tego produktu,
O cl_iest równoważny kosztom altematywny_m c~ików ~wórczych _
o c) wielkość popytu na ten produkt zwiększy się; wykorzystywanych w działalności gospodarczej; }--
o d) zajdzie każda z powyższych zależności. o d) każdy z powyższych wariantów odpowiedzi jest prawidłowy.
f'
166 Zbiór zadań z mikroekonomii przedsiębiorstv..•o w warunkach konkurencji doskonalej 167
!'

Ćwiczenia "
...sc
Ćwiczenie 1 25"
''-'
Zostałeś zatrudniony w agencji zajmującej się doradztwem gospodarczym.
Przedstawiono ci do rozwiązania dziesięć problemów dotyczących sytuacji
~:~\UN~
en
=
-Q,ł .:.ie:·-
i:: o
Q
y
Q)

~~
,;!:?
.);i ~
Q) Q)

~~
.:!!
.);i
Q)

J~
..,,
Q)

-;;; ~~
„
~~
.:!l
.);i
-~"'='-~.:.ie:·;
ekonomicznej różnych przedsiębiorstw, funkcjonujących w warunkach konku- ~~J..o.Sla 2 2 "Ei 2 2 2 Ei 2 2 2
rencji doskonałej. Na podstawie informacji zawartych w tabeli 6.1, rozważ po- ~ (.!)
~
o
szczególne przypadki i postaw dla każdego z nich właściwą diagnozę. W celu
~ 1:l ~:::­ o o o g o o o o
ułatwienia rozwiązania ćwiczenia, poniżej wymieniono wszystkie możliwe
~ ;:~.: -~.;i ; oo_ o o
N' .,.,· o
...,,:-
o
,...;
o
...O
o.
=
diagnozy. Wybierz spośród nich odpowiednią dla każdego przypadku, wpisując <!)

~
„~
'°
w ostatniej kolumnie tabeli literę, którą została ona oznaczona. P< >. >.
.e.~a~ .,., .,.,
-5 g
f
g o
c- o
·2 j ·~~
N
~
...O o .,.,· ...O .-:
Potencjalne diagnozy: Jl
•O ~
i: N
....

ł
A przedsiębiorstwojest w dobrej sytuacji ekonomicznej (osiąga co najmniej "O)' >. .!:;> 2 .,., .,.,
~tl "i 1'i'
f:l g
f
o

B
zysk normalny) i w istniejących warunkach powinno kontynuować pro-
dukcję,

przedsiębiorstwo powinno wstrzymać

. ·
I
proces produkcji i podjąć działania.
u
"§
8
o
-"
-~~~~
6:::
>.
'-' :~
tj-"

o
1
o
.,.,
"'!.
"'·M .,.,·
N

o
<!)
~5~ o
o .,.,
o o
o
mającena celu optymalizację skali produkcji, umożliwiającą obniżenie kosz- -~ ~ ·e !. .,., tj- N

.tów produkcji, N

~ ~
C przedsiębiorstwo powinno kontynuować działalność produkcyjną pomimo, "' o g o o o o
J:l ~~ o
o o
o
o .,.,
o o
o
ponoszenia strat, o łJo ~ N N
°' M

"'
D przedsiębiorstwo powinno w istniejących warunkach zwiększyć rozmiary ~ ::.:
produkcji, przez co zwiększy poziom osiąganego zysku ekonomicznego lub
zmniejszy poziom notowanej straty,
1.<:::
E ·f c
o O N
;:.: ~z.
o
o
o
"'
o
o
o
o
o
o
oo
o
o
o
"'
u
"'
E przedsiębiorstwo powinno zmniejszyć wielkość produkcji, co umożliwi mu ~ '-'

osiąganie zysku ekonomicznego na wyższym poziomie, ~ f.D'i~

~ g o
g
o
o
o
o
o
o g
~ ~ .§ ~
o
o
o
o
o o o
F przedsiębiorstwo powinno zostać zlikwidowane,
"O
o
p_.
;:, c; -
'-'
"' N "' °' "'
są uniemożliwia podjęcie
,..;
G podane informacje
decyzji.
sprzeczne, co jakiejkolwiek v;,
o=
o;
.;:!.. Ń
12i
=~
"O ..,
o
o
o
o
o
o
o
g g
o 010
o
o
o
o
.Q e tj o N N v <'> N

~ ""'z.
: i' g g o
o .,.,
o
u~ N' ,...; ..,,.·
1.~.

1.11.
t .;;
"'
"O„ -1~ s I =:: >!$'. §;: ~Io ~
~
""'
 _\
Zbiór zadań z mif...Toekonornii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonalej 169
168

Ćwiczenie 2 .l5
"~
J
b;:;
Tabela 6.2 przedstawia wybiórczo kilka informacji o kształtowaniu się .
w krótkim okresie kosztów produkcji w pewnym przedsiębiorstwie wolnokon- · i~
~ fi:
~~
N
-1
•.. 1
kurencyjnym, przy różnych jej poziomach. ...
1. Wiedząc, że cena rynkowa produktu wytwarzanego przez to przedsiębior­
stwo wynosi 15,00 zł, uzupełnij puste miejsca w tabeli wykorzystując wie-
.s:::
(.)

~
fi:·~
No"N
u~

~-;~
I I ~I I I I ~I I I I
-~ 12 A A/\/\/\/\/\/\/\/\
s... .... ...
dzę na temat zależności zachodzących między różnymi rodzajami utargów p.
.s::: .i::;::- o o
i kosztów. (.)
~N= N o o
2 ·~ ~ -~ ~
]
o- cO
2. Wykreśl na poniższym rysunku krzywą kosztu całkowitego oraz krzywą ....~
·N
N
....
•O

utargu całkowitego, a następnie, metodą porównania tych kategorii ekono- · ...

micznych, wyznacz poziom produkcji, przy którym przedsiębiorstwo będzie ~ a~ ~i'
o) ·~j ~~
osiągało maksymalny zysk ekonomiczny. ·u;
"' ....~
J;;i
i-:E~
o
o
·······r·····1·······t······1·······:---·····1·······r·····1·······1········1·- ~-
~
1500 o.
~j~i
- N :ii;: -
.... N
-~1

~ :~i :.=1:.rr[1:r:.1:rr~1
•O
J;;i .... ~
:;:: \
~ tj ~Z' o
....
O <> N ~
"'
~ ~-5~ M

-~ "' l
J
ł
~ -$'~
~ ~ t; ~
Q
·1
ł
E
o -E
:;:: ~~~ ....
o o
N
g
~-"'fi:
t;1 zctl
e- M 'O
°'
]

i
::i
~
~
·u;
"O
„I:,"~::::-
.....
P~~
u
~i::
"'
~
I I I I I I I I I I J
~p. A/\/\/\/\/\/\/\/\ A
~
„-~
... fl:'N
!! ~ :t
o J
.a ;::> Ci ._..
u

O IO 20 30 40 50 60 70 80 90 100
~
produkcja (w szt./tydz.)

Rysunek 6.1. Maksymalny zysk przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego

w krótkim okresie
-~~
-"'O
-6e ~~
I o ~ ~l~I~ ~1~1?2 ~I~
o
o l
.... ~

I
170 Zbiór zadań z mikroekonomii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej 171

3. Teraz, na rysunku 6.2, przedstaw kształtowanie się, przy różnych p.ozioi;nach · Ćwiczenie 3
produkcji, utargu i kosztu krańcowego oraz przeciętnego kosztu całkowitego.
Niniejsze ćwiczenie ma na ,celu utrwalenie zasad kalkulacji utargów i kosz-
i zmiennego. tów przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej w krótkim okresie.
1. Dysponując danymi na temat wielkości produkcji pewnego przedsiębiorstwa
i ponoszonych przez nie, przy poszczególnych· rozmiarach produkcji, kosz-
tów całkowitych, oraz wiedząc ponadto, że cena rynkowa produkowanego
dobra wynosi 4,00 zł, wypełnij puste kolumny w tabeli 6.3.
~ 2. Na podstawie obliczeń przeprowadzonych w tabeli 6.3 wykreśl na pomz-
z, szym rysunku krzywe utargu krańcowego, kosztu krańcowego, przeciętnych
c kosztów całkowitych oraz przeciętnych kosztów zmiennych.
&:] 25
_g
'§
:;" 10 ------- ~--- --- --~--- ---- ~- --- -- --~ ---. --. {. ----- -.f. --. --- ~-- --. -- -i--

9 . „„.j„„„„f„„. +„„ . f„„„.L„„.f„.„„j.„„.+.

8 -------4--------~-------~--------t--------:-----·--~--------:-- ······ł· -

:Il'.i~ I'.~ ~ ~I =I
o 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 'E' 7
prod11kcja (w szt./tydz.) ~ 6
>.
ł;j
o 5
Rysunek 6.2. Optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
w krótkim okresie ·-"§>
-"'
4
"'
;:; 3
4. Na podstawie analizy powyższych rysunków (6.1 oraz 6.2) odpowiedz na 2 „„„+„„..L„„„i„„„+„„„t„„-+„„-+„„+.
następujące pytania: ..... --~---·····: ... ·---1-·······~---····-:·--·--··:··-··-· -:-----··-:··

A Przy jakim poziomie produkcji przedsiębiorstwo osiąga stan równowagi ' ! l ~ l ~ i i

(punkt optimum ekonomicznego)? o 10 20 30 40 50 60 70 80
produkcja (w szt./tydz.)

B. Jeżeli przedsiębiorstwo ustali rozmiary produkcji na poziomie odpowia- Rysunek 6.3. Utargi i koszty przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
dającym punktowi jego optimum ekonomicznego, to w jakiej wysokości w krótkim okresie
będzie ono generowało zysk ekonomiczny?

3. Zaznacz na wykonanym wyżej rysunku: kreskami poziomymi utarg całkowi­

C, Jaki jest wymagany minimalny poziom ceny rynkowej produktu warun- ty, kreskami pionowymi koszt całkowity, a następnie, dowolnym kolorem,
osiągany przez przedsiębiorstwo zysk ekonomiczny.
kujący proces produkcji tego przedsiębiorstwa?
,fr
„~·:. __!
172 Zbiór zadań z mikroekonomii przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonalej
173

!! 4. Teraz, korzystając z danych zawartych w tabeli 6.3 i informacji uzyskanych

_!
~~ z powyższego rysunku, uzupełnij poniższe zestawienie.
"' ...
:!'.!i!:
~- --!
„ ....
Przedsiębiorstwo osiąga wynoszący
gdy poziom produkcji
wynosi tygodniowo
___ I

/\1/\1/\1/\161~ /\/\
-~ 1::i ~i'
~
a
:.:"'"
e ·.c: ~
12
„~
I I a) maksymalny utarg całkowity

b) minimalny koszt całkowity

..........
..........
zł

zł
.......... szt.
.......... szt. ]
~ ........ c) minimalny przeciętny koszt całkowity
•O
l;! aN ii i' .......... zł .......... szt.
·g J·i~
~l
?!; ~ N
d) minimalny przeciętny koszt zmienny .......... zł .......... szt.
o
~
<::
"".... e) minimalny koszt krańcowy .......... zł .......... szt.
·;;::: !N.?:-~ f) maksymalny zysk ekonomiczny .......... zł .......... szt.
"Q~.s~
~ t:!.!11: " ' -
~-!
ll<:: "".... o
o ·- il:l·~~~ 5. Przyjmijmy, że cena rynkowa produkowanego dobra spadła z 4,00 zł do ~-'

~"U'
o 2,50 zł. Przeprowadź w tabeli 6.4 kalkulację utargów i kosztów przedsię­
...~!A~-
.'4 ·- In Q

.5 .g
„~
?!;
tl
8Cl.
-5„
"
-... =
....
.c: :::-
~ -~ !,
N
biorstwa przy nowej cenie.
6. Wyznacz na rysunku 6.4, za pomocą wielkości krańcowych, nowy punkt
równowagi przedsiębiorstwa. Narysuj również funkcję przeciętnych kosztów
J
::; a
całkowitych oraz przeciętnych kosztów zmiennych.
J
N
·-
~·N
o
·- o
]! ~.c=­
~ CU N
t: ~

I: 11EElF+J
Cl. i::: ~1;:~
?!; ·N
-o '8
'N;>..
o
"' ....
N ~r~ 0101010 "" o o
- I '"'....,
.'4 Cl.

?!;
o o i!:
~~-
'V
- - -
0 M l.t""'l r-- ""
oo oN N

·O " ~-J
.,
e.'l
~„ -
~i'i ~= ~
I I I I I I I I
;:i~~
„
"U'
/\/\/\/\/\Dl\/\_
] .,..€'~
<ii i>.~ N
~ s Ji ~
..; ;::>fi-
-.:i

].„. . nr=-
„
= ...
u~
t---r--
O IO 20 30 40 50 60 70 80
-~:a
li!o
produkcja (w szt./tydz.)
.g li oto
~I~ ....o o....,
~ ;::: I~
Rysunek 6.4. Utargi i koszty przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
f:"'
""~ w krótkim okresie

~~

-- I
I
174 Zbiór zadań z mikroekonomii Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonalej 175

!!„ 7. Na jakim poziomie przedsiębiorstwo powinno ukształtować rozmiary pro-

J=Z'
~ N dukcji, aby zminimalizować ponoszoną stratę? Zaznacz na powyższym ry-
:>i ;t
~- sunku, dowolnym kolorem, ubszar reprezentujący wysokość straty.

.~t
]"'
o
li; I I I I I I I I 8. Kiedy przedsiębiorstwo powinno zaniechać · działalności produkcyjnej?
Oznacz literą A na rysunku 6.4 punkt zamknięcia firmy.
.§ ~~ /\/\/\/\/\/\/\/\
-±'! ~ ,.,
'8
_,. 2&1E=i
!.': ~~i!,
o .t: N Ćwiczenie 4
oo ,.,
"
.: s ... „.t:j
,..~ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością „Kubuś" jest producentem jogur-

I
.~~
a:: c ~ ~
~.:.: ~ ~ tów na obszarze Polski południowej. Przedsiębiorstwo funkcjonuje już pięć lat
"',., i od początku swej działalności osiąga duże zyski. Ponieważ jogurty cieszą się
~
.: olbrzymim powodzeniem wśród kupujących, przedsiębiorstwo, po przeprowa-
o·~

o_,.
~T>'
.Ei .g
].„tl:l·~:::­
~ §;
"'""'-~„ dzeniu badań rynkowych, podjęło decyzję o budowie nowych zakładów produk-
cyjnych w południowo-wschodniej części Polski. ·
~„ 8p.. "' "
!.':.i::
...
~a~
Załóżmy, że zostałeś doradcą ekonomicznym spółki i masz rozstrzygnąć, czy
bardziej opłaca się przedsiębiorstwu wuchomić jeden duży zakład produkujący
... CJ

~
·~o
.o·~
s ~-~i jogurty i zaopatrujący w nie cały badany rynek, czy też wuchomić trzy mniejsze
OJ' N
·~ o zakłady, z których każdy zaopatruje w jogurty wyznaczoną część rynku.
~ p..
".i::
N CJ
-S r1i Oto informacje, którymi dysponujesz:
... ;>,
p...: ~~~
!.': -N a) wyniki badań rynkowych wykazują, że przedsiębiorstwo mogłoby sprze-
~ '8
N ;>, ...,.'i:?_ dawać tygodniowo w Tarnowie 25 OOO litrów, w Rzeszowie 14 OOO litrów
o ...
"' N
_,. p.. ~~N o o o o o o \O o "° oraz w Przemyślu 8 OOO litrów jogurtu;
~§~ V :2 !::! ~ ~ S': ~ N ~
!.': ~- b) przedsiębiorstwo może wybudować trzy wytwórnie jogurtów, po jednej
·O
„...oo w każdym mieście, o zdolności produkcyjnej odpowiednio: 20 OOO,
„
~ il;
~~
I l I I I I I I
/\/\/\/\/\/\/\/\
1O OOO i 6 OOO litrów w tygodniu; przy tym rozwiązaniu przeciętny koszt
zmienny wyprodukowania 1 litra jogurtu wynosi 0,80 zł, a koszty stałe
„
'G' ;,
odpowiednio: 8 OOO zł, 5 OOO zł i 3 OOO zł;
~ .e-
~ ~~~
... .,. ;t
c) przedsiębiorstwo może także wybudować jedną wytwórnię jogurtów,
..; =:>3- mieszczącą się w Krośnie (położonym w zbliżonej odległości od Tarno-

'.o„°
'ii „:::-
wa, Rzeszowa i Przemyśla) o zdolności produkcyjnej 40 OOO litrów
tygodniowo; przy wyborze tego rozwiązania, przeciętny koszt zmienny
„
....
"N
u~ wynosi 1 zł, a koszt stały - IO OOO zł .
~-; Zakładając, że badania rynkowe były poprawne, wybierz rozwiązanie bar-
li!" dziej korzystne dla przedsiębiorstwa, jeżeli cena rynkowa jogurtu ustali się na
=€
e~
o
-
o o
N
o
M
o
'"'d"
o
1.1""'1
o
\O
o
r-
o
oo
poziomie 2 zł za 1 litr. W tym celu przeprowadź w tabeli 6.5 kalkulację opłacal­
"'~ ności realizacji rozważanych projektów inwestycyjnych.
 _I
I
176 Zbiór zadai1 z mikroekonomii przedsiębiorstwo w wanmkach konkurencji doskonalej 177

Tabela 6.5. Kalkulacja opłacalności alternatywnych projektów inwestycyjnych

przedsiębiorstwa „Kubuś" sp. z o.o.
Rachunek zysku (straty) w ujęciu ekonomicznym (w zł) J
1. Utarg całkowity

Lokafu:acj.•
wytwórm
jogurtu
I Produkcja
(w I/tydz.)
Cena
(w zł)
Utarg
całkowity
(w zl)
Koszt
stały
(w zl)
Koszt
zmienny
(w zł)
Koszt
całkowity
(w zł}
Zysk/strata
(w zl)
2. Koszty księgowe

3. Koszt alternatywny zainwestowanego kapitału finansowego

J
Wariant I: trzy wytwórnie jogurtu
Tamów
Rzeszów
4. Koszt alternatywny zainwestowanego kapitału rzeczowego
5. Koszt alternatywny pracy własnej
6. Łączne k;)szty ekonomiczne (2+3+4+5)
J
Przemyśl 7. Zysk (strata) ekonomiczny (I-6)
L
Wariant II: jedna wytwórnia jogurtu 2. Na podstawie przeprowadzonej wyżej kalkulacji zysku (lub straty) księgo­
Krosno wego oraz ekonomicznego określ, czy decyzja Jana Nowaka i jego syna
o prowadzeniu zakładu rzemieślniczego była słuszna. Uzasadnij swoją
odpowiedź.

Ćwiczenie 5
Jan Nowak wraz z synem prowadzi zakład rzemieślniczy w lokalu znajdują-·
cym .się w ich domu. Utarg całkowity tego rodzinnego przedsiębiorstwa w ubie-
głym roku wyniósł 120 OOO zł, a koszty księgowe - 50 OOO zł. Kapitał finansowy
zaangażowany w działalność zakładu w ciągu minionego roku wynosił 20 OOO zł.
Ćwiczenie 6
Poniższe wzory przedstawiają sposoby obliczania wielu kategorii ekono-
J
Rynkowa stopa procentowa kształtowała się na poziomie 20% rocznie. Obydwaj micznych. Wiedząc, że poszczególne symbole użyte do ich zapisu oznaczają
Nowakowie mieli możliwość podjęcia pracy w jednym z dwóch przedsiębiorstw
znajdujących się w ich mieście. Korzystając z tej możliwości uzyskaliby wówczas
odpowiednio: Q- rozmiary produkcji, P - cenę rynkową produktu, Uc - utarg
całkowity, Kc - koszt całkowity, K, - koszt stały, K, - koszt zmienny, wpisz
-]
razem wynagrodzenie: w jednym przedsiębiorstwie na poziomie 50 OOO zł, w dru- obok każdego ze wzorów nazwę odpowiedniej kategorii ekonomicznej, którą
gim zaś w wysokości 45 OOO zł. Gdyby natomiast wynajęli lokal, w którym znaj- można za jego pomocą wyliczyć.
duje się ich zakład, to otrzymaliby z tego tytułu 1O OOO zł.
1. Na podstawie powyższych informacji przeprowadź kalkulację zysku (lub
a) Kc-Ks J
straty) księgowego i ekonomicznego Jana Nowaka oraz jego syna uzyskane- b) M<.,
go w ubiegłym roku dzięki prowadzonej działalności gospodarczej. W tym
celu wypełnij zamieszczone poniżej schematy rachunku zysku (straty)
c)
ó.Q
Uc-Kc
J
w ujęciu księgowym oraz ekonomicznym.
d)-~ę
l
'li

~
Rachunek zysku (straty) w ujęciu księgowym (w zł) _J
1. Utarg całkowity e) Kc
Q
2. Koszty księgowe
3. Zysk (strata) księgowy (1-2) f) K,
-+-
Q
K,
Q
J
''"
- }
c'I
~~!
I·:
J
 178 Zbiór zadań z mikroekonomii Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej 179

Na podstawie analizy rysunku rozwiąż zamieszczony poniżej test, stawiając

r ,;
l'I";.
g)

h)
Kc-Ks

Kc-Kz
Q znak ./ w odpowiednich kratkach.

1. Przedsiębiorstwo znajdzie się w stanie równowagi krótkookresowej wów-

Q czas, gdy rozmiary produkcji ustali na poziomie:
i) 6.Uc
6.Q
O a) 8 tys. szt. dziennie,

j) UC O b) 14 tys. szt. dziennie,

Q
O c) 18 tys. szt. dziennie,
k) Uc -Kc
Q O d) 22 tys. szt. dziennie.

1) K,+ K, 2. W stanie równowagi krótkookresowej przedsiębiorstwo będzie generowało:

O a) utarg całkowity na poziomie 152 tys. zł, koszt całkowity zaś w wyso-
ł) Kc-Kz kości 24 tys. zł,

O b) utarg całkowity na poziomie 266 tys. zł, koszt całkowity zaś w wyso-
kości 84 tys. zł,
Ćwiczenie 7
Rysunek 6.5 przedstawia przebieg krótkookresowych funkcji utargów i kosz- O c) utarg całkowity na poziomie 342 tys. zł, koszt całkowity zaś w wyso-
tów w pewnym przedsiębiorstwie funkcjonującym w warunkach konkurencji kości 216 tys. zł,
doskonałej.
O d) utarg całkowity na poziomie 418 tys. zł, koszt całkowity zaś w wyso-
/IJ(c kości 286 tys. zł. ·
C.Q
19 c.uc 3. Wyznaczając rozmiary produkcji na poziomie odpowiadającym punktowi
t.Q
optimum ekonomicznego przedsiębiorstwo osiągnie zysk ekonomiczny
~ Kc w wysokości:
~ Q
~ K, o a) 132 tys. zł,
~ Q
.i o b) 202 tys. zł,

" o c) 286 tys. zł,

o 8 14 18 22
o d) 418 tys. zł.

produkcja (w tys. szt./dzień)

Rysunek 6.5. Krótkookresowe funkcje utargów i kosztów przedsiębiorstwa

wolnokonkurencyjnego
180 Zbiór zadań z miA.-roekonomii

4. Przedsiębiorstwo wstrzyma proces produkcji, jeżeli cena rynkowa wytwa-

j
rzanego przez nie dobra spadnie poniżej:

O
O
a) 3 zł,

b) 6 zł,
l
c) 12 zł,
O
O d) 19 zł. ROZDZIAŁ7
J
5. Gdyby cena rynkowa produktu spadła z 19 zł do 12 zł, a przedsiębiorstwo
dostosowałoby rozmiary produkcji do nowego punktu optimum ekonomicz-
]
nego, to wówczas:
Absolutny monopolista
O a) zmniejszyłby się utarg krańcowy ze sprzedaży produktu,
i jego decyzje rynkowe J
O b) wzrósłby jednostkowy koszt wytwarzania produktu,

O c) przedsiębiorstwo osiągałoby jedynie zysk normalny,

Pojęcia kluczowe
]
O d) wielkość produkcji przedsiębiorstwa odpowiadałaby punktowi opti-
mum technicznego.

Monopol absolutny (pełny, czysty, doskonały) to forma rynku wykluczająca

]
wszelką konkurencję - dany produkt wytwarzany jest wyłącznie przez jedno
przedsiębiorstwo i nie ma bliskich substytutów. Monopolista kształtuje cenę
produktu - jest cenodawcą. Dążąc do maksymalizacji zysku manipuluje
rozmiarami produkcji i „nagina" zachowania konsumentów do swoich inte-
resów.
Monopol naturalny jest formą monopolu absolutnego; może utworzyć się
wówczas, gdy przeciętne koszty wytwarzania danego produktu stale spadają
wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. W ten sposób monopol może pro-
wadzić proces produkcji bardziej efektywnie (tj. wytwarzać produkty po
niższych kosztach) niż zrobiłoby to wiele pojedynczych przedsiębiorstw.
Najczęściej monopol ten występuje w sferze użyteczności publicznej (ener-
J
getyka, gaz, wodociągi etc.).
Monopol prżeJśdowywystępuje wówczas, gdy podaż jakiegoś dobra lub usługi
jest ograniczona do jednego przedsiębiorstwa na skutek posiadania wyłącz­
}-
nego patentu, licencji, koncesji etc.
Monopson - forma rynku, charakteryzująca się występowaniem tylko jednego
podmiotu, po stronie popytu.
 182 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe 183

Monopol bilateralny- forma rynku, charakteryzująca się jednoczesnym wystę­ Pytania systematyzujące wiedzę
powaniem jednego podmiotu po stronie podaży (monopol podaży) i jednego i problemy do przemyślenia
podmiotu po stronie popytu (monopol popytu).
Dyskryminacja cenowa - różnicowanie cen przez przedsiębiorstwo monopol~­
;]".
j. styczne, nie uzasadnione różnicami w kosztach wytworzenia, polegające na 1. Jaka jest różnica między konkurencją doskonałą a monopolem absolutnym?
r sprzedaży poszczególnych jednostek danego produktu w tym samym miej-
2. Czy przedsiębiorstwomonopolistyczne musi prowadzić jakąkolwiek polity-
scu i czasie po różnych cenach. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje dys-
kę (cenową lub inną) mającą na celu przeciwdziałanie wejściu na opanowa-
kryminacji cenowej stosowanej przez monopol:
ny przez nie rynek imiych przedsiębiorstw?
dyskryminację cenową stopnia pierwszego (doskonałe różnicowanie
cen) polegającą na sprzedaży poszczególnych jednostek danego produktu 3. Jakie są przyczyny monopolizacji rynku?
po różnych cenach, przy czym ceny te są ponadto różne dla poszczegól- 4. Co może zagrozić pozycji monopolisty w długim okresie?
nych nabywców,
5. Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku jest prawnie ograni-
- dyskryminację cenową stopnia drugiego, mającą miejsce wówczas,
czona, natomiast w innych chroniona przez prawo?
gdy poszczególne transakcje kupna-sprzedaży danego produktu zawie-
rane są po różnych cenach, z wyjątkiem transakcji obejmujących taką 6. Na czym polega dyskryminacja cenowa stosowana przez monopol? Jakie
samą ilość produktu, które, bez względu n,~ to, kto jest nabywcą, doko- formy może przybierać?
nywane są po tej samej cenie, 7. Dlaczego krzywa utargu krańcowego w warunkach monopolu jest opadają­
dyskryminację cenową stopnia trzeciego przejawiającą się w różnico­ ca? Dlaczego utarg krańcowy maleje szybciej niż utarg przeciętny?
i·P·· waniu cen danego produktu dla poszczególnych nabywców, jednak przy
zachowaniu zasady, że ten sam nabywca może nabyć dowolną ilość tego 8. Co to jest punkt Cournota i w jaki sposób jest on wyznaczany?
produktu po tej samej cenie. 9. Porównaj zasady maksymalizacji zysku w przedsiębiorstwie wolnokonku-
Punkt Cournota jest to punkt położony na krzywej popytu na produkcję mono- rencyjnym i monopolistycznym w krótkim i długim okresie. Czy istnieją
pomiędzy nimi jakieś podobieństwa?
polisty, odpowiadający rozmiarom produkcji, przy których następuje zrów-
nanie się utargu krańcowego ze sprzedaży danego produktu z kosztem krań­ 10. Dlaczego rozmiary produkcji w przedsiębiorstwie monopolistycznym są
cowym jego wytworzenia. Wyznacza on cenę produktu maksymalizującą mniejsze, a ceny.wyższe niż wwarunkach konkurencji doskonałej?
zysk przedsiębiorstwa monopolistycznego lub minimalizującą jego stratę -
tzw. cenę monopolową.
11. Czy działalność monopolu może być efektywna ze społecznego punktu wi-
dzenia?
Społeczny koszt monopolu - straty efektywności ekonomicznej związane z po-
siadaniem przez przedsiębiorstwo siły monopolistycznej, pozwalającej mu
wpływać na poziom ceny rynkowej produktu poprzez manipulowanie jego
podażą. Określa go różnica pomiędzy skumulowaną, przypisywaną przez
Pojęcia i określenia
społeczeństwo, użytecznością krańcową rozmiarów produkcji utraconych
w wyniku monopolizacji rynku a skumulowanym kosztem krańcowym ich
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj
wytworzenia.
odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
a) monopol bilateralny,
b) utarg całkowity monopolu,
c) krzywa popytu na produkt przedsiębiorstwa monopolistycznego,
184 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista .i jego decyzje rynkowe 185

d) punkt Cournota, 9. W warunkach pełnego monopolu generowany jest z reguły na wyższym po-
e) monopol naturalny, ziomie, lecz przy mniejszych rozmiarach produkcji niż w jakiejkolwiek innej
f) siła monopolowa, strukturze rynku - _ _ ·
g)
h)
utarg krańcowy monopolu,
zysk monopolowy,
10. Wyznaczany jest przez rozmiary produkcji odpowiadające warunkowi opti-
mum ekonomicznego przedsiębiorstwa - _ _._
I
i) równowaga monopolu, 11. Przedsiębiorstwo monopolistyczne osiągające tak duże korzyści· skali pro- I
j) monopson, dukcji, że długookresowe przeciętne koszty całkowite wytwarzania danego J
produktu nieustannie maleją wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji
k) ekonomiczne bariery wejścia,
1) monopol pełny, cl
12. Jest ona równocześnie krzywą popytu rynkowego na ten produkt- _ __
ł) cena monopolowa,
m) dyskryminacja cenowa, 13. Forma rynku charakteryzująca się występowaniem tylko jednego nabywcy
n) monopol przejściowy. danego produktu, przy jednoczesnym braku zmonopolizowania takiego ryn-
ku od strony podaży - _ _
-'
I
1. Struktura rynku, w której występuje tylko jeden producent wytwarzający
produkt nie mający bliskiego substytutu - _ _ 14. W przeciwieństwie do konkurencji doskonałej, funkcja obrazująca jego
kształtowanie się ma przebieg nieliniowy (rośnie do pewnego momentu, po
2. Zdolność przedsiębiorstwa do podnoszenia ceny rynkowej wytWarzanego czym zaczyna maleć)- ___.
produktu poprzez zmniejszanie wielkości produkcji - _ __
15. Sytuacja, w której przedsiębiorstwo monopolistyczne maksymalizuje zysk.
3..Stosowanie przez przedsiębiorstwo różnych cen dla tego samego produktu z prowadzonej działalności gospodarczej - _ __
w odniesieniu do różnych grup odbiorców - _ __
4. Mianem tym określa się sytuację na rynku, w której występuje równocześnie
l
jeden producent i jeden nabywca danego dobra lub usługi - _ __ Prawda - fałsz
5. Określa ją punkt położony na krzywej popytu na produkt przedsiębiorstwa
monopolistycznego, odpowiadający rozmiarom produkcji wyznaczonym
Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem
przez punkt optimum ekonomicznego - _ __
odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe).
6. Maleje wraz ze wzrostem produkcji, gdyż krzywa popytu na produkt mono- Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało
polu jest opadająca - _ _ się prawdziwe.
7. Tworzą je np.: nadzwyczaj duże zasoby finansowe niezbędne do uruchomie- p F 1. Funkcja utargu przeciętnego w warunkach monopolu jest maleją­
nia produkcji, całkowite opanowanie kanałów dystrybucji przez jedno lub ca, ponieważ monopolista, chcąc zwiększyć wielkość sprzedaży
kilka przedsiębiorstw oraz niski poziom przeciętnych kosztów całkowitych, produktu, musi obniżyć jego cenę.
który jest efektem korzyści skali produkcji - _ _
F 2. Monopolista nie będzie w)'.'!warzał takiej ilości produktu,_p.rz}C_któ_-_ I__
lf.!'rzedsięfoorstwo mające wyłącznośc w zal<reS1e wytwarzania i CIOstarczania rej popyt na jego produkt będzie nieelastyczny cenowo. J
na rynek danego produktu dzięki posiadaniu np.: patentu, licencji lub praw
p F 3. Możliwości osiągania korzyści skali produkcji przez przedsiębior­
autorskich -
stwo są tym większe, w im mniejszym stopniu jest ono konkuren-
cyjne na rynku.

~
I
J
 186 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe 187

p F 4. Przedsiębiorstwo będące czystym monopolistą maksyn;ializuje p F 17. Bariery wejściana rynek doskonale zmonopolizowany mogą mieć
zysk z prowadzonej działalności gospodarczej ustalając taką wiel- wyłącznie charakter ekonomiczny.
kość produkcji, przy której cena produktu równa się kosztowi
p F 18. Utarg krańcowy w warunkach pełnego monopolu nie może przyj-
krańcowemu jego wytworzenia. ·
mować wartości ujemnych, gdyż monopolista ma możliwość swo-
p F 5. Celem pełnego monopolu jest przede wszystkim maksymalizacja bodnego manipulowania ceną rynkową wytwarzanego produktu.
sprzedanej ilości produktu, co oczywiście maksymalizuje jego zyski.
p F 19. W warunkach pełnego monopolu cena produktu, przy danych roz-
p F 6. Źródłem siły monopolowej jest osiągnięcie przez przedsiębiorstwo miarach produkcji, wyznaczana jest przez punkt położony na krzy-
stanu równowagi (punktu optimum ekonomicznego). wej utargu krańcowego odpowiadający tej wielkości produkcji.
p F 7. Funkcja utargu całkowitego przedsiębiorstwa monopolistycznego p F 20. Zysk przedsiębiorstwa będącego czystym monopolistą wzrasta tak
zaczyna maleć od momentu, gdy utarg kra11cowy przyjmuje war- długo, jak długo zwiększanie rozmiarów produkcji sprzedanej
tości ujemne. przynosi większy utarg krańcowy od kosztu krańcowego.
p F 8. Równowagę monopolu wyznacza graficznie punkt przecięcia się ·
krzywej utargu krańcowego z krzywą przeciętnych kosztów całko­
witych. Test wyboru
p F 9. Z dyslayminacją cenową mamy do czynienia wówczas, gdy mo-
nopolista sprzedaje poszczególnym grupom nabywców róż.łie pro-
dukty po różnych cenach. Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak../.
p F 10. Z punktu widzenia liczby podmiotów występujących na danym
1. Monopolista, dążąc do maksymalizacji zysku, skłonny będzie obniżyć cenę
rynku monopol pełny jest strukturą rynku usytuowaną między
wytwarzanego produktu, gdy:
konkurencją doskonałą a konkurencją monopolistyczną.

p F 11. Krzywa popytu na produkt danego monopolisty i krzywa popytu
rynkowego na ten produkt to dwie różne krzywe.
p F 12. Warunkiem możliwości prowadzenia przez monopol polityki różrii­
cowania cen jest konieczność oddzielenia od siebie poszczególnych
segmentów rynku w celu uniemożliwienia odsprzedaży danego
produktu.
p F 13. Przykładem monopolu naturalnego mogą być dostawy energii
elektrycznej, gazu, usługi wodociągowe czy telekomunikacyjne.
2. Przy danej krzywej popytu na produkt monopolu,
p F 14. Cena produktu w warunkach absolutnego monopolu jest większa
od utargu krai1cowego pochodzącego z jego sprzedaży.
p F 15. Podobnie, jak na rynku doskonale konkurencyjnym, tak i·w przy-
padku pełnego monopolu optimum techniczne przedsiębiorstwa
określone jest przez rozmiary produkcji, przy których przeciętny
koszt całkowity wytwarzania danego produktu jest najniższy.
p F 16. Pełny monopolista, podobnie jak przedsiębiorca wolnokonkuren-
cyjny, wytwarza produkt homogeniczny.
O a) wzrosną koszty reklamy,
O b) utarg krańcowy ze sprzedaży produktu będzie większy od' kosztu
krańcowego jego produkcji,
O c) utarg krańcowy ze sprzedaży produktu będzie równy kosztowi krań­
cowemu jego produkcji,
O d) obniżą się stałe koszty produkcji.
nadwyżka ceny· tego pro-
duktu nad utargiem krańcowym z jego sprzedaży:
O a) wzrasta w miarę wzrostu rozmiarów produkcji,
O b) zmniejsza się w miarę wzrostu wielkości produkcji,
O c) jest taka. sama przy każdym poziomie produkcji,
O d) maleje do punktu zrównania się utargu krańcowego z kosztem krań­
cowym, a później rośnie.

_;
 188 Zbiór zadwi z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe 189

3. Aby dany rynek można było uznać za w pełni zmonopolizowany,. w teorii 6. Barier wejścia na rynek w pełni zmonopolizowany nie stanowią:
·l
ekonomii przyjmuje się, że stopień jego opanowania przez jedno przedsię­
biorstwo nie powinien być niższy niż: O a) zyski monopolowe,.

o a) 51%, O b) koszty reklamy produktu,

o b) 60%, O c) patenty gwarantujące wyłączność wytwarzania danego produktu,

o c) 95%, O d) korzyści skali produkcji.

o d) 100%. 7. Możliwość nieustannego czerpania korzyści skali produkcji sprzyja utwo-

4. W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo będące absolutnym monopolistą

rzeniu
O
się:

a) monopolu bilateralnego,
'j
stan równowagi, cena produktu dostarczanego przez nie na rynek:
o
O
O
a) jest niższa od kosztu krańcowego jego wytworzenia,
b) jest wyższa od kosztu krańcowego jego wytworzenia,
O
b) monopolu naturalnego,
c) monopolu przejściowego; J
d) każdego z wyżej wymienionych rodzajów monopolu.
O
O
c) jest równa kosztowi krańcowemu jego wytworzenia;
d) nie da się udzielić odpowiedzi bez dodatkowych informacji. 8.
O
Społeczne koszty monopolu wynikają z faktu, że monopolista:
·i
O a) ustala wyższe ceny i dostarcza na rynek mniejsze ilości produktu niż
5. Która z poniższych zależności jest prawdziwa w sytuacji wzrostu rozmiarów ·· miałoby to miejsce na rynku doskonale konkurencyjnym,
produkcji sprzedanej monopolisty?
O b) różnicuje ceny produktu dla poszczególnych grup odbiorców,
O a) gdy wartość bezwzględna wskaźnika elastyczności cenowej popytu
jest większa od 1, a utarg krańcowy jest dodatni, to utarg całkowity O c) dąży do maksymalizacji zysku;
rośnie, J
O d) wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe.
O b) gdy wartość bezwzględna wskaźnika elastyczności cenowej popytu
jest mniejsza od 1, a utarg krańcowy jest dodatni, to utarg całkowity 9. Monopolista różnicujący ceny produktu dla poszczególnych segmentów
rośnie,
rynku musi: I
O c) gdy wartość bezwzględna wskaźnika elastyczności cenowej popytu O a) zdecydować, jaką ilość produktu przeznaczyć dla każdego segmentu
rynku,
jest większa od 1, a utarg krańcowy jest ujemny, to utarg całkowity
maleje, O b) ustalić cenę produktu, jakiej powinien żądać od poszczególnych
grup odbiorców,
~·· O d) gdy wartość bezwzględna wskaźnika elastyczności cenowej popytu
jest mriiejsza od 1, a utarg Irniilcowy Jest UJemny, to utarg całkowity
rośnie.
El c) rozstrzygnąć, jaką ilość produktu, i po jakiej cenie; należy sprzedać
poszczególnym odbiorcom w danym segmencie rynku,
t-
1

O d) wyznaczyć możliwie jak najwyższą cenę produktu dla grupy odbior-

ców o najwyższych dochodach i dla tej grupy przeznaczyć najwięk­
szą ilość produktu.

,J
 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe 191
190

10. Przedsiębiorstwo będące absolutnym monopolistą: 13. Przedsiębiorstwo komunalne jako jedyne dostarcza odpłatnie mieszkańcom
miasta wody. Występuje ono z pozycji:
O a) musi prowadzić walkę konkurencyjną z innymi podmiotami rynko-
wymi, ale tylko w sytuacji, gdy na rynku występuje monopol bilate- O a) cenotwórcy,
ralny, O b) cenobiorcy,
O b) musi konkurować z małymi przedsiębiorstwami, istniejącymi w tej O c) dostarczyciela dóbr wolnych,
samej co ono gałęzi wytwarzania,
O d) producenta dóbr publicznych.
O c)jest zmuszone konkurować z przedsiębiorstwami monopolistycznymi
spoza gałęzi wytwarzania, w której funkcjonuje, 14. Rolnicy uprawiają pszenicę, chociaż nie znają z góry ceny jej sprzedaży. Jest
O d) nie konkuruje z żadnym podmiotem rynkowym. to sytuacja właściwa:
O a) monopsonowi,
11. Reklama prowadzona przez pełny monopol ma na celu:
O b) monopolowi naturalnemu,
O a) uzasadnienie podwyżki ceny produktu,
O c) cenodawcom,
O b) zwiększenie popytu na produkt i przez to uzyskanie możliwości
zwiększenia jego ceny, O d) cenobiorcom.
O c) wykazanie, że ten sam produkt wytwarzany przez inne przedsiębior­ 15. Polskie Koleje Państwowe stosują zniżki cenowe na bilety dla poszcze-
stwa jest gorszy jakościowo, gólnych grup podróżujących (np. studentów, nauczycieli) oraz w różnych
O d) udowodnienie potencjalnym konkurentom, że nie mają możliwości okresach (np. ferie zimowe, wakacje). Jest to przykład:
wejścia na rynek. O a) doskonałego różnicowania cen (dyskryminacji cenowej stopnia
pierwszego),
12. Monopolista podejmuje decyzje:
O b) dyskryminacji cenowej stopnia drugiego,
O a) tylko o wielkości produkcji, gdyż cenę produktu ustala rynek,
O b) tylko o poziomie ceny rynkowej produktu, gdyż rozmiary sprzedanej
O c) dyskryminacji cenowej stopnia trzeciego;
produkcji zależą od kształtowania się popytu kupujących, O d) nie da się udzielić odpowiedzi bez dodatkowych informacji.
O c) zarówno o rozmiarach produkcji, jak i cenie produktu, 16. Krzywa podaży przedsiębiorstwa będącego absolutnym monopolistą:
O d) o ustaleniu ceny rynkowej produktu na takim poziomie, aby nie O a) nie istnieje,
dopuścić do wejścia na opanowany przez niego rynek potencjalnych
konkurentów. O b) jest tożsama z krzywą podaży przedsiębiorstwa wolnokonkurencyj-
nego,
O c) wyznaczana jest przez krzywą kosztów krańcowych,
O d) ma identyczny przebieg jak krzyw_a utargu krańcowego.
 l
Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe 193
192
]
t 17. Które z wymienionych niżej przedsiębiorstw w najmniejszym stopniu odpo- Ćwiczenia
wiada kryteriom pozwalającym uznać je za monopolistę?
'11
~;

r~· O a) Poczta Polska SA,

Ćwiczenie 1
Tabela 7.1 zawiera informacje na temat miesięcznych warunków produkcji
]
O b) Zakład Energetyczny w Krakowie SA, i sprzedaży pewnego przedsiębiorstwa, będącego pełnym monopolistą.
'II''
:\
O c) Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA w Krakowie,
1. Na podstawie tych informacji uzupełnij puste kolumny w tabeli, obliczając ]
~
~ O d) Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne SA w Warszawie. dla każdego poziomu produkcji wielkość: utargu całkowitego i krańcowego,
lb. kosztu przeciętnego i krańcowego, oraz wysokość zysku, bądź straty z pro-
I~.
~

18. Monopolista powinien zwiększać produkcję, gdy: wadzonej działalności gospodarczej tego przedsiębiorstwa. l
i~..i
_J
O a) cena produktu jest większa od kosztu krańcowego jego wytworzenia,
Tabela 7.1. Produkcja, utargi i koszty w przedsiębiorstwie monopolistycznym
~ O b) cena produktu jest mniejsza niż koszt krańcowy jego wytworzenia, (w ciągu miesiąca) l
J
-Ii
I
O c) utarg krańcowy ze sprzedaży produktu jest większy od kosztu krań-
cowego jego wytworzenia, Produkcja
(w tys. szt.)
Cena
(w zł)
Utarg
całkowity
(w tys. zł)
Utarg
krańcowy
(w zł)
Koszt
całkowity
(w tys. zł)
Koszt
krańcowy
(w zł)
Koszt
przecię(ny
(wzł)
Zysk/strata
(w zł)
O d) utarg krańcowy ze sprzedaży produktu jest niższy niż koszt krańco-

s-
>- s-
1
f ~
wy jego wytworzenia. i o 20 16 .-1

~ I 18 19

>- s=
19. Nieefektywność monopolu ma swoje źródło w:

!I
~

O a) niewłaściwej alokacji zasobów,

2
3
16
14
24
30
l
b) ustaleniu zbyt wysokiej ceny produktu i jednocześnie zbyt niskiego

>=
O
". poziomu produkcji, w porównaniu z tym, co zostałoby osiągnięte · 4 12 40
]

ł
~i.·l w warunkach konkurencji doskonałej, 5 IO 54

łt ~=
O c) sile monopolistycznej; 6 8 70
7 6 90
--1
O d) każdy z podanych wyżej wariantów odpowiedzi jest słuszny.

>=
__ )
8 4 120
~ 20. Która z wymienionych niżej zależności zachodzi zarówno w warunkach
9 2 160
konkurencji doskonałej,jak i czystego monopolu? -1
r~~
O a) funkcja popytu na produkt wytwarzany przez dane przedsiębiorstwo

l''
jest tożsama z funkcją popytu rynkowego na ten produkt, 2. Wyznacz na rysunku 7 .1, metodą porównania kosztów całkowitych i utargów
• 1
O b) w długim okresie zanika możliwość osiągania zysku ekonomiczne- ~--c~ałkowitych, poziom produkcji~p_rzy_któzy_m_.cysk..monopolowy-rnzpatrywa--- l
go przez -przedsiębiorstwa, nego przedsiębiorstwa będzie maksymalny. Określ wysokość tego zysku. -'

~ O c) wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji sprzedanej, maleje utarg

ł krańcowy przedsiębiorstwa,

O d) wzrost kosztów wytwarzania może prowadzić do spadku podaży

0
i wzrostu ceny produktu. ·
1
'1łf}
~
f
~.
~

tł: .
 194 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe 195

4. Na podstawie analizy powyższego rysunku odpowiedz na następujące pytania:

f ~
A. Najakim poziomie powinno przedsiębiorstwo ustalić cenę monopolową,
aby zmaksymalizować zysk ze sprzedaży wytworzonych produktów?
~
~
c
]„ B. Ile wynosi utarg oraz koszt całkowity odpowiadający punktowi równo-
wagi tego przedsiębiorstwa? W jaki sposób można obliczyć te wielkości
"
E z powyżRzego rysunku?
~
bil
:;;
:;

0123456789 C. W jakiej wysokości rozpatrywane przedsiębiorstwo będzie realizowało

produkcja sprzedana (w tys. szt./miesiąc)
zysk monopolowy, ustalając rozmiary produkcji na poziomie odpowia-
dającym warunkowi równowagi? Zakreskuj na rysunku 7.2 obszar osią­
Rysunek 7.1. Maksymalny zysk monopolowy ganego przez nie zysku monopolowego.

3. Teraz, posługując się metodą porównania wielkości krańcowych i przecięt­

i.:i
,\'
m.:: nych, wyznacz na poniższym rysunku punkt optimum technicznego i ekono-,
~",
tnicznego tego przedsiębiorstwa. Ćwiczenie 2
Poniższy rysunek przedstawia sytuację rynkową pewnego przedsiębiorstwa
będącego absolutnym monopolistą.

oN
~
c Q
tlo N

~ 14
""'"[o c
tl
„ o
-"' IO
:; 9
·;;;,
t;;
,.,-1 :;
~
f~i.

O I 2 3 4 5 6 7 8 9
produkcja sprzedana (w tys. szt./miesiąc)
produkcja sprzedana (w tys. szt.)
Rysunek 7.2. Optimum techniczne i ekonomiczne przedsiębiorstwa
będącego pełnym monopolistą Rysunek 7.3. Sytuacja rynkowa przedsiębiorstwa będącego pełnym monopolistą
196 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje 1ynkowe 197

1. Przecięcie się jakich krzywych wyznacza graficznie, w przypadku przedsię­ Tabela 7.2. Kształtowanie się ceny rynkowej oraz kosztów wytwarzania cementu
l
biorstwa funkcjonującego w warunkach absolutnego monopolu: przy różnychpoziomach produkcji (w zł)
a) jego punkt równowagi (optimum ekonomiczne)?
Wielkość produkcji cementu (w tonach/tydz.)
Wyszczególnienie
o 1 ooo 2 ooo 3 ooo 4 ooo 5 ooo
b) optimum techniczne? Cena 1 tony 200 180 160 140 120 100

Koszty produkcji

2. Korzystając z rysunku 7.3, wskaż różnicę pomiędzy technicznym a ekono- Płace o 60 ooo 70 ooo 75 ooo 80 ooo I 1 1o ooo
micznym optimum produkcji w warunkach pełnego monopolu. W tym celu Odsetki od kredytów 2 500 2 500 2 500 2 500 I 2 500
2 500
oznacz na tym rysunku: literą A - punkt określający techniczne optimum
produkcji analizowanego przedsiębiorstwa, a literą B - punkt określający Surowce o 70 ooo 80 ooo 90 ooo 95 ooo I uo ooo
jego optimum ekonomiczne. W jakiej relacji względem siebie pozostają Czynsz za dzierżawę
I 5 ooo I 5 ooo I 5 ooo I 5 ooo I 5 ooo I 5 ooo
w rozpatrywanym przypadku te dwie wielkości ekonomiczne? pomieszczeń biurowych
Opłata za leasing maszyn
i urządzeń produkcyjnych
7 ooo 7 ooo 7 ooo 7 ooo 7 ooo 7 ooo
Energia elektryczna o 30 500 35 500 40 500 50 500 65 500

3. Dysponując danymi z rysunku 7.3 uzupełnij poniższe zdania.

1. Wykorzystując dane zawarte w tabeli 7.2 przeprowadź w poniższej tabeli
. A. Optymalny poziom produkcji zapewniający równowagę monopolu wy- rachunek ekonomiczny opłacalności wytwarzania cementu dla poszczegól-
nosi ............. tys. szt. nych rozmiarów produkcji.
B. Utarg całkowity w punkcie optimum ekonomicznego wynosi ............. zł.
C. Koszt całkowity odpowiadający optimum ekonomicznemu przedsiębior- Tabela 7.3. Rachunek ekonomiczny opłacalności wytwarzania cementu
stwa wynosi ............. zł. dla poszczególnych poziomów produkcji (w zł)
D. W stanie równowagi monopol osiąga zysk ekonomiczny w wysokości
Wielkość produkcji cementu (w tonach/tydz.)
............. zł. Wyszczególnienie
E. Przedsiębiorstwo osiąga optimum techniczne przy rozmiarach produkcji o I OOO 2 ooo 3 ooo 4 ooo 5 ooo
wynoszących ............. tys. szt. Koszt stały

Koszt zmienny
4. Zakreskuj na analizowanym rysunku obszar reprezentujący zysk monopolowy.
Koszt całkowity

Koszt krańcowy

Ćwiczenie3
W tabeli 7.2 przedstawiono dane o kształtowaniu się ceny rynkowej oraz
kosztów wytwarzania cementu przy różnych poziomach produkcji, dostarczane-
_Przeciytl"ly koszt .?!!lienny___
Przeciętny koszt całkowity r-
Utarg całkowity
go przez przedsiębiorstwo będące pełnym monopolistą.
Utarg krańcowy

Zysk/strata

__J
 '

198 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista ijęgo decyzje 1ynkowe 199

2. Na podstawie danych zawartych w powyższej tabeli wyznacz na rysunku 7.4 Ćwiczenie 4

punkt optimum ekonomicznego analizowanego przedsiębiorstwa, a następnie Na podstawie analizy przedstawionych poniżej rysunków, opisujących różne
sprawdź, czy odpowiadające mu rozmiary produkcji pokrywają się z wielko- sytuacje modelowe na rynku, Ódpowiedz na zamieszczone pod nimi pytania,
ścią produkcji, przy której wyniki obliczeń przeprowadzonych w tabeli
otaczając kółkiem literę, którą oznaczono odpowiedni rysunek.
wskazują, że przedsiębiorstwo to maksymalizuje zysk z prowadzonej dzia-
łalności gospodarczej.

K,

~~
Q
180 ~o E
o ~
-"' l:>Q
170 "'
.§ -~
160 ~ "5
150
140
130 \;,u, l:>Q
" .
D=~
Q

produkcja sprzedana
~ 120 produkcja sprzedana
1..:..:...-J z.. 110
~ 100
„
Q
·c
J;j
90 © ®
'§i 80
J;l c
70
j j
~ 60 "'
::i
50 ·r ·r ~
40 Q

30 o-%.
20
IO
\;,uc !:>Q
"

l l l l l j ! l i l produkcja sprzedana produkcja sprzedana

o !OOO 2000 3000 4000 5000

Rysunek 7.5. Przedsiębiorstwo w różnych sytuacjach rynkowych
produkcja sprzedana
(w tonach/tydz.)
1. Który z rysunków świadczy o tym, że przedsiębiorstwo zwiększając
Rysunek 7.4. Optimum ekonomiczne pełnego monopolu rozmiary produkcji notuje stałe korzyści skali produkcji?
A B c D
2. W którym przypadku można stwierdzić, że przedsiębiorstwo realizuje
jedynie zysk normalny (osiąga zerowy zysk ekonomiczny) z prowadzo-
nej działalności gospodarczej?
A B c D
 - )

200 Zbiór zadań z mikroekonomii Absolutny monopolista i jego decyzje 1ynkowe 201

3. Z którego rysunku wynika wyraźnie, że przedsiębiorstwo nie dyspo1;mje :::c::

żadną siłą monopolową?
„
Qi
A B c D i:s
4. W której sytuacji przedsiębiorstwo będzie ponosiło straty przy każdym
>.
pozioinie produkcji? .N. . ~ =-NO> g o g o g
c ~ „~ ~ o
..,,,· ..... "' .....
A B D
5. Który rysunek przedstawia sytuację, w której przedsiębiorstwo wraz ze
~f- _,. "' "'
~
zwiększaniem rozmiarów produkcji wciąż będzie działało w obszarze
~ s o i:' >.
..s
zjawiska korzyści skali produkcji? !-tł·~~ o g ~
o o -'.1
~ ~~=~
"!.
·a
"'a
·a
"!. .,,.
o

A B c D
"Q;
""O
... „
li.o c..>
oO
"§ "§ ""
[
Jakiemu rodzajowi monopolu może odpowiadać ta sytuacja rynkowa? . .,. N >.~ o g o o o
f;i ~ e; N g o g g
"§
u ~ 't; ż, .... o.... "'o "' ""
g
~
Ćwiczenie 5 ~·f­ 010
o o

'ł"'
~ ~N o o
Zapoznaj się z informacjami zawartymi w tabeli 7.4 na temat rozmiarów _,. ~
;.,::
]-
oo ..,,,

produkcji pewnego przedsiębiorstwa monopolistycznego i odpowiadających im:

ł
cenie produktu oraz kosztach i utargach. Na podstawie tych informacji postaw ....
właściwą diagnozę sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. W celu ułatwienia f!l ~ Z" g_ o o o o
o.....
. . . ·=
"' c..> N
~
o. .....
o
"'
rozwiązania ćwiczenia, poniżej podano wszystkie możliwe diagnozy. Dopasuj je o]- oo
"" "'"
do poszczególnych przypadków, wpisując w tabeli 7.4 litery, któryini diagnozy te
zostały oznaczone. u
o
~ J.. a: N
O.LI·- - o
g
o
o
o
.5 ~ ~ ..,,,
Możliwe diagnozy:
~ :::i-~ „
c..>
o
""
A przedsiębiorstwo osiągnęło optymalne rozmiary produkcji i powinno konty- -g"'
.~~
p...
nuować działalność gospodarczą,
..,;. ~o g g o o g o
r-.: o o g o
o o g
B przedsiębiorstwo powinno zmniejszyć rozmiary produkcji i zwiększyć cenę -6„ ~„ .... ....
produktu, Ol
.c
o;
o;

~.!,
"' "' "' oo
I
~
C przedsiębiorstwo powinno zwiększyć rozmiary produkcji i zmniejszyć cenę

D
produktu,
przedsiębiorstwo powinno zostać zamknięte,
~-~--1---r-~+-~-1-~-1--~+-~-+~ r-
E dostępne informacje są sprzeczne i przez to nie można na ich podstawie _,....
podjąć żadnej decyzji. "Cl

~
-1::::1Sli:::l>l>I§:
li.o

~I
 ROZDZIAŁ8

Rynek pracy i płace

Pojęcia kluczowe

Płaca to cena pracy, stanowiąca wynagrodzenie za wykonywaną pracę.

Płaca nominalna (pieniężna) - kwota pieniężna otrzymywana jako wynagro-
dzenie za świadczoną pracę.
Płaca realna to płaca nominalna podzielona przez przeciętny poziom cen dóbr
i usług nabywanych w danej gospodarce. Jej poziom wyznacza ilość dóbr
i usług, jaką można nabyć za płacę nominalną.

Płaca minimalna - określony ustawą najniższy poziom płacy obowiązujący

w gospodarce; jej zadaniem jest zagwarantowanie podstawowego poziomu
konsumpcji pracownika i jego rodziny.
Popyt na pracę jest zależnością funkcyjną
o charakterze odwrotnym, zachodzą­
cą pomiędzy wielkością zapotrzebowania na pracę, zgłaszanego przez przed-
siębiorców w określonym czasie, a poziomem płacy (ceteris paribr,ts). Popyt
na pracę (jak i na każdy inny czynnik wytwórczy) ma charakter pochodny,
gdyż wynika z popytu na wytwarzane przy użyciu tego środka produkcji
dobra i usługi.
Podaż pracy jest to relacja zachodząca pomiędzy ilością pracy (najczęściej wy-
rażonąprzez liczbę godzin pracy), jaką gotowi są świadczyć ludzie w okre-
ślonym czasie, a poziomem płacy (ceteris paribus).

Monopson na rynku pracy to sytuacja, kiedy po stronie popytu na pracę wystę­

puje jeden pracodawca lub porozumienie pracodawców (np. kartel).
 204 Zbiór zadań z mikroekonomii
Monopol na rynku pracy występuje po stronie podaży pracy; mamy z nim do
czynienia wówczas, jeżeli na danym rynku wszyscy pracownicy działają
wspólnie (najczęściej poprzez jeden związek zawodowy).
Monopol bilateralny na rynku pracy oznacza sytuację, gdy po stronie podaży.
rynek pracy jest zmonopolizowany (np. przeŻ jeden związek zawodowy), po
stronie zaś popytu jednocześnie mamy do czynienia z monopsonem, czyli
pracodawcą występującym w pozycji wyłączności lub dominacji na tym
rynku.
Równowaga na rynku pracy to stan, w którym rozmiary popytu na pracę i po-
daży pracy są sobie równe.
Bezrobocie dobrowolne - mianem tym określa się sytuację na rynku pracy,
w której ludzie świadomie i celowo nie podejmują się pracy, np. z uwagi na
zbyt niski poziom płacy, czy też rozbieżność pomiędzy posiadanymi kwali-
fikacjami a rodzajem oferowanej pracy.
Bezrobocie przymusowe - sytuacja, w której ludzie są gotowi pracować za
obowiązującą na rynku stawkę płacy, ale nie mogą znaleźć zatrudniecia.
Krańcowy koszt czynnika wytwórczego to koszt zatrudnienia jego dodatkowej
jednostki; wysokość tego kosztu określa zmiana poziomu kosztów całkowi­
tYch ponoszonych przez przedsiębiorstwo, wywołana zwiększeniem nakładów
określonego czynnika wytwórczego o kolejną jednostkę (ceteris paribus).
Krańcowy produkt czynnika wytwórczego to zmiana produktu całkowitego,
jaka nastąpiła - przy danych nakładach pozostałych środków produkcji -
w wyniku zaangażowania w procesie produkcji dodatkowej jednostki tego
czynnika.
Wartość krańcowego produktu czynnika wytwórczego oblicza się mnożąc
wyrażony w jednostkach fizycznych krańcowy produkt czynnika wytwór-
czego przez cenę tego produktu.
Krańcowy przychód z czynnika wytwórczego określa zmiana przychodu (utar-
gu) całkowitego przedsiębiorstwa,
jaka nastąpiła w związku ze sprzedażą
'
:1, krańcowego produktu danego czynnika wytwórczego. W warunkach konku-
fi rencji doskonałej jest on tożsamy z wartością krańcowego produktu tego
~-----czyrurika;-gdyż-jedynie-w-tej-strnkturze-rynku--utarg-krańeowy-przedsiębier­
stwa ze sprzedaży każdego wytworzonego produktu jest równy utargowi
przeciętnemu, czyli cenie tego produktu.
f,
Rynek pracy i płace
205
Pytania systematyzujące wiedzę
i problemy do przemyślenia
1. Co to jest płaca nominalna, realna i minimalna?
2. Jakie czynniki określają popyt na pracę, a jakie kształtują podaż pracy?
3. Omów efekt substytucyjny i dochodowy w aspekcie czasu wolnego pracow-
nika w przypadku wzrostu i spadku poziomu stawki płacy.
4. Co to znaczy, że popyt na czynniki wytwórcze jest popytem pochodnym?
5. Przedstaw graficznie oraz omów równowagę na doskonale konkurencyjnym
rynku pracy.
6. Jaki jest warunek zatrudnienia dodatkowych pracowników przez przedsię­
biorstwo dążące do maksymalizacji zysku w warunkach konkurencji dosko-
nałej i monopsonu?
7. W jaki sposób kształtują się płace i wielkość zatrudnienia w przypadku mo-
nopolu bilateralnego?
8. Jakie są ekonomiczne skutki istnienia związków zawodowych na rynku pracy?
9. Omów znane ci systemy płac. Wskaż różnice występujące pomiędzy nimi.
10. Jakie są obiektywne przyczyny zróżnicowania płac pracowników zatrudnio-
nych w różnych zawodach?
11. Wyjaśnij przyczyny utajonej dyskryminacji płacowej kobiet.
12. Jakie źródła mają różnice poziomów płac realnych pomiędzy poszczególnymi
krajami?
Pojęcia i określenia
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj
~
crdpowiednim-ha-słom;oznaczonym cYfrarru:
a) płaca,
b) rynek pracy,
c) zasobowe korzystanie z czynników wytwórczych,
d) monopson na rynku pracy,
- J
 ę,~
206 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i place 207

e) wielkość popytu przedsiębiorstwa na pracę, 12. Kształtuje się w zależności od wielkości produkcji wytwarzanej przez przed-
f) wartość krańcowego produktu pracy, siębiorstwo oraz pod wpływem zmian cen wytwarzanych przez nie produk-
tów -
g) strumieniowe korzystanie z czynników wytwórczych,
h) płaca nominalna, 13. Jego przykładem może być dzierżawa ziemi i magazynów przez rolniczy
zakład produkcyjny - _ _
i) pochodny popyt przedsiębiorstwa na pracę,
j) płaca realna, 14. Jest wyrażona w jednostkach pieniężnych- _ __
k) indywidualna podaż pracy, 15. Cena pracy- _ _
1) akordowy system płac,
ł) krańcowy produkt pracy,

m) zróżnicowanie płac, Prawda - fałsz

n) czasowy system płac.
1. Produkcyjne angażowanie czynników wytwórczych zakupionych przez przed- Oceń, czy poniższe
stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem
siębiorstwo - _ _ odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe).
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj j.e tak, aby stało
2. Może być doskonale konkurencyjny, ale także i monopsonowy - - - . -
się prawdziwe.
3. Jej rozmiary uzależnione są od kształtowania się preferencji prac~wnika
p F 1. Krzywa popytu przedsiębiorstwa na czynniki wytwórcze wypro-
w podziale - przy określonej stawce płacy - czasu pozostającego do jego
dyspozycji na czas pracy i czas wolny- _ __ wadzana jest z krzywej popytu na produkty wytwarzane za porno-
cą tych czynników.
4. Kształtuje się pod wpływem zmian ceny pracy - _ __
p F 2. Wzrost kosztów pracy wpływa zarówno na bieżące decyzje pro-
5. System płacy polegający na ustalaniu jej wysokości w zależności np. od ilości dukcyjne przedsiębiorstwa, jak i rozmiary podejmowanych nakła-
wytworzonych produktów lub wykonanych czynności produkcyjnych - dów inwestycyjnych.
p F 3. Jeżelirynek pracy jest doskonale konkurencyjny, to przedsiębior-
6. Jego stopień zależy m.in. od: jakości i atrakcyjności pracy, wykształcenia, stwo ustala taki poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy pro-
czy zdolności pracownika - _ __ dukt pracy jest równy wysokości płacy.
7. Określa ją koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych, jaki można nabyć za okre- p F 4. Monopson ma wpływ zarówno na wielkość zatrudnienia, jak i wy-
śloną płacę nominalną - _ __ sokość płac.

8. Stanowi ją iloczyn wyrażonego w jednostkach fizycznych krańcowego pro- p F 5. Wzrost płacy nominalnej zawsze pociąga za sobą wzrost płacy
duktu pracy i ceny wytwarzanego produktu - _ __ realnej.
9. Przedsiębiorstwo, które jest jedynym oferentem miejsc pracy Gedynym pra- p F 6. Wartość krańcowego produktu pracy zwiększa się w miarę wzro-
codawcą) - _ _ stu zatrudnienia. ·
10. System płac oparty np. na: płacy godzinowej, dniówkowej, tygodniowej lub p F 7. Popyt na pracę, zgłaszany przez przedsiębiorstwo, będzie tym bar-
miesięcznej - _ __ dziej elastyczny, im mniej elastyczny będzie popyt na produkty
11. Zmiana produkcji całkowitej spowodowana zatrudnieniem dodatkowego przez nie wytwarzane.
pracownika - _ __ p F 8. Płaca nominalna jest zawsze większa od płacy realnej.
208 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i place 209

p F 9. Wraz ze wzrostem stawki płac, efekt substytucyjny będzie.silniej­ Test wyboru

szy od efektu dochodowego tylko przy niskim poziomie płac, tzn.
takim, przy którym dla pracownika czas pracy charakteryzuje się
wyższym poziomem użyteczności krańcowej niż czas wolny. Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak../.
p F 10. Krzywa popytu na pracę zgłaszanego przez daną gałąź wytwarzania
stanowi zwykłą sumę krzywych wartości krańcowego produktu pra- 1. Główna przyczyna, dla której ludzie podejmują pracę, to:
cy poszczególnych przedsiębiorstw funkcjonujących w jej ramach. O a) względy etyczne,
p F 11. Automatyzacja procesu produkcji jest wskazana dla przedsiębior­
stwa, w którym stosowana pracochłonna technika wytwarzania O b) konieczność zaspokojenia potrzeb,
daje wyższe przeciętne koszty całkowite niż w przypadku wykorzy- O c) nadmiar wolnego czasu;
stania techniki kapitałochłonnej.
p F O d) żaden z przedstawionych wyżej wariantów odpowiedzi nie jest pra-
12. Gdy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, każdy z za-
widłowy.
trudnionych uzyskuje stawkę płacy odpowiadającą wartości jego
produktu krańcowego.
2. Najważniejszym czynnikiem rozstrzygającym o podziale czasu na czas pracy
p F 13. Prawo malejących przychodów implikuje, że zatrudnienie mniej- i czas wolny jest:
szej liczby pracowników umożliwia przedsiębiorstwu zwię"f<szenie
utargu całkowitego pochodzącego ze sprzedaży wytworzonych pro- O a) wysokość dochodu nominalnego pracownika,
duktów. O b) ilość dóbr i usług dostępnych dzięki uzyskiwanej płacy,
P F· 14. Spadek popytu na produkty przedsiębiorstwa prowadzi do spadku
ich cen, co - przy innych czynnikach nie zmienionych - powoduje
O c) satysfakcja czerpana z pracy;
zmniejszenie wllrtości krańcowego produktu pracy i w efekcie O d) wszystkie wymienione wyżej czynniki mają równy wpływ na tę
ogranicza popyt na pracę. decyzję.
p F 15. Monopson może, zmniejszając popyt na pracę, ustalić niższe
stawki płac. 3. Spadek społecznego statusu określonego zawodu:
p F 16. W miarę wzrostu płacy, czas wolny staje się dla pracownika coraz O a) nie przesuwa odpowiadającej temu zawodowi krzywej podaży pracy,
bardziej wartościowy. gdyż preferencje pracobiorców nie mają wpływu na jej kształt
p F i położenie,
17. Na rynku pracy poddanym wpływom związków zawodowych
występować będzie tendencja do zmniejszania podaży pracy oraz O b) przesuwa jedynie krzywą popytu na pracę w tym zawodzie,
wzrostu stawek płac.
O c) wywołuje wyłącznie spadek stawki płacy pracowników z tej grupy
p F 18. Pracodawca dysponujący siłą monopolistyczną ustala zatrudnienie zawodowej;
na poziomie minimalnyni, rozmiary produkcji zaś na poziomie
maksymalnym. O d) wszystkie powyższe warianty odpowiedzi są błędne. ~
p F 19. Płaca bezpośrednia może występować w formie pieniężnej oraz
w formie ekwiwalentu rzeczowego.
p F 20. Monopsoniczny rynek pracy to taki rynek, na którym występuje
tylko kilku producentów zgłaszających popyt na pracę.
210 Zbiór zadań z mikroekonomii . Rynek pracy i płace 211

4. Który z poniższych przykładów wskazuje na to, że krańcowa użyteczność 7. Płaca jest:

czasu pracy jest większa od krańcowej użyteczności czasu wolnego? O a) ceną siły roboczej,
O a) w latach 1994-1997 wiele młodych osób po studiach nie mogło zna- O b) ceną pracy,
leźć pracy,
O c) wynagrodzeniem za pracę zależnym tylko od ilości przepracowa-
O b) w latach osiemdziesiątych tysiące Polaków wyemigrowało do Stanów nego czasu,
Zjednoczonych Ameryki w poszukiwaniu pracy,
O d) wynagrodzeniem za pracę zależnym jedynie od rozmiarów produkcji.
O c) przeciętna liczba godzin pracy jednego zatrudnionego Polaka
w 1996 roku była mniejsza niż w 1997 roku, 8. W miarę wzrostu płac, pracownicy traktują swój czas wolny jak:
O d) podczas recesji gospodarczej niektóre związki zawodowe godzą się O a) dobro Giffena,
na niższe płace, aby tylko więcej osób mogło pracować.
O b) dobro podrzędne,
5. Jeżeli płace rosną, a wielkość indywidualnej podaży pracy maleje, to:
O c) dobro normalne;
O a) efekt dochodowy jest większy od efektu substytucyjnego, O d) żadne z wyżej wymienionych rodzajów dóbr.
O b) efekt substytucyjny jest większy od efektu dochodowego,
9. Rozmiary popytu przedsiębiorstwa na pracę wyznacza graficznie punkt prze-
O c) oba efekty wykluczają się wzajemnie, cięcia się:

O d) zarówno efekt dochodowy, jak i substytucyjny są dodatnie. O a) krzywej krańcowego produktu pracy :z; krzywą krańcowego kosztu
pracy,
6. W celu obliczenia wartości krańcowego produktu pracy musimy znać:
O b) krzywej wartości krańcowego produktu pracy z krzywą utargu krań­
O a) krańcowy produkt pracy w jednostkach fizycznych i cenę wytwo- cowego pochodzącego ze sprzedaży produktów wytwarzariych za
rzonego dzięki niej produktu, jej pomocą,

O b) krańcowy produkt pracy w jednostkach fizycznych i wysokość O c) krzywej krańcowego produktu pracy z krzywą krańcowego przy-
stawki płacy, chodu z pracy,

O c) rozmiary produkcji wytworzonej przez przedsiębiorstwo i krańcowy O d) krzywej krańcowego przychodu z pracy z krzywą obrazującą kształ­
produkt pracy w jednostkach fizycznych, odpowiadający tym roz- towanie się stawki płacy przy różnych rozmiarach zatrudnienia.
miarom produkcji,
10. W której spośród podanych poniżej struktur rynku pracy przedsiębiorstwo
O d) krańcowy produkt pracy i krańcowy przychód z pracy. ma wpływ na wysokość stawek płac?
O a) pełny monopol,
O b) oligopol,
O c) monopson,
O d) w każdej strukturze rynku.
212 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i płace 213

11. Poziom płacy realnej jest uzależniony od: 15. Który z czynników wytwórczych przedsiębiorstwo może wykorzystać tylko
strumieniowo?
O a) wykształcenia, stażu pracy i rodzaju wykonywanej pracy,
O a) pracę,
O b) liczby przepracowanych godzin,
O b) ziemię,
O c) wysokości płacy nominalnej oraz kształtowania się poziomu cen
dóbr i usług w gospodarce, O c) kapitał;

O d) wyłącznie wysokości płacy nominalnej. O d) wszystkie wyżej wymienione.

12. Wzrost stopy inflacji, przy nie zmienionym poziomie płacy nominalnej, 16. Wielkość popytu przedsiębiorstwa na pracę zależy od:
. ·1
powoduje:
O a) ceny pracy,
O a) obniżenie poziomu płacy realnej,
O b) rozmiarów prowadzonej działalności produkcyjnej,
O b) zubożenie gospodarstw domowych,
O c) rodzaju stosowanej techniki wytwarzania,
O c) ograniczenie zawartości konsumowanego koszyka dóbr i usług;
O d) wielkości i struktury produkcji.
O d) wszystkie wymienione wyżej zjawiska.
17. Które z wymienionych niżej czynników mają wpływ na zróżnicowanie
13. W krótkim okresie pochodny popyt przedsiębiorstwa na pracę może ulec poziomów płac w gospodarce?
zmianie, gdy:
O a) segmentacja rynku pracy,
O a) zwiększy lub zmniejszy się wielkość produkcji,
O b) jakość wykonywanej pracy,
O b) zmieni się wysokość stawki płacy,
O c) indywidualne zdolności pracownika;
O c) zmieni się rodzaj stosowanej techniki wytwarzania;
O d) wszystkie powyższe czynniki.
O d) każdy z powyższych czynników może wywołać jego zmianę.
18. Jeżeli krańcowy przychód z pracy przewyższa płacę, to przedsiębiorstwo
14. W jaki sposób przedsiębiorstwo może angażować w procesie produkcji siłę działające na wolnokonkurencyjnym rynku pracy powinno:
roboczą?
o a) zwiększyć zatrudnienie,
O a) kupując ją na własność,
o b) zmniejszyć zatrudnienie,
O b) korzystając z jej usług,
o c) zwiększyć płacę,
O c) biorąc ją w leasing;
o d) zmniejszyć płacę. ~
O d) w żaden przedstawiony wyżej sposób.

I
J
 214 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i place 215

19. Siła monopsonowa przedsiębiorstwa na rynku pracy polega na zdolności do !!

kształtowania: .c" :::-
~ N
:Ja;;::
~~

O a) tylko poziomu płac, ~

O b) tylko wielkości zatrudnienia, „<.> :::-N

O c) zarówno poziomu płac, jak i wielkości zatrudnienia;

"'
·;;; .!! ;;::
"-~
~
.:.::
o
O d) nie da się udzielić odpowiedzi bez dodatkowych informacji. .§ ~:g >.~
20. Tożsamość wartości krańcowego produktu pracy z krańcowym przychodem
~
-o
J;l
o
(.J

-~~a"'
~ E_N-
.c
y
u -
in N
I I I I I I I I
z pracy w warunkach konkurencji doskonałej wynika z: .. /\/\/\/\/\/\/\/\
"'==
-~
"Oli=
O a) doskonałej elastyczności cenowej popytu na produkcję pojedyn-
I I I I I I I I
'U

"' ~ ~ ~ t"C
czego przedsiębiorstwa, '5 t:S.,SfN
~ ~,~ e Q.~
O b) jednakowej produkcyjności krańcowej wszystkich zatrudnionych ~
.i. c..
/\/\/\/\/\/\/\/\
pracowników, "'p..
~
bJ)~-
O c) stałości krańcowego kosztu pracy, ==
-~
:;; 8 N
- ·=;;::
::::> .s ~
I I I II I I 1·
O d) doskonałej elastyczności cenowej podaży dobra lub usługi. ~
/\/\/\/\/\/\/\/\
»
tl oi>·-- :e-
i-:t; N

Ćwiczenia
.ao;f
"' .a~ ~
:=i~ -

E
Ćwiczenie 1
.g
8p.. C'$~~ oo r-
W tabeli 8.1 przedstawiono dane o kształtowaniu się rozmiarów produkcji 5 -6 ~N I ;::
°' ""
V)

"'
M

"'»u
(.)
...c...::-„
Q

pewnego przedsiębiorstwa oraz rynkowej ceny wytwarzanego przez nie produk-

tu. Przedsiębiorstwo to nie ma wpływu na rynkową cenę pracy i wypłaca ....
"'p.. >.
L_~ wszystkim pracownikom tygodniowo wynagrodzenie według jednakowej oso- ~ ~ ~ t'~
bowej stawki płacy, wynoszącej 400 zł. ::;;;:
z
,~-gf;
~a=-~
I I I I I I I I
1. Przyjmując, że płaca stanowi dla tego przedsiębiorstwa jedyny koszt produkcji, ....; /\/\ /\ /\ /\ /\ /\/\
oe ~ -;r
wypełnij puste kolumny w tabeli 8.1 obliczając:
"' ·~.,,,

:e-
- - .,., - .,.,
Ol 12 o
a) krańcowy produkt pracy w jednostkach fizycznych, ~ =-
""'..,
...Q N
~
o o
o
o
oo
o
N
o
M
o
M
o
"" "'o
o
M
7
"'
.... ~
b) utarg całkowity oraz krańcowy ze sprzedaży wytworzonych produktów,
;;::
c) wartość krańcowego prodclctu pracy, ~~
d) krańcowy przychód z pracy,
.c "
·- ..."„
tl;;::
..:i ...
o - N M
"'
V)

"" r- oo

e) zysk (lub stratę) dla każdego poziomu produkcji przedsiębiorstwa. c..

216 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i place 217

2. Na podstawie danych obliczonych w tabeli wykreśl na rysunku 8.1 krzywe Ćwiczenie 2

_obrazujące_kształtowanie-się.:_wartości-krańcowego. produktu pracy, krańoo-­
wego przychodu z pracy oraz stawki płacy przy różnych poziomach produk-
cji tego przedsiębiorstwa, a następnie wyznacz wielkość jego zapotrzebo'wa·
nia na pracę.
RoZW-azrnyprzypadek przeasięoiorstwa funkcjonującego warunkach konku~-­ w
rencji doskonałej, panującej zaróWfio na rynkach dóbr i usług, jak i na rynkach
czynników wytwórczych. Przedsiębiorstwo nie ma w takiej sytuacji wpływu ani
na cenę produkowanego dobra, ani na cenę pracy.

1. Dysponując danymi zawartymi w tabeli 8.2 o wielkości zatrudnienia i roz-

miarach produkcji takiego przedsiębiorstwa oraz wiedząc, że cena wytwa-
rzanego przez nie dobra wynosi 1O zł, tygodniowa płaca zaś - wypłacana
1000 wszystkim pracownikom w jednakowej wysokości- 300 zł, oblicz:
900 a) krańcowy produkt pracy w jednostkach fizycznych,
800 b) wartość krańcowego produktu pracy,

~~
700 c) zysk (lub stratę) z działalności gospodarczej tego przedsiębiorstwa przy
e~ różnych poziomach zatrudnienia.
o.,., 600
N <.>
"'f!
·O O.
ii "' 500 Tabela 8.2. Nakłady pracy a zysk (lub strata) z działalności gospodarczej
~~ przedsiębiorstwa w krótkim okresie w warunkach konkurencji doskonałej
o."'
"'o 400
il: a.
8 ~ Wartość
""" 300 Krańcowy
~ ~ Liczba Produkcja produkt
Cena krańcowego
Płaca Zysk/strata
~.g produktu produktu
200
-
"'
<.>"'

"'~
~
-"'
o.•<.>
pracowników (w szt./tydz.) pracy
(w szt.)
(w zł/szt.) pracy
(w zł)
(wzł) (w zł)

100
~~
o o
"'"'
~il:

o
-100
i i i i ! i i i
---------1·--------r··---···r··------·r··---··-·1····---·-1··------·-r··----·-·r···
I 35 >
>- >
>-
2 80
>- >-
-200 ---------i---------~---------+---------·----„---ł---------i----------~---„----•-··
122
>- >-
--=l:t:iil IJ:J
3
-300 4 156
[>- [>-
-400
2 3 4 5 6 7 8
5
6
177
180
>- >-
nakłady pracy

~
(liczba zatrudnionych)

2. Na podstawie danych ustalonych w powyższej tabeli wyznacz graficznie na

Rysunek 8.1. Rozmiary popytu przedsiębiorstwa na pracę w krótkim okresie
rysunku 8.2 wielkość popytu tego przedsiębiorstwa na pracę w krótkim
okresie.
l
 218 Zbiór zadań z mila·oekonomii Rynek pracy i płace 219

Ćwiczenie 3
450 ----------1----------L----·-----L---------.ł-----------L---------l-- Marek jest studentem pierwszego roku studiów ekonomicznych. Harmono-

I:~+
'i'i'

::J: t:l=I:
~ gram zajęć na uczelni jest tak ułóżony, że piątek jest dla niego dniem wolnym.
400
~ Postanowił więc podjąć w tym dniu pracę w restauracji. Przy stawce 6 zł za
godzinę jest skłonny pracować w każdy piątek przez 2 godziny; przy stawce 7 zł -
P..
B 350
:g przez 4 godziny; przy stawce 9 zł - przez 6 godzin, a przy stawce 12 zł - przez
8P..
300
i ! i j i i 8 godzin. Jeżeli jednak godzinowa stawka płacy wzrosłaby do 15 zł, to po pew-
_ _ _ _ _J_ _ _ _ _L.„„„.J_ _ _ _ _ ,_ _ _ _ _J_ _ _ J_
----·----·+----------~------------t-----------1-----------~----------+--

g, nym okresie pracy Marek zechciałby mieć więcej wolnego czasu dla siebie.
~ W takiej sytuacji ograniczyłby piątkowy czas pracy do 6 godzin.
8 250
'"-"'e 1. Wypełnij tabelę 8.3 informacjami zaczerpniętymi z powyższego tekstu
..,,
""
~~
Tabela 8.3. Indywidualna podaż pracy Marka
1P..
.El Godzinowa stawka płacy Liczba piątkowych godzin
~ (w zł) pracy w restauracji

o 2 3 4 5 6
pracy
nakłądy
(liczba zatrudnionych)

Rysunek 8.2. Wielkość popytu przedsiębiorstwa na pracę w krótkim okresie

w warunkach konkurencji doskonałej
2. Na podstawie danych zapisanych w powyższej tabeli wykreśl na rysunku 8.3
krzywą indywidualnej podaży pracy Marka, a następnie rozwiąż zamiesz-
3. Jak zmienią się rozmiary zapotrzebowania na pracę tego przedsiębiorstwa, czony pod rysunkiem test, stawiając znak ./ w odpowiednich kratkach.
gdy stawka płacy wzrośnie do 400 zł? Zilustruj tę zmianę na rysunku 8.2.

11 !r!lA!i!~j[jcf[I~·~
4. Na jakim poziomie będzie kształtowała się wielkość popytu na pracę, jeżeli
stawka płacy spadnie do 200 zł? Przedstaw graficznie również tę zmianę.

"'
1
5. Co stałoby się z popytem na pracę, gdyby cena wytwarzanego dobra zmieni-
ła się?
l l 1 : ; i i l l
0123456789
! ! piątkowy czas pracy (w godz.)

Rysunek 8.3. Krzywa indywidualnej podaży pracy Marka

 220 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i płace 221

I. Na odcinku AB krzywej indywidualnej podaży pracy Marka stawka płac IV. Krzywa indywidualnej podaży pracy ma ujemne nachylenie wówczas,
i czas pracy: gdy efekt dochodowy wzrostu stawki płacy jest:

O a) są skorelowane ze sobą dodatnio, O a) większy od efektu ~ubstytucyjnego,

O b) są skorelowane ze sobą ujemnie, O b) mniejszy od efektu substytucyjnego,

O c) zmieniają się względem siebie wprost proporcjonalnie; O c) równy efektowi substytucyjnemu,

O d) do stwierdzenia jakiejkolwiek z powyższych zależności koniecz- O d) dodatni.

na jest znajomość użyteczności krańcowej czasu pracy i czasu
i wolnego.
:t
;r
II. Który z poniższych czynników wywołał zmianę nachylenia krzywej. Ćwiczenie 4
~),
ii., indywidualnej podaży pracy Marka z dodatniego na ujemne? Ludzie pracują nie tylko z potrzeby uzyskania dochodów. Przykładowo -
il
! student pracuje umysłowo w celu zaliczenia kolejnego semestru nauki. Wyobraź­
~' O a) wzrost stawki płacy, pozwalający Markowi ograniczyć czas pracy
lu my sobie następującą sytuację:
bez obawy zmniejszenia dotychczas uzyskiwanego dochodu,
li!.
~t przy zachowaniu nie zmienionego poziomu użytecznośqi krań-
1
1. Marysia jest studentką I roku studiów ekonomicznych. Zdaje sobie sprawę
cowej czasu pracy i czasu wolnego,
z faktu, że każda dodatkowa - powyżej dwóch - godzina nauki w ciągu dnia
b) zwiększenie się użyteczności krańcowej dochodu, umożliwia jej uzyskanie lepszej oceny. Gdy uczy się tylko 1 lub 2 godziny
dziennie, jej średnia ocen wynosi 3,0, gdy 3 godziny - wzrasta ona do 4,0,
c) spadek użyteczności krańcowej dochodu do poziomu niższego przy 4 godzinach nauki - do 5,0, przy 6 zaś - osiąga najwyższy możliwy po-
od poziomu użyteczności krańcowej czasu wolnego; ziom, tj. 5,5. Jednakże każda godzina dodatkowej nauki oznacza mniej wol-
nego czasu, który Marysia uwielbia spędzać ze znajomymi w kawiarni. Dane
d) wszystkie podane wyżej warianty odpowiedzi są prawidłowe.
zawarte w tabeli 8.4 pokazują zmiany, jakie mają miejsce w użyteczności
krańcowej czasu nauki i czasu wolnego na skutek wzrostu liczby godzin,
III. Wzrost stawki płacy Marka za piątkową pracę w restauracji:
jakie Marysia poświęca na studiowanie.
O a) zawsze będzie wpływać na zwiększenie liczby jego godzin pracy,
A. Na podstawie danych przedstawionych w tabeli .określ, jaki jest dla
O b) będzie wpływać na wzrost liczby jego-godzin pracy, ale tylko wte- Marysi maksymalnie korzystny rozkład czasu na studiowanie i odpo-
dy, gdy efekt substytucyjny zmiany stawki płacy będzie większy czynek?

O
od efektu dochodowego,
c) będzie wpływać na wzrost liczby godzin pracy świadczonej przez
B. · Jaką średnią ocen uzyskuje przy takim podziale czasu?
J
niego, ale tylko wtedy, gdy efekt dochodowy zmiany stawki płacy
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _b,ędzie silniejsz)ć..od.efektu...s.ub.stµuc~jnego·

O
·

d) żaden z powyższych wariantów odpowiedzi nie jest prawidłowy.

-----.-; ..... _.~············································································································
r-

_I
 222 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i płace 223

Tabela 8.4. Użyteczność krańcowa czasu poświęconego nauce i czasu wolnego A. Jaki jest dla Marysi optymalny czas nauki w ciągu dnia na.II roku studiów?
w powiązaniu z ocenami uzyskiwanymi przez Marysię na I roku studiów.

Czas (w godz.) Użyteczność krańcowa czasu B. Czy podział jej czasu na czas wolny i czas poświęcony nauce uległ
poświęcony poświęconego Oceny zmianie w porównaniu z rozdziałem czasu na I roku studiów?
wolny wolnego
nauce nauce
o 24 - 2 2,0 C. Jaką średnią ocen uzyskuje w tej sytuacji?
1 23 97 12 3,0
2 22 78 27 3,0
3 21 56 56 4,0 3. Znając już preferencje Marysi, rozwiąż poniższy test stawiając znak ./'przy
prawidłowych wariantach odpowiedzi.
4 20 30 90 5,0
5,5 I. Marysia dysponując swoim czasem będzie maksymalizowała całkowitą
5 19 2 135
użyteczność z jego wykorzystania wówczas, gdy liczba godzin przezna-
czonych na naukę ustalona będzie na takim poziomie, przy którym:
2. Załóżmy, że Marysia rozpoczęła teraz studia na II roku, które wyqiagają O a) użyteczność krańcowa czasu poświęconego na pracę umysłową
poświęcenia więcej czasu na naukę. Obecnie każda dodatkowa godzina (naukę) będzie równa użyteczności krańcowej czasu przeznaczo-
nauki podnosi ocenę tylko o pół stopnia, o czym informują dane zawarte nego na wykonywanie innej pracy,
w tabeli 8.5.
O b) użyteczność krańcowa czasu przeznaczonego na naukę będzie
równa użyteczności krańcowej czasu pozostającego na wypo-
Tabela 8.5. Użyteczność krańcowa czasu poświęconego nauce i czasu wolnego czynek,
w powiązaniu z ocenami uzyskiwanymi przez Marysię na II roku studiów
O c) użyteczność krańcowa czasu pozostającego na wypoczynek będzie
Czas (w godz.) Użyteczność krańcowa czasu dwukrotnie większa od użyteczności krańcowej czasu przezna-
poświęcony poświęconego Oceny czonego na naukę,
wolny wolnego
nauce nauce O d) stosunek użyteczności krańcowej uzyskiwanego dochodu do wy-
o 24 - 2 2,0 sokości tego dochodu zrówna się ze stosunkiem użyteczności

1 23 267 12 3,0 produktu, który można kupić za ten dochód do ceny tego produk-
tu.
2 22 240 27 3,0
3 21 210 56 .. 3,5 Il. Który z następujących niepieniężnych czynników będzie najprawdopo-
90 4,0 dobniej zachęcał Marysię do nauki?
4 20 176
5 19 135 135 4,5 O a) życzliwe środowisko akademickie,
6 18 85 185 5,0 O b) konkurencja o lepsze wyniki w nauce,
7 17 22 253 5,5
! j
O c) możliwość zdobycia lepszej pracy po ukończeniu studiów;
O d) wszystkie wymienione wyżej.
224 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i place 225

ID. Działanie prawa malejącej użyteczności krańcowej w przypadku Marysi ....

przejawia się:
.,.ii:~
; SN
o·f... Ł I I I I I I
O a) tylko podczas nauki, /\/\/\/\/\/\
O b) wyłącznie w spędzaniu wolnego czasu, ~
~i S'
"'
i
- ... -il:
O c) zarówno podczas nauki, jak i w spędzaniu czasu wolnego; ;:i-;
"
O d) w żadnym z wymienionych wyżej sposobów wykorzystania czasu. ....
~
·c::;
~
i:i

~~-
~
c ·= ::
6 ;:::"
<.>N
I I IIII -1
Ćwiczenie 5
(l)

-~
/\/\/\/\/\/\
Pewi,:te przedsiębiorstwo produkuje sok jabłkowy w kartonach o pojemności ~ -E
~ :: Z'
~
<><>N
1 litra i sprzedaje go po cenie jednostkowej wynoszącej 2 zł. Zlokalizowane jest :.:~~
ono na obszarze rolniczym, gdzie bardzo trudno znaleźć chętnych do pracy, dla- "' <.>

tego godzinowa stawka płacy wynosi tu aż 12,50 zł. Każdy zatrudniony ma """tJ
(l)

P.
obowiązek przepracować w ciągu tygodnia 40 godzin. Załóżmy, że µ,łace są ~
„~

~~
jedynym kosztem produkcji, jaki ponosi to przedsiębiorstwo. 1 ·;;o
.... a: .!,
=:;"'
1. Dysponując powyższymi informacjami oraz danymi o wielkości zatrudnienia
· i rozmiarach produkcji przedstawionymi w tabeli 8.6 oblicz:
a) krańcowy produkt pracy w jednostkach fizycznych,
~
"'
~
.,,·
:~o ~~
~ -~
:> „ . .
"
~=-
~ =O N

...........
'g s.~ I I I II I l
E
... /\/\/\/\/\/\
b) wartość krańcowego produktu pracy, .g
8P. z E'
c) całkowity oraz krańcowy koszt produkcji, „-
C'll.!:I::=
=
~~N

d) utarg całkowity oraz krańcowy ze sprzedaży wytworzonych produktów. "'>. u~ il:

... ~
~
l5..
2. Zrównanie jakich wielkości ekonomicznych wyznacza rozmiary produkcji, .fi ~.!ii
= :>.e 73f
przy których przedsiębiorstwo makŚymalizuje zysk (lub minimalizuje stratę)
z prowadzonej działalności gospodarczej?
~
z"'
o
.~ -g
C'll
~
i..
CJ

Cl. ::
= I I I III
Q. -
/\/\/\/\/\/\
'°
3. Na podstawie danych ustalonych w tabeli 8.6 wy:inacz graficznie na rys
8.4 punkt krótkookresowego optimum ekonomicznego analizowanego przed-
iLn LJ!LilllU!H 0
1------------
r-
il:
siębiorstwa. ~~
tli!:=
.Q
lol-INl«>l"<l"l>nl\O
::5 8
...e

-1
 226 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynek pracy i płace 227

3000

,:; 2500
~ ~~
c..""' 2000
"'"'~
"'"' o >-
~ ~~ o.
~
~~

~~~ 1500
-a~ .g
""'
~~~"' o 1000
;:; z:.
]
500
I I
-----------l----------·{--·-·--·----;.-----------~-----·--·--1-----------~·-·

i 1 ; .

o 2 3 4 5 6
o 1000 2000 3000 4000 5000
nakłady
pracy
produkcja (w litrach/tydz.) (liczba zatrudnionych)

Rysunek 8.5. Wielkośćzatrudnienia w przedsiębiorstwie odpowiadająca

Rysunek 8.4. Krótkookresowe optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa
warunkowi maksymalizacji zysku

4. Ile litrów soku powinno produkować przedsiębiorstwo, aby zmaksymalizo-

wać zysk z prowadzonej działalności gospodarczej?

5. Kształtowanie się jakiej kategorii ekonomicznej wyznacza krzywą popytu na

pracę w przypadku rozpatrywanego przedsiębiorstwa? Wykreśl tę krzywą
na poniższym rysunku, a następnie wyznacz wielkość zatrudnienia w tym
przedsiębiorstwie odpowiadającą warunkowi maksymalizacji zysku.

i' '
:
 ROZDZIAŁ9 I
I
.l

Rynki nieożywionych
czynników wytwórczych
Pojęcia kluczowe J
Aktywa - składniki majątkowe służące do generowania nowej wartości, bądź
bezpośredniego zaspokajania określonych potrzeb konsumpcyjnych. Dzieli J
się je na: aktywa rzeczowe (obejmujące m.in.: grunty, budynki, hale fabrycz-
ne, maszyny i urządzenia produkcyjne, środki transportu etc.) oraz aktywa
finansowe (na które składają się m.in.: środki pieniężne, akcje, obligacje,
udziały etc.).

Kapitał rzeczowy (realny, fizyczny) to zasób wytworzonych środków produk-

cji (dóbr inwestycyjnych).
Kapitał finansowy to aktywa finansowe przeznaczone na realizację wszelkiego
rodzaju przedsięwzięć inwestycyjnych (a więc umożliwiające produkcyjne
zaangażowanie czynników wytwórczych) lub poświadczające prawo do roz-
porządzania określonymi środkami produkcji.

Rzeczowy majątek produkcyjny obejmuje występujące w gospodarce zasoby )

-------c>.obr mwestycyjnych-(lrnpitałU rzeczowego) oraz ziemi. r
,
Amortyzacja to zużycie dobra inwestycyjnego, następujące w wyniku jego pro-
dukcyjnej eksploatacji (tzw. zużycie fizyczne) oraz dokonującego się postę­
pu naukowo-technicznego (tzw. zużycie moralne). Odnosząc przypadającą
na dany okres wielkość tego zużycia do początkowej wartości danego dobra
230 Zbiór zada1'z z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynników wytwórczych 231

inwestycyjnego (wyrażonej przez cenę jego nabycia lub koszt wytwor;z;enia) z czynników wytwórczych używanych w procesie produkcji (ceteris paribus).
otrzymuje się stopę amortyzacji kapitału, wykorzystywaną w kalkulacji W czystej postaci występuje on tylko wówczas, gdy pomimo zmiany roz-
ceny jego usług oraz cen dóbr i usług wytwarzanych przy jego użyciu. miarów produkcji nie nastąpiła zmiana proporcji wykorzystania czynników
wytwórczych (sytuacja taka możliwa jest wyłącznie w przypadku doskonałej
Inwestycje brutto to całkowite rozmiary dokonywanych w gosp.odarce nakła­
komplementarności czynników wytwórczych).
dów inwestycyjnych, czyli obejmujących zarówno produkcję nowego, jak
i modernizację posiadanego już zasobu kapitału. Dochód transferowy czynnika wytwórczego to mininlalny poziom wymaganej
stawki wynagrodzenia za usługi czynnika wytwórczego, potrzebny do tego,
Inwestycje netto stanowią różnicę pomiędzyrozmiarami inwestycji brutto a wiel-
aby skłonić jego właścicie.la do określonej alokacji usług tego czynnika. Jego
kością zużycia (amortyzacji) dotychczas posiadanego zasobu dóbr inwesty-
wysokość określa poziom kosztu alternatywnego danego środka produkcji.
cyjnych. Dodatnia wielkość tak ustalonych inwestycji netto oznacza przyrost
zasobu dóbr inwestycyjnych w gospodarce, ujemna zaś - zmniejszenie się Renta ek9nomiczna - dochód uzyskiwany przez właściciela czynnika wytwór-
ich istniejącego zasobu. czego z tytułu jego produkcyjnego wykorzystania, który przekracza koszt al-
ternatywny tego środka produkcji.
Wymagana stawka wynagrodzenia kapitału to minimalna oczekiwana przez
właściciela kapitału kwota dochodu z tytułu produkcyjnego udostępnienia Czysta renta ekonomiczna - renta ekonomiczna generowana przez czynnik
dobra inwestycyjnego, pozwalająca pokryć mu wszystkie koszty ekono- wytwórczy, mający tylko jedno zastosowanie, a więc którego koszt alterna-
miczne związane z jego posiadaniem. Wysokość tych kosztów uzależniona tywny jest zerowy.
jest od ceny zakupu dobra inwestycyjnego (lub wielkości nakładów ponie-
Powszechna renta ekonomiczna (quasi renta) - renta ekonomiczna absorbo-
sionych na jego wytworzenie) oraz rynkowej stopy procentowej, będącej
wana przez właściciela czynnika wytwórczego o więcej niż jednym zasto-
uniwersalnym miernikiem kosztów alternatywnych ponoszonych przez wła­
sowaniu, czyli którego koszt alternatywny jest większy od zera.
ściciela kapitału.
Pogoń za rentą - działania podmiotów gospodarczych zmierzające do monopo-
Cena zasobu czynnika wytwórczego to płatność o charakterze jednorazowym,
hzacji rynku określonego czynnika wytwórczego celem uzyskania możliwo­
dokonywana zwykle w momencie zawierania aktu kupna-sprzedaży danego
ści kształtowania poziomu opłaty za jego produkcyjne udostępnienie. Zachę­
środka produkcji, któremu towarzyszy całkowite przeniesienie związanych
tę do tego typu działań stanowi nieelastyczny przebieg funkcji popytu na
z nim praw własności. Kształtowana jest przez oczekiwany w całym okresie
usługi danego czynnika wytwórczego, albowiem w takiej sytuacji ograni-
funkcjonowania czynnika wytwórczego łączny strumień wartości jego usług
czenie jego podaży będzie prowadzić do zwiększenia absolutnych rozmia-
produkcyjnych.
rów renty ekonomicznej generowanej przez ten czynnik.
Cena usług czynnika wytwórczego jest płatnością o charakterze okresowym
Jedyny podatek - koncepcja podatkowa sformułowana przez Henry Georga
(dokonywaną np. miesięcznie, kwartalnie lub rocznie) za czasowe użyczenie
w 1879 roku polegająca na opodatkowaniu generowanej przez grunty czystej
określonego środka produkcji. Jej wysokość określa wartość usług produk-
renty ekonomicznej, z wyłączeniem dochodów czerpanych z poprawy jako-
cyjnych świadczonych przez czynnik wytwórczy w danym okresie.
ści gruntów, a więc również dochodów uzyskiwanych dzięki zlokalizowa-
Efekt substytucyjny zmiany cen czynników wytwórczych to zmiana proporcji nym na ich terenie nieruchomościom. Ponieważ - zgodnie z zamysłem auto-
wykorzystania w procesie produkcji czynników wytwórczych pod wpływem ra tej koncepcji - wpływy z tytułu tego podatku wystarczyłyby na pokrycie
zmiany ceny jednego z nich (ceteris paribus). Jeżeli zmianie tej nie będzie wszystkich wydatków państwa, mógłby on zastąpić wszystkie inne istniejące
towarzyszyła zmiana rozmiarów produkcji, co wyraża się wyłącznie ruchem formy opodatkowania.
po tej samej krzywej jednakowego produktu, to mówi się wówczas o jego
Procent - cena kapitału pożyczkowego (dla dłużnika) i dochód za odłożoną
występowaniu w tzw. czystej postaci (sytuacja taka możliwa jest tylko
konsumpcję (dla wierzyciela), odzwierciedlające produkcyjność kapitału.
w przypadku doskonałej substytucyjności czynników wytwórczych).
Stopa procentowa - wynagrodzenie wyrażone w procentach od użyczonego
Efekt podażowy (produkcyjny) zmiany cen czynników wytwórczych - okre-
kapitału finansowego.
śla go zmiana rozmiarów produkcji spowodowana zmianą ceny jednego
J~
l•H~+

232 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynnik;ów wytwórczych 233

Nominalna (rynkowa) stopa procentowa - całkowita płatność z tytułu_ udzie- Dyskontowanie - technika rachunkowa stanowiąca procedurę .odwrotną w sto- I
lonej pożyczki, wyrażona w postaci procentu. Obejmuje: czystą stopę pr~­ sunku do techniki wyliczania wartości przyszłej. Pozwala ustalić bieżącą
centową, premię z tytułu ryzyka inwestycyjnego oraz oczekiwaną stopę wartość przychodów oczekiwanych w określonym czasie w przyszłości,
inflacji. - a tym samym umożliwia ich porównanie ze sobą lub/i z planowanymi, bądź
poniesionymi nakładami inwestycyjnymi. Stopę procentową, według której
Czysta stopa procentowa - dochód, którego właściciel kapitału finansowego
za pomocą tej techniki przeprowadza się obliczenia, nazywa się stopą dys-
może oczekiwać od udzielonej pożyczki przy założeniu braku ryzyka i inflacji.

Realna stopa procentowa - w przybliżeniu określa ją różnica między nominalną

stopą procentową a rzeczywistą stopą inflacji. Dokładną jej wysokość obli-
kontową.

Teraźniejsza wartość netto inwestycji - określa ją różnica pomiędzy bieżącą

J
wartością przyszłego efektu inwestycyjnego (w postaci zdyskontowanego
cza się dzieląc tę różnicę przez indeks wzrostu cen dóbr i usług w gospodarce.
Ryzyko - możliwość negatywnego wpływu nieprzewidzianych
darce na wyniki działalności danego podmiotu.
zdarzeń w gospo-
strumienia wszystkich spodziewanych w przyszłości przychodów) a szaco-
wanymi lub poniesionymi kosztami przedsięwzięcia. l
Wewnętrzna stopa zwrotu - to taki poziom stopy dyskontowej, przy którym
Inflacja - proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen, wiążący się z zabu- następuje zrównanie zaktualizowanej wartości łącznego strumienia oczeki-
rzeniami w prawidłowym funkcjonowaniu mechanizmu społeczno-gospo­ wanych przyszłych przychodów z zamierzonymi, bądź poniesionymi nakła­
darczego. dami inwestycyjnymi. Jest to zatem taki poziom stopy dyskontowej, dla
której teraźniejsza wartość netto inwestycji wynosi zero.
Dodatnia stopa preferencji czasowej - założenie leżące u podstaw teori_i wy- I
boru międzyokresowego podmiotów gospodarczych, przyjmujące, że ubzest- Stopa zwrotu (zysku) - dochód uzyskiwany z danej inwestycji wyrażony w od- _j
nicy rynku zawsze przedkładają możliwość korzystania z danych dóbr i usług setkach wartości nakładów poniesionych na jej realizację.
(konsumpcyjnych oraz inwestycyjnych) obecnie nad możliwość korzystania
z -takiej samej ich ilości w przyszłości. Naturalną jej konsekwencją jest
występowanie dodatniego poziomu czystej stopy procentowej w gospodarce.
Pytania systematyzujące wiedzę
l
Wartość przyszła - jest to wartość, jaką dokonana w chwili obecnej inwestycja i problemy do przemyślenia
będzie miała w przyszłości. Do jej ustalenia wykorzystuje się technikę pro-
centu prostego lub składanego.

Procent prosty - system oprocentowania kapitału finansowego, przy którym, po 1. Czy istnieje związek pomiędzy ceną czynnika wytwórczego a ceną jego
upływie każdego kolejnego okresu trwania inwestycji, odsetki należne od usług?
-zainwestowanego kapitału naliczane są wyłącznie od pierwotnej kwoty 2. Omów determinanty popytu oraz wielkości popytu na rynkach nieożywio­
inwestycji, z wyłączeniem wszystkich uprzednio naliczonych odsetek, tzn. nych czynników wytwórczych.
bez ich kapitalizacji.
3. Przedstaw zasady wyznaczania gałęziowej oraz rynkowej krzywej popytu na
Procent składany - technika oprocentowania kapitału finansowego uwzględnia­ czynnik wytwórczy.
jąca kapitalizację odsetek. Polega zatem na naliczaniu odsetek po upływie
każdego okresu trwania inwestycji, nie tylko od jej pierwotnej kwoty, lecz 4. Jakie czynniki kształtują popyt na ziemię i od czego zależy jej cena?
~----_._,ó_wnieLodJcwoty_odseteŁuprzednio..naliczon.y.ch,:_zwiększająqrduR:artość
inwestycji.
-5:1\fa czym polegaroznica
wytwórczych?
m1ęaiy poaazą z1erm a podazą innych czynml<ów
~
Wartość bieżąca (teraźniejsza) - wartość, jaką w chwili obecnej ma określona 6. Czy istnieje różnica pomiędzy rynkowymi a gałęziowymi krzywymi podaży
kwota przychodu lub wydatku spodziewanego w przyszłości. Do jej ustale- usług ziemi i kapitału?
nia służy technika dyskontowania.
7. Co określa wysokość wymaganej stawki wynagrodzenia kapitału?
 234 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynników wynvórczych 235

8. Omów przebieg krótko- i długookresowych procesów dostosowawczych na' d) inwestycje netto,

·1i:
l: gałęziowym rynku kapitału w następstwie wzrostu realnej stopy procentow~j. •·, e) kapitał finansowy,
,"i
9. Czym różni się czysta renta ekonomiczna od powszechnej renty ekonomicz~; f) stopa zwrotu,
nej? ' g) wymagana stawka wynagrodzenia kapitału,
%l
lt 10. Wyjaśnij na przykładach, jakie czynniki określają wysokość renty ekonoc'
micznej generowanej przez czynniki wytwórcze. ·
h) amortyzacja,
i) rzeczowy majątek produkcyjny,
11. Jaki związek zachodzi między kosztem alternatywnym czynnika wytwórcze!' j) realna stopa procent9wa,
go a rentą ekonomiczną? · k) powszechna renta ekonomiczna,
12. Co oznacza stwierdzenie, że podmioty gospodarcze kierują się w swoich 1) inwestycje brutto,
zachowaniach rynkowych dodatnią stopą preferencji czasowej? Jakie są. ł) kapitał rzeczowy,
przyczyny jej występowania? · m) dochód transferowy czynnika wytwórczego,
13. Przedstaw czynniki kształtujące wysokość stopy procentowej w gospodarce .. n) wartość przyszła.
14. Czym różni się nominalna stopa procentowa od realnej stopy procentowej? 1. Tworzą go aktywa rzeczowe przeznaczone do generowania nowej wartości -
15. W jaki sposób wzrost oczekiwanej stopy inflacji wpływa na wysokość stopy
procentowej? ) ) 2. Jest równoważny kosztowi alternatywnemu czynnika wytwórczego - _ __
16. Wyjaśnij, dlaczego stopa procentowa jest jednym z najważniejszych instru- 3. Łączna wielkość nakładów inwestycyjnych dokonywanych w gospodarce,
mentów ekonomicznych pozostających w rękach państwa. · tj. obejmujących nie tylko produkcję nowych dóbr inwestycyjnych, lecz
17. Co rozumiesz pod pojęciem kapitału rzeczowego, a co pod pojęciem kapitału również nakłady ponoszone na odtworzenie zużytej części rzeczowego ma-
jątku produkcyjnego - _ _
finansowego? Wskaż różnicę pomiędzy tymi rodzajami kapitału w kontek~
ście problemu rozwiązania zjawiska rzadkości. 4. W celu jej obliczenia można posłużyć się techniką procentu prostego lub
składanego - _ __
18. Wskaż źródła zysku ekonomicznego.

~;·;·
;I
~~
19. Czy istnieje różnica między dążeniem podmiotów gospodarczych do 5. Określa ją wyrażony w procentach stosunek dochodu absorbowanego
z określonego przedsięwzięcia inwestycyjnego do wielkości nakładów po-
gnięcia zysku ekonomicznego a zjawiskiem pogoni za rentą?
niesionych na jego realizację - _ __
20. Na czym polega ryzyko w działalności gospodarczej? Podaj przykłady.
6. Dochód generowany przez czynnik wytwórczy wyspecjalizowany w świad­
czeniu usług produkcyjnych wyłącznie jednego rodzaju, a więc mający zero-
wy koszt alternatywny - _ __
Pojęcia i określenia
~-' 7. Gdy inwestycje netto kształtują się w gospodarce na dodatnim poziomie,
i;·
W' wówczas całkowita wielkość nakładów inwestycyjnych przewyższa jej roz-
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj miary- _ __

~
odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi: 8. W warunkach braku inflacji jest równa nominalnej stopie procentowej -
~i
a) czysta renta ekonomiczna,
b) rynkowa stopa procentowa, 9. Chociaż nie zalicza się go do czynników wytwórczych, to jednak ułatwia
realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w gospodarce - _ __
c) wartość bieżąca,

r
236 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynników wytwórczych 237

10. Kwota przychodu oczekiwanego w przyszłości (bądź zamierzonego. wów- p F 5. Gdy krzywa podaży czynnika wytwórczego jest doskonale nieela-
czas wydatku) wyrażona w jednostkach pieniężnych o obecnej wartości - styczna cenowo, oznacza to, że jego koszt alternatywny jest równy
zeru.
11. Ich poziom informuje o kierunku i wysokości zmian zachodzących w zaso- P F 6. Stawka najmu określonego środka produkcji w warunkach konku- I
bie kapitału rzeczowego istniejącego w gospodarce - _ __ rencji doskonałej, odpowiadająca warunkom równowagi długo­
okresowej, nie może być mniejsza od wymaganej stawki wyna-
12. Minimalna kwota dochodu, niezbędna do skłonienia właścicieli dóbr inwe-
stycyjnych do podtrzymania istniejącego ich zasobu w gospodarce - _ _
13. Dochód właściciela czynnika wytwórczego o więcej niż jednym zastosowa- P F
grodzenia za jego produkcyjne udostępnienie.
7. Nakłady inwestycyjne w gospodarce ponoszone na wytworzenie
J
wyłącznie nowego majątku produkcyjnego określa się mianem
~
niu, stanowiący różnicę pomiędzy całkowitą kwotą ~ochodu uzyskiwaną
z tytułu produkcyjnego udostępnienia tego czynnika a jego dochodem trans- inwestycji netto.
ferowym- _ _ P F 8. Ponieważ zasoby występują w ograniczonych ilościach, długo-
14. Jest wytwarzanym czynnikiem wytwórczym, tj. takim, który będąc wynikiem okresowa funkcja podaży kapitału nie może być doskonale elas-
procesu produkcyjnego może być wykorzystywany w kolejnym procesie
produkcji - _ _ P F
tyczna.
9. Wzrost oczekiwanej stopy inflacji wpływa na zmniejszenie poda-
l
15. Określa całkowitą wielkość dochodu należnego właścicielowi kapitału finan- ży funduszy pożyczkowych.
sowego z tytułu udzielnej pożyczki - ___ 1 P F 10. Tylko w warunkach niewolniczego systemu produkcji występowa-
ła cena zasobu pracy oraz cena usług pracy.

P F 11. Jeśli czynniki wytwórcze są względem siebie doskonale komple-

Prawda - fałsz mentarne, to wzrost lub spadek ceny jednego z nich nie będzie
miał wpływu na zmianę rozmiarów produkcji.

Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem P F 12. Cenowa elastyczność popytu na określony czynnik wytwórczy jest
odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe). tym większa, im większą elastycznością cenową charakteryzuje
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało się popyt na wytwarzane przy jego użyciu dobra i usługi.
się prawdziwe. P F 13. Realna stopa procentowa jest pojęciem równoważnym czystej sto-
P F 1. Ziemia jest czynnikiem wytwórczym, danym nam przez naturę, pie procentowej.
dlatego człowiek nie ma wpływu na rozmiary jej podaży, i to za- P F 14. Pod pojęciem amortyzacji majątku produkcyjnego rozumie się
równo w krótkim, jak i długim okresie. wielkość zużycia danego dobra inwestycyjnego pomniejszoną
P F 2. Gdy podaż kapitału w gospodarce się zmniejsza, to zgodnie z dzia- o wydatki poniesione na jego modernizację.
łaniem prawa malejących przychodów jego produkcyjność krań­ P F 15. Gdyby zachowania rynkowe podmiotów gospodarczych cechowa-
cowa rośnie. ła ujemna stopa preferencji czasowej, wówczas w gospodarce nie
P F 3. Rynkową krzywą popytu na określony czynnik wytwórczy wyzna-
cza się w taki sam sposób, jak rynkową krzywą popytu na dobro P F
zaehodziłyby-w-ogó-łe-procesy-oszczędza · .

16. Globalna funkcja podaży ziemi jest całkowicie nieelastyczna, stąd

l-
lub usługę konsumpcyjną. absolutnie niemożliwa jest realokacja jej usług pomiędzy różne
P F 4. Tworzenie polderów jest przykładem zwiększania produktywności sposoby wykorzystania terenów ziemskich.
ziemi.

I
I
 238 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynników wytwórczych 239

P F 17. Teraźniejsza wartość przychodu oczekiwanego w przyszłości.będzie
tym większa, im wyższy będzie poziom rynkowej stopy P-rocen-
J_~
towej i odleglejszy termin jego uzyskania.
P F 18. Dochód transferowy czynnika wytwórczego stanowi różnicę pomię-
dzy całkowitym dochodem z produkcyjnego wykorzystania tego
czynnika a jego kosztem alternatywnym.
P F 19. Popyt gałęziowy i rynkowy na czynniki wytwórcze - to to samo.
P F 20. Gdyby ogólny poziom cen w gospodarce się nie zmieniał (nie wy-
stępowałaby inflacja), wówczas wartość pieniądza nie uległaby
zmianom w czasie.
Test wyboru
Wskaż poprawne odpowiedzi, stawiając w odpowiednich kratkach znak ../.I
1. Przedsiębiorstwo dążące do maksymalizacji zysku powinno zwiększać w pro-
cesie produkcji nakłady czynnika wytwórczego, dopóki:
O a) utarg całkowity ze sprzedaży produktu wytwarzanego przy jego
użyciu nie osiągnie wartości maksymalnej,
3. Spadek cen czynników wytwórczych prowadzący do wzrostu rozmiarów
produkcji danej gałęzi wytwarzania może wywołać:
O a) spadek ceny dobra dostarczanego na rynek przez tę gałąź,
O b) wzrost popytu na dobru wytwarzane przez tę gałąź,
O c) wzrost wartości produktu krańcowego tej gałęzi,
O d) spadek wartości produktu krańcowego tej gałęzi.
4. Efekt podażowy zmiany cen czynników wytwórczych będzie tym mniej-
szy, im:
O a) niższym stopniem elastyczności cenowej będzie charakteryzował się
popyt na produkty danego przedsiębiorstwa,
O b) bardziej elastyczny cenowo będzie popyt na analizowane czynniki
wytwórcze,
O c) mniejszy będzie stopień substytucyjności rozpatrywanych czynni-
ków wytwórczych,
O d) większy będzie stopień komplementarności rozpatrywanych czynni-
ków wytwórczych.
5. Gdy podaż czynnika wytwórczego jest sztywna, oznacza to, że:

O b) koszt krańcowy związany z jego produkcyjnym zaangażowaniem
nie osiągnie wartości minimalnej,
O c) wartość produktu krańcowego tego czynnika nie zrówna się z kosz-
tem krańcowym jego produkcyjnego zaangażowania,
O d) nie zajdą jednocześnie wszystkie powyższe sytuacje.
2. W przypadku której z wymienionych niżej transakcji rynkowych zawierające
ją strony mają do czynienia z ceną zasobu czynnika wytwórczego?
O a) cały jego zasób będzie zawsze w pełni wykorzystywany, niezależnie
od wyznaczonej przez rynek ceny jego usług,
O b) ma on wyłącznie jedno zastosowanie produkcyjne,
O c) dokonywane w gospodarce inwestycje nie mają wpływu na jego
obecny zasób,
O d) poziom opłaty za jego produkcyjne udostępnienie uzależniony jest
wyłącznie od kształtowania się popytu na jego usługi.

O a) wynajem autobusów przez biuro turystyczne,

~~
O b) leasing maszyn produkcyjnych,

i' ,I O c) kupno nowej techniki wytwarzania,

O d) nabycie prawa do wieczystego użytkowania ziemi.

l
.j'·
240 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynników wytwórczych 241

6. Które z poniższych stwierdzeń są fałszywe? 9. Który z niżej wymienionych rodzajów dochodów stanowi w całości rentę
ekonomiczną?
O a) w krótkim okresie, przy danej cenie produktu, krzywa popytu przed-
siębiorstwa na czynnik wytwórczy jest tożsama z krzywą wartości O a) dochód z oprocentowanej lokaty bankowej, ·1
produktu krańcowego tego czynnik.a,
O b) świadczenie emerytalne lub rentowe, wypłacane przez Zakład
O b)jeżeli podaż czynnika wytwórczego charakteryzuje się elastyczno- Ubezpieczeń Społecznych,
ścią cenową równą zeru, to monopolista zatrudni większą ilość tego
czynnika niż uczyniliby to wszyscy producenci na rynku doskonale
•·
O c) dochód właściciela wypożyczalni przyczep campingowych z tytułu
]
konkurencyjnym, ich wynajmu,

O c) dążąc do maksymalizacji zysku przedsiębiorstwo zaangażuje taką• O d) żaden z powyższych. -~1

ilość czynnika wytwórczego, przy której krańcowy produkt tego .-
IO. Renta ekonomiczna generowana przez określony czynnik wytwórczy będzie
czynnika będzie równy jego cenie,
tym wyższa, im:
O d) gdy spada cena rynkowa usług świadczonych przez czynnik wytwór-
O a) mniejszy będzie poziom jego kosztu alternatywnego,
_J
czy, obniża się wartość jego produktu krańcowego.
O b) bardziej elastyczny będzie popyt na jego usługi produkcyjne,
7. Subwencjonowanie przez rząd produkcji rolniczej prowadzi w krótkim
okresie do: ' O c) większy będzie popyt na dobra i usługi wytwarzane dzięki jego zasto-
]
sowaniu,
O a) wzrostu opłaty dzierżawnej za ziemię wykorzystywaną rolniczo
o wysokość subwencji, O d) mniejszym stopniem elastyczności cenowej będzie charakteryzowa-
ła się jego krzywa podaży.
]
O b) spadku opłaty dzierżawnej za ziemię wykorzystywaną rolniczo
o wysokość subwencji, 11. Które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe w odniesieniu do renty ekono-
O c) wzrostu dochodów wszystkich producentów rolnych o wysokość micznej? J
subwencji, O a) renta ekonomiczna nie występuje, gdy dochód transferowy czynnika
O d) wzrostu rozmiarów produkcji rolniczej.
O
wytwórczego jest zerowy,

b) renta ekonomiczna sprzyja efektywnej alokacji zasobów w gospo-

]
8. Jeżeli na rynku kapitału w krótkim okresie stawka opłaty za produkcyjne
darce,
udostępnienie dóbr inwestycyjnych kształtuje się na poziomie wyższym od
wymaganej stawki wynagrodzenia za ich usługi, to w długim okresie można
oczekiwać, że:
O c) całkowite rozmiary renty ekonomicznej uzależnione są - przy danym
układzie popytu - od wysokości dochodu transferowego danego
J
zasobu,
O a) stawki te się zrównają,
O b) rozszerzeniu ulegnie strumień usług kapitału,
----r:r-CI)Uzyskfwame renty ekonomicznej możliwe jest tylko w krótkim
okresie.
}-
O c) wzrośnie popyt na usługi kapitału,
~)
O d) wystąpi nadwyżka wielkości popytu na usługi kapitału nad rozmia-
rami podaży jego usług.

]
--1
242 Zbiór zadań z mikroekonomii
12. Ziemia, w myśl teorii ekonomii, uznawana jest za czynnik wytwórczy
o sztywnej podaży. Nałożenie podatku na dochody uzyskiwane z tytułu
produkcyjnego udostępnienia takiego czynnika wytwórczego:
O a) spowoduje wzrost opłaty za jego produkcyjne wykorzystywanie
o kwotę podatku,
O b) wywoła spadek jego podaży,
O c) nie spowoduje żadnych zmian, zarówno w wykorzystywanej pro-
dukcyjnie jeg.o ilości, jak i stawce jego najmu,
O d) zmniejszy efektywność gospodarowania nim, gdyż obniży rozmiary
czystej renty ekonomicznej uzyskiwanej przez jego właściciela.
13. Pochodny popyt na czynniki wytwórcze sprawia, że:
O a) renta ekonomiczna uzyskiwana przez właścicieli czynników wytwór-
czych określa poziom cen dóbr i usług w gospodarce,
O b) popyt na czynniki wytwórcze rośnie, gdy wzrastają ceny dóbr i usług
wytwarzanych dzięki ich zastosowaniu,
O c) podaż dóbr i usług w gospodarce nie ma żadnego wpływu na wyso-
kość renty ekonomicznej generowanej przez czynniki wytwórcze,
O d) ceny dóbr i usług wytwarzanych przy użyciu określonych czynni- ·
ków wytwórczych wyznaczają rozmiary renty ekonomicznej gene-
rowanej przez te czynniki. ·
14. Rynkowa stopa procentowa:
O a) określa wysokość dochodu uzyskiwanego przez właściciela kapitału
finansowego z tytułu udzielonej pożyczki,
O b)jest uniwersalnym miernikiem kosztu alternatywnego dla przedsię­
wzięć inwestycyjnych podejmowanych w gospodarce,
O c) zrównuje się ze stopą zwrotu z każdej inwestycji podejmowanej na
danym rynku, gdy rynek ten znajduje się w stanie równowagi
okresowej;
O d) wszystkie powyższe stwierdzenia są słuszne.
Rynki nieożywionych czynników wytwórczych 243
15. Przy danym poziomie rynkowej stopy procentowej do obliczenia realnej
stopy procentowej koniecznaj~st znajomość:
O a) premii za ryzyko związane z udzieleniem pożyczki,
O b) oczekiwanej stopy inflacji,
O c) rzeczywistej stopy inflacji,
O d) premii za odłożoną konsumpcję.
16. W sytuacji, gdy stopa zwrotu z przedsięwzięć inwestycyjnych, realizowa-
nych w gospodarce, będzie niższa od rynkowej stopy procentowej, można
oczekiwać, że:
O a) wzrośnie podaż funduszy pożyczkowych,
O b) wzrośnie popyt na fundusze pożyczkowe,
O c) inwestycje netto będą ujemne,
O d) poziom konsumpcji społeczeństwa się zwiększy.
17. Wzrost poziomu nominalnej stopy procentowej w gospodarce może być
wynikiem:
O a) nasilenia się procesów inflacyjnych,
O b) destabilizacji systemu gospodarczego lub politycznego,
O c) wzrostu rentowności przedsięwzięć inwestycyjnych,
O d) oddziaływania każdego z wymienionych wyżej czynników.
18. Oddziaływanie którego z wymienionych niżej czynników może spowodo-
wać wzrost popytu na rynku funduszy pożyczkowych?
O a) obniżenie poziomu rynkowej stopy procentowej,
O b) postęp techniczny,
długo­
O c) wzrost poziomu realnej stopy procentowej,
O d) wzrost stopy oczekiwanej inflacji.
 _j

Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynnik_ów wytwórczych 245

244

19. Jeżeli nominalna stopa procentowa w gospodarce będzie wyższa od we- oblicz krańcowy produkt ziemi w jednostkach fizycznych oraz jego wartość

wnętrznej stopy zwrotu, oszacowanej dla określonego projektu inwestycyj-

przy różnej powierzchni upraw.
nego, to wówczas przedsiębiorstwo powinno:
Tabela 9.1. Produktywność ziemi w zależności od areału upraw _)
O a) bezwzględnie odrzucić rozpatrywany projekt inwestycyjny,
, Krańcowy Cena Wartość krańcowego
O b) zaciągnąć pożyczkę na rynku funduszy pożyczkowych i podjąć się Powierzchnia upraw I Produkt calkowity
produkt ziemi I q pszenicy produktu ziemi
(ziemia w ha) (zbiory pszenicy w q)
(wq) (w zł) (w Il)
jego realizacji,
o o
O c) przystąpić do jego realizacji, ale wyłącznie przy wykorzystaniu we-
wnętrznych źródeł finansowania nakładów inwestycyjnych,
2
180
340 -
-,
O d) przyjąć go do realizacji, bez względu na potencjalne źródło finan-
sowania nakładów inwestycyjnych, pod warunkiem, że wewnętrzna 3 440
stopa zwrotu z tego projektu będzie co najmniej równa poziomowi
realnej stopy procentowej w gospodarce.
4
5
500
540
J
20. Wartość bieżąca aktywu to:
I
O a) pierwotny koszt zakupu danego aktywu, powiększony o szac6wane 2. Teraz, wykorzystując wyniki obliczeń przeprowadzonych w tabeli 9.1, odpo- J
koszty jego utrzymania, wiedz na poniższe pytania.
O -b) suma zdyskontowanych przychodów netto z tytułu jego produkcyj-
A. Czy w produkcji pszenicy ujawnia się działanie prawa malejących przy-
nego wykorzystania,
chodów?
O c) zdyskontowany pierwotny koszt zakupu danego aktywu, powięk­
szony o sumę zdyskontowanych przychodów netto z tytułu jego
1
produkcyjnego wykorzystania,
j
B. Co wyznacza wielkość zapotrzebowania gospodarstwa rolnego na ziemię
przeznaczoną pod uprawę pszenicy?
O d) suma zdyskontowanych przychodów netto z tytułu jego produkcyj-
nego wykorzystania, pomniejszona o pierwotny koszt jego zakupu.
J
C. Na jakim poziomie gospodarstwo rolne winno ukształtować w rozpatry-
wanej sytu~cji r~zmiary J?opytu n~ .ziemię pod uprawę pszenicy, aby
Ćwiczenia
j'

zmaksymahzowac zysk osiągany ZJeJ sprzedaży?

Ćwiczenie 1
R-e-giun-fuław-s-łynie-z--uprawy-pszeniey-,-Zał~my,że-cena.cynkowa~pszeni.::
cy wynosi 60 zł za kwintal, natomiast cena dzierżawy 1 hektara ziemi na rok -
-n Czy wielkośćzapotrzebowania gospodarstwa rolnego na pod z1ermę ~
uprawę pszenicy uległaby zmianie, gdyby cena dzierżawy za 1 ha ziemi
6000 zł. spadła do 3600 zł? Jeżeli tak, określ kierunek i wysokość zmiany wiel-
kości popytu.
1. Dysponując danymi zawartymi w tabeli 9.1 o kształtowaniu się zbiorów
pszenicy w zależności od areału upraw, i przyjmując powyższe założenia,

-l
Ili 246 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynników wytwórczych 247

Ćwiczenie 2 Ćwiczenie 3
~lf
.Ili! Gmina Kraków przeznaczyła na parking działkę o powierzchni 400 m2 , W tabeli 9.2 zestawiono informacje o kwocie odsetek możliwych do uzyska-
zlokalizowaną w centrum miasta. Przedsiębiorstwo, które wygrało przetarg na nia w latach 1993-1997 z roczn~j lokaty złotówkowej w Banku Przemysłowo­
dzierżawę tej działki, zobowiązało się miesięcznie wpłacać do kasy miasta 50 zł -Handlowym SA w Krakowie (za okres od 1 stycznia do 31 grudnia każdego
za każdy m2 dzierżawionej ziemi. Na poniższym rysunku zobrazowano kształ­ roku) oraz o kształtowaniu się w tych latach wskaźnika wzrostu cen towarów
11.j towanie się popytu i podaży w rozpatrywanej sytuacji. i usług konsumpcyjnych. Dysponując tymi danymi oblicz wysokość realnej stopy
procentowej dla rocznych lokat złotówkowych w tym banku.
s
Il- li. 80 Tz.bela 9.2. Dochodowość rocznych lokat złotówkowych
w Banku Przemysłowo-Handlowym SA w Krakowie w latach 1993-1997
70

.l~
Z'
N
60 Wyszczególnienie 1993 1994 1995 1997
Ł 1996
1-~t· "'
~
50

'l ·~
-~
40
Odsetki od lokaty 1OO
Wskaźnik
zł

wzrostu cen towarów

48,47 zł 34,70 zł 31,79 zł 19,87 zł 19,18 zł

11:l "O

]"'
30 i usług konsumpcyjnych
(rok poprzedni = I OO)
135,3 132,2 127,8 119,9 114,9
.~11.: o.
o 20
11"111
·,.!j
. IO . „„T„.„T„. .T„„.T„. .T.„·-·r·· Realna stopa procentowa

~.·:? Źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 1998, GUS, Warszawa 1998, s. 314, oraz
dane Banku Przemysłowo-Handlowego SA w Krakowie.

' · 1 ~'1
~
o 100 200 300 400 500 600
..<.· ziemia przeznaczona Ćwiczenie 4
'u"
~j
mi parking (w m2)
Jan Szczęśliwiec wygrał na loterii 1 mln zł i postanowił go zainwestować.
' ~;
Rysunek 9.1. Popyt i podaż na rynku ziemi przeznaczonej na parking Doradca finansowy przedstawił mu sześć możliwych sposobów zainwestowania·
i[i···i·I·~,,
- - .
kapitału w różne rodzaje działalności gospodarczej, które powinny przynieść mu
zysk. W tabeli 9.3 przedstawiono spodziewane zyski z poszczególnych inwesty-
:fJ 1. Ile wynosi renta ekonomiczna uzyskiwana przez gminę z tytułu dzierżawy cji, jakie Jan może uzyskać w ciągu 1 roku.
i11J-
tej działki? Zaznacz na rysunku 9.1 pole określające tę rentę.
ldt Tabela 9.3. Zyski i stopy zwrotu z projektowanych inwestycji w ciągu 1 roku
' -~ij[
1~··
Projekt inwestycyjny Oczekiwany zysk Stopa zwrotu
~[i' 2. Jakim mianem określa się rentę ekonomiczną uzyskiwaną przez gminę
·1·.,•... ;·. Kraków w analizowanym przypadku? A. Biuro turystyczne 200 OOO zł

!
J~-. B. Restauracja 150 OOO zł
. r'v
~ C. Salon samochodowy 250 OOO zł
3. Co stałoby się, gdyby gmina zażądała za każdy m 2 dzierżawionej ziemi opła­
I-~~·.·.K ty na poziomie 70 zł? Zaznacz na rysunku 9.1 pole renty ekonomicznej uzy- D. Produkcja mebli 100 OOO zł

j· l~ skiwanej przez gminę w tej sytuacji. E. Produkcja kosmetyków 250 OOO zł

-~
F. Centrum stomatologiczne 350 OOO zł

l~i::
1:
~j
··~·"~.~':'..

ł!}
 248 Zbiór zadań z mikroekonomii Rynki nieożywionych czynnilfów wytwórczych 249
J
"··-i{

1. Oblicz stopę zysku dla każdego projektu inwestycyjnego. Tabela 9.5. Podstawowa charakterystyka projektów inwestycyjnych 1
przedsiębiorstwa budującego autostrady
2. Wygraną Jan Szczęśliwiec może oczywiście także ulokować w banku. Co
i·
określa wysokość zysku w tym przypadku? Przewidywany strumień dochodów lub strat (w mln zł)

!
Koszt projektu
Projekt w roku w.latach następnych inwestycyjnego
bieżącym (w mln zł)
1 2

I 3. Oblicz wielkość kapitału, jaką Jan będzie mógł dysponować po rocznej loka-
cie bankowej 1 mln zł, przy poszczególnych poziomach nominalnej stopy
I -200 +100 -200
3
+400
4
+600 400 ]
ł
H procentowej wymienionych w poniższej tabeli. II -500 -200 o +400 +500 300

r
~
III -100 -200 +50 +150 +300 350
Tabela 9.4. Kapitał Jana Szczęśliwca po rocznej lokacie bankowej oraz alternatywne
•r
ł
~
projekty inwestycyjne przy różnym poziomie rynkowej stopy procentowej
1. Oblicz teraźniejszą wartość netto każdego z projektów inwestycyjnych
Kapitał po rocznej przedstawionych w tabeli dla następujących poziomów rocznej rynkowej

Ił
Rynkowa stopa procentowa

10%
15%
lokacie bankowej
(kapitał początkowy
wraz z odsetkami)
Alternatywne projekty
inwestycyjne
stopy procentowej:
a) 6%
b) 10%
c) 14%
J
I

I
kt 20%
2. Wskaż, który z tych projektów inwestycyjnych przedsiębiorstwo powinno
~
25% wybrać do realizacji, gdy rynkowa stopa procentowa będzie wynosić rocznie:
I
30%
I 35%
a) 6%
b) 10% j
I

f 4. Które z projektów inwestycyjnych wymienionych w tabeli 9.3 mogą być

c) 14%
--,
'j ..

~;
ir1:
realizowane przy poszczególnych poziomach rynkowej stopy procentowej 3. O czym informuje wewnętrzna stopa zwrotu z projektu inwestycyjnego? j
I~!
i dlaczego? Wpisz w ostatnią kolumnę tabeli 9.4 litery oznaczające projekty Oblicz jej wysokość dla rozważanych projektów inwestycyjnych.
[:
,,
o;, inwestycyjne właściwe danemu poziomowi stopy procentowej.
~'·
ll·
f.

r·
l
~·
ĆJri.cze.nie 5
(Uwaga: do rozwiązania
niniejszego ćwiczenia
wygodnie będzie posłużyć się ·
i
J"-
-i

)-
u komputerowym arkuszem kalkulacyjnym lub kalkulatorem finansowym.)
f;
i•'„ Tabela 9.5 przedstawia oczekiwany strumień dochodów (wielkość dodatnia)
~il
'!! lub strat (wielkość ujemna) przedsiębiorstwa budującego autostrady z trzech
różnych projektów inwestycyjnych oraz koszt ich realizacji.

I
I

i
I
Ilf
ROZDZIAŁ 10
Ili
,~,~·,
!

Ekonomiczna rola państwa

w gospodarce rynkowej
I{
!'
j:.

~~-

1r:.,-
i t Pojęcia kluczowe
n~j
'.i Liberalizm gospodarczy (leseferyzm) - doktryna ekonomiczna głosząca, że
państwo oraz inne organizacje gospodarcze i polityczne nie powinny inge-
·-{;_„~~.
.
-,;i
rować w stosunki gospodarcze, lecz dać wszystkim jedllostkom gospodaru-
jącym pełną swobodę działania, stosownie do ich własnych interesów.

::.;.·: Neoliberalizm - kierunek we współczesnej ekonomii, postulujący realizację

zasad liberalizmu gospodarczego, a więc wolną grę sił rynkowych. Uznaje
~~·"~r'· jednak konieczność współdziałania państwa w tworzeniu instytucji gospo-
darczych oraz w przeciwdziałaniu zaklóceniom równowagi.
,,.J. . ,•l.„. Ekonomiczne funkcje państwa obejmują: funkcję alokacyjną, redystrybucyjną
'::,
·~, i stabilizacyjną.
Funkcja alokacyjna (efektywności gospodarowania) zobowiązuje państ<.vo do
tworzenia warunków sprzyjających najbardziej efektywnemu wykorzystaniu
czynników wytwórczych.
Funkcja redystrybucyjna (sprawiedliwości) związana jest z korygowaniem
przez państwo podziału dochodów, w celu złagodzenia nierówności w po-
ziomie życia poszczególnych grup społecznych. Narzędziami redystrybucji
dochodu narodowego są: system podatkowy, wydatki budżetowe oraz od-
działywanie na system cen.

er1:
I~:;
 ''i
fJ1

t1.11i.
I· 252 Ekonomiczna rola państwa w gospodarce rynkowej 253

111:
Funkcja stabilizacyjna państwa polega na przeciwdziałaniu wahaniom ko-
!J~!~ niunkturalnym, poprzez stosowanie właściwej polityki fiskalnej i monetarnej.
Pozytywny efekt zewnętrzny - korzyść zewnętrzna, np. rozwój badań nauko-
i
wych i ich wpływ na podnoszenie stopy życiowej ludności, budowa autos-
IJ trad i ich wpływ na rozwój infrastruktury etc.
'H Prawna funkcja państwa polega na tworzeniu systemu prawnego, który reguc
!J luje zachowanie się podmiotów gospodarczych i instytucji. Negatywny efekt zewnętrzny - koszt zewnętrzny, np. zanieczyszczenie środo­
j
Automatyczne stabilizatory koniunktury to instrumenty, które samoczyntti wiska, hałas, tłok etc.
reagują na zmiany koniunktury (np.: podatki, zasiłki dla bezrobotnych i i Produkcyjne efekty zewnętrzne występują wówczas, gdy decyzje jednego pro-
świadczenia społeczne oraz programy pomocy dla rolnictwa). ducenta wpływają bezpośrednio na koszty produkcji lub osiąganie korzyści I
Ekonomia dobrobytu jest gałęzią ekonomii zajmującą się problemami norm przez innych.
tywnymi; nie zajmuje się opisem sposobu działania gospodarki, lecz ocen .,
Konsumpcyjne efekty zewnętrzne występują wówczas, gdy decyzje jednych -1

tego, czy działa ona prawidłowo. podmiotów bezpośrednio wpływają na osiąganie korzyści lub ponoszenie "i
Równość pozioma polega na równorzędnym traktowaniu „identycznych" lud· szkód przez innych uczestników rynku.
(np. jednakowa płaca za jednakową pracę). Dobra społecznie pożądane to takie dobra, które z punktu widzenia społeczeń­
Równość pionowa to odmienne traktowanie różniących się od siebie ludzi ma stwa jako całości powinny być dostarczane wszystkim jednostkom, bez j
jące na celu zmniejszenie różnic w zamożności i poziomie ich życia (n~. p-; względu na ich indywidualny stosunek do potrzeby konsumpcji tych dóbr.
przez progresywne opodatkowanie, świadczenia socjalne etc.). . Dobra społecznie niepożądane to dobra, które zdaniem ogółu Społeczeństwa
} J
powinny być eliminowane ze struktury konsumpcji każdej jednostki, bez
Efektywna alokacja zasobów - sytuacja, w której gospodarka nie marnotraw
rzadkich zasobów, lecz uzyskuje z nich największy możliwy efekt produk: względu najej indywidualne zapatrywania w tej kwestii.
J
cyjny. Prawa własności - prawa majątkowe do dóbr materialnych i niematerialnych, . ,
!
Efektywność według Pareto to taka alokacja zasobów, której nie da się zmieni obejmujące prawo do władania rzeczą i czerpania z niej pożytków, otoczone
tak, aby poprawić sytuację jednych podmiotów bez równoczesnego pogoi: ochroną prawną.
szenia sytuacji innych. Problem „gapowicza" - sytuacja, w której nabywcy brakuje motywacji do płace­
Błędy rynku - niekorzystne dla społeczeństwa skutki działania mechanizn,iił
rynkowego, które nie powinny wystąpić w warunkach doskonałej konkuren-
nia za określone dobro, ponieważ może je konsumować (korzystać z niego)
za darmo.
J.
cji. Wiążą się z występowaniem efektów zewnętrznych oraz tworzeniem się Regulacja mikroekonomiczna to działalność państwa polegająca m.in. na:
monopoli naturalnych. prowadzeniu polityki antymonopolowej, kontroli wejścia i wyjścia przed-
Zawodność rynku następuje wtedy, kiedy równowaga na rynku wolnokonku, siębiorstw ze zmonopolizowanej branży, określaniu ilości i jakości pro- J
rencyjnym nie prowadzi do efektywnej alokacji zasobów. · dukcji oraz cen dóbr i usług.
.~; Zakłócenie mechanizmu rynkowego - sytuacja, która powoduje, że krańcowy Błędy państwa to działania regulacyjne państwa, które wywołują nie~orzystne
ł:~. koszt społeczny wyprodukowania jednostki dobra różni się od krańcowej dla społeczeństwa skutki.
~·.. korzyści społecznej. Przyczyną zakłóceń mechanizmu rynkowego mo~e być
Ilf• np.-d-ziałalność_monopoliinligopoli..oraz..związków_za_wo_doY1cych.~_ _ ___,_
i~[ Efekty zewnętrzne to przenoszenie skutków działalności (kosztów i korzyści)
jednych podmiotów gospodarczych na inne, nie znajdujące odzwierciedlenia
r-
1,, w cenach wytwarzanych przez te podmioty dóbr i usług.
··ii~;: I

~u
;r:: J
t~;.
ł;f
,\~~
Iii.i
' I
i~.
r
i
\
 254 Zbiór zadań z mikroekonomii Ekonomiczna rola państwa w gospodarce rynkowej 255

Pytania systematyzujące wiedzę Pojęcia i określenia

fi
!l i problemy do przemyślenia
Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj
odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:
1. Omów ekonomiczne funkcje państwa.
a) zawodność rynku,
2. Jaki nurt w ekonomii neguje potrzebę spełniania przez państwo funkcji redy:
strybucyjnej i stabilizacyjnej? ··· b) dobra publiczne,
c) niekonkurencyjność dóbr publicznych,
3. Uzasadnij konieczność ingerencji państwa w funkcjonowanie mechanizmu
rynkowego. d) efekty zewnętrzne,
e) redystrybucja dochodu,
4. Jakie są główne przyczyny powodujące zakłócenia mechanizmu rynkowego?
t) niewykluczalność dóbr publicznych,
5. Scharakteryzuj zasady i formy ochrony socjalnej społeczeństwa przed skut" g) polityka stabilizacji,
kami działania gospodarki rynkowej.
h) dobra prywatne,
6. Co rozumiesz przez efektywność według Pareto? i) problem „gapowicza",
7. Co to są efekty zewnętrzne? Podaj przykłady pozytywnych i negaty"'{nych j) funkcja efektywności,
efektów zewnętrznych. 1
k) korzyści zewnętrzne,
8. Jakie są skutki występowania kosztów i korzyści zewnętrznych? 1) dobra społecznie pożądane,
9. Jakie znasz metody stosowane przez państwo w celu zmniejszania negatyw- ł) podatki,
nych efektów zewnętrznych? m) koszty zewnętrzne,
10. Przeprowadź ocenę kosztów i korzyści zewnętrznych związanych z energe- n) dobra społecznie niepożądane.
tyką jądrową.
1. Np.: alkohol, narkotyki, hazard, papierosy- _ _
11. Jaka jest różnica między
dobrem prywatnym a dobrem publicznym? Podaj
2. Przejawia się w takim funkcjonowaniu rynku, które nie zapewnia optymalnej
przykłady dóbr publicznych.
alokacji zasobów - _ __
12. Omów zachowanie osoby korzystającej z dobra publicznego jako „gapo-
3. Wpływ państwa na wzrost gospodarczy, poziom bezrobocia, inflacji etc. -
wicz''.
13. Wymień metody stosowane przez państwo w zakresie promocji dóbr pożą­
4. Dobra, które mogą być konsumowane równocześnie przez wiel.e osób -
danych społecznie.
14. W jaki sposób państwo może wpływać na ograniczenie siły rynkowej mono-
5. Edukacja, ochrona zdrowia, ochrona środowiska naturalnego etc. - _ __
poli?
6. Bezpośrednie przenoszenie skutków działalności jednych podmiotów gospo-
15. Podaj przykłady błędów w działalności regulacyjnej państwa, których skutki
darczych na inne, z pominięciem rynku - ___
odczuwane są negatywnie przez społeczeństwo.
7. Główne źródło dochodów budżetu państwa - _ __
8. Pozytywne efekty zewnętrzne działalności podmiotów gospodarczych -
 ·.·
i:

.,,·.'·····
256 Zbiór zadań z mikroekonomii Ekonomiczna rola państwa :w gospodarce rynkowej 257

r p F
9. Państwo,z powodu zawodności rynku, minimalizuje je stosując m.in.:.kary, 6. Konsumpcja dóbr publicznych nie zmrueJsza dostępności tych
grzywny i podatki - _ _ dóbr dla poszczególnych podmiotów w określonym czasie.
10. Niechęć do płacenia za dobra publiczne, skoro można z nich korzystać za p F 7. Ograniczenie produkcji dóbr publicznych wpływa na zmniejszenie
darmo- możliwości produkcyjnych gospodarki. I
11. Zwiększanie się liczby konsumujących dane dobro, nie zmniejsza jego do- .Jt p F 8. Źródłem negatywnych efektów zewnętrznych są tylko przedsię­
stępności dla poszczególnych podmiotów - _ __ biorstwa.
12. Funkcja państwa polegająca na stosowaniu odpowiedniego systemu podat- p F 9. Funkcja redystrybucji dochodów nazywana jest także funkcją sta-
kowego i transferu dochodów - _ _ bilizacji.
13. Cecha dóbr publicznych implikująca konieczność ponoszenia kosztów przy p F IO. Interwencjonizm państwa ma na celu wzmocnienie siły rynkowej
podejmowaniu próby ograniczenia dostępności do tych dóbr - _ __ -1( monopoli. I
14. Konieczna jest z powodu występowania efektów zewnętrznych, dostarczania p F 11. Efekty zewnętrzne oraz monopolizacja gospodarki to główne
dóbr publicznych i monopolizacji rynku - _ __ przyczyny nieefektywności rynku.
15. Dobra, których wzrost poziomu konsumpcji powoduje zmniejszenie ich do- p F 12. Dobro pożądane społecznie to takie, które chciałby posiadać każdy
I
stępności dla poszczególnych podmiotów w danym okresie - _ __ obywatel.

,i
p F 13. Propagowanie wiedzy na temat szkodliwości palenia papierosów
zmniejsza koszty zewnętrzne tego zjawiska.
~\
'i, Prawda - fałsz p F 14. Gdyby wszyscy konsumenci dóbr publicznych zostali „gapowi-
·I
czami'', to dobra publiczne przestałyby istnieć. l
_J
Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe, otaczając kółkiem p F 15. Problem „gapowicza" dotyczy także konsumpcji dóbr prywatnych.
odpowiednią literę (P - gdy stwierdzenie jest prawdziwe, F - gdy jest fałszywe). ~r p F 16. Dobra publiczne produkuje tylko sektor publiczny.
Jeżeli uznasz określone stwierdzenie za fałszywe, przeredaguj je tak, aby stało
się prawdziwe. p F 17. Największym źródłem dochodów budżetu państwa są podatki. J
p F 18. Efekty działania mechanizmu rynkowego są zawsze akceptowane
p F l. Efekty zewnętrzne pojawiają się wówczas, gdy działalność pod-

dl
miotu gospodarczego powoduje powstanie kosztów lub korzyści,
które zostają uwzględnione w cenach produkowanych dóbr. p F
przez uczestników rynku.
19. Koszty społeczne w warunkach konkurencji doskonałej są sumą
I
·' p F 2. Zawodność rynku przejawia się w jego nieefektywności, niestabil- wyłącznie kosztów prywatnych.

p F
ności oraz niesprawiedliwym podziale dochodów.

3. Dobra prywatne mogą być wytwarzane przez przedsiębiorstwa

p F 20. Największy udział
blicznych mają
w dostarczanych przez
dobra niższego rzędu.
państwo dobrach pu-
J
p F
państwowe.

4. Efekty
łecznego
zewnętrzne dzielimy na pożądane i niepożądane ze spo-
punktu widzenia.
-
·
r
p F 5. Dobra społecznie niepożądane mogą być w opinii poszczególnych
osób uznane za dobra pożądane.

fi
u
 258 Zbiór zadań z mikroekonomii Ekonomiczna rola państwa .w gospodarce rynkowej 259

r Wskaż poprawne odpowiedzi,

Test wyboru

stawiając w odpowiednich kratkach znak./.

5. Niewykluczalność z konsumpcji dóbr publicznych oznacza;
O a) niemożliwość lub trui:J.ność wyodrębnienia dóbr publicznych z dóbr
prywatnych,
O b) sytuację, w której wzrost liczby konsumentów nie wymaga ograni-
III 1. Koszty społeczne to: czenia ilości konsumowanego dobra dla dotychczasowych konsu-
O a) suma kosztów prywatnych, mentów,

O b) koszty prywatne powiększone (lub pomniejszone) o saldo efektów O c) sytuację, w której próba ograniczenia dostępności do korzystania
zewnętrznych, z dobra wymaga ponoszenia dodatkowych kosztów,

O c) koszty ekonomiczne w skali społecznej, O d) wszystkie przedstawione wyżej sytuacje.

O d) udokumentowane koszty, jakie ponosi społeczeństwo w określonym 6. Które z wymienionych niżej zjawisk występują z powodu zawodności rynku?
czasie.
O a) nieefektywność,
2. Dobra publiczne wytwarzane są:
O b) niestabilność,
O a) tylko przez sektor publiczny,
O c) niesprawiedliwość,
O b) tylko przez sektor prywatny,
O d) wszystkie wymienione wyżej.
O c) zarówno przez sektor publiczny, jak i sektor prywatny,
O d) tylko przez przedsiębiorstwa państwowe. 7. Ekonomiczna mikroregulacja rządu obejmuje:

3. Nakładanie przez państwo obowiązku instalowania filtrów w cementowni~ch

wpływa na:
O a) zmniejszenie kosztów zewnętrznych,
O b) przekształcenie się kosztów społecznych w prywatne,
O c) wzrost kosztów produkcji cementu,
O d) wszystkie wymienione wyżej zjawiska.
4. Które z poniższych działań nie jest przedmiotem interwencjonizmu
wego?
O a) utworzenie się monopolu naturalnego,
O a) ustalanie cen maksymalnych,
O b) ustalanie cen minimalnych,
O c) wprowadzanie dotacji dla przedsiębiorstw,
O d) wszystkie wymienione wyżej działania.
8. Które z poniższych dóbr są dobrami publicznymi?
O a) mieszkania zakładowe,
państwo­
O b) obrona narodowa,
O c) komunikacja miejska,

O b) działalność antymonopolowa, O d) obowiązkowe nieodpłatne szczepienia przeciwgruźlicze.

O c) regulacja mikroekonomiczna,
O d) produkcja dóbr publicznych.
 260 Zbiór zadań z mikroekonomii Ekonomiczna rola państwa w gospodarce rynkowej 261

9. Które z wymienionych niżej dóbr zalicza się do dóbr społecznie niepożąda- · 13. Budżet państwa jest:
nych?
O a) planem finansowym ,obejmującym dochody i wydatki państwa
O a) narkotyki, w określonym czasie,
O b) insulina, O b) zespołem ograniczeń fiskalnych narzuconych przez rząd na podmio-
ty gospodarcze,
O
O
c) papierosy,
d) wszystkie wyżej wymienione.
O c) polityką rządu mającą na celu ustalenie wielkości podatków płaco­ J
nych przez podmioty gospodarcze;
10. Nieefektywność rynku wynika z: O d) wszystkie powyższe stwierdzenia są fałszywe. r~
O a) konieczności produkcji dóbr publicznych,
14. Rząd w celu likwidacji negatywnych efektów zewnętrznych:
O b) istnienia niedoskonałej konkurencji, O a) nacjonalizuje przedsiębiorstwa,
O c) występowania efektów zewnętrznych, O b) prywatyzuje przedsiębiorstwa,
O d) wszystkich przedstawionych wyżej sytuacji.

n. Transakcje między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami mają

O c) wprowadza regulację zachowań podmiotów gospodarczych,
l
I
O d) pokrywa koszty tych efektów.
charakter:
15. Efekt „gapowicza" może doprowadzić do:
O a) transakcji za pośrednictwem rynlrn,
O a) zmniejszenia ilości dóbr prywatnych,
O b) transakcji z pominięciem rynku,
O b) zmniejszenia ilości dóbr publicznych,
j
t' O c) w większości, transakcji rynkowych, ale zdarzają się też transakcje
z pominięciem rynku, O c) zwiększenia korzyści zewnętrznych,
O d) w większości, transakcji pozarynkowych, ale oczywiście występują O d) zmniejszenia kosztów zewnętrznych.
także transakcje rynkowe.
16. Brak możliwości wykluczenia innych osób z konsumpcji dobra, to cecha:
J
12. Spełniając funkcję stabilizacyjną państwo:
O a) dobra podstawowego,
O a) ustala podatki,
O b) dobra normalnego,
O b) koryguje dochody obywateli,
i:.:l____c:) dobra społecznie niepożądanego,
O c) nie dopuszcza do gwałtownego spadku dochodu narodowego,
O d) dobra publicznego.
~
O d) kreuje postęp techniczny.
 262 Zbiór zadań z mikroekonomii

17. Efekty zewnętrzne mogą mieć dla gospodarki charakter:

O a) tylko negatywny,
O b) tylko pozytywny,
O
ROZWIĄZANIA ZADAŃ
c) zarówno negatywny, jak i pozytywny,
O d) wyłącznie obojętny.

18. Niekonkurencyjność dobra publicznego oznacza, że:

O a) może je konsumować równocześnie wiele osób, nie powodując Rozdział 1

zmniejszenia jego dostępności dla innych osób,
Wprowadzenie do ekonomii. Problem wyboru ekonomicznego
O b) nie można nikogo wykluczyć z konsumpcji tego dobra,
Pojęcia i określenia
O c) dobro to jest dostarczane nieodpłatnie,
1. ł; 2. f; 3.j; 4.1; 5. c; 6. d; 7. n; 8. a; 9. h; 10. e; 11. k; 12. m; 13. g; 14. b; 15. i.
O d) państwo, które to dobro wytwarza, nie konkuruje w procesie dego
Prawda - fałsz
dystrybucji z pozostałymi podmiotami gospodarczymi. '
1.F;2.F;3.P;~F;~P;~F;7.P;&F;~F; l~P; 11.P; 12.F; 13.F; l~F;
19. Które spośród niżej wymienionych zjawisk jest przedmiotem interwencjoni- 15.P; 16.P; 17.F;18.F; 19.P;20.F.
zmu państwowego?
Test wyboru
O a) korzyści skali produkcji,
1. a, b; 2. a, d; 3. a, b, c; 4. c, d; 5. b, d; 6. c; 7. a, b, c, d; 8. b; 9. c; 10. c; 11. a;
O b) monopol naturalny, 12. c; 13. b; 14. d; 15. b; 16. d; 17. d; 18. d; 19. c; 20. d.

O c) efekty zewnętrzne,
Rozdział 2
O d) prawidłowa jest odpowiedź zarówno b, jak i c.
Podstawy teorii rynku. Analiza popytu i podaży

20. Fakt, że państwo pełni funkcje: alokacji zasobów, sprawiedliwości i stabili-

Pojęcia i określenia
zacji, dotyczy:
1. g; 2. n; 3. m; 4.j; 5. f; 6. i; 7. c; 8. h; 9. I; 10. ł; 11. a; 12. d; 13. b; 14. e; 15. k.
O a) systemu gospodarki rynkowej,
Prawda - fałsz
O b) wyłącznie systemu gospodarki nakazowej,
1. P; 2. F; 3. F; 4. P; 5. F; 6. F; 7. F; 8. P; 9. P; 10. F; 11. F; 12. P; 13. F; 14. F;
O c) systemu gospodarki mieszanej, 15.P; 16.F; 17.P; 18.F; 19.P; 20.F.
O d) wszystkich systemów gospodarczych. Test wyboru
I ' 1. a, d; 2. b; 3. c; 4. a; 5. a; 6. d; 7. a, b; 8. c; 9. b; 10. c; 11. b; 12. b; 13. b, c, d;
i I
14. d; 15. d; 16. c; 17. a; 18. b; 19. a, b, c; 20. b ..
264 Zbiór zadań z mikroekonomii Rozwiązania zadali 265

Rozdział 3 Prawda - fałsz

Teoria wyboru gospodarstwa domowego 1. F; 2. P; 3. F; 4. F; 5. F; 6. P; 7: P; 8. P; 9. P; 10. P; 11. F; 12. P; 13. F; 14. P;

15. P; 16. F; 17. F; 18. F; 19. F; 20. F.
Pojęcia i określenia
Test wyboru
1. ł; 2. h; 3. a; 4. i; 5. e; 6.j; 7. m; 8. c; 9.1; 10. b; 11. n; 12. f; 13. g; 14. d; 15. k.
1.b; 2. c; 3. b; 4. b; 5. d; ~ ~ 7. d; 8. ~ 9. c; 10. d; 11. ~ 12.b; 13. ~ 14.b;
Prawda - fałsz 15. c; 16. b; 17. a; 18. c; 19. d; 20. c. I
1. F; 2. F; 3. F; 4. P; 5. P; 6. F; 7. P; 8. F; 9. P; 10. F; 11. F; 12. F; 13. P; 14. F;
15. P; 16. F; 17. P; 18. F; 19. F; 20. P.
Rozdział 6 . J
Test wyboru Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej

1. d; 2. d; 3. c; 4. d; 5. b; 6. a, d; 7. b; 8. c, d; 9. a; 10. a, b, c; 11. d; 12. c; 13. a, b;

Pojęcia i określenia
14. c; 15. c, d; 16. a; 17. c; 18. d; 19. b, c; 20. a, d.
1. h; 2. d; 3. b; 4. m; 5. c; 6. f; 7. ł; 8. i; 9. k; 10. n; 11. g; 12. I; 13. e; 14. a; 15. j.

Rozdział 4 Prawda - fałsz

Organizacja przedsiębiorstwa i proces produkcji 1.P;2.F;3.P;4.P; 5.P;6.F;7.F;&F;9.P; l~P; 11.F; 12.P; 13.F; 14.F;
15.F; 16.P; 17.F; 18.P; 19.P;20.P.
Pojęcia i określenia
Test wyboru
1. I; 2. f; 3. b; 4. j; 5. h; 6. m; 7. d; 8. a; 9. i; 10. ł; 11. n; 12. g; 13. e; 14. k; 15. c.
1. a; 2. c; 3. d; 4. a; 5. d; 6. a; 7. d; 8. c; 9. c; 10. b; 11. d; 12. b; 13. b; 14. d;
Prawda - fałsz 15.a; 16.d;17.b; 18.c; 19.d;20.d.
1. F; 2. F; 3. P; 4. P; 5. P; 6. F; 7. P; 8. F; 9. F; 10. P; 11. P; 12. F; 13. F; 14. F;
15. P; 16. P; 17. F; 18. F; 19. F; 20. F.
Rozdział 7
Test wyboru Absolutny monopolista i jego decyzje rynkowe
1. a, c; 2. c; 3. a, b, d; 4. c; 5. d; 6. a, b, c, d; 7. c; 8. d; 9. d; 10. c; 11. c, d; 12. d;
Pojęcia i określenia
B. d; 14. c; 15. a, d; 16. d; 17. a; 18. d; 19. b, d; 20. c.
1. l; 2. f; 3. m; 4. a; 5. ł; 6. g; 7. k; 8. n; 9. h; 10. d; 11. e; 12. c; 13.j; 14.. b; 15. i.

Rozdział 5 Prawda - fałsz

~
Koszty produkcji 1. P; 2. P; 3. P; 4. F; 5. F; 6. F; 7. P; 8. F; 9. F; 10. F; 11. F; 12. P; 13. P; 14. P;
--r-S~P;r-~F; 17.F; 18.F; 19.F;20.P.
Pojęcia i określenia
Test wyboru
1. f; 2. ł; 3. e; 4.1; 5. c; 6. a; 7. n; 8. i; 9.j; 10. g; 11. b; 12. k; 13. m; 14. h; 15. d.
1. b; 2. a; 3. d; 4. b; 5. a; 6. a, b; 7. b; 8. a; 9. b; 10. d; 11. b; 12. c; 13. a; 14. d;
15. c; 16. a; 17. d; 18. c; 19. d; 20. d.

.I
 266 Zbiór zadań z mikroekonomii Rozwiązania zadań 267

Rozdział 8 Prawda - fałsz

Rynek pracy i płace 1. F; 2. P; 3. P; 4. F; 5. P; 6. P; 7_. F; 8. F; 9. F; 10. F; 11. P; 12. F; 13. P; 14. P;

15.F; 16.F; 17.P; 18.F; 19.F;20.F.
Pojęcia i określenia
Test wyboru
1. c; 2. b; 3. k; 4. e; 5. l; 6. m; 7. j; 8. f; 9. d; 10. n; 11. ł; 12. i; 13. g; 14. h; 15. a.
1. b; 2. c; 3. d; 4. a; 5. c; 6. d; 7. d; 8. b, d; 9. a, c; 10. b, c; 11. a; 12. c; 13. a; 14. c;
Prawda - fałsz 15. b; 16. d; 17. c; 18. a; 19. c; 20. c.
1. P; 2. P; 3. F; 4. P; 5. F; 6. F; 7. F; 8. F; 9. P; 10. F; 11. P; 12. F; 13. F; 14. P;
15.P; 16.P; 17.P; 18.F; 19.P;20.F.

Test wyboru
1. b; 2. b; 3. d; 4. c; 5. a; 6. a; 7. b; 8. c; 9. d; 10. c; 11. c; 12. d; 13. a; 14. b;
15. a; 16. a; 17. d; 18. a; 19. c; 20. a.

Rozdział 9
Rynki nieożywionych czynników wytwórczych

Pojęcia i określenia

1. i; 2. m; 3. l; 4. n; 5. f; 6. a; 7. h; 8. j; 9. e; 10. c; 11. d; 12. g; 13. k; 14. ł; 15. b.

Prawda - fałsz

1. P; 2. P; 3. F; 4. P; 5. P; 6. P; 7. F; 8. F; 9. F; 10. P; 11. F; 12. P; 13. F; 14. F;

15.P; 16.F; 17.F; 18.F; 19.F;20.F.

Test wyboru
1. c; 2. c; 3. a, d; 4. a; 5. a, b, d; 6. b, c; 7. a; 8. a, b; 9. d; 10. a, c, d; 11. b, c;
12. c; 13. b, d; 14. d; 15. c; 16. a; 17. d; 18. b, d; 19. a; 20. b.

Rozdział 10
Ekonomiczna rola państwa w gospodarce rynkowej

Pojęcia i określenia

i_ I
1. n; 2. a; 3. g; 4. b; 5.1; 6. d; 7. ł; 8. k; 9. m; 10. i; 11. c; 12. e; 13. f; 14.j; 15. h.
I :
 BIBLIOGRAFIA
Begg D., Fischer S., Dombusch R., Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2007.
Belka M., Rozszerzenie Europejskiej Unii Walutowej a perspektywy rozwoju gospo-
darczego Polski [w:] Polska transformacja i jej przyszłość, pod red. E. Mączyńskiej,
PTE, Warszawa 2009.
B!aug M., Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1994. ·
Brońmy niezależności NBP. Rozmowa z Hanną Gronkiewicz-Waltz, prezesem Narodo-
wego Banku Polskiego (rozmawiał M. Misiak), „Nowe Życie Gospodarcze" 1998, nr 7.
Colander D.C., Microeconomics, Irwin, Homewood, Boston 1993.
Dach Z., Mikroekonomia dla studiów licencjackich, PTE, Kraków 2010.
Felbur S., Struktura gospodarki Polski i jej dostosowanie do integracji z Unią Euro-
pejską, „Ekonomista" 1996, nr 4.

Feliński J.R., Spółki cywilne po 1 stycznia 2001 r., SIGMA, Skierniewice 2001.

Jędrzejczyk Z., Kukuła K., Skrzypek J., Walkosz A., Badania operacyjne w przykładach
i zadaniach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, Fundacja Gospodarcza
NSZZ „Solidarność", Gdańsk 1991.
Kieniewicz B., Szopa B., Polityka dochodowa na tle rynku pracy w Polsce w warunkach
transformacji systemowej, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1997.
Klimczak B., Mikroekonomia, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 1998.
Kodeks spółek handlowych z przepisami okołokodeksowymi, Wydawnictwo Prawnicze,
Warszawa 2001.
Kołodko O.W., Nuti M.D., Polska alternatywa. Stare mitJL=_tward~4k.tJL=__n_QJ11.e_strategi.e,_ _ L_
Poltext, Warszawa 1998. J

Kozak-Lisiecka T., Zmiany cen w 1996 roku, „Gospodarka Narodowa" 1997, nr 4-5.
Laidler D., Estrin S., Wstęp do mikroekonomii, Gebethner i Ska, Warszawa 1991.
Leksykon rachunkowości, pod red. E. Nowaka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1996.

.I
270

Lipiński J., O wpływie rosnącego popytu na wzrost produkcji w latach 1993-1996,

„Gospodarka Narodowa" 1996, m 11.
Mankiw N.G., Taylor M.P., Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2009.
Mikroekonomia, pod red. Z. Dach, Akademia Ekonomiczna w Krakowie; Kraków 2002.
Nasiłowski M., System 1ynko1'1J'. Podstal>IY mikro- i makroekonomii, Key Text, Warszawa
1996.
Podstawy ekonomii, pod red. R. Milewskiego i E. Kwiatkowskiego, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Pollok A., Inflacja w teorii ekonomii, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
2000.
Przysłowia polskie, wybór: D. i W. Masłowscy, Video graf II, Katowice 1997.

Raczyński M., Społeczne koszty monopolu w świetle teorii pogoni za rentą, ,,Ekonomista"
1994, nr 6.
Rekowski M., Wprowadzenie do mikroekonomii, Akademia, Po=ań 1998.
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 1998, GUS, Warszawa 1998.
Samuelson P.A., Nordhaus W.D., Ekonomia, t. 1 i 2, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2006 i 2007.
Samuelson W.F., Marks S.G., Ekonomia menedżerska, PWE, Warszawa 2009.
Schiller B.R., The Economy Today, Random House, New York 1989.
Siegel J.G., Shim J.K., Hartman W., Przewodnik po finansach. 201 narzędzi podejmo-
wania decyzji dla menedżerów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Skov N.A., Finanse i zarządzanie, Agencja Wydawnicza „Placet", Warszawa 1991.
Sloman J., Economics, Harvester Wheatsheaf, Prentice Hall, London-New York 1991.
Varian H.R., Mikroekonomia. Kurs średni. Ujęcie nowoczesne, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2006.
Wiese H., Mikrookonomik. Eine Einfilhrung in 203 Fragen, Springer-Verlag, Berlin-
Heidelberg 1994.
Wilczyński W., Ekonomia i polityka gospodarcza okresu transformacji. Wybór prac z lat
1991-1995, Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Poznań 1996.
Wprowadzenie do ekonomii, pod red. Z. Dach, Akademia Ekonomiczna w Krakowie,
Kraków 2001.