Գարեգին Նժդեհ-

Քաղաքական Բարբարոսություն և
Հայկական Ղուրան
Ըստ Ցեղակրոնի

Պատմական Ակնարկ,
Գաղափարախոսություն, Քաղաքական Կրոն

Աշխատասիրությամբ՝
Աննա Անահիտ Փայտյանի

2
 Ցանկ
ԱՌԱՋԱԲԱՆ..............................................................................................................6
ԱՌԱՋԱԲԱՆ
ԳԼՈՒԽ Ա. ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ:
ԱԿՆԱՐԿ: ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԴՈՆ ԿԻԽՈՏԸ.............13
ԿԻԽՈՏԸ
1. ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ «ՀԵՐՈՍԻ» ՄԱՍԻՆ: ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ՝
ԱՐՅԱՆ ԶՈՀ ............................................................................................................13
3. ԴԱՇՆԱԿ ՆԱՑԻՈՆԱԼ-ՍՈՑԻԱԼԻՍՏՆԵՐԻ ԿԱՏԱՐԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ
ՈՒ ՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԸՆԴԴԵՄ ՀԱՅ ԱԶԳԻ .......................................................63
4. ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԴԵՄ ՀԵՐՅՈՒՐՈՂ ՆԵՈ-ՀԵԹԱՆՈՍ ԱԳՆՈՍՏԻԿ
ԿՈՒՍԱԿՑԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄ ....................................................................................70
5. ԱԶԳԱՊԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅՐԵՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆ ՉԷ ............................................76
ԳԼՈՒԽ Բ. ՖԱՇԻԶՄԸ՝ ՈՐՊԵՍ ՊԵՏԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԿՐՈՆ ԵՏ- ԵՏ-
ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ..........................................................................78
2. ՎՐԻԼ ՕԿԿՈՒԼՏ ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ..............................................80
3.ԱԴՎԵՐԻ ԴԱՇՆԱԿՑԱԿԱՆ ՀԵՏԱԽՈՒԶՈՒԹՅՈՒՆ .................................................86
4. ՀՈԳԵՊԱԹԱԼՈԳԻԱ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆ ...............................................................89
5. ՊԱՆ-ՆԱՑԻՈՆԱԼԻԶՄ ..........................................................................................92
ԳԼՈՒԽ Գ. ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԲԱՐԲԱՐՈՍՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՄ ՀԱՅԿԱԿԱՆ
ՂՈՒՐԱՆ ԸՍՏ ՑԵՂԱԿՐՈՆԻ.................................................................................94
ՑԵՂԱԿՐՈՆԻ
1. ՆԺԴԵՀ- «ԷՋԵՐ ԻՄ ՕՐԱԳՐԷՆ». ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ..........................................94
2. ՆԺԴԵՀԻ ՀՆԱՐԱԾ ՎԱՀԱԳՆԻ ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔ.....................................................108
Ա. Ցեղակրոնության գերխնդիրը՝ Ըստ Նժդեհի: .....................................112
3. ՑԵՂԱԿՐՈՆԸ՝ ԵՏԸՆԹԱՑ ԷՎՈԼՅՈՒՑԻԱ .............................................................119
4. ՀՈԿՏԵՄԲՐԻ 27. 27-Ը ԱՐՅԱՆ ԶՈՀԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐ՝ ԸՍՏ ՕԿԿՈՒԼՏԻՍՏՆԵՐԻ .123
5. ՀԵԹԱՆՈՍՆԵՐԻ ԱՍՏՎԱԾՆԵՐԸ ԴևԵՐ ԵՆ...........................................................132
ԳԼՈՒԽ Դ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՎԻԺԵՑՈՒՄ ........................136
1. ԾԱՂԿՈՒՆ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ................................................................136
2. ՀԱՅՈՑ ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ՇԱՐԺՄԱՆ ՎԻԺԵՑՈՒՄ. ՀՀՇ-Ի ՆԵՈ-ԲՈԼՇևԻԿՆԵՐԸ......158
3. «ՄԱՐԴ» ՝ՀԱԿԱՌԱԿ ԿԱՐԴԱՑՎՈՒՄ Է ԴՐԱՄ. ԲԱՐՈՅԱԼՔՈՒՄ.....................164
Ա. Վարդանանց Ասպետներ ......................................................................172
Բ. Պրիմիտիվ Ցեղակրոնությունից Դեպի ՆանոՏեխնոլոգիա ............176
4. «ԼՅՈՒՍԻՍ ԹՐԱՍՏԸ»՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ. ՀԻՆԱՎՈՒՐՑ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ` ՔՈՉՎՈՐ ԿՐՈՆՆԵՐԻ ԹԻՐԱԽ ..........................................................181
5. ՎԱՍՆ ԿՐՈՆԻ և ՀԱՅՐԵՆԵԱՑ ............................................................................193
Ա. Հիսուսը Հրեա չէ, Եբրայացի է ..............................................................196
Բ. «Խախտվեց ուղղափառությունը, հիմնավորվեց տգիտությամբ
չարափառությունը» ....................................................................................200

3
 Գ. Քարիսմատիկ Դևերը՝ Հայոց Եկեղեցում . Ջեզաբելի և Բաղամի
Ոգիները ........................................................................................................ 205
ՎԵՋԻՆ ԽՈՍՔ . ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ
ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՎԵՐԱԾՈՒՄԸ ՑԵՂԱՅԻՆ ՑԵՂԱՅԻՆ ՄԻԱՎՈՐԻ:
ՀԱՅԸ «ՏԵՍԱԿ»
ՏԵՍԱԿ» ՉԷ, ԻՆՉՊԵՍ
ԻՆՉՊԵՍ ԱՆԱՍՈՒՆ, ԱՅԼ՝ ՆԱ
ԱՆՀԱՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Է.................................................................................
Է 210
1. ՀԱՅ ՑԵՂԱԿՐՈՆԻ «ԾԱՌԸ» . ՊՏՈՒՂԻՑ ԵՐևՈՒՄ Է ԾԱՌԸ............................ 210
Ա. Խոջալուի Կոտորածներ. Ցեղակրոնի «Տորթի Վրայի Կեռասը»..... 212
2 . ՑԵՂԱԿՐՈՆՆԵՐԻ ԱՐՅԱՆ ԾԵՍԻ ԳԱՂՏՆԻ ԴՈԿՏՐԻՆԸ ..................................... 226
Ա. Հեթանոսությունը դա դիվապաշտություն է ...................................... 238
ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ
ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԱՆՈՒՆԻՑ....................................
ԱՆՈՒՆԻՑ 251

ԵՐԴՈՒՄ ԱՂԵՂՆԱՎՈՐ ՆԱՀԱՊԵՏ ՀԱՅԿԻ ԶԱՎԱԿՆԵՐԻ .............. 254

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԸ .......................................... 255

ՀԱՎԵԼՎԱԾ. ՎԱՐՔ ՊՂԾՈՑ

ՊՂԾՈՑ....................................................... 257
1. ՊԵՏԱԿԱՆ ԲԱՆԴԻՏԻԶՄ. ԱՍԱԼԱ-ԻՑ ՀՀՇ և ՀՀԿ ...................................... 257
2. ԱՄՆ-Ի ԴԵՍՊԱՆ ՅՈՎԱՆՈՎԻՉԸ ԶԵԿՈՒՅՑԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ
ԲԱՆԴԻՏԱԿԱՆ ՕԼԻԳԱՐԽՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ............................................................... 272
3. ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՎԱԾ ՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ .......................................................... 288
........................................
................................................
............................ՀԵՂԻՆԱԿԻ
........ՀԵՂԻՆԱԿԻ ՄԱՍԻՆ ............................................ 292

4
 Garegin Nzhdeh’s National-Socialism as a Tribal Religion
and New Koran

Garegin Nzhdeh, a revolutionary commander who fought for the

independent Armenia in the beginning of XX century, has turned
into a religious guru of Third Reich in Hitle's cabinet.
Post-Soviet Armenian last two presidents, 1996-2017, have
promoted the Nzhdeh’s national-socialism in a form of tribal neo-
paganism, inventing Armenian ancient deities, which have never
existed before and turning modern Armenia into a lawless
clandestine society.
The researcher and scholar Anna Anahit Paitian presents the
analysis of this neo- pagan belief, which came to replace the former
atheism – especially the connection of ultra-nationalism with occult
practices.

The Neo-Fascism in modern Armenia is made a state religion and

credo: War criminals are leaders of the nation.
Armenian Edition

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, distributed, or

transmitted in any form or by any means, including photocopying, recording, or other
electronic or mechanical methods, without the prior written permission of the author.

5
Առաջաբան
Այս աշխտությունը Գարեգին Նժդեհի կույր, զգացական և
անհավասարակշիռ գաղափարախոսության՝ Ցեղկրոնի դեմ է
և փաստարկներով ապացուցում է, որ ֆաշիստական այդ
աղանդը պետական քաղաքականության
քաղաքականության հիմք լինել չի կարող
չէ::
և Նժդեհը Հայ ժողովրդի հերոս չէ
Ետ-Սովետական Հայաստանում կոմսոմոլներ Ռոբերտ
Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի կողմից առաջ է քաշվում
Ցեղակրոնի և Նժդեհի անձի պաշտամունքի պետական
պրոպագանդա, որը լրջորեն վնասում է Հայ ժողովրդի հոգևոր
և մտային կերտվածքը- զրկելով նրան հոգևոր սլացքից և
ստեղծագործելու իր դարավոր հանճարից, քանզի Գարեգին
Նժդեհի հնարած նացիոնալ-սոցիալիզմի Ցեղակրոնը օտար է
Հայ ժողովրդի հոգուն և անհարիր. այս
գաղափարախոսությունը դիվապաշտություն է և մտային
հիվանդություն: Այն ունի օկկուլտ ոգեկոչման զորություն, որ
տարածում է մահ և կործանման, հուսահատության և
պղծության ոգիներ, որը մաս է նաև նեո-հեթանոսական
հակաքրիստոնեկան մոդեռն լիբերալիստական շարժման:
Գարեգին Նժդեհը ինքը կեղծ և մութ անձ է. հայրենասեր
ինքնագոհ զինվորից մինչև ֆաշիստական գործակալ և
կալանավոր՝ պատրաստ համագործակցելու մեկ Հիտլերի, մեկ
Ստալինի հետ- այս կարիսմատիկ դրամատիկ կերպարը
օժտված է բանաստեղծական սկզբունքայնությամբ և նույնքան
պրոզայիկ բարոյական անկումով և անսկզբունքայնությամբ:
Գարեգին Նժդեհը՝ երկակի ինքնությամբ ու քաղաքական
տեսողությունից զուրկ – նախ պարզ զինվոր է, իսկ վերջում վեր
է ածվում գաղափարախոսական ֆետիշի, ում վրա Հայ
ժողովուրդը միայն պիտի արցունքվ արտասվի՝ որպես իր
մոլորված ու կորսված զավակի:
Գարեգին Նժդեհի գործքն ու անունը պետք է թաղել և երբեք
այլևս չանդրադառնալ դրանց, քանզի նա ապրեց որպես
մոլարյալ ոչխար, երբեք չհասավ ճշմարիտ իմաստության, իսկ
վերջում մեռավ՝ որպես ատամները կրճտող անզոր գայլ – միշտ
թափառական՝ ՆԺԴԵՀ – հոգով և գաղափարով:
6
Գարեգին Նժդեհ՝
հարամանա
զինվո՞ր, թե՝ հարամանատար,
նա տար,
կրոնական գուրո՞ւ,
թե՝ հիվանդ մոլագար...

«Անարգեցե՛ք «արևորդիներին» որպես պիղծ և սուտ և անիրավ

, և վտարեք նրանց ազգի միջից» :
Սուրբ Ներսես Շնորհալին,
Հայրապետ Հայոց:

«Բոլոր արիացի-բարձրագույն մարդիկ, ովքեր վեր կանգնեցին

բարոյականության ծանր բեռից, որպեսզի սահմանեն նոր
օրենքներ- իրականում եթե նրանք հոգեկան հիվանդ
մոլագարներ չէին- ուրիշ ընտրություն չունեին բայց վեր
ածվելու և մարմնավորելու այդպիսինին»: Ֆ. Նիցշե1

«Նացիոնալիզմը մանկամտության ծաղիկ հիվանդության

պես բան է»: Ալբերտ Էյնշտեյն2

«Արարչագործությունը ավարտված չէ: Մարդկությունը ահա

մոտենում է իր մետամորֆոզ փուլին: Մարդու նախնական
տեսակը այժմ մեռնում է: Արարչագործության բոլոր ուժերը
հիմա պիտի կերտեն մարդու նոր տեսակը, որը գերադրական է
ժամանակակից մարդուն : Հիմա հասկանում ե՞ք որքան խորը
նշանակություն ունի Նացիոնալ Սոցիալիզմի այս շարժումը3»:
Ադոլֆ Հիտլեր

1 Daybreak,14
2 «The World As I See It,» 1934
3
Adolf Hitler, quoted by Hermann Rauschning, _Hitler ma'a dit [Hitler Speaks]_
p.147, translated in _The Occult and the Third Reich_, Jean & Michel Angebert,
p.178.
7
«Հիտլերը խելացնոր է և շուտով պիտի կործանվի»:
Պադրե Պիո, 1941 թ.

Իսկական հայրենասիրությունը ազնվորեն ապրելու մեջ է,

երբ խորշում ես անազնվությունից և պայքարում դրա դեմ,
երբ ինքդ չափանիշ ես դառնում բարձր մտածողությա
մտածողությանն
և անում ես միայն այն, ինչ ճիշտ է:

Իսկական հայրենասիրությունը դա մարդուն սիրելու մեջ է, ոչ

թե՝ գաղափարը:
Խոսի՛՛ր միայն ճշմարտություն,
Խոսի
արա՛՛ միայն բարիք,
արա
կանգնի՛՛ր անմեղի ու թույլի կողքին,
կանգնի
դատապարտի'ր չարությունը-

եղի՛՛ր հերոս` հասարակական շահը վեր դնելով քո

եղի
անձնականից.
հենց միայն այս կետից է սկսում քո ճշմարիտ
հայրենասիրությունը,
և դու այնքանուվ ես հայրենասեր ու Հայ, որքանով մարդ ես
հերթին::
առաջին հերթին

Հայ"
Հայ հասկացողությունը կապվում է տաղանդ և հանճար
"Հայ
հասկացողությունների հետ-
հետ
կամ՝ այն գոյություն չունի:
չունի
Հեղինակից

8
Հայաստանի ետ-սովետական իրականությունը պետական
հովանավորությամբ որդեգրել է մի գաղափարախոսություն,
որը կոչվում է Մարտական Նեո- Հեթանոսություն
Նեո-Հեթա նոսություն; այն
հիմնվում է Երրորդ Ռեյխի անդամ Գարեգին Նժդեհի
Ցեղակրոնի տեսության վրա:
Ադոլֆ Հիտլերը՝ Գեորգ Լանց Ֆոն Լիբերֆելսի և Գուիդո Ֆոն
Լիստի հետ հիմնեց օկկուլտ՝ կախարդության սեկտ, որ կոչվում
էր «Արիական» :
Այն կոչվում էր նաև «Նոր Տեմպլարների Կարգ» կամ՝
«Արմանեն» : Վերջինս Գերմանական հեթանոս
քահանայական նվիրապետություն էր, որի գաղտնի անդամն է
եղել Գարեգին Նժդեհը, Դրոն և Դաշնակցական կուսակցության
այլ անդամներ, որոնք կազմեցին Հայկական Վեհրմախտի
դիվիզիաները, երդվեցին ծառայել Հիտլերին, և առաջնորդեցին
այդ դիվիզիաները՝ կրակելու իրենց իսկ Հայ եղբայրների վրա,
ինչպես Թամանյան Հայկական Դիվիզիայի, որ կռվում էր գծից
այն կողմ- Կարմիր Բանակի կողմից :
Նորից՝ եղբայրը կրակում էր եղբոր վրա, ինչպես դա արվեց
առաջին Հայկական պետականությունը ստեղծելիս, որը
ավարտվեց լրիվ ձախողմամբ– քանզի դա սոսկ խայտառակ
ինքնաոչնչացման մոլուցք էր:
Երկու դասական Հայ կուսակցությունները՝ դաշնակցական ու
կոմունիստական- ստեղծվել են նույն մասոնական Գրանդ
Օթյակից- մեկը՝ նացիոնալ-սոցիալիզմի անունից, մյուսը՝
ինտերնացիոնալ-սոցիաիլզմի: Նրանք Հայ ժողովրդի անունից
խռովություններ ու տեռոր տարածելով՝ հենց իրենք էլ
պատճառ եղան Հայ ժողովրդի արյունալի բնաջնջմանը XX
դարի սկզբին. և եթե այն ժամանակ ինտերնացիոնալ-
սոցիալիստներին հաջողվեց Հայ ժողովրդի մնացորդին
«սովետականացնել», արդեն XX-ի դարի վերջում և XXI դարի
ինտերնացիոնալիստն
սկզբում այս ինտերնացիոնալիստ ները իրենց տեղը զիջեցին
նացիոնալիստներին-
նացիոնալիստներին- և ժողովրդի նույն թշվառությունը,
արտագաղթն ու ջարդը ամեն մի Հայաստանցու համար կրկին

9
դարձավ ամենօրյա մաքառում: Եվ այս ամենը՝ «Հայի
Հայի գենի»
գենի» ու
հայրենասիրության անունից:
անունից
Չե՛ն զոհվում ու սպանում գաղափարի ու պետականության
համար, այլ կռվում են՝ ապրելու և ժողովրդի կյանքն առաջին
հերթին ապահովելու համար:
Գաղափարի համար կռվող անհատը ինքը կարող է ընտրել
մեռնելու, բայց՝ գաղափարի համար եթե ժողովրդին են տանում
մարդասպան
ինքնաոչնչացման- այդպիսինները մարդա սպան են:
են:
Ջոն Ադամ Վայշապտը, Ալիս Բեյլին, Հելենա Բլավացկայան,
Ռուդոլֆ Հեսսը, Անտոն Լավեյը զարգացնում էին այս
Լյուցիֆերյան աղանդը որպես «մաքուր արյան գենի» Արիական
Ավատար::
ցեղակրոն իսկ մեր դարում այն վերանվանվեց՝ Ավատար
ցեղակրոն,
Նրանք համատեղ գրեցին «Աստվածաշունչ Սատանայի»»
Աստվածաշունչ Սատանայի
գիրքը, որն էլ հենց դասագիրք հանդիսացավ այս նորակոչ
«Արիացի» «աստվածամարդկանց» համար, իսկ մեր դարում
այն դարձավ Լյուցիֆերական սինկրետիկ նեո-հեթանոսկան
շարժում:

«Հայաստանը պետք է վեր ածել մարդասպանության

համակենտրոնացման ճամբարի, ուր ամենուր պետք է լինեն
կառափնատող մեքենաներ- միայն այդ ժամանակ իմ ցեղը
պիտի հառնի թշնամիների դեմ և բարձրանա»:
Գարեգին Նժդեհ, «Մտքեր Բանտից»

«Հայությունը ցեղային բարոյականությունից հրահրված՝ պետք

է հնարի իր «շանթարգելը», պետք է զինվի պատերազմական
քիմիայի և հրարավետագիտության ահավոր ուժերով»- Նժդեհ:

10
«Ադրբեջանցիները կարծում էին թե կատակում են մեզ հետ և
որ Հայը ընդունակ չէ անզեն քաղաքացուն սպանելու;
սպանելու
Խոջալույում պահանջվում էր այդ ամենը փոխել...»:
փոխել Սերժ
Սարգսյանի հարցազրույցից տրված Բրիտանական թղթակից
Թոմաս Վաալին, 20004.

Ահա Հայկական Վեհրմախտի Ֆաշիստական Գվարդիայի

դրոշը, որը Օգոստոս 24-ին, 1990 թ. դարձրին նաև
ետ-Սովետական Հայաստանի Հանրապետության պետական
դրոշը:

4
http://carnegieendowment.org/files/DeVaalinterview_r.pdf

11
Այսպիսով՝ ետ-Սովետական Հայաստանի անկախության
գործընթացը անքակտելիորեն կապվեց Ֆաշիստական օկկուլտ
հավատալիքների ու գաղափարախոսության, դրանց
անմարդկային ու հակաբարոյական բարբարոսության հետ,
որի արդյունքները այսօր ակնհայտ են որպես փաստ.
Հայկական անկախ պետականության կառուցումը նորից
ձախողվեց :

12
 Գլուխ Ա. Պատմական Ակնարկ:
կնարկ: Զանգեզուրի Դոն
Կիխոտը

1. Պատմա
Պատմական
տմական Ճշմարտությունը Զանգեզուրի «Հերոսի»
Հերոսի»
Մասին:
ասին: Հայաստանը՝ Արյան Զոհ

Գարեգին Նժդեհի կենսագրությունը բաժանվում է երկու մասի.

նա՝ որպես Գեներալ Անդրանիկի համախոհ և զինակից, ով
մարտնչում էր Հայաստանի ազատագրության համար, և նա՝
որպես Հիտլերի շտաբի գործակալ և գաղափարախոս:
Որպես Հայաստանի անախության համար պայքարող
մարտիկ՝ Նժդեհին այսօր վերագրում են հերոսություններ,
որոնք նպատակ ունեն ծառայելու որոշ մասնավոր շահերի և
կուսակցական գաղափարախոսությունների. այդ
կուսակցությունները սքողում են իրական պատմությունը և
Նժդեհին ներկայացնում են որպես «Զանգեզուրի» փրկիչ:
Դա է Արիական օկկուլտիզմի առանցքային հավատալիքը, երբ
առաջնորդը պիտի պաշտվի որպես տոտեմ, ճիշտ այնպես,
ինչպես Հիտլերն էր, Ֆյուրերը- այնպես, ինչպես Եգիպտական
հեթանոս շրջանի փարավոնների մեռելապաշտությունն էր,
որոնց մումիացման և տոտեմի վերածելու լավագույն օրինակը
Լենինն է:
Նժդեհը անձնապես լցված էր մարդկային չնչին խիստ
նախանձով ու վրիժառությամբ՝ տեսնելով իր իսկ
ամբիցիաներով տառապող Բոլշևիկների
կազմակերպվածությունն ու մասսաներին իրենց ետևից
տանելու հմտությունը, և անում էր իր հնարավորը՝
գերազանցելու նրանց՝ սեփական անձի լեգենդարության միֆը
ստեղծելու մեջ:
Կա անցյալի պատմության տարեգրություն, որը եթե դիտենք
կուսակցական ոճավորումով- կդառնա խեղկատակություն,
քանզի ամեն կուսակցություն գրում է այն պատմությունը, որը
հարմար է իրեն՝ նաև վերաձևելով և վերաարժեքավորելով այդ
պատմությունը՝ վերջին հաշվով դուրս գալու դրանից որպես
հերոս: Եվ եթե պետք է ՝ այդ անելու համար նրանք
13
նենգափոխում են անգամ պատմական իրողությունները-
ներկայացնելով դրանք միակողմանի և կիսատ, միշտ՝
համեմված զգացական պաթոսով՝ շահարկելու մեծ
գաղափարները:
Եվ քանի որ նրանց ստի ու կեղծիքի սարդոստայնը հյուսված է
գիտական ինստիտուտներում, նրանք կազմում են մասնավոր
կլաններ, կլանդեստայն խմբեր- գայթակղելով մարդկանց և
բռնելու նրանց այդ սարդոստայնի մեջ: Այդպես՝ Հայ
ժողովուրդը միշտ հայտնվում է տարբեր եզրերում, տարբեր
սարդերի կեր դառնալով, միշտ՝ բաժանված իրարամերժ և
թշնամական խմբերի. երբեք ընդհանրության եզր չգտնելով
իրար հետ որպես մեկ ժողովուրդ:
Հենց «կուսակցություն» բառը կազմված է «կույս-կուս»
արմատից, որը նշանակում է ամբողջի մի մաս, կողմ – բայց ոչ՝
ամբողջը:
Վոլտերի, Հեգելի ու Մարքսի դիալեկտիկ սոցիալական
հեղափոխություններով տասնութերորդ դարից ազգերը
այդպես բաժանվեցին մասերի- յուրաքանչյուրը՝ մի
գաղափարի վրա, որոնք միշտ պատճառ ունեին բաժանության
ու թշնամանքի, ինչպես եթե գազաններն են կռվում զոհի լեշի
վրա՝ մեծ կտոր հափշտակելու:
Այս գրքում մենք հիմնականում կհիմնվենք օտար
պատմաբանների աշխատությունների վրա, որոնք չեն
ներկայացնում Հայ իրար կոկորդը սեղմող
կուսակցությունների կերտած յուրովի պատմությունները և,
հետևաբար, անձնական մոտիվ չունեն խեղաթյուրելու
փաստերը:

Սոցիալիստական կուսակցությունները նման են նույն վիշապի

բազմաթիվ գլուխների, որոնք միշտ իրար հոշոտում են: Այս
իմաստով Սոցիալ-Դեմոկրատ Հայկական պատմական
կուսակցությունները- Հնչակյան, Դաշնակցական և
Կոմունիստական- ծնվեցին նույն մոր արգանդից. մասոնական
Ֆրանսիական և Անգլիական Գրանդ Օթյակից:

14
1762-ին Օսմանական Թուրքիայում ձևավորվեց առաջին
մասոնական Գրանդ Օրիենթի Օթյակը, որը կազմակերպում էր
ազգերի ազատագրական պայքարի խռովությունները՝ իր
աշխարհիկ և կրոնավոր անդամների միջոցով :
1850-ից ստեղծվեցին Հայկական օթյակները, որտեղ գրվեց
առաջին Հայկական Սահմանադրություն փաստաթուղթը:
Առաջին Հայկական օթյակը՝ «Տիգրան № 1014»-ը, հիմնվել է
Զմյուռնիայում Անգլիայի Գերագույն օթյակի հովանու ներքո,
1864 թվականի ապրիլի 29-ին։
Ապա՝ 1876թ, «Տիգրան» օթյակը ունեցել է 118 անդամ, որոնցից
108-ը՝ Հայ, 7-ը՝ Թուրք, 3-ը՝ Հույն։ Այդ օթյակի հայտնի
անդամներից էին Մեսրոպ Նուբարյանը և Մատթեոս
Մամուրյանը։
Հայկական երրորդ օթյակը՝ «Եփրատ № 1078»-ը, հիմնվել է 1909
թվականին:
«Հայաստան № 1185» օթյակը, դարձյալ հիմնվել է Կ. Պոլսում
1919 թվականին, և այլն:
Գրանդ Օրիենթի անդամներից էին՝ Հարություն Սվաճյանը,
Մատթեոս Մամուրյանը, Միքայել Ալիշանը, Սրապիոն
Հեքիմյանը, Սերովբե Ազնավուրը, Թորգոմ Բոյաջյան,
«Հայաստան» մասոնական օթյակի ղեկավարներից, Մկրտիչ
Պեշիկթաշլյանը (1828-1868), Տիգրան Քելեկյանն, Ալեքսանդր
Խատիսյանը, Սիմոն Վրացյանը, և շատ ուրիշներ, որոնք բոլորը
սպանությունների, տեռորի, հեղափոխությունների
կազմակերպիչներ էին՝ խառնակիչներ և հակաքրստոնեկան
տարրեր5:
Իսկ Ռուսաստանի սահմանում գործում էր Գրանդ Օրիենթի
«Նարոդնայա Վոլիա» «Սեվերնոե Սիյանիե» և այլ օթյակները,
որոնց անդամներից էին՝ Լենին ("L"Union de Belleville"),

5
Աղբյուրը՝ Ռուբեն Բերբերյան, Հայ մասոնները և «Սեր» օթյակը Պոլսո մեջ,
«Հայրենիք», Բոստոն, 1937, թիվ 5-8, Հասմիկ Ստեփանյան, Հայերի
ներդրումն Օսմանյան կայսրությունում, Եր․, 2012,Հ․ Իորդանյան, Հայ
մասոնության պատմությունից, Եր․, 2014:

15
Նեմիրովիչ-Դանչենկո (Cosmos"(№288) Scottish), Կերենսկի
(Rosencrucian), և այլն6:
Ճիշտ այնպես, ինչպես հանճարեղորեն նկարագրված է
Երվանդ Օտյանի «Ընկեր Փանջունի» պատմվածքի մեջ. նրանց
նպատակն էր համայնքների մեջ առաջացնել բաժանում և
կռիվ- ապա ստեղծելով իրենց պարազիտական խավը՝ ապրել
թալանով ու հափշտակությամբ- մինչդեռ Անգլիացի,
Գերմանացի, Ռուս և Ֆրանիացի նրանց «մեծ» վարպետները
յուրաքանչյուրն իր երկրի շահի համար օգտագործում էր խեղճ
ու անօգնական ժողովրդներին՝ իրար դեմ հանելով նրանց, և
առաջին հերթին՝ նրանց միջոցով հեռացնելու Օսմանական
Թուրք օձի թունավոր ժանիքը...
Սուլթան Համիդը հետո պիտի ասեր. «Վա~յ... Հայերին կոտորել
տալով՝ նրանք Թուրքիայի փորոտիքը թափեցին, իսկ
Բալկանների ու Միջին Արևելքի կորուստով՝ նրանք ոչնչացրին
Թուրքիան»:
Աշխարհը ավիրվում էր հեղափոխությունների հավերժական
կրակի, էներգիայի անիվի կախարդությամբ և հիպնոսով, որը
տեսնում ենք հեթանոս կրոնների մեջ՝ որդեգրված Երրորդ
Ռեյխից. ըստ որի՝ գաղափարի մեծությունը ուժ է՝ խաբելու և
տանելու մասսաներին ուզածդ հնարած ստի ետևից:

“Կատարվում էր այն, ինչ նախատեսված էր վաղուց, ինչ պետք

է լիներ անխուսափելիորեն, ոչ թե քմահաճույքով, ոչ թե որեւէ
մեկին օգնելու, բարերարություն անելու համար, այլ ուժերի
իրական փոխհարաբերությունների երկաթյա օրենքով։ Միակ
տարրը, որ ընդունակություն չունեցավ հասկանալ այս օրենքը,
այս կոպիտ, ամենակալ անխուսափելիությունը` Հայերն էին։ Էլ
ինչի՞ համար էին նրանք պատերազմի եւ ապստամբության մեջ
խոթվում։ Էլ ինչի՞ համար կոտորվեց Հայ ժողովուրդը։
Դժբախտ ժողովուրդ, որի առաջնորդները կույր էին, որ մի
հիմար պաշտամունք էին դարձրել փորը, կուրծքն ու մեջքը
փամփուշտների շարաններով ծածկած եւ մաուզերը բռնած

6
Տես՝ http://freemasonry.bcy.ca/texts/russia/russian_masons.html
16
կռվողներին, որոնց թիվը հատերով էր, տասնյակներով կամ
շատ-շատ` հարյուրներով։ Հայ դոնքիշոտները կարծում էին այդ
ուժով աշխարհ նվաճել, բայց նվաճեցին միայն դժբախտություն
եւ վերջնական կործանում։
Թշվառ, թշվառ ժողովուրդ…” -Լեո7:

Սոցիալիզմի գաղափարը դա կեղծ հյումանիզմն է,

մարդասիրությունը, որը իբր հիմնված է նյութական
բարիքների հավասար բաժանության վրա և տնտեսության
պլանավորման, իսկ դրա կրոնը դա անկրոնությունն է,
աթեիզմն է արտաքինից, իրականում՝ դա մասոնական
գնոստիկ մատերիալիզմն է, երբ նրանք մատերիան- նյութը և
դրա էներգիան- համարում են արարիչ:
XX դարի երկրորդ կեսերին, երբ ժողովրդական տնտեսության
մեջ ամեն ինչ թալանված էր ու բաժանված– այս
հեղափոխական սոցիալիստները անցան իրենց առջև դրված
երկրորդ խնդրի իրագործմանը. հնարել նոր կրոն և
շարունակել դասակարգային պայքարը հիմա էլ այդ կրոն-
գաղափարի ուժով, որն էր. գաղափարական նացիոնալ-
սոցիալիզմը՝ ժողովրդին խաբելու համար, իսկ՝ էզոթերիկ
օկկուլտ դիվապաշտությունը՝ գաղտնի կրոն և ծես էր իրենց՝
քաղաքական էլիտայի համար:
Եվ դա սկիզբն էր նոր պատերազմների ու նոր թալանի
առիթների...

«Կրկնի՛ր սուտը այնքան, մինչև այն դառնա ճշմարտություն»-

ասում էր Լենինը:
«Մեկ մարդու մահը մահ է, հազարներինը՝ գաղափար և
ստատիստիկա»- ասում էր Ստալինը:

7
ԼԵՈ. Անցյալից. V ,ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ,ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄ:
17
Գաղափարի քրմերին պետք են գաղափարի ֆանատներ- և
նրանք սովորում էին դրանք ստեղծել բառային հիպնոսի ու
խոսքի ուժով-և որքան քարիսմատիկ ու պաթետիկ՝ այնքան
զանգվածների ինքնամոռացումը և զոմբիացումը՝ հեշտ:
Հանուն Ղուրանի Մուհամմեդը ստիպեց մահմեդականին
ինքնասպան լինել- նա պատրաստ էր զոհելու իր
հպատակների ամեն ինչը... Այդպես՝ մահմեդական մայրն է իր
երեխայի վրա պայթուցիկ կապում ու ուղարկում մահվան՝
հանուն Մուհամմեդի գաղափարի:
Հանուն հայրենիքի ու «աստվածային» մտացածին գենի նոր
քրմերը յուրովի ամեն մեկը ստեղծեց իր ինքնասպանների
բանակը– ազգը տանելով ինքնաոչնչացման, որպեսզի իրենք
պաշտվեն որպես ազգի մեռել ու գաղափար:
Միայն՝ Քրիստոնեկան կրոնն է, որ գաղափար չէ, այլ
ինքնազոհողության պատմություն մեկ Մարդու, ով իր կյանքը
զոհեց հանուն ուրիշների փրկության. Հիսուս Քրիստոս:
Մնացյալները մարդկության պատիվի, կյանքի ու
հարստության գողեր են...

Նկարում՝ Գեստապոյի պետ Հայնրիխ Հիմլերին պատկանող

դղյակի հատակին գտնված էներգիայի և ոգու- Վալկիրիայի
Արևի Անիվը, որի վրա Երրորդ Ռեյխի օկկուլտիստները
կատարում էին իրենց ծեսերը: Նրանք ստուգում էին օրինակ
մարդու սեքսուալ էներգիան; սառած տղամարդու մարմինը
դնում էին այս օկկուլտ կախարդական քարին, ապա մերկ

18
կնոջը պառկեցնում էին նրա վրա, որից հետո կիսամեռ
տղամարդը կենդանանում էր: Ճիշտ այդպես Հայ հեթանոսներն
էին անում՝ ծակ քարերի վրա, որոնք կոչվում էին Պորտաքար,
պառկեցնելով վհուկին, ով կատարում էր կախարդական
ոգեկոչում: Հեթանոսները ֆիզիկական էներգիայի աղբյուրին
տիրապետելով՝ կատարում են խաբուսիկ հրաշքներ, որոնք
իրականում գալիս են աստրալ ոգիներից՝ դևերից, որոնց
նրանք ոգեկոչում են դիվական աղոթքներով և ծեսերով:

«Արմենակայանների», Հնչակյանների- ապա՝ նրանց միացյալ

Դաշնակցական Հեղափոխական Կուսակցության ստեղծումից
հետո Արևմտյան Հայաստանում սրանց գործիչները սկսեցին
Թուրքիայում հրահրել ժողովրդական խռովություններ և
ղեկավարել դրանք ընդդեմ սուլթանի՝ միացած տեղի
սոցիալիստ հեղափոխականներին, «Պրոգրես և Միություն»
կոչվող, ում անվանում էին Երիտթուրքեր: Նույնը սրանք անում
էին և Ռուսաստանում ՝ ցարի դեմ: Այս ամենը՝
ֆինանսավորված և հսկվող Անգլիայից, Գերմանիայից և
Ֆրանսիայից:
Թուրքիայում ամեն ինչ սկսեց 1890-ի Հուլիսի 27- 27-ին8, երբ
Կոնստանտինապոլսում, Կում Կապու թաղամասում,
Հայկական պատարագին եկեղեցի ներխուժեցին այս
հեղափոխականները. նրանք ընդհատեցին պատարագը, և
Ջանգուլյան անունով մեկը զենքը պահեց Հայ պատրիարքի
ճակատին, իսկ Միհրան Դամադյանը կարդաց մանիֆեստ՝ կոչ
անելով Հայ բնակչությանը ըմբոստանալ և սուլթանից
պահանջել ռեֆորմներ, որին հաջորդեց արյունահեղությունը:
Այս դեպքին զուգընթաց պարբերաբար նաև նրանք կատարում
էին սուլթանի դեմ մահափորձ, օսմանական բանկի թալան և
այլն – պատճառ լինելով իշխանությունների կողմից Հայ անմեղ
բնակչության հալածանքներին ու կոտորածներին:
Լինելով դրսի ուժերի՝ նախ Անգլիայի, ապա՝ Գերմանիայի
խաղալիք, այս հեղափոխականները չէին հասկանում, որ

8
Ուշադրություն դարձրեք 27 թվի վրա, որին դեռ կանդրադառնանք:
19
իրականում խառնելով Թուրքիայի ընդերքը՝ դրանով
ծառայում էին Թուրքական այն ուժերին, որոնք ծրագրված էին
փոխարինելու Աբդուլ Համիդին- վերացնելով Թուրքիան որպես
Բալկանների և Միջագետքի գերտերություն: Այդպես Անգլիան
նաև 1890-ականներին պատճառ եղավ Բուլղարների
ցեղասպանությանը- ոտքի հանելով տեղի ժողովրդին և
չօգնելով նրանց, երբ սուլթանը խեղդեց վերջիններիս արյան
մեջ: Այդպես պիտի պատահեր միշտ, նաև՝ Հայ
հեղափոխականների հետ, մինչև սրանք իսպառ կործանեին
Հայ ժողովրդին և Հայաստանը:
1895 թվականից արդեն Էրզրումում ամեն ուրբաթ Հայ
ժողովրդի պլանավորված կոտորածի օր էր- մինչև 1915 և
քսանականներ, երբ շնորհիվ այս հեղափոխականների
կարճատեսության՝ Հայ ժողովուրդին խեղդեցին արյան մեջ,
միայն նրա համար, որ այդ հեղափոխական գործիչները չէին
հաշվել իրենց ուժը և հենվել էին դրսի խոստումների վրա:
Արդեն քսաներորդ դարի սկզբին դեպքերը տեղափոխվել էին
Արևելյան Հայաստան:
Այն պարագայում, երբ առաջին համաշխարհայինի ժամանակ
Թուրքերի ախոյան Ցարական Ռուսաստանի զորքերը հասել
էին մինչև Վան, Ռուսաստանում կատարվեց Բոլշևիկյան
հեղափոխություն: Եվ թեպետ աշխարհա-քաղաքական
իրավիճակը հիմնովին փոխված էր՝ կրկին Հայ
հեղափոխականները չհասկացան դա և չկարողացան
հասկանալ նաև, թե որտեղ է Հայ ժողովրդի շահը, այլ՝ նրանք
փոխարենը միայն հետամուտ էին իրենց անձնական
կուսակցական գաղափարի շահին, քանզի գաղափարի
քուրմեր էին՝ ֆանատիկներ:
Ոչ մի հերոսական բան չկար այս Հայկական պետականության
ստեղծման ապարդյուն ջանքերի մեջ, բացի այն մարդկանց
հերոսությունից, ովքեր զենք էին առել միայն որպեսզի
պաշտպանեն ժողովրդի կյանքը: Եվ դա վերաբերվում է նաև
Արցախի ազատագրման պայքարին, 1990-ականներին, քանզի
կրկին ուժերը հաշված չէր, պայքարը կազմակերպված էր
դրսից՝ ուրիշ քաղաքական շահերի համար- և այն միշտ
20
հերոսական կոչերով սկսվելուց հետո, դառնում էր
բարոյալքված ու ամեն ինչ կորցրած մարդկանց
ողբերգություն...
Երբ սոցիալիստ հեղափոխականների գաղափարի հիմքում
ընկած է նացիոնալիզմը և իրենց յուրաքանչյուրի ազգի գեր-
առաջնության հաստատումը- ինչպե՞ս կարող էր նրանց մեջ
լինել միություն ու սեր, կան՝ պրոգրես- որպեսզին տեսնում ենք
Երիտթուրքերի ու Դաշնակների սկզբնական
համագործակցության մեջ, որ ավարտվեց Թուրքերի
խաբեությամբ, երբ նրանք թիկունքից հարվածեցին իրենց Հայ
«բարեկամներին», մասոնական եղբայրական օթյակի իրենց
գաղափարակիցներին, ովքեր օգնեցին նրանց գալ
իշխանության: Երիտթուրքերի ազգայնամոլությունը ավելի
հախուռն էր և սրանց ծրագրերը ավելի մեծածավալ. որն էր՝
ոչնչացնել Հայաստանը իսպառ և ստեղծել պան-թուրքական
«Օղուզստան» պետություն՝ Սելջուկների, Չինգիզ Խանի ու
Լենգ Թեմուրի օրինակով9:

Ռուս-Պարսկական պարտերազմով (1826–28), համաձայն

Թուրքմենչայի պայմանագրի, 1828 թ., Ռուսաստանը
հաստատվել էր Բալթիկից մինչև Արաքս՝ իր տիրապետության
տակ պահելով Աղվանքը, իսկ 1918-ից՝ Ադրբեջանը և Արևելյան
Հայաստանը, ապա՝ այն ձգտում էր վերացնելու Օսմանական
տերությունը՝ հասնելով մինչև Ստամբուլ – Բոսֆոր և
Բալկաններ:

9
The Book of Dede Korkut /https://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Dede_Korkut/;
հենց այստեղից է գալիս Ադրբեջանի մոլագար պնդումը, որ և՛ Հայաստանը,
և՛ Վրաստանը պատկանում է իրենց, քանզի այն եղել է մի ժամանակ Ոսկե
Հորդայի տիրապետության տակ:
21
Արևմտյան տերությունները ցայտնոտի մեջ էին և հասկանում
էին, որ եթե հզոր Ռուսաստանը հասնի Բոսֆոր, իրենք
կորցնելու են համաշխարհային տիրապետության բոլոր
շանսերը. ահա ինչու անմիջապես սկսեցին միլիարդավոր
դոլլարներ հոսել դեպի այս մասոնական հեղափոխական
կուսակցությունները և սրանց առաջնորդները, որպեսզի
սրանք ներսից քայքայեն և՛ Թուրքիան, և՛ Ռուսաստանը:
Մինչդեռ աշխարհի քարտեզը վերաձևում էին, Հայերը
բաժանվել էին կուսակցական երկու թևերի-
Դաշնակցականներ, որոնք ֆինանսավորվում էին Անգլիայի
կողմից, և՝ Բոլշևիկներ, որոնք ֆինասավորվում էին via
Գերմանիա՝ Լենինի շտաբից:
Այս երկու կողմերի նպատակը չէր Հայ ազգի շահը, այլ՝ իրենց
գաղափարախոսության և իրենց իշխանության հաստատումը,
որն էլ դրդում էր նրանց զենք վերցնել իրար դեմ:
Դրանից միայն Թուրքիան էր օգուտ քաղում և քայլերը զգույշ
դնելով- կաշին մեկ փոխելով դեպի Արևմուտք, մեկ՝ դեպի
Լենին, այն կարողացավ արդեն 1917թվականին
համաձայնության գալ Լենինի հետ, իբր ահա-ահա պիտի
հայտարարեն Թուրքիան բոլշևիկյան- որից հետո Լենինի
հրամանով Ռուսական զորքերը ետ քաշվեցին գրավված
տարածություններից, Վանի շրջանից, Էրզրումից ու
Արդահանից... Իսկ դրանից հետո Թուրքերը Ստամբուլում
անմիջապես գնդակահարեցին Լենինի ուղարկած
կոմիսարներին:

Դաշնակցական կուսակցությունը մինչդեռ կազմակերպել էր

կատաղի պաշտպանություն և հարձակում՝ երկու
ճակատներով միաժամանակ- Բոլշևիկ Ռուսաստանի և
Թուրքիայի դեմ- առանց հաշվի առնելու ռեալ ուժերը:
1917 թվականից Թիֆլիսում Բոլշևիկների նախաձեռնությամբ
կազմավորվեց Անդրկովկասյան Կոմիսարիատը:

22
Իրադրությունը իսկույն գնահատելով՝ Էնվեր Փաշան
Ռուսական Գեներալ Օդիշելիձեի միջոցով հայտնեց Լենինին,
որ Թուրքիան պատրաստ է հայտարարել սովետական:
Որպեսզի Լենինը դուրս գար Առաջին Համաշխարհային
Պատերազմից՝ նա համաձայնեց Բրեստ-Լիտովսկի
պայմանագրին՝ հանձնելու երիտթուրքերին Կարս, Արդահան և
Բաթումի նահանգները:
Քանի որ Հայերը ուշացնում էին իրենց պատասխանը՝
միանալու բոլշևիկներին, 1917-ից Լենինի հրամանով
Ռուսական զորքերը սկսեցին ետ քաշվել Արևմտյան
Հայաստանից:
Սովետների Առաջին Կոնգրեսում, Հունիս 22, 1917, Լենինը
արդեն հայտնել էր, որ եթե Հայերը համաձայնեն միանալ
սովետ միությանը- իրենք պատրաստ են համագործակցել
Հայերի հետ՝ առավել քան Թուրքերի՝ ստեղծելով անկախ
Հայաստան- ներառյալ Արևմտյան Հայաստանը:
Եթե միա~յն Դաշնակ հրամանատարությունը մտածեր Հայ
ժողովրդի մասին՝ այսօր մեք կունենայինք իսկապես ծովից-ծով
Հայաստան- Սև Ծովից մինչև Կասպիցի մերձակայքը- և մինչև
կենտրոնական Թուրքիա: Բայց՝ սա էր ժամը խավարի և Հայ
ժողովրդի Գողգոթայի- երբ որդիները հարբած են օտարի
գինով՝ կորցնելով իրենց դատողությունն ու
հավասարակշռությունը...
Այն պարագայում, երբ Հայը կռվում էր Հայի դեմ- այն
պարագայում, երբ կուսակցական գաղափարն էր առաջնայինը
և ոչ թե՝ ժողովրդի լինելությունը- երկու իրար հակադիր
կողմերն էլ կատարում էին սխալը սխալի հետևից, ամեն օր
կորցնում Հայաստանից և Հայ ժողովրդից մի հատված...

Ստեփան Շահումյանը և Վահան Տերյանը

առաջարկում էին չառճակատվել հզոր Թուրքիայի հետ, բայց
միայն կցել Հայաստանը Ադրբեջանին որպես վիլայեթություն10:

10
Այս նախագիծը հրատարակվեց «Պրավդայում» , Հունվար, 1918.
23
Մինչ այս բանակցություններն էին գնում, Քյազիմ Կարաբեքիրի
զորքերը սկսեցին շարժվել դեպի Հայկական գյուղերն ու
քաղաքները- շարունակելով Հայության ցեղասպանությունն ու
ավերը:
Էրզրումը ընկավ, ապա՝ Ղարսը- ապա՝ դրան հաջորդեց
Թուրքերի առաջընթացը դեպը Երևան:
Մինչ այդ Բաքվի Մուսաֆաթականները փորձեցին օգտվել
առիթից և ամեն ինչ անել՝ միանալու Թուրքերին, և սրանց դեմ
կանգնեց Ստեփան Շահումյանի Բոլշևիկյան ընդդիմությունը:
Թուրքերը շարժվում էին նաև Բաթումու ուղղությամբ, և
որպեսզի բնակչության կոտորածը կանգնեցվի-
Անդրկովկասյան Կոմիսարիատը անմիջապես կողմնորոշվեց
հանձնել Կարսի, Արդահանի Բաթումի նահանգները
Թուրքիային՝ համաձայն Բրեստ- Լիոտովսկի պայմանագրի:
Հայկական-Ռուսական զորքերին Ակակի Չխենկելին
հրամայեց նահանջել Կարսից- այն հանձնելով Կարաբեքիրին:
Ապա՝ Կարաբեքիրի հրոսակները մտան Ալեքսանդրապոլ.
չկար մի կին ով չբռնաբարվեր այս ճանապարհին, մի երեխա
ով չմորթվեր...
Այդ պահից սկսած Թուրքերը հայտարարեցին, որ Բրեստ-
Լիտովսկի պայմանագիրը այլևս իրենց չի հետաքրքրում և
իրենք պահանջում են ամբողջ Հայաստանն ու Վրաստանի մի
մասը, ներառյալ Ադրբեջանը:
Վրաստանը Ակակի Ծերիթելիի ջանքերով իսկույն դուրս եկավ
Ադրկովկասյան ֆեդերալ կոմիսարիատից ու կարողացավ
օգնություն ստանալ Գերմանցիներից- հայտարարելով
Վրաստանը որպես անկախ հանրապետություն, որին նաև
հետևեց Ադրբեջանը, ապա՝ Հայաստանը:
Անօգնական Հայաստանը Սարդարաբադի խայտառակ
պատերազմից հետո, երբ Դաշնակների գլխավորությամբ
այնտեղ էին կենտրոնացվել ազգի վերջին ուժերը և
Հայաստանը մեռնում էր հոգեվարքի մեջ– կառավարության
անդամները Հունիսի 4-ին Թուրքերի հետ կնքեցին Բաթումիի
Պայմանագիրը, ըստ որի Արևելյան Հայաստանը-

24
բացառությամբ Գյումրիի, Երևանի շրջանների և Սևանի
ավազանի- հանձնվում էր Թուքերին11:
Մինչ այդ ներքին շարժման այրիչների գյուտից հետո
Ադրբեջանի նավթի պատճառով այդ երկիրը դառնում է
Բրիտանական թագավորության հետաքրքրության կենտրոնը :
Որպեսզի կանխեն Հայության քաղաքական շարժումները
Ադրբեջանում, Բաքվում և այլ հայաշատ վայրերում-
պարբերաբար կազմակերպվում էր նույն ջարդերը, ինչ
կատարվել էր Արևմտյան Հայաստանում, մանավանդ՝
Անգլիացիների թելադրանքով մորթում ու գլխատվում էին Հայ
նավթահորերի տերերը՝ փոխարինվելով դրանք Ադրբեջանցի
դրածոներով12:
Բոլշևիկյան Ռուսաստանը Չիչերինի գլխավորությամբ լայն
գործողություններ սկսեց ծավալել՝ դուրս վռնդելու
Անգլիացիներին և Գերմանացիներին Անդրկովկասից- և
շուտով Կարմիր Բանակի զորքերը առաջ ընթացան՝
վերահաստատելու Ռուսական տիրապետությունը այնտեղ:
1920–ի Ապրիլին Ադրբեջանում հաստատվում են սովետական
կարգեր, որից հետո Մուսթաֆա Քեմալը անմիջապես սկսում է
իր բանակցությունները՝ ձեռք գցելու Զանգեզուրը և Արցախը:
Նորից. եթե հենց այս պահին նույնպես Դաշնակները
հրաժարվեին իշխանություններից՝ այն հանձնելով Լենինի
ուղարկած կոմիսարներին, Հայաստանի քարտեզը այօր այլ
կլիներ:

11
https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Batum
12
Իմ տատիկի և մեծ մորաքրոջ- Շուշանիկ և Ջավահիր Ապրեսյանների
հիշողություններից, որոնց ընտանիքը լինելով Բաքվի նավքի հանքատեր՝
1920 թվականին ենթարկվել է բռնության ; այս ընտանիքները մեծ
կաշառքներ տալով՝ կարողացել են փախչել Բաքվից ծովով, սակայն նրանք
ականատես են եղել Հայ բնակչության գլխատմանը և մասսայական
սպանություններին, որ կատարվել են Բաքվում: «Երբ Անգլիական նավերը
երևում էին ծովի վրա, տեսնում էինք կտրված հայերի գլուխներ ու
ցատկոտող անգլուխ իրաններ հենց Բաքվի մայթերին, ամենուրեք,»- ասում
էր տատիկս (Հղկ):
25
Սակայն Դաշնակները՝ առաջնորդելով քաղցած ու մեռնող
ազգին կռվելու երկու ճակատներով- շարունակում էին կռվել
հիմա էլ Ռուսների դեմ:
Ալեքսանդրապոլի բոլշևիկյան ապստամբությամբ պարզ
դարձավ, որ Հայ տառապած ու արյունաքամ ժողովուրդը
ընտրում է Լենինի առաջարկած անկախ Հայաստանը և
Ռուսա
խաղաղություն Ռուսական հովանավորությամբ, քան թե՝
Դաշնակների «անկախ» Հայաստանը և Թուրքական
յաթաղանը, որի դեպքում Հայ ժողովրուրդը լրիվ ոչնչացման
վտանգի տակ էր:
Ռուսների հետ համաձայնության գալուն կողմ էր նաև
Գեներալ Անդրանիկը, և շուտով Լևոն Շանթը սկսեց իր
բանակցությունները Լենինի հետ, խնդրելով նաև Արևմտյան
Հայաստանն ու Արցախը դնելու սովետական մանդատի տակ՝
որպես մասը սովետական անկախ Հայաստանի
հանրապետության:
Ադրբեջանի անկումից հետո, երբ կարմիր Բանակը շարժվում
էր դեպի Հայաստան, Քեմալական Թուրքիան իսկույն սկսեց իր
բանկցությունները Չիչերինի հետ իբև թե պատրաստ լինելով
Թուքրիան նույնպես հայտարարելու սովետական, ինչպես
նշեցինք:
Մոսկվայից Լևոն Շանթի դելեգացիային ներկայացրին Լենինի
համաձայնագիրը. Սովետական Ռուսաստանը որոշել էր
Նախիջևանը տալ Հայաստանին, Արցախը՝ Ադրբեջանին, իսկ
Զանգեզուրը՝ մնալու էր սովետական կոմիսարիատի տակ՝
Լեգրանի գլխավորությամբ:
Շանթը չստորագրեց այն:
Եվ դա մեծագույն ճակատագրական սխալ էր:
Եթե Հայ կուսակցություները իսկապես մտածեին Հայ ժողվորդի
մասին՝ այդ պահին Դաշնակցական կառավարությունը իսկույն
հրաժարական կտար և Բոլշևիկ կոմիսարները
Հայ կոմիսարներ ը
կստորագրեին Լենինի և Չիչերինի այս պայմանները, քանզի
այլևս դրված էր Հայ ազգի գոյատևման հարցը
հարցը, ոչ թե՝ դրա
պետականության և պաշտոնների բաժանման:

26
Այս պայմաններում, երբ Զանգեզուրը դրվում էր Ռուսների
հսկողության տակ՝ այն երբեք պիտի չանցներ
Ադրբեջանցիներին: Իսկ Նոր Նախիջևանում տեղադրելով Հայ
փախստականներին՝ հեռանկար կար, որ Սովետական
Հայաստանը հաստատ ավելի մեծ ու հզոր էր լինելու, քան այն,
ինչ Բոլշևիկների և Դաշնակների մեղքով մնաց մեզ այսօր:

Ամփոփելով ասածը՝ կրկնենք պատմական կարևոր

դեպքերի նկարագրությունը:
Բոլշևիկների գալուն հետ՝ ըստ Բրեստ-Լիտովսկի
պայմանագրի- Կարսի, Արդահանի, Բաթումու նահանգները
Լենինը խոստացավ տալ Թուրքիային, եթե նրանք
սովետականցվեին, որի սուտ խոստումը նրանց տրվեց:
1918-ին Կարսը հանձնվեց Ակակի Չխենեկլիի դրդմամբ, ով
Անդրկովկասի անկախացման կոմիտեի ղեկավան էր:
Չխենկելին Տրապիզոնում հանդիպեց Երիտթուրքերի հետ և,
առանց Հայերի հետ համաձայնեցնելու, հրամայեց Հայկական
բանակին դուրս գալ Կարսից:
Որից հետո Կարաբեքիրի զորքերը անպաշտան Հայ
քաղաքներն ու գյուղերը ավիրելով՝ հասան Ալեքսանդրապոլ:
Ադրբեջանցիները նույն ժամանակ սպառնում էին միանալ
Կարաբեքիրին և ոչնչացնելով Հայաստանը՝ ստեղծել Պան-
Թուրքական միապետություն, եթե Լենինը չհայտարարի
Ադրբեջանի անկախ պետություն:
Այս ընթացքում Դաշնակները, որ ղեկավարում էին
Հայաստանի զորքերը, փոխանակ իսկույն համաձայնեին
Լենինի բոլոր պայմաններին, շարունակում էին կռվել չորս
ճակատով՝ Կարաբեքիրի, Ռուս Բոլշևիկների,
Ադրբեջանցիների դեմ, ապա՝ Դրոյի հրահրությամբ սկսվեց
նաև Վրաց-Հայկական պատերազմը...
Այդ ճիշտ է, որ Սարդարաբադում Հայ զորքերը կռվեցին ու
ապացուցեցին, որ Թուրքերը հավասար կռվում անկարող են
Հայերի դեմ, բայց դրանից հետո վտանգը չէր վերացել:

27
Անդրանիկի ու Դաշնակցական ղեկավարության մեջ մեծ վեճ
ծագեց, երբ Դաշնակները իրենց իշխանության համար
Հայաստանը հայտարարեցին անկախ:
Անդրանիկը դատապարտեց այդ աքլորային անմիտ քայլը,
ասելով որ Թուքական զորքերը նորից պիտի հարձակվեն, և
միակ ելքը Լենինի պայմանները ընդունելն է՝ գոնե
ժամանակավորապես:
Սակայն՝ քանի որ արդեն դաշնակցական կառավարությունը
խեղդվում էր, և կառավարության բոլոր անդամների կյանքը
վտանգի տակ էր - նրանք խեղդվելիս՝ իրենց ձեռքերով կառչում
էին անգամ օձին, որ փրկեն իրենք իրենց. Թուքիային:

“Նորին գերազանցություն Մեծարգո Օսմանեան

կառավարութեան զինվորական մինիստր` Էնվեր փաշային,
Կոստանդնուպոլիս.
Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը պատիվ
ունի հայտնելու ձերդ գերազանցութեանը, հանուն մեր
բարեկամութեան, իրազեկ դարձնել ձեզ այն մասին, որ
Անդրանիկ փաշան խուսափել է մեր կառավարությունից,
իմանալով, որ զինվորական դատի պիտի ենթարկվի մեր
զինվորական մինիստրին չենթարկվելու համար: Անդրանիկ
փաշան տաճկահպատակ հայերից կազմել է առանձին
զորաբանակ, նպատակ ունենալով անցնիլ Ջուլֆայի կամուրջը
և Խոյի ու Սալմաստի շրջանում միանալ Վանից նահանջող
ժողովրդին: Նա մտադիր է ուժեղ բանակ կազմել, ստեղծել
սեպարատ պետություն և հարձակվել ձեր վրա: Խնդրում ենք
միջոցներ ձեռք առնել նրան վերջնականապես ջախջախելու
համար:
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության Նախագահ
Հ. Քաջազնունի, Հայաստանի Հանրապետության զինվորական Մինիստր
Արամ փաշա Մանուկյան, Հայաստանի կառավարության խորհրդի
նախագահ Սահակյան
Հուլիսի 17-ին, 1918 թ."

28
Անդրանիկը ճիշտ էր:
Ոչ մի երկիր ո՛չ ընդունեց անկախ Հայաստան ասածը, ո՛չ էլ
որևէ ձևով աջակցեց:
Տեսնելով Լենինի առաջընթացը՝ Անգլիան միայն 1920-ին
ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը, բայց նորից ոչինչ
չարեց:
Ընդամենը երկու տարուց մի քիչ ավելի տևած այդ «անկախ»
Հայաստանը Դաշնակների բյուրոյի գլխավորությամբ ո՛չ
ձևավորվում էր որպես պետություն, ոչ էլ կառավարությունը իր
անելիքը գիտեր:
Ահա Հայաստանի Առաջին Հանրապետության առաջին
վարչապետ Հովհաննես Քաջազնունու վկայությունը;

«Շարունակության մեջ, մեկ այլ տեղ, հիշատակելով այն

փաստը թե ինչպես 1919-ի օգոստոս 1-ի ընտրություններվ
Հայաստանի պառլամենտի 80 անդամից 72-ը
դաշնակցականներ էին, Քաջազնունին ավելացնում է.
Քաջազնունին ասել է. «Պարլամենտ չկար Հայաստանում, մի
դատարկ ձև էր առանց պարունակության»:
«Պետական հարցերը քննության էին առնվում ու լուծվում
դռնփակ, դաշնակցական ֆրակցիայի սենյակում, ու ապա
հայտարարվում պառլամենտի ամբիոնից: Իրոք չկար և
պառլամենտական ֆրակցիա, որովհետև սա դրված էր
Դաշնակցության Բյուրոյի հսկողության տակ ու պարտավոր էր
կատարելու նրա հրամանները: Չկար և կառավարություն: Սա
ևս ենթարկված էր Բյուրոյին: Բյուրոն մի տեսակ գործադիր
մարմինն էր պետության մեջ: Բոլշևիկյան համակարգ էր սա:
Բայց այն, ինչ որ բոլշևիկները անում են հետևողականորեն ու
բացահայտ, մենք աշխատում էինք քողարկել դեմոկրատական
ձևերի տակ»13:

13
Վահան Նավասարդյանի «Հ. Յ. Դաշնակցության անելիքը» գիրքից,
որը պատասխան է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության առաջին վարչապետ
Հովհաննես Քաջազնունու «Հ. Յ. Դաշնակցութիւնն Անելիք Չունի Այլեւս»
զեկուցագիր-գրքի:
29
Մինչ Արևմտյան երկրները իրենց շահն էին փնտրում
Անդրկովկասում- մեկ սրան մեկ նրա կողմն անցնելով, Լենինը
ռեալ խոստումներ էր տալիս Վրաստանին ու Ադրբեջանին՝
պահելով Բաթումին և Ախալքալաքը Վրացիների համար,
Ղարաբաղն ու Նախիջևանը՝ Ադրբեջանցիների- նոր անկախ
պետություն ստեղծելու խոստումով, որը իրականացավ:
Դաշնակները այս ընթացքում վայելում էին իրենց իշխանական
աթոռները, մինչև Ալեքսանդրապոլում և այլուր տեղի ունեցավ
Բոլշևիկյան հեղափոխություն14 :
Դաշնակները ճնշեցին այն, մինչդեռ Կարաբեքիրի զորքերը, որ
Սարդարաբադից հետո դուրս էին շպրտվել՝ շտապ սկսեցին
առաջ ընթանալ որպես իրենց փրկիչ:
Այդ ժամանակ Կարմիր Բանակը Դիլիջանում էր: Տեսնելով, որ
Հայաստանը լրիվ կորցնում են, վերջապես Դաշնակները
հեռացան- իշխանությունը տալով Բոլշևիկներին, Ռևկոմին,
Սարգիս Կասյանին, ապա՝ նրանք «առան երկրի փողերը ու
փախան արտասահման»: Եվ սա ճիշտ է:

Հայ Ժողովրդի անափ տառապանքների մեջ իրենց բաժինը

ունեցող այս հեղափոխական խառնակիչները անմահացնում
էին իրենք իրենց– ստեղծելով հեղափոխական պիղծ մշակույթ,
լի հուսահատությամբ, հին ու նոր աստվածների ցնդած
երազներով և Դժոխքի թունոտ անզոր վրեժով; նրանք քանդում
էին մեր հոգևոր Քրիստոնեկան հավերժական գանձերն ու
հոգու կերտվածքը- ամեն անգամ, ամեն դարաշրջանում՝
յուրացնելով իրենց Սրիկայի Դարի ավերիչ ու քայքայիչ
գաղափարախոսությունները- և՝ ամեն դար յուրովի:

«Իջե~ք, իջե~ք երազներ, իջե՛ք զգույշ երազներ, շոյող, անուշ

երազներ, իջե՛ք քնքուշ երազներ...Հավատ, ուժի ու փառ
փառքի
քի...»:
քի
Լևոն Շանթ, «Հին Աստվածներ»
***

14
Մայիսյան ապստամբություն (1920)
30
Անհուն վրեժի և ատելության
Դըժոխքն է այրում թունոտ իմ հոգին.
Եվ ես չեմ բերում խոսքը հաշտության,
Որ ծանր է նստում զրկվածի ուսին:
Անհուն վրեժի և ատելության
Պատգամն եմ վառում ես ձեր սըրտերում.
Եվ ձեզ ասում եմ` ո՛վ դու ցնցոտի,
Դու՛, որ թշվառ ես, անտուն, անոթի,
Դու՛, որ քո ձեռքին կռել ես շղթա,
Դու՛, որ քրտինքդ` դառն ծովացած
Նզովք ես շինել, և լուծ քո վրա –
Ես քո ժանիքը սրում եմ հիմա;
հիմա
Կանգնեցընում եմ բազուկդ ահա,
Ինչպես ոխակալ օձն անապատի,
Եվ քո քարացած բըռունցքում հիմա
Ես սուրն եմ դնում ահեղ ճըշմարտի:
Եվ քո սրտի մեջ վառում եմ ահա
Հուրն ազատության և իրավունքի.-
Կանգեցընում եմ բազուկըդ ահա՛,
Ինչպես ոխակալ օձն անապատի…
անապատի

Ավետիք Իսահակյան, 1905 ,Ղազարապատ

Բայց ետ գնանք նորից 1920 թիվ և ամիս առ ամիս

վերհիշենք դեպքերը:
Հուլիսի 5-ին 11-րդ բանակը մտավ Զանգեզուր :
1920 թվի Օգոստոսի 10-ին կնքեցին Սևրի Պայմանագիրը15,
որով Թուրքիան ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը, և ըստ
Պրեզիդենտ Վիլսոնի ծրագրի- Հայաստանին վերադարձվում
էին Արևելյան մասի տարածքները և նաև ելք պետք է տրվեր
դեպի Սև Ծով: Արևմտյան տերությունները գերադասեցին
ստեղծել անկախ Հայաստան՝ հաշտեցնելով Թուրքիային և
Հայաստանը, քան տեսնել Ռուսաստանի նախկին

15
Treaty of Sèvres; https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_S%C3%A8vres
31
միապետական տերիտորիաները վերականգնված- հիմա էլ
բոլշևիկյան-կոմունիստական աշխարհակալ
քաղաքականությամբ, որն ավելի սարսափելի էր ու
կործանարար, քան Ցարական Ռուսաստանի միապետական
Քրիստոնեական մոտիվը:
Այս պայմանագիրը, սակայն, մնաց որպես միայն թուղթ:
«1921թ. հոկտեմբերին ֆրանսիական կառավարության լիազոր
Ֆրանկլեն Բույոնը գնում է Անկարա եւ գաղտնի պայմանագիր
կապում Քեմալի հետ, որով Ֆրանսիան Թուրքիային է
վերադարձնում Կիլիկիան, սահմանների նոր որոշում
կայացնում Սիրիայի եւ Թուրքիայի միջեւ, Թուրքիայից
ստանում կոնցեսիաներ, Մուստաֆա Քեմալին տալիս զենք,
հագուստ, ռազմամթերք եւ զինվորական այլ
պատկանելիքներ…
Սեւրի դաշնագիրն արդեն պատռված էր»- Լեո16:

Անգլիայի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի միջև արյունալի

պայքար էր գնում՝ յուրաքանչյուրն իր ազդեցությունների
համար տարածաշրջաններ ձեռք գցելու, իսկ Հայ ազգային
դոնկիխոտական երազի մեջ թմրածները ո՛չ հասկանում էին
ինչ է կատարվում, ոչ՝ տեսնում էին մեծ քաղաքականությունը:
Այս կարճատեսությունը խրոնիկ է և տիպական բոլոր Հայ
կուսակցական առաջնրոդներին, ում զգացողական պաթոսը
ավելին է քան առողջ տրամբանությունն ու հաշվարկը: Դա
կոչվում է Վալիկիրիայի Սինդրոմ- պաթետիկ իգական դևի
ճոռոմաբանություն և դրան հաջորդող կատարյալ պրավալ:

Հառնում էր Սովետական Հզոր Միության Անաստված Հրեշը,

որ կուլ պիտի տար բոլոր հին ու նոր, կեղծ ու ճշմարիտ
աստվածներին- ավիրելով ամեն ինչ , որպեսզի
«Ինտերնացիոնալը աշխարհը փրկի»:

16
ԼԵՈ. Անցյալից. VII, VIII:

32
Քրիստոս Աստծո Սիրո կրոնը պիտի փոխարինվեր մարդկային
հումանիստական սուտ սիրո ռահվիրանով, որի հովանու տակ
պիտի միլլիոնավոր մարդիկ զոհվեին, անվերջ ձգվող և երբեք
չդադարող Հեգելյան հեղաշրջումների, Դարվինյան տեսակի
սելեկցիայի և այլ հարատև պատերազմների մեջ... Առիթը միշտ
գտնվում էր:
Կարևորը՝ Մարքսիզմի Ուրվականը17 ոչ միայն շրջում էր
Եվրոպայում, այլև՝ գլխիվայր շուռ էր տալիս ամեն ինչ...

Մինչ կարմիր Բանակը շարժվում էր դեպի Երևան՝

Դաշնակները Վրացյանի գլխավորոթյամբ դիմեցին Թուրքերին՝
օգնություն խնդրելու նրանցից, և 1920-ի Դեկտեմբերին
Դաշնակների ու Քեմալական Թուրքիայի միջև
Ալեքսանդրապոլում կնքվեց համաձայնագիր 18, որով
Հայաստանը ամբողջովին հանձնվում էր Թուրքիային, բայց՝
Դաշնակների այս իշխանությունը պահպանվում էր
Հայաստնում՝ շատ իրավունքների սահմանափակումներով:
Պայմանն էր, որ Դաշնակները հրաժարվեին Սևրի
Պայմանագրից, որը և նրանք արեցին:

17
Մարքս, «Մաիֆեստ»
18
Treaty of Alexandropol, https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Alexandropol
33
Հոդված 3—Թուրքիան հայտարարում է, որ իր տերիտորիայում
չկա մի մաս, ուր Հայերը մեծամասնություն լինեն, հետևաբար՝
Հայկական բոլոր հարցերը փակված են- Հայաստանը՝
ամրացված որպես միայն Էրիվանի Խանություն:

Հոդված 6— Հայտարավում է, որ Էրիվանի Հանրապետությանը

արգելվում է պահել ինքնուրույն բանակ, բացի փոքրաքանակ
զորքից, որի վրա պիտի դրվի Թուրքական հսկողություն:

Հոդված 7- Թուրքական մինիստրը պիտի նստի Երևանում և

հսկի իրադրությունը:

Հոդված 11— Էրիվանի Հանրապետությունը հայտարարում է

Սևրի պայմանագիրը անվավեր և ունայն: Հայկական
դելեգացիաները ետ են քաշվում Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի հետ որևէ
բանակցությունից:

34
Հոդված 12- Թուրքիայի Կրոնական Քարտուղարը իրավունք
ունի Մահմեդական համայնք կազմակերպելու Հայաստանում:

Հոդված 14— Թուրքիան իրավունք ունի Էրիվանի

Հանրապետությունում զորահավաք անելու և տանելու զորքը
Թուրքիայի պետություն, ինչպես որ կամենա:

Հոդված 15—Էրիվանի Հանրապետությունը չի կարող որևէ

պայմանագիր կնքել, որը չի ծառայում Թուրքիայի շահերին:

«Եվ 1920թ. ամառը կարծես գալիս էր այդ գոռոզությունը

հաստատելու։ Դաշնակցական կառավարությունը հաղթական
արշավանք սկսեց Զանգիբասարի, Բեյուկ-Վեդիի դեմ, դուրս
քշեց այդ կողմերի թուրք ազգաբնակչությունը Արաքսի մյուս
ափը եւ գրեթե տիրեց Նախիջեւանին։ Հրճվանք էր տիրում
ամեն տեղ, եւ ոչ ոք չէր նկատում, թե այդ պատերազմ չէր, այլ
թալան, թե զորքը ոգեւորվել է թալանով եւ թե այս
հանգամանքը պետք էր համարել պետական կարգի
փտածության եւ անկման մի շատ խոշոր նշան։ Այդ թալանին
պատրաստվում էին վաղուց եւ ամենից ջերմեռանդորեն՝
սպաները։ Հանրածանոթ փաստ է, որ թղթախաղի մեջ
սպաները եւ զինվորները խաղում էին ի հաշիվ ապագա
թալանի։ Հանրածանոթ են խաղացողների
ձայնարկությունները. «Зангибасар отвечает!», «Беюк-Веди
отвечает!»։ Եվ երբ սկսվեց արշավանքը, ամենքը գնացին
թալանի։ Հարցնում են ձիավոր սպաներին. «Куда вы?», իսկ
նրանք պատասխանում են. «На талан!!»
Թղթախաղն էլ, անզուսպ մի կիրք դարձած, մյուս կողմից էր
ծծում պատերազմական ոգին։ Եվ ճիշտ, հաղթական
Դաշնակցությունը մեծ ավար էր բերում ավերված թուրքական
երկրներից։ Ով ասես որ չէր գնացել խլելու եւ բերելու համար։
Մինչեւ անգամ Էջմիածնի վարդապետներն էլ էին այնտեղ։
Երեւանի շուկայում սարերի պես դարսված էին անկողիններ,

35
պղնձե ամաններ եւ այլ տեսակ բարիքներ… Բայց երբ մի
ամսից հետո հարկավոր եղավ այդ «հաղթական» զինվորներին
հավաքել եւ ուղարկել դեպի Կարս, դեպի թուրքական
սահմանը, սկսվեց դասալքությունը, զինվորների փախուստը։
Թալան չկար, Զանգիբասարն ու Բեյուկ-Վեդին փչացրել էին
զորքը…
Վատ թղթամոլի նման ամեն ինչ, նույնիսկ պատիվ տանուլ
տված դաշնակցականները փոխանակ Ալեքսանդրապոլի
խայտառակ դաշնագրից հետո գետինը մտնելու եւ
անհայտանալու՝ հույսները հիմա դրել էին Կարաբեքիրի վրա
եւ ուզում էին նրա հետ միանալ ու նրա հետ միասին կռվել
Ռուսաստանի դեմ։ Ա՜յս եղանակով պիտի կատարվեր
Հայաստանի ազատությունը։ Դաշնակցությունը մեղայական
էր կարդում Թուրքիայի առաջ, դատապարտում ու նզովում էր
իր ամբողջ անցյալը, իր պապերին ու սրբերին, իր հազարավոր
նահատակներին։ «Մենք երեսուն տարի սխալված էինք՝ մեզ
թշնամի համարելով օսմանցիությունը, - գրում էր «Անկախ
Հայաստանը»,- մինչդեռ մեր իսկական թշնամին ռուսն է եղել,
որից ազատվելու համար մենք պիտի միանայինք թուրքերի
հետ»-Լեո19:

Սիմոն Վրացյանը արդեն Մարտի 18-ին, 1921

թվականին, նամակ է ուղարկում Թուրքական մեջլիս՝ զորք
խնդրելու ընդդեմ Ռուսական զորքերի...
Բոլշևիկները գոնե խոստանում էին Հայաստանի
Հանրապետություն, ոչ թե՝ Էրիվանի Թուրքական խանություն և
Հայ ժողովրդի բռնի կրոնափոխում, որը սպասվում էր
Դաշնակ-Քեմալական Էրիվանի Հանրապետությանը, եթե այն
մնար...

Ապրիլ 1919 թ.-հոկտեմբեր 1920 թ

Կարսի նահանգապետ Ստեփան Ղորղանյանի հուշերից

19
ԼԵՈ. Անցյալից. VII, VIII
36
«Մենք գործ ունեինք թուրքական բանակի հետ, որ նվաճելով
մեր երկրի գրեթե կեսը, բախում էր մեր մայրաքաղաքի դռները:
Իսկ երկրի ներսում, որպես մի գերբնական անտեսանելի հրեշ,
կանգնում էր այլասերված հայը, որ հենվելով իր թիկունքում
դարան մտած ռուս սվինների և թուրք խուժանի վրա,
սպառնում էր ոչ միայն մեր քաղաքական սահմաններին, այլ
մեր լինել կամ չլինելուն:
Այդ օրերին Երևանի ռուսական “դեսպանությունը” մի
առանձին աշխույժ կյանք էր ստացել: Այդ դարանը մտած հայ
մատնիչները վխտում էին այդ դեսպանության շուրջը մի
առանձին բերկրանքով, իսկ դեսպանության ռուս և հայ
անդամները … իրենց միջնորդությունն էին առաջարկում
թուրքերի արշավանքի առաջն առնելու գործում:
Եվ հենց այդ օրերին հայկական կառավարության ձեռքն ընկավ
Մոսկվայի հետևյալ գաղտնի գրության պատճեն Երևանում
ռուս “դեսպան” Լեգրանի անունով: Ուղարկելով Ձեզ 35
հազար ռուբլի ոսկով Հայաստանում պրոպագանդա անելու
համար, հայտնում ենք ի գիտություն, որ Հայաստանի դեմ բռնի
միջոցների դիմելու անհրաժեշտություն չկա, մենք այնտեղ
ունենք 138 գաղտնի գործակալներ, երկիրը ինքը կընկնի մեր
գիրկը:
Ինքը՝ Լեգրանը, բացակա էր, նա Բաքու էր գնացել, նրան
սպասում էին օրը օրին՝ թե իր “դեսպանատանը”, թե
հայկական կառավարությունը:
Իր Երևան գալու մյուս օրը Լեգրանը՝ ուղեկցությամբ վրացի
հայտնի բոլշևիկ Բուդու Մդիվանու, այցելեց Հայաստանի
վարչապետին, և կառավարական կուլիսներում արդեն խոսում
էին, որ Հայաստանի միակ փրկությունը “թեթև
սովետիզացիան” է:
Հայկական պատվիրակությանը Ալեքսանդրապոլ տանող
գնացքը փայլում էր էլեկտրական լույսով: Ալեքսանդր
Խատիսյանը Ալեքսանդրապոլ էր գնում այն նույն սալոն
վագոնով, որը ուղիղ մեկ տարի առաջ նրան բերեց դեպի Կարս:
Ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ շրջապատված զորավարներով,
հասարակական գործիչներով ու փայլուն շքախմբով,
37
վարչապետ Խատիսյանին Արփաչայի վրա ընդունում էր
Կարսի նահանգապետի պատվավոր զեկուցումը նահանգի
դրության մասին և շատ բարձր տրամադրությամբ լսում
ազգային օրհներգը:
Այսօր Կարսի նախկին նահանգապետը Խատիսյանին կրկին
ուղեկցում էր դեպի Արփաչայ, որի պղտորված ջրերի
հորձանքում վերջինս ստիպված էր լինելու ստորագրելու այն
Կարսի անջատումը, որ դեռ մեկ տարի առաջ արքայական
ընդունելություն ցույց տվեց Հայաստանի վարչապետին:
Երբ պատվիրակության նախագահը մտավ սալոն վագոն, մենք
բոլորս հուզված և ճնշված էինք:
Կան պահեր, երբ մարդկանց տրամադրությունը
անդրադառնում է դեպի շրջապատը՝ անկախ խոսքերից ու
հառաչանքներից: Այդ զգայուն և վիրավոր տրամադրությունը
խմորվել էր պատվիրակության անդամների և նրանց ուղեկցող
շարքերում՝ անկախ խոսքերից ու մեկնաբանություններից:
Բայց ելքը ուղեկցում է ամեն մի դրության, և մենք լուծեցինք
մեզ ճնշող մթնոլորտը՝ շտապելով առանձնանալ
մեր կուպեներում:
Եվ մեր այդ առանձնակի հոգեբանական վերապրումներով,
խորին լռության և գիշերվա թանձր խավարի մեջ, մեր գնացքը
շարժվեց դեպի Ալեքսանդրապոլ:
Մեկ ամսից ավելի Հայաստանը Բաքվից մազութ չէր ստանում,
հայկական երկաթուղու գնացքները աշխատում էին փայտով:
Պետական ապարատը արդեն միանգամայն խանգարվել էր,
պաշտոնյաները իրենց վերջին ժամերն էին հաշվում: Այդ
մթնոլորտում խոսք չէր կարող լինելպարտավորությունների,
պարտաճանաչության և մանավանդ՝ պատասխանատվության
մասին և ամեն ինչ կախված էր պաշտոնյայի քմահաճ
տրամադրությունից:
Մեր գնացքը կայարաններում սպասում էր փայտի, և մենք
Ալեքսանդրապոլ հասանք ոչ թե 5 ժամից, ինչպես առաջ, այլ
միայն 40 ժամից հետո:
Հայաստանի երկաթուղիները զինվորական դրության մեջ էին և
ենթարկվում էին զինվորական հաղորդակցությունների
38
պետին, ով մի ռուս հարբեցող գնդապետ էր Միխայլովսկի
ազգանունով:
Մեր հետևից, նույնպես շատ դանդաղ, գալիս էր ավելի մռայլ
գնացք… Այդ վշտահար գնացքը՝ թուրքական հրամանատարի
ուլտիմատիվ պահանջով, Ալեքսանդրապոլ էր տանում մեր
թնդանոթները, գնդացիրները, ջորիները և այլ
պատերազմական ավարը:
Երբ այդ ռազմամթերքը Երևանի կայարանում բարձում էին
վագոնները, այդ զինվորական գնացքի պետ, սպա
Վարդանյանը այնչափ հուզված էր և ջղայնացած, որ
չկարողացավ իրեն զսպել և շատ բարձր հեկեկաց՝ հուզելով
զինվորներին և կայարանի բազմությանը: Տիրեց մի
աննկարագրելի թախիծ, և մարդիկ՝ մռայլ ու պապանձված,
կարծես շարժվում էին որպես ուրվականներ այդ դաժան
մթնոլորտում:
Նոյեմբեր 24-ի լուսաբացին մենք հասանք Ալեքսանդրապոլ:
Դեռ Բայանդուրում՝ վերջին կայարանում [մինչև
Ալեքսանդրապոլ], որը թուրքերի ձեռքում էր, մեր գնացք մտավ
մի թուրք սպա, որին պատվիրված էր մեզ ուղեկցել
Ալեքսանդրապոլ:
Կես ժամից մենք արդեն Ալեքսանդրապոլ էինք: Կայարանի
թուրք փոխգնդապետ պարետը ներկայացավ մեր
պատվիրակության նախագահին և ողջունեց մեր գալուստը:
Նա խոսում էր ֆրանսերեն և, ինչպես պարզվեց, շատ մոտ
ծանոթ էր Կարսի նահանգի մեր բոլոր անցուդարձերին: Նա մի
քանի խոսքով կանգ առավ իմ վարած քաղաքականությանը,
ընդգծեց զորավար Փիրումովի և Հովսեփյանի վերաբերմունքը
դեպի երկրի իսլամ բնակչությունը…
Ալեքսանդրապոլի կայարանը ես չէի կարողանում ճանաչել,
այնքան էր փոխվել այդ քսան օրերի ընթացքում: Արդեն չկային
դռներ, լուսամուտի ապակիները, սեղաններն ու աթոռները:
Ամեն բան թալանված էր ու կողոպտված: Իզուր էի ես
կայարանում որոնում ծանոթ դեմքեր, այնտեղ վխտում էին
թուրք զինվորները և մի երկու հայ մուրացկան:

39
Մեկ ժամ անց մեզ համար թուրքական շտաբից ժամանեցին
երկու ավտոմոբիլ և երկու կառք: Ավտոմոբիլներից մեկն այն
ավտոմոբիլն էր, որով Կարսի նահանգապետը շրջագայում էր
նահանգում: Իսկ կառքերից մեկը՝ երկու սև նժույգներով,
ժամերով կանգ է առել Կարսի նահանգապետի տան առաջ,
Կարսի բերդի նախկին պարետ, զորավար Փիրումովի կառքն
էր:
Այդպես փոփոխական են աշխարհի բախտը, փայլը և
քաղաքական խաբուսիկ խմորումները: Եվ կյանքի այդ մոզաիկ
հատվածները՝ կյանքի հետ միասին, անցնում, գնում են,
սերունդներին թողնելով պատմության բեկորները, որտեղ
հասարակական կյանքի ուսումնասիրողը գտնում է այնքան
դրական ու բացասական տվյալներ:
Մենք անցնում էինք Ալեքսանդրապոլի գրեթե դատարկ
փողոցներով: Թեև առավոտյան ժամը 9-ն էր, բայց
փողոցներում մարդ չկար: Խանութները փակ էին,
լուսամուտները՝ վարագուրված, և այս ու այն դռան կլիսաբաց
անցքից երևում էին մարդկանց սիլուետները… Այդպես էր դեռ
երեկ եռուն ու բազմամարդ հայկական քաղաքի տեսքը:

«Թուրքերի շտաբը տեղավորվել էր ամրոցում: Այդ հռչակավոր

ապարանքը երևի շատ բան էր հիշեցնում թուրք
հրամանատարությանը: Նա կառուցվել է մեծանուն իշխան
Բեհբության օրոք և կրում է այն ահարկու անունը, որ անցյալ
դարի 54 թվին Ալեքսանդրապոլի դիմաց, Բաշկադիկլարի
սարահարթում, ջարդեց թուրքերի մեծ զորաբանակը և ստիպեց
համառ և գոռոզ Կարսը խոնարհվել հայ հրամանատարի
առաջ:
Եվ երբ մեր կառքերը կանգ առան մեզ համար այդ
ապարանքում պատրաստված բնակարանի առաջ, մենք ոչ
միայն ճնշված էինք, այլ՝ հուզված: Մենք անցնում էինք այն
կամարներով, ուր երբեմն իշխել և ահաբեկել է հայ հռչակավոր
հրամանատարը…
Մեզ դիմավորեցին թուրք սպաները, և մենք անցանք մեզ
հատկացված սենյակները:
40
Հայկական պատվիրակության նախագահը իր ադյուտանտ
Ղորղանյանին հանձնարարեց անցնել թուրքերի շտաբը և
իմանալ, թե երբ կարող է թուրքերի հրամանատարը ընդունել
հայկական պատվիրակությանը: Մի քանի ժամ հետո թուրք
սպաների առաջնորդությամբ՝ Խատիսյանը, Գյուլխանդանյանը
և ես անցանք թուրքերի շտաբը, որտեղ բնակվում էր ինքը՝
հրամանատարը:
Մեծ դահլիճում մեզ դիմավորեցին բազմաթիվ սպաներ
զանազան աստիճանների և նրանցից ավագը մեզ առաջնորդեց
դեպի հրամանատարի առանձնասենյակը: Ավագ զորավար
Քյազիմ Կարաբեքիր փաշան՝ արևելյան ճակատի գլխավոր
հրամանատարը, 40-45 տարեկան հաղթանդամ զորավար է՝
Նապոլեոնի տարազով հագնված: Նա լուրջ, խելոք, իր գինը
իմացող մարդու տպավորություն էր թողնում: Նրա ընդարձակ
սենյակը և ննջարան էր, և առանձնասենյակ:
Մեծ գրասեղանի վրա փռված էր ռազմական մեծ քարտեզը,
երկար մատիտ, հեռախոս, ուրիշ ոչինչ: Մեզ հետո պատմում
էին, որ թուրքերի հրամանատարը երկու բան է շատ սիրում՝
քարտեզ և հեռադիտակ:
Քարտեզի առաջ նա նստում է ժամերով, ուսումնասիրում և իր
ռազմական դասավորումները անում…
Քյազիմ Կարաբեքիրը ստացել է բարձր զինվորական ուսում,
ունի գրվածքներ: Խոսում է ֆրանսերեն և գերմաներեն:
Ալեքսանդր Խատիսյանը՝ հրամանատարի հետ փոխանակելով
ողջույններ, մեզ ներկայացրեց նրան:Հրամանատարը սիրալիր
վերեբերվեց դեպի իր հյուրերը, անմիջապես բերեցին
թուրքական ավանդական սուրճը փոքրիկ ֆինջաններով, և
մենք, հավաքվելով քարտեզով ծածկված սեղանի շուրջ,
անցանք զրույցի:
Կարաբեքիր փաշան շատ զգույշ և կոռեկտ, կրկնեց այն բոլորը ,
ինչ որ ասել էր նախարար Արարատյանին և դառնալով դեպի
Խատիսյանը ավելացրեց. «Երբ ես լսեցի, որ դուք ձեր
կառավարության հատուկ հանձնարարությամբ գնում եք
Եվրոպա, ես Էրզրումից եկա Տրապիզոն: Ես հույս ունեի
տեսնել ձեզ և հավատում էի, որ մենք մեր դարավոր վեճի
41
մասին կարող ենք գալ որոշ համաձայնության: Բայց դուք
խորշեցիք Անատոլիայի գեղածիծաղ ափերից, և ես ստիպված
էի արշավելու դեպի ձեր սահմանները…Թուրքիայի ազգային
մեծ ժողովը ոչ մի նվաճողական միտում չուներ և սպառելով
դիվանագիտական միջոցները, վճռեց զինվորական ցույց
կատարել ձեր սահմաններում՝ հույս ունենալով գեթ դրանով
ստիպելու ձեզ՝ Սևրից անջատ մեզ հետ բանակցելու: բայց երբ
իմ բանակի առաջավոր մասերը՝ մի քանի հարյուր հոգուց
բաղկացած, երևացին ձեր սահմանների
բարձրավանդակներում, դուք դատարկեցիք Օլթիից մինչև
Կաղզման և Սարիղամիշ:
Մեզ ոչինչ չէր մնում անելու մենք հանգիստ գալիս էինք ձեր
հետևից և ճակատագրին հաճո էր երևի, որ մենք կանգ
առնեինք միայն այստեղ, Արփաչայի ափերում»:
« Բայց և այնպես», վերջապես դառնալով դեպի Խատիսյանը,
Կարաբեքիրը ասաց, «ես շատ ուրախ եմ ձեզ հետ գեթ այստեղ
ծանոթանալու, որովհետև շատ անգամ եմ լսել ձեր մասին»:
Խատիսյանը, որպես ճկուն հռետոր, կարիք չուներ
դարձվածքներ որոնելու: Նա նույնպես քաղցրալից
պատասխանեց թուրք հրամանատարին:
Երբ երեկոյան ժամը 9-ին մենք թողեցինք մեր բնակարանը և
անցանք դեպի պատրաստված ավտոմոբիլները, երևաց
թուրքերի հրամանատարը՝ շրջապատված իր շքախմբով:
Կարաբեքիր փաշան այս անգամ մեզ տրամադրել էր իր
ավտոմոբիլը և եկել էր մեզ ճանապարհ դնելու:
Շնորհակալություն ասելով զորավարին նրա հյուրասիրության
համար, մենք թողեցինք իշխան Բեհբությանի հռչակավոր
ամրությունները:
Ես կուզեի մի քանի խոսք էլ ասել թուրք հրամանատարի
մասին: Քյազիմ Կարաբեքիրը ընդունակ և լուրջ զորավար է և
կարող է պատիվ բերել իր զորաբանակին: Բայց նա անուն և
հռչակ ստացավ Կարսի անկումից հետո, և կործանվող
Հայաստանի ավերակների առանցքում հյուսվեցին նրա
դափնիները:

42
Թուրք հրամանատարին վիճակվեց քշել հայկական բանակը
առանց կռվի և նա Կարս մտավ ոչ որպես հաղթող:Կարսի
ամրությունների հարյուրավոր ծանր թնդանոթները, որոնք
պատմության ընթացքում խորտակել են թշնամու մեծ
բանակներ և ամիսներով Կարսը անձեռնմխելի դարձրել,
բախտի քմահաճ բերումով լռել էին Կարաբեքիր փաշայի
առաջ: Եվ նա մտավ Կարս մի քանի հարյուր քուրդ
հրոսակների առաջնորդությամբ, որոնց առաջ գլխիկոր
կանգնած էին թե այդ ահռելի թնդանոթները և թե Կարսում
մնացած մեր զորավարները, սպաները և զինվորները:
Կարսը ընկավ, բայց ոչ նվաճվեց, ինչպես չհաղթվեց և
հայկական բանակը, որին մի գերբնական ուժ հեռացնում էր
առաջացող թշնամուց: Հայկական բանակը … թողեց
պատերազմի դաշտը և հեռացավ»:20

Ինչպես տեսնում ենք այս վկայությունից Դաշնակ

առաջնորդները ինչպես միշտ Հայ ժողովրդին որպես ջարդի
միս օգտագործելով՝ միշտ գործել են Հայ ժողովրդի դահիճների
հետ՝ նրա թիկունքում; քաղաքական հեռատեսությունը,
մարդկային խիղճն ու պատասխանատվությունը սերունդների
ու Հայ ժողովրդի պատմության առաջ՝ այս մարդասպանների
բանդայի համար ո՛չ խղճի հարց է, ոչ՝ պարտքի:

Ամեն մեկը իրեն պաշտոնյա ու հերոս երևակայելով-

առանց միասնական խելացի պլանի ու
կազմակերպվածության՝ Դաշնակցական նացիոնալ-
սոցիալիստ գործիչները շարունակում էին անտեղի
կոտորածների տանել Հայ ժողովրդին:
Հենց այս ժամանակ էր, երբ բոլոր մարտական
գործողությունները կանգնեցված էին և բանակցություններ էին
ընթանում-ահա՝ պահը օգտագործելով և առիթից օգտվելով՝

20
Կարսի նահանգապետ Ստեփան Ղորղանյանի հուշերը, Աղբյուրը՝ ՀԱԱ, ֆ. 477, ց.
1, գ. 17, թթ. 1-24, բնագիր, ձեռագիր, «Կարսի մարզը Հայաստանի Առաջին
Հանրապետության կազմում (ապրիլ 1919 թ.-հոկտեմբեր 1920 թ). նյութեր և
փաստաթղթեր», «Մոդուս Վիվենդի», 2016:
43
Զանգեզուրում Նժդեհը իր զորքերով ազատեց շրջանը
Ռուսներից ու Քեմալականներից և հայտարարեց
Լեռնա
Լեռնահայաստանի անկախ պետություն, որը ապրեց
ընդամենը երեք ամիս. 1920 թվականի Դեկտեմբերից
Դեկտեմբերից մինչև
1921 թվականի
թվականի Փետրվար, որից հետո Բոլշևիկները արյամբ
խեղդեցին Նժդեհի զորամասը, իսկ ինքը լքելով իր կոտորվող
բանակին և ժողովրդին՝ Իրանով փախավ արտասահման:

«Դաշնակցական արկածախնդրությունը հիմա էլ կառչում էր

Զանգեզուրի սարերից, որպեսզի այնտեղից պատերազմական
գործողություններ սկսի խորհրդային Երեւանի դեմ։ Վրացյանի
հույսն այժմ Քյազիմ Կարաբեքիր-փաշայի վրայից թռել էր
իրենց [կողմից] չափազանց փառաբանված, բայց վերջը հենց
իր՝ Դաշնակցության կողմից դատապարտված «Սյունյաց
սպարապետ» Նժդեհի վրա։ Բայց Երեւանում կազմակերպվեց
խորհրդային նոր կառավարություն, որի գլուխ անցավ
Մոսկվայից նոր եկած եւ կոմունիստական գործիչների
շարքերում անուն հանած Ալեքսանդր Մյասնիկյանը, որ մինչեւ
այդ հայտնի էր իբրեւ շատ եռանդուն գրական գործիչ՝ Ալ.
Մարտունի կեղծանվան տակ։ Նոր խորհրդային
կառավարությունը սկսեց մի ուժեղ եւ եռուն գործունեություն,
որի նպատակն էր ազատել քարուքանդ երկիրը
քաղաքացիական պատերազմի վերջին հետքերից եւ
վերականգնել շինարար ու խաղաղ կյանքի ընթացքը։
Առաջին կետին հասնելու համար արշավանք սկսվեց
Զանգեզուրի վրա, եւ Նժդեհի զորքերը, անդադար ետ մղվելով,
սեղմվեցին Արաքս գետին եւ անցան պարսկական հողը։
Վրացյանն իր ընկերներով շարունակեց իրեն համարել «հայոց
կառավարություն» եւ այդ բարձրահնչյուն, բայց միանգամայն
անշքացած տիտղոսով նստել Թավրիզում. լավ որ՝ իր հետ
Երեւանից փախցրել էր ժողովրդին պատկանող պետական
հարստությունները։ ճիշտ միեւնույնն արել էին եւ Վրաստանի
մենշեւիկները, եւ Նոյ Ժորդանիայի կառավարությունն էլ

44
ապաստան էր գտել Փարիզի մեջ։ Զանգեզուրը միացվեց
Խորհրդային Հայաստանին» - Լեո:21

Հարյուրին մոտ Դաշնակ հրամնատարներ սպանվեցին,

հազարավոր Հայ մարդիկ նորից ենթարկվեցին
ցեղասպանության այս քաոսայան կատաղի և անիմաստ
կռիվներում, որպես անհեռատես ու եսապշատ
քաղաքականության արդյունք:
1921 թվականի Ղարսի պայմագիրը Բոշևիկների ու Թուրքերի
միջև կնքվեց այնպես, ինչպես պետք էր Ռուսական նոր
կառավարությանը, որին պետք էր հիմա բարի-դրացիական
հարաբերություններ Թուրքիայի հետ և կռիվից՝ դադար, իսկ
Հայաստանը արդեն մի չնչին նահանգ էր՝ բզկտված ու
ոչնչացած սեփական ներքին ուժերի անհամաձայնությունից ու
կռիվներից, որը ոչ մի կարևորություն արդեն չուներ ոչ մեկի
համար:
1921 թվի Փետրվարին Թուրքերը Մոսկվայում վավերացրին
Լենինի հետ նույն պայմանագիրը, որով Հայաստանը այլևս
կիսված էր երկու մասի ու ոչնչացված:
Թողեցին այն Հայաստանը ինչ երկու կողմին ձեռք էր տալիս՝
ներկայի սահմագծերով. այս ժամանակ Կարմիր Բանակը
արդեն Զանգեզուրում էր և հաղթել էր Նժդեհի զորքին- ուրեմն
ինչպե՞ս են Զանգեզուրի Հայաստանին մաս կցելու փաստը
կապում Նժդեհի անվան հետ: Ավելին՝ Ստալինը առաջարկում
էր Հայաստանը պահել որպես ավտոնոմիա Ադրբեջանի
կազմում, սակայն Հայ բոլշևիկները, Անաստաս Միկոյանի
ջանքերով, կարողացան հասնել նրան, որ գոնե պահեցին այն
Հայաստանը, որն այժմ ունենք: Պատճառը այն չէր, որ
Միկոյանը հայրենասեր էր ու մեծ անհատականություն, այլ
այն, որ կոմունիստերի շտաբը լավ հասկացավ, որ իրենց բոլոր
«ձվրը չեն կարող դնել նույն քթոցի մեջ»- տվյալ դեպքում
մահմեդական Ադրբեջանի, որը միայն արտաքինից ուներ
սովետական դիմակ, բայց ներքինից՝ մնում էր նույն արնախում

21
ԼԵՈ. Անցյալից. VII, VIII
45
ջիհադիստը, որ ծպտված միայն սպասում էր հարմար առիթի՝
դանակահարելու «անկրոն» իր «ինտերնացիոնալի
եղբայրների» թիկունքին:
1922-ին Հայաստանից մնացած այս չնչին մասը հայտարարվեց
որպես սովետական հանրապետություն:

«Իջե~ք, իջե~ք երազներ, իջե՛ք զգույշ երազներ, շոյող, անուշ

երազներ, իջե՛ք քնքուշ երազներ... ուժի ու փառքի
փառքի...»:

2. Սադիստը՝ Հայրենասե՞ր
Հայրենասե՞ր.
՞ր Այդպես չի լինում

Ո՞վ է այս պատմության մեջ Հայ ազգի «հերոս». հարց է ծագում:

Ոչ մեկը հերոս չէր, բոլորը հայրենասիրական բարձր
գաղափարի հովանոցի տակ խմբված էին որպես գիշատիչ
ոհմակ-- հոշոտելու Հայ ժողովրդի մարմինն ու
անգղների ոհմակ
հոգին:
Եվ առ այսօր դա նույն իրականությունն է:

Այսպիսով՝ Նժդեհի իբր թե փրկեց Սյունիքը և դրա հաշվին

Հայաստանը կանգուն մնաց, և իբր այդ հայրենասիրական ուժի
աղբյուրը Հայկական Ցեղակրոնն էր, որ իբր Հայերին ազատեց
«Հրեական» Քրիստոնեական «լծից»:
Այս բացարձակ բարբաջանք է և եղծարարություն:
Նորից՝
1920-ին Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը կնքվեց
Դաշնակների և Քեմալական Թուքիայի միջև, այդ թվում՝ Դրոյի
և նրա հրամանատրության տակ կռվող Նժդեհի, ըստ որի
ամբողջ այսօրվա Հայա տարածքը,, դրվում էր
Հայաստանի տարածքը
Թուրքիայի հպատակության տակտակ,, իսկ Սյունիքը և Նոր
Ադրբեջանին::
Նախիջևանը տրվում էր Ադրբեջանին
Պայմանագրի տակ ստորագրեցին Դաշնակների «անկախ»
Հայաստանի ղեկավարները, որից հետո Կարաբեքիրի զորքերը
շարժվեցին դեպի Բաքու:

46
Հոկտեմբերի 27-ին
27 22 Ստալինը Օրջինիկիձեյին ուղարկեց
Բաքու- սկսելու զինված հարձակում Հայաստանի վրա, որն
արդեն Թուրքերինն էր փաստացիորեն:
Հոկտեմբերի 29-ին Բոլշևիկների բանակը մտավ Իջևան իսկ
Լենինի ուղարկած Ռևկոմը արդեն բանակցում էր Դաշնակ
կառավարության հետ, որպեսզի սրանք հեռանային:
Այսինքն՝ 1920 թվականի Հոկտեմբերի վիճակով Հայաստան
արդեն գոյություն չուներ:
Դեկտեմբերի 2-ին Դրոն, Տերտերյանը և Լեգրանը իրենց
համաձայնությունը տվին՝ Հայաստանը հանձնելու
Բոլշևիկներին. ուշացած մի որոշում, որը եթե 1917-ին
կայացնեին, Արևմտյան Հայաստանը՝ Կարսով, Վանով մինչև
Արդվին կպահպանվեր:
Բոլշիկները Դեկտեմբերից մոտենում էին Երևանին, բայց ոչ
արդեն` որպես բարեկամ. նրանք իրենց ճանապարհին
ոչնչացնում էին Դաշնակներին, որի պատճառով Սիմոն
Վրացյանը հրամայեց իր զորքերին դիմադրել Բոլշևիկներին:
Հարյուրավոր Դաշնակ լիդերեներ ձերբակալվեցին ու
գնդակահարվեցին: Վրացյանը դիմեց Թուրքերին՝ թուրքական
զորքերի օգնությանը ընդդեմ Բոլշևիկների, 1921 թվականի
Փետրվրարի 25-ին, հիշեցնելով նրանց Ալեքսանդրապոլի
պայմանագիրը, ըստ որի Դաշնակները Հայաստանը զիջել էին
Թուրքիային:
Թուրքիան մերժեց օգնել Հայերին, և որոշեց իր զորքերը
հեռացնել- չառճակատվելու համար Ռուսական բանակի հետ:
Մարտի 9-ին Ռուս Բոլշևիկները մտան Երևան:
Իսկ Մոսկվայում Չիչերինը և Յուսուֆ Կեմալը որոշեցին
Հայաստանի այսօրվա սահմանները ռատիֆիկացնել: Ըստ
դրա՝ «եղբայրական» Բոլշևիկ Ադրբեջանը համաձայն էր
Զանգեզուրը և Նախիջևանը հանձնել Հայաստանին:
Մոսկվայում որոշեցին Նախիջևանը դնել Ադրբեջանի
ժամանակավոր հսկողության տակ, իսկ Զանգեզուրում այդ

22
Ստալինյան արշավ՝ ոչնչացնելու Հայստանը կապված Հոկտեմբերի 27-ի
հետ. ճիշտ այնպես, ինչպես Հայկական Ազգային Ժողովի կոտորածը 1999-
ին:
47
ժամանակ Նժդեհը ջախջախեց Ռուսական բանակը և այն
հայտարարեց անկախ:
Նժդեհը ոչ թե Զանգեզուրը փրկեց Ադրբեջանցիներից որպես
Հայաստանի մաս, այլ այն փորձեց պահել որպես իր՝
անձնական Դաշնակցական առանձին տարածք, որը նա ի
վերջո հանձնեց ու փախավ երկրից:
Այն պահին, երբ Հայերը ոչինչ չէին որոշում և կախված էին
միայն Ռուսների ու Թուրքերի որոշումից, երբ բոլոր
պատերազմական գործողությունները սառեցվել էին և գնում էր
համաձայնություն, հանկարծ աքլորի համարձակությամբ ու
Դոն Կիխոտի հերոսականությամբ Գարեգին Նժդեհը իրեն
հայտարարեց Լեռնահայաստանի, Զանգեզուրի նախագահ՝
տեղի բնակչությունը արյան նոր ալիքի մեջ խեղդելով այս
անտեղի մարտեր մեջ: Ապա՝ նա ոչ թե հերոսի նման զոհվեց՝
պաշտպանելով Հայ բնակչությունը և ցույց տալով
աննախադեպ քաջություն, այլ պարզապես թողեց իր զորքին և
ժողովրդին բախտի քմահաճույքին ու փախավ Պարսկաստան,
որից հետո էլ՝ Եվրոպա և Ամերիկա:
Նրա բոլոր մնացած համախոհները հետագայում ՆԿՎԴ-ի
կողմից դատապրատվեցին մահվան, զորքը ջախջախվեց...
Ահա Նժդեհի արյունալի և սադիստական ջարդերի
նկարագիրը մահմեդականների նկատմամբ- մինչ այդ՝ չլսված.

«Ադրբեջան. դիվանագիտական ներկայացուցիչ Վեքիլովի

հուշագիրը

Յառաջ, ՀՅԴ պաշտոնաթերթ, Երևան, 7 հունվար, 1920թ. թիվ 5

Վրաստանում Ադրբեջանի ներկայացուցիչ Վեքիլով

դեկտեմբերի 30-ին ներկայանալով գերագույն կոմիսար
գնդապետ Հասկելին, նեկայացրեց մի հուշագիր հետևյալ
բովանդակությամբ:
Ես հավաստիացումներ եմ ստացել, որ հայկական զորքերը
ավերել են Երևանի նահանգի մի շարք մահմեդական գյուղեր:
Այդ ավերված գյուղերից հարյուրներով անցնում են Թիֆլիսով:

48
Տխուր հետևանքներից խուսափելու համար, որ արմատապես
քանդում է Ադրբեջանի կառավարության բոլոր
նախաձեռնությունները՝ ուղղված անդրկովկասյան
հանրապետությունների միջև բարեկամական
հարաբերությունները պահպանելու համար, պատիվ ունեմ
խնդրելու Ձերդ Գերազանցությանը օգտագործելու Ձեր
հեղինակության ուժը և ձեռք առնել Ձեզանից կախված բոլոր
միջոցները՝ անմիջապես դադարեցնելու Հայկակ
այկական
ան զորքերի
կողմից մահմեդական գյուղերի ավերումը և խաղաղ
ոչնչացումը»:
բնակչության տմարդի ոչնչացում

Ճի՞շտ է ասում արդյոք Վիքելովը, որ Հայ ջոկատները

ոչնչացրել են Ադրբեջանի բնակչությանը , թե՝ ոչ- հայտնի չէ.
բայց բացառված չէ, որ այն եղել է Խալիլ և Էդիֆ բեյերի
կոտորածների պատասխանը, որից Հայ բնակչությունը կրկին
ենթարկվել է ցեղասպանության.

«Յառաջ, ՀՅԴ պաշտոնաթերթ, Երևան, 13 հունվարի, 1920,

թիվ 9

Գորիսից Մելիք Յոլչյանը հեռագրում է Հայաստանի

արտգործնախարարին:

Լրացուցիչ, ստուգված տեղեկությունների համաձայն՝

Նախիջևանի և Օրդուբադի թաթարները, թուրքական և
ադրբեջանական սպաներ Խալիլ բեյի, Էդիֆ բեյի և ուրիշների
գլխավորությամբ Ներքին Ագուլիսի կոտորածից հետո,
գազանորեն խողխողել են Վերին Ագուլիսի ամբողջ
բնակչությանը: Վերին Ագուլիսում սպանված է 400, իսկ
Ներքին Ագուլիսում՝ 1.000 մարդ:
Բնակչությունը կոտորված է գլխովին, բացառությամբ 20
գեղեցիկ աղջիկների, որոնք, իբրև նվերներ, բաժանվել են
սպաներին: Հարուստ Փանեանի 16 տարեկան աղջիկը
մատուցված է Էդիֆ բեյին:

49
Թե Ներքին և թե Վերին Ագուլիսների բնակչությունը բոլորովին
անզեն էր և պահում էր իրեն խիստ լոյալ, բայց այդ
հանգամանքը չփրկեց նրանց:
Թաթարների առաջխաղաղացումը դեպի Գողթան
շարունակվում է: Գողթանի բնակիչների մնացորդների
հոսանքը դեպի Մեղրի է քաշվում: Կոտորածը տեղի է ունեցել
դեկտեմբերի 25-ին:
Զանգեզուրի ազգաբնակչությունը խորը կերպով հուզված ու
զայրացած է և պահանջում է արմատական միջոցներ
թուրքական և ադրբեջանական սպաներին և նահանգապետին
Նախիջևանից հեռացնելու համար: Մեծ դժվարությամբ է
հաջողվում զսպել նրանց:
Շուռնուխի խճուղին դեպի Ղափան բանալու առաջարկությանը
ի պատասխան, թաթարները խնդրեցին պատվիրակներ
ուղարկել: Ուղարկված հինգ պատվիրակները գազանաբար
սպանված են: Նրանց ազատելու համար ուղարկված պահակը
ենթարկվել է Շուռնուխի թաթարների հրացանային ու
գնդացրային կրակի»:

Հետագայում Նժդեհը պիտի միանար Հիտլերի

բանակին՝ ընդդեմ իր ատած Բոլշևիկների, որոնք տվյալ
դեպքում ներկայացնում էին միայն իրենք իրենց, ոչ թե՝
Հայաստանը: Հայստանի ժողովուրդը ո՛չ Բոլշևիկ էր, ոչ՝
Դաշնակ. այլ դա արյունաքամ մի տանջված ժողովուրդ էր, որ
կարիք ուներ միայն հանգստի ու խաղաղ գոյության:
Բայց Նժդեհի գաղափարական տարակարծիքը այնքան
թունավոր էր, որ նա գերադասում էր տեսնել բոլոր Հայերին
ոչնչացած, Հայաստանը՝ ջնջված քարտեզից, քան թե՝ այն
որպես սովետական անկախ պետություն, ուր ժողովուրդը
վերջապես հանգիստ գտավ, ապրելու և ստեղծագործելու
հնարավորություն ստացավ, ուր համենայն դեպս Բոլշևիկները
մասսայական կոտորածների չէին դիմում:
Նժդեհին այսօր անհասկանալի պատճառով Հայերը
հերոսացնում են, մինչդեռ պատմությունը ցույց է տալիս, որ
ամեն մի կուսակցություն քամել է ժողովրդի արյունը իր իսկ
50
սեփական իշխանությունը հաստատելու, ճիշտ այնպես ինչ
կատարվում է այսօր:
1921-ին Նժդեհն ու Դրոն կկռվեին Զանգեզուրի կամ այլ
շրջանների համար թե՝ ոչ, դրանից այլևս ոչինչ կախված չէր:
Ամեն ինչ որոշեցին Լենինը և Քեմալական Թուրքիան՝ Լենինի
ուղարկած առաջնորդ Մյասնիկյանի հետ, և 1922-ի Հունվարին
արդեն որոշված էին Հայաստանի սահմանները, ինչպես դա
տեսնում ենք այսօր:
Այսօրվա Հայստանը գոյություն ունի ոչ թե այն պատճառով, որ
Հայ Բոլշևիկներին հաջողվեց բանակցել Լենինի հետ. ոչ. այլ՝
միայն այն պատճառով, քանի որ Ռուսաստանը լավ գիտեր, որ
երբեք մուսուլմանական երկրները չեն կարող համախոհ լինել
իրեն և Հայաստանը իրեն պետք է լինելու միշտ որպես ոտքի
տեղ՝ ընդդեմ այս մահմեդական տիրությունների. մանավանդ,
որ լավ հայտնի է վերջիններիս առյուծի ախորժակը...
Ոչ մի Հայ կուսակցական հերոս չէ: Առավել ևս՝ Նժդեհը հերոս
չէ:
Դաշնակները հայրենասեր չեն: Նրանք չարիքի մեծագույնն էին
և կան. այս մարդիկ երբեք չեն հասկացել մեծ
քաղաքականությունը և նրանք են եղել Հայաստանի
կործանման բուն պատճառը23:

Շատ խառը պատմությու՞ն է սա: Անհնար է հիշե՞լ,

դասդասե՞լ...
Դրա կարիքը չկա: Սրա անունն է Տոտալիտար
Պատերազմների Դարաշրջան, երբ ազգերն են վերանում և
մարդը կորցնում է իր մարդկային հատկանիշները՝ վեր
ածվելու գազանի:
Հայերը պետք է դա հասկանային և հաշվեին իրենց ուժերը երբ
խառնվում էին տիտանների բախմանը և՛ քսաներորդ
դարասկզբին, և՛ քսաներորդ դարավերջին- անկախ առաջին

23
Պատմական բոլոր փաստերը այս գլխի մեջ՝ ըստ Christopher J. Walker
«Armenia The Survival of a Nation,» book 8:

51
Հայաստանի ստեղծման փորձերով և անկախ վերջին
Հայաստանի ստեղծման ձախողությամբ:
Անահրաժեշտ է պարզեցնել միայն՝ հասկանալով Առաջին
Համաշխարհային Պատերազմի (1914–1918) տեսողական
քարտեզը:
Քսաներորդ դարասկզբին ներքին արյման շարժիչների գյուտի
հետ նավթի անհրաժեշտությունը համաշխարհային շուկայում
ստիպեց երկրներին նետվել դեպի հանքերը և առնել առյուծի
բաժինը դրանցից:
1914 թվականին Հուլիսի 28-ին պատերազմ սկսվեց երկու
կողմերի մեջ- Անատանտա /Entente Alliance/, որն էր՝
համաձայնություն Ֆրանսիայի, Բրիտանիայի և Ցարական
Ռուսաստանի միջև, որոնք կռվում էին ընդդեմ Կենտրոնական
Դաշինք կոչվող միության դեմ, որն էր՝ Ավստրո-Հունգարիա,
Գերմանիա և Թուրքիա:
Հայաստանը Անտանտի մեջ էր՝ ընդդեմ Թուրքիայի-արդեն
Սևրի պայմագիրը կնքելիս, թեպետ Արևմտյան Հայերի
դիվիզիան կռվում էր Թուրքերի կողմից- ընդդեմ Ռուսահայերի:
1917-ի Ապրիլին ԱՄՆը մտավ պատերազմի մեջ՝ ընդդեմ
Գերմանիայի, նույն թվին Ռուսաստանը դուրս եկավ
պատերազմից որպես պարտվող՝ արդեն որպես Բոլշևիկ
Ռուսաստան, թեպետ այն որպես Ցարական Ռուսաստան
հաղթողների դաշնակիցների մեջ էր:
1918 թվականի Մարտի 3-ին Բրեստ-Լիտովսկում
Ռուսաստանին ստիպեցին ստորագրել Գերմանիայի հետ
պայմանագիր և հրաժարվել Կարսի, Արդահանի և Բաթումի
նահանգներից, Բալթիկ հանրապետություններից և
Ուկրաինայից:
Իսկ 1919 թվականի Հունիսի 28-ին Վերսալում կնքվեց
պայմանագիր և՝ Առաջին Համաշխարհայինի ավարտը-
աշխարհի նոր քարտեզով, ընդ որում նախկին կալոնիզացված
երկրների վրա այժմ պետք է դրվեր Ազգերի Լիգայի
մանդատներ, 1919 թվականի Հոկտեմբեր 21-ից, համաձայն որի
Թուրքիան զրկվեց Միջագետքից:

52
Այս մեծ իրադարձություններին հաղորդ՝ Թուրքիան ցայտնոտի
մեջ էր երկրի ներսում, և 1915-ի Մայիսի 27- ին
կառավարությունը օրենք հրապարակեց, որ կոչվում էր "Sevk
ve İskân Kanunu"- տեղհանման հրամանագիր, որով երկու
միլլիոն Հայեր քշվեցին իրենց նահանգներից, տներից և
ոչնչացվեցին:

The Tehcir Law՝ Թեհչիր Օրենք,

Օսմանյան Թուրքիայի Հայերի Տեղհանման Օրենքը,
1915-ի Մայիսի 27:

Այսպիսին էր աշխարհի հզոր պետությունների, տիտանների

բախումը- և Հայաստանի ու Թուրքիայի համար կար այս
լուծումը եթե Ցարական Ռուսաստանը մնար. Սևրի
պայմանագրով Թուրքիան լուծարվում էր և Հայաստանը
Ազգերի Լիգայի մանդատի տակ մնում էր որպես առանձին
ավտոնոմիա Թուրքիայում, որը փաստորեն չկայացավ
Բոլշևիկյան հեղափոխության պատճառով և Ցարական
Ռուսաստանի ոչնչացմամբ: Ապա՝ Լենինը ստորագրեց
Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագիրը, ում հետ Թուրքիան
համաձայնության եկավ անմիջապես- իր իսկ գոյության
համար հրաժարվելով Ադրբեջանից՝ հօգուտ Ռուսաստանի:
Իսկ վերջինս զոհեց Հայաստանը- հանուն Թուրքիայի հետ
շահավետ հարաբերության- Հայաստանից պահելով իր համար

53
միայն մի ոտքի տեղ՝ որպես Ռուսական բուֆերային զոնա: Առ
այսօր:
Հայաստանը այսպես կորավ ոտքի տակ:
«Տո լա~ճ... Տնավեր...»
Տնավեր...»24

Ցարական և Հայկական զորքերի դիրքը մինչև Առաջին

Համաշխարհային Պատերազմի ավարտը և Բոլշևիկյան
հեղափոխությունը:

Ո՞վ շահեց Առաջին Համաշխարհային

Պատերազմում:
Բացարձակապես՝ ոչ ոք: Մարդկային զոհերի քանակը չլսված
էր, աննախադեպ էր ՝ պատմության մեջ:
Այդ պատերազմը արյունալի էր, անմարդային, որտեղ առաջին
անգամ օգտագործվեց քիմիական զենք և կատարվեց Հայերի

24
Կոմիտաս, «Անտունի»:
54
ցեղասպանությունը, որի շարունակությունը եղավ Երկրորդ
Համաշխարհային Պատերազմը, ուր ցեղասպանությունները
շարունակվեցին և արդեն օգտագործվեց ատոմային զենք;

Ամերիկացի Ուիլյամ Ռուբիշտեյնը գրում է.

«Սա է Տոտալիտարիան Դարը, որը բացվեց ազգերի
ոչնչացումով Հրեական և Հայկական ցեղասպանությամբ ,
կոմունիստ աշխարհի կոտորածներով...Անկասկած սա
արդյունքն էր Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի, առանց
որի ո՛չ Կոմունիզմ կլիներր, ոչ՝ Ֆաշիզմ, բայց՝ եթե միայն
խառնակիչների մտքի մեջ»:25

Պետք է հասկանալ, որ այս դեպքում կար երկու Ռուսաստան-

Ցարական և Բոլշևիկյան, և որ Արևմտյան Հայերը՝ Անդրանիկի
գլխավորությամբ կռվում էին Ցարական Ռուսաստանի
համար՝ հանագործակցելով Ալեքսանդր Երկրորդի հետ.

«Բոլորից առավել Հայկական զորքերն էին, որ պատրաստ էին

հեղել իրենց արյունը՝ միանալով Ռուսական փառավոր
զորքերին... Թո՛ղ որ Ռուսական դրոշը փողփողա Դարդանելի և
Բոսֆորի վրա, որպեսզի Թուրքական լծի տակ ապրող Հայերը
ստանան ազատություն, որպեսզի Թուրքիայի Հայերը, որ
տառապում են Քրիստոսի հավատքի համար ստանան նոր
կյանքի հարության ավետիսը ի նոր ազատ կյանքի» -
Նիկոլայ Երկրորդ Ռուսկան Ցար26:

Եվ քանի որ Անտանտի Միությունը հաղթող էր դուրս գալիս՝

ո՛չ Եվրոպացիներին, ո՛չ ԱՄՆ-ին՝ ոչ մեկին պետք չէր, որ
Ցարական Ռուսաստանը տապալեր Օսմանյան Կայսրությունը
և դուրս գար Բոսֆորի ափ:

25
Rubinstein, W. D. (2004), Genocide: a history, Pearson Education:
26
Shaw, Ezel Kural (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. New
York: Cambridge University Press. pp. 314–315. ISBN 0-521-21280-4.

55
Հենց Անտանտը և Գերմանիան էլ ֆինանսավորեցին և զինեցին
Լենինին՝ տապալելու ցարին և հիմնելու նոր Ռուսաստան, որը
չէր ունենա հզոր կամք՝ Քրիստոնեկան ազատարար
առաքելությամբ ու Աստծո օրհնությամբ օծված :
Ի սկզբանե այս պատերազմը տանուլ էր տրված նրանց համար,
ովքեր չհասկացան սա:
Մուտաֆա Քեմալ /Հայր/Աթա Թուրքի նոր՝ «ժողովրդական-
դեմոկրատական» Թուրքիան նույնպես շահավետ լուծում էր
բոլորի համար, և այս նոր Թուրքիայի հետ բոլորը
համաձայնության եկան Շվեյցարիայում ըստ Լոզանի
պայմանագրի, 1923 թվականի Հուլիս 24–ին, ըստ որի
Օսմանյան Կասրությունը դադարում էր գոյություն ունենալ և
հայտարարվում էր որպես Թուրքիայի Հանրապետություն:
Այպիսիով ՝ օձը միայն փոխեց իր կաշին, որպեսզի կատարած
ոճիրների համար պատասխանատվությունից ազատվի:
Այս նոր Թուրքիան միայն լինելու էր Եվորպական երկրների
խամաճիկը– «քաղաքական պոռնիկը»- ինչպես նրան
անվանեցին այդուհետո:
Հարց է ծագում սակայն. ի՞նչն էր պատճառը, որ քայքայված ու
հյուծված Բոլշևիկյան Ռուսաստանին Անտանտը և
Գերմանիան չոչնչացրին տեղում: Դա իհարկե կարող էին շատ
հանգիստ կերպով իրագործել մենշևիկների միջոցով- բայց՝
փոխարենը նրանք թույլ տվեցին Սովետ Միության
կազմավորումը:
Բանն այն է, որ նրանք «պարտքի տակ էին» Լենինին, ով էլ
նրանց մատուցել էր այդ ծառայությունը- քանդելու Ցարական
Ռուսաստանը հիմքից- բացի այդ՝ նոր սոցիալիստական
կարգի միության մեջ կատարեցին Մարքսիստ
կոմունիստական հասարակություն ստեղծելու լաբորատոր
փորձ, որը նոր դարաշրջանում պիտի դառնար Սոլ Ալիսկու27
ռադիկալ կոմունիզմի թեորեմը, որով նրանք մտադիր են
վերաձևել աշխարհը XXI դարաշրջանում:

27
Saul David Alinsky (January 30, 1909 – June 12, 1972):
56
Ամեն ինչ այսպես նախագծված է հարյուր տարվա ապագայի
համար: Նախորոք պլանավորված էր նաև Հիտլերական
Գերմանիայի և Ստալինի փոխհամագործակցությունը և
ազգերի շարունակական բնաջնջումը հաջորդող
պատերազմում, ավելի հետո՝ ներառյալ արհեստական ՍՍՀՄ-
ի արհեստական փլզումը և կոմունզմի նորացված
գլոբալիստական նեո-կոմունզմի հաստատումը աշխարհում,
այդ թվում և՝ Արցախի կազմակերպված շարժումը, ազգերի
տեղահանումը-տեղաշարժումը, մանավանդ՝ նահապետական
Քրիստոնյա մշակույթների այլասերումն ու վերացումը: Ամեն
ինչ՝ նախատեսված չար ու մութ ուժերի կողմից, որ ամեն
դարում նորացվում է և ամեն դարում ձևավորում է հպատակ
ամբոխի մտածողությունն ու կամքը- այնպես, ինչպես իրենց
դա պետք է:
Նոր Դարում ֆիզիկական ստրկությանը եկավ փոխարինելու
կոնտրոլը,
մտքի կոնտրոլ ը, որը մարդու կամքի ու մտքի կամավոր
հանձնումն է հասարակության կամ ամբոխի ընդունված
նորմերին, որոնք կեղծ են և ճշմարտության սկզբունք չունեն:
Ինֆորմացիայի դարում այդ հասարակական կեղծ նորմերը
հեշտությամբ ձևավորում են՝ թմբկահերելով անվերջ և
սիստեմատիկաբար այն գաղափարն ու էթիկան, ինչ իրենց
պետք է հասարակությունը ղեկավարելու համար- և դա
արվում է անտեսանելիորեն-աննկատելի հիպնոսով:
Նախկին դարերի մեկ տեսանելի բռնապետին եկավ
փոխարինելու վարագույրի ետևում անտեսանելի կանգնած
կոնսպիրատոր խմբի կամքը, հին դարերի պառաված-մեռած
աստվածների պաշտամունքին եկավ փոխարինելու չքննող, իր
որոշումն ու ընտրությունը անելու անկարող հոգու ստրուկը:
Եվ այսօր տեսնում ենք նոր հասարակության մարդը-
անկարող ինքնուրույն մտածողության, անկարող բարի և չարի
ընտրություն անելու մեջ, անկարող՝ հասկանալու հոգևորն ու
հոգևոր ազատությունը, ապրող՝ որպես սպառող ու սպառվող,
զուտ որպես ինքնադատարկող մեռնող օրգանիզմ :
1990-ական թվականներից ԱՄՆ-ի բարձագույն
հաստատություններում տարածվեց նոր դիսցիպլին, որ
57
կոչվում է Քննադատական-Վերլուծական Մտածողություն –
κριτικός-kritikos – որը շեշտադրում է մարդու բանական
մտածողության և ընտրության ազատության կուլտուրան և
էթիկան, սովորեցնում է ազատվելու նեո-կոմունիստական-
հանրային-հավաքական մտքի նորագույն բռնապետությունից,
որը ստրկական հին հասարակարգերի նորագույն
տեխնոկրատ ձևն է:
Մութ ուժերին հաղթում է առողջ գիտակցությունն ու բարի
կամքը:

Առաջին Համաշխարհային պատերազմից բոլոր երկրները,

վերջին հաշվով, քաղաքական առումով դուրս եկան
համեմատական նվազ վնասով, անվնաս կամ շահած- բացի
Հայաստանից:
Եվ Հայ կուսակցականների սխալն էր, որ խառնվեցին
քաղաքական այս արյունոտ խաղերին՝ առանց դրա կանոնները
խորապես հասկանալու:
Հայ հեղափոխական կուսակցությունները ակտիվորեն
կազմակերպում էին Աբդուլ Համիդի դեմ քաղաքական
ակցիաները համագործակցելով դրսի ուժերին՝ առանց
հասկանալու, որ դրանով վտանգում են Հայ համայնքի կյանքը
և գործիք են դառնում՝ երկիրը խրելով քաոսի մեջ, ինչպես
տեսնում ենք այդ գործիչներից ոմանց հիշողությունների մեջ:

Ս. Սապահ Գիիլեանը գրում է.

«Այդ բաժանումով, մօտաւորապէս, Կարինը, Վանը, Մուշը,
Բաղէշը պիտի անցնէր Դաշնակցութեան, իսկ Կիլիկիան, Փոքր-
Հայքը, Խարբերդը, Տիգրանակերտը՝ Ս. Դ. Հնչակեանութեան»:
«1908, Յուլիսի վերջին եօթնեակին՝ մեր Կեդրոնավայրը եկան
Պարիզի թրքաց ընդհանուր հիւպատոսը եւ Ահմէդ Րիզան:
Ցնծութեան մէջ էին: Մեզ հրաւիրեցին Տաճկաստան՝
վստահացնելով, ամէն երդում-պատռտումով, որ մենք ազատ
կերպով կարող էինք մեր գաղափարները քարոզել եւ նոյնիսկ՝
ընդդիմադիր Կուսակցութիւն կազմել, եթէ ցանկանայիք:»

58
“Թալաթի առաջին խօսքն եղաւ, որ ինքը Սալոնիկի իրենց
Կեդրոնական Վարչութեան կողմից յատուկէն եկել է եւ
հրահանգ ունի ուսումնասիրելու բոլոր Կուսակցութիւնները,
տեսնելու թէ՝ ի՞նչ հոսանքներ կան եւ ծանօթանալու
կուսակցութեանց ղեկավարիչների հետ: Ուստի խնդրեց
տեղեկութիւն տալ՝ մեր Կուսակցութեանց Հիմնական
Սկզբունքների մասին»:
/Թալեաթ/- «Բայց նրանք յեղափոխական անուն ունին. կարելի՞
է, տեսնուա՞ծ է, որ մի կառաւարութիւն թոյլ տայ որ երկրի մէջ
յեղափոխական անունով Կուսակցութիւններ լինեն»:»
«Ժողովրդեան անծայրածիր բազմութեան ցոյցերի միջից տուն
վերադարձանք, յոգնատանջ սրտով, հոգեկան թրթռումների
մէջ.- մենք անցնում էինք այն փողոցներով, ուր մեր առաքինի
ընկերները, նահատակներն էին ընկել. մենք կտրում էինք ա՛յն
արիւնաշաղախ պողոտաները, ուր մեր Կուսակցական, Հայ
նորագոյն Յեղափոխական Պատմութիւնն էր կոփուել,
դարբնուել: Ամբողջ միջավայրը, քարը, անկիւնը, պատը՝
Պատրիարքարանից մինչեւ Կէտիկ-Փաշայի բարձունքը՝ մեզ
համար մի մի անմոռաց, մի մի անթառամ յիշատակներ էին.
ամէն ինչ լեզու դարձած՝ մեզ հետ էին խօսում. մեր աչքերը
որքան ներկային էին դարձել, այնքան էլ հոգին՝ սխրալից
անցեալին… եւ բոլորը, բոլորը կազմում էին մի միութիւն, մի
ամբողջութիւն, մի մեծութիւն»:
«Ջերմ ծափահարութիւն: Յառաջ անցաւ Ֆուատ փաշան եւ մի
փոքրիկ բանախօսութիւն արաւ՝ ֆրանսերէն լեզուով: Իր
եզրակացութեան մէջ ասաց. «… Ես Հնչակեաններին եմ
ճանաչում՝ որպէս այս երկրի ազատութեան առաջին
մարտիկները, առաջին արիւն թափողները, առաջին շարժում
կատարողները եւ մեզ քնից զարթեցողները…: Այս
ազատութիւնը, իսկապէս, մենք ձեզ ենք պարտական, դուք էք
բերել…»:
«Եղած ընդունելութիւններից փառաւորագոյնը եղած էր՝
Աւստրօ-Հունգարական արտաքին գործոց նախարար Բարօն
Էրէնթալինը:

59
Բարօն Էրէնթալը 2-3 ժամ խօսել, զրուցել էր «Երիտասարդ
Թիւրքիայի դեսպանի» հետ: «Դեսպանն» էլ Կ. Պոլիս մտած
օրից՝ մեծ գոհունակութիւն էր յայտել նրա արած այդ արտաքոյ
կարգի մեծարանքների մասին. եւ ասել էր՝ որ Բարոնը
ամենայնիւ իրեն ապահովութիւններ էր տուել Ավստրօ-
Հունգարիայի բարի կամեցողութեան նկատմամբ եւ յայտնել էր,
որ ինքը առաջին պաշտպանը պիտի լինէր «Նոր րէժիմ»ի
Թիւրքիային, եւ հաւատարիմ իր երկրի աւանդական
քաղաքականութեանը, միշտ պիտի պաշտպանէր Թիւրքիայի
ամբողջութիւնը եւ անձեռնմխելիութիւնը:

Ահմէդ Րիզան այդ մասին «կատարեալ ապահովութիւն էր ձեռք

բերել»:
Հազիւ 3-4 օր անցած՝ Բոսնիա-Հերցեգովինայի կցումը
յայտարարուեց՝ ի լուր աշխարհի:
Եւ Ահմէդ Րիզան՝ «Երիտասարդ Թիւրքիան», «Իտտիհատ»ը իր
ապահովութիւնը ձեռք բերեց…»:28

Անգամ եթե Հայ կուսակցականները չխառնվեին

Թուրքիայի ապա-Օսմանացման և «ժողովրդայնացման»
պատմական գործընթացին՝ դա դեռ չէր նշանակում, որ
արյունալի կոնֆլիկտներ չէին լինելու Հայ Քրիստոնյա
բնակչության և Թուրք մահմեդականների մեջև, բայց դա
նշանակում էր, որ ավելի քի
քիչ զոհեր կլինեին:
Քրիստոնյաների ապստամբությունները ձեռք էին տալիս
Թուրքերին, որ առիթ ունենան նրանց բնաջնջելու որպես օտար
և վտանգավոր Տրոյական Ձի իրենց երկրի ներսում: Եվ Հայ
հեղափոխականները բռնում էին այդ խայծը ՝ պատճառ
դառնալով անմեղ ժողովրդի արյան և կոտորածի:
Հիշենք Հույն պատրիրաք Գրեգորի V-ի օրնակը, ով արգելեց
Հույն ժողովրդին ապստամբել, երբ նրանք նախաձեռնել էին
Հույների ազատագրական պայքարը 1821–1830 թվականներին:

28
«Սապահ-Գիւլեանի եւ Մուրատի շփումները Թալեաթի եւ Էնվէրի հետ Պոլսում»,
Ս. Սապահ Գիիլեան «Պատախանատուները», Բեյրութ, 1974:

60
Ապրիլի 2-ին Հունաստանում Օսմանյան Թուրքիայի դեմ
կատարվեց զինված ապստամբություն, որի պատճառով 1821-ի
Ապրիլի 22-ին Սուլթանի հրամանով ձերբակալեցին
Ստամբուլի Հույն Պատրիարք Գրեգորի 5-րդին և կախեցին
նրան պատրիարխատի շենքի գլխավոր մուտքի դարպասի
վրա-թեպետ պատրիարքը ուղարկել էր իր հրամանը՝
հորդորելով ժողովրդին չապստամբել:
Ապա պատրիարքի անշունչ մարմինը քարշ էին տալիս
քաղաքի փողոցներով, մինչև Ռուսական նավատորմի
նավաստիները եկան և այն վերցրին՝ տեղափոխելով
պատրիարքի մարմինը Հունսաստան:
Հույն եկեղեցին հռչակեց Գրիգորի Հինգերորդին որպես սուրբ՝
սրբերի դասին:
Իսկ այս պատմությունը սկսվեց այսպես. Հունաստանի
հարավում ժողովուրդը ապստամբեց օսմանցիների դեմ, որից
հետո Մահմեդ Երկրորդ սուլթանը հրամայեց ֆատվա- ‫@?ى‬A -
հրաման և պարտականություն, որպեսզի սկսի Հույների
տոտալ ցեղասպանությունը:
Պատրիարք Գրեգորի Հինգերորդը իսկույն հանդիպեց այն
վեզիրին, ում հանձնարարված էր կատարել այս
ցեղասպանությունը- Շեյխ Հալիլ Էֆենդի անունով:
Պատրիարք Գրեգորի Հինգերորդը համոզեց այս մարդուն, որ
միայն մի խումբ ապստամբիչներն էին, որ մեղավոր էին
ժողովրդին ոտքի հանելու համար և հորդորեց նրան չկատարել
սուլթանի հրամանը: Պատրիարքը նաև հրապարակայնորին
էքսկումունիկատ կարդաց և եկեղեցուց դուրս վռդնեդեց այդ
կուսակցական խառնակիչներին: Շեյխը լսեց պատրիարքի
հորդորը և արեց այնպես, ինչպես սուրբ մարդը հանձնարարեց
իրեն:
Պատրարքը փաստորեն կանխեց այն ցեղասպանությունը,
որին կարող էր ենթարկվել Հույն ժողովուրդը և դրա համար

61
հատուցեց իր կյանքով: Սուլթանը ապա մահապատժեց նրան և
նաև՝ անհնազանդ շեյխին29:

Կոնստանտինպոլսի Բյուզանդական Պատրիարք

Գրեգորի V (1746-1821),
/սրբադասված/:

Քրիստոս ասում է՝ կռիվ գնալիս հաշվիր զորքդ ու ուժդ, որ

ծիծաղելի չլինես .
«Ո՞ր թագավորը երբ գնալիս է լինում այլ թագավորի վրա
պատերազմի նախ չի հաշվում իր ուժը-կարո՞ղ է տաս հազար
իր զորքով կռվել իր դեմ ելնող քսան հազարի դեմ»30:

Տարիներ հետո ահա տեսնում ենք, որ նժդեհական

մարդասպանները նույն բանը արեցին իրենց իսկ
պատրիարքին- ոչ թե Թուրքը- այլ Հայը՝ «հայի գենով», ովքեր
դանակահրեցին հենց եկեղեցում, պատարագի ժամանակ
Արքեպիսկոպոս Թուրյանին, Նյու Յորքում, 1933 թվականին.

29
Binns, John (2002-07-04). An Introduction to the Christian Orthodox Churches. pp. 12–
13. ISBN 9780521667388.

30
Ղուկաս 14:31
62
«Եկեղեցու խորհրադաժողովում կուսակցական
ներկայացուցչները անտեսեցին դաստիարակության,
ընտրությունների և այլ պրոբլեմներին առնչվող հարցերը, և
դրա փոխարեն նրանք Հայոց Եկեղեցին և նրա
նվիրապետությունը հայտարարեցին վնասակար Հայ
ժողովրդին և զարգացրին հակա-եկեղացական
տրամադրություններ. նրանք սկսեցին գործընթաց եկեղեցու
քահանաների դեմ, արհամարհեցին անգամ Կաթողիկոսի
հեղինակությունը, առանց հասկանալու, որ նրանց կենդանի
լինելն անգամ կախված է կաթողիկոսից»- գրում է
Արքեպիսկոպոս Օրմանյանը իր «Ազգապատում»-ում:

3. Դաշնակ Նացիոնալ-Սոց
Նացիոնալ Սոցի
Սոցիալիստների Կատարած
Հանցագործություններն ու Սպանությունները Ընդդեմ Հայ
Ազգի

Կողոպուտ և Գողություն 31. 1902-ի ամռանը մեր առաջնորդ

Քրիստոֆերը այնտեղ էր՝ իր զինվորների հետ ...Առաջին
հարվածի ալիքը իջավ ճանաչաված միլիոնատեր Իսահագ
Ժամհարյանին... Հարվածի զինված խումբը ձերբակալեց նրան
և գիշերով տարավ նրան մի մեկուսի տեղ, քաղաքից դուրս :
Ապա նրան խոստացան ազատել եթե նա վճարի 30,000 ռուբլի :
Որից հետո Ժամհարյանը կապվեց ոստիկանության հետ և
բանտարկել տվեց իրեն առևանգողներին: Մի քանի ամիս անց
այս դեպքերից հետո ցերեկով Մոսկվայում, Հայկական
եկեղեցու բակում կուսակցության անդամները Ժամհարյանին
դանակահարեցին որպես դավաճանի:

Հալածանք և սպանություններ.
1891-ին Էրզրումում Դաշնակցական բյուրոյի
հանձանրարությամբ Արամ Արամյանը դանակահարեց և
սպանեց Գերեկչյանին:

31
Քաղվածքները բերվում են՝ "History of the Dashnagtzoutune", by M.
Varandian, Vol. I Page 325, 326, 327, Paris, 1932:
63
Դաշնակցության հերոս Միհրանը, քանի որ հակառակվում էր
սոցիալիզմի գաղափարներին՝ Դաշնակցական բյուրոյի կողմից
հռչակվեց որպես դավաճան և Վիեննայում գնդակահարվեց
1909 թվականում:

Վանահայար Արսեն Վարդապետը Վանի Աղթամարի

Վանքում և իր քարտուղար Միհրանը 1904 –ին դաժանաբար
սպանվեց Իշխան անունով Դաշնակ դահիճի և իր խմբի
կողմից: Նրանք գնդակահարեցին ապա դանկահարեցին իրենց
զոհերին, կտրտելով նրանց մարմինը և մասերը լցրին Վանի
Լիճ:
Արսեն Վարդապետի մեղքն այն էր, որ հրաժարվել էր վանքի
փողերը հանձնել Դաշնակցական բյուրոյին և վանքի
սեփականությունը գրել իրենց անունով:
Վանահորը սպանելուց հետո Դաշնակցական բանդա թալանեց
վանքի ունեցվածքը:

1902-ին Զմյուռնիայում Դաշնակ մարդասպաններ Հորեն

Սարկիսյանի և Պետրոս Ազիզոռֆի կողմից սպանվեց
վաճառական Մաթեոս Բալիոզյանը –նույն պատճառով, որ նա
հրաժարվել էր իր փողերը հանձնել բյուրոին:

Այս սպանվածների թիվը անցնում է հարյուրներից. նմանապես

դաշնակները գնդակահարում ու դանակահարում էին բոլոր
իրենց շարքերի այն անդամներին, ովքեր անհամաձայնություն
կամ անհնազանդություն էին ցուցաբերում իրենց
որոշումներին:

Արքեպիսկոպոս Սրբազան Մեսրոպ Մագիստրոս:

Սրբազան Մեսրոպ Մագիստրոսը Թիֆլիսի առաջնորդն էր:
Երկրորդ համաշխարհայինին նա զբաղված էր հավաքելու
Հայկական բանակի կամավորներ և զինելու նրանց, որոնք
միանում էին Ռուսական բանակին: Ապա երբ նա նշանակվեց
Պարսկաստանի թեմի առաջնորդ, Դաշնակցական բյուրոն
սկսեց խստիվ հալածել նրան որպես Սովետական Հայաստանի
64
հովանավոր և Պարսկական իշխանություններին ստիպեց
վտարել Սրբազանին:
Միշտ մահմեդականը Նացիոնալ-Սոցիալիստների համար
առաջին ընտրություն է, քանզի նրանք հոգով երդված են
Ղուրանին և ներկայացնում են նույն բռնության
գաղափարախոսությունն ու դիվական ոգիները:

Սրբազան Եպիսկոպոս Ռուպեն Մանասյան: Նա միջագետքի

Հայոց Եկեղեցու առաջնորդն էր, ում Դաշնակ մամուլը խիստ
գանակոծում էր: Մեկ անգամ Բաղդադում կատարեցին
մահափորձ նրա դեմ՝ ամբաստանելով նրան որպես «Չեկայի
գործակալ». եպիսկոպոսի դեմ տպագրում էին հնարած
պատմություններ և մեղադրանքներ- և ի վերջո Սրբազանը
դատական գործ բացեց Կահիրեյի Դաշնակցական օրգանի դեմ
և շահեց դատը:

Սրբազան Արքեպիսկոպոս Հուսիկ Զահրաբյան, Ռումինիայի

Հայոց Եեղեցու առաջնորդը: Նա հարգված սուրբ մարդ էր, ում
պետական ղեկավարները և ժողովուրդը շատ սիրում էին:
Սրբազանը դատապարտեց Դաշնակցականներին իրենց
վայրենի ատելության և հանցագործությունների համար՝
կատարված անվամբ «հայրենիքի», և նա նույնպես ենթարկվեց
նույն դաժան հալածանքներին. Դաշնակցական մամուլը նրա
անունը հոլովում էր որպես «ազգի դավաճան» ու Հրեա, ում
պետք է մահապատժել:

Սրբազան Եպիսկոպոս Գարապետ Մազլումյան. Հայոց

Եկեղեցու առաջնորդը Հունաստանում: Դաշնակցական խումբը
հարձակվեց նրա վրա գիշերով և դաժան ծեծի ենթարկեց. ապա
կապեցին սրբազանի ձեռքերը և սափրեցին նրա մուրուքը՝
թքելով ծեր սուրբ մարդու երեսին: Դաշնակցական
կուսակցությունը մեղադրանքներ ներկայացրեց նրա հասցեին
Հունական պետական մարմինների առաջ մեղադրելով
Սրբազանին որպես «Չեկայի գործակալ», որը անտեսվեց:

65
Սրբազան Արքեպիսկոպոս Թորգոմ, Երուսաղեմի
Պարտրիարք:
1920-ին նա նաև Եգիպտոսի Հայոց եկեղեցու առաջնորդն էր և
իր զմրուխտի մատանին նվիրել էր Հայկական Անախության
Ֆոնդին – դա դիտվեց որպես Սովետական Հայաստանին
աջակցելու քայլ, և Դաշնակները, որոնք հիմնականում առաջին
հանրապետության պաշատոնյաներն էին, որ փախել էին
միջագետք- սկսեցին մահվան սպառնալիքներ տալ այս
մարդուն և պահանջել եկեղեցուց «բաժին»: Նրանք
հարձակվում էին Հայոց եկեղեցիների ունեցվածքների վրա,
այգիների վրա և կատարում էին կողոպուտ: Սրբազանը
խստագույնս դիմադրում էր սրանց և թույլ չէր տալիս նրանց
անդամ լինել եկեղեցու հոգեբարձության մեջ, կամ՝ կատարել
որևէ աշխատանք Հայ համայնքում- հայտարարելով նրանց
որպես «տեռորիստ ու հանցագործ»: Սրբազանի նստատեղին
մշտապես քարկոծվում էր այս հանցագործ բանդիտներից: Մեծ
գործընթաց կազմակերպեցին, որ Սրբազանը չընտրվի որպես
պատրիարք, սակայն՝ ապարդյուն:

Վեհափառ Խորեն Առաջին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս: Օր ու

գիշեր Դաշնակցական մամուլը զրպարտում էր այս մարդուն,
անվանելով նրա առաջին Կոնդակը որպես Չեկայի դեկրետ:
Բոստոնի Դաշնակցական «Հայրենիք» թերթը Սրբ. Էջմիածինը
համարում էր Բոլշևիկների «բուն» և հրահանգում էր ոչ մեկին
չենթարկվել Կաթողիոսի ուսուցմանը և հայրական խրատին,
համարել նրան հայրենիքի դավաճան:
Իրականում Վեհափա Խորեն Ա. Մուրադբեկյանը սուրբ
մարտիրոս էր և մեծ ազգասեր :

66
Վեհափառ Խորենը զգալի աշխատանքներ էր կատարում
բարելավելու եկեղեցու վիճակը և միավորյալ պահելու
Հայաստանն ու սփյուռքը, որի պատճաով Ստալինյան
գործակալները 1938 թվականի Ապրիլի 6-ին Խորեն Ա
Կաթողիկոսին խեղդամահ արեցին Վեհարանի իր
բնակարանում։ Խեղդամահ անող չեկիստը կենդանի էր և
ապրում էր մինչև 1990-ականները, որի մասին ԿԳԲ-ն տեղյակ
էր, սակայն՝ ոչինչ չէր անում: Անգամ սովետական կարգերի
փլզումից հետո ԿԳԲ-ի արխիվները չբացվեցին և
հանցագործները այդպես էլ չբացայատվեցին: Ավելին՝ նրանք
կաշիները փոխված՝ հիմա էլ ղեկավարում էին Հայ ժողովրդի
հակա-սովետական շարժումները՝ առաջնորդելով ժողովրդին
մի այլ ծուղակ:

XX-դարի երկրորդ կեսերից Հայոց Եկեղեցին գրավեցին

կուսակցական նացիոնալ-սոցիալիզմի գործակալները, որոնք օծում
են մարդասպան տեռորիստների արձանները և կռապաշտների հետ
67
 համատեղ պաշատամունք անում, հոգեհանգիստ անում
ինքնասպաններին, որը Եկեղեցու օրենքով արգելվում է. նրանք լքել
են ուղղափառ ուսուցմն ու ժողովրդի հոգևոր դաստիարակությունը:
Հուդան՝ Քրիստոսի Եկեղեցում:

Վեհափառ Սահակ Կաթողիկոս Կիլիկիոյի.

Թուրքիայից երբ կաթողիկոսության աթոռը տեղափոխեցին
Անթիլիաս, Դաշնակցական «Հուսաբեր» պարբերականը, որը
հրատարակվում էր Եգիպտոսում, հրապարակում էր
զազրախոսություններ վեհափառի հասցեին, ով
դատապարտում էր Դաշնակցականների տեռորը և
կազմակերպված սպանությունները :
1933 թվականի Դեկտեմբերի 6-ին, Դաշնացությունը 85-ամյա
ծեր կաթողիկոսին անվանեց «չար ոգի» և ազգի դավաճան:
Ամեն մի օրինական Հայ մարդ, որ պահպանում է բարոյական
նորմերը և դատապարտում է հանցագործությունը-
Դաշնակների կողմից արժանանում է «հայրենիքի դավաճանի»
պիտակին:

Արքեպիսկոպոս Լևոն Թուրյան:

Սպանվել է 1933-ին Մասաչյուսեցում, հենց Սուրբ Պատարագ
տալիս, Դեկտեմբերի 24ին /Նոր Տոմարով Sուրբ Ծննդյան
գիշեր/:Նա սպանվել է Դաշնակացական կուսակցության
Գարեգին Նժդեհի յոթ համախոհների կողմից:
68
Արքեպիսկոպոսը լինելով սուրբ՝ արգելում էր Հայաստանի
հանրապետության աշխարհային դրոշը դնել Սուրբ Խորանին,
որը արգելված է նաև ըստ կանոնի: Եվ դրա համար
մասոնական դաշնակ գործակալները դանակահարելով
սպանեցին նրան, երբ Արքեպիսկոպոսը եկեղեցում, սուրբ
Ծննդյան երթի ժամանակ օրհնում էր ժողովրդին: Գարեգին
Նժդեհը այդ մասին գրեց. «Ամերկա, որտե՞ղ է քո
արդարությունը: Ի՞նչու պետք է այդ դավաճանին սատկեցնելու
համար հանցագործներին տրվեր առավելագույն պատիժ»:

Հայրասպան Նժդեհը Բոստոնում

Արքեպիկոպոս Թուրյանի սպանությունից առաջ:

Մյուս կողմից՝ Բոլշևիկները նույնպես իրենց հերթին

Սովետական Հայաստանում սկսեցին հաշվեհարդար տեսնել
հազարավոր Դաշնակցական անմեղ մարդկանց հետ, որոնք
միայն կատարող էին եղել և ոչ թե՝ որոշում կայացնողներ.
նրանք սպանեցին, խոշտանգեցին և աքսորներ քշեցին Հայ
մտավորականներին ու սեփականատերերին, մասայաբար
ցեղասպանեցին Հայ եկեղեցականներին և հայատացյալ
ժողովրդին, որոնց եղբայրական ընդհանուր գերեզմանները
դեռ պեղվում են և դեռ թաքցվում... Եվ ցավալին այն է, որ առ
այսօր այդ զոհերի ցուցակները և պատմությունները գրանցված
չեն, ԿԳԲ-ի արխիվները բացված չեն, քանզի դրա գործող
անձինք դեռ աշխատում են նույն համակարգով և նույն
ձեռագրով- արդեն՝ այլ անունների ու դիմակների տակ...
Միայն՝ արյունալի պամությունները գրվում են նոր

69
ամսաթվերով և նոր գլուխների մեջ- հաջորդող պատմական
էջերում:

4. Հայոց
Հայոց Եկեղեցու դեմ Հերյուրող Նեո-
Նեո-հեթանոս Ագնոստիկ
Կուսակցական Շարժում

Այդ էր խավարի դարը և սատանայական պահը, երբ Րաֆֆու

նման խառնակիչ կռապաշտ հեղափոխական, անաստված և
զրպարտիչ մարդիկ32 ստեղծում էին հեթանոսական պիղծ
գրականություն և տարածում էին հակա-Քրիստոնեական
գաղափարներ:

Րաֆֆին գրում է.
«Եթե մի օր հայոց աստվածը կխնդրե Հայաստանի կործանման
ու նրա զավակների արյան վրեժը մեր ազգի թշնամիներից,
առաջին պատասխանատուն կլինեն մեր եկեղեցականները:
Դրանք թուլացրին ժողովրդի սիրտը, խլեցին նրա քաջությունը,
մեռցրին նրա բոլոր կենսական ուժերը, և քրիստոնեական
խոնարհության, քրիստոնեական համբերության անունով
սովորեցրին նրան ստրուկ լինել»33:

Այս պիղծ մարդկանց սադիզմը վեր էր ածվել քաղաքական

շարժման և մշակույթային գրական մեհյանի, ինչպես կարդում
ենք Սիմանթոյի (1878 - 1915) տողերում, ուր նա Սրբ.
Լուսավորչի նոր ադամական արարիչ կողի ոսկորը, որից
ծնվեց Հայ ազգի հանճարն ու ձևավորվեց ազգային
անհատականությունը- ահա այս ուրացյալ Հուդան այդ կողի
ոսկրը վառում է որպես զոհ ՝ Անահիտի կուռքի առաջ.

32
Դանիել Վարուժան, «Մեռած աստվածներուն (Հեթանոս երգեր)», Սիամանթո
«Նավասարդյան աղոթք առ Դիցուհին Անահիտ», և այլն:

33
Րաֆֆի ՙԴավիթ Բեկ՚ Երկ.Ժողովածու, հատոր 7, Երևան-1985, էջ 267:
70
«Եւ ցնծա՛ դուն, ո՛վ Ոսկեմայր, Լուսավորչի կողերէն, ժանտ
ոսկոր մը քեզ կը ծխեմ...»:34

Ահա և այլ պղծագրություն՝ Դանիել Վարուժանի

հեղինակությամբ .

«Հոն կը նըստիմ, խո՛նջ ուղևոր: Ձիս կ’արծի,

Եվ Վահագնի զամբկին կարծես հոտն առած`
Կըտղուցեն խոլ կը խաձի:
Բայց արևեն մեզ չի գար ոչ մեկ Աստված:

Անհետացան անդարձ խորեն անտառին

Քուրմերը լայն թեզանիքով: Չի՛ երգեր
Ծիծերըդ` վինը Վրույրին:
Բագինիդ շուրջ կը հեծկըլտան եղեգներ»:35

Աստծուն ոչ ոք չի կարող ծաղրել. 1915 –ին Մայիսի 29-ին 2,345

Հայ անմեղ և մեղավոր մտավորականներ այս հուդայական
քրիստոսադավան մեղքի համար ազգովին տուժեցին.
սպանվեցին բոլորը- այդ թվում և՛ Սիամանթոն, և՛ Դանիել
Վարուժանը:
Աստծո վրեժը նրանց հետ է, ովքեր ուրանում են իրենց
ճակատի սուրբ մեռոնը, նաև՝ կործանում են ժողովրդին և
հայհոյում են Աստծո Սուրբ Հոգին:
Անմեղները կամովին ընտրեցին մարտիրոսության փառքի
պսակը, ուրացողները՝ իրենց հավերժական պատիժը: Ահա
ինչու Հայ ժողովուրդը ընտրյալ է- քանզի մենք ընտրված ենք
Աստծո առաջ պատասխան տալու ա՛յս կյանքում՝
հավիտենական կյանքի երաշխիքով, ի տարբերություն
բարբարոս ազգերի, որ անմշակ չոր սիզախոտի նման մի
վայրկյանում անհետանում են ու կորչում՝ ի Դժոխս:
Հայոց եկեղեցու սուրբ առաջնորդները Հայ ազգի օրհասական
պահերին փորձել են ամեն գնով կասեցնել Հայ ժողովրդի
34
Սիամանթո, «Նավասարդյան աղոթք առ Դիցուհին Անահիտ»:
35
Դանիել Վարուժան / Հեթանոս երգեր – ԱՆԱՀԻՏ:
71
կոտորածները նույն կերպ, ինչ արել էր Հույն Պատրիարք
Գեորգ Հինգերորդը, սակայն, ինչպես տեսանք՝ այս
ուխտադրուժ և մարդասպան ապազգային կեղծ
հայրենասերները հրաժարվում էին հնազանդել սուրբ
առաջնորդներին: Ոչ միայն. այլև նրանք ձեռք բարձրացրեցին
հոգևոր առաջնորդների վրա- դրանով միայն Աստծո անեծքը
բերելով և՛ իրենց վրա, և՛ Հայ ժողովրդի:
Երբ Թուրքիայում արյունախում կռապաշտ մահմեդակնները
սկսում էին Քրիստոնյա ժողովրդի կոտորածը, Հայոց Եկեղեցու
քահանաները երբեք չեն դավաճանել ժողվրդին, այլ՝ զենքը
ձեռքին կռվել և պաշտանել են ժողովրդին:

Տեր Նշանյան Պողոս Վարդապետի (1887-1994) հարցազրույցը և

պահպանվող տեսագրությունը այսօր պետք է համարել որպես
պատասխան այս զրպարտիչներին, իսկ այս վարդապետի
ուսուցումը՝ որպես Հայ Քրիստոնյայի և Եկեղեցու
վարդապետություն և հավատամք, որը իրենից ներկայացնում է
Արդար Սրի Պատերազմի Տեսությունը:

Տեր Նշանյան Պողոս Վարդապետ (1887-1994), ծնված

Կիլիկիայում:

72
Սկսած 1895 թվականի Զեյթունի պաշտպանությունից
մասնակցել է Հայ ժողովրդի ինքնապաշատպանությանը
Արևմտյան Հայաստանում.

«Ես ողջ կյանքս ապրել եմ իմ հավատքը պաշտպանելու համար

և ապրել եմ մեկ սկզբունքով- ոչինչ չանել խղճիս հակառակ:
Քրիստոնյան ճիշտ պիտի հասկանա Քրիստոսի պատվիրանը և
կյանքով դրանք պիտի իրագործի: Խուսափե՛նք կռվից,
հաստատե՛նք արդարություն, սակայն, երբ անխուսափելի է
դառնում կռիվը և թշնամին զորանում է Սատանայի ուժով՝
պետք է Աստծո անունը տալով կռվել նրա դեմ:
Մարդասպանությունը մեծ մեղք է, սակայն՝ Սատանայի գործը
կատարող թշնամու դեմ կռվելը մարդասպանություն չէ, այլ՝
արդարություն»:
արդարություն

Վարդապետը հայրենիքի ազատագրման համար կռվել է ողջ

կյանքը՝ աղոթքով և զենքով:
Աստված իր անպատմելի զորությամբ միշտ եղել է նրա կողքին,
քանզի արդար է կռվել: Ահա նրա վկայությունը, առ այն, որ
Աստված կյանք ու հաղթանակ է տալիս արդար կռվողին՝
բոլոր, անգամ՝ ամենաանհուսալի պարագաներում:

«Մի անգամ տասներկու հոգով գերի ընկանք թուրքերին: Բաց

աչքով տեսա, թե ինչպես Սուրբ Սարգիսը հրեղեն տեսքով
իջավ և Թուրք գնդապետի ականջին ինչ-որ բան շշնջաց, որից
հետո փոխվեց Թուրքի սիրտը. նա մեղմացավ, և հրաման տվեց
ազատ արձակել մեզ»:

Եկեղեցու օրենքով ձեռնադրված հոգևորականը պետք է լինի

մարտի դաշտում որպես միայն հոգևոր ուսուցիչ և ծառայող,
բայց ոչ՝ որպես զենքը ձեռքին ակտիվ զինվորական: Սակայն,
Հայկական Ցեղասպանության դեպքը այլ է, և դա հատուկ ու
չլսված դիվական ոճիրի դեպք էր, որն ամեն կերպ պետք էր
կանգնեցնել- և դա բոլոր մարդկանց հոգու պարտքն էր՝
անխտիր:
73
Վարդապետ Պողոսը ականատես է եղել Թուրքերի սոսկալի
ոճիրներին. աչքով է տեսել թե ինչպես են Թուրքերը 12,000 Հայ
մանուկներին գլխատել ու լցրել Եփրատ գետը: Ականատես է
եղել նաև իր հորեղբոր որդու՝ Հարությունի մարտիրոսությանը:

«Միայն զենքով է Հայոց փրկությունը և Աստծո հավատքով.

Սուր- ոչ թե մահ սփռելու այլ՝ ոճրագործությունը,
Խաչ և Սուր
պղծությունը կանխելու և կասեցնելու համար - և դա հենց
Աստծուն ծառայել է նշանակում:»36
Տեր Նշանյան Պողոս Վարդապետ, 1990, Երևան:

Սա է Քրիստոնեական կրոնի հավատքը- Սուրբ Սրի

Դավանանքը, որը հայրենասիրության հիմքում դնում է արդար
ինքնապշտպանության պատերազմը և մաքուր խիղճը, սուրբ
կրոնի համար պայքարը, որի դեպքում է միայն հաղթանակը
ապահովում, քանզի այդ դեպքում Աստված է կռվում արդարի
հետ ըստ Աստվածաշնչի ուսուցման37:
Սուրբ Հայր Պողոսը քանի~ տեսակ զենք է բռնել, քանի~ սպի
ունի իր մարմնին...
Սուրբ Վարդապետը սովորեցնում է կռվելու և խիղճը մաքուր
պահելու արդար պատերազմի սկզբունքը, որը ներհակ է
Գարեգին Նժդեհի նացիստական գերադասության մարմաջից

36
Հեղինակի ֆիլմերից՝ նկարահանված Հայկական
հեռուստատեսությունում, 1990-ականներին:
https://www.youtube.com/watch?v=0ZXrvqoUboM&t=186s
37
Այս Աստվածաշնչային պատերազմի ուսուցումը վերաբերվում է
յուրաքանչյուր արդար մարդու, ոչ թե Հրեա ազգին, ինչպե այս
հեթանոս ու կռապաշտ Հայերը փորձում են խեղաթյուրել և
որակավորել այն ինչպես ՛Աստծո ռասիզմ՛- որ իբր դա Հրեաների
ցեղային գերադասության մասին է և արտոնում է Հրեաներին ամեն
ինչ անել. սրանով նրանք կրկնում են Կաբալա Հրեական դիվական
կրոնի ուսուցումը, որը օկկուլտ է, նախապաշարմունքային-սնոտի, և
այն կապ չունի ուղղափառ Աստվածաշնչային վարդապետության
հետ:
74
ու սադիզմից, քանի որ այս սուրբ պատերազմի
վարդապետության հիմքը Արարիչն է38.

«Տերը Մարտնչող է... Քո աջ ձեռքը, Տեր, ջարդեց թշնամիներին

կտոր- կտոր անելով նրանց» -Ելից 15:3,6:
«Երբ արդարն է կանչում՝ Տերը լսում է և ազատում նրան բոլոր
փորձանքներից» -Սաղմ 34:17:

«Տերը դառնալու է ամեհի զինվոր և առաջնորդելու է որպես

հրամանատար, և Նա պիտի գոչի բարձր ձայնով և ջախջախի
թշնամուն» -Եսայի 42:13:

«Աստված է մեր ուժը և մենք նրա բազուկով ենք կռվում- և Նա

պիտի քշի թշնամուն և հրամայի մեզ այս խոսքերով. «Ջարդի՛ր
դրանց» - Օրնաց 33:27:

«Տե՛ր, լսիր իմ աղաչանքը և պահպանի՛ր ինձ նրանից ով

հարվածում է ինձ; Դո՛ւ կռվիր իմ կռիվը նրա դեմ ով հալածում
է ինձ: Վերցրո՛ւ սուրն ու վահանը և արի՛ ինձ օգնելու, հանի՛ր
նիզակդ և կանգնեցրո՛ւ նրանց, ովքեր հետապնդում են ինձ, և
խոսիր իմ հոգու մեջ այսպես. «Ես եմ քո փրկությունը»»- Սաղմ.
35:1:

«Երբ թշնամին հեղեղի նման գալիս է հարվածելու՝ Աստծո

Հոգին պիտի բարձրանա և փակի նրանց ուղին» -Եսայի 59:19:

Քրիստոնեությանը անգետ մարդիկ միշտ սխալ են հասկանում

Աստծո խոսքն ու պատվիրանը, քանզի նրանք չունեն սուրբ
հոգի: Նրանք կարծում են, թե Քրիստոս բերեց անօրինական
ուժի առաջ խոնարհ լինելու խրատ, որը բացարձակպես սխալ
պատկերացում է: Ընդհակառակը, Քրիստոս եկավ սուր դնելու
բարու և չարի միջև39, բայց ոչ երբեք՝ հաստատելու անարդար

38
Տես նաև Սրբ. Թովմաս Աքվինացու ՛Արդար Պատերազմների մասին՛
ուսուցումը իր “Summa” աշխատության մեջ:
39
Մատ. 10:34:
75
ուժի բռնություն: Երբ Պողոս Առաքյալը ասում է. պետք է
հնազանդել իշխանություններին, քանի որ դրանք դրված են
Աստծուց, նա ի նկատի ունի այն իշխանություններին, որոնք
հաստատում են օրենք ու արդարություն, ոչ թե անօրինություն
ու քաոս, քանզի ընտված «կառավարիչը ծառայում է Աստծուն ի
բարին» 40:

5. Ազգապա
Ազգապաշտությունը Հայրենասիրություն չէ

Սակայն՝ վերադառնանք Հայ ցեղակրոնի կռապաշտների

հերոս Նժդեհին և մեկ անգամ ևս հիշենք նրա համառոտ
կենսագրությունը:

Նժդեհ- Գարեգին (?) Տեր-Հարությունյան (1886-1957):

Ծնվել է Նոր Նախիջևանում: Դաշնակ կուսակցական էր
պատանեկությունից:
Մեկնեց Բուլղարիա, երկու տարի սովորեց զինվորական
ակադեմիայում: Վերադարձավ Անդրկովկաս 1907թվականին և
հակացարական գործունեության համար բանտարկվեց:
Փախավ բանտից և մեկնեց Բուլղարիա:
1912-ից միացավ Անդրանիկին և կռվում էր Բալկաններում
որպես բանակի լեյտենանտ:
1914-ից միացավ Անդրկովկասի կամավորների ջոկատին:
1918-ին կռվում էր Գեներալ Նազարբեկյանի բանակում,
Ղարաքիլիսայի մոտ:
Գողթանում- Նախիջևան և Զանգեզուր – նշանակված էր որպես
ապստամբող Թաթարների պատժիչ պարետ:
1921-ին փախավ Պարսկաստան, ապա՝ Բուլղարիա:
1933-ին ԱՄՆ-ի Դաշնակցական բյուրոյի կողմից հրավիրվեց
ԱՄՆ և կազմակերպեց Երիտասարդաց Ցեղակրոն
Կազմակերպությունը: Պատրաստում էր մահապարտներ՝
զոհվելու հայրենիքի համար:

40
Հռոմեացիներ 13:
76
Վռնդվեց Դաշնակցական կուսակցությունից:
1942-ից աշխատում էր Ֆաշիստական Երրորդ Ռեյխի հետ:
1944-ին փախավ Բուլղարիա, ուր բռնվեց Սովետական
բանակի կողմից ու տարվեց Սիբիրի բանտ, ուր և մահացավ:
1983-ի Օգոստոսի 31-ին, Նժդեհի մարմինը գաղտնի կերպով
Սիբիրի Վլադիմիր քաղաքից բերվեց Սովետական Հայաստան
Նժդեհի թոռնուհու ամուսնու՝ Պավել Անանյանի ջանքերով, ում
օգնում էին նաև լեզվագետներ Վարագ Առաքելյանը և
ուրիշներ, ինչպես՝ Գուրգեն Արմաղանյանը, Գարեգին
Մխիթարյանը, Արշակ Բունյաթյանը, Ժորա Բարսեղյանը :
Վկաները ասում են, որ Նժդեհի կմախքը գաղտնի պահվել է
Վրագ Առաքելյանի Կոտայքի տան տանիքում մինչև 1987
թվական, ապա՝ տեղափոխվել է և թաղվել Եղեգնաձորում:
Նժդեհի գերեզմանի քարը սարքել են Պարույր Հայրիկյանը և
Մովսես Գեորգիսյանը, 1989-ի Հունիսի 17-ին: Այս օրը նաև
ցեղակրոն կռապաշտների համար Նժդեհի
մեռելապաշտության ուխտագնացության օրն է :
Հետագայում, երբ Ղարաբաղյան շարժումները սկսվեցին, հենց
այս մարդիկ էլ, ներառյալ լեզվագետ Ռաֆաել Իշխանյանը և
Աշոտ Նավասարդյանը, Անդրանիկ Մարգարյանը, Սերժ
Սարգսյանը և ուրիշներ- հանդիսացան շարժման
գաղափարախոսները և առաջնորդները: Պարզ է, որ գործ
ունենք ինչ-որ ընդհատակյա կազմակերուպության հետ, որը
կապեր է ունեցել դրսի ուժերի հետ և ֆինանսավորվել
նրանցից: Իսկ Ղարաբաղի շարժումը միայն այս այսբերգի
տեսանելի մասն էր: Իրականում այս մարդիկ Լյուցիֆերյան
Թրաստի41 ուղղակի կամ անուղղակի գաղտնի անդամներ են,
որի մասին կխոսենք հետո:

2003-ին Տաթևի վանքի բակում կանգնեցվել է Նժդեհի

հուշարձանը: Նժդեհի անունով Երևանում կոչել են
հրապարակ, փողոց, մետրոպոլիտենի կայարան:

41
The Lucis Trust:
77
2016-ի Մայիսից Նժդեհի արձանը կանգնեցվեց Երևանում՝
Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությամբ և Էջմիածնի
քահանայական ներկայացուցիչների օծմամբ:
1990- 2000 Գարեգին Նժդեհի Ցեղակրոնի Արիական գեր-
ռասսայի գաղափարախոսությունը որդեգրվել է Հայկական
պետական ապարատի կողմից և այն դարձրել են Հայ ժողովրդի
մտքի և բարոյականության ձևավորման համալսարան և
ազգային կրոն:

Ինչպես տեսնում ենք 1921-1933 թվականներին Գարեգին

Նժդեհը հավանաբար ծանոթալիս է եղել նացիոնալ-
սոցիալիզմի գաղափարներին և արդեն երկրորդ
համաշխարհայինին դրա ակտիվ պրոպագանդիստն էր. նա
այլևս ոչ թե զինվոր էր, այլ՝ ավելի քաղաքական և
գաղափարախոս:
Ի՞նչ էր այդ գաղափարախոսությունը ներկայացնում իրենից և
ի՞նչ կապ ունի այն Հայ մտքի հետ:

«Մարքսից Գերադասե
Գերադասե՛՛նք Կարլեյնը, Հեգելից ՝ Էմերսոնը.
գաղափարապաշտ
Լինե՛նք գաղափարապաշ տ» -Գ. Նժդեհ:

Գլուխ Բ. Ֆաշիզմը՝ Որպես Պետական Քաղաքական

Կրոն Ետ-
Ետ-Սովետական Հայաստանում

1. Նոր Վեհրմախտը՝ Հայաստանում

Հայաստանում,
տանում 1990- 200 X

Հայաստանի խորհդայնացումից հետո, 1920-ականներին, երբ

Դաշնակցությունը խայտառակ պարտություն կրեց
քաղաքական և պատերազմական իր բոլոր գործընթացներում–
այդ կուսակցության գործիչների անձնական ամբիցիաները
նրանց տարան ավելի հեռու. շուտով նրանք գտան իրենց

78
գուրույին, Ադոլֆ Հիտլերին, և կազմեցին Հայկական
Վեհրմախտի Ֆաշիստական Գվարդիան՝ 812-րդ Հայկական
Բատալիոնը, որը ուներ 33,000 Հայ մարտիկներ- բոլորը՝
մկրտված ֆաշիստական հավատամքի կրակով որպես
երդվյալ ծառաները Երրորդ Ռեյխի:
Սրանց որդիները մի օր ետ եկան արտասահմանյան
երկրներից և Սիբիրի աքսորներրից. ետ եկան ՍՍՀՄ՝ սկսած
ուշ հիսունականներից, երբ Ստալինը այլևս չկար և չկային նաև
հալածանքերը այն ընտանիքների նկատմամբ, ովքեր
համագործակցել էին Հիտլերի հետ:
Սրանք ետ եկան ավելի հետո Վեհրմախտի դրոշով, Նժդեհի ու
Հիտլերի հավատամքով՝ քանդելու ՍՍՀՄ-ը, բայց ոչ
իրականացնելու համար Հայ մարդու դարավոր նվիրական
երազանքը, այլ՝ շարունակելու ծառայել իրենց անձնական
չբավարարված ամբիցիաներին- երբ խոսելով Հայ մարդու
լավագույն երազներից՝ նրանք դառնում էին Հայ մարդու
դահիճն ու այդ երազները մղձավանջի վերածող
դավադիրները:
Նրանց անձնական ամբիցիաները անվերապահ են,
անընկճելի, հավիտենական, ինքանսպանության հասնող
ֆանատիզմով կոփված- քանզի այդ հավատամքը այլևս կրոն
էր- ցեղի կրոն, Ցեղա կրոն, որը պիտի հարթեր նոր Հայ
փարավոնների փառքի ճանապարհը դեպի կապիտալ և
աշխարհակալ իշխանություն՝ տարբեր կուսակցական
անուններով՝ բոլորը մեկ շունչ- մեկ բերան, բոլորը՝ մեկ
երազանքով միայն. լինել հաջորդ փարավոնը իշխանական այս
էլդարոդյան բուրգի...
Եվ այս ամեն ինչը ծրագրված էր, գիտականացված՝
ինստիտուցիոնալ մակարդակով...

79
«Ովքե՞ր…Ի՞նչ «Վրացիներ»- ես ոչինչ չգիտեմ սրանց մասին:
Նրանք Թուրքեր չե՛ն: Ես միայն վստահում եմ
մահմեդականներին, մնացած բոլորը վստահելի չեն և
դատապարված են: Այս Կովկասյան զորամասեր ստեղծելը
ռիսկ ունի իր մեջ, մինչդեռ զուտ մահմեդական զորքի հետ ոչ
մի վտանգ չի լինելու: Ռոզեմբերգի և այլ բանակայինների
ասածներին հակառակ՝ ես չե՛մ վստահում Հայերին
նույնպես42»- Ադոլֆ Հիտլեր:

Նացիոնալ-Սոցիալիզմի կուսակցությունը կազմավորվել է

դարասկզբին, 1918-ին, և կոչվում էին Մթության Հետնորդներ,
որը գաղտնի էր և փակ. սրա անդմաներն էին Գերմանացի
սոցիալ-Դեմոկրատ կուսակցության լիդերները- Գյորինգը,
Հեսսը, Հիմլերը, Բորմանը, Ռոզեմբերգը, և այլն:
1871-ին լույս տեսավ Բրիտանացի գրող Սըր Էդուրդ Բուլվեր-
Լիտտոնի43 «Ցեղի Ստեղծումը» գիրքը, որը նկարագրում է
մեդիումի կապը մութ աշխարհի հետ, որտեղից նրան
սովորեցնում են ստորգետնյա գոյությույն ունեցող
քաղաքակրթության գոյության մասին, որը
աստվածամարդկանց կատարյալ նոր աշխարհի մոդել է: Այդ
երկիրը նրանք կոչեցին Ատլանտիս և կապը ոգիների հետ,
որոնք նրանց ուղղորդում էին, իրականացավ Թեոսոֆիզմ
կոչվող մասոնական նոր սոցիալ-կրոնական-մշակույթային
շարժումով, որի օկկուլտ, գաղտնի պաշտամունքի ծեսը
կոչվում էր Վրիլ:

2. Վրիլ Օկկուլտ Գերմանական

Գերմանական Ընկերություն

Վրիլը գաղափարախոություն է և կուլտ: Դրա հիմքում ընկած է

այն, որ իբր գենետիկ մաքուր կոդը մարդուն հասցնում է
կատարելության և վերածում նրան աստվածության-
ապոթեոզիսի- իսկ ծեսերի հիմքում ընկած է մեռելների հոգին

42Dallin, Alexander (1957). German Rule in Russia: 1941-1945: A Study of

Occupation Policies. New York: St Martin's Press. pp. 229, 251.
43 Sir Edward Bulwer-Lytton:
80
կանչելը և հաղորդակցությունը դիվական աստրալ ոգիներ
հետ: Որպեսզի այս գաղափարխոսությունն ու ծեսը
արդյունավետ աշխատի և ներշնչի՝ այս օկկուլտ աղանդը
պահանջում է մարդկային զոհաբերություններ և արյուն:
Վրիլը իբր դա տիեզերական էներգիա է, որի հետ
օկկուլտիստները մտում էին կոնտակտի մեջ, և դա ուներ իր
աշխարհագրական տեղը, սկզբնաղբյուրը, որը նացիստները
փնտրում էին աշխարհով մեկ:
Բորմանը առաջարկում էր ոչնչացնել Հրեաներին ու
Քրիստոնեությունը, որը իբր Հրեաների հնարածն է, իսկ
Ռոսեմբերգը սահմանեց «Արիացի գեր-մարդու» դոկտրինը՝
հիմնված Հելենա Բլավացկայի և Ադամ Վայշապտի
ապոթեոզիսի թեորեմի վրա, որն է՝ մարդու մետամորֆոզային
փոխարկումը աստվածության :
Ադոլֆ Հիտլերը ծնվել էր Ավստրիացի կաթոլիկ ընտանիքում,
բայց նա երբեք Քրիստոնյա չի եղել, ոչ էլ երբևէ տվել է
Քրիստոսի անունը: Նա գուցե չի խոսել Քրիստոսի դեմ, քանզի
հասկանում էր, որ գործ ունի Քրիստոնյա մասսաների հետ և
երբեք ժողովրդականություն չի վայելի եթե դա անի:
Հիտլերը ինքանպաշտ էր; սա նոր Արիական՝ այդ գերմարդու
ինքանպաշտամունք է, որը գալիս է Ալբերտ Պայկի էզոթերիկ
փիլիսոփայությունից, որը և հիմնեց Թեոսոֆիստների44
մասոնական ընկերությունը՝ հիմնված օկկուլտ ծեսերի վրա՝ իր
քաղաքական-մշակույթային կառուցվածքով, իր՝
գաղափարախոսով՝ Ֆրիդիխ Նիցշե,
Նիցշե
մեդիա-կոնտակտ վհուկով՝ Հելենա Բլավացկայա,
Բլավացկայա
փիլիսոփայով՝ Ռուդոլֆ Շթայներ,
Շթայներ
բանաստեղծով՝ Էրիխ Մարիա Ռիլկե,
Ռիլկե
կոմպոզիտորով՝ Ռիխարդ Վագներ,
Վագներ,
և՝ Ֆյուրերով- Նոր Քրիստոս Փրկիչով- Ադոլֆ Հիտլեր, ով 1919-
ից այս ընկերության անդամ էր:
Նրա աստվածացումը սկսեց Գերմանական-Վիկինգ ազգերի
ցեղակրոն Նորս Միֆիալոգիայի աստվածությունների՝ Թհորի

44
Theosophist Society (Thule).
81
և Օդինի պաշտամունքով, և այդ օրը երբ նրանք կատարում էին
պաշտամունքը՝ Հինգշաբթի օրն է- ահա ինչու Հիտլերը
հրամայեց հինգշաբթիները կոչել «Թհորի Օր». Թհոր և Օդինը՝
Վալկիրիայի- valkyrja- էգ ոգու օգնությամբ- դա պատերազմի և
իմաստության աստվածն է, որ մարդուն հասցնում է
էքստատիկ մակարդակի ու զանգվածներին ուղղորդում՝
լինելու կատարյալ հասրակություն:
Հին Սաքսոներենից óðr-inn, թարգանվում է էքստազ և ցասում,
այսինքն՝ կատաղի մեկը:
Ալբերտ Պայկը, Արիական ռասսայի տեսության էզոթերիկ
փիլիսոփան, նույնպես պաշտում էր Թհոր-Օդինին.
զանգավածային սպանությունները այս օկկուլտ աղանդի ծեսի
մաս է, համաձայն որի այդ աստվածությունը խոստանում է
նացիստների հաղթանակը, եթե նրանք մաքրեն երկիրը
անպետք մարդկանցից՝ զոհաբերելով վերջիններիս Թհորին:
Այս օկկուլտ պատերազմը իբր պետք է առաջ բերի Ռեյխի
Հազար Տարվա տիրապետության
տիրապետության դարաշրջան, որի
գաղափարախոսը և կրոնը պիտի լինի հայրենասիրությունը,
իսկ նպատակը՝ Արիացի գերմարդ ստեղծելը:

Կասկած չկա, որ Գարեգին Նժդեհը այս օկկուլտի անդամ էր, և

նույն Թհոր-
Թհոր-Օդինի մոդելով ստեղծում էր
էր Հայկակա
Հայկական Վահագնի
ատվածությունը և պաշտամունքը,
պաշտամունքը մի բան, որը անգամ երբեէ
գոյություն չի ունեցել Հայերի մեջ:

«Ես ցեղահաղորդ եմ և ահա զգում եմ, որ իմ անձը ավելի իմ

գերագույն ծնողին- իմ ցեղին է պատկանում, քան իմ
անմիջական ծնողներին» - Գ. Նժդեհ :

«Ես ցեղակրոն եմ - և ահա երդվում եմ Վահագնի աջի վրա

երբեք չմեղանչել ուխտիս դեմ - ապրել, գործել և մեռնել, որպես
ցեղամարդ»- Գ. Նժդեհ:
Ահա այս հոգեկան հիվանդ մարդկանց դիվահրաված խումբը
զարգացնում էր հավատամք, թե իբր Արիացին դա աստված է ,
որ իջել է մի երկրում՝ կոչվող Ատլանտիս . գերմանացիները
82
անցնում էին քննություն և ընտրվում ըստ Դարվինի
ընտրության տեսության՝ բուծելու նրանցից աստվածների
ցեղը:
«Մարդկության վերջնական նպատակը աստծո որդիների
կատարյալ ազգն է, որը անվերջանալի կերպով վերադաս է
ստորադաս ժամանակակից մարդուն» -Հիտլեր :
Ապա նա սկսեց իր խաչակրացը՝ ոչնչացնլու ստորադասներին:
Հիմլերի ԷսԷսը զբաղվում էր դրանով՝ ընտրելով ու
առանձնացնելով «արիացի» աստվածամարդկանց. դրանք հինգ
ոտք ինը ինչ հասակ պետք է ունենային, ինչպես Հիմլերը,
պետք է լինեին շիկահեր, կապուտաչյա, նեղ գլխով:
Թեկնածուն պետք է ապացուցեր որ 1750-ից իր նախնիները
մաքուր Գերմանացիներ են եղել- առանց խառնուրդի:
Ապա՝ բազմակնությունը հաստատվեց որպես ազգի
ատվածամարդկանց ինկուբացման մեթոդ:
Ստեղծվեցին մանկատներ, “Lebensborn” –որը թարգմանվում է
«կյանքի շատրվան»: Այստեղ «արիացի» տեղեկանք ունեցող
զույգերը երեխա էին ունենում և թողնում դրանք այս
մանկատների խնամքին, և նրանք կոչվում էին «Հիտլերի
երեխաներ» :
Միևնույն ժամանակ հարյուր հազարվոր Լեհ երեխաներ
գողացվեցին մայրերից և դրվեցին այս մանկատներում
նույնպես, ինչպես ենիչարների երևույթը օսմանական
Թուրքիայում: Այս երեխաները դաստիարակվում էին որպես
հայրենիքի զինվոր մահապարտներ, որպեսզի իրականացնեն
արիական ռասսայի տիեզերական հաղթանակը:
Ռոզեմբերգը հանակարծ առաջ գնաց և հայտարարեց, որ քանի
որ Հրեա մարդկանց գլուխները մեծ են և քթները՝ կախված-
նրանք իրավունք չունեն ապրելու որպես ստորադաս ցեղ.
շուտով հրամանագիր ստորագրվեց՝ տեղահանելու Հրեաներին
Գրեմանիայից, իսկ Գեստապոյի պետ Հիմլերը ավելի առաջ
գնալով առաջարկեց նրանց մասսայական ոչնչացումը:
1943-ից Ռեյխի նվիրյալները մեծ «ծառայություն» էին
մատուցում մարդկությանը՝ Հրեա կին ու երեխա, ծեր ու

83
հաշմանդամ մարդկանց սովմահ ու խեղդամահ անելով
համակենտրոնացման ճամբարներում:
Դաշնակցականների թերթ «Հայրենիքը» 1936–ի Օգոստոսի 19-
ի և 21-ի համարներում գրում է. «Հրեաները ֆանատիկ և
ազգամոլ բիգոտներ են ... Նրանք խրոնիական հիվանդություն
են և պետք է նրանց ոչնչացնել - և այդ բնաջնջումը
հեղափոխության ոգին է: Շատ բնական է, երբ վիրահատության
ժամանակ արյուն է հոսում. այս պարագայում
բռնապետությունը փրկության բանալին է»:

Սակայն, հարց է ծագում. երբ 1940 թվականին Հիտլերը մտավ

Ֆրանսիա և ուներ լրիվ հնարավորությունը պատժելու նրանց,
ովքեր մեղադվում էին Գերմանիայի տնտեսական ծանր
կացության և բանկային սնանկացման մեջ, որը Հիտլերը
անվանում էր «Հրեական Ուզուրպացիա» -որը և կապված էր
գլխավորապես Հրեա Ռոտշիլդ դինաստիայի անդամների
անվան հետ, ովքեր ապրում էին Ֆրանսիայում- սակայն՝ ինչո՞ւ
Հիտլերը Ֆրանսիա մտնելուց հետո ո՛չ ձերբակալեց այս
ընտանիքը, ո՛չ խեղդեց նրանց գազախցիկներում, այլ՝
Ռոտշիլդի պալատում նա միայն հյուրնկալվեց ավագ և կրտսեր
Ռոտշիլդների կողմից...
Պատճառն այն է, որ օկկուլտ մասոնական «գերմարդիկ» ո՛չ
ազգություն ունեն, ո՛չ էլ՝ նրանց որևէ գաղափար սկզբունքային
է, այլ՝ նրանց հետաքրքրում է միայն ազգերից ու մարդկանց
աճից ծանրացած երկրագունդը «թեթևացնելը», և որքան
կարելի է՝ հանգիստ և փափուկ կյանք ապահովել իրենց
համար, ինչպես տեսնում ենք նույն «ինքնազոհ» Դրոյին՝
Հիտլերի կաբինետին ադամանդի մաքսանեգությամբ
ծառայություններ մատուցելիս...
Կար միջազգային Հրեական բանկիրների սիստեմ, որ
միջնադարից աճել էր և արդեն XX դարում դարձել էր
համաշխարհային դրամական բանկային ողնաշարը, որի վրա
էր հենված ամբողջ աշխարհի տնտեությունը: Հենց Հրեա
ազգությամբ Ռոտշիլդները, Ռոկֆելերները և Բուշ
ընտանիքները իրենք էին ֆինանսավորել Հիտլերին և
84
կազմակերպել ազգերի բնաջնջում: Իսկ Հրեական հասարակ
անմեղ ազզը թիրախ եղավ, քանզի երբ առաջին
համաշխարհային պատերազմից հետո Միջին Արևելքը
վերցվեց Թուրքիայի տիրապետությունից, այնտեղ կրկին
վերակազմավորվում էին անկառավարելի մահմեդական
իշխանական ապարատներ: Պահանջվում էր այնտեղ ստեղծել
ոչ-մահմեդական մի երկիր՝ որպես իրենց քաղաքական և
զինված ուժերի պլացդարմ: Այսպես անհայրենիք Հրեաներին
այնտեղ տեղադրելը և Իսրաել պետություն ստեղծելը շահավետ
և ձեռնտու էր Արևմտյան երկրներին:
Պատերազմից անմիջապես հետո, 1946-ից ՄԱԿ-ը զբաղված էր
մի ծրագրի իրականացումով, որը կոչվում էր «Իսրաել».
կենդանի մնացած Հրեաներին և բոլոր նրանց, ովքեր իրենց
Հրեա էի հռչակում, մեծ դրամական կոմպենսացումներով
սկսեցին տեղավորել Միջագետքում և ստեղծվեց Իսրաել
Հրեական Պետությունը- ի շնորհիվ Հրեատյաց խաղ խաղացող
Հիտլերի և նացիոնալ-սոցիալիզմի:
Դրանից հետո համաշխարհային տիրակալները ոտքի տեղ
ունեն Միջին Արևելքում և ավելի մոտ են Միջագետքի, Իրաքի
նավթահանքերին- և դեռ այս պատերազմները մերթ ընդ մերթ
պիտի թարմացվեր... Առ այսօր:

Կարծես թե բոլոր կետերը կարողանում ենք միացնել

գծերով:
Բայց՝ այս քաղաքական դեսպոտների ու պատերազմի
վտանգավոր հանցագործների մեջ Հայ մարդը ի՞նչ շահ ուներ,
որ խառնվում էր: Ումի՞ց էր սպասում Հայաստան ստանալ, և
ինչո՞ւ պիտի Հիտլերը Հայաստանը ազատագրեր Հայ Դաշնակ
նացիստների համար...
«Ein Volk, ein Reich, ein Führer»- «Մեկ ազգ-մեկ ժողովուրդ-մեկ
առաջնորդը»-այն նշանաբանն էր, որի վրա նացիոնալ
սոցիալիզմը դառնում էր առաջնորդող քաղաքական ուժ, ապա՝
այն վերածվելով հրեշի- սկսեց իր գլուխները բազմացնել
տարբեր ազգերի մեջ-Իտալիա, Ճապանիա, և՝ Հայկական
Դաշնակցական կուսակցություն:

85
 Ադվերի Դաշնակցական Հետախուզություն
3.Ադվերի

Հիտլերի հետախուզության Ադվեր խմբերի մեջ էին մտնում

Հայկական Դաշնակցական 101-րդ զորամասը, որ ստեղծվեց
1941-ին՝ Կապիտան Ֆայսթի, ապա՝ Մայոր Ֆոգտի և
կապիտան Ռանթերի գլխավորությամբ:
Նախկին բանտարկյալներից կազմված այս զորամասը
աշխատում էր Վրացական և Ադրբեջանական նույնատիպ
զորամասի հետ:
Այս բանտարկյալներին ազատել էին նրանց համոզելով, որ
Գերմանական հրամատարությունը պատրաստ է
ազատագրելու Հայաստանը և մնացած երկրները Բոլշևիկների
լծից:
Այս մարտիկներին ճակատ ուղարկելուց առաջ որպես կանոն
նրանց առաջ ելույթ էր ունենում հռետոր Նժդեհը այսպես. «Եթե
դուք կռվեք ու մեռնեք Գերմանիայի համար, իմացե՛ք, որ
մեռնում եք Հայաստանի համար»:

Դաշնակցական Հայ ջոկատները երդվում են ծառայել

Հիտլերին:

Որից հետո Կովկասյան կոչվող այս ջոկատը ուղարկվեց

Ռոստով՝ կռվելու Կարմիր Բանակի դեմ :
86
Իսկ Ստալինգրադի ճակատամարտից հետո Դրոյի
գլխավորությամբ ստեղծվեց Հայկական առանձին զորմասը՝
Նիկոլայ Թարխանյանը և Տիգրան Բաղդասրյանը որպես իր
օգնականներ:
Սրանք սովետական զինվորների հագուստներով
ներթափանցում էին սովետական տարածություններ և
տեղեկություններ էին հաղորդում Հիտլերի շտաբին, տեղի
մարդկանց հետ աշխատում, սաբոտաժներ կազմակերպում:
Սրանք աշխատում էին նաև Հայ Կարմիր բանակի զինվորների
հետ ներսից, ինչպես նախկին հրամնատար Ալեքսանդր
Փաշինյանը, ով միացավ այս գերմանկան Հայկական բանակին:
1942-ի Սեպտեմբերին կազմավորվեց նաև Հայկական 809–րդ
դիվիզիան՝ Բեկեր Հերմանի գլխավորությամբ, որը ուղարկվեց
Պիատիգորսկի շրջան՝ Նալչիկում կռվելու Կարմիր Բանակի
դեմ: Այս զորամասը նաև կոչվում էր Զեյթուն, որի մեջ էին
մտնում «Արմենակյան» Դաշնակցական սոցիալ-
նացիոնալիստական կուսակցության անդմաները :
1943 –ին հայրենասիրական զգացումներով տոգորված այս
մարդիկ սպասում էին, որ ուր որ է մտնելու են և Հայաստանը
ազատագրելու են Բոլշևիկներից, երբ Հիտլերի հրամանով
գունդը ետ է կանչվում և ուղարկվում Ֆրանսիա:
Մեծ հիասթափություն ու դժգոհություն է առաջանում Հայ
դաշնակցական այս զինվորների մոտ- և ապա բոլորը
հասկանում են, որ խաբվել են, և Երրորդ Ռեյխը միայն
օգտագործեց իրենց:
Հիտլերի շտաբը Հայկական գնդերի տեղամասերը անընդհատ
տեղափոխում էր տեղից-տեղ, խառնում այլ զորամասերի հետ,
որպեզի Հայկական հայրենասիրական կաչերը չձևավորեն ուժ
ընդդեմ Ռեյխի, իսկ 1944-ին նրանցից շատերը ուղարկվեցին՝
Նորմանդիա շինարարական աշխատանքներ կատարելու:
Երբ Հիտլերը արդեն պատերազմը տանուլ տվեց, Հայ
Վեհրմախտի զինվորներից շատերը գերվեցին Կարմիր
Բանակից ու տարվեցին Սիբիր, Վորկուտա ճամբար, ոմանք էլ
կարողացան փոխել անունները և մնալ արտասահմանում-

87
ապա Ստալինի մահից հետո շատերը վեերադարձան
Սովետական Հայաստան 45:

Վիրլ էներգիան, valkyrja-

valkyrja-ին, Հիտլերը օգտագործում է իր
հռետորության մեջ; սառնարյուն Գերմանացինրի համար նրա
եռացող անձը հայտնության պես մի բան էր. ամենահասարակ
բաները ասված այդ կախարդական հռետորական էներգիայով
հիպնոսում էր մասսաներին:

45
Նյութերը վերցված են ՝ Hoffmann J. Kaukasien 1942/43 Das deutsche Heer und die
Orientvölker der Sowjetunion. Freiburg, 1991. Drobyazko S. Krashchuk A. The Eastern legions
and Cossack units in Wehrmacht, Moscow, 2001, (Ռուս).Dallin A. German Rule in Russia
1941-1945: A Study of occupation polices, London; N.Y. 1957.The materials of the Committee
of State Security of the Armenian SSR. 1966. Abramian E.A. The First battalion of Armenian
legion on the Caucasian front 1942-1943// The Low and Reality magazine, № 11-12, Yerevan:
Houterman J. N. Eastern troops in Zeeland, The Netherlands, 1943 – 1945, Hitler’s Osttruppen
in the West. Middelburg և այլն:

88
 4. Հոգեպաթալոգիա Հիվանդություն

Հովհաննես Թումանյանի նամակը Ավետիք Իսահակյանին.

«Ես չես ուզում եւ չեմ կարող երկար ու բարակ գրել մեր երկրից,
թեեւ դու հարցնում ես։ Կարճ ասեմ. մենք թե՛ դրսից, եւ թե՛
ներսից քանդեցինք մեր երկիրը։ Գլխավորապես մենք։ Մենք եմ
ասում, եւ սրա մեջն է ճշմարտությունը։ Մի մասը խաչագող
սրիկաներ, մի մասը գողեր ու ավազակներ, մի մասը ապիկար
թշվառականներ, եւ չերեւաց մի բազմություն, գոնե մի խմբակ,
որ վերածնվող երկրի շունչը ու բարոյական կարողությունը
հայտնաբերեր։ Էսքան աղետների ու պարտությունների մեջ ո՛չ
մի մեղավոր չերեւաց, ո՛չ ոք ոչ պատասխանի կանչվեց, ոչ
պատասխան տվեց։
Եվ շարունակվում է. այժմ էլ նույն մարդիկը, նույն
ճանապարհներով…Եվ ոչ մեկը գոնե անձնասպան չեղավ, որ
ապացուցաներ, թե գոնե ամոթ ու խղճմտանք կա էս մարդկանց
մեջ կամ էս ժողովրդի մեջ։ Բայց ես ինչ եմ ասում-չկարողացան
գոնե վշտանալ կամ վշտացած երեւալ»։
09.12.1921 Կ.Պոլիս-Վենետիկ

Կա այդպիսի հոգեկան հիվանդություն, որը կոչվում է

Հոգեպաթալոգիա (psychopath), որով տառապողների կյանքի
իմաստը մարդկանց միտքը ղեկավարելն է. այս մարդիկ ունեն
հատուկ գենետիկ կառուցվածք, որը ժառանգական է և
համապատասխան նպաստավոր միջավայրում դառնում է
աղետալի:
Սրանց անձը ցայտուն է, կարիսմատիկ, անասնական բուռն
կրքերի ընդունակ, որը կարող է վեր ածվել սադիզմի:
Զուրկ լինելով կարեկցանքի և բարոյական կողմնորոշման
կամքից՝ սրանք կարող են խորը ներփակվել իրենց անձի մեջ՝
ֆետիշի վերածելով իրենց հակումներն ու մտածումները,
դարձնելով դրանք գաղափարական դպրոց:
Այդպիսին էր դարասկզբում առաջ եկած նացիոնալ
սոցիալիզմի կուլտային ախտորոշումը ընդհանապես, որի
գուրուն էր Ադոլֆ Հիտլերը, մարդ, ով սեփական ամբիցիաների
89
բորոտությամբ վարակեց ամբողջ Գերմանական ժողովրդին՝
նարքաշելով նրան անտեղի և կործանարար պատերազմի մեջ,
ապա փոխանակ իր իսկ գաղափարների համար զոհվելու
զենքը ձեռքին, նա կանացի վախկոտությամբ ու
թուլամորթությամբ ինքնասպան եղավ, կամ՝ մեկ այլ վարկածի
համաձայն՝ փախավ Լատին Ամերիկա:
Իսկ մինչ այդ Գերմանիան խեղդվում էր արյան մեջ, «ընտրյալ
Արիական» ազգի ամեն մի կին բռնաբարվում էր Կարմիր
Բանակի կատաղի ու հոգնած զինվորներից:
Այս քաղաքական պայքարի մոդելն ու կրոնը որդեգրված էր
Դաշնակ Հայ Ֆաշիստական գործիչներից, որի գլխավոր
հերոսը հիմա հռչակված է լինել Գարեգին Նժդեհը:

Հովհաննես Դևջյանի հարցաքննության արձանագրությունից

(քաղվածք, 28 օգոստոս 1947 ).

ՔՆՆԻՉ – Ի՞նչ է Ձեզ հայտնի Նժդեհի ՝ Գարեգին Տեր –

Հարությունյանի մասին :
ԴԵՎԵՋՅԱՆ - Գարեգին Տեր – Հարությունյանը ՝ Նժդեհը 60 անց
է, ծնվել է Նախիջևանի ԻՍՍՀ-ի գյուղերից մեկում, հին
դաշնակցական է , Բալկանյան պատերազմի ժամանակ՝1912 –
1913 թթ հայտնի խմբապետ Անդրանիկի հետ միասին
կամավորական ջոկատ է գլխավորել, որը կռվել է թուրքերի
դեմ: Առաջին աշխարհամարտի տարիներին Կովկասում
ակտիվորեն մասնակցել է կամավորական ջոկատների
ձևավորման գործին, թուրքերի դեմ կռվելու համար :
Հայաստանում դաշնակցության իշխանության ժամանակ
ուղարկվել է Զանգեզուր, տեղի ադրբեջանցիներին զսպելու և
ապա Կարմիր բանակի դեմ կռվելու համար . այստեղ նա իրեն
սպարապետ հռչակեց : Զանգեզուրում կառավարություն
ձևավորվեց, Նժդեհը դարձավ վարչապետ ինչպես նաև զինված
ուժերի նախարար և արտաքին գործոց նախարար: Այդ
կառավարության մեջ ես նշանակվել եմ լուսավորության և
արդարադատության նախարար: Նժդեհը Զանգեզուրում
գազանաբար սպանել էր կոմունիստներին, նրանց Տաթևի
90
ժայռից կենդանի նետելով անդունդը: Այս մասին ես նախ
տեղեկացա դաշնակցության ղեկավարներից, իսկ հետո
Նժդեհը ինքն էլ ինձ հայտնեց այդ մասին, ասելով, թե վարվել է
որպես պետական գործիչ, այլ ոչ թե քրիստոնյա: Նժդեհի այս
արարքը նույնիսկ քննարկվեց կուսակցական ատյանի կողմից,
որը կայացել է Թավրիզում և որտեղ Նժդեհը մեղադրվում էր
դաշնակցական զինվորական Ասլանյանի սպանության մեջ:
Կուսակցական դատարանը Նժդեհին հեռացրեց
կուսակցությունից: Թավրիզում Նժդեհը ապրում էր
կիսագաղտնի, վախենում էր իր կողմից խաբված ժողովրդի
դատաստանից :
1925– ին Նժդեհը վերականգնվեց կուսակցության մեջ... 1932–
ին նա մեկնել է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ, այնտեղ
դաշնակցության օգտին քարոզչություն անելու, միաժամանակ
ստեղծել է այսպես կոչված «Ցեղակրոնների» խմբեր, որոնց
մեջ մտնում էին երիտասարդ դաշնակցականները :

ՔՆՆԻՉ – Ի՞նչ եք հասկանում «Ցեղակրոն» ասելով :

ԴԵՎԵՋՅԱՆ – Ասել է թե՝ խոնարհվել ցեղին ու պահպանել
նրա մաքրությունը , սա հավասարազոր է նացիզմ –
հիտլերիզմին :
Այսինքն, Նժդեհը իր «Ցեղակրոնով» ֆաշիզմ էր քարոզում հայ
իրականության մեջ : 1936 թե 1937 թվին Նժդեհը երկրորդ
անգամ հեռացվեց կուսակցությունից պառակտողական
գործունեության համար: Երկրորդ համաշխարհային
պատերազմի տարիներին Նժդեհը ակտիվորեն
համագործակցում էր գերմանացիների հետ : Նա ճառերով
հաճախակի հանդես էր գալիս հայ ռազմագերիների առաջ, կոչ
անելով զինված պայքար սկսել Սովետական Միության դեմ՝
ասելով. « Գերմանիայի համար զոհվողը, զոհվում է
Հայաստանի համար» :

ՔՆՆԻՉ – Ասացեք, քանի՞ մարդ է սպանվել Տաթևի ժայռերից

նրանց անդունդը նետելով :

91
ԴԵՎԵՋՅԱՆ – Սպանվածների ճշգրիտ թիվը ինձ հայտնի չէ ,
էսէռ Խոնդկարյան Արշամը Նժդեհի արարքից զայրացած,
Թավրիզում ինձ հետ զրույցի ժամանակ ասաց. «Այդ սրիկան
նույնիսկ կանանց չի խնայել» :

Զարմանալի է, որ Բոլշևիկներին Գ. Նժդեհը ատում էր և

մահապատժում ճիշտ այնպես, ինչպես հետագայում Հիտլերն
էր անուն, բայց մյուս կողմից նա այլ բնույթի հրամաններ էր
տալիս իր ջոկատներին երբ հարցը վերաբերվում էր թշնամուն:
Կամ՝ գուցե իրեն հատուկ խորամանկությամբ նա գրավոր այլ
հրամաններ էր տալիս, բանավոր՝ այլ- իր
հանցագործությունները կոցկելու նպատակով:
Հայտնի է նաև, որ նա իր պատանեկության տարիներին մարդ է
դանակահարել, ըստ իր համագյուղացու վկայության, որը
նույնպես սակայն հաստատված չէ;

«Ղափանի հանքեր, 1919, Նոյեմբեր.

Հրաման՝ Ղափան –Գենուազ- Տաթևի զորամասին.
«Վաղը երբ Աջիբաջ հասնեք, հիշեք Խալիլբեգյան սև օրերը , երբ
այս գյուղի մոտ թշնամին մորթեց երկու հազարի չափ Հայ կին
ու երեխաներ...Հիշե՛ք այդ և եղեք անխնա՝ դիմադրողին, բայց՝
ասպետ ու մարդ եղեք՝ կին, երեխաների և ծերերի նկատմամբ»:
Հրամանատար՝ ՆԺԴԵՀ»:

Պան-նացիոնալիզմ . Ըստ այս մոդելի հակասությունը ծնում

5. Պան-
է հեղափոխություն, հեղափոխությունը ծնում է առաջընթաց, և
որպեսզի այդ հակասության կրակը թեժ լինի՝ ազգի գենի և
տերի
տերիտորիայի պաշտամունքը պետք է դարձնել կրոնական
դավանանք:
Սա՝ ընդհանուր առմամբ- որպես էվոլյուցիայի և Հեգելյան
դիալեկտիկ հեղշրջման զարգացումների ազդակ, իսկ
մասնավոր առումով՝ նացիոնալիզմը և ազգի գերազանց լինելու
գաղափարը շատ հարմար է դատարկագլուխ, սնապարծ
ականջի համար և լավ խայծ՝ բռնելու այդպիսիներին և
կոնտրոլի տակ պահելու նրանց միտքը: Եթե Ղուրանը դա
92
անում է ալլահի անվամբ, Լենինը՝ մարդկության, Հայկական
Ղուրանի հեղինակը՝ Նժդեհը, անում է դա իր պան-
նացիոնալիզմի ուխտագրքերով:
Եթե Լենինը ասում էր, «Ով ոչինչ է՝ դառնալու է ամեն ինչ», սա
խոստանում է ի լրացումն՝ «Ով ոչինչ է դառնալու է ոչ միայն
ամեն ինչ, այլ նաև՝ դառնալու է պաշտամունք, Ցեղի Մեռել, ով
մահապարտի մկրտությամբ իր կյանքը զոհ տվեց հանուն
ազգի, և այդ ազգը պարտավոր է պաշտելու նրան որպես
կուռք»:
Հենց այդպես էլ հարյուր տարի ի վեր պահվում է Լենինի
մումիան որպես կոմունիստների պաշտամունքի
ինտերնացիոնալ գաղափարի Մեռել- անգամ երբ վաղուց այդ
գաղափարը ինքը մեռել է:
Այդքան հեշտ չէ Քրիստոնյա Հայ ժողովրդին ստիպել պաշտել
մեռելներին, մանավանդ որ մեր ազգը երբեք տոտեմապաշտ չի
եղել: Ահա ինչու նեո-Ֆաշիստական մերօրյա գործիչներին
անհրաժեշտ եղավ գրել Հայ Ժողովրդի նոր պատմություն, նոր
Քրիստոնեկան կրոն ու եկեղեցի, նոր բարոյականություն- նախ՝
քանդելով ինչ որ կար հիմքից, ապա՝ այդ դատարկությունը
լցնելով պսեդո-գիտությամբ ու պսեդո-կրոններով- ի վերջո՝
Հայկական մշակույթը ինքնին վեր ածելով անպետք աղբի, որը
ոչ մի կապ չունի ո՛չ մեր անցյալի հետ, ոչ՛ մեր մարդկային
բնութագրի:
Այս պսեդո-գիտությունը դա Հայի Գենի առաջնային լինելու
տեսական բանաձևն է, Հայի Արիական ծագման շիզոֆրենիայի
հասնող հիստերիան, որը վեր է ածվել կրոնի և դավանանքի.
դա է՝ Հայ ժողովրդի նույնացումը մարդակեր հին ցեղերին,
ինչպես Շումերներ, Աքքադներ, և այլն:
Եվ որպեսզի այս ստաբանությունը և պղծության
բաղադրատոմսը մարսելի լինի- Հայ պետականությունը
զավթած այս «Ընտրյալ Գենի» մարդիկ պարզապես ժողովրդին
պահում են անմշակույթ- երկրից վտարելով
տաղանդավորներին, ոչնչացնելով հանճարներին, ազգին
ստիպելով լսել թուրք-մուղամական ռաբիզ և նայել միայն
փսխալի զավեշտ ու պոռնոգրաֆիա- քանզի սին միտքը կարող
93
է ծնել միայն պղծություն ու խելագարություն. այն
ստեղծագործելու ընդունակ չէ :
Նեո-ֆաշիստական այս կլանը Սովետական
առաջնորդապշատ ժողովրդին պետք էր մատուցել նոր կուռք
ու ազգի մարտիրոս... Եվ շուտով Կաբալա Կարնիգի,
Քիսինջերի, Սորոսի հիմնադրամներով արյունները եռացին,
գիտնականները գործի անցան, խմբագրվեց, պատշաճ
մակարդակի բերվեց Գարեգին Նժդեհի գրվածքները՝
մաքրվելով դրանք սադիզմի տարրերից, որոնք կարմիր թել էին
այդ մարդու բոլոր գրվածքներում- և ահա՝ այս կերպարի վրա
հավաքվեց նոր միս ու արյուն, նոր մարդ, նոր Լենին, նոր
Մարքսի ուրվական, նոր Մերուն, որի ստվերի տակ սկսեցին
Հայ փարավոնները ձվադրել իրենց որդերը:
Ետ-սովետական Հայաստանը պետական մակարդակով
որդեգրեց այս միֆը որպես նոր ավետարան:

Գլուխ Գ. Քաղաքական Բարբարոսություն կամ

Հայկական Ղուրան ըստ Ցեղակրոնի

1. Նժդեհ-
Նժդեհ- «Էջեր
«Էջեր իմ Օրագրէն».
Օրագրէն». Վերլուծություն

Ո՞վ է Գարեգին Նժդեհը, այնուամենայնիվ- զինվո՞ր, թե՝

կրոնական գաղափարախոս:
Այս իմաստով Գարեգին Նժդեհի կենսագրությունը բաժանվում
է երկու մասի- Նժդեհը որպես զինվոր, Նժդեհը որպես
գաղափարախոս և նոր կրոնի հիմնադիր, որն է Ցեղակրոնը,
ինչը իր էությամբ և նպատակներով նույնանում է Մուհամեդի
Ղուրանի հետ և կարող է փոխարինել այդ անվամբ. Ցեղակրոն,
կամ՝ Հայկական Ղուրան:
Ետ-Սովետական Հայաստանի անկախ գոյության տարիներին
նախկին Ադրբեջանական կոմունիստ պաշտոնյաներ Ռոբերտ
Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի անփառունակ,
անմշակույթային խավարային դարաշրջանում Նժդեհիզմը վեր
ածվեց պետականության կերտման Վալկերիզմի փորձի-
94
նույնքան ատելի ու մերժելի մեր ժողովրդի համար, որքան
Ֆաշիզմը:
Սերժ Սարգսյանը և իր Հանրապետական կուսակցության
ամբոխը դարձավ Հայ ժողովրդի պատմական քաղցկեղ, որը
կարիք ունի քիմո-բուժման, կամ՝ դաժանորեն կտրվելու և դեն
նետելու:

«Անցյալ տարի լույս տեսավ «Գարեգին Նժդեհի ուսմունքը և

դրա արդիականությունը» հոդվածների ժողովածուն, որի
հրատարակիչը Հանրապետական կուսակցությունն է:
Ժողովածուն բացում է Արմեն Սարգսյանի «Գարեգին Նժդեհ.
անցյալ, ներկա եւ ապագա»հոդվածը: Արմեն Սարգսյանը 2004
թ. պաշտպանել է «Գարեգին Նժդեհի փիլիսոփայական
հայացքները» թեմայով թեկնածուական թեզ` արժանանալով
փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածուի գիտական
աստիճանի: Ժողովածուում տեղ են գտել նաև Լեւոն
Նազարյանի, որը Խ. Աբովյանի անվան հայկական պետական
մանկավարժական համալսարանի կենսաբանության եւ
քիմիայի ֆակուլտետի ուսանողական խորհրդի նախագահն է,
և Գեւորգ Մելքոնյանի, Երեւանի պետական համալսարանի
պատմության ֆակուլտետի ուսանողական գիտական
ընկերության նախագահն է, հոդվածները: Բոլոր հոդվածներն
էլ գրված են ռասայական ֆաշիզմի գաղափարախոսության
ոգով, բայց կարևորը, տվյալ դեպքում, դա չէ: Ժողովածուն
բացահայտում է ՙնժդեհական փիլիսոփայության՚ դերը
ժամանակակից Հայաստանում քաղաքական կարիերայի
համար:
Բռնապետությունը չի սկսում ընդդիմության հալածանքով:
Նախ և առաջ այն սկսում է իր և իր կողմնակիցների առջև այդ
արդարացումով`
հալածանքների արդա րացումով` լեգիտիմացումով: Ստալինի
համար դա ՙլենինիզմն՚ էր, Հանրապետական կուսակցության
ժդեհիզմը՚46»- Վարդան Ջալոյան:
համար` ՙնժդեհիզմը

46
http://www.lragir.am/index/arm/0/comments/view/36367

95
Նժդեհի «Հատընտիրը», որ հրատարակել է ՀՀԿ-ն ետ-
սովետական տարիներին, բավականին խմբագրված է,
իրականում Նժդեհը իր սկզբնական բնագրերում Հայերին
մինչև վերջ կռվի կոչ է անում և՛ Թուրքերի դեմ, և՛ Բոլշևիկ
Ռուսների դեմ, որին էլ ինքը նվիրված էր տաքագլխորեն՝
առանց քաղաքական հայացքի ու հեռանկարի, ճիշտ այնպես
ինչպես Հիտլերն էր ասում. «Եթե չեք հաղթում,
Գերմանացինե՛ր, լավ է որ իսպառ վերանաք»:
Նժդեհի պաշտամունքը, կամ՝ նոր Լենինիզմը և Նեո-
Մարքսիզմը ՝ հիմնված է Թեոսոֆիստական մասոնական
գաղափարախոսության- Կարլիյլ, Էմերսոն և Նիցշեի վրա:
Նա Հայկական Ղուրանի հեղինակն է՝ հավակնելով պաշտվելու
ինչպես Մուհամմեդը, քանզի իր «գրական ժառանգության» մեջ
նա մենախոսող ռոմանտիկ հերոս է և առաջնորդ, բանաստեղծ
և զոհ- բոլորը՝ ի՛ր իսկ վկայությամբ, ի՛ր իսկ անձի
ինքնաֆետիշացմամբ:
1990-ին ՍՍՀՄ-ի փլզումից հետո ԿԳԲ-ի սոցիոլոգները
հավաքվեցին ու հնարեցին այս գաղափարականը ՝ Հայ
ժողովրդին սնելու դրանով, իբր նպատակ ունեին այդ
96
գաղափարականի միջոցով հասնելու ազգային միասնության և
ինքնաարտադրվող ուժի տեսության:
Քրիստոնեությունը, որ մեր ժողովրդի էությունն է՝ համարվեց
անպետք հնոտիք և «թույլ» մարդու անկամություն, եթե այն
«ազգայնացված» չէ ու միացած հնագույն արյունարբու
պատերազմների աստվածներին:
Հանրապետական Կուսակցություն կոչվող անգրագետների,
ԿԳԲ-ի ստուկաչների կոմսոմոլ ոհմակը վերամշակեց Նժդեհի
թեզիսները և դրանք խմբագրված մտցրեց՝ նոր սերնդի ու Հայ
ազգի աչքի ու ուղեղի մեջ որպես նոր հավատալիք ու
պաշտամունք, որն է- Նժդեհյան Նացիոնալիզմը որպես Հայ
բանակի ստեղծման հիմք՝ ընդդեմ Թուրքի ու Ադրբեջանցիների.
որի դեպքում ատելությունը և ցեղասպանությունը արտոնվում
էր և խրախուսվում, ինչպես կներկայացնենք Խոջալու
դեպքերին նվիրված գլխի մեջ :

«Ղափանի հանքեր, 1919, Նոյեմբեր.

«Հիշե՛ք այդ և եղեք անխնա՝ դիմադրողին, բայց՝ ասպետ ու
մարդ եղեք՝ կին, երեխաների և ծերերի նկատմամբ»:
Հրամանատար՝ ՆԺԴԵՀ»:

Հիտլերյան Ֆաշիզմի ոգով հիմա այլևս այս բանաձևը փոխված

է, և Նժդեհի ժամանակակից վկաները- մի քայլ առաջ են անցել
անգամ իրենց քրմի պատվիրաններից. հիմա Նժդեհին արձան
դնողները բացեիբաց իրենց չհպատակվող կին, երեխաներին և
ծերերին խոշտանգելն ու ոչնչացնելը համարում են իրենց սուրբ
պարտքը: Հայրենիք հասկացողությունը կապվում է իրենց
կուսակցության հետ, պետություն հասկացողությունը՝ թերուս
Սերժ Սարգսյանի անձի հետ: Ճիշտ այնպես, ինչպես Երրորդ
Ռեյխի Գերմանիայում էր- նույն իքնաոչնչացման
ճանապարհով տանելով Հայաստանը և Հայ ժողովրդին: Ճիշտ
այնպես, ինչպես Ստալինի ռեպրեսիաների դարաշրջանն էր,
միայն թե՝ սա քողարկված է ձայների գնված
մեծամասնությամբ, և դատարկված Հայաստանը արդեն 2017-
ին լրիվ ոչնչացման վտանգի տակ է:
97
«2008 թվականի մարտի 1-2-ին նախագահական
ընտրություններին հաջորդող ցույցերի ընթացքում
իրավապահների կողմից ուժի չափազանց կիրառման
հետևանքով բախումներ տեղի ունեցան ոստիկանության և
ընդդիմության միջև, որոնք հանգեցրին զանգվածային
ձերբակալությունների և կալանավորումների։ Տասը մարդ
զոհվեց (2 ոստիկան եւ 8 քաղաքացիական անձ) և երկու
հարյուր մարդ տարբեր տեսակի վնասվածքներ ստացան
բախումների արդյունքում»:

Երևան, 2008 թվականի մարտի 1-2:

Խաջալույում դանակահարված Լեզգի երեխայի դիակ:

98
Ըստ Մարդու Իրավունքների Դիտորդների՝ այս
մարդասպանությունների հեղինակը Հայ հատուկ
ջոկատայիններն են, որոնք գտնվում էին սահմանագծի
պոստում. Սերժ Սարգսյանը հաստատում է Հայկական
բանակի հրամատարության կողմից կատարված այս ոճիրը՝
ընդդեմ մարդկության47:

«2016-ի Հուլիս 17, Երևանի Խորենացի-Քրիստափոր փողոցների

խաչմերուկից ոստիկանության բաժանմունք տարվեց գեղանկարիչ
Նիկոլ Աղաբաբյանը, որն այստեղ էր կնոջ հետ՝ միասին զբոսնում
էին»:

47
Տես՝ այս գրքի մեջ, «Վերջին Խոսք» գլխում:
99
«2016-ի Հուլիսի 27-ին Խորենացի փողոցում քաղաքացիներին
ոստիկանության բաժին «հրավիրելիս» իր ակտիվությամբ աչքի է
ընկել հատկապես ՊՊԾ 5-րդ գումարտակի կին ոստիկաններից
մեկը, ով նախ հրել է սևազգեստ կնոջը, ապա կոպտորեն
բերման ենթարկել տարեց մի կնոջ»։

Պետական հրատարակիչները Նժդեհի բնագրերի մեջ առկա

բոլոր սահմռկեցուցիչ տողերը դրանք տպագրելուց առաջ
հանել են. օրինակ, կարմիր թելի պես Նժդեհը նշում է, որ
հայերնիք ասածը դա տանջանքների ու մահվան ճամբար է՝
սպանության ժամանակակից գործիքներով սպառազինված-
մահապատժելու բոլոր նրանց ովքեր չեն պաշտում ազգի-ցեղի
մեռելին, նրան, ով իր կյանքը տվեց սպանելու ազգի թշնամին,
հետևաբար՝ Հայ ազգի կրոնը և հավատամքը դա
մեռելապաշտությունն է: այն, ինչ անում են ասիական
երկրները՝ պաշտելով բուդդային, ցեղի հորը և հոգևոր
գուրուին: Կարևոր չէ, թե դա ինչքանով է մոտ ճշմարտությանը-
դա քննարկման ենթակա չէ:
Նժդեհը Էմերսոնյան Թեոսոֆիստ մասոն էր, ում հոգևոր
գաղափարները հիմնված են ինքանբարձրացման վրա դեպի
100
կատարելություն, որ իբր նրա ցեղային արժեքների
ամբողջությունը պիտի կերտի իրեն իբր «Սուպերմեն»-
Քրիստոս- հենց այն, ինչ իր ուսուցիչ Էմերսոնն է ասում:
Այդ աստվածային ինքնահաստատումը կատարվում է ցեղին
նվիրումով ի մահ, և իբր դրա մոդելն է Հայ Հեղափոխական
Դաշնակցությունը, ինչը իր դավանանքն է և՝ «ով Դաշնակ չէ,
Հայ չէ» նրա սկզբունքը մահապատժի տակ է դնում բոլոր
մնացածներին:
«Հակադաշնակցականը ուրացող է»-ասում է Նժդեհը: Ինքը՝
Նժդեհն է չափանիշը դնում Հայ ցեղի ոգու, և ինքն էլ
շտամպավորում է բոլորի ճակատները- ո՞վ պիտի ապրի, ով՝
մեռնի: Ճիշտ այնպես, ինչպես Երրորդ Ռեյխն էր անում:
Այդ իմաստով Հայ իրականության մեջ Նժդեհը իր
գործալակերպով ներկայացնում է Գեստապոյի Հիմլերին, ում
ոգու կրողն են Քոչարյանի ու Սարգսյանի ադմինիստրացիայի
անդամներն ու կուսակիցները- իրենց ստեղծած
գրպանահատների ողջ օլիգարխիկ համակարգերով և
կազմակերպված սպանություններով48 :
Նժդեհի գրվածքները դրանք հայպաթետիկ անկապ
շարադրություններ են- ընդգծված հոգեկան
անհավասարակշռությամբ ու դատողական
հակասություններով, երբ մի տեղ նա օրինակ է բերում
Վարդան Մամիկոնյանին ու Ղևոնդին, որ մեռան Քրիստոսի
համար, մյուս տեղ՝ գովերգում է Ֆրանսիական
հեղափոխականներին, որ կռվում էին՝ քանդելով Կաթոլիկ
Թագավորությունը՝ ատելով Քրիստոսին, հանուն սոցիալիզմի
և բուրժուական հանրապետության- մի բան, որը ինքը մի
երրորդ տեղ նկարագրում է որպես ատելի «Բոլշևիզմ» և՝
«Ազատություն, Եղբայրություն, Հավասարության» լոզունգը՝
մերժելի Արիացուն:
Նժդեհը մոլեգնում է, երբ Ավարայրի Ճակատամարտից առաջ
Սրբ. Վարդան Մամիկոնյանի դիմումը իր զորքերին՝ դիտում է
որպես սոսկ ցեղի տերիտորիայի համար պայքար, այն

48
Տես՝ Հավելվածում:
101
դեպքում, երբ Եղիշեի մոտ բազմիցս անգամ նշվում է, որ
Ավարայրում Մամիկոնյանները կռվում էին միայն իրենց
Քրի
Քրիստոնեկան կրոնի պահպանման համար, որն էլ հենց Հայ
մարդու ին
ինքնությունն է.

«Հատատուն կացե՛ք յանշուշտ զորագլուխն մեր, որ ոչ երբեք

մոռասցի զգործս նահատակութեան ձերո... Քանզի եթե
աստվածային օրենքը պահելու համար կոտորածների մեջ
մտանք և մեր տոհմի անունը հպարտությամբ թողեցինք
եկեղեցուն՝ որպես ժառանգություն թողնելով այդ լեգենդը,
որքա~ն առավել է դրանից եթե մենք մեռնենք ՝ վկայելով մեր
Տեր Հիսուս Քրիստոսի մասին49»: .

Նժդեհը ստում է «Տարօնական ոգու» մասին և խեղաթյուրում է

դրա էությունը. Ավարայրը դա կամովին մարտիրոություն էր՝
հանուն ազգի Երկնային փառքի, ինչպես և Հայկական
Ցեղասպանության ընթացքում կամովին մահը ընդունած բոլոր
նահատակների զոհաբերությունը- քանզի Քրիստոնյայի
համար մահ չկա, այլ՝ հավիտենական կյանք ի Քրիստոս, մի
բան որ մասոն ու դիվական գարեգին-նժդեհների համար
անհասկանալի է:

Մեր սուրբ Հայ ազգի և նրա Քրիստոնյա մարտիրոսների

հասցեին ինչպիսի~ զարհուրելի զրապարտություն է սա, ասել,
որ նրանք զոհվել են ՝ պահելու Հայի «հայրենապաշտության»

49
Եղիշե, Հինգերորդ Յեղանակ , «Վասն Վրադանա և Հայոց Պատերազմին»:

102
ցեղային տարածքը, քանզի Հայ սրբերի համար հայրենիքի
տարածքի
տարածքի հասկացողությունը
հասկացողությունը կապված է միայն
Քրիստոնեկան կր կրոնի սրբության հետ:
Այդպես նրանք միջնադարում լքեցին աղանդավոր
միաբնակների կողմից գրավված Հայաստանը և ստեղծեցին
կաթողիկե Կիլիկիայի Խաչակրաց Հայկական
Թագավորությունը, որը նույն աղանդավոր միաբնակ Հայերը
Սելջուկների հետ միացած՝ ոչնչացրին, և վերջիններիսս
ջանքերով 1375-ին Սիսը ընկավ50:
Հազկերտի հրովարտակը Ավարայրից առաջ Հայերից
ընդամենը մի բան էր պահանջում. դնել զրադաշտական
ատրուշաններ Հայ եկեղեցիներում- և նա՝ Հազկերտը, Հայ
սրբերի դասից մերժում ստացավ, քանզի հոգու անմահությունը
երկրային կյանքից ու փառքից կարևոր է:
Ավարայր գնաց փոքրաթիվ այն սրբերի դասը, ով գերադասեց
մահը և դրանով
դրանով իսկ ապահովեց Հայ ժողովրդի հավերժական
ազգային ինքնությունը:
ինքնությունը:
Նժդեհի նմանները ուրացյալների դասի մեջ էին ու կռվում էին
սեփական ժողովրդի դեմ- Պարսիկ փղերին հեծած ինչպես՝
Վասակն ու Արտակ Ռշտունին, Ընջուղը, Վարազշապուհը և
այլ իշխաններ51...
Նրանք արեցին դա նաև երբ միացան Հիտլերյան Ռեյխին –
հրատանկերով հարձակվելու և ոչնչացնելու բարգավաճող
Հայաստանը՝ նույն ցեղի «հայրենասիրության» քարտը
օգտագործելով:
Մեր դարում այս մասոնական ազգապիղծ գործակալները Սրբ.
Վարդան Մամիկոնյանի անունը պիտի շարունակեն հայհոյել՝
ստեղծելով «Վարդանանց Ասպետներ» ցեղակրոնի
մասոնական օթյակը, որը ունի մի նպատակ. դաշնակցական
նացիոնալ-սոցիալիզմի և նեո-հեթանոսկան ոգիներով պղծելու
Հայոց Եկեղեցին- զրկելու այն շնորհքից որպես՝՝ առաքելական,
մեկ, սուրբ և կաթողիկե:

50
Christopher J: Walker, Armenia. The Survival of a Nation.
51
Եղիշե, Չորրորդ Յեղանակ , «Վասն Վրադանա և Հայոց Պատերազմին»:
103
«Մարքսից Գերադասե՛նք Կարլեյնը, Հեգելից ՝ Էմերսոնը.
գաղափարապաշտ»- Գ. Նժդեհ:
Լինե՛նք գաղափարապաշտ

Նժդեհը Մարքսիզմը փոխարինում է դրա նոր զարգացած

մասոնական փիլիսոփայությամբ, որի ներկայացուցիչն էր
Իռալանդավի Պյուրիտանիստ Թոմաս Կարլիյլը52: Նա էլ հենց
իր "Hero as a Prophet" գրքում առաջ էր քաշում ազգային
գաղափարախոսությունը հիմնել այն մեռելի վրա, ով ստեղծել է
կրոնա-քաղաքական սիստեմ՝ առաջնորդելու ազգին դեպի
նվաճում, ինչպես դա արեց Մուհամեդը :
Վալդո
Րալֆ Վալդ ո Էմերսոնը53 մասոնական Թեոսոֆիստ փիլիսոփա
էր, մասոնկան Էմերսոնյան Օթյակի հիմնադիրը:
Ըստ սրանց մարդու բնությունը ազատ է անելու ինչ կուզի, և
ամեն մարդ ինքնին Քրիստոս է և աստված:
Միևնույն ժամանակ սա Ֆրիդրիխ Նիցշեի նախատիպն էր, որ
մարդկությունը բաժանում էր գեր-ռասսայի և ստոր-ռասսայի.
և վերջինը պիտի ոչնչացվի:
Նժդեհի բոլոր գրվածքները հենց արտագրված և գողացված են
այս երկու մասոնական փիլիսոփաների գործերից :

Ետ-Սովետական որոշ Հայաստանցիներ կոմունիստական

իրենց շապիկը փոխել են ազգային քրտնած-արյունոտ
ֆաշիզմի շապիկով և տառապում են հիվանդ սինդրոմով՝
փառավորելու «արիական» հեթանոս Հայ անցյալը, որը միֆ է:
Ի՞նչ «փառք» կարող է լինել ասորական Աստրատի-Աստղիկի
պաշտամունքի մեջ, որը իրականում հասարակական
սեռական օրջիներ էին:
Այդ հեթանոս կարգերի մասին Սրբ. Մովսես Խորենացին գրում
է որպես՝ «խառնիխուռն ու վայրենի»54:

52
Thomas Carlyle,1795 –1881:
53 Ralph Waldo Emerson ,1803 –1882:
54
«Պատմություն» էջ 21:
104
Էջմիածնի Մայր տաճարի տակ պահպանվող կրակարան-
ատրուշանը լավ ցույց է տալիս, թե ինչ «փառավոր» մշակույթ
են ունեցել հեթանոս Հայերը, որոնց պիղծ
չաստվածությունները Պարսկական, Ասորական էին, կամ՝
Հունական, և ոչ երբեք՝ Հայկական:
Սրբ. Լուսավորիչը պահել տվեց այդ կրակարանը, որ
սերունդները տեսնեն տարբերությունը՝ փառավոր Մայր
Տաճարի և ողբալի պղծարանի միջև:
Այդ մեհյան կոչվածը կամ արձան էր, որի մեջ բնակվում էին
դևեր, կամ քար էր, որի վրա վառում էին իրենց կրակը և
պաշատում այն: Ապա այդ պաշտամունքը ուղեկցվում էր
շրջանակաձև պտույտներով ու կրակի վրա թռչելով, որ իբր
մարդը վառի իր ներսի չարիքը- և նման տիպի այլ
թերզարգացած մտքի հիմարություններ...

Ահա՝ Էջմիածնի հիմքի Պարսկական Զրադաշտական Ատրուշանը,

որի պատի վրա Սրբ. Լուսավորիչը իր ձեռքով նկարեց խաչ. խաչի
նշանը պահպանվում է մինչև հիմա և դրա համար էլ հնուց որոշեցին
պահպանել այս հեթանոս շինությունը:

105
 Ահա և՝ ժամանակակից ատրուշանի օրինակը ներքևում.

Զրադաշտական մեհյան

Ինչպես տեսնում ենք այն ճարտարապետական հանճարով

աչքի չի ընկնում և լավագույն լուծումը դրանց քանդելն էր,
որպեսզի Քրիստոնեկան լույսի հանճարով լուսավորված
տաղանդավոր մարդիկ կերտեին քաղաքակրթության
արժեքները:
Իսկ ինչ վերաբերվում է Գառնու Տաճարին- իսկ որտեղի՞ց է
երևում, որ դա հեթնոս տաճար է, որ ժամանակակից կռապաշտ
տգետ Հայերը փորձում են պնդել և սեփականացնել այն:
Սրբ. Մովսես Եպիսկոպոս Խորենացին55 իր «Հայոց
Պատմության» մեջ պարզ նշում է, որ Գառնու ամրոցը Տրդատ
Թագավորը ավարտեց Նիկեո Ժողովի տարվա մեջ, 325 ՔԹ, և
դա սովորական Հելլենական կառույց էր, հավանաբար
ամառանոց՝ բաղնիքով, որը արքան նվիրել էր իր Քրիստոնյա
բարեպաշտ քրոջը՝ Խոսրովդուխտին, և ինքը՝ինքը՝ արքան այդ
ժամանակ արդեն սուրբ հավատքի մեջ էր և թույլ չէր տալիս

55
Մովսես Խորենացին եպիսկոպոս էր և մեծ սուրբ: Նա գրել է ոչ միայն
Հայոց պատմություն, նա նաև հեղինակ է բազմաթիվ գանձերի,
շարականների, որ մտնում են Հայ Ծեսի կանոնի մեջ; սուրբը ամբողջ
կյանքում հալածվել է միաբնակ ասորի կռապաշտ Հայ քահանաներից
որպես Քաղքեդոնի Սուրբ ժողովի երդվյալ, իր կյանքը անց կացնելով
լեռներում, մեկուսի տեղ, ջրաղացում: /Վկայությունը՝ Վրաց Արսենիոս
կաթողիկոսի, Թ դար- ըստ Ստ. Մալխասյանցի/:
106
պիղծ հեթանոս
հեթանոսական սնոտիապաշտություն
սնոտիապաշտություն իր
թագավորության մեջ.

«Այն ժամանակները Տրդատն ավարտում էր Գառնի ամրոցի

շինությունը տաշած որձաքար քարով, որոնք ագուցված էին
երկաթե գամերով և կապերով: Նրա մեջ շինում է հովանոց
արձաններով (այսինքն՝ բացօթյա նստելատեղ), սքանչելի
դրվագներով և բարձրաքանդակներով, իր Խոսրովդուխտ քրոջ
համար, և նրա վրա գրում է հիշատակը Հունարեն գրով56»:

Իսկ ինչ վերաբերվում է հին Հայերի տերիտորյալ նվաճումների

հաջողություններին, մի մոռացեք, որ հեթանոս Հայերը անգամ
գիր ու գրականություն չունեին, և նրանք լոկ ցեղեր էին՝
միացած Պարսիկներին ու Հույներին, ինչպե Սրբ. Մովսես
Խորենացին գրում է, «Արշակ Մեծը-Պարսից և Պարթևաց
թագավորը57»:
Նա նաև միշտ ընդգծում է՝ «Հայոց Արքա Պարթև Արտաշեսը58»,
ով եկել էր Հունաստանից ...
Բայց ահա Գարեգին Նժդեհը մոլեգնում է՝ Պարսիկ
Արտաշեսին համարելով իր ցեղի «մեծությունը»- ո՞ր ցեղի...

«Ուժապաշտ՝ տկարութիւն ու նահանջ չի ճանաչում

ցեղակրօնը: Նրա մօտ կենդանի է ծարաւը՝ ոյժի,
քաղցրութիւնը՝ զօհաբերութեան, եւ ճիգը՝ ցեղի ոյժերի
կենդրոնացման: Արտաշիսեան իր նախնիքների մեծութեան
հետամուտ՝ նա պատկառում է իր ցեղէն, եւ աշխատում
ամէնուրեք արժանաւորապէս ներկայացնել դա»-Նժդեհ:

Հայկական Թագավորությունը մինչև Քրիստոնեությունը ուներ

մի քանի օտար լեզուներ որպես պետական լեզու և կազմված էր
բազմաթիվ տեղական և եկվոր ցեղերից. Հայկը եկավ

56
Մովսես Խորենացի. «Հայոց Պատմություն» II,ՂԱ.

57
«Պատմություն» էջ 20:
58
«Պատմություն» էջ 81:
107
Բաբելոնից, ինչպես նշում է Սրբ. Մովսես Խորենացին- և այն
համապատասխանում է Բաբելոնի անկման հետ, մոտ 600
տարի Քրիստոսից առաջ:
Մինչև Հայկի ներգաղթը կային տեղական Պարթևներ,
Պահլավներ, Նաիրցիներ, Արմեններ, և այլ ցեղեր, որոնց
միաձուլումից էլ կազմավորվեց Հայ ժողովուրդը- ուրմեն՝ ի՞նչ
«ցեղի» «գենի» մասին են այս ցեղապաշտները խոսում, երբ
հայտնի է, որ մարդու ժառանգական հատկանիշը բարոյական
որակի ժառանգականությունն է, որ փոխանցվում է հաջորդ
սերնդին, ոչ թե՝ մարմնական գենի հատկանիշը, որը
փոփոխման և մուտացման ենթակա է...
Հայ հեթանոսությունը պղծություն է, որ պետք է
դատապարտել,
դատապարտել ոչ թե՝ հիշել ու փառավորել:
փառավորել

2. Նժդեհի Հնարած Վահագնի Պաշտամունք.

Պաշտամունք.
«Ես Ցեղակրոն եմ: Ահա կերդվեմ վահագնի աջի վրա:
Ցեղակրոն նշանակում է՝ ուժ» -Նժդեհ:
Այստեղ Նժդեհը կատարում է իր մասոնական օթյակի զուտ
պատվերը, կեղծ աստվածություն ստեղծելու՝ հարմարեցրած
Հայ ազգին, որի նախագիծը դեռ Ալբերտ Պայկն էր գծել՝
Իրանա-պարսկական Ավեստայի դևերը՝ «աստվածներ»
անունով կցելով Հայ ազգի անվանը: Նպատակն էր՝
վարկաբեկել Հայ ժողովրդին որպես «արիացի» ինքնություն,
այսինքն՝ որպես Պարսիկ:
Սրանց նպատակն է անտեսել, որ տարբեր ցեղերից առաջացել
է ազգ և ժողովուրդ, որ կոչվում էր Հայ –Հայկ Նահապետի
անունից և Արմեն-
Արմեն տեղական Արարտյան ցեղերից, որոնք
«արմ»
արմ» էին- այսինքն՝ արմատ էին:
Հայկ Նահապետը ինքն իր աստվածային նախագծված նետ ու
աղեղով սպանեց Բաբելոնյան քուրմ Բելին, քանզի Հայկը
պաշտում էր մեկ Ա Աստված
ստված և սպասում էր Քրիստոսին՝
Օծյալին- դեռ այն ժամանակ, ժամանակներից առաջ, ինչպես
Նոյը- և այս արդարների սերնդին Աստված միշտ ցույց էր

108
տալիս մասնավոր տեսիլներ, որոնց նրանք հավատարմաբար
ծառայում էին ու սպասում Աստծո Հայտնությանը...

Ութի Քար կոչվող հինավուրց փորագրությունը Նոյ

Նահապետի կողմից՝ խաչի նկարներով, որ գտնվում է
Արարատ լեռան լանջին: Ըստ ավանդության Նոյ Նահապետը
իր ընտանիքի ութ անդամների կողմից իր երախտիքն է
հայտնել գալիք Աստծուն- Քրիստոսին՝ համապատասխան
Հրեշտակի պատգամի:
Մարդը մի ժամանակ Դրախտում երես առ երես տեսել էր
Աստծուն և այժմ՝ ատաքսված Դրախտից՝ նա իր գենետիկ
հիշողությամբ տառապում էր Աստծո կարոտից և Նրան
կորցնելու ցավից, և Աստված իր հայրական գթությամբ որոշում
կայացրեց մարդանալ, երևալ մարդկանց- որպես Մարդ և
Աստված՝ փրկագործելու համար մարդուն հավերժական
կյանքի: Այս խորհուրդը դեռ Քրիստոսի ծննդից առաջ
հայտնվում էր բոլոր արդարներին- այդ թվում և՝ Հայկին, մեր
նախահորը:

Իրականում Վահագ
Վահագնի
հագնի պաշտամունք երբեք չի եղել
Հայաստանում:
Հայաստանում
Վահագնի մասին կա միայն երկու տեղեկություն.
Ագաթանգողոս (ԺԲ) և Սրբ. Մովես Խորենացի (Ա. ԼԱ):
109
Այս երկու պատմիչներն էլ վկայում են, որ Վահագնի
պաշտամունք Հայաստանում չի եղել, այլ եղել է Վրաց
աշխարհում և Պարկաստանում:
Հայ գողթան երգերում միայն հերոսացրել են նրա կերպարը
նմանացնելով նրան Հերակլես քաջին:
«Չկա ոչ մի «Արամազդ59»,- գրում է Սրբ. Մովսես Խորենացին ,
«Այլ դա չորս արամազդներից մեկն է»60:
Այսինքն՝ ժողովրդի մեջ եղել է մեկը, որ վիշապազգի-
Սատանայապաշտ է սպանել, ինչպես Հայկը՝ Բելին- և դրա
համար ազգը հերոսացրել է նրան: Եվ այդ մարդու որդիներից
մեկը եղել է Վահագն անունով, ով ոչ մի կապ չունի
Պարսական Verhragna պատերազմի կուռքի հետ: Այս
պատմական Վահագնը նույնպես սպանել է դիվապաշտ
ցեղերին:
Սակայն, հետագայում սրանց սերունդը ապստամբում է
Ալեքսանդր Մակեդոնացու դեմ և սպանվում է վերջինիս
ձեռքով, իսկ հետագայում սկսվում են սրանց նվաճողական
արշավանքները և սպանությունները, որը ի վերջո բերում է այս
ընտանիքի կորստյան, և Պարսից Արշակ Մեծը գալիս և
թագավորում է Հայոց վրա՝ դնելով իր եղբայր Վաղարշակին
որպես թագավոր:
Ստեփանոս Մալխասյանցը նունպես հաստատում է, որ
Հայաստանում Վահագն կուռք և այդպիսի աստվածության
պաշտամունք չի եղել, այլ դա Պարսական Verhragna
պատերազմի կուռքն էէ,, որը փաստերեն նույնացվում է Հիտլեր
Հիտլերի
ի
Թհոր-Օդինի կախարդական ոգու հետ:
պաշտած Թհոր-
Այսպես որ Նժդեհը այստեղ շառլատան է և ստախոս; Հայերը
Վահագնի պաշտամունք չեն ունեցել: Իսկ "Արիքը" դա
Պարսկաստանի անավանումն է եղել:

59
«Ավեստա»֊ում՝ Ահուրա֊Մազդա, որ թարգմանվում է «ամենաիմաստ
ոգի», Դարեհի արձանագրության մեջ՝ Ավրամազդա, ըստ հայերի՝
Արամազդ, ըստ հին հելլենների՝ Oromazdes, ըստ սասանյան
պարսիկների՝ Հորմիզդ, ըստ 5֊րդ դարի հայ գրիչների՝ Որմիզդ, նոր
պարսկերեն՝ Հյուրմյուզտ, Հյուրմյուզ:
60
Մ. Խորենացի, «Հայոց Պատմություն» I, ԼԱ:
110
Նժդեհը Հայ ազգի անունից խոսելով՝ այլասերում է այն
պարսկացնելով և մտացածին աստվածություններ հնարելով:

«Հայ ժողովրդի հավաքական հոգու մեջ հրամայողաբար

հարություն պիտի առնի պաշտամունքը մեր հին եւ հզոր
Աստծու: Վահագնի համար տաճարներ պիտի բարձրանան...
ամեն տեղ, ուր կապրի հայը՝ ամեն մի հոգու մեջ, քանզի
արիությունն է եղել հավիտենական պարտականությու-նը այն
ազգերի, որոնք չեն ուզում մեռնել:
«Վահագնի հետ պիտի խոսենք հիմա՝ Աստվածը հին
արիական հայության: Մի նոր սուրբ գիրք պիտի դրվի
մեր ժողովրդի ձեռքը՝ ավետարանը արիների»
«Արիացի՛ր, արիացրո՛ւ». սա՛ պիտի լինի մեր օրվա
նշանաբանը: Վահագն՝ Աստված, արիապաշտությունը՝ նոր
կրոն, հայ մարդն՝ արի՛, եթե չենք ուզում մեր տեղն արեւի տակ
մի օր զիջել մեզնից արիներին»: Եվ հենց Վահագնի աջի վրա է
ցեղակրոնը տալիս իր սրբազան երդումը, ուխտելով՝ «ապրել,
գործել ու մեռնել որպես ցեղամարդ» -Նժդեհ:

Ահա ինչպես է նաև մեր օրերում Նժդեհի հոգեկան ծանր

հիվանդությունը վարակել իր նմաններին.

«Շուտով Աստուածային Երկունք է լինելու, եւ ապա գալու է

Վահագնը՝ փրկելու մեր Ցեղը Վիշապի պիղծ ճիրաններից:
Եկե՛ք Արագած լեռան հազար ու մի գանձերը պեղենք եւ
Աստուածային Երկունքի կրակով կռենք մեր զօրութեան թուր-
կեծակին: Գարնան առաջին Արեւով կը գայ Վահագնը, կօծի
մեր թուր-կեծակին, եւ մենք կը յաղթենք Չարի Տիտաններին եւ
կ´ազատենք մեր Արարատը»- Քուրմ Սլակ Կակոսյան:61

61
(Այստեղ Վիշապը Քրիստոսն է, ըստ Սլակ Կակոսյանի «Արարատյան
դիցաբանություն» գրքի):
111
 «Հաղթում է ուժեղը,
ուժեղը, ոչ թե՝
թե՝ արդարը»
արդարը» -Նժդեհ:

Այս ֆորմուլան անբարոյականություն է, քանզի Ներոնները,

Նապոլեոնները, Ստալիններն ու Հիտլերները երբեք չեն
հաղթում և ուժը առանց արդարության ու բարության
ամենամեծ թուլությունն է: Այն միշտ դատապրտված է
հեռանկարային և պոտենցյալ ոչնչացման- թեպետ կարճ
ժամանակում կարող է հաղթանակ կորզել:
Ուժեղ տղամարդը դա արտասվող տղամարդն է և նա է, ով իր
կյանքը տալիս է՝ թույլին ու խեղճին պաշպանելու: Նույնպես և՝
ուժեղ ազգը:

Ա. Ցեղակրոնության գերխնդիրը՝ Ըստ Նժդեհի:

«Այս ժողովուրդը պետք է ցեղե՛նք»-գրում է Նժդեհը:

Սա արդեն գրոտեսկ է և համարյա ծաղրելի, քանզի այդպես էլ
անհասանալի է մնում «Հայ» ցեղային նշանակությունը, քանզի
մարդը դա համամարդային արժեք է, իսկ մարդկության
արժեքները հաղորդակցվում են իրար և կերտում իրար
փոխադարձաբար:

«Ցեղի մեջ չկա՛ն տիրող եւ հպատակ դասակարգեր, կրոնական

հարանվանություններ, քաղաքական ուղղություններ - կա՛ն
միայն Հայեր» -Նժդեհ:

Հետագա նրա բարբաջանքից հասկանում ենք, որ Հայը նա է, ով

ատում է Բոլշևիկին և Թուրքին: Նա նաև ասում է. «Լավ է համր
լինել, քան Թուրքերեն խոսել»:
Երբ պատանի Կոմիտասը Թուրքիայից եկավ Էջմիածին,
կաթողիոսի առաջ նրան խնդրեցին երգել- և նա երգեց
Թուրքերեն, քանզի Հայերն չգիտեր, և բոլորը արտասվեցին նրա
աստվածային երգեցողությունից...
ԱՄՆ-ում պատանիների հետ աշխատալիս առաջին բանը, որ
Նժդեհը քարոզում էր, հենց այդ էր. սպանել Թուրքին և ատել
Բոլշևիկին:

112
Դիվականացնելով բոլոր Թուրքերին ու Բոլշևիկներին- այդ
մարդը միայն ապացուցում էր, որ ինքը հավասար է իր
ներայացարած կարծրատիպին և ոչ մի բանով նրանցից չի
տարբերվում, քանզի միայն թույլն է ատում, ուժեղը՝ երբեք
ատելությամբ լի չէ, այլ՝ առողջ բանականությամբ,
հավասարակշռությամբ և Աստծո զորությամբ:
«Կռվի մեջ երեք անգամ բարոյականության զորությունը վեր է
ֆիզիկականից»- ասում էր Նապոլեոնը:

Ատում են միայն նրան, ումից վախենում են: Այսինքն՝

ատելությունը հենց վախկոտի ու թույլի բնութագիր է:

Ում ատում ես՝ նման ես նրան. այդ պատճառով

ժամանակակից Հայաստանում կազինոների ցանցի,
ռեստորանների, հյուրանոցերի, խանութների դուքանապետ
լինելը, տանը որպես ընտանի կենդանի առյուծ պահելու
սուլթանական հոգեբանությունը, ծառաներ ունենալը, «իշխան»
լինելը՝ ազգին պահելով որպես հպատակների ամբոխ- սա
դառնում է արևելյան մշակույթի և մտածողության խալիֆաթ,
խալիֆաթ,
այսինքն՝ մեր օրերի «Հայ գենի»
գենի» բորոտություն և վարակ:
վարակ:

«Սաուդի իշխանների ընտանիքը կազմված է մոտ երկու

հազար անդամներից, որոնց ձեռքին է կենտրոնացված երկրի
ամբողջ հարստությունը: Նրանք քշում են ոսկեպատված
մեքենաներ, տեղում գնդակահրում են ով իրենց դուրը չի
գալիս- Իսլամի հնազանդության տակ պահելով ստրուկ
ազգաբնակչությանը »:

Հայ Ժողովուրդը գերադասում է կորցնել իր հայրենիքը, քան՝ իր

հավերժական հոգին- ատելով այս համակարգը և մերժելով
այն: Նա անցնում է իր «կարմիր ծովը»՝ նման Բիբլիական
Ելիցի ժողովրդին, Exodus - երբ լքում է եգիպտական
ստրկությունը և գնում «դեգերելու»՝ ուր որ իր Աստվածը
կառաջնորդի իրեն:

113
«Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նախագահության շրջանում 1992-ին
Հայաստանից արտագաղթել է ավելի քան 228 հազար մարդ,
1993-ին` շուրջ 141 հազար,1994-ին` գրեթե 128 հազար,
1995-ին՝ ավելի քան 37 հազար,1996-ին` ավելի քան 20 հազար,
1997-ին` ավելի քան 31 հազար, Լևոն Տեր Պետրոսյանի
նախագահության տարիներին Հայաստանից հեռացել է շուրջ
585 հազար մարդ:
Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության շրջանում 1998-ին
Հայաստանից արտագաղթել է 24 հազար մարդ,1999-ին` շուրջ 7
հազար,2000-ին` ավելի քան 57 հազար,2001-ին` ավելի քան 60
հազար,2002-ին` գրեթե 3 հազար,2003-ին` շուրջ 10 հազար, և
այլն:
Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության 10 տարիներին
Հայաստանից հեռացել է 127 հազար մարդ:
Սերժ Սարգսյանի նախագահության շրջանում 2008-ին
Հայաստանից արտագաղթել է ավելի քան 23 հազար մարդ,
2009-ին՝ շուրջ 25 հազար,2010-ին՝ գրեթե 47 հազար,2011-ին՝
շուրջ 44 հազար, 2012-ին՝ գրեթե 43 հազար, 2013-ին՝ ավելի քան
31 հազար, 2014-ին՝ շուրջ 47 հազար, 2015-ին՝ ավելի քան 43
հազար,
2016-ին՝ ավելի քան 51 հազար մարդ արտագաղթել է երկրից:
Սերժ Սարգսյանի նախագահության 9 տարիներին
Հայաստանից հեռացել է շուրջ 350 հազար քաղաքացի»62:

Երկրորդ համաշխարհայինին Բրիտանացիները

ուսումնասիրեցին և պարզեցին, որ զինվորը ակտիվ կռվի մեջ
գտնվելով՝
գտնվելով՝ կարող է նորմալ գիտակցություն պահել
պահել միայն
հարյուր օր, որից հետո նա դառնում է պսիխոզ հիվանդ: Նրանք
իրենց զնվորներին ըստ այդմ մարտի դաշտում տեղափոխում
էին առաջին գծեց այլ պարտականությունների, և հակառակը-
միշտ հետևելով, որ զինվորի մտային և հոգևոր աշխարհը
չխաթարվի:

62
http://www.aniarc.am/2015/03/01/migration-ltp-rq-ss-1191-2016/
114
Ցավալի է տեսնել դրա ապացույցը, որ Գարեգին Նժդեհի պես
զինվորը, ով իր կյանքում այնքա~ն շատ է ներկա եղել
անմարդային կոտորածների- փոխանակ հասկանար, որ իրեն
բուժում և հանգիստ է պետք, շարունակել է իր ռազմական
ակտիվ գործունեությունը առանց դադարի- որի հետևանքը
մտքի ծանր տրավմատիկ հիվանդությունն է, որը երևում է նրա
գրվածքներում որպես մոլեգնություն...

«Ժողովուրդն ընդունում է օտար մշակույթն

ապազգայնանալով, Ցեղը՝ ազգայնացնում է իր ընդունածը»-
Նժդեհ:

Իրականում ճշմարտությունն այն է, որ ժողովուրդը դա բարձր

մշակույթ ստեղծող միավորն է՝ որպես անհատական
հանճարի արդյունք, ցեղը՝ ինքն իր մեջ մեռնող վայրենին,
մարդակերը, որը գերին է իր էթնիկ ամբոխային
ավանդույթների, որոնք բռնանում են անհատի վրա և զրկում
նրան ազատ մտածելու ու ստեղծագործելու
հնարավորությունից:
Ժողովուրդը հանճարեղ անհատի քաղաքակրթության կրողն է,
ցեղը՝ ամբոխ է և առաջնորդի կատարածուն:
Չկա «օտար մշակույթ»- կա միայն մարդկային բարձր հանճար,
որը տանում է իր հետևից համայն մարդկությանը, և ազգային է
այնքանով, որքանով որ Աստված այդ տվյալ հանճարին դրել է
տվյալ ազգի մեջ. Մոցարտը նույնքան Ավստրացի է, որքան և՝
Հայ է, և Կոմիտասը նույնքան Հայ է, որքան նա Ֆրանսիացի է,
Արամ Խաչատրյանը այնքան Հայ է, որքան նա Ռուս է, և այլն- և
ազգային հանճարն ու բնութագիրը տրվում է ի վերուստ, դա
աստվածային իրողություն է, այնպես , ինչպես Աստծո ձեռքը
ցույց տվեց պատին Մեսրոպյան Այբուբենը և
Քրիստոնեությամբ ստեղծվեց Հայ Ժողովուրդը:
Իսկ Քրիստոնեությունը դա մարդկային հանճարն է և մարդու
անհատականությունը, հասարակության խաղաղության ու
սիրելու ընդունակությունը՝ «Մեկ Տեր,
Տեր Մեկ Հավատք, Մեկ

115
Մկրտություն63» նշանաբանով, ոչ թե՝ «մեկ ազգ- մեկ
ժողովուրդ- մեկ առաջնորդ»-
առաջնորդ ցեղակրոնի նշանաբանով որպես
կույրը՝ առաջնորդ կույրերի- Լենինով, Հիտլերով, կամ՝
Մուհամմեդով ու Նժդեհով:

Այն ազգը միայն կարող է ապրել երջանիկ և բարգավաճել, որը

հիմնված է Աստծո Տաս Պատվիրանների վրա և այն
քաղաքացիական օրենքների վրա, որոնցորոնց հիմքը այդ
պատվիրաններն են.
են հակառակ դեպքում մահմեդական ցեղերի
նման, Ամերիկյան ցեղերի նման՝ անխուսափելի են լինում
կռիվներն ու կոտորածները, և դրանք տևական են, որոնց
ինքաոչնչացումը::
հաջորդում է ինքաոչնչացումը

«Եվ եղիր պատրաստ ողջ զզո որությամբ – ներառյալ ձեր բոլոր

սպա
սպանության գործիքների տեսակներով, սպանելու ով որ
ինչ
սպառնում է (ցեղիս), և ի ձեզ
նչ որ դուք կորցնեք այս մարտում ձ եզ
փոխահատուցվի»»:
պիտ փոխահատուցվի

Ոչ. սա Նժդեհը չի գրել, այլ այն մեջբերում է Ղուրանից միայն

տեքստի «Ալլահը» փոխեցինք «Ցեղով» -Ղուրան 8:60:

«(Կռվելու
«(Կռվելու իրավունքը) տրված
տրված է ձեզ, քանզի ձեր դեմ մեղավոր
մեղավոր
թշանամուն»» :
են, և (ցեղը) պիտի զորացնել՝ հաղթելու թշանամուն

Նորից՝ սա Ղուրանից է , որի տեքստում «կռվելու իրավունքը» –

ի տեղ գրված է «Ջիհադ», իսկ «ցեղի» տեղ «Ալլահ» -Ղուրան
22:39:

«Թույլ մի՛ եղիր և մի՛ փնտրիր հաշտություն «ցեղիդ

«ցեղիդ»
ցեղիդ» թշնամու
պահի՛ր
հետ, այլ պահի՛ բռունցք
ր բռունց քդ նրա վրա ....» :

«Ցեղ» բառի տեղ տեքստում «Ալլահ» է - Ղուրան 47:35:

63
Եփեսոս. 4:5
116
«(Կռվել
Կռվել Ցեղի) անունից օրինական է և պարտք`
պարտք` սիրեք այն
չսիրեք»» :
կամ չսիրեք

Նորից՝ սա նույնպես Ղուրանից է - 2:216-- միայն՝ «կռվել ցեղի

անունից»-ի փոխարեն Ղուրանի տեքստում գրված է Ջիհադ:

սպառնալ-- ահա կռվի

«Սպառնալիքով կամքը թելադրել; մահ սպառնալ
դաժանությունը»» Նժդեհ, «Ռազմական Խոհեր»
ողջ էությունը և դաժանությունը Խոհեր»:

Այսպիսի համեմատություններ և համահնչյունություն

Ղուրանի և Նժդեհական Ցեղակրոնի տեսության միջև
բազմաթիվ են:
Կարճ ասած՝ Նժդեհի մարտնչող Ցեղակրոնի տեսությունը, որ
իբր հիմնված է «Հայ» անվան և գենի և նաև հայրենասիրության
վրա, դա նույն մահմեդական Ջիհադի տեսությունն
տեսությունն է, այն
տարբերությամբ, որ ցեղակրոնը կանգնած է դատարկ
վակուումի վրա, մինչդեռ մուսուլմանական Ջիհադը՝ դիվական
հզոր ուժերի, ոգեկոչումների և արյան ծեսերի, որպես
ամենավտանգավոր սատանայապաշտական աղանդ:
Նժդեհ Ցեղարոնությունը դա ըստ էության Իսլամ է- միայն՝ այլ
բառային ողորմելի կոնտեքստում, որը հիմված է գաղափարի
բռնության ու ֆանատիզմի վրա որպես՝
Ուժապաշտություն,
Առաջնորդապաշտություն,
Նախնիապաշտություն ,
Հայրենատիրություն,
Վիրժառություն ու սադիզմ,
որն էլ պետք է ծնի իսկական Հայ մարդուն՝ ՑԵՂԱՄԱՐԴԸ-
Զոմբին, ով միայն պիտի հրաման կատարի և ենթարկվի
ցեղակրոնի «մարգարեին»- այսինքն՝ իրեն- Նժդեհին:
«Ժողովուրդը դպիրներ է ծնում, Ցեղը՝ մարգարեներ»-Նժդեհ:

Ցեղակրոնի այս մոդելը սոսկ մտային օնանիզմ է և ոչ մի

հոգևոր ուժ չունի- ո՛չ Աստծո զորության վրա է հիմնված, ոչ՝
Սատանայի:

117
Ինչպես տեսնում ենք այս ցեղակրոնների շարժիչ ուժը և հիմքը
ատելությունն է- Գրեմանացիները՝ Հրեաներին,
մուսուլմանները՝ «գյավուրին», Նժդեհը՝ Թուրքին ու Բոլշևիկին,
իսկ դրա պաշտամունքի աղբյուրը և ներշնչանքը նրանց
«մարգարեն»՝ Հիտլերը, Մուհամեդը, Նժդեհը:
Նրանք ովքեր իրենց կյանքը կտան այս գաղափարի համար
կպշատվեն որպես «ցեղի մեռել», որի լեգենդի շուրջը
կձևավորվի ու առաջ կընթանա պայքարի հաջորդ փուլը:
Սա ճիշտ նույն Դարվինի էվոլյուցիոն տեսակի ընտրության
տեսությունն է, այն տարբերությամբ, որ սրանք ոչ թե կապիկից
մարդ են գնում դառնալու, այլ հակառակը՝ մարդուց՝ կապիկ-
ուժի բացարձակացման ու զոհին հոշոտելու գազանային
ախորժակով:
Եվ որպեսզի այս հնարած կրոնը ծիծաղելի չլինի՝ նրանք դա
սինթեզում են և միացնում Քրիստոնեության հետ. և այստեղ
Իլսամը ավելի ազնիվ է մնում իր համոզմունքի մեջ, քանզի այն
չհասկանալով Քրիստոսի մարդեղությունը՝ հեռու է մնում Նրա
պաշտամունքից, բայց այս ցեղային կապիկները հայհոյում են
Սուրբ Հոգին և միացնում են Քիստոսի պաշտամունքը
հեթանոս աստվածների հետ- ավելի ճիշտ՝ իսկական Արարչին՝
Քրիստոսին- դնում են ավելի ցածր- պատրաստ լինելով մեռնել
Վահագն ցնորքի համար, բայց՝ ոչ Քրիստոսի:

«Քրիստոսը սիրում էր, որովհետև ուժեղ էր, նա սիրում էր,

որովհետև սիրելու և ներելու չափ հզոր էր... Նա զոհաբերեց,
որովհետև գաղափարի հերոս էր։ Միայն արին, քաջը, միայն
հերոսը կարող է զոհաբերել։
Վերացնելով մահվան ու կյանքի միջև գոյություն ունեցող
անջրպետը, Նազովրեցին ժխտեց մահը, որով և հանդիսացավ
հավիտենական սերմնացմանը ոգու հսկաների՝ սրբերի,
նահատակների, հերոսների» 64-Նժդեհ:

64
«Ազատ Հայաստան», Բեռլին, 1943 թ., թիվ 2/3, «Հերոսը և հերոսականը»:
118
Ինչպես տեսնում ենք այս աստվածհայհոյող թշնամին
Քրիստոսին դիտում է որպես իրեն հավասար գաղափարի
մարտիկ, բայց ոչ՝ փրկագործող մարմնացյալ Որդի Աստծո և
Արարիչ:
Իրականում Հայ ազգը կռվել է և մեռել միայն իր Քրիստոնեկան
սուրբ հավատքի և եկեղեցու համար՝ հանուն Տեր Հիսուս
Քրիստոսի- և հայրենիքի հասկացողությունը սերտորեն
կապված է կրոնի հետ- Վասն Կրոնի և Հայրենեաց:
Սակայն սրանց՝ հեղափոխականների կռիվն է՝ վասն
ատելության և վրեժի:
Այդպիսի կռիվը առանց սկսելու արդեն տանուլ է տրված:

3. Ցեղակրոնը՝
Ցեղակրոնը՝ Ետընթաց Էվոլյուցիա

XX դարի նեո-հեթանոսական Էզոթերիկ շարժումը բերեց մի

գաղափար համաձայն որի էթնիկ կապը հին հավատալիքների
հետ ապահովում է ազգերի ինքնությունը ավելի քան
Քրիստոնեությունն է դա անում, քանզի վերջինիս բարոյական
օրենքներն ու ծեսը նույնն են բոլոր ազգերի համար: Այսինքն՝
էթնիկ ավանդույթը դատվում է որպես ազգային,
Քրիստոնեությունը՝ որպես կոսմոպոլիտ, գլոբալ, ապազգային:
Սա պարզ ու միամիտ դիվական խաբեություն է, քանզի
ազգերը երբ կառուցեցին Բաբելոնի Աշտարակը խոսում էին
մեկ լեզվով, այսինքն՝ կոսմապոլիտ էին, և հետևաբար երբ
Բաբելոնը ընկավ, բոլոր էթնիկ հավատալիքները տարածվեցին
նույն Բաբելոնյան մեկ կրոնից, որն է՝ դիվական ուժերի
ֆետիշացումը և պաշտումը որպես զորության աղբյուր:
Այսինքն՝ բոլոր ազգերը դիվական ուժերի նույն
պաշատամունքը ունեին՝ տարբեր անուններով. Զևս-
Ահրումազդա-Արամազդ, Հերա-Ամունիթա-Անահիտ-Նուիտ,
Ապոլոն-Միհր-Միթրա-Վահագն, և այլն…
Այս սկզբունքը- դիտելու ազգությանը որպես հավատալիքի ու
գաղափարի կրող՝ ուղիղ գծով միօրինակ պատմություն-
առնվազն տգիտություն է, կամ՝ գիտակցված պրովոկացիա,
119
քանզի յուրաքանչյուր ազգի պատմությունը ոչ թե ուղղահայաց
գիծ է այլ՝ վերընթաց ձգվող, գիտակցությամբ աճող և
ինքանակատարելագործվող պրոցես,պրոցես երբ ազգը դառնում է
ժողովուրդ՝ ընտրելով բարոյական բարձրը, ընդունակ
ստեղծագործելու ու կերտելու գեղեցիկն ու հավերժականը՝
համամարդկային իմաստով:
Այդպես՝ կրակ ու արձան պաշտելու տեղ Աստված մոտեցավ
անմիտ մարդուն, Աստված Ինքը մարդացավ- Հիսուս
Քրիստոս- որն է սկբզբնաղբյուրը մարդու հանճարի ու
իմաստության, և առանց որի չկա կյանքի իմաստ :
Սակայն, նեո-հեթանոսական այս շարժումը ազգերի
զարգացումը տեսնում է անընդհատ սոցիալական
հակասությունների ու պատերազմների մեջ, որ իբր բերում է
տեսակի մաքրման էվոլյուցիա. և խոսքը սրա մասին է. առ այն,
որ մարդու և ժողովրդի բնությունն է ապրել խաղաղ ու
ստեղծագործել, մինչդեռ՝ հեղափոխական գաղափարներով,
Վալկիրիայի ոգիներով տառապող հիվանդ մարդիկ վատնում
են իրենց ուժերը՝ մարդկանց ներքաշելու անտեղի
պատերազմների մեջ:
Սա չի նշանակում, որ Հայ մարդու դեպքում Հայ ազգը պիտի
տանի մահմեդական ազգերի ոտնձգություններն ու
անարդարությունները և ապրի որպես ստրուկ- սա միայն
նշանակում է, որ ազգը պետք է լինի բավարար
կազմակերպված, որ ոտքի կանգնելիս պայքարը կարողանա
մինչև վերջ հասցնել- Աստծո ուժով ու օրհնությամբ՝
յուրաքանյուր քայլ դնելիս զգույշ հաշվարկ անելով, որպեսզի ոչ
մեկը չտուժի և պայքարը չվերածվի սգի:
Խոսքը գնում է բարոյական նորմերից զուրկ մարդու մասին,
որը արհեստական պաթոս դնելով իր խոսքերի մեջ
օգտագործում է Ֆաշիստական հռետորական Վալկիրիայի
ոգին՝ հիպնոսելու մարդկանց սին բառային
հայտարարություններով, որոնք չունեն տրամաբանական
հետևողականություն և ոչ մի մնայուն սկզբունք, կամ՝
իրագործելի են ռեալ կյանքում:

120
Գարեգին Նժդեհը իր կյանքի սկզբնական շրջանում ռոմանտիկ
զինվոր է, իր կյանքի ավարտին արդեն՝ սառնասիրտ սադիստ:
Մարտիկ լինելը կոչում է Աստծուց, եթե այն
ինքապաշտապանության համար է և այլոց կյանքի փրկության.
այս գեղեցիկ և հերոսական մտայնությունը մենք տեսնում ենք
Նժդեհի սկզբնական գործերում, ինչպես «Դաշնակցական
Պանթեոն»65-ում, որտեղ նա մեծ բանաստեղծական տաղանդով
ներկայացնում է մարտի իր զինակիցներին, ովքեր ընկան
հերոսաբար մարտի դաշտում՝ վասն կրոնի և հայրենեաց.
Զավարյանը, քեռին, Հրանտը, Աշուղը, Արծիվ Լաթոն,
Միհրանը, և այլն:
Արդեն 1933-ից Նժդեհի գրվածքների մեջ նկատվում է
ինքնամեծարման մանյա և ինքն իրեն ազգի Հիտլերի մոդել
սարքելու երևակայական հիվանդություն. ոչ մի խոսք նա այլևս
երբեք չի ասում իր մարտական ընկերների մասին, ժողովրդի
տառապանքների, այլ միայն՝ խոսում է որպես
իքնափառաբանող հերոս և կուսակցական, ով պատրաստ էր
զոհել ժողովրդին հանուն իր սեփական կաշվի- հանուն նրա,
որ գերի չընկներ Բոլշևկներին:

«36. 1918 մայիսի վերջերին վարել եմ Ղարաքիլիսէի

ճակատամարտը: Պիտի խոստովանել, որ առանց
Ղարաքիլիսէի ճակատամարտի ոչ թէ օրւայ Խ. Հայաստան այլ
եւ այդ երկրամասի վրայ այսօր ապրող հայութիւն չէինք
ունենայ:
Ղարաքիլիսէյի եռօրեայ հերոսականը փրկեց գլխովին
ոչնչացումից Արարատեան հայութիւնը եւ հիմը դրեց
Հայկական Պետութեան:
7. Հայաստանի անկախութեան օրով, 1919-ի աշնան փրկել եմ
Դաւալուի եւ Վեդիի միջեւ պաշարւած Հայկ. II գունդը:
8. 1919-ի երկրորդ կեսէն անցել եմ Սիւնիք՝ Էդիֆ բեյի զօրքերի
կողմից պաշարւած, սովի ու սուրի մատնւած Գողթանին

65
Գրված 1919-1925-ականներին:
121
օգնութիւն հասցնելու համար: Փրկւեցին թէ’ այդ շրջանը, թէ’
այդտեղի հայութիւնը:
9. Այնուհետեւ լծվել
լծվել եմ վտանգւած Ղափանի եւ Արեւիքի
հայութեան ֆիզիքական գոյութեան պաշտպանութեան գործին՝
ետ մղելով Մուսաֆաթական Ադրբեյջանի եւ Նուրի, Խալիլ
թուրք փաշաների պարբերական յարձակումները:
10. 1920-ի կէսերին՝ Դրօի զորամասի կողմից Ղարաբաղն ու
Զանգեզուրը լքելուց յետոյ՝ ստանձնել եմ բովանդակ Սիւնիքի
ինքնապաշտպանութեան գործը: Մեր այդ՝ աշխարհից
բացարձակապէս կտրւած լեռնաշխարհում առանց բաւարար
հացի եւ ռազմամթերքի, առանց սպայական կադրի եւ
արտաքին որեւէ օգնութեան, քաղաքականապէս մենակ,
շրջագծաձեւ ճակատի վրայ, աւելի քան մի տարի տեւող
անհաւասար ու յաղթական կռիւներով՝ Սիւնիքը-որը
Հայաստանի կառաւարութեան եւ Մոսկւայի ներկայա-ցուցիչ
Լեգրանի միջեւ կնքւած պայմանագրով յանձնւած էր
Ադրբեյջանին - պարտադրում է իր կամքը Խորհրդ.
իշխանութեանը, Միասնիկեանի օրով իր 1921, յունիս,
դեկլարացիայով Սիւնիքը համարւում է կցւած իր մայր երկրին-
Հայաստանին: Սիւնիքի հերոսականի շնորհիւ փրկւած են նաեւ
Հայաստանի մտաւորականութիւնը, Հ.Յ. Դաշնակցութիւնը, հայ
յեղափոխական եւ մարտական տարրերը66» -Նժդեհ:

Այստեղ Նժդեհի հոխորտանքը հասնում է ստորության, քանզի

Դրոյի մեկնելուց հետո ինքը նույնպես լքել է Սյունիքը:

«Նժդեհի կյանքի և գործունեության ամենահետաքրքիր

պահերից մեկը նրա՝ Արցախից նահանջն էր 1920թ. Գարնանը...
Իրականությունն այն է, որ բոլշևիկները և ազերի-թուրքերն ու
Օսմանյան բանակի մնացորդները կռվում էին
արցախահայության դեմ, և Դրոն, Չանախչի գյուղում
խորհրդակցելով տեղի զինվորականների հետ, որոշեց
նահանջել, քանի որ ուժերն անհավասար էին: Ասում են, որ

66
«Ինքնակենսագրական»,1944, Սեպտեմբեր, Սոֆիա:

122
Դրոն ասել է, թե ինքը չի կրակի ռուս զինվորի վրա: Սա էլ է
վիճելի. իրականությունն այն է, որ վերջին հայ նշանավոր
զորավարը, որը գլխիկոր ու անսահման տխրությամբ հեռացավ
Արցախից, Դրոն էր:
Գարեգին Նժդեհը, որ Կապանի կողմերից իր զինվորներով
օգնության էր հասել Հադրութի ժողովրդին, նույնպես
նահանջեց՝ այդ նահանջը բացատրելով նրանով, որ իր
զինվորները վարուցանք՝ գյուղատնտեսական աշխատանքներ
պետք է կատարեն: Ահա հենց այս դրվագն է, որ խնամքով
թաքցվում է Գարեգին Նժդեհի՝ սխրանքներով ու
հակասություններով լի կյանքից»- Թաթուլ Հակոբյան,
«Դրվագ, որ թաքցվում է Նժդեհի կյանքից»:

4. Հոկտեմբրի 27. 27-

27-ը Արյան Զոհաբերության օր՝ Ըստ
Օկկուլտիստների

«Ի՞նչը մղեց քեզ հավատալու վսեմ, բայց վտանգավոր

խոսքին...դու խաբված ես, ժողովուրդ, որ զոհն ես
քրիստոնեկան բարոյախոսության, որ շարունակում է մնալ
որպես ներկ ու շպար, քող և դիմակ ուժեղների հոգու համար»-
Նժդեհ,
«Հայաստան» Պլովդիվ, 1924,9

Անահասկանալի է, թե ինչ ի նկատի ունի Նժդեհը, երբ

բարձրաձայնում է այս աստվածահայհոյությունը. ոչ մի ազգ
«զոհ չի եղել» Քրիստոնեական բարոյախոսությանը, այլ՝
ընդհակառակը- այն եղել է ազգերի աճման, բարգավաճման և
զորության աղբյուրը:
Եթե ի նկատի ունի Հայ ժողովրդի ցեղասպանությունը, ապա
պետք է հիշեցնել, որ բոլոր նրանք, ովքեր ընտրեցին
մահմեդկան դառնալ- մնացին իրենց տներում է պահեցին
իրենց կյանքը և ունեցվածքը, իսկ մնացած մասը՝ գերդասեց
ընտրել մահը, կամովին մարտիրոսվել- հանուն իր սուրբ
հավատքի:
123
Գարեգին Նժդեհի և իր նման դեմագոգները մի կողմից խոսում
են հերոսության ու ցեղի արժանապատվության մասին իբրև
ջատագով, մյուս կողմից աչք են փակում Հայ ժողովրդի
ընտրած հերոսական մարտիրոսության վրա, որի առաջ
խոնարհվում են բոլոր Քրիստոնյա ժողովուրդները: Իսկ հոռի
ուժի ջատագովները համարում են դա ոչ թե կամքի
հաղթանակ, այլ՝ թուլություն և անմարտունակություն:
Մինչդեռ թուլությունն ու քաղաքական կուրությունը գալիս է
հենց իրենցից- քաղաքական կուսակցական գործիչներից, որ
մեկ Քեմալի նմանների հետ ընկեր են, մեկ՝ խաբված նրանցից-
դառնում են նրանց զոհերը, իսկ՝ ժողովուրդը միշտ հայնտվում
է լքված վիճակում՝ «ետևը ջուր, առջևը՝ սուր» արհավիրքին
դեմ-հանդիման: Եվ երբեք չենք էլ տեսնում, որ այս
քաղաքական ավանտյուրիստները, խոսքի դոն-կիխոտները և
Վոլտերյան պլեյբոյները իրենց մեղքը ընդունեն ու ողբան իրենք
իրենց վրա...Նրանք լկտիաբար մեղադրում են ժողովրդին՝
իրենց անհաջողությունների մեղքը բարդելով նրա վրա...
Հերոսությունը խոսելով չէ, այլ՝ մտածված պայքարի և
հաղթանակի մեջ է:
Եթե Հայ ժողովուրդը զոհ է- միայն այն պատճառով, որ նա
տղամարդ չի ունեցել, եղել է անմարդ որբեվայրի կնոջ նման,
միշտ՝ պանդուխտ ու անտունի՝
անտունի՝ ձեռքից օտարի ու յուրայինի:
Հայ ժողովրդի ցեղասպանության առաջին մեղավորները հենց
իրենք են՝ նացիոնալ–սոցիալիստ մասոնական
կուսակցությունները և դրանց առաջնորդները, որ
քաղաքական կուրությամբ ժողովրդին առաջնորդեցին
մահվան- իսկ ժողովուրդը մահը ընդունեց խիզախորեն և
հերոսաբար՝ անմահանալով Երկնքում որպես հրեշտակների
դաս:
Հոտը առաջնորդեցին կատաղի շները և գլորեցին նրան ժայռն ի
վար- և, ինչպես մեծագույն Հայ բանաստեղծ Հովհաննես
Թումանյանն է ասում- որ նրանք անգամ չէին զգում իրենց
կատարած ոճիրի ահռելիությունը ազգի դեմ, ոչ էլ՝ մեղանչում
էին, որ ոչնչացրին Հայ ազգին:

124
«Գաղո՛ւթ. ժողովո՛ւրդ, դու մի անգամ եւս ինձ ապրեցրիր
ամօթանքի ողբերգութիւնը- ամօ՜թ քեզ»- Նժդեհ:

Այդպիսինի ամբիցիան վեր է խեղճ, տանջված, սոված ու

ոչնչացած ժողովրդի իրավիճակի գնահատականից.
Այդպիսինը չգիտես ինչպես միշտ կուշտ է ու ապահով, և միշտ
երբ բոլորը կրակի ու ջրի արանքում են- նրանք հայտնվում են
հեռու արտասահմաններում:
Գաղափարը վեր է ժողովրդի շահից, քանզի ժողովուրդը միայն
ապրում է հացի ու խաղաղության համար-ուստի նրան պետք է
մատուցել ցեղային մարդակերության ժանիքը - ահա
Նժդեհական վուլգար, սադիստական իդեալի հիմքը, որը միայն
արգահատանքի է արժանի:
Բայց՝ մենք տեսնում ենք միայն այս սառցակտորի՝ այսբերգի
կատարը. իրականում Գարեգին Նժդեհը վտանգավոր
Լյուցիֆերյան քուրմ է, որը կապեր է ունեցել շատ ավելի
վտանգավոր շրջանակների հետ- շատ ավելի մեծ պլաններով,
որոնց գործընթացը շարունակական է և իրագործվում է նաև
այսօր:
Ըստ Գարեգին Նժդեհի այն Հայ մարդը, ով չի զոհում իր կյանքը
Հայաստանի անախության համար՝ տականք է. սա Հիտլերի
մահապարտների ինուկբատոր որբանոցների
դաստիարակությունն է, որով բռնատիրական սիստեմը
օգտագործում է մարդուն որպես զինվոր- զրկած պահելով
նրան երջանկության այն պարզ կյանքից, արարելու
հնարավորությունից, ազատ լինելու կամքից, որի համար էլ
հենց ծնվել է:
Սակայն, արդեն տարիներ հետո, երբ Գարեգին Նժդեհը
տանուլ էր տվել իր պատերազմը Բոլշևիկի և Թուրքի դեմ-
տեսնում ենք, որ Նժդեհի Հայը դա զինվոր-ենիչարն է, ում
համար այլ սրբություն չկա բացի ատելուց և սպանելուց նրան,
ում հանձնարարված է ատել և սպանել: Այսինքն՝ իր
անձնական գաղափարը արդեն վեր էր ամեն ինչից-
մանյակային էր, որը պատրաստ էր զոհելու ամբողջ Հայ

125
ժողովրդին, եթե վերջինս ընտրում է ապրել Բոլշևիկի
իշխանության տակ:
Նույն կերպ Նժդեհը և Դաշնակները ընտրեցին ապրելու
Ֆաշիստական Գերմանիայի իշխանության տակ, որը պակաս
ապամարդկային չէր, քան Բոլշևիզմը- ուրեմն՝ ո՞րն է այստեղ
նրանց սկզբունքային առավելությունը:

Ապա՝ մեկ տեսնում ենք դաշնակցության կուսակցությունը նա

համարում է ազգի փրկության երաշխիք, մեկ՝ այն ժխտում է ու
գանակոծում, նորից ցույց տալով իր մտային և հոգեկան
անհավասարակշռությունը.

«Ցեղակրօնը, որի նշանաբանն է - աւելի՛, է՛լ աւելի զօրութիւն -

պաշտամունք ունի իր ցեղի մարտական ոյժի- Հայ Յեղ.
Դաշնակցութեան հանդէպ»-Նժդեհ:

«Դաշնակցությունն այժմ հանդիսանում է որպես մեռնող

երեւույթ : Նրա գոյությունն այսուհետ անօգուտ է ,
անտրամաբանական , ոչ անհրաժեշտ : Նա գտնվում է
հակասության մեջ ներկա ժամանակաշրջանի հետ: Նա
պետք է հեռանա : Այս գիտակցումով էլ ես հեռացա
Դաշնակցությունից »- Նժդեհ:

Նժդեհը օգտագործում է նույնանման շատ

հայտարարություններ և բառախաղեր և բոլորը՝ հռետորական
ողորմելի նույն արհեստական, արտիստիկ ու շինծու
պաթոսով- և նրա հոգեղեն հայատարարությունները պտտվում
են ջրաոլորանի նման. նա օգտագործում է «արի» բառը
խիզախության տեղ, բայց իրականում դա Արիական
հեթանոսա
հեթանոսական օկկ
օկկուլտ աղանդի մասին է.

126
«Ցեղն արիություն է, նաև՝ արիապաշտություն, հասկանալի է,
թե ինչու հեթանոս հայերի իմաստությունը՝ Վահագնին
նվիրված էր բոլոր ամիսների 27-
27-րդ օրը»
օրը»:
«Ցեղը իր մեծ մեռելների գերեզմաններով է նշանադրում
ժողովրդի փրկության ճամփան»
ճամփան - Նժդեհ,
«Ցեղակրոնությունը Իբր Հաղթանակի Զորույթ»:

Հիմա պարզ է դառնում, որ Ռոբերտ Քոչարյանի ու Սերժ

Սարգսյանի պետական կլանը իսկապես օկկուլտ
հեթանոսական հանցախումբ է. եթե հիշենք, որ Հայաստանի
քաղաքական գործիչների սպանությունը կատարվեց
27-ին այսինքն՝ որպես արյունալի զոհ՝ նվիրված
Հոկտեմբերի 27- 67,

Վահգանին. այս անվան տակ նրանք ի նկատի ունեն նոր

աստվածություն, որը նույն Թհոր–Օդինի Վիրլ էզոթերիկ
ֆաշիստական պատերազմի աստվածությունն է. Դա էլ
բացատրվում է, թե ինչու են Հայ լավագույն պատանիներին
ընտրում ու Արցախի առաջին գծի վրա որպես զոհ մատուցում
իրենց դև-աստծուն:

Երբ Ադամ Վայշապտը68, օկկուլտ մասոն, հիմնեց

Իլլումինատիների Օթյակը, նա՝ լինլով մեդիում, մութ ոգիների
թելադրաքով խորացել էր թվագիտության գաղտնագրերի մեջ.
27-ը նրա ուսուցման մեջ ուժի նշան է: Ամսի 27-ը, ճիշտ այնպես
ինչպես Նժդեհն է ասում, օկկուլտիստների մոտ ունի մեծ
խորհուրդ, ընդ որում այդ օրը կապված է արյան
զոհաբերությունների հետ, որոնք մատուցվում են՝ հանուն մեծ

67
1999 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Հայաստանի Հանրապետության Ազգային
ժողովում դավադիրների խումբը կրա բացեց քաղաքական գործիչնեչի վրա.
սպանվեցին ՀՀ ԱԺ նախագահ Կարեն Դեմիրճյանը, վարչապետ Վազգեն
Սարգսյանը և 6 այլ պետական գործիչներ ու ԱԺ պատգամավորներ, 8 մարդ
վիրավորվել է, իսկ 91-ը՝ գերեվարվել։
68Johann Adam Weishaupt (1748 – 1830 Գերմանացի փիլիսոփա, ով հիմնեց
Իլլյումինատիների՝ Order of the Illuminati- գաղտնի սատանայապաշտների
ընկերությունը:.
127
պլանների իրականացման: Փաստորեն դա էլ հենց
Հոկտեմբերի 27—ի69 սպանությունների բուն նպատակն էր:
Իսկ 27 մոգական թվի հիմքը Վայշապտը համարում էր 3 X 9 –
ը, որը անհասկանալի գաղտնագիր է՝ կապված մահվան,
պայքարի, ու կատարյալ հաղթանակի հետ:

Հինդու հեթանոս հնագույն ծուռ խաչը, որը օգտագործում են

ամուսնության մեջ որպես միության ուխտ կնքված զույգի և
դևերի միջև, որից էլ Հինդուս տաճարները նվրված են
Ֆալասին-ամեն տեսակ պիղծ սեքսի տեսարաններով-
խմբակային, անասունների հետ, սոդոմային սեքս և այլն:

69
« According to the ancient Armenian calendar, the 27th day of every month is
named Day of Vahagn»; http://www.armeniapedia.org/wiki/Vahagn
128
Բոլոր ցեղերի հեթանոս կրոններում սեքսը և շնացման
տռփանքը աստվածություն է, ներառյալ Իսլամում, որի
մինարեթը հենց Ֆալասի տաճար է. դրա համար էլ
բռնաբարության Ջիհադը, հարեմն ու գիշերային կիսալուսինը՝
խավարը- Իսլամի առանցքն է:

Նժդեհ.

Նժդեհը՝ Սպարապետ. կարիք կար այդ Սպարապետի միֆը

նորացնել թարմ արյամբ:

129
 «Ցեղը իր մեծ մեռելների գերեզմաններով է նշանադրում
ժողովրդի փրկության ճամփան»-Գարեգին Նժդեհ:

Նժդեհի սադիզմը չափ ու սահման չի ճանաչում. նա ստանձնել

է ազգի գերեզմանափորի դերը՝ այն համարելով կեցության
գրավական. Ի՞նչ է սա, եթե ոչ հոգեխանգարման ծանր երևույթ.

Նժդեհ.

130
Հեթանոսների բոլոր աստվածները դևեր են-ասում է Սուրբ
Պողոսը Առաքյալը70 …Հիմա այս մասոնական խաբեբա քուրմը
խոսում է հեթանոս Վահագնի և Միհր դիվական ոգիների
մասին և դրանք կապում է մեր Քրիստոնյա սրբերին՝ Սրբ.
Եպիսկոպոս Մովսես Խորենացուն, Սրբ. Մաշտոցին, Սրբ.
Գրիգոր Լուսավորիչ և Տրդատ Թագավոր Պարթևներին,
Մամիկոնյան մարտիրոսներին, որոնք հալածվեցին ու
աքսորվեցին, չարչարվեցին ու մարտիրոսվեցին հենց իր նման
ուրացողների և դավաճանների կողմից:

Գարգեն Նժդեհը Հայի անունից դանակահարում է Հայ

ժողովրդի սիրտը. եթե նրա մեջ նախկինում կային ռազմական
խիզախության ոգու որոշ առաքինի հատկություններ,
տարիների հետ մենք տեսնում ենք, որ այդ մարդը վեր է
ածվում անընդհատ նույն բանը մոլեգնորեն կրկնող
ցավագարի, որի վերջին անկումը նախորդից սարսափելի է.

«Երբ անմաքուր ոգին դուրս է գալիս մարդուց, այն գնում է չոր

տեղեր՝ հանգստանալու, և երբ չի գտնում, ասում է՝
վերդառնամ պիտի իմ նախկին տեղը- և երբ այն վերադառնում
70
1 Կորնթ 10:20
131
է և գտնում է տունը դատարկ, մաքուր, հարդարված, այն
վերցնում է իր հետ նաև այլ յոթ ոգիներ ավելի չար, քան ինքը- և
ապրում է այդ մարդու հոգում. և այդ մարդու վերջին վիճակը
ավելի սարսափելի է լինում քան առաջինը : Այդպես պիտի
լինի այս չար սերնդի համար»71-ասում է Տերը ամենայնի՝
Հիսուս Քրիստոս:

Եվ դա նժդեհականների դատավճիռն է:

5. Հեթանոսների Աստվածները դևեր են

Ըստ Թովմա Արծրունու երբ Հայկը սպանում էր Բլին,

ասաց. «Ոչ միայն զի չես աստուած, այլ շուն դու և երամակ
շանց, որ զկնի քո տողեալ սահին»- նմանացնելով Բելին շանը,
որի ետևից սողում էին իր նմանները:
Եզնիկը գրում է, թե սնոտի հույս և մոլորություն է Արամազդի
հավատը. «Մոլորութիւն Հայոց պաբեաց զդիւցապաշտս Հայոց
եթէ զոմն Արտաւազդ անուն արգիլեալ իցէ Դիւաց, որ ցայժմ
կեդանի կայ, եւ նա ելնելոց է եւ ունելոց զաշխարհս․ եւ ի
սնոտի յոյս կապեալ կան անհաւատք»։
Սուրբ Ներսես Շնորհալին Արևաորդիներին համարում է
«սատանայական խավարի» մաս, քանզի ունենալով
սատանայի սիրտ՝ նրանք չեն հնազանդում առաքյալների
պատգամներին:

71
Մաթ 12:43-45

132
Ապա ավելացում է, որ նրանց պետք է անարգել որպես «պիղծ,
սուտ և անիրավ» .

Գրիգոր Մագիստրոսը, XI դար, հեթանոսությունը համարում է

մոգերի հորինվածք. «Ոմքն ի նոցանէ դեղեալք՝
Արեգակնապաշտք, զոր Արեւորդիսն անուանեն․ և ահա են
յայդմ գաւառի (Միջագետաց) բազումք, և քրիստոնեայս
զինքեանս յայտնապէս կոչեն․ բայց եթէ որպիսի՞
մոլորութեամբ և անառակութեամբ վարին, գիտեմք զի ոչ ես
անտեղեակ»:

Ազգի և ցեղի գոյության հարատևման համար տերիտորիալ

տարածքը անհրաժեշտ է, բայց ոչ՝ պարտադիր: Եվ այդ ցեղի
սնոտի հավատքը ու պաշտամունքը չէ, որ կերտեց Հայկական
Արարատյան հզոր թագավորությունը, այլ՝ այն, որ Հայկ
Նահապետը Աստծո ստեղծած աղեղով ու նիզակով սպանել էր
հեթանոս քուրմ Բելին: Այդպես Հայկ Նահապետը ազնվացրեց
նաև Հայակական լեռնաշխարհի տեղաբնակ ցեղերին և
ստեղծեց Հայկական կենտրոնցած միապետություն, քանի որ՝
հեթանոս ազգերի մեջ «վեհագույնն էր»- հետևաբար՝ ազգը
ապրում է և հարատևում է միայն իր մարդկային վեհագույն
հատկանիշների շնորհիվ որպես մշակույթ :
Մարդը ազատ է ընտրելու իր ազգությունը՝ ըստ այդ
մշակույթի: Այդպես Եկատերինա Մեծը լինելով Գերմանուհի՝
ընտրեց Ռուս լինել և ամրացնել Ռուսիան, այդպես Ալբերտ
Իշխանը, Վիկոտրիայի ամուսինը, լինելով Գերմանացի՝
ընտրեց լինել Անգլիացի և հզորացնել Անգլիայի տեխնիկան,
այդպես ամեն մարդ ինչպես ծառի ճյուղ պտղաբեր լինելու

133
համար՝ կարող է պատվաստվել ամեն մի պտղաբեր ծառի-
որտեղ որ իր կոչումն ու առաքելությունն է տեսնում:
Քրիստոսի անեծքով72 Հրեաները ցրվեցին աշխարհով մեկ և 70
ՔԹ-ին Երուսաղեմի տաճարը Հռոմեացինեը հիմնահատակ
քանդեցին, բայց, այնուամենայնիվ, երկու հազար տարիներ ի
վեր Հրեաները պահեցին իրենց ազգը:
Նմանապես՝ միջնադարից շատ Իսպանացի, Իռլանդացի և այլ
ծագումով ընտանիքներ ապրելով անազգ ԱՄՆ- ում՝ մինչ այժմ
պահում են իրենց ազգությունը, գիտակցում են իրենց
արմատները, ունեն իրենց տոհմածառերը և ազգային
բնութագիրը:
Մարդկությունը մեկ մարմին է՝ մարմնի տարբեր մասերով, և
յուրաքանչյուր մաս ունի իր ֆունկցիան: Այդ մարմինը
ներկայացնում է Քրիստոսի միստիկ Մարմինը՝ իր
եկեղեցիներով-որն է նաև Լոգոսի՝ բանականության կրողը-
մարմին, որի ամեն մի մաս մի ազգություն ու ժողովուրդ է, ըստ
որի յուրաքանչյուր ազգ կանչված է իր հատուկ
առաքելությանը- մեկը՝ որպես ընտրյալը և հատուկ անոթը
փրկության, մյուսը՝ որպես սովորական գործիք73: Ինչպես ծեր
մարդն է գերզանցում իր իմաստությամբ, այդպես՝ Հայ ազգը
ընտրված է որպես բանական մտքի ու ներհայեցողական
իմաստության անոթ. մենք տեսնում ենք ոսկեդարի և վաղ
միջնադարի աստվածաբանությունը՝ հասած մարդկային մտքի
հանճարին: Այդ հանճարը ժողովրդից է ծնված՝ Աստծով-և
Աստծով այն
պատկանում է համայն մարդկությանը. այն միայն Հայերի
համար չէ, կանանց կամ՝ տղամարդկանց, ազատի կամ՝
ստրուկի, Հրեայի կամ՝ Հույնի- այլ այս խտրականությունը
այլևս վերցված է ի Քրիստոս74: Դա չի նշանակում, որ
ազգության պատկանելությունն է վերացված, այլ՝ դա
նշանակում է, որ ազգի և անհատի գերադաս լինելն է
վերացված- և բոլորը օրհնյալ են ի Արարիչ, եթե փնտրում են
Նրա կամքը:

72
Մաթ. 21:18-22:
73
2 Տիմոթ. 2:20:
74
Գաղատ. 3:28:
134
Ազգը դա ընտանիքն է, տոհմը, որից էլ կազմվում է ժողովուրդը.
այն չի վերանում, եթե անգամ այն ոչնչացնեն ֆիզիկապես, եթե
այն հասել է աստվածային բանականությանը և մշակույթին.
հավերժական արժեքներին: Սիրամարգ, նուռ կամ ուժի
գաղտանգիր պաշտելը հավիտենական արժեք չէ, այլ
կործանարար մոլորություն:
Հայը իր Հայկական ազգային ինքությունը պահելու համար
կարիք չունի ատելու Թուրքին, կամ՝ Բոլշևիկին, կամ՝
պաշտելու Բաբելոնյան չաստվածներ- այլ՝ նա կարիք ունի
միայն ունենալու
ունենալու իր ընտանիքի տոհմածառը,
տոհմա ծառը, ազատ
արարելու, ստեղծելու հնարավորություն, կերտելու,
հրատարակելու և իր ազգային ինքնությունը հաստատող
մշակույթ և գրականություն, պահելու իր լեզուն,
մտածողությունը անեղծ՝ հիմնված Քրիստոնեկան սուրբ
բարոյականության վրա, որ որը
ը մարդկային բանականության և
գիտկցության
գիտ կցության բարձրագույն մշակույթն է և էթիկան՝ առանց
խառնվելու աղտեղի և վայրենի պաշտամունքների ու
գաղափարախոսությունների հետ: Եվ այդպես են արել մեր
մեծերը. Սրբ. Վարդան Մամիկոնյանն ու Սրբ. Գրիգոր
Նարեկացին, ով Հայ ազգի հավիտենական գոյության
դասագիրքը սահամանեց որպես ինքնահայեցողության,
ինքնազննման և ինքնակատարելացման ակադեմիա՝ ի դեմս
«Մատյան Ողբերգության»:
Եվ հենց այդ էլ Հայ ազգի, ցեղի, ժողովրդի միակ և ճշմարիտ
«Մամիկոնյան Ուխտ» -ն է:

Ընդհանրապես, Նժդեհի անձնավորությունը մութ է և ունի շատ

թաքուն կողմեր: Այս մարդու մտքերը հակասական են,
սադիստական, ազգատյաց, ինքնամեծար, և այս մարդու
կերպարով պետք է զբաղվեն միայն պատմաբանները:
Գարեգին Նժդեհը, ում իսկական անունն անգամ հայտնի չէ, ոչ
էլ նրա հերոսությունը երբևէ վկայվել է որևէ մեկի կողմից
որպես պատմական փաստ, բացի իր իսկ հոխորտումներից-

135
Հայ ազգային կյանքում այս մարդու անունը և գործքը որպես
գաղափարական և կրոնական մոդել պետք է արգելվի:

Հիմա տեսնենք այս ցեղակրոն պաշտող և իրենց իսկական

հայրենասերների տեղ դնող «զտարյուն գենի» Հայերը, ովքեր
Նժդեհ են քարոզում ու արձան դնում նրան- տեսնենք թե ինչ
արեցին Հայկական պետականության և Հայ ժողովրդի հետ
նաև այս մեր դարաշրջանում.

Գլուխ Դ.
Դ. Հայա
Հայաստանի Պետականության Վիժեցում

1. Ծաղկուն Սովետական Հայաստան

Հայ մարդուն միայն տուր խաղաղ պայմաններ ապրելու և

ստեղծագործելու և նա կծաղկեցնի այն երկիրը, որտեղ ապրում
է; Հայ մարդը քաղաքական չէ, այլ ստեղծարար:
XX դարասկզբի քաոսից դուրս գալով և Հայաստանի
սովետացումից հետո Հայ ժողովուրդը ընդհանուր առմամաբ
վայելում էր ապրելու և ստեղծագործելու հնարավորությունը,
կերտում էր արվեստ, կինո, մշակույթ, գիտություն,
արտադրություն, գյուղատնտեսություն:
Գորբաչովի իշխանության գալուն հետ՝ ժողովորդներին և
հատկապես Հայ ժողովրդին ոչինչ չէր պակասում, սակայն
1980-ականների վերջին ժողովրդական ահռելի ալիքը իր Կուպ
Դետան 75տվեց ՍՍՀՄ-ին միայն մի բանի համար. որ դա
աթեիստ երկիր էր:
Հայ ժողովուրդը հոգնել էր կոմունիստական ստերից,
տոտեմներից ու կուռքերից: Հայ ժողովուրդը ոտքի անգնեց մեկ
մարդու նման և դա ոչ՛ քաղաքական պայքար էր, ոչ՛
սոցիալական պահանջների, այլ՝ զուտ հոգևոր, զուտ
ճշմարտության պակասից– զուտ ազատության, դավանանքի
ազատ ընտրության հնարավորությունից զուրկ լինելու դեմ
ընդվզում:

75
«coup d'état» Ֆրնս. Պետական հեղաշրջում:
136
Սովետական աթեիզմը դա մի զսպաշապիկ էր, որով մարդը
հոգևորապես կապված էր, որպես ընտրություն ունենալով
միայն ստերի համակարգերը. և այդ մարդու մեջ խոսեց ազատ
և անկախ լինելու մեծագույն շնորհը, որի համար նա ծնվել էր:
Հենց այս ժամանակ էր, որ ժողովուրդը միլլիոններով դուրս էր
գալիս փողոց՝ Լենինի Հրապարակը վերանվանելով
«Ազատության Հրապարակ», և սպասում էր Աստծո ուղարկած
օրհնությանն ու առաջնորդին. և երբ ժողովրդից մի խումբ
գնաց կաթողիկոսարան- ահա այն ժամանակվա Արարատյան
Թեմի առաջնորդ Եպիսկոպոս Գարգին Ներսիյանը ժողովրդի
խնդրանքի հետ, թե՝ Վազգեն Ա կաթողիկոսը թող գա-ասի ի՞նչ
պետք է անել և ուղղորդի ժողովրդին, այս եպիսկոպոս
կոչեցյալը ասաց. «Վեհափառը մի քանի հազար
թափթփուկների առաջ պիտի չխոսի»:
Ո՞ր հայրը ումից եթե որդին ձուկ ուզի՝ օձ կտա ձկան
փոխարեն76... Հայրը չի տա, բայց ոչխարի մորթու տակ, սև
փարաջայի տակ թաքնված գայլը և անառակը կտա...

Ոչ ոք չէր կասկածում, որ ժողովրդկան ազնիվ շարժումը պետք

է շուտով հափշտակվեր, այլասերվեր և ոչնչացվեր:
«Հայ ժողովուրդը միամիտ է ու ցեղային, վայրենի»- շուտով
նեո-հեղափոխականները իրենց պսեդո-սոցիոլոգների հետ
եկան այդ եզրակացության, և այն միջակությունները, որ
քաղաքական սողունությամբ ձեռք էին գցել ազգային շարժման
առաջնորդությունը- հենց նրանք էլ եկան միահամուռ
եզրակացության, որ ահա հիմա է դարը ստելու, խաբելու,
գողանալու, սպանելու- և դա բոլորն են անում, և դա բնական
պայքար է, որտեղ ամեն գնով պետք է հաղթող լինես, քանզի
բարոյականություն ասածը հարաբերական է, իսկ
անբարոյականությունը՝ անապացուցելի:
Հայաստանի երեք նախագահները՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը,
Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը կազմեցին գաղտնի
դավադիրենրի մի բանդա, որը իրականացրեց.

76
Ղուկաս 11:11
137
1.Հայաստանի ազգային տնտեսության կաթվածը, թալանը,
աճուրդը,
2. Հայ ժողովրդի մշակույթի զրոյացումն ու այլասերումը,
3.Հայ ժողովրդի արժանապատվության ու ինքնության
ոչնչացումը,
4. Հայոց եկեղեցու այլասերումը,
5.Հայ ժողովրդի հեթանոսացումը և եկեղեցուց նրան
խորթացնելու պետական ծրագիրը,
6.Հայ ժողովրդի արտագաղթը,
7.Արցախի պատերազմը որպես հավերժական շարժիչ
օգտագործել՝ ջուրը պղտոր պահելու համար, որպեսզի այնտեղ
ձկները հեշտ լինի որսալ:
Դիմենք պատմական փաստերի, տեսնենք Սովետական
Հայաստանի պրոֆեսիոնալների վերջին շրջանի
մասնագետների շնորհիվ ի՞նչ երկիր էին կառուցել նրանք, և
ի՞նչի էր հասել Հայ ժողովուրդը, մինչև նրա «անկախացումը»:

«Ավետիսյան Կամսար Մ, Ավետիսյան Ա.Ա.,

«Հայրենագիտական էտյուդներ»։
«Սովետական գրող» հրատարակչություն, Երևան, 1979

«Հայաստանը դարձավ ինդուստրիալ երկիր։

Ներկայումս հանրապետությունում բնակվում է երեք միլիոնից
ավելի մարդ։
Հայաստանում էներգետիկայի հիմնական աղբյուրը մինչև
1960-ական թվականների սկիզբները հիդրոէներգիան էր.
վճռական դերը պատկանում էր Աևան—Հրազդան կասկադի 6
կայաններին (Լճային, Աթարբեկյանի, Գյումուշի, Արզնու,
Քանաքեռի և Երևանի), որոնք օգտագործում են Սևանա լճի
ջրերի դարավոր պաշարները։ Սևան—Հրազդան կասկադը
երկար ժամանակ հանդիսացել է հանրապետության
տնտեսության էներգետիկական առանցքը։

138
1963 թվականը, երբ դեռ շահագործման չէր հանձնվել Երևանի
ջերմաէլեկտրակենտրոնը, արտադրվող էլեկտրաէներգիայի 89
տոկոսը տալիս էին հիդրոէլեկտրակայանները։
Բնական գազի Հայկական ՍՍՀ մուտք գորւծելու շնորհիվ
(սկզբում Ադրբեջանական ՍՍՀ-ից, ապա նաև Հյուսիսային
Կովկասից և Իրանից) հանրապետության էլեկտրաէներգիայի
բուռն կերպով աճող պահանջարկը բավարարելու համար
կառուցվեցին ու շարք մտան Երևանի և Կիրովականի
ջերմաէլեկտրակենտրոնները, Հրազդանի ՊՇէԿ-ը (Պետական
շրջանային էլեկտրակայանը), այժմ արդեն էլեկտրաէներգիայի
արտադրության մեջ հիդրոէլեկտրակայանների բաժինը
կազմում է ընդամենը շուրջ 15 տոկոս։ Հետագայում
ջերմաէլեկտրակայանների դերը ավելի է մեծանալու, չնայած,
շարունակվելու է նաև հիդրոէլեկտրակայանների կառուցումը
(Որոտանի և Դեբեդի կասկադները)։
Հոկտեմբերյանի շրջանում կառուցված Մեծամորի ատոմային
էլեկտրակայանը մեծ տեղ է գրավում հանրապետության
էլեկտրաէներգիայի հաշվեկշռում։
Էլեկտրաէներգետիկան այժմ ընկած է Հայաստանի ամբողջ
տնտեսության հիմքում։ Հենց նրա բազայի վրա առաջացավ,
չափազանց արագ զարգացավ և Հայաստանի
արդյունաբերության կառուցվածքում խիստ նշանակալի տեղ
գրավեց քիմիական արդյունաբերությունը, որն անցյալում
բոլորովին չկար։ Այս արդյունաբերության զարգացմանը
նպաստեցին նաև Հայաստանի մաքուր կրաքարերը և պղնձի
ձուլման ժամանակ արտազատվող ծծմբային գազերը։
Հայաստանի քիմիական արդյունաբերության աարծանքն է Ս.
Մ. Կիրովի անվան քիմիական կոմբինատը Երևանում, որն
արտադրում է կալցիումի կարբիդ, ացետիլեն, քլորոպրենային
կաուչուկ, լատեքսներ, կաուստիկ սոդա և այլն։
Կիրովականի Ալ. Մյասնիկյանի անվան քիմիական
կոմբինատն
կոմբի նատն արտադրոււմ է քացախաթթու և նրա
ածանցյալներ, կալցիումի ցիանամիդ, ազոտական
պարարտանյութեր, ազոտաթթու, ցիանպլավ, մելամին,
կարբամիդ և այլն։
139
Ալավերդու լեռնամետալուրգիական կոմբինատը արտադրում
է ծծմբաթթու, պղնձարջասպ և սուպերֆոսֆատ։
Երևանի «Պոլիվինիլացետատ» գործարանը թողարկում է
վինիլացետատ և պոլիմերացման պլաստիկներ,
պոլիվինիլային սպիրտ և այլն։
Սինթետիկ կաուչուկի բազայի վրա են աշխատում Երևանի
ավտդողերի և ռետինատեխնիկական իրերի գործարանները
գործարանները։
Էջմիածնում ստեղծվել է պլաստմասսայի գործարան։
Հանրապետության քիմիական արդյունաբերության
կառուցվածքում իրենց պատվավոր տեղն ունեն նաև
քիմիական ռեակտիվների, քիմիական մանրաթելերի
(ացետատային մետաքսի), արհեստական կորունդի,
ապակեթելի, դեղորայքի, վիտամինների, լիզինի և մի շարք այլ
արտադրություններ։
Արագ տեմպով զարգանում է կենցաղային քիմիան։ Քիմիական
նյութերի տեսականին ընդլայնելու լայն հեռանկարներ են
բացում Երևանի ընդերքում եղած կերակրի աղի հարուստ
պաշարները, Իջևանի շրջանում հայտնաբերված
բենթոնիտային կավերը, հանրապետությունում լայնորեն
տարածված պեռլիտները և այլն։
Հայաստանի արդյունաբերության հնագույն ճյուղը՝ գունավոր
մետալուրգիան, որի ձեռնարկություններն ստեղծվել են դեռևս
սովետական իշխանության հաստատումից շատ առաջ, ունի
շատ հուսալի հումքայիւն բազա։
Հայաստանի ընդերքից արդյունահանվում և հարստացվում են
պղնձի, մոլիբդենի, բազմամետաղային հանքանյութեր։
հանքանյութեր
Հանրապետության հանքավայրային մարգարիտը Քաջարանի
Գանձասարն է, իր հարուստ պաշարներով։ Ողջիի հովտում,
Կապուտջուղ լեռան փեշերի տակ, ստեղծվել է
պղնձամոլիբդենային կոմբինատը։ Հայաստանի
երկրաբանները հետախուզել և հաստատել են, որ Գանձասարը
մոլիբդենի, պղնձի և այլ մետաղների վիթխարի շտեմարան է։
Այստեղ հանքանյութի արդյունահանումը կատարվում է բաց
եղանակով: Սարի կատարին հզոր մեքենաներով
հորատանցքեր են փորվում, ապա պայթեցվում ելուստ առ
140
ելուստ։ Այստեղ լինում են այնպիսի պայթեցումներ, որոնց
ժամանակ մանրատվում են հազարավոր տոննաներով
հանքաքար ու ապար։ Սարի վրա գործում են հայրենական
առաջնակարգ էքսկավատորներ, հարյուրավոր
ավտոմեքենաներ։ Մանրատված հանքանյութը օդային
ճոպանուղիներով փոխադրվում է Գանձասարի դիմացի
լեռնալանջին կառուցված հարստացուցիչ ֆաբրիկան, որտեղ
մշակվում է, վերածվում թանկարժեք մետաղափոշու։
Քաջարանի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը Սովետական
Միության հանքային արդյունաբերության ամենահզոր
ձեռնարկություններից է։ Տիեզերական տարածություններն
ակոսող սովետական տիեզերանավերի զրահների մեջ բաժին
ունի նաև մոլիբդենը։
Հայաստանի հանքարդյունաբերության հսկաներից են
Ղափանի պղնձահանքային, Ալավերդու
լեռնամետալուրգիական, Ագարակի պղնձամոլիբդենային
կոմբինատները։ Վերջին տարիներին շարք մտավ Զոդի ոսկու
կոմբինատը և Արարատի ոսկու կորզման գործարանը։
Գունավոր մետաղների արտադրությամբ մեր
հանրապետությունը զգալի տեսակարար կշիռ ունի
Սովետական Միության մասշտաբով։ Պղնձի արտադրությամբ
Հայաստանը Սովետական Միության մեջ գրավում է երրորղ
տեղը՝ ՌՍՖՍՀ-ից և Ղազախստանից հետո։
Հանքային արդյունաբերության ընդլայնումը հնարավորություն
է տալիս Հայաստանում զարգացնել մեքենաշինության և
արդյունաբերության այլ ճյուղեր։
Պղնձի ձուլումը ներկայումս կենտրոնացված է Ալավերդիում,
որը պղնձի կոնցենտրատի հիմնական մասը ստանում է
Զանգեզուրից՝ Ղափանից, Քաջարանից ու Ագարակից։
Կոնցենտրատի մի մասն էլ ստացվում է Ախթալայի
հարստացուցիչ ֆաբրիկայից, որը վերամշակում է ինչպես
տեղի, այնպես էլ Շամլուղի հանքերից արդյունահանվող
հանքանյութը։ Եթե նախկինում Հայաստանում հիմնականում
սև պղինձ էր ստացվում, ապա ներկայումս պղնձաձուլության
վերակառուցման շնորհիվ արդեն գերակշռում է վերջնական
141
արտադրանքի՝ մաքուր
մաքուր էլեկտրոլիզային և վայերբարսային
թողարկումը։ Զանգեզուրի հանքերի օգտագործման
պղնձի թողարկումը
հետևանքով հարց է ծագում Ղափանում կառուցել մեծ
հզորության երկրորդ պղնձաձուլական գործարանը։
Հայաստանը այժմ դարձել է Սովետական Միության մո մոլլիբդեն
արդյունահանող կարևոր շրջաններից մեկը։ Մոլիբդենի
կոնցենտրատը հետագա վերամշակման համար ուղարկվում է
Սովետական Միության այլ շրջաններում գտնվող
գործարանները։
Ետպատերազմյան տարիներին հիմնադրվեց նաև
մետաղական ալյումինի արտադրությունը, որով
նշանակալիորեն ընդարձակվեց Հայաստանի գունավոր
մետալուրգիայի կառուցվածքը։ Հայաստանի գունավոր
մետալուրգի կարևոր արտադրանքներից են նաև ցինկի ու
կապարի կոնցենտրատները, կորզվող ազնիվ (ոսկի, արծաթ) և
հազվագյուտ ու ցրված (սելեն, թելուր, ռենիում և այլն)
մետաղները։
Հանրապետաթյան արդյունաբերության առաջատար ճյուղերից
է մեքենաշինությունը, որի գլխավոր ենթաճյուղերն են՝
էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերությունը,
սարքաշինությունը, հաստոցաշինությունը և
ռադիոէլեկտրոնային արդյունաբերությունը։ Հայաստանն այժմ
էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության արտադրանքի
արտադրության ծավալով Սովետակ
Սովետականան Միության մեջ
գրավում է երրորդ տեղը, սարքաշինությամբ՝ չորրորդ, և
հաստոցաշինությամբ՝ հինգերորդ տեղը։
Հայաստանի էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերության
արտադրանքի գլխավոր տեսակներից են շարժական
էլեկտրակայանները, ուժային տրանսֆորմատորները,
գեներատորները, էլեկտրաշարժիչները
էլեկտր աշարժիչները, էլեկտրազոդման
սարքավորումը, պղնձի ու ալյումինի կաբելային իրերը,
լուսատեխնիկական իրերը, տարբեր տեսակի
էլեկտրալամպերը։
Հաստոցաշինությունը արտադրում է ինչպես մետաղահատ
հաստոցներ (խառատային, շաղափող, ֆրեզերային, ներտաշ և
142
հղկող), այնպես էլ քարհատ և քարհղկող հաստոցներ։
Հաստոցաշինության առավել արագ զարգացող ենթաճյուղերից
է փոքր ծավալի բարձր ճշգրտության հաստոցների
արտադրությունը, որոնց պահանջարկը հատկապես մեծ է
սարքաշինության մեջ։
Ինչ վերաբերում է սարքաշինությանն ու ռադիոէլեկտրոնային
արդյունաբերությանը, ապա այդ ճյուղերը արտադրում են
էլեկտրաչափիչ բազմապիսի սարքեր, տեխնոլոգիական
պրոցեսները վերահսկելու և կարգավորելու տարբեր բնույթի
մեքենաներ ու հարդարանքներ, արտադրական օգտագործման
ռադիոիրեր, արտադրական և կենցաղային ժամացույցներ,
մաթեմատիկական էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաներ և
արտադրանքի բազմաթիվ այլ տեսակներ։
Վերոհիշյալ չորս ճյուղերից բացի, Հայաստանում
ներկայացված են նաև մեքենաշինության մի շարք այլ
ենթաճյուղեր, որոնք արտադրում են կոմպրեսորներ,
հիդրոպոմպեր, դարբնոցամամլիչ մեքենաներ, ավտոբեռնիչներ
ավտոֆուրգոններ
ու ավտոֆուրգո ններ, հեծանիվներ, ավտոպահեստամասեր,
քիմիական ու սննդի արդյունաբերության համար
սարքավորում, կոնդիցիոներներ ու արդյունաբերական
օդափոխիչներ և այլն։ Հայաստանի մեքենաշինության
արտադրանքի 95 տոկոսից ավելին ուղարկվում է Սովետական
Միության մյուս հանրապետությունները
հանրապետությունները և ավելի քան
քառասուն արտսահմանյան երկրներ:
Հայաստանը հարուստ է բազմազան բնական շինանյութերով։
Քարաշատ Հայաստանը տալիս է զարմանահրաշ շինաքարեր։
Պատկերավոր ասած, այդ քարերից անգամ մետաքս են
հյուսում։ Ոչ միայն Սովետական Միությունում,այլև ամբողջ
աշխարհում հռչակ են վայելում հայկական տուֆը, բազալտը,
գրանիտը, մարմարը և այլ շինաքարեր, որոնց պաշարներն
անսպառ են։ Հայկական շինաքարերով կարելի է Նյու-Յորքի,
Լոնդոնի, Փարիզի կամ Տոկիոյի մեծության տասնյակ
հազարավոր քաղաքներ կառուցել։ Հայաստանը հարուստ է
նաև թեթև լցանյութերի՝ պեմզայի, հրաբխային խարամի,
պեռլիտի հսկայական պաշարներով։
143
Բազմազան հանքերի առկայությունը նպաստել է
շինանյութերի խոշոր արդյունաբերության զարգացմանը։
Հայաստանում ստեղծվել է նաև ցեմենտե, երկաթբետոնյա
կոնստրուկցիաների ու դետալների, ապակու արտադրություն։
Տուֆի արդյունահանման ժամանակ գոյացող թափոններն
օգտագործվում են արհեստական որմնաբլոկների
արտադրության համար։
Նշանակալից զարգացում են ստացել նաև թեթև և սննդի
արդյունաբերությունները։ Տեքստիլ արդյունաբերությունը
ներկայացված է իր երեք ճյուղերով՝ բամբակեղենի, բրդեղենի
բրդեղենի և
մետաքսեղենի։
Երևանի մահուդի ֆաբրիկան մշակում է բարձրորակ բրդյա
գործվածքներ՝ շևիոտ, բոստոն, տրիկո, նուրբ մահուդ և այլն։
Զգալի զարգացում ստացավ նաև մետաքսեղենի
արդյունաբերությունը։ Բոժոժի և որակով շերամի սերմի
բերքատվությամբ Հայաստանը հաշվվում է Սովետական
Միության առաջավոր մետաքսագործական շրջաններից մեկը։
Խոշորագույն ձեռնարկություն է Երևանի Վ. Ի. Լենինի անվան
մետաքսի կոմբինատը:
Վերջին շրջանում ստեղծվել են տրիկոտաժի մի շարք խոշոր
ձեռնարկություններ Երևանում, Կիրովաևանում,
Գորիսում, Սովետաշենում և այլուր։ Հայաստանի բոլոր
շրջաններում զարգանում է ավանդական գորգագործությունը։
Գորգագործության խոշոր ֆաբրիկա է կառուցվել Իջևանում։
Հանրապետության թեթև արդյունաբերությունը թողարկում է
նաև գուլպաներ, պատրաստի հագուստեղեն, արդուզարդի
առարկաներ, կոշիկներ և այլն։
Հայաստանում լայն զարգացում է ստացել սննդի
արդյունաբերությունը, նրա տեսակները անցնում են
հարյուրից։ Հայաստանի պահածոները՝ մուրաբաները, ջեմերը,
կոմպոտները, հյութերը և այլն, գինիներն ու կոնյակները
հայտնի են հանրապետության սահմաններից շատ հեռու։
Հայաստանում արտադրվող մրգերի ու բանջարեղենը
պահածոների իննսուն տոկոսը և գինիների ու կոնյակների

144
յոթանասուն տոկոսը արտահանվում է հանրապետության
սահմաններից դուրս։
Բացի պահածոների և գինու-կոնյակի արտադրությունից,
որոնք հանդիսանում են սննդի արդյունաբերության գլխավոր
ճյուղերը, Հա
Հայաստանում
յաստանում ստեղծվել են բազմաթիվ նոր
արտադրություններ՝ ծխախոտի ֆերմենտացիոն,
ալրաղացային, մակարոնի, հրուշակեղենի, ձիթագործական,
օճառագործական, յուղի, պանրի, մսեղենի, շաքարի և այլն։
Համամիութենական համբավ են վայելում Հայաստանում
արտադրվող շվեյցարական և ռոկֆոր պանիրները, ինչպես
նաև հանքային ջրերը։
Ինչպես ասացինք, Հայաստանի արդյունաբերության
թողարկած արտադրանքի շատ տեսակներ լայն սպառում են
գտնում Սովետական Միության այլ շրջաններում, իսկ ավելի
քան հարյուր հիսուն անուն ապրանք արտահանվում է
արտասահմանյան աշխարհի ավե ավելի
լի քան յոթանասուն
Բացի հայկական այսպես ասած ավանդական
երկրներ։ Բա
ապրանքներից, ինչպիսիք են կոնյակը, գինին և գորգերը,
արտասահմանյան երկրներ են ուղարկվում նաև
էլեկտրաշարժիչներ, կոմպրեսորներ, տրանսֆորմատորներ,
գեներատորներ, մետաղահատ հաստոցներ, հիդրոպոմպեր,
էլեկտրաչափիչ սարքեր, ժամացույցներ և արդյունաբերական
այլ ապրանքներ։
Հայաստանում մշակում են խնձոր, դեղձ, տանձ, սալոր, թուզ,
նուռ, փշատ և այլ մրգեր։ Քաղցրահամ ու բուրավետ դեղձերն ու
ծիրանները լայն հռչակ են վաստակել։
Բանջարեղեններից Հայաստանում մշակում են պոմիդոր, սոխ,
բադրիջան, տաքդեղ, վարունգ, լոբի, կաղամբ, գազար, ճակնդեղ
և այլն։ Մշակում են նաև բազմազան համեմունքներ ու
կանաչեղեն։ Կարտոֆիլի կուլտուրան Հայաստան մտավ միայն
19-րդ դարի 30-ական թվականներին, սակայն ներկայումս նա
արդեն լայնորեն տարածված է, հատկապես միջին լեռնային ու
բարձրալեռնային շրջաններում՝ Լոռիում, Ապարանում, Սևանի
ավազանում։

145
Շաքարի ճակնդեղը Հայաստանի գյուղատնտեսության մեջ
երիտասարդ կուլտուրա է։ Նա սկսեց արմատանալ միայն
երկրորդ հնգամյակում՝ կապված Սպիտակում շաքարի
գործարանի կառուցման հետ։ Շաքարի ճակնդեղի հիմնական
զանգվածները հզորացվում են Շիրակի բերրի, ոռոգվող
սևահողերի վրա՝ Ախուրյանի, Սպիտակի և Արթիկի
շրջաններում։ Սովետական Հայաստանի համար նոր
կուլտուրա է նաև խորդենին (1930-ական թվականների
վերջերից), որից թանկարժեք եթերայուղ է ստացվում։ Խորդենի
մշակում են Հոկտեմբերյանի շրջանում, որտեղ նույնիսկ
հատուկ սովխոզ է ստեղծվել (Նոր Կեսարիա) և մասամբ էլ
Էջմիածնի շրջանում:
Անասնապահությունը, որը և ներկայումս հանդիսանում է
Հայաստանի գյուղատնտեսության կարևոր ճյուղերից մեկը,
զարգացած է եղել դեռ հին ժամանակներից։
Անասնապահության զարգացմանը Հայաստանում նպաստում
են ընդարձակ արոտավայրերն ու մարգագետինները։
Ենթալպյան և ալպյան մարգագետինները Հայաստանի
իսկական հարստություններն են։ Դրանք խոտհարքներ և
ամառային արոտավայրեր են։
Խոշոր եղջերավոր անասունների բուծումը Հայաստանում
առավելապես զարգացած է Լոռիում, որը հռչակված է իբրև
տոհմաբուծական կենտրոն, ինչպես նաև Շիրակում,
Արարատյան դաշտի, Սևանի ավազանի, Զանգեզուրի մի շարք
շրջաններում։ Ոչխարաբուծությունը ամենից ավելի զարգացած
է Արփա գետի ավազանում, Զանգեզուրում, Սևանի
ավազանում, Արագածի լանջերին։ Լեռնային մի շարք
շրջաններում ոչխարաբուծությունը զարգանում է խոշոր
եղջերավոր անասունների բուծման հետ զուգակցված։
Անտառային շրջաններում և մերձքաղաքային
տնտեսություններում զարգանում է խոզաբուծությունը։ Վերջին
տարիներին մեծ հաջողություններ են ձեռք բերվել
թռչնաբուծության զարգացման ուղղությամբ, ստեղծվել են
արդյունաբերական թռչնաբուծության մի շարք
ձեռնարկություններ՝ թռչնաֆաբրիկաներ։ Հայաստանում
146
վաղուց զբաղվել են շերամապահությամբ, բայց այժմ այն
աննշան տեղ է գրավում անասնապահության ընդհանուր
արտադրանքի մեջ։ Հայաստանի կլիման և հարուստ ալպյան
մարգագետինները ինչպես նաև մեծ քանակությամբ այգիները
ամեն կերպ նպաստում են մեղվաբուծության զարգացմանը77»:

Ավելացնենք սրան, որ ՍՍՀՄ ակադեմիայի գիտնականների

25% ազգությամբ Հայ էին և նրանց բոլոր ձեռքբերումները
թվարկելը այստեղ շատ էջեր կպահնջի, նույնպեսև՝
երաժշտության, գեղանկարչության, թատրոնի, պարարվեստի
ու կինոյի մեջ Հայ ժողովրդի ձեռքբերումները...
Այս ամենը զուտ ժողովրդի նվաճումն էր, և ոչ մի բան
կոմունիստական կուսակցությանը չի կարելի վերագրել: Շատ
հաճախ կուսակցությունը միայն արգելք էր ու խոչնդոտ
ստեղծարար ժողովրդին, և շատ հաճախ նրա ձետքբերումը
հասնում էր հերոսության, երբ նա աշխատելու ու
ստեղծագործելու համար ջանքեր էր անում մի կողմից, մյուս
կողմից էլ՝ հաղթահարում էր կուսակցության դրած
արգելքները: Եվ հաճախ սա անելու համար նա վճարում էր իր
իսկ կյանքով, ինչպես Չարենցը, Բակունցը, Սևակն ու Մինասը-
և շատ ուրիշներ...
Հայ ժողովուրդը սովետական տարիների իր գոյության
ընթացքում արհամարհել է կոմունիստական կուռքերին, և
կուսակցական անդամության տոմսերը տրվել են նրան որպես
սոսկ աշխատանքի վկայականին կից թղթի կտոր, ոչ՝ որպես
ինքնության քարտ:
Երբ քաղաքական կեղտոտ խաղերից և կեղտոտ
կուսակցականներից մեր ժողովուրդը հեռու է և նրան տրված է
խաղաղ կյանք- նա դառնում է հանճար:
Երբ նա ներքաշվում է քաղաքական գործընթացների մեջ և
հետևում է առաջնորդներին- նա դառնում է անճար, անտեր
հոտ, որից հետո սկսվում է նրա մարմնավոր և հոգևոր ջարդը:

77
http://armenianhouse.org/avetisyan/1-2-pages.html

147
Քանզի առաջնորդը միշտ կարիերիստն ու սրիկան է, որ
համագործակցում է օտար թշնամու հետ և օտարի գործակալ է,
իսկ քահանան՝ անաստվածն ու աղանդավորը, քանզի
սրբակյաց չէ և արհամարհում է ուղղափառ դավանանքը,
արթուն չէ, տառապում է հոգևոր կուրությամբ- ճիշտ այնպես,
ինչպես ամեն ինչը գրված է մեծ մարգարե, պատմագիր Սրբ.
Մովսես Եպիսկոպոս Խորենացու «Ողբի» մեջ.

ԿԸ. Ողբ՝ Հայոց Թագավորության Արաշակունյաց Ցեղից

Դադարելու Մասին և Եպիսկոպոսապետոության
Եպիսկոպոսապետոության ՝ Սրբ.
Գրի
Գրիգոր Լուսավորչի Տոհմից

«Ողբում եմ քեզ, Հայոց աշխարհ, ողբում եմ քեզ, բոլոր

հյուսիսային ազգերի մեջ վեհագույնդ, որովհետև վերացան
թագավորդ ու քահանադ, խորհրդականդ ու ուսուցանողդ,
վրդովվեց խաղաղությունը, արմատացավ անկարգությունը,
խախտվեց ուղղափառությունը, հիմնավորվեց տգիտությամբ
չարափառությունը78։
Խղճում եմ քեզ, Հայաստանյայց եկեղեցիդ բեմիդ
բարեկարգությունից անշքացած քաջ հովվից և հովվակցից
զրկված։ Այլևս չեմ տեսնում քո բանավոր հոտը
զրկված դալար տեղում
և հանգիստ ջրերի մոտ սնվելիս և ոչ էլ փարախի մեջ
հավաքված՝ գայլերից զգուշանալու համար, այլ ցիրուցան
եղած անապատներում և գահավեժ տեղերում:
Այժմ ներսը կռիվներ, դրսից արհավիրք, արհավիրք
հեթանոսների կողմից և կռիվներ հերձվածողների կողմից, և
չկա այն խորհրդականը, որ խրատեր և պատերազմի
պատրաստեր։

78
Խոսքը գնում է Քաղքեդոնի Ժողովի դոգման մերժող միաբնակ ասորի-
պարսկական-օսմանական դրածո քահանաների ու նրանց պետերի դրած
աթոռների մասին, որ Աստծուց չեն, ինչպես մեր օրերում Կտրիճ Ներսիսյան
անունով մարդու՝ «Գարեգին Բ» անվան տակ կամ՝ «Արամ Ա» կաթողիկոսի,
ով նացիոնալ-սոցիալիստ է և Դաշնակ կուսակցական- ոչ թե՝ Սուրբ Ներսես
Շնորհալու քահանայական նվիրապետությունից և հետևորդը ուղղափառ
աստվածաբանության և պաշտամունքի:
148
Ավա՜ղ այս զրկանքներին, ավա՜ղ այս թշվառ պատմությանը։
Ի՜նչպես դիմանամ այս ցավերին, ի՜նչպես ամրապնդեմ միտքս
ու լեզուս և հայրերիս հատուցեմ խոսքով ծնունդի և սնունդի
փոխարեն։
Ո՞վ այսուհետև պետք է հարգի մեր ուսումը, ո՞վ պետք է
ուրախանա իր՝ աշակերտիս առաջադիմությամբ, ո՞վ
հայրական զվարճությունը պիտի արտահայտի՝ մասամբ իր
որդուց հաղթվելով։ Ո՞վ պետք է զսպի առողջ
վարդապետությանը հակառակ դուրս եկողների
հանդգնությունը, որոնք ամեն բանով քանդված ու քայքայված
շատ ուսուցիչներ են փոփոխում և բազմաթիվ գրքեր, ինչպես
ասաց հայրերից մեկը79, ամեն խոսքի առթիվ նրանք
հավասարապես նեղանում են, և մարդկանց համար չար
օրինակ են դարձնում մեզ ծաղրելն ու արհամարհելը, իբրև
անհաստատ և որևէ պիտանի արվեստից զուրկ: Ո՜վ պետք է
նրանց պապանձեցնի սաստելով և մեզ սփոփի գովելով և չափ
դնի խոսքի և լռության:
Երբ մտածում եմ այս բաների մասին, սիրտս հառաչում և
արտասվում է և ցանկանում եմ տխրալից և սգավոր խոսք
ասել։ Եվ չգիտեմ ի՞նչպես հորինեմ իմ ողբը, և կամ ո՞ւմ
արտասվեմ. արդյոք իմ թշվառ մանուկ թագավորի՞ն80, որ
վատթար խորհրդակցությամբ իր ցեղով հանդերձ դեն նետվեց
և նախքան մահով մեռնելը անարգաբար աթոռից կործանվեց,
թե ինձ, որի գլխից վերցվեց փառավորող գեղեցիկ կյանքին
օգտակար պսակը, արդյոք իմ հո՞րն ու քահանայապետին, այն
վսեմ մտքին, որ ուր գնում, տանում էր կատարյալ խոսքը, որով
կառավարում էր և բարեկարգում, և սանձերը բուռը հավաքած՝
ուղղություն էր տալիս դեմքերին ու սանձահարում էր
օտարոտի լեզուները, թե ինձ, նրա հոգու խանդից զրկվածիս ու

79
Սրբ.Գրիգոր Նազիանզացին :
80
Արտաշիր Թագավորը, ում Պարսից Վռամ արքան զրկեց թագից, իսկ Սրբ
Սահակին՝ կաթողիկոսի աթոռից- հանձնելով այն միաբնակ աղանդավոր
իր հպատակներին, Շամուելին՝ որպես կաթողիկոս: Մովսես Խորենացի .
«Հայոց Պատմություն»,ԿԶ,III:
149
տնանկիս, արդյոք իմ ծնողի՞ն, այն վարդապետության
աղբյուրը, որ ոռոգում էր արդարությունը և իբրև հեղեղ դուրս
էր քշում ամբարշտությունը, թե ինձ, նրա խրատները խմելու
ծարավից ցամաքածիս ու թառամածիս, արդյոք մեր երկրին,
արդեն եկա՞ծ աղետները, թե ապագայում սպասվողները։
Ո՞վ մեզ այս բաներում ճառակից կլինի` մասնակցելով մեր
տրտմությանը, ո՞վ մեզ կընկերանա՝ ցավակցելով մեր ողբին,
կամ արձանների վրա փորագրելու։ Զարթի՛ր, Երեմիա,
զարթի՛ր և մարգարեանալով հանդերձ ողբա այն, ինչ
թշվառություններ որ կրեցինք և ինչ պիտի կրենք, գուշակիր, որ
տգետ հովիվներ պետք է երևան գան, ինչպես (գուշակեց)
Զաքարիասը իսրայելացիների համար։
Ուսուցիչները տխմար ու ինքնահավան, իրենք իրենցից
պատիվ գտած և ոչ աստծուց կոչված, փողով ընտրված և ոչ
սուրբ հոգով, ոսկեսեր, նախանձոտ, թողած հեզությունը, որի
մեջ աստված է բնակվում, և գայլ դարձած գիշատում են իրենց
հոտերը։
Կրոնավորները կեղծավոր, ցուցամոլ, սնափառ, պատվամոլ,
քան թե աստվածասեր։
Վիճակավորները (թեմի առաջնորդները)
առաջնորդները) հպարտ,
դատարկապորտ
դատարկապ որտ, դատարկախոս, ծույլ, գիտություններն ու
վարդապետական գրվածքներն ատող, առևտուր և
կատակերգություններ սիրող։
Աշակերտները սովորելու մեջ ծույլ, սովորեցնելու մեջ
փութաջան, որոնք դեռ չսովորած՝ աստվածաբան են։
Աշխարհականները ամբարտավան, ստահակ, մեծախոս,
աշխատանքից խուսափող, արբեցող, վնասակար,
ժառանգությունից փախչող։
Զինվորականները անարի, պարծենկոտ, զենք ատող, ծույլ,
ցանկասեր, թուլամորթ, կողոպտիչ, գինեմոլ, ելուզակ,
ավազակներին համաբարո։
Իշխանները (պաշտոնյաները) ապստամբ, գողերին գողակից,
կաշառակեր, կծծի, ժլատ, ագահ, հափշտակող, երկիր ավերող,
աղտեղասեր, ստրուկներին համախոհ։
150
Դատավորները տմարդի, ստախոս, խաբող, կաշառակեր,
իրավունքը չպաշտպանող, անկայուն, ընդդիմացող։
Եվ առհասարակ սերն ու ամոթը ամենքից վերացած։
Եվ ի՞նչ կա այս բոլորի դիմաց, եթե ոչ այն, որ Աստված մեզ
անտես է արել, և տարրերը փոխել են իրենց բնույթը, գարունը
երաշտացած, ամառը սաստիկ անձրևային, աշունը ձմեռ
դարձած, ձմեռը սաստիկ ցուրտ, մրրկալից և երկարատև։
Քամիները բքաբեր ու խորշակաբեր, ցավեր տարածող,
ամպերը կայծակներ թափող, կարկտաբեր. անձրևներն
անժամանակ և անօգուտ, եղանակը դաժան, եղյամաբեր. ջրերի
ավելանալը անօգուտ, իսկ պակասելը՝ չափազանց. հողի
պտուղների անբերրիություն և անասունների անաճելություն,
այլև երկրաշարժեր և սասանումներ։ Եվ այս բոլորի վրա ամեն
կողմից խռովություն, համաձայն այն խոսքի, թե
ամբարիշտներին խաղաղություն
խաղաղություն չկա։
Որովհետև (մեզ) տիրեցին խստասիրտ ու չար
թագավորներ(նախագահներ), որոնք ծանր, դժվարակիր
բեռներ են բարձում, անտանելի հրամաններ են տալիս,
կառավարիչները կարգ չեն պահպանում, անողորմ են,
սիրելիները դավաճանված են, թշնամիները զորացած,
հավատը ծախսվում է այս ունայն կյանքի համար։ Ավազակներ
են գալիս անհատնում և շատ կողմերից, տները թալանվում են,
ստացվածքները հափշտակվում, գլխավոր մարդիկ կապվում
են, հայտնի անձեր բանտարկվում են, դեպի օտարություն են
աքսորվում ազնվականները, անթիվ նեղություններ են կրում
ռամիկները, առնվում են քաղաքներ, քանդվում են ամրոցներ,
ավերվում են ավաններ, հրդեհվում են շինություններ, անվերջ
սովեր և հիվանդություններ և բազմատեսակ համաճարակներ։
Աստվածապաշտությունը մոռացված է, և կա դժոխքի
ակնկալություն։Սրանից թող փրկի Քրիստոս Աստված մեզ և
ակնկալություն։
բոլորին, որոնք ճշմարտությամբ երկրպագում են Նրան։
Նրան փա՜ռք բոլոր արարածներից, ամեն81»։

81
Սրբ. Մովսես Խորենացի . «Հայոց Պատմություն», III, ԿԸ:
151
Կոմիտաս վարդապետի նամակը՝ Արշակ Չոպանյանին

«Լավ է այսքանով գոցեմ գիրս, սիրտս լցված է. եթե չամաչեմ

լաց լինելու ցավերս շատացել են։ Տես աչքովդ, թե ինչպես
մարդիկ ավերում, կործանում են պատիվ, անուն, եկեղեցի,
սրբություն, ազգայնություն և գործիք են դառնում չարի ձեռքին
և ապա մի լցվիր, մի լար, մի ողբա Խորենացու պես, իր իսկ
ողբով, այժմ նույն պատկերն է մեր շուրջը և նորա ուրվականն է
ողբում մեր անբուժելի ցավերը։.
Նյարդերս թուլացել են, այլևս տոկալու հնար չունեմ։ Որոնում
եմ հանգիստ՝ չեմ գտնում, ծարավի եմ ազնիվ աշխատանքի`
խանգարվում եմ, փափագում եմ հեռու մնալ, խցել ականջներս՝
չլսելու համար, գոցել աչքերս՝ չտեսնելու համար, կապել
ոտքերս՝ չգայթակղվելու համար, բայց զի մարդ եմ` չեմ
կարողանում։ Խիղճս մեռնում է, եռանդս պաղում է, կյանքս
մաշվում է և միայն վարանմունքն է բուն դնում հոգուս ու
սրտիս խորքում:
Համբուրիվ ու կարոտով` քոյդ` Կոմիտաս Վարդապետ,
1912, 25 (ժբ) դեկտեմբեր, Կ.Պոլիս»:

Հիմա տենենք թե քսանհինգ տարվա «անկախության»

տարիները ինչ բերեցին Հայ ժողվրդին:

152
1989-ից 1995-ը համարվում է կոտորածների, Սովի ու Ցրտի,
Մթի ու Մահվան Տարիներ, երբ Հայ ժողովրդի առնվազն 20%
ոչնչացավ :

Մամուլից.
«Նաիրիտի», Մեծամորի ատոմակայանի և մի շարք այլ
արդյունաբերական ձեռնարկությունների փակումը, վաճառքը
և թալանը, որի արդյունքը եղան բազմաթիվ չաշխատող
գործարանները, հոսանքազուրկ բնակավայրերը, փայտի
վառարանները, կտրոնով հացի ու նավթի հերթերը,
ծառահատումները, կաթվածահար եղած տրանսպորտային
համակարգը, գործազրկությունը, աղքատությունը, սովը,
արտագաղթը; Այս ամենի հետ կապ ունի նաև իրական
ավազակապետության կողմից իրականացված՝
սեփականաշնորհման գործընթացը, որի արդյունքում
խաբվեցին և սնանկացան տասնյակ հազարավոր
քաղաքացիներ, իսկ պետական ունեցվածքը հայտնվեց օրվա
իշխանավորների ու նրանց հարազատների ձեռքում: Օրինակ,
Թելման Տեր-Պետրոսյանը դեռ 1987-88թթ. «Դյուպոն»
153
ընկերությունից վերցրել էր 400 միլիոն ԱՄՆ դոլար, որպեսզի
Հայաստանում բողոքի ցույցեր կազմակերպի ընդդեմ
«Նաիրիտ» գործարանի և արդյունքում գործարանը փակվի,
քանի որ «Նաիրիտը» «Դյուպոնի» միակ մրցակիցն էր
աշխարհում: Նույն Թելման Տեր-Պետրոսյանը իր եղբոր օրոք
պետական բոլոր պաշտոնների նշանակումներից ունեցել է իր
«փայը», իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մյուս եղբայրը՝ Պետրոս
Տեր-Պետրոսյանը սեփականաշնորհել է բազմաթիվ օբյեկտներ
և այսօր այդ գումարներով նրա որդուն` Տիգրան Տեր-
Պետրոսյանը կառուցել է «Մուսալեռ» ռեստորանային
համալիրը: «Ժողովրդի մեծն առաջնորդ և փրկիչ» ԼՏՊ-ն
Իսրայելի դրոշով և «ժամանակակից» պարերով փետրվարյան
հանրահավաքներից հետո ամենապատասխանատու պահին՝
2008-ի Մարտի 1-ին նույն այդ հանարահավաքների
մասնակիցների կողքին լինելու փոխարեն գնաց և փակվեց իր
տանը, ինչի արդյունքում ունեցանք 10 զոհ: Վանո
Սիրադեղյանի միջոցով Արմեն Տեր-Սահակյանի բանդայի
ստեղծումը, որը նրա հրամանով իրականացրեց մի շարք
քաղաքական սպանություններ և մահափորձեր, որոնցից էին
Հովհաննես Սուքիասյանի և Համբարձում Ղանդիլյանի
սպանությունները, Վլադիմիր Գրիգորյանի, Կիմ Բալայանի,
Սերժ Ջիլավյանի մահափորձերը և այլն»:

«Հայաստանի վեց գործարանները գյուղացիներին դեռ 2015-ից

խաղողի դիմաց պարտք են։ Այս մասին դեկտեմբերի 21-ին
լրագրողներին ասել է գյուղատնտեսության փոխնախարար
Ռոբերտ Մակարյանը»։

«2015 թ–ին Հայաստանում աղքատության մակարդակը կազմել

է 29.8 տոկոս, այսինքն` երկրի յուրաքանչյուր 10 բնակչից 3-ը
ամսական 41 698 դրամ վերին աղքատության շեմից ցածր
եկամուտներ է ունեցել»:

«ՀՀ պետական պարտքը մտահոգության և քննարկումների

առարկա է հանդիսանում: 2008-2015թթ. բացարձակ
154
մեծությամբ պարտքն ավելացել է ավելի քան 4 անգամ՝ 585
մլրդ դրամից հասնելով 2456 մլրդ դրամի, իսկ հարաբերական
մեծությամբ գրեթե եռապատկվել է՝ ՀՆԱ-ի 16.4 տոկոսից
հասնելով 48.8 տոկոսի:
Արտակ Քյուրումյան»

«Քաղաքականության բացակայության, ինչպես նաև

տնտեսական ճգնաժամի, բնակչության կենսամակարդակի
անկման և գործազրկության բարձր տեմպերի պայմաններում
1990-ական թվականներից հետո Հայաստանի
Հանրապետությունից բնակչության միջպետական
տեղաշարժերն ընդունել են զանգվածային բնույթ: ՀՀ ազգային
վիճակագրական ծառայության տվյալներով, սկսած 1992 թ.,
Հայաստանը լքած բնակչության թիվը տատանվում է 900
հազարից մինչև 1 մլն մարդ : ՄԱԿ-ի 1996 թ. Մարդկային
զարգացման զեկույցում 1991-1995 թթ. տեղաշարժերի
հետևանքով Հայաստանից մեկնել է 677 հազ. մարդ, կամ նրա
բնակչության յուրաքանչյուր հինգերորդը մշտապես կամ
ժամանակավորապես թողել է հանրապետությունը: 2001 թ.
մարդահամարի տվյալներով` Հայաստանի առկա և մշտական
բնակչության տարբերությունը կազմել է 210417 մարդ , իսկ
ըստ ակադեմիկոս Վ. Խոջաբեկյանի հաշվարկների` 1991-2000
թթ.-ին՝ 1մլն 250-ից մինչև 1 մլն 300 հազ. մարդ :
Տարբեր փորձագիտական հետազոտությունների համաձայն`
1990-2005 թթ. Հայաստանից արտագաղթել և այլ երկրներում
բնակություն է հաստատել 700 հազարից մեկ մլն 300 հազ.
մարդ, որը կազմում է 2008 թ. ՀՀ անվանական բնակչության 22-
40%-ը, իսկ միայն 1992-1994 թթ.` 610-620 հազ. մարդ կամ
հանրապետության բնակչության շուրջ 1/5-ը82» :

82
ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՄԻԳՐԱՑԻԱՆ ՀԵՏԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ
ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՇՐՋԱՆՈՒՄ
ԳԱԼՍՏՅԱՆ Մ. Վ. http://lraber.asj-oa.am/5862/1/2011-1-2_(164).pdf

155
 թ.-ին
«2010թ ին 2008թթ.-ի
ի նկատմամբ աճել է թե´
թե աղքատության
մակարդակը,
մակարդակը թե´ թե դրա խորությունն ու սրությունը
սրությունը: թ.-ին
ւթյունը 2010թ ին
բնակչության ավելի քան ամեն երրորդը`
երրորդը 35.8% , եղել է
աղքատ,
աղքատ նրանցից մոտ ամեն հինգերորդը`21.3%`
հինգերորդը շատ աղքատ,
աղքատ
իսկ 3.0%-ը ը`ծայրահեղ աղքատ Երկու տարվա ընթացքում
ծայրահեղ աղքատ:
մոտ 270 հազար մարդ դարձել է աղքատ, հասցնելով
աղքատների թվաքանակը 2010թ.-ին մոտ 1.2 մլն-ի. (մշտական
բնակչության ցուցանիշի հաշվով), մոտ 290 հազարը, նույն
ժամանակահատվածում, դարձել են շատ աղքատ, հասցնելով
շատ աղքատների թվաքանակը 694 հազարի: Միայն երկու
տարվա ընթացքում մոտ 46 հազարը դարձել է ծայրահեղ
աղքատ, հասցնելով ծայրահեղ աղքատների թվաքանակը
2010թ.-ին մոտ 98 հազարի83»:

Մամուլից.
«Դեդովշինան դա Սովետական բանակում և բանտերում
Ստալինիան ԿԳԲ-ի դրածոների բանդան էր, որի մոդելը մինչև
հիմա օգտագործում են Հայաստանի իշխանությունները
Հայկական ազգային բանակում; սրանք իշխանության տերերի
համար աշխատող բանդիտներ են, որ բռնաբարում, ծեծում ու
ստորացնում են Հայ երիտասարդներին՝ ոչնչացնելով նրանց
տղամարդկային արժանապատվությունը: Շատ հաճախ
տանջամահ սպանելով նրանց՝ պաշտոնապես հայտարարում
են թե իբր զոհը ինքնասպան է եղել:
Այդ անելով իշխանությունները կասեցնում են քաղաքացու
դիմադրողականությունը, պայքարելու կամքը, հերոսական
հոգու հատկությունը՝ դարձնելով նրան կամակատար ստրուկ,
որ ծառայում է միայն իրենց կամքին:
Ահա ինչու ՝ քաղաքական դաշտում Հայ կանայք ավելի ակտիվ
են, մինչդեռ ՝ Հայ տղամարդը՝ թույլ ու
ամորձատված: Բանակում ծեծը և սպանությունները

83
ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ
2010թ. տնային տնտեսությունների կենսամակարդակի (կենսապայմանների) ամբողջացված
հետազոտության հիմնական արդյունքները»

156
ամենօրվա եղելություններ են- նպատակն է՝ բարոյազուրկ
պահելով բոլորին- և՛ սպայական կազմին, և՛ զինվորին»:

«Հունվարի 25-ին, 2017, «Էկոնոմիստ Ինթելիջենս Յունիթ»

բրիտանական հեղինակավոր հետազոտական և
խորհրդատվական ընկերությունը հրապարակել է իր
ամենամյա հաշվետվությունը ժողովրդավարության
վերաբերյալ: «Ժողովրդավարության Ինդեքս-2016.
«Նողկալիների» վրեժխնդրությունը» վերնագիրը կրող զեկույցը
անդրադառնում է նաև անցյալ տարում Հայաստանի
ժողովրդավարության ցուցանիշին:
2015-ին նույն «Էկոնոմիստ Ինթելիջենս Յունիթ»-ի աշխարհում
ժողովրդավարության միտումների ամենամյա
հետազոտությունը Հայաստանը անվանել էր «հիբրիդ ռեժիմ»,
այսինքն ժողովրդավարության և ավտորիտարության միջև
գտնվող պետական համակարգ: Ընդ որում՝ 2015-ին
Հայաստանը աշխարհի երկրների ցանկում 116-րդն էր
ժողովրդավարության ցուցանիշով՝ եզրափակելով հիբրիդ
ռեժիմների ցուցակը: Այլ կերպ ասած՝ ՀՀ-ն ընդամենը մի քայլ
էր «հետ մնում» ավտորիտար կարգավիճակ ստացած
երկրներին միանալուց:
Այս տարի Հայաստանը լրացրել է այդ «բացը»՝ 4 քայլ հետ
գնալով և դասակարգվելով՝ 120-րդ տեղում (որտեղ առաջին
տեղում ամենաժողովրդավարն է, իսկ 167-րդ տեղում՝
ամենաավտորիտարը):
Արդյունքում Հայաստանի ժողովրդավարական ցուցանիշը
հայտնվել է Նիգերիայի, Մավրիտանիայի, Քուվեյթի և Կոտ
դ'Իվուարի կողքը»:

157
 2. Հայոց Համազգային Շարժման Վիժեցում.
Վիժեցում ՀՀՇ-ի
ՀՀՇ ի Նեո-
Նեո
Բոլշևիկները

«Ես անվանում եմ ազգային գաղափարախոսությունը կեղծ

կատեգորիա»- Լևոն Տեր-Պետրոսյան84 :

“Երբեք պետք է թույլ չտալ, որ լուջ ճգնաժամի պահը բաց

թողնվի՝ առանց օգուտ քաղվելու դրանից: Ի նկատի ունեմ այն,
որ այդպիսի վճակները լավ առիթ են անելու այն, ինչ մտածում
էիք չէիք կարող անել դրանից առաջ85»- Ռահմ Էմանուել :

«Ժողովո՛ւրդ, ինձ լքելուց առաջ, ինձ դավաճանելուց առաջ

զլացար իմ բան. դու չուղարկեցիր վարպետներիդ ՝բութ
գործիքներով հանելու իմ աչքերը, կուրացնելու ինձ, որ
չտեսնեմ քո գլխին գալիք զուլումը, քո բարոյական անկումը :
Ներում եմ քեզ, թեև պատմությունը չի ների քեզ, և խնդրում՝
երբ ինձ սպանած գտնես, դիակս թաղիր Խուստուպի
ամենաբարձր կատարին, որտեղից երևա ինձ և՛ Ղափանը, և՛
Գեղվաձորը, և՛ Գողթանը... Աստված և իմ սերը՝ քեզ հետ,
ապերախտ ժողովո՛ւրդ»-
Հրամանատար ՆԺԴԵՀ86 :

Հայ ժողովրդի «գլխի զուլումը» միայն այս տեսակ-տեսակ ճառ

ասող Փանջունիներն են, որ ամեն դարում դարձան Հայ ազգի
գերեզմանափորերը. Թուրքի հետ նրանք սպանեցին Հայոց
մարմինը, Սովետական Աթեիզմի հետ նրանք սպանեցին Հայոց
հոգին, իսկ անկախության անունից՝ նրանք սպանեցի և՛ Հայոց
մարմնը, և՛ հոգին :
Այս կուսակցական գերեզմանափորներից ոչ մեկը ո՛չ
գերեզման պիտի ունենա, ոչ՝ անուն ու հիշատակ:
Հայ ժողովուրդը նրանց չի ներում և դատապարտում է, քանզի
նա, ով ազգային շարժման կայծ է դառնում և ապա ՝

84
”Ասպարեզ,” Հեկտեմբեր 4,1997:
85
«Wall Street Journal», Նոյեմբեր 19, 2008:
86
1920, 17 Սեպտեմբեր. Խուստուպյան Լեռներ:
158
առաջնորդ- այդպիսինը պատասխանատու է նախ և առաջ
ժողովրդի յուրաքանչյուր մարդու կյանքի անվտանգության
համար- հետո նոր մնացած բաների. պետականություն,
անկախություն, քաղաքական գործընթացներ...
Ինչպես 1915-1920 թթ-ի Հայ ժողովրդի ցեղասպանության
համար մեղավոր էին Հնչակ-Դաշնակների կուսակցական
տեռորիստները, նույնպես՝ 1989-1994 Սումգայիթի, Բաքվի և
Շահումյան Շրջանի կոտորածների համար մեղավոր էին ՀՀՇ-ի
լիդերները, ապա՝ ՀՀԿ-ն և՝ Հայաստանի բոլոր երեք
նախագահների ադմինիստրացիաները. Թուրքը միայն իր
առիթն է փնտրում հագենալու Հայի արյամբ, և խոսքս Թուրքի
մասին չէ, այլ «թուրք» ածականի:
Ղարաբաղի անկախացման հարցը լրիվ ավելորդ և արյունալի
անտեղի պատերազմ էր, էր որ թելադրվեց մեր ժողովրդին:
Լեռնային Ղարաբաղը ավտոնոմ առանձին հանրապետություն
էր և ապրում էր խաղաղ ու ստեղծարար կյանքով, մինչ
կսկսեին այս ազգամիջյան սպանություններն ու թշնամանքը,
քաոսն ու կոտորածները, որը ձգվում է երդեն երեք
տասնամյակ...
ՍՍՀՄ-ի քանդման հետ՝ Հայաստանը ուներ ավելի
առաջնահերթ խնդիրներ լուծելու, որոնք կենսական էին,
ինչպես՝ տնտեսության ու կառավարության ձևավորումը, քան
թե՝ բանակ կազմելը և պատերազմ հարհրելը... Եվ Ղարաբաղի
անկախացման նախաձոռնողները պետք է հասկանային այդ
գործընթացին հաջորդող հետևանքները և ունենային հարցի
լուծման ռեալ երաշխիք, մանավանդ, որ Ադրբեջանի
նախագահ Այազ Մութալիբովը իսկույն հայտարարեց
հեռուստատեսությումբ, որ՝ «արյուն պիտի թափվի», և որ
այդպիսի հարցը սահմանադրական ճանապարհով չի
լուծվելու...

Եթե բացենք «անկախ» Հայաստանի պատմությունը ՝ միևնունն

է թե բացում ենք որդերով լի ամանի կափարիչը.
հանցագործությունները, կեղծիքը և անպատժելիությունը

159
դառնում են պետական նոր ձևաչափ, որի մեջ ժողովուրդը
պետք է հարմարվի , եթե ուզում է իր գոյությունը մի կերպ քարշ
տալ...
Հիմքից քանդվեց ոչ միայն տնտեսությունը, այլև՝ Հայ մարդու
հոգևոր և մտային ինքությունը:
Արհեստական ճգանաժամ ստեղծվեց երկրում, էներգետիկ
կրիզիս, հոսանքը անջատեցին միտումնավոր, թաղեցին
ժողովրդին մթի ու ցրտի մեջ, արհեստական երկրաշարժի
մահվան և սովի ճիրաններում (1989-1994)- և՝ ապա դրան
անմիջապես հաջորդեց բարոյալքումն ու մարդու
գազանացումը. Հայ մարդը մի քանի տարում կորցրեց իր
կերպարը և մտածող ժողովրդից վեր ածվեց ամբոխի՝ տրորելով
իրար գլուխ, ոտնահարելով բոլոր սրբությունները, քանզի
«հացի խնդիր» էր այլևս- կյանքի ու մահվան արանքում:
Գաղափարներն ու իդեալները տեղի տվեցին բնազդային
ազդակներին և Հայաստանի «անկախություն» ասածը մնաց
որպես միֆ :
Հայաստանը գտնվում է առ այսօր մի բուռ ապազգային
հանցագործների ձեռքին, որ միայն արտահանում են
հանրապետության բնական հանածոները որպես անմշակ
հումք, աճուրդի դնելով ամեն ինչ, ինչ իրենք չեն ստեղծել, այլ՝
սովետական ժողովուրդը. առանց ազգային
արդյունաբերության՝ ոչինչ չվերամշակելով և չարտադրելով87
և ապրում են կաշառքի ու անօրինական եկամուտի պետական
մեխանիզմով՝ պետական վարկերը յուրացնելով, ժողովրդին՝
պարտքի տակ դնելով - և՝ «իրենցից հետո՝ ջրհեղեղ»
մտածողությամբ...
Եթե Հայկական իշխանությունները ազգային լինեին, նախ
նրանք հիմքից չէին քանդի ոստիկանության համակարգը, նաև
տնտեսական, մշակույթային և գիտական օբյեկտները, այլ՝
միայն կվերացնեին կոմունիստական կուսակցության գլխավոր
և տեղական կոմիտեները: Այդ իշխանությունները առաջինը

87
Տես՝ մանրամասները ՀԱՎԵԼՎԱԾ-ում:
160
նախ կկառուցեին երկաթուղու շրջագծային ցանց, որը
կմիացներ հանրապետոթյան բոլոր շրջանները իրար:
Երկրորդ՝ նրանք համաշխարհային բանկերից վերցրած
օգնություններից ցածր վարկով կապիտալ կտրամադրեին
յուրաքանչյուր մարդու, ով մտահաղացում ունի գործարան,
բիզինես բացելու: Երրորդ՝ նրանք կընդունեին
երկքաղաքացիության օրենք և սփյուռքից կհրավիրեին
լավագույն մասնագետներին՝ ծրագրելու
գյուղատնտեսությունը և արդյունաբերությունը:
Հայաստանին և Հայ ժողվրդին խաբեությամբ պարտադրվեց
ստրկական ստատուս- նույն այն Ալեքսանդրապոլի
պայմանագրի նման- և երկիրը հանձնվեց քրեական
տարրերին:
Չորրորդ՝ նրանք իսկույն կբնակեցնեին Արցախի բոլոր
շրջանները, կշենացնեին և միայն դրանից հետո Արցախի
հարցը մեկ և ընդմիշտ փակված կհամարվեր՝ հօգուտ
բնակիչների:
Մինչդեռ համաշխարհային հասարակայնությունը բարոյապես
չի կարող ընդունել բռնի պահվող քանդված ու ամայի
տարածքներ, բնակելի հողեր, այնպես, ինչպես տեսնում ենք
նկարի մեջ, որ ներկայացնում է այսօրվա Արցախի անբնակ և
ավեր գյուղերը:

Արցախի հարակից տարածք. 25 տարի ի վեր գյուղերը

պահվում են ամայի և քանդված :

Բայց քանի որ գործ ունեինք Նեո-Բոլշևիկյան

հեղափոխականների հետ- նրանք ատելությամբ և սրած
161
ճիրաններով քանդում են ու ավիրում ստեղծված
քաղաքակրթությունը, քանզի իրենք միջակություն են և
անպետք՝ ընդունակ որևէ բանի:

"Չգիտե՞ք որ ես տաս տարի ի վեր աշխատել եմ շրջանային

կոմունիստական կուսակցական կոմիտեում և որ չորս տարի
Սերժ Սարգսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը եղել են իմ
աշխատողերը... Ի՞նչ էին իրենցից ներկայացնում Հայերը.
Ղարաբաղի կոնֆլիկտը ստեղծեցին մեծ տերությունները՝
հայերին որպես գործիք օգտագործելով"- Զախիդ Աբբասով,
Շուշիի շրջանային կոմիտեի աշխատակից88:

1990-ական թվականներից Մեծ Բրիտանիայի Բրիտիշ

Պետրոլեում ընկերությունը և այլ նավթային կորպորատներ89
սկսեցին բանակցություններ վարել՝ Ադրբեջանի նավթը
արտահանելու համար Եվրոպա: Ձևավորվեց Ազերի-Չիրագ-
Գունաշլի ծրագիրը:
SOCAR կոչվող Ադրբեջանական ընկերությունը երեսուն
տարով պայմանագիր կնքեց այդ ընկերությունների հետ, որ
նշանակում էր շուկայից Ռուսական նավթի դուրս վռնդումը
Եվրոպայից: Ռուսաստանին անհապաղ անհրաժեշտ էր
վիժեցնել այս ծրագիրը, և Բաքու-Ջեհյան նավթուղին, որ
անցնում է Ղարաբաղի հյուսիսով ճիշտ նպատակակետ էր, որը
պահվում էր որպես պատերազմական կրակի զոնա:
Ռուսական բանակը՝ իր սպայական կազմով Ազերիների
բանակը առաջնորդում էր՝ կրակելու Հայկական բանակի վրա,
որը նույնպես առաջնորդում էին Ռուսական բանակի սպաները
և որը նույնպես հարկադրված էր անելու նույն բանը: Հայերը և

88
«Разве распространившие это фото не знают, что я 10 лет работал в областном
комитете партии, и что Серж Саргсян и Роберт Кочарян 4 года были моими
работниками. В тот период еще не было нагорно-карабахского конфликта. С другой
стороны, кто были армяне? Конфликт был создан великими державами, а армян
просто использовали как инструмент» : Глава отдела культуры и туризма
Исполнительной власти Шушинского района Захид Аббасов
1987,http://www.1news.az/world/armenia/20161107063927907.html
89
Amoco, Unocal, British Petroleum, Statoil, McDermott:
162
Ադրբեջանցիները պետք է ատեն իրար և ոչնչացնեն իրար: Դա
հավերժական շարժիչ է նրանց համար, ովքեր քաղաքական
շահ ունեն դրանից:: Այն ջոկատը, որը չէր ենթարկվում
կատարելու հրամանը՝ երկու հակառակ կողմերում
հավասարապես տեղում ոչնչացվում էր:
2015-ից արդեն Բրիտանացիների ծրագիրը համարվում էր
ձախողված և նրանք վաճառքի տակ դրեցին նավթուղին:
Հայաստանի պաշտոնյա միջակությունները կազմել են մեկ
գաղտնի բանդա, որը աշխատում է ծրագրված և հեռահար
պլանով, որն է՝ երկրի տնտեսությունը և մշակույթը զրոյացնել
և Հայաստանը վեր ածել ասիական անդեմ ու անմշակույթ
քաոսային տերիտորիայի, զրկելով Հայ մարդուն ազգային
ինքնությունից, հատկապես՝ Քրիստոնեական կրոնի ճշմարիտ
ըմբռնումից ու ինքնամաքրումից:

«Հայերն ընտրություն ունեին, եւ բավական մեծ դիապազոնով:

Սակայն հայերն իրենք իրենց մտցրին փակուղի, եւ
քաղաքական տարբեր ուղղությունների ու նույնիսկ
գաղափարախոսությունների կիրառման պայմաններում ոչ ոք
չկարողացավ երկիրը դուրս բերել այս խրոնիկ իրավիճակից:
Հայերը թերուս ժողովուրդ են եւ չեն պատկերացնում, թե
ինչպես պետք է դուրս գալ այս վիճակից: Հիմա պետք է
համաձայնվել, որ ընտրություն այլեւս չի լինելու: Գուցե միայն
ավելի վատը նրանից, ինչ սպասվում էր»- ԻԳՈՐ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ,
Քաղաքագետ, "Լարգիր90":

Աթեիզմի կեղծահամակարգը պետք է փոխվեր նեո-

հեթանոսության սնոտիապաշտությամբ և դիվապաշտությամբ:
«Առողջ հոգի՝ առաողջ մարմին մեջ» Լատինական ասացվածքը
բոլորին է հայտնի, և նա ով ուզում է մարդուն կործանման
տանել, նախ կործանում է նրա հոգին՝ ստիպելով նրան
անբարոյականության, որն էլ ծնում է անօրինականություն ու
անարխիա:

90
Մեկնաբանություն - 04 Հուլիսի 2016
163
Դրա համար պետք էր իրագործել միայն մեկ բան. տանջել
ժողովրդին սովի և աղքատության, պատերազմի և մահվան
ճիրաններում, ստիպել հանուն ապրուստի և մի կտոր հացի
կանանց դառնալ մարմնավաճառ, տղամարդկանց՝ քծնող և
սողացող անսկզբունք օպորտունիստներ:
Ծրագիրը հաջողվեց. շուտով Հայ մարդը սովորեց ՄԱՐԴ բառը
կարդալ ետևից, շրջված. ԴՐԱՄ:

3. «ՄԱՐԴ
«ՄԱՐԴ»
ՄԱՐԴ» ՝Հակառակ Կարդացվում է ԴՐԱՄ.
ԴՐԱՄ. Բարոյալքում

Գիտակից ժողովուրդը վերածել հարթուկված ուղեղով

անգիտակից ամբոխի՝ ՑԵՂԻ, մարդ լինելը մոռանալ և
վերածվել ԴՐԱՄ փորողի, Քրիստոնեկան սրբությունները
դարձնել Նժդեհի Ցեղակրոն. սա է ետ-Սովետական
Հայաստանի անկախացման ձեռքբերումը, որը նշանակում է
Հայ ազգի հոգևոր մահ, որին պիտի հետևի ֆիզիկական
բնաջնջումը, որն էլ հենց հիմա կատարվում է. Արցախի
հերոսամարտը վեր ածվեց հեքիաթի միջի վիշապի
պատմությանը, որին պետք է ամեն օր երիտասարդ մարդկանց
շպրտել՝ հոշոտելու, կամ՝ հրեշը սպառնում է ոչնչացնել
բոլորին:
Փաստորեն, եթե քննենք հին Ացտեկների և այլ հեթանոս
քաղաքակրթությունների սովորույթները կտեսնենք նույն
բանը. ըստ այդ հավատալիքների ամեն օր պետք է մի պատանի
աղջիկ կամ տղա զոհ մատուցվեր իրենց աստվածներին,
որպեսզի մնացյալների նատմամաբ իրենց աստված-Վիշապը
բարյացակամ լինի...

164
Ացտեկ Հեթանոսների մարդկային զոհաբերության տեսարան՝ Մել
Գիբսոնի «Ապոկալիպտո» ֆիլից-հիմնված հեթանոս պաշտամունքի
ճշգրիտ իրողության վրա:

Եթե բոլոր կետերը միացնենք իրար գծերով՝ կտեսնենք

ստացված պատկերը. կհասկանանք, որ արդեն ՍՍՀՄ-ի
գոյության վերջին տասնամյակում կոմունիստական
կուսակցության բարձրագույն շրջանակները ընդգրկված էին
միջազգային գաղտնի ընկերությունների մեջ և նրանց երդվյալ
կամակատարներն էին ըստ այդ գաղտնի
կազմակերպությունների սկզբունքի. երբ այդ երդման
փոխարեն նրանք երդվյալին տալիս են անձնական
հարստություն և պաշտոն:
Այդ տարիներին մենք կարդում ենք, որ դոլլարներով լի
պարկեր էին գտնում Մոսկվայի օդանավակայաններում, իսկ
ՍՍՀՄ ժողովրդների ոսկու ֆոնդը հազար տոննայի չափով՝
Կրեմլից մի գիշերում անհետացավ:
Ոչ միայն այդ. հանկարծ «պերեստրոյկա» անողների համար
ամենակարևոր հարց դարձավ կենտրոնական
հեռուստաալիքներով էքստրասենսների, կախարդական
սեանսների առաքումը– նաև՝ կապույտ էկրանների լայնքով

165
ժողովուրդը սկսեց տեսնել միայն մերկ աղջիկների հետույք,
գարշելի հումոր, դատարկաբանություն...
Ծրագրված էր ՍՍՀՄ-ի ժողվուրդների «աչքերը բացել»- ինչպես
Բոլշևիկների ժամանակ «մի բաժակ ջուր», «երկու-ամուսին» և
այլ կարգի սեքսուլ հեղափոխություններն էին, երբ մերկ
մարդկանց խմբերը քայլում էին քաղաքի փողոցներում ու
գողերի բանդաները քանդում էին եկեղեցիները... Հիմա, այս
դարաշրջանում նույն բանը արվում է՝ ներսից, հոգևոր
ավիրման ու պղծման ձևով- որպես «Արևմտյան պրոգրեսիվ
լիբերալիզմ», որը «զարգացնում է» չտես սովետական մարդուն:

Էջմիածնում ապրող բախտագուշակ կին, ով հեռուստակայանի

տնօրեն Ռոբերտ Մավիսակալյան անունով մարդու ամենօրյա հյուրն
էր Հայկական հեռուստատեսությունում, 1990-ականներին:

Հայտնի էին նաև՝ Կաշպիրովսկի, Ջունա Դավիթաշվիլի և այլ

օկկուլտիստ կախարդները, ում տրմադրված էր
հեռուստատեսությունը՝ ուսուցանելու միլիոնավոր մարդկանց
բախտագուշակության, կոսմիկ էներգիայի օգտագործման և այլ
կարգի դիվական արվեստները:

Նորից՝ դժվար չէ բոլոր կետերը միացնել իրար և տեսնել

գծագրված ամբողջական պատկերը. այն Դևի դեմք է:
ՍՍՀՄ-ի վերին շրջանակները ուղղակի անդամներ էին
օկկուլտ վտանգավոր կազմակերպությունների, ինպես
Լյուցիֆերյան Թրաստ, Մալթայի մասոնական կլուբ, և այլն...
Միևնույն ժամանակ նախկին ԿԳԲ-ի վստահելի մարդկանց
սրանք նախապատրաստում և վարժեցնում էին որպես
166
հանրապետությունների ազգային շարժումների
առաջնորդների- և եթե նրանք աչքի էին ընկնում
սպանություններ ու ավեր կազմակերպելու մեջ-
ֆինանսավորվում էին ու առաջ քաշվում որպես երկրի
պրեզիդենտներ:
Պետք է ասել, որ այս էզոթերիկ գաղտնի ընկերություններում
դեպի բուրգի գագաթ մագլցելը, պատվո աստիճանը և
կապիտալը տրվում է ըստ մարդու այլասերության ու
անբարոյականության չափի և հատկության. օրինակ, ոչ ոք չի
կարող դառնալ 32 աստիճանի մասոն Սկոտիշ Օթյակում, եթե
նա չի կատարել առնվազն մեկ սպանություն:

Ելցին և Վհուկ Ջունա Դավիթաշվիլի. Ելցինը ՝ 32 աստիճանի

Մալթայի Օթյակի անդամ:

167
 Գաղտնի համաձայնությամբ՝ Լևոն Տեր Պետրոսյանի հետ:

«Տրիպլ Էքս» Մասոնական Լոջի մեծ վարպետ Գարո Միրքյանը

և Տիգրան Սարգսյանը, 2013:

168
«The Triple Tau»-ն Ռոյալ Արչմասոնության օթյակ է. այն
նշանակում է՝ Հիրամ Աբիֆ և Սողոմանի Երրորդ Տաճար.
գաղտնի կոդերով ոգեկոչում են Սողոմոնի Տաճարը կառուցող
Հիրամ Աբիֆին91:
Նպատակն է՝ հաստատելու հակաքրիստոսի եռյակ
աստվածությունը աշխարհում: Մանրամասները գաղտնի են:

Ինքնանշանակված պրեզիդենտ Սերժ Սարգսյանը և

ինքնանշանակված կաթողիկոս Կտրիճ Ներսիսյանի Էջմիածնի
Աթոռի ադմինստրատրը՝ Մալթայի Մասոնական Օթյակի92
անդամներ:

Մալթայի Մասոնական Օթյակի գլխավոր «վարպետները»

Վատիկանում են, ի դեմս Կարդինալ Ռայմոնդ Բուրկեի:
Ի սկզբանե այն Հռոմեական Կաթոլիկ եկեղեցու ասպետական
միավորում էր, որը հետագայում վերածվեց սատանիստների
խմբի և արգելվեց 1308-ից, Պապ Կլեմենտ Հինգերորդի կողմից:
Օրդերը վերակազմավորվեց 18–րդ դարում, Նապոլեոնի
ջանքերով:

91
2 Սամուել5:11 , 1 Թագավորաց 5:1-10:
92 Sovereign Military Order of Malta, Knights Templar, Skull & Bones:
169
Սերժիկը ստանում է III կարգի հավատարմության մեդալ:
Մի բան էլ հասավ ստուջ արտաքին գործերի նախարարին:
Մալթայի մասոնական լոջի հավատարմության խաչ ստացավ
նաև Արշակ եպիսկոպոս Խաչատրյանը Էջմիածնի Մայր Աթոռի
դիվանապետ: Սրա գործառույթի մեջ է մտնում Սրբ.
Լուսավորիչի Մայր Աթոռում հավաքել արվամոլներին, տգետ
կամակատարներին, խեղաթյուրել Հայոց Եկեղեցու սուրբ
հավատքը, հեթանոսացնել դա, քանի որ Մալթայի մասոնական
գաղափարը դա հեթանոս պանթեոնն է՝ մեկ գլխավոր աստծով-
որի մեջ մտնում են իսլամ, բուդիզմը, քրիստոնեությունը,
հուդաիզմը- այս բոլորին ղեկավարում է մի դուալիստ ուժ, չար
ու բարու հեղինակ, որին նրանք անվանում են Ալլահ և երդվում
են դրա վրա /Սկոտիշ և Իլյումինատի աստիճաններում/:
Հայերի դեպքում քրիստոս-աստծո կեղծ անվան տակ
ներկայանում է ազգային կուռք Պարսկական Միրհը և
Վահագնը. սրանց նպատակն է պահել Քրիստոսի անունը,
սակայն՝ երկրպագությունը տալ Միհրին- Լյուցիֆերին-
Վահագնին և դա արվում է Տրնդեզի խարույկապաշտության,
ջրի ոգիների պաշտամունքի /Վարդավառ/, սեքսի
ազատության ոգիների կանչման /Սբ. Սարգիսի տոնին/, կրոնի
ազգայնացման, բնական կրակի պաշտամունքի /Սուրբ
Ծննունդի մոմապաշտություն/, Կապերի Սպիտակ Մագիայի /
կատարվում է Ավագ Շաբաթ/ և այլ ճանապարհով մարդկանց
մտքի ղեկավարման և այլասերման միջոցներով... Հնարավոր է,
որ Էջմիծնում այս մարդիկ գաղտնի Սև Ծեսեր են անում:

Այսպիսով՝ Ֆրանսիական Գրանդ Օթյակի կողմից

Ռուսաստանի մասնաճյուղում ստեղծված էր երեք գլխավոր
Սոցիալ-Դեմոկրատ Հայկական կուսակցությունները՝
Դաշնակցական, Կոմունիստ, Հնչակյան, և՝ 1880-ականին
«Նարոդնայա Վոյլա» «Հուսիսափայլ» օթյակներով:
Առաջադրանքն էր՝ բաժանել ժողովրդին, մասնատել այն,
կազմակերպել քաղաքական անտագոնիզմ, բացել դռները Նոր

170
Աշխարհի Կարգի դեմ: Սրանց անմիջական շարունակությունն
է Արիական Ցեղակրոնի հեթանոսական շարժումը ետ-
սովետական շրջանում:
Բոլորը ֆինանսավորում են ՄԱԿ-ից, Միջազգային
Ինտերնացիոնալից, Կարնիգի, Քիսինջերի, Սորոսի
հիմնադրամներից:
Քիսինջերի Հրատարակչությունը հրատարակում է միայն
էզոթերիկ օկկուլտ գրականություն՝ գիտականացված
Արիական Ֆաշիզմի, մասոնական գաղափարախասության,
Թեոսոֆիզմի և այլ դիվական ուսմունքների մասին. «Arian
language by Albert Pike»: Մասոնական գաղափարափարախոս
Ալբերտ Պայկը հեղինակն է Արիական Ցեղակրոնի և Նացիոնալ
Ֆաշիզմի, որ նպատակ ունի հարվածելու Քրիստոնեական
Առաքելական Եկեղեցիներին՝ զրպարտություն և տեռոր
տարածելով:
Այս գաղափարները տարածող մարդիկ և
կազմակերպությունները անմիջականապես ֆինանսավորվում
են նաև Մեծ Խորհուրդ մասոնական լոջից և CIA-ից:

171
 Ա. Վարդանանց Ասպետներ

Հայ Առաքելական Եկեղեցուն կից «Վարդանանց

Վարդանանց Ասպետներ»
Ասպետներ»
մասոնական օթյակը՝ Մեծ Օթյակի մասնաճյուղ.

Պարգև Սրբազանը՝ «Վարդանանց Ասպետների» հետ:

Հենց այս համաձայնությամբ էլ այս մասոնական օթյակի

Տիկնանց Միությունը Հայ եկեղեցու առաքելական տաղավար
տոներին կցում է հեթանոս էթնիկ ծեսերը՝ պղծելով
Քրիստենական գլխավոր բոլոր խորհուրդների սրբությունը՝
Սուրբ Ծննունդը վեր ածելով մոմի լույսի պաշտամունքի,
Տեառնընդառաջը՝ կրակի Պարսկական Նովրուզի
պաշտամունքի, Հարությունը՝ կապ-թելի կախարդության,
Համբարձումը՝ Ջանգյուլումի բախտագուշակության,
Պայծառակերպությունը՝ ջրի ոգիների պաշտամունքի, և այլն:
Դրա դիմաց էջմիածնի վերնախավը ստանում է տարեկան մոտ
երեք միլլիոն դոլլար մասոնկան տարբեր օթյակներից:

172
«Վարդանանց Ասպետներ»-ը մասոնական Հայկական
Եկեղեցուն կից օթյակ է, որ ֆինանսավորվում է Գրանդ Կանսիլ
Բարձրագույն Օթյակի կողմից՝ միջնորդությամբ այնպիսի
մարդկանց, ինչպիսիք են Դենիս Փափազյանը, ով և Նարեգ
Օթյակի հիմադիրն է: Նրաք նաև կապի մեջ են այլ ծեսի
օթյակների հետ:
Այս դիվապաշտները իրենց ձեռքն են հավաքել Հայ
մշակույթային և ցեղասպանության հարցերը՝ միայն
շահարկելու դրանք- այնպես, ինչպես թելադրում են իրենց
բարձրագույն «վարպետները»:
«Վարդանանց Ասպետներ»-ը Տրիպլ ԷՔՍ մասոնական
կազմակերպություն է:
Այս մասոնական էզոթերիկ գաղտնի կազմակերպությունները
շատ ակտիվ կերպով գործում են Հայ համայնքների մեջ Հայ
«առաքելական» եկեղեցու միջոցով, որը հիմա բռնագրվված է
նրանց անդամների կողմից:
Այս մասոնական էզոթերիկ գաղտնի կազմակերպությունները
դրսից ցույց են տալիս թե իբր սոսկ բարեգործական
ընկերություններ են, սակայն իրնցից շատ «ընտրվածներ»
բարձր աստիճանի մասոններ են Գրանդ Օթյակում,
Արչմասոնության մեջ և այլն:
Տրիպլ Էքս Վարդանանց Ասպետները
արտաքնապես
ձևացնում են Հայ առաքելական, իրականում նրանք
օկկուլտիստ սատանայապաշտներ են, որ նպատակ ունեն
հեթանոսացնելու Հայոց սուրբ եկեղեցին: Այն ոչ թե
հայրենասիրական նշանաբան ունի, այլ նրանց իրական
նշանբանն է՝ Տրիպլ Թաուն93: Սա սատանայական կոդ է՝

93
General Albert Pike, in “Morals & Dogma”, wrote : «The Triple Tau, in the
center of a circle and a triangle, typifies the Sacred name; and represents the
Sacred Triad, the
Creating, Preserving, and Destroying Powers; as well as the three Great Lights of
Masonry. If to the Masonic point within the circle, and the two parallel lines, we
add the single Tau Cross, we have the Ancient Egyptian Triple Tau.”

173
վերցված սատանիստ Ալբերտ Պայկի փիլիսոփայությունից;
Ստեղծիր-Պահպանիր-Ոչնչացրու, որը վերաբերվում է
Լյուցիֆերյան ուժին և զորությանը տիրապետելու
կախարդություններին:
Տրիպլ Էքսի
Էքսի բարձր աստիճանների անդամները կատարում են
փակ և գաղտնի սև պատարագի ծեսեր՝ նվիրված Թհորին-
Լյուցիֆերին-Վահագնին, որի մասին միայն քիչ մարդիկ
գիտեն:
Ահա՝ ներքևում Վարդանանց Ասպետների Սատանայական
Մասոնական Կրոնի Գաղտնի Ծիսարանը.

Ինչպես տեսնում ենք ներքևի նկարից անգամ Ալբերտ Պայկը

ունի «Հայկական Տեսություն94» ուր նա ցույց է տալիս, որ
Իրանա-Արիական հեթանոսությունը դա Զենդ-Ավեստայի
ուսմունքն է, այսինքն՝ Հայաստան և Հայ ժողովուրդը դա նույն
Պարսիկներն են իրենց հավատալիքներով- Ցեղարոն: Սրանք
ժխտում են, որ Հայ առանձին ժողովուրդ և ինքնություն կա՝ ի
դեմս Քրիստոնեկան պատմական Հայաստանի:

94
https://www.bookdepository.com/Armenian-Theory-Albert-Pike/9781162868868
174
Հաջորդը՝ որ նրանք այդ Քրիստոնեկան մշակույթը համար են
«Ջհուդական», օտար, այսինքն՝ իսկական Հայի «գենը»
նույնանում է Պարսկական Զրադաշտ հեթանոսների հետ,
ինչպես և՝ Պայկը մշակել է:

Եվ քանի որ հին «աստվածների»- դիվապաշտության

ստահոդությունն ու վտանգավորությունը ժամանակի հետ
բացահատվում է և անհնար է դառնում ժողովրդին հին ձևով
հիմարացրած պահել, այս «վարպետները» միշտ մտածում են
նոր ձևեր. Կաշպիրովսկու ու Դավիթաշվիլու տեղ Հարրի
Պոթեր ներմուծելով, «Արիացի» գեր մարդու տեղ Ավատար
ստեղծելով, որ իբր աստվածների նույն արիական սերունդն է:
Իսկ Նժդեհի հիստերիկ ցեղակրոնի տեսության տեղ՝
ստեղծելով նրա սուտ անուն ու կույր պաշտամունքըը՝ դնելով
նրա արձանը:
Քանի՞ մարդ է ընդգրկված այս պրիմիտիվ գաղափարների
կրկեսաբանության մեջ... Քանի՞ մարդ պիտի հասնի իսկական
175
և կործանարար կապերի դիվական մութ զորությունների հետ.
մի ճանապարհ, որտեղից ետ գալը անհնարին է...

Հարրի Պոթերը դա իրական վհուկային ծես է և իրական

դիվական ոգեկոչում, որ ֆինանսավորմամբ Գարեգին Բ սուտ
կաթողիկոսի կողմից՝ տարածվում է Հայաստանում, մինչդեռ
ուղղափառ և կաթոլիկ եկեղեցու կողմից այս գիրքը դրված է
արգելքի տակ: Ըստ Հայր Գաբրիել Ամորֆի, Վատիկանի
Էքսորսիստների դիրեկտորի- չկա մի մարդ ով կարդա «Հարրի
Պոթեր» և չդիվահարվի:

Բ. Պրիմիտիվ Ցեղակրոնությունից Դեպի

ՆանոՏեխնոլոգիա

Քանի որ մասոնական գաղտնի մարդկային

զոհրաբերությունների ծեսերը դուրս էին գալիս ջրի երես,
մասոնական գաղտնի ընկերությունները որոշեցին
արտաքինից երևալ որպես «բարեգործական» և սեղմել իրենց
գործակիցների օղակը- ընդգրկելու միայն հատուկ մարդկանց՝
CFR, Իլլյումինատի, Սկալ&Բոնս, և այլ փակ ծեսի ակումբների
մեջ…
XXI դարը Գլոբալիզացիայի դարաշրջան է, և շատերը
սխալմամբ կարծում են թե դա կոսմոպոլիտ- մեկ ազգի և մեկ
պետության մասին է. ոչ- դա մարդկանց մեկ մտքի և
կամազրկության մասին է- մտքի կոտրո
կոտրոլի, երբ
176
աննկատելիորեն մարդկանց դարձնում են անընդունակ
հասկանալու չարն ու բարին, կամազուրկ՝ ընտրելու այն ինչ
ճիշտ է, անընդհունակ՝ զոհաբերություններով հաստատելու
այն ինչ ազնվության ու պատվի հետ է կապված, դա
բարոյականության և անբարոյականության մեջ գծված
անանցանելի սահմանները վերացնելու ջանքն է և
հարաբերական ճշմարտությունների հաստատումը՝ մերժելով
բացարձակ ճշմարտությունը, և հատկապես- դա
Քրիստոնեկան հոգին խեղաթյուրելն է և դրա տակ այլ ոգիներ
դնելու Սատանայի խորամանկությունն է, որի մասին
առաքյալը զգուշացնում է մեզ95:
Հիշենք, որ չար ոգին ունի մետամորֆոզի բնույթ, ինչպես ասում
էր Հիտլերը, այսինքն՝ մի տեսակից անցում է մյուսին /ըստ
Դարվինի/- էվոլյուցիոն է. ինպես կապիկից անցում եղավ
մարդուն և, ինչպես նրանք պնդում են և հավատում- մարդուց
պիտի լինի անցում դեպի աստծուն: Դա նաև կոչվում է
ապթեոզիմ:
Այս դիվական մետամորֆոզը ամեն դարում արտահայտվում է
մի ձևի, իսկ ընդհանուր առմամբ դրա բնությունը մեկ է՝ սուտ, և
գործերը՝ չար ու անհոգի, դրա միտքը՝ մեռած ու անընդունակ
ստեղծագործելու :
Իրականում այս մետամորֆոզը կեղծադրամն է, որ
փախարինում է Քրիստոսի փրկչական զոհաբերության, որով
մարդ նորոգվում է իր սկզբնական պատկերին՝ կատարյալ
ինչպես Արարիչը- և դա պահանջում է մեղքի ապաշխարանք ու
զոհաբերություն, հոգևոր աճ, և ոչ թե՝ աշխարհակալ
գաղափարախոսություն ու ուժի բռնակալություն:
Ժամանակակից գիտությունը ապացուցեց, որ տեսակից
տեսակ անցում չի լինում, որ տեսակի DNA-ը , ժառանգական
կոդը, կարող է խաթարվել, բայց ոչ փոխվել, ոչ էլ՝ անհետանալ:
Այնպես որ սրանց բոլոր որդից-թիթեռ դառնալու երազները
մետամորֆոզի միջոցով՝ ապարդյուն անցան, ահա ինչու հիմա
սրանք կոնտրոնացած են նոր խնդրի վրա. XXI դարում նրանք

95
1 Հովհ 4:1
177
գիտականորեն փորձում են մարդուն տալ ֆիզիկական
անմահություն և ստեղծել հիբրիդ՝
հիբրիդ՝ մարդու–մեքենայի և դևի
պատվաստ:
Տրանսհյումանիզմ, Բայոնիկ, Նանոտեխնալոգիա- մեր
ժամանակի գիտությունը դառնում է ապթեոզիմի- ἀποθέωσις-
մարդու աստծո վերփոխվելու պրոցես, որը մեր դարի
գիտության ուսումնասիրությունների և նվաճումների
օբյեկտիվն է:
Մեր օրերում գիտությունը դառնում է գիտա-
աստվածաբանության:

1999- ին հրատարակվեց Ռեյ Կուրզվայլի «Հոգևոր Մեքենաների

Դար» գիրքը, ուր նա բացում է իր գաղտնի հետազոտական
լաբորատորիաների փորձարկվող ծրագրերը, ինչպես՝
մարդկային ներվային սիստեմը և ուղեղը կցելով
կոմպյուտորին՝ մարդը իր մտքի համակարգը փոխանցում է
մեքենային:
Այս Սուպեր Մոլեկուլյար Նանոտեխնոլոգիան ապա ինքն
իրեն, այսինքն՝ դիվական ոգիներ ուժով, ոգի է ստանում և իր
ինքնուրույն կամքն է ստանում՝ կյանքի կոչվելով, որը կցվելով
մարդու օրգանիզմին ու հոգուն- նրան կարող է դարձնել
178
անմահ, և մարդը կարող է վերածվել «գիտակցական»
կոմպյուտերի :
Մարդը կարող է անգամ իր գիտակցությունը տեղափոխել
մեքենայի մեջ, կամ՝ այլ որևէ արարծի մեջ՝ հարություն
առնելով այլ ձևի մեջ:
Հայտնի չէ, թե որքան այս մարդիկ պիտի առաջ գնան իրենց
հանդգնության մեջ, բայց գիտության բռնած այս ճանապարհը
կարծես մարդու ֆիզիկական գոյությունը ինքնին ֆետիշացնում
է և մահը դիտում որպես զուտ չարություն- առանց տեսնելու
դրա անհրաժեշտությունն ու Քրիստոսի փրկչական
խորհուրդը:
Պրիմիտիվ կռապաշտությունը փոխարինվում է Գիտական
Բաբելոնի Աշտարակով, որտեղ այլևս աստվածապաշտություն
չկա- ոչ մի տեսակի- քանզի անմահությունը ձեռք է բերվել
որպես գիտական օբյեկտիվ վիճակ:
Եթե մահ չկա՝ պայքար էլ չկա- հարցերը լուծված են: Կա միայն
մի հարց- կանխել մարդկային ծնելիությունը և ստեղծել գլոբալ
պատերազմների հնարավորություն՝ «երկրը» թեթևացնելու:
Բոլոր պրիմիտիվ ազգերը, հատկապես նրանք, ովքեր ունեն
հոգևոր կուլտուրա- ընկնում են սև ցուցակի մեջ, եթե իհարկե
Աստված առաջ չկանգնի և ցույց չտա թե ով է «Տերը և
Հրամայողը ամեն ինչի»:
Ամեն դեպքում՝ Հեգելյան դիլեկտիկան, Դարվինյան
էվոլյուցիան արդեն սրանց համար հնոտիք են:
Սա իհարկե, նոր՝ XXI դարի գիտականացված սատանիազմն է,
և դա հասկանալու համար պետք է սկսել դրա պրիմիտիվ
ձևից, որն է՝ 1. Սև Մագին- ցեղակրոն, Վրիլ, հեթանոս
ոգեկոչումներ և այլն, միջին զարգացումից, որն է՝ 2.
Բարոյական այլասերումը՝ տրանսջենդր, արվամոլ-
իգամոլություն, մարդակերություն, և այլն - և՝ զարգացած
կատարյալ տեսակը՝ 3. Տեխնոլոգիական հիբրիդ- այսինքն՝
մարդը առանց հոգու- որի գոյությունը հաստատված է որպես
կլոն96. Այդ անհոգի օրգանիզը հնարավեր է հիբրիդ անել

96
Հուն. Ճյուղ, գենետիկական դուբլիկատ՝ 1970-ից:
179
մեքենայի հետ և ստանալ տիեզերական զորության
կոմպյուտեր:

«Աղքատի տերն Աստված է»-ասում է մեր ժողովուրդը: Հենց այդ

Աղքատի Աստծո հետևից էլ Հայ ազգը գնացել է ու պիտի գնա՝
տեր կանգնելով իր սուրբ հավատքին՝ առանց խառնվելու ո՛չ
պրիմիտիվ լյուցիֆերականությանը, ոչ՝ դրա զարգացած
տեխնոկրատիային:
Որպեսզի հակաքրիստոսը Լուցիֆերյան իր նոր հոգեսպան
հնարքները և մեքենաները աշխատացնի և ինքը ունենա լրիվ
զորություն, նախ նա պետք է վերացնի Քրիստոսի Պատարագը,
որը Աստծո ներկայությունն է Երկրի վրա, և որը անզոր է
դարձնում իրեն. և հենց դրա վրա էլ այս մութ ուժերը
աշխատում են օրն ի բուն, որպեսզի դատարկ և ունայն պահեն
առաքելական ծեսի պատարագը, ինչպես գրված է Դանիելի
մարգարեության մեջ, 605 ՔԱ.
«Իմացի՛ր ուրեմն, որ աշխարհի առաջընթացի հետ նոր
Երուսաղեմը կկառուցվի Քրիստոս Իշխանով, և կլինի յոթ
շաբաթ ու վաթսուներկու շաբաթ ...Ապա Քրիստոսին
կսպանեն. և մարդիկ պիտի մերժեն Նրան ...Ապա դրան
կհաջորդի ամայություն...» -
Դանիել Մարգարե97 :

Քննարկեցինք Նժդեհի Ցեղակրոնը, որը պրիմիտիվ է,

քարանձավային, տգետ և անուս ամբոխի համար և որը
պետական կրոն դարձավ Ռ. Քոչարյանի և Ս. Սարգսյանի
ադմինիստրացիաների կողմից- և դա իսկ իրենց սեփական
խայտառակությունն է, քանզի նրանք լինելով օձի պոչը՝ ցույց
տվեցին այն արահետը, որը տանում է դեպի օձի գլուխը:
Իսկ օձի գլուխը հայտանբերելու և այն տրորելու համար պետք
է հասկանալ, թե ի՞նչ է «Լյուցիֆերյան Թրաստը»:

97
Դանիել 9:25-26
180
 4. «Լյուսիս Թրաստը»՝ Հայաստանում. Հինավուրց
Քրիստոնեական Հայաստանը` Քոչվոր Կրոնների Թիրախ

ուցիֆեր
Լյուցիֆերյան
իֆեր յան կամ Լուսիս Թրաստ էզոթերիկ սատանայական
նեո-հեթնոսական համակարգը, որ եկավ փոխարինելու
Թեոսոֆիստական հին ընկերությանը- նախկին ՍՍՀՄ-ի
երկրներում հիմնել է Միխայիլ Սերգեևիչ Գորբաչով98, ում
Լուսիս Թրաստ կազմակերպությունը համարում էր իր
«արտաքին» գործակալը՝ հիանալով նաև նրա գլխի ճաղատի
հատուկ նշանով, որը ըստ օկկուլտիստնրի նշան էր այդ
մարդու ընտրյալ լինելուն:
Այն Անգլո-Ամերիկյան կազմակերպություն է, որը զբաղված է
ակտիվ Լյուցիֆերական սատանայական կուլտով, որն
ուղեկցվում է մարդկային ծիսական զոհաբերություններով և,
պարզվել է, որ նրանք նաև ընդգրկված են թմրամոլության
բիզինեսի մեջ, մանկապղծության գլոբալ ցանցի- և
հետապնդվել են ոստիկանության մարմինների կողմից:
Բրիտանական նշանավոր սատանայագետ Դիան Կորը գրում
է. «Մենք հիմա հոգևոր պատերազմի մեջ ենք, երբ Սատանայի
թիրախը երիտասարդներն են, նոր սերունդը»:
«The Lucis Trust»
Trust հիմնվել է 1922-ին Ալիս Բեյլիի99 կողմից, ով
աշակերտում էր Թեոսոֆիստ Ելենա Բլավացկային :
Մեր դարում այն վեր է ածվել սոցիալական շարժման, որը
լայնորեն տարածում է՝
-Տիբեթյան Բուդդիզմի և Սուֆի Իսլամի վրա հիմնված
մասոնությունը:
-Զեն կենտրոններ, որտեղ կատարում են իրենց
մեդիտացիաները:

98
Միխայիլ Սերգեևիչ Գորբաչով (ռուս.՝ Михаи́л Серге́евич Горбачёв, մարտի
2, 1931, Պրիվոլնոե, Ստավրոպոլի երկրամաս), խորհրդային և ռուսական
քաղաքական և հասարակական գործիչ։ ԽՄԿԿ գլխավոր քարտուղար
(1985-1991) և ԽՍՀՄ ղեկավար։ ԽՍՀՄ առաջին և վերջին նախագահ (1990 թ.
մարտի 15 - 1991 թ. դեկտեմբերի 25)։ 1990 թ. խաղաղության Նոբելյան
մրցանակի դափնեկիր:
99
Alice Ann Bailey (June 16, 1880 – December 15, 1949):
181
-Գեյ և Լեզբիան կենտրոններ, որտեղ այլասերված վարքը
դարձնում են սոցիալական և բիոլոգիական օրինական
դոկտրին:
Նրանք իրենց շարժումը անվանում են նաև «Աքվարումի
Դարաշրջան», Զեյթգեյթ՝ աշխարհային ոգիների դար, երբ նեո-
հեթանոսության Բաբելոնյան կրոնը լինելու է հասարակություն
հիմքը:
1990-ի Հունվարին այս կազմակերպությունը, որի
դելեգատների կոմիտեն կոչվում էր Տաճար
Փոխհամաձայնության, իր աաջին կոնգրեսը բացեց
Մոսկվայում:
Սակայն, դրա նախատիպը իր աշխատնքները սկսել էր ավելի
վաղուց: Լյուցիֆերյան Թրաստի և ՍՍՀՄԻ
փոխհամագործության կոմիտեն նախկինում կոչվում էր «Նոր
Յալտա»- և դրա նպատակն էր ստեղծել Համաշխարհային
Բանկ՝ ֆինանսավորելու Գորբաչովին, որպեսզի վերջինս
իրականացնի ՍՍՀՄ-ի տարալուծումը և դրա մեջ ներփակված
ազգերի միացումը Նոր Աքվարում Դարաշրջանին100.
Ֆեմինիստ լիբերալիստ Բարբարա Մարքս Հուբարտը ՍՍՀՄ-ի
Լյուցիֆերականների հետ աշխատանք տանող կապավորն էր:

100
Հորոսկոպի, աստրոլոգիայի վրա հիմնված մարդկության
հոգևորությունը, որը ուղղորդվում է տիեզերական էներգիայով և զուտ
մարմնական-ֆիզիկական է: Ժխտում է «մեղք», «սեռ», «մահ», «չար-բարի»
հասկացողությունները, և այլն:

182
1985 թվկանին ՍՍՀՄ այցելեցին Լյուցիֆերյան Թրաստի
ներկայացուցիչները. Սուամի Սատչիդանանդան, Ռամա Ջ.
Վերնոնը, Բարբարա Մարքս Հուբարտը- ութսուն հոգանոց
դելեգացիան: Դա դիպլոմատ շրջագայություններ էին. նրանք
տարածում էին «գլաստնոստ
գլաստնոստ»» և «պեր
պերեստրոյ
րոյկա
եստրոյ կա»» նախնական
կա նախնական
հասկացողությունները, որը որդեգրեցին ՍՍՀՄ-Ի
կումունիստական կուսակցության և եկեղեցու լիդերները:
Նրանք հիմնեցին իրենց կոմիտեները Մոսկվայում և
Լենինգրադում, հանդիպեցին ժուռնալիստ Վլադիմիր Պոզների
հետ և այլն:
Այսպիսով՝ Լյուցիֆերի աշխարհային լույսը, որը
հարստության ու կապիտալի «Դանկոյի » նոր սիրտն էր-
101

մտավ ՍՍՀՄ, ինչպես որդը՝ խնձորի մեջ:

«Կրոնները հավատում են Երկրի Վարպետին,

«Եկող Մեկին», որին ճանաչում են տարբեր անուններով՝ Տեր
Մեյթրեյա, Իմամ Մեհդի, Կալկի Ավատար և Բոդհիսատտվա.
Սրանք էլ օգտագործվում են որպես ոգեկոչման մեծ աղոթք՝ այս

101
«...и вдруг он разорвал руками себе грудь и вырвал из неё своё сердце и
высоко поднял его над головой...» Максим Горький ( Рассказ «Старуха Изергиль»).

183
հասկացողությունների տակ»102-Լյուսիս Թրաստի
նշանաբանը:

Հիսուս Քիրոստոսի անունը նույնպես տեղ է գտել, որպես մեկը

այս աստվածություններից, որին էլ նվիրված է Հայկական Մեծ
Ոգեկոչման աղոթքը /տես նշված լինկում103/:

«Մեր սերունդը հնարավորությունը կունենա գահընկեց անելու

զույգ կաթողիկոսներին, վառելու «Աստվածաշունչ» կոչված
խարդավանքը Էջմիածնի բակում»104-ասում են նոր
հավատամքի Հայ մտավորական քուրմերը, որոնք հենց նստած
են վերը նշված օձի պոչին :
Պրիմիտիվ ուղեղների համար Լյուցիֆերյան Թրաստը
ֆինանսավորում է Նժդեհ և հեթանոսություն, իսկ զարգացած
ուղեղների համար՝ Ա. Վարպետյանի Հերման Հեսսեյի (1877-
1962) էզոթերիկ օկկուլտիզմը:

102
https://www.lucistrust.org/
103
https://www.lucistrust.org/the_great_invocation/translations_of_the_great_invocati
on
https://www.lucistrust.org/the_great_invocation/translations_of_the_great_invoca
tion/great_invocation_translation_armenian
104
https://vernatun.wordpress.com/2009/10/05/censored-interview-religious-
revolution-in-armenia/
184
Հեսսեն Գերմանացի գրող է և պոետ, ով ներկայացնում է
մարդու գիտակցությունը որպես աստրալ էներգիայի
ազգեցությամբ ինքնակատարելացման միջոց :
1892 -ին նա հոգեկան հիվանդության ախտորոշումով
բուժվում էր Ստետեն քաղաքի հոգեբուժարանում, իսկ 1916-ին
իր որդու մահից հետո նրա մտային խանգարումները կրկնվում
են: Նա բուժվում էր Լուսերն քաղաքի Սոնաթ կլինիկայում՝
Դոկոտոր Ջոզեֆ Բերնարդ Լանգի մոտ, որի հետ իր
թերապեվտիկ բուժման զրույցները Հեսսեն ներկայացնում է իր
«Դեմիան» (1919) վեպում105:
Ճանաչողության հիմքը ըստ նրա դա մարդու խոր ներսում
աճող հակասությունների արդյունք է, որը նա նկարագում է
Սիդհարթա (1922) վիպակի մեջ, որը պատկերում է բուդդայի
հոգևոր ճանապարհորդություն ուղին:
Մոլորակներից առաքվող ճառագայթները որոշիչ են այս
պրոցեսում: Լուսնից, Մերկուրիից և այլ մոլորակներից
ճառագայթող շողերը Հեսսեն համարակալում էր և աճեցնում
իր հիվանդ փիլիսոփայությունը, որը հիմնված է զուտ մութ
ոգիների կողմից թելադրված ցնորամտության վրա, որոնց հետ
որպես խրոնիկ հոգեկան հիվանդ այս մարդը կապի մեջ էր:
Ինչպես տեսնում ենք արդի Հայ հասարակության մեջ առկա է
ամեն տեսակ դիվական պաշտամունքներ և դոկտրիններ-
որոնք բոլորը խոսում են Հայ ժողովրդի մշակույթի և
փիլիսոփայության, կրոնի և մտածողության անունից- բայց
բոլորը ներհակ են դրանց և բոլորի նպատակն է խեղաթյուրելու
ու ունայնացնելու Հայ հայեցողկան և աստվածճանաչողության
ճշմարիտ էությունը, որն է Հայոց Եկեղեցու հիմնադիր սրբերի-
Սրբ. Լուսավորչի ուղղափառ ուսուցումից մինչև Սրբ.
Շնորհալի: Այն ամենը, ինչ հակասում է մեր հայրապետների
ուսմունքին
ուսմունքին՝ ուղղակի կամ անուղղակի ծառա ծառայում
ռայում է
Լյուցիֆերյ
Լյուցիֆերյան Նոր Դար Աքվար
Աքվարի
վարիումի խաբեության ոգիներին:
ոգիներին

105
https://www.hermann-hesse.de/files/pdfs/en_lebenskrise.pdf
185
 Հերման Հեսսեյի Աստրոլ
Աստրոլոգիայի Էզոթերիկ գծագրերից

Հայ ճարտարապետության ուսումնասիրության անվան տակ

հեթանոս և հակաքրիստոս Սամվել Կարապետյան անունով
մեկը տպավորություն է ուզում ստեղծել, թե իբր կատարում է
հայապահպանման գործ: Իրականում դա Հայ արժեքների
հափշտակում է և պատմության նենգափոխում. նրանք
կոդավորել են իրենց միության անունը որպես RAA, որ
իրականում նշանակում է Եգիպտական Ռա 106աստվածը-
Լյուցիֆերը- (RA of A (Armenia) ):
Այս կենտրոնը ներկայացնում է Հայ բնակչությանը որպես
ասիմիլացված Ադրնեջանցիներ և Հայ ճարտարապետությունը

106
Ra (Egyptian) or Re (/reɪ/; Coptic: Rē) Եգիպտական նախնադարյան արևի
աստվածը:
186
փաստորեն այդպիսով վերագրվում է «Ադրբեջան» գոյություն
չունեցող ազգին:
Այսպիսի ծրագրերը պետական հովանավորության տակ էին
Աշոտ Նավասարդյանի, Անդրանիկ Մարգարյանի, Սարշիկ
Սարգսյանի, Կոմիտաս Վարդապետի և այլ Հայի անվան տակ
ծպտված հեթանոսներից- հավանաբար Եզդի, Քուրդ Թուրք, և
այլ ծագումներով, ովքեր ո՛չ Հայ ժողովրդի մշակույթի արժեքն
են հասկանում, ոչ էլ՝ նվազագույն հարգանք ունեն դեպի այն.
նրանց խնդիրն է Հայ ազգին ներկայացնել որպես կռապաշտ-
ինչ էլ դա արժենա:

HISTORY OF ARMENIA
Volume 1: HAYOTS DZOR
by Samvel Karapetian
«The first in the RAA 36-volume series entitled History of Armenia, the book is
devoted to Hayots Dzor District of Vaspurakan Province, Armenia Maior. The
toponym Hayots Dzor, which is interpreted as Gorge of Hayk, or Gorge of
Armenians in different sources, originates from the name of Hayk, the legendary
Patriarch and founder of the Armenian nation, and the Supreme God of War for
pagan Armenians. In Classical Armenian, hayk is a nominative plural form
meaning Armenians (singular form: hay, i.e., Armenian), the self-designation of
107
the Armenian people».
(RAA-ն հրատարակում է Հայոց Պատմությունը 36
հատորներով՝ նվիրված Վասպուրականի Հայոց Ձորին...Հայկը
Հայ ժողովրդի հիմնադիրն է, Պատերազմի Գերա Գերագ գույն
Աստվածը ...) :

Ինչպես տեսնում ենք Հայաստանում սատարվում և

վարձատրվում են միայն այն տգետ և անուս ինքնուսները,
ովքեր խեղաթյուրում են Հայ ժողովրդի պատմությունն ու
կուլտուրան. միայն թշնամի օտարոտի ցածր գիտակցության
ազգության մարդը Հայի անունով հանդես կգա՝ հայհոյելու Հայ
ազգի սրբությունները:

107
http://www.raa-am.com/Magazine/Books/FR_set_E_Books.htm
187
Այսպիսով՝ Լյուցիֆերյան Թրաստը էզոթերիկ
սատանայապաշտների միջազգային կազմակերպություն է, որը
ֆինանսավորում է գրբացներին, բախտագուշակներին,
գեյերին, ցեղակրոն հեթանոս խմբերին, և այլ տեսակ բոլոր
դիվական սոցիալական միություններին:
Էզոթերիկ վհուկները և կախարդները՝ մեդիումները- կապեր են
հաստատում դևերի հետ՝ դրանք անվանելով «տիեզերական
այլմոլորակայն քաղաքակրթություն», և նրանք այդ դևերի
«ափսեներով» գնում են ճամփորդելու- ընկնելով դիվական
տրանսի մեջ...Այդ դիվական կոնտակտը նրանց կրկնում է
Հայտնության մեջ ասված թիվը առ այն, որ մարդկության 1/3-ը
պետք է ոչնչանա108, որպեսզի «Մարգարեների» դարը գա. Տեր
Մեյթրեյա, Իմամ Մեհդի, Կալկի Ավատար և Բոդհիսատտվա և
Քրիստոսը բերելու են այն թագավորությունը, որ ըստ իրենց դա
լինելու է իրենց օթյակների ընտրյալ վարպետների՝
իլլյումինատիների դասի հավերժական և անմահ ֆիզիկական
թագավորության դարաշրջանը: Հիսուս Քրիստոսի հոգևոր
Արքայությունը և Նրա փրկչական զոհաբերության
պատարագը հերքվում է և դիտվում որպես անաքրոնիկ
տխմարություն:
Մի խոսքով՝ Աքվարիում Դարը դա Հակաքրիստոսի՝ 666-ի
հաստատումն է աշխարհում, երբ առաքելական ծեսը կամ
վերացած է կամ՝ վեր է ածված այլ ոգիների պաշտամունքի:
Ժխտվում է նաև Քրիստոնեական բարոյականությունն ու
Եկեղեցու դոգմաները, հատկապես՝ Դժոխքի գոյությունը:
Ըստ որում՝՝ Աքվարիումի Դարը միայն կարող է հաջորդել
մասսայական բնաջնջան դարին, և այս դոկտրինի վրա էլ
հիմնված են բոլոր կազմակերպված անհիմն պատերազմները՝
ֆիզիկապես ոչնչացնելու մարդկության 1/3 –ը, արմատախիլ
անելու բոլոր կրոնները՝ տեղ տալու Բաբելոնյան Աշտարակի
մեկ հեթանոս հավատալիքներին: Արվեստը, մշակույթը
ներկայացնում են այս եկող դարի Ավատարյան ոգին, երբ
մարդկային տեսակի և հեթանոս դևերի խաչասերումից առաջ

108
Հայտնություն 9:18
188
են գալիս հիբրիդներ՝ ավատարներ109 - և նրանք
պիտի ղեկավարեն տիեզերքը: Այս դոկտրինը հիմնված է նույն
Դարվինի մետամորֆոզի վրա- միայն տեխնոկրատիկ
միջնորդությամբ- Դարվինյան մի տեսակի անցման մյուս
տեսակի՝ բնական, մարմնական և գիտական միջնորդության
ճանապարհով, որը ուղիղ հակասությունն է Քրիստոսի
մահվան-և-հոգևոր հարության գաղափարի, որը մարդու
անմահացումը և կատարելացումը կապում է միայն Քրիստոսի
Փրկիչ Անձի հետ:
Ըստ այս նեո-հեթանոսկան դարաշրջանի ոգու՝ գիտությունը,
հատկապես բժշկագիտությունը, ամեն ջանք գործադրում է
մարդու մարմնական մարմինը անմահացնելու՝ մեռած մարդու
վերակենդանացման փորձարկումների վրա միլիարդներ
ծախսելով110:
Գիտությունների խնդիրն է նաև՝ հաստատել դևերի
ներկայությունը մարդկության մեջ՝ նյութականացնելով նրանց:
Դեմոնիզմի մեջ խորացած քուրմը, շամանը, «մեծ վարպետը»
գիտի, որ ինքը զորություն է ստանում՝ ապրեցնելու կամ մահ
բերելու մարդկանց, եղանակ բերելու, կամ՝ հեղեղով
կործանելու երկիրը, և այլն- եթե նա կատարի մութ ուժերի
կամքը երեք ծիսկանացաված գործողությամբ. մարդկային,
հատկապես՝ անմեղ պատանու կամ աղջկա արյան
զոհաբերությամբ, պատանիների սոդոմային բռնաբարությամբ
և մարդակերությամբ:

109
Ավատար- Սանսկրիտերեն բառ է , որ նշանակում է «սերունդ»- իբր ՝
Վիշնու և այլ հեթանոս աստվածությունների սերունդը, որը նոր անվանումն
է նրա, ինչ Վայշապտը և Հիտլերը կոչվում էին «Արիացիներ»:
110 BI Project (Biological Immortality Project), The Human Genome
Project/TRINE, UMBRA, SACRED, JEHOVAH, MAJESTIC, ZODIAC,
SPIRITUAL, ENVIRONMENT and MEDEA/, և այլն. Ֆինանսավորվում է CIA-
ից:
189
Մեր դարում ոչ միայն այս երեք տարրերը ներկա են և
համակարգված, այլև՝ այժմ դրա վրա աշխատում են գիտական
ինստիտուտներ, որպեսզի դրանք դառնան գիտականորեն
ստույգ և բարոյապես ընդունելի:
Որոշ երկրնրում արդեն օրինականացնում են պեդոֆիլիան և
զուուֆիլիան- մանկապղծությունը և կենդանիների հետ
կենակցումը, աբորտված երեխաների ուղեղը օգտագործվում է
«ստեմ սել» օրգան-աճեցման և պատվաստների համար,
կոսմետիկ արդյունաբերության մեջ, սննդի մեջ՝ ասիական
երկրներում :

Յուրաքանչյուր մարդու հոգու փրկության և հավերժական

կյանքի հիմքն է Հիսուս Քրիստոսի Անձը; նոր դարի
հակաքրիստոսի
հակաքրիստոսի խնդիրն է այդ Անձը փոխել համակարգերով:
համակարգերով
Ինչպես Լենինիստերն էին անում իրենց պրիմիտիվ դարում,
երբ գնում էին դպրոց և դասարանից-դասարան անցնելով՝
երեխաների առաջ կանգնում և ասում. «Երեխանե՛ր, կրկնեք.
«Հիսուս Քրիստո՛ս, ինձ կոնֆետ տո՛ւր»:
Երեխաները կրկնում էին ինչ ասում էր իրենց կարմիր
կոմիսարը- և ոչինչ չէր պատահում: Բայց երբ կոմիսարը
ստիպում էր բոլորին կրկնել. «Լեինին Պապի՛կ, ինձ կոնֆետ
տո՛ւր»- ետևում կանգնած ՆԿՎԴ-ի գործակալները բռերով
կոնֆետ էին հանկարծ օդ նետում, որը թափվում էր
երեխաների գլխին՝ մեծ ցնծություն առաջացնելով
դասարաններում:
Ահա այդպես է անում նույն հակաքրիստոսը մեր դարում, այն
տարբերությամբ, որ կոնֆետի փոխարեն նա թափում է դոլլարի
կապոցներ- դրա դիմաց պահանջելով մեկ բան միայն. հոգիդ:
Քանի որ հանրապետական սիստեմը հիմնված է
կուսակցության ֆրակցիաների վրա, բավական է
կուսակցական լիդերներին ենթարկել «վերբովկայի»-
վարժեցման ու գործարքի ընդունակ- և մնացածը ամեն ինչ
ընթանում է՝ ըստ ծրագրվածի:
Ծրագիրն է՝ ոչնչացնել երկրագնդի բնակչության 1/3-ը:

190
Ի նկատի պետք է ունենալ, որ մասոնությունը դա հեթանոսկան
նույն կրոնն է- և այն ուղեկցվում է մարդկային
զոհաբերություններով, ինչպես տեսանք Վահագնի Օրվա ամսի
27 մոգական թվի տակ զոհված Հայ քաղաքական գործիչների
օրինակով:
Այդպես ընտրվում են անհատներ և ազգեր՝ ոչնչացվելու որպես
մատուցված զոհ Վահագնին- Հորուսին- Լյուցիֆերին- և Հայ
ժողովուդը այդ մատուցվող զոհերի ցուցակի մեջ է:
Հայաստանի երեք հանցագործ «նախագահները» ստեղծեցին
այն ուժեղ հիմքը՝ կառուցված քրեական անբարոյական
տականքի վրա, որի վրա էլ հենց բարձրանում է իրենց ստերի
ու բռնության, անբարոյականության ու դավաճանության
կլանդեստայն բուրգը: Եվ այս ապազգային գրպանահատները
իրենք իրենց անվանում են «Հայկական պետականություն», իսկ
նույնքան քստմնելի ու անբարոյական «հոգևոր» «
պարազիտային խավը ինքն իրեն՝ «Հայ Առաքելական
Եկեղեցի»:
Իրականում- երկուսն էլ պղծության պղծոց են:

Ժամանակն է ձեռք բերել սեփական արժանապատվություն և

տեր կանգնել մեր ժողովրդի Սրբության Սրբոցին:
Դրա համար միայն պահանջվում է մի բան. Ճանաչել այն :

Աստված պատերազմի աստված չի կարող լի լինել,

նել, Նա ՍԻՐՈ
Աստվածն է: Այդ մեր՝ այդ Սիրո Աստծուն ծառայողներիս
պարտքն է մղել պատերազմ՝ հաստատելու Աստծո՝ Հիսուս
Քրիստոսի փառքը երկրի վրա, և դա անելու համար մենք
կարիք ունենք լինելու Սուրբ Միքայել Հրեշտակապետի
բանակի օծյալ մարտիկը:
Պահանջվում է հասկանալ, որ մարդկության պատմությունը
դա պատերազմի պատմություն է Աստծո և Սատանայի միջև- և
ժամանակն է ընտրելու՝ թե Հայ ազգը այս նոր դարաշրջանում
ո՞ր կողմում է կանգնելու. Լյուցիֆեր-Վահագնի՞, թե՝ Սրբ.
Միքայել Հրեշտակապետի:

191
Որքանով մարդ սուրբ է ապրում՝ այնքանով էլ նրան տրվում է
հասկանալ Ճշմարտությունը:

Արցախի Հայկական գյուղերը՝ կրակի մեջ...

1992 թվականի Ապրիլ-Հունիս ամիսներին Արցախում

Ռուսական բանակը Ադրբեջանական հորսակախմբերի հետ
հարձակվեց Շահումյանի շրջանի հիսուն գյուղերի վրա.
վառեցին գյուղերը, հինգ հազար քաղաքացիներ տեղահան
արեցին, հարյուրավոր մարդկանց գլխատեցին, սղոցեցին,
մորթեցին... Հայկական ուժերին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի
բանակային շտաբը հրամայել էր չպատասխանել
հարձակմանը և նահանջել- ետևում թողնելով վառվող գյուղերն
ու անպաշտպան ժողովրդին:

192
 5. Վասն Կրոնի և Հայրենեաց

«Ընդամենը հինգ հազար զինվորով յոթ միլինոնանց

Ադրբեջանին հաղթեցինք, քանզի երբ Քրիստոնյա մաքուր
արժեքներով ձևավորված մարդիկ կանգնում են իրար կողքի,
ում բարձրագույն արժեքը մարդ սիրելն է- այդպիսի
միաբանության դեմ որևէ զենք չի կարող հաղթել:
Աստված առաջնորդել է մեզ- և մենք իմացությամբ կամ՝
անտեղյակ- առաջնորդվել ենք Սուրբ Հոգով - և դա տարավ
շատ-շատերին հերոսացման:
Միայն 144 ջոկատներ են մասնակցել պատերազմին, որոնց
հիմքն էր հատուկ ջոկատայինների գունդը, որը կռվում էր
հերոսաբար և անբիծ էր : Այդ գունդը ոչ միայն Վազգեն
Սարգյանը լուծարեց, այլ նաև՝ անընդհատ մեզ ուղարկում էին
ոչնչացման, դիտմամբ շրջապատի մեջ գցելով, կամ՝ չկրակելու
հրաման տալով, երբ թշնամին գրոհում էր »:
«Մենք երդվել էինք ծառայել Աստծուն և ժողովրդին. մենք
պահում ենք այդ ուխտը ի մահ»:
«Պատերազմներից հետո պետությունը կայանում է, երբ
մտավորական գեներալներն և հերոսները ետ են գալիս և
շարունակում իրենց գործը թիկունքում, բայց մեր պարագայում
Վազգեն Սարգսյանը և Սամվել Բաբայանը խնդիր էին դրել
հենց այդ մտավորական հրամանտարության սերուցքը
վերացնել111»:
Սամվել Բեկթաշյան,
Արցախի Պատերազմի վետերան, հրամանատար

1990-ական թվականներին Հայոց Համազգային շարժումը

ուղղված էր Սովետական աթեիզմի դեմ, երբ Հայ ժողովուրդը
վերադառնում էր իր ազգային հզոր արմատներին-
Քրիստոնեկան սուրբ կրոնին:

111
ԻՆՉՈՒ՞ ԿԵՂԾԵՑԻՆ ԱՐՑԱԽՅԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ 1- 8
https://www.youtube.com/watch?v=QodXI9jMyPw

193
Այդ կանխելու համար Սովետական ԿԳԲ-ի ներքին շերտերի
գործակալները իսկույն ձեռնամուխ եղան արատավորելու Հայ
ժողովրդի հերոսկան պայքարի և մարտիրոսության
պատմությունը իբրև թուլություն, իսկ Քրիստոսի Անձը՝ իբրև
Հրեական ազգային գործիչ- որպես «Ջհուդական»
կոնսպիրացիա:
Կա «Եհուդա», որին Հայրերը անվանում են «Ջհուդ» և կան
Եբրայացիներ, որից էլ սերվել է Հիսուս Քրիստոսը՝ մայրական
շառավիղով:
Հնգամատյան Աստվածաշնչի մեջ ոչ մի տեղ չի օգտագործվում
«Հրեա» բառը, այլ ասվում է՝ Իզրաելի ժողովուրդ և ի նկատի
ունի Աբրահամի, Իսահակի, Հակոբի հոգևոր ժառանգությունը,
որի Ուխտի տապանակը պահում էին նրանց սերունդները՝
Եբրայացիները, Եբերի112 սերունդը :
Քանի դեռ Եբրայացիները, Աբրահամի սերունդը ում տրված էր
Աստծո Ուխտի՝ պայմանագրի Տապանակը- Տաս
Պատվիրանների քարի սալիկները՝ գրված նախ Աստծո, ապա՝
Մովսեսի ձեռքով – այդքան ժամանակ նրանք սուրբ ազգ էին,
բայց երբ սկսեցին խառնվել օտար աստվածների,
հեթանոսական պաշտամունքներին և միայն ձևով պահեցին
Աբրահամի ուխտն ու հավատքը- Աստված երես թեքեց
նրանցից: Եվ այս այլասերումը ֆիզիկական մաքուր ռասսայի
մասին չէ խոսքը, ինչպես հակաքրիստոսները պնդում են, այլ՝
դա վերաբերվում էր հավատքի ուխտի սրբությանը:
Եբրայացիների մեջ առաջացավ նոր հոգևոր այլասերված
ցեղը՝ Հրեական, որին Քրիստոսի ժամանակ անվանում էին
նաև Փարիսեցի: Այս ցեղը ո՛չ ուսմունքով և ո՛չ ծեսով այլևս
Եբրայացի չէր, ոչ անգամ՝ գրությամբ, կամ՝ լեզվով:
Քրիստոսի ժամանակ արդեն սրանցից առանձնացել էին
Արամեացիները, Հեսսեները և այլ ցեղեր, ովքեր հավատարիմ
էին Աստծո Ուխտին և պահպանում էին Աբրահամի և Մովսեսի
պատվիրաններն ու սրբությունները, նաև՝ հավատալով

112
Eber . Hebrew: ‫עבר‬
194
խոստմանը, որ Մեսիան՝ մարդացած Աստվածը պետք է
հայտնվի:
Հնում ազգությունը որոշվում էր հավատալիքով. նա ով
սինագոգի անդամ էր՝ Հրեա էր. և սա առ այսօր այդպես է:
Հիսուս Քրիստոսը Հրեա ժողովարանի անդամ չէր և Նրան
դուրս էին վռնդում Սինագոգից- կամ՝ ավելի ճիշտ հակառակը:
Հրեաները Աստծո սինագոգից113 իրենք էին դուրս վռնդված և
ներկայացնում էին կաունտերֆիտ՝ կեղծ կրոն, որը իրականում
հեթանոս աղանդ էր, սկսած դեռ հարյուրավոր տարիներ
Քրիստոսի ծննդից առաջ: Ահա ինչու Քրիստոսի հարության
հետ այդ կեղծ տաճարի խորանը ճեղքվեց երկու մասի- և այդ
ճեղքից Դժոխքի ոգիները դուրս գալով՝ սարսափի մեջ
պահեցին Երուսաղեմը :
Իսկ ո՞վ է Ջհուդը (‫מיהו יהוד י‬jehuˈ- Yehudi). Հրեան. ըստ
Հրեական սինագոգի օրենքի դա նա է, ով ենթարկվում է Հրեա
օրենքներին, Halakha-ին, Հրեա ծերերի՝ ռաբբիների
ավանդությանը և ուսմունքին, և մարդու ազգային էթնիկ
պատկանելությունը ոչ մի կապ չունի Հրեա լինելու հետ սկսած
վաղ միջնադարից, քանզի այս ծիսկան կանոնները
փոխանցվում էր մարդու մոր դաստիրակությամբ: Խոսքը
վերաբերվում է ծիսկան ավանդական էթնիկ կրոնին, որը
կազմում է Հրեա ինքնությունը: Այդպես՝ կան ազգությամբ և
արմատներով տարբեր Հրեաներ. Ասքանազիներ, Սեֆարդիկ,
Եթովպիան, Միզրահի, Յեմենյան, և այլն:
189 ՔԹ –ում Րաբի Հուդա Իշխանի՝ ՀաՔադոշի կողմից գրվեց
Թալմուդը, որը իբր լրացնում է Հնգամատյանը, Թորան՝
բանահյուսական ավանդությամբ:
Այդպես աստիճանաբար ձևավորվեց Կաբալա Հրեաների
օկկուլտ աղանդը՝ հիմնված մոգական թվագրական,
սնոտիապշտության, մարմնական անիմաստ ծեսրի և
նախապաշարումների վրա, քան՝ Աստվածաշնչի բուն
իմաստի- ապա՝ այն դարձրին ազգություն և երկիր՝
կազմակերպված և ստեղծված ոչնչից. 1950-ականներին

113 «Sinagoge» Ֆրանսերեն բառ է, նշանակում է՝ ժողովարան:

195
Հրեությունը արդեն գործող միավոր էր համաշխարհային
քաղաքականության մեջ:
Այսպիսի հաջողության զուտ պատճառն այն էր, որ այս
աղանդի ներկայացուցիչները միջնադարից վաճառականներ
էին և վարկերով պարտք տալով- դարձան խոշոր բանկիրներ,
ապա՝ և ծրագրված կերպով ամեն ինչ ներդրեցին և ստեղծեցին
իրենց ինքնությունն ու ազգային միավորը : Դա Ցեղակրոնի
կատարյալ դրսևորումն է և հիմնված է ազգային դեսպոտիզի ու
մտքի բացարձակ կոնտրոլի վրա- այն, ինչ երազում էր տեսնել
Գարեգին Նժդեհը: Բավական է ասել, որ Հրեաների
ցեղակրոնի վրա հիմնված Իսրաելը անմշակույթ երկիր է, որը
ոչինչ չի տվել մարդկությանը, բացի այն, որ նրանց էթնիկ
«վարպետները»՝ Ռոկֆելերն ու Ռոտշիլդը, Հիտլերի միջոցով
կազմակերպեցին հասարակ, անմեղ մարդկանց կոտորածը՝
իրականացնելու համար Իսրաել պետությունը, որպեսզի
անտուն ու աքսորված Հրեաներին վերաբնակեցնեն այդ
ասիական երկրում որպես Հրեաների պետություն:

Ա. Հիսուսը Հրեա չէ,

չէ, Եբրայացի է

Նա, ով չի ենթարկվում Սինագոգին, հայտարարվում է ոչ-

Ջհուդ՝ ոչ-Հրեա:
Հիսուս Նազովրեցին պաշտոնապես հայտարարվել էր որպես
ոչ-Հրեա Ջհուդական Սինագոգի կողմից, Ա դարից ցայսօր:
Քրիստոս Հրեա չէր:
Նա Եբրայացի էր:
Հրեաները- Ջեհուդեա-Ջհուդ-Եհուդ- դրանք հեթանոս ցեղ էին,
որ կային՝ Եբրայացիների հետ խառնված. Քրիստոս նրանց
անվանում էր «Փարիսեցի»:
Եբրայացիները բոլորը- որ կոչվում էին մնացորդաց-
Քրիստոսի հարությունից հետո դարձի եկան և ձուլվեցին
Քրիստոնյա ժողովրդներին:
Իսկ 70 ՔԹ-ին երբ Հռոմեացիները քանդեցին Երուսաղեմը-
Ջեհուդաները դրանից հետո ցրվեցին ազգերի մեջ:
196
Մինչև միջնադար նրանք կոչվում էին Մանիքեականներ, իսկ
միջնադարում արդեն ձևավորվեցին որպես կրոնական-
ազգային միավոր- և կոչվում էին Հասիդիկ Հրեաներ. սրանց
շարքերը լրացնում էին տարբեր ազգեր՝ թաթար-մոնղոլներից,
եթովպիացիներից մինչև եվրոպական ծագում ունեցող :
XVIII դարից նրանք արդեն քաղաքական միավոր էին:
Ջեհուդաները Հնգամատյան Աստվածաշունչը վեր ածեցին
Թալմուդի, որը իրենց ժողովրդկան ավանդությունն է, այսինքն-
ուզածդ ռաբբի խմբագրում էր ու նենգափոխում
Աստվածաշունչը, ինչպես Հադիթը՝ Մուսուլմանների մեջ:
Սրանցից առաջ եկավ Կաբալա օկկուլտ սեկտը, որի ծեսերը
ուղեկցվում են անգամ մարդկային զոհաբերություններով,
պիղծ սովորույթներով, որոնցից ոչ մեկը ո՛չ Աբրահամի օրենքի
տակ է, ոչ՝ Մովսեսի:

Սուրբ մանուկ մարտիրոս Սիմոն Տրենթի

(1472-Մարտ 21, 1475), Տրենտո, Իտալիա:
1472-ին Հրեական աղանդավորները բռնեցին այս երեխային ու
իրենց Պասեքի տոնին արյունաքամ արեցին՝ նրա արյունը
օգտագործելու իրենց ծիսական նվիրաբերմանը: Պապ
Սիքստուսը IV–ը ձերբակալեց հանցագործներին, ովքեր
խոստովանեցին հանցագործությունը: Նմանապես՝ Լինկոլնի
Հաֆի, Վուիլլիամ Նորվիչի, Անդրեաս Օքսների և այլոց
ծակծկված արյունաքամ մահացած մարմինները վերագրվել են
Կաբալիստ Հրեաների հեթանոս ծեսերին՝ մատուցված որպես
զոհաբերություն- պատմության տարբեր
ժամանակահատվածներում:
197
Հիսուս Քրիստոսը պատմական Անձ է. Աստված երևաց
վառվող մասրենու թփի միջոցով ու խոսեց Մովսեսի հետ՝
114

տալով մարդկությանը օրենքը: Ապա՝ Ինքը Աստված

մարդացավ որպես իսկական մարդ և Աստված՝ մարդու և
Աստծո բնությամբ- ներկայացնելով Ինքն Իրեն որպես
Երրորդության –եռյակ հոգևոր տարածաչափի մեկ
աստվածություն:
Կան Նրա մասին հազարավոր պատմական վկայություններ.
նոր տեխնոլոգիայի հետ վերկանգնված է Նրա հրաշակերտ
պատկերը, որը տպված է Իտալիայի Թորինո քաղաքում
գտնվող իր մահվան սավանի վրա: Քրիստոսի Իկոնը՝
Պատկերը իր հարության վարշամակի վրայի հզոր ատոմային
ճառագայթումից առաջացած բնական պատկեր է:
Ըստ Հովսեփուս Փլավիուսի, Նա խարտյաշ էր, խաժից դեպի
կապույտին խփող աչքերով, հասակով բարձր էր.
աննկարագրելի գեղեցիկ մարդ էր՝ ամեն ինչով՝ «տեսնելու
արժանի115»:

Քրիստոսի կենդանության օրով արդեն ժողովուրդը Նրան

պաշտել է որպես Աստված; Իսրաելում պահպանվում է բոլոր
այն տեղերը որտեղ Նա խոսել է, նստել է, քայլել է, հպել է իր
ձեռքը... Մեկ անգամ Նրան տեսնելուց հետո՝ անհնար էր հեռու
մնալ նրանից: Երբ հեթանոսները խաչելության ժամանակ

114
Ելից 3:1-3:
115
Փլավիուս, «Հնություն Հրեից», գիրք 18, II.
198
տանջում էին Նրան, Նրա երեսին շոր էին փռել, քանզի Նրա
Աստվածային Դեմքին նայելիս- նրանք հափշտակվում էին:
Հայկական Եդեսիայի Թագավորության թագավոր Աբգարը
հրավիրեց Քրիստոսին նամակով՝ թագավորելու Հայաստանի
վրա116, այնպես որ Հիսուս Քրիստոսը մանդատ ունի անգամ
քաղաքացիական օրենքո
օրենքով լինելու Հայոց Թագավոր:
Թագավոր
Աբգարը տառապում էր բորոտությամբ, որը Թադևոս
Առաքյալը բուժեց: Քրիստոսը ամբողջ Հայ ազգին բուժեց իր
հեթանոս բորոտությունից:

Աբգար Թագավորի գերեզմանը՝ գտնված ժամանակակից

Թուրքիայում:

Աստվածաբանության մեջ տարբերակվում է՝ Հոգևորություն և -

Սպիրիտիզմ: Հոգևորությունը դա այն է երբ մարդու բնությունը
դառնում է գերբնական՝ պատվաստվելով Քրիստոսի
Աստվածային Բնության վրա, երբ մարդը հաղթահարում է իր
բնական զորությունները՝ մեղքը: Դա կատարվում է միայն
խոնարհության առաքինությամբ- խաչին ու դոգմատիկ
ուսուցմանը: Այլ ճանապարհ դեպի սրբացում չկա: Սրբացումը
փրկագնված է Քրիստոսի Արյամբ:
Իսկ Սպիրիտիզմը դա այն է, որ մարդը սքողում է իր ներքին
էությունը և մտնում է հոգևոր աշխարհի մեջ որպես ուսուցիչ
կամ՝ աշակերտ, որին Քրիստոս անվանում էր
«Փարիսեցիություն»- այսինքն՝ էությանը ներհակ, սակայն ՝

116
Մովսես Խորենացի «Հայոց Պատմության» ԼԴ, II.
199
խոսքով միայն Աստծո ծառա: Եվ սրա տակ դրվում են բոլոր
կեղծ կրոնները:
Փրկության բանալին էությամբ փոխվելն է- ծնվելու որպես նոր
մարդ Սուրբ Հոգուց:

Բ. «Խախտվեց ուղղափառությունը,
ուղղափառությունը հիմնավորվեց
տգիտությամբ չարափառությունը»
չարափառությունը 117

Բայց ահա՝ տենում ենք «շունը վերդարձել է իր փսխածին118».

Հայաստանում տարածված է ամեն տեսակ բողոքական,
անգլիկան, պենտեկոստալ աղանդներ, որ տեղ են գտել
Հայաստանի հինավուրց եկեղեցու տաճարներում,
հովանավորվում են և ողջույնի արժանանանում Կտրիճ
Ներսիսյանի հակա-քրիստոնեկան փարիսեցիների
նվիրապետության կողմից:
Տեսնում ենք դիվահարված մարդիկ, որ նոր՝ Պնտեկոստալ
աղանդի զոհերն են, որը Վատիկան II ագնոստիկ, սինքրետիկ
հեթանոսական մասոնական ժողովը հաստատեց կաթոլիկ
եկեղեցում հատկապես սկսած Հովհաննես Պողոս II
ստապապից, 1962-ականներից :
"Լեզու Խոսել" չի նշանակում բլբլացնել անհայտ լեզվով, այլ
այդ նշանակում է երբ՝ դու խոսում ես քո լեզվով ՝ դիմացի
մարդը քեզ լսում է իրեն հասկանալի լեզվով, եթե քո լեզուն
չգիտի119:
Անհայտ գոյություն չունեցող լեզվով բլբլացնելը նշան է
դիվահարության:
Տեսնում ենք՝տգիտությունն ու ապոկրիֆ աղանդներն են
մոլեգնում Հայաստանում և տեսնում ենք կույրերը՝ կույրերին
առաջնորդ..
"Մենք օտար ազգերին չենք մկրտում, ինչպես անում էր
Վազգեն Ա-ն," ասում է Ասողիկ սուտ-վարդապետը իր
117
Սրբ. Մովսես Խորենացի . «Հայոց Պատմություն», III ԿԸ

118
2 Պետրոս 2:22
119
Գործք 2:8-11
200
հեռուստատեսային մի հարցազրույցում. այդ մարդը ավելի
շատ նման է մելեգնող մոլլայի, քան Քրիստոսի ծառայի:
Ազգությամբ Հայ լինելը իրենից ոչ մի բարոյական արժեք չի
ներկայացնում: Սուրբ Պողոս Առաքյալը մերժում է ազգային
պատկանելիության գերադասությունը 120 և ցույց է տալիս, որ
մարդը ի Քրիստոս ազատ է ու սուրբ:
Տգետ տերտերները, որ ծառա են իրենց սահմանափակ մտքին
և մերժում են մեր սուրբ հայրերի ուսուցումը՝ իրենք իսկ
լինելով աղանդավոր- այսօր կործանում են Հայ ժողովրդին և
դառնում են գայթակղության քար. Սուրբ Լուսավորիչը ինքը
Պարսիկ էր, Պարթև: Սուրբ Հռիփսիմեաց կույսերը Լատին էին:
Սուրբ Մծբնա Հայրապետը Ասորի էր, և այլն:

Ուրբան Երկրորդ Պապ- «Ոչնչացրո՛ւ պիղծ թշնամուն. պարտքդ է

պատերազմելու , երբ հարձակվում են քո երկրի վրա»:

«Օ~ իմ սիրված և ընտրված ազգ Աստծուց,

գնա՛ և ոչնչացրո՛ւ թշնամուն, որ գրավել են Հայաստանի,
Սիրիայի և Փոքր Ասիայի սուրբ հողերը բարբարոս
մահմեդական Պարսիկների և Սելջուկների կողմից, որ
անիծված ցեղ են՝ խորթացած Աստծուց, որոնք ասպատակում
են Քրիստոնյաների հողերը՝ հրդեհելով ու թալանելով շեները:
Նրանք ամենադաժան կտտանքների են ենթարկում
Քրիստոնյաներին և պղծում են մեր եկեղեցիների խորանները՝
կղկղալով այնտեղ:

120
Գաղատացիներ 3:28
201
 Ընտրի՛ր լինելու սուրբ ուխտագնաց մարտիկ Աստծո փառքի
համար՝ կրելով սուբ խաչի նշանը ճակատիդ և սրիտդ վրա
որպես մարտիրոս՝ կռվելու ամեն գնով այս բարբարոսների դեմ
որպես սուրբ ուխտյալ:
Մահմեդականները ասպատակում են Քրիստոնյաների
երկրները, դատարկում են դրանք բնակիչներից , քշում են
նրանց ստրկության, իսկ մնացած մասին տանջելով սպանում
են . նրանք բռնի թլփատում են Քրիստոնյաներին և նրանց
արյունը ցանում սուրբ խորաններին, լցնում մկրտության
ավազանների մեջ ՝ ծաղրելու: Նրանք ցցի են հանում
Քրիստոնյաներին, կամ վարժություններ անում նրանց վրա՝
կտրելու նրանց գլուխները մեկ սրի հարվածով— և այսպիսի
շատ անմարդկային պղծություններ... Իսկ ո՞ւմ վրա է այս
մարդկանց փրկությունը և երկրների պահպանումը , եթե ոչ՝
ձեր..
Առաջ յԱստվա՛ծ-
Deus Vult!»
Ուրբան Երկրորդ Պապի Խոսքը, 1095:

Փոխանակ միանալու Հռոմի պապական ասպետներին և

սատկացնելու մահմեդական օձին իր բնի մեջ, հակաՀռոմ և
Հակա-քաղքեդոնական դրածո Հայ կղերը աղ ու հացով, ոսկով
ու խնկով դիմավորել է Իսլամական վայրենի ցեղերին:
Ուրեմն՝ ինչո՞ւ զարմանալ, որ Հայ ազգի ցեղասպանությունը
պատահեց. օձը եթե տաքացնես՝ միայն այն պիտի խայթի:
Փոխանակ կռվելու բարբարոս Արաբի, Պարսիկի ու Թուրքի
հետ, Հայ աղանդավոր միաբնակ կղերականությունը միշտ
միավորյալ է եղել Քրիստոնեության թշնամու հետ՝ ընդդեմ Հայ
կաթողիկե ուղղափառ աթոռին ու հավատացյալ ժողովրդին:

Ըստ Առաքել Դաւիրժեցու 1604-ին այսպես դիմավորեցին

Ջուղայեցիները Շահ Աբբասին՝ նախաձեռնությամբ Խոջա
Խաչիկի.

202
«Եւ ի գալն, յորժամ հասին ի գիւղաքաղաքն Ջուղայ, ամենայն
բնակիչքն Ջուղայու, բազում եւ զանազան, եւ պէսպէս
յօրինուածովք պատրաստութիւնս հոգացեալ ելին ընդ առաջ
շահին, որպէս վայել է թագաւորի։ Իշխանք եւ ծերք եւ
երիտասարդք, ի զարդ եւ ի զէնս ոսկէհուռն սխրատեսիլ
հանդերձից պճնազարդեալք, ընդառաջ ընթանային։ Եւ
նորաբողբոջ դեռահաս մանկունք ոսկի բաժակաւ զանուշահամ
եւ զազնիւ գինի մատուցանէին։ Լուցեալ մոմեղինօք եւ խնկօք եւ
կնդրկօք քահանայք եւ մարմնաւոր երգեցիկք առաջի
ընթանալով յարմարական ձայնիւ նուագէին։ Եւ զճանապարհս
անցից արքայի զարդարեցին. եւ յեզէրէ գետոյն մինչեւ
ցապարանս խօջայ Խաչիկին արկին փայանդազ առաթուր
թագաւորին, պատուական եւ վայելուչ կումաշս, որոց վերայ
էանց թագաւորն՝ եւ գնաց ի տուն խօջայ Խաչիկին։ Եւ ի տան
անդր, խոջայ Խաչիկն զոսկի սկուտեղ լցեալ ոսկւով եդեալ ի
ձեռն որդւոյ իւրոյ մատոյց առաջի թագաւորին, նոյնպէս եւ
ամենայն մեծամեծքն Ջուղայու մատուցին ընծայ, որպէս վայել
է թագաւորի։ Եւ զաւուրս երեք եկաց անդ շահն, եւ Ջուղայեցիք
պատուեցին զնա համադամ կերակրօք եւ ծաղկեհամ
գինեաւ»121:

Օտար կրոնները, կռապաշտությունը, սնոտիապաշտությունը

այսօրվա Հայոց եկեղեցին դարձնում է Իսլամական աղանդի
պես մի բան ՝ հիմնված էթնիկ տրայբալիզմի և ֆանատիզմի
վրա: Պատահական չէ, որ դարեր ի վեր աղանդավոր հակա-
Քաղքեդոնականները գերադասել են կռապաշտ Իսլամը և
մահմեդականների լուծը, քան՝ մի լինել կաթողիկե Հռոմի հետ,
որը միշտ պատրաստ էր պաշտպանել իր հավատցյալ հոտը՝
որ ազգից էլ նրանք լինեին:
Այսօրվա անսուրբ եկեղեցու մեջ խցկված սուտ քահանաները
պահելով եկեղեցին մեկուսացված և անտեր՝ սկսած ուշ
միջնադարից սկսել են հարել օկկուլտ հեթանոս ու
Իսլամական կախարդություններին, որը ջատագովվել է

121
Առաքել Դաւրիժեցի, «Պատմութիւն»:

203
միաբնակ ասորի-հեթանոս օտար դրածո հայ քահանաների
կողմից:
Ահա մի վհուկության թուղթ-ու-գրի օրինակ, գտնված
Էջմիածնում լույս տեսած մի աշխատության մեջ, որը
խորհուրդ է տալիս դևերից կապված մարդուն բուժել հետևյալ
կերպ. «Ձուն եփել, գցել կրակի մեջ, կրկնել մարդու անունը,
ասել այս բառերը... /օկկուլտ ծագումով վհուկային
անհասկանալի բառեր/, ապա՝ թող մարդը միզի, և այլն»:

204
 Ներքևի նկարում Վազգեն Ա-ն իր տուրքն է մատուցում Աթա
Թուրքի գերեզմանին:

Այս կեղծավոր մարդը բերանի մի անկյունով

հայրենասիրությունից է խոսում, ազգի թիկունքին՝ հարգում
Հայության դահիճին:

Գ. Քարիսմատիկ Դևերը՝ Հայոց Եկեղեցում . Ջեզաբելի և

Բաղամի Ոգիները

Այսօր Էջմիածնի սուտ-կրոնավորները գավառական

բախտագուշակների և գրբացների հետ մեկտեղ առաջ են
քաշում իրենց «սրբերին». օրինակ, Վասուլա Ռիդեն անունով

205
Հույն օկկուլտիստ կնոջը, ով ընդունվում և մեծարվում է Հայ
սուտ քահանաների և իրենց հետևող հոտի կողմից:

Կաթոլիկ և Հույն Օրթոդոքս- եկեղեցին օրինական հրամանագրով

այդ կնոջ տեսիլները արգելում է ընդունել որպես ճշմարիտ
հայտնություն, ավելին՝ Դոմինիկյան Էքզորսիստների էքսպերտը այս
կնոջը հռչակեց դիվահարված, նրա գործունեությունը՝ շատ
վտանգավոր;
Այս կինը փոխանցում է պատգամներ, ուր Սատանան ինքն իրեն
ներկայացնում է ամենազոր:
Այս կինը հայտարարում է, որ իբր Քրիստոս ամուսնացել է իր հետ և
մատանի է դրել իր մատին:
Այս կինը ընդունում է Սինկրետիկ նեո-հեթնոսական աղանդը, ըստ
որի բոլոր կրոնները մեկ են և փրկության ճանապարհ են:
Այս կինը հավակնում է, թե իրբ Քրիստոսը գալիս-բռնում է իր ձեռքից
ու իր փոխարեն գրում է նամակներ: Սա դիվահարության տեսակ է,
որ կոչվում է Վիբրացիա և Մեքենայական Գրություն:
Այս կինը Բենի Հենի նման տարածում է պիղծ ոգիներ, որից մարդիկ
հիպնոսանում են ու ընկնում էպիլեպտիկ ցնցումով- ապա
տառապում են հոգեկան հիվանդություններով:
Այս կինը պնդում է, որ եկեղեցին գրավված է հակաքրիստոսով, և
եկեղեցու խորհուրդները ունայն են և իբր հիմա սկսում է Սեկուլար
Մեսիանիզմի շրջան, այսինքն՝ ամեն մարդ քահանա է և ունի շնորհք,
ինչպես Բողոքականներն են պնդում, և այլն, և այլն:

Պետք է հասկանալ, որ 1962-ի Վատիկան II Համաժողովից

հետո Հռոմեկան կաթոլիկ Եկեղեցին վերացրել են որպես
206
առաքելական, արմատախիլ արել իր առաքելական հողից,
բացառապես մի քանի անկախ եպիսկոպոսական աթոռներից-
և որ այս Վատիկանի հիերարխիան իր պապերով՝
ներկայացնում է այլ կրոն- ոչ՝ Քրիստոնեկան, կամ՝ Կաթողիկե:
Նրանք ժխտում են Դժոխքի գոյությունը, հռչակում են, որ բոլոր
մարդիկ փրկված են, քանի որ Աստված «սեր» է- առանց
հասկանալու, որ Աստծո սերը միայն գալիս է Իր
արդարությունից և չի բաշխվում չարերին:
Հայաստանցիների կողմից այս օրերին բավականին
զարմանալի պաշատմունք կա նաև դեպի Ֆրանսիսկ
ստապապը՝ Բերգոգլիոն, որը հիմնական աղանդների
պրոպագանդիստն է և տարածողը, ում նաև միլիոնավոր
կաթոլիկներ անգամ չեն ճանաչում որպես պապ՝ Սրբ.
Պետրոսի փոխանորդ, քանզի եկեղեցու առաջնորդը ավտոմատ
կերպով կարգալույծ է արված երբ նա քարոզում է դոգմատիկ
ուսուցմանը հակառակ աղանդներ:
«Ազատության Աստվածաբանություն» (Liberation Theology )- սա
մի աղանդ է, որ տարածված է բոլոր առաքելական
եկեղեցիներում- Արևելյան և Արևմտյան- որը հավակնում է
ազատել մարդուն եկեղեցու դոգմաներից, Աստվածային
հայտնությունների տեղ դնելով հյումանիզմը- սրանք առաջ են
քաշում գլոբալ կոմունիստական գաղափարներ, առ այն որ
մարդու կյանքի նպատակը սոցիալական արդարությունն է և
նրա բարեկեցությունը:
Սրանց նպատակն է՝ ստեղծել մեկ կրոն- մեգա եկեղեցի-
միացնելով բոլորին որպես մեկ:
Liberation Theology գաղափարախոսն է Բերգոգլիոն, ակա
Ֆրանցիսկ «պապը»- և բոլոր կեղծ տեսանողները, մոտ չորս
հազար Պենտեկոստալ «միստիկներ»- տեսանողներ, որ իբր
փոխանցում են Քրիստոսի պատգամները:
Զարմանալի է, որ որոշ լեզուներից այս մարդու անունը՝
«Բերգոգլիո» Գուգլի թարգմանիչ սերվերը թարգմանում է
որպես «Նեռ»: Այս հարցում՝ մեր կարծիքները
համապատասխանում են: Ով ժխտում է, որ Քրիստոսի Անձն է
միակ մարդության փրկիչը՝ Նեռ է:
207
Ավագ Շաբաթ օրը սարկավագը և հավատացյալները եկեղեցին
պղծում են՝ կախարդահկան սպիտակ կապերի մագիա անելով՝
հովանավորությամբ «թեմիս առաջնորդի»:
Հնում Եկեղեցին այսպիսիններին վառում էր խարույկի վրա՝
Քրիստոնեկան կրոնը պղծելու համար:

Կա եկեղեցասիրաց միություններ և Կարմիր Ավետարանի

օկկուլտ աղանդ, որ գտնվում են Էջմիածնի հովանավորության
տակ, որոնց անդամներից շատերը լինելով վհուկության և
կախարդության կռապաշտ մոգեր նաև՝ ձեռնադրված են որպես
Հայ Առաքելական եկեղեցու «քահանա»: Նրանք սուտ
քահանաներ են և նրանց արած ծեսերը շնորհք չունեն, քանզի
«երկու տիրոջ չեն կարող ծառայել»- Դևերին և Աստծուն
միաժամանակ:

208
Քանի՞ այսպիսի աղանդավոր սպիրիտիստ առաքելությամբ
աշխատող մարդիկ կան Հայ համայնքներին և եկեղեցիներին
կցված...

Վհուկ Վասուլայի գրքերի թարգմանիչներն ու տարածողները

Հայաստանում

Ոչ ոք չի կարող Աստծուն ծաղրել և հենց այսօր պետք է ամեն

մի Հայ մարդ- աշխարհական կամ՝ քահանա- հրաժարվի
էթնոսի, անզարգացած, ցածր գիտակցություն ունեցող ցեղային
մտածողության տարրերից և սովորություններից:
Եվ դա Աստծո հրամնն է122:

Ամեն մարդ, ով հետևում է աչքահուլունքներին,

հորոսկոպներին, սնոտիական մոգություններին-
ինքնակործանվում է, այնպես ինչպես Ջեզաբելը: 123

«Նա ով մոգություն է անում պիտի մեռնի երկրորդ

հավերժական մահով»- Հայտնություն 21:8:
«Այդպիսինները չեն տեսնի Երկնքի Արքայություն»- Գաղատ.
5:20-21:
Հորոսկոպի և աստրոլոգիայի գուշակներին, ովքեր հնարում են
էներգետիկ և այլ մարմնական աստվածություններ ՝

122 Օրինաց 18:10-12; 2 Թագավորաց 21:6; Միքա 5:12; Եսաի 47:12; Եզեկիել
13:18, 20; Գործք 8:11-24; Ղևտոց 20:27; Ելից 7:11; Հայտնություն 9:21; 22:15:
123 2 Թագավորաց 9:22:

209
այդպիսիններին սպասվում է դժոխքի դատապարտություն,
քանզի նրանք դևերի հետ մտնում են կոնտակտի մեջ124.

«Դուք, որ վստահեցիք չար ոգիներին, ուրեմն՝ ձեր վրա պիտի

գան այդ չար ոգիները և պիտի լինեք նեղության մեջ, տեսնեմ
ինչպե՞ս աստղագուշակներն ու տիեզերա-մարգարեները
պիտի գան ձեզ փրկելու.. Նրանք իրենք չեն ազատվելու
Դժոխքի այրող կրակներից, ուր մնաց թե ձեզ օգնեն...» Եսայի,
47:10-14a:

Վեջին Խոսք . Հայ Ժողովրդի Վերածումը Ցեղային

Միավորի: Հայը «Տեսակ»
Տեսակ» չէ, Ինչպես Անասուն, Այլ՝
Նա Անհատականություն Է

1. Հայ Ցեղակրոնի «Ծառը»

Ծառը» . Պտուղից Երևում
Երևում է Ծառը

Քրիստոս ասում է. «Ով մեր դեմ չէ՝ մեզ հետ է125»- այսպիսով
ամբողջ աշխարհի բարի կամքի մարդկությունը ընդգրկելով ի
մի: Հայաստանի առաջնորդող կուսակցությունների
նշանաբանն է. «Ով մեզ հետ չէ՝ մեր դեմ է»- այսպիսով
ստեղծելով կուսակցական ներփակ կլան, որը ի վերջո դառնում
է հանցագործների խումբ, որը մեկուսացնում է բոլոր նրանց,
ովքեր անվերապահ չեն ենթարկվում իրենց առաջնորդին
որպես ամեհի «կնաքահոր»:
Այսպիսի մարդիկ հիվանդ են, ուժի հիվանդ- և կարող են գործել
միայն ոհմակով:
2001-ի սեպտեմբերի 24-ին «Առագաստ» սրճարանում
սպանվեց Պողոս Պողոսյան անունով մի մարդ: «Պրիվե՛տ,

124Օրինաց 4:19; 17:2-5; 2 Թագ. 21:3, 5; Սոփոնիա 1:5; Հոբ 31:26-28; Երամեա
8:1-2, Երամեա 10:2; 27:9-10; Դանիել 2:1-4; 4:7; 5:7-9:

125
Մարկ. 9:40:

210
Ռո՛բ» արտահայտության համար ՀՀ երկրորդ նախագահ
Ռոբերտ Քոչարյանի թիկնապահը զուգարանում ծեծելով
սպանեց Պողոս Պողոսյանին:
Սա միայն մեկ օրինակ է. այսպիսի բռնություն այսօրվա
Հայստանում կատարվում է ամեն քայլափոխին- անկախ
դատարանների և իրավական մարմինների լրիվ
բացակայության պայմաններում:

Հայ
Հայ Սրբի և Անահատականության Վարքը. Հայկանուշ
Զառացեանի պատմությունը

Հայոց ցեղասպանության ականատես Հայկանուշ Զառացեանը

պատմել է, որ Եփրատ հասնելուն պես մի մունետիկ
հայտարարել է, թե գումար ունեցողներին նետելու են գետը,
իսկ ով չվճարի՝ կկացնահարվի: Նավակների մեջ բոլորին
կողոպտել են, հարսներին ու աղջիկներին զատել ու տարել
իրենց հետ: Տասը աղջիկ ձեռք ձեռքի տված իրենք իրենց նետել
են գետը: Հինգ-վեց տղա երեխա էր մնացել քարավանի մեջ:
Թուրքերը նրանց մորթել են, կրակի վրա կարմրացրել, բերել
նրանց մայրերին ու ասել՝ համեղ, արդար միս է, համեցեք-
կերեք:

«Եփրատ հասնելիս մունետիկ մը ելաւ կանչեց թէ փարա

տուողը ջուրը պիտի նետուի, փարա չի տուողը կացինով պիտի
սպանուի: 100 ոսկի հաւաքեցինք տուինք: Նաւակին մէջ
կողոպտեցին, հարսներ, աղջիկներ զատեցին առին։ Տասը
աղջիկ ձեռք-ձեռքի տուած, իրենք-զիրենք գետը նետեցին: Մօրէ
մերկ եղած` հանեցին մեզ դիմացը: Հինգ-վեց տղայ մնացեր էր.
մորթեցին. սաճի վրայ կարմրցուցին, բերին մօրերուն, համեղ
միս է, աժան միս է, հրամմեցեք-կերէք կ՚ըսէին։
Եփրատ գետը դիակներով լեցուն էր: Չորս օրէն մեզ Սուրուճ
տարին. ճամբան փշոտ, քարուտ. մենք անօթի, ծարաւ, լեզունիս
դուրս ձգած քիւրդերէն ջուր կ՚ուզենք, չեն տար: Շատեր
մէզերնին կը խմէին, ա՛լ աւելի գէշ կ՚ըլլար. շատ մարդիկ
ծարաւութենէ, մարեցան. ինկան. այս ճամբուն վրայ հինգ

211
Ամասիացի ծեծելով սպաննեցին, ութ մարդ ողջ-ողջ թաղեցին:
Սուրուճէն ճամբայ դրին մեզ Հալէպ տանելու. Մումպուշի
դիմացը Եփրատի մէջ մեծ կղզի մը հանեցին մեզ:
Առաջարկեցին որ իրենց կամքովը թրքացողները գիւղերը
պիտի տանին տուները բաժնեն. յանձն չառնողները պիտի
մնան կղզին:
Աւելի աղէկ սեպեցին հոս անօթի թշուառ մեռնիլ, քան թէ մեր
հաւատքը ուրանալ. 15 օրի չափ մնացինք. գիշերները սաստիկ
ցուրտ կ՚ընէր. ցորեկները տաք, ուտելիք չի կայ, ունեցողներունը
հատաւ, ծախող չի կայ որ դրամ ունեցողները գնեն, կէսէն
աւելին հիւանդութիւնով, անօթութիւնով մեռան. շատեր
ինքզինքնին ջուրը նետեցին: Մնացածները հանեցին, տարին
Այնթապի գիւղերը ցրուեցին: Զըրըմբու ըսուած գիւղին
տաճիկները քարկոծեցին մեզ, եւ շատերը քարսպան եղան.
երեք աղջիկ ձգեցին հօտի շուներուն առջեւ, յօշոտել-բզըքտել
տուին. շատերը բռնաբարեցին եւ բռնի նիքեահ ըրին»126:

Ա. Խոջալուի Կոտորածներ.
Կոտորածներ. Ցեղակրոնի «Տորթի Վրայի
Կեռասը»
Կեռասը

Ետ-Սովետական շրջանի Ռուսաստանից «անկախ,»

կախաղանից-կախված Հայաստանի երեք գոհ ու երջանիկ
նախագահները. երեքն էլ անցած նույն հանցագործ դպրոցով,
երեքն էլ նույն մեդալի 3D –եռաչափ երեսն են:

126
Կ. Գաբիկեան, Եղեռնապատում, փոքուն հայոց և նորին մեծի
մայրաքաղաքի Սեբաստիոյ, 1924, Պոսթըն, 604 էջ, էջ 330–331:
212
1991-ին երբ Լեվոն Տեր Պետրոսյանը արյամբ Ստալինի նման
ճանապարհ էր հարթում դեպի պետական պաշտոնները,
այսինքն՝ դեպի ժողովրդական հարստության ալան-թալանի
անսահմանափակ հնարավորությունը. նա գաղտնի
փաստաթուղթ ներկայացրեց իր կաբինետի բոլոր
անդամներին, ըստ որի իրենց կողմից վճարված զորքը
իրավունք ուներ կրակելու ժողովրդի վրա… Սերժ Սարգսյանի
ստորագրությունը այդ փաստաթղթի տակ ևս կա....մինչև
այսօր:
Երեքը՝ մեկ- սնվում են նույն գաղտնի ուղեցույց շտաբից: Այն է՝
սպանություններ, որոնք ոչ մի կանոնի չեն ենթարկվում,
հակամարդկային են և հանցագործ- և հենց այս բնութագրումից
բխեցնելով, պետք է ասել, որ Հայաստանի ետ-սովետական
երեք նախագահները հավասարապես ընդգրկված են գաղտնի
օկկուլտ Լյուցիֆերյան աղանդների մեջ, և որ այս
սպանությունները արյան զոհաբերության ծեսեր են, են, ինչպես
տեսանք Հոկտեմբերի 27-ի Վահագն կուռքի օրվա
կապակցությամբ կատարված կոտորածի օրինակով,
Հայաստանի ազգային ժողովում, 1999 թ. :
Եթե 1990-ականներին Հայ մարդիկ ոգևորված ոտքի կանգնեցին
և պայքարի սկզբում նրանք իսկապես տանում էին հերոսական
պատերազմ՝ վասն կրոնի և հայրենեաց, շուտով այդ
հերոսական պայքարը այս հանցագործները կարողացան շեղել
և այլասերել՝ վեր ածելով այն մոնղալական արշավանքի,
կոտորածի և թալանի...
Ահա ինչում են մեղադրում Հայ ժողովրդին հիմա. Խոջալուի
Ադրբեջանցի անզեն քաղաքացիների արյունալի կոտորածների
մեջ, որ տեղի ունեցավ 1992 թվականի Փետրվար 25-27-ին, այն
դեպքում, երբ այդ հանցագործության հետքերը տանում են
դեպի հենց իրենց՝ այդ երեք նախագահները:
Եթե Հայ մարտիկները ընդունակ են անզեն քաղաքացիների
սպանդ կազմակերպելու, ըստ Խոջալուի վարկածի- ապա՝
ինչո՞ւ մենք չենք տեսնում պատմության մեջ երկրորդ նման
օրինակ: Մյուս կողմից էլ ահա՝ երկրի նախագահը և
հրամանատարը-Սերժ Սարգսյանը- խոստովանում է
213
Բրիտանացի ժուռնալիստին ու հոխորտում- թե ՝ «կոտրեցինք
այդ կարծրատիպը». Հայը կարող է սպանել մանուկ ու կին...

«Ադրբեջանցիները կարծում էին թե կատակում են մեզ հետ և

որ Հայը ընդունակ չէ անզեն քաղաքացուն սպանելու;
սպանելու
Խոջալույում պահանջվում էր այդ ամենը փոխել...»,
փոխել Սերժ
Սարգսյանի հարցազրույցից տրված Բրիտանական թղթակից
Թոմաս Վաալին, 2000 թ127:

Հայ մարտական ջոկատները Խոջալու ավան մտան 1992-ի

Փետրվարի 25-ին, որոնց գլխավորում էր Ռուսական 366-րդ
զորամասը:
Ըստ Ադրբեջանական վարկածի Աղդամի տակ գտնվել են 613
մորթված ու խոշտանգված անզեն քաղաքացիների դիակներ,
որոնցից 106 կանանց և 83 երեխաների դիակներ էին:
Մտովի պատկերացնենք, թե ինչպես է Հայ մարտիկը
դանակահարում երեք տարեկան երեխային և հոգեկան
բավարարություն ստանում դրանից, այնպես, ինչպես
պաշտոնապես հայտարարել է Մարգար Մելքոնյանը՝ Մոնտե
Մելքոնյանի եղբայրը... Այս արյունարբու մարդիկ, որ
Իսլամական ինչ-որ անհայտ արմատներ ունեն – ոչ մի կապ չեն
կարող ունենալ Հայ մարդու բարոյական նկարագրի հետ: Հենց
նրանց նմանները Նժդեհի սադիզմը բերեցին Հայկական բանակ
և հենց նմաններն էլ հոլովում են սովորական դարձած մի
արտահայտություն, թե՝ պատերազմի մեջ ամեն ինչ
պատահում է: Արդար պատերազմի մեջ, սակայն, սադիզամ և

127
http://carnegieendowment.org/files/DeVaalinterview_r.pdf
«Before Khojali, the Azerbaijanis thought that they were joking with us, they
thought that the Armenians were people who could not raise their hand against
the civilian population. We were able to break that [stereotype]. And that's what
happened. And we should also take into account that amongst those boys were
people who had fled from Baku and Sumgait». Thomas De Waal. Black Garden:
Armenia and Azerbaijan through Peace and War, NYU Press, 2004. ISBN 0-8147-
1945-7.

214
վրեժի ցասում չի պատահում
պատահում.
ահում այդ պատահում է միայն
դիվական մարդասպանների հետ, ովքեր կորցրել են
մարդկային խիղճն ու պատիվը և զինվոր կոչվելու իրավունք
չունեն:

«Խոջալուն ստրատեգիական նշանակետ էր, սակայն դա նաև

վրիժառության գործողություն էր՝ որպես պատասխան
Սումգայիթի Հայ բնակչության կոտորածի, որը տեղի էր ունեցել
1988-ի Փետրվարի 27-ին128» - Մարգար Մելքոնյան:

Մելքոնյանը նաև նշում է կոնկրետ անուններ՝ Արաբո և Արամո

ջոկատի անդամները, ովքեր դանակահարել են և խոշտանգել
Ադրբեջանցի անզեն քաղաքացիներին:
Այդ չարաբաստիկ թիվը- 27-- որն է՝է՝ Նժդեհական
Նժդեհական արյունալի
զոհաբերությունների օրը՝ նվիրված «պատերազ
պատերազմի
ազմի աստված»
աստված»
Վահագնին,
Վահագնին որ գալիս է սատանայապաշտ Իլլյումինատիների
հիմնադիր Ադամ Վայշապտից- և այն ինչպես տեսնում ենք
ներկայանում է փոխկապակցված և կարմիր թել է դառնում
Հայկական հարցն իրենց ձեռքն առած այս մտա-հոգեկան
հիվանդ մարդասպանների համար:
Նաև տեսնում ենք, որ Սերժ Սարգսյանը աշխարհի առաջ
խոսելով՝ չի հերքում այդ կոտորածների եղելությունը, այլ այն
անվանում է միայն ՝ «չափազանցված»
չափազանցված» :
«Շատ բան չափազանցություն է»- ասում է նա նույն
հարցազրույցում, որը նշանակում է, որ նա միայն մորթված
երեխաների և կանանց թվի հետ խնդիր ունի, իսկ փաստը
ինքնին, որ Հայ մարդը ընդունակ է դանակը վերցնելու և
անօգնական կնոջ որովայնը թափելու, կամ՝ երեխայի աչքերը
ծակել-հանելու՝ նա դա ամենևին չի հերքում, այլ,
ընդհակառակը՝ հպարտանում է :

128
Markar Melkonian. My Brother's Road: An American's Fateful Journey to
Armenia. New York: I.B. Tauris, 2005 ISBN 1-85043-635-5

215
Հարց է ծագում- այդ ո՞ւմ անունից են կատարել այս
սահմռկեցուցիչ հանցագործությունները, որի նմանը, ինչպես
ասացի պատմության մեջ աննախադեպ է:
Եվ պատասխանն այն է, որ այս հանցագործության համար
պատասխանատու են այն մարդիկ, ովքեր դա խոստովանում
են, առաջին հերթին՝ ինքը՝ Սերժ Սարգսյանը, ով էլ հենց
Ռուսական ԿԳԲ-ի հատուկ ջոկատներով կատարել է այս
սպանությունները՝ արատավորելու Հայ ժողովրդի
ազատագրական հերոսական պայքարը, և մանավանդ՝
ստիպելու միջազգային կազմակերպություններին, որպեսզի
վերջիններս միջոցներ առնեն հեռացնելու իբր ոչ-ռուսամետ
Լևոն Տեր-Պետրոսյանին իշխանություններից՝ հօգուտ իրենց
Ղարբաղյան մարդասպանների կլանի, որը հետո հաստատվեց
Հայաստանում:
Հանցագործներից կազմված գումարելիների տեղը փոխելիս
գումարը չի փոխվում:
Ապա տեսնում ենք, որ նույն Ռուսական մարդասպանների
ԿԳԲ-ի բանդան անմիջապես Խոջալուի արյունալի
ոճրագործությունից հետո հաջորդ ամիս ձեռնարկում է՝ հիմա
էլ իր Ադրբեջանցի հատուկ ջոկատայինների հետ արյունալի
կոտորածներ սփռելու Ղարաբաղի Շահումյանի շրջանի
Հայկական 50 գյուղերում- նույն կերպ մորթելով ու
խոշտանգելով անզեն Հայ քաղաքացիներին: Եվ դա էլ նպատակ
ուներ Մութալիբովին հեռացնելու Ադրբեջանի նախագահի
պաշտոնից ՝ նույն հանցագործության մեղադրանքով- և երկու
դեպքերն էլ Ռուսական ԿԳԲ-ի մտահաղացումն էր:

216
1993-ին Human Rights Watch ՄԱԿ-ի ներկայացուցիչները
գրանցեցին այս պաշտոնական զեկույցը Խոջալուի
քաղաքացիների դաժան սպանությունների մասին.

«1992-ի ձմռանը Հայկական ուժերը անցան հարձակման՝

ստիպելով Ադրբեջանի ամբողջ բնակչությանը փախուստի
դիմել, որից հետո նրանք կատարեցին անխիղճ
գործողություններ այս փախստականներ վրա:
Խոջալուից փախչող մարդկանց բազմությունը և մի քանի
տասնյակ նահանջող զինվորներ՝ քաղաքից դուրս գալուց հետո
ընկան Հայկական ուժերի ձեռքը, երբ Ադրբեջանի բանակային
գծի վրա տեղադրված Հայկական զորակետից
ավտոմատներով դաժանորեն կրակ բացեցին քաղաքացիների
վրա, որի հետևանքով ամենաքիչը զոհվեցին 161
քաղաքացիներ, թեպետ Ադրբեջանի իշխանությունները
պաշտոնապես ներկայացնում են այլ թիվ՝ 800: Անզեն
քաղաքացիներին սպանելուց հետո Հայկական ուժերի
զինվորները անցան անօրինական և անբարոյական
ասպատակության- hors de combat- թալանելով քաղաքացիների
տները և հաճախ վառելով դրանք129»:

129
Human Rights Developments.
https://www.hrw.org/reports/1993/WR93/Hsw-07.htm
217
 :

Դժվար է հերքել, որ Խոջալույում չի եղել Ադրբեջանի

քաղաքացիների կոտորած, եթե երկրի պրեզիդենտը ինքը
խոստովանում է այդ:
Այս քարտեզից պարզ է դառնում, որ Հայկական ջոկատները
Խոջալու ավան մտնելուց հետո ապահովել են մարդասիրական
ուղի, միջանցք, որով Հայ զինվորները ճանապարհ են բացել
փախչող քաղաքացիների համար դեպի Աղդամ:
Անհասկանալի պատճառով մորթված քաղաքացիների
դիկաները գտնվել են ոչ թե Աղդամում, այլ՝ դրանից դեպի
հարավ՝ Նախիջևանիկ գյուղի մոտ: Կարծես թե մեկը
առաջնորդել է քաղաքացիներին ավելի աչքից հեռու ու մեկուսի
տեղ, որտեղ էլ կատարվել է այս սահմռկեցուցիչ
հանցագործությունը:

Վարկած Առաջին. ԱՍԱԼԱ կոչվող Հայ ազգին օտար և

արյունարբու նախկին անդամները ուղեկցել են
քաղաքացիներին և կատարել արյան զոհաբերություն՝

218
նվիրված Նժդեհի Վահագնակուռքին՝ Փետրվարի 27-ի
Սումգայիթի զոհերի արյանը խառնելով այս անմեղ մարդկանց
արյունը. և այսպիսի հարցերում պատահականություններ չեն
լինում, քանզի նրանց բոլորի առաջնորդը Ղուրանն է- լինի դա
Հայկական նժդեհական, թե՝ Իսլամական մուհամմեդական, թե՝
մասոնական Վայշապտյան: Դրանց արմատները նույն
ցեղակրոնի դևն է- Սատանան, Լյուցիֆերը՝ ծռված խաչի
սվաստիկայի տակ, որը արյան հավերժական պտտվող անիվն
է:
Խոջալուի
Հետևաբար՝ Խոջալու ի կոտորածը դա Նժդեհական ծիսկան
էր::
արյան զոհաբերության օրջի էր

Վարկած Երկրորդ. Ռուսկան ԿԳԲ-ի հատուկ ջոկատները

կազմակերպում էին այսպիսի կոտորածներ և՛ Հայկական
կողմի անունից, և՛ Ադրբեջանական կողմի, որպեսզի հակա-
ռուսական Տեր-Պետրոսյանի և Մութալիբովի
ադմինիստրացիաներին ստիպեն հրաժարական տալ և
հեռանալ, որն էլ երկու դեպքում պատահեց: Ղարբաղյան կլանը
Տեր-Պետրոսյանին լրիվ դուրս մղեց պետական ապարատից:
Համենայն դեպս կան հարյուրավոր վկայություններ այս
դեպքերին անմիջապես հաջորդող Շահումյան շրջանի և
հատկապես Մարագա գյուղի կոտորածների մասին, առ այն,
որ քաղաքացիների խոշտանգման բոլոր դեպքերում Ռուս
մարտիկները մասնակից էին կատարվող ոճիրներին:

Վարկած Երրորդ. Խոջալուի անզեն քաղաքացիների կոտորածը

դա Հայկական ազատագրական բանակի կողմից կատարված
պատերազմի հանցագործություն է: Ադրբեջանական
վարկածով՝ դա պլանվորված ցեղասպանություն էր, էթնիկ
զտում:
Եթե Խոջալուի կոտորածները, ինչպես միջազգային
դիտորդները արձանագրում են որպես փաստ, իսկապես
վերագրվում է Հայ ազատարար բանակին, ապա ինչո՞ւ
քաղաքացիներին հենց տեղում- Խոջալույում չոչնչացրին, որի
դեպքում քաղաքը գտնվելով Հայկական կողմի հսկողության
219
տակ՝ ոչ ոք անգամ դրա մասին չէր իմանա, եթե խոսքը
վերաբերվում է, ինչպես Սերժ Սարգսյանը և Մարգար
Մելքոնյանն են ասում, վրեժին, թե իբր Բաքվում և
Սումգայիթում տուժած Հայ մարդիկ են կատարել այդ ոճիրը՝
որպես պատասխան:
Փաստորեն քաղաքացիների խոշտանգված դիակները գտնվել
են Աղդամի տակ, ոչ թե՝ Խոջալույում, որը կարծես ավելի
ցուցադրական ակտ էր:
Այն վարկածը, որ Խոջալուի սպանությունները կատարել են
Հայ ազատագրական բանակները որպես պլանավորված
կոտորած
կոտորած և ցեղասպանություն ՝ բացարձակապես հերքվում է.
Հայկական բանակի ազատագրական բանակը
պատասխանատու չէ այս ոճիրի համար:

Վարկած Չորորդ. Խոջալուի մարդասիրական միջանցքով

քաղաքացիների փախուստից հետո՝ նրանց առաջ կտրել են
Ադրբեջանական զինվորները և կատարել են այս ոճիրը՝
զրպարտելու և հեղինակազրկելու համար Արցախի
հերոսամարտը:
Բոլորս- Հայ մտավորականությունը և ժողովուրդը- հենց այս
վարկածի մեջ էինք համոզված, քանի դեռ Սերժ Սարգսյանը իր
պաշտոնական հարցազրույցի մեջ՝ տրված Բրիտանական
թղթակցին չէր խոստովանել, որ, փաստորեն
փաստորեն Խոջալուի
Խոջալուի
ցեղասպանություն եղել է Հայ ջոկատների կողմից - և՝ որ իրենք
լավ դաս են տվել Ադրբեջանցիներին:
Այս դեպքում բոլոր վարկածները պետք է անտեսել և հավատալ
միայն նրան, ինչ երկրի նախագահը հայտարարում է:
Խոջալուի անզեն կանանց և երեխաների կոտորած ուրեմն եղել
է և Հայ մարտիկները, Նժդեհական վրիժառուները- մասնակից
են այդ սպանություններին, ինչպես նշում է Մարգար
Մելքոնյանը, և նաև այն, որ այդ սպանությունները ծիսական
բնույթ են ունեցել-պատասխան են եղել 27:27
հարաբերությամբ: Ռուսական կողմի ներկայության հարցը այս
պարագայում այլևս դառնում է երկրորդական:

220
Սակայն, հարց է ծագում. ինչպե՞ս է, որ պետության գլուխը
խոստովանում է մարդկության դեմ կատարված ոճիրը՝
հանդես գալով որպես պատերազմի
պատերազմի հանցագործ-
հանցագործ- և,
այնուամենայնիվ, միջազգային երկրները այս մարդու հետ
պահում են իրենց դիվանագիտական հարաբերությունները և
ճանաչում այդպիսինին որպես պետության գլուխ և նախագահ:
Սա՛ է, որ պետք է համարվի ամենալուրջ խնդիրը, քանզի
Սումգայիթ, Խոջալու, Բաքու և այլ կոտորածներ
կազմակերպող նժդեհական և մուհամեդական Ղուրանի
քուրմեր միշտ էլ կգտնվեն՝ իրենց սադիզմին հագուրդ տալու,
սակայն- հիմա տեսնում ենք, որ շան գլուխը այլ տեղ է
թաղված: Այս բոլոր արյունալի մարդկային կոտորածները
կազմակերպվել են մեկ նույն կենտրոնից և դրանք զուտ արյան
ծիսական զոհաբերության իմաստ ունեն:
Սակայն, մինչ փաստերով կներկայացնենք այդ կենտրոնների
գոյությունը և ոճրագործ բնույթը, պետք է Հայ ժողովրդի
անունից ասել, որ Խոջալուի արյունալի ոճիրի համար Հայ
ժողովուրդը պատասխանատու չէ, քանզի, ինչպես ասացինք և
ապացուցեցինք, այդ սպանության և վրիժառության սադիզմի
ոգին անհարիր է մեր ժողովրդի բնութագրին: Այս բացառիկ
հանցագործության համար պատասխանատու են դրա
մասնավոր կազմակերպիչները- ԱՍԱԼԱ-ի նախկին
անդամները- Մարգար Մելքոնյանի նմանները և հենց ինքը՝
Սերժ Սարգսյանը և բանակի հրամանատարությունը-
հրամանատարությունը բոլոր
նրանք, ովքեր իրենց «աստվածների» անունը տալով հասնում
են հոգեկան խանգարման, կորցնում են իրենց մարդկային
միտքն ու խիղճը- և այս անունը՝ Հայ մարդու «հերոսության» ու
«հայրենասիրության» անունից:
Հայ ժողովուրդը և Արցախի ազատագրական բանակը
պլանավորված ցեղասպանության ո՛չ ընդունակ է, ո՛չ էլ երբևէ
պատմության մեջ այդպիսի հանցագործության երկրորդ
օրինակը ունի:

221
 ԼԵՈՆԻԴ ԱԶԳԱԼԴՅԱՆԻ խոսքը ՎԼԱԴԻՄԻՐ ԲԱԼԱՅԱՆԻ
շիրիմին

«Ինչո՞վ են տարբերվում անցյալ տարվա նույն այս ժամանակն

ու այսօրը: Ընկճված ժողովուրդը ոտքի կանգնեց, վերցրեց
զենքը և ազատագրեց իր աշխարհը: Դա Վլադիմիրի
ձեռքբերումն է: Դա ամենամեծ գործն է, որ կարող է անել
զորավարը: Նա ցույց տվեց մեզ` բոլորիս, որ միայն զենքով
կարող ենք մեր երկիրը պահել:
Նման մարդիկ ծնվում են երեք-չորս դարը մեկ: Այն, ինչ արել է
այս մարդը, ամեն ոք չի՛ կարող անել: Իրոք նա բոլորին ցույց է
տվել օրինակ, Զինվորի մակարդակ:... Նա զոհվել է, գնացել է
դեպի աստվածները. նրա կարիքն այնտեղ էլ կա: Եթե ուզում
եք, որ նրա հոգին կրկին վերածնվի, ուրեմն պետք է այս երկիրը
պահենք:
Մենք պետք է ամեն մեկս մեր հանդեպ վերաբերվենք
նույնպիսի պահանջկոտությամբ, ինչպես նա: Այդ մարդը ոչինչ
չի ափսոսացել` ո՛չ ընտանիք, ո՛չ առողջություն, ո՛չ միտք, ո՛չ
էներգիա, ո՛չ ժամանակ: Ոչինչ չի խնայել ձե՛զ համար, ա՛յս
հողի համար: Ընդգծեմ` այն ազգը, որը կկորցնի Ղարաբաղը,
կտապալվի: Շատ կարևոր հարցեր են լուծվում այստեղ. սա
միայն մի փոքր կտոր հողի հարց չէ»:

Եթե խոսքը գնում է այս «աստվածների» անունից տանելու

Ղարաբաղի պայքարը, ապա պետք է ասել, որ այդ պայքարը
Հայ ժողովրդի պայքարը չէ, և Հայ ժողովուրդը հրաժարվում է
այս մարդասպաններին պատվելուց որպես հերոս- և եթե
իսկապես նրանց մեջ կան հերոսներ, ապա դա ապացուցելու
խնդիրը դրված է հենց այս նույն մարդասպանների վրա;
Նժդեհական Ցեղակրոնի դևերը պղծել են Հայ հասարակության
միտքը և նրա հերոսական ոգին զրոյացրել. այս պարագայում
բաժանարարը հանցագործության ու հերոսության մեջ այլևս
գծված չէ, և Հայաստանի պաշտպանության ու պետության
հաստատման գործընթացը վիժեցված է, քանզի հայրենիքի
համար մեռնելու Նժդեհյան մահապարտությունը դառնում է

222
մեռելապաշտական ինքնանպատակ օկկուլտ արյան ծես-
հավերժական ինքնակործանման շարժիչ, որը ոչնչացնում է
Հայ մարդուն, նրա պատիվը, խիղճը, ստեղծագործ
կարողությունը- նրա ներկան և ապագան: Ըստ այս
գաղափարական սին մոդելի այն Հայ մարդը, ով զոհվում է
հայրենիքի պաշտպանության համար- արդեն իսկ հերոս է, և
դա իսկապես նման է արյան զոհաբերության դոկտրինի, որ
կարդում ենք էզոթերիկ փիլիսոփայությունների մեջ: Հենց դրա
համար էլ Հայաստանի սահմանները և Արցախը
կանխամտածված երեսուն տարի պահվում է արյան մեջ,
քանզի այն դառնում է արյան Նժդեհական կուլտային ծես, որից
շատ դիտորդներ միայն օգուտ են քաղում, բացի Հայ
ժողովրդից, որը ոչնչացվում է անտեղի:
«Փա՜ռք տանք, ոգեկոչենք ու մեծարենք բոլորին՝
Մհեր Ջուլհաճյան, Թաթուլ Կրպեյան, Ռեմիկ Մարդանյան, Արսեն
Ղազարյան, Մովսես Գորգիսյան, Վլադիմիր Բալայան, Գեղազնիկ
Միքայելյան (Չաուշ), Դնեպրիկ Բաղդասարյան, Վահե Բաղդասարյան,
Վիգեն Զաքարյան,Վալերի Չիթչյան, Արթուր Կարապետյան, Նորատ Տեր-
Գրիգորյանց,Աշոտ Չախոյան, Վոլոդյա Դարբինյան, Վիտյա Այվազյան,
Արկադի Տեր-Թադևոսյան (Կոմանդոս), Աղվան Մինասյան, Հրաչ
Մուրադյան, Սամվել Մարգարյան, Մեխակ Մեխակյան, Մերուժան
Մոսիյան, Արշակ Ղամբարյան (Արջ), Նահապետ Տոնոյան:Վուրգ
Ոսկանյան, Նորայր Դանիելյան, Մուշեղ Մխոյան (Վոժդ), Սիմոն
Աչիկգյոզյան (Դեդ), Վարդան Բախշյան, Արտակ Օհանյան (Գուսան),Մոնթե
Մելքոնյան (Ավո), Պետրոս Ղևոնդյան (Պետո), Կարոտ Մկրտչյան (Ջամբազի
Արծիվ), Արթուր Ղարիբյան(Դուդուլ), Արամ Պողոսյան,Ջիվան
Աբրահամյան, Վարդան Ստեփանյան (Դուշման), Յուրա Հովհաննիսյան (26-
ի Յուրա), Համլետ Քոչարյան, Կարո Քահքեջյան (Սպիտակ Արջ), Դավիթ
Սարապյան (Դև), Լեոնիդ Ազգալդյան, Ալբերտ Ալավերդյան (Հրազդանի
Աբո), Յուրա Պողոսյան (Կուճուր Յուրա), Տիգրան Սարգսյան, Աշոտ Ղուլյան
(Բեկոր), Գագիկ Ստեփանյան (Հեթանոս Գագո),Ռազմիկ Վասիլյան»:

Զոհ-արյան-ոգեկոչման Լյուցիֆերյան կուլտի բոլոր նշաններով

տառապող Հայ քաղաքական հասարակությունը արդեն
մահացու հիվանդ է և հոգավարքի մեջ է, և այլևս հնարավոր չէ
տարբերակել այս զոհերի մեջ՝ որո՞նք են հանցագործները, որ
զոհվեցին «աստվածների» անվամբ և հիմա վառվում են

223
Դժոխքում, և՝ որո՞նք են իսկական հերոսները, որ ապրեցին ու
զոհվեցին հերոսաբար՝ վասն կրոնի և հայրենեաց, քանզի,
ինչպես ասացինք, հերոսությունը միայն այնտեղ է, ուր սերը
հասնում է ինքնազոհողության մարդու նկատմամբ , և ոչ թե ՝
սին գաղափարի կամ հողտարածքի:
Հենց այս քրմականության դեմ է գրում մեծ բանաստեղծ
Հովհաննես Թումանյանը.

«...Եթե մենք ունենք ազգային իմաստություն, հոգու արիություն

և առողջ բնազդներ, անկարելի է աչքներս փակենք մեր այս
ծանր հիվանդության առաջ և չզգանք, որ մեր հոգին շատ է
դառնացած, մեր ներքին մարդը շատ է փչացած, և դրա դեմ
կռվելու, առողջանալու առաջին պայմանը այն է, որ մենք և՛ մեր
սրտերում, և՛ աշխարհքի առաջ անկեղծ խոստովանենք ու
ճանաչենք մեր դժբախտությունը
դժբախտությունը։ Ապա թե այդ փրկարար
գիտակցությանը կհետևեն ինքնակատարելագործության
բարձր ցանկությունն ու ազնիվ գործը։ Ուրիշ ճանապարհ չկա.
ներսից է լինելու հաստատ փրկությունը, որովհետև ներսից
ենք փչացած»:

Այս մեծ մտածողը և մարդասերը խոսում է Քուրմ Նժդեհի

ֆանատիկ գաղափարախոսության հիստերիայի դեմ. վերջինս
ինքը լինելով իր գաղափարի ստրուկը՝ այն ներկայացնում է
իբր մարդու ազատության գրավական՝ ցեղի բնազդը և մարդու
գազանացումը բերելով որպես նոր հավատամք:

«Աններելի սխալ է կրոնական կրքով բացատրել հայու

հավատարմությունը քրիստոնեության հանդեպ: Հայ հոգուն
անծանոթ է ֆանատիզմը... Տիրապետող գիտակցությունը հայու
մեջ վաղուց է ինչ ազգայինն է, և ո՛չ կրոնականը... Նա շատ վաղ
հայացրեցց քրիստոնեությունը: Հայկականությո՛ւնն է հայու
հայացրե
ճշմարիտ կրոնը»- Նժդեհ:

224
Խոջալուի անմեղ մարդկանց խոշտանգումով ու Նժդեհի
արձան-կուռքի տեղադրումով Երևանի սրտի մեջ- Հայը ոչ
միայն չհայացրեց քրիստոնեությունը, այլ լրիվ հեռացավ
դրանից և ուրացավ իր ճակատի սուրբ մեռոնը:
Ահա ինչու բոլոր նրանց, ովքեր հոլովում են Նժդեհի անունը,
պետք է դիտել որպես պոտենցյալ հանցագործներ և
մեկուսացվեն: Իսկ Սերժ Սարգսյանը պետք է ձերբակալվի ու
մահապատժվի՝ բոլոր նրանց հետ, ովքեր կատարել են
Խոջալուի ցեղասպանությունը՝ համաձայն իրենց իսկ խոսքի:
Այդ վերաբերվում է նաև մյուս երկու նախագահներին և իրենց
հրամանատարություններին, որոնք բոլորը պատերզմի
հանցագործներ են, և եթե չլինեին՝ նրանք կբռնեին ոճրագործ
հանցագործներին ու բաց, ժողովրդական դատարանով
կդատեին: Բայց ինչպես տեսնում ենք նրանք կոցկել են
հանցագործույթյունը- կամ՝ փորձել են մեղքը բարդել
Սումգայիթից ու Բաքվից փախած մի հարյուր մարդկանց վրա,
թե իբր նրանք խելակորույս էին տեսնելով իրենց ընտանիքների
կոտորածը և հենց նրանք էլ կրկնել են այդ սպանդը. Սա լրիվ
կեղծիք է: Դրանով միայն նրանք արդարանում են: Այս քարտը
հետագայում նաև օգտագործեց Ռամիլ Սաֆարովը130
գլխատելով Հայ քնած սպային: Սա մեր ձեռագիրը չէ. սա
թուրքի ձեռագիր է, բարբարոսի:
Այս հանցագործության մեջ մեղավորը իրենք են- այս երեք
դավադիր նախագահները, որոնք նույն սադիզմով նաև
կատարեցին Հայ ժողովրդի կոտորած. 1990-ականների
օդանավակայինի մոռացված կոտորածները, 1999-ի
Հոկտեմբերի 27-ը, 2008-ի Մարտի 1-ը, քաղաքացիների ծեծ ու
ջարդ 2016 –ի Հուլիսին, անընդհատ չբացահայտվող

130
Ռամիլ Սաֆարով, Ramil Sahib oğlu Səfərov, ադրբեջանցի մարդասպան է,
ով 2006 թվականին Բուդապեշտում կացնով կտրել է Հայկական բանակի
լեյտենանտ Գուրգեն Մարգարյանի գլուխը։ Սաֆարովը Գուրգեն
Մարգարյանի հետ մասնակցում էր ՆԱՏՕ-ի վարժություններին։ 2012
թվականին Հունգարիան Սաֆարովին հանձնել է Ադրբեջանին, իբր նա
Ղարաբաղի զոհերից է և խելակորույս ՝ Խոջալուի կոտորածներին
ականատես լինելու պատճառով:
225
սպանություններ և բռնություններ, որոնք վերջ չունեն.../տես՝
Հավելվածում/:
հանցագործներին.
Մահապատիժ պատերազմի հանցագործներին. Սա՛ է Հայ
ժողովրդի պահանջը- և դա պատմական է. այն պետք է
բավարարություն գտնի որպես արդարության պահանջ՝
առանց հնացման ժամկետի:
Հիմա տեսնենք թե ովքե՞ր են այն միջազգային դեմքերը և
կազմակերպությունները, որ ծնում են այս հանցագործներին ու
թուխս նստում սրանց վրա:

2 . Ցեղակրոններ
Ցեղակրոնների
ների Արյան Ծեսի Գաղտնի Դոկտրինը

Արյան զոհաբերությունների պատմությունը անքակտելիորեն

կապվում են էթնիկ կուլտերի հետ, ինչպես տեսնում ենք՝ բոլոր
գիտական փաստերով հաստատված: Հայտնի է նաև, որ այն
քաղաքական առաջնորդները, ովքեր ընդգրկված են եղել
պատրեզմների մեջ՝ բոլորը գրանցված են եղել նաև գաղտնի
օկկուլտ կրոնական խմբերի մեջ, ինչպե Ել համալսարանի
նախկին աշկարտները, որ «Skull and Bones» սատանիստների
խմբի անդամներ են . Բուշ, Չեյնի, Քիսինջեր, Կլինտոն, Գոր,
Գրինսպան, և այլն ...
Կարդալով Ջոն Ու. ԴեԿամպի «Ֆրանկլինի Գործի Կոցկում131» -
ը տեսնում ենք, որ երեխաների ծիսական բռնաբարությունը
գաղտնի ցանց է եղել Օմահա նահանգում՝ կապված պետական
պաշտոնյանների հետ:
Իսկ ժամանակակից սատանիզմի համացանցի ամբողջական
պատկերը տեսնելու համար անհրաժեշտ է կարդալ
Ամերիկյան քաղաքական գործիչ Լինդոն Լառուշի
«Սատանիզմի Իրական Պատմություն» հոդվածը :
132

131
"The Franklin Cover-Up" by John W. DeCamp:
132
Lyndon Hermyle LaRouche, Jr «Real History Of Satanism»

226
Լառուշը նշում է անուններով մարդանց և
կազմակերպությունների, որոնք զբաղվում են սատանիզմով և
տարածում են այդ կուլտը որպես սոցիալ-համայնքային
մտածողություն ու մշակույթ- կապելով նրանց գործողությունը
ՄԱԿ-ի և Յունեսկոյի հետ133.
Սրանց ողնաշարն է Լյուցիֆերիան Թրաստը, որը հավակնում է
լինել Բրիտանական Թեմպլարների հետնորդը:
WICCA նեո-վհուկության ծիսական կազմակերպությունը
տարածում և ֆինանսավորում է սատանայապաշտությունը
ազգերի էթնիկ հեթանոս հավատալիքների միջոցով, Հոլիվուդի
ֆիմլերի, գրականության, մետալ ռոքի, ուսումնական
ցանցերում վհուկությունը, Իսլամը, հեթանոս ոգեկոչումները
դարձնելով որպես երեխաների դաստիարակման ծրագիր, և
այլն:
WICCA-ն հատկապես գործում է Անգլիկան եկեղեցում՝ առաջ
քաշելու կանանց քահանայություն, լեզբիանների ու
արվամոլների եկեղեցիներ և այլն:
Մալթայի Օթյակը,
Օթյակը որ կցված է վհուկների այս
կազմակերպությանը հովանավորվում է Գրեգորի Բետսոնի և
այլոց կողմից, և այս օթյակի անդամներ են նաև Սերժ
Սարգսյանը և իր շրջապատից ուրիշներ...
Ֆ. Նիցշեն մարգարեացել էր, որ նոր դարը լինելու է Միհրի-
Միթրայի պաշտամունքի դար ՝ կապված Կատար Բոգոմիլ

133
«Henry Clausen, Supreme Grand Commander of the Supreme Council, 33rd Degree,
Southern District Scottish Rite Freemasons, Norman Cousins John D. Rockefeller IV, The
Rockefeller Foundation, The Marshall Field family, Robert McNamara Thomas Watson
(IBM, former US Ambassador to Moscow), The United Lodge of Theosophists of New York
City U. Alexis Johnson, former Undersecretary of State Rabbi Marc Tannenbaum,
American Jewish Committee; Prominent front-organizations sponsored by the Lucis Trust,
include the following:
The Theosophical Order of Service (founded by Annie Besant in1908), The Theosophical
Society (founded by Helena P. Blavatsky in 1875), The United Nations Association The
World Wildlife Fund UK, The Findhorn Foundation Greenpeace International, Greenpeace
USA Amnesty, International The Nicholas Roerich Society (chief connection to Russian
mysticism, spirituality) ,The Anthroposophs of Rudolf Steiner The Rudolf Steiner School
[these could not be genuine followers of Steiner], UNESCO UNICEF The American Friends
Service Committee” :
227
աղանդի հետ, որի կուլտի ակտիվ անդամներն էին Հիտլերն ու
Գյորինգը:
Այս բոլոր կազմակերպությունների առաջնորդ խումբը գործում
է գաղտնի, իսկ ներքևի շերտերը արտաքինից երևում են որպես
«անշառ», հաճախ՝ մարդասիրական:
Իրականում դրանց խնդիրն է կործանել մարդկանց հոգիները
խաբեությամբ ու կաշառ հրապուրանքներով՝ ընդդեմ
Քրիստոնեական անկաշառ արժեքների:
Մեր նորագուն շրջանում սրանք գործում են նաև բժշկական
համակարգի միջոցով- արտոնելով բժշկական օգնությամբ
ինքնասպանությունը, էթանազիան, արհեստական կոման,
մանուկների բթացումը և անդամալուծումը վակցինով, և այլն:

"Էդքան մարդ են ամեն օր խփում սահմանին. ոչ մի

հրամանատար, ոչ մի նախարար, ոչ մի տեղակալ, ոչ մի
գլխավոր շտաբի պետ հրաժարական չի տալիս"- Վարդան
Վարդանյան. պահեստազորի փոխգնդապետ,
քաղբանտարկյալ, 1 Օգոստոսի, 2014թ.:

Թե ովքե՞ր են Հայ քաղաքական գործիչներից այս

կազմակերպություն փակ վերնախավի ծիսական անդամները՝
դժվար է կռահել, բայց պարզ է, որ Հայաստանի պետական
ապարատը «լավ» կապերի մեջ է սրանց հետ. օրինակ,
Համաշխարհային Բանկից ամեն տարի մոտ մեկ միլիարդ
դոլլարի վարկեր ստանալով և ոչինչ չանելով ժողովրդի
համար՝ դրսի այս ուժերը միայն նպաստում են տեղական
օլիգարխ հանցագործ կլանների ամրացմանը- ինչպես և
կարդում ենք մարդկանց տեղին ցասումը նրանց
պաշտոնական կայքերում.

228
229
Եվ եթե կարդանք Հայաստանի տնտեսության ու մշկույթի
կատարյալ ճգնաժամը, որ բերված է որպես պաշտոնական
ստատիստիկա՝
«2010թթ.-ին
ին 2008թթ.-ի
ի նկատմամբ աճել է թե´ թե աղքատության
մակարդակը,
մակարդակը թե´ թե դրա խորությունն ու սրությունը:
սրությունը 2010թ թ.-ին
ին
բնակչության
բնակչության ավելի քան ամեն երրորդը`երրորդը 35.8% , եղել է
աղքատ,
աղքատ նրանցից մոտ ամեն հինգերորդը`21.3%`
հինգերորդը շատ աղքատ,
աղքատ
իսկ 3.0%-ը ը` ծայրահեղ աղքատ»
աղքատ»-
ապա փաստը ինքնին աղաղակող է, երբ պարզվում է նաև, որ
դրսի «վարպետները» շատ գոհ են իրենց ներսի ներկայացուցչի
աշխատանքից. Սերժ Սարգսյանը պարգևատրվեց
Ֆրանսիական «Legion of Honour» մեդալով (Ֆրանսիա, 2011),
«National Order of Merit» մեդալով (Ֆրանսիա, 2014), և այլն:
Այս այն դեպքում, երբ Հայաստանը համարյա երեք
տասնամյակ պատերազմի մեջ է Ադրբեջանի հետ և, ըստ ՄԱԿ-
ի տվյալների, տարեկան երեսուն զինվոր և բնակիչ զոհվում է
Հայաստանի սահմանների տարածքում Ադրբեջանական
կրակոցներից- և երբեք զոհերի թիվը պաշտոնական
տվյալներով ճշգրտորեն չեն հայտնում. իսկ ըստ
Ադրբեջանական մամուլի այն հասնում է հարյուր զոհ
տարեկան- մինչև երեք հարյուր:

Հայ ոչնչացող և արտագաղթվող ժողովրդի պատիվն ու

սրբությունները, ինչպես տեսնում ենք, պլանավորված և
կազմակերպված ձևով պահվում է ցեխի մեջ, իսկ Անգլիկան

230
WICCA- վհուկության կենտրոնից կառավարվող եկեղեցին Հայ
այսօրվա կղերի «քույր» եկեղեցին է և հարազատը:
Մինչդեռ Սորոսի հիմնադրամով Լևոն Տեր-Պետրոսյանի
միջոցով ֆինանսավորվում է կարծեցյալ ընդդիմության
քաղաքական համակարգը, որի խնդիրն է միայն ցույց տալ
քաղաքացիական հասարակության և դեմոկրատիայի
իմիտացիա: 134

Հավանաբար կեղծ անունների ու ծրագրերի տակ փոխանցվում

են հարյուր հազարավոր դոլլարներ135, ինչպես ՝ $103,657.00-
Արևհատ Սահակյանին, «Ֆակտոր. Ինֆորմացիոն կենտրոն /և՛
անունը, և՛ կազմակերպությունը՝կեղծ են/, $114,624.00՝
Սյուզաննա Թադևոսյանին, և այլն ...

«Project MKUltra»»-ը՝ բացահայտված և հրապարակված. սա

գլոբալ հանցագործների գիտական-պատերազմական արյան
ծեսերի ու մարդու մտքի կոնտրոլի համացանց է, որը
օգտագործում է թմրամոլությունը և սեքսը, պատերազմը և
կոտորածները որպես բնակչության աճի կասեցման միջոց:
Շատ հանցագործություններ բացահայտվեցին, սակայն՝
շատերը կոցկեցին136 :

134
http://www.osf.am/about-company/board-of-directors/
135
http://www.osf.am/about-company/grants-lists/
136
https://en.wikipedia.org/wiki/Project_MKUltra
231
Հայտնի է նաև «Բոհեմյան Գրով» Բաղամի պաշտամունքի
մասոնական աղանդը, որի անդամներն են հազարավոր
պետական նշանավոր գործիչներ, պրեզիդենտներ,
լրագրողներ, Հոլիվուդի աստղեր, և այլն: 137

Այս օկկուլտ աղանդը հայտնի է իր ամենգարշելի ծիսկան

այլասերություններով և մարդկային զոհաբերություններով, որ
նվիրաբերում են Բաղամին:

Մասոնական ծես մարդկային զոհաբերությամբ՝ թուրքական

լոջում:

137
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Bohemian_Club_members
232
Այս միջազգային օկկուլտ գաղտնի ընկերությունները
կազմակերպում են նաև մարդկային արյան
զոհաբերություններ պատերազմների միջոցով, այնպես,
ինչպես թելադրում է նրանց Սատանան՝ Լյուցիֆերը, ում հետ
նրանք ուղղակի կապի մեջ են: Այդ պլանը նրանք գծում են
հիսուն-հարյուր տարվա համար:

Հարրի Տրյումեն,
մասոնական "Մահ Սփրող Եղբայրության" անդամ,
Սկոտիշ-Թուրքական մասոնական Ծեսի իր ֆեզի վրա կրում է
"Արարատ" բառը:
Ի՞նչ է դա նշանակում:
Սա այն մարդն էր որ ընտրում էր թե ո՞ր ժողովրդին պետք էր
զոհ մատուցել իրենց բարձրագույն կուռքին՝ Եգիպտական
Բաղամին, Լյուցիֆերին՝ Միհին-Վահագնին: Ճիշտ այնպես,
ինչպես նրա հրամանով ատոմային ռումբ նետվեց կաթոլիկ
Նագասակիի վրա- մասսայական բնաջնջելով քաղաքը, երբ
դրա կարիքը չկար և պատերազմը վերջացել էր, 1945 թ.,
Օգոստոս:
Այդպես նա ընտրեց ատոմային բոմբի զոհ դարձնելու
Ճապոնիայի այդ քաղաքը, որը կոչվում էր «Ճապոնական
Հռոմ», ուր ապրում էին Քրիստոնյա սուրբ Ճապոնացիները:
Նաև՝ Հայերը ընտրված են այս մասոնական տիրակալների
կողմից որպես առաջին մատաղ-ժողովուրդ՝ մատուցված
դևերին:
233
Նրանք դա չեն կարող անել, բայց եթե միայն իրենց
գործակալների միջոցով, որ ունենան Հայերի մեջ- 1915-ից
մինչև 2016-ի Ապրիլ և՝ ապագայում նույնպես, եթե Հայ
ժողովուրդը չձերբակալի ու չառանձնացնի սրանց
հասարակությունից:
Նրանց 33-աստիճանի ներկայացուցչի ֆեզի վրա գրվում է
զոհաբերության պատրաստվող զոհը, օպերացիայի անունը.
Ինչպես, օրինակ, «Ջերանիմո» օպերացիան, որով
նախատեսված էր ոչնչացնել բնիկ ամերկացիներին, ինչպես
9/11, «Բեն Լադին» օպերացիան, որ տեսնում ենք նաև գրված է
պրեզիդենտ Ջերալդ Ֆորդի Թուրքական ֆեզի վրա, 1970-
ականներին:
Սկալ և Բոնս մասոնական ծեսի մեջ անգամ առ այսօր
օգտագործում են Հնդկացի ցեղի առաջնորդ Ջերանիմոյի
գանգը, որը պահվում է այդ դիվական աղանդի գրասենյակում:

234
«Բեն Լադին». այդպիսի մարդ չկա: Դա մտացածին մարդ է,
որպեսզի կոնֆլիկտներ հարուցվեն՝ պատերազմական
ընդհարումների համար: Զոհաբերվում են բոլոր լավ մարդիկ-
անկախ ազգությունից և կրոնից. իրենք գիտեն ում են
հավաքագրում որպես մատաղացու:

Հրեա պատմագետ Յահիր Օրոնը գրում է.

«Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս որ մասսայական
ցեղասպանության պատճառները երեքն են.
1.Կազմակերպողները օգտագործում են զոհին որպես
ծիսական մատաղացու և պատճառաբանություններ բերելով՝
կարողանում են արդարացնել ցեղասպանությունը:

235
2. Զոհը ստորադաս է և անզոր՝ տեսնելու իր զոհաբերողին և
հասկանալու թե ով է նա:
3. Այս ցեղասպանությանը նպաստում են նրանք, ովքեր
անտարբեր դիտորդներ են:

Երուսաղեմում լույս տեսնող Հատցվի պարբերակի 1909-ի

Մայիսի 16 –ի համարում կարդում ենք Իթամար Բեն Ավիի
հոդվածը, ուր նա արդարացնում է Թուրքիայի Հրեական
համայնքին, որը ոչինչ չարեց՝ Հայ բնակչության մասսայական
կոտորածը կանգնեցնելու.
"Հայերը Հրեաներ չեն, և համաձայն մեր ավանդության՝ նրանք
Ամալեքներ138 են /ում Աստված հրամայում է ոչնչացնել/ - Ինչո՞ւ
էինք մենք պարտավոր օգնել ուրեմն Ամալեքներին... Աստված
հեռու տանի...139"

Հեթանոս հավատլիքները և պաշատամունքը բոլորը կապված

են դիվական մութ զորությունների հետ և դրանք բոլորը
հակամարդկային են և անբնական. առանց բացառության.
դրանք ուղղեկցվում են խմբակային սեքսերով,
արվամոլությամբ, շնությամբ, գողությամբ, մարդակերությամբ,
անգամ՝ մեռած մարդու մարմնի հետ կենակցելով140, և այլ
բազմաթիվ սահմռկեցուցիչ պղծություններով:

138
Հակոբի եղբայր՝ Եսավի սերունդը, Քանանացիները, որ վայրենի
հեթանոսներ էին և կատարում էին ծիսական պղծություններ: Ելից, 17:14-16.
Աստված հրամայում էր ցեղասպանել նրանց, այստեղից էլ՝ Բիբլիական
Ցեղասպանության հասկացողությունը; այս հասկացողության վրա են
հիմնված Հրեական և այլ նացիոնալիզմը, Իսլամական Ջիհադը, որ իբր
Աստված պատվիրում է իրենց նույն արտոնությամբ ցեղասպանել: Աստծո և
մարդկային խղճի օրենքով անմեղ մարդկանց սպանելը դժոխային
ոճրագործություն է- ինչպես ասում է Աստծո պատվիրանը. «Մի՛
սպանանիր»:
139
Ya'ir Oron, The Banality of Indifference:Zionism and the Armenian Genocide,
Transaction Publishers, London, 2002, p.126:
https://books.google.com/books?id=nnUR4hSTb8gC&pg=PA126#v=onepage&q&f=
false

140
Մովսես Խորենացի «Հայոց Պատմություն», Ի, III.
236
Թարգմանվում է. «Հայկական
Նեո-Հեթանոսությունը
վերաշինված հեթանոս հավատալիք է ...որի հիմնադիրեն է
Գարեգին Նժդեհը, ով ուներ տեսլականը Հայերին զատված՝
Քրիստոնեությունից: Այն ինստիտուտացվեց 1991 թվականից
երբ Սլակ Կակոսյանը հիմնեց “Արի Զավակների Օթյակը»-
կարդում ենք վերևում:
Ինչպես էթնոսագետ Յուլիա Անտոնյանն է ասում առ այն, որ
Հայ հեթանոսության աշուխժացումը պայմանավորված է Նեո-
Հեթանոսկան շարժումով, որ նախկին ՍՍՀՄ-ի երկրներում
նախաձեռնվում է որպես հետևանք «ՍՍՀՄ-ի աթեիզմի և
մատերիալիցմի141» :
Սակայն, այդ դեպքում ինչո՞ւ են այս մարդիկ ընտրում երկու
չարության մեջ՝ աթեիզմի և հեթանոսության – նույնանման
չարությունը՝ մերժելով Քրիստոնեկան սուրբ կրոնը: Պատճառն
այն է, որ այս մարդիկ կարիք ունեն հագուրդ տալու իրենց
անասնական բնազդներին, որը հեթանոսությունը
օրինականացնում է, մինչդեռ Քրիստոնեական
բարոյականությունը խիստ է ու պահանջկոտ: Քրիստոսը
մարդուն հասցնում է հոգևոր վերածննդի, իսկ
հեթանոսությունը՝ իջեցնում է մարդուն անասունի և դևի
մակարդակի: Դրա պանթեոնի յուրաքանչյուր կուռք
ներկայացնում է մարդկային համապատասխան արատ.

141
http://pagan.wikia.com/wiki/Armenian_Neopaganism
237
հարբեցողության- Բաքոս, ուժի բռնության- Զևս, սեքսի-
այլասերության-Վեներա, պանթեիզմի –Հերա, և այլն...

Ա. Հեթանոսությունը դա դիվապաշտություն է , որը ունի

երեք կոմպոնենտներ. ա/ մարդկային զոհաբերություններ
պատերազմի, սպանությունների ու աբորտի միջոցով, բ/
արվամոլության ծեսեր, հատկապես՝ սոդոմային մեղք և տղա
մանուկների բռնաբարությամբ, գ/ մարդակերություն; վերջինս
արվում է գաղտնի- հատկապես օգտագործում են Չինաստանը
որպես մարդային մսի ֆաբրիկացման միջոց.

Հայաստանը այժմ՝ որպես հինավուրց Քրիստոնեական

անգնահատելի մշակույթի օրրան գտնվում է ժամանակակից
դիվապաշտների թիրախի տակ: Մեծ փողեր են հոսում
Կարնիգի, Սորոսի և այլ ֆոնդերից դեպի Հայաստան-
ֆինանսավորելու Նեո-կռապաշտությունը Հայաստանում. դրա
սկզբնական երակներն էին Սլաք Կակոսյան կոչվող քուրմը,
Անդրանիկ Մարգարյանը, Աշոտ Նավասարդյանը և այլն-
ներառյալ երեք նախագահները, որոնք ետ-սովետական
Հայաստանում հիմնեցին հոգևոր, տնտեսական և քաղաքական
անարխիա՝ որպես Հայ ժողովրդի պլանավորված ու
գիտակցված անարյուն Սպիտակ Ցեղասպանություն:

238
 ամոթալի
Եվ դրա ամոթ ալի վկան ու ապացույցն է՝ Նժդեհի արձանը,
կուռքը,
կուռ բարձրացր
քը, որ բարձրաց րել են Երևանի կենտրոնում, որը առաջին
հերթին Հայ ժողովրդի մշակույթային հերոսության կենտրոնն
է:
Ամբողջ աշխարհով մեկ Սպայդեր Մեն, Ավատար, Հարրի
Պոթեր, և այլ ֆիլմերի, կոմպյուտորային խաղերի,
լիբերալիստական քաղաքական շարժումների և այլ
միջոցներով հակաքրիստոսը ստիպում է մարդկանց՝ կամա թե
ակամա կատարել իսկական Սև Մագիայի ծեսեր- այդպիսով
մարդկանց մեջ դնելով դիվական պիղծ ոգիներ-անկախ մարդու
կամքից, քանզի դիվապաշտությունը մոդեռն դարաշրջանում
դարձել է հասարակական-մշակույթային կենսաձև:
Ժամանակակից հեթանոս հավատալիքները տարածվում են
այնպիսի կազմակերպությունների միջոցով, ինչպիսիք են.
Fandom-Հոլիվուդի Օկկուլտ Ֆիլմերի և խաղերի Ինդուստրիա,
Unitarian Universalists, UUWorld, CUUPS, և այլն …
Սրանք Էթնիկ սովորությունների միջոցով տիեզերական մեկ
կրոն հաստատելու ինստիտուտներ են, որոնք ըստ ազգային
հետաքրքրության՝ պլանավորում են և տարածում միացյալ մեկ
ոգի. Լյուցիֆերյան:
WICCANS, NEO-DRUIDISM – Սրանք արդեն ծիսկանացված
դիվական պատարագներ են, որ մատուցվում են տարբեր
ոգիներին- հաճախ մարդկային զոհաբերություններով:

239
Սինքրետզմը դա Վատիկան Բ Համաժողովի դեկրետներն են142,
1962-1965թթ., որով Քրիստոնեական առաքելական
եկեղեցիները միանում են համաշխարհային Հեթանոսությանը:
Նրա մասնակիցներն են և Հրեական Կաբալան, Իսլամը, Հույն
Եկեղեցին ու Հայ Առաքելական Եկեղեցին; Ռուսական
եկեղեցին հրաժարվեց միանալ այս միությանը, որ կոչվում է
WCC (World Church Council) .
LGBT- Արվամոլության, համասեռամոլության, տրասջենդր
շարժում է, որ ազգերի մեջ դրվում է՝ կործանելու ընտանիքը և
ընտանեկան Քրիստոնեկան սրբությունները:
Nazi Occultism, ձախ-ձեռքի
ձախ ձեռքի ճանապարհ-
ճանապարհ Արիոսոֆիզմ,
Thelema- Սա Նեո-Նացիստական շարժում է, որ Հայաստանում
տարածում է գտել որպես Նժդեհիզմ; այն ստեղծվել է 1900-ին
հայտնի Սատանիստ Ալիեստեր Կրաուլի կողմից /Aleister
Crowley/ :
Իրենց ներկայացնում է ժամանակակից Եգիպտական
կռապաշտություն, որի «աստվածուհին» Նուիտ-ն
Նուիտ է – /Հայերի
մեջ՝ Անուիտ-Անահիտ/, Նացիստ Գերմանացիների համար՝
Թհորը և Օդինը- Վալկիրիան:
Սա տարածվում է նաև Յոգայի միջոցով:
Տելեման հիմնվում է գաղտնի Սատանայական աղոթքների ու

142
1. Unitatis Reintegratio – Էքյումինիզմի Դեկրետ- բոլոր կրոնների միացում:
2. Orientalium ecclesiarum – Արևելյան Եկեղեցիների Դեկրետ – դոգամատիկ
բոլոր շեղումնեը դառնում են ընդունելի:
3. Lumen Gentium – Եկեղեցու սահմանադրություն, որով նվիրապետությունը
վերացնում են :
4. Dignitatis Humanae – Կրոնական ազատությունները բոլորը ընդունելի են :
5. Ad Gentes – Եկեղեցին այլևս բարեգործական աշխատանք է և դոկտրինալ չէ,
ոչ էլ՝ ծիսական:
6. Nostra Aetate – Բոլոր ոչ-Քրիստոնյա կրոններհը փրկության ճանապարհ են:
7. Sacrosanctum Concilum – Պատարագը դա համայնքի սոցիալ-հավաքատեղի
է:
8. Gaudium et Spes – Ժամանակակից Եկեղեցու ձևավորումը որպես
Բաբելոնյան նոր հեթանոսություն:

240
ծեսերի վրա, որը ոգեկոչում է Արևի «աստծուն», Հորոսին,
Վահագնին, և այլն:

Պետք է հիշել, որ քսանմեկերորդ դարաշրջանը դա Հուդայի

Ռեհաբիլիտացիայի- արդարացման- դար է: Եթե Արևմտյան
Հայստանում Թուրք և Քուրդ մահմեդական խուժանն էր
ոչնչացնում Հային, հիմա Հայաստանում Հայ ապամարդկային
և ապազգային հուդայականներն են դա անում. և ով միանում է
սրանց՝ ստանում է Հուդայի կնիքը-666:
Սա նաև հոգու գոյության պայքարի կռիվ է:
Նույն կերպ Հուդայի Ռեհաբիլիտացիայի դարը նաև Եկեղեցում
է; Քրիստոսի փարաջա հագածները խաչում են Քրիստոսին և
ոչնչացնում Քրիստոնյաներին:
Պավլիկ Մորոզովը143 այսօր ազգի Կաթողիկոս է ու նախագահ:
Հայ ժողովուրդը բաժանված է հիմա երկու բանակի.
Հայ ազնվական տոհմիկ նահապետական ընտանիքներ,
և ՝ այն, ինչ իրենք իրենց մասին ասում են «Հայու Տեսակ»,
«Armenian species» - որ թարգմանվում է Հայ Անասուն:

Հայը «տեսակ» չէ, ինչպես անասուն, այլ՝ նա

անհատականություն Է:
Սրանք ատում են Քրիստոսին և ներկայանում են իբր՝
«զտարյուն» Հայ, իրականում սրանք մեր սուրբ
ժառանգությունը գողացող և պղծող այլասերված գործակալներ
են:
Այդ նույն բանը կատարվեց սուրբ Եբրայական ազգի հետ:
Սկսած երկուհարյուր տարի Քրիստոսի ծննդից առաջ
խառնածին հեթանոսները գրավեցին Եբրայացիների
տաճարները իրենց սուտ մարգարեներով, որոնցից էր
Բաղամը, իսկ արդեն Քրիստոսի ժամանակ այս կռապաշտները
կոչվում էին Փարիսեցիներ: Քրիստոսի անեծքից հետո նրանց

143
Pavel Trofimovich Morozov,, Па́вел Трофи́мович Моро́зов- (1918 –1932), 13
տարեկան սովետական պիոներ, որ մատնեց իր ծնողներին ՆԿՎԴ-ին և
դարձավ նրանց սպանության պատճառը:
241
տաճարը քանդվեց, 70 ՔԹ, քանի որ այն այլևս Սողոմոնի սուրբ
տաճարը չէր, այլ կեղծ ու սուտ հավատքի տաճար, ուր
պաշտում էին ոսկե հորթ-
հորթ այսինքն՝ փողը:
Նույն բանը հիմա անում է ԿԳԲ-ի գործակալ Կտրիճ
Ներսիսյանը, Գարեգին Բ-ն. սա մեր սուրբ առաքելական
կաթողիկե եկեղեցին վեր է ածում կռապաշտ-պարսկական-
քրդական նռապաշտ հեթանոսության, ուր կատարում են
հեթանոս ծեսեր- իբր մի ազգ են այս խառնածին
կռապաշտների հետ:
Քանի որ ազնվական ծագումով Հայերին վերացրել են- այլևս
սրանց դեմ պայքարող և խոսող չկա, ինչ ուզում-անում են:
Նրանց ոչ մի վայ-հայրենասիրական վայրահաչություն
էություն ու իմաստ չունի, և նրանք չեն հաջողվելու ոչ մի
քաղաքական գործունեության մեջ, միայն՝ գնալով ավելի են
այլասերվելու ու ոչնչանալու:
Ոչ մի խելոք մարդ, զտարյուն Հայ, չի կարող հետևել սրանց:
Աղվեսադրոշմ և մեր հայրերի անեծքն է սրանց ճակատին ու
սրանք բաժանված-առանձնացված են Հայ նահապետական
սուրբ ազգի մնացորդից,
մնացորդից որպես որոմը բաժանված է ցորենից,
մոլախոտը՝ պտղատու բույսից, քաղցկեղը՝ առողջ մարմնից...

242
 Հեթանոս Վհուկային Ծես՝ Սիսիանում

«Պորտաքարը գտնվում է Սիսիան քաղաքից 12 կմ հարավ-արևելք։

Հանդիսանում է հանրապետական նշանակության հուշարձան։
Այն իրենից ներկայացնում է քարանձավի վերնամասի
ժայռաբեկորային մի քանի քառակուսի մետր ողորկ հատվածից
դուրս ցցված կոնաձև ելուստ, որին տեղաբնակները անվանում են
«պորտաքար»։
Երկպագվել է որպես վերարտադրության ու պտղաբերության,
բեղմնավորող ուժի խորհրդանիշ։
Ըստ ավանդության ամուլ կանայք այստեղ գալով՝ կատարում են
որոշ ծիսակատարություններ, որից հետո պորտով հպվելով քարին՝
պտտվում են։, որից հետո իբր ստացեմ են իրենց ուզածը դևորից:
Սովետական գրող Սերո Խանզադյանի «Պորտաքար»
պատմվածքինշված են նաև այլ արարողությունների մասին, որոնց
ինքը ականատես է եղել»:

243
 Նա ով հեռացած է տիեզերական մեկ Եկեղեցուց՝
"Նա Եկեղեցուց՝ այդպիսինը
աղանդ է, մարդասպան է և Սատանայի որդի է-" Սուրբ
Օգոստինոս144:

Պապ Լեո XIII-ի

Apostolicae curae դեկրետով, 1896 թ.,
Անգլիկան Եպիկոպոսական եկեղեցու բոլոր ձեռնադրությունը
հայտարավել է շնորհքից զուրկ, անառաքելական-
անառաքելական- դատարկ և
զրոյական, քանզի այդ ձեռնադրության ծեսից բացակայում են
հենց եպիսկոպոսի ձեռքի դնումը և օծման խորհուրդը առաքող
կանոնական խոսքը». «Ստացի՛ր Սուրբ Հոգին»145:
Մինչդեռ նույն սուրբ պապը, Պապ Լեո XIII-ն, ով արծվի
խորաթափանց աչք ուներ, մեծ փիլիսոփայական մտքի տեր
մարդ էր և մեծ մարգարե- այս պապը համատեղ աշխատում էր
Սրբ. Էջմիածնի հետ, Հայոց եկեղեցու քահանաներին
համարելով իր որդիները:
1870-ին Սրբազան Կուպելյանի հետ նրանք Վատիկանում
հիմնեցին էկլեզիաստիկ քոլեջ՝ Հայ ուսանողների համար:
Սրանից պարզ է դառնում, որ Սուրբ Հայրը վավերական է
համարում Հայոց Եկեղեցու եպիսկոպոսական
ձեռնադրությունը, հետևաբար և՝ վավերական է Հայոց
քահանայական դասի աստվածային միստիկ շնորհքը:
Սակայն- պարզվում է, որ ետ-սովետական Հայ «առաքելական»
կոչվող եկեղեցին Ավետարանչական և Անգլիկան, Բողոքական
այլ աղանդավոր մահացու տեսակների հետ նույն անկողնում է,
որպես Բաբելոնյան շնացման հարս, ոչ թե՝ Քրիստոսի Կույս
Եկեղեցի:
Հարց է ծագում. ինչպե՞ս կարող է Հայոց եկեղեցու ծառան, ով
ունի առաքելական ձեռնադրություն, աղոթքի կանգնել

144«Ad Petilian», 2, 13:

145«25. But the words which until recently were commonly held by Anglicans to constitute
the proper form of priestly ordination namely, "Receive the Holy Ghost," certainly do not
in the least definitely express the sacred Ordel of Priesthood (sacerdotium) or its grace and
power, which is chiefly the power "of consecrating and of offering the true Body and Blood
of the Lord" (Council of Trent, Sess. XXIII, de Sacr. Ord. , Canon 1) in that sacrifice which
is no "bare commemoration of the sacrifice offered on the Cross" (Ibid, Sess XXII., de
Sacrif. Missae, Canon 3)». Պապ Լեո XIII Apostolicae curae դեկրետով, 1896
244
ինքնակոչ չարափառ քրմերի հետ, որն ըստ եկեղեցու կանոնի
արգելվում է: Ոչ միայն. նրանք անգամ մեր սրբերի կողմից
օրհնված Սուրբ Խորանը տրամադրում է նրանց:
Ի՞նչ «եղբայրական սիրո» մասին է խոսքը երբ երեխայիդ- քո
ազգի հոգին- տալիս ես բռնաբարողին, որ տանջի այն ու
սպանի...

«Յուրաքանչյուր տարի այս օրերին Մեծ Բրիտանիան աղոթում է

պատերազմներից ու տարբեր հակամարտություններից զոհվածների
համար: Օրվա խորհրդանիշը կարմիր կակաչն է: Հայաստանում
Բրիտանական դեսպանատան կապելլան Ջոն Բարքերի
նախաձեռնությամբ Երևանի Ս. Զորավոր եկեղեցում կազմակերպվել
էր էկումենիկ աղոթք՝ հանուն աշխարհի խաղաղության և
հաշտության»:

Նույն մարդիկ, ովքեր նաև Բոհեմյան Գրով, WICCANS և այլ

օկկուլտ սատանիստական խմբերի մեջ են և զբաղված են
մարդկային զոհաբերություններ կատարելով Բաղամնին՝ հիմա
հավակնում են աղոթել Աստծուն. ո՞ր «աստծուն»...

Ըստ եկեղեցու հայրերի՝ "Աղանդավորը դա նա է ով

պնդագլխորեն և մտածված դիմադրում է Աստվածային
հայտնությունների միջոցով ստացված Եկեղեցու ուսցմանը,"
այսինքն՝ մերժում է դոգմատիկ ուսուցումը՝ տուրք տալով
245
Նժդեհի նմանների մոլորություններին, որն է՝ չհնազանդել
առաքելական ուսուցմանը, ինչպես սովորեցնում է Սրբ Ներսես
Շնորհալին:

Եվ եթե եկեղեցու ու պետության պարագլուխներն են շեղված ու

հոգե-մտային հիվանդ՝ ի՞նչպես պիտի նրանք առաջնորդեն
ազգին... Եվ ո՞ւր կարող են առաջնորդել այսպիսինները, եթե
ոչ՝ դեպի ինքնակործանում, մահ ու փակուղի...

Նժդեհի «Վկաները»- քրմերն ու պետական բանդայի

հանցագործները- ըստ Հայկական ցեղակրոնի Ղուրանի:
Ծիսական Ցեղակրոնի վերնախավը օգտագործում է
«հայրենասիրության» Նժդեհյան խաղաքարտը՝ տեղայնացնելու ,
հայտնաբերելու և ոչնչացնելու Նժդեհի գաղափարը լուրջ
ընդունողներին ու նվիրյալներին- ապա նրանց ուղարկում են
սահման՝ որպես մատաղացու զոհաբերելու պատերազմի մտացածին
աստվածներ Վահագնին և Հայկին:

246
Նժդեհի կուռքի տեղադրումը նախատեսվում էր իրականացնել
2015թ.-ի աշնանից. «Երևանի ավագանու այսօր նիստում
որոշվեց, որ Գարեգին Նժդեհի արձանը կտեղադրվի
Կառավարության երրորդ շենքի հարևանությամբ»: Արձանը
բացել են Երևանի քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանը և
Գարեգին Նժդեհի ծոռը՝ Արմեն Բաբայանը, 5/28/2016:

Կանոն Հայոց Եկեղեցվո

ԿԳԲ-ի աշխատասենյակ՝ Ստալինի նկարով, 1939:

247
Հայ պաշտոնյաները իրենց բանդայի «կնքահոր» նկարը դնում
են իրենց աշխատասենյակներում, ինչպես Ստալինի ու
Լենինի նկարներն էին դնում նախկինում, քանզի այս նեո-
Բելշևիկները այդպես են արտահայտում իրենց
երախտագիտությունը նրան, ով հաստատեց իրեն և իր
էր՝՝ դարձավ ամեն
նմաններին նույն նշանաբանով. «Ով ոչինչ էր
ինչ»
ինչ»:
Աշխարհում ոչ մի քաղաքակիրթ ազգ այսպիսի բան չի անում՝
դնելու իրենց պետական-կուսակցական առաջնորդի նկարը
աշխատասենյակներում:

Ֆաշիստական ֆյուրերները, մաֆիայի «կնքահայրերը».

կուսակցության կուռքերը պետք է պաշտվեն բոլոր ենթակա
պրիմիտիվ պնակալեզներից:

«Ես կարծում եմ ճշմարտությունը կարող է լինել այլ. քանի որ

/Խոջալույում/ տեղադրված էր օդանավակայան և
Ղարաբաղցիք զզվել էին այնտեղի հարձակումներից...
Ադրբեջանցիները կարծում էին որ կատակում են մեզ հետ, և որ
Հայը ընդունակ չէ անզեն քաղաքացուն
քաղաքացուն սպանելու.
սպանելու.
պահանջվում էր այդ ամենը փոխել...."
փոխել
Սերժ Սարգսյան, հարցազրույց Թոմաս Վաալի հետ146

146
http://carnegieendowment.org/files/DeVaalinterview_r.pdf
248
Նժդեհ.

Հենց այս Նժդեհական ոգով ու փիլիսոփայությամբ այսօր

թշվա~ռ Մայր Հայաստանում թույլ ու անօգնականը «մտերիմ»
չունի. նա արհամարհված է ու տրորված Նժդեհի այն
գաղափարակիրների կողմից, ովքեր հասան իրենց գերագույն
նպատակին. զորությանը, կապիտալին ու պաշտոնին:
Իսկ հայրենասերները, մարտունակներն ու արիները
հոշոտվեցին այս «ուժեղներից և վերացվեցին»:
Մնում է հույս ունենալ, որ մի օր առողջ բանականությունը
կհաղթի, և ուժեղի պարծանքը կդառնա միայն թույլի կողքին
կանգնելու և զոհաբերվելու իր հերոսական կարողությունը:
Եվ քանի դեռ Գարեգին Նժդեհի արձանը հիմքից չի քանդվել՝
դա երբեք չի պատահելու: Ազգը մաքրվելու և
ազնվականանալու փոխարեն միայն պիտի նեխի ինքն իր
կեղտի մեջ:

Ոչ թե Հայ Ժողովրդի Անունից

Ուժի բացարձակացումը նշանակում է խորամանկություն,

խաբեություն ու սադիզմ՝ ինքնադատապարտություն մեջ,
մինչդեռ սիրո բացարձակացումը նշանակում է անպարտելի
ուժ՝ հավերժական գոյության մեջ:
Նա, ով հավատում է հավերժությանը, Դրախտի ու Դժոխքի
իրական գոյությանը՝ նրա համար այս ամենը լուրջ է- կյանքի
ու մահու հարց:
Այնպես որ Նժդեհի գաղափարի և կրոնի արժեքն է զրո՝ բոլոր
առումներով:
Այն ուժի ֆետիշացում է՝ առանց սիրո դեպի մարդը, որը նա
անվանում է «Քրիստոնեկան ֆանատիզմ»:
249
Մենք ՝ Քրիտոնյաներս, նրան անվանում ենք դատարակ
կրակոց՝ այս կյանքում, և Դժոխքի թափառական ոգի՝ այն
կյանքում – Նժդեհ:
Ցավ է նման մոլորյալների գոյությունը մեր հասարակության
մեջ, առավել՝ ցավ , երբ այպիսիններին փորձում են դարձնել
ազգային հերոս, այդպիսի ճանապարհը՝ «սրբադասված»-
մինչդեռ այն իրականում հանդուգն վերջին ցատկ է դեպի
հավերժական Դժոխք :
Ոչ թե Հայ Ժողովրդի Անունից...

250
 ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ Հայ Ժողովրդի Անունից

Նժդեհի ամբողջ գաղափրախոսությունը դա

ինքնապաշտամունքի բրավադո է, քանզի այն ազգային
մշակույթը, քաղաքակիրթ էթիկան՝ հոգևոր արժեքները
ստորադաս է պահում բնական մարմնական «գեն»
հասկացողությանը, որը ոչինչ է:
Մարմնի ուժի հաղթանակը ծնվում է հոգուց, որն էլ իր հերթին
ծնվում է կենդանի Աստծուց ու սրբությունից, ոչ թե՝
բառախաղային գաղափարախոսությունից:
Իսկական հայրենասիրությունը
հայրենասիրությունը դա հոգևոր արժեքների
համակարգ է, և ոչ թե՝ հողապաշտություն, ուր մեռելներն են
թաղված: Ահա ինչու՝ XX դարասկզբի Հայ ազատագրական
պայքարը և դրա ձախողումը՝ ներառյալ դարավերջի
Ղարաբաղի պայմանական հաղթանակը- եղավ հողագրավման
փորձ, որը ոչ թե ամրապնդեց Հայկական հոգին- այլ՝ Հայ
մարդուն օտարեց ինքն իրենից և մղեց պանդխտության- քանզի
հոգևոր բարձրագույն, համամարդկային արժեքը անտեսվեց,
մարդը դարձավ կլանային համակարգի՝ կուսակցական
միավոր, և նրանք ովքեր իբր բարձր գաղափարից են խոսում և
ազգի շահից- ապացուցեցին, որ դա իրենց անձնական շահն էր
միայն և իրենց պայքարը՝ մասնավոր շահերի, փառքերի ու
գաղափարների «նազարի բախտ» է և հաղթանակների
«սեփականաշնորհում», երբ երկաթե դրսի շերեփատերերը
միայն օգտագործեցին նույն շերեփ-լիզող Հայ գործիչներին՝
գողանալու սեփական Հայ ժողովրդի վերջին կտոր հացը, ուժի
բռնությունը ի վերջո օգտագործելով սեփական ազգի դեմ:
Ամեն մի գաղափար, որը հիմնված չէ մերձավորին սիրելու
վրա, որ բխում է բացառապես աստվածային բարձր
ճանաչողությունից- այդպիսի գաղափարը մնում է
միակողմանի և մաշման ենթակա:
Հայ ազգի միակ «նժդեհ»-հավատամքը դա Աստծո Տաս
Պատվիրաններն են- և միայն դրանք սրբությամբ իրագործելիս
է, որ մենք կարող ենք հայրենիքի գաղափարը միացնել

251
Ավետարանին՝ և այդպիսի հայրենիքը կլինի իրականություն,
ոչ թե՝ սոսկ գաղափար:
Գաղափարը մեռնող է, Հոգին՝ անմահ: Այդ անմահության
բանալին «Հայ գենը» չէ, այլ Աստվածային Իմաստությունը,
որով մենք սուրբ ենք և ընդունելի Աստծուն-հենց դրանով իսկ՝
անպարտ:
«Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս
հանճարոյ»- Սա՛ է Հայերեն առաջին գրավոր
նախադասությունը և այն է Հայ ազգի միակ ողնաշարը, որով
նա կանգուն է և երբեք չի սողում. ապրում է հանճարեղ,
հանճարեղ կռվում
է անվախ,
անվախ մեռնում է կանգուն...
կանգուն
Այդ Իմաստության Շտեմարանն է Հայ ազգի հոգևոր
ժառանգությունը և ով խեղում է այն- թշնամին է համայն Հայ
ազգի՝ դարից-դար և հավիտենապես:
«Հայը» արժեք չէ ինքնին, այլ՝ նա արժեք ստեղծող
ստեղծող է:
Ըստ Նժդեհի ստնտու Ալբերտ Պայկի մասոնական գաղափարի
"գենը" Գերմանացուն, Թուրքին, կամ՝ նույն կերպ ամեն մեկին
կարող է աստվածացնել կամ՝ ոչնչացնել, դնելով ոմանց
արժեքի տակ, ոմանց՝ թերարժեքի- սակայն՝ իսկական
Հայորդու համար արժեք է Հայի Պատիվն ու Սրբությունը, որի
աղբյուրն է Հիսուս Քրիստոսը, ոչ թե՝ նժդեհները և իրենց
ցեղային հոտերի գարշահոտը:
Ուղղե՛ք ձեր կրոնական և գաղափարական չափանիշները՝
ըստ Հայ ազգի հավիտենական ազգային արժեքների- կամ՝դուք
բոլորդ ազգադավ եք. երբ Տրդատ Թագավորը հրամայեց Հայ
ազգին ընդունել սուրբ Քրիստոնեական կրոնը՝ Ասորական,
Իրանական հեթանոսները իրենց Ավեստայի նժդեհյան
հրոսակներով հարձակվում էին այս սուրբ խաչակրացների
վրա: Ապա՝ Սուրբ Տրդատը հրամայում էր ոչնչացնել բոլոր
նրանց, ովքեր հայհոյում են Հայ ազգային սրբությունները:
Եվ դա օրենք է ամեն մի Հայոց Եկեղեցու զավակի համար, ով
իր ճակատին կրում է սրբության մյուռոնը:
Հայ ժողովուրդը դարեր ի վեր թույլ չի տվել իր հողում անգամ
թաղվելու անկնունք հեթանոսներին- ահա ինչու Հայ հողը
մնում է սրբազան:
252
Երբ Շուշիի եկեղեցին մեր հերոսները ազատագրեցին 1992-ին՝
թուրքական կղկղանքը մեր սուրբ հերոսները ափերով
մաքրեցին ու կրկին մաքրագործեցին սուրբ խորանը անօրենի
սրբապղծությունից:
Հիմա կան նեո-հեթանոս Հայ կոչվող անսուրբ
աշխարհականներ և հոգևորականներ, որ հենց իրենք են
կղկղում մեր ազգային սուրբ կրոնի վրա. սրանց կեղտը ո՞վ
պիտի մաքրի...
Աստծո անեծքի տակ լինելով՝ այս նեո-հեթանոսական
Նժդեհապաշտները անեծք են բերում մեր ամբողջ ազգին, և
Հայոց Պատմական Դատաստանի համաձայն այսպիսինները
պետք է կրեն ԱՂՎԵՍԱԴՐՈՇՄ իրենց ճակատներին ու
մեկուսացվեն որպես հանցագործ տարրեր, քանզի
այդպիսինները ընդունակ են ամեն ինչի և հենց նրա՛նք են
քաղաքակիրթ հասարկության "տականքը" -որի գլխագիրը
այսօր կռապաշտ և սադիստ Գարեգին Նժդեհ մեռելն է՝ միշտ
պաշտվելու բաղձանքով:
Հայ ազգը մեռել չի պաշտում- ո՛չ Լենին, ո՛չ Նժդեհ...
Հայ ազգը պաշտում է միայն կենդանի Աստծուն- հարություն
առած Հիսուս Քրիստոսին: Ամեն:

Աղոթքով ի Թագավոր Հայոց Քրիստոս Տեր՝

Հայ Ազնվական Ազգից:

253
 ԵՐԴՈՒՄ Աղեղնավոր Նահապետ Հայկի
Զավակների

«Ես Ավարայրի Զինվոր եմ,

Հայ ազնվական տոհմի զավակ,
Ես չեմ հանդուրժելու Ցեղակրոնի Մեռելապաշտություն,
Աթեիզմի ստահոդություն,
Պարսկական Արիաբանսարկություն,
Հայոց Եկեղեցու մեջ տրնդեզի խարույկապաշտություն,
Լուսավորիչ Հոր սուրբ կրոնի այլասերում՝
Օտար աստվածների ներկայություն-

Երդվում եմ Սուրբ Վարդանի արյան վրա կռվել իմ սուրբ

հավատքի թշնամիների դեմ-
Որտեղ էլ նրանք լինեն՝
Չլռել ազգադավան ու կռապաշտ պիղծ մարդկանց երեսին,
Որ խաբում են ու կործանում,
Պատռել նրանց դիմակները
Ու ոչնչացնել այդ վայրի գայլերին մեկ-մեկ,
Վառել նրանց անտեսանելի Ոսկե Հորթերի կուռքերը,

254
Որով անեծք ու ինքնաոչնչացում են բերում իմ Հայոց սուրբ
ազգին:
Եվ՝ որպեսզի Տիրամայրը զորացնի ինձ իր աննկուն Հոգով՝
լինելու աղավնու պես անմեղ և օձի պես զգույշ,
Որպեսզի ադամագրվեմ Սուրբ Միքայել Հրեշտակապետի
զորքին ու տոկամ այս ահեղ մարտի մեջ մինչև վերջ,
Մինչև վերջնական Հաղթանակ-
Ամեն»:

Հայկական Արարատյան Պետականության

Պետականության Հիմնը

Երաժշտություն՝ Արամ Խաչատրյանի

Խոսք՝ Ժողովրդական

***
1. Արարատյան սուրբ աշխարհ իմ Հայաստան,
Բազում դարեր դաժան ճամփա դու անցար,
Նահատակված որդիներիդ սուրբ արյամբ ՝
Դու փառապանծ Մայր Հայրենիք Հայության:

Կրկներգ:
Փա՛ռք քեզ, միշտ փա՛ռք, Նոյի օրրան Հայաստան,
Հանճար Բառով, արարչագործ-շինարար,
Սուրբ Վարդանի օրհնած սրով անսասան՝
Դու ապրում ես հավիտյանս հավիտյան :

255
2. Քրիստոս Աստծո անմահությամբ կնքված՝
Արքայության դռներն ՝ ահա մեր դեմ բաց,
Խավարային կապանքներից ազատված՝
Դարերով մեր ինքնությունն է հաստատված :

Կրկ.

3. Դըրախտային այս սրբազան օրրանում

Մենք կերտեցինք ամրակուռ մի ինքնություն,
Մահվան դիմաց ՝ միշտ աներեր , անկոտրում ,
Իմացյալ մահվամբ դեպի անմահություն:

***
National Anthem
Of the Armenian Araratian Kingdom
Music by Aram Il'yich Khachaturian
Lyrics by National-Folk

1.The Holy Land of Araratian Armenia,

For centuries you had gone through brutal pathways,
By the holy blood of your martyred sons
You are always a glorious Motherland of all-Armenians!

(refrain)
Glory, always glory to you, the hearth of Noah, Armenia,
In your divine wisdom , in your creative –genius !
By the blessed steadfast Sword of Saint Vardan
You live on and will be forever and ever.

2. Sealed by the immortality of Christ the Lord,

The doors of Kingdom are open to us,
Delivered from dark yokes
We proved our identity for ages as is.

3. In this holy land, where once was a Paradise,

We edified our firm, unbending image,
Facing death with conscious heroism ,
Marching through to eternal life.

256
 ՀԱՎԵԼՎԱԾ.
ՀԱՎԵԼՎԱԾ. Վարք Պղծոց

1. Պետական Բանդիտիզմ. ԱՍԱԼԱ-ից ՀՀՇ և ՀՀԿ

XX դարաշրջանում Հնչակ-Դաշնակ հեղափոխական շանտաժի

ու սպանությունների ոգով սկսեց գործել ԱՍԱԼԱ147 կոչվող
տեռորիստների խումբը, որի հիմնական անդամները
մահմեդական երկրներում մեծացած մարդիկ էին՝ որդեգրված
Իսլամի ոգուն, քանզի ընստ Քրիստոնեական էթիկայի անզեն
մարդու վրա ձեռք բարձրացնելը վախկոտություն է և ոճիր- այն
ոչ մի պարագայում չի արդարացվում:
արդարացվում
ԱՍԱԼԱ-ն ընկեցիկի պորտալարով կապված է իր մարդսպան
նացիոնալ-սոցիալիստ Հնչակ-Դաշնակցական նախահայրերի
անօրինական և վայրենի բնությանը- երբ հարձակվում էին
անզեն մարդկանց վրա, շատ հաճախ սպանում անմեղ
մարդկաց, թե՝ իբր պաշտպանում են Հայկական Հարցը և
Ցեղասպանության պատմությունը լսելի են դարձնում:
Արյունը արյամբ չեն լվանում, այլ՝ մաքուր ջրով, որն է
հասարակական ամբաստանությունը, դատը և օրենքի կոդը:
ԱՍԱԼԱ-ի կողմից ոչ մի սպանված զոհ, լինի դա անգամ
ազգությամբ Թուրք մարդ- ոչ մի կապ չի ունեցել Հայկական
Ցեղասպանության հետ, և նրանց սպանությունները
արդարացված չեն, այլ՝ մնում են դատապարտելի. քանզի
հայրերի մեղքի համար որդիները պատասխանատու չեն
անձնապես:
Հայկական Ցեղասպանությունը ոճրագործություն է
կատարված Թուրքական իշխանությունների կողմից և
Թուրքիայի պետությունն էլ պետք է կանգնի դատարանի

147
ASALA - Հայաստանի ազատագրության Հայ գաղտնի բանակ (անգլ.՝
Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA):

257
առաջ- ոչ թե՝ անհատ մարդիկ, ովքեր անձնապես մեղավոր չեն
այս հանցագործությունների մեջ և պատասխանատու չեն:
Եթե ԱՍԱԼԱ-ն հավակնում է այդքան հայրենասեր լինելու,
ինչո՞ւ նրանք նույն անհատական տեռորի ու սպանությունների
մեթոդով չեն վերացնում այն Հայ պաշտոնյաներին, ովքեր
ձախողեցին հայկական պետականությունը և սպանեցին Հայ
ժողովրդի հավատքն ու երազանքները:
Հետաքրքրական է, որ այս վախկոտ մարդասպանները, որ
սպանում են անզեն մարդկան թաքստոցից՝ գազանի նման
հարձակվելով- դեռ իրենք իրենց ճանաչում են որպես «հերոս»
և արդարացնում են իրենց գազանային արարքները:

«Ջենովայի Կոնվենցիայի որոշմամբ՝կոդ համար 1566, նա ով

ֆիզիկապես վնասում է քաղաքացուն կամ անզեն մարդու, կամ՝
մտադրություն ունի իր կամքը թելադրելու որևէ պետության-
այդպիսի մարդը կամ հանցախումբը ոճրագործ է և պետք է
կանգնի դատարանի առաջ148»:

AAP-06 NATO-ի փաստաթղթով տեռորիզմը բնութագրվում է

որպես «ուժի օգտագործում անհատի կամ նրա
սեփականության նկատմամբ՝ իրականացնելու համար
քաղաքական, կրոնական և գաղափարական անձնական
նպատակներ»:

ԱՍԱԼԱ-ի Բանդիտական Հարձակումների ու

Սպանությունների Շարքից....

27 Հունվար, 1973 թվական 78 տարեկան ծերունի Գուրգեն

Յանիկյանը Լոս Անջելեսի արվարձան Սանտա-Բարբարայում
գնդակահարում է երկու թուրք դիվանագետների՝ Լոս
Անջելեսում թուրքիայի գլխավոր հյուպատոս Մեհմեդ
Բայդարին և հյուպատոս Բահադըր Դեմիրին։

148
http://www.statewatch.org/news/2002/jul/frameterr622en00030007.pdf

258
20 Հունվար, 1975 թվական ԱՍԱԼԱ-ն իր առաջին
գործողությունն է կատարում Եկեղեցիների համաշխարհային
խորհրդի Բեյրութի գրասենյակի ռմբահարումով՝
հայտարարելով իր ծնունդը։ Ռմբահարման պատճառն այն էր,
որ խորհրդի Բեյրութի գրասենյակը Արևմուտքի և ԱՆՉԱ-ի
օժանդակությամբ նպաստում էր Միջին Արևելքի երկրներից
դեպի Արևմուտք հայության գաղթը՝ դատարկելով պատմական
Հայաստանին սահմանամերձ շրջանների հայությունը։

7 Փետրվար, 1975 թվական Ռումբի զետեղում Լիբանանի

թուրքիայի դեսպանատան տեղեկատվության և
զբոսաշրջության գրասենյակի առջև։ Ականազերծման
ժամանակ վիրավորվում է լիբանանցի ոստիկանը։

20 Փետրվար, 1975 թվական Բեյրութի «Թրքիշ-Էյրլայնս»

օդանավային ընկերության գրասենյակի պայթեցում։

6 Հունիս, 1975 թվական Պեյրութի Ալենպի փողոցում կայանած

թրքական ավտոբուսի պայթեցում ԱՍԱԼԱ-ի կողմից։

22 Հոկտեմբեր, 1975 թվական Վիեննայում սպանվում է

Ավստրիայում թուրքիայի դեսպան Թանըշ Թունալիկիլը։

24 Հոկտեմբեր, 1975 թվական Փարիզում թուրքիայի

դեսպանատնից ոչ հեռու սպանվում են Ֆրանսիայում
թուրքիայի դեսպան Իսմայիլ Էրեզը և նրա վարորդ՝ Թալիփ
Էները։

28 Դեկտմեբեր, 1975 թվական Բեյրութում թուրքիայի

դեսպանատան հրթիռահարում:
Բեյրութում թուրքիայի հյուպատոսի մեքենայի պայթեցում։
Բեյրութում թուրքիայի դեսպանության առաջին քարտուղարի
մեքենայի պայթեցում։

259
Ամերիկյան գաղութատիրական հաստատության ավերում
Միջին Արևելքում։
Ամերիկյան մի լրտեսի մահապատիժ Միջին Արևելքում։
Պայթյուններ Անկարայում և Ստամբուլում։
16 Փետրվար, 1976 թվական Լիբանանում թուրքիայի
դեսպանության առաջին քարտուղար Օքթար Ջիրիթը
սպանվում է Բեյրութի Համրա փողոցում։
17 Փետրվար, 1976 թվական Լիբանանում թուրքիայի դեսպանն
ու երեք թուրք դիվանագետներ վիրավորվում են, երբ կրակ է
բացվում դեսպանատան մեքենայի վրա։
Ստամբուլի ռազմական խարսխի նռնակահարում։
Փարիզում Թուրքիայի դեսպանատան զբոսաշրջության
գրասենյակը օդ է ելնում հզոր պայթյունից։
Փարիզում պայթեցվում է «Թրքիշ Էյրլայնս» օդանավային
ընկերության գրասենյակը։
Պայթեցվում է Փարիզում թուրքիայի դեսպանատան
քարոզչական բաժինը։
2 Մարտ, 1977 թվական Լիբանանում թուրքիայի
դեսպանության զինվորական կցորդ Նահիտ Գարագայայի և
վարչական կցորդ Իլհան Էյոզբաբաջանի մեքենաների
ականահարում։

14 Մայիսի, 1977 թվական Պայթյուն Փարիզի Շանզելիզե

պողոտայի վրա գտնվող թուրքիայի դեսպանատան
զբոսաշրջության գրասենյակի առջև։ Վիրավորվում է պահակը։

29 Մայիս, 1977 թվական Երկու պայթյուն Ստամբուլում։

Առաջինը Էշիլքյոթի միջազգային օդանավակայանում, որի
արդյունքում զոհվում են հինգ հոգի,
հոգի, 42-
42-ը վիրավորվում են։
Երկրորդը Սիրքեճի երկաթուղային կայարանում՝
կայարանում՝ մեկ զոհ,
զոհ,
տասը վիրավոր։
վիրավոր

9 Հունիս, 1977 թվական Վատիկանում սպանվում է թուրքիայի

դեսպան Թահա Ջարըմը։

260
20 Հոկտեմբեր, 1977 թվական Աթենքում նռնակ է նետվում
թուրքիայի դեսպանության մամլո կցորդի օգնական Մէթին
Եալմանի մեքենայի վրա, որի հետևանքով մեքենան այրվում է։
Փարիզում պայթեցվում են թուրքիայի դեսպանատան
տուրիզմի և քարոզչության բաժինները։
Չորս պայթյուններ Անկարայի տարբեր թաղամասերում։
Պայթյուն Ստամբուլի Թաքսիմ հրապարակում։
Պայթյուն Բրյուսելում թուրքիայի դեսպանատան տուրիզմի
գրասենյակում։
Պայթյուն լոնդոնում գտնվող թրքական բանկում։
Մահափորձ թուրքիայի լրտեսական գործակալության
տնօրենի և նրա օգնականի դեմ։ Երկուսն էլ ծանր վիրավորվում
են։
2 Հունիս, 1978 թվական Հարձակում Մադրիդում թուրքիայի
դեսպան Զեքի Քյունելարփիի մեքենայի վրա, որի արդյունքում
սպանվում են նրա կինը՝ Նեջլանը,
Նեջլանը, աներորդին՝ նախկին
դեսպան Բեշիր Բալջիօղլուն և վարորդը՝
վարորդը իսպանացի Անտոնիո
Տոռես Օլմետոն։

25 Օգոստոս, 1978 թվական Մի շարք պայթյուններ ցնցում են

Ստամբուլը։ Պայթյուններ են իրականացվում Ղալաթիայի
կամրջի վրա, փոստատարական սպասարկմանը և
դատարանին հատկացված շենքում, եվրոպական
թաղամասերում ցրված հինգ ռազմական կենտրոններում։ Մի
քանի զինվորներ վիրավորվում են։

16 Դեկտեմբեր, 1978 թվական Պայթյուն Ցյուրիխի «Թըրքիշ

Էյրլայնս» ընկերության գրասենյակի առջև:
Պայթյուններ Անկարայում։
Աթենքում մի քանի թուրք դիվանագետների մեքենաների
պայթեցում։
Մահափորձ Աթենքում թրքական լրատվական
գործակալության տնօրենի դեմ։ Տնօրենն ու երեք հույն
ոստիկանները ծանր վիրավորվում են։

261
Հարձակում Ստամբուլում ամերիկյան կայանին պատկանող
զրահամեքենայի վրա։

6 Մայիս, 1979 թվական Պայթյուն Ստամբուլի

օդանավակայանում։
8 Հուլիսին, 1979 թ. երեք պայթյուններ Փարիզում՝ «Թրքիշ
Էյրլայնս» ընկերության գրասենյակում, թուրքիայի
դեսպանատան բանվորական հարցերով գրասենյակում և
թուրքիայի զբոսաշրջության գրասենյակի առջև։

22 Օգոստոս, 1979 թվական Ռումբ է նտվում Շվեյցարիայում

թուրքիայի գլխավոր հյուպատոս Նիյազ Ադալիի մեքենայի
վրա։ Մեքենան վնասվում է, սակայն դիվանագետին
հաջողվում է փախչել։ Երկու անցորդներ վիրավորվում են։

25 Սեպտեմբեր, 1979 թվական Չորս պայթյուն Մադրիդում՝

իտալական «ԱլԻտալիա», Ամերիկյան «Փան Ամ», «Թի Դաբլ Էյ»
և բրիտանական «Բրիթիշ Էյրվեյս» օդանավային
գրասենյակների առջև։

29 Սեպտեմբեր, 1979 թվական Պայթյուն Ստամբուլի Էսեմբողա

օդանավակայանի տարանցման բաժնում,
բաժնում, որը պատճառում է
նյութական վնասներ։

4 Հոկտեմբեր, 1979 թվական Պայթյուն Կոպենհագենի «Թրքիշ

Էյրլայնս» ընկերության գրասենյակի առջև, որի արդյունքում
երկու տեղացիներ թեթև վիրավորվում են։

12 Հոկտեմբեր, 1979 թվական Հոլանդիայի Լա Հեյում իր

մեքենայում սպանվում է թուրքիայի դեսպան Յոզդեմիր
Բենլերի զավակը
զավակը։

30 Հոկտեմբեր, 1979 թվական Պայթյուն Միլանի «Թրքիշ

Էյրլայնս» օդանավային ընկերության գրասենյակի առջև:

262
8 Նոյեմբեր, 1979 թվական Պայթյուն Հռոմում Թուրքիայի
դեսպանատան զբոսաշրջության կցորդի գրասենյակի առջև,
որի արդյունքում վիարավորվում է մեկ անցորդ։

18 Նոյեմբեր, 1979 թվական Երեք պայթյուններ Փարիզում՝

քաղաքի կենտրոնում գտնվող «Թրքիշ Էյրլայնս», հոլանդական
«Քա Էլ Էմ» և արևմտագերմանական «Լուֆթհանզա»
օդանավային ընկերությունների գրասենյակների առջև։ Բացի
նյութական վնասից, վիրավորվում են ֆրանսիացի երկու
ոստիկաններ։

25 Նոյեմբեր, 1979 թվական Պայթյուն Մադրիդում ամերիկյան

«Թի Դաբլյու Էյ» օդանավային ընկերության գրասենյակի առջև։
Կա երկու վիրավոր։ ԱԱԼԱ-ն ստանձնում է
պատասխանատվությունը՝ զգուշացնելով Պապին,,
Պապին որ
Թուրքիա չայցելի։

20 Հունվար, 1980 թվական Չորս պայթյուն Մադրիդում

ամերիկյան «Թի Դաբլյու Էյ», Բրիտանական «Բրիթիշ Էյերվեյս»,
շվեյցարական «Սուիս Էյր» և բելգիական «Սաբենա»
օդանավային ընկերությունների գրասենյակների առջև։

2 Փետրվար, 1980 թվական Երկու պայթյուն Բրյուսելում

Խորհրդային «Աէրոֆլոտ» և թրքական «Թրքիշ Էյրլայնս»
ընկերությունների գրասենյակների առջև՝ պատճառելով
նյութական վնասներ։ Նույն օրը ռումբ է պայթում Փարիզում
խորհրդային դեսպանատան տեղեկատվական կենտրոնի
առջև՝ պատճառելով նյութական վնասներ։

18 Փետրվար, 1980 թվական Պայթյուններ Հռոմի կենտրոնում

գտնվող շվեյցարական «Սուիս Էյր», արևմտագերմանական
«Լուֆթհանզա» և իսրայելական «Էլ Ալ» օդանավային
ընկերությունների գրասենյակների առջև։ Պատճառվում են
նյութական վնասներ։ Կա չորս վիրավոր։

263
Շվեյցարիան զգուշացվում է, որպեսզի չբանտարկի անմեղ
չօժանդակի
անմեղ հայերի, իսկ Արևմտյան Գերմանիան, որ չօժանդակի
Թուրքիային և սիոնիզմի կենտրոն Իսրայելին։
Իսրայելին։

10 մարտ, 1980 թվական Երկու պայթյուն Հռոմի Պիացցա Դելլա

Ռեպուբլիկա հրապարակում «Թրքիշ Էյրլայնս» ընկերության և
թուրքիայի դեսպանատան զբոսաշրջության գրասենյակի առջև։
Կա երկու զոհ,
զոհ, տասնյակ վիրավորներ։
վիրավորներ

17 Ապրիլ, 1980 թվական Վատիկանում կրակ է բացվում

թուրքիայի դեսպանատան մեքենայի վրա։ Վիրավորվում են
դեսպան Վեջդի Թյուրելը և նրա պահակը՝ Թահսին Գյուվենջը։

31 Հուլիս, 1980 թվական Աթենքում սպանվում է Թուրքիայի

դեսպանատան վարչական հարցերով կցորդ Ղալիփ Յօզմենը։
Ծանր վիրավորվում են դեպքի վայրում պատահաբար գտնված
դեսպանի կինը՝ Սևիլը և որդին՝ Գաանը։

4 Հոկտեմբեր, 1980 թվական Պայթյուն Մադրիդում գտնվող

իտալական «Ալ Իտալիա» օդանավային ընկերության
գրասենյակի առջև։ Վիրավորվում է 12 հոգի։

8 Հոկտեմբեր, 1980 թվական Պայթյուններ Բեյրությում

Շվոյցարաիյի դեսպանատան, Շվեյցարաիյի դեսպանի
բնակարանի առջև։ Օդ է բարձրանում նաև դեսպանատան
առաջին քարտուղարի մեքենան։
1980 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Ժնևի պանդոկներից մեկում
ԱՍԱԼԱ-ի մարտիկ Ալեք Ենիգոմշյանի ձեռքում պայթում է
ռումբը, որի հետևանքով նա կորցնում է տեսողությունն ու ձախ
դաստակը։

12 Հոկտեմբեր, 1980 թվական Պայթյուն Լոնդոնում Թուրքիայի

զբոսաշրջության և տեղեկատվության գրասենյակի առջև։
Զզգուշացնում է Մեծ Բրիտանիային դադարեցնել ռազմական
օգնության տրամադրումը Թուրքիային։
264
Նույն օրը Լոնդոնում պայթյուն է որոտում շվեյցարական
«Սուիս Էյր» ընկերության գրասենյակի առջև։
Նույն օրը Նյու-Յորքում պայթյուն է որոտում ՄԱԿ-ի թրքական
կենտրոնի առջև ։
Նույն օրը ռումբ է պայթում Լոս-Անջելեսում թրքական
զբոսաշրջային ընկերության գրասենյակի առջև։
Նույն օրը ռումբ է պայթում Փարիզում շվեյցարական
զբոսաշրջության ընկերության գրասենյակի առջև։

20 Հոկտոմբեր, 1980 թվականին չպայթած ռումբ է գտնվում

Փարիզի Շվեյցարիա ուղևորվող Ինթրլեյքըն գնացքի մեջ: Ցույց
տալով, որ ցանկության դեպքում կարող է պայթեցնել նաև
ուղևորատար գնացքներ։

10 Նոյեմբեր, 1980 թվականին Պայթյուն Ֆրանսիայում,

Ստրասբուրգի թուրքական հյուպատոսարանի առջև։
ԱՍԱԼԱՆ և Փե-Քա-Քա-ն՝ Քուրդիստանի Աշխատավորական
Կուսակցությունը միասնաբար ստանձնում են
պատասխանատվությունը։ Միացյալ հայտարարության մեջ
նրանք շեշտում են «Հայ և քուրդ միացյալ պայքարը, որ մղվում
է թրքական բռնապետության դեմ»։

11 Նոյեմբեր, 1980 թվականին Պայթյուն Հռոմում «Թրքիշ

Էյրլայնս»-ի գրասենյակի առջև։ ԱՍԱԼԱ-ն և Փե.Քա. Քա-ն
միասնաբար ստանձնում են գործողության
պատասխանատվությունը։ Առանձին հաղորդագրությամբ
գործողության պատասխանատվությունը ստանձնում է «Ալեք
Ենիգոմշեան Քոմանտօ»-ն։

19 Նոյեմբեր, 1980 թվական Պայթյուն Հռոմում Թուրքիայի

զբոսաշրջության ներկայացուցչության առջև։ «Ալեք
Ենիգոմշեան Քոմանտօ»-ն։

265
25 Նոյեմբեր, 1980 թվական Պայթյուն Շվեյցարաիայում
Բանկերի Միության գլխավոր գրասենյակի առջև։ Կա
վիրավոր։ «Ալեք Ենիգոմշեան Քոմանտօ»-ն:

15 Դեկտեմբեր, 1980 թվականին երկու ռումբ է վնասազերծվում

Լոնդոնում Շվեյցարիայի զբոսաշրջության գրասենյակի առջև։

25 Դեկտեմբեր, 1980 թվականին Պայթեցվում է Շվեյցարիայի

Ցյուրիխ քաղաքի Քլոթըն օդանավակայանի ռադարային
կայանը, իսկ օդանավերի վայրէջքի ուղու վրա տեղադրված
երկրորդ ռումբը վնասազերծվում է։

29 Դեկտեմբեր, 1980 թվականին Երկու պայթյուններ

Մադրիդում շվեյցարական «Սուիս Էյր» և ամերիկյան «Թի
Դաբլյու Էյ» օդանավային ընկերությունների գրասենյակների
դիմաց։ Վիրավորվում են անցորդներ։
անցորդներ Առաջին պայթյունից
վիրավորվում է իսպանացի լրագրող Խոսե Անտոնիո
Կուրիարանը:
Կուրիարանը:

13 Հունվար, 1981 թվականին Փարիզում պայթյունից օդ է

բարձրանում Թուրքիայի դեսպանատան տուրիզմի գծով
խորհրդական Ահմեդ Էրդեյլիի մեքենան։ «Ալեք Ենիգոմշյան
Քոմանտօն» :

27 Հունվար, 1981 թվականին երկու պայթյուն Միլանում

գտնվող շվեյցարական «Սուիս Էյր» գրասենյակի և
շվեյցարական տեղեկատվական գրասենյակի առջև։ Երկու
անցորդ վիրավորվում է, պատճառվում է նյութական վնաս։

3 Փետրվար, 1981 թվականին վնասազերծվում է Լոս-

Անջելեսում Շվեյցարիայի հյուպատոսարանի առջև դրված
ռումբը։

5 Փետրվար, 1981 թվականին երկու պայթյուն Փարիզի

Շանզելիզե պողոտայի վրա ֆրանսիական «Էյր Ֆրանս» և
266
ամերիկյան «Թի Դաբլյու Էյ» օդանավային ընկերությունների
գրասենյակների առջև։

9 Հունիս, 1981 թվականին Ժնևում սպանվում է Թուրքիայի

հյուպատոսարանի քարտուղար Մեհմեդ Սավաշ Երգյուզը։

26 Հունիս 1981 թվականին պայթյուն Լոս Անջելեսի Swiss

Banking Corporation բանկի գրասենյակի առջև՝ պատճառելով
նյութական վնասներ։

20 Հուլիս, 1981 թվականին պայթյուն Ցյուրիխի Քլոթըն

օդանավակայանի լուսանկարչական խցիկում։ Կա հինգ
վիրավոր։

21 Հուլիս, 1981 թվականին Լոզանի

վաճառատան մեջ
պայթյունի
պայթյուն ի հետևանքով տասը վիրավոր կա։

22 Հուլիս, 1981 թվականին մեկ ժամվա տարբերությամբ երկու

պայթյուններ Ժնևի Կենտրոնական կայարանի պահարկղերի
բաժնում։ Զույգ պայթյունների արդյունքում՝ մեկ զոհ,
զոհ, չորս
վիրավոր։

11 Օգոստոս, 1981, երկու պայթյուն Կոպենհագենում

շվեյցարական Սուիս-Էյր ընկերության գրասենյակի առջև։ Մեկ
վիրավոր,
վիրավոր և նյութական վնասներ։

20 Օգոստոս, 1981, պայթյուն Լոս-Անջելեսում գտնվող

շվեյցարական «Սուիս Փրեսիժն Ինսթրումընց» ժամացույցների
ընկերության գրասենյակի առջև։

22 Օգոստոս, 1981, պայթյուն Փարիզում հունական

զբոսաշրջային գրասենյակի առջև՝ պատճառելով նյութական
վնասներ։

267
15 Սեպտեմբեր, 1981, պայթյուն Կոպենհագենում «Թրքիշ
Էյրլայնս» ընկերության գրասենյակի առջև։ Գրասենյակը ծանր
վնասներ է կրում, կա երկու վիրավոր։
վիրավոր

16 Սեպտեմբեր, 1981, պայթյուն Թեհրանում Շվեյցարաիյի

դեսպանատան օտարների հարցերով գրասենյակի առջև՝
պատճառելով նյութական վնասներ։

24 Սեպտեմբեր, 1981, Փարիզում 16 ժամով գրավվում է

թուրքիայի հյուպատոսարանը, որի արդյունքում 60 պատանդ է
վերցվում։ Ներկայացվում են քաղաքական պահանջներ։

25 Հոկտեմբեր, 1981, պայթյուն Փարիզի Շանզելիզե պողոտայի

վրա գտնվող «Ֆուքեթ» սրճարանի առջև, որի արդյունքում
վիրավորվում են երեք պաշտոնյաներ։

27 Հոկտեմբեր, 1981, երկու պայթյուններ Փարիզի «Ռուասի»

օդանավակայանի մեքենաների կայանատեղում և
էսկալատորի հարևանությամբ՝ պատճառելով նյութական
վնասներ։

28 Հոկտեմբեր, 1981, պայթյուն Փարիզի պատկերասրահում,

պատկերասրահում,
վիրավորվում է երեք պաշտոնյա։

29 Հոկտեմբեր, 1981, ոստիկանությունը վնասազերծում է Ժնևի

բանկերից մեկի մոտ տեղադրված երկու ռումբեր։

3 Նոյեմբեր, 1981, պայթյուն Մադրիդում շվեյցարական «Սուիս-

Էյր» ընկերության գրասենյակի առջև, կա երեք վիրավոր,
վիրավոր,
նյութական վնասներ։

5 Նոյեմբեր, 1981, պայթյուն Փարիզի «Գար դը Լիոն»

երկաթուղային կայարանում՝ մեկ վիրավոր, նյութական
վնասներ։

268
12 Նոյեմբեր, 1981, երեք պայթյուն Բեյրութի Մանարայի
շրջանում գտնվող «Թյր-Ֆրանս» օդանավային ընկերության
գրասենյակի, Վերդեոն պողոտայի վրա գտնվող Ֆրանսիայի
դեսպանատան մշակութային կենտրոնի և Ֆրանսիայի
հյուպատոսի տան առջև։

13 Նոյեմբեր, 1981, նռնակներով հարձակում Փարիզի

«Փերեֆերիկ» պողոտայի Շարանթին կամուրջի մոտ
ֆրանսիական ոստիկանական մեքենայի վրա։

14 Նոյեմբեր, 1981, պայթյուն Փարիզի Էյֆելյան աշտարակից

քիչ հեռու, Սենայով նավարկող Vedette de Paris զբոսաշրջային
նավի վրա։

16 Նոյեմբեր, 1981, պայթյուն Փարիզի Գար դը Լեստ

երկաթուղային կայարանի պայուսակների բաժնում, երկու
վիրավոր։

21 Նոյեմբեր, 1981, երկու պայթյուն Թեհրանում «Էյր-Ֆրանս»

օդանավային ընկերության գրասենյակի և Ֆրանսիայի
դեսպանատան առջև՝ պատճառելով նյութական վնասներ։

12 Հունվար, 1982, պայթյուն Ժնևից 25 կմ հեռավորության վա

գտնվող Նիոնի լուցկու գործարանում։

17 Հունվար, 1982, պայթյուն Փարիզում ֆրանսիական Union of

Banks of Paris բանկի առջև։ Նույն օրը վնասազարծվեծ «Քրեդիտ
Լիոն» բանկի մոտ տեղադրված ռումբը։

19 Հունվար, 1982, պայթյուն Փարիզի Համագումարների

պալատի առջև գտնվող «Էյր Ֆրանս» օդանավային
ընկերության գրասենյակի մոտ։

21 Հունվար, 1982, պայթյուն Օրլի օդանավակայանի «Թըրքիշ

էյրլայնս» ընկերության գրասենյակի առջև։ Նույն օրը պայթյուն
269
է որոտում Փարիզի Փորթ Մայօ կայարանում տեղակայված
«Էյր Ֆրանս» ընկերության ճամպրուկների բաժնում։

26 Հունվար, 1982, պայթյուն Փարիզի Ազգային բանկի առջև՝

պատճառելով նյութական վնասներ։

26 Մարտ, 1982, պայթյուն Բեյրութի հայկական

թաղամաասերում թրքական ֆիլմեր ցուցադրող
կինոթատրոնում։ կա երկու զոհ,
զոհ, 16 վիրավոր։

19 Ապրիլ, 1982, երկու պայթյուններ Վիեննայում Ֆրանսիայի

դեսպանատան և ֆրանսիական «Էյր Ֆրանս» ընկերության
գրասենյակի առջև։

24 Ապրիլ, 1982, պայթյուն Դորտմունդում, որի արդյունքում

նյութական վնաս է հասցվում թրքական առևտրային կետերին։

10 Մայիս, 1982, երկու պայթյուններ Ժնևի բանկերում՝

պատճառելով նյութական վնաս։

26 Մայիս, 1982, պայթյուն Լոս-Անջելեսում շվեյցարական

«Սուիս Բենքինգ Քորփորեյշն» կազմակերպության դեմ։

21 Հուլիս, 1982, պայթյուն Փարիզի Սեն-Սևրեն թաղամասի

«Կաֆե Փարիզիեն» սրճարանում։ Կա 16 վիրավոր։

26 Հուլիս, 1982, պայթյուն Փարիզի «Սեն Ժերմեն» սրճարանում։

Երկու վիրավոր։

8 Օգոստոս, 1982, Փարիզի ռադիոկայաններից մեկի մոտ

տեղադրված ռումբի չեզոքացում։

270
15 Հուլիս, 1983, ռումբի պայթյուն Փարիզի Օրլի
օդանավակայանի Թըրքիշ-Էյրլայնս ընկերության գրասենյակի
առջև։
Զոհերի մեջ կա երկու թուրք, 4 ֆրանսիացի,
ֆրանսիացի, մեկ ամերիկացի և
մեկ շվեդացի։ Կա 63 վիրավոր,
վիրավոր, որոնցից 28-
28-ը՝ թրքեր։
թրքեր

15 Հուլիս, 1983, ռումբի վնասազերծում Լոնդոնում։

21 Հուլիս, 1983, երկու պայթյուն Թեհրանում Ֆրանսիայի

դեսպանատան և Էյր-Ֆրանս օդանավային ընկերության
գրասենյակի առջև՝ պատճառելով նյութական վնասներ։

22 Հուլիս, 1983, պայթում է Փարիզի Շանզելիզե պողատայի

վրա կայանած Ֆրանսիայի գաղտնի ոստիկանության մեքենան։

25 Օգոստոս, 1983, պայթյուն Արևմտյան Բեռլինում գտնվող

«Ֆրանսիայի տան» մեջ, ուր գտնվում էին Ֆրանսիայի
հյուպատոսարանն ու ֆրանսիական հիմնարկները։ Երկու
սպանված,
սպանված, 23 վիրավոր։ Շենքն ամբողջությամբ քանդվում է։

7 Սեպտեմբեր, 1983, Թեհրանում պայթյունից օդ են ելնում

Ֆրանսիական դեսպանատան երկու մեքենաներ։
Վիրավորվում է դեսպանատան երկու պաշտոնյա։

9 Սեպտեմբեր, 1983, հրձիգ ռումբ է նետվում ԹԵհրանում

Ֆրանսիայի դեսպանատանը պատկանող մեքենայի մեջ

17 Սեպտեմբեր, 1983, պայթյուն Բեյրութում «Լիբանո-

Ֆրանսեզ» բանկի գրասենյակի առջև, ինչպես նաև
ֆրանսիական զորաբաժնի ռմբահարում։

1 Հոկտեմբեր, 1983, պայթյուն Մարսելի միջազգային

առևտրական տոնավաճառի խորհրդային, ամերիկյան և
ալժիրական տաղավարների մոտ։ Մեկ սպանված,
սպանված, 26 վիրավոր։
վիրավոր

271
13 Օգոստոս, 1984, պայթյուն Լիոնի Փերաշ կայարանի
պայուսակների արկղ-պահեստարանում։ Կան վրավորներ,
պատճառված է նյութական վնաս։

9 Սեպտեմբեր, 1986, պայթյուն Փարիզի «Սիթի Հոլ» սրահում։

Սպանվում է մեկ պաշտոնյա,
պաշտոնյա, 18 վիրավոր։

10-15 Սեպտեմբեր, 1986, պայթյուն Փարիզի զանազան

շրջաններում, որոնց արդյունքում սպանվում է երկու,
երկու,
վիրավորվում հարյուր հոգի։

16 Սեպտեմբեր, 1986, պայթյուն Փարիզի Մոնպառնաս բանուկ

թաղամասում։ 5 սպանված, 52 վիրավոր։

18 Սեպտեմբեր, 1986, Լիբանանում սպանվում է Ֆրանսիայի

դեսպանության զինվորական կցորդ Քրիստիան
Քրիստիան Գոթիեն։

2. ԱՄՆ-ի Դեսպան Յովանովիչը Զեկույցը Հայկական

Պետական Բանդիտական Օլիգարխների Մասին

Վիկիլիքսի գաղտնազերծած այս հեռագիրը կրում է

“խորհրդապահական” դասակարգումը: 2009 թվականի նոյեմբերի
17-ին այն ԱՄՆ պետքարտուղարություն է ուղարկել Հայաստանում
ԱՄՆ դեսպան Մարի Յովանովիչը: Առաջին անգամ հայերեն
ամբողջությամբ այն թարգմանել և հայ հանրությանն է ներկայացրել
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ օրաթերթը: WikiLeaks – Armenia No 6 2009-
11-17
1. ՍԵՂՄԱԳԻՐ: Հայաստանի տնտեսական գլխավոր ճյուղերի
պատկանելության մթին հարցը թաքնված շարժիչ ուժ է հայկական
քաղաքականության եւ էլիտաների փոխհարաբերություններում:
Երեւանյան խոսակցությունները հաճախ նշում են, թե որ նշանավոր
անձն ինչ հայտնի տնտեսական ակտիվների սեփականատեր է,
սակայն դժվար է ստանալ հստակ եւ հաստատուն
տեղեկատվություն: Լավ կապեր ունեցող մի գործարար վերջերս
ցանկություն էր հայտնել անկեղծ եւ գաղտնի խոսել առաջատար
272
քաղաքական գործիչների տնտեսական շահերի մասին: Ընդհանուր
առմամբ գրեթե բոլոր շահութաբեր ճյուղերը եւ ձեռնարկությունները
բաժանված են երկու գլխավոր քաղաքական/տնտեսական բուրգերի
միջեւ. մեկը գլխավորվում է նախագահ Սերժ Սարգսյանի, իսկ
մյուսը՝ նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից: Ինչ-որ
չափով առանձնանալով Քոչարյանի բուրգից՝ խորհրդարանի
խոսնակ Հովիկ Աբրահամյանն այժմ գլխավորում է հնարավոր
բիզնես նախաձեռնությունների երրորդ գլխավոր ճյուղը:

ՆԱԽԱՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ
2. Հայկական քաղաքականությունը նման է «հաղթողը վերցնում է
ամեն ինչ» սկզբունքին, եւ սա մեծամասամբ վերաբերում է ոչ միայն
քաղաքական հարցերին, այլ նաեւ գործարար եւ տնտեսական
խնդիրներին: Սա այն հարցերից մեկն է, որի պատճառով հայկական
քաղաքականությունը դարձել է այդքան անողոք: Ավելին՝ 2008-ի
նախագահական ընտրությունների արդյունքներից էր «ապրիր եւ
թույլ տուր ապրել» չգրված դաշնագրի վերացումը, որը նախկին
նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին աջակցող գործարարներին թույլ
էր տվել (նրանցից ամենաակնառուն օլիգարխ Խաչատուր
Սուքիասյանն է («Գռզո»), որը վերահսկում է SIL Group բիզնեսների
ցանցը), շարունակել շահութաբեր գործունեությունը Տեր-
Պետրոսյանի 1998-ի պաշտոնաթողությունից հետո:
Երբ Տեր-Պետրոսյանը պալատական ոչ բռնի հեղաշրջման
արդյունքում պաշտոնաթող եղավ, այդ պահին չբարձրաձայնված
գործարքներից մեկն այն էր, որ քանի դեռ Տեր-Պետրոսյանը եւ նրա
գործարար դաշնակիցները չեն խառնվում քաղաքականությանը եւ
նոր ռեժիմի համար խնդիրներ չեն ստեղծում, նրանց հանգիստ
կթողնեն: 2008թ. նախագահական քարոզարշավի ժամանակ Գռզոյի՝
Տեր-Պետրոսյանին ցուցաբերած բացեիբաց աջակցության
պատճառով բոլոր խաղադրույքները հետ վերցվեցին: SIL Group-ը
զգալիորեն մասնատվել է, իսկ դրա ամենաշահութաբեր ակտիվները
բռնագրավվել են եւ փոխանցվել (կեղծված դատական
գործընթացների միջոցով) նախագահ Սերժ Սարգսյանին
հավատարիմ մարդկանց:
Բիզնես էլիտաներն այսպիսով խորապես միահյուսված են
քաղաքական իշխանության հետ եւ հակառակը, ու յուրաքանչյուրն
ունի ստատուս քվոն պահպանելու դրդապատճառ՝ վախենալով, որ
ռեժիմի փոփոխությունը կարող է սկիզբ դառնալ տնտեսական

273
վերաբաշխման նոր արշավի: Սակայն այլ գործարարներ հնարավոր
է՝ առավել զգույշ են գտնվել եւ կամուրջներ չեն այրել՝ փոխարենը
քաղաքակիրթ հարաբերություններ մշակելով ողջ քաղաքական
դաշտի հետ:
Մեր զրուցակցի կողմից նշված հետաքրքիր մեկնաբանություններից
մեկն այն էր, որ հայ գործարարներից շատերը, եթե ոչ մեծ մասը,
այժմ ակտիվորեն հովանավորչություն են փնտրում («կռիշա»)
Մոսկվայում որպես հակակշիռ տեղական քաղաքական ռիսկերի,
որովհետեւ նրանք վստահ չեն, թե ինչպես կզարգանա
քաղաքականությունը Հայաստանում եւ ցանկանում են ունենալ
լրացուցիչ լծակներ՝ իրենք իրենց պաշտպանելու համար, եթե
տեղական իրավիճակը շրջվի իրենց դեմ: Այս ռուսական
«կռիշաներից» ոմանք (կռիշան ա՞նձ է, թե՞ հարաբերություն)
օլիգարխներ են, իսկ մյուսները՝ ռազմական կամ իրավապահ
մարմինների բարձրաստիճան գեներալներ կամ Կրեմլի ներսում
գտնվող այլ անձինք:

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԲԱՑԱՀԱՅՏՈՒՄ
3. Քաղաքական հարցերով պաշտոնյան, նպատակ ունենալով
ծավալուն զրուցել Հայաստանում քաղաքական/տնտեսական
էլիտաների կողմից վերահսկվող ոլորտների շուրջ, հանդիպել է լավ
կապեր ունեցող մի գործարարի հետ, որն ունի քաղաքական եւ
բիզնես հարաբերություններ ողջ քաղաքական դաշտում: Ակնհայտ
էր, որ այս տեղեկատվությունը շատ զգայուն է: Խոսակցության
ընթացքում մեր զրուցակիցը ազատորեն եւ վստահաբար խոսեց
քաղաքական կուսակցություններում վերջերս տեղի ունեցած ներքին
ինտրիգների եւ գաղտնի քաղաքական գործարքների մասին, որոնց
նա մասնակից էր:
Երբ խոսակցության թեման արդեն դարձան օլիգարխները,
մենաշնորհները եւ բիզնեսների վերահսկողության հարցը, նրա
մարմնի ժեստերն ամբողջապես փոխվեցին. նա առաջ եկավ եւ
ցածրացրեց իր ձայնը, եւ կային որոշ հարցեր, որոնք նա հետաձգեց
մինչեւ «Երեւանից դուրս» ենթադրվող հաջորդ հանդիպումը՝ զրույց,
որն այդպես էլ չկայացավ: Քաղաքական հարցերով պաշտոնյայի
համար պարզ էր, որ գլխավոր տնտեսական ճյուղերի կուլիսային
սեփականատիրության բացահայտումը համարվում էր ավելի բարձր
գաղտնիության խնդիր, քան Հայաստանի ներքին
քաղաքականության անցուդարձը:

274
Մենք այս անձին համարում ենք անկեղծ եւ տեղեկացված աղբյուր,
որի հաղորդած տեղեկատվությունը ճշմարտանման է՝ համեմատած
մեր ունեցած այլ հատվածական ինֆորմացիայի հետ: Այս ամենը,
սակայն, հիմնված է մեկ աղբյուրի վրա, որն ունի սեփական բիզնես
եւ քաղաքական շահեր, այդ թվում՝ ընդդիմադիր ուղղվածություն:
Ամեն դեպքում, մենք անհրաժեշտ համարեցինք վաշինգտոնյան
վերլուծաբաններին առաջարկել հայացք նետել այս դրամային
շահերի վրա, որոնք անտեսանելի գործոն են Հայաստանի կոշտ
քաղաքականության մեջ:

ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ԲՈՒՐԳԸ

4. Սերժ Սարգսյանը շահութաբեր տնտեսական ակտիվներ ձեռք
բերելու հարցում առավելություն ուներ Քոչարյանի նկատմամբ:
Չնայած այն բանին, որ երկուսն էլ ղարաբաղցիներ են, Սարգսյանը
Քոչարյանից հինգ տարի շուտ է եկել Երեւան եւ զբաղեցրել ազդեցիկ
նախարարական պաշտոններ, իսկ Քոչարյանը Լեռնային
Ղարաբաղում էր մինչեւ 1998թ: Նախագահության տասը տարիների
ընթացքում Քոչարյանը հավասարվեց Սարգսյանին, եւ ստացվեց
այնպիսի մի իրավիճակ, որտեղ գերիշխող գործարար կամ
տնտեսական ճյուղերի մեծ մասը այս կամ այն կերպ կապված էին
նրանցից մեկի հետ: Սարգսյանի նախագահ դառնալուց հետո
օլիգարխներից ոմանք իրենց հնազանդությունը դարձրին արդեն
նրա կողմը:
5. Մեր աղբյուրը նշեց, որ իրականում կան ընդամենը երկու
օլիգարխներ, որոնք հավատարիմ են անձամբ Սերժ Սարգսյանին եւ
հետեւաբար, վստահորեն գտնվում են նրա ճամբարում՝ անկախ
քաղաքական քամիների փոփոխությունից: Այդ մարդիկ են Միխայիլ
Բաղդասարովը եւ Նիկոլայ Բարսեղը (Ծանոթագրություն –
ենթադրվում է, որ Սարգսյանի փեսա Միքայել «Միշա» Մինասյանը,
որի բիզնես շահերը արագորեն մեծանում են, կարող է նույնպես
լինել հավատարիմ, սակայն սա չնշվեց: Մինասյանը հավանաբար
դեռեւս չի համապատասխանում «օլիգարխի» կարգավիճակին եւ
շատ դեպքերում կարող է ընդամենը հանդես գալ որպես Սարգսյանի
կողմից վերահսկվող բիզնեսների դե ֆակտո դեմքը: Հայտնի
քաղաքական գործիչների մեծ մասի բիզեսները կամ ակտիվները
իրենց անուններով չեն, այլ վերահսկվում են ընտանիքի անդամների
կամ վստահելի ընկերների ու դաշնակիցների միջոցով):

275
6. ՄԻԽԱՅԻԼ ԲԱՂԴԱՍԱՐՈՎ – Բաղադասարովին է պատկանում
«ՄԻԿԱ» ընկերությունը, որը Հայաստան վառելիք ներկրող երկու
գերիշխող դիրք ունեցողներից մեկն է: «ՄԻԿԱ»-ն նաեւ
բենզալցակայանների եւ բենզինային ապրանք ցրող այլ տարբեր
բիզնեսների ցանց է: Բաղդասարովին է պատկանում Հայկական
ազգային ավիաուղին՝ «Արմավիան»: Բաղդասարովը նաեւ
հայկական երկու մեծ ցեմենտի գործարաններից մեկի՝ Հրազդան
քաղաքում գտնվող «ՄԻԿԱ-Ցեմենտի» սեփականատերն է:

7. ՆԻԿՈԼԱՅ ԲԱՐՍԵՂ– Բարսեղին պատկանում է վառելիք ներկրող

մյուս գերիշխող ընկերությունը՝ «Ֆլեշը», որը նույնպես ունի
լցակայանների իր ցանցը: Սերժ Սարգսյանը Միխայիլ
Բաղդասարովի եւ Բարսեղի միջոցով ամբողջովին վերահսկում է
վառելիքի ցանկացած տեսակի ներկրումը: Բարսեղին է նաեւ
պատկանում «Արարատ» բանկը:

8. ՍԱՄՎԵԼ «ԼՖԻԿ ՍԱՄՈ» ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ– Լֆիկ Սամոն այն

օլիգարխներից է, որն իր հնազանդությունը Քոչարյանից դարձրել է
Սարգսյանին: Նա վերահսկում է ալյուրի, ցորենի, շաքարավազի եւ
հավի մսի ներմուծումը: Նրան է նաեւ պատկանում «Երեւան սիթի»
սուպերմարկետների աճող ցանցը: Լֆիկ Սամոն վերահսկում է
Հայաստան ներկրվող դեղագործական ապրանքների 50 տոկոսը:
Նա տնտեսական կապեր ունի գլխավոր դատախազի հետ: Մենք
գիտենք նաեւ այլ աղբյուրներից, որ նա անձամբ ղեկավարել է իր
«ավազակներին» Երեւանի Մալաթիա-Սեբաստիա թաղամասի
ընտրական տեղամասերում՝ նախորդ նախագահական
ընտրությունների ժամանակ Սերժ Սարգսյանի օգտին
իրականացնելով ընտրական ահաբեկության մի արշավ: Այդ
ընտրական տեղամասերը, նաեւ Կենտրոնական ընտրական
հանձնաժողովի հավաստմամբ, ամենախնդրահարույցն էին մայիսի
31-ի՝ Երեւանի քաղաքապետի եւ ավագանու ընտրությունների
ժամանակ:

9. ԳԼԽԱՎՈՐ ԴԱՏԱԽԱԶԸ– Գլխավոր դատախազ Աղվան

Հովսեփյանը ղեկավարում է մի փակ քաղաքական/տնտեսական
խմբավորում՝ ոչ պաշտոնապես հայտնի որպես «ապարանյան
կլան», քանի որ դրա ղեկավար անդամները բոլորը
երեւանաբնակներ են Ապարան քաղաքից: Գլխավոր դատախազին եւ

276
իր «ապարանցիներին» է պատկանում «Շանթ»
հեռուստատեսությունը եւ «Շանթ» կաթնամթերքի գործարանը: Մեզ
նաեւ տեղեկացնում են, որ նա բազմաթիվ բիզնեսների մեջ ունի
բաժնեմասեր Սերժ Սարգսյանի անունից: Մեր աղբյուրը նշում է, որ
Հովսեփյանը եւ իր ապարանյան կլանը հնարավոր է
քաղաքականապես լինեն ինչ-որ չափով անկախ խաղացողներ,
սակայն երբ հարցը վերաբերում է բիզնեսին, նրանք ամբողջությամբ
գտնվում են Սարգսյանի ճամբարում, եւ ինչպես արդեն նշվեց՝
սերտորեն աշխատում են Լֆիկ Սամոյի հետ:

10. ՄԻՇԱ ՄԻՆԱՍՅԱՆ– Նախագահի փեսային արդեն երկար

ժամանակ պատկանում է «Ջազվե» սրճարանների ցանցը, որը
ճյուղեր ունի Հայաստանի շատ այլ վայրերում: Նրան է այժմ նաեւ
պատկանում «Ֆիլիպ Մորիսի» ծխախոտային ապրանքների
բացառիկ ներկրող «Պարես Արմենիան», այն բանից հետո, երբ
կառավարությունը մաքսային ծառայության աշխատակիցներին
(այժմ՝ Պետական եկամուտների կոմիտե) ուղարկեց այնտեղ՝
Գռզոյից «Պարես Արմենիայի» վերահսկողությունը խլելու
նպատակով:

11. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՓԱՄԲՈՒԿՅԱՆ– Փամբուկյանին է պատկանում

բենզինի մանրածախ վաճառքի «CPS» ցանցը եւ հրուշակեղենի մի
մեծ գործարան: Մայիսի 31-ին տեղի ունեցած Երեւան քաղաքի
ավագանու ընտրությունների ժամանակ նա եղել է
«Հանրապետական» կուսակցության ցուցակը գլխավորող Գագիկ
«Չոռնի Գագո» Բեգլարյանի շտաբի պետը: Վերջինս այնուհետեւ
ավագանու կողմից ընտրվեց քաղաքապետի պաշտոնում:

12. ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ «ՍԱՇԻԿ» ՍԱՐԳՍՅԱՆ– Սերժ Սարգսյանի՝

հակասական քայլերի հակված եղբայրը մեծ բաժնեմասներ ունի
խոշոր բիզնեսների լայն շրջանակներում՝ առանց որեւէ կոնկրետ
ոլորտում գերիշխելու: Նրա մասին, ինչպես նաեւ Սերժ Սարգսյանին
մոտիկ այլ մարդկանց մասին պատմում են, որ (ՀՀ-ում գործող
գործարարների համար.- խմբ) հարկային տեսուչների կամ այլ
մարմինների հետ խնդիրներ ունենալու դեպքում դրանք լուծելու
ամենաարագ ճանապարհը բիզնեսից զգալի բաժնեմաս Սաշիկին
փոխանցելն է:

277
13. ՌՈՒԲԵՆ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ («ՆԵՄԵՑ ՌՈՒԲՈ»)– Նեմեց Ռուբոն
Հայաստանում առավել քրեական կապեր ունեցող օլիգարխներից
մեկն է եւ, ըստ մեր աղբյուրի, սկսել է ձերբազատվել (միգուցե ոչ
կամավոր կերպով) իր «օրինական» շատ բիզնեսներից: Ըստ լուրերի,
նա կապ է ունեցել տխրահռչակ ռուս հանցագործ Յապոնչիկի հետ:
Նեմեց Ռուբոն Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահն է եւ
նախկինում մեծ բաժնեմաս է ունեցել Grand Candy/Grand Tobacco
կոնգլոմերատում, մինչեւ Սարգսյանի կողմից ճնշման արդյունքում
այն վաճառեց Հրանտ Վարդանյանին: Նա, հնարավոր է, նաեւ խոշոր
բաժնետեր է Հայկական զարգացման բանկում, թեեւ մեր աղբյուրն
այս տեղեկատվության հարցում այնքան էլ վստահ չէր: Ըստ
տեղեկությունների, նա կազինո ունի Ռուսաստանում: Մեր աղբյուրը
Նեմեց Ռուբոյին անվանեց նարկոթրաֆիկով զբաղվող մարդ:

14. ՀՐԱՆՏ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ– մեզ տեղեկացնում են, որ Հրանտ

Վարդանյանը իր որդու եւ բիզնես գործընկերոջ՝ խորհրդարանի
պատգամավոր Միքայելի հետ միասին Հայաստանի ամենահարուստ
մարդն է: Մասնագիտացված լինելով ծխախոտի մշակման գործում՝
նա վերահսկում է Grand եւ Masis Tobacco ընկերությունները, ինչպես
նաեւ հայտնի Grand Candy ընկերությունը, որն արագորեն ընդլայնում
է իր ապրանքների եւ խանութների ցանցը մայրաքաղաքում: Նա
ֆինանսապես աջակցում է տեղի իրանագիտական «Արյա»
համալսարանին եւ, ըստ տեղեկությունների, հետաքրքված է Իրանի
հետ Հայաստանի առեւտրային կապերի ընդլայնմամբ: Նախկինում
նա հավասարապես հավատարիմ էր թե՛ Սերժ Սարգսյանին, թե՛
Ռոբերտ Քոչարյանին, սակայն այժմ դարձել է միմիայն Սարգսյանի
դաշնակիցը:

ՌՈԲԵՐՏ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻ ԲՈՒՐԳԸ

15. ԳԱԳԻԿ ԾԱՌՈՒԿՅԱՆ («ԴՈԴԻ ԳԱԳՈ»)– Այս օլիգարխը, որն
այնքան հավատարիմ է Քոչարյանին, որքան Միկա Բաղդասարովն
ու Նիկոլայ Բարսեղը` Սարգսյանին, նաեւ «Բարգավաճ Հայաստան»
կուսակցության ղեկավարն է: (Ծանոթագրություն – Մենք նաեւ լսել
ենք այն վարկածը, որ Ծառուկյանի ակտիվների ու բիզնեսների
զգալի մասն իրականում պատկանում է Քոչարյանին, մինչդեռ
Ծառուկյանն ընդամենը դրանց գրանցված սեփականատերն է:
Անկախ նրանից` սա ճիշտ է, թե ոչ, պարզ է, որ Ծառուկյանն այս
բարձրության չէր հասնի առանց Քոչարյանի աջակցության):

278
Ծառուկյանին է պատկանում ալկոհոլի տեղական արտադրության
մեծ մասը` հիմնավորապես Երեւան/Նոյ կոնյակի եւ գինու
գործարանի միջոցով՝ չնայած այն բանին, որ մրցակիցը՝
ֆրանսիական կոնգլոմերատի պատկանող «Արարատ» կոնյակի
գործարանն ամբողջովին անկախ է: Իր ակտիվների լայն ցանկից
զատ՝ Ծառուկյանին է պատկանում Հայաստանի երկրորդ
ամենախոշոր ցեմենտի գործարանը՝ «Արարատ Ցեմենտը»:

16. ՍԵԴՐԱԿ ՔՈՉԱՐՅԱՆ– Ռոբերտ Քոչարյանի որդի Սեդրակը

տարբեր բիզնեսներ է վերահսկում: Ըստ տեղեկությունների, նրան են
պատկանում «Կոնվերս» եւ «Արդշինինվեստ» բանկերը:
(Ծանոթագրություն – «Կոնվերս» բանկը պաշտոնապես պատկանում
է արգենտինացի միլիարդատեր Էդուարդո Էռնեկյանին, որին
պատկանող ընկերությունը նաեւ կառավարում է Երեւանի եւ
Գյումրիի օդանավակայանները, եւ որը անցյալ տարեվերջին գնեց
Հայաստանի փոստային ծառայությունը՝ «Հայփոստը»: Չնայած
համարվում է, որ Էռնեկյանը Քոչարյանի հետ մտերիմ է, եւ
միանգամայն հավանական է, որ Քոչարյանը կամ իր որդին
«Կոնվերս» բանկում բաժնեմաս ունեն, մենք դա լիովին հաստատել
չենք կարող: Սեդրակին է նաեւ պատկանում «Toyota»-ի
ներկայացուցչության եւ բջջային հեռախոսների դե ֆակտո
մենաշնորհի մեկ երրորդը (այլ մեկ-երրրոդ բաժին պատկանում է
փոխվարչապետ Արմեն Գեւորգյանին, իսկ մյուսը՝ «հ2»
հեռուստաընկերության սեփականատեր Սամվել Մայրապետյանին):
Արմեն Գեւորգյանն ի սկզբանե Քոչարյանի մարդն էր, աշխատում էր
որպես վերջինիս աշխատակազմի ղեկավար, սակայն այնուհետեւ
Սարգսյանի նախագահության ժամանակ նշանակվեց
փոխվարչապետ: Ինչ վերաբերում է Մայրապետյանին, մեզ համար
պարզ չդարձավ՝ արդյոք նա Քոչարյանին հավատարիմ
մարդկանցի՞ց է, թե՞ շահութաբեր գործարքներին մաս կազմող Սերժ
Սարգսյանի մարդ:

17. ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ– Տրանսպորտի եւ

հեռահաղորդակցության նախկին նախարար (եւ 1999թ.
խորհրդարանական կրակոցների զոհ՝ երեւացող սպիացած դեմքով)
Մանուկյանը ավանդաբար Քոչարյանի դաշնակիցն էր, սակայն
վերջերս ավելի է մոտեցել Սերժ Սարգսյանի շրջանակին եւ միգուցե
հավատարիմ է երկուսին էլ: Մեր աղբյուրը նրան անվանեց

279
Հայաստանի «իրապես հարուստ մարդկանցից մեկը», որը միշտ
«իշխանություն ունի»: Մանուկյանին է պատկանում ռուսական
«Լադա» ավտոմեքենաների ներկրման ու վաճառքի մենաշնորհը,
որը շարունակում է մնալ հայկական ավտոշուկայի ծաղկող
հատվածը, քանի որ այդ փոքրիկ մեքենաները գնային առումով
մատչելի են, վերանորոգումն էժան է: Մանուկյանը նաեւ բաժնեմաս
ունի «Վիվասել ՄՏՍ» բջջային հեռախոսակապի ծառայության մեջ:
Նրան է պատկանում քաղաքի կենտրոնում գտնվող «Մետրոպոլ»
հյուրանոցը, ինչպես նաեւ ավելի փոքր բիզնեսների մի լայն
շրջանակ: Մանուկյանի որդիները վերահսկում են «Ford», «Nissan» եւ
«Renault» մեքենաների ներկրումը եւ, ըստ մեր աղբյուրի, նրանք այդ
բիզնեսից բաժնեմասեր են հատկացրել Սերժ Սարգսյանին:

18. ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ– Խորհրդարանի խոսնակը վերահսկում

է իր սեփական բիզնես կայսրությունը, որը նախկինում լինելով
քոչարյանական բուրգի մի մասը, այժմ ինքնուրույն է աճում:
Աբրահամյանը Հայաստանի այն միակ մարզից է, որ ունի
կենսունակ, զգալի մասշտաբների հասնող ագրոբիզնես, որն էլ գրեթե
ամբողջությամբ պատկանում է նրան (միջնորդների միջոցով,
իհարկե): Նրան են պատկանում «ArtFood» ընկերությունը, որը
Հայաստանում մթերքի վերամշակման առաջատար ընկերությունն է,
ինչպես նաեւ ալկոհոլային խմիչքների բազմաթիվ գործարաններ:
Աբրահամյանինն է նաեւ Հայաստանի մշակվող հողերի զգալի մասը
եւ դրանցից ստացվող արտադրանքը:

ԿԱՌԱՎԱՐԱԿԱՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐ ԵՎ ՀԱՄԱՏԵՂ ԱԿՏԻՎՆԵՐ

19. Մեր աղբյուրը մեզ տեղեկացրեց, որ Սարգսյանն ու Քոչարյանը
զգալի չափերի եկամուտներ են կիսում բազմաթիվ պետական եւ
բիզնես եկամուտների հոսքերից: Չնայած՝ պարզ չէ, թե իրականում
նրանք ինչքան գումարներ են կիսում, սակայն հանգիստ կարելի է
ենթադրել, որ այս եկամուտների աղբյուրները ներառում են
մաքսային գումարներ, կաշառքներ եւ այլ ապօրինի վճարումներ:
Ճանապարհային ոստիկանությունը, վարորդներից տուգանքներ
կորզելով, որոնք այնուհետեւ, ըստ հիերարխիայի, ուղարկվում են
վերեւ, նախկինում վերահսկում էր պաշտպանության
փոխնախարար, «Երկրապահի» ղեկավար գեներալ Մանվել
Գրիգորյանը, որը համարվում էր Քոչարյանի մարդը: Գրիգորյանը,
սակայն, անցյալ տարվա նախագահական ընտրություններից հետո

280
ոչ հրապարակայնորեն իր հավատարմությունը հայտնեց Տեր-
Պետրոսյանին եւ հետեւաբար զրկվեց իր շատ ակտիվներից: Այժմ
մեզ տեղեկացնում են, որ Սերժ Սարգսյանն է վերահսկում
ճանապարհային ոստիկանության եկամուտների հոսքը, մինչդեռ,
դրա հետ մեկտեղ, հանրային ելույթներ է ունենում նմանատիպ
չարաշահումների դեմ: Սարգսյանը եւ Քոչարյանը, ըստ
տեղեկությունների, սեփականատիրական շահեր ունեն «Վիվասել
ՄՏՍ» եւ «Բիլայն» (Արմենթել) բջջային հեռախոսակապի
ընկերություններում:
ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
20. Մենք նորից զգուշացնում ենք, որ բացի մեր կողմից ներառված
մեկնաբանություններից, այս փաստաթղթի մեջ նշվող ողջ նյութը
ստացվել է մեկ անհատից, որը ավելի շատ ընդդիմադիր կեցվածք
ունի, քան հակառակը, սակայն նա նաեւ լավ կապեր ունի թե՛
կառավարական, թե՛ ընդդիմադիր գործիչների հետ: Նա ընդհանուր
առմամբ եղել է տեղեկատու եւ վստահելի զրուցակից, սակայն
անկասկած ունի նաեւ սեփական խնդիրներ (օրինակ՝ հարկային,
մաքսային եւ ոստիկանական) եւ որոշ դեպքերում հնարավոր է նշեր
չափազանցություններ: Դրանով հանդերձ, այն ամենն, ինչ այստեղ
ներկայացրել ենք, քիչ թե շատ համապատասխանում է
քաղաքականության եւ բիզնես տրամախաչման մասին
պատկերացմանը: Մենք կշարունակենք լրացուցիչ աղբյուներ
փնտրել՝ այս տեղեկատվությունը վաշինգտոնյան վերլուծաբանների
համար հավաստի դարձնելու նպատակով:

Մարի Յովանովիչ
15 Սեպտեմբեր, 2011149:

149
http://armtimes.com/hy/read/27991
281
«Վերջին շրջանում ռուսական մամուլում հրապարակումներ են
հայտնվում հայ պաշտոնյաների աստղաբաշխական ունեցվածքի
մասին, որոնք արձագանք են ստանում հայկական մամուլի, միմիայն
մամուլի էջերում: Իրավապահ մարմինները եւ բուն
հրապարակումների հերոսները առայժմ որեւէ կերպ չեն
արձագանքում դրանց, ինչը նշանակում է, որ ընդհանուր առմամբ
համաձայն են հրապարակումների հետ:
Իսկ հրապարակումների տվյալներին ծանոթանալով' միայն մի
եզրակացություն կարող ես անել. «պաշտոնյա» բառը Հայաստանում
սկսել է նույնացվել «թալանչի», «ավազակ» բառի հետ: Այլապես,
ինչպես բացատրել, որ, ասենք, տասը տարի նախագահի
պաշտոնում աշխատած Ռոբերտ Քոչարյանն ու նրա ընտանիքը այդ
ժամանակահատվածում կարող էր չորս միլիարդ դոլարի կապիտալ
կուտակել: Ռուսական «Վերսիա» կայքէջը հենց այսքան է
վերագրում Ռոբերտ Քոչարյանին ու նրա ընտանիքին, եւ «Վերսիա»-
ի հրապարակման առանձնահատկությունն այն է, որ կից
ներկայացվում է ունեցվածքի կոնկրետ ցուցակ: Հետաքրքիրն այն է,
սակայն, որ «Վերսիա»-ի հրապարակած ցուցակում Քոչարյանների
ունեցվածքի մի մասն է միայն հիշատակված, այսինքն' այդ ցանկը
ամենեւին էլ սպառիչ չէ: Եւ ուրեմն, ինչ ունեցվածք ունեն
282
Քոչարյանները այսօր' Հայաստանի Հանրապետությունում:
Ներկայացնում ենք ըստ ռուսական «Վերսիա» կայքէջի
(արտատպված «Հրապարակ» օրաթերթում): Ցանկը այսպիսին է.
1. «Արցախբանկ» - Ռուսական կայքէջը չի մանրամասնում, թե
Քոչարյանների ընտանիքից կոնկրետ ով եւ որքան փայաբաժին ունի
այս բանկում: Մեր կողմից կարող ենք հիշեցնել, որ «Արցախբանկը»
ստեղծվել է Քոչարյանի իշխանության առաջին տարիներին, եւ
հանրության շրջանում հայտնի է որպես ղարաբաղցիների բանկ:
2. «Առեքսիմբանկ» - Ըստ ռուսական կայքէջի' Քոչարյանների
ընտանիքը այս բանկի համասեփականատերերից է:
3. «Յունիբանկ»- Ըստ ռուսական կայքէջի' Քոչարյանների ընտանիքը
այս բանկում էլ համասեփականատիրոջ կարգավիճակ ունի: Ի դեպ,
«Յունիբանկի» ղեկավարները հաճախ են արտասահմանյան
ուղեւորությունների մեկնում Ռ. Քոչարյանի ավագ որդու՝ Սեդրակի
հետ:
4. «Հայբիզնեսբանկ»- Ըստ ռուսական կայքէջի' Քոչարյանները այս
բանկում նույնպես համասեփականատիրոջ կարգավիճակ ունեն:
Հիշեցնենք, որ «Հայբիզնեսբանկը« ստեղծվել է ընդամենը մի քանի
տարի առաջ:
5. «Կոնվերսբանկ»- Ըստ մամուլում շրջանառվող տեղեկությունների'
այս բանկը տարիներ առաջ հայտնվել է ԱՄՆ հատուկ
ծառայությունների ուշադրության կենտրոնում, այն բանից հետո, երբ
միջազգային տեռորիզմի հետ կապ ունեցող մի շարք դրածո
ընկերություններ եւ բանկեր նրա միջոցով լվացել են 800-900 միլիոն
դոլար: Նշենք, որ ժամանակին «Կոնվերսբանկում» է աշխատել նաեւ
Քոչարյանի ավագ որդին' Սեդրակը: Այս բանկի հետ կապված
տարաբնույթ խոսակցություններ կան: Ոմանք պնդում են, թե
Քոչարյաններն այստեղի իրենց բաժինը վաճառել են, իսկ ոմանց
պնդմամբ նրանք շարունակում են փայատեր մնալ:
6. ՄԱՊ ընկերություն - Ըստ ռուսական կայքէջի' այս
ընկերությունում Քոչարյանների բաժինը հասնում է 50 տոկոսի:
Հիշեցնենք, որ ընկերության հիմնադիրը ԱԺ պատգամավոր Ալիկ
Պետրոսյանն է, ով Արթուր Բաղդասարյանի իշխանավոր եղած
շրջանում ՕԵԿ անդամ էր, իսկ նրա «ընդդիմադիրացումից» հետո
դուրս եկավ ՕԵԿ-ից եւ դարձավ հանրապետական: Ընկերության
անունն էլ առաջացել է Պետրոսյանի որդու ամբողջական անուն,
ազգանուն, հայրանվան հապավումից' Մակար Ալիկի Պետրոսյան:
Ալիկ Պետրոսյանը այն մարդկանցից է, ով մշտական

283
հովանավորության կարիք ունի: 90-ականների սկզբին նա իր
դստերը կնության էր տվել Արմավիրի փոխմարզպետ Դավիթ
Մելիքյանին, իսկ երբ վերջինս ՀՀ առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-
Պետրոսյանի հետ հրաժարական տվեց, Պետրոսյանը համարեց, որ
դստեր ամուսնությունն այլեւս իրեն քաղաքական դիվիդենտներ չի
բերում, եւ հասավ նրան, որ դուստրը ամուսնալուծվի, իսկ նախկին
փեսան զրկվի իր զավակին տեսակցելու հնարավորությունից:
Սրանից հետո Ալիկ Պետրոսյանը հայտնվեց ՕԵԿ նախագահ Արթուր
Բաղդասարյանի հովանավորության տակ: Իսկ սրա հայտնի
հրաժարականից հետո, փաստորեն, բիզնեսի հետագա
կենսագործունեությունն ապահովելու համար' կիսվել է
Քոչարյանների հետ:
7. «Ռենկո կոսնտրակշըն»- Սա այն ընկերությունն է, որ
Հայաստանում սկսեց փորձարկել շինարարական բիզնեսը, եւ
կառուցեց «Կոնգրես» հյուրանոցը: Բացման արարողության
ժամանակ Քոչարյանը այս հյուրանոցը համեմատեց «բոնբոներկայի»
հետ:
8. «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» - Ըստ ռուսական
կայքէջի' այս ընկերության բաժնետոմսերի շուրջ 90 տոկոսը
պատկանում է Քոչարյանների ընտանիքին: Հիշեցնենք, թե ինչպիսի
սկանդալային կերպով սեփականաշնորհվեց Հայաստանի ազգային
հարստություն հանդիսացող այս ընկերությունը: Գնորդը դրա
համար պիտի վճարեր 132 միլիոն դոլար, որից 90-ը տարաժամկետ
վճարումով: Եւ ուրեմն, ընկերությունը սեփականաշնորհվեց 45
միլիոն դոլարով, եւ գործունեության առաջին տարում նրա հասույթը
կազմեց 190 միլիոն դոլար: Ստացվեց, որ սեփականատերերը այն
ձրի են ձեռք բերել: Որոշ փորձագետների գնահատմամբ'
սեփականաշնորհման պահին կոմբինատի գինը նվազագույնը 800
միլիոն դոլար է եղել:
9. «Արդշինինվեստբանկ»- Ըստ ռուսական կայքէջի' քոչարյաններին
է պատկանում այս բանկի բաժնետոմսերի 50 տոկոսը: Հիշեցնենք, որ
այս բանկը հիմնադրվեց սնանկացած «Արդշինբանկի» ավերակների
վրա: Շատերը «Արդշինինվեստբանկը» կապում են «Միջազգային
բիզնես կենտրոն» ընկերության հետ, որն ավարտին հասցրեց ՀՀ
կառավարության երրորդ կորպուսի, Երեւանի քաղաքապետարանի
շենքի անավարտ շինարարությունները' սրա դիմաց ստանալով
Թումանյանի փողոցում գտնվող ՀՀ առողջապահության, մշակույթի
նախարարությունների շենքերը եւ Երեւանի քաղաքապետարանի

284
նախկին շենքը' Գրիգոր Լուսավորիչ փողոցի վրա: Հենց այս շենքում
է ներկայումս գտնվում «Արդշինինվեստբանկի» կենտրոնական
գրասենյակը: Վաղուց լուրեր են շրջանառվում, թե Քոչարյանները
փայաբաժին ունեն նաեւ «Միջազգային բիզնես կենտրոն»
ընկերությունում:
10. «Կապուտակ Սեւան» հանգստյան տուն - Ըստ ռուսական
կայքէջի' այս ընկերության 100 տոկոս ֆորմալ սեփականատերը ոմն
Արտակ Ոսկանյան է, որն իրականում Քոչարյանների կառավարիչն
է: «Կապուտակ Սեւանը» դեռեւս խորհրդային տարիներից
համարվում է Սեւանի ափի էլիտար հանգստյան տներից մեկը եւ,
ըստ որոշ տեղեկությունների, դե ֆակտո պատկանում տիկին Բելլա
Քոչարյանին, որի համար հանգստյան այս տան կառավարումը
պետական հոգսերից հանգստանալու հիանալի հնարավորություն է:
11. «Նաիրի» բժշկական կենտրոն- Քոչարյանների փայաբաժինը
այստեղ, ըստ ռուսական կայքի, 50 տոկոս է: Երեւանում շատերը
գիտեն, որ բժշկական կենտրոնը հիմնադրել է առողջապահության
գործող նախարար Հարություն Քուշկյանը, եւ բիզնեսի
բարեհաջողությունն ապահովելու համար մտել է Քոչարյանների
տանիքի տակ: Ըստ որոշ տեղեկությունների, Քոչարյանների
ներկայացուցիչը այս բիզնեսում նույնպես տիկին Բելլան է: Ի դեպ,
Քուշկյանը հենց այս բիզնես կապերով է հայտնվել «Բարգավաճ
Հայաստան» կուսակցությունում:
12. «SAS սուպերմարկետների ցանց» - Ըստ ռուսական կայքէջի'
այստեղ էլ Քոչարյանները 50 տոկոս փայաբաժին ունեն'
փոխվարչապետ Արմեն Գեւորգյանի միջոցով: «SAS»
սուպերմարկետների ցանցը հիմնադրվել է ՀՀ պետական
եկամուտների նախկին նախարար, վարչապետի նախկին
խորհրդական Գագիկ Պողոսյանի կողմից, ով 2001 թվականին
սպանվեց իր տան մուտքի դռանը ամրացված նռնակի պայթյունից:
Սուպերմարկետների ներկայիս սեփականատերը Պողոսյանի
փեսան է, ԱԺ պատգամավոր Արտակ Սարգսյանը: Աներոջ
մահվանից հետո նա նախ մտավ ՕԵԿ նախագահ Արթուր
Բաղդասարյանի տանիքի տակ, իսկ վերջինիս ընդդիմադիրացումից
հետո, թերեւս, Ալիկ Պետրոսյանի նման, բիզնեսը կիսել է
Քոչարյանների հետ:
13. «Հ2» հեռուստաընկերություն - Ռուսական կայքը պնդում է, որ
այստեղ Քոչարյանները 50 տոկոս փայատեր են Արմեն Գեւորգյանի
միջոցով: Մյուս փայատերը Սամվել Մայրապետյանն է, որը նաեւ

285
էլիտար շինարարության ոլորտում է ներգրավված: Ենթադրվում է,
որ այս էլիտար շինարարության մեջ էլ Քոչարյանները փայ ունեն,
մանավանդ որ նույն ռուսական կայքէջը Սեդրակ Քոչարյանին է
վերագրում «Բիշին», «Դաուն Թաուն» անուններով շինարարական
կազմակերպություններ:
14. «Սթար» խանութների ցանց - «Վերսիա»-ի պնդմամբ' այս
ցանցում Քոչարյանի որդի Սեդրակը 30 տոկոս փայաբաժին ունի:
Վերջին տարիներին, ի դեպ, լուրեր էին շրջանառվում, թե Սեդրակը
մտադիր է մնացած սեփականատերերին դուրս մղել այս
ընկերությունից: Այդ լուրերը հընթացս մարեցին, բայց հայտնի չէ'
գործն ավարտված լինելո՞ւ, թե որեւէ այլ պատճառով:
15. «Նոյ» կոնյակի-գինու գործարան - Ռուսական կայքէջը պնդում է,
որ այստեղ էլ Քոչարյանների չափաբաժինը 50 տոկոս է: Մնացած
մասի սեփականատերը Գագիկ Ծառուկյանն է: Կարծիք կա, որ
Քոչարյանները փայ ունեն Ծառուկյանի բոլոր բիզնեսներում: Ինչպես
հայտնի է, Քոչարյանի եղբայրը' Վալերին, Ծառուկյանի բիզնես-
գործընկերն է եղել: 1998 թվականին, սակայն, նա դժբախտ
պատահարի զոհ դարձավ: Ենթադրվում է, որ նրա փայաբաժինները
հօդս չեն ցնդել, եւ դրանց տեր է կանգնել Քոչարյանների ընտանիքը:
16. «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայան- Էդուարդո
Էռնեկյանին 30 տարով կոնցեսիոն կառավարման հանձնված այս
բիզնեսում, ըստ նույն աղբյուրի, Քոչարյանները 50 տոկոս
փայաբաժին ունեն: Հիշեցնենք, որ օդանավակայանը հենց
Քոչարյանի կառավարման տարիներին է կոնցեսիոն կառավարման
հանձնվել' աղմկահարույց որոշումների արդյունքում:
17. «Հայփոստ» ընկերություն- Նույնպես կոնցեսիոն կառավարման է
հանձնված Էդուարդո Էռնեկյանին, եւ ըստ ռուսական աղբյուրի' այս
բիզնեսում էլ Քոչարյանները 50 տոկոս փայաբաժին ունեն:
Հիշեցնենք, որ ի սկզբանե «Հայփոստի» կառավարումը հանձնված էր
հոլանդական «Հայփոստ Թրասթ Մենեջմենթ» ընկերությանը, որի
ներկայացուցիչ Հանս Բոոնը, 2008 թվականին դեռեւս չպարզված
անձանց կողմից Երեւանում դաժան ծեծի ենթարկվելով,
գլխապատառ փախավ Հայաստանից:
18. Բջջային հեռախոսների ներկրում - Այս շուկայի 80 տոկոսն է, ըստ
ռուսական կայքի, պատկանում Քոչարյաններին: Այստեղ հայ
հանրության համար նորություն չկա էլ. Սեդրակ Քոչարյանը վաղուց
է հայտնի որպես «NOKIA» հեռախոսների վաճառքի մենաշնորհի
տիրակալ: Հայաստանում բջջային հեռախոսի բումի տարիներին

286
արտերկրից Հայաստան եկող ուղեւորները մաքսային մարմինների
կողմից անասելի ստուգումների էին ենթարկվում, եւ եթե նրանց մոտ
երկու եւ ավելի բջջային հեռախոսներ էին հայտնաբերվում, առաջ
էին գալիս լրջագույն պրոբլեմներ: Դա հարվածում էր Սեդրակի
բիզնեսին, եւ ուրեմն' պետք է մաքսային մարմինների կողմից
համապատասխան վերաբերմունքի արժանանար: Նախագահի
պաշտոնում իր վերջին այցելություններից մեկը Ռ. Քոչարյանը
Ֆինլանդիա կատարեց, եւ որդու' Սեդրակի ուղեկցությամբ այցելեց
նաեւ «NOKIA» ընկերության կենտրոնակայան;
19. Հայաստանում «TOYOTA» ընկերության ներկայացուցչություն-
Այս բիզնեսում Սեդրակ Քոչարյանի փայաբաժին ունենալը
հաստատվել է նույնիսկ պաշտոնական մակարդակով. Քոչարյանի
գրասենյակն է հանդես եկել փաստը հաստատող
հայտարարությամբ: Այստեղ Սեդրակ Քոչարյանի բիզնես-
պարտնյորը այդ նույն Սամվել Մայրապետյանն է, ով հայտնի է
Երեւանի բժշկական համալսարանի ռեկտոր Գոհար Քյալյանի
ամուսինը լինելով:
20. «Գոլդեն փալաս» հյուրանոց- Ըստ ռուսական լրատվամիջոցի'
Քոչարյանների փայաբաժինը այս հյուրանոցում կազմում է 83
տոկոս: Հիշեցնենք, որ այս հյուրանոցը կառուցվեց «Հաղթանակ»
զբոսայգու մի հատվածի ոչնչացման հաշվին: Այս հյուրանոցի
ֆորմալ սեփականատերը ի սկզբանե Կապի եւ տրանսպորտի
փոխնախարար Հայկ Ճշմարիտյանն էր, որ Մաքսային պետական
կոմիտեի պետ Արմեն Ավետիսյանի աներորդին է: Հայ հանրությանը
հայտնի էր, որ Քոչարյանների ընտանիքն էլ այս հյուրանոցում
փայաբաժին ունի, բայց որ այդ բաժինն այսքան մեծ է, այդ մասին չէր
խոսվում:
21. «Ղ-տելեկոմ» («Վիվասել» առեւտրային ապրանքանիշ) - Այս
ընկերությունը բջջային կապի ծառայություններ մատուցելու
լիցենզիա ստացավ մի մրցույթում, որը Կապի եւ տրանսպորտի
նախարարության կողմից հայտարարվեց եւ ավարտվեց մի գիշերվա
ընթացքում: Ռուսական լրատվամիջոցը չի նշում, թե որքան
փայաբաժին ունեն Քոչարյանները այս ընկերությունում: Սակայն, որ
Քոչարյանը «Վիվասելի» փայատեր ռուսական «Սիստեմա»
ընկերությունում ազատ տնօրենի կարգավիճակ ստացավ,
անուղղակի վկայությունն է, որ նման փայաբաժին առկա է: Ի դեպ,
«Վիվասելի» տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանը հայտնվել է 2007 թվականի
Գագիկ Ծառուկյանի վիճակում, երբ անգամ լվացքի մեքենան

287
միացնելիս, նրա պատկերին ենք հանդիպում: Կարծիքներ կան, որ
Ռալֆ Յիրիկյանի ռասկրուտկան քաղաքական նպատակներ ունի:
22. «Արարատցեմենտ» գործարան- Ըստ «Վերսիա»-ի' այս
ընկերությունում Քոչարյանները 33 տոկոս չափաբաժին ունեն:
Հիշեցնենք, որ այս գործարանը նույնպես ծիծաղելի գներով
սեփականաշնորհվեց, եւ ֆորմալ սեփականատեր հռչակվեց Գագիկ
Ծառուկյանը: Հետագայում պարզվեց, որ այստեղ փայաբաժին ունեն
նաեւ Հովիկ Աբրահամյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, որոշ
տեղեկություններով' նաեւ Սերժ Սարգսյանը:
Ռուսական «Վերսիա» կայքէջի կողմից հրապարակված բիզնեսների
ցանկը, որ ըստ այդ լրատվամիջոցի, պատկանում է Քոչարյաններին,
սրանով չի ավարտվում: «Վերսիա»-ն պնդում է, որ Քոչարյանը
Մոսկվայում գործող մի մեծ առեւտրի կենտրոնի
համասեփականատեր է Սամվել Կարապետյանի' Կալուգայի
Սամոյի հետ, կազինո ունի, հիշատակում է ինչ-որ
«Ագրոարդյունաբերություն» ընկերություն, նշում է, որ
Քոչարյանների միջոցով են Հայաստան ներկրվում այնպիսի
բրենդներ, ինչպիսիք են «Emporio Armani», «Stefano Ricci» եւ այլն:
Բայց այս ցանկից դուրս են մնացել «Փլեյ սիթի» զվարճանքի
կենտրոնը, «8» սուպերմարկետը, Երեւանում գտնվող մի քանի
շենքեր եւ սրճարաններ, որ նույնպես, տարածված կարծիքի
համաձայն, պատկանում են Քոչարյաններին: Այս պատմության մեջ
ամենակարեւորն այն է, որ նախագահի պաշտոնը զբաղեցնող անձի
ընտանիքը չէր կարող այս ունեցվածքը կուտակել օրինական
ճանապարհով: Սա պաշտոնական դիրքը չարաշահելու տեսանելի
արդյունք է, որը վաղ թե ուշ սահմանադրական իշխանություն
ունեցող Հայաստանի իրավապահ համակարգի քննության
առարկան պետք է դառնա: Իսկ այս պահին կարող ենք արձանագրել,
որ կարծես «Կարշոլկի» (Ստեփանակերտի մետաքսի կոմբինատ)
պարտկոմ Ռոբերտ Քոչարյանի համար է ասված. «Չտեսավ պատից
կախ, տեսավ ճակատից կախ»:
Արման Կարապետյան, «Հայկական ժամանակ», 2010թ․ Մարտ»:

3. Կազմակերպված Սպանություններ

(Այս սպանությունների մեծ մասին ուղղակի մասնակցություն ունի

նաև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և ՀՀՇ-ն)-ԼՂՀ-ի առաջին նախագահ
Արթուր Մկրտչյանը,

288
 -Վահրամ Խոռխոռունու նկատմամբ մահափորձ:
- Գագիկ Զաքարյանը, Բոգդան Հայրիյանը, Սարո եւ Հովիկ
Սարդարյանները /հայաստանցի ազատամարտիկներ/:
-Հենրիկ Խաչատրյան. ՀՀ գլխ. դատախազ: Սպանվել է հրազենից՝ իր
աշխատասենյակում, 1998թ. օգոստոսի 6-ին: Պաշտոնական
վարկածով` նրան սպանել է ՀՀ տրանսպորտի նախկին դատախազ
Արամ Կարապետյանը եւ ինքնասպան եղել:
-Արամ Կարապետյան. ՀՀ տրանսպորտի նախկին դատախազ:
Դեպքից մեկ ժամ անց, Ռոբերտ Քոչարյանը «բացահայտեց»
հանցագործությունը, որի համաձայն Արամ Կարապետյանը
անձնական հրաձիգով սպանել է Գլխավոր Դատախազ Հենրիկ
Խաչատրյանին եւ ինքնասպան եղել: Հենց այս «բացահայտումն» էլ
հետագայում դարձավ քննչական խմբի հիմնական վարկածը եւ
հանցագործությունը համարվեց բացահայտված:
-Վահրամ Խորխոռունի. ՀՀ պաշտպանության փոխնախարար,
գնդապետ: Սպանվել է 1998 թվականի դեկտեմբերի 10-ին՝ իր
բնակարանի շքամուտքում, հրազենից: Սպանությունը
բացահայտված չէ:
-Արծրուն Մարգարյան. ՀՀ ՆԳ եւ ԱԱ փոխնախարար, գեներալ-
մայոր: Սպանվել է 1999թ. փետրվարի 9-ին:
-Վազգեն Սարգսյան. ՀՀ վարչապետ: Սպանվել է 1999թ հոկտեմբերի
27-ին, Աժ դահլիճում՝ Նաիրի Հունանյանի հանցախմբի կողմից:
Հոկտեմբերի 27-ի ահաբեկչությունը՝ կազմակերպիչների մասով
բացահայտված չէ:
-Կարեն Դեմիրճյան. ԱԺ նախագահ, Հայաստանի ժողովրդական
կուսակցության /ՀԺԿ/ նախագահ: Սպանվել է 1999 թվականի
հոկտեմբերի 27-ին, Նաիրի Հունանյանի հանցախմբի կողմից:

-Յուրի Բախշյան. ԱԺ փոխնախագահ: Սպանվել է 1999թ.

հոկտեմբերի 27-ին, Նաիրի Հունանյանի հանցախմբի կողմից:
-Ռուբեն Միրոյան. ԱԺ փոխնախագահ: Սպանվել է 1999թ.
հոկտեմբերի 27-ին, Նաիրի Հունանյանի հանցախմբի կողմից:
-Լեոնարդ Պետրոսյան. ՀՀ օպերատիվ հարցերով նախարար:
Սպանվել է 1999թ. հոկտեմբերի 27-ին, Հունանյանի խմբի կողմից:
-Արմենակ Արմենակյան. ՀՀ ԱԺ պատգամավոր: Սպանվել է 1999թ.
հոկտեմբերի 27-ին: Սպանությունը բացահայտված չէ:

289
-Հենրիկ Աբրահամյան. ԱԺ պատգամավոր: Սպանվել է 1999
թվականի հոկտեմբերի 27-ին, Նաիրի Հունանյանի հանցախմբի
կողմից:
-Միքայել Քոթանյան. ԱԺ պատգամավոր, ակադեմիկոս: Սպանվել է
1999թ. հոկտեմբերի 27-ին, Հունանյանի խմբի կողմից: ԱԺ նախագահ
Արմեն Խաչատրյանի թիկնապահ Արբակ Բաբասյանը 2000թ.-ի
ապրիլի 4-ին, գիշերվա 02:40-ի սահմաններում Բաղրամյան և
Կիեւյան փողոցների խաչմերուկում ատրճանակով սպանեց մի 30-35
տարեկան քաղաքացու:
-Գագիկ Պողոսյան. ՀՀ վարչապետի խորհրդական, վարչապետի
վերահսկողական ծառայության պետ: Սպանվել է 2001թ.
սեպտեմբերի 11-ին, իր բնակարանի դռանը հարմարեցված նռնակի
պայթյունի արդյունքում: Սպանությունը բացահայտված չէ:
-Պողոս Պողոսյան. Վրաստանի քաղաքացի: Սպանվել է 2001թ.
սեպտեմբերի 25-ին, «Առագաստ» սրճարանում՝ Քոչարյանի
թիկնապահների կողմից ծեծվելու արդյունքում` նախագահին
«պրիվետ Ռոբ» արտահայտությամբ ողջունելու համար:
Սպանությունից մի քանի օր հետո, Ռ. Քոչարյանը հայտարարեց, որ
եթե Պողոս Պողոսյանը ողջ լիներ, ինքը դեռ ասելու բան կունենար:
Թիկնապահներից մեկը՝ Ա. Հարությունյանը` Կուկու մականվամբ,
դատապարտվել է երկու տարվա պայմանական ազատազրկման:
-Տիգրան Նաղդալյան. լրագրող, Հանրային հեռուստառադիոխորհրդի
նախագահ: Սպանվել է 2002 թվականի դեկտեմբերի 28-ին, ծնողների
տան շքամուտքում՝ հրազենից:

1998-2008թթ. պաշտոնյաների սպանություններ.

-Աշոտ Մխիթարյան. ՀՀ էլեկտրական ցանցերի «Արզնի»
մասնաճյուղի տնօրեն:
2005թ. սեպտեմբերի 24-ին Նոր Հաճնի քաղաքապետ եւ հոկտեմբերի
9-ին կայանալիք քաղաքապետի ընտրություններում թեկնածու
Արմեն Քեշիշյանը երկու ոստիկանների ներկայությամբ վեց կրակոց
է արձակել եւ սպանել նրան: Քեշիշյանը դատապարտվեց ընդամենը
3.5 տարվա ազատազրկման եւ պայմանական ազատ արձակվեց:
-Տիգրան Պետրոսյան. Արարատի մարզի Դալար գյուղի գյուղապետ:
Սպանվել է 2006թ. օգոստոսի 30-ին, նախկին գյուղապետ Գեղամ
Բաբայանի կողմից, որսորդական հրացանով:

290
-Ռոլանդ Մկրտչյան. Արմավիրի մարզի Նալբանդյան գյուղի
գյուղապետ: 2006թ. դեկտեմբերի 20-ի գիշերը անհայտ անձանց
կողմից իր տանից դուրս է կանչվել եւ սպանվել:
-Շահեն Հովասափյան. ՀՀ Հարկային պետական ծառայության
օպերատիվ-հետախուզության վարչության պետ: Սպանվել է 2006 թ.
սեպտեմբերի 6-ի առավոտյան` ծառայողական ավտոմեքենայով
աշխատանքի ուղեւորվելիս: Անհայտ հանցագործը գործի էր դրել
նրա նստատեղի տակ դրված ռումբը:
2007թ. օգոստոսի 25-ի գիշերը աշխատանքից տուն վերադառնալիս
իր տան մոտ անհայտ անձի կողմից սպանվեց Լոռու մարզի
դատախազ Ալբերտ Ղազարյանը:
2007թ. նոյեմբերի 8-ին, ժամը 18.00-ի սահմաններում Արաբկիրի
շուկայի մոտակայքում հրազենային կրակոցից անհայտ անձանց
կողմից սպանվել է Հայաստանի որսորդների միության նախագահ,
ԲՀԿ Քանաքեռ-Զեյթուն համայնքի Քանաքեռի տարածքի
համակարգող, 1960թ. ծնված Սայադ Դավթյանը:

291
 ................................................
................................................Հեղինակի
...Հեղինակի Մասին

Աննա Անահիտ Փայտյանը ծնվել է Հայաստանում, 1993-ից

ապրում է ԱՄՆ-ում: Հեղինակ է բազմաթիվ գրքերի,
հոդվածների, գիտական ուսումնասիրությունների:
Աշխատել է Հայկական Հեռուստատեսությունում, ՍՍՀՄ, Թայմ
Ուորներ Հեռուստաալիքում, ԱՄՆ, և այլն:
Մասնագիտությամբ Հայագետ է և ունի նաև տարբեր
որակավորումներ ԱՄՆ-ի տարբեր համալսարաններից:

Տես՝ հեղինակի ժողովածուների երկերը՝ Հայերենով .

ISBN-13: 978-1534937505,
978-1534937499
Եվ՝ Անգլերենով.
ISBN-13: 978-1539571261,
978-1539571445

292