Professional Documents
Culture Documents
net/publication/351993550
CITATIONS READS
0 594
1 author:
Pavan Mandavkar
Indira Mahavidyalaya, Kalamb, Dist Yavatmal affiliated to SGB Amravati University (India)
36 PUBLICATIONS 7 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
All content following this page was uploaded by Pavan Mandavkar on 31 May 2021.
oSnHkhZ; v"Vfouk;d
MkW- iou ekaModj
MkW- HkkÅ ekaModj la’kks/ku dsanz
bafnjk egkfo|ky;] dGac
ft- ;orekG 445401
Hkze.k/ouh 9422867658
e mail : marathipradhyapak@gmail.com
brj ekfgrh
;k HkO; ewrhZph iwtk Eg.kts HkDrkph ijh{kkp vlrs-
gk 'kehfo?us'k uolkyk ikorks v'kh ekU;rk vkgs-
vfookfgrkauh ;k x.ks'kkyk fookgkckcr uol cksyyk rj rks
ikorks] vls Eg.krkr-
gs {ks= xqIr&okdkVdkaP;k dkGkiklwu tkx`r nsoLFkku
letys tkrs- vkt ;k eafnjkps xksaMdkyhu ewG Lo:i xHkZx`g]
varjkG o izos'kekxZ ,o<sp fnlrs- ckdh th.kksZ)kjkus cÚ;kp
xks"Vh cnyY;k vlkO;k-
;k izns'kkr izkphu dkGh 'keho`{k eksBîkk izek.kkoj
gksrs] R;keqGs ;kyk 'kehewyiwj vlsgh EgVys tk;ps- vnks"k
{ks=keqGs ;kps vnks"k&vnks"kk&vknk"kk& vk/kk'kk&vknklk vls
viHkzaf'kr :i >kys vkgs-
pkSF;k 'krdkr okdkVd nf{k.ke/; Hkkjrkps lezkV
gksrs- lgkO;k&lkrO;k 'krdknjE;ku gs {ks= ?kj?kksj vj.;kr
yqIr >kys vlkos- R;kuarj ikp&lgk'ks o"kkZapk fonHkkZpk
bfrgkl Qkjlk vk<Gr ukgh- bLykeP;k vkØe.kkr vusd
f'kYidyk] okLrw u"V >kY;k- ek= ?ku?kksj vj.;kr yqIr
>kysY;k ;k nsoky;kps futZu] fueZuq"; ifjljkeqGsp j{k.k
>kys- nsofxjhps ;kno jkts 12&13 O;k 'krdkr vkys vkf.k
gsekMiaFkh eafnjkaph eksBîkk izek.kkoj fufeZrh >kyh- R;kosGh
वैदभ य अ ट वनायक / डॉ. पवन मांडवकर / 25
vkf.k uarj HkkslY;kaP;k dkGkr ;k eafnjkoj fo'ks"k y{k fnys
xsys- HkkslY;kaP;k dkgh i=kao:u nqljs j?kqth Hkkslys fu;fer
;sFks ;sr vlr- R;kapk e`R;w 1826 e/;s >kyk- ek= rs g;kr
vlsi;Zar lad"Vh] vaxkjdh v'kk loZp x.ks'k frF;kauk rs
yoktE;klg ;sr vkf.k R;kdfjrk t¸;r r;kjh dsyh tk;ph-
xkotso.ks fnyh tk;ph- HkkslY;kaP;k 26 tkus- 1888 P;k
i=ko:u vknk';kP;k x.kirhph [kksG ;kp njE;ku xGwu
iMY;kpk mYys[k vk<Grks-
brj ekfgrh
HkaMkÚ;kph firGh HkkaMh izfl) vkgsr- firGh BksD;kps
xat fufeZrhps dkgh y?kqm|ksx vkgsr- Jhear xksaM vkf.k
HkkslY;kaP;k dkGkr gs eksBs xko gksrs- firGh o vU; /kkrwpk
Hku~ Hku~ vlk vkokt ;sr jkgrks Eg.kwu ;kyk ^Hkkukjk* vls
EgVys vlkos- iq<s Hkukjk&HkaMkjk vls >kys vlkos-
tks'kh dqVaqc ;k eafnjkph ns[kHkky djr vkgs- 12 O;k
'krdkr Jh- fuGaHkV Hkkukjsdj gs xzketks'kh gksrs- R;kaP;kdMs Jh
वैदभ य अ ट वनायक / डॉ. पवन मांडवकर / 40
pØ/kj Lokeh ;sÅu xsY;kps lkaxrkr- Eg.kts tks'kh dqVqackdMs
800 o"kkZaiklwu iwtsph ijaijk vkgs-
ek?k 'kDy prqFkhZl lkoZtfud mRlo lktjk gksrks-
rsOgk [kwi xnhZ gksrs- efgU;krhy nksUgh prqFkhZ] ek?kh prqFkhZ]
frGh prqFkhZ] Hkknzinkrhy x.ks'k prqFkhZ v'kk frF;kauk [kwi xnhZ
vlrs- ,joh ;k nsoLFkkukr Qkj'kh xnhZ ulrs- Hktu] izopu]
xksikydkyk] dhrZu] vFkoZ'kh"kkZps iB.k] mn~cks/kukRed dk;ZØe
lrr lq: vlrkr-
HkaMkÚ;krhy jLR;kaps Mkacjhdj.k] fleasVhdj.k >kys
vlwu vkWVksfj{kk eksBîkk izek.kkoj vkgsr- ,l-Vh-P;k Hkjiwj
QsÚ;k ukxiwj o vU; toGiklP;k LFkkudkao:u lq: vlrkr-
jkg.;klkBh /keZ'kkGk o vkrk gkWVsygh vkgsr-
x`Rlen _"kh
fparke.kh eafnjkrhy dqaMkrhy ik.;kus vktP;k ?kMhyk
tjh peZjksx cjk >kY;kpk vuqHko dq.kh lkaxr ulys rjh
वैदभ य अ ट वनायक / डॉ. पवन मांडवकर / 69
eqn~xyiqjk.kkr jktk #Dekaxnkpk dqq"Bjksx cjk >kY;kph dFkk
vkgs- banzdFks'kh ;k dFksps lkE; vkgs- #DekaxnkP;k dFksrwu ;k
dGacuxjhr tUeysys] okLrO; dsysys o vkiY;k vusd
'kks/kkauh ukoykSfdd feGfoysys x.kirhps fuLlhe HkDr x`Rlen
_"kh ;kaph ekfgrh vkiY;kyk feGrs- x`Rlenkapk dkG gk
lqekjs ohl gtkj o"kkZaiwohZpk x.kyk tkrks-
;k Hkwehr okpudoh ukokps ,d vR;ar izfrHkklaié
_"kh okLrO; d:u gksrs- lkSan;kZph ewrhZear iqrGh Eg.kts
okpudohaph iRuh eqdqank- ,dnk dqaMhuiwjpk jktk #Dekaxn
f'kdkj dj.;klkBh ;k dnacoukr vkyk gksrk- e/;kUghP;k
lkatla/;kdekZlkBh okpudoh _"kh unhP;k rhFkkZoj xsys gksrs-
mUgkr fQ:u neysY;k #Dekaxnkyk rgku ykxyh] Eg.kwu rks
vkJekr vkyk- ik.kh ns.;klkBh leksj vkysyh _"khiRuh
eqdqank jktkP;k :ikoj HkkGyh- vkiyh dkeokluk r`Ir
djkoh] Eg.kwu frus #Dekaxnkyk xG ?kkryh- lPpfj= #Dekaxn
ik.kh u firk rkcMrksc fryk vOgs:u fu?kwu xsyk- dkekXuhus
foOgG >kysY;k eqdqansus R;kyk ^rw dq"Bjksxh gks'khy* vlk 'kki
fnyk vkf.k jktkps 'kjhj dq"Bkus fonzwi >kys- jktkus deZxrhyk
nks"k nsr frph foÑr bPNk iw.kZ u djrk rsFkwu xeu dsys-
fujk'kkoLFksr rks taxykr fQjr vlrk ukjnkauh R;kyk Jh
fparke.kh eafnjkrhy x.ks'kdqaMkrhy tykus Luku dsY;kus
dq"Bjksx nwj gksbZy] vls lkafxrys- R;kizek.ks jktk #Dekaxnkus
Luku dsY;koj R;kph dk;k iwoZor rst%iqat vkf.k furG
>kyh-
वैदभ य अ ट वनायक / डॉ. पवन मांडवकर / 70
bdMs dkeokluk vukoj >kysY;k eqdqansyk ikgwu ,dk
vykSfdd O;DrhP;k tUekpk eqgwrZ vkgs] gs /;kukr ?ksÅu banzkus
#Dekaxnkps :i ?ksÅu Qlfoys vkf.k frpk miHkksx ?ksryk-
eqdqansP;k Bk;h chtkjksi.k >kys- eg"khZ okpudoh ;kauk gs
dkghp ekghr uOgrs- ;ksX; le;h eqdnqa syk iq= >kyk- R;kps
uko x`Rlen Bsoys- r#.ki.kh vR;ar rYy[k cq)hps x`Rlen
& okpudoh vkf.k eqdqansps iq= & ex/k ns'kkr xsys- rsFks
vkiY;k vizfrgr cqf)lkeF;kZus oknfooknkdfjrk teysY;k loZ
_"khequhapk R;kauh ijkHko dsyk- R;kaps gs ;'k v=h _"khauk lgu
>kys ukgh- rs Nn~ehi.kkus x`Rlenkauk Eg.kkys] ^rw _"khiq=
ukghl- {kf=; jktk #Dekaxnkpk rw iq= vkgsl- rqyk
oknfooknkpk vfÄdkjp ukgh-* ;k oDrO;kus ?kk;kG >kysys
x`Rlen vkiY;k ekrsdMs ;sÅu fryk tUekps jgL; fopk:
ykxys- eqykP;k fo}Rrscíy vfHkeku vlysY;k eqdqansus [kjh
gfddr lkafxryh- #DekaxnkP;k :ikr vkysY;k banznsokP;k
lekxekrwu gk iq= >kyk vkgs] gs frykgh ekghr uOgrs- ek=
LotUekph dgk.kh ekrsP;k eq[kkrwu ,sdY;koj r#.k x`Rlenkus
nsgR;kxkpk fopkj iôk dsyk- ekrsyk R;kauh 'kki fnyk] ^rw
tUekuqtUe daVdho`{k gks'khy] rqÖ;k lgoklkr dks.krkgh i{kh
jkg.kkj ukgh-* R;kp osGh vkdk'kok.kh >kyh dh] ^x`Rlenk] rw
#Dekaxniq= ulwu nsokf/knso banzkpk iq= vkgsl- rw Jh x.ks'kkph
vkjk/kuk dj- rq>k loZ ekulUeku rqyk ijr feGsy-* ekrsoj
ukjkt vlysys eg"khZ x`Rlen fonHkkZiklwu nwj iq.;ktoG vkB
brj ekfgrh
dGac ukokph egkjk"Vªkr lkr xkos vk<Grkr-
R;kiSdh iq.ks] mLekukckn vkf.k ;orekG ftákrhy dGac gs
rkyqds yksdla[;k] fodkl vkf.k bfrgkl ;k n`"Vhus izfl)
vkgsr- ;orekG ftYákrhy dGac gs fparke.kh eafnjkeqGsp
txizfl) >kys vkgs- dGac ukokps nqljs xko fonHkkZr ukgh-
dGac ifjljkr dnackP;k >kMkaps oSiqY; gksrs o
vktgh gh >kMs ;sFkhy oukMksaxjkr vkgsr-
dGac gs iwohZ iapk;r lferhps eq[;ky; gksrs- vkrk
rkyqdk vkgs( i.k Qkj iwohZ gk ftYgk vlkok] vls iqjkos
vktgh vk<Grkr- uxj ikfydslkBh iz;Ru lq: vkgsr-
ikj/kh] xksaM] xksokjh] vka/k] ekuk] gyck] dks"Vh v'kk
vusd tekrh ;k ifjljkr jkgrkr( i.k dksyke tekr ;k