3.

Wyznaczniki atrakcyjności interpersonalnej

Atrakcyjność interpersonalna to pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka. Zarówno
pojęciowe, jak i czynnikowe analizy skal szacunkowych mierzących atrakcyjność pozwalają
wyróżnić dwa jej składniki: sympatię, która grupuje takie zmienne, jak lubienie i chęć przebywania
z daną osobą; oraz szacunek, grupujący takie zmienne jak podziw i poszukiwanie opinii tej osoby.
3.1 Bliskość przestrzenna
Ogólnie rzecz biorąc, częstość kontaktów sama w sobie nie tyle sympatię budzi, co ją nasila.
Częstość kontaktów nasila więc dowolną emocję początkowo przeżywaną w stosunku do
spotykanego człowieka, a w podobny sposób oddziałuje też bliskość przestrzenna – jeżeli ktoś
zachowuje się w miły sposób bardziej go lubimy gdy siedzi raczej blisko nas niż daleko, kiedy
jednak osoba ta zachowuje się w sposób niemiły, tym bardziej jej nie lubimy im bliżej nas się
znajduje.
3.2 Efekt samej ekspozycji, częstość kontaktów
Lubimy osoby często spotykane. W klasycznym badaniu nad kształtowaniem się wzajemnych
sympatii między lokatorami nowego osiedla stwierdzono, że jeśli dowolne rodziny miały drzwi
wyjściowe w odległości do 7 m, bardzo często wskazywały na siebie nawzajem, jako na blisko
zaprzyjaźnione. Nie działo się tak jednak prawie wcale, kiedy dzieliła je odległość 27 lub więcej
metrów. Duża częstość kontaktów budzi sympatię, co jest przejawem ogólniejszego zjawiska samej
ekspozycji polegającego na tym, że im częściej eksponowany jest nam jakiś obiekt, tym bardziej go
lubimy. Dość oczywiste wyjaśnienie powodów, dla których częste kontakty wzbudzają sympatię
odwołuje się do teorii nagród i kar. Ponieważ w większości kontaktów społecznych zdarzenia
pozytywne są znacznie częstsze niż zdarzenia negatywne, im częstsze są kontakty między jakimiś
osobami, tym więcej mają okazji, aby się wzajemnie nagradzać, co prowadzi do wzajemnej
sympatii. Jednak wyjaśnienie to jest bezsilne wobec faktów wskazujących na to, że nawet
negatywne kontakty rodzą lubienie czy przywiązanie, jeżeli tylko są częste. Rodzice zwykle
kochają swoje nowo narodzone dziecko, choć przynajmniej przez pierwszych kilka miesięcy
swojego życia robi rzeczy skądinąd wyłącznie nieprzyjemne, zaś wielka ulga rodziców przychodzi
dopiero wtedy, gdy dziecko nie robi nic (śpi).
3.3 Podobieństwo
Im bardziej sądzimy, że sami posiadamy jakieś cechy, tym wyżej je cenimy i uważamy za cechy
ogólnie ważne. Nic więc dziwnego, że jednym z najsilniejszych wyznaczników sympatyczności
innego człowieka jest jego podobieństwo do nas. W taki sposób oddziałuje podobieństwo właściwie
pod każdym względem – od cech osobowości i nawyków, do kibicowania tej samej drużynie
piłkarskiej, a nawet drobnych gestów, jak pocieranie nosa czy potrząsanie nogą. Najsilniej wpływa
na sympatię podobieństwo poglądów, postaw i opinii. Dzieje się tak z kilku powodów. Po pierwsze,
podobny znaczy tyle co pozytywny. Drugi powód jest taki, że podobieństwo samo w sobie jest
nagradzające, ponieważ jego napotkanie potwierdza własne racje i poglądy. Trzeci powód dla
którego podobieństwo budzi sympatię, wiąże się z naszym oczekiwaniem, że ludzie podobni do nas
będą nas również lubili.
3.4 Komunikowanie sympatii, zachowania wiążące
Jednym z najsilniejszych wyznaczników atrakcyjności drugiej osoby są ujawniane przez nią
zachowania wiążące, czyli takie, których główną lub jedyną funkcją jest budowanie i
podtrzymywanie więzi społecznych.
Główne typy zachowań wiążących i przykładowe zachowania każdego typu.
Typy zachowań wiążących Główne zachowania
Zachowania seksualne Inicjowanie kontaktu seksualnego, stosunki
seksualne, pieszczoty seksualne, wyznawanie
pożądania, wprowadzanie innowacji do życia
seksualnego

Działanie na rzecz partnera i związku Dbanie o dobrą atmosferę w związku (np. w


Utrzymywanie bliskości fizycznej
rodzinie), czynności wspomagające
pozamaterialny rozwój partnera, czynności na
rzecz partnera wynikające z podziału
obowiązków, troszczenie się o zdrowie partnera,
wspieranie partnera w konflikcie z innymi
osobami
Przytulanie, głaskanie, całowanie, pieszczotliwe
zwracanie się do partnera, obejmowanie

Zachowania pojednawcze Świadczenie uprzejmości, spoglądanie na siebie

i uśmiechanie się, poczęstunki, komplementy,
zaproszenia

Zachowania imponujące Manifestowanie statusu finansowego,

manifestowanie pozycji społecznej, opowiadanie
o własnych osiągnięciach, demonstrowanie
przed partnerem siły po porażce doznanej poza
związkiem

5. Zjawisko hiperuległości
Hiperuległość odnosi się do problematyki wpływu społecznego, który opisuje sytuacje, w których
jeden człowiek ulega drugiemu wbrew swoim poglądom i swemu interesowi, co w konsekwencji
może przynieść tragiczne skutki (np. samobójstwo tej osoby).
5.1 Syndrom sztokholmski
Budulcem syndromu sztokholmskiego są: 1. Odczuwanie zagrożenia i przekonanie, że agresor
( porywacz) gotów jest bez wahania spełnić swe groźby. 2. Doznawanie, w odczuciu ofiary,
odruchów życzliwości od porywcza np. karmienie, dbanie o higienie, rozmowy, mówienie, że się jej
nie zabije itp. 3. Izolowanie ofiary od opinii innych ofiara jest zamknięta z porywaczem i zna tylko
jego punkt widzenia. Nie ma kontaktu ze światem zewnętrznym 4. Niemożność ucieczki (realna lub
wyobrażona) Ofiara odczuwa presje razem z porywaczem odnośnie próby odbicia czuje nieustanne
napięcie.
Historia sterroryzowanych pracowników banku w Szwecji - Znany przypadek syndromu
sztokholmskiego (od niego pochodzi nazwa). Kasjerka przetrzymywana przez 5 dni przez
terrorystę, zakochała się w nim i po tym, jak trafił on do aresztu, odwiedzała go.
5.2 Syndrom maltretowanego małżonka
Osoby, pomimo iż są bite i poniżane przez współmałżonka, nie opuszczają go, ale tkwią w
toksycznym związku. Przyczyny tego mogą być różne (np. ekonomiczne czy kulturalno-religijne),
jednak gdy te nie stanowią problemu, może pojawić się jedno z dwóch zjawisk, które powoduję, że
osoby decydują się na niezmienianie status quo. Są to: syndrom braku wyjścia i efekt utopionych
kosztów. Syndrom braku wyjścia – to przeświadczenie, że nie istnieje szansa na to, aby zmienić
obecną, krzywdzącą sytuację. Osoba lęka się podjęcia radykalnej decyzji, nie wierzy, że zmiana jest
możliwa. Zjawisko jest subiektywne, pojawia się w stanach podobnych do depresji czy wyuczonej
bezradności. Efekt utopionych kosztów – związane z dysonansem podecyzyjnym (zbyt dużo
włożyłem w związek emocji, czasu, pieniędzy, zaangażowania, żeby teraz to zepsuć). Ludzie mają
poczucie odpowiedzialności, czują się zobowiązani do kontynuacji związku, który zawiązali, choć
przynosi on straty.

5.3 Huśtawka emocjonalna

Głównym problemem eksperymentatorów było wyjaśnienie faktu że ludzie przeżywający stan
huśtawki emocjonalnej stawali się ulegli wobec kierowanych do nich próśb i propozycji.
Podstawowym kluczem do zrozumienia tego mechanizmu może być natura emocji. Poszczególne
emocje pojawiają się pod wpływem rożnych, odmiennych zdarzeń w środowisku i uruchamiają
specyficzne programy działania. Np. Strach pojawia się wtedy gdy dochodzi do zagrożenia
własnego „ja” lub do konfliktu wytyczonych celów. Program uruchamiany w takich warunkach
polega na zatrzymaniu bieżących działań , wzroście czujności wobec zew środowiska. Nagle
wycofanie źródła emocji może prowadzić do zakłóceń w funkcjonowaniu podmiotu. Uruchomiony
program działania okazuje się nieadekwatny do sytuacji. Przez jakiś czas organizm znajduje się w
stanie „miedzy programami” i reaguje automatycznie i bezrefleksyjnie. tak wiec można stwierdzić
że mechanizm leżącym u podłoża uległości w warunkach huśtawki emocjonalnej jest stan
bezrefleksyjności.

7. Prawidłowości spostrzegania innych osób

Jednym z najważniejszych zadań, jakie stoi przed nami podczas kontaktów społecznych, jest
orientacja kim są nasi partnerzy. Najważniejszym źródłem informacji na temat innego człowieka
jest to, co on robi – czyli jego zachowanie.
7.1 Ukryte teorie osobowości
Ukryta teoria osobowości – Odnosi się do sieci automatycznie funkcjonujących przekonań o
powiązaniach pomiędzy różnymi cechami osobowości napotykanych osób. Ukryta teoria
osobowości została po raz pierwszy opisana przez Salomona Ascha w 1946 roku. Badania
statystyczne nad współwystępowaniem cech przy opisywaniu tej samej osoby umożliwiły opisanie
ukrytej struktury powiązań pomiędzy różnymi cechami. Ukryta teoria osobowości wskazuje na
tendencję do przypisywania wielu cech skojarzonych w naszym umyśle, jeżeli wykryliśmy u danej
osoby choćby jedną z nich. Na przykład, jeżeli uznamy kogoś za nietowarzyskiego, będziemy
prawdopodobnie skłonni wnioskować także o tym, że jest nielubiana, smutna, pesymistyczna, bez
poczucia humoru itp.
7.2 Cztery rodzaje atrybucji

7.3 Deformacje procesu atrybucji

Klasyczne koncepcje zainspirowały wiele badań, pokazały one, że atrybucje faktycznie
dokonywane przez ludzi często odbiegają od normatywnych postulatów modelu współzmienności,
czy teorii wniosków korespondentnych. Problem ten jest znany pod nazwą deformacji procesu
atrybucji, z których najważniejszymi są: podstawowy błąd atrybucji, różnica perspektywy aktor-
obserwator oraz egotyzm i egocentryzm atrybucyjny.
7.3.1 Podstawowy błąd atrybucji
Podstawowy błąd atrybucji to skłonność do wyjaśniania przyczyn zachowań innych ludzi poprzez
ich cechy charakteru i niedocenianie wpływu czynników zewnętrznych(środowiska). Przykład
sytuacji, w której można popełnić podstawowy błąd atrybucji, zaczerpnijmy z ruchu drogowego.
Załóżmy, że na czerwonym świetle stoi sznur samochodów. Światło zmienia się na żółte, potem na
zielone, a pierwszy kierowca nie rusza. Pozostali kierowcy prawdopodobnie myślą, że jest on
powolny, nieuważny, nie umie zachować się na drodze, zaczną na niego trąbić. Tymczasem
przyczyną może być nagła awaria samochodu.
7.3.2 Krańcowy błąd atrybucji
Krańcowy(zwany też ostatecznym) błąd atrybucji polega na przesunięciu ocen własnej grupy w
kierunku bardziej pozytywnych i ocen grup obcych w kierunku bardziej negatywnych.
Pozytywne zachowanie własnej grupy, a negatywne obcej są wyjaśniane w kategoriach cech,
podczas gdy negatywne postępowanie własnej grupy i pozytywne obcej jest raczej przedstawiane w
świetle czynników sytuacyjnych.
Krańcowy błąd atrybucji przypomina obronny wzorzec atrybucji na poziomie jednostki, co
zapewne wynika z występowania tożsamości społecznej osoby – jej identyfikacji z grupą, do której
należy.
7.3.3 Egotyzm atrybucyjny
Egotyzm atrybucyjny – jest jedną z form deformacji procesu atrybucji. Egotyzm atrybucyjny to
tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób. Własne sukcesy są
szczególnie chętnie wyjaśniane czynnikami wewnętrznymi (takimi jak cechy charakteru), a własne
porażki – czynnikami sytuacyjnymi. Przypisywanie sobie zasług za sukcesy wydaje się bardziej
konsekwentną tendencją – w przypadku porażek częściej ludzie nieco częściej są skłonni uznać, że
wina za nie wynikała z czynników wewnętrznych. Z tego powodu podejrzewa się, że egotyzm
atrybucyjny dotyczy nie tylko motywu związanego z samooceną, ale także mechanizmu zgodności-
niezgodności – w sytuacji gdy nie zdajemy egzaminu, po którym wcześniej spodziewamy się, że
będzie trudny, łatwiej jest nam przyjąć odpowiedzialność za poniesioną porażkę niż w sytuacji w
której porażka nie jest oczekiwana.
7.3.4 Egocentryzm atrybucyjny
Egocentryzm atrybucyjny – jest to jedna z deformacji procesu atrybucji. Egocentryzm atrybucyjny
odnosi się do tendencji ludzi do zawyżania znaczenia własnego wkładu w przedsięwzięcie
realizowane wspólnie z innymi osobami. Przyczyn, z których ma wynikać egocentryzm atrybucyjny
badacze doszukują się m.in. w motywie autowaloryzacji, czyli skłonności do wykorzystywania
nadarzających się okazji na podwyższenie swojej samooceny. Jednakże egocentryzm atrybucyjny
dotyczy także tych działań, w których rezultat był niekorzystny. Z tego powodu wskazuje się także
na to, że ludzie łatwiej są w stanie przypomnieć sobie własne działania niż działania innych ludzi.
Egocentryzm atrybucyjny dotyczy także przeceniania stopnia, w jakim inni ludzie zauważają
zachowania i wygląd osoby, np. jej błędy popełnianie przy wygłaszaniu referatu.
7.3.5 Efekt fałszywej powszechności
Błąd ten polega na przecenianie powszechności własnych poglądów i częstości ich występowania u
innych osób. Wynika on z faktu, że otaczamy się ludźmi podobnymi do nas, pracujemy i obracamy
się w pewnym środowisku i zakładamy, że inne grupy myślą podobnie lub podzielają podobne
wartości.
7.3.6 Wiara w sprawiedliwy świat
Fenomen sprawiedliwego świata albo hipoteza sprawiedliwego świata – błąd poznawczy polegający
na tendencji do wierzenia, że świat jest w jakiś sposób „sprawiedliwy” i w związku z tym ludzie
mieliby zasługiwać na nieszczęścia lub szczęścia, które ich spotykają.
Doświadczenia psychologiczne pokazały, że przyczyny różnych nieszczęść ludzie zwykle
doszukują się przede wszystkim w ich ofiarach. Badania pokazują, że ludzie wierzący w
„sprawiedliwy świat” częściej zrzucają winę za gwałt na jego ofiary, oceniają maltretowane żony
jako winne swojej sytuacji, chorych albo ubogich jako ludzi, którzy sami doprowadzają do swoich
nieszczęść itp. I na odwrót, jeśli ktoś przykładowo wygra dużą sumę na loterii, jest przez takich
ludzi oceniany jako bardziej wartościowy.

8. Agresja
8.1 Czym jest agresja i jakie są jej formy
8.2 Mechanizmy agresji
8.2.1. Podejście biologiczne
8.2.2. Agresja jako reakcja na frustracje
8.2.3. Agresja jako rezultat społecznego uczenia się
8.2.4 Rola rodziny w uczeniu się agresywności
8.3. W jakich sytuacjach agresja nasila się
8.4. Jak można zmniejszyć agresję