I.

Z HISTORIĄ NA TY

I. 1. Historia – nauka o przeszłości

zadanie odpowiedź
1 dzieje; przeszłość; minione zdarzenia; to, co się wydarzyło
2 Mieszko I – postać historyczna, Kopciuszek – postać baśniowa, książę Popiel – postać
legendarna
3 X Historycy ustalają czas i miejsce wydarzeń z przeszłości.
X Historycy wyjaśniają przyczyny i skutki minionych wydarzeń.
4 Przykładowe odpowiedzi:
Przyczyny Skutki
• potrzeba komunikowania się • możliwość szybkiego przekazywania in-
na odległość formacji na dużą odległość
• zbyt długi czas przesyłania wiadomości • możliwość usłyszenie głosu osoby,
starszymi metodami, np. listownie które znajduje się daleko
• powstanie smartfonów

5 OBRAZ, LIST, KRONIKA, OBYCZAJ, TRADYCJA, MAPA

6 wymyślona
niepisane
niematerialnych
7 Przykładowa odpowiedź:
Archeolodzy odnajdują i opisują przedmioty, które dla historyków stanowią źródło
wiedzy o przeszłości – dzięki nim można się dowiedzieć, jak dawniej żyli ludzie. Praca
archeologów jest szczególnie ważna w przypadku czasów i wydarzeń, dla których nie
ma źródeł pisanych, a które można badać tylko na podstawie odnalezionych w ziemi
źródeł niepisanych.

I. 2. Historia wokół nas

zadanie Odpowiedź
1 Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Ojczyzna – kraj, w którym się urodziliśmy, w którym mieszkamy lub z którym łączy nas
bliska więź. To również kraj, w którym mieszkają nasi przodkowie.
2 pamiątkami rodzinnymi
źródła
rodu
przodka
krewnymi
*3 Przykładowa odpowiedź:
• Cenną pamiątką przechowywaną przez moją rodzinę jest szabla ułańska.
• Szabla należała do mojego prapradziadka, był ułanem w wojsku polskim.
• Szable zaliczamy do materialnych, niepisanych źródeł historycznych.
4 Za poprawnie uzupełnione należy uznać drzewo genealogiczne przedstawiające
imiona i nazwiska rzeczywistych krewnych oraz odzwierciedlające relacje w rodzinie
ucznia zgodnie z prawdą.
5 Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Tradycja – obyczaje, zasady i zachowania przekazywane w jakiejś grupie z pokolenia
na pokolenie.
6 • Każdy człowiek ma swoją małą ojczyznę.
 • Można być lokalnym patriotą i jednocześnie kochać swoją dużą ojczyznę.
7 Przykładowa odpowiedź:
Pierwsze zdjęcie – „Polska gola!”, drugie zdjęcie – „Uroczystości państwowe”,
trzecie zdjęcie – „Segregujemy odpady”, czwarte zdjęcie – „Lekcja w muzeum”
8 D

I. 3. Mieszkamy w Polsce

zadanie odpowiedź
1 historia
język
tradycja
kultura
2 Poprawne odpowiedzi podano na zielono:

3a a) Godło Polski
b) urzędy, szkoły, monety
4 a)
Jeszcze Polska nie umarła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca moc wydarła,
Szablą odbijemy.

Marsz, marsz, Dąbrowski

Do Polski z ziemi włoski
Za Twoim przewodem
Złączem się z narodem.

b) Dąbrowski, Czarniecki [zapisane przez Wybickiego: Czarnecki], Bonaparte

 5

6 F, P, F, P, P
*7 Przykładowa odpowiedź:
Święto Wojska Polskiego, obchodzone 15 sierpnia, upamiętnia zwycięstwo Polski w Bi-
twie Warszawskiej, stoczonej w 1920 roku podczas wojny z Rosją sowiecką.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Skąd się wzięły nazwiska?

zadanie odpowiedź
1 Za poprawnie uzupełniony należy uznać wzór legitymacji zawierający prawdziwe i pra-
widłowo wpisane dane ucznia.
2 • utworzone od miejsca pochodzenia: Radomski, Mazowiecki
• utworzone od zawodu: Bartnicki, Krawczyk
• utworzone od cech charakteru: Wesołowski, Cichocki
• utworzone od cech wyglądu: Czarnecki, Wysocki
• wywodzące się z innych języków: Lorentz, Martyniuk
*3 Rozwiązania i przykładowe wyjaśnienia:
Kościuszko
Tadeusz Kościuszko to polski i amerykański bohater narodowy. Był generałem,
przywódcą polskiego powstania w 1794 roku oraz uczestnikiem amerykańskiej wojny
o niepodległość.
Kopernik
Mikołaj Kopernik był wybitnym polskim uczonym, który zajmował się astronomią,
matematyką, medycyną, prawem i ekonomią. Zasłynął jako autor teorii dotyczącej
budowy Układu Słonecznego, którą opisał w dziele O obrotach sfer niebieskich.
4 • Osoby noszące przydomki: Bolesław Krzywousty, Maciej z Zamościa, Kazimierz
Wielki
• Osoby noszące nazwiska: Monika Kowalczyk, Piotr Łukaszewski, Agnieszka
Ostrowska
I. 4. Czas w historii

zadanie odpowiedź
1 Należy uznać za poprawne odpowiedzi zawierające daty zgodne z prawdą oraz prawi-
dłowo umieszczone na osi czasu.
2 rok – wiek – tysiąclecie
3 starożytność – średniowiecze – nowożytność – współczesność
4 8 – VIII, 40 – XL, 101 – CI, 16 – XVI, 53 – LIII, 140 – CXL, IV – 4, XIII – 13, XL – 40, IX – 9,
XXIX – 29, M – 1000
5* Należy uznać za poprawną odpowiedź zawierającą prawdziwą i prawidłowo zapisaną
datę roczną narodzin ucznia.
6 Przykładowa odpowiedź:
Okres nazywany „naszą erą” zapoczątkowały narodziny Jezusa z Nazaretu.
7 a) pierwsza fotografia – klepsydra piaskowa, druga fotografia – zegar słoneczny,
trzecia fotografia – zegar elektroniczny
b) pierwsza i druga fotografia
c) Przykładowa odpowiedź:
Z przedstawionych zegarów najdokładniejszy jest zegar elektroniczny, ponieważ działa
niezależnie od pogody i pokazuje czas z dokładnością do minuty.
8* Początek obecnie trwającej ery w kalendarzu muzułmańskim stanowi ucieczka pro-
roka Mahometa z Mekki do Medyny w 622 roku.

I. 5. Obliczanie czasu w historii

zadanie odpowiedź
1 600 rok p.n.e., 1640 rok p.n.e., 1170 rok, 101 rok p.n.e.
2

3 44 rok p.n.e. – I wiek p.n.e., 146 rok p.n.e. – II wiek p.n.e., 1000 rok – X wiek, 800 rok –
VIII wiek, 1331 rok – XIV wiek, 1918 rok – XX wiek, 73 rok p.n.e. – I wiek p.n.e., 218 rok
p.n.e. – III wiek p.n.e., 1215 rok – XIII wiek
4 1 – bitwa pod Issos w 333 roku p.n.e.
2 – bitwa pod Kannami w 216 roku p.n.e.
3 – chrzest Polski w 966 roku
4 – zjazd gnieźnieński w 1000 roku
5 – hołd pruski w 1525 roku
5 Wiek Rok rozpoczynający wiek Rok kończący wiek
V wiek p.n.e. 500 rok p.n.e. 401 rok p.n.e.
III wiek p.n.e. 300 rok p.n.e. 201 rok p.n.e.
X wiek 901 rok 1000 rok
XIV wiek 1301 rok 1400 rok
6* • 776 – 753 = 23
• 1364 – 1025 = 339
• 1025 + 490 = 1515
1515 – 1 = 1514
7 a) A
b) Zamek w Malborku powstał w średniowieczu
 8* pierwsza ilustracja – XIV wiek, druga ilustracja – I wiek, trzecia ilustracja – XX wiek

I. 6. Czytamy mapę i plan

zadanie odpowiedź
1 X Przedstawia pojedyncze budynki.
X Ukazuje rozmieszczenie wojsk w czasie bitwy.
X Pokazuje dawny układ ulic w mieście.
2 a) Najstarszy gród książęcy znajdował się Ostrowie Tumskim.
b) Nowe miasto zostało założone w XIII wieku.
c) Przykładowa odpowiedź:
Najlepiej chronione było stare miasto, w którym znajdował się zamek, a zewnątrz
było otoczone murami miejskimi i rzeką.
3 P, F, P, F
4 a) Wielkopolska i Małopolska
b) Koronacja Władysława Łokietka odbyła się w Krakowie.
5 a) Kraków leży nad Wisłą.
b) Najwięcej zabytkowych kościołów w Krakowie znajduje się przy ulicy Grodzkiej.
c) Przykładowe trasy:

d) C
*6 Należy uznać za poprawną każdą odpowiedź zawierającą opis co najmniej jednej
życiowej sytuacji, w której uczeń lub jego rodzina korzystają z mapy lub planu.

Przykładowa odpowiedź:
Moja rodzina każdego roku w czasie wakacji wyjeżdża w Tatry. Z mapy korzystamy
podczas górskich wędrówek.
Podsumowanie rozdziału I
Sprawdź, czy potrafisz

zadanie odpowiedź
1 1. chronologia, 2. region, 3. starożytność, 4. pamiątki, 5. godło, 6. patriotyzm, 7. wiek, 8.
naród
Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Historia – nauka zajmująca się badaniem przeszłości. Opisuje życie ludzi w dawnych cza-
sach oraz przebieg minionych zdarzeń i ich wpływ na współczesność.
2* • 1791 – 966 = 825
• 972 + 480 = 1452
1452 – 1 = 1451
3 Przykładowe odpowiedzi:
Źródła pisane: kronika, dokument, [pamiętnik], [list], [mapa], [napis na budynku lub na-
grobku]
Źródła niepisane: zdjęcia, budowle, [stroje], [biżuteria], [dzieła sztuki], [przedmioty co-
dziennego użytku], [broń], [obyczaje], [tradycja], [przekazy ustne]
4 P, F, P, F, P
5 1000 rok – X wiek, 1830 rok – XIX wiek, 1945 rok – XX wiek, 1400 rok – XIV wiek, 1683 rok
– XVII wiek, 1795 rok – XVIII wiek
6 a)

b) • niebieski – współczesność
• zielony – nowożytność