IV.

KU WSPÓŁCZESNEJ POLSCE

IV. 1. Józef Piłsudski i niepodległa Polska

zadanie odpowiedź
1 a), b)

2 Przykładowa odpowiedź:
Niemcy i Austro-Węgry przegrały I wojnę światową, a Rosja pogrążyła się w wojnie
domowej. Polacy wykorzystali tę sytuację i przejęli z rąk zaborców władzę na ziemiach
polskich.
*3 Przykładowe odpowiedzi:
• My, Pierwsza Brygada
• Przybyli ułani
• O mój rozmarynie…
4 a) Orlęta lwowskie
b) Autorem przedstawionego obrazu jest Wojciech Kossak.
5 • Narodowe Święto Niepodległości
• Przykładowa odpowiedź:
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku.

6 B
7 a) Józef, Jadwiga, Wanda
*b) Przykładowa odpowiedź:
Widoczny na zdjęciu pomnik znajduje się w Sulejówku. Postawiono go tam, ponieważ
w tej miejscowości mieszkał z rodziną Józef Piłsudski.
8 a) Wpisanie we właściwe miejsca nazw: Niemcy, Litwa, Łotwa, Czechosłowacja,
Rosja, Rumunia
b), c), d) Prawidłowo oznaczone obszary.
e) Przykładowe miasta: Wilno, Grodno, Lwów, Białystok, Pińsk, Łuck, Stanisławów,
Brześć Litewski, Poznań, Toruń

*Bitwa Warszawska

zadanie odpowiedź
1 1 – odzyskanie przez Polskę niepodległości
2 – zajęcie przez wojska polskie Kijowa
3 – ofensywa wojsk bolszewickich na Warszawę
4 – Bitwa Warszawska
5 – pokój kończący wojnę polsko-bolszewicką
2 Przykładowa odpowiedź:
Święto Wojska Polskiego jest obchodzone 15 sierpnia na pamiątkę zwycięstwa
Polaków w Bitwie Warszawskiej w 1920 roku.
3 Przykładowe odpowiedzi:
a) Przedstawiony plakat wzywał wszystkich Polaków do walki w obronie ojczyzny przed
 Rosją Sowiecką.
*b) Tekst umieszczony na plakacie nawiązuje do pieśni patriotycznej Rota, napisanej
w 1908 roku przez Marię Konopnicką.
4 a) Fotografia przedstawia Włodzimierza Lenina.
b) Lenin był bolszewikiem i przywódcą Rosji Sowieckiej.
5 Przykładowe odpowiedzi:
• obronienie niepodległości Polski
• ocalenie innych krajów przed bolszewickim podbojem
• wyznaczenie granicy między Polską i Rosją Sowiecką
• przyłączenie do Polski Kresów Wschodnich
6 Przykładowa odpowiedź:
Podczas wojny polsko-bolszewickiej Polscy obywatele wstępowali ochotniczo do armii
oraz przeznaczali pieniądze i kosztowności na zakup broni, amunicji i sprzętu
wojskowego.
7 F, P, P, F
*8 Przykładowa odpowiedź:
Bitwę Warszawską nazywa się „cudem nad Wisłą”, ponieważ walki trwały w święto
Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i wierzono, że Matka Boska pomogła
Polakom zwyciężyć.

IV. 2. Eugeniusz Kwiatkowski i budowa Gdyni

zadanie odpowiedź
1 • uzyskała dostęp
• wolnym miastem
• wioską rybacką
• naukowcem
2 Przykładowe odpowiedzi:
a) Obraz przedstawia zaślubiny Polski z morzem.
b) Centralną postacią obrazu jest generał Józef Haller.
c) O tym, że na obrazie widoczni są żołnierze Wojska Polskiego świadczą biało-
czerwone sztandary.
3 Przykładowa odpowiedź:
Odrodzona Polska nie miała żadnego dużego portu nad Bałtykiem, ponieważ Gdańsk
pozostał poza jej granicami jako wolne miasto. Polacy potrzebowali portu morskiego,
aby prowadzić handel, między innymi sprzedawać węgiel.
4 Przykładowa odpowiedź:
Gdynia była tak nazywana, ponieważ stała się największym polskim portem nad
Bałtykiem, dzięki któremu Polska mogła sprzedawać swoje towary na całym świecie.
5 Przykładowe odpowiedzi:
• Powstanie nowoczesnego miasta – Gdyni.
• Rozwój polskiego handlu zagranicznego.
• Rozwój polskiej floty.
*6 Przykładowa odpowiedź:
Tadeusz Wenda był inżynierem budowlanym oraz głównym projektantem portu
w Gdyni i kierownikiem jego budowy.
7 • największy port morski II Rzeczypospolitej
• miejscowość położona nad Zatoką Gdańską
• miasto liczące obecnie ponad 200 tysięcy mieszkańców
 8 Przykładowa odpowiedź:
• Budowa portu morskiego w Gdyni.
• Powstanie Centralnego Okręgu Przemysłowego.
9 a), b) Zamalowanie właściwych obszarów i uzupełnienie legendy.
c) Prawidłowe oznaczenie na mapie Gdyni.

IV. 3. Zośka, Alek i Rudy – bohaterscy harcerze

zadanie odpowiedź
1 a), b)

2 Przykładowe odpowiedzi:
a) Łapanki i nocne naloty.
b) Piosenka cieszyła się popularnością, ponieważ opowiadała o życiu okupowanej
Warszawy i w lekki sposób – w formie dziecięcej rymowanki – wyśmiewała okupantów.
3 Przykładowe odpowiedzi:
• Szare Szeregi – powołano je w celu zorganizowania współpracy harcerstwa z Armią
Krajową w walce z okupantem.
• Armia Krajowa – utworzono ją w celu prowadzenia walki z okupantem poprzez
organizowanie zamachów oraz zbieranie informacji na temat wrogich sił.
4 a) Alek – Maciej Aleksy Dawidowski, Rudy – Jan Bytnar, Zośka – Tadeusz Zawadzki
b) Rudy
c) Zośka
*5 Przykładowa odpowiedź:
Hasło to zawiera program Szarych Szeregów. Dziś oznacza okres okupacji i przygotowania
do powstania, jutro – otwartą walkę zbrojną z okupantem, pojutrze – pracę w
odrodzonej Polsce i odbudowę kraju.

TAJEMNICE SPRZED WIEKÓW – Najsłynniejsze akcje Szarych Szeregów

zadanie odpowiedź
1 ZOŚKA, RUDY, KOPERNICKI, KOTWICKI, ALEK
Jan Bytnar: RUDY,
Maciej Aleksy Dawidowski: ALEK, KOPERNICKI,
Tadeusz Zawadzki: ZOŚKA, KOTWICKI
2 Przykładowa odpowiedź:
Znak kotwicy stanowił dla Polaków symbol ciągłej walki z okupantem i nadziei na
ostateczne zwycięstwo.
3 Przykładowe odpowiedzi: Jeszcze Polska nie zginęła, Polska zwycięży!, Zwycięstwo jest
bliskie [Należy uznać za poprawne każde hasło adekwatne do opisanych w poleceniu
okoliczności].
4 a) C
b) Opisana w tekście akcja rozegrała się pod pomnikiem Mikołaja Kopernika w
Warszawie.
IV. 4. „Żołnierze niezłomni”

zadanie odpowiedź
1 a) Zdjęcie po lewej: Danuta Siedzikówna; zdjęcie po prawej: Witold Pilecki
b) Podkreślenie nazwiska Witolda Pileckiego.
2 • Polska Rzeczpospolita Ludowa
• kraj rządzony przez komunistów
• kraj zależny od Związku Sowieckiego
• państwo, w którym karano za krytykowanie rządzących

3 Przykładowa odpowiedź:
Żołnierzy walczących z komunistami po II wojnie światowej określa się mianem
„niezłomnych” ponieważ po zakończeniu wojny nie zgadzali się na podporządkowanie
Polski Związkowi Sowieckiemu i nadal prowadzili walką o wolną ojczyznę.
4 1 – wywiezienie taty w głąb Związku Sowieckiego
2 – wstąpienie do Armii Krajowej
3 – przyłączenie się do oddziału partyzanckiego Zygmunta Szendzielarza
4 – aresztowanie przez komunistów
5 Przykładowa odpowiedź:
Witold Pilecki dobrowolnie dał się aresztować okupantom, żeby dostać się do obozu
koncentracyjnego. Jego celem była pomoc innym więźniom w tym miejscu oraz
uzyskanie informacji na temat zbrodni popełnianych tam przez Niemców.
6 1 marca
*7 Przykładowe odpowiedzi:
• Druh
• Roman Jezierski
• Tomasz Serafiński
• Leon Bryjak
• Jan Uznański

IV. 5. Jan Paweł II – papież pielgrzym

zadanie odpowiedź
1 WADOWICE – miejsce narodzin Karola Wojtyły.
KRAKÓW – miasto, w którym Karol Wojtyła sprawował urząd arcybiskupa.
RZYM – miasto, na którego terenie leży Watykan.
2 a), b)

3 a) lewa strona – Stefan Wyszyński, prawa strona – Karol Wojtyła

b) Stefan Wyszyński
4 Przykładowa odpowiedź:
Konklawe to zgromadzenie kardynałów odbywające się w Watykanie. Zwołuje się je w
celu wybrania nowego papieża.
5 a) pierwsze zdjęcie – Australia, drugie zdjęcie – Azja, zdjęcie trzecie – Afryka
b) pierwsze zdjęcie
*6 Rok Dwa miasta, które odwiedził Jan Paweł II
1. 1979 Warszawa, Gniezno, [Częstochowa], [Kraków], [Kalwaria Zebrzydowska],
[Wadowice], [Oświęcim – Brzezinka], [Nowy Targ], [Kraków]
 2. 1983 Warszawa, Niepokalanów, [Częstochowa], [Poznań], [Katowice],
[Wrocław], [Kraków], [Góra św. Anny]
3. 1987 Warszawa, Lublin, [Tarnów], [Kraków], [Szczecin], [Gdynia], [Gdańsk],
[Częstochowa], [Łódź]
4. 1991 Koszalin, Rzeszów, [Przemyśl], [Lubaczów], [Kielce], [Radom], [Łomża],
[Białystok], [Olsztyn], [Włocławek], [Płock], [Warszawa]
5. [1995] Skoczów, Bielsko – Biała, [Żywiec]
6. [1997] Wrocław, Legnica, [Gorzów Wielkopolski], [Gniezno], [Poznań], [Kalisz],
[Częstochowa], [Zakopane], [Ludźmierz], [Kraków], [Dukla], [Krosno],
[Kraków]
7. [1999] Gdańsk, Sopot, [Pelplin], [Elbląg], [Bydgoszcz], [Toruń], [Ełk], [Siedlce],
[Drohiczyn], [Warszawa], [Sandomierz], [Zamość], [Warszawa],
[Radzymin], [Łowicz], [Sosnowiec], [Kraków], [Stary Sącz], [Wadowice],
[Kraków], [Gliwice], [Częstochowa], [Kraków]
8. [2002] Kraków, Kalwaria Zebrzydowska, [Skawina]
7 Przykładowe odpowiedzi:
• poczucie humoru
• mądrość
• otwartość na ludzi z całego świata
• zdolność do przebaczania
8 F, P, F, P, P, P
*9 a) W swoim kazaniu Jan Paweł II nawiązał do chrztu Polski, który odbył się w X wieku. W
XX wieku przypadała tysięczna rocznica tego wydarzenia.
b) Przykładowa odpowiedź:
Słowa papieża wypowiedziane do Polaków żyjących w komunistycznym kraju dawały
nadzieję na odmianę ich losu i odzyskanie przez Polskę wolności.

IV. 6. „Solidarność” i jej bohaterowie

zadanie odpowiedź
1 X Wiele zakładów przemysłowych było własnością państwa.
X Władza ingerowała w publikacje wydawane w Polsce.
2 Przykładowe odpowiedzi:
a) Strajkujący domagali się pomocy dla pracujących matek poprzez przyznanie ich
dzieciom odpowiedniej liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach. Postulowało również
wprowadzenie urlopu macierzyńskiego, który gwarantowałby odpowiedni czas na
wychowanie dziecka.
b) Najważniejszym postulatem było zagwarantowania prawa do strajku oraz
bezpieczeństwa dla strajkujący. Dzięki temu Polacy bez obaw mogliby w każdym czasie
wyrażać swoje niezadowolenie z decyzji podejmowanych przez rządzących oraz
wpływać na poprawę swojej sytuacji.
3 Hasło i przykładowe wyjaśnienie:
Solidarność – poczucie wspólnoty i współodpowiedzialności łączące osoby o takich
samych zamiarach i poglądach.
4 Przykładowa odpowiedź:
Związek został nazwany „Solidarność”, aby podkreślić poczucie wspólnoty jego
członków. Nazwa miała wskazywać, że siłą protestujących jest udzielanie sobie
wzajemnie pomocy i wspólne dążenie do osiągnięcia zamierzonych celów.
5 a) lew strona – Anna Walentynowicz, prawa strona – Lech Wałęsa
b) Lech Wałęsa
 6 2020 – 1980 = 40
7 C, A
8 Przykładowa odpowiedź:
• zakaz strajków i zgromadzeń
• wprowadzenie godziny milicyjnej
• kontrola korespondencji
• podsłuchiwanie rozmów telefonicznych
• patrole wojska i milicji na ulicach
• kontrolowanie treści gazet i książek, audycji telewizyjnych i radiowych oraz
korespondencji
• uwięzienie działaczy „Solidarności”
9 Przykładowe odpowiedzi:
Przyczyny:
• pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski
• fala protestów skierowanych przeciwko władzy
Skutki:
• reformy demokratyczne w państwie
• przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do parlamentu
• przywrócenie w Polsce urzędu prezydenta
• przywrócenie senatu w polskim parlamencie
*10 Przykładowa odpowiedź:
W czasach komunistycznych Polacy mieli dużo bardziej ograniczony dostęp do wielu
produktów. Sklepy często były słabo zaopatrzone. Mieszkańcy PRL-u mieli również
ograniczony dostęp do informacji. Jedyne kanały telewizyjne były podporządkowane
partii komunistycznej. Nie było wówczas internetu ani nawet komputerów osobistych.

Podsumowanie rozdziału IV
Sprawdź, czy potrafisz

zadanie odpowiedź
1 a), b) A. – 1918 rok, B. – 1939 rok, C. – 1920 rok, D. – 1980 rok, E. – 1978 rok

2 Przykładowe odpowiedzi:
Legiony Polskie – polskie siły zbrojne walczące podczas I wojny światowej
przeciwko Rosji. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości członkowie Legionów
zajmowali ważne stanowiska państwowe.
„Solidarność” – niezależny od polskich władz komunistycznych związek zawodowy.
Zapoczątkowany przez „Solidarność” ruch społeczny doprowadził do upadku komunizmu
i zmian ustrojowych w Polsce.
3 Przykładowa odpowiedź:
Największymi sukcesami gospodarczymi II Rzeczypospolitej była budowa nowoczesnego
miasta Gdyni, własnego portu oraz utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego w
środkowej części kraju.
4 a) pierwsze zdjęcie – Józef Piłsudski, drugie zdjęcie – Karol Wojtyła,
trzecie zdjęcie – Witold Pilecki
 b) Józef Piłsudski – Naczelnik Państwa, Jan Paweł II (Karol Wojtyła) – papież, Witold
Pilecki – „żołnierz niezłomny”
c) drugie zdjęcie – Jan Paweł II
5 Danuta Siedzikówna – Inka
Maciej Aleksy Dawidowski – Alek
Jan Bytnar – Rudy
Tadeusz Zawadzki – Zośka
6 • po I wojnie światowej
• jednym z twórców Gdyni
• Lech Wałęsa
• wprowadzono stan wojenny
7 Przykładowa odpowiedź:
• pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski
• złe warunki życia
• brak wolności