08 - Wykonywanie Izolacji Wodochronnych Z Materiałów Bitumicznych

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Danuta Gąsiorowska
Wykonywanie izolacji wodochronnych z materiałów

bitumicznych w budynkach 713[08].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Mirosława Popek
mgr inż. Ryszard Janas
Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Frankiewicz
Konsultacja:
inż. Danuta Frankiewicz
mgr inż. Teresa Sagan
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z2.02

Wykonywanie izolacji wodochronnych z materiałów bitumicznych w budynkach zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu monter izolacji budowlanych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut badawczy, Radom 2006

1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Warunki wykonywania robót izolacyjnych w budynkach 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Rodzaje podłoży pod izolacje 12
4.3. Rodzaje izolacji wodochronnych: przeciwwilgociowe i przeciwwodne 15
4.4. Poziome izolacje ścian fundamentowych 18
4.9. Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych
budynków oraz warstwy ochronne izolacji 23
4.6. Izolacje tarasów i zielonych dachów oraz pomieszczeń „mokrych” 30
4.7. Izolacje szczelin dylatacyjnych oraz naprawy izolacji 37
4.7.3 Ćwiczenia 38
4.8. Drenaż 40

2
4.9. Dokumentacja budowlana dotycząca wykonywania izolacji
wodochronnych 43
4.10. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót 46
5. Sprawdzian osiągnięć 49
6. Literatura 54

3
1. WPROWADZENIE
Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz
przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego
modułowego programu nauczania.
Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:
– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,
– cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem, czyli czego nowego się nauczysz,
– materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia,
– pytania sprawdzające -– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś
podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,
– ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,
– sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,
– wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb
zawodu dekarza. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania,
sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie
i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych.
Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu
TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na luki
w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie
jego elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz
zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów
podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili,
z wyjątkiem testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże
Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych

w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.
Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.

4
713[08].Z2
Technologia wykonania
izolacji wodochronnych
713[08].Z2.01
Dobieranie materiałów,
narzędzi i sprzętu
do wykonywania izolacji
wodochronnych
713[08].Z2.02 713[08].Z2.03
Wykonanie izolacji Wykonywanie izolacji
wodochronnych wodochronnych
z materiałów bitumicznych z tworzyw sztucznych
w budynkach i zapraw wodoszczelnych
w budynkach
713[08].Z2.04
Wykonywanie izolacji
wodochronnych zbiorników
Schemat układu jednostek modułowych

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
– rozróżnić elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku,
– określić rodzaje fundamentów,
– rozróżnić rodzaje ścian ze względu na konstrukcję i użyte materiały,
– odróżnić materiały i technologie wykończenia budynku,
– rozpoznać podstawowe materiały budowlane,
– określić zastosowanie poszczególnych materiałów budowlanych,
– określić rodzaje zapraw i betonów,
– określić właściwości poszczególnych zapraw,
– posłużyć się dokumentacją techniczną,
– rozpoznać oraz ocenić jakość i zastosowanie materiałów niezbędnych do wykonania
izolacji wodochronnych,
– przygotować roztwory do gruntowania podłoża oraz materiały izolacyjne zgodnie
z recepturą,
– przygotować materiały izolacyjne do wbudowania,
– określić szacunkowo ilość materiału do wykonania robót,
– sporządzić zapotrzebowanie i rozliczenie materiałowe,
– obliczyć wynagrodzenie za wykonaną pracę,
– dobrać narzędzia i sprzęt do wykonywania izolacji wodochronnych,
– magazynować, składować i transportować materiały budowlane,
– organizować stanowisko pracy do wykonywania robót izolacyjnych,
– określić zasady montażu rusztowań do wykonywania izolacji,
– przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska,
– skorzystać z różnych źródeł informacji,
– ocenić własne możliwości w działaniach indywidualnych i zespołowych,
– zastosować zasady współpracy w grupie,
– uczestniczyć w dyskusji, prezentacji.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– zorganizować, użytkować i zlikwidować stanowisko pracy zgodnie z zasadami
organizacji pracy, wymogami technologicznymi, przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony środowiska oraz ergonomii,
– dobrać odpowiednią odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej,
– odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót,
– dobrać przyrządy pomiarowe i prawidłowo posłużyć się nimi,
– dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do wykonania robót,
– przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy,
– dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania prac,
– przygotować rusztowanie do wykonania izolacji wodochronnych w budynkach,
– przygotować podłoże pod izolację,
– wykonać poziomą i pionową izolację fundamentów,
– wykonać pionową izolację ścian fundamentowych i ścian piwnic,
– wykonać izolację pionową i poziomą pomieszczeń mokrych,
– wykonać izolację tarasów i dachów zielonych oraz podłogi na gruncie,
– wykonać warstwy ochronne izolacji z różnych materiałów,
– wykonać izolację dylatacji,
– ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki,
– wykonać drenaż w poziomie fundamentów,
– ocenić stopień zniszczenia i dokonać naprawy zniszczonych fragmentów powłoki
izolacyjnej,
– zdemontować zniszczoną izolację,
– wykonać przedmiar i obmiar robót,
– określić szacunkowo ilość materiału do wykonania robót,
– sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,
– zastosować racjonalnie materiał i zagospodarować odpady,
– obliczyć wynagrodzenie za wykonaną pracę,
– wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Warunki wykonywania robót izolacyjnych w budynkach
4.1.1. Materiał nauczania

Każdy budynek wykonuje się z materiałów, które ze względu na swoją mniej
lub bardziej porowatą strukturę, mogą chłonąć wilgoć. Zarówno materiały ścienne,
jak np. pustaki i cegły ceramiczne, bloczki silikatowe i z betonu komórkowego, czy beton,
z którego np. wykonuje się podkłady pod podłogi, wymagają izolacji przeciwwilgociowej.
Powinna być wykonana starannie, w sposób trwały zabezpieczając obiekt przed przykrymi
następstwami zawilgocenia budynku. Rysunek1. obrazuje w jaki sposób wilgoć przenika
do budynku.
Rys. 1. Rozkład wilgoci w gruncie i jej przenikanie do konstrukcji budynku [11, s.20]
Podczas wykonywania robót izolacyjnych należy pamiętać o tym, że:

– + 20ºC jest najlepszą temperaturą dla prowadzenia prac, a poniżej +5ºC nie należy
wykonywać robót,
– izolację powinno się układać podczas bezdeszczowej pogody, na czystym i suchym
podłożu,
– źle przygotowane podłoże, z nierównościami, rysami lub pęknięciami, nie pozwoli
na równomierne rozłożenie powłoki jednakowej grubości na całej powierzchni,
– materiały rolowe należy na kilka godzin przed użyciem rozwinąć, najlepiej w miejscu
nasłonecznionym, a następnie pociąć na odpowiedniej długości odcinki,
– izolację poziomą fundamentów w domach niepodpiwniczonych układa się zawsze
nad poziomem terenu,
– izolacja pozioma będzie skuteczna wtedy, gdy zapewni się jej ciągłość przez połączenie
jej z izolacją podłogi na gruncie; a jeśli te dwie izolacje będą na jednym poziomie,
to uniknie się zginania papy,
– izolację trzeba wykonać na ścianach zewnętrznych i wewnętrznych budynku,
– izolacja pionowa murów zewnętrznych musi być ciągła na całej wysokości,
z wyprowadzeniem do minimum 30 cm powyżej poziomu terenu,
– izolacje pionowe należy układać odcinkami pap przyklejanych pionowo,
– papy należy przyklejać metodą lepik do lepiku,

8
Rys.2. Klejenie papy „lepik do lepiku” [7, s. 58]
– nie wolno wykonywać izolacji pionowych z lepików kładzionych bezpośrednio

na powierzchnię cegieł czy kamieni,
– należy zachować szczególną ostrożność przy podgrzewaniu oraz przenoszeniu
podgrzanych materiałów bitumicznych,
– pracownicy, którzy wykonują roboty izolacyjne, powinni być zaopatrzeni w odzież
ochronną oraz środki ochrony indywidualnej (okulary, maski) z uwagi na występujące
zagrożenie trującymi oparami rozpuszczalników.
Materiały bitumiczne oraz narzędzia i sprzęt do wykonywania izolacji
przeciwwilgociowych poznałeś w jednostce modułowej 713[08].Z2.01 „Dobieranie
materiałów, narzędzi i sprzętu do wykonywania izolacji wodochronnych” .

9
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Dlaczego materiały budowlane chłoną wilgoć?
2. W jakim zakresie temperatur powietrza i w jakich warunkach atmosferycznych powinno
się wykonywać prace izolacyjne?
3. W jaki sposób należy przygotować materiały rolowe przed ich układaniem?
4. Na co należy zwrócić uwagę wykonując izolację poziomą?
5. W jakim kierunku należy przyklejać pasy papy przy wykonywaniu izolacji pionowej?
6. Kiedy stosuje się metodę „lepik do lepiku”?
7. Czy izolację pionową z papy można wykonywać bezpośrednio na murze z cegieł?
8. Dlaczego pracownicy wykonujący roboty izolacyjne powinni być wyposażeni w środki
ochrony indywidualnej?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wskaż, który z poniższych warunków wykonywania hydroizolacji jest nieprawdziwy.
Uzasadnij swoją odpowiedź.
– Izolację poziomą fundamentów w domach niepodpiwniczonych układa się zawsze
nad poziomem terenu.
– Izolacja pozioma będzie skuteczna wtedy, gdy zapewni się jej ciągłość przez połączenie
jej z izolacją podłogi na gruncie.
– Papy należy przyklejać metodą papa do lepiku.
– Izolację trzeba wykonać na ścianach zewnętrznych i wewnętrznych budynku.
– Izolacja pionowa murów zewnętrznych musi być ciągła na całej wysokości,
z wyprowadzeniem do minimum 30 cm powyżej poziomu terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przeczytać dokładnie podane warunki wykonywania robót hydroizolacyjnych,
5) wybrać nieprawdziwe stwierdzenie,
6) uzasadnić swój wybór, podając prawidłową odpowiedź,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:

− plansze poglądowe dotyczące wykonywania robót hydroizolacyjnych z materiałów
bitumicznych,
− katalogi wyrobów,
− literatura.

10
Ćwiczenie 2
Podaj kolejność czynności potrzebnych do przygotowania papy asfaltowej do wykonania
izolacji w budynku. Wskaż potrzebne przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt. Dobierz
odpowiednią odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej do wykonania tego zadania.

4) określić sposób transportu wybranych materiałów rolowych,
5) wymienić konieczne czynności do wykonania przed ułożeniem papy,
6) wskazać niezbędne przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt,
7) dobrać odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej,

− plansze poglądowe dotyczące materiałów bitumicznych rolowych,
− przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt do robót izolacyjnych,
− odzież ochronna i środki ochrony indywidualnej,
− plansze poglądowe dotyczące wykonywania robót hydroizolacyjnych z materiałów
bitumicznych,
− literatura.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić warunki wykonywania robót izolacyjnych w budynkach? ¨ ¨

2) określić sposób przygotowania materiałów do wykonania izolacji? ¨ ¨
3) określić przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt do wykonania
izolacji? ¨ ¨
4) dobrać odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej do wykonania
określonego zadania? ¨ ¨

11
4.2. Rodzaje podłoży pod izolacje
Zgodnie z Warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlanych – część C
[poz. 6÷8] podłoża pod izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych
budynków powinny spełniać następujące wymagania:
– powinny przenosić wszystkie działające obciążenia i być nieodkształcalne,
– mogą być wykonane z: betonu, z cegły ceramicznej pełnej, klinkierowej i betonowej;
a do części podziemnych budynków oraz cokołów do wysokości 0,5 m ponad poziom
przylegającego terenu; nie zaleca się stosowania: cegieł kratówek i pustaków
ceramicznych, cegły wapienno-piaskowej, pustaków betonowych, bloczków
z autoklawizowanego betonu komórkowego,
– przy wykonywaniu izolacji z materiałów bitumicznych w celu zapewnienia prawidłowej
współpracy izolacji z podłożem należy stosować klasę betonu minimum C8/10 (B10),
– cegła ceramiczna powinna mieć wytrzymałość nie niższą niż 15 MPa, a mur powinien
być wykonany na zaprawie cementowej,
– powierzchnia podłoża powinna być równa (bez wgłębień, wypukłości i pęknięć)
oraz czysta, odtłuszczona i odpylona,
– roboty hydroizolacyjne można rozpocząć, jeśli powłoka gruntująca jest równomiernie
rozłożona i wykazuje dobrą przyczepność do podłoża,
– izolacje zarówno z papy, jak i lepiku powinny przylegać dokładnie na całej powierzchni
do podłoża, na izolowanej powierzchni nie mogą się tworzyć pęcherze,
– naroża powierzchni izolowanych powinny być wyokrąglone łukiem o promieniu
nie mniejszym niż 3 cm lub sfazowane pod kątem 45º na szerokości i wysokości
co najmniej 5 cm od krawędzi,
– wysuszone podłoże do wilgotności nie przekraczającej 5%, przewidziane do wykonania
izolacji wodochronnej metodą klejenia, należy zagruntować roztworem asfaltowym
wodnym lub rozpuszczalnikowym.
Podłoża pod zabezpieczenia wodochronne pomieszczeń „mokrych” i tarasów powinny
spełniać następujące wymagania:
− powierzchnia podłoża powinna być równa, prześwit pomiędzy powierzchnią podłoża
a łatą kontrolną o długości 2 m nie może być większy niż 5 mm,
− zalecany spadek posadzki w kierunku wpustów lub kanalików podłogowych: 1,5%
(nie mniejszy od 1%),
− spadki tarasu nie powinny być mniejsze od 1,5% (zalecane 2,0%),
− wytrzymałość zaprawy na ściskanie nie powinna być niższa niż 10 MPa,
− powierzchnia z gładzi cementowej powinna być zatarta na ostro i podzielona na pola
o boku do 5m w pomieszczeniach „mokrych” i o boku 2÷3 m w przypadku tarasu; nie
mogą występować na niej rysy skurczowe i spękania,
− impregnowane płyty gipsowo-kartonowe:
– mogą być stosowane jako podłoża w pomieszczeniach o okresowo (do 20 godzin)
podwyższonej wilgotności względnej powietrza pod warunkiem wykonania izolacji
wodochronnej na całej ich powierzchni i ułożenia warstwy wykończeniowej
z materiału odpornego na działanie wilgoci,
– powierzchnia płyt powinna być gładka, bez uszkodzeń kartonu, narożników
i krawędzi,
– wilgotność płyt nie powinna być większa niż 1,0%, a nasiąkliwość niż 10%,

12
– złącza płyt na powierzchni licowej powinny być zabezpieczone specjalnymi
taśmami zapewniającymi równą płaszczyznę,
– podłoże powinno być zagruntowane powierzchniowo,
− do wypełnienia szczelin na stykach żelbetowych płyt tarasowych należy zatrzeć na ostro
zaprawę cementową o wytrzymałości na ściskanie nie mniejszej niż 10 MPa; na stykach
powinny być luźno ułożone paski z materiału hydroizolacyjnego, o szerokości
co najmniej 20 cm, zabezpieczone przed zsuwaniem się.
Papy termozgrzewalne mogą być układane na różnych podłożach: betonowym, stalowym,
drewnianym oraz na termoizolacji. Podłoże betonowe musi być zdylatowane, a jego
wilgotność względna powinna być mniejsza niż 6%. Podłoże z płyt z wełny mineralnej
powinno mieć taką wytrzymałość i sztywność, aby pod wpływem nacisków zewnętrznych
nie nastąpiło uszkodzenie pokrycia papowego. Gdy podłoże stanowi styropian dobrze jest
stosować płyty laminowane papą; układanie płyt laminowanych skraca czas montażu
pokrycia papowego. Podłoże drewniane powinno być pokryte dodatkową warstwą z papy
podkładowej mocowanej mechanicznie.
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich materiałów mogą być wykonane podłoża pod izolacje bitumiczne?
2. Z jakich materiałów nie powinno się wykonywać podłoży w częściach podziemnych
budynków?
3. Jakie wymagania powinna spełniać powierzchnia podłoża?
4. Jakie cechy powinna wykazywać powłoka z lepiku lub papy?
5. Jakiej wielkości promieniem należy wyokrąglić łuk lub pod jakim kątem sfazować naroża
izolowanych powierzchni?
6. Jaką wilgotność powinno posiadać podłoże pod izolację wodochronną metodą klejenia?
7. Czym gruntuje się podłoże pod izolację wodochronną, która będzie wykonana metodą
klejenia?
8. Jakie wymagania powinny spełniać podłoża w pomieszczeniach „mokrych”?
9. Jakie wymagania powinny spełniać podłoża na tarasach?
10. Czym powinny charakteryzować się podłoża pod papy termozgrzewalne?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie
Przygotuj podłoże z płyt żelbetowych pod izolację tarasu.

4) dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania robót,
5) dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do przygotowania podłoża,
6) dobrać przyrządy pomiarowe,
7) sprawdzić równość i gładkość podłoża,
8) sprawdzić wilgotność podłoża,
9) sprawdzić spadek tarasu,

13
10) sprawdzić wypełnienie spoin pomiędzy płytami,
11) zmierzyć i przyciąć do odpowiednich wymiarów paski materiału izolacyjnego,
12) ułożyć przycięte paski w odpowiednich miejscach na podłożu z płyt żelbetowych
i zabezpieczyć przed przesuwaniem się po podłożu,
13) zagospodarować odpady,

− materiały do przygotowania podłoża,
− plansze poglądowe dotyczące izolacji tarasów,
− literatura.
1) dobrać odpowiednią odzież ochronną? ¨ ¨

2) sprawdzić podłoże pod izolację? ¨ ¨
3) dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do przygotowania podłoża? ¨ ¨
4) przygotować podłoże pod izolację? ¨ ¨
5) ocenić jakość wykonanej pracy? ¨ ¨

14
4.3. Rodzaje izolacji wodochronnych: przeciwwilgociowe
i przeciwwodne
Izolacje wodochronne w zależności od spełnianej funkcji ochronnej można podzielić na:
− przeciwwilgociowe, stosowane jako ochrona przed działaniem wody nie wywierającej
ciśnienia hydrostatycznego, np. wody z opadów atmosferycznych, wody podciąganej
kapilarnie itp.; zabezpieczają fundamenty domów położonych powyżej poziomu wód
gruntowych, w gruntach przepuszczalnych; stosuje się je także do ochrony ścian
i stropów pomieszczeń „mokrych”, np. łazienek oraz balkonów, tarasów itp.,
Rys.3. Izolacje przeciwwodne w budynku posadowionym na terenie o niskim poziomie wód gruntowych [11, s.20]
− przeciwwodne, stosowane jako ochrona przed działaniem wody, która wywiera ciśnienie
hydrostatyczne na części obiektu budowlanego zanurzone w niej ciągle lub czasowo,
Rys.4. Izolacje przeciwwodne w budynku posadowionym na terenie o wysokim poziomie wód gruntowych [ 11, s.20]
− parochronne, stosowane jako ochrona przegród budowlanych przed działaniem pary

wodnej, np. w stropodachach, tarasach itp.
W zależności od odporności na różne obciążenia wodą można je podzielić na izolacje
typu:
− przeciwwilgociową lekką – są to zazwyczaj dwu- lub trzywarstwowe powłoki z różnego
rodzaju mas bitumicznych,
− przeciwwodną średnią – są to przede wszystkim izolacje bitumiczne z jedną lub dwoma
warstwami wkładek z papy asfaltowej; wykonuje się ją najczęściej wtedy, gdy tuż poniżej
fundamentów znajduje się grunt przepuszczalny, a wyżej znajduje się warstwa gruntu
nieprzepuszczalnego,
− przeciwwodną ciężką – są to zazwyczaj izolacje powłokowe bitumiczne z wkładkami
w postaci pap, juty, folii lub laminatów z tworzyw sztucznych, oraz np. z ołowianych

15
blach metalowych; wykonuje się ją, gdy budynek posadowiony jest na gruntach
spoistych, które powodują długotrwałe utrzymywanie się wody wokół fundamentów
po ulewnych deszczach; a także, gdy woda gruntowa sięga wyżej poziomu fundamentów
lub może ten poziom przekraczać okresowo.
Rys. 5. Izolacje wodochronne: a) typu lekkiego, b) typu średniego, c) typu ciężkiego [10, s.41]

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakich przypadkach stosuje się izolacje przeciwwilgociowe?
2. W jakich przypadkach stosuje się izolacje przeciwwodne?
3. W jakich przypadkach stosuje się izolacje parochronne?
4. Z jakich warstw składają się poszczególne rodzaje izolacji?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie krótkiej charakterystyki:
- stosowana jako ochrona przed działaniem wody, która wywiera ciśnienie hydrostatyczne
na części obiektu budowlanego zanurzone w niej ciągle lub czasowo,
określ rodzaj izolacji w zależności od spełnianej funkcji ochronnej.

16
4) przeczytać dokładnie charakterystykę,
5) określić rodzaj izolacji,

− plansze poglądowe dotyczące rodzajów izolacji wodochronnych,
− literatura.
Ćwiczenie 2
Podaj różnice występujące w izolacjach przeciwwodnych w budynkach posadowionych
na terenach o niskim i wysokim poziomie wód gruntowych. Skorzystaj z zamieszczonych
w poradniku rysunków 3 i 4.
4) obejrzeć dokładnie rysunki,
5) określić ilość i rodzaj warstw izolacji w obydwu przypadkach,
6) wyjaśnić wpływ poziomu wód gruntowych na ilość i rodzaj warstw izolacji,

− rysunki nr 3 i 4 poradnika,
− plansze poglądowe dotyczące rodzajów izolacji wodochronnych,
− literatura.
1) określić rodzaj izolacji przeciwwodnych w zależności od spełnianej

funkcji ochronnej? ¨ ¨
2) określić rodzaj izolacji przeciwwodnych w zależności
od odporności na różne obciążenia wodą? ¨ ¨

17
4.4. Poziome izolacje ścian fundamentowych
Izolacje poziome w budynkach powinny być ułożone:
− w ścianach zewnętrznych i wewnętrznych na wysokości ław fundamentowych
oraz w dolnej powierzchni stropu nad piwnicami,
− pod posadzką piwnic.
Rys. 6. Jak się układa izolację poziomą ścian [rys. Wawrzyniec Święcicki, 1, s.18]

18
Ściany fundamentowe z bloczków betonowych lub z betonu o nierównej powierzchni trzeba
wyrównać cienką warstwą zaprawy cementowej, do której można dodać preparatu
uszczelniającego. Wyrównanie podłoża zabezpieczy papę przed uszkodzeniami, a także
zmniejszy zużycie lepiku lub emulsji.
Nakładanie lepiku lub emulsji powinno się stosować w temperaturze powyżej 10ºC. Najpierw
nakłada się warstwę gruntującą, którą zazwyczaj jest rozcieńczony preparat izolacyjny,
następnie nanosi się właściwą warstwę izolacji. Papę powinno się przyklejać na świeżo
nałożony lepik. Należy pamiętać, żeby papę układać równomiernie na całym podłożu,
a wszelkie ewentualne uszkodzenia usuwać albo naprawiać na bieżąco. W miejscach,
w których izolacja została uszkodzona, przykleja się łaty z wąskich pasków papy
podkładowej.
Górną powierzchnię fundamentu z kamienia przykrywa się warstwą wyrównawczą z zaprawy
cementowej 1:3, o grubości 20÷25 mm. Po stwardnieniu i związaniu gruntuje się ją metodą
jednokrotnego smarowania rzadkim roztworem asfaltowym. Po wyschnięciu powłoki
gruntującej należy przykleić kolejno dwie warstwy papy asfaltowej na lepiku asfaltowym.
W przypadku wykonywania budynków drewnianych, podwaliny impregnuje się preparatem
olejowym, a ich dolną powierzchnię smaruje 3-krotnie rzadkim roztworem asfaltowym.
Po całkowitym wyschnięciu tej powłoki, w miejscach oparcia drewna na fundamencie,
przykleja się do zagruntowanego podłoża z drewna dwie warstwy pasków z papy asfaltowej
o szerokości podwaliny lub nieco mniejszej i łączy ze sobą lepikiem asfaltowym. Aby paski
papy dobrze się przykleiły, należy podwalinę odwrócić i obciążyć izolację od góry
(np. cegłami ułożonymi na płask) przez okres 48 godzin.
Górną powierzchnię fundamentu przykrywa się cienką warstwą wyrównawczą z zaprawy
cementowej 1:3. Po stwardnieniu i związaniu gruntuje się ją rzadkim roztworem asfaltowym
na zimno, metodą 1-krotnego smarowania. Po wyschnięciu powłoki gruntującej wykonuje się
właściwą izolację przeciwwilgociową - poziomą, z jednej lub dwóch warstw papy asfaltowej.
Do sklejania pap asfaltowych i przytwierdzania ich do zagruntowanego podłoża można
stosować lepik asfaltowy na zimno lub na gorąco.
Jeżeli grubość ściany fundamentowej jest mniejsza niż 40 cm, można wykonać wtedy izolację
z jednego pasa papy. Składa się go w taki sposób, aby jeden jego koniec wystawał 20 cm
poza krawędź ściany w kierunku wnętrza domu. W ten sposób powstaje zakład umożliwiający
późniejsze połączenie izolacji ściany z izolacją pod podłogą.
Rys.7. Izolacja pozioma fundamentów i podłóg na ścianach o różnej grubości [rys. Krzysztof Rodak, 1, s.19]
Jeżeli ściana fundamentowa jest grubsza niż 40 cm lub gdy trzeba wywinąć także drugi
koniec papy, wykonuje się izolację z dwóch pasów papy. Takie rozwiązanie stosuje się
w ścianach trójwarstwowych, ocieplonych wełną mineralną; wywinięcie zabezpiecza ścianę
nośną przed wilgocią, która może zbierać się na dole szczeliny wentylacyjnej. Jeden koniec
papy łączy się na zakład z izolacją ściany fundamentowej, drugi natomiast wyprowadza
na długość około 35 cm na zewnętrzną ścianę nośną.

19
Rys.8. Izolacja pozioma fundamentów i podłóg na styku ścian i podłóg [rys. Krzysztof Rodak, 1, s.19]
Aby dom był zabezpieczony właściwie przed wilgocią gruntową, należy jeszcze ułożyć
izolację pod podłogą na gruncie i szczelnie połączyć ją z izolacją ścian. Jeżeli te dwie
izolacje są na jednym poziomie, to takie rozwiązanie nie wymaga zginania papy (które jest
częstym powodem nieszczelności izolacji) ani kłopotliwego wykonywania faset (zaokrągleń)
na załamaniach.
Izolację przeciwwilgociową pod podłogą układa się na warstwie podsypki z piasku lub żwiru,
na niej układa się papę podkładową lub folię polietylenową grubości przynajmniej 0,3 mm,
z 20-centymetrowym zakładem.
W budynkach niepodpiwniczonych warstwę izolacji układa się albo pod albo nad ociepleniem
podłogi na gruncie:
Rys. 9. Izolacja pozioma fundamentów i podłóg – pod podłogą [rys. Krzysztof Rodak, 1, s.19]
– pod ociepleniem – korzystne jest układanie izolacji podpodłogowej równocześnie

z izolacją ścian fundamentowych, a następnie przykrycie kolejnymi warstwami
podłogowymi, chroniącymi przed uszkodzeniami,
– na ociepleniu – izolację przeciwwilgociową układa się po ułożeniu instalacji
w podłodze; podczas układania jastrychu izolacja ta zabezpiecza przed wnikaniem
mieszanki betonowej między płyty ocieplenia.

20
Rys.10. Zaizolowane fundamenty przygotowane pod ściany podziemia [fot. Rafał Polak-Kuchta, 1, s.19]

1. W których miejscach powinny być ułożone izolacje poziome w budynkach?
2. Na czym polega przygotowanie podłoża pod izolacje poziome?
3. W jaki sposób przygotowuje się górną powierzchnię fundamentu z kamienia?
4. W jaki sposób wykonuje się izolację podwaliny w ścianach drewnianych?
5. Czym różni się izolacja pozioma ścian fundamentowych w zależności od ich grubości?
6. W jaki sposób wykonuje się izolację pod podłogą na gruncie?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj izolację poziomą z papy asfaltowej na betonowej ścianie fundamentowej.
Ściana ma szerokość 38 cm, została wcześniej przykryta warstwą wyrównawczą z zaprawy
cementowej oraz zagruntowana jedną warstwą lepiku asfaltowego.

5) dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do wykonania izolacji,
6) sprawdzić równość i gładkość podłoża oraz jakość wykonanej powłoki gruntującej,
7) zmierzyć i przyciąć do odpowiednich wymiarów materiał izolacyjny,
8) ułożyć odpowiednią ilość warstw materiału izolacyjnego,
9) uzasadnić przyjęty sposób wykonania robót,
10) sprawdzić i ocenić jakość wykonanej pracy, usunąć ewentualne usterki,
11) zastosować racjonalnie materiał oraz określić sposób zagospodarowania odpadów
powstałych podczas wykonywania izolacji,
21
− materiały izolacyjne i pomocnicze do wykonania izolacji,
− plansze poglądowe dotyczące izolacji ścian fundamentowych,
− literatura.
Ćwiczenie 2
Wykonaj izolację podłogi na gruncie, na podstawie dokumentacji otrzymanej od
nauczyciela.

4) dokonać analizy dokumentacji,
7) przetransportować materiały i dokonać ich składowania na stanowisku pracy,
8) ułożyć warstwę podsypki z piasku lub żwiru,
9) ułożyć odpowiednią ilość warstw materiału izolacyjnego,

− dokumentacja budowlana,
− plansze poglądowe dotyczące izolacji podłóg na gruncie,
− literatura.
1) dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do wykonania robót, ¨ ¨

2) przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy? ¨ ¨
3) dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania prac? ¨ ¨
4) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki? ¨ ¨
5) zastosować racjonalnie materiał oraz określić sposób zagospodarowania
odpadów powstałych w czasie wykonywania robót izolacyjnych? ¨ ¨

22
4.5. Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części
podziemnych budynków oraz warstwy ochronne izolacji

Izolacja pionowa ścian podziemnych
Jeżeli woda gruntowa znajduje się poniżej poziomu spodu fundamentu to potrzebna jest tylko
izolacja przeciwwilgociowa. Jeżeli powierzchnie ścian są nierówne, należy je wyrapować
czyli wyrównać zaprawą cementową.
Jeżeli woda gruntowa sięga powyżej poziomu podłogi piwnicy to trzeba wykonać izolację
wodochronną (przeciwwodną). Poziom wody gruntowej powinien być obniżony na czas
budowy.
Izolacja przeciwwilgociowa budynku podpiwniczonego, posadowionego na gruncie suchym

lub wilgotnym, o poziomie wody gruntowej znajdującej się poniżej poziomu ław
fundamentowych:
– pionowa (powłokowa),
– pozioma (papowa).
Fazy wykonania izolacji przeciwwilgociowej muru fundamentowego:
1. Po wykonaniu betonowej ławy fundamentowej - podłoże betonowe należy zagruntować
rzadkim roztworem asfaltowym, a po jego wyschnięciu (po około 24 godzinach) beton
izoluje się dwiema warstwami papy asfaltowej na lepiku asfaltowym na zimno.
2. Po wykonaniu muru fundamentowego z cegły lub kamienia - na górnej powierzchni muru
nakłada się warstwę wyrównawczą z zaprawy cementowej 1:3, o grubości 2 cm. Po jej
związaniu, stwardnieniu i wyschnięciu gruntuje się ją jedną warstwą rzadkiego roztworu
asfaltowego, a po wyschnięciu zagruntowanego podłoża należy przykleić izolację
przeciwwilgociową poziomą z dwóch warstw papy asfaltowej.
3. Po wykonaniu izolacji przeciwwilgociowej poziomej (górnej) - na zewnętrznej stronie
muru fundamentowego należy ułożyć izolację przeciwwilgociową – pionową
(powłokową), zabezpieczającą przed nasiąkaniem wilgoci z gruntu. Najpierw
na zewnętrznej powierzchni fundamentu wykonuje się co najmniej w dwóch warstwach
tzw. szczelny tynk grubości minimum 20 mm. Wierzchnią warstwę wykonuje się
na jeszcze wilgotnej warstwie dolnej, z zaprawy cementowej 1:2. Należy pamiętać, że
ścian nowo postawionych fundamentów nie można tynkować wcześniej niż po upływie 3
miesięcy od zakończenia ich wznoszenia, z uwagi na osiadanie budynku. Po związaniu
i wyschnięciu tynku gruntuje się go jedną warstwą rzadkiego roztworu asfaltowego. Na
tak zagruntowanej powierzchni należy wykonać izolację pionową powłokową.
4. Izolację pionową powłokową wykonuje się smarując podłoże 3-krotnie lepikiem
asfaltowym na zimno lub półgęstym roztworem asfaltowym na zimno. Każdą kolejną
warstwę nanosi się w 48-godzinnych odstępach, lecz nie wcześniej jak po wyschnięciu
warstwy poprzedniej.
Po wykonaniu izolacji powłokowej należy ostrożnie zasypać wykop piaskiem, uważając,
aby jej nie uszkodzić.
Izolacje papowe powinny składać się z dwóch warstw papy asfaltowej lub, sklejonych ze sobą
lepikiem asfaltowym na całej powierzchni i przyklejonych całą powierzchnią do podłoża.
Grubość warstwy lepiku powinna wynosić 1,0 ÷ 1,5 mm. Szerokość zakładów podłużnych
i poprzecznych poszczególnych warstw papy należy wykonać o szerokości co najmniej
10 cm.

23
Izolacja wodochronna budynku podpiwniczonego, posadowionego na gruncie wilgotnym,
o poziomie wody gruntowej znajdującej się okresowo powyżej dolnego poziomu ław
fundamentowych – powinna być układana od strony parcia wody na przegrodę. Wykonywana
jest najczęściej z papy asfaltowej, a liczba warstw papy powinna być określona
w dokumentacji i dostosowana do występującego parcia wody oraz do zawartości masy
asfaltowej w papie.
Rys.11. Zasady ochrony piwnic przed wodą gruntową sięgającą powyżej poziomu ich podłogi. Izolacje
wykonane jako szczelna wanna [rys. Krzysztof Rodak, 1, s.21]
Fazy wykonania izolacji wodochronnej (przeciwwodnej):

1. Po wykonaniu betonowej ławy fundamentowej - suche podłoże betonowe należy
zagruntować jednokrotnie smarując rzadkim roztworem asfaltowym na zimno. Następnie
należy ułożyć izolację przeciwwodną: poziomą z trzech warstw papy asfaltowej,
sklejonych i przyklejonych do zagruntowanego podłoża gęstym lepikiem asfaltowym na
zimno. Na niej wykonuje się ścianę fundamentową z cegły do wysokości 30 cm ponad
przyległy teren i wykańcza mur od góry warstwą wyrównawczą z zaprawy cementowej
1:3.
2. Po wykonaniu ściany murowanej fundamentu - zewnętrzną powierzchnię muru tynkuje
się mocną zaprawą cementową 1:2 i zaciera na ostro. Suchy tynk gruntuje się jedną
warstwą rzadkiego roztworu asfaltowego na zimno. Na zagruntowanym podłożu układa
się izolację przeciwwodną – pionową z trzech warstw papy asfaltowej łączonych gęstym
lepikiem asfaltowego na zimno. Należy pamiętać, aby izolację ściany połączyć (skleić)
z pozostawionymi zakładami poziomej izolacji ławy fundamentowej.
3. Po wykonaniu pionowej izolacji ściany układa się izolację przeciwwodną poziomą
z trzech warstw papy asfaltowej – połączonej z zakładami istniejącej izolacji pionowej.
Po wykonaniu całej izolacji, na zewnątrz muru, należy zbudować ściankę ochronną.
Papy termozgrzewalne układa się bez użycia gorącego lepiku, prace dekarskie przy ich
użyciu można prowadzić w temperaturze niższej niż w wypadku pap tradycyjnych, bo do 0°C.
Powierzchnia podłoża powinna być równa, bez jakichkolwiek wgłębień i zgrubień. W celu
zagruntowania podłoża można zastosować roztwór asfaltowy o ciekłej konsystencji, który
nakłada się za pomocą szczotki lub natrysku w ilości 0,1 do 0,2 l/m2. Na podłożu z płyt
z wełny mineralnej, która jest materiałem niepalnym i nie wchodzi w żadną reakcję
chemiczną z bitumami, można układać bezpośrednio papy termozgrzewalne. Pierwszą,
podkładową warstwę papy mocuje się mechanicznie lub przykleja. Gdy podłoże stanowią
płyty styropianowe laminowane papą, można zrezygnować z warstwy pośredniej mocowanej

24
mechanicznie, która jest niezbędna do zgrzewania kolejnych warstw papy w pozostałych
przypadkach.
Papy asfaltowe zgrzewalne na osnowie aluminiowej lub miedzianej stosuje się głównie
wtedy, gdy od izolacji jest wymagana większa sztywność, beż możliwości zapewnienia
właściwego docisku do podłoża.
Z grubowarstwowych bitumicznych powłok hydroizolacyjnych (KMB) wykonuje się
izolacje pionowe ścian piwnic. Tworzą one grubowarstwowe hydroizolacje, które skutecznie
chronią budynki przed działaniem wody opadowej i gruntowej, spełniają również warunki
stawiane izolacji ciężkiej. Ze względu na ich ciągłość bez połączeń, stanowią bezszwową
izolację; można je układać na wilgotnych podłożach, przenoszą rysy i pęknięcia do 5 mm,
całkowicie uniemożliwiają podsiąkanie wody. Układane są bezpośrednio na ścianie,
stosowane są na zimno.
Nanosi się w dwóch procesach roboczych: pierwszy to nanoszenie „świeże na świeże”,
którego celem jest zamknięcie wszelkich pustek w podłożu, na przykład „raków” w betonie,
czy niedokładnie wypełnionych spoin w ścianach murowanych. Grubość warstwy
po wyschnięciu nie może być mniejsza niż 3 mm, w pachwinach i na krawędziach należy
stosować tkaninowe wkładki wzmacniające (aby zapewnić minimalną grubość warstwy
wzmocnienie takie powinno się stosować także na powierzchniach poziomych).
Po całkowitym wyschnięciu pierwszej warstwy izolacyjnej nanosi się drugą warstwę
ochronną.
Na fragmentach powierzchni, gdzie prace są bardziej skomplikowane, np. przejście ściana-
posadzka, przepusty do rur, naroża wewnętrzne i zewnętrzne, wykonanie izolacji z użyciem
KMB jest łatwiejsze niż innych rodzajów izolacji bezszwowej.
Warstwy ochronne izolacji

Nałożoną powłokę bitumiczną do momentu związania i wyschnięcia należy chronić
przed działaniem warunków atmosferycznych (nasłonecznienie, deszcz, mróz) oraz wodą
gruntową. Działaniu niskiej temperatury można zapobiec stosując nagrzewnice lub namioty
ochronne; w pozostałych przypadkach: folie lub maty.
Izolacje bitumiczne (oraz izolacje z tworzyw sztucznych lub blach stalowych) należy chronić
przed uszkodzeniem mechanicznymi za pomocą warstw:
– z betonu zbrojonego siatką drucianą oraz z drugiej warstwy: z zaprawy o grubości 2,5 cm
dokładnie wygładzonej,
– z płyt betonowych, klinkieru lub cegły dobrze wypalonej i odpornej na wilgoć, które
układa się na zaprawie cementowej 1:3 o grubości co najmniej 2 cm (zaprawa chroni
przed wgniataniem płyt lub cegieł w izolację),
– z asfaltu lanego – warstwa ochronna składa się z dwóch warstw papy bez posypki
nakładanych na gotową izolację w kierunkach do siebie prostopadłych i warstwy asfaltu
o grubości 2,5 cm. Tej warstwy ochronnej nie można stosować na powierzchniach
o większych pochyleniach.

25
1. W jaki sposób należy wyrównać nierówne powierzchnie ścian pod izolację?
2. Czy w budynku podpiwniczonym, który jest posadowiony na suchym gruncie, a poziom
wody gruntowej znajduje się poniżej poziomu ław fundamentowych – należy wykonać
izolację pionową i poziomą?
3. Jakie są fazy wykonania izolacji przeciwwilgociowej muru fundamentowego?
4. Jaka powinna być grubość warstwy lepiku pomiędzy dwoma warstwami papy?
5. Z której strony ścian fundamentowych powinna być układana izolacja wodochronna?
6. Jakie są fazy wykonania izolacji wodochronnej?
7. W jaki sposób układa się izolację z pap termozgrzewalnych w zależności od rodzaju
podłoża?
8. Kiedy stosuje się papy asfaltowe zgrzewalne na osnowie aluminiowej lub miedzianej?
9. W jaki sposób wykonuje się izolacje z grubowarstwowych powłok bitumicznych?
10. Przed jakimi czynnikami należy chronić wykonaną izolację?
11. W jaki sposób wykonuje się warstwy ochronne izolacji bitumicznych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz narzędzia i sprzęt do wykonania izolacji przeciwwilgociowej ściany piwnicy,
zgodnie z dokumentacją budowlaną otrzymaną od nauczyciela.

4) zapoznać się z dokumentacją,
5) dobrać odpowiednią odzież ochronną,
6) dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania określonych w dokumentacji robót,

− plansze poglądowe dotyczące izolacji części podziemnych budynków,
− literatura.
Ćwiczenie 2
Przygotuj podłoże ściany piwnicy pod pionową izolację przeciwwilgociową, zgodnie
z dokumentacją budowlaną otrzymaną od nauczyciela.

26

8) sprawdzić jakość podłoża,
9) przygotować podłoże zgodnie z dokumentacją,

− literatura.
Ćwiczenie 3
Wykonaj pionową izolację przeciwwilgociową ściany piwnicy z określonego
w dokumentacji materiału.

9) przygotować podłoże pod izolację pionową ściany piwnicy,
10) wykonać izolację według dokumentacji,

27
− literatura.
Ćwiczenie 4
Wykonaj pionową izolację przeciwwilgociową ściany fundamentowej z określonego
w dokumentacji materiału.

8) przygotować podłoże pod izolację pionową ściany fundamentowej,

− literatura.
Ćwiczenie 5
Wykonaj warstwę ochronną izolacji ścian piwnic zgodnie z dokumentacją otrzymaną
od nauczyciela.


28
6) dobrać materiały do wykonania warstwy ochronnej izolacji,
8) sprawdzić jakość wykonanej wcześniej izolacji,
9) wykonać warstwę ochronną izolacji,
11) określić sposób zagospodarowania odpadów powstałych podczas wykonywania izolacji,

− literatura.

1) dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania odpowiednich robót izolacyjnych? ¨ ¨

2) przygotować podłoże pod pionową izolację przeciwwilgociową? ¨ ¨
3) wykonać pionową izolację ścian piwnic? ¨ ¨
4) wykonać pionową izolację ścian fundamentowych? ¨ ¨
5) wykonać warstwy ochronne izolacji z różnych materiałów? ¨ ¨
odpadów powstałych podczas wykonywania izolacji wodochronnych? ¨ ¨

29
4.6. Izolacje tarasów i zielonych dachów oraz pomieszczeń
„mokrych”
Hydroizolacja tarasu powinna spełniać wymagania stawiane izolacjom wodochronnym,
czyli powinna być wykonywana w układzie wielowarstwowym. Arkusze papy należy układać
zgodnie z kierunkiem spadku podłoża, a szerokość zakładów w każdej warstwie powinna
wynosić co najmniej 10 cm. Zakłady każdej następnej warstwy papy powinny być przesunięte
odpowiednio: przy izolacji dwuwarstwowej - o 1/2 szerokości arkusza, przy izolacji
trzywarstwowej - o 1/3 szerokości arkusza. Przy stosowaniu papy na welonie szklanym, może
ona stanowić tylko jedną warstwę w wielowarstwowej (min. trzywarstwowej) izolacji
wodochronnej. Izolację należy wzmocnić w miejscach załamania powierzchni tarasu
i w zlewniach odwadniających, układając dodatkową warstwę papy pod pierwszą warstwę
izolacji. Izolacje wodochronne tarasów powinny być dylatowane w tych samych miejscach
i płaszczyznach, w których wykonano dylatacje konstrukcji budynku. Izolacja powinna być
wywinięta na przyległe ściany na wysokość co najmniej 15 cm nad powierzchnię posadzki.
Dach zielony
Najczęściej ogrody na dachach zakłada się na stropach, które mogą przenieść obciążenia
rzędu 50 ÷ 450 kg/m². Rozróżnia się następujące sposoby zazielenienia dachu:
– intensywnie wysokie - jest to najtrudniejszy rodzaj zazielenienia, zarówno technicznie (ze
względu na znaczne obciążenie), jak i pielęgnacyjne (nawadnianie, odprowadzenie
nadmiaru wody opadowej, szkodliwe oddziaływanie korzeni dużych roślin oraz
konieczność regularnej pielęgnacji włącznie z nawodnieniem),
– intensywnie niskie - jako zazielenienie występują trawniki, byliny oraz nieliczne krzewy,
Rys. 12. Dach zielony intensywny [www.budujemydom.pl/abc/]

30
– ekstensywne - gdy sadzi się rośliny o najniższych wymaganiach wegetacyjnych (bardzo
rzadka okresowa pielęgnacja: 1-2 razy w ciągu roku), które praktycznie samodzielnie się
rozwijają, łatwo dostosowując się do zmiennych warunków wegetacyjno-
atmosferycznych.
Rys. 13. Dach zielony ekstensywny [www.budujemydom.pl/abc/]
Warstwy dachu zielonego, w kolejności od warstwy wierzchniej:

– roślinna – wegetacyjna,
– filtracyjna,
– drenująca,
– odporna na przerastanie korzeni - jest to warstwa wodoszczelna, wykonana z pap
z wkładką miedzianą lub dodatkiem chemicznym dodawanym do wierzchniej warstwy
bitumu, „odpychając” w ten sposób rosnące korzenie.
Szczególnie ważne - ze względu na szczelność - jest wykonanie takich miejsc na dachu jak
np. odcinki przy murze attyki, wpusty wody, obrzeża. W związku z tym konieczne jest
stosowanie tylko firmowych systemów renomowanych producentów, sprawdzonych
rozwiązań oraz materiałów, przy zachowaniu wyjątkowej staranności i kontroli jakości
wykonywanych robót.
Niekiedy na połaciach o niewielkim nachyleniu wykonuje się tzw. dachy odwrócone,

czyli o odwróconym układzie warstw. Cechą charakterystyczną takiego rozwiązania jest
umiejscowienie szczelnej warstwy izolacji przeciwwodnej bezpośrednio na konstrukcji
stropu, a dopiero na niej warstwy izolacji termicznej o specjalnych właściwościach
technicznych np. ze polistyrenu ekstrudowanego. Rodzaj warstwy zależy od przeznaczenia jej
powierzchni. Mogą to być kamienne lub betonowe płyty, żwir, płytki ceramiczne, kostka
brukowa lub warstwa zieleni.

31
Rys.14. Dach odwrócony [www.budujemydom.pl/abc/]
Do pomieszczeń „mokrych” zalicza się pomieszczenia, w których podczas ich

użytkowania wydzielają się duże ilości pary wodnej oraz następuje rozpryskiwanie wody
na podłogi i ściany. W budownictwie mieszkaniowym i użyteczności publicznej są to przede
wszystkim ubikacje, łazienki, kuchnie, pralnie, łaźnie, a w budownictwie przemysłowym -
laboratoria chemiczne, zakłady przemysłu spożywczego, włókienniczego, chemicznego itp.
W zależności od stopnia narażenia na działanie wody, zabezpieczenia wodochronne
pomieszczeń „mokrych” można podzielić na trzy grupy:
– ściany i podłogi, gdzie nie ma bezpośredniego działania wody bieżącej, okresowo
występuje tylko woda rozpryskowa - wtedy stosuje się izolacje przeciwwilgociowe,
– ściany i podłogi gdzie występuje bezpośrednie okresowe działanie wody lub jej rozprysk,
np. w łazienkach w domach mieszkalnych i hotelach - wtedy stosuje się izolacje
wodochronne,
– ściany i podłogi, gdzie występuje bezpośrednie długotrwałe działanie wody lub jej
rozprysk, np. w łaźniach publicznych, szkolnych lub obiektach sportowych - wtedy
stosuje się izolacje wodochronne.
Rys.15. Obszary narażone na bezpośrednie działanie wody w łazience, wymagające izolowania [rys. Krzysztof
Rodak, 2, s.25]

32
Zabezpieczenia wodochronne powinny być tak wykonane, aby chroniły pomieszczenia
w sposób trwały przed przenikaniem wody użytkowej zarówno w głąb konstrukcji ściany,
jak też do pomieszczeń sąsiednich. Należy w nich zapewnić dobrą wentylację oraz
odpowiednie pochylenie posadzki, ułatwiające odprowadzanie rozlewanej wody do kratek
ściekowych, a ponadto warstwy izolacji powinny być odporne na korozję biologiczną.
Izolacja wodochronna powinna sięgać do poziomu potencjalnego rozprysku wody,
a w pozostałej części narażonej jedynie na parowanie wilgoci, wystarczy wykonanie izolacji
przeciwwilgociowej.
Izolacje papowe podłóg w pomieszczeniach „mokrych” najczęściej wykonuje się z pap
asfaltowych i asfaltowych modyfikowanych. Wykonuje się izolacje bitumiczne średnie
lub ciężkie z dwiema lub trzema warstwami (przynajmniej jedna, środkowa, powinna być
wykonana z papy asfaltowej na tkaninie technicznej lub innej włókninie wzmacniającej)
wkładek z papy asfaltowej na lepiku asfaltowym. Izolację należy wywinąć na ściany
na wysokość co najmniej 20 cm. Na izolacji układa się betonową warstwę ochronną
o grubości minimum 3 cm, a na niej posadzkę z płytek terakotowych lub z lastryka. Ściany
można pokryć okładzinami z płytek szkliwionych, szklanych lub z tworzyw sztucznych.
Izolację przeciwwilgociową pod płytkami wykonuje się do takiej wysokości, do jakiej ściana
może być opryskiwana wodą.
Zasady wykonywania izolacji z pap termozgrzewalnych:
− zgrzewanie pap między sobą lub z podłożem polega na podgrzewaniu spodniej warstwy
papy płomieniem palnika gazowego do momentu nadtopienia masy powłokowej,
− palnik powinien równocześnie podgrzewać podłoże i wstęgę papy od strony przekładki
antyadhezyjnej,
− niedopuszczalne jest miejscowe nagrzewanie papy, które może spowodować nadmierny
spływ masy asfaltowej lub jej zapalenie,
− izolacja dwu- i trzywarstwowa może być układana na podłożu metodą zgrzewania
lub klejona lepikiem do podłoża.
W pomieszczeniach „mokrych” miejscami, w obrębie zabezpieczenia wodochronnego,
które wymagają szczególnej uwagi w trakcie wykonywania robót hydroizolacyjnych
i powinny być uszczelnione w sposób zabezpieczający przed wnikaniem wody w głąb izolacji
i podłoża są:
– przejścia rur przez ściany i stropy → można wykonać np. w specjalnych tulejkach,
z kołnierzami wklejanymi w warstwach hydroizolacyjnych,
– miejsca osadzenia wpustów i kanalików podłogowych, gdzie izolacja wodochronna
została przebita → powinny być dodatkowo uszczelnione, tak jak miejsca przebić,
– zakończenia warstw hydroizolacyjnych, np. w obrębie progów drzwiowych → powinny
być wykonane w sposób uniemożliwiający ewentualny okresowy wyciek nagromadzonej
na posadzce wody.

1. Jakie wymagania powinna spełniać hydroizolacja tarasu?
2. W jaki sposób wykonuje się izolację wodochronną tarasu?
3. Czym różnią się sposoby zazielenia dachów zielonych?
4. Z jakich warstw składa się dach zielony?
5. Co to są i gdzie się stosuje dachy zielone odwrócone?
6. Co to są pomieszczenia „mokre”?
7. Jakie są rodzaje zabezpieczeń wodochronnych pomieszczeń „mokrych”?
8. W jaki sposób wykonuje się zabezpieczenia wodochronne pomieszczeń „mokrych”?
9. Jakie miejsca w pomieszczeniach „mokrych” wymagają szczególnego zabezpieczenia?
10. Jakie są zasady wykonywania izolacji z pap termozgrzewalnych?

33
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj izolację wodochronną tarasu zgodnie z dokumentacją budowlaną otrzymaną
od nauczyciela.

9) przygotować podłoże pod izolację wodochronną tarasu,

− plansze poglądowe dotyczące izolacji tarasów i dachów zielonych,
− literatura.
Ćwiczenie 2
Wykonaj izolację wodochronną dachu zielonego zgodnie z dokumentacją budowlaną
otrzymaną od nauczyciela.


34
9) przygotować podłoże pod izolację dachu zielonego,

− literatura.
Ćwiczenie 3
Wykonaj izolację poziomą w pomieszczeniu „mokrym” zgodnie z dokumentacją
budowlaną otrzymaną od nauczyciela.

9) przygotować podłoże pod izolację poziomą pomieszczenia „mokrego”,

− literatura.

35
Ćwiczenie 4
Wykonaj izolację wodochronną tarasu zgodnie z dokumentacją budowlaną otrzymaną
od nauczyciela.

9) przygotować podłoże pod izolację pionową pomieszczenia „mokrego”,

− literatura.
1) wykonać izolację tarasów? ¨ ¨

2) wykonać izolację dachów zielonych? ¨ ¨
3) wykonać izolację poziomą pomieszczeń „mokrych”? ¨ ¨
4) wykonać izolację pionową pomieszczeń „mokrych”? ¨ ¨
odpadów powstałych podczas wykonywania izolacji? ¨ ¨

36
4.7. Izolacje szczelin dylatacyjnych oraz naprawy izolacji
W każdej większej budowli stosuje się szczeliny dylatacyjne, które muszą przejąć
naprężenia wynikające ze zmian objętości i odkształceń spowodowanych przez różnice
temperatur, nierównomierne osiadanie gruntu, wstrząsy itp. Dylatacje zapobiegają tworzeniu
się rys w elementach konstrukcyjnych. Izolacje szczelin dylatacyjnych można wykonać
różnymi sposobami.
Na zewnętrznej powierzchni dylatowanego elementu przykrywa się szczelinę dwiema
warstwami izolacji ciężkiej z wkładką o szerokości 30÷50 cm lub wkładką elastyczną
w postaci kilku warstw papy lub elastycznych płyt budowlanych (wiórkowo-cementowych,
pilśniowych miękkich, korkowych itp.) powleczonych masą bitumiczną. Od strony
zewnętrznej szczelinę zamyka się korkiem z masy zalewowej lub kitu asfaltowego. Jeżeli
przewiduje się duże nierównomierne osiadanie konstrukcji (w granicach kilku, a nawet
kilkunastu centymetrów), co może miejsce na terenach szkód górniczych, to w tych
wypadkach izolację zakończa się po obu stronach szczeliny, natomiast samą szczelinę
zamyka się wygiętą w kształcie litery V lub U blachą (najlepiej miedzianą) lub grubą folią
z masy plastycznej, zaciśniętą wraz z izolacją po obu stronach szczeliny w konstrukcji
stalowej lub mosiężnej.
Do uszczelniania powłoki bitumicznej stosuje się w jej płaszczyźnie specjalne taśmy
uszczelniające. Do przyklejania ich do podłoża stosuje się elastyczne masy hydroizolacyjne:
szlamy uszczelniające albo żywice reaktywne. Wzdłuż szczeliny nanosi się pierwszą warstwę
masy hydroizolacyjnej, w którą wkłada się ułożoną w literę U, taśmę uszczelniającą.
Po stwardnieniu należy ułożyć następną warstwę izolacji. Taśmy należy łączyć na zakład
przez sklejanie lub przez zgrzewanie. W miejscu przejścia dylatacji poziomej w pionową
trzeba zostawić kilkudziesięciocentymetrowy odcinek taśmy, który potem należy połączyć
z uszczelnieniem dylatacji pionowej.
Do izolacji elastycznych szczelin dylatacyjnych w pomieszczeniach „mokrych” można
stosować silikon sanitarny, który zawiera środek grzybobójczy, może być stosowany
bez gruntowania, posiada także bardzo dobrą przyczepność boczną. Powierzchnia silikonu
jest półmatowa, dzięki temu szczeliny dylatacyjne pasują do mineralnych zapraw
do fugowania, do których można go też dostosować kolorystycznie.
Naprawy izolacji
Jeżeli budynek nie został w czasie budowy zabezpieczony właściwie wykonaną izolacją
wodochronną, wówczas następuje zawilgocenie ścian fundamentowych, a niejednokrotnie
i przecieki wody do wnętrza piwnic. Zabezpieczenie budynku przed działaniem tej wody
można wykonać wtedy od strony wewnętrznej, wykonując tzw. szczelną wannę z izolacji
w piwnicy budynku; jednak nadal cała ściana pozostaje w wodzie gruntowej, zabezpieczone
jest tylko wnętrze piwnicy. Właściwym rozwiązaniem jest wykonanie prawidłowo
zewnętrznej izolacji pionowej, co wiąże się z dużą ilością robót ziemnych, i czyni tę metodę
bardzo kłopotliwą i kosztowną.
Jeżeli konieczna jest tylko miejscowa naprawa uszkodzeń izolacji, wtedy wykonuje się
wykop do poziomu około 0,5 m poniżej uszkodzonego miejsca. Następnie należy go
dokładnie oczyścić i ocenić stan powierzchni. Luźne fragmenty muru, tynku, powłok
izolacyjnych oraz resztki bitumicznych materiałów uszczelniających trzeba usunąć. Następnie
wszystkie ubytki naprawić lub uzupełnić systemową zaprawą naprawczą, dopasowaną
do rodzaju podłoża, ściśle przestrzegając wytycznych producenta. Warstwy zaprawy
naprawczej powinny mieć taką samą grubość jak naprawiana powłoka. Po związaniu

37
i wyschnięciu warstwy należy ponownie nałożyć materiał uszczelniający w formie łaty
o krawędziach dłuższych o co najmniej 10 cm z każdej strony uszkodzonego pola. Grubość
warstwy jest zależna od obciążenia wilgocią lub wodą i od wymogów stawianych przez
producenta.
Pokrycia z pap termozgrzewalnych mogą być eksploatowane bez remontu przez 20 lat,
nie oznacza to jednak, że w tym czasie nie należy kontrolować pokrycia. Papy te zachowują
swoje właściwości w temperaturze od -35º do 110°C (dla pap tradycyjnych od 0°C do 70°C).
Grubość pap nie wpływa w sposób szczególny na ich podstawowe parametry techniczne,
nie mniej stwierdzono, że im większa jest grubość papy, tym większa trwałość wykonanego
z niej pokrycia.

1. W jakim celu stosuje się dylatacje?
2. Jakimi materiałami przykrywa się szczelinę dylatacyjną?
3. Czym zamyka się szczelinę od strony zewnętrznej?
4. Jakie materiały stosuje się do uszczelniania powłoki bitumicznej?
5. Jaki materiał stosuje się do izolacji elastycznych szczelin dylatacyjnych
w pomieszczeniach „mokrych”?
6. W jaki sposób dokonuje się naprawy niewłaściwie wykonanej w czasie budowy izolacji
ścian fundamentowych?
7. Jakie czynności należy wykonać w celu miejscowej naprawy uszkodzeń izolacji?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj izolację dylatacji zgodnie z dokumentacją budowlaną otrzymaną
od nauczyciela.

5) dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do wykonania izolacji dylatacji,
8) sprawdzić jakość podłoża i wykonanej dylatacji,
9) wykonać izolację dylatacji według dokumentacji,
38
− plansze poglądowe dotyczące izolacji dylatacji,
− literatura.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny stopnia zniszczenia izolacji oraz dokonaj naprawy zniszczonych
fragmentów powłoki izolacyjnej.

4) dokładnie obejrzeć zniszczoną izolację i dokonać oceny stopnia jej zniszczenia,
5) zaproponować sposób demontażu i naprawy uszkodzonych fragmentów izolacji,
9) zdemontować zniszczoną izolację,
10) naprawić uszkodzoną izolację,
powstałych podczas wykonywania demontażu i naprawy izolacji,

− podłoże ze zniszczoną powłoką izolacyjną,
− plansze poglądowe dotyczące izolacji wodochronnych,
− literatura.
1) wykonać izolację dylatacji? ¨ ¨

2) ocenić stopień zniszczenia powłoki izolacyjnej? ¨ ¨
3) zdemontować zniszczoną izolację? ¨ ¨
4) dokonać naprawy zniszczonych fragmentów powłoki izolacyjnej? ¨ ¨
odpadów powstałych podczas wykonywania robót izolacyjnych? ¨ ¨

39
4.8. Drenaż

Drenaż opaskowy jest skutecznym sposobem przeciwdziałania zawilgoceniu ścian
budynku przed oddziaływaniem wody gruntowej i powierzchniowej. Powinien być
zaprojektowany jako zamknięta opaska, która obejmuje wszystkie ściany stykające się
z gruntem i tym samym chronić zarówno powierzchnie pionowe ścian fundamentowych,
jak i poziome płaszczyzny posadzek podpiwniczenia i ław fundamentowych. Ciągi drenarskie
powinny posiadać studnie kontrolno-wyczystne na początku ciągów oraz studnie pośrednie
na zmianach kierunku i nie dalej niż w odległości 25 m jedna od drugiej. Studzienka
drenarska rewizyjna umieszczana w najwyższym punkcie ułożenia rury umożliwia
odpowietrzenie układu oraz przeprowadzenie okresowego czyszczenia. Studzienka drenarska
zbiorcza zlokalizowana w najniższym położeniu rury służy zebraniu wód drenażowych
i odprowadzeniu ich do kanalizacji deszczowej lub cieku wodnego.
Rury drenarskie są wykonywane najczęściej z perforowanych tworzyw sztucznych
o średnicy od 50 do 150 mm. Układa się je na utwardzonej podsypce z kruszywa płukanego
frakcji około 8÷16 mm, pełniącego również funkcję warstwy drenującej. Drenaż układa się
ze spadkiem od 0,5 do 2%, równym na całej długości, przez co zapewnia się stałą prędkość
przepływu grawitacyjnego wody w rurach drenarskich.
Rury drenarskie układa się bezpośrednio w sąsiedztwie fundamentów na możliwie
najwyższym poziomie, zapewniającym wymagane obniżenie zwierciadła wód gruntowych.
Lokalizowanie rur drenarskich poniżej poziomu posadowienia wymaga przeprowadzenia
specjalnych badań, ponieważ niszcząca działalność wód gruntowych, polegająca
na wypłukiwaniu cząsteczek pylastych spod fundamentów, może powodować nawet
zapadanie się i osuwanie gruntu. Na rurach drenarskich powinna być wykonana obsypka
z kruszywa o frakcji 8÷16 mm (max 30 mm), która powinna być zabezpieczona warstwą
filtrującą z kruszywa płukanego (o frakcji 2÷4 mm) przed przedostawaniem się drobnych
cząstek powodujących zamulanie drenu. Zaleca się również układanie na warstwie drenującej
mat filtrujących wykonanych z geowłókniny. Wokół budynku należy wykonać obsypki
z gruntów przepuszczalnych, które m.in. stanowią ochronę warstw izolacyjnych przed
niszczącym działaniem korzeni, które nie rozwijają się intensywnie w strefach gruntu
o obniżonej wilgotności, a także zapewniają obojętny odczyn środowiska stykającego się
z izolacją (w przypadku gdy piasek jest wolny od humusu oraz innych części organicznych).
Rys.16. Warunki do budowania piwnic na gruntach nieprzepuszczalnych [rys. Krzysztof Rodak, 1, s.20]

40
Zagęszczone grunty nieprzepuszczalne mogą ograniczać bardzo niekorzystne zjawisko
podtapiania budowli. W przypadku występowania gruntów słabo przepuszczalnych, zachodzi
konieczność wykonania drenażu nawet wokół budynków posadowionych powyżej poziomu
wód gruntowych.
Uzupełnieniem systemu ochrony przeciwwilgociowej budynku są opaski przeciw
rozbryzgowe i odwodnienia powierzchniowe. Szczelne opaski betonowe układane wokół
budynku utrudniają wyparowanie wilgoci wokół budynku, wskazane jest zastąpienie ich
obsypką z kruszywa o frakcji 40÷80 mm, która zabezpiecza powierzchnię cokołu budynku
przed zawilgoceniem wodą rozbryzgową i zabrudzeniem.
Rys.17. Odprowadzenie wód opadowych wokół budynku: a) betonowa opaska wokół budynku utrudnia
odprowadzenie wilgoci, b) woda może swobodnie przenikać przez przepuszczalną warstwę żwiru
[rys. Krzysztof Rodak, 2, s.23]
Większość wody opadowej nie odbija się w kierunku powierzchni cokołu, jak to ma miejsce
w przypadku opaski betonowej, lecz spływa w dolne warstwy obsypki. Również łatwiej
odparowuje, nie powodując zawilgocenia podziemnych części budynku.
Należy pamiętać, że nie należy łączyć wód opadowych, odprowadzanych rurami spustowymi
z dachu, z systemem ciągów drenarskich, lecz powinny one być odprowadzane do kanalizacji
deszczowej lub cieków wodnych.

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. W jakim celu stosuje się drenaż opaskowy budynku?
2. Z jakich elementów składa się opaskowy ciąg drenarski?
3. Na jakiej głębokości układa się rury drenarskie?
4. Jakimi materiałami i w jaki sposób powinny być zabezpieczone rury drenarskie
przed zamulaniem?
5. W jakim celu wykonuje się opaski na powierzchni terenu wokół budynku?
6. W jaki sposób powinny być wykonane opaski wokół budynku?

41
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie
Wykonaj drenaż opaskowy wokół podpiwniczonego budynku zgodnie z dokumentacją
budowlaną.

5) dobrać materiały izolacyjne i pomocnicze do wykonania drenażu,
8) wykonać drenaż według dokumentacji,

− przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt,
− materiały do wykonania drenażu,
− plansze poglądowe dotyczące drenażu,
− literatura.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać drenaż opaskowy? ¨ ¨
odpadów powstałych podczas wykonywania robót drenarskich? ¨ ¨

42
4.9. Dokumentacja budowlana dotycząca wykonywania izolacji
wodochronnych
Roboty hydroizolacyjne części podziemnych budynków należy prowadzić zgodnie
z projektem budowlanym.
W opisie technicznym powinny być podane co najmniej następujące dane:

– charakterystyka warunków gruntowo-wodnych panujących w rejonie posadowienia
budynku, obejmująca uwarstwienie gruntu poniżej poziomu posadowienia fundamentów,
aż do poziomu terenu,
– rodzaj i charakterystyka materiałów potrzebnych do wykonania izolacji
przeciwwilgociowych i wodochronnych, obróbek, uszczelnień przebić, wyrobów
do osłony warstw hydroizolacyjnych,
– sposób przygotowania podłoża pod warstwy hydroizolacyjne,
– sposób wykonania i opis układu warstw izolacyjnych zarówno w strefie przemarzania
gruntu, jak też poniżej strefy przemarzania,
– sposób wykonania i opis układu warstw nawierzchniowych tarasu,
– rozwiązania zapewniające ciągłość pomiędzy izolacją pionową i poziomą,
– sposób zabezpieczenia izolacji przeciwwilgociowej i wodochronnej przed uszkodzeniem
w trakcie realizacji innych robót budowlanych,
– sposób wyprowadzenia i zakończenia izolacji pionowej,
– sposób uszczelnienia miejsc przebić warstw hydroizolacyjnych.
Część rysunkowa projektu powinna zawierać:

– rzut fundamentów wraz kondygnacjami podziemnymi i przekroje poprzeczne,
– rozmieszczenie dylatacji wraz z rozwiązaniami ich uszczelnienia itp.,
– rozwiązania uszczelnienia przerw roboczych ,
– rozwiązania miejsc przejścia instalacji poprzez warstwy hydroizolacyjne,
– rozwiązania połączenia izolacji pionowej i poziomej,
– rozwiązania przekroju warstw izolacyjnych w strefie przemarzania i poza rejonem
przemarzania gruntu wraz z przejściem z jednego obszaru w drugi,
– przekroje warstw nawierzchniowych z oznaczeniem grubości i podaniem rodzaju
materiałów w poszczególnych warstwach – w przypadku tarasów,
– rysunki szczegółów w rejonie zakończenia krawędzi poziomej izolacji pionowej,
– sposób odprowadzenia wód opadowych z dachu budynku oraz tarasów zlokalizowanych
przy budynku,
– rozmieszczenie kanalizacji burzowej i ogólnospławnej w rejonie budynku,
– sposób zabezpieczenia izolacji przeciwwilgociowej i wodochronnej oraz podłoża
na wypadek przerwania robót lub sposób zabezpieczenia podłoża z płyt izolacji
termicznej przed zawilgoceniem niespodziewanymi opadami deszczu.
Odstępstwa od projektu zabezpieczeń dopuszczalne są w przypadku:

– zmiany przewidzianych w projekcie warunków użytkowania budynku,
– zmiany rodzaju izolacji w związku z nagłą zmianą stosunków wodnych w rejonie
budynku (np. powstanie kolektora, zmiana koryta okolicznych cieków wodnych itp.),
– decyzji o zastosowaniu wyrobów zamiennych.

43
Zmiany rozwiązań technicznych w stosunku do przyjętych w projekcie powinny być
odnotowane w dzienniku budowy oraz naniesione na rysunki wykonawcze.
Odstępstwa powinny być każdorazowo potwierdzone dokumentem, stanowiącym część
dokumentacji technicznej i podpisanym przez projektanta oraz inwestora.

1. Gdzie można znaleźć informacje dotyczące wykonania robót hydroizolacyjnych
w budynku?
2. Jakie dane dotyczące wykonania robót hydroizolacyjnych powinien zawierać opis
techniczny?
3. Jakie informacje, dotyczące wykonania robót hydroizolacyjnych, można znaleźć w części
rysunkowej projektu budowlanego?
4. W jakich przypadkach dopuszcza się odstępstwa od dokumentacji technicznej?
5. Jakie dokumenty powinny zawierać informacje o dokonywanych odstępstwach
od projektu?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W projekcie budowlanym otrzymanym od nauczyciela znajdź informacje dotyczące
sposobu wykonania i opis układu warstw izolacyjnych ściany fundamentowej budynku.

5) odszukać potrzebne informacje w opisie technicznym,
6) odszukać potrzebne informacje w części rysunkowej projektu,

− literatura.
Ćwiczenie 2
W projekcie budowlanym otrzymanym od nauczyciela znajdź informacje dotyczące
sposobu zabezpieczenia izolacji przed uszkodzeniem w trakcie wykonywania innych robót
budowlanych.

44

5) odszukać potrzebne informacje w opisie technicznym,
6) odszukać potrzebne informacje w części rysunkowej projektu,

− literatura.
1) odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót? ¨ ¨

45
4.10. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót obejmują wymagania dotyczące:
− dokumentacji budowlanej,
− przyjmowania wyrobów na budowę,
− wykonania izolacji przeciwwilgociowych i wodochronnych części podziemnych
budynków,
− kryteriów odbioru robót hydroizolacyjnych.
Przed przystąpieniem do wykonania zabezpieczeń wodochronnych powinna być

przeprowadzona przez inspektora nadzoru kontrola wykonania podłoży. Następnie
po wykonaniu zabezpieczeń wodochronnych powinna być przeprowadzona ich kontrola,
która polega na sprawdzeniu zgodności ich wykonania z wymaganiami norm oraz warunków
technicznych. Inspektor nadzoru przeprowadza:
− kontrolę międzyoperacyjną w odniesieniu do prac zanikających – podczas wykonywania
robót hydroizolacyjnych,
− kontrolę końcową – po zakończeniu robót.
Przy wykonywaniu izolacji przeciwwilgociowych i wodochronnych należy przestrzegać

następujących wymagań ogólnych:
− izolacje powinny stanowić ciągły i szczelny układ oddzielający budynek lub jego część
od wody lub pary wodnej,
− izolacje powinny ściśle przylegać do izolowanego podłoża – nie powinny pękać, a ich
powierzchnia powinna być gładka, bez lokalnych wgłębień lub wybrzuszeń,
− izolacja pozioma powinna w sposób ciągły przechodzić w izolację pionową, bez przerw,
− rodzaj i ilość zastosowanych warstw hydroizolacyjnych należy każdorazowo projektować
biorąc pod uwagę istniejące warunki gruntowo-wodne panujące w miejscu posadowienia
budynku oraz uwzględniając poziom posadowienia,
− izolacja pionowa powinna być wyprowadzona na min. 50 cm powyżej poziomu
okalającego terenu i zakończona w sposób uniemożliwiający wnikanie wód opadowych
pod tę izolację,
− niedopuszczalne jest łączenie w obrębie izolacji pionowych i poziomych wyrobów
oddziałujących na siebie w sposób powodujący ich destrukcję,
− miejsca przebić izolacji przez przewody lub inne elementy konstrukcyjne powinny być
uszczelnione w sposób wykluczający przecieki wody do wnętrza budynku w tym rejonie,
− izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne powinny być wykonane w warunkach
umożliwiających ich prawidłowe ułożenie, tzn. po zakończeniu prac poprzedzających
roboty izolacyjne, mogących stanowić przyczynę uszkodzenia warstw izolacyjnych oraz
w temperaturze otoczenia nie niższej niż podano w instrukcji stosowania poszczególnych
materiałów izolacyjnych,
− w przerwach dylatacyjnych oraz w przerwach roboczych należy stosować odpowiednie
zabezpieczenia np. specjalne taśmy wbudowywane w trakcie betonowania.
Wymaganiem szczegółowym w zakresie izolacji przeciwwilgociowych części
podziemnych budynków z mas hydroizolacyjnych nieodpornych na uszkodzenia
mechaniczne, czyli z mas bitumicznych, jest wykonanie dodatkowej warstwy osłonowej
na powierzchni takiej izolacji, przed zasypaniem jej gruntem.

46
Wymagania szczegółowe w zakresie izolacji wodochronnych części podziemnych budynków
są następujące:
− izolacja wodochronna z wyrobów rolowych i laminatów powinna być wykonywana
od strony parcia wody na przegrodę,
− w przypadku układania izolacji w budynku posadowionym poniżej zwierciadła wody
gruntowej, w trakcie trwania robót izolacyjnych poziom wody gruntowej powinien być
obniżony co najmniej o 30 cm poniżej poziomu wykonywanej izolacji – do czasu
zabezpieczenia jej warstwą dociskową,
− ścianki dociskowe (np. murowane, z cegły grubości nie mniejszej niż 12 cm) powinny
być ustawione na podkładach ślizgowych z dwóch warstw papy podkładowej i sięgać do
poziomu 30 cm wyższego niż najwyższy przewidywany poziom występowania wody
gruntowej,
− przejście rur przez izolację wodochronną należy wykonać za pomocą urządzeń
dławiących.
Roboty hydroizolacyjne z użyciem pap asfaltowych i asfaltowych modyfikowanych
powinny być wykonywane w temperaturze powyżej 5ºC. Izolacje wodochronne pomieszczeń
„mokrych” oraz tarasów powinny być dylatowane w tych samych miejscach i płaszczyznach,
w których wykonano dylatacje budynku.
Warstwa wykończeniowa podłogi w pomieszczeniu „mokrym” powinna być ułożona
ze spadkiem w kierunku instalacji odprowadzającej wodę z podłogi. Na powierzchni warstwy
wykończeniowej nie powinny występować zastoiny wodne. Dylatacje nawierzchni należy
wykonać w tym samym miejscu, co dylatacje podłoża. Na warstwy podłogowe należy
stosować materiały odznaczające się małą ścieralnością, niską nasiąkliwością oraz brakiem
śliskości. Warstwy nawierzchniowe powinny być układane na zaprawie cementowej
przykrywającej warstwę hydroizolacyjną lub bezpośrednio na izolacji wodochronnej, jeżeli
rozwiązanie systemowe dopuszcza taki układ warstw.
Usuwanie odpadów
Związany lub wyschnięty materiał może być, przy uwzględnieniu miejscowych
przepisów, usunięty jako normalny gruz budowlany. Usuwanie odpadów na składowisko
następuje przy specjalnym uwzględnieniu wymagań gospodarki wodnej.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Czego dotyczą warunki techniczne wykonania i odbioru robót?
2. Jakie są wymagania ogólne dotyczące wykonywania izolacji przeciwwilgociowych
i wodochronnych?
3. Jakie są wymagania szczegółowe dotyczące wykonywania izolacji przeciwwilgociowych
i wodochronnych?
4. W jakich miejscach wykonuje się dylatacje pomieszczeń „mokrych”?
5. Jakie są zasady wykonywania poszczególnych warstw w pomieszczeniach „mokrych”?
6. W jaki sposób należy zagospodarować odpady?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie
Dokonaj odbioru izolacji poziomej wykonanej w pomieszczeniu „mokrym”.

47
4) sprawdzić związanie izolacji z podłożem,
5) sprawdzić wygląd zewnętrzny izolacji,
6) ocenić prawidłowość ułożenia materiałów izolacyjnych,
7) sprawdzić szczelność ułożenia,

− warunki techniczne wykonywania i odbioru izolacji wodochronnych,
− literatura.
1) dokonać odbioru określonego rodzaju izolacji wodochronnej zgodnie

z warunkami technicznymi? ¨ ¨

48
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
INSTRUKCJA OGÓLNA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Kartę odpowiedzi podpisz imieniem i nazwiskiem.
INSTRUKCJA SZCZEGÓŁOWA
1. Zestaw zadań testowych składa się z zadań:
a) wielokrotnego wyboru.
2. Zadania wielokrotnego wyboru mają 4 wersje odpowiedzi, z których jedna jest
prawidłowa. Prawidłową odpowiedź należy zakreślić we właściwym miejscu na karcie
odpowiedzi.
3. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź należy ująć w kółko i ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową.
4. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawia Ci trudność to opuść je i przejdź
do zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić później.
5. Na rozwiązanie testu masz 50 minut.

49
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Najlepszą temperaturą do wykonywania robót izolacyjnych z materiałów bitumicznych jest
a) 5º C.
b) 10º C.
c) 15º C.
d) 20º C.
2. Wskaż, które z poniższych zdań nie jest prawidłowe

a) Izolację powinno się układać podczas bezdeszczowej pogody, na czystym i suchym
podłożu.
b) Izolację poziomą fundamentów w domach niepodpiwniczonych układa się zawsze
nad poziomem terenu.
c) Papy należy przyklejać metodą papa do lepiku.
d) Izolacja pionowa murów zewnętrznych musi być ciągła na całej wysokości,
z wyprowadzeniem do minimum 30 cm powyżej poziomu terenu.
3. Szerokość przejścia pomiędzy ścianami a urządzeniami w przypadku ruchu

jednokierunkowego powinna wynosić co najmniej
a) 2,0 m.
b) 1,0 m.
c) 1,5 m.
d) 0,75 m.
4. Która z cegieł nie jest zalecana do wykonania części podziemnych budynku?

a) Kratówka.
b) Betonowa.
c) Klinkierowa.
d) Ceramiczna pełna.
5. Naroża powierzchni izolowanych powinny być wyokrąglone łukiem lub sfazowane

pod kątem
a) 15º.
b) 30º.
c) 45º.
d) 60º.
6. Czas montażu pokrycia papowego skraca zastosowanie jako podłoża

a) betonu.
b) drewna.
c) płyt z wełny mineralnej.
d) płyt styropianowych laminowanych.
7. Jeżeli woda gruntowa okresowo sięga wyżej poziomu fundamentów, to należy wykonać
izolację
a) parochronną.
b) przeciwwodną ciężką.
c) przeciwwodną średnią.
d) przeciwwilgociową lekką.

50
8. Po wykonaniu muru fundamentowego z cegły lub kamienia – na górnej powierzchni muru
układa się warstwę wyrównawczą
a) z zaprawy cementowej 1:3.
b) z zaprawy cementowo-wapiennej 1:2.
c) z folii polietylenowej grubości min. 0,3 mm.
d) z półgęstego roztworu asfaltowego na zimno.
9. Izolację przeciwwilgociową pod podłogą na gruncie układa się na

a) podkładzie z betonu.
b) warstwie podsypki ze żwiru.
c) papie podkładowej i folii polietylenowej.
d) warstwie podsypki z piasku i papie podkładowej.
10. Ze względu na osiadanie budynku ściany nowo postawionych budynków można tynkować
po upływie
a) 2 tygodni.
b) 1 miesiąca.
c) 2 miesięcy.
d) 3 miesięcy.
11. Właściwą izolacje przeciwwilgociową poziomą fundamentu z betonu o szerokości

większej od 40 cm wykonuje się z
a) 2 warstw papy asfaltowej na lepiku.
b) 1 warstwy papy asfaltowej na lepiku.
c) 1 warstwy roztworu asfaltowego na zimno.
d) 1 warstwy roztworu asfaltowego na gorąco.
12. Grubość warstwy lepiku pomiędzy dwoma warstwami papy powinna wynosić
a) 0,5 ÷ 1,0 mm.
b) 1,0 ÷ 1,5 mm.
c) 1,5 ÷ 2,0 mm.
d) 2,0 ÷ 2,5 mm.
13. Papy asfaltowe zgrzewalne na osnowie aluminiowej lub miedzianej stosuje się głównie,
gdy od izolacji wymagana jest
a) większa sztywność.
b) ciągłość bez połączeń.
c) układanie bez gruntowania podłoża.
d) mocowanie mechaniczne do podłoża.
14. Izolację pionową powłokową wykonuje się smarując podłoże

a) trzykrotnie lepikiem asfaltowym na zimno.
b) dwoma warstwami lepiku asfaltowego na gorąco.
c) jednokrotnie rzadkim roztworem asfaltowym na gorąco.
d) jednokrotnie półgęstym roztworem asfaltowym na zimno.
15. Wskaż zdanie nieprawdziwe. Powłoki hydroizolacyjne KMB

a) stosowane są na gorąco.
b) stanowią bezszwową izolację.
c) są to grubowarstwowe hydroizolacje.
d) można układać na wilgotnych podłożach.

51
16. Najniższa dopuszczalna temperatura powietrza, w której można prowadzić prace
dekarskie przy użyciu pap termozgrzewalnych wynosi
a) 0º C.
b) 5º C.
c) 10º C.
d) 20º C.
17. Papa na osnowie z welonu szklanego w wielowarstwowej izolacji wodochronnej

a) nie może być użyta.
b) może stanowić trzy warstwy.
c) może stanowić dwie warstwy.
d) może stanowić tylko jedną warstwę.
18. Warstwy dachu zielonego w kolejności od warstwy wierzchniej to

a) roślinna, filtracyjna, drenująca.
b) filtracyjna, drenująca, roślinna.
c) wegetacyjna, drenująca, filtracyjna.
d) drenująca, filtracyjna, wegetacyjna.
19. W pomieszczeniach „mokrych” izolację należy wywinąć na ścianę na wysokość

co najmniej
a) 10 cm.
b) 15 cm.
c) 20 cm.
d) 25 cm.
20. Wód opadowych z dachu nie należy odprowadzać do

a) cieków wodnych.
b) ciągów drenarskich.
c) kanalizacji burzowej.
d) kanalizacji deszczowej.
21. Wskaz nieprawdziwe zdanie. Na zewnętrznej powierzchni dylatowanego elementu

przykrywa się szczelinę dwiema warstwami izolacji ciężkiej z wkładką
a) z płyt korkowych.
b) z półmatowego silikonu.
c) o szerokości 30 ÷ 50 cm.
d) elastyczną z kilku warstw papy.
22. W pomieszczeniach „mokrych” na ścianach i podłogach, gdzie nie ma bezpośredniego

działania wody bieżącej, a woda rozpryskowa występuje tylko okresowo – stosuje się
izolację
a) parochronną.
b) przeciwwilgociową.
c) przeciwwodną ciężką.
d) przeciwwodną średnią.

52
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Wykonywanie izolacji wodochronnych z materiałów bitumicznych

w budynkach
Zakreśl poprawną odpowiedź
Nr
Odpowiedź Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
Razem:

53
6. LITERATURA
1. Jankowski C.: Izolacja fundamentów i piwnic. Ładny Dom - numer specjalny 2/2004
„Twój zdrowy dom”, Agora SA, Warszawa 2004
2. Jankowski C.: Zdrowe ściany. Ładny Dom - numer specjalny 2/2004 „Twój zdrowy
dom”, Agora SA, Warszawa 2004
3. Kisielewicz B., Królak E., Pieniążek Z.: Izolacje wodochronne w budownictwie, pomoc
dydaktyczna. Politechnika Krakowska, Kraków 1999
4. Korycki O. (red.): Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, część C:
Zabezpieczenia i izolacje, zeszyt 4: Izolacje wodochronne tarasów. ITB, Warszawa 2004
Zabezpieczenia i izolacje, zeszyt 5: Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części
podziemnych budynków. ITB, Warszawa 2005
Zabezpieczenia i izolacje, zeszyt 6: Zabezpieczenia wodochronne pomieszczeń
„mokrych”. ITB, Warszawa 2004
7. Kozarski P.: Konserwacja domu. Fundacja Ochrony Zabytków i Agencja Onipress,
Warszawa 1992
8. Michalak H.:, Pyrak S.: Domy jednorodzinne. Konstruowanie i obliczanie. Arkady,
Warszawa 2000
9. Pągowska H. (red.): Cyklolaminaty – Bezspoinowe izolacje wodochronne, Świadectwo
dopuszczenia do stosowania w budownictwie. ITB, Warszawa 1995
10. Podawca K.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 2003
11. Waliłko R.: Izolacje przeciwwilgociowe i przeciwwodne. Atlas Budowlany Nr 15,
Gdańsk 1997
12. Ważny J. (red.): Ochrona budynków przed korozją biologiczną. Arkady, Warszawa 2001
Ustawy i rozporządzenia:
13. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (z późn. zmianami, tekst jednolity
Dz.U. 2003 Nr 169, poz.1650)
14. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. 2003 nr 47 poz.401)
www.budujemydom.pl
www.muratordom.pl
www.muratorplus.pl
www.e-izolacje.pl

54

08 - Wykonywanie Izolacji Wodochronnych Z Materiałów Bitumicznych

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

08 - Wykonywanie Izolacji Wodochronnych Z Materiałów Bitumicznych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Wykonywanie izolacji wodochronnych z materiałów

Poradnik dla ucznia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z2.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.1. Materiał nauczania

Podczas wykonywania robót izolacyjnych należy pamiętać o tym, że:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– nie wolno wykonywać izolacji pionowych z lepików kładzionych bezpośrednio

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) określić warunki wykonywania robót izolacyjnych w budynkach? ¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) dobrać odpowiednią odzież ochronną? ¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− parochronne, stosowane jako ochrona przegród budowlanych przed działaniem pary

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

Wyposażenie stanowiska pracy:

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) określić rodzaj izolacji przeciwwodnych w zależności od spełnianej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– pod ociepleniem – korzystne jest układanie izolacji podpodłogowej równocześnie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

4.4.4. Sprawdzian postępów