Aleksander Żak 8a

Zdrowe i racjonalne odżywianie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość i

długość życia. Właściwa dieta przekłada się na stan naszej skóry, włosów, kondycji fizycznej i
psychicznej. Dzięki właściwemu dobraniu pokarmów możemy dłużej cieszyć się zdrowiem i korzystać
z uroków życia.

Przygotowanie właściwej diety nie jest trudne, ale wymaga oczywiście pewnej uwagi i staranności. W
komponowaniu posiłków należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych zasad:

 Jak jeść, to koniecznie z przyjemnością- jedzenie jest koniecznym elementem naszego życia,
ale powinno być przy tym traktowane jako miły akcent; przy posiłku można bowiem
wypocząć, spędzić miło czas z rodziną i przyjaciółmi; warto dołożyć wielu starań, by posiłek
był wydarzeniem dnia ( szczególnie obiad); bardzo często ludzie są zapracowani, zabiegani i
zajęci załatwianiem codziennych spraw; warto postarać się, żeby choć na czas posiłku
zapomnieć na chwilę o codziennych problemach; jedzeniem trzeba się rozkoszować; należy
patrzeć na talerz i myśleć o tym, co się je; każdy kęs powinien być dobrze przerzuty; warto też
dołożyć starania, żeby posiłek wyglądał ciekawie i apetycznie;
 Jedzenie powinno być urozmaicane- pierwszą i podstawową zasadą w odżywianiu jest
różnorodność; im bogatszy wachlarz dostarczanych produktów, tym większe
prawdopodobieństwo, że nasz organizm dostaje wszystkie niezbędne składniki odżywcze;
każda- nawet najbardziej wyszukana potrawa- po pewnym czasie może stać się nudna i
nieciekawa; układając menu koniecznie trzeba wprowadzać dużo różnych potraw;
 Posiłki powinny być spożywane o ustalonych porach- przeciętny człowiek jada o bardzo
różnych porach, najczęściej wtedy, gdy ma czas i jest głodny; tymczasem przestrzeganie
zasady jadania o zwykłych porach ma ogromne znaczenie;
 Tylko trzy posiłki dziennie- jedną z ważniejszych zasad prawidłowego odżywiania jest
przestrzeganie określonej liczby posiłków w ciągu dnia; dietetycy twierdzą, że człowiekowi
wystarczą trzy główne posiłki w ciągu dnia- śniadanie, obiad i kolacja; dopuszczalne jest także
drugie śniadanie i podwieczorek; ważne jest przy tym, by śniadanie i obiad był obfite, kolacja
natomiast powinna być lekka; przekąski między posiłkami odpowiedzialne są przede
wszystkim za kalorie, których nie jesteśmy w stanie spalić; jedzenie pięciu posiłków dziennie
jest zdecydowanie zdrowsze, niż trzech bardziej obfitych; mniejsze posiłki, a częstsze są
znacznie lepsze i nie dostarczają dużej, jednorazowej dawki kalorii; żołądek w ten sposób nie
zostaje zbyt obciążony i nie musi cały czas zajmować się trawieniem;

Każda zdrowa dieta skupia się na dostarczaniu organizmowi niezbędnych składników odżywczych. Do
grupy tej należą:

 białka
 tłuszcze
 węglowodany
 witaminy
 składniki mineralne
 błonnik
 woda

Białka, węglowodany i tłuszcze dostarczają organizmowi niezbędnej energii. Najwięcej dostarczają jej
tłuszcze, białka i węglowodany nieco mniej. Najważniejszą rolę w procesie przemiany materii
odgrywają witaminy i składniki mineralne. Bez nich żaden żywy organizm nie może prawidłowo
funkcjonować. Błonnik jest ważny ze względu na rolę, jaką odgrywa w procesie trawienia. On sam jest
produktem niestrawnym, ale utrzymuje w prawidłowym stanie jelita i żołądek. Woda natomiast jest
głównym budulcem ciała ludzkiego- około 90% masy ciała to woda.

BIAŁKO- białko jest niezbędne do życia; odnaleźć go można praktycznie we wszystkich składnikach
pokarmowych (przede wszystkim w mleku, serach, jajach, mięsie, oleje roślinne, soja i rośliny
strączkowe, ziarna zbóż, ryż, ziemniaki); jego nadmiar jak i niedobór mają zły wpływ na stan naszego
zdrowia; jeśli przez dłuższy okres czasu organizm nie jest zaopatrywany w odpowiednią ilość białka
powoduje to spadek sprawności fizycznej i umysłowej, spadek odporności. Organizm ludzki nie umie
magazynować większych ilości białka, dlatego też zapotrzebowanie powinno być codziennie
uzupełniane.

TŁUSZCZE- tłuszcz jest niezbędnym składnikiem pokarmowym, ale jest także niebezpieczny. Jego
nadmiar powoduje przyrost tkanki tłuszczowej i tym samym nadwagę. Nadmiar tłuszczu może
spowodować bolesne objawy- jak swędzenie, opuchliznę, ból. Jak już wspomniano tłuszcz jest jednak
niezbędny. Szczególnie dużej ilości potrzebują osoby wykonujące ciężką fizyczną pracę ( i którzy tym
samym potrzebują większej ilości kalorii). Tylko w tłuszczach rozpuszczają się witaminy A, D, E, K.

WĘGLOWODANY - najczęściej węglowodany pokrywają ponad połowę dziennego zapotrzebowania

na energię. Występują one w ziemniakach, pieczywie, w potrawach mącznych, wszelkich kaszach,
owocach, warzywach oraz słodyczach. Węglowodany są najbardziej racjonalnym dostarczycielem
energii, bez nic nie sposób ułożyć prawidłowej diety.

WITAMINY - wybrane witaminy i ich źródła

 witamina A- zapewnia ona dobry wzrok; jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania i

wyglądu skóry, przewodu pokarmowego i oddechowego; dzięki niej organizm jest odporny
na ropne zakażenia; jej źródła to przede wszystkim: masło, jajka, ser, marchew, wątroba,
pomidory;
 witamina D- konieczna do przyswajania jonów wapniowych i fosforanowych; zapewnia
zdrowe i mocne kości; występuje w mleku, maśle, jajach i tranie;
 witamina E- zapobiega poronieniom, wpływa na płodność; ma działanie przeciwutleniacza;
zapewnia prawidłowe funkcjonowanie tkanki mięśniowej; występuje w mleku, jajach,
pieczywie, kiełkach zbóż, olejach roślinnych;
 witamina K- warunkuje właściwy przebieg procesów krzepnięcia krwi; jej główne źródła to
wątroba, kapusta, kalafior, oleje roślinne;
 witamina B2- jest niezbędna w procesie przemiany glukozy i aminokwasów; stymuluje wzrost
odporności organizmu; występuje w jajach, przetworach mlecznych, wątrobie, pszenicy;
 witamina C- warunkuje prawidłowy stan tkanki łącznej; reguluje proces wchłaniania żelaza;
podnosi ogólną odporność organizmu; bierze udział w procesach utleniania biologicznego;
występuje w owocach, kiszonej kapuście, pomidorach, papryce;
 Biotyna- odpowiada za właściwy stan skóry i włosów; jest składnikiem enzymów, które
uczestniczą w syntezie kwasów tłuszczowych; jej podstawowe źródło to żółtko jaja, wątroba i
drożdże;
 Cholina- podstawowe źródło grup metylowych w określonych procesach biochemicznych;
występuje w żółtku i warzywach liściastych;
SKŁADNIKI MINERALNE- składniki mineralne oznaczają makro i mikroelementy. Są one niezbędne w
takim samym stopniu jak witaminy. Bez nich organizm ludzki nie jest w stanie prawidłowo
funkcjonować.

Mikroelementy to pierwiastki chemiczne, które występują w organizmie w bardzo małych ilościach.

Ich występowanie jest jednak niezbędne do przebiegu wielu procesów i funkcji. Do mikroelementów
zalicza się między innymi:

 miedź- wchodzi ona w skład enzymów warunkujących syntezę hemoglobiny; niedobór jest
przyczyną niedokrwistości;
 żelazo- jest jednym w ważniejszych składników hemoglobiny; brak jest przyczyną anemii;
 mangan- jest czynnikiem uaktywniającym działanie wielu enzymów; niezbędny do
prawidłowego rozwoju tkanek; niedobór prowadzi do zahamowania wzrostu oraz
niedokrwistości;
 molibden- bierze udział w procesie funkcjonowania wielu enzymów; niedobór powoduje
rogowacenie skóry, karłowatość, u mężczyzn- hipogonadyzm;
 bor- uczestniczy w kontroli błon biologicznych;
 kobalt- wchodzi w skład witaminy B12; konieczny przy syntezie hemoglobiny; aktywator
wielu enzymów; niedobór powoduje anemię oraz zaburzenia w biosyntezie białek i kwasów
nukleinowych;
 jod- gromadzi się w tarczycy; brak określonej ilości powoduje niedoczynność tego gruczołu;
 fluor- niezbędny w procesie powstawania i ochrony szkliwa zębów; niedobór powoduje
próchnicę zębów;
 selen- warunkuje prawidłowy przebieg pracy serca; neutralizuje niektóre toksyny;

Makroelementy to pierwiastki, które występują w organizmie w większej ilości. Spełniają one wiele
istotnych funkcji. Do grupy tej zaliczamy:

 węgiel, wodór i tlen- są to podstawowe składniki związków organicznych; wchodzą w skład

komórek wszystkich żywych organizmów;
 azot- wchodzi w skład białek, zasad azotowych;
 siarka- składnik aminokwasów, koenzymów;
 chlor- składnik płynów ustrojowych; reguluje osmotyczną równowagę komórek; chlor jest
składnikiem soku żołądkowego;
 wapń- składnik białek; buduje kości; reguluje wiele istotnych procesów biologicznych;

BŁONNIK- nie dostarcza on energii, białka ani tłuszczu- jest jednak niezbędny w codziennej diecie.
Pełni on w organizmie przede wszystkim funkcje o charakterze mechanicznym. Zapewnia on
prawidłowy przebieg trawienia i odpowiedni stan jelit oraz żołądka. Największe ilości błonnika
występują w otrębach pszenicy, kiełkach pszenicy, razowym chlebie, owocach i warzywach.

Prawidłowe odżywianie bez wątpienia jest sztuką. Przygotowywanie posiłków wymaga

zaangażowania oraz odpowiedniej wiedzy. Każdy jest jednak w stanie zostać mistrzem zdrowego i
właściwego żywienia. Konieczna jest tu znajomość podstawowych zasad i ich umiejętne wdrażanie w
życie. Gotowanie nie musi być przy tym przykrym obowiązkiem, a może się nawet stać ogromną
przygodą i przyjemnością. Warto, by cała rodzina uczestniczyła w procesie przygotowywania
posiłków. Wielką rolę odgrywają przy tym takie elementy jak nakrycie stołu i miły nastrój w czasie
posiłku. Warto jednak włożyć trochę energii w przyrządzanie obiadu czy kolacji. Wywrze to bez
wątpienia pozytywny efekt nie tylko na nasze zdrowie, lecz także samopoczucie.
Ważnym elementem prawidłowej diety jest także ruch i wypoczynek na świeżym powietrzu. Dzięki
spacerowi czy przejażdżce na rowerze zgubimy zbędne kalorie i nabierzemy radości życia. Warto
pamiętać, że istotnym elementem jest codzienna gimnastyka, Już kilka minut ćwiczeń poprawi naszą
kondycję ruchową i sylwetkę. Dzięki temu dłużej będziemy cieszyć się zdrowiem i dobrym
samopoczuciem.

W przypadku osób otyłych dieta jest szczególnie istotna. Takie osoby bardzo często sięgają po różne
specyfiki dostępne na rynku, które obiecują szczupłą sylwetkę w bardzo krótkim czasie. Jest to
oczywiście nieprawdą- nie ma takiego leku czy preparatu, który w cudowny sposób pozwoli zrzucić
zbędne kilogramy. Jedyną możliwą drogą jest kontakt z dietetykiem, który zaleci określoną dietę.
Powinny w niej znaleźć się wszystkie składniki odżywcze. Konieczny też jest wysiłek fizyczny.
Pamiętajmy też o ograniczeniu używek- jak kawa czy alkohol. Można oczywiście je stosować, ale w
rozsądnej ilości. W przeciwnym razie, zamiast pomagać, zaczną one szkodzić. A zdrowie mamy tylko
jedno- warto więc o nie dbać.