Procesna i instrumentalna analiza

POTENCIOMETRIJA

Mr.sc. Karmen Margeta

Potenciometrija

- elektroanalitička metoda - mjeri se razlika

potencijala između elektroda elektrokemijske
ćelije uz ravnotežne uvjete
- napon ćelije mjerimo tako da kroz ćeliju ne
teče struja odnosno teče tako mala struja da
ona ne utječe na mjerljivo stanje ravnoteže na
elektrodama.

1
 Potenciometrija

Mjerni uređaji za mjerenje razlike potencijala

- potenciometri
- voltmetri s velikom ulaznom
impedancijom: pH – metri
pIon-metri

Potenciometrija

- uz reverzibilnost reakcija na elektrodama

potenciometrijom možemo određivati
- promjenu slobodne entalpije
- konstantu ravnoteže kemijskih
reakcija
- aktivitet odnosno koncentraciju
- koeficijente aktiviteta

2
 Potenciometrija

Potenciometrijska mjerenja provodimo uz

upotrebu dviju elektroda:
- referentna – potencijal je konstantan
- indikatorska – potencijal ovisi o aktivitetu
(koncentraciji) jedne ili više
molekulskih vrsta u ćeliji

Potenciometrija

Ećelije

Membrana Unutrašnja
ispitivana indikatorske elektrolitna
Hg Hg2Cl2 KCl (zas.) otopina elektrode otopina AgCl Ag

Edif Unutrašnja referentna elektroda

Referentna
elektroda Eref
Indikatorska elektroda E ind
Slika 1. Elektrokemijska ćelija
Potencijal elektrokemijske ćelije dan je izrazom
Ećelije = E ind + E ref. + E dif

Ećelije = E ind + konstanta

3
 Potenciometrija
Ravnotežni potencijal indikatorske elektrode daje odziv na promjenu aktiviteta
specija koje se određuju i dan je NERNSTOVIM IZRAZOM
RT a1 2,303RT a
E = E' + ln = E' + log 1
zF a 2 zF a2
gdje je:
E potencijal,
E' je konstantna vrijednost za određenu temperaturu i ovisi o izboru unutrašnje i
vanjske referentne elektrode.
R i F su termodinamičke konstante;
T je apsolutna temperatura;
a1 je aktivitet iona u ispitivanoj otopini
a2 je aktivitet unutrašnjoj referentnoj otopini;
z je naboj iona.

Potenciometrija
INDIKATORSKE ELEKTRODE
- na temelju razlike u načinu nastajanja razlike potencijala na
dodirnoj površini elektroda - otopina
- razlika potencijala posljedica je elektrokemijske reakcije na
površini elektrode, odnosno dolazi do razdvajanja naboja na
dodirnoj površini
- METALNE (KOVINSKE) ELEKTRODE
- SELEKTIVNE (MEMBRANSKE) ELEKTRODE

4
 Indikatorske elektrode

Kovinske elektrode – razlika potencijala na

dodirnoj površini elektroda - otopina je posljedica
redoks reakcije na elektrodi
Membranske elektrode- potencijal elektrode
proizlazi iz promjene slobodne entalpije reakcije
prijelaza iona, ionskom izmjenom, adsorpcijom,
ekstrakcijom kroz međusloj membrana-ispitivana
otopina.

Indikatorske elektrode

Podjela potenciometrije:na temelju razlike u načinu

nastajanja potencijala indikatorske elektrode
-redoks-potenciometrija – potencijal elektrode
ovisi o aktivitetima oksidiranog i reduciranog
oblika
- pH potenciometrija - upotreba selektivnih
elektroda za mjerenje aktiviteta (koncentracije)
vodikovih iona
- pA i pM – potenciometrija –aktivitet aniona
odnosno metalnih iona

5
 Tablica 1. Kovinske elektrode Indikatorske elektrode
NAZIV SIMBOL ELEKTRODNA REAKCIJA

Elektroda prvog reda:

Metal-metalni ion
Elektroda drugog reda:
Metal-teško topiva sol ili
metal-stabilni kompleks
Elektroda trećeg reda:
Metal-teško topiva sol (1)-
teško topiva sol (2) sa
zajedničkim ionom ili
metal-stabilni kompleks (1)-
stabilni kompleks (2) sa
zajedničkim ligandom
Redoks-elektroda:
Inertni metal-redoks- par
Zn | Zn2+ Zn2+ + 2 e-↔ Zn
Ag | AgCl | Cl- AgCl + e- ↔Ag + Cl-
Hg | HgY2- HgY2- + 2e- ↔Hg + Y4-
Ag | Ag2S | CuS Ag2S + 2e- ↔2 Ag + S2-
S2- + Cu2+ ↔CuS
Hg | HgY2-,CaY2- HgY2-+2e- ↔Hg + Y4-
Y4-+ Ca2+ ↔CaY2-
Pt | Fe3+,Fe2+ Fe3++ e- ↔Fe2+
Pt | H2 | 2H+ 2H++2e- ↔H2

Indikatorske elektrode
Metalne (kovinske) elektrode I reda
- kada je na aktivnoj površini uspostavljena dinamička
ravnoteža metala i njegovih iona u otopini
Mz++ze- ↔M
Potencijal reverzibilne metalne elektrode
Nernstov izraz : E = E0Mz+/ M + 0,059 V/ zF lg aMz+/aM
aM=1
E = E0Mz+/ M + 0,059 V/ zF lg aMz+
Brzo uspostavljanje dinamičke ravnoteže pokazuju metalne
elektrode: cink, bakar, srebro, kadmij, indij, živa

6
 Indikatorske elektrode

- većina ostalih metala ne pokazuje Nernstov odziv

odnosno na aktivnoj površini se ne uspostavlja
dovoljno brzo dinamička ravnoteža
- uzrok – naprezanje u kristalnoj strukturi metala,
onečišćenje površine odnosno postojanje
kompaktnog oksidnog sloja na površini metala
- željezo, nikal, kobalt, volfram i krom

Indikatorske elektrode

II reda – metali mogu i indirektno pokazivati odziv na

anione ako se nalaze u obliku teško topivih taloga ili
stabilnih kompleksa svojih kationa
- srebro/srebro klorid, kalomel
- koriste se u taložnoj potenciometriji
III reda – srebro sulfid/srebro,
- živina elektroda (za mjerenje aktiviteta
Ca2+, Zn2+, Co2+, Ni2+, Cu2+iona)

7
 Indikatorske elektrode

Redoks-elektrode

- metal elektrode ne sudjeluje u redoks reakciji

nego služi kao nosač elektrona drugog redoks-
sistem
- elektrode plemenitih (inertnih )metala
kojima je standardni potencijal jako pozitivan
(platina, zlato)

Indikatorske elektrode

Izvedbe metalnih (kovinskih) elektroda

- a) metalna žica
- b) pločica metala
- c) metalni disk
- d) živina elektroda

Slika 2. Metalne (kovinske) elektrode

- elektrode je potrebno prije upotrebe očistiti, kratkotrajnim
umakanjem u nitratnu kiselinu i isprati vodom
- Inertne kovinske elektrode čiste se elektrolizom

8
 Indikatorske elektrode

Selektivne (membranske) elektrode

- potencijal ovisi o aktivitetu samo jedne molekulske
vrste prisutne u potenciometrijskoj ćeliji
- u većini membranskih elektroda razlika potencijala na
dodirnoj površini posljedica je zamjene iona iz
otopine i iona u površinskom dijelu materijala
membrane
- na dodirnoj površini dviju elektrolitnih otopina
različitog sastava nastaje difuzijski potencijal
- posljedica je razlike u brzini difuzije iona elektrolita
kroz graničnu površinu između dviju otopina

Indikatorske elektrode
- razlika potencijala je posljedica razlike u broju aktivnih
iona koji prelaze granicu faza u jednom odnosno drugom
smjeru ( iz faze u kojima je aktivitet veći u fazu gdje je
manji)
- tako nastala razlika potencijala utječe na brzinu prijelaza
odnosno smanjuje brzinu u jednom smjeru a povećava u
drugom
- ravnotežna razlika potencijala (iste brzine prijelaza u oba
smjera, uspostavljanje dinamičke ravnoteže)
- Donnanov potencijal
- Potencijal membrane

Em = K + RT / ziF ln ai

9
 Indikatorske elektrode

Membrane- nisu dvodimenzionalna sita koja

propuštaju samo jednu vrstu iona
- to su tijela koja imaju određenu debljinu, i zbog
toga dolazi do izmjene na obje strane membrane
između dva elektrolita i do razlike potencijala
- da bi membrana mogla služiti kao osjetilo u
materijalu same membrane moraju postojati
pokretljivi nosioci električnog naboja koji prenose
električnu struju kroz membranu.

Indikatorske elektrode

Podjela membranskih ion selektivnih elektroda

1. staklene elektrode
2. elektrode s čvrstom ili taložnom
membranom
3. elektrode s tekućom membranom
4. elektrode osjetljive na plinove,
- plinske elektrode

10
 Indikatorske elektrode
Prema načinu kako je realiziran električni kontakt
unutrašnjeg dijela membrane u ISE prema izlazu
električnog vodiča iz elektrode:
- elektrode s unutrašnjom referentnom elektrodom
(Ag/AgCl ili kalomel)
- elektrode s unutrašnjim čvrstim kontaktom
(unutrašnja strana membrane spojena je vodljivim
ljepilom na bazi epoksi smola koja sadrži srebrni prah
i tako postaje vodljiva)
Tijelo elektrode (osim staklene) načinjeno je od stabilnih i
kemijski inertnih polimernih materijala.

Indikatorske elektrode

STAKLENA ELEKTRODA
- najpoznatija i najviše korištena membranska elektroda
- selektivno djelovanje stakla zapaženo je još 1905. god.
- 1919. proizvedena je staklena elektroda selektivna na H+ ione
- mjerenje potencijala staklene elektrode zahtjeva mjerni uređaj
koju omogućuje mjerenje razlike potencijala uz vrlo malu jakost
struje (zbog električnih svojstava membrane, staklena elektroda
ima veliki električni otpor)
- između dviju otopina odvojenih tankom staklenom membranom
pojavljuje se razlika potencijala

11
 Indikatorske elektrode
- sve vrste staklenih membrana ne daju odziv na promjenu
pH (kvarc, Pyrex) jer u sastavu stakla osim primarnih iona
imamo i okside niza elemenata ( Fe, Mg, Li, Ba …)

Slika 3. Konstrukcija staklenih elektroda

Indikatorske elektrode
- Primjena stakla za izradu staklenih elektroda:
- temeljena je na strukturi stakla koju čini
neuređena tetraedarska mreža kisika (u centru
tetraedra atom Si)
- dva atoma Si povezani su kisikovim atomima i
oni ne mogu vezati katione , za razliku od
nevezanih koji se kao negativno nabijeni lako vežu
sa kationima.
- kationi se smještaju u međuprostore u mreži u
susjedstvu s nevezanim kisikovim atomima
- Zamjena ovih kationa s kationima iz otopine
dovodi do stvaranja potencijala

12
 Indikatorske elektrode
- Uobičajeni oblik membrane
- kuglast promjera oko 5 mm ( polukugla, konus
ili ravne)

Slika 4. Izvedba staklenih membrana

Indikatorske elektrode

- Staklena elektroda je najviše korištena indikatorska elektroda

za mjerenje pH odnosno H+ iona
- tankostijene ion selektivne
staklene membrane
- debljine 30-100μm
- električni otpor membrane
106 do 109Ω
Unutrašnja referentna elektroda – Ag /AgCl
Unutrašnji elektrolit –
- 0,1 M HCl ( u novije vrijeme NaCl ili KCl )
Slika 5. Staklena elektroda
- pH unutrašnjeg elektrolita 7, 4, 6, ili 2 - gel – kod niskih
tlakova

13
 Indikatorske elektrode
- Najčešće u paru sa kalomel zasićenom elektrodom kao
referentnom elektrodom

Slika 6. Elektrodni sistem za mjerenje pH

Indikatorske elektrode

Kombinirana staklena elektroda

- osim staklene sadrži i
vanjsku referentnu
elektrodu (Ag/AgCl)
- Elektrolitni kontakt između
elektroda se ostvaruje preko
staklene ili porculanske sinter
pločice koja je postavljena iznad
membrane staklene elektrode
Slika 7. Kombinirana staklena
elektroda

14
 Indikatorske elektrode

- Staklene mikro elektrode- za male volumene (kap ili

manja od kapi)
- za mjerenje pH u
biološkim stanicama

- pH elektrode za mjerenje pri niskim <10ºC i pri

visokim >60 ºC temperaturama

Indikatorske elektrode
Hidratacija staklene membrane
- uronjena u vodenu otopinu na površini membrane se
stvara tanki hidratizirani sloj – gel silicijske kiseline
(debljine 0,1 μm)
- hidratacija staklene membrane selektivne na H+ion
H+(aq) + Na+ (u staklu)↔H+ (u staklu) +Na+(aq)
- ravnoteža pomaknuta udesno, svi jednovalentni kationi
izmijenjeni sa H+ionima
- dvo- i trovalentni kationi u silikatnoj strukturi su čvrsto
vezani
- Kondicioniranje - vodena otopina H+ iona odnosno
0,1 M otopina monovalentnog kationa na koji je elektroda
selektivna ( 10 – 15 sati)

15
 Indikatorske elektrode

- staklena membrana se sastoji od hidratiziranih slojeva

stakla na svakoj strani otopina i suhog staklenog sloja

Slika 8. Hidratacija staklene membrane

Indikatorske elektrode

- Od površine prema unutrašnjosti kontinuirano opada broj

protona u hidratiziranom sloju i raste broj nezamijenjenih
kationa stakla.
- na dodirnim površinama hidratizirani sloj – otopina nastaje
razlika potencijala kao posljedica razlike aktiviteta H+ u
hidratiziranom sloju i otopini
- ako je aktivitet s obje strane membrane konstantan tada su
potencijali E1(V1) i E2(V2) dani izrazom

Em = K + RT / ziF ln ai

16
 Indikatorska elektroda
- uslijed hidratacije stakla na vanjskim površinama, aktivitet
monovalentnih iona (Na+) je manji nego u suhom dijelu
stakla
- zbog toga na graničnim površinama hidratizirani sloj-suho
staklo nastaje difuzijski potencijal i ako pretpostavimo da
je aktivitet Na+ iona u oba hidratizirana sloja isti difuzijski
potencijali će biti jednaki ali suprotnog predznaka pa će se
poništiti.
- budući da je aktivitet vodikovih iona unutrašnje otopine
stalan i potencijal na graničnoj površini unutrašnja otopina-
hidratizirani sloj konstantan proizlazi da ukupna razlika
potencijala na staklenoj elektrodi ovisi samo o promjeni
aktiviteta vodikovih iona u ispitivanoj (vanjskoj)otopini

Indikatorska elektroda
-potencijal membrane mjerimo preko unutrašnje referentne
elektrode čiji je potencijal konstantan
- Potencijal staklene elektrode dan je Nernstovim izrazom
E = K + RT / F ln aH+
-kod 25°C možemo pisati
E = K + 0,059 V lg aH+
-K –konstanta u kojoj su sadrži sve stalne vrijednosti na graničnim
površinama, određuje se kalibriranjem ćelije pomoću pufer otopina
- potencijal staklene elektrode se linearno mijenja s logaritmom
aktiviteta vodikovih iona s nagibom od 59 mV za jedinicu pH,
odnosno za promjenu aktiviteta vodikovih iona za 10 puta
potencijal se promjeni za 59 mV.

17
 Indikatorske elektrode
- Prisutnost drugih jednovalentnih kationa u ispitivanoj
otopini utječe na potencijal staklene elektrode
- ako ispitivana otopina sadrži i monovalentni kation u
površinskom dijelu hidratiziranog sloja
- uspostavlja se dinamička ravnoteža
H+(gel) + M+ (aq) ↔ M+ (gel) + H+ (aq)
- utjecaj monovalentnog kationa na potencijal staklene
elektrode ovisi o konstanti ravnoteže navedene reakcije i o
omjeru mobilnosti aktivnog kationa i vodikova iona u
hidratiziranom sloju.
E = konstanta + RT/F ln (aH+ + kH+,M+ · aM+)
Taj utjecaj iskazuje se potenciometrijskim koeficijentom
selektivnosti (kH+,M+)

Indikatorske elektrode

- pri većim koncentracijama monovalentnih kationa i pri

višim pH vrijednostima prisutnost kationa ima utjecaj na
potencijal staklene elektrode
- elektrode u otopinama čiji je pH viši od 9 pokazuju
pogrešku – alkalna pogreška
- izmjerena pH vrijednost je viša od stvarne vrijednosti
- izrada staklenih elektroda kod kojih je natrij zamijenjen s
litijem , imaju manji koeficijent selektivnosti i mogu se
upotrijebiti u lužnatim otopinama
- u jako kiselim otopinama dolazi do odstupanja u
linearnosti i nastaje pogreška koju zovemo- kiselinska
pogreška
- izmjerena pH vrijednost je niža od stvarne vrijednosti

18
 Indikatorske elektrode
Staklena elektroda za određivanje drugih kationa
- potenciometrijska određivanja koncentracije Na+, K+ , NH4+,
Li+, Cs+, Ag+
- smanjenje alkalne pogreške do pH 12
- sastav stakla osjetljiv i primjenljiv na određivanje drugih
kationa osim H+ (male količine Al i B oksida u staklu)
- izborom stakla smanjiti koeficijent selektivnosti
- elektrode od Na-selektivnog stakla – toplinski postojano staklo
koje omogućuje stalna svojstva elektrode
- potencijal elektrode ovisi o koncentraciji Na+ iona
- uspješna primjena – samo ako je aktivitet vodikovih iona u
ispitivanoj otopini 100 – 10000 puta manji od ispitivanog iona,
ovisno o koeficijentu selektivnosti elektrode za kation.

Indikatorske elektrode
Elektrode s čvrstom ili taložnom membranom
- 1937. Kolthoff i Sanders – čvrsta pločica rastaljenog srebro klorida može
se upotrijebiti kao membrana selektivna na Ag+ i Cl- ione
- komercijalno proizvedene- vijek trajanja 1 –2 godine (lab. mjerenja),
1-3 mjeseca u protočnim sistemima

Slika 9. Konstrukcija elektroda s čvrstom membranom

19
 Indikatorske elektrode
Elektrode s čvrstom ili taložnom membranom

- temperaturno područje 0 º – 80 ºC (100ºC)

- odziv elektrode pokorava se Nernstovom zakonu
sve dok ne dođe do otapanja membrane (osjetljive
na pH) ili ako se određuje mala količina iona.

Indikatorske elektrode
Potencijal kristalnih membranskih elektroda
- posljedica zamjene iona u otopini i u čvrstoj fazi
membrane
- elektrode selektivne na ione sadržane u
kristalu membrane
Potencijal prikazan izrazom
E = K ± 2,303RT / zAF lg aA
aA- aktivitet aktivnog iona, zA- naboj aktivnog iona, predznak
+ se odnosi na katione a – na anione
- Utjecaj drugih iona na potencijal iskazuje se pomoć
koeficijenta selektivnosti

20
 Indikatorske elektrode
Elektrode s čvrstom membranom
Homogena membrana (≈ 3 mm)
Fluoridna , pF-elektroda – aktivna tvar membrane je monokristal
LaF3,dopiran Eu2+ (postojanje šupljina čime se postiže
električna ionska provodnost kroz membranu)
- selektivnost na fluoridne ione
- utjecaj OH- iona na potencijal
elektrode (optimalno područje
mjerenja pH=5 – 5,5

Slika 10. Izvedba fluoridne elektrode

Indikatorske elektrode
Elektrode s čvrstom membranom

- dodatak TISAB-a II i III postiže se max oslobađanje fluorid iona

iz njegovih spojeva i kompleksa
- upotrebljava se za neizravno mjerenje
kationa (Al3+,Fe3+, Li+…) koji s
fluoridom tvore stabilne komplekse
- Odziv fluoridne elektrode je linearan
u širem koncentracijskom području

Slika 11. Kalibracijski dijagram fluoridne elektrode

21
 Indikatorske elektrode
- membrane od taloga odnosno polikristaliničnog praha
(prešane pločice u staklenom ili plastičnom nosaču
elektrode)
- Ag halogenidi (selektivne na klorid, bromid i jodid)
- Ag2S membrana osjetljiva na sulfid ion
- dodatkom Pb-,Cd-,Cu- sulfida Ag2S selektivnost na
spomenute ione
- srebrni ioni dovoljno mobilni da se postiže dobra
vodljivost kroz membranu
- električni kontakt s unutrašnjom stranom membrane
ostvaruje se preko elektrolitne otopine u koju je uronjena
referentna elektroda

Indikatorske elektrode
- Kristalne membrane jako selektivne na određene ione ali
visokog otpora prijenosu naboja kroz membranu
- Povećanje vodljivosti postiže se defektima u kristalnoj
rešetci kroz putovanje šupljina ili mobilnih iona
- elektrodu nije potrebno kondicionirati
- brzina odziva ovisi o mehaničkom stanju površine
membrane
- održavanje: poliranjem s finim brusnim papirom ili
dijamantnim ili Al2O3 prahom

22
 Indikatorske elektrode
Heterogene membrane (≈ 0,5 mm)
- membrana tj. kristalna krutina dispergirana u čvrstom
inaktivnom nosaču (silikonska guma, polimerni materijali na bazi
polietilena ili dimetilpolisiloksana) prešana u pločice
- veća mehanička čvrstoća, povećanje otpora na abraziju,
produženje vijeka trajanja elektrode
- električni kontakt se ostvaruje preko unutrašnje elektrolitske
otopine i unutrašnje referentne elektrode
- određivanje Ag+,Cl-, Br-, I-, CN-,SCN- i S2-
- elektrode se prije upotrebe moraju kondicionirati 0,1 M otopinom
iona na koji su selektivne
- Izvedbeni oblik elektroda s čvrstom membranom ovisi o vrsti
primjene

Indikatorske elektrode
Heterogene membrane (≈ 0,5 mm)
- Izvedbeni oblik elektroda s čvrstom membranom ovisi o vrsti
primjene

Slika 12. Izvedba elektroda sa čvstom membranom

23
 Indikatorske elektrode

Elektrode sa tekućom membranom

- razlika potencijala se uspostavlja na dodirnoj površini
između ispitivane otopine i membrane koja sadrži aktivnu
komponentu otopljenu u hidrofobnom otapalu

Slika 13. Konstrukcija elektroda s tekućom membranom

Indikatorske elektrode

Elektrode sa tekućom membranom

- Hidrofobno otapalo je odijeljeno dijafragmom odnosno
poroznom staklenom ili keramičkom pločicom

Slika 14. Elektrode s tekućom membranom: a) celulozna dijafragma

b) keramička pločica

24
 Indikatorske elektrode

Elektrode sa tekućom membranom

- Sprećava mehaničko miješanje nevodenog otapala sa
ispitivanom otopinom a, istovremeno je omogućen prijelaz
jedne faze u drugu
- kao aktivna tvar u tekućim membranama koriste se stvaraoci
kompleksa koji mogu biti ionski spojevi ili neutralne
makromolekule
- aktivna tvar membrane-tvori selektivno komplekse samo s
određenim ionima koji prolaze kroz granicu faza

Indikatorske elektrode
- najpoznatija komercijalna elektroda s tekućom
membranom je elektroda selektivna na Ca2+
- hidrofobno otapalo za aktivnu tvar- dioktil-fenilfosfonat
- aktivna tvar- stvaralac kompleksa
- natrijeva sol alkil-estera fosfatne kiseline

Slika 15. Elektroda s tekućom membranom

za određivanje kalcija

25
 Indikatorske elektrode
- kada je membrana u kontaktu s otopinom koja sadrži kalcijeve ione
elektroda će pokazivati odziv na slobodne kalcijeve ione zavisno o pH
(oko neutralne vrijednosti) i u odsutnosti kompleksirajućih i taložnih
tvari, hidroksida, sulfata, karbonata, bikarbonata
- Kalibracijski dijagram za koncentracijsko
područje od 10-5 do 1 mol/L
kalcijevih iona i temperaturnom
od 0° - 40 °C

Slika 16. Kalibracijski dijagram kalcijeve elektrode

Indikatorske elektrode
Elektrode osjetljive na plinove –
Plinske elektrode
mjerenje koncentracije (parcijalnog
tlaka) NH3,CO2,SO2, NO2, HF i dr.
- rad ovih elektroda temelji se na
reakciji plinova s vodom
NH3 + H2O ↔ NH4+ + OH-
- određivanje koncentracije plina
- temelji se na određivanju aktiviteta
jednog od stvorenih iona Slika 17. Plinska elektrode
- Odnos aktiviteta iona i aktiviteta neioniziranih molekula
plina dat je odgovarajućim konstantom ravnoteže reakcije
ionizacije
- Aktivitet iona utvrđuje se pomoću odgovarajuće ion
selektivne elektrode

26
 Indikatorske elektrode
Elektroda za mjerenje amonijaka
- sastoji se od staklene indikatorske elektrode za H+ ione i
referentne elektrode
- to je potenciometrijska ćelija sa dvije elektrode uronjene u
elektrolitnu otopinu
- Dno elektrode se sastoji od hidrofobne polimerne (teflon,
polipropilen, silikonska guma) membrane kroz koju mogu
difundirati molekule plina (debljina od 25-100μm)
- ako uronimo elektrodu u ispitivani uzorak s otopljenim
amonijakom onda iz uzorka u tanki sloj otopine uz
staklenu elektrodu ,kroz membranu, difundiraju molekule
amonijaka
- parcijalni tlak amonijaka u uzorku i u tankom sloju uz
staklenu elektrodu u stanju ravnoteže je isti.
- Zbog reakcije ionizacije u tom sloju nastaje promjena pH.

Indikatorske elektrode

- Kao unutrašnja elektrolitna otopina koristi se otopina

amonij klorida
- može se uzeti da koncentracija amonijevih iona u otopini je
konstantna pa je elektrodni potencijal proporcionalan
koncentraciji amonijaka
- konstantu određujemo kalibriranjem – mjerenjem razlike
potencijala elektrode uronjene u otopine poznatih
koncentracija amonijaka
- Slobodne molekule amonijaka – postižemo podešavanjem
pH (12)
- Smetajuče tvari – hlapivi amini

27
 Indikatorske elektrode

Tablica 2. Osjetila za plinove

28