สถาปัตยกรรมองค์กร (Enterprise Architecture: EA)

[Business Architecture: BPMN]

โครงการ “การเตรียมความพร้ อมในการปรั บเปลี่ยน
องค์ กรเข้ าสู่องค์ กรดิจทิ ลั ครัง้ ที่ 2 : กรมควบคุมโรค”
ณ โรงแรมโรแมนติก รีสอร์ ท แอนด์ สปา จังหวัดนครราชสีมา
28-30 สิงหาคม 2562
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สุรเดช บุญลือ
suradej@ctrlplus.co.th
 Agenda
1. Business Process Principle
2. Business Process Analysis
3. Business Process Flow
4. Practices

2
 Business Architecture Implementation
Federal Enterprise Architecture Framework v2 (FEAF-II)

3
Business Domain Artifacts

4
Business Process Principle

5
Business Process Principle
BPMN: Business Process Modeling Notation
• ปี ค.ศ. 2005 Business Process Management Initiative: BPMI และ Object Management
Group: OMG ได้รว่ มมือกัน พัฒนา มาตรฐานการสร้างแบบจาลองกระบวนการทางาน
Business Process Modeling Notation : BPMN ทีม่ รี ปู แบบใกล้เคียงกับ workflow
• ปั จจุบนั เป็ น BPMN V2.0
BPMN: Business Process Modeling Notation
• แผนภาพกระบวนการทางานทีค่ นทัวไปที ่ ไ่ ม่ใช่นกั ไอทีกเ็ ขียนและเข้าใจได้
• สัญลักษณ์สามารถนาไปเปลีย่ นเป็ นโครงสร้างภาษาคอมพิวเตอร์ หรือ BPEL (Business
Process Execution Language)
• มีลาดับขันชั้ ดเจนตัง้ แต่ตน้ จนจบ (end to end)
• สัญลักษณ์มาตรฐานสากล

6
A BPM Hourglass

7
Business Process Modeling Notation:

8
Business Process Analysis

9
การวิเคราะห์กระบวนการดาเนินงาน (Business Process Analysis)
• Business Process คือ กิจกรรมหรืองานทีต่ อ้ งทาตามขัน้ ตอน โดยเป็ นชุดของขัน้ ตอน
หรือกิจกรรมทีต่ อบสนองวัตถุประสงค์ของธุรกิจ
• แบ่งได้เป็ น 3 ประเภท ได้แก่
1. Management processes เป็ นกระบวนการในการกากับดูแลการทางานของระบบ
โดยจะรวม Corporate Governance และ Strategic Management เอาไว้
2. Operational processes เป็ นกระบวนการทีป่ ระกอบขึน้ เป็ นธุรกิจหลัก เช่น การจัดืือ้
การผลิต การโฆษณา การตลาดและงานขาย
3. Supporting processes เป็ นการบวนการทีส่ นับสนุนกระบวนการหลักของธุรกิจ เช่น
Accounting, Recruitment, Call center, Technical support

10
Business Process Management
• BPM (Business Process Management) เป็ นหลักการของการพัฒนา การดาเนินงาน การวัด
ประสิทธิภาพ และจาลองกระบวนการทางธุรกิจ (Business Processes) เพือ่ เพิม่ ประสิทธิภาพ
ของกระบวนการทางธุรกิจเหล่านัน้ อย่างต่อเนื่องแบบ end-to-end ตัง้ แต่ตน้ กระบวนการถึง
สิน้ สุดกระบวนการ
• การเพิม่ ประสิทธิภาพของกระบวนการ รวมถึงการพัฒนาเครือ่ งมีอในการวิเคราะห์กระบวนการ
(BPA-business process analysis) การสร้างแบบจาลอง และการวิเคราะห์ BPM
suites(BPMS) สาหรับกระบวนการแบบอัตโนมัติ ฯลฯ

11
Business Process Optimization

12
ตัวอย่างกระบวนการดาเนินงาน

13
Business Process Flow

14
การจัดทาผังการไหลของกระบวนงานด้วยสัญลักษณ์มาตรฐาน
(Business Process Flow)
• การจัดทารูปแบบผังการไหลของกระบวนงานด้วยสัญลักษณ์มาตรฐาน จะช่วยให้การวิเคราะห์
ปรับปรุงกระบวนการทางานสามารถทาได้อย่างสะดวกและมีประสิทธิภาพมายิง่ ขึน้
องค์ประกอบหลักของ BPMN
 สัญลักษณ์ หลักทีใ่ ช้ในการสร้าง BPMN ไม่ก่ี
รูปแบบจะช่วยให้การสร้างแผนผังทาได้อย่างง่าย
 มีลกั ษณะทีค่ นุ้ เคยสาหรับการวาดผัง (flowchart
diagram)

15
16
 กิจกรรม (ACTIVITY)
• กิจกรรม เป็ น งานทีด่ าเนินการภายในกระบวนการทางธุรกิจ
• กิจกรรมมีการเริม่ ต้นและสิน้ สุดทีถ่ ูกกาหนดไว้อย่างชัดเจน

• งาน (Task) เป็นกิจกรรมที่ไม่สามารถแบ่งแยกได้

• Sub-Process
• เมื่อทาเครื่องหมายด้วยเครื่องหมาย [+]
จะหมายถึงมีกิจกรรมย่อยๆ แยกออกมาได้

17
ประเภทของ Task

• User Task จะถูกดาเนินการโดยบุคคล

• ทีมีโปรแกมประยุกต์ให้ใช้งาน

• Manual Task จะถูกดาเนินการโดยบุคคล

โดยไม่มีโปรแกรมประยุกต์ให้ใช้งาน

• Service Task จะถูกดาเนินการโดยอัตโนมัติ โดย

ใช้บริการภายนอก (บริการเว็บหรือแอพพลิเคชัน)
18
กระบวนการย่อย (Sub Process)
• Sub Process เป็น กิจกรรมแบบผสมหลายกิจกรรมเข้าด้วยกัน สามารถ
แตกแยกย่อยได้เป็นกระกวนการในระดับขั้นที่ลดหลั่นกันไป ซึ่งจะแสดง
รายละเอียดปลีกย่อยเพิ่มมากขึ้น
• เหตุผลการใช้ Sub Process
• Top-down modelling
• Reuse and consistency

19
สัญลักษณ์ BPMN: Activities
• Activity คือกิจกรรมทีเ่ กิดขึน้
ในกระบวนงานนัน้
• หน่วยย่อยสุดของActivities
คือ Task
• Activities ทีม่ เี ครือ่ งหมาย +
แสดงว่าสามารถดู/มี กิจกรรม
ย่อย
• ประเภทของ activities
สามารถแบ่งได้เป็ น
-Task
- Sub Process.

20
ตัวอย่าง: Activities
Loop Compensation

Multiple Instance

21
สัญลักษณ์ BPMN: Sub-Process
• Sub-Process (กระบวนงานย่อย)
คือกระบวนงานทีื่ อ้ นอยูเ่ พือ่ อธิบาย
รายละเอียดเพิม่ เติมในกิจกรรมนัน้

Adhoc -Example

22
กฎสไตล์: การตั้งชื่อกิจกรรม (Style Rules: Naming of Activities)
• กิจกรรมควรมีชื่อของรูปแบบ VERB-NOUN
• Check credit (action), not Credit check (function)
• Approve loan (action), not Loan approval (function)
or Loan approved (state)

23
เหตุการณ์ (EVENT)
• เหตุการณ์ เป็น สถานะที่ส่งผลต่อการไหลของกระบวนการ

24
เริ่มต้นและสิ้นสุดกิจกรรม (Start and End Events)
• กระบวนการจะต้องมีอย่างน้อย 1 กลไกกระตุ้น เพื่อให้เกิดการเริ่มต้น
(A process must be triggered by a start event)
• การไหลแต่ละครั้งต้องจบลงในเหตุการณ์สิ้นสุด
(Each flow must end in an end event)

25
สัญลักษณ์ BPMN: Event
• Event คือสิง่ ทีบ่ ง่ บอกถึงกลไกการเริม่ ต้นของ
กระบวนงาน และืึง่ จาเป็ นจะต้องมีใน
กระบวนงาน
• Events จะมีผลกระทบต่อ flow ของกระบวนงาน
• Events สามารถเป็ นได้ทงั ้ start, interrupt และ
end

26
สัญลักษณ์ BPMN: Timer and Rule Events
• Intermediate event types หรือ สัญลักษณ์ยอ่ ยจะแสดงถึงเหตุหรือปั จจัยของการเกิดการ
ขัดจังหวะนัน้

• Timer Event ใช้สาหรับบอกถึงการชัดจังหวะนัน้ มีเวลาเป็ นปั จจัย เช่น เมือถึงเวลาทีก่ าหนดให้

ไปทากิจกรรมที่ flow วิง่ ออกไป

• Rule Event ใช้สาหรับบอกถึงการชัดจังหวะนัน้ มีขอ้ กาหนดเข้ามาเป็ นปั จจัย เช่น เมือถึง

ข้อกาหนดทีต่ งั ้ ไว้ (หรือ ข้อกาหนดนัน้ เป็ น จริง )ให้ไปทากิจกรรมที่ flow วิง่ ออกไป

27
สัญลักษณ์ BPMN: Link and Multiple Events
• Link คือสัญลักษณ์แสดงถึงการสิน้ สุดโดยมีจุดเริม่ ต้นเป็ นการขัดจังหวะในกิจกรรมอื่นได้ โดย
สามารถจับเป็ นคู่

• Message Event หมายถึงการส่งข้อความออกจากกิจกรรม หรือเป็ นการขัดจังหวะเริม่ ต้น

กิจกรรม

28
ตัวอย่างการใช้งาน

29
ตัวอย่าง Exception Handling
• Intermediate Events ทีว่ างไว้ทข่ี อบของ
Activities หมายถึงกิจกรรมนัน้ มีการ
ขัดจังหวะนาไปสูก่ จิ กรรมอื่น
• Flow ของกิจกรรมจะเปลีย่ นเส้นทาง โดยจะวิง่
ไปทางทีม่ ี event แทนเมือ่ ถึงปั จจัยทีก่ าหนด
• Timer, Exceptions, Messages, etc.
สามารถเป็ นกลไกขัดจังหวะได้

30
ตัวอย่าง Events: Error, Compensation

31
สไตล์: การตั้งชื่อเหตุการณ์ (Style: Naming of Events)

32
การเชื่อมต่อ (CONNECTIONS)
• Sequence Flow ใช้สาหรับบอกถึงขัน้ ตอนถัดไปของกิจกรรมตามทิศทางทีห่ วั ลูกศรชีไ้ ป
• Message Flow ใช้สาหรับบอกถึงขัน้ ตอนถัดไปเช่นเดียวกับ Sequence Flow เพียงแต่จะใช้
กับการเชือ่ มระหว่าง Swim lane
• An Association ใช้แสดงชุดเชือ่ มไปยัง artifacts ภายในกระบวนงาน

33
สัญลักษณ์ BPMN: Connections Message Flow
Sequence Flow

Conditional Sequence Flow Default Sequence Flow

34 34
เกตเวย์ (GATEWAYS)
• Gateways คือสัญลักษณ์
แสดงถึงทางเลือกในการ
กาหนดเส้นทางของ flow
หรือกิจกรรมต่อไป.
• ถ้า flow ไม่จาเป็ นจะต้อง
ควบคุมดังนัน้ ไม่จาเป็ นต้องใช้
Gateways.

35
Exclusive Gateway
• เลือกดาเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งเท่านั้น

• Exclusive Gateway: มีเครื่องหมาย "X" (หรือไม่มีเครื่องหมาย)

 เกตเวย์จะมีข้อความคาถามกากับ
 กระแสลาดับที่ส่งออกจะมีข้อความคาตอบที่เป็นไปได้กากับ

36
 จะใช้ สำหรับเงื่อนไขตัดสินใจ  จะใช้ สำหรับเงื่อนไขตัดสินใจ
ในส่วนที่เกี่ยวข้ องกับข้ อมูล ในส่วนที่เกี่ยวข้ องกับ
สถำนกำรณ์

37
 จะใช้ สำหรับเงื่อนไข
ตัดสินใจ ในส่วนที่
เกี่ยวข้ องกับควำมเป็ นไป
ได้ ที่จะมี outcome
ที่มำกกว่ำ 1 ทำงเลือก

38
• ใช้ สำหรับเงื่อนไขตัดสินใจ
ในลักษณะขนำน
หรื อต้ องรอ (wait-for)
กำรกระทำก่อนหน้ ำนัน้
ให้ เสร็จก่อน

39
สิ่งประดิษฐ์ (ARTIFACTS)
• Data Objects เป็ นรูปแบบสัญลักษณ์
สาหรับแสดงถึงเอกสาร ข้อมูล หรือ สิง่ ที่
เกีย่ วข้องกับกิจกรรมนัน้
• Text Annotations คือสัญลักษณ์ของการ
บอกหรืออธิบายเพิม่ เติมของแต่ละกิจกรรม
ให้กบั ผูอ้ ่าน
• Groups ใช้สาหรับจัดกลุ่มของกิจกรรม
เพือ่ ให้ดงู า่ ยขึน้

40
Artifacts
Text Annotations Groups

Data Objects
Artifacts are Extendible

41 4
42
SWIMLANE
• Pool หรือกลุ่ม “swim lane” ใช้สาหรับกาหนดบทบาทของการกระทากิจกรรมหรือ
กระบวนการนัน้ โดยปกติจะใช้เมือ่ กระบวนการนัน้ มีลกั ษณะเป็ น B2B หรือระหว่างหน่วยงาน
• Lane เป็ นการแบ่ง Pool ออกเป็ นแต่ละหน่วยงานหรือหมายถึงผูท้ ากิจกรรม หรือกระบวนการ
นัน้ ๆ

43
Swim lanes

44
สัญลักษณ์ BPMN: Swimlanes
Pools Lanes

45 4
46
กฎ Rules for Pools and Lanes
• External participants (ภายนอก) จะอยู่ในรูปแบบ Pool
• การเชื่อมต่อระหว่าง Pool จะใช้ Message Flow
• Message Flow จะไม่ได้ถูกใช้ภายใน Pool
• สารสนเทศที่ใช้ภายใน Pool จะนาเสนอในลักษณะ
• data objects
• data store
• Sequence flow จะต้องไม่ใช้ข้าม Pool

47
Process modeling using BPMN
• What triggers (start events) a process and what results are
produced (end events)?
• Which steps (tasks, subprocesses) are necessary?
• Which dependencies exist between activities (sequence flow)?
• Which alternatives (XOR gateways) are there and where can
activities can happen in parallel (AND gateways)?
• Who is responsible for carrying out an activity (pools, lanes)?
• Which information (data objects) are relevant within a process?
• Where are interaction points (message flow) with suppliers and
customers or with other processes? 48
การจัดทาผังการไหลของกระบวนงานด้วยสัญลักษณ์มาตรฐาน
(Business Process Flow) ด้วย MS Visio 2010 and later.

49
สัญลักษณ์ ท่ ีใช้ ใน MS VISO สาหรั บ BPMN

50
สัญลักษณ์ที่ใช้ใน MS VISO สาหรับ BPMN
Connections

Pool/Lane Artifacts

51
ตัวอย่าง: กค. 5 กระบวนการงานการพัสดุ
กค.5.3 กระบวนการงานบริหารสินทรัพย์

52
Practices

53
 Practice I:
• ให้ วำดแผนภำพ BPMN “operation of a Hospital Emergency Center (HEC)”

54
 Practice II:
• ให้ เขียน BPMN อธิบำยกระบวนกำรเบิกจ่ำยเงินคืน (Expense Reimbursement) ต่อไปนี ้
• กำรเบิกจ่ำยเงินคืนเป็ นกำรชำระเงินคืนค่ำใช้ จ่ำยที่เกิดขึ ้นโดยพนักงำนทีส่ ำรองเงินจัดซื ้อ เช่น
หนังสือคูม่ ือทำงเทคนิค เครื่ องใช้ สำนักงำน หรื อซอฟต์แวร์ โดยมีกระบวนกำรดำเนินงำน ดังนี ้
- หลังจำกที่รำยงำนค่ำใช้ จำ่ ยได้ เข้ ำมำ จะมีกำรตรวจสอบว่ำมีบญ ั ชีพนักงำนมีอยูห่ รื อไม่
ถ้ ำไม่มี ต้ องสร้ ำงบัญชีใหม่ขึ ้นมำ
- รำยงำนจะถูกกำรตรวจสอบ แล้ วได้ รับกำรอนุมตั ิโดยอัตโนมัติ ถ้ ำจำนวนเงินต่ำกว่ำ $ 200
แต่ถ้ำเท่ำกับหรื อมำกกว่ำ $ 200 จำเป็ นต้ องผ่ำนกำรอนุมตั ิจำกหัวหน้ ำงำน
- กรณีปฏิเสธอนุมตั ิ พนักงำนจะต้ องได้ รับแจ้ งกำรปฏิเสธทำงอีเมล์
- กรณีอนุมตั ิ จะมีกำรชำระเงินคืนโดยโอนเงินเข้ ำบัญชีเงินฝำกธนำคำรของพนักงำนโดยตรง
- หำกไม่มีกำรดำเนินกำรเกิดขึ ้นในระยะเวลำ 7 วัน พนักงำนจะได้ รับอีเมล์ว่ำอยู่ระหว่ำงกำรอนุมตั
- หำกคำขอไม่สำมำรถดำเนินกำรเสร็จสิ ้นภำยในระยะเวลำ 30 วัน หลังจำกนัน้ กระบวนกำรนี ้
จะหยุด และพนักงำนจะได้ รับอีเมลกำรยกเลิกทำรำยกำรดังกล่ำว และสำมำรถจัดส่งคำร้ องขอ
ได้ ใหม่อีกครัง้
55
Scope of work:
Process Information: Expense Reimbursement
• After the Expense Report is received, a new account must be created if the
employee does not already have one
• The report is then reviewed for automatic approval
• Amounts under $200 are automatically approved
• Amounts equal to or over $200 require approval of the supervisor
• In case of rejection, the employee must receive a rejection notice by email
• The reimbursement goes to the employee’s direct deposit bank account
• If no action has happened in 7 days, then the employee must receive an approval
in progress email
• If the request is not finished within 30 days, then the process is stopped and the
employee receives an email cancellation notice and must re-submit the expense
report

56
Hint:

57
 Practice III:
ให้เขียน BPMN อธิบายกระบวนการ Patient Clinic Visit Process ต่อไปนี้
1. หลังจากผูป้ ่วยเข้ามาถึงคลินิกเพื่อตรวจรักษา ผู้ป่วยจะไปยังพนักงานต้อนรับเพื่อตรวจสอบ
การนัดหมาย โดยจะบันทึกการมาถึงของผูป้ ่วยในตารางนัดหมาย และแจ้งทีมงานว่าผู้ปว่ ยมาถึงแล้ว
2. พยาบาลหรือผู้ช่วยจะพาผูป้ ่วยไปที่ห้องปฎิบัตกิ ารเพื่อตรวจวัด
3. จะมีการวัดความแข็งแรงของผู้ป่วย (น้าหนักความดันโลหิตอุณหภูมิ) และบันทึกลงในแผนภูมิผปู้ ่วย
4. แพทย์ หรือผู้ช่วยแพทย์ จะมีการตรวจร่างกายผูป้ ่วยและบันทึกข้อมูลทีเ่ กี่ยวกับการตรวจรักษา
(การวินิจฉัยวิธีการทางการแพทย์ ฯลฯ ) ในแผนภูมขิ องผู้ป่วย
5. การเช็คเอาต์ผู้ป่วยจะทาตามเงื่อนไขต่อไปนี้
a. ถ้าผู้ป่วยมีประกัน จะมีการตรวจสอบข้อมูลการประกัน และบันทึกข้อมูลในแผนภูมขิ องผู้ป่วย
b. ส่วนการเช็คเอาต์ จะบันทึกรายการบริการที่ระบุ, และ/หรือการเรียกร้องสินไหมชดเชย (กรณีมี
ประกัน) หลังจากนั้น ผู้ป่วยชาระเงิน ก็จะเสร็จสิ้น โดยการชาระเงินใด ๆ ที่ทาจะถูกบันทึกลงในบัญชี
การชาระเงิน
58
Scope of work:
Patient Clinic Visit Process
1. After arriving at the Clinic, the Patient is directed to the Receptionist to check for their
appointment. The Receptionist records the patient arrival on the appointment schedule and
notifies the staff that the Patient has arrived.
2. A Nurse or Aid will escort the Patient to an examination room.
3. Patient vitals (weight, blood pressure, temperature) are measured and recorded on the
patient chart.
4. A Doctor or Physician’s Assistant examines the Patient and records the information related to
the purpose of the Patient’s visit (diagnosis, medical procedures performed, etc.) on the
Patient’s chart.
5. The Patient checkout follows the examination.
a. If the Patient visit is covered by insurance, the Patient provides or verifies their insurance
information and their records are updated with any new or revised insurance information.
b. The Check-Out station records the services that were provided in the Claims Ledger. The
Patient makes their payment/co-payment and their visit is completed. Any payment made is
recorded in the Payment Ledger. 59
Q&A

60