Bài giảng Nguyên lý máy

TS. Nguyễn Xuân Hạ

Bộ môn Cơ sở Thiết kế máy và Robot, Viện Cơ khí, Đại học Bách khoa Hà Nội
Email: ha.nguyenxuan@hust.edu.vn
Google site: https://sites.google.com/site/tsnguyenxuanhabkhn/home
Giới thiệu
 Giới thiệu chung

 Website cần quan tâm

 http://sme.hust.edu.vn/don-vi-08

 http://www.thietkemay.edu.vn/

 Giới thiệu về giảng viên

TS. Nguyễn Xuân Hạ
Giảng viên Bộ môn Cơ sở Thiết kế máy và Rôbốt, Viện Cơ khí,
Tòa nhà D3, phòng 306
Email: ha.nguyenxuan@hust.edu.vn
Website: http://sme.hust.edu.vn/don-vi-08
Google site: https://sites.google.com/site/tsnguyenxuanhabkhn/home

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 3

Bài mở đầu

Thiết kế Nguyên lý máy

 Nội dung

 Khái niệm về máy

 Những bộ phận cơ bản của một máy
 Quy trình thiết kế máy mới (Original Design)
 Cấu tạo của máy trên quan điểm cơ học

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 5

 Khái niệm về máy

Thay thế và mở rộng các chức

Vai trò của máy là gì?
năng lao động của con người.

Máy thực hiện công việc gì?

Vật liệu thô Xử lý và Bán thành phẩm,

biến đổi thành phẩm

Quá trình công nghệ

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 6

 Khái niệm về máy (tiếp)

Vận chuyển vật Sản sinh/biến

liệu đổi năng lượng

Quá trình công

nghệ
Xử lý vật liệu Truyền tin
Biến đổi vật liệu (s/x hiện đại)

• Hình dáng
• Kích thước • Các thao tác có điều
• Cơ tính khiển
• … • Tổ chức sản xuất

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 7

 Các loại máy điển hình

Máy năng lượng Máy tổ hợp

• Máy phát Động cơ Máy công tác Thông tin

điện
• Máy điều Sản sinh Biến đổi vật • Đo
hòa không cơ năng liệu • Kiểm tra
khí từ các • vị trí • Giám sát
• Máy làm lạnh dạng năng • hình dạng • Điều
lượng • kích thước chỉnh
khác • trạng thái • …
vật lý

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 8

 Ví dụ - Máy năng lượng

Động cơ điện Động cơ đốt trong - kiểutrục khuỷu

Đông cơ đốt trong – kiểu tuốc bin khí

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 9
 Ví dụ - Máy năng lượng

Trạm khí nén phân phối năng lượng đến các máy công tác
Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 10
 Ví dụ - máy công tác

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 11

 Ví dụ - Máy tổ hợp

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 12

 Máy có cấu trúc đặc biệt

Vi tay kẹp sử dụng công nghệ MEMS

A

250µm

C
1cm
B
Vi tay máy 3 bậc tự do (Kleindiek GmbH)
Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 13
 Các bộ phận chức năng của máy với một
động cơ
Động cơ
Hệ thống
điều khiển
P Quá
Q Hệ
theo
up u Năng x1 trình
thống
chương lượng công
cơ khí
trình
q
x2 nghệ

Hệ thống
u
điều khiển
Q – Lực tổng quát phản hồi
q – tọa độ tổng quát
P – Lực (thực) tác dụng giữa bộ phận làm việc của HTCK và đối tượng công
nghệ
x – tọa độ (thực) của bộ phận làm việc của HTCK
up- tín hiệu điều khiển ứng với quy luật chuyển động cho trước
u - tín hiệu điều chỉnh sai lệch
u – tín hiệu thực sự điều khiển động cơ
Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 14
 Các bộ phận chức năng của máy với nhiều
động cơ

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 15

 Cấu tạo cơ bản của máy

Máy = Nguồn năng lượng + Cơ cấu

“Mỗi cơ cấu đều do một số vật thể chuyển

động tương đối đối với nhau (gọi là khâu) hợp
thành, có chuyển động xác định, dùng để
truyền hoặc biến đổi chuyển động”

Thiết kế cơ cấu (thiết kế nguyên lý máy)

là bước đầu và trung tâm của thiết kế máy

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 16

 Câu hỏi

 Thiết kế máy là gì?

 Vai trò thiết kế nguyên lý máy
trong quá trình thiết kế máy là gì?

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 17

 Thiết kế: Quá trình lặp
1. Ý tưởng sơ khai (mơ
hồ) 5 Yêu cầu cơ bản
2. Định hình ý tưởng
đối với máy:
3. Xác định mục tiêu
a) Hiệu quả sử
4.Thu hẹp vấn đề
dụng
5.Tổng hợp b) Khả năng làm
việc
6. Phân tích
c) Độ tin cậy cao
7. Lựa chọn d) Tính an toàn
trong sử dụng
8. Thiết kế chi tiết e) Tính công nghệ
9. Làm mẫu và thử nghiệm và tính kinh tế
Nội dung chính
trong đào tạo 10. Sản xuất

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 18

 Thiết kế máy

Thiết kế nguyên lý máy

Thiết kế chi
tiết máy
Phân tích động
học, lực, động
lực học

Chọn LOẠI cơ
cấu, kích thước
động học Nguyên lý Công nghệ
làm việc chế tạo

Vật liệu
Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 19
 Ví dụ - Thiết kế máy bào ngang

 Dữ liệu:
 Hành trình của đầu bào

 Tốc độ lớn nhất, tốc độ nhỏ nhất

của đầu bào
 Lực cắt lớn nhất, biểu đồ lực

 …

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 20

 Ví dụ - Thiết kế máy bào ngang

Bước 5 “ Tổng hợp”: Chọn sơ đồ cấu trúc cho chuyển động

cắt Dao - Phôi
Đầu bào
chuyển
Dao động tịnh
tiến qua lại
Phôi

Động cơ
Bàn gá
phôi

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 21

 Ví dụ - Thiết kế máy bào ngang

Bước 5 “ Tổng hợp” – tiếp: Chọn sơ đồ nguyên lý và kết

cấu sơ bộ cho hệ thống truyền động

a) Cơ cấu chính tạo chuyển động qua lại cho đầu bào?
b) Cơ cấu tạo bước chạy dao?
c) Cơ cấu truyền động từ động cơ đến đầu bào?
d) Các cơ cấu điều chỉnh khác?

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 22

 Ví dụ - Thiết kế máy bào ngang

Sơ đồ động học của một kiểu máy bào ngang

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 23

 Ví dụ - Thiết kế máy bào ngang

E D y P

1 5 6
B
4
A G
1 3
2

Một số kiểu máy bào ngang

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 24
 Ví dụ - Thiết kế máy bào ngang

Bước 6 “ Phân tích”: Khảo sát các đặc tính của (các)
phương án được chọn

a) Đặc tính động học: chuyển vị, vận tốc, gia tốc?
b) Phân tích lực tác dụng lên các khâu và suy ra:
- Tải trọng tác dụng lên từng chi tiết
- Tải trọng tác dụng lên các ổ
Làm cơ sở cho thiết kế hoàn chỉnh về kết cấu/công
nghệ (Bước 7 - 8)
c) Sau khi có kết cấu hoàn chỉnh, phân tích động lực
học để kiểm tra các chỉ tiêu chất lượng về độ êm,
rung động, đều …

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 25

 Vai trò của Nguyên lý máy

 Cung cấp và bồi dưỡng các kiến thức cơ sở về

nguyên lý hoạt động của máy và cơ cấu
 Là nguồn kiến thức quan trọng để khởi đầu thiết kế
một máy hay một hệ thống máy
 Giải quyết những vấn đề liên quan đến chất lượng
làm việc của máy cứng
 Là cơ sở cho các kỹ thuật toán thiết kế chi tiết máy
(đặc biệt chi tiết máy truyền động)

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 26

 Hoạt động của động cơ ô tô Ford

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 27

 Nội dung học phần

Phần 1 Cấu trúc cơ cấu

Phần 2 Thiết kế máy (tập trung cơ cấu phẳng)
Ví dụ máy bào ngang, động cơ đốt trong (ô tô)
Phần 3 Lý thuyết về các cơ cấu có khớp cao
- Cam
- Bánh răng
- Hệ thống bánh răng

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 28

 Kế hoạch và công việc

 Giảng
 Bài tập
 Thảo luận

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 29

 Tài liệu học tập

 Tài liệu tham khảo

1. Đinh Gia Tường, Tạ Khánh Lâm: Nguyên lý máy. Tập 1. Nhà xuất bản Giáo dục, 2010.
2. Đinh Gia Tường, Nguyễn Xuân Lạc, Trần Doãn Tiến: Nguyên lý máy. Nhà xuất bản
Đại học và Trung học chuyên nghiệp, 1970
3. Tạ Ngọc Hải: Bài tập Nguyên lý máy. Nhà xuất bản Khoa học & Kỹ thuật, 2009
4. M. Z. Kolovsky et al: Advanced Theory of Mechanisms and Machines. Springer, 2000
5. R. L. Norton: Design of Machinery. 2nd edition, McGraw-Hill, 1999
6. R. L. Norton: Machine Design – An integrated approach. 3rd edition, Pearson Prentice
Hall, 2006
 Slide bài giảng
 Phần mềm: MATLAB, Geogebra, Cabri3D, SolidWorks, Inventor...

Bài mở đầu: Thiết kế Nguyên lý máy 31