Latarnik

GATUNEK: nowela - krótki utwór jednowątkowy o niewielkiej liczbie bohaterów z

wyraźnym punktem kulminacyjnym i puentą.

GENEZA: Latarnika napisał Sienkiewicz po powrocie z czteroletniego pobytu za

granicą, prawdopodobnie w ostatnich miesiącach 1880 r. Nowela ta oparta jest
na rzeczywistym wydarzeniu. Prototypem Skawińskiego był Sielawa, który,
podobnie jak bohater noweli, zaczytawszy się w otrzymanej przypadkowo
powieści Murdelio Z. Kaczkowskiego stracił posadę latarnika w Aspinwall. Opisując
wcześniejsze losy Skawińskiego i dając mu lekturę Pana Tadeusza Mickiewicza,
udało się stworzyć Sienkiewiczowi utwór będący rodzajem przypowieści o losach
polskich emigrantów.

Czas i miejsce akcji

Akcja noweli rozgrywa się w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Czas akcji obejmuje wydarzenia od
czasu przyjęcia przez Skawińskiego posady latarnika do opuszczenia przez niego Aspinwall; trwa kilka
miesięcy.

Czas fabularny natomiast, dzięki informacjom narratora i relacjom Skawińskiego,

obejmuje również losy bohatera od 1830 r. Autor dla przedstawienia jego
wcześniejszego życia posłużył się metodą retrospekcji - opisuje wcześniejsze losy
Skawińskiego, cofając się w czasie.
Miejsce akcji to samotna wysepka leżąca niedaleko Aspinwall, koło Panamy.

Bohaterowie ( krótka charakterystyka)

Skawiński - główny bohater utworu, jest starym człowiekiem, ma około siedemdziesięciu lat. Mimo
wieku, którego znakiem są srebrzystosiwe włosy, Skawiński ma ruchy i postawę żołnierza

Mr Izaak Falconbridge - konsul Stanów Zjednoczonych w Panamie, dobry,

uczciwy, potrafi właściwie ocenić wartość innych. Dlatego przyjmuje do pracy
Skawińskiego, podziwiając jego waleczność i odwagę żołnierza oraz hart ducha i
upór w pokonywaniu przeciwności losu.
Johns - strażnik portowy, to właśnie on przynosi Skawińskiemu wiadomość o
zatonięciu łodzi z San-Geromo i zwolnieniu go z posady latarnika.

Problematyka
Skawiński jest bohaterem, który miał życie podobne do losu wielu polskich emigrantów. Brał udział w
powstaniu listopadowym, zmuszony był po jego upadku do przymusowej emigracji. Najlepsze lata
swojego życia poświęcił walce na rzecz ruchów niepodległościowych. Próbował później znaleźć sobie
zajęcie i dom na obczyźnie. Skawiński jest postacią tragiczną: z jednej strony nie mógł żyć w rodzinnym
kraju, z którym był bardzo związany, za który przecież przelewał krew i narażał życie. Z drugiej
natomiast: wszelkie jego próby „zapuszczenia korzeni” w innym miejscu kończyły się niepowodzeniem.
Był skazany na tułactwo.

Skawiński walczył jednak ze swoim złośliwym losem, nigdy nie tracił nadziei, że ten kiedyś się do niego
uśmiechnie. Jest on typowym powstańcem-bojownikiem walczącym „za naszą i waszą wolność”. Przez
całe swoje życie miał nadzieję, że będzie miał kiedyś możliwość powrotu do wolnej Polski. Sienkiewicz
zamieścił psychologiczny portret bohatera: do jego nostalgii dołączyła rezygnacja. Smutne doświadczenia
życia, starość i zmęczenie stały się przyczyną jego zwątpienia. Późniejsza posada latarnika wydaje mu się
być największym szczęściem, oazą spokoju. Samotność jednak negatywnie wpływa na bohatera. Traci
kontakt z ludźmi, cywilizacją, przestaje marzyć o ojczyźnie.

Zapada w stan półczuwania - pół snu, pół śmierci. Nie cierpi już, ale pogrąża się w odrętwieniu. Ze snu
wyrywa go dopiero lektura Pana Tadeusza, dzięki niej znowu zaczyna żyć, ale życie to musi okupić
ponownym tułactwem. Skawiński dzięki epopei na nowo odzyskuje swe korzenie, łączy się w myślach z
ojczyzną! Samotna wyspa dała mu poczucie bezpieczeństwa i spokoju, ale były one tylko pozorne. Życie
w latarni sprawiło, że powoli tracił poczucie własnej tożsamości, zapominał o swojej przeszłości i
korzeniach. Sienkiewicz przekazuje nam poprzez tę nowelę oczywistą prawdę: żaden człowiek nie może
być szczęśliwy, jeżeli nie wie, kim jest, zapomina o rodzimej tradycji i historii swojego kraju.

Skawiński dzięki lekturze Adama Mickiewicza „powrócił cudem na ojczyzny łono”, cofnął się
wspomnieniami do lat swojego dzieciństwa, do czasów walki o niepodległość Polski. Stracił swoją pracę,
ale przypomniał sobie, kim jest, to wróciło mu znowu siły i chęć do życia.

Nowela Sienkiewicza jest również utworem traktującym o roli literatury w życiu każdego narodu. To
dzięki niej nowe, wzrastające pokolenia mają świadomość ciągłości tradycji swojego kraju. Była ona, jest i
będzie szczególnie ważna dla tych narodów, które przez wiele lat musiały walczyć o swoją wolność.

To właśnie patriotyzm, pielęgnowany przez dzieła wybitnych polskich pisarzy, pozwolił Polakom
przetrwać niewolę, dzięki niej nie zatracili oni poczucia tożsamości narodowej, pamiętali, kim są i o co
muszą zawsze walczyć.

Motywy literackie w „Latarniku”

Motyw przyrody – prócz dziejów głównego bohatera – Skawińskiego,
jego przeżyć wewnętrznych, w utworze mocno wyeksponowany został
motyw przyrody. Opisy krajobrazów są bardzo plastyczne i niezwykle
poetyckie. Tworzą nastrój w utworze, stanowią tło przedstawianych
zdarzeń.
Motyw samotności – latarnia morska znajduje się na maleńkiej wyspie
położonej niedaleko portu Aspinwall: „na całej zaś wysepce, mającej
morgę rozległości, nie ma nikogo.” Już sam fakt zamieszkania na tak
niewielkim zakątku izoluje człowieka od świata.
Motyw patriotyzmu – w czasach romantyzmu i pozytywizmu łączono
patriotyzm z walką o wolność (Skawiński jako popowstaniowy emigrant
walczący w różnych częściach świata), wiązano go również z tożsamością i
świadomością narodową, istnieniem w danej kulturze i języku.
Motyw starości i śmieci – główny bohater utworu – Skawiński to człowiek
w podeszłym wieku. Po wielu latach tułaczki pragnie odnaleźć spokój,
ciszę, prywatną przystań, gdzie będzie mógł przygotować się na spotkanie
śmierci. Śmierć nie kojarzy mu się z unicestwieniem, ale raczej z
tajemnicą, nieskończonością. Starość traktuje jako czas zasłużonego
odpoczynku.
Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, w zubożałej rodzinie
ziemiańskiej. Uczył się początkowo w Warszawie, w gimnazjum realnym, później studiował na wydziale
prawnym w Szkole Głównej, jednak studiów tych nie ukończył, gdyż Szkoła uległa rozwiązaniu. W 1872 r.
opuścił Uniwersytet Warszawski (tam kontynuował studia) i podjął pracę w warszawskiej prasie jako
reporter i felietonista.

W latach 1876-1878 przebywał w Ameryce Północnej, a w okresie późniejszym

wiele podróżował po Europie (głównie Francja i Włochy).
Z okazji 25-lecia swej pracy pisarskiej otrzymał w 1900 r. w darze od społeczeństwa dworek w Oblęgorku
koło Kielc. W 1905 r. za powieść Quo vadis otrzymał literacką Nagrodę Nobla (jako pierwszy polski
pisarz).

Zmarł w 1916 r. w Vevey (Szwajcaria). W 1924 r. jego prochy zostały przewiezione do kraju i złożone w
katedrze św. Jana w Warszawie.

Do najważniejszych dzieł Henryka Sienkiewicza należy zaliczyć: powieści - Trylogia (Ogniem i mieczem,
Potop, Pan Wołodyjowski), Quo vadis, Krzyżacy, W pustyni i w puszczy, Rodzina Połanieckich; nowele -
Szkice węglem, Janko Muzykant, Latarnik, Wspomnienie z Maripozy, Humoreski z teki Worszyłły. Jest
także znany jako autor listów - reportaży - Listy z Afryki, Listy z podróży do Ameryki.