ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ.

ΕΤΟΥΣ 2012-2013

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : Ν.ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27.08.2021

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Σήμερα βιώνουμε μια κρίση ευρέος φάσματος και διεθνούς κλίμακας. Δεν μιλώ για την
παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008. Μιλώ για μια κρίση που περνά απαρατήρητη, η
οποία, όμως, μακροπρόθεσμα μπορεί να αποβεί πολύ πιο επικίνδυνη για το μέλλον της δημοκρατίας:
μια πλανητική κρίση παιδείας.
Βαθιές ανατροπές συντελούνται σε όσα οι δημοκρατικές κοινωνίες διδάσκουν στους νέους
και δεν έχουμε ακόμη αντιληφθεί το μέγεθός τους. Άπληστες για οικονομική επιτυχία, οι χώρες και
τα εκπαιδευτικά συστήματά τους εγκαταλείπουν με απερισκεψία κάποιες γνώσεις απαραίτητες για
την επιβίωση των δημοκρατιών. Οι γενικές σπουδές και οι τέχνες συνεχώς χάνουν έδαφος, τόσο
στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση όσο και στο πανεπιστήμιο, σε όλες σχεδόν τις
χώρες του κόσμου. Επίσης, υποχωρούν και όλες οι ανθρωπιστικές και οι κοινωνικές επιστήμες,
καθώς οι χώρες αναζητούν το βραχυπρόθεσμο κέρδος καλλιεργώντας χρήσιμες και εφαρμόσιμες
ικανότητες προσαρμοσμένες σε αυτόν τον στόχο. Αν υπερισχύσει αυτή η τάση, πολλές χώρες σε
ολόκληρο τον κόσμο σύντομα θα παράγουν γενιές χρήσιμων μηχανών, υπάκουων και τεχνικά
εξειδικευμένων, αντί για ολοκληρωμένους πολίτες, ικανούς να αμφισβητούν, να συλλογίζονται μόνοι
τους, να αντιλαμβάνονται την έννοια του κόπου και των επιτευγμάτων των άλλων.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, τα προβλήματα που έχουμε να επιλύσουμε -είτε είναι
οικονομικά είτε οικολογικά είτε θρησκευτικά ή πολιτικά-είναι πλανητικής κλίμακας. Κανείς μας δεν
ξεφεύγει από αυτή την παγκόσμια αλληλεξάρτηση. Επομένως, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια όλου
του κόσμου έχουν ένα τεράστιο και επείγον έργο: να καλλιεργήσουν στους φοιτητές την ικανότητα
να θεωρούν τον εαυτό τους μέλος ενός ετερογενούς κόσμου και να έχουν μια κάποια αντίληψη της
Ιστορίας και του χαρακτήρα των διαφορετικών ομάδων που τον κατοικούν.
Οι πολίτες του κόσμου χρειάζονται μια γενική μόρφωση. Ασφαλώς χρειάζονται και πολλές
πρακτικές γνώσεις που οι φοιτητές μπορούν να αποκτήσουν χωρίς να εκπαιδευτούν στις
ανθρωπιστικές επιστήμες. Ωστόσο, για να γίνεις υπεύθυνος πολίτης, χρειάζεσαι κάτι άλλο:
την ικανότητα να αξιολογείς τις ιστορικές αποδείξεις, τον χειρισμό των οικονομικών αρχών και την
εξάσκηση του κριτικού σου πνεύματος. Να μπορείς να συγκρίνεις διαφορετικές απόψεις της
κοινωνικής δικαιοσύνης, να μιλάς τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα, να μπορείς να αξιολογείς την
πολυπλοκότητα των μεγάλων θρησκειών του κόσμου. Το να έχεις μια δομημένη σκέψη πάνω σε ένα
ευρύ φάσμα πολιτισμών, ομάδων κι εθνών και στην ιστορία των αλληλεπιδράσεών τους επιτρέπει
στις δημοκρατίες να προσεγγίσουν με υπεύθυνο τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα.
Ο Σωκράτης, που θεωρούσε πως αν δεν ερευνάς τη ζωή σου, δεν αξίζει να τη ζεις, ζούσε σε
μια κοινωνία που αγαπούσε τις έντονες συζητήσεις, εξέταζε κάθε επιχειρηματολογία και πλήρωσε με
τη ζωή του την εμμονή του στο ιδανικό της κριτικής σκέψης. Σήμερα το παράδειγμά του βρίσκεται
στο κέντρο της θεωρίας και της πρακτικής της εκπαίδευσης του πολιτισμού στη δυτική παράδοση.
Αν θεωρούμε απαραίτητο όλοι οι φοιτητές να διδάσκονται μια σειρά γενικών μαθημάτων που έχουν
σχέση με τις επιστήμες του ανθρώπου, είναι, γιατί πιστεύουμε πως αυτά τα μαθήματα θα τους
Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 4
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2012-2013

δώσουν τα εργαλεία να σκέπτονται και να επιχειρηματολογούν οι ίδιοι, αντί να αποδέχονται απλώς

την παράδοση και την εξουσία και γιατί θεωρούμε πως αυτή η ικανότητα ορθολογισμού
είναι σημαντική σε κάθε δημοκρατική κοινωνία.
Άρθρο της Αμερικανίδας φιλοσόφου Martha Nussbaum, ελαφρώς διασκευασμένο

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Κωστής Παλαμάς, ο συνθέτης του Ολυμπιακού ύμνου, ήταν ένας από τους
πολυγραφότερους Έλληνες λογοτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους. Έδειξε, μάλιστα, ιδιαίτερο
ενδιαφέρον στα θέματα που αφορούν στην παιδεία. Η παιδεία κατά τον Παλαμά πρέπει να
αντικατοπτρίζει την ταυτότητα ενός λαού καθώς αποτελεί πολύτιμη κληρονομιά του έθνους.
Πολύτιμος αρωγός σε αυτό θα σταθεί ο δάσκαλος.

Στον Δάσκαλο

Σµίλεψε1 πάλι, δάσκαλε, ψυχές! 

Κι ότι σ’ απόµεινε ακόµη στη ζωή σου, 
Μην τ’ αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή2 πνοή σου! 
Χτίσ’ το παλάτι, δάσκαλε σοφέ! 

Κι αν λίγη δύναµη µεσ’ το κορµί σου µένει, 

Μην κουρασθείς. Είν’ η ψυχή σου ατσαλωµένη3
Θέµελα4 βάλε τώρα πιο βαθειά, 
Ο πόλεµος να µη µπορεί να τα γκρεµίσει. 

Σκάψε βαθειά. Τι κι’ αν πολλοί σ’ έχουνε λησµονήσει; 

Θα θυµηθούνε κάποτε κι αυτοί 
Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας5 στην πλάτη, 
Υποµονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι ...

1
διαμόρφωσε
2
τελευταία
3
δυνατή
4
Θεμέλια, βάσεις
5
μυθικό πρόσωπο που έφερε στους ώμους του τον ουρανό
Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 2 από 4
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2012-2013

ΘΕΜΑΤΑ
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο των δυο τελευταίων παραγράφων του
Κειμένου 1 («Οι πολίτες του κόσμου… πως αυτή η ικανότητα ορθολογισμού είναι σημαντική σε κάθε
δημοκρατική κοινωνία»).

Μονάδες 15

Θέμα Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το Κείμενο 1 τις παρακάτω προτάσεις,

γράφοντας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

α. Η κρίση στην παιδεία είναι πρόβλημα πρωτίστως εθνικό.

β. Για να εξασφαλιστεί η δημοκρατική λειτουργία μιας κοινωνίας χρειάζεται να παρέχεται στους

νέους ευρεία μόρφωση ανθρωπιστικού χαρακτήρα.

γ. Η εξειδίκευση οδηγεί στη μονομέρεια.

δ. Χαρακτηριστικό του υπεύθυνου και ενεργού πολίτη είναι η κριτική αμφισβήτηση.

ε. Το παράδειγμα του Σωκράτη επηρέασε το δυτικό τρόπο σκέψης ως προς την εκπαίδευση των
νέων.

Μονάδες 10

Β2. α. Να γράψετε δυο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με
κυριολεκτική και έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας. (μονάδες 8)
β. Ποια είναι η πρόθεση της συγγραφέως στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1; Πώς ο
τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου υπηρετεί αυτήν την πρόθεση; (μονάδες 7)

Μονάδες 15

Β3. α. «Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, τα προβλήματα που έχουμε να επιλύσουμε -είτε είναι
οικονομικά είτε οικολογικά είτε θρησκευτικά ή πολιτικά-είναι πλανητικής κλίμακας. Κανείς μας
δεν ξεφεύγει από αυτή την παγκόσμια αλληλεξάρτηση».
Το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί σε αυτό το απόσπασμα της τρίτης παραγράφου του
Κειμένου 1 είναι το α΄ πληθυντικό . Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα αυτής της
επιλογής στον αναγνώστη; (μονάδες 7)
β. Να ξαναγράψετε το παραπάνω απόσπασμα της τρίτης παραγράφου αντικαθιστώντας το α’
πληθυντικό σε γ’ πληθυντικό πρόσωπο. Τι αλλαγές παρατηρείτε στο ύφος; (μονάδες 8)
Μονάδες 15
Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 3 από 4
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2012-2013

Θέμα Γ

Γ1. Στο ποίημα γίνεται λόγος για το δύσκολο έργο που έχει αναλάβει κάθε δάσκαλος, προκειμένου
να διαπαιδαγωγήσει τους νέους. Να τεκμηριώσετε την παραπάνω θέση, αξιοποιώντας τρεις
διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες του ποιήματος. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το «παλάτι» που
καλείται ο δάσκαλος να χτίσει; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15

Θέμα Δ

Δ1. Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες από το Κείμενο 1 να καταθέσετε την προσωπική
σας γνώμη σε ένα άρθρο (300-400 λέξεων) στην εφημερίδα του σχολείου σας, στο οποίο να
παρουσιάσετε τις ανεπάρκειες του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος και να προτείνετε τρόπους
με τους οποίους οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση του παιδευτικού ρόλου του
σχολείου.
Μονάδες 30

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 4 από 4