Answer (Biology)

Biologi Tingkatan 4 Jawapan
BAB
Pengenalan kepada Biologi
dan Peraturan Makmal
1 Introduction to Biology and Laboratory
Rules
1.1 Bidang Biologi dan Kerjaya

Fields and Careers in Biology
1. benda hidup, interaksi

living things, interactions
2. (a) (ii) (b) (iii) (c) (i) (d) (iv)
3. Bidang biology Perkembangan

Biology filed Development
Penghasilan • Penggunaan mikroorganisma untuk menghasilkan makanan seperti keju

makanan dan roti
Food production Use of microorganisms in food production such as cheese and bread
Pertanian • Inovasi pertanian seperti hidroponik dan aeroponik

Agricultural Agricultural innovations such as hydroponic and aeroponic
Bioteknologi • Penggunaan pengetahuan dan teknik bioteknologi untuk menghasilkan

Biotechnology produk berguna
The use of knowledge and biotechnological techniques to produce useful products
Perubatan • Persenyawaan in vitro, rawatan hormon dan pembedahan

Medical In vitro fertilisation, hormonal treatment and surgery
Farmasi • Penghasilan ubatan moden seperti pil sintetik dan vitamin

Pharmaceutical Production of modern medicines such as synthetic pills and vitamins
4. (a) Benar/ True

(b) Benar/ True
(c) Palsu/ False
(d) Benar/ True
(e) Palsu/ False
(f ) Benar/ True
Kuasai SPM 1.1 – Kertas 1

A
1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

1.2 Keselamatan dan Peraturan dalam Makmal Biologi

Safety and Rules in Biology Laboratory
1. Peralatan Fungsi
Equipment Function
Kasut makmal Melindungi kaki daripada kecederaan akibat terpijak serpihan kaca atau tumpahan
Laboratory shoes bahan kimia
Protects the feet from injury due to accidently stepping on glass pieces or chemical spills
Baju makmal Melindungi pakaian dan badan daripada tumpahan bahan kimia
Lab coat Protects the clothes and body from chemical spills
Gogal Mencegah mata daripada terkena percikan bahan kimia

Goggles Protect the eyes from chemical splashes
Topeng muka Melindungi sistem pernafasan daripada asap, wap dan habuk
Face mask Protects respiratory system from smoke, vapour and dust
Sarung tangan Melindungi tangan semasa mengendalikan sampel biologi

Gloves Protect the hands while handling biological samples
2. Kebuk wasap: toksik, klorin, bromin

Fume hood: toxic, chlorine, bromine
Kabinet aliran lamina: steril, pencemaran
Laminar flow cabinet: sterile contamination
Kabinet keselamatan biologi: mikroorganisma, pengguna
Biological safety cabinet: microorganisms, user
Stesen pancuran kecemasan: membilas, berbahaya
Emergency shower station: wash, hazardous
Stesen pencuci mata: mata, asid, alkali
Eye wash station: eyes, acid, alkali
3. (a) 3 (b)
3 (c)
7 (d)
7
(e) 7
4. Kategori bahan sisa biologi Kaedah pengurusan

Category of biological wastes Management method
Sisa tajam Buang ke dalam bekas khas untuk sisa tajam

Sharp wastes Discarded into a special bin for sharp wastes
Sisa tidak tajam Buang ke dalam beg plastik biobahaya, disteril dan kemudian
Non-sharp wastes dibuang ke dalam tong biobahaya
Discarded into the biohazard plastic bags, sterilised and then discarded into the
biohazard bin
Bangkai haiwan Balut dengan kertas tisu, bungkus dalam beg plastik biobahaya dan
Animal carcases disejukbekukan
Wrap with tissue paper, pack into the biohazard plastic bag and frozen
Cecair Sisa dinyahkontaminasi secara autoklaf sebelum dilupuskan

Liquids The waste is decontaminated by autoclaving before disposal
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 2

5. Maklumkan kepada guru Jadikan kawasan tumpahan Taburkan pasir ke atas

atau pembantu makmal. sebagai kawasan larangan. tumpahan bahan kimia.
Report to your teacher or Make the spillage area as a Pour sand onto the chemical
laboratory assistant. restricted area. spillage.
Kautkan tumpahan bahan kimia dengan

menggunakan alat yang sesuai. Buang dengan selamat.
Scoop up the chemical spillage using appropriate Dispose safely.
apparatus.
6. (a) Minat dan sifat ingin tahu tentang alam sekeliling / Having interest and curiosity towards the environment
(b) Jujur dan tepat dalam merekod serta mengesahkan data / Being honest and accurate in recording and validating data
(c) Rajin dan tabah dalam menjalankan sesuatu kajian / Being diligent and persevering in carrying out a study

A
1.3 Berkomunikasi dalam Biologi

Communicating in Biology
1. (a) dimanipulasikan (b)

bergerak balas
manipulated responding
2. Graf garis, carta bar dan histogram/ Line graph, bar chart and histogram
3. • Besar, tepat dengan menggunakan pensel yang tajam / Large, accurate using a sharp pencil
• Tidak berlorek secara artistik / No artistic shading
• Garis yang dilukis perlu jelas dan tidak terputus-putus / Lines drawn must be clear and continuous
• Mesti berlabel/ Must be labelled
• Mempunyai tajuk/ Must have titles
4. (a) (i) Satah sagital/ Sagittal plane (ii) Satah melintang/ Horizontal plane
(iii) Satah frontal/ Frontal plane
(b) (i) Keratan membujur (ii) Keratan rentas/ melintang
Longitudinal section Cross section/ horizontal
(c) (i) Posterior (ii) Anterior

Posterior Anterior
(iii) Superior (iv) Inferior
Superior Inferior
(v) Lateral
Lateral

A

1.4 Penyiasatan Saintifik dalam Biologi

Scientific Investigation in Biology
1.
X W S R T U V Q P

B
MODUL SPM The word biology originates from two Greek words
that mean ‘study’ and ‘live’.
Kertas 1 • Biologi ialah sains yang mengkaji
tentang kehidupan.
1. B 2. A Biology is the science that studies about life.
3. A 4. B
(b) Kerjaya dalam bidang:
Careers in the field
• Penyelidikan / Research
Kertas 2 Penyelidik diperlukan dalam institusi
penyelidikan seperti MARDI, PORIM, IMR.
Bahagian A Researchers are needed in research institutes such
as MARDI, PORIM, IMR.
1. (a) Apakah kesan baja urea ke atas
pertumbuhan tumbuhan? Penyelidikan penting untuk membantu
What is the effect of urea fertiliser on the growth of manusia menyelesaikan masalah serta
plants? membuat reka cipta baharu.
Research is important to help humans to solve
(b) (i) Ketinggian
tumbuhan sebelum
problems as well as make new inventions.
eksperiman, isi padu air
Height of plants before experiment, volume of • Pendidikan / Education
water Mengajar mata pelajaran biologi di

(ii)
Baja urea/ Urea fertiliser sekolah dan di institut pengajian tinggi

(ii) Ketinggian tumbuhan selepas tiga penting untuk generasi masa hadapan
minggu/ Height of plants after three weeks Teaching the subject biology in schools and
institutes of higher learning is important for the

(c) Baja urea mempengaruhi pertumbuhan future generations.
tumbuhan. • Kesihatan alam sekitar / Environmental health
The urea fertiliser affects the growth of plants.
Perkhidmatan perundingan berkaitan
(d)
Data yang dikumpulkan semasa eksperimen dengan isu-isu alam sekitar, perundangan
mestilah tepat. alam sekitar serta penilaian impak alam
The data gathered during the experiment must be
accurate.
sekitar (EIA) semakin penting.
Consultation service related to environmental issues,

(e) Baja urea mempengaruhi pertumbuhan environmental laws as well as environmental impact
tumbuhan. evaluation (EIA) is becoming more important.
Urea fertiliser affects the growth of plants. • Bioteknologi / Biotechnology
Ahli biologi menggunakan pengetahuan
Bahagian B
dan teknik bioteknologi untuk
2. (a) • Perkataan biologi berasal dari dua menghasilkan produk berguna.
perkataan Yunani yang bermaksud Biologist uses the knowledge and biotechnological
‘kajian’ dan ‘kehidupan’. techniques to produce useful products.

(c) • Secara ringkasnya, kaedah saintifik ialah Bahagian C

kaedah yang sistematik untuk 3. (a) Apakah kesan air terhadap percambahan
mendapatkan bukti melalui pemerhatian, biji benih?
persoalan, pembentukan hipotesis dan What is the effect of water on germination?
pengujian hipotesis.
Briefly, the scientific method is a systematic method (b) Tujuan / Aim:
to obtain evidence through observation, enquiry, Untuk menyiasat kesan air terhadap
hypothesis formation and hypothesis testing. percambahan biji benih
Pemerhatian / Observation To investigate the effect of water on
• Semua penyiasatan biologi bermula germination
dengan pemerhatian sekeliling. Hipotesis / Hypothesis:
All biological investigations begin with the Biji benih memerlukan air untuk
observation of the environment.
bercambah
Penyataan masalah / Problem statement Seeds need water to germinate
• Berdasarkan pemerhatan ini, ahli sains Pemboleh ubah / Variables:
bertanya satu soalan, iaitu soalan Pemboleh ubah yang dimanipulasikan:
penyelidikan. Kehadiran air
Based on these observations, the scientist asks a Manipulated variable: Presence of water
question, that is a research question.
Pemboleh ubah yang bergerak balas:
Pembentukan hipotesis / Hypothesis formation Percambahan biji benih
• Berdasarkan persoalan ini, ahli sains Responding variable: Germination of seed
mencadangkan satu jawapan tentatif Pemboleh ubah yang dimalarkan: Bilangan
atau hipotesis diajukan. biji benih dalam tanah /serbuk gergaji
Based on this question, the scientist will suggest a Constant variable: Number of seeds in soil/saw dust
tentative answer or a hypothesis is put forward.
Bahan / Materials:
Pengujian hipotesis / Hypothesis testing Biji benih tanah / serbuk gergaji, air
• Pengujian hipotesis dljalankan dengan Seeds, soil/saw dust, water
membuat pemerhatian lanjut dan / atau
melakukan eksperimen.
Hypothesis testing is carried out by making further
observations and / or conducting an experiment. FOKUS KBAT
Kesimpulan / Conclusion Murid-murid itu perlu mengendalikan spesimen di
• Keputusan eksperimen akan menyokong dalam kabinet keselamatan biologi kerana sampel itu
atau tidak menyokong (menyangkal) berlabel bahan biobahaya yang mungkin melibatkan
hipotesis. mikroorganisma berbahaya.
The results of the experiment will support or not
The students need to handle the specimen in the biosafety cabinet
support (refute) the hypothesis.
because the sample is labelled biohazard that might involve
• Jika hipotesis disokong, hipotesis dangerous microorganism.
diterima. Jika hipotesis yang tidak
disokong, hipotesis ditolak dan satu
hipotesis baru akan dibentuk.
If the hypothesis is supported, the hypothesis is
accepted. If the hypothesis is unsupported, the
hypothesis is rejected and a new hypothesis is
formed.

BAB (d) (i) nukleus, sitoplasma, plasma, membran

Biologi Sel dan Organisasi nucleus, cytoplasm, plasma membrane
2 Sel
Cell Biology and Organisation
(ii) tetap
fixed
2.1 Struktur dan Fungsi Sel 3. Sel tumbuhan:

Cell Structure and Function
(a) Jalinan endoplasma licin
1. (a) Smooth endoplasmic reticulum
Dinding sel
Cell wall Nukleus
(b) Jalinan endoplasma kasar
Nucleus Rough endoplasmic reticulum
Membran plasma
Plasma membrane Vakuol
(c) Ribosom
Vacuole Ribosome
Sitoplasma
Cytoplasm
(d) Mitokondrion
Mitochondrion

(b) Mewarnakan nukleus kepada warna perang.
(e) Dinding sel
To stain the cell nucleus brown. Cell wall

(c) Bawang merupakan organ simpanan di
(f ) Nukleus
dalam tanah. Maka, sel bawang tidak Nucleus
mengandungi kloroplas kerana fotosintesis
(g) Membran nukleus
tidak berlaku tanpa cahaya. Nuclear membrane
Onions are underground storage organs. Hence,
(h) Jasad Golgi
the onion cells do not have chloroplasts because Golgi apparatus
photosynthesis cannot take place when light is absent.
(i) Vakuol
(d) (i) dinding sel, membran plasma, nukleus, Vacuole
sitoplasma, vakuol
(j) Kloroplas
cell wall, plasma membrane, nucleus, vacuole Chloroplast
(ii) kloroplas
(k) Membran plasma
chloroplasts Plasma membrane

(l) Sitoplasma
2. (a) Cytoplasm
Membran plasma
Plasma membrane Sel haiwan:
Nukleus (a) Membran plasma
Nucleus Plasma membrane
Sitoplasma
(b) Lisosom
Cytoplasm Lysosome

(c) Sitoplasma

(b) Sel dikelilingi oleh membran plasma yang Cytoplasm
nipis.
(d) Mitokondrion
The cell is surrounded by a thin plasma membrane. Mitochondrion

(c) Larutan metilena biru mewarnakan
(e) Sentriol
sitoplasma dan nukleus kepada biru. Centriole
The methylene blue solution stains the cytoplasm and
(f ) Jalinan endoplasma licin
nucleus blue. Smooth endoplasmic reticulum


(g) Nukleus
Nucleus

(h) Membran nukleus
Nuclear membrane

(i) Jalin endoplasma kasar
Rough endoplasmic reticulum

(j) Ribosom
Ribosome

(k) Jasad Golgi
Golgi apparatus

4. Komponen sel Struktur Fungsi
Cell component Structure Function
Membran plasma • Merangkumi dwilapisan • Mengawal pergerakan

Plasma membrane fosfolipid, molekul protein dan bahan yang masuk dan keluar
kolesterol yang menyebabkan dari sel
membran itu bersifat Controls the movement of
separa telap substances in and out of the cell
Consists of the phospholipid bilayer,
protein and cholesterol molecules
that cause the membrane to be
semi-permeable
Dinding sel • Tegar dan mengelilingi setiap sel • Memberi sokongan dan
Cell wall tumbuhan
mengekalkan bentuk sel
Rigid and encloses every plant cells. tumbuhan
• Terbina daripada selulosa Gives support and shape to
Dinding sel cellulose
Cell wall Made up of plant cells
Sitoplasma • Bahagian protoplasma di antara • Medium untuk pelbagai tindak

Cytoplasm membran plasma dan balas biokimia sel dalam sel.
nukleus Medium for many cellular biochemical
The protoplasm part between the reaction
plasma membrane and nucleus
• Mengandungi komponen sel.

Contains cell components
Nukleus • Struktur berbentuk sfera • Pusat pengawalan semua

Nucleus
yang dikelilingi oleh dua lapisan aktiviti dalam sel
membran nukleus Control centre for all activities of
Spherical structure surrounded by a the cell
double-layered nuclear membrane • Diperlukan untuk menurunkan
Nukleoplasma
Nucleoplasm • Mengandungi kromosom , ciri pewarisan ke generasi
nukleoplasma dan nukleolus baru
Nukleolus Contains chromosome , Essential for passing inherited
Nucleolus
nucleoplasm and nucleolus characteristics to the new generation
• Organel terbesar dalam sel
The largest organelle in the cell

Jalinan endoplasma • Jalinan endoplasma kasar terdiri • Jalinan endoplasma kasar

Endoplasmic reticulum daripada satu sistem rangkaian mengangkut protein yang
pundi leper dengan ribosom disintesis oleh ribosom ke jasad
Jalinan endoplasma licin pada permukaan luarnya. Golgi.
Smooth endoplasmic Rough endoplasmic reticulum consists of Rough endoplasmic reticulum transports
reticulum
an interconnected system of flattened sacs protein synthesised by ribosomes
with ribosomes on its outer surface. to the Golgi apparatus.
• Jalinan endoplasma licin terdiri • Jalinan endoplasma licin
daripada satu sistem rangkaian mensintesis lipid .
Jalinan endoplasma kasar
Rough endoplasmic
tubul tanpa ribosom di Smooth endoplasmic reticulum
reticulum dalam sitoplasma. synthesises lipid .
Smooth endoplasmic reticulum consists
of a network of interconnected tubes
without ribosomes in the cytoplasm.
Mitokondrion • Berbentuk rod • Tempat respirasi sel aerobik

Mitochondrion
Rod -shaped berlaku
Membran dalaman • Terdiri daripada dua lapisan Site of aerobic cellular respiration.
Inner membrane
membran dan lapisan dalamnya • Makanan dioksidakan untuk
Matriks Kristae berlipat untuk membentuk membebaskan tenaga dan
Matrix Cristae
krista kemudian disimpan dalam
Membran luaran Consists of two membranes, the inner bentuk ATP .
Outer membrane layer folded to form cristae Food is oxidised to release energy and
then stored in the form of ATP .
Jasad Golgi • Terdiri daripada pundi leper • Pusat untuk memproses dan
Golgi apparatus
berhimpun yang diikat bersama mengangkut protein dan
oleh satu lapisan membran. lipid ke luar sel.
Consists of a stack of flattened Centre to process and transport
Sisternae sacs proteins
Cisternae bound by a membrane. and lipids out of the cell.
Vesikel rembesan • Menghasilkan lisososom

Secretory vesicle yang mengandungi enzim
hidrolitik .
Produces lysosomes containing
hydrolytic enzymes.
Lisosom • Pundi kecil berbentuk sfera • Enzim hidrolisis dirembeskan

Lysosome yang diliputi oleh satu lapisan ke dalam vakuol untuk
Enzim hidrolisis
membran mencernakan makanan.
Hydrolytic enzymes Small, spherical sacs covered by a single Hydrolytic enzymes are released into the
membrane vacuoles to digest food.
• Mengandungi enzim • Menguraikan organel lama dan
hidrolitik sel-sel lama atau rosak
Contains hydrolytic enzymes Breaks down worn-out organelles and old
or damaged cells

Ribosom • Granul berbentuk sfera kecil • Tapak sintesis protein .

Ribosome yang melekat pada permukaan
Site of protein synthesis.
Subunit besar jalinan endoplasma kasar
Large subunit
Small spherical granules attached to the
surface of the rough endoplasmic reticulum
• Terdiri daripada asid
Subunit kecil
Small subunit ribonukleik dan protein
Consists of ribonucleic acid and protein
Kloroplas • Diliputi oleh membran dalam • Tapak di mana proses

Chloroplast dan luar fotosintesis berlaku.
Consists of outer and inner membranes
Site of photosynthesis .
• Mengandungi pigmen
klorofil • Tenaga cahaya diperangkap
chlorophyll
oleh klorofil untuk
Contains pigments
Granum
melakukan fotosintesis.
Stroma
Stroma Granum Light energy is trapped by chlorophyll
to carry out photosynthesis.
Sentriol • Terdiri daripada sepasang set • Membentuk gelendong

Centriole mikrotubul yang disusun semasa pembahagian sel.
pada sudut tepat satu sama lain Forms spindles during cell
Consists of a pair of cylindrical division.
microtubules arranged at right angles
to each other
• Hanya terdapat dalam sel
haiwan
Only found in animal cells
Vakuol • Satu ruang besar mengandungi • Sap sel menyimpan gula, asid
Vacuole sap sel yang dikelilingi oleh amino dan hasil buangan .
tonoplas The cell sap stores sugars, amino acids
A large sac containing cell sap surrounded and waste products .
by the tonoplast • Mengambil air ke dalam sel
• Terdapat dalam semua sel tetapi melalui proses osmosis
biasanya sangat kecil atau tiada osmosis
Takes water into the cell by
Vakuol
Vacuole
dalam sel haiwan • Sel yang segah memberi
Found in all cells, but small or absent in sokongan teguh kepada
animal cells
tumbuhan herba .
Turgid cell gives support to
herbaceous plants.

5. Persamaan/ Similarity
Kedua-dua sel mempunyai nukleus, sitoplasma, membran sel, mitokondrion, ribosom, jalinan endoplasma
kasar, jalinan endoplasma licin dan jasad Golgi.
Both cells have nucleus, cytoplasm, cell membrane, mitochondrion, ribosome, rough endoplasmic reticulum, smooth endoplasmic
reticulum and Golgi appraratus.
Sel haiwan/ Animal cell Struktur/ Structure Sel tumbuhan/ Plant cell
Tidak mempunyai bentuk tetap Bentuk/ Shape Mempunyai bentuk tetap

Does not have a fixed shape Has a fixed shape
Tidak mempunyai dinding sel Dinding sel/ Cell wall Mempunyai dinding sel
Does not have a cell wall Has a cell wall
Tiada vakuol (jika ada saiznya kecil) Vakuol/ Vacuole Vakuol yang besar
No vacuole (if present, it is small) Large vacuole
Tidak mempunyai kloroplas Kloroplas/ Chloroplast Mempunyai kloroplas

Does not have chloroplasts Has chloroplasts
Menyimpan glikogen Bahan simpanan Menyimpan kanji

Store glycogen Storage substances Store starch
Kuasai SPM 2.1 – Kertas 2 (Bahagian A)

(a) (i) Kloroplas / Choroplast
(ii) Klorofil / Chlorophyll
(b) • Sel itu tidak dapat memerangkap tenaga cahaya. / The cell is unable to trap light energy.
• Fotosintesis tidak dapat dijalankan. / Photosynthesis cannot be carried out.
2.2 Proses Hidup Organisma Unisel

Living Processes in Unicellular Organisms
1. Amoeba sp. : Paramecium sp. :

(a) Membran plasma (a) Silium
Plasma membrane Cilium

(b) Nukleus
(b) Makronukleus
Nucleus Macronucleus

(c) Pseudopoduim
(c) Vakuol mengecut
Pseudopodium Contractile vacuole

(d) Vakuol makanan
(d) Mikronukleus
Food vacuole Micronucleus

(e) Vakuol mengecut
(e) Alur makanan
Contractile vacuole Oral groove

(f ) Endoplasma
(f ) Vakuol makanan
Endoplasm Food vacuole


2. Proses hidup
Life process
Amoeba sp. Paramecium sp.
Pertumbuhan Membesar dengan mensintesis Membesar dengan mensintesis

Growth sitoplasma baharu sitoplasma baharu
Grow by synthesising new cytoplasm Grow by synthesising new cytoplasm
Pergerakan Bergerak menggunakan pseudopodium Bergerak menggunakan pukulan silium

Movement
dan diikuti dengan pengaliran sitoplasma secara beritma
ke dalam pseudopodium yang diunjurkan Moves using rhythmic beating of the cilia
Moves by extending out its pseudopodium followed
by the flow of cytoplasm into the extended pseudopodium
Pemakanan (a) Mengepung makanan secara (a) Pukulan silium membantu
Nutrition fagositosis zarah makanan masuk ke dalam alur
phagocytosis
Trap food by mulut dan ke dalam sitoplasma .
(b) Vakuol makanan terbentuk dan The beating of the cilium helps to transfer
bergabung dengan lisosom . food particles into the oral groove and into the
cytoplasm .
The food vacuole is formed and combines
with lysosome . (b) Vakuol makanan terbentuk dan
(c) Enzim lisozim dirembeskan ke bergabung dengan lisosom .
dalam vakuol. Food vacuole is formed and combines with
lysozyme lysosome .
Enzyme is secreted into the
vacuole. (c) Enzim lisozim dirembeskan ke
(d) Makanan dihidrolisis dan nutrien dalam vakuol.
diserap. Enzyme lysozyme is secreted into the
The food is hydrolysed and the nutrients are vacuole.
absorbed. (d) Makanan dihidrolisis dan nutrien
(e) Hasil buangan dikeluarkan . diserap.
The wastes are discharged . The food is hydrolysed and the nutrients are
absorbed.
(e) Bahan yang tidak dicernakan
dikeluarkan melalui liang dubur.
The undigested substances are discharged
through its anal pore.
Respirasi Pertukaran oksigen dan karbon dioksida Pertukaran oksigen dan karbon dioksida
Respiration berlaku melalui membran plasma secara berlaku melalui membran plasma secara
resapan ringkas . resapan ringkas .
Exchange of oxygen and carbon dioxide gases Exchange of oxygen and carbon dioxide gases
occur through the plasma membrane by occur through the plasma membrane by
simple diffusion . simple diffusion .
Perkumuhan (a) Bahan buangan seperti karbon Air berlebihan yang meresap dikeluarkan
Excretion dioksida dan ammonia dibuang daripada sel apabila vakuol
melalui membran plasma secara mengecut. Proses ini dinamakan sebagai
resapan ringkas . pengosmokawalaturan .
Wastes such as carbon dioxide and ammonia are Excess water is removed from the cell when the
removed by simple diffusion . contractile vacuole contracts. This process is known as
osmoregulation .

(b) Air berlebihan dikeluarkan daripada

sel apabila vakuol mengecut.
Proses ini dinamakan sebagai
pengosmokawalaturan .
Excess water is removed from the cell when the
contractile vacuole contracts. This process is
known as osmoregulation .
Pembiakan (a) Membiak secara aseks melalui (a) Membiak secara aseks melalui
Reproduction
belahan dedua . belahan dedua .
Reproduce asexually by binary fission . Reproduce asexually by binary fission .
(b) Dalam keadaan yang tidak sesuai, (b) Dalam keadaan yang tidak sesuai,
Amoeba sp. membentuk spora . Paramecium sp. membiak secara
When the condition is unsuitable, Amoeba sp. konjugasi .
forms spores . When the condition is unsuitable, Paramecium
sp. reproduces by conjugation .

(a) P : Vakuol mengecut anterior / Anterior contractile vacuole
Q : Silium / Cillium
R : Vakuol makanan / Food vacuole
S : Vakuol mengecut posterior / Posterior food vacuole
T : Alur mulut / Oral groove
(b) Pemakanan holozoik, iaitu memakan zarah halus terutamanya bakteria
Holozoic nutrition by feeding on fine particles
2.3 Proses Hidup Organisma Multisel

Living Processes in Multicellular Organisms
1. (a) (i) Sel darah merah

Red blood cell
(ii) Sel sperma
Sperm cell
(iii) Sel epitelium
Epithelial cell
(iv) Sel darah putih
White blood cell
(v) Sel otot
Muscle cell
(vi) Sel saraf
Nerve cell

(b) Sel mesofil berspan Mengangkut air dan garam mineral terlarut dari
Spongy mesophyll cell akar ke seluruh bahagian pokok
Transports water and mineral salts from the root to all parts of
the tree
Salur xylem Mengangkut bahan organik terhasil seperti

Xylem vessel sukrosa dari daun ke bahagian lain tumbuhan
Transports organic substances produced such as sucrose from
the leaves to other parts of the plant
Tiub tapis Memudahkan peresapan gas ke dalam dan keluar

Sieve tube dari daun
Enables the diffusion of gases into and out of the leaf
Sel akar rambut Mengawal pembukaan dan penutupan stoma bagi

Root hair cell pertukaran gas dan transpirasi
Controls the opening and closing of the stoma for gaseous
exchange and transpiration
Sel pengawal Menyerap air dan garam mineral terlarut daripada

Guard cells air tanah
Absorbs water and dissolved mineral salts from the soil water
2. (a) Mitokondrion/ Mitochondrion

Mensenyawakan ovum/ To fertilise the ovum
(b) Mitokondrion/ Mitochondrion
Membolehkan pergerakan/ To enable movements
(c) Mitokondrion/ Mitochondrion
Menjalankan pembahagian sel secara mitosis/ To carry out mitotic cell division
(d) Kloroplas/ Chloroplast
Menjalankan fotosintesis/ To carry out photosynthesis
(e) Jalinan endoplasma, jasad Golgi/ Endoplasmic reticulum, Golgi apparatus
Mensintesiskan dan merembeskan enzim dan hormon/ To synthesise and secrete the enzymes and hormones
(f ) Mitokondrion, jalinan endoplasma, jasad Golgi/ Mitochondrion, endoplasmic reticulum, Golgi apparatus
Metabolisme karbohidrat, protein dan lipid/ Carbohydrate, protein and lipid metabolism

A
2.4 Aras Organisasi

Level of Organisation
1. (a)
Sel Tisu Organ Sistem Organisma
Cell Tissue Organ System Organism
(b) (i) Unit asas semua benda hidup/ Basic unit of all living things

(ii) Suatu kumpulan sel yang mempunyai struktur yang sama dan khusus untuk menjalankan fungsi
yang sama
A group of cells that are similar in structure and are specialised to carry out the same function
(iii) Pelbagai tisu yang dikumpul bersama dan melakukan satu atau lebih daripada satu fungsi khusus
Different tissues grouped together and coordinated to carry out one or more specific functions
(iv) Terdiri daripada pelbagai kumpulan organ yang bekerjasama untuk menjalankan suatu proses hidup
Consists of a group of several different organs that work together to carry out a living process
(v) Terdiri daripada pelbagai sistem organ, setiap satu khusus menjalankan fungsi tertentu dan
bekerjasama sebagai satu unit bersepadu dan berkoordinasi
Consists of all the different organ systems, each specialised to carry out certain functions and work together as an integrated and
coordinated unit
2. (a) Sel (b)

kardiak
cell cardiac

(c) jantung (d)
sistem peredaran darah
heart blood circulatory system

4. Sistem Fungsi
System Functions
(a) Sistem peredaran • Mengangkut gas respirasi , nutrien dan hormon ke sel badan
darah Transports respiratory gases , nutrients and hormones to the body cells
Blood circulatory system
• Mengangkut bahan buangan ke organ perkumuhan
Transports waste substances to excretory organs
(b) Sistem respirasi • Membenarkan pengambilan oksigen dan penyingkiran karbon dioksida
Respiratory system oxygen
Allows uptake and carbon dioksida elimination
(c) Sistem pencernaan • Menyerap nutrien dan menyingkirkan bahan tidak tercerna
Digestive system
Absorbs nutrients and eliminates undigested materials
(d) Sistem perkumuhan • Mengeluarkan bahan buangan seperti karbon dioksida dan urea
Excretory system wastes substances
Removes metabolic such as carbon dioxide and urea
• Mengawal atur tekanan osmosis dalam darah
Regulates osmotic pressure in the blood
(e) Sistem integumen • Menutupi dan melindungi badan daripada kecederaan, jangkitan dan
Integumentary system
dehidrasi
Covers and protects the body against injuries, infection and dehydration
(f ) Sistem rangka • Melindungi organ dalaman dan menyokong badan

Skeletal system
Protects internal organs and supports the body
• Menyediakan permukaan untuk pelekatan otot dan pergerakan
Provides surfaces for attachment of muscles and movement
(g) Sistem otot • Menghasilkan pergerakan melalui pengecutan dan pengenduran otot
Muscular system
Produces body movements by contraction and relaxation of muscles.

(h) Sistem limfa • Mengembalikan bendalir tisu ke dalam sistem peredaran darah
Lymphatic system blood circulatory system
Returns tissue fluid to the
• Memberi pertahanan terhadap jangkitan
Provides defenses against infection
(i) Sistem saraf • Mengesan rangsangan , mencetus tindak balas, menghantar

Nervous system impuls saraf dan mengintegrasikan aktiviti sistem lain
Detects stimuli , initiates responses, transmits nerve impulses and integrates the
activities of other systems
(j) Sistem endokrin • Menyelaras aktiviti badan bersama dengan sistem saraf
Endocrine system nervous system
Coordinates body activities with the
(k) Sistem pembiakan • Lelaki: Menghasilkan sperma dan hormon

Reproductive system sperms
Male: Produces and hormones
• Perempuan: Menghasilkan ovum dan hormon
Female: Produces ova and hormones

A
MODUL SPM
Kertas 1
1. C 2. C 3. D

(b) (i) • Membentuk penghalang pelindung
Kertas 2 antara kandungan sel dan
persekitaran luar.
Bahagian A Forms a protective barrier between cellular
1. (a) (i) Menyimpan bahan-bahan makanan contents and the external environment.
seperti gula, asid amino dan ion mineral • Mengawal pergerakan bahan-bahan
To store food substances such as sugars, amino ke dalam dan ke luar sel.
acids and mineral ions Regulates the movement of substances into

(ii)
• Sel tumbuhan akan hilang bentuk and out of the cell.
dan kesegahannya.
(ii)
• Bahan-bahan tidak dikehendaki akan
The plant cell would lose its shape and turgidity. memasuki sel
• Tidak terdapat tempat untuk Unwanted substances would enter the cell
menyimpan asid amino, gula dan • Bahan-bahan berguna akan mengalir
hasil buangan. keluar daripada sel
Useful substances would flow out of the cell
There will be no place to store amino acids,
sugars and waste products.


(c) (i) Sel tumbuhan / Plant cell Sel haiwan / Animal cell
Dinding sel hadir/ Cell wall present Tiada dinding sel/ No cell wall
Kloroplas hadir/ Chloroplast present Tiada kloroplas/ No chloroplast
(ii)
Sel tidak dapat menjalankan fotosintesis. / The cell will not be able to carry out photosynthesis.
Bahagian B
2. (a) (i) Sel ialah unit binaan asas bagi semua benda hidup.
Cell is a basic building unit of all living things.

(ii) Organel merupakan struktur yang amat kecil yang terdapat dalam sitoplasma sel. Organel
menjalankan fungsi yang tertentu. Contohnya, ribosom mensintesis protein dalam sel.
Organelle is a tiny structure found in the cytoplasm of a cell. It can carry out a specific function. For example, the ribosome
synthesises protein in a cell.

(iii) Organ merupakan struktur yang terdiri daripada beberapa jenis tisu yang bersama-sama
melaksanakan sesuatu fungsi tertentu dalam organisma. Contohnya, perut ialah organ yang
mencernakan makanan.
Organ is a structure made up of several different types of tissues that can carry out a specific function in an organism. For
example, the stomach is an organ that digests food.

(b) (i)
Dinding sel Membran plasma
Cell wall Nukleus Plasma membrane
Nucleus
Membran plasma Nukleus
Plasma membrane Vakuol Nucleus
Vacuole
Sitoplasma Sitoplasma
Cytoplasm Cytoplasm
(ii) Persamaan / Similarities:

Kedua-dua sel mempunyai sitoplasma, membran plasma dan nukleus
Both cells have cytoplasm, plasma membrane and nucleus
Differences / Perbezaan:
Sel tumbuhan mempunyai bentuk yang tetap, dinding sel dan vakuol besar manakala sel haiwan
tidak mempunyai bentuk tetap, tidak mempunyai dinding sel dan tiada vakuol atau jika ada,
saiznya kecil.
Plant cell has a definite shape, cell wall and a large vacuole while animal cells usually do not have a definite shape, have no
cell wall and do not have a vacuole or if it is present, it is very small.

(c) Mitokondria ialah tapak respirasi aerobik berlaku untuk mengoksidakan makanan bagi menghasilkan
tenaga dalam bentuk ATP yang sedia untuk digunakan oleh sel atau organisma.
This is the site where aerobic respiration occurs to oxidise food to produce energy in the form of ATP which is ready to be used by
the cell or organism.
Bahagian C
3. (a) Red blood cell / Sel darah merah
• Sel darah merah mempunyai bentuk cakera dwicekung yang kecil. Bentuk ini menambahkan nisbah
luas permukaan kepada isi padu dan membenarkan resapan oksigen masuk dan keluar dari sel darah
merah dengan cepat.
The red blood cell has the shape of a small biconcave disc. This shape increases the surface area to volume ratio and allows rapid
diffusion of oxygen into or out of the red blood cell.

• Sel darah merah tiada nukleus, maka mempunyai ruang yang lebih untuk mengisi pigmen respirasi,
hemoglobin.
The red blood cell has no nucleus so it has more space for respiratory pigment, haemoglobin.


• Pigmen hemoglobin mempunyai afiniti yang tinggi untuk oksigen.
The haemoglobin pigment has a high affinity for oxygen.

• Membran plasma sel darah merah adalah kenyal, membenarkannya mamasuki kapilari darah yang
sempit bagi mengangkut oksigen ke seluruh badan.
The plasma membrane of the cell is elastic, allowing it to squeeze through the narrow blood capillaries in order to transport
oxygen to the whole body.
Motor neurone / Neuron motor

• Neuron motor mempunyai akson yang panjang untuk menghantar impuls saraf ke efektor untuk
menghasilkan gerak balas yang sewajarnya.
Motor neurone has a long axon to send nerve impulses to effectors to produce the appropriate response.

• Penghantaran impuls dipercepatkan oleh nodus Ranvier dan kehadiran salut mielin yang bertindak
sebagai penebat elektrik.
The relay of an impulse is speed up by the node of Ranvier and the presence of the myelin sheath, which acts as an electrical
insulator.

• Neuron motor mengandungi banyak mitokondrion unluk menghasilkan ATP yang diperlukan untuk
penghantaran impuls saraf.
Motor neurones contain a lot of mitochondria to generate ATP that is required for the transmission of nerve impulses.
Sperma / Sperm

• Sperma mempunyai ekor untuk membolehkannya berenang ke arah ovum dalam tiub Falopio.
The sperm has a tail to enable it to swim towards the ovum in the Fallopian tube.

• Sperma mengandungi banyak mitokondrion untuk menjana ATP yang diperlukan untuk pergerakan.
The sperm contains many mitochondria to generate ATP needed for locomotion.

• Kepala spermatozoa mengandungi enzim hidrolitik yang boleh menguraikan membran plasma
ovum bagi membenarkan kemasukan sperma ke dalam ovum untuk persenyawaan.
The head of the sperms contains hydrolytic enzymes that can break down the plasma membrane of the ovum to allow penetration
of the sperm into the ovum for fertilisation.
(b) (i) Nutrisi / Nutrition

• Paramecium sp. menunjukkan nutrisi holozoik.
The Paramecium sp. shows holozoic nutrition.
• Paramecium sp. memakan bakteria atau alga hijau yang kecil (seperti diatom) yang terdapat di
dalam air.
It feeds on bacteria or small green algae (such as diatoms) found in water.
• Pukulan silium membantu Paramecium sp menolak zarah makanan ke dalam alur mulut.
The beating of the cilia helps the Paramecium sp. to push the food particle into the oral groove.
• Zarah makanan dihidrolisiskan oleh enzim.
The food particle is hydrolysed by the enzymes.

Pembiakan / Reproduction
• Paramecium sp. membiak secara aseksual melalui belahan dedua.
Paramecium sp. reproduces asexually through binary fission.
• When conditions are favourable, a mature Paramecium sp. will divide at the nucleus, followed by
the division of the cytoplasm before forming two daughter cells.
Apabila keadaan sesuai, Paramecium sp. yang matang akan membahagi pada nukleus, diikuti oleh pembelahan
sitoplasma sebelum membentuk dua sel anak.
• Bagi Paramecium sp. pembiakan seks, iaitu konjugasi berlaku apabila keadaan persekitaran
adalah tidak sesuai.
For the Paramecium sp. sexual reproduction, that is, conjugation occurs when the environmental condition is unsuitable.
(ii) • Paramecium sp. merupakan organisma yang kecil dengan nisbah luas permukaan dan isi padu
yang besar.
Paramecium sp. is a small organism with a large total surface area to volume ratio.
• Maka, pertukaran gas (karbon dioksida dan oksigen) boleh berlaku melalui resapan ringkas ke
mana-mana bahagian badan organisma.

Thus, the exchange of gaseous substances (carbon dioxide and oxygen) can occur through simple diffusion to any part of
the organism›s body.
• Oleh itu, Paramecium sp. tidak memerlukan sistem respirasi yang kompleks.
Hence, Paramecium sp. does not require a complex respiratory system.
FOKUS KBAT
(a) Organel ini ialah kloroplas. Kloroplas mengandungi pigmen hijau yang dipanggil klorofil. Klorofil memerangkap
tenaga daripada cahaya matahari untuk fotosintesis.
The organelle is chloroplast. Chloroplast contains green pigments called chlorophyll. Chlorophyll traps the energy from sunlight for
photosynthesis.
(b) Pigmen hijau di dalam daun tidak sama dengan pigmen hijau di dalam katak. Pigmen hijau di dalam daun (klorofill)
memerangkap tenaga dari cahaya matahari untuk menjalankan fotosintesis. Katak hijau tidak menjalankan
fotosintesis, oleh itu tiada organel ini di dalam sel katak.
The green pigment in leaves is not the same as the green pigment in the frog. Green pigment in leaves (chlorophyll) traps energy from the sun to
carry out photosynthesis. Green frogs do not carry out photosynthesis, so there are none of these organelles in the frog cell.

BAB
Pergerakan Bahan Merentasi
Membran Plasma
3 Movement of Substances Across the
Plasma Membrane
3.1 Struktur Membran Plasma

Structure of Plasma Membrane
1. (a) nutrien (b) oksigen (c) urea, karbon dioksida

nutrients oxygen urea, carbon dioxide
2. (a)
Benar (b)
Benar (c)
Salah (d)
Benar
True True False True
3. K Dwilapisan fosfolipid / Phospholipid bilayer

L Protein liang / Pore protein
M Kolesterol / Cholesterol
N Protein pembawa / Carrier protein
O Kepala hidrofilik / Hydrophilic head
P Ekor hidrofobik / Hydrophobic tail
Q Fosfolipid / Phospholipid
R Glikoprotein / Glycoprotein
S Rantai karbohidrat / Carbohydrate chain
4. Membran telap memilih Membran telap

Selectively permeable membrane Permeable membrane
Bersifat telap kepada molekul-molekul kecil seperti Bersifat telap kepada kebanyakan pelarut (air) dan
air dan glukosa molekul zat terlarut
Selectively permeable to small molecules such as water and Permeable to the many solvent (water) and solute molecules
glucose
Tidak membenarkan pergerakan molekul bersaiz Resapan boleh berlaku menerusi membran
besar untuk merentasinya. Diffusion can occur through the membrane
Does not allow the movement of large molecules across it
Contoh membran telap memilih ialah membran Contoh membran telap ialah dinding sel selulosa
telur dan membran tiub Visking. pada sel tumbuhan.
Examples of selectively permeable membranes are egg An example of a permeable membrane is the cellulose cell wall of
membrane and Visking tubing membrane. plant cells.


(a) A : Rantai karbohidrat / Carbohydrate chain
B : Kepala hidrofilik fosfolipid / Hydrophilic head of phospholipid
C : Ekor hidrofobik fosfolipid / Hydrophobic tail of phospholipid
D : Protein pembawa / Carrier protein
E : Protein ekstrinsik / Extrinsic protein
(b) Mengawal pergerakan bahan masuk dan keluar sel / Control the movement to substances into and out of the cells
3.2 Konsep Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma

Concept of Movement of Substances Across a Plasma Membrane
1. Saiz molekul, kekutuban molekul, cas ion

molecule size, molecule polarity, ionic charge
2.
Ciri bahan yang bergerak merentasi membran plasma
Characteristics of movement of substances across a plasma membrane
Bahan larut lipid Bahan tidak larut lipid

Lipid-soluble substances Lipid insoluble substances
Molekul tidak berkutub Molekul kecil dan ion Molekul besar

Nonpolar molecules Small molecules and ion Large molecules
3. Eksperimen
Dimanipulasikan: Jenis zat terlarut di dalam tiub Visking
Manipulated: Type of solute in the Visking tubing
Responding: Changes in colour of iodine solution and Benedict’s solution
Dimalarkan: Suhu
Fixed: Temperature
Perbincangan/ Discussion:
(a) Pembentukan mendakan merah bata yang berlaku menunjukkan kehadiran glukosa.
Formation of brick-red precipitate formed indicates the presence of glucose.
(b)
Tiub Visking yang bersifat telap memilih hanya membenarkan resapan molekul glukosa yang kecil.
Molekul kanji adalah terlalu besar untuk merentasi tiub Visking.
The Visking tubing is a selectively permeable membrane that only allows diffusion of small glucose molecules. Starch molecules are
too large to pass through the Visking tubing.
4. Eksperimen
Dimanipulasikan: Masa
Manipulated: Time
Bergerak balas: Aras larutan sukrosa di dalam tiub kapilari
Responding: Level of sucrose solution in capillary tube
Dimalarkan: Isi padu larutan, masa rendaman, suhu persekitaran
Fixed: Volume of solution, time of immersion, surrounding temperature

(a)
Tiub Visking mempunyai liang kecil yang boleh dilalui oleh molekul air tetapi tidak dapat dilalui oleh
molekul sukrosa. Tiub Visking bertindak sebagai membran telap memilih.
The Visking tubing consists of fine pores in which water molecules can pass through but not the sucrose molecules. Visking tubing
acts as a selectively permeable membrane.
(b)
Molekul air meresap merentasi membran telap memilih dari kawasan keupayaan air tinggi ke kawasan
keupayaan air rendah sehingga keseimbangan tercapai.
Water molecules diffuse across a selectively permeable membrane from an area of high water potential to an area of low water
potential until equilibrium is reached.
5.
Pengangkutan pasif
Passive transport
Resapan ringkas Resapan berbantu

Simple diffusion Facilitated diffusion
Osmosis
Pergerakan rawak zarah-zarah Osmosis Pergerakan molekul atau
(molekul atau ion) dari kawasan ion mengikut kecerunan
berkepekatan tinggi Resapan molekul air dari kepekatan dan dibantu oleh
ke kawasan berkepekatan kawasan keupayaan air protein pembawa atau
rendah , iaitu menuruni tinggi ke kawasan protein liang .
kecerunan kepekatan sehingga keupayaan air rendah Movement of molecules or ions down their
suatu keseimbangan tercapai. menerusi membran concentration gradient with the help of the
Random movement of particles (molecules telap memilih . carrier protein or pore protein .
or ions) from a region of higher Diffusion of water molecules from

concentration to a region of lower higher
a region of water potential to
concentration, that is, to move down lower
a region of water potential
a concentration gradient until an through a selectively permeable
equilibrum is reached.
membrane.
6. (a) spesifik, protein pembawa (b) bertukar bentuk

specific, carrier protein changes, shape
(c) bentuk
shape
7. (a) menentang (b) pembawa

against carrier
(c) tenaga
energy
8. (a) lebih tinggi, melekat (b) terurai, fosfat

higher, bind breaks down, phosphate
(c) membebaskan
releases

9. Persamaan/ Similarities
• Kedua-dua proses mengangkut bahan ke dalam atau ke luar sel.
Both processes transport substances into or out of the cells.
• Kedua-dua proses berlaku dalam sel hidup.
Both processes occur in living cells.
Perbezaan/ Differences
Pengangkutan pasif Aspek Pengangkutan aktif
Passive transport Aspect Active transport
Mengikut kecerunan kepekatan Kecerunan kepekatan Menentang kecerunan kepekatan

Down the concentration gradient Concentration gradient Against the concentration gradient
• Resapan ringkas tidak memerlukan Protein liang atau Memerlukan protein pembawa
protein pembawa pembawa Requires carrier protein
Simple diffusion does not require a carrier Pore or carrier protein
protein
• Resapan berbantu memerlukan
protein liang atau protein pembawa
Facilitated diffusion requires pore protein or
carrier protein
Tidak memerlukan tenaga Tenaga daripada ATP Memerlukan tenaga

Does not require energy Energy from ATP Requires energy
Proses berlanjutan sehingga suatu Keseimbangan Tiada keseimbangan akan tercapai

keseimbangan dinamik tercapai dinamik No equilibrium reached
Process continues until a dynamic equilibrium is Dynamic equilibrum
reached

B
3.3 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma dalam Organisma Hidup

Movement of Substances Across a Plasma Membrane in Living Organisms
1. (a) (i) Pertukaran gas antara alveolus peparu dengan kapilari darah di sekelilinginya
Gaseous exchange between the alveolus of the lungs and surrounding blood capillary
(ii)
Penyerapan air dari larutan tanah oleh rambut akar tumbuhan
Absorption of water from soil solution by plant root hairs
(iii)
Penyerapan glukosa dan asid amino oleh sel-sel epitelium vilus
Absorption of glucose and amino acids by the epithelial cells of villi
(b) Penyerapan ion mineral dari larutan tanah oleh rambut akar tumbuhan
Absorption of mineral ions from soil solution by plant root hairs
2. Larutan hipotonik: rendah

Hypotonic solution: lower
Larutan isotonik: sama
Isotonic solution: same
Larutan hipertonik: tinggi
Hypertonic solution: higher

4.
Jenis larutan Larutan hipotonik Larutan hipertonik Larutan isotonic
Types of solution Hypotonic solution Hypertonic solution Isotonic solution
Kesan terhadap sel Air

Air Air
haiwan Water
Water Air Water
Effects to the animal Water
cells
• Air meresap ke dalam • Air meresap keluar • Air meresap keluar dan
masuk ke dalam sel pada
sel secara osmosis dari sel secara osmosis.
Water diffuses into the cell Water diffuses out of the kadar yang sama .
cell by osmosis. Water diffuses out and into the
by osmosis
• Sel mengecut dan cell at equal rates.
• Sel mengembang • Sel mengekalkan
mengalami krenasi.
dan akhirnya meletus. shrinks bentuk normalnya
The cell and
The cell expands and finally The cell retains its
undergoes crenation .
burst. normal shape .
• Keadaan ini disebut
hemolisis .
This condition is known as
haemolysis
Kesan terhadap sel Air Air Air

tumbuhan Water Water Water
Effects to the plant cells Membran plasma
Vakuol Plasma membrane Vakuol
Vacuole Vakuol Vacuole
Vacuole
• Air meresap ke • Air meresap keluar • Air meresap keluar dan

dalam vakuol secara dari vakuol secara masuk ke dalam sel pada
osmosis . osmosis. kadar yang sama .
Water diffuses into the Water diffuses out of the Water diffuses out and into the
vacuole by osmosis. vacuole by osmosis. cell at equal rates.
• Vakuol mengembang • Membran plasma • Sel menjadi flasid .
menarik dari dinding flaccid
dan membran plasma Cell becomes .
ditolak ke arah sel.
The plasma membrane
dinding sel. pulls away from the cell
The vacuole expands and the wall.
plasma membrane pushes • Fenomena ini disebut
towards the cell wall. plasmolysis .
• Sel menjadi segah . This phenomenon is called
The cell becomes turgid . plasmolysis .

C

3.4 Pergerakan Bahan Merentasi Membran Plasma dalam Kehidupan Harian

Movement of Substances Across a Plasma Membrane and its Application in Daily Life
1. Eksperimen
Dimanipulasikan: Kepekatan larutan sukrosa
Manipulated: Concentration of sucrose solution
Bergerak balas: Perubahan jisim silinder ubi kentang
Responding: Change in mass of potato strips
Dimalarkan: Suhu, isi padu larutan dan masa
Fixed: Temperature, volume of solution and time
(a)
Daripada graf. Tiada pergerakan bersih ke dalam atau ke luar sel ubi kentang dan tiada perubahan
dalam jisim jalur ubi kentang.
From the graph. There is no net movement of water into or out of the potato cells. There is no change in mass of the potato strips.
(b)
Berdasarkan jawapan murid / Based on students’ answers
2. (a) Baja / Fertiliser (b) Plasmolisis / Plasmolysis
3. (a) Liposom (b) saline, isotonik

Liposome Saline, isotonic
(c) penghidratan
Rehydration
4. (a) osmosis berbalik, air laut, penyahgaraman (b) Tekanan, telap memilih
reverse osmosis, sea water, desalination Pressure, selectively permeable
(c) air, bendasing, garam, tulen
water, foreign, salt, pure

A
MODUL SPM
(b) Kepala fosfolipid hidrofilik dan ekor
fosfolipid hidrofobik
Kertas 1 Hydrophilic phospholipid head and hydrophobic
phospholipid tail
1. C 2. C
3. C 4. C Bahagian B
2. (a) (i) Pergerakan ion-ion atau molekul-
Kertas 2 molekul daripada kawasan kepekatan
tinggi kepada kawasan kepekatan
Bahagian A rendah ke bawah cerun kepekatan
1. (a) A : Dwilapisan fosfolipid/ Phospholipid bilayer sehingga keseimbangan tercapai.
Movement of ions or molecules from a region
B : Protein pembawa/ Carrier protein of high concentration to a region of low
C : Molekul kolesterol/ Cholesterol molecule concentration down a concentration gradient
D : Protein / Protein globular/ Protein/ Globular until equilibrium is achieved.
protein


(ii) Pergerakan molekul-molekul air daripada kawasan kepekatan zat terlarut rendah kepada
kepekatan zat terlarut tinggi melalui membran separa telap.
Movement of water molecules from a region of low solute concentration to a region of high solute concentration through a
semi-permeable membrane.

(iii) Pergerakan molekul-molekul atau ion-ion merentasi membrane plasma daripada kawasan
kepekatan rendah kepada kawasan kepektan tinggi (menentang cerun kepekatan) menggunakan
tenaga dalam bentuk ATP.
Movement of molecules or ions across the plasma membrane from a region of low concentration to a region of high
concentration (against concentration gradient) using energy in the form of ATP.

(b) Resapan / Diffusion Osmosis / Osmosis
5% larutan 10% larutan

sukrosa sukrosa
Air suling
5% sucrose H 2O 10% sucrose
solution solution
Distilled water
Molekul Membran separa
sukrosa telap
Sucrose Semi-permeable
molecule membrane
Hablur kalium Larutan ungu

manganate(VII) Purple solution
Potassium Kenaikan aras
manganate(VII) A rise in level
crystal Penurunan
aras
A drop in level
• Resapan melibatkan pergerakan sebarang • Osmosis melibatkan pergerakan molekul-

molekul daripada kawasan kepekatan tinggi molekul air menurun cerun kepekatan air.
kepada kawasan kepekatan rendah. Osmosis involves the movement of water molecules down
Diffusion involves the movement of any molecules from the concentration gradient of water.
a region of high concentration to a region of lower
concentration.
• Resapan tidak memerlukan suatu membran • Osmosis hanya berlaku melalui membran
separa telap. separa telap.
Diffusion does not require a semi- permeable membrane. Osmosis only occurs through a semi-permeable membrane.
(c) (i) • Sap sel (dalam vakuol) rambut akar adalah hipertonik kepada air tanah.
Cell sap (in the vacuole) of root hair is hypertonic to soil water.
• Air meresap ke dalam sel / vakuol / akar secara osmosis.
Water diffuses into the cell / vacuole / root by osmosis.
(ii) • Glukosa dan asid lemak merupakan molekul-molekul ringkas hasil pencernaan karbohidrat dan
lemak.
Glucose and fatty acids are simple molecules that are the products of digestion of carbohydrates and fat.
• Dalam ileum, kepekatan glukosa lebih tinggi daripada dalam darah. Kepekatan asid lemak dalam
ileum juga lebih tinggi dalam lakteal.
In the ileum, concentration of glucose is higher than in the blood. Concentration of fatty acids in the ileum is also higher
than in the lacteal.
• Glukosa meresap ke dalam kapilari / vilus oleh resapan.
Glucose diffuses into the capillary / villus by diffusion.
• Asid lemak meresap ke dalam lakteal / vilus secara resapan.
Fatty acids diffuse into the lacteal / villus by diffusion.

(iii) • Tekanan separa oksigen di dalam • sel darah merah yang semakin
alveolus adalah lebih tinggi daripada mengembang akan meletus dan
dalam darah. mengeluarkan kandungannya.
Partial pressure of oxygen in the alveolus is the red blood cell that is swelling will burst and
higher than in the blood. release its contents.
• Oksigen meresap ke dalam darah. /
(b) • membolehkan akar rambut menyerap air
Oxygen diffuses into the blood.
dari tanah secara osmosis.
• Tekanan separa karbon dioksida enables the root hair to absorb water from the soil by
di dalam darah adalah lebih tinggi osmosis.
daripada dalam alveolus.
• membolehkan air yang diserap oleh
GPartial pressure of carbon dioxide in the blood akar rambut meresap melalui sel-sel
is higher than in the alveolus.
akar sampai ke tisu xylem.
• Karbon dioksida meresap ke dalam enables the water absorbed by the root hair to
alveolus. diffuse through the root cells reaching the xylem
Carbon dioxide diffuses into the alveolus. tissue.

• menjadikan sel-sel tumbuhan segah dan
Bahagian C mencegahnya daripada layu.
making the plant cells turgid and prevent them
3. (a) (i) • Kepekatan osmosis di dalam sel from wilting.
tumbuhan lebih tinggi daripada air
• tekanan segah sel tumbuhan memelihara
suling. bentuk selnya dan memberi sokongan
Osmotic concentration in the plant cell is
kepada tumbuhan supaya selalu tegak
higher than the distilled water.
dan kuat.
• Osmotic concentration in the plant the turgor pressure of plant cells maintains the
cell is higher than the distilled water. shape of the cell and provides support to the plant
Hence, water diffuses into the cell by osmosis. so that it is always vertical and strong.
• Vakuolnya mengembang dan
• kesan kesegahan pada sel pengawal
protoplasma sel mengenakan satu menyebabkan stoma pada daun terbuka.
tekanan pada dinding sel. turgidity effect on the guard cells causes the stoma
Its vacuole swells and the cell protoplasm exert in the leaves open.
a pressure on the cell wall.
(c) (i) • Penggunaan baja berlebihan
• Tekanan yang bertindak pada sel ini menyebabkan air tanah menjadi
ialah tekanan segah. hipertonik.
The pressure that acts on the cell is turgor
The use of excessive fertilisers causes the soil
pressure.
water to become hypertonic.
• Menyebabkan sel tumbuhan berada • Air meresap keluar daripada sel-sel
dalam keadaan segah. akar secara osmosis.
Causes the plant cell to exists in the turgid state.
Water diffuses out from the root cells by
(ii) • Kepekatan osmosis sel darah merah osmosis.
adalah lebih tinggi daripada air suling. • Sel-sel akar mengalami plasmolisis.
The osmotic concentration of the red blood cell The root cells undergo plasmolysis.
is higher than the distilled water.
• Daun-daun menjadi layu.
• Oleh itu, air meresap ke dalam sel The leaves wilt.
darah merah melalui membran sel • Akhirnya, tumbuhan mati.
secara osmosis. Finally, the plant dies.
Hence, the water diffuses into the red blood cell
(ii) • Apabila ikan dimasinkan, air hilang
through the cell membrane by osmosis.
daripada ikan secara osmosis ke
• Ini menyebabkan sel darah merah itu dalam larutan garam pekat.
mengembang. When a fish is salted, water is lost from the fish
This causes the red blood cell to swell. by osmosis into the concentrated salt solution.
• Oleh kerana itu tiada dinding sel • Ikan menjadi terdehidrat.
Because there is no cell wall The fish becomes dehydrated.

• Hal ini menghalang pertumbuhan mikroorganisma.

It prevents the growth of microorganisms.
• Air juga meresap keluar daripada mikroorganisma secara osmosis.
Water also diffuses out from the microorganisms by osmosis.
• Aktiviti mikroorganisma berhenti.
The microorganism activity is stopped.
• Perembesan enzim penguraian dihalang.
Secretion of decomposing enzymes is prevented.
FOKUS KBAT
• Petani tersebut perlu menggunakan jumlah baja yang sesuai.
The farmer should use a suitable amount of fertilisers.
• Larutan tanah akan menjadi hipotonik kepada sel-sel akar rambut.
The soil solution will be hypotonic to the root hair cells.
• Air masih boleh meresap ke dalam sel-sel akar secara osmosis.
Water can still diffuse into the root cells by osmosis.
• A
kar-akar boleh menyerap garam mineral bagi pertumbuhan dan perkembangan. Tumbuhan tidak akan
menjadi layu dan mati.
The roots can absorb the mineral salts for growth and development. The plant will not wilt and die.

BAB
Komposisi Kimia dalam Sel

4 Chemical Composition in a Cell
4.1 Air
Water
1. (a) berkutub (b)

lekitan, xilem (c) tinggi (d)
lekatan, kapilari
polar
cohesion, xylem
high
Adhesion, Capillary

C
4.2 Karbohidrat
Carbohydrate
1.
Karbon Hidrogen
Carbon Unsur dalam Hydrogen
karbohidrat
Elements of
carbohydrates
Oksigen Nisbah C:H:O ialah 1:2:1

Oxygen
Ratio C:H:O is 1:2:1
2. Jenis-jenis karbohidrat
Types of carbohydrates
Monosakarida Disakarida Polisakarida

Monosaccharides Disaccharides Polysaccharides
Glukosa Maltosa Kanji

Glucose Maltose Starch
Fruktosa Sukrosa Glikogen

Fructose Sucrose Glicogen
Galaktosa Laktosa Selulosa

Galactose Lactose Cellulose

3. (a) (i) monomer 4.3 Protein

Monomers Proteins
(ii)
gula ringkas
simple sugar 1. (a) karbon, hidrogen, oksigen, nitrogen, sulfur,
(iii)
penurun fosforus
reducing carbon, hydrogen, oxygen, nitrogen, sulphur,
phosphorus
(iv)
berasa manis, dapat dihablurkan
sweet, can be crystallised
(b) asid amino
amino acids
(b) (i) monosakarida, kondensasi, air
monosaccharides, condensation, water
2. (a) asid amino, air
(ii)
kompleks amino acids, water
complex
(iii)
Maltosa, laktosa, sukrosa
(b) polipeptida
polypeptide
Maltose, lactose, sucrose
(iv)
kondensasi
(c) hidrolisis
condensation hydrolysis
(v)
hidrolisis
hydrolysis 3. (a) growth, repair
1. glukosa, maltosa (b) enzim, hormon, antibodi
glucose, maltose enzymes, hormones, antibodies
2. fruktosa, sukrosa
(c) sokongan, kekuatan, keratin, kolagen
fructose, sucrose support, strength, keratin, collagen
3. galaktosa, laktosa
galactose, lactose
(c) (a) polimer, kondensasi Kuasai SPM 4.3 – Kertas 1
polymers, condensation D
(b)
tidak menghablur
do not crystallise
(c)
dihidrolisis, asid cair, enzim
dilute acids, enzymatic 4.4 Lipid
(d)
Kanji Lipids
Starch
(e)
Glikogen 1. (a) Lemak/ Fats
Glycogen (b) Lilin/ Waxes
(f )
Selulosa (c) Fosfolipid/ Phospholipids
Cellulosa
(d) Steroid/ Steroids
4. (a) Membentuk struktur sokongan contohnya 2. (a) Palsu
dinding sel selulosa tumbuhan False
To form a support structure, for example, plant
cellulose cell walls

(b) Palsu
False

(b) Sebagai juzuk asid nukleik (DNA dan RNA)
(c) Benar
As constituents of nucleic acids (DNA and RNA)
True

(c) Untuk membentuk karbohidrat simpanan
yang bertindak sebagai simpanan tenaga 3. (a) kondensasi, gliserol, asid lemak
To form storage carbohydrates which act as energy condensation, glycerol, fatty acids
stores
(b) hidrolisis
hydrolysis
Kuasai SPM 4.2 – Kertas 1 4. (a) Sebagai penyimpanan tenaga

D For energy storage


(b) Sebagai perlindungan dan penebat haba 4. (a) Menyimpan dan membawa maklumat
For protection and as a heat insulator genetik

(c) Sebagai pengangkutan vitamin A, D, E dan K Keeps and carries the genetic information
For transport of vitamin A, D, E and K
(b) Membentuk kromosom di dalam nukleus
Forms chromosome in the nucleus

(c) Terlibat dalam proses sintesis protein yang
Kuasai SPM 4.4 – berlaku di dalam sel bagi menghasilkan
Kertas 2 (Bahagian A) enzim dan hormon
(a) (i) P : Gliserol / Glycerol Involves in the process of protein synthesis in a cell to
produce enzymes and hormones
Q : Asid lemak / Fatty acids
(ii) Ikan pengesteran / Ester bonds 5. (a) DNA, histon
DNA, histone

(b) protein, menguatkan
4.5 Asid Nukleik protein, strengthen
Nucleic Acids
(c) genetik
genetic
1. (a) Karbon / Carbon

(d) nukleus sel
(b) Hidrogen / Hydrogen cell nucleus
(c) Oksigen / Oxygen
(d) Nitrogen / Nitrogen
(e) Fosforus / Phosphorus Kuasai SPM 4.5 – Kertas 1
D
2. (a) Fosfat
Phosphate

(b) Bes bernitrogen
Nitragenous base
MODUL SPM

(c) Gula deoksiribosa
Deoxyribose sugar Kertas 1
3. Asid deoksiribonukleik (DNA) 1. A 2. D
Deoxyribonucleic acid (RNA)
3. B 4. A

(a) dua
two

(b) deoksiribosa Kertas 2
deoxyribose

(c) sitosina (C), timina (T), adenina (A) atau Bahagian A
guanina (G) 1. (a) P : Karbohidrat/ Carbohydrate
cytosine (C), thymine (T), adenine (A) or guanine (G)
Q : Lipid / Lipid
Asid ribonukleik (RNA) R : Protein / Proteins
Ribonucleic acid (RNA)
S : Air / Water

(a) satu
one
(b) Sebagai suatu komponen utama

(b) ribosa protoplasma
ribose As an important component of protoplasm
Sebagai pelarut bagi zat terlarut

(c) sitosina (C), urasil (U), adenina (A) atau As solvent for solutes
guanina (G)
cytosine (C), uracil (U), adenine (A) or guanine (G)


(c) Bagi suatu kuantiti tenaga simpanan yang sama, lipid (trigliserida) akan hanya membentuk separuh
jisim karbohidrat. Penyimpanan lipid dan bukan kanji menjadikan biji benih lebih ringan, lebih mudah
disebarkan oleh angin atau haiwan daripada tumbuhan induk untuk mengelakkan kesesakan.
For a similar quantity of energy storage, lipids
(triglycerides) would only take up half the mass of
carbohydrates. Storage of lipids instead of starch makes the seeds lighter, easier to be dispersed by wind or
animals from the parent plant to avoid overcrowding.
Bahagian B
2. (a)
Kelas karbohidrat Contoh Fungsi
Carbohydrate class Example Function
Monosakarida Glukosa Memberi tenaga untuk aktiviti sel

Monosaccharide Glucose To provide energy for cellular activities
Disakarida Sukrosa Disimpan dalam buahbuahan untuk membekalkan tenaga
Disaccharide Sucrose Stored in fruits to provide energy
Polisakarida Glikogen Disimpan dalam hati sebagai tenaga simpanan
Polysaccharide Glycogen Stored in liver as energy reserve

(b) P: Kumpulan Fosfat Q: Gula pentosa R: Bes bernitrogen
Phosphate group Pentose sugar Nitrogenous base

Struktur asid nukleik:
Structure of nucleic acids:

• Terbentuk daripada kondensasi nukleotida. Setiap nukleotida terdiri daripada suatu bes bernitrogen,
suatu gula pentosa dan suatu kumpulan fosfat.
Forms from condensation of nucleotides. Each nucleotide consists of a nitrogenous base, a pentose sugar and a phosphate
group.

• Asid nukleik menyimpan maklumat genetik dalam bentuk kod-kod di dalam bes bernitrogen.
Nucleic acids store genetic information in the form of codes in the nitrogenous base.

• Terdapat dua jenis asid nukleik, iaitu DNA dan RNA.
There are two types of nucleic acids, namely DNA and RNA.

• DNA ialah suatu asid nukleik bebenang dubel dengan dua bebenang polinukleotida berpilin antara
satu sama lain untuk membentuk suatu heliks ganda dua.
DNA is a double-stranded nucleic acid with two strands of polynucleotide twisted around each other to form a double helix.

• DNA membaca maklumat genetik yang diturunkan daripada satu generasi kepada yang berikutnya.
DNA carries genetic information that can be passed on from one generation to the next.

• Maklumat genetik yang disimpan di dalam DNA boleh digunakan bagi replikasi sendirinya atau
untuk mengawal sintesis protein.
The genetic information stored in DNA can be used for its own replication or to control protein synthesis.

• RNA terdiri daripada suatu bebenang tunggal yang lebih pendek. RNA boleh dijumpai di dalam
nukleus, sitoplasma dan ribosom. mRNA membawa kod genetik DNA dan mengarahkan sintesis
protein.
RNA consists of a shorter single polynucleotide strand. It can be found in the nucleus, cytoplasm and ribosomes. mRNA carries
DNA’s genetic code and directs the synthesis of proteins.
Bahagian C
3. (a) Kepentingan air di dalam sel:
The importance of water in the cell:

• Suatu konstituen perlu protoplasma.
An essential constituent of protoplasm.


• Suatu medium tindak balas biokimia di dalam sel. / A medium for biochemical reactions in the cell.

• Pelarut semesta bagi kebanyakan molekul biologi / The universal solvent of many biological molecules.

• Memainkan peranan penting dalam mengekalkan suhu badan dalam julat yang bertoleransi.
Plays an important role in maintaining body temperature within tolerable limits.

• Bertindak sebagai medium pengangkutan. / Acts as a transport medium.

• Plasma darah terdiri daripada kira-kira 90% air. Plasma mengandungi molekul-molekul seperti gula,
asid amino dan gas respirasi yang larut dalam air.
Blood plasma consists of about 90% water. It contains molecules such as sugar, amino acids and respiratory gases which dissolve
in water.

• Menolong dalam pergerakan makanan di dalam salur pencernaan.
Helps in the movement of food in the digestive tract.

• Penting dalam pengawalaturan bendalir badan. Kepekatan garam inorganik terlarut di dalam air
mengekalkan keseimbangan osmotik antara darah dan bendalir interstis.
Important in osmoregulation of bodily fluids. The concentration of dissolved inorganic salts in the water maintains the osmotic
balance between the blood and interstitial fluid.

• Memberi kesegahan untuk menyokong tumbuhan. Sap mengandungi air dan bahan-bahan terlarut
lain. Maka, air bergerak ke dalam sel disebabkan kepekatan osmosis yang tinggi dalam sel. Ini
menyebabkan sel menjadi segah.
Provides turgidity to support plants. The sap contains water and other dissolved substances. As a result, water moves into the cell
due to high osmotic concentration in the cell. This causes the cell to be turgid.

• Bertindak sebagai medium bagi resapan. Lapisan nipis kelembapan pada permukaan respirasi seperti
alveoli membantu resapan gas-gas respirasi merentasi membran alveolus.
Acts as a medium for diffusion. The thin layer of moisture at the respiratory surface such as alveoli facilitates diffusion of
respiratory gases across the alveolar membrane.

• Membantu dalam pelinciran. Mukus dan bendalir sInovial terdiri daripada air.
Helps in lubrication. Mucus and synovial fluid consist mainly of water.

(b) Air dipanggil sebagai ‘pelarut hidup’ kerana:
Water is called a ‘solvent of life’ because:

• Air merupakan suatu molekul berkutub, iaitu terdapat penyebaran ketumpatan elektron yang tidak sekata.
Water is a polar molecule, meaning that there is an uneven distribution of electron density.

• Air mempunyai suatu cas negatif separa (δ-) dekat atom oksigen dan cas positif separa (δ+) dekat
atom-atom hydrogen.
Water has a partial negative charge (δ-) near the oxygen atom and partial positive charges (δ+) near the hydrogen atoms.

• Kebolehan ion-ion dan molekul-molekul lain untuk melarut dalam air adalah kerana kekutuban. Molekul-
molekul berkutub menarik antara satu sama lain serta ion-ion dan molekul berkutub yang lain.
The ability of ions and other molecules to dissolve in water is due to polarity. Polar molecules attract each other as well as ions
and other polar molecules.

• Oleh kerana sifat ini, air boleh melarutkan banyak sebatian ionik seperti garam mineral dan molekul-
molekul berkutub seperti gula dan garam amino.
Because of this property, water can dissolve many ionic compounds such as mineral salts and polar molecules such as sugar and
amino salts.
FOKUS KBAT
Kelikatan membolehkan ketegangan permukaan, iaitu kebolehan sesuatu bahan untuk tahan daripada pecah
apabila diletakkan di bawah ketegangan atau tekanan. Ikatan hidrogen membenarkan kelikatan, iaitu tarikan
antara molekul-molekul yang sama jenis. Hal ini membolehkan sesetengah serangga seperti ‘water strider’ berjalan
di atas air.
Cohesion allows for the development of surface tension, the ability of a substance to withstand being ruptured when placed under tension or stress.
Hydrogen bonding allows for cohesion, the attraction between molecules of the same type. Hence, this is why some insects such as water striders
can walk on water.

BAB
Metabolisme dan Enzim

5 Metabolism and Enzymes
5.1 Metabolisme
Metabolism
1. Metabolisme ialah jumlah tindak balas biokimia yang berlaku di dalam sel-sel hidup.
Metabolism is the sum of all biochemical reactions occurring in living cells.
2. Katabolisme/ Catabolisme Anabolisme/ Anabolism

Katabolisme ialah proses penguraian bahan Anabolisme ialah proses sintesis molekul
daripada bentuk yang kompleks kepada bentuk kompleks daripada molekul ringkas .
yang ringkas . Anabolism is the process of synthesising complex molecules
Catabolism is the process of breaking down complex from simple molecules.
substances into simple substances

A
5.2 Enzim
Enzymes
1. Enzim ialah mangkin biologi yang boleh mempercepatkan tindak balas biokimia dalam sel.
Enzymes are biological catalysts which can speed up a biochemical reaction in the cell.
2. (a) mempercepatkan, berubah, akhir

speed up, unchanged, end

(b) pencernaan, organik, pembahagian, perlahan
digestion, organic, division
3. (a) Maltase/ Maltase (b) Sukrase/ Sucrase (c) Lipase/ Lipase

(d) Hidrolase/ Hidrolase
4. (a) protein (b) spesifik (c) perencat

proteins specific inhibitors
(d) sedikit (e) mempercepatkan, kofaktor
small speed up, cofactors
(f ) berbalik (g) tidak berubah
reversible unchanged

5. Ciri-ciri enzim Enzim intrasel Enzim ekstrasel

Characteristics of enzymes Intracellular enzyme Extracellular enzyme
Lokasi aktiviti Di dalam sel Di luar sel
Location of activity Inside the cell Outside the cell
Fungsi utama Replikasi DNA, sintesis protein, Pencernaan, fermentasi dan
Main functions respirasi dalam mitokondrion, pereputan
fotosintesis dalam kloroplas Digestion, fermentation and
DNA replication, protein synthesis, decomposition
respiration in mitochondrion,
photosynthesis in chloroplast
Contoh Polimerase DNA, oksidase dan Amilase, pepsin, renin dan lipase
Examples dihidrogenase Amylase, pepsin, rennin and lipase
DNA polymerase, oxidase and
dehydrogenase
6.
Protein di ribosom Bahagian membran endoplasma kasar
Ribosom merupakan memasuki membentuk tunas untuk menghasilkan
tapak sintesis protein . endoplasma kasar . vesikel angkutan .
Ribosome is the site of Protein in the ribosome
protein synthesis. The membrane of endoplasmic reticulum buds off
enter the rough
endoplasmic reticulum . to form transport vesicles .
Vesikel rembesan bergerak

Vesikel angkutan yang
Protein diubah suai menjadi ke membran plasma dan
mengandungi protein bergerak bercantum dengannya, lalu
enzim dan dirembes dalam
ke jasad Golgi dan bercantum vesikel rembesan . merembeskan enzim ke
dengannya. The proteins are modified into luar sel.
The transport vesicle that contains enzymes and secreted in the Secretory vesicles move towards
proteins moves to the Golgi apparatus secretory vesicles . the plasma membrane and
and then fuses with it. fuse with it to secrete extracellular
enzymes.
7.
Molekul substrat mempunyai Molekul substrat melekat Enzim memangkinkan substrat
bentuk yang sepadan dengan pada tapak aktif enzim untuk kepada hasil tindak balas.
tapak aktif enzim . membentuk kompleks enzim- Hasil tindak balas meninggalkan
The substrate structure is substrat . tapak aktif enzim .
complementary to the active sites of The substrate molecule binds to the The enzyme catalyses the substrate to
the enzyme . active site of the enzyme to form an form a product . The product then
enzyme-substrate complex .
leaves the active site of the enzyme .
Tapak aktif
Active site
+
+
Kompleks enzim-substrat Enzim Hasil

Enzim Substrat Enzyme-substrate complex Enzyme Products
Enzyme Substrate

8. (a) Tenaga pengaktifan ialah tenaga yang diperlukan untuk memecahkan ikatan dalam molekul substrat
sebelum sesuatu tindak balas boleh berlaku.
Activation energy is the energy needed to break the bond in the substrate molecules before a reaction occurs.

(b) • menurunkan
lower

• suhu badan normal
normal body temperature
9. Suhu/ Temperature
(a) rendah (b) lebih cepat
low increases
(c) tapak aktif (d) ternyahasli
active sites denatured
pH/ pH

(a) optimum (b) mengubah
optimum alter
(c) enzim (d) keadaan asal
enzyme normal
Kepekatan
substrat/ Concentration of substrate
(a) meningkat (b) tepu
increases saturated
Kepekatan
enzim/ Concentration of enzyme
(a) banyak (b) substrat
more substrate
(c) meningkat (d) malar
increases constant
(e) kepekatan substrat
substrate concentration
10. Eksperimen
Dimanipulasikan: Suhu medium
Manipulated: Temperature of the medium
Bergerak balas: Kadar tindak balas amilase
Responding: Reaction rate of amylase
Di malarkan: Kepekatan larutan amilase dan ampaian kanji
Fixed: Concentration of amylase solution dan starch suspension
1. Menstabilkan suhu larutan sebelum memulakan eksperimen.
To stabilise the temperature of the solutions before starting the experiment.
2. 37oC
Kesimpulan/ Conclusion:
Aktiviti amilase dipengaruhioleh suhu. Kadar tindak balas meningkat apabila suhu meningkat sehingga
mencapai suhu optimum pada 37 °C. Kadar tindak balas menurun apabila suhu melebihi suhu optimum.
Activity of amylase is affected by temperature. The rate of reaction increases as the temperature increases until it reaches the optimum
temperature at 37 oC. The rate of reaction decreases when the temperature rises above the optimum temperature.

11. Eksperimen
Dimanipulasikan: pH medium tindak balas
Manipulated: pH of medium reaction
Bergerak balas: Kejernihan atau kekeruhan campuran tindak balas
Responding: The clarity or turbidity of the reaction mixture
Di malarkan: Kepekatan albumen, kepekatan larutan pepsin dan suhu medium tindak balas
Fixed: Albumen concentration, pepsin solution concentration and temperature of reaction medium
1. Di dalam tabung uji P, protein albumen telur telah terhidrolisis oleh pepsin lalu membentuk polipeptida
yang larut dalam air. Kandungan di dalam tabung uji P bertukar menjadi jernih selepas 15 minit.
In test tube P, the egg albumen proteins have been hydrolysed by pepsin into the polypeptides that is soluble in water. The contents in
tube P turn clear after 15 minutes.
2. Kandungan tabung uji Q dan R kekal keruh selepas 15 minit. Albumen telur tidak terhidrolisis kepada
polipeptida terlarut.
The contents in tubes Q and R remain cloudy after 15 minutes. The egg albumen has not been hydrolysed into soluble polypeptides.

(a) P: Laktase / Enzim Q: Laktosa / Substrat R: Glukosa S: Fruktosa
Lactase / Enzyme Lactose / Substrate Glucose Fructose
(b) Enzim bersifat khusus dalam tindakannya. Setiap enzim mempunyai tapak aktif yang khusus untuk mengikat
pada substrat tertentu.
Enzyme is specific in action. Each enzyme has a specific active site to bind to a particular substrate.
Enzim tidak berubah di akhir tindak balas dan boleh digunakan semula.
Enzyme remains unchanged at the end of the reaction and can be used again.
5.3 Aplikasi Enzim dalam Kehidupan Harian

Application of Enzymes in Daily Life
1. (a) (v) (b) (vi) (c) (ii) (d) (iv)

(e) (iii) (f ) (i)

C
MODUL SPM Kertas 2

Kertas 1 Bahagian A
1. D 2. B 1. (a) (i) 60 minit / minutes
(ii) 48 minit / minutes
3. B 4. C
(iii) 10 minit / minutes
5. C


(b) (i) Semua substrat telah dihidrolisiskan
• Nukleus mengandungi DNA atau
oleh enzim. maklumat genetik untuk mengekod
All substrates have been hydrolysed by the bagi sintesis protein khusus. Maklumat
enzymes.
genetik ditranskripsi daripada DNA

(ii)
Pada suhu 37°C, semua substrat dapat kepada RNA dalam nukleus.
dihidrolisiskan dengan cepat manakala Nucleus contains DNA or genetic information to
pada suhu 25oC, semua substrat juga code for synthesis of specific proteins. The genetic
information is transcribed from DNA to RNA in the
dapat dihidrolisiskan tetapi pada kadar nucleus.
yang lebih perlahan.
• RNA / RNA pengutus meninggalkan
At the temperature 37oC, all the substrate can be
hydrolysed rapidly while at the temperature 25oC, nukleus dan tercantum kepada ribosom
all the substrate also can be hydrolysed but at a pada jalinan endoplasma kasar.
slower rate. The RNA/messenger RNA leaves the nucleus and
attaches to ribosomes on the rough endoplasmic
reticulum.
Bahagian B
• Protein yang disintesiskan oleh ribosom
2. (a) • Enzim dianggap sebagai mangga dan diangkut dalam jalinan endoplasma
Enzymes are considered as the lock and
kasar.

• substrat dianggap sebagai kunci. Proteins synthesised by ribosomes are transported
the substrates are considered as the key in the rough endoplasmic reticulum.

• Molekul enzim dan substrat mempunyai
• Vesikel angkut mengandungi protein
struktur tiga dimensi. berpisah daripada jalinan endoplasma
The enzyme and substrate molecules have three kasar.
dimensional structures. Transport vesicles containing proteins are budded

• Tapak aktif enzim dan permukaan molekul off from rough endoplasmic reticulum.
subtrat adalah saling melengkapi.
• Vesikel angkut bergabung dengan jasad
The active sites of enzymes and the surfaces of Golgi.
substrates are complementary. The transport vesicles fuse with the Golgi body.

• Molekul substrat bergabung dengan
• Vesikel rembesan mengandungi enzim
tapak aktif enzim. tak aktif berpisah daripada alat Golgi.
The substrate molecule binds to the active site of Secretory vesicles containing inactive enzymes are
enzyme. budded off from the Golgi apparatus.

• untuk membentuk kompleks enzim-
• Vesikel rembesan bergabung dengan
substrat. membrane plasma dan enzim luar sel
to form the enzyme-substrate complex.
dibebaskan keluar sel.

• Dalam kompleks itu molekul substrat The secretory vesicles fuse with the plasma
menjadi hasil. membrane and extracellular enzymes are released
In this complex, the substrate becomes the product. outside the cell.

• Molekul hasil meninggalkan tapak aktif
• Enzim tak aktif diaktifkan oleh
enzim. persekitaran luar.
The product molecules leave the active site of the The inactive enzymes are activated by external
enzyme. environment.

• Tapak aktif enzim tidak berubah dan
Perbezaan antara enzim-enzim luar dan
The active site of the enzyme is unchanged and
dalam sel:

• boleh digunakan semula. Differences between extracellular and intracellular
can be reused. enzymes:

(b) Penglibatan organel dalam sintesis dan
• Enzim-enzim luar sel dihasilkan dalam
pembebasan enzim-enzim luar sel: sel dan dirembeskan keluar sel-sel untuk
Involvement of organelles in the synthesis and release berfungsi di luar.
of extracellular enzymes: Extracellular enzymes are produced in the cell and
are secreted outside the cells to function externally.

• Mitokondrion menghasilkan ATP yang
diperlukan bagi proses sintesis.
• Enzim-enzim dalam sel berfungsi di
Mitochondria generate ATP needed for the synthesis dalam sel-sel.
process. Intracellular enzymes function inside the cells.

Bahagian C
3. (a) Enzim ialah mangkin organik yang mernpercepatkan tindak balas biokimia di dalam organisma hidup.
An enzyme is an organic catalyst that speeds up the biochemical reactions in organisms.

(b) Kesan kepekatan enzim / Effects of enzyme concentration:

• Penambahan kepekatan enzim akan meningkatkan aktiviti enzim.
An addition of enzyme concentration will increase the rate of enzyme activity.

• Hal ini disebabkan kehadiran lebih banyak molekul enzim.
This is due to the presence of more enzyme molecules.

• Penambahan bilangan enzim sebanyak dua kali akan menambahkan hasil sebanyak dua kali.
The addition of the number of enzyme two times will increase the products for two times.

• Kadar tindak balas naik sehingga satu takat tertentu dan menjadi malar.
The rate of reaction increases until one point and becomes constant.

• Hal ini disebabkan semua tapak perlekatan enzim telah dipenuhi.
This is because all the enzyme binding sites are saturated.

Kesan kepekatan substrat / Effects of substrate concentration:

• Penambahan kepekatan substrat akan menambahkan kadar tindak balas.
An addition of substrate concentration will increase the rate of reaction.

• Kadar tindak balas akan meningkat hingga menjadi malar.
The rate of reaction will increase until it becomes constant.

• Hal ini disebabkan semua tapak perlekatan enzim telah dipenuhi.
This is because all the enzyme binding sites are saturated.

• Terdapat faktor pengehad seperti kepekatan enzim.
There is a limiting factor such as enzyme concentration.

• Kadar tindak balas dapat diubah dengan penambahan kepekatan enzim.
The rate of reaction can be changed by increasing the concentration of enzyme.

(c) Enzim / Enzyme Aplikasi / Application Kegunaan / Uses
Protease Industry kulit Untuk menyingkirkan bulu dan melembutkan kulit untuk
Protease Leather industry membuat barangan kulit
To remove hair and to soften leather for making leather goods
Industri daging Untuk melembutkan daging

Meat industry To tenderise meat
Zimase Industri alkohol Untuk menukarkan gula kepada alkohol

Zymase Brewing industry To convert sugar into alcohol
Lipase Hasil tenusu Untuk mematangkan keju

Lipase Dairy products To ripen cheese
Amilase Hasil pembuatan roti Untuk menukarkan kanji kepada gula

Amylase Bakery products To convert starch into sugars
Industri kertas Untuk mencernakan kanji kepada molekul-molekul lebih

Paper industry kecil supaya kertas yang lebih licin boleh dihasilkan
To digest starch into smaller molecules so that smoother paper can be produced
Tripsin Industri daging Untuk melembutkan daging

Trypsin Meat industry To tenderise meat
Selulase Hasil bijirin Untuk menguraikan selulosa dan menyingkirkan kulit biji
Cellulase Cereal products daripada bijirin
To break down cellulose and remove seed coat from cereal grains
Hasil rumpai laut Untuk mengekstrakkan agar daripada rumpai laut.

Seaweed products To extract agar from seaweed

FOKUS KBAT
Metabolisme terbahagi kepada anabolisme dan katabolisme.
Metabolism is divided into anabolism and catabolism.
Anabolisme ialah proses mensintesis molekul-molekul kompleks daripada molekul-molekul ringkas
Anabolism is the process to synthesise complex molecules from simple molecules.
Proses anabolisme menggunakan tenaga.
Anabolism requires energy.
Katabolisme ialah proses penguraian molekul kompleks kepada molekul-molekul kecil dan ringkas.
Catabolism is a process of break down of complex molecule into small and simple molecules.
Proses katabolisme membebaskan tenaga.
Catabolism releases energy.

BAB
6 Pembahagian Sel
Cell Division
6.1 Pembahagian Sel

Cell Division
1. Peringkat pembahagian sel

Stages of cell division
Kariokinesis Sitokinesis
Karyokinesis Cytokinesis
Pembahagian nukleus sel Pembahagian sitoplasma sel

Division of the cell nucleus Division of the cell cytoplasm
Berlaku semasa fasa M dalam kitar sel Berlaku pada akhir fasa M dalam kitar sel
Occurs during the M phase of cell cycle Occurs at the end of M phase of cell cycle
2. (a) (ii) (b) (i) (c) (iv) (d) (iii)

(e) (vi) (f ) (v)

B
6.2 Kitar Sel dan Mitosis

Cell Cycle and Mitosis
1. (a) (a) Interfasa / Interphase (b)

Fasa G1 / G1 phase

(c)
Fasa S / S phase (d)
Fasa G2 / G2 phase

(e)
Profasa / Prophase (f )
Metafasa / Metaphase

(g)
Anafasa / Anaphase (h)
Telofasa / Telophase

(i)
Sitokinesis / Cytokinesis

(b) Kitar sel ialah turutan kejadian yang melibatkan penggandaan DNA serta pembahagian sel untuk
menghasilkan dua sel anak.
Cell cycle is a sequence of events that involves DNA multiplication and cell division to produce two daughter cells.


(c) Fasa dalam interfasa Perkara penting
Phase in interphase Important event
G1 Sintesis protein dan penghasilan organel-organel baharu

Synthesis of proteins and production of new organelles
Sintesis DNA / Replikasi DNA / Penggandaan kromosom

S menghasilkan dua kromatid kembar
Synthesis of DNA / Replication of DNA / Duplication of chromosomes to form two
sister chromatids
G2 Pengumpulan tenaga untuk pembahagian sel

Accumulation of energy for cell division
2. Mitosis ialah proses pembahagian nukleus sel induk menjadi dua nukleus yang setiap satunya mengandungi
bilangan kromosom dan kandungan genetik yang sama dengan nukleus sel induk.
Mitosis is a process of nuclear division of parent cell into two nuclei that have the same number of chromosomes and genetic content with
the nucleus of the parent cell.
3. Fasa / Phase Perkara penting / Important event

(a) Profasa • K
romatin menjadi padat, kelihatan pendek dan tebal/ dapat dilihat di bawah
Prophase mikroskop.
Chromatin condenses, becomes shorter and thicker / visible under light microscope
• Gentian gelendong mulai membentuk
Spindle fibres start to form
• Sentriol bergerak ke kutub bertentangan
Centrioles move to the opposite poles
• Nukleolus dan membran nukleus hilang
Nucleolus and nuclear membrane disappear
(b) Metafasa • Kromosom tersusun sebaris pada satah khatulistiwa

Metaphase Chromosomes line up at equatorial plane
(c) Anafasa • Kromatid kembar berpisah dan bergerak ke kutub sel yang bertentangan
Anaphase Sister chromatids separate and move to the opposite poles of the cell
(d) Telofasa • Gentian gelendong menghilang

Telophase Spindle fibres disappeare
• Nukleolus terbentuk semula dan membran nukleus baharu terbentuk
Nucleoli are formed again and nucleus membrane is formed
4. A : Profasa / Prophase B : Metafasa / Metaphase

C : Anafasa / Anaphase D: Telofasa / Telophase
5. (a) (i) nukleus (ii) belahan pencerutan (iii) dua

nuclei cleavage furrow two
(b) (i) Vesikel (ii) plat sel (iii) dinding sel
Vesicles cell plate cell wall
(iv) Dua
Two
6. (a) (i) Menambahkan bilangan sel untuk perkembangan embrio

Increases the number of cells for development of embryo

(ii) Menambahkan bilangan sel untuk pertumbuhan dalam organisma multisel

Increases the number of cells for growth in multicellular organisms
(iii) Membentuk sel baharu untuk menggantikan sel-sel mati dan memperbaiki tisu rosak dalam
penyembuhan tisu
Forms new cells to replace dead cells and repair damaged tissues in healing of wound
(iv) Membentuk sel baharu untuk penjanaan semula bahagian badan yang rosak
Forms new cells for regeneration of damaged body parts
(v) Sebagai asas pembiakan aseks / membantu organisma seperti hidra menghasilkan individu baharu
melalui pembentukan tunas.
As a basic of asexual reproduction / Aids organisms such as hydra to produce new individuals by the formation of new buds.
(b) (i) Pengkulturan tisu tumbuhan digunakan untuk menghasilkan anak-anak pokok melalui pengkulturan
sel-sel induknya tanpa melalui proses persenyawaan.
Tissue culture of plant is used to produce young plants through the culturing of parent cells without going through the
fertilisation process.
(ii) Terapi sel stem menggunakan sel stem daripada sumsum tulang bagi merawat rawan yang rosak.
Stem cell therapy uses stem cells from bone marrows to treat damaged cartilage.

(a) (i) L, N, K, M
(ii) K: Kromatid kembar berpisah dan bergerak ke kutub bertentangan.
Sister chromatids separate and move to the opposite.
L: Kromatin mula memendek dan menebal bagi membentuk struktur kromosom.
Chromatin starts to shorten and thicken to form a chromosome structure.
M: Genting gelendong menghilang.
Spindle fibres disappeared.
N: Kromosom tersusun sebaris pada satah khatulistiwa.
Chromosomes line up at equatorial plane.
(b) (i) 8 sel / 8 cells (ii) 4
6.3 Meiosis
Meiosis
1. (a) Meiosis ialah proses pembahagian sel yang berlaku dalam organ pembiakan untuk menghasilkan
gamet yang mempunyai bilangan kromosom separuh (haploid) daripada bilangan kromosom sel
induknya (diploid).
Meiosis is the process of cell division that occurs in reproductive organs to produce gametes that contain half the number of
chromosomes (haploid) of the parent cells (diploid).
(b) (i) Testis / Testis (ii) Ovari / Ovary
(c) (i) Menghasilkan gamet haploid yang hanya mengandungi separuh daripada bilangan kromosom sel
induk
To produce haploid gamete which contains only half the number of chromosomes of the parent cell
(ii) Menghasilkan gamet dengan kombinasi gen yang berlainan yang membawa kepada variasi genetik
antara anak
To produce gametes with different combination of genes which leads to genetic variation among the offspring
(iii) Memastikan bilangan diploid kromosom dikekalkan dari satu generasi ke satu generasi untuk
sesuatu spesies
To ensure the diploid number of chromosomes in a species is maintained from generation to generation

2. Fasa / Phase Perkara penting / Important event

(a) Profasa (i) Kromosom homolog berpasangan membentuk bivalen melalui sinapsis .
Prophase Homologous chromosomes pair up to form bivalent through synapsis .
(ii) Proses pindah silang , iaitu pertukaran bahan genetik antara

kromatid-kromatid bukan seiras berlaku.
The crossing over process occurs that is an exchange of genetic material between non-identical
chromatids takes place.
(b) Metafasa Kromosom homolog tersusun pada satah khatulistiwa .
Metaphase Homologous chromosomes line up at equatorial plane .
(c) Anafasa Gentian gelendong mengecut menyebabkan setiap kromosom homolog

Anaphase berpisah daripada pasangan homolognya dan bergerak ke kutub sel yang
bertentangan .
The spindle fibres contract and cause each homologous chromosome to separate from its
homologous pair and move to the opposite poles of the cell.
(d) Telofasa I (i) Gentian gelendong menghilang.
dan sitokinesis Spindle fibres disappear.
Telophase I and (ii) Membran nukleus terbentuk semula dan nukleolus muncul semula.
cytokinesis Nuclear membrane reforms and nucleolus reappear.
(iii) Dua sel anak yang berada dalam keadaan haploid terhasil.
Two daughter cells that are haploid are formed.
(e) Profasa II (i) Membran nukleus dan nukleolus nukleolus menghilang lagi.
Prophase II Nucleus membrane and nucleolus nucleolus disappear again.
(ii) Gentian gelendong mulai terbentuk semula.
Spindle fibres start to reform.
(f ) Metafasa II (i) Kromosom dengan dua kromatid kembar tersusun pada satah
Metaphase II
khatulistiwa .
Chromosomes with two sister chromatids line up at equatorial plane .
(ii) Setiap kromatid terikat pada gentian gelendong di sentromer .
Each chromatid is tied to the spindle fibres at the centromere .
(g) Anafasa II (i) Kromatid kembar berpisah dan bergerak ke kutub bertentangan
Anaphase II didahului oleh sentromer .
The sister chromatid separates and moves towards the opposite poles led by the
centromere .
(ii) Setiap kromatid pada peringkat ini dikenali sebagai kromosom .
Each chromatid at this stage is known as a chromosome .
(h) Telofasa II (i) Gentian gelendong menghilang.
Spindle fibres disappear.
dan sitokinesis
(ii) Membran nukleus dan nukleolus terbentuk semula.
Telophase II
Nuclear membrane and nucleolus reconstruct.
and cytokinesis Empat
(iii) sel anak yang haploid terbentuk
Four haploid daughter cells are formed.

3. (a) Telofasa I, Anafasa I, Profasa I, Metafasa I

Telophase I, Anaphase I, Prophase I, Metaphase I
(b) Metafasa II, Telofasa II, Anafasa II, Profasa II
Metaphase II, Telophase II, Anaphase II, Prophase II
4. Similarities / Persamaan
• Kedua-dua melibatkan profasa , metafasa, anafasa dan telofasa

Both involve prophase , metaphase, anaphase and telophase
• Kedua-dua melibatkan kariokinesis dan sitokinesis

Both involve karyokinesis and cytokinesis
Aspek / Aspect Meiosis I Meiosis II

Sinapsis Sinapsis berlaku Sinapsis tidak berlaku
Synapsis
Synapsis occurs Synapsis does not occur
Pindah silang Pindah silang berlaku Pindah silang tidak berlaku

Crossing over
Crossing over occurs Crossing over does not occur
Metafasa Kromosom homolog tersusun Kromosom dengan kromatid

Metaphase kembar
di satah khatulistiwa pada metafasa I tersusun di satah
Homologous chromosome line up at cell khatulistiwa pada metafasa II
equator during metaphase I Chromosomes with sister
chromatids line up at cell equator during
metaphase II
Anafasa Kromosom homolog berpisah Kromatid kembar berpisah

Anaphase
dan bergerak ke kutub sel dan bergerak ke kutub sel
bertentangan pada anafasa I bertentangan pada anafasa II
Homologous chromosomes separate Sister chromatids separate and
and move to opposite poles during anaphase I move to opposite poles during anaphase II
Bilangan sel anak yang Dua sel anak yang haploid Empat sel anak yang haploid
dihasilkan Two Four haploid daughter cells
haploid daughter cells
Number of daughter cells produced
5. Similarities / Persamaan
• Kedua-dua melibatkan pembahagian nukleus dan pembahagian sitoplasma .

Both involve division of nucleus and division of cytoplasm .
• Replikasi DNA berlaku satu kali.
Replication of DNA occurs once .
Aspek / Aspect Mitosis Meiosis

Proses berlaku di Sel soma Sel germa
Process occurs in Somatic cell Germ cells

Tujuan Menghasilkan sel-sel baharu untuk Menghasilkan gamet untuk

Purpose pertumbuhan dan penggantian pembiakan seks
sel-sel yang rosak dan mati To produce gametes for sexual reproduction
To produce new cells for growth and
replacement of damaged and dead cells
Bilangan pembahagian Pembahagian nukleus berlaku satu Pembahagian nukleus berlaku dua
nukleus kali kali
Number of nuclear divisions Nuclear division occurs once Nuclear division occurs twice
Sinapsis Tidak berlaku Berlaku semasa profasa I

Synapsis Does not occur Occurs during prophase I
Pindah silang Tidak berlaku Berlaku semasa profasa I

Crossing over Does not occur Occurs during prophase I
Bilangan sel anak yang Dua sel anak Empat sel anak
dihasilkan Two daughter cells Four daughter cells
Number of daughter cells produced
Bilangan kromosom dalam Sama bilangan kromosom dengan Separuh daripada kromosom sel
sel anak sel induk / diploid (2n) induk / haploid (n)
Number of chromosomes in Same number of chromosomes as in the parent Half the number of chromosomes of the
daughter cells cell / diploid (2n) parent cell / haploid (n)
Kandungan genetik dalam Seiras dari segi genetik dengan sel Berbeza dari segi genetik dengan sel
sel anak induk dan antara satu sama lain induk dan antara satu sama lain
Genetic content in daughter cells Genetically identical to parent cell and with Genetically different to parent cell and from
each other each other
Variasi genetik Tiada variasi genetik pada sel-sel Terdapat variasi genetik pada sel-sel
Genetic variation anak anak
No genetic variation occurs in daughter cells Genetic variation occurs in daughter cells

1. (a)
(b) (i) Pindah silang / Crossing over

(ii) Pertukaran segmen DNA antara kromatid bukan kembar kromosom homolog dan menyebabkan
penggabungan semula gen.
Exchange of DNA segment between non-sister chromatids of homologous chromosomes and results in new recombination of
gene.
(c) Meiosis membentuk gamet melalui proses gametogenesis serta memastikan bilangan kromosom
diploid sesuatu organisma yang menjalankan pembiakan seks sentiasa dikekalkan dari satu generasi
ke satu generasi.
Meiosis forms gametes through the process of gametogenesis and ensures that the diploid chromosome number of organisms that
carry out sexual reproduction is always maintained from one generation to the next. Meiosis also produces genetic variation in the
same species.

6.4 Isu Pembahagian Sel Terhadap Kesihatan Manusia

Issues of Cell Division on Human Health
2. Gentian gelendong gagal berfungsi ketika anafasa I atau anafasa II. Akibatnya, kromosom gagal berpisah (tak
disjunksi). Gamet mempunyai bilangan kromosom tidak normal (22 atau 24 kromosom). Jika persenyawaan
antara gamet normal (23 kromosom) dan gamet abnormal (24 kromosom) berlaku, zigot akan mempunyai 47
kromosom iaitu satu kromosom berlebihan pada pasangan kromosom ke 21.
The spindle fibres fail to function during anaphase I or anaphase II. As a result, the chromosome fails to separate (nondisjunction). Gametes
formed will have an abnormal number of chromosomes (22 or 24 chromosomes). If fertilisation between a normal gamete (23 chromosomes)
and an abnormal chromosome (24 chromosomes) occurs, the zygote will carry 47 chromosomes with an extra chromosome in the 21st pair
of chromosome.

(a) Gangguan terhadap mekanisme yang mengawal kitar sel akan menyebabkan pembentukan sel kanser.
Sel-sel kanser bersaing dengan sel-sel normal di sekeliling untuk memperoleh nutrien dan tenaga untuk
pertumbuhan. Sel kanser membahagi melalui mitosis secara tidak kawal untuk membentuk kelompok sel
yang dikenali sebagai tumor malignan. Tumor malignan kemudian bertumbuh dan menyerang sel-sel
bersebelahan.
Disruptions to the mechanism that controls the cell cycle will cause the formation of cancer cell. Cancer cells compete with surrounding
normal cells to obtain nutrients and energy for growth. The cancer cell divides through uncontrollable mitosis to form an abnormal mass of
cells called malignant tumour. Malignant tumour then grows and invade neighbouring cells.
(b) Radiasi / bahan kimia / karsinogen / faktor genetik / virus / bakteria
Radiarion / chemicals / carcinogen / genetic factor / virus / bacteria
(c) Radioterapi: Sinaran radioaktif dalam dos yang tinggi digunakan untuk memusnahkan nukleus sel-sel kanser.
Sel-sel kanser tidak dapat membahagi secara mitosis. Tumor akan mengecut.
Radiotherapy: High dose of radiation is used to destroy nucleus of cancer cells. Cancer cells cannot divide by mitosis. The tumour will shrink.
Kemoterapi: Ubat digunakan untuk menghalang sel-sel kanser daripada membahagi. Pertumbuhan dan
perebakan sel-sel kanser akan berhenti dan tumor mengecut.
Chemotherapy: Drugs is used to prevent cancer cells from dividing. The growing and spreading of cancer cells are stopped and tumour
becomes shrink.
MODUL SPM Chromosomes line up at equatorial plane of the cell.

Kromosom homolog tersusun pada
Kertas 1 satah khatulistiwa.
Homologous chromosomes line up at equatorial
plane of the cell.
1. A 2. B
3. B 4. D
(b)
5. C 6. C
Kertas 2
Bahagian A Cell P / Sel P Cell Q / Sel Q
1. (a) (i) Mitosis/ Mitosis
Meiosis/ Meiosis

(c) • K
romosom homolog / Kromosom tidak
dapat berpisah // Tak disjunksi berlaku //
(ii) Kromosom tersusun sebaris pada satah
Gentian gelendong tidak terbentuk
khatulistiwa.

Homologous chromosomes / Chromosomes are not separated // Nondisjunction occurs // Spindle fibres are not formed
• Menyebabkan mutasi/ Causes mutation
Bahagian B
2. (a) (i) Rajah 2.1 / Diagram 2.1:
Mitosis / Mitosis
• Menambahkan bilangan sel untuk pertumbuhan dalam organisma multisel
Increases the number of cells for growth in multicellular organisms
• Membentuk sel baru untuk menggantikan sel-sel mati dan memperbaiki tisu rosak dalam
penyembuhan tisu
Forms new cells to replace dead cells and repair damaged tissue in healing of wound
Rajah 2.2 / Diagram 2.2:
Meiosis / Meiosis
• Menghasilkan gamet haploid yang hanya mengandungi separuh daripada bilangan kromosom
sel induk
To produce haploid gamete which contains only half the number of chromosomes of the parent cell.
• Menghasilkan gamet dengan kombinasi gen yang berlainan yang membawa kepada variasi
genetik antara anak yang terhasil
To produce gametes with different combination of genes which leads to genetic variation among the offspring
• Memastikan bilangan diploid kromosom dikekalkan dari satu generasi ke satu generasi untuk
sesuatu spesis
To ensure the diploid number of chromosomes in a species is maintained from generation to generation

(ii) Similarities/ Persamaan:
• Kedua-dua adalah pembahagian nukleus / Both are nuclear division
• Kedua-dua berlaku di sel-sel hidup / Both occur in living cells
• DNA replikasi sekali dalam kedua-dua pembahagian sel / DNA replicates once in both cell division
• Kedua-dua mengalami profasa, metafasa, anafasa dan telofasa
Both undergo prophase, metaphase, anaphase and telophase
• Sitokinesis berlaku selepas telofasa / Cytokinesis occurs after telophase
Mitosis / Mitosis Meiosis / Meiosis

Berlaku di sel-sel soma Berlaku dalam organ pembiakan
Occurs in somatic cells Occurs in reproductive organ
Untuk menghasilkan sel-sel baru untuk Untuk menghasilkan gamet
pertumbuhan / menggantikan sel-sel lama / rosak To produce gametes
To produce new cells for growth / replace old / damage cells
Kromosom homolog tidak berpasangan Kromosom homolog berpasangan (untuk
Homologous chromosome does not pair up. membentuk bivalen) melalui sinapsis
Homologous chromosome pair up (to form bivalent) through
synapsis
Pindah silang tidak berlaku (dalam profasa) Pindah silang berlaku (dalam profasa I)
Crossing over does not occur (in prophase) Crossing over occur (in prophase I)
Pembahagian nukleus berlaku sekali Pembahagian nukleus berlaku dua kali
Nuclear division occurs once Nuclear division occurs twice
Dua sel anak dihasilkan pada akhir mitosis Empat sel anak dihasilkan pada akhir meiosis
Two daughter cells produced at the end of mitosis Four daughter cells produced at the end of meiosis
Kromosom nombor dalam sel anak ialah diploid Kromosom nombor dalam sel anak ialah haploid
Chromosomal number in daughter cell is diploid Chromosomal number in daughter cell is haploid

Sel anak yang dihasilkan adalah seiras dari segi Sel anak yang dihasilkan adalah berbezadari segi
genetik dengan sel induk. genetik dengan sel induk.
The daughter cell produced is genetically identical to parent cell The daughter cell produced is genetically different from parent cell
Tiada variasi genetik berlaku dalam mana-mana Variasi genetik berlaku dari satu generasi kepada
generasi generasi yang lain
No genetic variation occurs in any generation There is genetic variation from one generation to the next

(b) • Kromosom homolog ke-21 gagal berpisah semasa anafasa I // Kromatid kembar bagi kromosom
ke-21 gagal berpisah semasa anafasa II
The 21st pair of homologous chromosome fails to separate during anaphase I // The 21st sister chromatid fails to separate during
anaphase II
• kerana gentian gelendong gagal berfungsi / because spindle fibres fail to function
• Tak disjunksi berlaku / Nondisjunction occurs

• Gamet mempunyai bilangan kromosom tidak normal (22 atau 24 kromosom) terhasil
Gametes formed will have an abnormal number of chromosomes (22 or 24 chromosomes).

• Persenyawaan antara gamet normal (23 kromosom) dan gamet abnormal (24 kromosom) berlaku.
Fertilisation between a normal gamete (23 chromosomes) and an abnormal chromosome (24 chromosomes) occurs

• Zigot mempunyai 47 kromosom, iaitu satu kromosom berlebihan pada pasangan kromosom ke 21.
The zygote carries 47 chromosomes with an extra chromosome in the 21st pair of chromosomes.
• Mutasi kromosom berlaku / Chromosomal mutation occurs
Bahagian C
3. (a) (i) • Teknik kultur tisu / Tissue culture technique
• Tisu daun / pucuk / batang / akar dari pokok induk dipotong kepada cebisan kecil / eksplan
The leaves / shoot / stem / root tissues from parent plant are cut out into smaller pieces / explants
• Cebisan eksplan dikultur dalam medium kultur yang disterilkan
The pieces of explants are cultured in steriled nutrient medium
• Suhu dan medium pH dikekalkan pada tahap optimum.
The temperature and pH medium are maintained at optimum.
• Sel membahagi secara mitosis untuk menghasilkan kalus. / The cell divides by mitosis to produce callus.
• Kalus kemudian membesar menjasi embrio / The callus is then grown into embryo
• Embrio berkembang menjadi anak tumbuhan / The embryo then will develop into plantlet
• Apabila anak tumbuhan bertumbuh ke saiz yang sesuai, klon / anak tumbuhan dipindah ke
tapak semaian
When it has grown to a suitable size, the clone/ plantlet is transferred to the nursery

(ii) Kultur tisu Penggunaan benih
Tissue culture Seed propagation
Menghasilkan tanaman yang banyak dalam Tidak dapat menghasilkan tanaman yang
masa yang singkat banyak dalam masa yang singkat kerana
Produce crops in large quantity in a short period of time sesetengah biji benih tidak mudah bercambah
Cannot produce crops in large quantity in a short period of
time because some seeds are difficult to germinate
Menghasilkan tanaman yang seiras Tanaman yang dihasilkan tidak seiras
Produce identical plants Plants produced are not identical
Menghasilkan tanaman yang mempunyai ciri Tumbuhan yang dihasilkan adalah berbeza
dan kandungan genetik seperti tumbuhan dari segi genetik berbanding dengan
induk tumbuhan induk akibat pendebungan silang.
Produce plants with identical characteristics dan genetic Plants produces are different in characteristics dan genetic
content as parent plants content with parent plants due to cross pollination

Menghasilkan tanaman dengan ciri yang Susah untuk mengekalkan kualiti yang baik.
berfaedah / mempunyai rintangan tinggi Difficult to retains superior quality
terhadap sesuatu penyakit / perosak
Produce plants with beneficial characteristics / have high
resistance to diseases and pests
Menghasilkan tanaman yang menghasilkan Tumbuhan memerlukan lebih banyak masa
buah dengan cepat untuk menghasilkan buah.
Produce crops that bear fruits rapidly. Crops may need more times to bear fruits
Tidak memerlukan agen pendebungaan / Memerlukan agen pendebungaan / agen
agen penyebaran biji benih penyebaran biji benih
Do not require pollinating agent / seed dispersal agent Require pollinating agent / seed dispersal agent

(b) Radioterapi / Radiotherapy:

• Sinaran radioaktif dalam dos yang tinggi // Radiasi mengion bertenaga tinggi // Sinar-X/ Sinar
gamma/ Proton digunakan
High dose of radiation // Intense ionized radiation // X-rays/ Gamma rays/ Protons is used

• digunakan untuk memusnahkan nucleus / DNA sel-sel kanser.
High dose of radiation is used to destroy nucleus / DNA of cancer cells.

• Sel-sel kanser tidak dapat membahagi secara mitosis.
Cancer cells cannot divide by mitosis.
• Sel-sel kanser mati. / The cancer cells die

• Menghentikan pertumbuhan tumor maglinan
Stop the growing of maglinant tumour

Kemoterapi / Chemotherapy:

• Ubat / Bahan kimia digunakan / Drug / Chemical is used

• Untuk memusnahkan gen dalam nukleus sel-sel kanser / mengganggu proses-proses yang terlibat
dalam pembahagian sel / menghalang pembentukan gentian gelendong dalam sel kanser
To destroy the gene inside the nucleus of cancer cells / interrupt the processes involved in cell division/ prevent the formation of
spindle fibres in cancer cells

• untuk menghalang sel-sel kanser daripada membahagi
to prevent cancer cells from diving.

• Pertumbuhan dan perebakan sel-sel kanser akan berhenti
The growing and spreading of cancer cells are stopped

• Tumor maglinan mengecut.
The maglinant tumour becomes shrink
FOKUS KBAT
Sel A : Profasa – Tapak mensintesis ribosom ialah nukleolus.
Nukleolus menghilang semasa profasa.
Cell A: Prophase – The site of ribosome synthesis is nucleolus.
Nucleolus disappear happens during prophase
Sel B : Profasa – Membran nukleus terurai, menyebabkan kandungan nukleus / kromosom berselerak di dalam
sitoplasma. Ini berlaku semasa profasa.
Cell B: Prophase – Nuclear membrane breaks down, causing the contents of the nucleus / chromosomes to spill out into the cytoplasm. This
happens during prophase.
Sel C : Telofasa – Dua sel mula muncul dengan kromosom yang tidak mempunyai kromatid kembar semasa
telofasa.
Cell C: Telophase – Two cells start appearing with chromosomes that have no sister chromatids during telophase.

BAB
7 Respirasi Sel
Cellular Respiration
7.1 Penghasilan Tenaga melalui Respirasi Sel

Production of Energy through Cellular Respiration
1.
Pengecutan
otot Penghantaran
Sintesis protein Muscle contraction
Synthesis of impuls saraf
protein Transmission of
nerve impulses
Pembahagian Anabolisme Pembentukan

Anabolism struktur sel
sel
Cell division Formation of cell
structure
Mengekalkan Pengangkutan
suhu badan aktif
Maintain body Active transport
temperature
2. (a) Glukosa / Glucose

(b) Penguraian karbohidrat dalam salur pencernaan / Breakdown of carbohydrates in alimentary canal
Fotosintesis / Photosynthesis
3. Respirasi aerob, respirasi anaerob, fermentasi

Aerobic respiration, anaerobic respiration, fermentation

A
7.2 Respirasi Aerob

Aerobic Respiration
1. (a) Respirasi aerob / Aerobic respiration


(b) Glukosa diuraikan kepada piruvat dalam sitoplasma melalui proses glikolisis. Piruvat dioksidakan
melalui satu siri tindak balas di dalam mitokondrion untuk menghasilkan karbon dioksida, air dan
tenaga. Sebanyak 34-36 molekul ATP dihasilkan.
Glucose is broken down into pyruvate in cytoplasm by glycolysis. The pyruvate is then oxidised through a series of reactions in
mitochondrion to produce carbon dioxide, water and energy. About 34-36 molecules of ATP are produced in mitochondrion.

(c) Glukosa + oksigen Karbon diokida + air + tenaga (2898 kJ)
Glucose oxygen Carbon dioxide water energy (2898 kJ)
2. Pemboleh ubah/ Variables:

(a) Kehadiran organisma
Presence of organisms

(b) Peningkatan aras cecair berwarna
Increase in the level of coloured liquid

(c) Aras awal cecair berwarna
Initial level of coloured liquid
Keputusan/ Results:

Ketinggian cecair berwarna (cm) / Height of the coloured liquid (cm)
Set radas
Apparatus set Awal (pada minit ke-0) Akhir (pada minit ke-60) Perubahan ketinggian
Initial (at 0 minute) Final (at 60 minute) Change in height
P 0 4 4
Q 0 0 0

Perbincangan / Discussions:

(a) Set P Lipas menggunakan oxygen dan membebaskan karbon dioksida semasa respirasi
aerob. Karbon dioksida yang dibebaskan diserap oleh kapur soda dan menyebabkan
tekanan udara dalam tabung didih berkurang.
Cockroach uses oxygen and releases carbon dioxide during aerobic respiration. The carbon dioxide is
absorbed by the soda lime. This causes the air pressure in the boiling tube to drop.
Set Q Respirasi aerob tidak berlaku kerana tiada organisma / lipas.

Aerobic respiration does not occur because there is no organism / cockroach.

(b) Menyerap karbon dioksida / Absorb carbon dioxide

(c) Organisma menggunakan oksigen dan membebaskan karbon dioksida semasa respirasi aerob.
Organisms use oxygen and release carbon dioxide during aerobic respiration.

(a) Untuk memastikan haba yang dihasilkan tidak terbebas melalui kapas.
To make sure the heat produced will not escape through cotton wool.
(b) Suhu dalam kelalang A meningkat manakala suhu dalam kelalang B tidak berubah. Biji benih bercambah
menjalankan respirasi dan menghasilkan tenaga dalam bentuk haba.
The temperature in flask A increases while the temperature in flask B remains unchanged. Germinating seeds respire and release energy in the
form of heat.
(c) Glukosa + oksigen Karbon diokida + air + tenaga
Glucose oxygen Carbon dioxide water energy

7.3 Fermentasi
Fermentation
1. Fermentasi
Fermentation
Fermentasi asid laktik Fermentasi alkohol

Lactic acid fermentation Alcohol fermentation
Asid laktik + 2 ATP Alkohol + karbon dioksida +2 ATP

Lactic acid + 2 ATP Alcohol + Carbon dioxide + 2 ATP
3. (a) Sel-sel otot menjalankan fermentasi laktik asid tanpa kehadiran oksigen. Glukosa diuraikan secara tidak
lengkap kepada asid laktik dan 2 molekul ATP atau 150 kJ tenaga dibebaskan.
Human muscle cells carry out lactic acid fermentation in the absence of oxygen. Glucose is broken down incompletely into lactic acid
and 2 molecules of ATP or 150 kJ of energy is released.

(b) Dalam fermentasi alkohol oleh yis, glukosa diuraikan secara tidak lengkap kepada etanol, karbon
dioksida dan 2 molekul ATP atau 210 kJ tenaga dibebaskan.
In the alcohol fermentation by yeast, glucose is broken down incompletely into ethanol, carbon dioxide and 2 molecules of ATP or
210 kJ of energy is released.

(c) Sel-sel akar pokok padi menjalankan fermentasi alkohol kerana kepekatan oksigen rendah di kawasan
air bertakung. Glukosa diuraikan secara tidak lengkap kepada etanol, karbon dioksida dan 2 molekul
ATP atau 210 kJ tenaga dibebaskan.
The root cells of paddy plants carry out alcohol fermentation because of low concentration of oxygen in waterlogged area. Glucose
is broken down incompletely into ethanol, carbon dioxide and 2 molecules of ATP or 210 kJ of energy is released.

(i)
Glukosa Etanol + karbon dioksida + tenaga (210kJ)
Glucose Ethanol carbon dioxide energy

(ii)
Glukosa Asid laktik + tenaga (150kJ)
Glucose Lactic acid energy
4. Pemboleh ubah/ Variables:

(a) Kehadiran yis
Presence of yeast

(b) Perubahan suhu, perubahan air kapur dan bau etanol
Changes in temperature, lime water and ethanol smell

(c) Isi padu larutan glukosa terdidih dan keadaan anaerob
The volume of boiled glucose solution and the anaerobic condition
Keputusan/ Results:

Set P Q
Awal / Initial Akhir / Final Awal / Initial Akhir / Final
Suhu (°C) 28 30 28 28
Temperature (°C)
Perubahan air kapur Jernih Keruh Jernih Jernih

Change in lime water Clear Cloudy Clear Clear
Bau larutan Bau etanol

Tiada bau etanol Tiada bau etanol Tiada bau etanol
Smell of solution No ethanol smell dikesan No ethanol smell No ethanol smell
Ethanol smell detected


Perbincangan / Discussions:

(a) Set P Tenaga haba, karbon dioksida dan etanol dihasilkan dalam fermentasi yis.
Heat energy, carbon dioxide and ethanol are produced in fermentation of yeast.
Set Q Tenaga haba, karbon dioksida dan etanol tidak dihasilkan tanpa kehadiran yis.
Heat energy, carbon dioxide and ethanol are not produced without the presence of yeast.

(b) Keadaan anaerob diwujudkan melalui pendidihan glukosa yang menyingkirkan oksigen dan
penambahan minyak parafin di atas campuran ampaian yis dan larutan glukosa untuk mencegah
oksigen dari atmosfera melarut ke dalam campuran.
The anaerobic condition is created through the boiling of glucose which removes oxygen and the addition of paraffin oil over a
mixture of yeast suspension and glucose solution to prevent oxygen from the atmosphere from dissolving into the mixture.

(c) Fermentasi yis ialah sejenis respirasi yang dijalankan oleh yis dalam keadaan tanpa oksigen untuk
menghasilkan tenaga haba, karbon dioksida dan etanol. Proses fermentasi boleh ditentukan dengan
peningkatan suhu, kekeruhan air kapur dan kewujudan bau etanol serta dipengaruhi oleh kehadiran yis.
Yeast fermentation is a type of respiration carried out by yeast without oxygen to produce heat energy, carbon dioxide and ethanol.
It is determined by increase in temperature, cloudiness of lime water and the presence of ethanol smell. It is affected by the presence
of yeast.

(d) Fermentasi yis menghasilkan tenaga, karbon dioksida dan etanol.
Yeast fermentation produces energy, carbon dioxide and ethanol.
5. (a) (i) Kedua-dua menggunakan glukosa sebagai substrat utama / Both use glucose as the main substrate
(ii) Kedua-dua menghasilkan tenaga / ATP / Both release energy / ATP

(d) Jenis respirasi Respirasi aerob Fermentasi / Fermentation
Type of respiration Aerobic respiration
Fermentasi asid laktik Fermentasi alkohol
Lactic acid fermentation Alcohol fermentation
Keperluan oksigen Memerlukan oksigen Tidak memerlukan Tidak memerlukan
Requirement of oxygen Requires oxygen oksigen oksigen
Does not require oxygen Does not require oxygen
Penguraian glukosa Glucose is completely Glucose is incompletely Glucose is incompletely
Break down of glucose broken down broken down broken down
Glukosa diuraikan dengan Glukosa diuraikan secara Glukosa diuraikan secara
lengkap tidak lengkap tidak lengkap
Jumlah tenaga 2898 kJ 150 kJ 210 kJ
dibebaskan per
molekul glukosa
Amount of energy
produced per molecule of
glucose
Bilangan molekul 38 molekul ATP 2 molekul ATP 2 molekul ATP
ATP dihasilkan per 38 ATP molecule 2 ATP molecule 2 ATP molecule
molekul glukosa
Number of ATP molecules
produced per molecule of
glucose
Hasil respirasi Karbon dioksida, air dan Asid laktik dan tenaga Etanol, karbon dioksida
Products of respiration tenaga Lactic acid and energy dan tenaga
Carbon dioxide, water and Ethanol, carbon dioxide, and
energy energy

Tempat tindak balas Sitoplasma dan Sitoplasma Sitoplasma

dalam sel mitokondria Cytoplasm Cytoplasm
Site of reaction in the cell Cytoplasm and mitochondria
Persamaan perkataan Glukosa + oksigen Glukosa Asid laktik Glukosa Etanol
Word equation Karbon dioksida + air + + tenaga + karbon dioksida +
tenaga Glucose Lactic acid + tenaga
Glucose + oxygen Carbon energy Glucose Ethanol +
dioxide + water + energy carbon dioxide + energy

Proses P / Process P:
• Proses P ialah respirasi aerob. Proses P melibatkan penguraian glukosa yang lengkap dengan kehadiran oksigen
untuk menghasilkan karbon dioksida, air dan 38 molekul ATP / 2898 kJ tenaga. Proses P berlaku di sitoplasma
dan mitokondrion.
Process P is aerobic respiration. It involves complete breakdown of glucose in the presence of oxygen to produce carbon dioxide, water and 38
molecules of ATP / 2898kJ of energy. It occurs in cytoplasm and mitochondrion.
Proses Q / Process Q:
• Proses Q ialah fermentasi laktik asid. Proses Q melibatkan penguraian glukosa yang tidak lengkap tanpa
kehadiran oksigen untuk menghasilkan laktik asid dan 2 molekul ATP / 150 kJ tenaga. Proses Q berlaku di
sitoplasma sahaja.
Process Q is acid lactic fermentation. It involves incomplete breakdown of glucose in the absence of oxygen to produce acid lactic and 2
molecules of ATP / 150 kJ of energy. It occurs in cytoplasm only.
MODUL SPM Bahagian B

2. (a) (i) Respirasi aerob / Aerobic respiration
Kertas 1 • Semasa senaman cergas, jumlah
tenaga yang banyak diperlukan oleh
1. C 2. D otot untuk pengecutan otot.
3. D 4. A During strenuous exercise, a large amount of
energy is required by the muscle for muscular
5. A 6. B contraction.
• Sel-sel otot menjalankan respirasi aerob.
Muscle cells carry out aerobic respiration.
Kertas 2 • Glukosa diuraikan dengan lengkap
Glucose is completely broken down
Bahagian A • Dengan kehadiran oksigen
In the presence of oxygen
1. (a) P : Oksigen / Oxygen
• Untuk membentuk karbon dioksida
Q: Air / Water
dan air
(b) (i) Glikolisis / Glycolysis To form carbon dioxide and water
(ii) Penguraian glukosa oleh enzim. Satu • Membebaskan 2898 kJ tenaga / 38
molekul glukosa diuraikan kepada dua ATP molekul
molekul piruvat. Proses ini berlaku di Releasing 2898 kJ of energy / 38 molecules of ATP
sitoplasma. • Glukosa + oksigen → Karbon
Breakdown of glucose by enzyme. One molecule dioksida + air + Tenaga
of glucose is breaking down into two molecules of Glucose + oxygen → Carbon dioxide + water +
pyruvate. This process occurs in cytoplasm. Energy


Fermentasi asid laktik / Lactic acid fermentation
• Pengecutan jantungnya kuat untuk
• Jumlah tenaga yang dihasilkan
membekalkan lebih banyak oksigen
oleh respriasi aerob adalah tidak kepada otot dari masa ke semasa
mencukupi untuk senaman cergas Heart contraction is strong to provide more oxygen
Amount of energy produced by aerobic to the muscle over time
respiration is insufficient for strenuous exercise
• Dia telah dilatih untuk mengamalkan
• Sel-sel otot menjalankan fermentasi teknik pernafasan yang betul semasa
asid laktik untuk menghasilkan molekul bersenam
ATP / tenaga tambahan He had been trained to apply proper breathing
Muscle cells carry out lactic acid fermentation techniques during his exercise
to produce extra ATP molecules / energy.
• Dia telah menjalankan aktiviti
• Glukosa diuraikan secara tidak pemanasan badan sebelum pelarian
lengkap sebenar
Glucose is incompletely broken down He had sufficient warming up of his muscle before
• tanpa kehadiran oksigen the actual run
In the absence of oxygen
• Dengan ini, kurang oksigen dan tenaga
• asid laktik dibentuk diperlukan untuk memanaskan otot
lactic acid is formed With these, less oxygen and energy are needed to
• Membebaskan 150 kJ tenaga / 2 ATP warm up the muscles
molekul
• Badannya tidak menghasilkan asid
Releasing 150 kJ energy / 2 molecules of ATP laktik untuk memperoleh tenaga yang
• Glukosa → asid laktik + tenaga diperlukan
Glucose → lactic acid + energy His body does not produce much lactic acid to get
(ii) • Kadar denyutan jantung meningkat the energy needed.
Heart rate increases
• Mengepam darah dengan kadar Bahagian C
yang lebih cepat
Pump blood in faster rate
3. (a) • Fermentasi asid laktik digunakan untuk
• Bagi membekalkan lebih banyak
menyediakan yogurt dan minuman susu
oksigen untuk respirasi sel / kultur.
Lactic acid fermentation is used to prepare yogurt
menyingkirkan lebih banyak karbon and cultured milk drinks.
dioksida daripada sel
• Lactobacillus ditambahkan ke susu
To supply more oxygen for cellular respiration /
remove more carbon dioxide from the cells
disterilkan / susu pasteur / susu yang
• Kadar pernafasan meningkat
tidak dirawat.
Breathing rate increases Lactobacillus is added to sterilised milk / pasteurized
milk / untreated milk.
• Lebih banyak oksigen disedut /

• Bakteria menjalankan fermentasi untuk
diperoleh
More oxygen is inhaled / taken in menghasilkan asid laktik.
Bacteria carries out fermentation to produce lactic
• Bagi memgoksidakan asid laktik
acid.
kepada karbon dioksida dan air
• Asid laktik kemudian akan
To oxidise lactic acid into carbon dioxide and
water mengumpalkan kasein / protein susu.
Lactic acid will then coagulate casein / milk protein.

(b) • Lengkung Y / Curve Y
• Asid laktik menurunkan pH susu /

• Kurang penghasilan asid laktik menjadikan susu menjadi berasid.
Lesser production of lactic acid Lactic acid decreases milk pH / make the milk acidic.

• Peparunya mempunyai kapasiti yang
• pH yang rendah membantu menjadikan
lebih besar // Peparu memperoleh lebih yogurt / susu kultur tahan lama.
banyak oksigen setiap kali sedut nafas Low pH helps to preserve the yogurt / cultured milk
His lungs have larger capacity // Lungs take in more drinks.
oxygen in each inhalation


• Asid laktik memberikan rasa masam / • Yis menguraikan glukosa pada
rasa berbeza untuk yogurt / minuman kadar yang lebih tinggi untuk
susu kultur. menghasilkan tenaga yang
Lactic acid gives a sour taste/ different flavor to mencukupi
yogurt / cultured milk drinks. Yeast breaks down glucose at a higher rate to

• Protein susu yang tergumpal dapat produce enough energy
digunakan untuk membuat keju. • Lebih banyak alkohol dihasilkan
The curdled milk protein can be used to make More alcohol is produced
cheese. • Apabila aras / kepekatan alkohol

• Fermentasi asid laktik oleh bakteria juga dalam bekas adalah tinggi, kadar
digunakan untuk menghasilkan produk penguraian glukosa kembali menjadi
fermentasi daging / ikan / jeruk / zaitun perlahan.
/ bijirin / contoh yang sesuai. When the level / concentration of alcohol
Lactic acid fermentation by bacteria is also used to in the container is high, the rate of glucose
produce fermented meat products/ fish products/ breakdown slows down again.
pickled vegetables / olives / cereal products / any • Alkohol adalah beracun ke sel-sel yis
suitable example. Alcohol is toxic to yeast cells
(b) (i) • Apabila bekas masih mengandungi • Pengumpulan alkohol merencatkan
oksigen, yis akan menjalani respirasi kadar pertumbuhan yis terencat /
aerob. menyebabkan yis mati
When the container still contains oxygen, the Accumulation of alcohol inhibits the growth
yeast will undergo aerobic respiration. rate of yeast inhibits / causes yeast to die
• Untuk menghasilkan karbon dioksida, (ii) • Puan Y harus mencampurkan sedikit
air dan tenaga air suam ke dalam yis kering sebelum
To produce carbon dioxide, water and energy
dicampurkan ke dalam tepung
• Dalam respriasi aerob, penguraian
gandum.
1 molekul glukosa menghasilkan Mrs Y should mix some warm water into the dry
tenaga yang tinggi / 38 molekul ATP yeast before mixing it into the wheat flour.
In aerobic respiration, the breakdown of 1 • Sedikit gula ditambahkan.
molecule of glucose produces high energy / 38
A pinch of sugar is added.
molecules of ATP
• Langkah ini bertujuan untuk
• Yis boleh memperoleh banyak
mengaktifkan yis kering yang berada
tenaga daripada 1 molekul glukosa,
dalam keadaan dorman.
oleh itu yis kurang menguraikan This step aims to activate dry yeast that is in a
glukosa dormant state.
Yeast can get a lot of energy from 1 molecule of
• Air suam menyediakan suhu yang
glucose, so yeast breaks down less glucose
optimum untuk aktiviti yis.
• Apabila bekas tidak mengandungi Warm water provides the optimum
oksigen, yis akan menjalani temperature for yeast activity.
fermentasi. • Gula membekalkan nutrien kepada
When the container does not contain oxygen,
the yeast will undergo fermentation.
yis.
Sugar provides nutrients to the yeast.
• Untuk menghasilkan etanol, karbon
• Yis yang aktif akan menjalankan
dioksida dan tenaga.
To produce ethanol, carbon dioxide and energy
fermentasi.
Active yeast will carry out fermentation.
• Dalam fermentasu, penguraian 1
• Membebaskan gas karbon dioksida.
molekul glukosa menghasilkan Releases carbon dioxide gas.
tenaga yang sedikit / 2 molekul ATP • Menyebabkan doh roti mengembang
In fermentation, the breakdown of 1 molecule
of glucose produces little energy / 2 molecules
dan naik.
Causes bread dough to expand and rise.
of ATP

FOKUS KBAT
• Meningkatkan kapasiti peparu / Improve lungs capacity
• Kadar pernafasan menjadi lebih cepat dan lebih dalam
Breathing rate becomes faster and more deeply
• Bagi meningkatkan pengambilan oksigen untuk respirasi sel
To increase the uptake of oxygen for cellular respiration
• Meningkatkan pengaliran darah / Blood flow increase

BAB
Sistem Respirasi dalam
Manusia dan Haiwan
8 Respiratory Systems in Humans and
Animals
8.1 Jenis Sistem Respirasi

Types of Respiratory System
1. Struktur respirasi Organisma

Respiratory structure Organism
Kulit dan peparu Manusia
Skin and lungs Human
Sistem trakea Ikan
Tracheal system Fish
Peparu Katak
Lungs Frog
Insang Serangga
Gills Insect
2. Serangga / Insect:
(a) Bilangan trakeol yang banyak menyediakan jumlah luas permukaan yang besar untuk pertukaran gas.
A large number of tracheoles to provide a large total surface area for gaseous exchange.

(b) Dinding trakeol adalah nipis untuk membolehkan resapan gas berlaku dengan mudah.
The tracheole wall is thin to allow the diffusion of gases to occur easily.

(c) Dinding trakeol adalah lembap untuk membenarkan gas-gas melarut ke dalamnya.
The tracheole wall is moist to allow the gases to dissolve into it.
Ikan / Fish:

(a) Bilangan filamen dan lamela yang banyak memberikan jumlah luas permukaan yang besar untuk
pertukaran gas.
A large number of filaments and lamellas gives a large total surface area for gaseous exchange.

(b) Dinding lamela adalah nipis untuk membolehkan resapan gas berlaku dengan mudah.
The lamella membrane is thin to allow the diffusion of gases to occur easily.

(c) Lamela dibekalkan dengan banyak kapilari untuk pengangkutan gas-gas respirasi.
Lamella is supplied with many blood capillaries to transport the respiratory gases.
Frog / Katak:

(a) Kulit katak / membran peparu adalah nipis dan sangat telap kepada gas respirasi untuk memudahkan
resapan gas berlaku.
The skin / lung membrane of frog is thin and highly permeable to respiratory gases to allow the diffusion of gases to occur easily.

(b) Kulit katak / dinding peparu adalah lembap untuk membenarkan gas-gas melarut ke dalamnya sebelum
resapan berlaku.
The skin / lung walls of frog is moist to allow the gases to dissolve into it before diffusion.


(c) Kulit / peparu katak kaya dengan jaringan kapilari untuk pengangkutan gas-gas respirasi.
Skin / lungs is enriched with a network of blood capillaries to transport the respiratory gases.
Manusia / Human:

(a) Bilangan alveolus yang banyak menyediakan jumlah luas permukaan yang besar untuk pertukaran gas.
A large number of alveoli provides a large total surface area for gaseous exchange.

(b) Dinding alvelous adalah nipis untuk membolehkan resapan gas berlaku dengan mudah.
The wall of alveolus is thin to allow the diffusion of gases to occur easily.

(c) Alveolus dilingkari dengan banyak jaringan kapilari untuk pengangkutan gas-gas respirasi.
Alveolus is supplied with a large network of blood capillaries to transport the respiratory gases.
3.
Struktur Permukaan Struktur
respirasi ialah respirasi adalah respirasi ialah
alveolus lembap trakeol
The respiratory The respiratory
Respiratory surface
Alveolus structure structure is
Trakeol tidak
is moist
dilingkari oleh is alveolus tracheole
dilingkari
jaringan kapilari kapilari
Alveolus is
Tracheole is not
surrounded by
surrounded by
network of blood Permukaan
Sistem respirasi Sistem respirasi capillaries
capillaries
respirasi adalah
manusia serangga
Human respiratory nipis Insect respiratory
system Respiratory surface system
is thin
Udara masuk / Udara masuk /
keluar melalui keluar melalui
lubang hidung spirakel
Air enters / moves Air enters / moves
out through Dinding alveolus Struktur respirasi Dinding trakeol out through
nostrils bersentuhan mempunyai luas bersentuhan spiracles
dengan kapilari permukaan yang dengan sel-sel
darah besar badan
Alveolus wall is in Respiratory structure Tracheole wall is in
contact with blood has large surface contact with body
capillaries area cells

(a) X : Lamela / Lamella
Y : Filamen / Filament
(b) Meningkatkan jumlah luas permukaan untuk pertukaran gas.
To increase large total surface area for gaseous exchange.
(c) Ikan akan mati. Insang yang tercedera dan terkoyak mengurangkan luas permukaan untuk pertukaran gas.
Kurang oksigen diangkut ke sel-sel badan.
The fish will die. The injured and torn gills reduce the surface area for gaseous exchange. Less oxygen is transported to the body cells.

8.2 Mekanisme Pernafasan

Mechanisms of Breathing
1. (a) Perubahan pada Tarikan nafas Hembusan nafas

Change in Inhalation Exhalation
Otot abdomen Mengendur Mengecut

Abdominal muscles Relax Contract
Tekanan udara dalam

Berkurang Meningkat
trakea Decreases Increases
Air pressure in the trachea
Udara masuk ke dalam trakea melalui Udara dipaksa keluar dari trakea
Pergerakan udara
Movement of air spirakel melalui spirakel
Air enters into trachea through spiracles Air is forced out of the trachea through spiracles

(b) Perubahan pada Tarikan nafas Hembusan nafas
Mulut Buka Tutup

Mouth Opens Closes
Dasar rongga mulut Diturunkan Dinaikkan

Floor of buccal cavity Lowered Raised
Ruang operkulum Dibesarkan Dikecilkan

Opercular cavity Enlarged Becomes smaller
Bukaan operkulum Ditutup Dibuka

Operculum opening Closed Opened
Tekanan dalam
Berkurang Meningkat
rongga mulut Decreases Increases
Pressure in the buccal cavity
Air mengalir keluar melalui bukaan

Pergerakan air Air mengalir masuk ke dalam mulut
Movement of water Water flow into the mouth operkulum
Water flows out through operculum opening

(c) Tarikan nafas
Inhalation
Perubahan pada Hembusan nafas
Change in Exhalation
Mulut Peparu
Mouth Lungs
Lubang hidung Buka Tutup Buka

Nostrils Opens Closes Opens
Mulut Tutup Tutup Tutup

Mouth Closes Closes Closes
Glotis Tutup Buka Buka

Glottis Closes Opens Opens

Dasar rongga mulut Diturunkan Dinaikkan Dinaikkan

Floor of buccopharyngeal
Lowered Raised Raised
cavity
Tekanan dalam
rongga mulut Berkurang Meningkat Meningkat
Pressure in the Decreases Increases Increases
buccopharyngeal cavity
Udara dipaksa keluar

Udara masuk ke dalam dari peparu melalui
Udara masuk ke dalam
Pergerakan udara mulut melalui lubang glottis dan disingkirkan
peparu melalui glottis
Movement of air hidung Air enters into lungs through melalui lubang hidung
Air enters into mouth through glottis Air is forced out from the lungs
nostrils through glottis dan expelled
through nostrils

(d) Perubahan pada Tarikan nafas Hembusan nafas
Otot interkosta luar Mengecut Mengendur

External intercostal muscles Contract Relax
Otot interkosta dalam Mengendur Mengecut

Internal intercostal muscles Relax Contract
Pergerakan sangkar rusuk Dinaikkan ke atas dan ke arah Digerakkan ke bawah dan ke
Movement of ribcage depan dalam
Moves upwards and outwards Moves downwards and inwards
Otot diafragma Mengecut Mengendur

Diaphragm muscles Contract Relax
Pergerakan dan bentuk Diafragma turun ke bawah menjadi Diafragma melengkung ke atas
diafragma leper dan mendatar dan berbentuk kubah
Movement and shape of Diaphragm moves downwards to become flat
Diaphragm curve upwards to form a dome
diaphragm and horizontal
Isi padu rongga toraks Meningkat Berkurang

Volume of thoracic cavity Increases Decreases
Tekanan dalam peparu Berkurang Meningkat

Pressure in lungs Decreases Increases
Pergerakan udara Udara dipaksa memasuki peparu Udara dipaksa keluar dari peparu
Movement of air Air is forced into the lungs Air is forced out of the lungs

(a) J : Hembusan nafas / Exhalation
K : Tarikan nafas / Inhalation

(b) Proses J / Process J Proses K / Process K

Otot interkosta luar mengendur Otot interkosta luar mengecut
External intercostal muscles relax External intercostal muscles contract
Otot interkosta dalam mengecut Otot interkosta dalam mengendur
Internal intercostal muscles contract Internal intercostal muscles relax
Otot diafragma mengendur // Diafragma Otot diafragma mengecut // Diafragma turun ke
melengkung ke atas / berbentuk kubah bawah / menjadi leper /mendatar
Diaphragm muscles relax // Diaphragm curves upwards / form a Diaphragm muscles contract. // Diaphragm moves downwards to
dome become flat / horizontal
Sangkar rusuk bergerak ke bawah dan ke dalam Sangkar rusuk bergerak ke atas dan ke luar
Rib cage moves downwards and inwards Rib cage moves upwards and outwards
Isi padu rongga toraks berkurang Isi padu rongga toraks meningkat
Volume of thoracic cavity decreases Volume of thoracic cavity increases
Tekanan dalam peparu meningkat Tekanan dalam peparu berkurang
Pressure in lungs increases Pressure in lungs decreases
Udara dipaksa keluar dari peparu Udara dipaksa memasuki peparu
Air is forced out of the lungs Air is forced into the lungs
8.3 Pertukaran Gas dalam Manusia

Gaseous Exchange in Humans
1. (a) • Tekanan separa oksigen di alveolus adalah lebih tinggi daripada kapilari darah.
The partial pressure of oxygen gas in alveolus is higher than in the blood.
• Oksigen meresap dari alveolus ke kapilari darah.
The oxygen gas diffuses from alveolus into the blood.
• Tekanan separa karbon dioksida di kapilari darah adalah lebih tinggi daripada alveolus.
The partial pressure of carbon dioxide in blood capillaries is higher than alveolus.
• Karbon dioksida meresap dari kapilari darah ke alveolus.
Carbon dioxide diffuses from blood capillaries to alvelolus.

(b) • Tekanan separa oksigen di kapilari darah adalah lebih tinggi daripada sel-sel badan.
The partial pressure of oxygen in blood capillaries is higher than body cells.
• Oksigen meresap dari kapilari darah ke sel-sel badan.
Oxygen diffuses from blood capillaries to body cells.
• Tekanan separa karbon dioksida di sel-sel badan adalah lebih tinggi daripada kapilari darah.
The partial pressure of carbon dioxide in body cells is higher than blood capillaries.
• Karbon dioksida meresap dari sel-sel badan ke kapilari darah.
Carbon dioxide diffuses from body cells to blood capillaries.
2. Dari alveolus ke kapilari darah / From alveolus to blood capillaries:

• Tekanan separa oksigen di alveolus adalah lebih tinggi daripada kapilari darah.
The partial pressure of oxygen gas in alveolus is higher than in the blood.
• Oksigen meresap dari alveolus ke kapilari darah.
The oxygen gas diffuses from alveolus into the blood.
• Oksigen bergabung dengan hemoglobin dalam sel darah merah untuk membentuk oksihemoglobin.
Oxygen binds with haemoglobin in the red blood cell to form oxyhaemoglobin.
• Oksigen diangkut ke sel-sel badan.
Oxygen is transported to the body cells.

Dari kapilari darah ke sel badan / From blood capillaries to body cells:
• Tekanan separa oksigen di kapilari darah adalah lebih tinggi daripada tisu badan.
The partial pressure of oxygen gas in the body tissues is lower than in the blood.
• Oksihemoglobin diuraikan kepada oksigen dan hemoglobin.
Oxyhaemoglobin breaks down to form oxygen and haemoglobin.
• Oksigen meresap dari darah ke sel-sel badan.
Oxygen diffused from blood to the body cells.
3. • 70% daripada karbon dioksida diangkut ke dalam darah dalam bentuk ion bikarbonat.
70% of the carbon dioxide is transported in the blood in the form of bicarbonate ions.
• 23% karbon dioksida bergabung dengan hemoglobin dan diangkut sebagai karbaminohemoglobin.
23% of the carbon dioxide binds with haemoglobin and is transported as carbaminohaemoglobin.
• 7% karbon dioksida diangkut sebagai karbon dioksida terlarut dalam plasma darah.
7% of the carbon dioxide is transported as dissolved carbon dioxide in blood plasma.

D
8.4 Isu Kesihatan berkaitan Sistem Respirasi Manusia

Health Issues Related to the Human Respiratory System

1. Diseases Causes Effects Symptoms
Penyakit Punca Kesan Gejala
Emfisema • Asap rokok Dinding dalam alveolus menjadi • Sesak nafas

Emphysema Cigarette smoke lemah dan meletus, sehingga Shortness of breath
membentuk satu alveolus besar. • Sakit ketika bernafas
Akibatnya, luas permukaan Pain during breathing
alveolus menjadi berkurang dan • Mudah rasa letih
menyebabkan kadar pertukaran Easily to become fatigue
gas menurun. Keadaan ini juga
menyebabkan peparu membesar
secara perlahan akibat udara dan
terperangkap di dalam alveolus.
The wall of the inner alveolus is weaken
and rupture, creating larger alveolus. This
reduces the surface area and causes the
rate of gaseous exchange to decrease. This
condition causes the lungs to be enlarged
due to the old air trapped in alveolus
which cannot be exhaled.

Bronkitis • Asap rokok Keradangan menyebabkan • Batuk berkahak

kronik Cigarette smoke dinding bronkiol menebal, laluan berpanjangan
Chronic Bronchitis • Bahan pencemar udara menjadi sempit dan mukus Persistent cough that bring up
Pollutants mucus
yang tebal dihasilkan.
• Perengsa Inflammation causes the walls of • Sesak nafas
Irritant bronchiole become thicken, narrowing the Shortness of breath
• Bakteria dan virus air passage and thick mucus is produced. • Demam
Bacteria and virus Fever
• Rasa sakit semasa batuk
Feel pain when cough
Asma • Pencemaran udara Salur pernafasan bengkak, • Batuk
Asthma Air pollution dan otot licin salur pernafasan Cough
• Asap rokok mengecut, menyebabkan • Sesak nafas
Cigarette smoke Shortness of breath
kesukaran bagi udara keluar dan
• Jangkitan virus masuk peparu. • Pernafasan bersiul
Viral infection A whistling or wheezing sound
The airways swell, and the muscles around
• Hama habuk when exhaling
the airway tighten, making it difficult for
Dust mites air to move in and out of the lungs. • Sesak dada
• Bahan kimia Tightness of chest
Chemicals
• Debunga
Pollen

(a) X : Bronkitis kronik / Chronic bronchitis
Y : Emfisema / Emphysema
(b) X : Dalam penyakit bronkitis kronik, bronkiol menjadi radang, bengkak dan tersumbat. Ini mengurangkan aliran
udara dan menyukarkan pernafasan. Mukus yang banyak terbentuk pula menyebabkan batuk berterusan.
Silium yang rosak menyukarkan penyingkiran mukus.
In chronic bronchitis, the bronchiole becomes inflamed, swollen and blocked. This reduces the flow of air and causes difficulties in breathing.
A large amount of mucus formed will cause continuous coughing. Damaged cilium causes difficulty in expelling mucus.
Y : Dalam penyakit emfisema, alveolus hilang kekenyalan dan saiz bertambah. Dinding alveolus rosak, jumlah
luas permukaan alveolus berkurang dan pertukaran gas menjadi kurang efisien.
In emphysema, the alveolus loses its elasticity and increases in size. The alveolus wall is damaged, the total surface area of alveolus decreases
and the gaseous exchange becomes less efficient.
MODUL SPM
(b)
Membolehkan udara masuk ke dalam
Kertas 1 sistem tiub udara.
Allows the intake of air into the air tube system.
1. C 2. B

(c) (i) P : Trakea / Trachea
3. B 4. B
Q : Trakeol / Tracheole

(ii) • Dinding P diperkuat dengan gelang
Kertas 2 kitin untuk mengelakkannya
daripada ranap.
Bahagian A The walls of P are reinforced with rings of
chitin to prevent from collapsing.
1. (a) Sistem trakea / Tracheal system

Bahagian B • Oksihemoglobin diuraikan kepada

2. (a) • Bilangan alveolus yang banyak oksigen dan hemoglobin
Numerous alveoli Oxyhaemoglobin breaks down to form oxygen
and haemoglobin

• Meningkatkan luas permukaan untuk
• Oksigen meresap dari kapilari darah
pertukaran gas
To increase the total surface area for gaseous ke tisu-tisu / sel-sel badan/ sel otot
exchange lengan

• Setebal satu sel / nipis Oxygen diffuses from blood capillaries to the
body tissue /cells/ arm muscle cell
One cell thick / Thin

• Memudahkan resapan gas • Untuk respirasi sel // bagi
Easier for diffusion of respiratory gas mengoksidakan glukosa untuk

• Mempunyai permukaan respirasi yang menghasilkan tenaga
For cellular respiration // to oxidise glucose to
lembap produce energy
Has moist respiratory surface

• Membolehkan gas larut sebelum resapan (Mana-mana 5 / Any 5)
Allow gases to dissolve before diffusion Dari sel otot lengan ke kapilari darah
(ii)

• Mempunyai banyak jaringan kapilari / From arm muscle cell to blood capillaries
darah
Has numerous / network of blood capillaries • Tekanan separa karbon dioksida di

• Meningkatkan pengangkutan gas-gas sel otot lengan adalah lebih tinggi
respirasi daripada kapilari darah.
The partial pressure of carbon dioxide in
To increase the transportation of respiratory gases
arm muscle cell is higher than in the blood
(Mana-mana 4 / Any 4) capillaries.

(b) (i) Dari alveolus ke kapilari darah / From • Karbon dioksida meresap dari sel
alveolus to blood capillaries otot lengan ke dalam plasma darah
• Tekanan separa oksigen di alveolus dan bergabung dengan sel darah
adalah lebih tinggi daripada kapilari merah.
Carbon dioxide diffuses from arm muscle cell
darah. into blood plasma and combines with red blood
The partial pressure of oxygen in alveoli is cells.
higher than blood capillaries. • Karbon dioksida bertindak dengan
• Oksigen meresap dari alveolus ke air untuk membentuk asid karbonik /
kapilari darah. H2CO3.
Oxygen diffuses from alveoli to blood capillaries. Carbon dioxide reacts with water to form
• Oksigen bergabung dengan carbonic acid / H2CO3.
hemoglobin dalam sel darah merah • Enzim karbonik anhidrase dalam sel
untuk membentuk oksihemoglobin. darah merah memangkinkan tindak
Oxygen binds with haemoglobin in red blood balas ini.
cell to form oxyhaemoglobin. Enzyme carbonate anhydrase in the red blood
• Oksigen diangkut ke tisu-tisu / sel-sel cells catalyses this reaction.
badan/ sel otot lengan. • Asid karbonik / H2CO3 kemudiannya
Oxygen is transported to body tissues / cells / akan terurai kepada ion hydrogen /
arm muscle cell.
H+ dan ion bikarbonik /HCO3-

Dari kapilari darah ke sel otot Carbonic acid / H2CO3 then dissociates into
a hydrogen ion /H+ and a bicarbonate ion/
lengan / From blood capillaries to arm HCO3-
muscle cell
• Kemudian ion bikarbonik /HCO3-
• Tekanan separa oksigen di sel otot meresap ke dalam plasma darah dan
lengan adalah lebih rendah daripada diangkut ke peparu
kapilari darah Bicarbonate ions /HCO3- diffuse into the blood
The partial pressure of oxygen gas in arm plasma and are carried in the blood plasma to
muscle cell is lower than in the blood capillaries the lungs.

From blood capillaries to alveolus / Dari kapilari darah ke alveolus

• Ion bikarbonat / HCO3- meresap dari plasma darah ke sel darah merah dan membentuk asid
karbonik H2CO3 lagi.
The bicarbonate ions / HCO3- diffuse from blood plasma to red blood cells and for carbonic acid H2CO3 again
• Asid karbonik / H2CO3 terurai kepada karbon dioksida dan air.
Carbonic acid / H2CO3 breaks down to carbon dioxide and water.
• Karbon dioksida meresap dari kapilari darah ke alveolus.
Carbon dioxide diffuses from blood capillaries to alveoli.
(Mana-mana 5 / Any 5)

(c) Human / Manusia Fish / Ikan
Organ utama dalam sistem ialah peparu Organ utama dalam sistem ialah insang
The main organ in the system are lungs The main organ in the system are gills
Udara persekitaran memasuki peparu melalui Air memasuki rongga operkulum melalui mulut
hidung / lubang hidung Water enters the opercular chamber through the mouth
The environmental air enters the lungs through nose / nostril
Hembusan nafas berlaku melalui hidung / Hembusan nafas berlaku melalui operkulum
lubang hidung Exhale occurs through operculum
Exhale occurs through nose / nostril
Permukaan respirasi bagi manusia ialah alveolus Permukaan respirasi bagi ikan ialah lamela
The respiratory surface for human is alveolus The respiratory surface for fish is lamella
Peparu terletak dalam rongga toraks Insang terletak dalam rongga operkulum
Lungs in thoracic cavity Gills in opercular chamber
Peparu dilindungi oleh sangkar rusuk Insang dilindungi oleh operkulum

Lungs are protected by ribcage Gills are protected by operculum
Bahagian C
3. (a) • Pernafasan menjadi sukar / kurang cekap/ kesukaran bernafas
Breathing become difficult / less efficient / breathlessness

• Dinding alveolus musnah / rosak
The walls between the air sacs are destroyed / damaged

• Alveolus menjadi tidak kenyal / meletus
Alveoli become inelastic / rupture

• disebabkan oleh merokok / bahan kimia bertoksin / tar dalam asap rokok
due to smoking / toxic chemicals / tar in the cigarette smoke

• Ini mengurangkan jumlah luas permukaan alveolus
This reduces total surface area of alveolus

• Kurang oksigen meresap dari alveolus ke dalam kapilari darah // kurang pertukaran gas
Less oxygen diffuse from alveolus into the blood capillaries // less gaseous exchange occurs

• Kurang oksigen diangkut ke sel-sel badan
Less oxygen is transported to the body cells

• Selalu merasa letih tidak dapat melakukan aktiviti yang cergas / lesu
Always feel tired / fatigue/ not able to carry out vigorous activity / lethargic

(b) • Karbon monoksida bersaing dengan oksigen untuk bergabung dengan hemoglobin
Carbon monoxide compete with oxygen to bind with haemoglobin

• Ini mengurangkan keupayaan sel darah merah dalam mengangkut oksigen
This reduces the ability of red blood cells to carry oxygen


• Kurang oksigen dibekalkan / diangkut
• Elakkan tindakan yang boleh
ke fetus yang sedang bertumbuh menyebabkan pencemaran udara
Less oxygen is supplied / transported to the seperti pembakaran terbuka
developing feotus Reduce air pollution // example of action to avoid

• Membawa kepada pertumbuhan air pollution, eg: open burning
keseluruhan / perkembangan otak
• Bahan-bahan pencemar boleh
yang lemah / potensi menghadapi merengsakan peparu dan membawa
masalah pembelajaran dalam kehidupan kepada penyakit peparu
kemudian Pollutants can irritate the lungs and cause lungs
Leads to poor overall development / brain development disease
/ potential learning difficulties later in life
• Pakai pelitup muka apabila berada di

• Menyebabkan kelahiran bayi pramatang kawasan yang udaranya tercemar
yang kurang berat badan Wear protective mask at air polluted area
Cause premature delivery of an underweight baby
• Untuk melindungi diri daripada risiko
(Mana-mana 4 / Any 4) penyakit peparu
Protect ourselves from lung health hazard

(c) Elakkan merokok / Avoid smoking
• Minum air yang cukup

• Asap rokok / bahan kimia dalam asap Drink enough/ sufficient water
rokok / haba merupakan penyumbang
• Untuk mengelakkan pendehidratan
utama kepada penyakit peparu peparu
Cigarette smoke / chemical in cigarette / heat are To prevent dehydration of lungs / body
major sources serious lung diseases

• Pemeriksaan kesihatan berkala //

• Elakkan daripada menjadi perokok pasif mendapat vaksinasi untuk selesema /
/ elakkan diri daripada menyedut asap pneumonia
rokok //Jangan membenarkan merokok Regular medical check-up // Get vaccination for flu /
di rumah atau tempat kerja pneumonia
Avoid being a passive smoker / second-hand smoker
• Pengesanan awal penyakit peparu
// avoid inhaling smoke from cigarette // don’t allow Early detection of lungs diseases // prevent lung
smoking in your home / work place infections

• Bahan kimia dalam asap rokok tidak (Mana-mana 10 / Any 10)
ditapis sepenuhnya // Perokok pasif
menyedut bahan kimia yang lebih dari
asap rokok berbanding dengan perokok
Chemicals in cigarette smoke are not fully filtered //
passive smoker inhale same / more chemicals than FOKUS KBAT
active smoker
• Apabila seekor ikan dibawa keluar dari air, filamen

• Bersenam secara berkala // melatih
insang melekat bersama.
untuk bernafas secara mendalam When a fish is taken out of the water, the gill filaments become
Exercise regularly// practice deep breathing stick together.

• Bersenam boleh menguatkan peparu /
• Permukaan yang terdedah kepada udara berkurang.
sistem respirasi The surface exposed to the air is greatly reduced.
Exercise can make our lungs / respiratory system
stronger • Ini mengurangkan luas permukaan untuk

• Amalkan kebersihan / menjaga kualiti menyerap oksigen.
udara di rumah / tempat kerja // apa- There reduces the surface area to absorb enough oxygen.
apa contoh amalan menjaga kebersihan • I nsang ikan tidak dapat menyerap oksigen di
Practice hygiene / Improve indoor air quality at atmosfera.
home/ work place // any example of hygiene The fish gills are not equipped to absorb oxygen present in the
practices atmosphere.

• untuk mengelakkan jangkitan peparu • Oleh itu, seekor ikan tidak dapat menyedut oksigen.
melalui bahan bawaan udara Hence, a fish is unable to inhale oxygen.
to avoid lungs infection caused by dust/ bacteria/
airborne substances

BAB
Nutrisi dan Sistem
Pencernaan Manusia
9 Nutrition and Human Digestive System
9.1 Sistem Pencernaan

Digestive System
1.
Kelenjar liur
Salivary glands
Mulut / Mouth
Esofagus
Oesophagus
Hati / Liver
Perut
Pundi hempedu Stomach
Gallbladder
Pankreas
Pancreas
Duodenum
Duodenum Kolon
Usus kecil Kolon
Small intestine
Ileum
Ileum Sekum Usus besar
Caecum Large intestine
Anus Rektum
Anus Rectum
2.
Mulut Farinks Esofagus Perut Duodenum Usus kecil Dubur
Small
Mouth Pharynx Oesophagus Stomach Duodenum Anus
intestine

B
9.2 Pencernaan
Digestion
1. (a) Pemecahan makanan secara mekanikal untuk membentuk butiran yang kecil
The mechanical breakdown of food to form small particles

(b) Proses penguraian molekul kompleks menjadi molekul ringkas
The decomposition process of complex molecules into simple molecules

2. (a) (i) Kelenjar air liur / Salivary glands

(ii) Merembeskan air liur yang mengandungi amilase liur dan menghidrolisis kanji kepada maltosa.
Secretes saliva which contains salivary amylase to hydrolyse starch into maltose.

(b) Struktur Q ialah epiglotis. Struktur Q menutup bukaan trakea semasa menelan makanan supaya
makanan tidak memasuki trakea.
Structure Q is epiglottis. It closes the trachea opening during swallowing to prevent food from entering trachea.

(c) Esofagus / Oesophagus

(d) • Bolus makanan digerakkan secara peristalsis di dalam esofagus.

In the oesophagus, the food bolus is moved by peristalsis.
• Peristalsis ialah tindakan pengecutan dan pengenduran otot secara beritma.

Peristalsis is the rhythmic contraction and relaxation of muscles.
• Peristalsis menolak bolus ke bawah. / Peristalsis pushes the bolus down.
3. Struktur Nama Function

Structure Name Fungsi
S Sel mukus Merembeskan mukus

Mucous cell Secretes mucus
T Sel parietal Merembeskan asid hidroklorik

Parietal sel Secretes hydrochloric acid
U Sel utama Merembeskan pepsinogen

Chief cell Secretes pepsinogen
4. Sumber
Struktur Rembesan rembesan Enzim (jika ada) Enzymatic reaction pH
Structure Secretion Source of Enzyme (if any) Tindak balas enzim
secretion
Kelenjar air 6.5 –
Mulut Air liur Amilase air liur Kanji + air  maltosa
liur Starch + water  maltose
Mouth Saliva
Salivary glands
Salivary amylase 7.5
Kelenjar 1.5 –
Perut Jus gaster Pepsin Protein + air  polipeptida
gaster Proteins + water  polypeptides
Stomach Gastric juice
Gastric gland
Pepsin 2.0
Duodenum Hempedu Hati Tiada Mengemulsikan lipid 7.0 –
Duodenum Bile Liver None Emulsify lipids 8.0
Jus Pankreas Amilase pankreas Kanji + air  maltosa
pankreas Pancreas Pancreatic amylase Starch + water  maltose
Pancreatic Tripsin Polipeptida + air  peptida
juice Trypsin Polypeptides + water  peptides
Lipase Lipid + air  asid lemak + gliserol
Lipase Lipid + water  fatty acids + glycerol
Usus kecil Kelenjar Maltase Maltose + air  glukosa 7.0 –
Small intestine usus Maltase Maltose + water  glucose 8.0
Interstinal Sukrase Sukrosa + air  glukosa + fruktosa
gland Sucrase Sukrose + water  glucose + fructose
Laktase Laktosa + air  glukosa + galaktosa
Lactase Lactose + water  glucose + galactose
Erepsin Peptida + air  asid amino
Erepsin Peptides + water  amino acids
Lipase Lipid + air  asid lemak + gliserol
Lipase Lipid + water  fatty acids + glycerol

5. Eksperimen
Dimanipulasikan: Kehadiran enzim amilase
Manipulated: Presence of amylase enzyme
Bergerak balas: Kehadiran gula penurun
Responding: Presence of reducing sugar
Di malarkan: Suhu kukus air pada 37oC, kepekatan ampaian kanji dan isi padu campuran
Fixed: Temperature of water bath at 37oC, concentration of starch suspension and volume of mixture
Keputusan/ Results:
Tabung uji Kandungan Ujian iodin Ujian Benedict
Test tube Content Iodine test Benedict’s test
Ampaian kanji 1% + larutan

A enzim amilase 0.5% Perang kekuningan Mendakan merah bata
1% starch suspension + 0.5% Yellowish brown Brick-red precipitate
amylase solution
Ampaian kanji 1% + air

B suling Biru tua Kekal biru
1% starch suspension + distilled Dark blue Remains blue
water


(a)
Tabung uji A Kanji dihidrolisis oleh enzim amilase kepada maltosa. Maltosa merupakan gula
penurun yang menghasilkan mendakan merah bata apabila diuji dengan larutan
Benedict.
Starch is hydrolysed by amylase into maltose. Maltose is a reducing sugar which produces a brick-red
precipitate when tested with Benedict’s solution
Tabung uji B Kanji tidak dihidrolisis kerana tabung uji B tidak mengandungi enzim amilase.
Starch is not hydrolysed because test tube B does not contain amylase

(b) Sebagai kawalan / As a control

(c) Untuk menyediakan suhu optimum bagi tindakan enzim amilase.
To prepare optimum temperature of amylase reaction.

(d) Hidrolisis kanji ialah proses penguraian kanji oleh enzim amilase kepada maltosa / gula penurun yang
menyebabkan larutan iodin kekal perang kekuningan dalam ujian iodin dan menghasilkan mendakan
merah bata dalam ujian Benedict. Hidrolisis kanji dipengaruhi oleh kehadiran enzim amilase.
Hydrolysis of starch is the process of breaking down of starch by amylase into maltose / reducing sugar which causes iodine solution
to remain yellowish brown in iodine test and produces brick-red precipitate in Benedict’s test. It is affected by the presence of
amylase.

(e) Enzim amilase menghidrolisis kanji kepada gula penurun. Hipotesis diterima.
Amylase hydrolyses starch to a reducing sugar. The Hypothesis is accepted.
6. Eksperimen
Dimanipulasikan: Kehadiran enzim pepsin
Manipulated: Presence of pepsin
Bergerak balas: Kejernihan atau kekeruhan campuran selepas 20 minit
Responding: Clarity or turbidity of mixture afer 20 minutes
Di malarkan: Suhu kukus air pada 37oC, kepekatan larutan pepsin dan asid hidroklorik cair
Fixed: Temperature of water bath at 37oC, concentration of pepsin solution and dilute hydrochloric acid

Keputusan/ Results:
Tabung uji Kandungan Keadaan campuran / Condition of content
Test tube Content 0 minit / minute 20 minit / minute
Ampaian albumen + asid hidroklorik
A 0.1 M + larutan pepsin 1% Keruh Jernih
Albumen suspension + 0.1 M hydrochloric acid Cloudy Clear
+ 1% pepsin solution
Ampaian albumen + asid hidroklorik
B 0.1 M + air suling Keruh Keruh
Albumen suspension + 0.1 M hydrochloric acid Cloudy Cloudy
+ distilled water


(a) Tabung uji A Protein dihidrolisis oleh enzim pepsin kepada molekul polipeptida yang lebih kecil
dan larut air.
Protein is hydrolysed by pepsin into smaller polypeptide molecules that are water soluble.
Tabung uji B Protein tidak dihidrolisis kerana tabung uji B tidak mengandungi enzim pepsin.
Protein is not hydrolysed because test tube B does not contain pepsin enzyme.

(b) Untuk menyediakan keadaan berasid bagi tindakan enzim pepsin yang optimum.
To prepare an acidic medium for optimum reaction of pepsin enzyme.

(c) Hidrolisis protein ialah proses penguraian protein oleh enzim pepsin kepada polipeptida yang menyebabkan
keadaan campuran menjadi jernih. Hidrolisis protein dipengaruhi oleh kehadiran enzim pepsin.
Hydrolysis of protein is the process of breaking down of protein by pepsin enzyme into polypeptides which causes the condition of
the content to become clear. It is affected by the presence of pepsin enzyme.

(d) Enzim pepsin menghidrolisis protein dalam ampaian albumen kepada polipeptida. Hipotesis diterima.
Pepsin hydrolyses protein in the albumen suspension into polipeptides. The hypothesis is accepted.
7. Eksperimen
Dimanipulasikan: Kehadiran enzim lipase
Manipulated: Presence of lipase
Bergerak balas: Masa yang diambil untuk warna merah jambu penunjuk fenolftalein menjadi tidak berwarna
Responding: Time taken for the phenolphthalein indicator to turn from pink to colourless
Di malarkan: Suhu kukus air pada 37oC, isi padu campuran
Fixed: Temperature of water bath at 37oC, volume of cooking oil and volume of mixture
Keputusan/ Results:
Masa yang diambil untuk warna merah jambu
Tabung uji Kandungan penunjuk fenolftalein menjadi tidak berwarna
Test tube Content (minit)
Time taken for the phenolphthalein indicator to turn from
pink to colourless (minute)
Minyak masak + larutan natrium
karbonat 0.2 M + cecair pencuci
A pinggan mangkuk + enzim lipase 5
Cooking oil + 0.2 M sodium carbonate solution
+ dish washing liquid + lipase
Minyak masak + larutan natrium
karbonat 0.2 M + cecair pencuci Tidak berubah selepas 5 minit
B pinggan mangkuk + air suling Do not change after 5 minutes
Cooking oil + 0.2 M sodium carbonate solution
+ dish washing liquid + distilled water



(a)
Tabung uji A Lipid dihidrolisis oleh enzim lipase kepada asid lemak dan gliserol. Asid lemak
meneutralkan larutan natrium karbonat dan mengurangkan nilai pH, menyebabkan
penunjuk fenolftalein bertukar warna dari merah jambu ke tidak berwarna.
Lipid is hydrolysed by lipase into fatty acid and glycerol. Fatty acids neutralise sodium carbonate solution,
thus lowering the pH and changing phenolphthalein indicator from pink to colourless.
Tabung uji B Lipid tidak dihidrolisis kerana tabung uji B tidak mengandungi enzim lipase.
Lipid is not hydrolysed because test tube B does not contain lipase.

(b) Untuk menunjukkan perubahan pH. Penunjuk fenolftalein berwarna merah jambu dalam keadaan
beralkali (pH melebihi 10) dan menjadi tidak berwarna pada pH kurang daripada 8.4.
To show the change in pH. Phenolphthalein indicator is pink in colour in an alkaline medium (pH more than 10) and becomes
colourless when the pH less than 8.4.

(c) Cecair pencuci pinggan mengemulsikan lipid kepada titisan lipid kecil untuk meningkatkan luas
permukaan bagi tindakan enzim.
Dishwashing liquid emulsifies lipid into tiny lipid droplets to increase the surface area for enzyme reaction.

(d) Hidrolisis lipid ialah proses penguraian lipid oleh enzim lipase kepada asid lemak dan gliserol yang
menyebabkan penunjuk fenolftalein bertukar warna dari merah jambu ke tidak berwarna. Hidrolisis
lipid dipengaruhi oleh kehadiran enzim lipase.
Hydrolysis of lipid is the process of breaking down of lipid by lipase into fatty acids and glycerol which causes the changing
phenolpthhalein indicator from pink to colourless. It is affected by the presence of lipase.

(e) Lipase menghidrolisis lipid kepada asid lemak dan gliserol. Hipotesis diterima.
Lipase hydrolyses lipid into fatty acids and glycerol. Hypothesis is accepted.

(a) A : Mulut / Mouth
B : Perut / Stomach
C : Duodenum / Usus kecil
Duodenum / Small intestine
(b) (i) Rembesan asid hidroklorik oleh kelenjar gaster / sel parietal.
Secretion of hydrochloric acids by gastric gland / parietal cells.
(ii) • Mengaktifkan enzim dalam perut / pepsin / renin
To activate the enzyme in the stomach / pepsin / rennin
• Menyediakan pH optimum untuk tindak balas enzim
Provides an optimum pH for enzyme reaction
(c) • Asid dalam limau merendahkan pH bahagian C / duodenum
Acid in oranges lowers the pH of region C / duodenum
• Pencernaan makanan dalam bahagian C / duodenum menjadi lebih perlahan.
Digestion of food in region C / duodenum becomes slower
9.3 Penyerapan
Absorption
1. Struktur Fungsi
Structure Function
P Sel epitelium Menyerap nutrien dalam hasil pencernaan

Epithelial cell Absorb nutrient in product of digestion

Q Lakteal Mengumpul dan mengangkut molekul larut lemak

Lacteal Collect and transport fat-soluble molecules
R Kapilari darah Mengumpul dan mengangkut molekul larut air

Blood capillary Collect and transport water-soluble molecules
Sel goblet Merembes mukus ke rongga usus untuk melindungi

Goblet cells dinding usus
S
Secrete mucus to the lumen of small intestine to protect the
intestinal lining
Kelenjar usus Merembes jus usus yang beralkali dan mengandungi

Intestinal gland enzim pencernaan
T
Secrete intestinal juice which is alkaline and contains digestive
enzyme
2. (a) Resapan berbantu, Kapilari darah (b)

Pengangkutan aktif, Kapilari darah
Facilitated diffusion, Blood capillary Active transport, Blood capillary

(c) Pengangkutan aktif, Kapilari darah (d) Pengangkutan aktif, Kapilari darah
Active transport, Blood capillary Active transport, Blood capillary

(e) Pengangkutan aktif, Kapilari darah (f ) Osmosis, Kapilari darah
Active transport, Blood capillary Osmosis, Blood capillary

(g) Resapan ringkas, Lakteal (h)
Resapan ringkas, Lakteal
Simple diffusion, Lacteal Simple diffusion, Lacteal
Kuasai SPM 9.3 – Kertas 2 (Bahagian B)

Pengemulsian lipid / Emulsification of lipid
• Dalam duodenum, lipid diemulsikan oleh hempedu
In duodenum, lipids are emulsified by bile
• Lipid diuraikan kepada titisan lipid yang halus
Lipids are broken down into lipid droplets
• Untuk menambahkan luas permukaan bagi pencernaan kimia oleh lipase
To increase the surface area for chemical digestion by lipase
Pencernaan lipid / Digestion of lipid

• Jus pankreas dan jus usus mengandungi lipase
Pancreatic juice and intestinal juice contain lipase
• Untuk memangkinkan pencernaan lipid kepada asid lemak dan gliserol
To catalyse the digestion of lipids into fatty acids and glycerol
Penyerapan lipid / Absorption of lipid

• Di dalam ileum, asid lemak dan gliserol meresap ke dalam lapisan epitelium vilus
In the ileum, fatty acids and glycerol diffuse into the epithelial layer of villi
• melalui resapan ringkas
by simple diffusion
• Asid lemak dan gliserol bergabung semula untuk membentuk molekul lipid
Fatty acids and glycerol recombine to form fat molecules
• Molekul lipid memasuki lakteal
Lipid molecules enter lacteal
• untuk diangkut oleh salur limfa
to be transported by lymph vessels

9.4 Asimilasi
Assimilation
1. (a) Asimilasi ialah penggunaan hasil nutrien yang diserap untuk membentuk sebatian atau komponen
struktur dalam sel
Assimilation is the utilisation of the absorbed nutrients to form compounds or structural components in the cells.

(b) (i) Vena portal hepar mengangkut gula ringkas, asid amino dan vitamin larut air yang diserap dalam
usus kecil ke hati untuk metabolisme.
The hepatic portal vein transports simple sugar, amino acids and water-soluble vitamins absorbed in small intestine to liver for
metabolism.

(ii)
Lakteal bergabung membentuk salur limfa yang lebih besar dalam rangkaian sistem limfa. Seterusnya,
kandungan salur limfa memasuki duktus toraks yang kemudiannya mengalir ke dalam vena
subklavikel kiri. Lipid diangkut oleh ke sel-sel badan melalui sistem peredaran darah.
Lacteals combine to form bigger lymph vessels in the lymphatic system. Then, the contents of the lymph vessels enter the
thoracic duct that flows into the left subclavian vein. This lipids are transported to the body cells via blood circulatory system.

2. Makanan
Glukosa Asid amino Lipid
tercerna Glucose Amino acids Lipids
Digested food
Asimilasi • Digunakan dalam • Untuk mensintesis • Fosfolipid dan

dalam sel-sel respirasi sel untuk protoplasma baharu kolesterol digunakan
badan menghasilkan tenaga dan membaiki tisu rosak. untuk mensintesis
Assimilation in membran plasma .
Used in cellular respiration Used to synthesise new
body cells
to produce energy. protoplasm and to repair Phospholipid and cholesterol
damaged tissue. are used to synthesise
• G
lukosa berlebihan
plasma membrane
disimpan dalam bentuk • Digunakan sebagai unit .
glikogen dalam otot. asas untuk hormon • Bertindak sebagai
Excess glucose is stored as dan enzim. sumber tenaga dalam
glycogen in muscles. Used as basic unit of hormone metabolisme sel.
and enzyme. Act as source of energy in
• Digunakan untuk cellular metabolisme.
• Lipid berlebihan disimpan
mensintesis protein
dalam membran plasma. sebagai tisu adipos
protein di bawah kulit.
Used to synthesise
in plasma membrane. Excess lipid is stored as
adipose tissues under the
skin.
• L ipid dioksidakan
untuk membebaskan
tenaga dalam
keadaan kekurangan
glukosa.
Lipid is oxidised to release
energy where there is
lack of glucose.

Asimilasi • G
lukosa berlebihan • Digunakan untuk
dalam hati ditukar kepada mensintesis protein
Assimilation in glikogen dan
liver plasma .
disimpan dalam hati Used to synthesis plasma
Excess glucose is converted into protein .
glycogen and stored in the
liver . • Asid amino ditukar
kepada glukosa apabila
• A
pabila aras gula
glukosa dan glikogen
darah menurun dan
badan memerlukan tidak mencukupi.
glikogen Amino acids are converted
tenaga,
ditukar semula kepada into glucose when there is a
glukosa . lack in glucose and glycogen.
When blood glucose level drops • A

mino acid berlebihan
and the body needs energy, ditukar kepada
glycogen is converted urea melalui proses
back to glucose . pendeaminaan .
• A
pabila simpanan Urea dihantar ke ginjal
glikogen dalam hati untuk disingkirkan
menjadi penuh,
melalui air kencing .
glukosa berlebihan Excess amino acids is converted
ditukar kepada lipid into urea through
dalam hati . deamination . Urea is
When the storage of glycogen sent to kidney to be excreted
in liver is full, excess glucose through urine .
is converted into lipid in
liver .
3. • Pengawalaturan aras glukosa / Regulation of blood glucose level

• Pendeaminaan / Deamination
• Penyimpanan nutrien / Storage of nutrients
• Detoksifikasi / Detoxification

• Glikogen tidak larut air, menyimpannya dalam bentuk glukogen tidak akan mempengaruhi tekanan osmosis sel.
Glycogen is insoluble in water thus, storing it as glycogen will not affect the osmotic pressure of the cells
• Glikogen lebih stabil dan kurang reaktif. / Glycogen is more stable and less reactive.
• Glikogen mengandungi banyak ikatan kimia dan oleh itu menyimpan banyak tenaga kimia.
Glycogen contains many chemical bonds and therefore store a lot of chemical energy.
• Glikogen adalah bercabang di mana hujungnya dapat dihidrolisis dengan cepat untuk ditukar kepada glukosa
untuk respirasi sel.
Glycogen is highly branched where the ends can be hydrolysed rapidly to convert into glucose for cellular respiration.
• Glikogen adalah padat dan senang disimpan. / Glycogen is compact and easy to store.

9.5 Penyahtinjaan
Defaecation
1. (a) Penyahtinjaan ialah proses penyingkiran tinja dari kolon melalui dubur.
Defaecation is the process of removing faeces from colon through anus.

(b) Air, makanan tidak tercerna, sel-sel mati, pigmen hempedu, bahan toksik, mukus dan bakteria
Water, undigested food, dead cells, bile pigments, toxic substances, mucus and bacteria

(c)
Makanan tidak Air, mineral dan Lebihan dalam Tinja disimpan
tercerna dari ileum vitamin diserap ke kolon membentuk dalam rektum
memasuki kolon dalam darah tinja sementara waktu
Undigested food from Water, mineral and The remaining contents Faeces is stored
the ileum enters the vitamins are absorbed in the colon forms temporarily in the
colon into the bloodstream faeces rectum
Apabila rektum penuh, tekanan Otot-otot di sekeliling dubur akan

dalam rektum menyebabkan mengecut dan tinja dikeluarkan dari
keinginan untuk menyingkirkan tinja dubur melalui process penyahtinjaan
The sphincter muscles relax, the rectal wall
When the rectum is full, presure in the rectum
contracts and faeces is eliminated through the
causing a desire to expel the faeces
anus through defaecation
2. (a) • Bakteria-bakteria dalam usus menghasilkan Vitamin K dan B melalui fermentasi.

The bacteria in the intestine produce vitamin B and K by fermentation.
• Vitamin-vitamin ini diserap ke dalam darah. / These vitamins are then absorbed into the blood.
• Vitamin K adalah penting untuk pembekuan darah dan Vitamin B12 boleh mengelakkan anaemia.
Vitamin K is essential for blood clotting and Vitamin B12 can prevent anaemia.

(b) • Peranan kolon ialah menyerap air yang tidak diserap oleh usus kecil.
The role of colon is to absorb the remaining water that is not absorbed by the small intestine.

• Penyerapan air oleh usus besar membantu memejalkan tinja
The absorption of water by large intestine helps to solidify faeces

• Menghalang pembentukan koloni patogen / Prevent the formation of colonies of pathogens
• Sintesis vitamin B12 dan vitamin K / Synthesis vitamin B12 and vitamin K
• Merangsang pertumbuhan tisu badan seperti tisu kolon
Stimulates the growth of body tissues such colon tissues
• Merangsang penghasilan antobodi yang melawan patogen dan penyakit
Stimulates the production of antibodies that fight pathogens and diseases
9.6 Balanced Diet

Gizi Seimbang
1. Eksperimen
Dimanipulasikan: Jenis sampel makanan
Manipulated: Types of food samples

Bergerak balas: Nilai tenaga sampel makanan

Responding: Energy value of food sample
Dimalarkan: Jisim air
Fixed: Water mass
Keputusan/ Results:
Sampel Jisim sampel Suhu awal air Suhu akhir air Kenaikan Nilai tenaga
makanan makanan (g) (°C) (°C) suhu (°C) makanan (kJ g-1)
Mass of food Initial temperature Final temperature Increase of Energy value of
Food sample
sample (g) of water (°C) of water (°C) Temperature (°C) food (kJ g-1)
Kacang
gajus 2.0 27 72 45 1.89
Cashew nuts
Kacang
tanah 1.5 27 69 42 2.35
Groundnuts


(a) Kacang tanah mengandungi lebih banyak nilai tenaga daripada kacang gajus kerana lebih banyak haba
dibebaskan apabila kacang tanah dibakar dengan lengkapnya.
Groundnut contains more energy value than cashew nut because more heat is released when groundnut is completely burned.

(b) (i) Memastikan sampel makanan dibakar dengan lengkapnya sebelum mengambil suhu akhir.
Make sure that the food samples are completely burned before reading the final temperature.

(ii)
Memastikan sampel makanan diletakkan dengan sedekat mungkin di bawah tabung didih.
Make sure that the food samples are put as close as possible to the bottom of the boiling tube.

(iii)
Memastikan air di dalam tabung didih dikacau sebelum suhu akhir dicatat.
Make sure that the water in the boiling tube is stirred before recording the final temperature.

(c) Tidak. Nilai tenaga ialah jumlah tenaga yang dihasilkan apabila 1 g makanan dioksidakan dengan
lengkap.
No. The energy value is the amount of energy produced when 1 g of food is completely burned.

(d) Nilai tenaga ialah tenaga haba yang dihasilkan apabila 1 g sampel makanan dibakarkan dengan
lengkap. Nilai tenaga boleh ditentukan dengan kenaikan suhu air dalam tabung didih. Nilai tenaga
dipengaruhi oleh jenis sampel makanan.
Energy value is the heat energy released when 1 g of food sample is completely burned. It is determined by the increase in temperature
of water in boiling tube. It is affected by types of food sample.

(e) Kacang tanah mempunyai nilai tenaga yang lebih tinggi berbanding kacang gajus. Hipotesis diterima.
Groundnuts have a higher energy value compared to cashew nuts. The hypothesis is accepted.
2. Eksperimen
Dimanipulasikan: Jenis jus buah-buahan
Manipulated: Types of fruit juice
Bergerak balas: Kandungan vitamin C dalam jus buah atau jus sayur
Responding: Content of vitamin C in fruit juice or vegetable juice
Dimalarkan: Kepekatan larutan DCPIP dan kepekatan larutan asid askorbik
Fixed: Concentration of DCPIP solution and concentration of an ascorbic acid solution

Keputusan/ Results:
Isi padu larutan / jus yang diperlukan untuk

Kepekatan
melunturkan warna larutan DCPIP (ml) Peratus
Volume of solution / juice used to decolourise DCPIP
vitamin C (mg
Larutan / jus solution (ml) vitamin C (%) ml-1)
Solution / juice Percentage of Vitamin C
vitamin C (%) concentration (mg
1 2 3 Purata ml-1)
Average
Larutan asid
askorbik 0.1% 1.0 1.0 1.0 1.0 0.1 1.00
0.1% ascorbic
acid solution
Jus oren 2.1 2.3 2.2 2.3 0.04 0.43

Orange juice
Jus tembikai 4.5 4.7 4.6 4.6 0.02 0.22

Watermelon juice
Jus lobak
merah 3.2 3.4 3.1 3.3 0.03 0.30
Carrot juice


(a) Jus oren mengandungi lebih banyak vitamin C daripada jus tembikai dan jus lobak merah kerana
kandungan asid askorbik dalam jus oren lebih banyak.
Orange juice contains more vitamin C than watermelon juice and carrot juice because the content of ascorbic acid in orange juice is
higher.

(b) Ini kerana oksigen daripada atmosfera akan mengoksidakan semula laurtan DCPIP yang terturun. Ini
akan menyebabkan lebih banyak asid askorbik diperlukan untuk menurunkan larutan DCPIP.
This is because oxygen from atmosphere will reoxidise the reduced DCPIP solution. As a result, more ascorbic acid will be required to
reduce the DCPIP solution.

(c) Isi padu jus yang digunakan untuk melunturkan larutan DCPIP adalah lebih banyak. Ini adalah kerana
asid askorbik dalam jus telah dimusnahkan melalui pengoksidaan. Kandungan vitamin C / askorbik asid
dalam jus berkurangan.
The volume of juice used to decolourise the DCPIP solution is more. This is because the ascorbic acid in the juice is destroyed through
oxidation. The content of vitamin C / ascorbic acid in the juice decreases.

(d) Vitamin C ialah asid askorbik yang terdapat dalam jus oren / tembikai/ lobak merah. Kandungan
vitamin C ditentukan dengan isi padu jus yang digunakan untuk melunturkan 1 ml larutan DCPIP 0.1%.
Kandungan vitamin C dipengaruhi oleh jenis jus buah atau jus sayur.
Vitamin C is ascorbic acid in orange / watermelon/ carrot juice. The content of vitamin C is determined by the volume of juice used to
decolourise 1 ml of the 0.1% DCPIP solution. It is affected by type of fruit or vegetable juice.

(e) Jus oren mempunyai kandungan vitamin C yang paling tinggi berbanding dengan jus tembikai dan jus
lobak merah. Hipotesis diterima.
Orange juice has the highest content of vitamin C compared to watermelon juice and carrot juice. The Hypothesis is accepted.


3. Masalah
Makanan yang perlu dimakan Makanan yang patut dielakkan
kesihatan Food should be eaten Food should be avoided
Health problem
Obesiti Makanan rendah kalori dan lemak Makanan tinggi kalori, lemak dan gula
Obesity Food with low calorie and fats Food with high calories, fats and sugar
• Bijirin penuh • Minuman bergula
Whole grains Sugar-sweetened beverages
• Sayur-sayuran dan buah-buahan • Bijirin halus
Vegetables and fruits Refined grains
Diabetes Makanan rendah kalori dan gula tetapi Makanan tinggi kalori dan gula
mellitus tinggi serat Food with high calorie and sugar
Diabetes mellitus Food with low calories and sugar but high fibre • Daging merah (Daging lembu dan
• Protein rendah lemak (ikan, ayam tanpa kambing) dan daging yang diproses
kulit, daging tanpa lemak) (sosej)
Low fat protein (fish, chicken without skin, meat
Red meat (beef and lamb) and processed meat
without fats) (sausage)
• M
inyak sayuran (minyak jagung, minyak • Kuih muih yang manis
kacang soya)
Vegetable oil (maize oil, soy oil)
Penyakit Makanan rendah lemak Makanan tinggi lemak

kardiovaskular Food with low fat Food with high fat
Cardiovascular • P
rotein rendah lemak (ikan, ayam tanpa • Lemak tepu (lemak haiwan, minyak sapi
disease kulit, daging tanpa lemak) dan mentega, produk tenusu penuh krim)
Low fat protein (fish, chicken without skin, meat Saturated fats (animal fats, butter and full cream
without fats) dairy products)
• Produk tenusu rendah lemak • K
olesterol tinggi (kuning telur, organ
Low fat dairy products dalaman dan makanan laut)

High cholesterol (egg yolk, internal organ and seafood)
Kanser Makanan berkhasiat Makanan tinggi lemak / garam/ gula/

Cancer Nutritious food makanan diproses
• Protein (ikan, ayam, kekacang) Food with high fat / salt/ sugar / processed food
Protein (fish, chicken, nuts) • K
andungan lemak tinggi (ayam goreng,
• Air yang mencukupi lemak haiwan)
Sufficient amount of water High fat content (Fried chicken, animal fats)
• K
andungan garam tinggi (ikan masin,
telur masin)
High salt content (Salted fish, salted egg)

• Penyakit: Hipertensi / serangan jantung / apa-apa contoh penyakit kardiovaskular yang sesuai
Disease: Hypertension / heart attack / any suitable example of cardiovascular disease
• Mentega mengandungi kolesterol / lemak / lipid yang tinggi
Butter contains high cholesterol / fat / lipid
• Kolesterol terenap di dinding dalam arteri
Cholesterol deposits in the inner wall of artery
• Lumen menjadi lebih sempit / Lumen become narrower
• Arteri menjadi keras / Artery becomes harden
• Melambatkan pengaliran darah / Slow down the blood flow

9.7 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Pencernaan dan Tabiat Pemakanan

Health Issues Related to the Digestive System and Eating Habits
1. (a) Pintasan gaster / Gastric bypass

(b) • Saiz perut menjadi lebih kecil menyebabkan Encik P berasa cepat kenyang dengan makan yang sedikit.
The size of stomach becomes smaller causes Mr. P to feel full with less food.
2. (a) • Serat boleh menambahkan isi padu tinja. / Fibre adds bulk to the faeces.
• Serat boleh menyerap air dan melembutkan tinja. / Fibre absorbs water to soften the faeces.
• Serat merangsang peristalsis dalam kolon. / Fibre stimulates peristalsis in the colon.

(b) Sembelit, kanser kolon, kanser rektum dan hemoroid / Constipation, colon cancer, rectum cancer and haemorrhoid
3. Gangguan psikologi yang membuat seseorang cenderung membina

Gastritis otot dengan cara yang berlebihan
Gastritis Psychological disorder that causes a person to engage in behaviours aimed at achieving the
desired lean with excessive exercise.
Dismorfia otot Lapisan epitelium perut mengalami radang

Muscle dysmorphia Epithelial lining of stomach is inflamed
Gangguan psikologi iaitu sengaja mengelak daripada makan untuk

Aneroxia nervosa mencapai kehilangan berat badan yang melampau.
Aneroksia nervosa Psychological disorder which is characterised by sequences of excessive food intake and
purging to counteract the effects of a binge.
Gangguan psikologi yang dicirikan dengan urutan pengambilan dan

Bulimia nervosa penyingkiran makanan untuk mengatasi kesan pengambilan makanan
Bulimia nervosa secara berlebihan.
Psychological disorder in which a person intentionally deprives oneself for food to achieve a
severe loss in body weight.

• Menghakis dinding dalam esofagus
Corrode the lining of oesophagus
• Menyebabkan kerosakan kepada esofagus / sakit kerongkong
Cause damage to the oesophagus / sore throat
• Menyebabkan esofagitis / kerengsaan pada tisu dinding dalam esophagus / kerongkong // batuk berterusan //
kesukaran menelan // kanser esofagus
Bring to oesophagitis / irritation in the tissues lining of oesophagus / throat // continue cough // swallowing difficulty // esophageal cancer
MODUL SPM Kertas 2

Kertas 1 Bahagian A
1. B 2. B 1. (a) Bahan makanan X mengandungi protein
manakala bahan makanan Y mengandungi
3. C 4. A polipeptida.

Food substance X contains proteins while food The lacteals converge into larger vessels of
substance Y contains polypeptides. lymphatic system.

(b) • Hempedu tidak dapat disalurkan ke • The lipids are then drain into the
duodenum bloodstream through subclavian veins.
Bile cannot be channelled into duodenum Lipid kemudian disalurkan ke dalam aliran

• Lipid tidak dapat diemulsikan kepada darah melalui vena subklavikel.
titisan halus Asimilasi / Assimilation:
Lipid cannot be emulsified into smaller droplets • Asimilasi lemak berlaku di sel.

(c) • Pencernaan protein tidak lengkap Assimilation of lipids takes place in the cells.
Incomplete digestion of protein • Lipid seperti fosfolipid / kolesterol

• Pankreas merembes kurang tripsin digunakan untuk membina
Pancreas secretes less trypsin komponen utama membran plasma.

(d) Elakkan makanan yang mengandungi Lipid such as phospholipids / cholesterol is
used to form major components of plasma
laktosa membrane.
Avoid food contains lactose
• Lemak yang berlebihan disimpan
Bahagian B dalam tisu adipos yang terdapat
di bawah kulit sebagai tenaga
2. (a) (i) Pencernaan / Digestion:
simpanan.
• Pencernaan lemak berlaku di Excess fats are kept in adipose tissues found
duodenum underneath the skin as stored energy.
Digestion of fats occurs in the duodenum. Lipids (such as fats) represent the major energy
• Hempedu mengemulsikan lemak / store of the body.
lipid kepada titisan halus. • Dalam keadaan kekurangan
Bile emulsifies fats / lipids into smaller droplets. glukosa, lemak dioksidakan untuk
• Pankreas merembeskan jus pankreas membebaskan tenaga.
yang mengandungi lipase Fat is oxidised to release energy when there is
The pancreas secretes pancreatic juice that insufficient glucose.
contains lipase (Mana-mana 10 / Any 10)
• yang mencernakan lipid kepada asid

(ii) Kesan ke atas fungsi vilus / Effects to the
lemak dan gliserol.
which digests lipids into fatty acids and glycerol. function of villi
Penyerapan / Absorption: • Kurang makanan tercerna diserap

Less digested food is absorbed
• Penyerapan asid lemak dan gliserol
• kerana jumlah luas permukaan
berlaku di ileum / usus kecil.
Absorption of fatty acids and glycerol take
berkurang
because the total surface area decreases / less
place in the ileum / small intestine.
• Asid lemak dan gliserol memasuki • Kurang makanan tercerna diangkut
Less digested food transported
sel-sel epitelium vilus.
Fatty acids and glycerol enter epithelial cells of • kerana kurang kapilari darah / lakteal
villus. because less blood capillaries / lacteals
• Dalam vilus, asid lemak dan gliserol
Kesan ke atas jumlah glikogen dalam
bergabung untuk membentuk titisan hati / Effects to the amount of glycogen in the liver
halus lipid • Kurang glikogen disimpan dalam hati
In villus, fatty acids and glycerol combine to Less glycogen stored in the liver
form tiny droplets of lipids • Tiada gula berlebihan diserap oleh
• kemudian meresap / bergerak ke vilus
dalam lacteal. No excess glucose is absorbed by villi
then diffuse / move into the lacteals. • Glukosa yang diserap oleh vilus
• Lakteal bergabung untuk tidak memenuhi keperluan badan
membentuk salur limfa yang lebih Glucose absorbed by villi does not meet the
besar dalam sistem limfa. body needs

• Menyebabkan kekurangan berat FOKUS KBAT

badan / letih
Cause weight loss / fatigue • G
izi makanan mereka terdiri daripada ikan yang
(Mana-mana 6 / Any 6) hidup di kawasan Artik.
Their diet consists mainly of fish that live in the Arctic region.

(b) • Menyebabkan sembelit • Ikan-ikan ini banyak mengandungi asid lemak yang
Causes constipation

• Menyukarkan penyahtinjaan dikenali sebagai asid lemak omega-3.
These fish contain a lot of fatty acids known as omega-3 fatty
Difficult to defaecate
acids.

• Tinja berada dalam usus besar dalam
tempoh yang lama • Asid lemak omega-3 merupakan asid lemak tak
Faeces are in the large intestine for a long period of tepu yang boleh mengurangkan aras kolesterol
time dalam darah.

• Lebih banyak air dalam usus besar Omega-3 fatty acids are unsaturated fatty acids that can reduce
diserap cholesterol levels in the blood
More water is absorbed in large intestine

• Tinja menjadi keras
Faeces become harden

• Apabila ditekan kuat, tinja yang keluar
akan melukakan kulit / memecahkan
kapilari darah di bahagian dubur.
When pressed hard, the faeces that come out will
injure the skin / break the blood capillaries in the
anus.

• Pendarahan berlaku.
Bleeding occurs.

• Mungkin menyebabkan hemoroid,
kanser kolon dan kanser rectum.
May cause haemorrhoid, colon cancer and rectum
cancer.

BAB
Pengangkutan dalam
10 Manusia dan Haiwan
Transport in Humans and Animals
10.1 Jenis Peredaran Darah

Types of Circulatory System
1. (a) • Nisbah jumlah luas permukaan kepada isi padu adalah kecil
The total surface area per volume ratio is small

• Jarak antara sumber bahan dan sel-sel dalam organisma multisel adalah terlalu jauh untuk pertukaran
secara langsung melalui resapan.
The distance between the source of substances and the cells within the multicellular organisms is too far away for a direct
exchange through diffusion.

(b) Mempunyai satu sistem peredaran untuk mengangkut bahan ke seluruh badan.
Having a circulatory system to transport substances to whole body.
2. Bahan yang diperlukan oleh sel Bahan kumuhan sel

Substances required by a cell Waste products of a cell
Oksigen / Oxygen Karbon dioksida / Carbon dioxide
Nutrien / apa-apa contoh nutrien yang sesuai Urea / ammonia/ apa-apa contoh bahan buangan
Nutrients / any suitable examples of nutrients yang sesuai
Urea / ammonia / any suitable examples of waste products
3. (a) Satu atau lebih jantung mengepam hemolimfa melalui salur ke dalam hemoselom
One or more hearts pump haemolymph through vessels and into haemocoel

(b) Darah sentiasa terkandung dalam salur darah tertutup yang berterusan dan diedarkan ke seluruh badan
Blood is always contained in a continuous closed blood vessel and is distributed to the whole body

(c) Darah mengalir ke dalam jantung satu kali dalam setiap peredaran lengkap / Darah mengalir dalam
satu hala dalam sistem peredaran
Blood flows into heart once in each complete circulation / Blood flows in one direction in circulatory system

(d) Darah mengalir ke dalam jantung dua kali dalam setiap peredaran lengkap / Darah mengalir dalam dua
hala yang bertentangan dalam sistem peredaran
Blood flows into heart twice in each complete circulation / Blood flows in two different circulations in circulatory system

(e) Darah beroksigen dan darah terdeoksigen bercampur dalam jantung
The oxygenated blood and deoxygenated blood mix in the heart

(f ) Darah beroksigen dan darah terdeoksigen tidak bercampur dalam jantung
The oxygenated blood and deoxygenated blood do not mix in the heart

4. Sistem peredaran
Circulatory system
Sistem peredaran terbuka Sistem peredaran tertutup

Open circulatory system Closed circulatory system
Serangga
Insects Sistem peredaran tunggal Sistem peredaran ganda dua
Single circulatory system Double circulatory system
Ikan
Fish Tidak lengkap Lengkap
Incomplete Complete
Amfibia Manusia
Amphibians Humans

D
10.2 Sistem Peredaran Manusia

Circulatory System of Human
1. (a) Jantung, darah dan salur darah / Heart, blood and blood vessels
(b)
• Mengangkut nutrien dan oksigen ke sel-sel / Delivers nutrients and oxygen to cells

• Mengangkut bahan kumuh dari sel-sel darah / Carries waste products away from the cells

• Melindungi badan daripada jangkitan / Protects the body from infection
2. (a) • Eritrosit / sel darah merah: mengangkut oksigen dalam badan

Erythrocytes / Red blood cells: transport oxygen in the body

• Leukosit / sel darah putih: melindungi badan daripada penyakit / melawan jangkitan
Leucocytes / white blood cells: defend the body against diseases / fight infections

• Platlet: pembekuan darah/ Platelet: Blood clotting

(b) Air, ion-ion, protein plasma, nutrien, gas respirasi, bahan kumuh (Mana-mana 5)
Water, ions, plasma proteins, nutrients, respiratory gases, excretory wastes (Any 5)
3. (a) • Bentuk dwicekung: untuk meningkatkan luas permukaan untuk pertukaran gas yang cepat di dalam
alveolus
Biconcave disc shape: to increase the surface area for rapid gaseous exchange in alveolus

• Tidak mempunyai nukleus: untuk memuatkan lebih banyak sel darah merah
Does not have nucleus: to accommodate more red blood cells

(b)
Nama Neutrofil Eosinofil Basofil Monosit Limfosit

Name Neutrophill Eosinophil Basophill Monocyte Lymphocyte

Fungsi Menelan sel Membebaskan Mengandungi Membentuk Menghasilkan

Function bakteria dan sel enzim yang heparin yang mikrofaj untuk antibodi untuk
atau tisu yang melawan mencegah menelan dan memusnahkan
mati akibat keradangan pembekuan mencerna antigen
luka secara dan tindak darah bakteria Produce antibodies
It contains heparin to destroy antigen
fagositosis balas alergi dan sel-sel
Ingests bacterial Releases enzymes that prevents blood
mati melalui
cells and dead that fight clotting
fagositosis
cells or tissues inflammation and
Form microphage
from wounds by allergy reaction
to engulf and
phagocytosis
digest bacteria and
dead cells through
phagocytosis
4. (a) X: Arteri / Artery Y: Kapilari darah / Blood capillary Z: Vena / Vein

(b)
Ciri-ciri X Y Z
Characteristics
Struktur dinding Tebal, berotot, kenyal Setebal satu sel, tidak Nipis, kurang berotot,
Structure of the wall Thick, muscular, elastic berotot dan tidak kenyal kurang kenyal
One-cell thick, no muscle and Thin, less muscular, less elastic
no elastic tissue
Saiz lumen Kecil Sangat kecil Besar

Size of lumen Small Very small Large
Kehadiran injap Tiada injap Tiada injap Mempunyai injap

Presence of valve No valve No valve Have valve
Arah aliran Dari jantung ke organ Dari arteri ke vena Dari seluruh badan ke
darah From heart to organ From arteries to veins jantung
Direction of blood From all parts of the body to the
flow heart
Kandungan Darah beroksigen kecuali Darah beroksigen pada Darah terdeoksigen

darah arteri pulmonari hujung arteriol dan kecuali vena pulmonari
Blood content Oxygenated blood except darah terdeoksigen di Deoxygenated blood except
pulmonary artery pulmonary vein
hujung venul
Oxygenated blood at
the arteriole ends and
deoxygenated blood at the
venule ends
Tekanan darah Tinggi Rendah Sangat rendah

Blood pressure High Low Very low
Fungsi Mengangkut darah Membenarkan Mengangkut darah dari

Function dengan tekanan tinggi pertukaran gas yang tisu badan ke jantung
dari jantung ke tisu cepat antara darah dan To transport blood from body
tissues to heart
badan sel-sel badan melalui
To transport blood at high resapan
pressure from heart to body Allow rapid gaseous exchange
tissues between blood and the body
cells by diffusion

5. (a) Vena kana superior (b) Injap sabit (c) Atrium kanan
Superior vena cava Semilunar valve Right atrium
(d) Injap trikuspid (e) Ventrikel kanan (f ) Vena kava inferior
Tricuspid valve Right ventricle Inferior vena cava
(g) Aorta (h) Arteri pulmonari (i) Vena pulmonari
Aorta Pulmonary artery Pulmonary vein
(j) Atrium kiri (k) Injap bikuspid (l) Ventrikel kiri
Left atrium Bicuspid valve Left ventricle
(m) Septum
Septum
6. (a) (i) Membolehkan darah mengalir dalam satu arah sahaja / Allow the blood to flow in one direction only
(ii) Darah akan mengalir balik ke ruang jantung sebelumnya / atrium/ ventrikel
The blood will flow back to the previous heart chamber / atrium / ventricle

(b) Untuk mengelakkan darah beroksigen dalam ruang kiri bercampur dengan darah teroksigen dalam
ruang kanan jantung manusia
To prevent the oxygenated blood in the left chambers from mixing with deoxygenated blood in the right chambers of human heart

(c) (i) Dinding berotot ruang bawah kiri / ventrikel kiri lebih tebal daripada ruang bawah kanan jantung
manusia / ventrikel kanan
The muscular walls of the left bottom chamber / left ventricle is thicker than the right bottom chamber of human heart / right
ventricle

(ii)
Dari ventrikel kiri, darah dipam ke seluruh badan dan memerlukan tekanan yang lebih tinggi. Dari
ventrikel kanan, darah dipam ke peparu dan memerlukan tekanan yang lebih rendah.
From the left ventricle, blood is pumped to the whole body and requires higher pressure. From right ventricle, blood is pumped
to the lungs and requires lower pressure.

• Darah terdeoksigen mengalir melalui vena dari sel-sel di dalam badan dan dikembalikan ke atrium kanan
jantung melalui vena kava.
Deoxygenated blood flows through veins from the cells in the body and returns to the right atrium of the heart via vena cava.
• Darah terdeoksigen memasuki ventrikel kanan jantung dan dipam ke dalam arteri pulmonari ke peparu.
It enters the right ventricle of the heart and is pumped into pulmonary artery towards the lungs.
10.3 Mekanisme Denyutan Jantung

Mechanism of Heartbeat
1. (a)
Nodus sinoatrium (SA) Impuls disebarkan ke Kedua-dua atrium
mencetuskan impuls. kedua-dua atrium. mengecut serentak.
Sinoatrial (SA) node generates impulse. Impulses are spread to two atria. Both atria contract simultaneously.
Impuls sampai ke Impuls dihantar ke otot ventrikel Impuls sampai ke seluruh

nodus atrioventikel melalui berkas His, bungkusan dinding ventrikel. Kedua-dua
(AV). atrioventrikel dan gentian Purkinje. ventrikel mengecut serentak.
Impulses are relayed Impulses are sent to the walls of ventricles Impulses spread to the ventricles. Both
to atrioventricular (AV) through bundle of His fibres, bundle ventricles contract simultaneously.
node. branches and Purkinje fibres.


(b) Otot kardium. Otot ini bersifat miogenik serta mengecut dan mengendur secara beritma tanpa perlu
menerima rangsangan dari impuls saraf untuk mengecut.
Cardiac muscle. The cardiac muslce is myogenic. It contracts and relaxes rhythmically without the need to receive stimulation by
nerve impulses to make it contracts.

(c) (i) Injap bikuspid dan injap trikuspid / Bicuspid valve and tricuspid valve

(ii) Injap sabit / Semilunar valve
2. (a) Pengepaman jantung menjana daya yang mencukupi untuk mengedar dan mengalirkan darah melalui
arteri, arteriol dan kapilari darah.
Pumping action of the heart generates sufficient pressure to help in distribution and flow of blood through the arteries, arterioles
and blood capillaries.

(b) Pengecutan otot rangka di sekeliling vena menekan dan mencerut vena lalu menyebabkan injap terbuka
untuk membenarkan darah mengalir ke arah jantung. Injap kemudian tertutup untuk menghalang
darah mengalir balik semula.
Contraction of skeletal muscles around the veins presses and constricts the veins, causing the valve to open and allow blood to flow
towards the heart. The valve is then closed to prevent the back flow of blood.
3. (a) • Injap merupakan lipatan dinding dalaman vena. Injap berbentuk seperti sabit.
The valves are folds of the inner walls of the veins. They are shaped like half-moons.

• Injap ini menghalang darah mengalir balik semula ke arah kaki.
These valves prevent the blood from flowing backwards towards the foot.

Apabila otot rangka mengecut, mereka memampatkan vena. Tekanan mendorong darah mengalir di sepanjang
vena ke arah jantung, mencegah pengumpulannya di kaki. Pengaliran balik darah dihalang oleh injap.
When skeletal muscles contract, they compress the veins. The presure pushes the blood along veins towards the heart, precenting its pooling in
the leg. Backflow of blood is prevented by the valves.
10.4 Mekanisme Pembekuan Darah

Mechanism of Blood Clotting
1. (a) • Untuk mengelakkan kehilangan darah berlebihan / mengekalkan isi padu darah dalam badan
To prevent excessive blood loss/ to maintain the volume of blood in the body

• Untuk mengekalkan tekanan darah pada aras normal
To maintain blood pressure at normal range

• Untuk menghalang kemasukan patogen / mikroorganisma / bendasing
To prevent the entry of pathogen/ microorganism / foreign particles
(b) (i) Platlet (ii) faktor pembekuan

platelets clotting factors
(iii)
Trombokinase (iv) kalsium
Thrombokinase Calcium
(v)
Vitamin K (vi) Trombin
Thrombin
(vii)
Fibrinogen (viii) Fibrin
Fibrinogen Fibrin

(c) Masalah berkaitan

pembekuan darah Penerangan
Problems related to blood Explanation
clotting
Hemofilia Sejenis penyakit genetik disebabkan kekurangan / ketiadaan faktor
Haemophilia pembeku dalam darah
A hereditary disease caused by lacking of the gene for production of certain clotting factors in
the blood
Trombosis Pembentukan bekuan darah / trombus dalam salur darah yang tidak pecah
Thrombosis A clot formation / thrombus is formed inside an unbroken blood vessel
Embolisme Bekuan darah / trombus bergerak dalam aliran darah
Embolism A blood clot / thrombus is dislodged and moves in the blood scream

Platlet yang tergumpal, sel yang rosak dan faktor pembeku dalam plasma darah membentuk trombokinase.
Trombokinase dengan bantuan ion kalsium dan vitamin K, menukarkan protrombin kepada trombin. Trombin
seterusnya memangkinkan penukaran fibrinogen kepada fibrin. Fibrin membentuk jaringan pada permukaan
luka untuk menjerat eritrosit dan menutup luka bagi menghalang kehilangan darah.
The coagulated platelets, damaged cells and clotting factors in the blood plasma will form thrombokinase. Thrombokinase, with the aid of
calcium ions and vitamin K, converts prothrombin to thrombin. Thrombin catalyses the conversion of fibrinogen to fibrin. Fibrin forms a network
on the wound surface to trap erythrocytes and to close the wound to prevent blood loss.
10.5 Kumpulan Darah Manusia

Blood Groups of Human
1. Antigen pada sel Antibodi dalam Boleh menderma Boleh menerima

Kumpulan darah darah merah serum darah darah kepada darah daripada
Blood group Antigens on red blood Antibodies present in Can donate blood to Can receive blood
cells the blood serum blood groups from blood groups
A A Anti-B A, AB A, O
B B Anti-A B, AB B, O
AB A dan B / A and B Tiada / None AB A, B, AB, O
O Tiada Anti-A dan anti-B A, B, AB, O O

None Anti-A and anti-B
2. Masalah 1: Pemindahan darah / Problem 1: Blood transfusion

(a) Rh-positif (b) Rh-negatif (c) Rhesus (d) anti-D
Rh-positive Rh-negatiive Rhesus anti-D
(e) Rh-positif (f )
Rhesus (g) pengaglutinan (h)
maut
Rh-positive Rhesus agglutination death
Masalah 2: Kehamilan dan faktor Rhesus / Problem 2: Pregnancy and Rhesus factor

(a) Rh-negatif
(b) Rh-positif (c) antigen D (d) anti-D
Rh-negative Rh-positive antigen D anti-D
(e) anti-D (f )
anti-D (g) Rh-positif (h) anti-D
anti-D anti-D Rh-positive anti-D
(i) pengaglutinan (j) erythroblastosis fetalis
agglutinate erythroblastosis fetalis


• Ya // Kumpulan darah O ialah penderma universal
Yes // Blood group O is universal donor
• Jenis darah O tidak mempunyai antigen B
Type O blood does not has antigen A
• Tiada pengaglutinan berlaku
No agglutination occurs
10.6 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Peredaran Manusia

Health Issues Related to the Human Circulatory System
1. (a) Pengambilan makanan seimbang yang rendah lemak / A balanced intake of food that is low in fat
(b) Sentiasa bersenam/ Regular exercise
(c) Tidak merokok/ No smoking
2. (a) (ii) (b) (iv) (c) (i) (d) (iii)

(e) (vi) (f ) (v)

• Mengambil makanan yang mengandungi banyak lemak tepu / kolesterol
High intake of food containing saturated fats / cholesterol
• Tidak / Kurang bersenam
No / Less exercise
• Merokok
Smoking
10.7 Sistem Limfa Manusia

Human Lymphatic System
1. X:
(a) tinggi (b) kecil (c) daya pengepaman
high small pumping force
(d) kapilari darah (e) ruang antara sel (f ) bendalir tisu
blood capillaries intercellular space tissue fluid
(g) darah (h) sel (i) Nutrien
blood cells Nutrients
(j) oksigen (k) bahan buangan (l) karbon dioksida
oxygen excretory products carbon dioxide
Y:

(a) 85 (b) venul
85 venule
Z:

(a) 15 (b) kapilari limfa
15 Iymphatic capillaries

2. Persamaan / Similarities
Semua mengandungi air , nutrien , bahan buangan , leukosit dan gas-gas respirasi
All contain water , nutrients , waste materials , leucocytes and respiratory gases
Perbezaan / Differences
Aspek Darah (beroksigen) Bendalir tisu Limfa
Aspects Blood (oxygenated) Tissue fluid Lymph
Kehadiran eritrosit, Eritrosit, platlet dan Hanya leukosit hadir Hanya leukosit hadir
platlet dan leukosit leukosit hadir Only leucocytes present Only leucocytes present
Presence of erythrocytes, Erythrocytes, platelets and
platelets and leucocytes leucocytes present
Kandungan protein Mengandungi protein Tidak mengandungi Mengandungi protein
plasma plasma (albumin, protein plasma plasma (globulin)
Plasma protein content fibrinogen and globulin) (albumin, fibrinogen Contains plasma protein
Contains plasma protein (globulin)
and globulin)
(albumin, fibrinogen and Does not contain plasma
globulin) protein (albumin, fibrinogen
and globulin)
Kandungan oksigen Lebih banyak oksigen Lebih banyak oksigen Kurang oksigen
Oxygen content daripada bendalir tisu daripada limfa tetapi daripada darah dan
dan limfa kurang daripada darah bendalir tisu
More oxygen than tissue fluid More oxygen than lymph but Less oxygen than blood and
and lymph less than blood tissue fluid
Kandungan karbon Kurang karbon dioksida Lebih banyak karbon Lebih banyak karbon
dioksida daripada bendalir tisu dioksida daripada darah dioksida daripada darah
Carbon dioxide content dan limfa tetapi kurang daripada dan bendalir tisu
Less carbon dioxide than tissue limfa More carbon dioxide than
fluid and lymph More carbon dioxide than blood and tissue fluid
blood but less than lymph
Kandungan glukosa dan Lebih banyak glukosa Lebih banyak glukosa Kurang glukosa dan asid
asid amino dan asid amino dan asid amino amino daripada darah
Glucose and amino acids daripada bendalir tisu daripada limfa tetapi dan bendalir tisu
content Less glucose and amino acids
dan limfa kurang daripada darah
More glucose and amino acids More glucose and amino acids than blood and tisu fluid
than tissue fluid and lymph than lymph but less than blood
Kandungan lipid Kandungan lipid rendah Kandungan lipid rendah Kandungan lipid tinggi
Lipid content Low lipid content Low lipid content High lipid content
3. (a)
Tonsil / Tonsils (b) Nodus limfa / Lymph node
(c) Salur limfa / Lymphatic vessel (d) Apendiks / Appendix
(e) Sum-sum tulang / Bone marrow (f ) Timus / Thymus
(g) Duktus toraks / Thoracic duct (h) Limpa / Spleen
4. (a) • Salur limfa akhirnya akan bercantum dengan salah satu daripada dua salur limfa utama, duktus
toraks dan duktus limfa kanan.
The lymph eventually passes into one of the two main channels, thoracic duct and right lymphatic duct.

• Duktus toraks mengalirkan kandungannya ke dalam vena subklavikel kiri manakala duktus limfa
kanan mengalirkan bendalir limfa ke vena subklavikel kanan.
The thoracic duct empties its lymph into left subclavian vein and the right lymphatic duct empties its lymph into right subclavian vein.

• Dengan ini, bendalir limfa dikembalikan semula ke dalam sistem peredaran darah.
Hence, lymph is drained back to the blood circulatory system.

(b)
• Sistem limfa membantu dalam mengekalkan keseimbangan bendalir dalam badan dengan
mengembalikan bendalir tisu yang berlebihan ke dalam darah.
Lymphatic system helps in maintaining the fluid balance in the body by returning the excess interstitial fluid into bloodstream.

• Sistem limfa mengangkut titisan lipid dan vitamin larut lipid yang meresap masuk ke lakteal di vilus
usus kecil.
Lymphatic system transport droplets of lipids and lipid soluble vitamins that diffuse into the lacteal in the villi of small intestine.

• Jaringan salur limfa dan nodus limfa menuras bendalir limfa dan menyingkirkan mikroorganisma dan
bakteria. Nodus limfa dan limpa menghasilkan antibodi untuk menahan badan daripada jangkitan
patogen.
Network of lymph vessels and lymph nodes filter lymph to remove microorganisms and bacteria. Lymph nodes and spleen
produce antibodies to destroy pathogen.

• Darah dalam arteri mengandungi sel darah merah / eritrosit manakala bendalir tisu tidak mengandungi sel
darah merah / eritrosit
Blood in artery contains red blood cells / erythroctes whereas tissue fluid does not contain red blood cells / erthrocytes
• Darah dalam arteri mengandungi platlet manakala bendalir tisu tidak mengandungi platlet
Blood in artery contains platelets whereas tissue fluid does not contain platelets
• Darah dalam arteri mengandungi plasma protein manakala bendalir tisu tidak mengandungi plasma protein
Blood in artery contains protein plasma whereas tissue fluid does not protein plasma
10.8 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Limfa Manusia

Health Issues Related to the Human Lymphatic System

• Filariasis / Filariasis
• Jangkitan parasit / Parasitic infection
• Kekurangan plasma protein / Plasma protein deficiency
• Kehamilan / Pregnancy
• Pesakit terlantar untuk tempoh yang lama / Bedridden patients
MODUL SPM (b)

• Sebagai perentak denyutan jantung /
mengawal denyutan jantung
Kertas 1 As pacemaker / control heart beat

• Menjana / mencetuskan impuls
It generates / initiates impulses
1. C 2. D
3. A 4. B (c)
• Darah mengalir dari ventrikel kanan ke
ventrikel kiri melalui lubang dalam septum
Blood flows from the right ventricle to left ventricle
Kertas 2 via hole in the septum

• Menyebabkan campuran darah
Bahagian A beroksigen dan terdeoksigen berlaku di
dalam jantung
1. (a) Q: Aorta / Aorta Causing the mixing of oxygenated and deoxygenated
R : Arteri pulmonari / Pulmonary artery blood in the heart

Bahagian B
(b) Arteri / Artery
2. (a) (i) • Platlet yang tergumpal, sel yang
• Dinding yang tebal / berotot
Thick / muscular wall
rosak dan faktor pembeku dalam
plasma darah
• kerana mempunyai gentian kenyal
due to the presence of elastic fibre
The coagulated platelets, damaged cells and
clotting factors in the blood plasma
• untuk mengangkut darah di bawah

• membentuk trombokinase. tekanan darah yang tinggi
form thrombokinase to transport blood with high pressure

• untuk mengelakkan arteri daripada

• Trombokinase, dengan bantuan ion
pecah
kalsium dan vitamin K to prevent artery from bursting
Thrombokinase, with the aid of calcium ions
and vitamin K
• Mempunyai lumen yang kecil
Has small lumen

• menukarkan protrombin kepada

• untuk membenarkan pengaliran darah
thrombin
converts prothrombin to thrombin
yang cepat
to allow the blood to flow faster

• Trombin seterusnya memangkinkan
• Tiada injap
penukaran fibrinogen kepada fibrin. No valves
Thrombin catalyses the conversion of

• Darah di bawah tekanan yang tinggi
fibrinogen to fibrin
kurang mengalir balik dalam arteri

• Fibrin membentuk jaringan pada Blood with high pressure has low tendency for
permukaan luka untuk menjerat backflow of blood
eritrosit
• Dinding arteri tidak telap
Fibrin forms a network on the wound surface The artery walls are impermeable
to trap erythrocytes
• supaya resapan bahan keluar tidak

• menutup luka bagi menghalang berlaku di arteri
kehilangan darah. hence diffusion of substances out of the blood
to close the wound to prevent blood loss vessels does not occur in artery
(Mana-mana 6 / Any 6) (Mana-mana 3 / Any 3)

(ii) • Mencegah kehilangan darah
Vena / Vein
berlebihan apabila berlaku
• Dinding yang nipis / kurang berotot
kecederaan Thin / less muscular wall
Prevent excessive blood loss during injury
• untuk mengangkut darah di bawah

• Mengekalkan peredaran darah dalam tekanan darah yang rendah
to transport blood with low pressure back to the
sistem peredaran darah tertutup heart at a slower rate
Maintain the flow of blood in closed blood
circulatory system
• Mempunyai lumen yang besar
Has big lumen

• Mencegah kemasukan

• untuk mengangkut darah kembali ke
mikrooragnism seperti bakteria
jantung dengan kadar perlahan
dan bendasing lain ke dalam darah to transport blood back to the heart at a slower rate
melalui salur darah yang luka
• Mempunyai valves
Prevent the entry of microorganisms like Has injap
bacteria and foreign particles into the blood
through injured blood vessel

• Darah di bawah tekanan yang rendah
cenderung mengalir balik dalam vena

• Mengekalkan tekanan darah yang Blood with low pressure has high tendency for
normal backflow of blood
Maintain normal blood pressure

• untuk memastikan darah mengalir

• Membolehkan luka sembuh dengan dalam satu arah dalam sistem peredaran
cepat darah
Allow rapid healing of wound to ensure blood flows in one direction in blood
(Mana-mana 4 / Any 4) circulatory system


• Dinding vena tidak telap This causes the arterial walls to thicken / narrowing
The vein walls are impermeable of the lumen of coronary artery

• supaya resapan bahan keluar tidak
• Plak lemak juga menyebabkan arteri
berlaku di vena berkenaan membentuk permukaan
hence diffusion of substances out of the blood vessels yang kasar
does not occur in vein The fatty plaque also causes affected artery to
(Mana-mana 3 / Any 3) develop rough surfaces

• Ini meningkatkan risiko trombosis /
(c) • Pemindahan darah daripada seorang gumpalan darah terbentuk di arteri dan
penderma kepada seorang penerima terperangkap dalam lumen
perlu mengambil kira jenis kumpulan This increases the risk of thrombosis / blood clots are
darah penderma dan penerima. formed in the artery and trapped in the lumen
Blood transfusion from a donor to a recipient must
• Pengaliran darah melalui saluran yang
take into consideration the blood group type of the
tersumbat ke otot jantung dikurangkan
donor and the recipient.
The flow of blood through the clogged vessels to the

• Kesesuaian pemindahan darah heart muscles is reduced
ditentukan oleh antigen yang ada pada
• Tekanan darah juga meningkat
sel darah merah penderma dan antibodi The blood pressure is also increased
yang dihasilkan oleh penerima.
• Ini mengurangkan bekalan oksigen dan
Transfusion compatibility is determined by the nutrien ke otot jantung
antigens present on the red blood cells of the donor This deprives the heart muscle of oxygen and
and the antibodies that the recipients produced. nutrients

• Penerima tidak boleh menghasilkan
• Mengurangkan keupayaan otot jantung
antibodi yang bertindak melawan untuk mengecut
antigen pada sel darah merah penderma Reducing the ability of heart muscle to undergo
The recipient should not produce antibodies that act contraction
against antigens on the red blood cells of the donor
• Otot jantung mungkin mati

• untuk mengelakkan pengaglutinan Heart muscle may die
to avoid agglutation occurs
• Ini boleh menyebabkan sakit dada /

• yang mengakibatkan pengumpalan sel angina pectoris / serangan jantung /
darah merah / menyumbatkan aliran penginfarkan miokardium
darah / menyebabkan kematian This may lead to chest pain / angina pectoris / heart
which results in clumps of red blood cells / blocking attack / myocardial infarction
the blood flow / fatal (Mana-mana 10 / Any 10)

(b) (i) • Penyakit ini ialah elephantiasis /
filariasis / untut
Bahagian C This disease is elephantiasis / filariasis
3. (a) • Pemakanan yang kaya dengan lemak
• Disebabkan oleh cacing filaria
tepu dapat menyebabkan aras kolesterol Caused by filarial worm
yang tinggi dalam darah
• Nyamuk memindahkan larva cacing
A diet rich in saturated fats may result in high blood filaria semasa menggigit individu
cholesterol levels yang sihat

• Meningkatkan risiko enapan lemak The mosquito transmits worm larvae while
di dinding dalaman arteri koronari / bitting a healthy individu
aterosklerosis
• Larva cacing bergerak ke dalam salur
Increase risk of fatty deposits on the inner walls of darah dan kemudian berpindah ke
coronary arteries / atherosclerosis salur limfa

• Enapan lemak akan mengeras dan Worm larvae move into human blood vessels
membentuk plak then migrate into lymphatic vessels
The fatty deposits will harden to form a plaque
• Larva cacing hidup di dalam salur

• Ini menyebabkan dinding arteri menebal limfa / nodus limfa dan berkembang
/ menyempitkan lumen arteri koronari menjadi cacing dewasa

Worm larvae live in lymphatic vessels / lymph

nodes and develop into adult worms
FOKUS KBAT

• Menyebabkan salur limfa tersumbat (a) Individu X / Individual X.
cause lymphatic vessels to be blocked Mempunyai sel darah merah yang lebih banyak

• Bendalir tisu / limfa tidak dapat untuk mengangkut lebih banyak oksigen dalam
dikembalikan ke dalam sistem keadaan kepekatan oksigen yang rendah di altitud
peredaran darah tinggi.
Tissue fluid / lymph fluid cannot return to the Have more red blood cells to transport more oxygen in
blood circulatory system conditions of low oxygen concentration at high altitudes.

• Pengumpulan bendalir tisu di tisu
badan (b) Individu Y / Individual Y.
Accumulation of tissue fluid in the body tissue Jumlah sel darah putih meningkat untuk

• Tisu membengkak / odema menentang bakteria yang menyerang badan.
Tissue swell / oedema The number of white blood cells increases to fight the bacteria
(Mana-mana 6 / Any 6) that invade the body.

(ii) • Mengambil ubat untuk membunuh (c) Individu Z/ Individual Z.
cacing filaria Kekurangan platlet menyebabkan darah sukar
Taking medicine to kill filarial worm membeku apabila terdapat kecederaan.

• Tidur dalam kelambu // Memasang Lack of platelets makes it difficult for the blood to clot when
jaring penghalang nyamuk pada there is an injury.
pintu / tingkap (d) Individu Z/ Individual Z.
Sleep in mosquito net // install mosquito
netting in the windows / doors Mempunyai jumlah sel darah merah yang

• Memakai baju berlengan panjang rendah, akibatnya kurang oksigen diangkut ke
dan seluar panjang sel-sel badan.
Wear long sleeves and trousers Has a low red blood cell count, hence less oxygen is
transported to the body cells.

• Menggunakan ubat nyamuk / produk
membunuh nyamuk
Use mosquito repellent / mosquito killing
products

• Mengelakkan diri daripada keluar
dari rumah pada waktu senja / subur
ketika nyamuk sangat aktif
Refrain from going outdoors at dusk or dawn
when the mosquitoes are highly active

• Kempen / meningkatkan kesedaran
awam dalam memusnahkan tempat
pembiakan nyamuk
Campaign or increase public awareness in
destroyint mosquito breeding ground

BAB
11 Keimunan Manusia
Immunity in Humans
11.1 Pertahanan Badan

Body Defence
1. (a) Bendasing yang memasuki badan dan seterusnya merangsang gerak balas keimunan.
Foreign particles that enter the body and subsequently stimulate the immune response.

(b) Protein yang terdapat pada permukaan limfosit atau protein yang dibebaskan oleh limfosit ke dalam
plasma darah.
Proteins found on the lymphocyte surface or proteins released by lymphocytes into the blood plasma.

(c) Keupayaan badan untuk melawan jangkitan penyakit yang disebabkan oleh patogen atau sebarang
bendasing, melalui serangan spesifik terhadap patogen tersebut.
The body’s ability to fight infections caused by pathogens or other foreign objects, through specific attacks on the pathogens.
2. P: Limfosit Q: Antibodi
Lymphocyte Antibody
R: Antigen S : Patogen
Antigen Pathogen
3. Barisan pertahanan pertama

First line of defence
(a) Kulit (b) Membran mukus
Skin Mucous membranes
(c) Air mata /Air liur (d) Jus gastrik
Tears / Saliva Gastric juice
(e) Sebum
Sebum
Barisan pertahanan kedua

Second line of defence

(a) Demam (b) Keradangan
Fever Inflammatory response
(c) Fagositosis
Phagocytosis
Barisan pertahanan ketiga

Third line of defence

(a) Limfosit (b) Antibodi
Lymphocytes Antibodies
(c) Sel memori
Memory cells

4. (a) Perut (b) Kulit

Stomach Skin
(c) Trakea atau bronkus (d) Air mata / air liur
Trachea or bronchi Tears / saliva
5.
Apakah yang berlaku di peringkat ini?
Sel A: Fagosit / Makrofaj / What happens at this stage?
Leukosit / Neutrofil
Sel A mengenal sel B sebagai organisma asing
Cell A: Phagocyte / Macrophage / dengan mengesan antigen pada permukaan sel.
Leococyte / Neutrophils
Cell A recognise cell B as a foreign organism by detecting the
antigen on the cell surface.
Sel B: Bakteria / virus
Cell B: Bacterium / virus
Apakah nama proses ini? / What is this process?
Fagositosis / Phagocytosis
Lisosom
Lysosome
Apakah yang berlaku di peringkat ini?
What happens at this stage?
Vesikel C: Fagolisosom Di dalam C, enzim lisozim dirembes untuk
Vesicle C: Phagolysosome
mencerna sel B.
At C, lysozymes are secreted to digest cell B.
Bahan buangan
Waste materials

C
11.2 Tindakan Antibodi

Actions of Antibodies
1. (a) Antibodi (b) Antigen

Antibodies Antigens

(c) Peneutralan (d) Pengaglutinan

Neutralisation Agglutination
(e) Pemendakan (f ) Pengopsoninan, fagositosis
Precipitation Opsonisation, phagocytosis
(g) Penguraian
Lysis

C
11.3 Jenis Keimunan

Types of immunity
1. Diperoleh melalui susu Diperoleh melalui Diperoleh setelah sembuh Diperoleh setelah
ibu suntikan antiserum daripada penyakit mendapat suntikan vaksin
Acquired through antiserum Acquired through antiserum Acquired after an individual Acquired when an individual is
injection injection recovers from an infection given a vaccine injection
Jenis keimunan: Jenis keimunan: Jenis keimunan: Jenis keimunan:

Pasif semula jadi Pasif buatan Aktif semula jadi Aktif buatan
Type of immunity: Type of immunity: Type of immunity: Type of immunity:
Natural passive Artificial passive Natural active Artificial active
Persamaan/ Similarity: Persamaan/ Similarity:

Badan menerima antibodi dari sumber lain. Badan menghasilkan antibodi sendiri apabila sistem
The body receives antibodies from other sources. keimunan diaktifkan.
The body produces its own antibodies when the immune system
is activated
2. Kaedah Keimunan aktif Keimunan pasif

Method Active immunity Passive immunity
(a) Individu P menerima vaksin terhadap meningitis 3

Individual P receives vaccination against meningitis
(b) Individu Q dijangkiti patogen 3

Individual Q becomes infected with a pathogen
(c) Individu R yang digigit oleh anjing diberi serum 3

Individual R bitten by a dog is given a serum
(d) Baby S minum kolostrum (susu pertama) 3

Baby S feeds on colostrum (first milk)
(e) Fetus T menerima antibodi melalui plasenta 3

Foetus T receives antibodies across the placenta


Sel limfosi dalam badan akan menghasilkan antibodi dan sel memori untuk bertindak jika dijangkiti semula.
The Iymphocytes in his body produces antibodies and memory cells to come into action in later life when infected.
11.4 Isu Kesihatan Berkaitan Keimunan Manusia

Health Issues Related to Human Immunity
1. (a) Virus kurang daya tahan manusia, iaitu virus yang menyerang sistem keimunan manusia.
The human immunodeficiency virus which is the virus that attacks the human immune system.

(b) Sindrom kurang daya tahan penyakit yang dijangkiti oleh HIV.
Acquired Immunodeficiency Syndrome which is caused by HIV infection.
2. Cara penyebaran/ Modes of Transmission

Tingkah laku/ Actions Melalui bendalir/ Through fluids
(a) Aktiviti seks yang tidak dilindungi (f ) Air mani
Unprotected sexual activity Semen
(b) Berkongsi jarum tercemar (g) Bendalir faraj
Sharing contaminated needles Vaginal fluid
(c) Penyusuan (h) Susu ibu
Breastfeeding Breast Milk
(d) Pemindahan darah (i) Darah
Blood transfusion Blood
(e) Kehamilan
Pregnancy

D
MODUL SPM Some antibodies in the maternal blood enter the

foetal blood through the placenta
Kertas 1 Antibodi dalam susu ibu diberi kepada
bayi melalui penyusuan
1. A 2. B Some maternal antibodies in the mother’s milk
3. B 4. C pass to the baby via breast feeding
5. B (b) • vaksin mengandungi antigen

vaccine contains antigens

• yang merangsang sistem keimunan
Kertas 2 untuk menghasilkan sel memori
terhadap antigen tertentu
Bahagian A which stimulate the immune system to produce
1. (a) (i) A: Keimunan pasif semula jadi memory cells for the particular antigens
Natural passive immunity
• sekiranya dijangkiti patogen yang sebenar
B : Keimunan aktif buatan if the baby is infected by the actual pathogens
Artificial active immunity
• sel memori ini mampu menghasilkan
C: Keimunan aktif / Active immunity antibodi yang mencukupi

(ii)
Antibodi dalam darah ibu memasuki these memory cells are capable of producing
darah fetus melalui plasenta enough antibodies


• dan dapat bertindak dengan serta merta untuk memusnahkan patogen tersebut
and immediately destroy these pathogens
Bahagian B
2. (a) (i) Halangan fizikal: bulu mata, kelopak mata
Physical barriers: eyelash, eyelid
Halangan kimia: air mata
Chemical barrier: tears
(ii) • Sel epitelium di salur respirasi
tersusun rapat membentuk halangan fizikal terhadap kemasukan patogen ke dalam darah dan
tisu-tisu lain.
Cells in the epithelium of the respiratory tract are closely packed to form a physical barrier against the entry of pathogens
into the blood and other tissues.
• Mukus yang melapisi salur respirasi memerangkap patogen yang masuk.
Mucus lining the respiratory tract traps the invading pathogens.
• Cilia yang melapisi salur respirasi memindahkan patogen terperangkap ke farinks lalu pathogen
itu ditelan atau terbatuk keluar.
Cilia lining the respiratory tract move the trapped pathogens to the pharynx where they are swallowed or coughed out.

(iii) • Menjadi merah disebabkan pengaliran darah ke kawasan ini meningkat akibat pendilatan arteriol.
It is red because the blood flow to this area increases due to dilation of arterioles.
• Menjadi kepanasan disebabkan lebih banyak haba hilang akibat peningkatan aliran darah ke
permukaan kulit
It is hot because more heat is lost due to increased blood flow to the skin surface
• Menjadi kepanasan disebabkan metabolisme di kawasan radang meningkat
It is hot because of metabolism of this inflamed area is increased
• Membengkak disebabkan oleh pengumpulan bendalir tisu
It is swollen due to accumulation of tissue fluid

(iv) mekanisme pertahanan tidak spesifik / non-specific defence mechanisms

(b) Kelebihan / Advantages Kekurangan / Disadvantages
• Pemvaksinan dapat menghilangkan penyakit • Setiap vaksin hanya khusus untuk beberapa
di komuniti dengan sepenuhnya. jenis penyakit sahaja.
Vaccination can completely eliminate diseases from the Each vaccine is specific for a few types of diseases only.
community. • Keimunan mungkin tidak berlaku seumur
• Pemvaksinan dapat mengurangkan hidup.
penderitaan penyakit / kos rawatan. The immunity may not be life-long.
Vaccination can reduce suffering / the cost of treatment. • Sesetengah individu mungkin menjangkiti
• Pemvaksinan dapat menurunkan kadar penyakit akibat daripada vaksin.
kematian. Some people may infect diseases from the vaccine.
Vaccination can lower the death rate. • Pemvaksinan menyebabkan kesan sampingan
• Pemvaksinan mengurangkan bilangan atau gerak balas alergi.
individu yang menjadi mangsa akibat Vaccination may cause side effects or allergic reactions.
penyakit.
Vaccination reduces the number of people with disabilities
due to diseases.
• Pemvaksinan meningkatkan daya ketahanan
orang awam terhadap penyakit.
Vaccination can enhance the immunity of the public
against diseases.
• Pemvaksinan dapat mencegah merebaknya
wabak penyakit.
Vaccination can prevent the outbreak of epidemics.

Bahagian C
(c) (i) Fagosit / neutrofil / monosit
Phagocyte / neutrophil / monocyte
3. (a) • Membentuk penghalang terhadap
mikroorganisma / menghentikan
(ii) • Arteriol bahagian tisu yang radang
bakteria berkembang
Forms a barrier against microorganisms / stops Arterioles of the tissue with inflammatory
bacteria response dilate
• Mempunyai rembesan sebum untuk • membolehkan aliran darah
menghalang pertumbuhan yang lebih banyak ke tisu dan
mikroorganisma menjadikannya merah.
It has secretion of sebum which prevent the growth increasing blood flow to the tissue and makes
of microorganisms. it red.
• Ketelapan dinding kapilari darah

(b) • Patogen / bakteria berjaya menembusi meningkat
kulit (barisan pertahanan pertama) Permeability of blood capillary wall increases
Pathogens / bacteria succeed in penetrating the skin
• meningkatkan pembentukan
(first line defence)
dan pengumpulan bendalir tisu,
• Menyebabkan gerak balas keradangan
Caused the inflammatory response membawa kepada pembengkakan.
increasing the formation of tissue fluid and its
• Barisan pertahana kedua accumulation, and leads to swelling.
Second line defence
• lebih banyak bendalir tisu menekan
• Tisu yang rosak membebaskan histamin.
hujung saraf, merangsang reseptor
Aliran darah di sekitar luka bertambah.
Damaged tissues release histamines, cause blood kesakitan dan memberi rasa
flow around the wound increased. kesakitan.
• Histamin meningkatkan ketelapan more tissue fluid presses against nerve endings,
stimulating the pain receptors and give the
kapilari, lebih banyak fagosit dan faktor pain sensation.
pembekuan darah meresap keluar ke
kawasan luka.
(d) • Aktiviti sel limfosit B menghasilkan
Histamines increase the permeability of capillaries, antibodi terhadap patogen tertentu
releasing more phagocytes and clotting factors into Activity of B-lymphocytes will lead to the production
the wound. of antibodies against the specific pathogens
• Menarik lebih banyak fagosit / makrofaj • Aktiviti sel limfosit T menyerang dan
ke kawasan jangkitan. memusnahkan sel yang dijangkiti
Attract the phagocytes / macrophages to the Activity of T-lymphocytes will lead to the destruction
infected area of infected cells
• Fagosit menelan patogen, sel mati dan • Sel memori dibentuk untuk gerak balas
cebisan sisa sel dengan menggunakan keimunan dengan serta-merta jika
pseudopodia. patogen yang sama menyerang.
Phagocytes engulf pathogens, dead cells and Memory cells will be formed for future immunity /
cellular debris by using pseudopodia quick response in the second attack.
• Dicerna oleh lisosim (dalam lisosom)
Digest by lysozymes (lysosomes)
• Platlet bergerak keluar dari kapilari
untuk menutupi kawasan luka.
Platelets move out of the capillary to seal the
wounded area.
• Sejenis gerak balas keimunan tidak
khusus
A non-specific immune response

BAB
Koordinasi dan Gerak Balas
dalam Manusia
12 Coordination and Response in Humans
12.1 Koordinasi dan Gerak Balas

Coordination and Response
1. (a) Perubahan dalam persekitaran yang merangsang gerak balas

The changes in the environment that stimulates the response

(b) Sel deria khas yang dapat mengesan rangsangan
The special sensory cells to detect stimuli

(c) Bahagian badan yang melakukan gerak balas (otot atau kelenjar)
The part of the body that responds (muscles or glands)

(d) Cara organisma bertindak selepas mengesan sesuatu rangsangan
The way organisms react after detecting a stimulus
2. Neuron deria Sistem saraf pusat

Rangsangan Reseptor deria Sensory neuron Central nervous system
Stimulus Sensory receptors
Pusat integrasi
Integrating centre
Gerak balas Efektor Neuron motor
Response Effectors Motor neuron
3. (a) Rangsangan (b)

Otak
The stimulus The brain

(c) Tindakan terkawal
Voluntary action
4. Situasi Rangsangan luar Rangsangan dalam

Situation External stimulus Internal stimulus
(a) Seorang budak lelaki berasa lapar lalu
Aras gula dalam darah
memakan sedikit makanan. Blood sugar level
A boy feels hungry so he eats some food.
(b) Seorang lelaki tua berasa panas lalu
Suhu
berehat di tempat teduh. Temperature
An old man feels hot so he goes to sit in the shade.
(c) Mary berasa sejuk sehingga menggigil. Suhu badan
Mary feels cold so she is shivering. Body temperature
(d) Ali mendengar loceng makan tengah
Bunyi
hari. Sound
Ali hears a lunch bell.

5.
Bahan kimia / Chemical substances Kemoreseptor / Chemoreceptor
Kesakitan / Pain Mekanoreseptor / Mechanoreceptor
Sentuhan dan tekanan / Touch and pressure Fotoreseptor / Photoreceptor
Perubahan tekanan darah / Change in blood pressure Termoreseptor / Thermoreceptor
Cahaya / Light Baroreseptor / Baroreceptor
Perubahan suhu / Change in temperature Nosireseptor / Nociceptor

B
12.2 Sistem Saraf

Nervous System
1.
Brain
Sistem saraf Otak
pusat Saraf kranium
Cranial nerve
Central Sistem saraf
nervous periferi
system Peripheral
Saraf tunjang
Spinal cord nervous system
Saraf spina
Spinal nerve
2. Bahagian otak / Part of the brain Fungsi / Function
A Serebrum Melakukan corak pergerakan dalam urutan yang betul

Cerebrum Performing the sequence of moves in the correct order
B Serebelum Memelihara keseimbangan badan

Cerebellum Maintains body balance
C Medula oblongata Mengawal denyutan jantung

Medulla oblongata Controlling the heartbeat
D Hipotalamus Mengawal rembesan hormon kelenjar pituitari.

Hypothalamus Controls the secretion of pituitary gland hormones.
E Kelenjar pituitari Bertindak sebagai kelenjar utama.

Pituitary gland Acts as a master gland.

3.

C
12.3 Neuron dan Sinaps

Neurones and Synapse
1. 1
2 1 Dendrit / Dendrite
4
2 Badan sel / Cell body
3
3 Akson / Axon
4 Bonggol sinaps / Synaptic knob
6 5
5 Salut mielin / Myelin sheath
6 Nodus Ranvier / Nodes of Ranvier
2. (a) B (b)
C (c)
D (d)
E
(e) A
3. a
Impuls saraf / Nerve impulse b Vesikel sinaps / Synaptic vesicle
c Membran pra-sinaps / Pre-synaptic membrane. d Neurotransmiter / Neurotransmitters
e Mitokondria / Mitochondria f Ruang sinaps / Synaptic cleft
g membran pos-sinaps / post-synaptic membrane

C
12.4 Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal

Voluntary and Involuntary Actions
1. Tindakan terkawal/ Voluntary actions Tindakan luar kawal/ Involuntary actions

Masuk ke dalam bilik/ Enter into the room Anak mata berubah saiz/ Pupils change size
Hidupkan lampu/ Switch on the light Bersin/ Sneeze
Memegang tombol pintu / Grab the door handle Denyutan jantung semakin cepat
Melihat warna baju/ See the colour of the shirts Heartbeat speeds up

2. (a) A, B, C, W, Q, P, R, X, Z, Y

(b)

A
12.5 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Saraf Manusia

Health Issues Related to the Human Nervous System
1. Sklerosis berganda Penyakit Alzheimer Penyakit Parkinson

Multiple sclerosis Alzheimer’s disease Parkinson’s disease
Gangguan autoimun dengan Sel otak merosot secara Anggota badan, rahang dan
kerosakan salut myelin. progresif / hilang ingatan. muka terketar-ketar.
Autoimmune disorder with extensive Progressive degeneration of the brain Tremors in th e limbs, jaw, and face.
demyelination. cells / memory loss.
Lou Gehrig/amyotrophic lateral Attention-deficit hyperactivity

sclerosis (ALS) Isu kesihatan disorder (ADHD)
Kemerosotan dan kematian berkaitan sistem
Hiperaktif dan mudah
neuron motor. saraf
The deterioration and death of motor Health issues related menjadi bosan.
to the nervous system Hyperactive and gets easily bored.
neurones
2. • Menyebabkan halusinasi / Causes hallucination

• Mengganggu koordinasi / Disrupts coordination
• Melambatkan pemindahan impuls saraf / Delays the transfer of nerve impulses

• Dadah perangsang / Stimulants drugs
• Dadah penenang / Depressants drugs
• Dadah khayalan / Hallucinogenic drugs
• Dadah narkotik / Narcotic drugs

12.6 Sistem Endokrin

Endocrine System
1. (a) Kelenjar yang merembeskan hormon ke dalam aliran darah.

Glands that secrete hormones into the bloodstream.

(b) Bahan kimia yang dirembes oleh kelenjar ke dalam aliran darah yang mengubah aktiviti organ sasaran
tertentu.
Chemicals that are secreted by a gland and carried in the blood, which alter the activities of their specific target organs.

(c) Organ yang dipengaruhi dan diberi kesan oleh hormon.
Organs which is influenced and affected by a hormone.
2. P: Hipotalamus Q: Kelenjar pituitari

Hypothalamus Pituitary gland
R: Kelenjar tiroid S : Kelenjar adrenal
Thyroid gland Adrenal gland
T: Pankreas U: Ovari
Pancreas Ovary
V: Testis
Testis
3. Lokasi Hormone dihasikan Organ sasaran Fungsi

Location Hormone produced Target organ Function
Lobus Hormon antidiuresis Tubul ginjal Merangsang penyerapan semula

posterior Antidiuretic hormone (ADH) Kidney tubule air.
Posterior lobes Stimulates the reabsorption of water
Oksitosin Otot uterus Merangsang pengecutan otot

Oxytocin Uterine muscles uterus semasa kelahiran
Stimulates the contraction of uterine muscles
during birth
Kelenjar susu Merangsang pengeluaran susu

Mammary glands daripada kelenjar susu
Stimulates the production of milk from the
mammary gland
Lobus anterior Hormon perangsang tiroid Kelenjar tiroid Merangsang tiroid untuk
Anterior lobes Thyroid-stimulating hormone Thyroid gland merembes tiroksina
(TSH) Stimulates thyroid to secrete thyroxine
Hormon pertumbuhan Tisu lembut, tulang Merangsang pertumbuhan, sintesis

Growth hormone (GH) Soft tissue, bone protein dan metabolisme lemak
Stimulates growth, protein synthesis and fat
metabolism
Hormon adrenokortikotrof Korteks adrenal Merangsang korteks adrenal untuk

Adrenocorticotropic hormone, Adrenal cortex merembes hormon
(ACTH) Stimulates the adrenal cortex to secrete
hormones
Hormon perangsang folikel Testis Merangsang spermatogenesis

Follicle-stimulating hormone (FSH) Testis Stimulates spermatogenesis
Hormon peluteinan Testis Merangsang rembesan testosteron

Luteinizing hormone (LH) Testis Stimulates secretion of testosterone

4. (a) Insulin (b) Estrogen

Insulin Oestrogen
(c) Testosteron (d) Adrenokortikotrof
Testosterone Adrenocorticotropic hormone
(e) Tiroksina
Thyroxine
5.
Aktiviti / Activity:
(a) Kadar denyutan jantung: meningkat
Heart rate: increases
(b) Kadar pernafasan: meningkat
Breathing rate: increases
(c) Tekanan darah: meningkat
Blood pressure: increases
meningkat
Kelenjar endokrin: Kelenjar adrenal (d) Aras glukosa darah:
Endocrine gland: Adrenal gland Blood glucose level: increases
Merembes: adrenalina (e) Kadar metabolisme: meningkat

Secretes: adrenaline Metabolic rate: increases
6. Ciri Kawalan saraf Kawalan hormon

Characteristic Control by nerves Control by hormones
Bagaimana maklumat dihantar Dalam bentuk impuls elektrik Oleh bahan kimia organik atau
antara bahagian badan berlainan melalui neuron hormon melalui aliran darah
How information is transmitted between In the form of electrical impulses through By organic chemical substances or
different parts of the body neurones hormones, through blood flow
Kelajuan gerak balas Cepat dan serta-merta Perlahan dan berpanjangan
Speed of response Quick and immediate Slow and prolonged
Tempoh kesan Singkat Lama
Duration of effect Short Long

(a) K : Kelenjar tiroid / Thyroid gland L : Pankreas / Pancreas
(b) K : Tiroksina / Thyroxine L : Insulin / Insuline
12.7 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Endokrin Manusia

Health Issues Related to the Human Endocrine System
1. (a) Diabetes melitus, Hiperglisemia (b) Hipoglisemia

Diabetes mellitus, Hyperglycaemia Hypoglycaemia
(c) Diabetes insipidus (d) Kekerdilan
Diabetes insipidus Dwarfism
(e) Kegergasian (f ) Hipotiroidisme
Gigantism Hypothyroidism
(g) Hipertiroidisme
Hyperthyrodism


A
MODUL SPM
Kertas 1
1. B 2. B 3. D 4. B 5. C
Kertas 2
Bahagian A
1. (a) (i) Neuron deria / Sensory neurone
(ii) Membawa impuls saraf dari reseptor deria ke otak / sistem saraf pusat.
Carries nerve impulses from the sensory receptors to the brain / central nervous system.

(b) Neuron deria/ Sensory neurone Neuron motor/ Motor neurone
Badan sel neuron deria terdapat di sisi akson Badan sel neuron motor terdapat di hujung akson
Sensory neurones have their cell body along one side of the axon Motor neurones have their cell body at one end of the axon
Neuron deria menerima impuls saraf dari reseptor Neuron motor menghantar impuls saraf ke efektor
Sensory neurones receive nerve impulse from receptors Motor neurones transmit nerve impulse to effectors / muscles
Neuron deria membawa impuls saraf dari reseptor Neuron motor membawa impuls saraf dari otak
deria ke otak ke bahagian badan yang lain
Motor neurones carry nerve impulse from the brain to other
Sensory neurones carry nerve impulse to the brain
parts of the body
(c)
• Laluan Y mempunyai dua sinaps/ Pathway Y contains two synapses

• Impuls elektrik mencetuskan pembebasan neurotransmiter
Electrical impulse triggers a neurotransmitter to be released

• yang meresap merentasi sinaps / antara dua neuron
that diffuses across the synapse / between the two neurones

• lebih perlahan daripada impuls elektrik / slower than electrical impulse
Bahagian B
2. (a) Kelenjar tidak berduktus yang merembes hormon secara terus ke dalam aliran darah.
Ductless gland that secretes hormones directly into the bloodstream.

(b) • Kelenjar tiroid: tiroksina
Thyroid gland: thyroxine
• Pankreas: insulin / glukagon
Pancreas: insulin/ glucagon
• Testis: testosteron
Testes: testosterone


(c) (i) Pankreas / Pancreas Bahagian C

(ii) Endokrin: Insulin / Glukagon 3. (a) (i) • Membentuk sebahagian sistem saraf
Endocrine: Insulin / Glucagon pusat

Fungsi / Function: Forms part of the central nervous system

• mengawal aras glukosa darah • Pusat koordinasi dan kawalan bagi
control blood glucose level. manusia
• insulin menukar glukosa kepada The coordination and control centre for human
glikogen • Berkomunikasi dengan sistem saraf
insulin converts the glucose into glycogen periferi melalui neuron deria, neuron
• glukagon menukar glikogen kepada geganti dan neuron motor
glukosa Communicates with peripheral nervous system
glucagon converts the glycogen into glucose via sensory, relay and motor neurons
Eksokrin: jus pankreas / amilase • Menerima rangsangan dan

pankreas / tripsin / lipase menghasilkan gerak balas terhadap
Exocrine: pancreatic juice / pancreatic amylase / rangsangan
trypsin / lipase Receives stimuli and produces a response to
the stimuli
Fungsi / Function:
• Mengintegrasi maklumat untuk
• mengandungi enzim untuk
menghasilkan tindakan terkawal
pencernaan kanji, protein dan lipid
contains enzymes for digestion of starch,
atau / dan luar kawal
Integrates information to produce voluntary or
proteins and lipids
/ and involuntary actions

(d) • Alkohol melambatkan fungsi sistem (ii) Serebrum / The Cerebrum
saraf pusat/ melambatkan penghantaran • mengawal emosi, pendengaran,
impuls saraf ke otak. penglihatan, personaliti dan
Alcohol slows down function of central nervous
tindakan terkawal
system/ slows down transmission of nerve impulse controls emotions, hearing, sight, personality
to brain. and controlled actions.
• Alkohol melambatkan refleks dan • bertanggungjawab terhadap
mengganggu koordinasi menyebabkan keupayaan mental yang tinggi
percakapan tidak teratur/ tidak dapat seperti pembelajaran, kebolehan
mengawal keseimbangan badan. mengingat, kemahiran berbahasa
Alcohol slows down reflex action and interferes
coordination, therefore causes slurred speech/ dan kemahiran matematik.
inability to control body balance. responsible for higher mental abilities such
as learning, memorising, linguistic skills and
• Dalam jangka masa yang panjang, mathematics skills.
penyalahgunaan alkohol boleh Serebelum / The cerebellum
merosakkan sel-sel otak dan hati. • Memelihara keseimbangan badan /
Long term consumption of alcohol causes damage
to cells in brain and liver. postur badan
Maintains body balance / posture
• Kerosakan otak menyebabkan
• Koordinasi pengecutan otot untuk
gangguan mental seperti halusinasi/
pergerakan badan
kejadian tidak sedar diri. Coordinates muscle contraction for voluntary
Damaged brain leads to mental problems such as movements
hallucination/ unconsciousness.
• Kerosakan hati menyebabkan sirosis Medula oblongata / The medulla oblongata
hati/ kanser hati. • Mengawal tindakan luar kawal
Controls involuntary actions
Damaged liver is associated with liver cirrhosis/ liver
cancer. • Mengawal denyutan jantung,
• Alkohol bersifat asid dan akan pernafasan, pencernaan makanan,
menyebabkan gastrik/ ulser perut. pemvasocerutan,tekanan darah,
Alcohol is acidic and can cause stomach ulcer/ peristalsis, muntah, batuk, bersin
gastric problem. dan menelan

Helps regulate heartbeat, breathing, food

digestion, vasoconstriction, blood pressure,
FOKUS KBAT
peristalsis, vomiting, coughing, sneezing and • Ini ialah tindakan refleks.
swallowing This is a reflex action.

(b) (i) Adalah tindakan luar kawal / automatik • Rangsangan dikesan oleh reseptor deria di kulit.
An involuntary / automatic action Stimulus is detected by skin sensory receptors.

Gerak balas segera / pantas • Impuls saraf tercetus.
Immediate / fast response A nerve impulse is triggered.

Sebagai gerak balas terhadap • Impuls saraf dialirkan di sepanjang neuron deria ke

rangsangan debu yang memasuki mata saraf tunjang
In response to the stimulus of dust entering the eyes The nerve impulse is transmitted along sensory neurone to spinal
untuk perlindungan diri for cord
self-protection
• Impuls saraf dipindahkan melalui neuron motor ke
Berlaku tanpa sedar efektor.
Happens without conscious The the spinal cord sends the impulse through motor neurone to

(ii) • Rangsangan reseptor gatal menjana the effectors.
impuls saraf • Otot (efektor) mengecut dan menarik kakinya.
Simulation of itch receptors generates a nerve The muscle (effector) contract and withdrawing his foot.
impulse
• Dihantar melalui neuron deria
Sent via sensory neurone
• ke otak / CNS / To brain / CNS
• dan merentasi sinaps ke neuron
geganti
where it crosses a synapse to a relay neurone
• Merentasi sinaps lain ke neuron
motor
Across another synapse to a motor neurone
• Akhirnya ke efector / biseps di
lengan
Finally to effector / biceps in arm
• Otot biseps megecut dan
menaikkan lengan
Which contracts to cause raising of arm

BAB
Homeostasis dan Sistem
Urinari Manusia
13 Homeostasis and the Human Urinary
System
13.1 Homeostasis
Homeostasis
1. (a) Pengawalaturan faktor fizikal dan faktor kimia persekitaran dalam pada julat yang normal supaya sel
berfungsi dalam keadaan optimum.
The regulation of physical and chemical factors of the internal environment within normal ranges for the cell to function in optimum
conditions.

(b) Mekanisme yang mengesan penyimpangan daripada julat normal, dan membawa tindakan yang
mengembalikan nilai kepada julat normal.
A mechanism that detects a move away from the normal range, and brings about actions that take the value back towards the
normal range.
2. (a) E (sistem integumen/ integumentary system)

A (sistem saraf/ nervous system)
F (sistem peredaran darah/ circulatory system)
G (sistem otot/ muscular system)
B (sistem endokrin/ endocrine system)
(b) B (sistem endokrin/ endocrine system)
C (sistem pencernaan/ digestive system)
(c) H (sistem respirasi/ respiratory system)
(d) F (sistem peredaran darah/ circulatory system)
(e) F (sistem peredaran darah/ circulatory system)
B (sistem endokrin/ endocrine system)
D (sistem perkumuhan/ excretory system)

3. Suhu badan terlalu tinggi Suhu badan terlalu rendah

Body temperature too high Body temperature too low
(a) Otot regang mengendur Kulit (a) Otot regang mengecut .

Erector muscles relax Skin Erector muscles contract .

(b) Bulu roma condong ke permukaan (b) Bulu roma menegak .

kulit Hairs stand erect .
Hairs lie flat on the skin
(c) Arteriol mengembang . Pemvasodilatan (c) Arteriol mencerut . Pemvasocerutan

berlaku. berlaku.
Arterioles dilate . Vasodilation occurs. Arterioles constrict . Vasoconstriction occurs.
(d) Perpeluhan meningkat . (d) Perpeluhan berkurang .

Sweating increases . Sweating reduces .
(e) Otot rangka kurang mengecut dan (e) Otot rangka mengecut dan
mengendur. Otot mengendur .
Skeletal muscles contract and relax less . rangka Skeletal muscles contract and relax .
Skeletal
Badan tidak menggigil . muscles Badan menggigil .
Shivering does not occur. Shivering occurs .
(f ) Kelenjar adrenal kurang dirangsang. (f ) Kelenjar adrenal dirangsang .

Adrenal gland is less stimulated. Kelenjar Adrenal gland is stimulated .
Kurang adrenal Lebih hormon adrenalina
hormon adrenalina Adrenal
dirembes. gland dirembes.
Less adrenaline secreted. More adrenaline secreted.
(g) Kelenjar tiroid tidak dirangsang . (g) Kelenjar tiroid dirangsang .

Kelenjar
Thyroid gland is not stimulated . Thyroid gland is stimulated .
tiroid
Kurang hormon tiroksina dirembes. Thyroid Lebih hormon tiroksina dirembes.
Less gland More
thyroxine secreted. thyroxine secreted.
4. Kesan awal pada kepekatan darah

Early effect on blood concentration
Peristiwa
Event
Glukosa Insulin Glukagon
Glucose Insulin Glucagon
(a) Memakan makanan mengandungi sukrosa Bertambah Bertambah Berkurang

Consume food containing sucrose Increases Increases Decreases
(b) Memakan makanan mengandungi protein Tiada kesan Tiada kesan Tiada kesan
sahaja No effect No effect No effect
Consume food containing protein only
(c) Memakan makanan mengandungi kanji Bertambah Bertambah Berkurang

Consume food containing starch Increases Increases Decreases
(d) Puasa Berkurang Berkurang Bertambah

Fasting Decreases Decreases Increases
(e) Bersenam Berkurang Berkurang Bertambah

Exercising Decreases Decreases Increases

5. Suap balik negatif

Negative feedback
Sel adipos / Adipose cells

Glukosa  lemak
Glucose  fats
Aras
glukosa Insulin
Sel β Sel hati / Liver cells Aras glukosa
darah Insulin
Blood pankreas Glukosa  glikogen darah
glucose level β cells in menurun
pancreas Glucose  glycogen Blood glucose
(>110 mg/
decreases
100 ml)
Sel lain / Other cells
Pengambilan glukosa
Glucose uptake
Aras glukosa darah normal

Normal blood glucose level
(75 – 110 mg/ 100 ml)
Sel adipos / Adipose cells

Aras Penguraian lemak
Glukagon
glukosa Breakdown of fats
Sel α Glucagon Aras glukosa darah
darah
Blood pankreas meningkat
glucose level α cells in Blood glucose increases
pancreas Sel hati / Liver cells
(<75 mg/
Glikogen  glukosa
100 ml)
Glycogen  glucose
Suap balik negatif

Negative feedback

A

13.2 Sistem Urinari

Urinary System
1. Vena kava/ Vena cava Aorta/ Aorta

Arteri renal/ Renal artery
Ginjal/ Kidney Vena renal/ Renal vein
Ureter/ Ureter
Pundi kencing/ Bladder

Uretra/ Urethra
2. 1 Tubul berlingkar proksimal

Proximal convoluted tubule
2 Kapsul Bowman
Bowman’s capsule
3 Glomerulus
Glomerulus
4 Liku Henle
Loop of Henle
5 Tubul berlingkar distal
Distal convoluted tubule
6 Kapilari darah
Blood capillary
7 Duktus pengumpul
Collecting duct
Bahagian / Part
Struktur manakah terletak di korteks ginjal? 1, 2, 3
Which structures are located in the cortex of the kidney?
Struktur manakah terletak di medula ginjal? 4, 6, 7
Which structures are located in the medulla of the kidney?
Struktur manakah dihubungkan dengan pelvis renal? 7
Which structure is connected to renal pelvis?
Di struktur manakah ultraturasan berlaku? 2, 3
In which structure does ultrafiltration take place?
3. (a) Ultraturasan (b) Zon B

Penyerapan semula memilih (c)
Ultrafiltration
Selective reabsorption
Zone B
(d) (i) Ion natrium (ii)
Pengangkutan aktif
Sodium ions Active transport
(iii)
Bendalir tisu di medula (iv)
Aldosteron
Tissue fluid in medulla Aldosterone

(e) Hipotonik (f )
Air (g)
Liku Henle
Hypotonic
Water
Loop of Henle

4. Komponen Bendalir di dalam ureter Bendalir di dalam arteri renal

Component Liquid contained in the ureter Liquid contained in the renal artery
Protein Tiada Ada

Proteins Absent Present
Natrium klorida Ada Ada

Sodium chloride Present Present
Glukosa Tiada Ada

Glucose Absent Present
Asid amino Tiada Ada

Amino acids Absent Present
Urea Ada Ada

Urea Present Present
Air Ada Ada

Water Present Present
5.
Tekanan osmosis darah / Blood osmotic pressure
Dikesan oleh / Detected by
Osmoreseptor di hipotalamus
Osmoreceptors in hypothalamus
Meningkat / Increases Menurun / Decreases
Kelenjar pituitari
Pituitary gland
Merembes lebih ADH. Merembes kurang ADH.
Releases more ADH. Releases less ADH.
Tubul berlingkar distal dan duktus pengumpul

Distal convoluted tubule and collecting duct
Dinding menjadi lebih telap terhadap air. Dinding menjadi kurang telap terhadap air.
Wall becomes more permeable to water. Wall becomes less permeable to water.
Lebih banyak air diserap semula ke dalam darah Kurang air diserap semula ke dalam darah
More water reabsorbed into blood Less water reabsorbed into blood
Isi padu air kencing sedikit Isi padu air kencing banyak
Low volume of urine High volume of urine
Air kencing yang lebih pekat terhasil Air kencing yang lebih cair terhasil
Very concentrated urine formed Less concentrated urine formed
Tekanan osmosis darah normal / Normal blood osmotic pressure


C
6. Eksperimen
Dimanipulasikan: Isi padu air yang diminum
Manipulated: Volume of water intake
Bergerak balas: Isi padu air kencing yang dikumpul
Responding: Volume of urine collected
Di malarkan: Jenis minuman
Fixed: Type of drink
Perbincangan/ Discussions:
1. Semakin banyak air yang diminum, semakin besar jumlah air kencing dihasilkan. Ini kerana tekanan
osmotik darah menurun apabila lebih banyak air diminum, menyebabkan kurang air diserap semula dan
akibatnya lebih banyak air kencing dikeluarkan.
The larger the volume of water consumed, the larger the volume of urine excreted. This is because the blood osmotic pressure decreases
when more water is consumed. This results in less water being reabsorbed and consequently more urine is excreted.
2. Jika murid A diberi minum 100 ml larutan natrium klorida 5%, isi padu air kencing yang dihasilkan semakin
berkurangan kerana tekanan osmosis darah semakin bertambah. Maka, lebih banyak air diserap semula
ke dalam kapilari darah.
If student A is given 100 ml of 5% sodium chloride solution, the amount of urine produced will be reduced because the blood osmotic
pressure is increased causing to more water being reabsorbed into the blood capillary.
Kesimpulan/ Conclusion:
Semakin banyak isi padu air yang diminum, semakin banyak isi padu air kencing yang dihasilkan. Hipotesis
diterima.
The higher the volume of water intake the higher the volume of urine produced. The hypothesis is accepted.
13.3 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Urinari

Health Issues Related to the Urinary System
1. Masalah Simptom Sebab Pencegahan / rawatan

Disorder Symptoms Common Causes Prevention / Treatments
Pembentukan batu Kesakitan semasa Pepejal berhablur, • Minum air secukupnya

karang kencing seperti kalsium fosfat Drink sufficient water
Kidney stone formation Pain during urination dalam ginjal. • Gelombang ultrasonik
Crystallised solids, such as Ultrasonic sound waves
calcium phosphate form in • Pembedahan
kidney Surgery

C

MODUL SPM Bahagian B

2. (a) (i) Hipotalamus di otak
Kertas 1 Hypothalamus of the brain

(ii) • Mengawal suhu dalam darah
1. D 2. B Monitors temperature of blood
3. B 4. C • Menerima maklumat daripada
reseptor kulit tentang suhu
persekitaran luar
Kertas 2 Receives information about external
temperatures from skin receptors
Bahagian A • Menghantar maklumat ke efektor
1. (a) 0.5 hingga 4 jam / 0.5 to 4 hour Sends signals to the effectors
(b)
• Glukosa darah dituras ke dalam tubul
(iii) • Otot erektor mengecut
Erector muscles contract
ginjal.
Blood glucose is filtered into kidney tubule. • Bulu roma berdiri tegak
Hairs become erect

• Dalam jangka masa ini, aras glukosa • Memerangkap satu lapisan udara
dalam hasil turasan glomerulus lebih / penebat / menyekat pergerakan
tinggi dari had untuk penyerapan udara di permukaan kulit
semula glukosa. Traps layer of air/ insulates / restrict air
In this period, the glucose level in glomerular movement on skin surface
filtrate is higher than the upper limit for complete
• Menghalang kehilangan haba /
reabsorption of glucose.
mengekalkan haba

• Oleh itu, sebahagian glukosa terdapat di Reduces heat loss / retains heat
dalam hasil turasan glomerulus / tidak • Perpeluhan berkurang / tidak
dapat diserap semula dan dikeluarkan berpeluh
bersama air kencing. Sweating reduced / no sweat
So some glucose will be left in the glomerular filtrate • Berkurang / tiada penyejatan dari
/cannot be reabsorbed and excreted in urine.
permukaan kulit

(c) (i) Pankreas/ Pancreas Decreased / no evaporation from skin surface

(ii) • Insulin ini sama dengan insulin • Arteriol mencerut, menjadi lebih
manusia sempit / penvasocerutan
Blood vessels constrict, become narrower /
The insulin is identical to human insulin
vasoconstriction
• Gerak balas lebih cepat
• Kurang darah mengalir ke
More rapid response
permukaan kulit
• Tiada / kurang risiko alergi / kesan Less blood flow near skin surface
sampingan / tidak merangsang • Menggigil – membebaskan tenaga
sistem imun haba
No / less risk of allergy / side effects / not Shivering – releases heat energy
stimulate the immune system
• Lebih murah dihasilkan dalam
(b) • Perubahan suhu dikesan oleh
jumlah besar termoreseptor
Cheaper to produce in large volume The change in temperature is detected by
thermoreceptors
• Tidak tercemar / tulen
Uncontaminated / pure
• di dalam kulit / in the skin
• dan di hipotalamus / and in the hypothalamus

(d) (i) Glukagon/ Glucagon • impuls dihantar ke otot rangka

(ii) Glukagon merangsang penukaran impulses sent to the skeletal muscles
glikogen kepada glukosa di sel hati. • otot rangka akan mengecut dan
Glucagon stimulate the conversion of glycogen in mengendur dengan lebih cepat / badan
liver cells into glucose. menggigil

skeletal muscles contract and relax rapidly / cause Bagi Samy / For Samy
shivering • Apabila kandungan garam di dalam
• ini memerlukan banyak tenaga dari darah adalah rendah, tekanan osmosis
respirasi darah juga rendah.
this requires lots of energy from respiration When the salt content in blood is low, the osmotic
• haba dihasilkan akibat tindak balas pressure of blood is low as well.
eksoterma • Kelenjar pituitari merangsang kelenjar
heat produced as a result of exothermic reaction adrenal untuk menghasilkan aldosteron.
• pemvasocerutan kapilari darah The pituitary gland stimulates adrenal glands to
vasoconstriction of capillaries produce aldosterone.
• kurang darah mengalir ke permukaan • Aldosteron meningkatkan penyerapan
kulit semula garam dari tubul berlingkar
reduces blood flow to the skin surface distal.
Aldosterone increases the reabsorption of salt from
• mengurangkan kehilangan haba melalui the distal convoluted tubule.
radiasi • Garam dikembalikan ke dalam darah
reduces heat loss by radiation
untuk meningkatkan tekanan osmosis
• perpeluhan tidak berlaku / terhenti darah.
sweat production stopped / prevented
The salt returns to the blood to increase the blood
osmotic pressure.
Bahagian C • Isi padu air kencing hipotonik yang
3. (a) Bagi Ahmad / For Ahmad banyak dihasilkan dan air berlebihan
• Pengambilan garam berlebihan disingkir melalui air kencing.
Larger volume of hypotonic urine is produced and
menyebabkan peningkalan tekanan
excess water is excreted through the urine.
osmosis darah.
Excessive intake of salt causes an increase in the
osmotic pressure of blood.
(b) • Aras glukosa darah dalam darah Puan
• Peningkatan ini dikesani oleh Sofia lebih tinggi daripada normal /
hipotalamus yang menghasilkan ADH terlalu tinggi.
serta merembeskannya melalui kelenjar The blood glucose level in Puan Sofia’s blood is
higher than normal / too high.
pituitari.
The increase is detected by the hypothalamus which • Keadaan ini menunjukkan bahawa Puan
synthesizes ADH and secretes it through pituitary Sofia menghidap diabetes mellitus
gland. This situation shows that Puan Sofia has diabetes
mellitus
• ADH menyebabkan dinding tubul
• di mana terdapat kerosakan pankreas
berlingkar distal dan tubul pengumpul
dan penghasilan insulin tidak
menjadi lebih telap terhadap air.
ADH causes the wall of the distal convoluted tubule mencukupi
and the collecting duct to be more permeable to where there is impairment of the pancreas and not
water. enough insulin is produced
• untuk menukar glukosa berlebihan
• Lebih banyak air diserap semula ke
menjadi glikogen
dalam darah. to convert excess glucose to glycogen
More water is reabsorbed into the blood.
• atau insulin yang dihasilkan telah rosak
• Tekanan osmosis darah turun ke aras
dan tidak dapat menukar glukosa
normal dan isi padu kecil air kencing
menjadi glikogen atau lipid.
hipertonik dihasilkan untuk menghalang or the insulin produced is impaired and cannot
lebih banyak air hilang melalui air convert glucose to glycogen or lipids.
kencing. • Pada masa yang sama, sel-sel tubuhnya
The osmotic pressure of the blood falls to normal tidak dapat mengambil glukosa
level and a small volume of hypertonic urine is At the same time, the cells of her body cannot take
produced to prevent water loss. in glucose.

• Hal ini menyebabkan sel mengalami kekurangan glukosa yang diperlukan

This causes the cells to experience a deficiency of glucose
• semasa proses respirasi sel untuk menghasilkan tenaga.
which is needed for cellular respiration to produce energy.
• Akibatnya, Puan Sofia berasa penat sepanjang masa.
As a result, Puan Sofia feels tired all the time.
• kerana kepekatan glukosa yang tinggi, ginjal tidak dapat menyerap semula semua glukosa.
due to high concentration of glucose, the kidney cannot reabsorb all glucose.
• Kepekatan glukosa yang tinggi dalam peredaran darah meningkatkan tekanan osmosis darah.
The high glucose concentration in blood circulation increases the blood osmotic pressure.
• Sistem badan akan berusaha untuk menurunkan tekanan osmosis darah dengan merangsang
pusat dahaga otak dan menyebabkan Puan Sofia selalu merasa dahaga.
The body system will try to lower the blood osmotic pressure by stimulating the thirst centres of the brain, causing Puan Sofia to
always feel thirsty.

BAB
Sokongan dan Pergerakan
dalam Manusia dan Haiwan
14 Support and Movement in Humans and
Animals
14.1 Jenis Rangka

Types of Skeletons
1. (a) Rangka hidrostatik

(b) Rangka luar
Hydrostatic skeleton Exoskeleton
(c) Rangka dalam
Endoskeleton
2. (a) Rangka dalam (b) Rangka luar

Endoskeleton Exoskeleton
(c) Rangka hidrostatik (d) Rangka luar
Hydrostatic skeleton Exoskeleton
(e) Rangka dalam
Endoskeleton
3.
Untuk pelekatan
Memberi sokongan Keperluan rangka pada otot (membantu
kepada badan manusia dan haiwan pergerakan)
Supports the body
The necessity of skeletons in For muscles attachment
humans and animals (enable movement)
Melindungi organ
dalaman Menghasilkan sel-sel
Protects vital internal Menyimpan mineral darah
organs Stores minerals Produces blood cells

• tidak mempunyai bentuk badan / having no body shape
• tidak dapat bergerak not being / able to move
• organ dalaman mudah rosak / internal organs could be easily damaged

14.2 Sistem Otot Rangka Manusia

Musculoskeletal System of Humans
1. (a) Tisu penghubung yang menyambung otot dengan tulang

The connective tissue that connects muscle to bone

(b) Tisu penghubung yang menyambung tulang dengan tulang
The connective tissue that attaches one bone to another
2. (a) Tengkorak
(b) Klavikel
Skull Clavicle
(c) Tulang rusuk (d) Humerus
Ribs Humerus
(e) Turus vertebra (f ) Radius
Vertebral column Radius
(g) Falanks (h) Femur
Phalange Femur
(i) Patela (j) Fibula
Patella Fibula
(k) Tibia
Tibia
3. Karpus / Carpus A Metatarsus / Metatarsals A Sternum / Sternum P

Klavikel / Clavicle A Metakarpus / Metacarpals A Tengkorak / Skull P
Tulang cranium / Cranial bones P Patela / Patella A Tarsus / Tarsals A
Tulang muka / Facial bones P Falanks / Phalanges A Tibia / Tibia A
Femur / Femur A Radius / Radius A Ulna / Ulna A
Fibula / Fibula A Tulang rusuk / Ribs P Vertebra / Vertebrae P
Humerus / Humerus A Skapula / Scapula A
4. 1
2
3
(a) Vertebra serviks (i)
4
5 Cervical vertebrae
6
7
1
2
3
4
5
(ii)
6
7
(b) Vertebra toraks
8 Thoracic vertebrae
9
10
11
12
1
(iii)
2
(c) Vertebra lumbar
3
Lumbar vertebrae
4
5
(d) Sakrum
Sacrum (iv)
(e) Kaudal
Caudal

5.
A
C F
D B
E
6. (a) Sendi tidak bergerak (b) Sendi bebas bergerak / sendi lesung
Immovable joint Freely movable joints / ball and socket joint

(c) Sendi bebas bergerak / sendi engsel (d) Sendi bergerak sedikit
Freely movable joints / Hinge joint Slightly movable joint

(e) Sendi tidak bergerak (f ) Sendi bebas bergerak / sendi lesung
Immovable joints Freely movable joints / ball and socket joint
7. 1 Tendon
2 Rawan
Tendon Cartilage
3 Bendalir sinovia 4 Ligamen
Synovial fluid Ligaments
5 Membran sinovia 6 Kapsul
Synovial membrane Capsule

B
14.3 Mekanisme Pergerakan dan Gerak Alih

Movement and Locomotion

1. Lengan manusia
(rangka dalam) Otot biseps
Biceps Otot biseps
Human forearm Biceps
(internal skeleton)
Otot triseps
Otot triseps Triceps
Triceps
(a) Otot biseps mengecut (a) Otot biseps mengendur

Biceps contracts Biceps relaxes
(b) Otot triseps mengendur (b) Otot triseps mengecut

Biceps relaxes Triceps contracts
(c) Lengan dibengkokkan (c) Lengan diluruskan
The arm bend The arm straightened

Tibia belalang
(rangka luar) Otot ekstensor
Otot ekstensor Extensor muscle
Grasshopper tibia
Extensor muscle
(external skeleton)
Otot fleksor Otot fleksor

Flexor muscle Flexor muscle
(a) Otot fleksor mengecut (a) Otot fleksor mengecut

Flexor muscle contracts Flexor muscle relaxes
(b) Otot ekstensor mengendur (b) Otot ekstensor mengecut

Extensor muscle relaxes Extensor muscle contracts
(c) Kaki belakang dilipat dalam bentuk Z. (c) Kaki belakang melurus.
Hind leg folded into a Z shape. Hind leg straightened.
Cacing tanah Otot lingkar Otot lingkar

(rangka hidro- Circular muscle Circular muscle
statik) Otot membujur Otot membujur
Earthworm (hydro- Longitudinal muscle Longitudinal muscle
static skeleton)
(a) Otot membujur mengecut (a) Otot membujur mengendur

Longitudinal muscle contracts Longitudinal muscle relaxes
(b) Otot lingkar mengendur (b) Otot lingkar mengecut

Circular muscle relaxes Circular muscle contracts
(c) C
acing tanah menjadi pendek dan (c) C
acing tanah menjadi lebih panjang
lebih tebal dan kurus
Earthworm become shorter and thicker Earthworm become longer and thinner
Kepak burung
(rangka dalam)
Bird wing (internal
skeleton) Pektoralis Pektoralis Pektoralis
minor major minor
Pektoralis Pectoralis
major Pectoralis Pectoralis
minor major minor
Pectoralis
major
(a) Pektoralis major mengecut (a) Pektoralis major mengendur

Pectoralis major contracts Pectoralis major relaxes
(b) Pektoralis minor mengendur (b) Pektoralis minor mengecut

Pectoralis minor relaxes Pectoralis minor contracts
(c) Manarik sayap ke bawah (c) Manarik sayap ke atas
Pulls the wings down Pulls the wings up.


• Otot miotom / Myotome muscle
• Otot-otot antagonis ini melakukan tindakan berlawanan
The antagonistic muscle act in opposite directions
• Apabila otot miotom di sebelah kanan mengecut, otot miotom di sebelah kiri mengendur.
As the myotome on the right contracts, the one on the left relaxes.
• Badan / ekor akan mengibas ke kanan
Body / tail whipped to the right
• Tindakan berulang dapat menghasilkan daya tujah ke hadapan
Repeated action able to produce forward thrust force
14.4 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Otot Rangka Manusia

Health Issues Related to the Human Musculoskeletal System
1. Isu kesihatan / Health issue Penerangan / Explanation

Osteoporosis (a) Tulang kehilangan jisim atau ketumpatan menyebabkan tulang yang
Osteoporosis lemah dan mudah patah.
Loss in bone mass or density cause weak bones that may break easily
Osteoartritis (b) Kekurangan bendalir sinovia dan kehausan rawan dalam sesetengah
Osteoarthritis sendi.
Decreased synovial fluid, and wear and tear of the cartilage in certain joints.
Osteomalasia (c) Keadaan tulang lembut yang disebabkan oleh kekurangan kalsium,
Osteomalacia fosforus dan vitamin D.
A soft bone condition due to lack of calcium, phosphorus and vitamin D.
Rikets (d) Tulang kanak-kanak menjadi lembut dan lemah, dan boleh
Rickets mengakibatkan kecacatan tulang.
The softening and weakening of children’s bones, resulting in bone defects.
Skoliosis (e) Tulang belakangnya membengkok kesisi dalam bentuk ‘S’ atau ‘C’
Scoliosis apabila dipandang dari belakang.
The backbone of a scoliosis patient is bent to the side, forming an ‘S’ or ‘C’ shape when
viewed from the back.

C
MODUL SPM Kertas 2

Kertas 1 Bahagian A
1. C 2. C 1. (a) S ialah femur. / S is the femur.
3. A 4. A
• S memberi sokongan dan mengekalkan
bentuk badan
5. B S supports and maintains the body shape


(b) (i) Vertebra lumbar / Lumbar vertebrae • Meningkatkan suhu badan atau otot.
To increase temperature of body or muscle.

(ii) • Vertebra-vertebra disambung oleh
ligamen. • Membolehkan pengoksidaan
The vertebrae are joined together by ligaments. glukosa yang lebih cekap dan dapat
• T ulang vertebra membolehkan meningkatkan pengaliran darah atau
perlekatan otot rangka untuk melajukan degupan jantung.
Enabling more efficient glucose oxidation and to
mengekalkan postur.
increase blood circulation or heartbeat.
The vertebrae allow the attachment of skeletal
muscles to maintain the posture. • Senaman memanaskan badan dapat
mengelakkan kecederaan pada otot

(c) Q: Sendi lesung / Ball-and-socket joint
dan kekejangan otot. otot juga dapat

R: Sendi engsel / Hinge joint
mengecut lebih kerap.
Warm up can prevent muscle injuries and muscle
Bahagian B cramp. This also allows muscles to contract more
efficiently.
2. (a) (i) • P ialah vertebra toraks. P mempunyai
cuaran spina yang panjang untuk • Warga tua mengalami kesakitan pada
perlekatan otot atau ligamen. P sendi.
Elderly people experiences pain at their joint.
bersambung dengan tulang rusuk
untuk membentuk rongga toraks. • Jumlah bendalir sinovia yang dihasilkan
P is thoracic vertebra. P have long backward- oleh membran sinovia berkurang
pointed spinous processes for muscle or lalu meningkatkan geseran antara
ligament attachment. It articulates with ribs to penghujung tulang.
make up the thoracic cavity. The amount of synovial fluid produced by the
• Q ialah vertebra lumbar. Q ialah synovial membrane decreases. Thus,it increases the
vertebra yang paling besar dan friction between the end of the bones.
paling kuat. Q mempunyai cuaran • Rawan menjadi nipis. Jadi, rawan tidak
yang pendek. Q mempunyai boleh melindungi sendi atau menyerap
sentrum yang besar yang mampu hentakan.
Cartilage has become thinner. Thus, cartilage is
menampung berat belakang.
unable to cushion the joint or absorb shock.
Q is lumbar vertebrae. Q is the largest and
strongest vertebra. Q has short processes. Q • Ligamen yang hilang keanjalan
has a large centrum which bear the weight of menyebabkan sakit sendi dan kesukaran
lower back. dalam pergerakan.

(ii) • Memberikan sokongan mekanikal. Ligaments become less elastic which results in
To provide mechanical support. painful joint and difficulty in movement.
• Perlindungan untuk organ dalaman.
To protect the internal organs. Bahagian C
• Asas yang kukuh untuk perlekatan 3. (a) (i) kalsium fosfat / kalsium karbonat
otot. calcium phosphate / calcium carbonate
A firm base for attachment of muscles.

(ii) kehilangan sebatian organik dan
• Memberikan bentuk pada bukan organik lebih cepat berbanding
organisma. pembentukannya di tulang. Tulang
Gives shape to the organism.
menjadi porus dan kurang padat
• Tapak penghasilan sel darah. When the loss of the organic and inorganic
Site for production of blood cells.
compounds becomes faster than their formation
• Tempat menyimpan fosfat dan in the bones. The bones become porous and
kalsium. therefore less dense.
Storage for phosphate and calcium.
(iii) Vitamin D dalam minyak hati ikan /

(b) • Atlet mesti memanaskan badan terlebih susu / keju / kuning telur
dahulu sebelum acara. Vitamin D from fish liver oil / milk / cheese / egg
An athlete must do warming up before the event. yolk

Vitamin D membantu dalam kesihatan • Pengecutan dan pengenduran

tulang / penyerapan kalsium dan otot-otot ini memindahkan tekanan
fosforus di salur pencernaan. hidrostatik dari anterior ke posterior
Vitamin D can help in normal bone health / the The alternate contractions and relaxations of
absorption of calcium and phosphorus in the the muscles transfer the hydrostatic pressure
alimentary canal. from anterior to posterior
• menyebabkan badan bergerak ke

(b) • Semasa berjalan, sendi lutut membengkok
hadapan
dan melurus secara berselang-seli untuk it causes the body to move to the front.
membolehkan pergerakan. • Keta ditarik untuk membolehkan
When they walk, the knee joint is bent and
straightened alternately to bring about movement pergerakan.
The chaetae are retracted to allow movement.
• dan menanggung berat bahagian atas
badan
(ii) • Belalang mempunyai otot antagonis,
and bears the weight of the upper body iaitu otot fleksor dan otot ekstensor
• Dengan pengurangan rembesan yang melekat kepada permukaan
bendalir sinovia, akan menyebabkan dalam rangka luar.
A grasshopper has antagonistic muscles that is
lebih geseran antara rawan. the flexor and extensor which are attached to
With the decrease in synovial fluid secretion, there is
the inner surface of the exoskeleton
more friction between the cartilages
• Kaki belakang yang berotot
• Geseran berterusan menyebabkan
dan panjang disesuaikan untuk
rawan menjadi haus
Continuous rubbing leads to wearing of the melompat.
cartilage The muscular and long hind legs are adapted
for jumping.
• antara tulang-tulang di sendi lutut
• Dalam keadaan rehat, otot fleksor
menyebabkan kesakitan ketika mereka
mengecut, kaki belakang dilipat
berjalan
of the bones at the knee joint cause pain when they
dalam bentuk Z dan bersedia untuk
walk. melompat.
At rest, the flexor contracts, the hind leg is

(c) (i) • Cacing tanah mempunyai rangka folded into a Z shape and is ready to jump.
hidrostatik. • Apabila otot fleksor mengendur,
Earthworm have a hydrostatic skeleton. otot ekstensor mengecut.
• Badan mempunyai otot membujur When flexor relaxes, the extensor contracts
dan otot lingkar yang bertindak • Kaki belakang melurus
secara antagonis. The hind leg is straightened backwards.
The body wall has both longitudinal and • dan menolak ke tanah.
circular muscle which act antagonistically. and pushes against the ground.
• Pengecutan otot lingkar dan • Daya tujah dihasilkan mendorong
pengenduran otot membujur belalang ke hadapan dan ke udara.
The thrust created propels the grasshopper
menyebabkan segmen memanjang.
forwards and up into the air.
The contraction of the circular muscles and
relaxation of the longitudinal muscles cause
the segment extend forward.
• Keta mencengkam tanah
Chaetae anchored to the ground
FOKUS KBAT
• Pengecutan otot membujur
dan pengenduran otot lingkar • T idak akan berlaku pergerakan lengan. Salah satu
menyebabkan segmen menjadi otot antagonis mesti mengecut dan yang satu lagi
pendek. mengendur.
The contraction of the longitudinal muscle o movement of the arm would occur. One of the antagonistic
N
and relaxation of the circular muscle cause the muscles must be contracted while the other is relaxed.
segment to shorten.

BAB
Pembiakan Seks,
Perkembangan dan
15 Pertumbuhan dalam Manusia
dan Haiwan
Sexual Reproduction, Development and
Growth in Humans and Animals
15.1 Sistem Pembiakan Manusia

Reproductive System of Humans
1. (a)
C : Testis G : Epididimis A : Duktus sperma
Testis Epididymis Sperm duct
B : Uretra E : Zakar
Urethra Penis
T : Faraj S : Serviks R : Uterus P : Tiub Falopio

Vagina Cervix Uterus Fallopian tube
(b) Fungsi/ Function Lelaki/ Male Female/ Perempuan
(i) Penghasilan gamet C Q

Produces the gametes
(ii) Penghasilan testosteron C

Produces testosterone
(iii) Penghasilan estrogen Q

Produces oestrogen
(iv) Tapak persenyawaan normal P

Normal fertilisation site
(v) Penempelan berlaku R

Implantation occurs

B

15.2 Gametogenesis
Gametogenesis
1. (a) Proses pembentukan sel pembiakan (gamet)

The production process of reproductive cells (gametes)

(b) Proses pembentukan sperma
A process of sperm production

(c) Proses pembentukan oosit sekunder atau gamet betina
A process of secondary oocyte or female gamete production
2. Proses A / Process A:
Sel germa primodium Mitosis / Mitosis Satu spermatogonium
Primordial germ cell One spermotogonium
Spermatosit primer Proses B / Process B:

Primary spermatocytes Perkembangan / Development
Proses C / Process C:
Meiosis I
Proses D / Process D:
Meiosis II
Spermatosit sekunder Spermatid
Secondary spermatocytes Spermatids
Proses E / Process E:
Sperma / Sperms Pembezaan / dan pengkhususan
Differentiation / and specialisation
3. (a) Folikel primer

(b) Folikel sekunder
Primary folicle Secondary follicle
(c) Folikel Graaf (d) Folikel pecah
Graafian follicle Ruptured follicle
(e) Korpus albikan (f ) Korpus luteum
Corpus albicans Corpus leteum
Proses W / Process W:
Sel germa primodium Mitosis Satu oogonia
Primordial germ cell One oogonium
P : Oosit primer Proses X / Process X:

Primary oocyte Perkembangan / Development
Proses Y / Process Y:
Meiosis
Proses Z / Process Z:
Q : Oosit sekunder Ovulasi/ Ovulation R : Oosit yang dibebaskan
Secondary oocyte Ovulated oocyte

4. Sperma / Sperm
1 Akrosom / Acrosome 2 Nukleus / Nucleus
3 Sentriol / Centriole 4 Mitokondria / Mitochondria
5 Ekor / Tail


Folikel Graaf / Graafian follicle
1 Sitoplasma / Cytoplasm 2 Oosit sekunder / nukleus / Secondary oocyte / nucleus
3 Selaput jeli / Jelly coat 4 Sel folikel / Follicle cells
5. Perbezaan Spermatogenesis Oogenesis

Differences Spermatogenesis Oogenesis
(a) Bilangan gamet terhasil Empat Satu + 3 jasad kutub
Number of gametes produced Four One + 3 polar bodies
(b) Pembahagian sitoplasma Sama Tidak sama
Cytoplasmic division Equal Unequal
(c) Tempoh proses Berterusan, sepanjang hayat Tidak berterusan (akil baligh sehingga
Duration of process (selepas akil baligh) putus haid)
Continuous, lifelong (after puberty) Not continuous, (after puberty to menopause)

(a) • Gamet betina bersaiz besar dapat menyimpan lebih banyak makanan / nutrien
A large female gamete stores more food / nutrients
• dan komponen sel untuk embrio.
and cell components for the embryo.
(b) • Lapisan ini menghalang kemasukan sperma lain.
The layer stops the entry of other sperms.
• Ini mengelakkan gamet betina daripada disenyawakan lebih dari satu kali.
This prevents the female gamete from being fertilised more than one time.
15.3 Kitar Haid

Menstrual Cycle
1.
Merangsang kematangan folikel Graaf Merangsang ovulasi dan perkembangan
Stimulates maturation of a Graafian follicle korpus luteum
Stimulates ovulation and development of corpus luteum
Hormon perangsang folikel Kelenjar pituitari Hormon peluteinan

Follicle stimulating hormone Pituitary gland Luteinising hormone
Estrogen Ovari Progesteron

Oestrogen Ovaries Progesterone
Membaiki dan dan merangsang penebalan Mengekalkan endometrium bagi persediaan

endometrium untuk penempelan embrio
Repairs and stimulates the thickening of the Maintains the endometrium in preparation for the
endometrium implantation of embryo

2.
Me Ha
ns id
tru
28 1 ati
f th dom ation m
27 2 on
u
3
n e form lute
26
m
ndo etrium
triu
cke ala eum pus 4
25
me
or
24
Pe rpus l an k
5
ee
n
ut
Co ntuk
23
6
go
e
Thi neb
mb
nin
22
7
Ovari
Pe
Ovary
21
pm likel
ent
o
20
dev gan f
el o
10
19
n
Fol emba
11
18
licle
12
rk
17
Pe
16 13
15 14
Ovulasi
Ovulation
3. HARI 0 – 5 / DAY 0 - 5
Perubahan hormon Perubahan uterus Perubahan ovari

Changes in hormone Change in uterus Change in ovary
(a) Aras FSH dalam (a) Endometrium luruh (a) Perkembangan dan kematangan
darah mula Endometrium sheds folikel dalam ovari
meningkat (b) Otot uterus mengecut untuk Growth and maturation of follicle in ovary
Level of FSH in blood menyingkirkan haid (b) Oosit berkembang menjadi oosit
begins to rise Uterine muscle contracts to help expel sekunder
menstruation Oocyte grows into secondary oocyte
HARI 6 – 14 / DAY 6 - 14

Changes in hormone Change in uterus Change in ovary
(a) Estrogen merangsang pembaikan (a) Sel endometrium (a) Folikel pecah dan
dinding endometrium mengalami mitosis oosit sekunder
Oestrogen stimulates the repair of the endometrial dan dinding uterus dilepaskan
lining Follicle ruptures and
menebal
(b) Estrogen memuncak menyebabkan Endometrial cells undergo secondary oocyte is released
rembesan LH lebih tinggi mitosis and uterine lining
Oestrogen peaks causing increase in LH thickens


HARI 15 – 28 / DAY 15 - 28
Changes in hormone Changes in uterus Changes in ovary
(a) Progesteron dan estrogen dihasilkan. (a) Jika persenyawaan (a) Korpus luteum
Progesterone and oestrogen are produced. tidak berlaku, berkembang dari
(b) Penghasilan FSH dan LH menurun. endometrium luruh folikel yang pecah
Production of FSH and LH decreases. If no fertilisation, Corpus luteum develops
endometrium sheds from ruptured follicle
(c) Jika persenyawaan tidak berlaku,
rembesan FSH dan LH disekat, aras (b) Jika persenyawaan (b) Sekiranya telur tidak
hormon menurun berlaku, endometrium disenyawakan, corpus
If no fertilisation, release of FSH and LH blocked, terus menebal luteum merosot
hormone levels drop. If fertilisation occurs, If no fertilisation, corpus
endometrium continually luteum degenerate
thicken


Suap balik negatif / Negative feedback:
• FSH dan LH merangsang rembesan estrogen, tetapi pada aras estrogen rendah merencat pembebasan LH dan
FSH selanjutnya.
FSH and LH trigger secretion of oestrogen, but at low levels oestrogen inhibits further release of LH and FSH.
• LH dan FSH merangsang rembesan progesteron, tetapi progesteron merencat pembebasan LH dan FSH
selanjutnya.
LH and FSH trigger secretion of progesterone, but progesterone inhibits further release of LH and FSH.
Suap balik posifit / Positive feedback:
• Aras estrogen tinggi merangsang pelepasan lebih banyak LH.
High levels of oestrogen trigger release of more LH.
15.4 Perkembangan Fetus Manusia

Development of a Human Foetus
1. A : Persenyawaan / zigot / Fertilisation / zygote D : Morula / Morula
B : Embrio dua sel / Two-celled embryo E : Blastosista / Blastocyst
C : Embrio empat sel / Four-celled embryo F : Mitosis / Mitosis
2. (a) 3 (b) 3 (c)

7 (d)
3
(e) 3 (f )
7

C

15.5 Pembentukan Kembar

Formation of Twins
1. (a) Kembar seiras, Kembar tak seiras, Kembar Siam (b) Satu, Dua, Satu
Identical twins, Fraternal twins, Siamese twins
One, Two, One

(c) Satu, Dua, Satu (d) Satu, Dua, Satu
One, Two, One One, Two, One

(e) Satu, Dua, Satu (f ) Dua, Dua, Satu
One, Two, One Two, Two, One

B
15.6 Isu Kesihatan Berkaitan Sistem Pembiakan Manusia

Health Issues Related to the Human Reproductive System
1. (a) Kualiti sperma rendah (a) Mati pucuk

Low quality sperm Punca Erectile dysfunction
kemandulan
(b) Ketidakseimbangan hormon lelaki (b) Bilangan sperma kurang
Hormonal imbalance Causes of male Low sperm count
impotency
(c) Tiub Falopio tersumbat (c) Ketumbuhan dalam uterus
Blocked Fallopian tubes Growth in the uterus
(d) Testis tidak menghasilkan Punca (d) Ovari tidak menghasilkan oosit
sperma kemandulan sekunder.
Testes do not produce sperms perempuan Ovaries do not produce secondary oocyte
Causes of female
(e) Uterus abnormal impotency (e) Sperma yang abnormal
Abnormal uterus Abnormal sperm

Kemandulan berlaku apabila pasangan suami isteri tidak berupaya untuk melahirkan anak.
Impotency occurs when a husband and wife are unable to conceive.
15.7 Pertumbuhan dalam Manusia dan Haiwan

Growth in Humans and Animals
1. Proses kekal serta tidak berbalik yang melibatkan pertambahan bilangan sel, saiz, isi padu dan jisim badan
organisma.
An irreversible, permanent process that involves the increase in the number of cells, size, volume and mass of the organism’s body.

2.
Kitar hidup Kitar hidup

rama-rama kumbang
Butterfly Beetle life Kitar hidup
life cycle cycle pepijat susu
Milkweed bug
life cycle
Metamorphosis lengkap Metamorphosis lengkap Metamorfosis tidak lengkap

Complete metamorphosis Complete metamorphosis Incomplete metamorphosis.
3. (a) A : Fasa permulaan / Lag phase

B : Fasa pertumbuhan pesat / Exponential growth phase
C : Fasa pertumbuhan perlahan / Stationary growth phase
D : Fasa matang / Maturity phase
E : Fasa penuaan dan kematian / Senescence and death phase

(b) Ketinggian
Height (cm)
C D E
B
Pertumbuhan negatif / Negative growth
Pertumbuhan minima / Minimal growth
Pertumbuhan perlahan / Slow growth
Pertumbuhan cepat / Rapid growth

A
Pertumbuhan perlahan / Slow growth
Umur (tahun)
3 13 18 65 Age (year)
4. (a) berbentuk tangga (b) rangka luar

intermittent
exoskeleton

(c) instar (d) ekdisis
instar ecdysis

(e) penyalinan
Moulting

B

MODUL SPM
Kertas 1
1. D 2. B 3. A 4. A
Kertas 2
Bahagian A
1. (a) W: Hormon perangsang folikel / Follicle stimulating hormone / FSH
X : Hormon peluteinan / Luteinising hormone / LH

(b) (i) • Murid Y adalah betul / ovulasi berlaku pada hari ke-14
Student Y is correct / ovulation takes place on day 14
• Peningkatan aras hormon perangsang folikel (FSH) merangsang perkembangan oosit dalam ovari
Increasing follicle stimulating hormone (FSH) level stimulates maturation of an oocyte in the ovary
• FSH mencapai kemuncak pada hari ke-13 kemudian mula menurun
FSH reaches a peak at day 13 then starts to fall
• Pada hari ke 14, LH meningkat merangsang pembebasan sel telur
On day 14, LH rises leading to the release of the egg
X mencapai kemuncak pada hari ke-14. / X reaches a peak on day 14.
(ii)

(c) Paras hormon
dalam darah
Levels of
hormones
in blood
0 7 14 21 28
Hari / Days

(d) Y / estrogen/ oestrogen
(e) • Selepas putus haid, estrogen dan progesteron kurang dirembes oleh ovari.
A fter menopause, the amounts of oestrogen and progesterone secreted by the ovaries are reduced.

• Rembesan FSH tidak lagi direncat oleh estrogen dan progesteron.
The release of FSH is no longer inhibited by oestrogen and progesterone.

• Akibatnya, lebih banyak FSH dirembes oleh kelenjar pituitari.
As a result, more FSH is secreted by the pituitary gland.
Bahagian B
2. (a) Gametogenesis ialah proses pembentukan sel pembiakan atau gamet.
Gametogenesis is the process which produces gametes /reproductive cell
Keperluan gametogenesis: / Importance of gametogenesis
• Menambahkan zuriat untuk mengekalkan kemandirian spesies
Increase offspring to ensure survival of species
• Menghasilkan variasi dalam generasi seterusnya dengan adanya proses pindah silang semasa
proses meiosis
Produce variations in subsequent generations through cross linkages during meiosis

• Mengekalkan keadaan diploid dalam sel anak

Maintain the diploid status of cells in offspring

(b) • Spermatogenesis ialah proses penghasilan sperma yang berlaku dalam tubul seminiferus testis.
Spermatogenesis is a process of sperm production that occurs in the seminiferous tubules.
• Sel germa primordium (2n) menjalani mitosis berulang kali menghasilkan spermatogonium (2n).
Primordial germ cell (2n) undergoes repeated mitosis to produce spermatogonium (2n).
• Spermatogonium (2n) menjalani pertumbuhan sel menghasilkan spermatosit primer (2n).
Spermatogonium (2n) develops and produce primary spermatocyte (2n).
• Spermatosit primer (2n) menjalani meiosis I menghasilkan spermatosit sekunder (n).
Primary spermatocyte (2n) undergoes meiosis I to produce secondary spermatocyte (n).
• Spermatosit sekunder (n) melengkapkan meiosis II menghasilkan spermatid (n).
Secondary spermatocyte (n) undergoes meiosis II to produce spermatid (n).
• Spermatid (n) menjalani proses perbezaan sel menghasilkan sperma (n).
Spermatid (n) differentiates to produce sperm (n).

(c) • Sebelum kelahiran, sel germa primordium (2n) menjalani mitosis berulang kali menghasilkan
oogonium (2n).
Before birth, primordial germ cell (2n) undergoes repeated mitosis to produce oogonium (2n).
• Oogonium (2n) menjalani pertumbuhan sel menghasilkan oosit primer (2n).
Oogonium (2n) develops and produce primary oocyte (2n).
• Oosit primer menjalani meioisis tetapi terhenti pada peringkat profasa I.
Primary oocyte (2n) undergoes meiosis but stops at prophase I.
• Oosit sekunder seterusnya menjalani meiosis II dan terhenti pada peringkat metafasa II.
Secondary oocyte (n) undergoes meiosis II and stops at metaphase II.
• Folikel Graff yang matang akan mendekati permukaan ovari dan melepaskan oosit sekunder
melengkapkan meiosis II menghasilkan ovum (n) dan tiga jasad kutub (n). Jika persenyawaan tidak
berlaku, endometrium akan luruh menjadi darah haid.
Matured Graafian follicle moves close to surface of ovary and releases secondary oocyte into Fallopian tube. The process is
known as ovulation.

• Sekiranya berlaku persenyawaan, oosit sekunder melengkapkan meiosis II menghasilkan ovum (n)
dan tiga jasad kutub (n). Jika persenyawaan tidak berlaku, endometrium akan luruh menjadi darah
haid.
If fertilisation occurs, secondary oocyte will complete meiosis II to produce ovum (n) and three polar bodies (n). If fertilisation
does not occur, endometrium sheds and becomes menstrual blood.

(d) Spermatogenesis Oogenesis
Spermatogenesis Oogenesis
Berlaku di dalam testis Berlaku di dalam ovari

Occurs in testis Occurs in ovary
Menghasilkan empat sperma Menghasilkan satu oosit sekunder dan tiga jasad
Produce four sperms kutub
Produce one ovum and three polar bodies
Sel yang paling kecil dalam badan manusia Sel yang paling besar dalam badan manusia
The smallest cell in human body The largest cell in human body
Meiosis lengkap Meiosis II hanya lengkap apabila berlaku

Complete meiosis persenyawaan
Meiosis II will only be completed if fertilisation takes place

Bahagian C • Sesetengah bahan kimia yang

3. (a) • Pil-pil perancang mengandungi hormon berbahaya seperti toksin dan patogen
sintetik estrogen atau progesteron boleh meresap masuk ke dalam darah
atau kedua-keduanya sekali. Apabila fetus.
Some dangerous chemical substances such as
pil ini dimakan dalam tempoh 21 hari toxins and pathogens may absorbed into foetal
secara berterusan, aras progesteron dan blood circulation
estrogen dalam darah meningkat. • menyebabkan keadaan mental dan
Contraceptive pills contain the synthetic hormone fizikal yang tidak normal
oestrogen or progesterone or both. When this pill results in mental and physical abnormality
is taken for a period of 21 days continuously, the
progesterone and oestrogen levels in the blood
(c) • mereka mempunyai alel / genotip /
increase.
maklumat genetik / DNA / kromosom /
• Peningkatan aras hormon estrogen
gen yang sama
dan progesteron, mewujudkan satu they have identical alleles / genotype / genetic
mekanisme suap balik negatif di pituitari information / DNA / chromosomes / genes
bagi menghalang rembesan FSH. • mereka adalah klon / they are clones
The increases in oestrogen and progesterone levels • mereka berasal dari embrio / zigot /
create a negative feedback mechanism in the
pituitary to prevent secretion of FSH.
telur tersenyawa / sperma dan sel telur
• Oleh itu, folikel tidak dapat berkembang, yang sama
they came from the same embryo / zygote /
progesteron juga merencatkan pituitari fertilised egg / sperm and egg
dari merembeskan hormon pelutienan. • embrio membahagi menjadi dua
Hence, the follicles are unable to develop, the embryo divides into two
progesterone also inhibits the pituitary from
secreting luteinising hormone.
• mereka tidak betul-betul sama
they will not always look exactly the same
• Pengurangan hormon peluteinan • contoh perbezaan : kecederaan fizikal /
menyebabkan proses pengovulan berat badan / gaya rambut / pakaian /
tidak dapat berlaku, dan ovum tidak cermin mata
terbentuk. examples of possible differences in appearance that
The decrease in luteinising hormone causes the could arise: physical damage / weight / hairstyle /
ovulation process unable to occur and the ovum is clothes / spectacles
not formed.
• perbezaan disebabkan oleh persekitaran
• Ketiadaan ovum menyebabkan proses / gaya hidup
persenyawaan dan kehamilan tidak akan differences are only due to environment / lifestyle
berlaku. • sebarang perbezaan genetik adalah
The absence of the ovum causes the fertilisation
disebabkan oleh perubahan / mutasi
and pregnancy unable to occur.
pada sel badan

(b) • Tekanan darah ibu lebih tinggi daripada any genetic differences must be due to changes /
fetus mutations in body cells
Blood pressure of mother is higher than foetus
• akan menyebabkan kapilari darah fetus
yang halus pecah dan menyebabkan FOKUS KBAT
kematian
may cause the foetal blood capillaries burst and kill • S emua sel berasal dari sel zigot / sel yang telah
foetus dibahagikan dengan mitosis.
• Kumpulan darah fetus dan ibu tidak serasi ll cells are derived from the zygote cell / cells have divided by
A
Incompatible blood groups of foetus and the mother mitosis.
• antibodi ibu boleh menyebabkan • DNA / kromosom bereplikasi semasa interfasa.
pengaglutinan darah berlaku dalam DNA / chromosomes are replicated in interphase.
fetus, menyekat salur darah yang • Oleh itu, setiap sel menerima satu salinan yang
menyebabkan kematian maternal sama dari setiap kromosom.
antibodies may cause foetus blood to agglutinate, T herefore, each cell receives one identical copy of each
block blood vessels leading to death chromosome

Pentaksiran Akhir Tahun
Kertas 1
1. C 2. A 3. C 4. D 5. B
6. D 7. D 8. A 9. B 10. C
11. C 12. B 13. C 14. D 15. C
16. A 17. D 18. B 19. C 20. B
21. C 22. A 23. C 24. A 25. B
26. C 27. D 28. B 29. C 30. D
31. C 32. D 33. B 34. A 35. C
36. A 37. C 38. B 39. B 40. C
(b) (i) Mitosis / Mitosis

Kertas 2 (ii) 4
Bahagian A
(c) Hujung akar / hujung pucuk / meristem
1. (a) (i) mitokondrion / mitochondrion apeks / kambium
Root tips / shoot tips / apical meristem / cambium
(ii) Menjana tenaga / tapak respirasi sel
To generate energy / the site of cellular respiration (d) (i) Anafasa / Anaphase

(b) Sel sperma / sel otot / sel hati (ii) Untuk memastikan kandungan genetik
Sperm cell / muscle cell / liver cell sel anak adalah sama dengan sel induk.
To ensure the daughter cells are genetically
(c) Sangat kecil untuk dilihat / Too small to be seen identical to the parent cell.
(d) Membran dalam P berlipat-lipat sementara
membran nukleus tidak. 3. (a) Resapan / diffusion
The inner membrane of P is folded while that of
(b) Pada waktu siang, sel Q menjalankan
nucleus is not.
fotosintesis dengan adanya cahaya.
Membran nukleus mempunyai liang In daytime, cell Q carries out photosynthesis in the
sedangkan membran P tidak. presence of light.
Nuclear membrane has pores while the membrane of P
has not.

dan menghasilkan banyak oksigen.
and produces large amount of oxygen.
Membran luar nukleus membentuk jalinan
Pada waktu malam, tiada fotosintesis
berterusan dengan jalinan endoplasma
berlaku.
sementara membran P tidak. At night, no photosynthesis has taken place.
The outer nuclear membrane is continuous with the
endoplasmic reticulum while the membrane of P is not. Tiada oksigen terbebas, kepekatan oksigen
lebih rendah.
2. (a) S → P → T → Q → R No oxygen released, lower oxygen concentration.


(c) Kehilangan wap air dari ruang udara 5. (a) (i) Protein / Protein
digantikan oleh sejatan air dari sel Q. (ii)
Loss of water vapour from air space is replaced by the Kanji
evaporation of water from cell Q. Starch

Kehilangan air dari sel Q menurunkan
keupayaan air.
The loss of water from cell Q lowers its water potential.
Air diambil dari sel yang bersebelahan. Amilase
Water is drawn from the neighbouring cells. Amylase
Kecerunan keupayaan air terbentuk antara (ii) Tapak tersebut mempunyai bentuk
sel-sel yang bersebelahan, dan akhirnya berpelengkap dengan molekul kanji /
menarik air dari sel P. bentuk serupa dengan substrat.
A water potential gradient is thus created between
The site has complementary shape to starch
neighbouring cells, which eventually draw water from
molecule / similar shape to the substrate.
cell P.
Substrat / kanji akan bergabung /
4. (a) A: Glukosa / Glucose; B: Air / Water terikat dengan tapak aktif enzim.
The substrate / starch will fit into / bind with the
(b) Pengecutan otot / Muscle contraction active site of the enzyme.
Pembahagian sel / Cell division Substrat / kanji boleh membentuk
Sintesis protein / Protein synthesis kompleks enzim-substrat.
Penghantaran impuls saraf Substrate / starch can form enzyme-substrate
Transmission of nerve impulses complexes.
Pembebasan tenaga haba untuk Substrat / kanji tidak dapat bergabung
mengekalkan suhu badan di kedudukan lain.
Release heat energy to maintain body temperature Substrate / starch cannot fit anywhere else.
(c) (i) Ketika aktiviti cergas, otot tidak (b) (i) Protease B dan protease C
memperoleh oksigen yang mencukupi Protease B and protease C
untuk menjalankan respirasi aerob. (ii) Protease B dan protease C masing-
When exercising vigorously, muscles cannot masing diperlukan untuk menguraikan
obtain enough oxygen to meet the demand for
aerobic respiration.
kotoran telur dan darah.
Protease B and Protease C are needed to break

Asid laktik terkumpul di dalam sel otot down the egg and blood stains respectively.
menyebabkan kelesuan dan kesakitan Serbuk pencuci adalah beralkali dan
otot. mempunyai pH 8 – 9.
The built-up lactic acid in muscle cells causes Washing powder is alkaline and its pH is 8 – 9.
muscle fatigue and pain.
Protease C mempunyai pertindihan
Oksigen berlebihan perlu diambil
yang paling besar dengan protease
untuk mengoksidakan asid laktik.
The intake of excess oxygen is needed to oxidise B, di mana kedua-duanya berfungsi
the lactic acid. dengan baik pada pH 8 hingga 9.
Dalam keadaan ini, otot mendapat Protease C has the greatest overlap with B, both
works well at pH 8 to 9.
lebihan tenaga dari respirasi anaerob.
Under such circumstances, muscles get the extra
energy from anaerobic respiration. 6. (a) Jenis / Type: Tindakan / refleks / Reflex action
(ii) Asid laktik terkumpul di dalam sel otot Tujuan / Purpose:
menyebabkan kelesuan dan kesakitan Untuk perlindungan / mengelakkan
otot. kecederaan
The built-up lactic acid in muscle cells causes For protection / To avoid injury
muscle fatigue and pain.
Oksigen berlebihan perlu diambil (b) (i) Haba dari periuk / The heat of the pot
untuk mengoksidakan asid laktik. (ii) Reseptor di kulit / A mengesan
The intake of excess oxygen is needed to oxidise rangsangan dan menghasilkan impuls
the lactic acid. saraf.

Receptors on skin / A detect the stimulus and produces a nerve impulse.

Impuls saraf berpindah dari neuron deria / B ke saraf tunjang.
The nerve impulse passes from the sensory neurone / B to the spinal cord.
Impuls saraf meninggalkan saraf tunjang dan melalui neuron motor / C ke efektor, otot lengan.
The nerve impulse leaves the spinal cord and passes along the motor neurone / C to the effector, muscle of the arm.
Otot mengecut dan lengan ditarik.
The muscle contracts and the arm withdraw.

(c) Memindahkan periuk merupakan tindakan terkawal.
Removing the kettle is a voluntary action.

Tindakan terkawal melibatkan serebrum.
The voluntary action involves the cerebrum.
Tindakan ini berlaku secara sedar dan dikawal oleh kehendak individu.
It is conscious and controlled by wills.
7. (a) banyak peluh terhasil / a lot of sweat is produced

Minum air boleh menggantikan air yang hilang akibat perpeluhan
Drinking water can replace the water loss due to sweating

(b) banyak peluh terhasil / a lot of sweat is produced

minum air boleh menggantikan air yang hilang akibat perpeluhan
drinking water can replace the water loss due to sweating

(c) Bahaya kesihatan Cadangan
Health hazard Suggestion
• Peningkatan risiko kanser kulit / kulit terbakar • Sapu krim pelindung matahari pada bahagian
Increase risk of having skin cancer / sunburnt badan yang terdedah memakai baju berlengan
panjang / memakai topi
People may apply sunscreen lotion on exposed skin / wear
long-sleeved clothes / wear hats
• Meningkatkan risiko menghidap katarak • memakai cermin mata gelap
Increase risk of having cataract wear sunglasses
(d) (i) undang-undang membantu mengurangkan SO2 / NO2 / karbon monoksida / jelaga di udara
the law helps to reduce the amount of SO2 / NO2 / carbon monoxide / soot in air
melindungi manusia daripada penyakit respirasi / kerengsaan mata
protects people from getting respiratory diseases / eyes irritation
(ii) setuju / agree
pengudaraan mungkin tidak mencukupi untuk mengelakkan pemandu mendapat strok haba
the ventilation may not be sufficient to prevent the drivers from getting heatstroke
atau / or
tidak setuju / disagree
meningkatkan kesan pencemaran udara / increase the effect of air pollution.
8. (a) (i) Sendi engsel / Hinge joint

(ii) Sendi siku / sendi lutut
Elbow joint / knee joint
(b) X / ligamen memegang tulang bersama / X / ligament holds bones together
dan menghalang tulang terkehel semasa pergerakan
and prevents the dislocation of bones during movement
Y / tendon menyambung tulang dengan otot Y / tendon connects bones and muscles
dan memindahkan daya tarikan yang dihasilkan oleh pengecutan otot
and transmits the pulling force produced by muscle contraction

(c) (i) Serebrum menghantar impuls saraf ke pelbagai otot / Cerebrum sends nerve impulses to various muscles
Untuk otot mengecut dan membolehkan lompatan / untuk memulakan tindakan terkawal
lompatan berpagar
For contraction to leap / to initiate the voluntary action of leaping the hurdle
Serebelum mengkoordinasi pengecutan otot semua bahagian badan
Cerebellum coordinates muscular contraction of the whole body
Untuk mengekalkan keseimbangan badan / To maintain body balance
(ii) Untuk mengangkut asid laktik terkumpul dari sel otot dengan lebih cepat
To transport the accumulated lactic acid away from muscle cells more quickly
ke hati untuk pengoksidaan / to liver for oxidation
Bahagian B
9. (a) (i) • Antigen dalam vaksin dikenal pasti oleh limfosit. / Antigens in the vaccine are recognised by lymphocytes.
• Sel memori untuk antigen ini terbentuk. / The memory cells for these antigens are formed.
• Jika terdapat virus / antigen yang sama, / When encounter the same viruses / antigen again,
• sejumlah besar antibodi akan terhasil. / a large number of antibodies is produced.
• Gerak balas keimunan yang cepat akan berlaku. / A quick immune response will occur.
(ii) • orang tua mempunyai daya ketahanan yang rendah terhadap penyakit berjangkit
influenza they have relatively poor resistance to infectious diseases / influenza
• lebih sukar untuk sembuh dari penyakit / more difficult to recover from diseases
• secara relatif keimunan adalah rendah / relatively weak immunity
(iii) • akibat gerakan silia terhalang, merokok mengurangkan penyingkiran virus influenza
due to the inhibition of beating of cilia, smoking reduces the efficiency of removal of influenza virus
• virus terperangkap dalam mukus di salur respirasi / the virus is trapped in the mucus on the respiratory tract
(iv) • Virus membentuk strain baharu dan mempunyai antigen yang baharu dengan mudah
the virus will form new strain with new surface antigens easily
• sel memori terdahulu menjadi tidak berkesan terhadap strain baharu / populasi yang sedia ada
tidak mempunyai ketahanan terhadap strain baharu / vaksin yang ada menjadi tidak berkesan.
The memory cells developed previously become ineffective against the new strain / the existing population does not have
the immunity against the new strain / existing vaccine becomes ineffective.
(b) Virus sebagai patogen • Contoh: AIDS, hepatitis B, influenza, campak

Virus-causing pathogens Example: AIDS, hepatitis B, influenza, measles
• AIDS dan hepatitis B disebar melalui hubungan seks / bendalir badan
AIDS and hepatitis B are transmitted during sexual intercourse / by body fluids.
• Influenza dan campak disebar melalui titisan udara dan mukus.
Influenza and measles are transmitted by air droplets and mucus droplets.
Bakteria sebagai patogen • Contoh: taun, tuberkulosis / Example: cholera, tuberculosis
Bacteria-causing pathogens • Taun disebar oleh air atau makanan tercemar.
Cholera is transmitted by contaminated water or food.
• Tuberkulosis disebar melalui titisan udara dan mukus.
Tuberculosis is transmitted by air and mucus droplets.
Protista sebagai patogen • Contoh: malaria / Example: malaria
Protist-causing pathogens • Malaria disebarkan oleh vektor seperti nyamuk.
Malaria is transmitted by vectors like mosquitoes.
Kulat sebagai patogen • Contoh: panau / Example: athlete’s foot
Fungi-causing pathogens • Panau disebar melalui sentuhan
Athlete’s foot is transmitted by direct contact

Cara mengawal / Controlling measures 0. (a) (i) Rama

1
• Pendidikan untuk meningkatkan • Sampel darahnya mengandungi
kesedaran masyarakat terhadap lebih banyak sel darah merah per
kebersihan awam dan peribadi. dm3.
His blood sample contains more red blood cells
Education to increase the public per dm3.
awareness of public and personal • Pada altitud tinggi, kurang oksigen
hygiene. di udara.
Education to increase the public awareness of public
At high altitude, there is less oxygen in the air.
and personal hygiene.
• Sejumlah besar sel darah merah
• Vaksinasi dapat melindungi seseorang diperlukan
daripada penyakit antigen tertentu. A greater number of red blood cells are needed
Vaccination can protect one against certain
• untuk mengangkut oksigen bagi
antigenic diseases.
mengekalkan fungsi normal badan.
• Cara mencegah penyakit bawaan for transporting oxygen to maintain the
makanan: sterilkan air minuman / basuh normal functioning of the body.
tangan setelah pergi ke tandas atau lain- (ii) • Oksigen di alveolus meresap ke
lain. dalam sel darah merah
Ways to prevent food-borne diseases: sterilise Oxygen from the alveoli of the lungs diffuses
drinking water / wash hand after going to toilet or into the red blood cells
etc. • dan bergabung dengan hemoglobin
• Cara untuk mencegah penyakit bawaan and combines with haemoglobin
udara: tutup mulut dan hidung apabila • untuk membentuk oksihemoglobin
seseorang bersin atau batuk / memakai to form oxyhaemoglobin
topeng muka jika dijangkiti • Darah beroksigen diangkut ke sel-sel
Ways to prevent air-borne diseases: cover mouth badan.
and nose when one sneezes or coughs / wear mask The oxygenated blood is transported to the
if get infected body cells.
• Cara untuk mencegah penyakit seks: • Oksihemoglobin kemudian terurai
gunakan kondom semasa hubungan Oxyhaemoglobin then breaks down
seks / jangan berkongsi jarum atau lain- • untuk membebaskan oksigen yang
lain. akan meresap ke dalam sel badan.
Ways to prevent sexually transmitted diseases: use to release oxygen which diffuses into the body
condom during sexual intercourse / do not share cells.
needles or etc. (iii) • Oksigen di alveolus meresap ke
• Cara untuk mencegah penyakit dalam sel darah merah
penularan vektor: membunuh larva Oxygen from the alveoli of the lungs diffuses
into the red blood cells
serangga atau vektor dewasa / memakai
• dan bergabung dengan hemoglobin
pakaian berlengan panjang untuk and combines with haemoglobin
mencegah malaria atau lain-lain.
• untuk membentuk oksihemoglobin.
Ways to prevent vector-transmitted diseases: kill the
to form oxyhaemoglobin.
insect larvae or adult vectors / wear long –sleeved
clothes to prevent malaria or etc. • Darah beroksigen diangkut ke sel-sel
• Cara untuk mencegah penyakit yang badan.
The oxygenated blood is transported to the
disebabkan oleh sentuhan langsung: body cells.
elakkan daripada bersentuhan dengan • Oksihemoglobin kemudian terurai
orang yang dijangkiti / basuh tangan Oxyhaemoglobin then breaks down
dengan sabun atau lain-lain. • untuk membebaskan oksigen yang
Ways to prevent diseases caused by direct contact: akan meresap ke dalam sel badan.
avoid contacting with infected persons / wash to release oxygen which diffuses into the body
hands with soaps or etc. cells.


(b) • Oksigen di alveolus meresap ke dalam (b) (ii) X: BMI = 35 / (1.7 x 1.7)
sel darah merah = 12.1
Oxygen from the alveoli of the lungs diffuses into Y: BMI = 120 / (1.7 x 1.7)
the red blood cells
= 41.5
• dan bergabung dengan hemoglobin
and combines with haemoglobin (ii) Y ialah seorang yang obes
• untuk membentuk oksihemoglobin. Y is an obese person
to form oxyhaemoglobin. Masalah kesihatan / Health problems:
• Darah beroksigen diangkut ke sel-sel • Obesiti / Obesity
badan. • Risiko tinggi mendapat penyakit
The oxygenated blood is transported to the body kardiovaskular / strok / tekanan
cells.
darah tinggi / hipertensi
• Oksihemoglobin kemudian terurai High risk of having cardiovascular disease /
Oxyhaemoglobin then breaks down stroke / high blood pressure / hypertension
• untuk membebaskan oksigen yang akan • Diabetes melitus / kerosakan hati /
meresap ke dalam sel badan. kegagalan ginjal
to release oxygen which diffuses into body cells. Diabetis mellitus / Liver damage / kidney
failure
Bahagian C • Kurang kecergasan badan semasa
11. (a) (i) • Ya, sesuai. / Yes, it is suitable melakukan aktiviti harian /
• Bijirin tersebut mempunyai pergerakan badan terhad/ sakit
kandungan lipid yang rendah. tulang dan sendi / kesukaran
Hal ini dapat mencegah penyakit bernafas / sesak nafas / letih
Reduced body’s fitness during daily activities
kardiovaskular / obesiti/ berat badan / limited movement of body / bone and joint
berlebihan. pains / breathing difficulty / fatigue / tiredness
It is low in lipid which can prevent
cardiovascular disease/ obesity / overweight. • Kurang kecerdasan mental /
• Bijirin tersebut mengandungi pembelajaran / pemikiran / otak
kandungan serat yang tinggi - dapat mengecil
Reduced mental fitness / learning / thinking
membantu mengelakkan sembelit. ability / brain size
It is high in dietary fibre which helps to prevent
constipation. • Kesan psikologi: kemurungan
• Bijirin ini mengandungi kandungan / kebimbangan / tertekan /
garam yang rendah. Hal ini dapat ketidakseimbangan emosi
Psychological effects: Depressed / anxiety /
mengurangkan risiko hipertensi. stressed / emotional imbalanced
It is low in salt content which reduces the risk
of hypertension.

(ii) Nilai tenaga 100 g bijirin
Energy value of 100 g of cereal
= 10.3 x 17 kJ + 63.8 x 18 kJ + 2.9 x 38 kJ
= 175.1 + 1148.4 + 110.2
= 1433.7 kJ
(iii) Tenaga yang perlu diperoleh dalam
sarapan pagi
Energy to be gained in breakfast
Berat bijirin yang diperlukan
Weight of cereals required

= (2905/1433.7) x 100

= 203 g

Answer (Biology)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Answer (Biology)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Biologi Tingkatan 4 Jawapan

1.1 Bidang Biologi dan Kerjaya

1. benda hidup, interaksi

2. (a) (ii) (b) (iii) (c) (i) (d) (iv)

3. Bidang biology Perkembangan

Penghasilan • Penggunaan mikroorganisma untuk menghasilkan makanan seperti keju

Pertanian • Inovasi pertanian seperti hidroponik dan aeroponik

Bioteknologi • Penggunaan pengetahuan dan teknik bioteknologi untuk menghasilkan

Perubatan • Persenyawaan in vitro, rawatan hormon dan pembedahan

Farmasi • Penghasilan ubatan moden seperti pil sintetik dan vitamin

4. (a) Benar/ True

Kuasai SPM 1.1 – Kertas 1

1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

1.2 Keselamatan dan Peraturan dalam Makmal Biologi

Gogal Mencegah mata daripada terkena percikan bahan kimia

Sarung tangan Melindungi tangan semasa mengendalikan sampel biologi

2. Kebuk wasap: toksik, klorin, bromin

4. Kategori bahan sisa biologi Kaedah pengurusan

Sisa tajam Buang ke dalam bekas khas untuk sisa tajam

Cecair Sisa dinyahkontaminasi secara autoklaf sebelum dilupuskan

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 2

5. Maklumkan kepada guru Jadikan kawasan tumpahan Taburkan pasir ke atas

Kautkan tumpahan bahan kimia dengan

Kuasai SPM 1.2 – Kertas 1

1.3 Berkomunikasi dalam Biologi

1. (a) dimanipulasikan (b)

(c) (i) Posterior (ii) Anterior

Kuasai SPM 1.3 – Kertas 1

3 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

1.4 Penyiasatan Saintifik dalam Biologi

Kuasai SPM 1.4 – Kertas 1

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 4

(c) • Secara ringkasnya, kaedah saintifik ialah Bahagian C

5 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

BAB (d) (i) nukleus, sitoplasma, plasma, membran

2.1 Struktur dan Fungsi Sel 3. Sel tumbuhan:

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 6

Membran plasma • Merangkumi dwilapisan • Mengawal pergerakan

Sitoplasma • Bahagian protoplasma di antara • Medium untuk pelbagai tindak

• Mengandungi komponen sel.

Nukleus • Struktur berbentuk sfera • Pusat pengawalan semua

7 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Jalinan endoplasma • Jalinan endoplasma kasar terdiri • Jalinan endoplasma kasar

Mitokondrion • Berbentuk rod • Tempat respirasi sel aerobik

Vesikel rembesan • Menghasilkan lisososom

Lisosom • Pundi kecil berbentuk sfera • Enzim hidrolisis dirembeskan

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 8

Ribosom • Granul berbentuk sfera kecil • Tapak sintesis protein .

Kloroplas • Diliputi oleh membran dalam • Tapak di mana proses

Sentriol • Terdiri daripada sepasang set • Membentuk gelendong

9 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Tidak mempunyai bentuk tetap Bentuk/ Shape Mempunyai bentuk tetap

Tidak mempunyai kloroplas Kloroplas/ Chloroplast Mempunyai kloroplas

Menyimpan glikogen Bahan simpanan Menyimpan kanji

Kuasai SPM 2.1 – Kertas 2 (Bahagian A)

2.2 Proses Hidup Organisma Unisel

1. Amoeba sp. : Paramecium sp. :

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 10

Pertumbuhan Membesar dengan mensintesis Membesar dengan mensintesis

Pergerakan Bergerak menggunakan pseudopodium Bergerak menggunakan pukulan silium

11 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

(b) Air berlebihan dikeluarkan daripada

Kuasai SPM 2.2 – Kertas 2 (Bahagian A)