Charyzmaty w listach św. Pawła.

Miłość drogą charyzmatu.

Wstęp.
Yuval Harari w swoim bestsellerze o historii człowieczeństwa zauważa: „Przez całe
stulecia humanizm przekonywał nas, że to my jesteśmy ostatecznym źródłem sensu, a zatem
nasza wolna wola jest najwyższą z władz” (Harari, str. 283). Rodzi się pytanie: czy humanizm
oświeceniowy ma racje? Czy tacy myśliciele jak chociażby Rousseau nie mylą się,
doszukując się w człowieku i jego wolnej woli praw rządzących otaczającą nas
rzeczywistością (Rousseau, 1979)? W odniesieniu do kwestii charyzmatów pytanie to staje się
jeszcze ważniejsze. Odpowiedź na nie ma bowiem kolosalne znaczenie dla życia i
funkcjonowania wspólnoty Kościoła.
Lektura listów św. Pawła pozwoliła mi dojść do przekonania, że Apostoł Narodów
zdaje się wskazywać na miłość jako zasadę używania charyzmatów i funkcjonowania
wspólnoty w ogóle. W niniejszej pracy zaliczeniowej zaprezentuję dwa fragmenty listów św.
Pawła, które mogą stać podstawą do potwierdzenia postawionej przeze mnie hipotezy. Zadana
objętość pracy (4-5 stron) wyklucza możliwość adekwatnego opracowania tego tematu,
dlatego też należy ją traktować raczej jako zbiór spostrzeżeń, niż jako kompletny artykuł.
Niemniej dla pewnego porządku zachowam następujący układ pracy: (1) Miłość w
tekstach Nowego Testamentu; (2) Miłość w kontekście charyzmatów (3) Wnioski.

1. „Miłość” w tekstach Nowego Testamentu

W języku greckim można posłużyć się trzema wyrażeniami na określenie miłości: (1)
storgh/, (2) ἔραμαι, (3) φιλία oraz (4) ἀγάpη. Pierwszy rodzaj miłości jest miłością rodzinną,
pomiędzy członkami rodziny. Drugie wyrażenie opisuje miłość erotyczną, opartą na
uniesieniu emocjonalnym, często o charakterze cielesnym. Trzecie wyrażenie opisuje miłość
przyjacielską, stąd często leksykony podają właśnie słowo „przyjaźń” jako tłumaczenie tego
wyrazu (Souter, 1917). Czwarte wyrażenie opisuje miłość w jej wydoskonalonej formie.
Thayer wymienia kilkanaście odcieni znaczeniowych tejże miłości. Przede wszystkim
wskazuje na jej boskie pochodzenie. Miłość ἀγάpη jest miłością Boga do człowieka i
człowieka do Boga. Tym rzeczownikiem i czasownikiem, od którego pochodzi (ἀγαπάω)
autorzy NT opisują miłość Ojca do Chrystusa, Syn jest umiłowanym Ojca (Thayer, 1885).
Św. Paweł w kontekście dwóch najważniejszych mów o charyzmatach z Rz 12, 6-8 i 1Kor
12 –14 umieszcza dwa wywody o miłości. Używa przy tym właśnie terminu ἀγάpη i ἀγαπάω.
W punkcie drugim mojej pracy opiszę relację miłości do charyzmatów w oparciu właśnie o te
teksty. Obecnie wskażę kilka innych fragmentów NT wykorzystujących terminy ἀγάpη i
ἀγαπάω, starając się nakreślić przy tym specyficzny charakter miłości.
Ewangelie pozwalają stwierdzić, że agape jest jakąś doskonalszą formą miłości. Miłość
agape pozwala dokonać człowiekowi czynów heroicznych, wykraczających poza normalny
porządek rozumu. Św. Mateusz i św. Łukasz relacjonując Kazanie na Górze, odnotowują
nauczanie Pana Jezusa o miłości nieprzyjaciół. Jezus stwierdza: „Jeśli bowiem miłujecie tych,
którzy was miłują, jakaż za to należy się wam wdzięczność? Przecież i grzesznicy okazują
miłość tym, którzy ich miłują” (Łk 6, 32; por. Mt 5, 46). Mateusz dodatkowo umieszcza to
wskazanie Pana Jezusa w kontekście szerszej wypowiedzi o miłości nieprzyjaciół:
„Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego
będziesz nienawidził. A ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za
tych, którzy was prześladują, abyście się stali synami Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt
5, 43-45). Okazuje się zatem, że agape nie tylko uzdalnia człowieka do nadzwyczajnych,
heroicznych i niezrozumiałych czynów - ta miłość czyni „synem Ojca”. Łukasz opisując
śmierć krzyżową Jezusa odnotowuje Jego modlitwę za prześladowców: „Ojcze przebacz im,
bo nie wiedzą, co czynią” (Łk 23, 34). Nakazując modlitwę za nieprzyjaciół, sam modli się za
swoich oprawców. Nasuwa się logiczny wniosek: agape upodabnia człowieka do Jezusa w
aspekcie synostwa Bożego. Potwierdza to św. Paweł stwierdzając, że przez Jezusa
otrzymujemy Ducha Świętego (por. Rz 8, 9-11), który czyni nas dziećmi Bożymi (Rz 8, 14-
17; Ga 4, 4-6).
Agape jest miłością Jezusa, jest niejako aktem wykonawczym Jego miłosierdzia. W
przypowieści o dwóch dłużnikach Jezus stwierdza, że ten komu więcej przebaczono, więcej
umiłował (Łk 7, 42. 47). Łączy tym samym agape z przebaczeniem. W rozmowie z bogatym
młodzieńcem Jezus spogląda na niego z miłością (Mk 10, 21) i wskazuje drogę do
doskonałości chrześcijańskiej.
Św. Jan zwraca jeszcze bardziej uwagę na Boski charakter agape. W zdaniu, które
niektórzy uważają za najważniejsze zdanie Biblii, Jan ujawnia przed czytelnikami swojej
Ewangelii, że dzieło zbawcze Jezusa jest wynikiem miłości agape: „Tak bowiem Bóg
umiłował (egapesen) świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego
wierzy, miał życie wieczne” (J3, 16, por także J 13, 1). Agape jawi się zatem jako miłość
samego Boga do Jego stworzenia. Jest to miłość łącząca człowieka z Bogiem. Ludzie są
poddani sądowi, ponieważ umiłowali bardziej ciemność niż światło (J 3, 19). Postawa
umiłowania czegoś poza Bogiem staje się więc przyczyną radyklanego odrzucenia Go. Jan
potwierdza, że agape jest miłością łączącą Jezusa z Ojcem (J 10, 17) i Jezusa z człowiekiem
(J 13, 23) a w konsekwencji ma łączyć też uczniów między sobą (J 13, 34). W ten sposób
przez Jezusa miłość staje się więzią łączącą Boga z Jego stworzeniem. Jest ona niejako
środowiskiem życia człowieka.
Miłość jest wewnętrzną siłą wierzącego, pozwalająca mu przetrwać pokusy i próby (Jk 1,
12). Podobnie jak św. Paweł, św. Jakub zauważa, że bycie umiłowanym jest drogą do stania
się dziedzicem królestwa Bożego (Jk 2, 5). Agape jest niejako pochodną wiary. Wiara dając
nadprzyrodzone poznanie Jezusa pozwala Go umiłować (1P 1, 8). Piotr czyni jeszcze jedno
ważne spostrzeżenie, oparte na różnicy między philadelphia a agape. Stwierdza, że prawda
doprowadziła adresatów Jego listu do nieobłudnej miłości bratniej (philadephia). Teraz
jednak mają się umiłować (agapao). Czy pobrzmiewa tu echo jego dialogu z Jezusem w J 21?
W końcu w swoim pierwszym liścia Jan niemalże wykłada teologię agape, stwierdzając ὁ
θεὸς ἀγάπη ἐστίν (1J 4, 8). Tym samym uświadamiając wszystkim, że nie tylko Bóg kocha
miłością agape, ale On sam nią jest. Zjednoczenie z Bogiem jest zatem coraz większym
upodabnianiem się do Niego w agape.

2. Miłość w kontekście charyzmatów

W zarysowanym jedynie opisie miłości w NT wskazałem na jej fundamentalną wartość
dla życia chrześcijańskiego. W oparciu o fragmenty Listu do Rzymian i Pierwszego do
Koryntian spróbuje wskazać na rolę miłości w kształtowaniu posługi charyzmatycznej.

a. Rz 12, 9
W dwunastym rozdziale Listu do Rzymian św. Paweł umieszcza katalog darów. Znajdują
się wśród nich: proroctwo, urząd diakona, urząd nauczycielski, dar upominania i karcenia.
Paweł wymienia dary duchowe, które służą budowaniu Ciała Chrystusowego. Po
wymienieniu tych darów Paweł przechodzi do passusu na temat miłości nieprzyjaciół, który z
pewnością wpisuje się w Jezusowe pouczenie, a nawet rozwija je w warstwie teologicznej.
Łącznikiem między wywodem o Ciele Chrystusa i różnych darach duchowych a nauczaniem i
miłości braterskiej i miłości nieprzyjaciół jest zdanie: „miłość niech będzie bez obłudy” (Rz
12, 9). Fraza ta zdaje się wręcz funkcjonować jako wers otwierający nową myśl (Dunn, str.
739).
Paweł używa terminu agape, który do tej pory stosował w odniesieniu do miłości Ojca (5,
5; 8, 39), Chrystusa (8, 35) i Ducha Świętego (5, 5, później też 15, 30). Paweł używa tego
terminu w odniesieniu do miłości ludzkiej wskazując na zupełnie nowe doświadczenie łaski,
jakie mieli chrześcijanie (por. Dunn, str. 739). Nowa miłość, która pochodzi od Boga uzdalnia
do nadzwyczajnych czynów. Wysokie wymagania moralne, jakie Paweł stawia przed swoimi
czytelnikami są możliwe tylko ze względu na posiadanie agape. Jakby w kontraście, mówiąc
o praktycznym wykonaniu tej miłości w stosunkach braterskich używa w w. 10 terminu
philadephia. Miłość popychająca chrześcijanina do działania jest pełna poświęcenia i
oddania. Jest ona jakby motorem napędowym życia moralnego i duchowego, pozwala działać
na rzecz dobra drugiego bez względu na koszty (Hann, str. 221). Chryzostom zauważa, że
taka miłość jest „wszystkim”, tzn. jest tym, czego jedynie potrzebuje człowiek (Chryzostom,
str. 502).

b. 1Kor 13, 1-3

W trzynastym rozdziale Pierwszego Listu do Koryntian św. Paweł wprost stwierdza, że to
miłość jest zasadą funkcjonowania charyzmatyków w Kościele. Podając w 14, 1nn zasady
korzystania z charyzmatów zaznacza: „starajcie się posiąść miłość, troszczcie się o dary
duchowe” (1Kor 14, 1). Miłość ma zatem być pierwszym zabieganiem chrześcijanina. Dary
duchowe służą zbudowaniu wspólnoty, ale nie są jej największą wartością. Paweł zauważa, że
gdyby posiadał nawet najbardziej spektakularne dary duchowe, a nie miałby miłości, „byłby
niczym” (1Kor 13, 2). Wymieniając w dalszej części trzynastego rozdziału Pierwszego Listu
do Koryntian przymioty miłości zdaje się właściwie wskazywać na przymioty człowieka
owładniętego agape (Collins, strony 478-479). Chryzostom stwierdza, że bez miłości
człowiek nie tylko jest nic nie warty, ale wręcz jest uciążliwy i nie do zniesienia (Chryzostom,
Commentary on Paul's Epistels, str. 130). Opis cech miłości przypomina opis Mądrości z Mdr
7, 22nn. Miłość jako pochodząca od Boga, zakorzeniona w Nim, a ostatecznie będąc Bogiem,
jest zasadą używalności charyzmatów. Bez miłości jakakolwiek aktywność „charyzmatyczna”
jest jedynie próżną czynnością, nieprzynoszącą Bogu chwały.

3. Wnioski
Biorąc pod uwagę ogólne spostrzeżenia dotyczące miłości w NT i dwa fragmenty z
epistolografii św. Pawła mogę stwierdzić, że postawiona przeze mnie hipoteza wydaje się być
prawdziwa. Charyzmaty jako dary duchowe są szczególnie ważne dla funkcjonowania
Kościoła, ale miłość jest jeszcze ważniejsza. Tutaj należy się uściślenie. NT nie wyklucza
innych form miłości niż agape, ale właśnie agape jest jej formą najdojrzalszą. Agape jest
określeniem, które pozwoliło pierwszym chrześcijanom na opisanie zupełnej nowości jakiej
doświadczyli w momencie chrztu świętego.
 Miłość podlega rozwojowi i ma różne odcienie, ale jako agape pochodzi wprost z
„wnętrza” Boga. Można by pokusić się o analizę pochodzenia agape i pochodzenia Ducha
Świętego. Również owoce agape i Ducha Świętego są podobne. Czy można domniemać, że
autorzy NT utożsamiają agape z Duchem Świętym? Zapewne w pewnych tekstach tak, w
innych nie. Niemniej niezaprzeczalnie agape jawi się jako jednej z przymiotów Boga, jeśli
wręcz nie Jego imię. W tym sensie bardzo podobne do siebie znaczeniowo są słowa: agape i
logos. Logos już niejako z samego zakresu semantycznego jest zasadą funkcjonowania
stworzonego świata, gdyż jako taki oznacza nie tylko słowo, ale też rozum, sens czy
racjonalność. Miłość, która nadaje sens charyzmatom i jakimkolwiek darom duchowym jest
zatem jakoś pokrewna z Logosem. Całe rozważanie mogę zatem zakończyć poetyckim
stwierdzeniem Karola Wojtyły:

Miłość mi wszystko wyjaśniła,

miłość wszystko rozwiązała –
dlatego uwielbiam tę Miłość,
gdziekolwiek by przebywała. (Wojtyła, 1944)

Skróty:
NT – Nowy Testament

Bibliografia
Chryzostom, J. (1889). Kazanie na List do Rzymian. W P. S. red. , A Selected Library of
Nicene and Pos-Nicene Fathers of The Christian Church. New York: The Christian
Literature Company.
Chryzostom, J. (1999). Commentary on Paul's Epistels. W G. Bray, ANCIENT CHRISTIAN
COMMENTARY ON SCRIPTURE NEW TESTAMENT VII 1–2 CORINTHIANS.
Downer Groves: InterVarsity Press.
Collins, R. F. (1999). Sacra Pagina Series v. 7, First Corinthians. Collegeville: The Liturgical
Press.
Dunn, J. D. (1988). Word Biblical Commentary, Vol. 38B, Romans 9-16. Dallas: Word
Incorporated.
Hann, S. (2017). Romans. Michigan: Baker Academy.
Harari, Y. N. (2018). Homo deus. Krótka historia jutra. . Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Rousseau, J. J. (1979). Emil. Basic Books.
Souter, A. (1917). A Pocket Lexicon to the Greek New Testament . Oxford: Clarendon Press.
Thayer, J. H. (1885). Greek-English Lexicon of the New Testament. Cambrdge.
Wojtyła, K. (1944). Pieśń o Bogu Ukrytym. Pobrano z lokalizacji
https://lorawa.pl/dokumenty/wyb_poezji.pdf