Προτεινόμενα Θέματα Έκθεσης

1ο Διαγώνισμα Έκθεσης Α’ Λυκείου

Θ
ο
ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Ε
Οικογενειακές αξίες Μ
Α
Ο τρόπος κοινωνικοποίησης και ο βαθμός αυτονομίας ποικίλλουν σε Τ
συνάρτηση με τη μορφή της οικογένειας (εκτεταμένη – πυρηνική) και τις αξίες Α
(συλλογικές – ατομιστικές), οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με το
οικολογικό πλαίσιο (αγροτικό – αστικό). Ε
Κ
Στην παραδοσιακή αγροτική κοινωνία επικρατεί η εκτεταμένη μορφή
Θ
οικογένειας, η οποία χαρακτηρίζεται από αυστηρή ιεράρχηση των ρόλων, Ε
κατοίκηση των συγγενών στον ίδιο ή κοντινό χώρο και στενή συνεργασία των Σ
μελών στον οικονομικό τομέα. Οι αξίες που διέπουν τη λειτουργία της Η
εκτεταμένης οικογένειας βασίζονται στη συλλογικότητα και στην αλληλεγγύη Σ
που επιβάλλει η οικονομική αλληλεξάρτηση, ενώ στην ανατροφή των παιδιών
δίδεται έμφαση στη συμμόρφωση, στην υπακοή και στην υπευθυνότητα. Σε αυτό
το περιβάλλον, με τη βραχύχρονη εκπαίδευση, την ένταξη των εφήβων από
νεαρή ηλικία στη παραγωγική διαδικασία, την πολύ σταδιακή πρόοδο της
γνώσης, η οποία δε δημιουργεί σημαντική απόσταση ανάμεσα σε γονείς και
νέους, καθώς και τις οικονομικές εκείνες συνθήκες που υπαγορεύουν τη
συνεργασία όλων των μελών της οικογένειας για την προώθηση του κοινού
συμφέροντος, δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να
αμβλύνονται οι συγκρούσεις μεταξύ εφήβων και γονέων.
Ο μετασχηματισμός της οικογένειας από αγροτική σε βιομηχανική –
αστική είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των παραδοσιακών μονάδων
κοινωνικής οργάνωσης και τη σταδιακή μετατροπή της εκτεταμένης οικογένειας
σε πυρηνική. Μέσα στο νέο οικογενειακό πλαίσιο δεν ισχύει πια η αυστηρή
ιεράρχηση των ρόλων οι συγγενείς δε μοιράζονται απαραιτήτως τον ίδιο χώρο
κατοικίας, ο δε χώρος εργασίας διαχωρίζεται από την κατοικία. Οι συλλογικές
αξίες αντικαθίστανται σταδιακά από ατομιστικές και η ανατροφή των παιδιών
αποσκοπεί στην ανάπτυξη της ανεξαρτησίας και στην ενθάρρυνση της
πρωτοβουλίας, έτσι ώστε αυτά να αποκτήσουν ικανότητες για ατομική επιτυχία.
Παρά το ότι η οικογένεια χάνει την οικονομική λειτουργία της, αποτελεί και
πάλι το βασικό φορέα εξουσίας για τα εξαρτώμενα μέλη της κατά τα πρώτα
στάδια της εκβιομηχάνισης. Για να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους οι έφηβοι
πρέπει να αντιταχθούν στη γονική εξουσία. Στη σύγχρονη δυτική κοινωνία,
όμως, η οικογένεια δεν αποτελεί πια τον κύριο φορέα εξουσίας, καθώς
υποσκελίζεται σημαντικά από το θεσμό της μακρόχρονης εκπαίδευσης και την
επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οι νέοι, βέβαια, ακόμη συγκρούονται

Εκπαιδευτικός Όμιλος «Μέθοδος»

 Προτεινόμενα Θέματα Έκθεσης

με τους γονείς τους, όμως η οικογένεια δεν αποτελεί πια την κύρια πηγή
αντιπαράθεσης, καθώς οι γονείς όλο και περισσότερο αποδέχονται τη
συρρίκνωση του ρόλου τούς και επιτρέπουν την ανεξαρτησία από την
οικογένεια.
Καλλιόπη Βλοντάκη, Δρ. ψυχολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΚΕΙΜΕΝΟ 2ο
Η κρίση της σύγχρονης οικογένειας
Η σύγχρονη οικογένεια περνάει κρίση. Η κρίση αυτή αποδόθηκε σε πολλά
αίτια. Η υποχώρηση της πατρικής αυθεντίας είναι ένας σημαντικός παράγοντας.
Παλιότερα, όταν κυριαρχούσε μέσα στην οικογένεια η αυθεντία του πατέρα,
ήταν αισθητή μια πειθαρχία μέσα σε αυτήν. Ωστόσο, η πειθαρχία αυτή υπήρχε,
γιατί η σύζυγος και μητέρα αποδεχόταν τους κανόνες του ανδροκρατικού
πολιτισμού. Το θεωρούσε καθήκον της να υποτάσσεται και να υπακούει τον
άνδρα της, να του μένει πιστή, να φέρει ακόμη και το όνομά του. Έπειτα, ο
πατέρας αναλάμβανε τα οικονομικά βάρη του σπιτιού και, συνεπώς θεωρούνταν
ότι του όφειλαν όλοι υπακοή.
Τα πράγματα άλλαξαν, όταν βγήκε στον επαγγελματικό στίβο η σύζυγος
και άρχισε να συνεισφέρει στα οικονομικά του σπιτιού. Ταυτόχρονα, διαδόθηκαν
ιδέες για την ισότητα των δύο φίλων και για την ανάγκη εκδημοκρατισμού των
σχέσεων ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα και σε όλα τα μέλη της
οικογένειας. Η αυθεντία του πατέρα ήταν αντίθετη προς την ισότητα των φύλων
και το δημοκρατικό πνεύμα. Ο πατέρας δεν άντεξε στην αμφισβήτηση. Η
σύγκρουση ανάμεσα στους συζύγους και η ένταση στις σχέσεις τους ήταν
αναπόφευκτη.
Ένα άλλο φαινόμενο μέσα στην οικογένεια είναι η ανταρσία των παιδιών, που
εκδηλώνεται, κυρίως, κατά την περίοδο της εφηβείας. Το φαινόμενο αυτό μπορεί
να οφείλεται στην καταπιεστική αγωγή που ασκείται από τους γονείς ή από την
υπερπροστατευτική τους συμπεριφορά. Τόσο η καταπίεση όσο και η
υπερπροστασία προκαλούν σοβαρά προβλήματα. Τα παιδιά ύστερα από μια
τέτοια αγωγή αισθάνονται ότι αντιμετωπίζονται με εχθρότητα, ότι δεν τους
συνδέει τίποτα, ότι δεν μπορούν να συνεννοηθούν.
Σωκράτη Γκίκα, Κοινωνικά Προβλήματα, σελ. 64 (απόσπασμα)

Εκπαιδευτικός Όμιλος «Μέθοδος»

 Προτεινόμενα Θέματα Έκθεσης

Θέμα Α
Α1. Ποιες αξίες υπηρετεί η εκτεταμένη μορφή οικογένειας και σε τι Θ
Ε
διαφοροποιούνται από τις αξίες της πυρηνικής, με βάση το περιεχόμενο του 1ου Μ
κειμένου; Α
Μονάδες 15 Τ
Α
Α2. Να γράψετε την περίληψη του 2ου κειμένου (70 – 80 λέξεις).
Μονάδες 15 Ε
Κ
Θ
Θέμα Β Ε
Β1. «Ο υπερπροστατευτικός χαρακτήρας της οικογένειας επιδρά αρνητικά Σ
στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού». Χρησιμοποιώντας την Η
Σ
παραπάνω φράση ως θεματική περίοδο, να αναπτύξετε με αιτιολόγηση μια
παράγραφο με 60 – 80 λέξεις. (κείμενο 2ο).
Μονάδες 10
η ου
Β2. Στην 3 παράγραφο του 1 κειμένου να γράψετε τις συνώνυμες των
λέξεων: μετασχηματισμός, αποτέλεσμα, παραδοσιακών, ανατροφή, αποτελεί.
Μονάδες 5
Β3. Σχηματίστε προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις: αμβλύνονται,
πρωτοβουλία, αυθεντία, εκδημοκρατισμός, αγωγή.
Μονάδες 5

Θέμα Γ
Είναι ευρύτερα αποδεκτό πως ο θεσμός της οικογένειας διαδραματίζει
σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Σήμερα, ο θεσμός αυτός περνάει κρίση. Ποιες
είναι οι αιτίες του φαινομένου και πώς μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να επιτευχθεί
η αντιμετώπιση των προβλημάτων που το συγκεκριμένο φαινόμενο προκαλεί;
(Ομιλία σε εκδήλωση του Δήμου της περιοχής σας για τα προβλήματα της
σύγχρονης οικογένειας. 350 – 450 λέξεις)
Μονάδες 50

Εκπαιδευτικός Όμιλος «Μέθοδος»