Cultuurbeleidsplan

ISW Hoogeland

Inzicht en ontwikkeldoelen op kunst- en

cultuureducatie.

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 1

“....Kunst plaatst ervaringen, gevoelens, gedachten en ideeën in een ander perspectief.
Uniek voor het leergebied Kunst & Cultuur is dat leerlingen met behulp van kunst op
een verrassende en uitdagende wijze naar het (dagelijks) leven leren kijken. Leerlingen
leren op expressieve wijze te communiceren met (bewegend) beeld, klank, woord en
met beweging in relatie tot de ruimte of omgeving. Ook combinaties van deze vormen
zijn mogelijk. Kunst kan een verbeelding of verklanking zijn van bijvoorbeeld een
emotie of kan een reactie zijn op een politiek of maatschappelijk kwestie. Kunstenaars
geven hun kijk op de wereld, geven met hun werk betekenis aan het leven en zijn in
staat compleet andere of nieuwe werkelijkheden te scheppen. Leerlingen leren dat
kunst een veelzijdige functie heeft. Kunst kan verrassen, uitdagen en amuseren, en
kunst kan verwonderen, irriteren, schuren of leiden tot verstilling. .........”

curriculum.nu

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 2

Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding. 3
1.1 Doel van het cultuurplan. 3
1.2 De school, het schoolbeleid en de schoolvisie. 3
1.3 Visie op kunst- en cultuureducatie. 3
1.4 Doelen en speerpunten op leerling-niveau. 3

Hoofdstuk 2: Kunst- en cultuur op school. 4

2.1 Vakken in de onder- en bovenbouw. 4
2.2 Beginsituatie. 4/5
2.3 Gewenste situatie. 5
2.4 Doelen om de gewenste situatie te bereiken. 5

Hoofdstuk 3: Organisatie en taakverdeling. 6

3.1 De ICC’er. 6
3.2 Taakverdeling. 6
3.3 Samenwerkingspartners. 6
3.4 Communicatie. 6

Hoofdstuk 4: Geldbronnen. 7
4.1 Inkomsten. 7
4.2 Uitgaven. 7
4.3 Totalen. 7

Hoofdstuk 5: Kwaliteitszorg en evaluatie. 8

1.1 Kwaliteit waarborgen. 8

Hoofdstuk 6: Actieplan. 9
6.1 Korte termijn. 9
6.2 Toekomstmuziek. 9/10

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 3

1. Inleiding

1.1 Doel van het cultuurbeleidsplan.

Het doel van dit cultuurbeleidsplan is een ontwikkeling tot stand te brengen in kunst- en
cultuureducatie op ISW Hoogeland. In deze ontwikkeling krijgen alle aspecten van kunst- en
cultuureducatie nieuwe aandacht en wordt er op ieder vlak gekeken waar nog ruimte is voor
groei in het kunstzinnig- en cultureel aanbod voor de leerlingen. Door met plezier aan deze
ontwikkelingen te werken en ons onderweg te laten verwonderen door de uitkomsten ervan
zal duidelijk worden hoe zin- en betekenisvol kunst- en cultuureducatie is. Vooral voor
leerlingen in de leeftijdscategorie van voortgezet onderwijs kan kunst en cultuur een
slagader van creativiteit betekenen waardoor ontspanning, herkenning, ontdekking,
verwondering, creatie en expressie kunnen stromen.

Met het doorlopen van dit meerjarig ontwikkelingsplan wordt er niet alleen gewerkt aan het
creëren van kansen maar zeker ook ruimte gemaakt voor het grijpen van bestaande kansen.
Op korte en op lange termijn. Het cultureel aanbod in Nederland is groot. Binnen en ook
buiten het Westland is het (leren) beleven van kunst en cultuur zeer de moeite waard en een
verrijking op het leven.

............enz?

1.2 De school, het schoolbeleid en de schoolvisie.

1.2.1 De school.

ISW Hoogeland is een traditionele VO-school met een aantal specialisaties. Er zijn
mogelijkheden tot het volgen van Cambridge English, Spaans, Technasium en VWO Max
klassen. Daarnaast zijn er voor leerlingen mogelijkheden een rol te spelen bij diverse
activiteiten: de leerlingenraad, het schooljaarboek, een jaarlijkse theaterproductie,
sporttoernooien of bij het organiseren van goede doelenacties en vieringen. Zie homepage
‘ISW Hoogeland’ https://hoogeland.isw.info/site/nl

‘ISW Onderneemt’ heeft op de site een eigen homepage. Alle ISW-scholen willen hiermee
een sterkere connectie tussen onderwijs en werkveld in het Westland bewerkstelligen.
https://www.iswonderneemt.nl/site/nl

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 4

De school heeft als activiteiten de ‘buitenlandse stedenreis’ in de voorexamenklassen havo
en vwo, ‘sporttoernooien’ en de ‘wintersportreis’ hoog in het vaandel staan. Hiermee is de
school bewust bezig leerlingen klaar te stomen voor de maatschappij. Zie schoolsite
‘activiteiten’ https://hoogeland.isw.info/site/nl/over-onze-school/activiteiten

1.2.2 Schoolvisie.

Mission statement ISW Hoogeland:

‘Degelijk en uitdagend onderwijs in een vertrouwde en moderne leeromgeving.’

In de uitwerking betekent dit voor ons handelen beknopt het volgende:

Degelijk: Aanbrengen van een stevig kennisniveau, voldoende vaardigheden,
met een goed eindresultaat tot gevolg.
Verdieping en meerwaarde in relatie tot de vervolgopleidingen op
MBO/HBO/WO. Ook in de organisatie degelijkheid en structuur.

Uitdagend: Leerlingen door onze werkwijze en onderwijsinhoud prikkelen, zodat

hun talenten zo goed mogelijk tot ontplooiing komen.
Onderwijs: Onze kerntaak. Organisatie en medewerkers staan ten dienste van
deze primaire taak.
Vertrouwd: Leerlingen en medewerkers kunnen veilig van/naar school en voelen
zich op hun gemak in het gebouw.
Leerlingen en medewerkers voelen zich veilig in de omgang met elkaar.
Zorgstructuur ondersteunt de leerlingen zodat zij een optimaal
leerproces kunnen doormaken.
Interconfessionele identiteit. Zorgen voor een klimaat van
vriendelijkheid, zorgzaamheid, respect en vergevingsgezindheid.
Modern: Ruim gebruik maken van de beschikbare ICT-middelen

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 5

 Integreren van eigentijdse aansprekende werkvormen in de klassikale
lesstructuur
Leeromgeving: Schoon, verzorgd en goed onderhouden gebouw.
Brede inzet van o.a. leerlingbegeleiding, ICT en Zorg.
Duidelijke afspraken en regels ter ondersteuning voor leerlingen en
medewerkers.
Met elkaar verantwoordelijk voor de naleving ervan.

Visie en Ambities:

Vanuit deze missie geven we ons werk vorm en formuleren we de ambities voor de
middellange termijn. Deze zijn vermeld in het school/jaarplan. Een van de belangrijkste op
het gebied van Onderwijs, welbevinden en resultaten is:
 ISW Hoogeland behoort in 2020 tot de beste scholen van Nederland.

Op basis van onze Westlandse leerling populatie en de na te streven kwaliteit en

verbeteringen in de school, zijn wij van mening dat Hoogeland weer zal kunnen behoren bij
de best presterende scholen van Nederland. We kijken breed in de school naar het
curriculum, de doorlopende leerlijnen, versterking van de kernvakken en ondersteuning.
Motivatie van leerlingen is een duidelijk aandachtspunt. Tevens worden nieuwe
ontwikkelingen die daarbij zouden kunnen helpen, o.a. op gebied van ICT, beproefd.

1.3 Visie op kunst- en cultuureducatie

1.3.1 Sectie Kunst en Cultuur

De sectie Kunst en Cultuur heeft onlangs gezamenlijk een visie op kunst- en cultuureducatie
opgesteld. De sectie Kunst en Cultuur bestaat uit:

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 6

Ashley de Jong docent Muziek (m/h/v) en CKV (h)
Sandra Bakker docent BV (m/h/v) en CKV (h/v) en
Marjolein Ammerlaan docent BV (m/h/v) en CKV (m) en trajectgroep
Petra Olsthoorn docent BV (m/h/v) en CKV (m/h) en trajectgroep
Job Bos docent BV (m/h/v) en CKV (v)
Johan van Wijk van Brievingh docent BV (h/v) en CKV (h/v)
Harry van den Berg docent BV (m/h/v) en geeft ook les op ISW GHL
Marianne Schnitger docent BV (h) en BV-examen (h/v)
Nienke Deelstra docent CKV (h/v) en KUA-examen (h/v)
Astrid Smalheer docent BV (h/v) en CKV (h/v) en Sectievoorzitter

Visie van de sectie K&C op kunst- en cultuureducatie:

‘Het begeleiden van de persoonlijke, culturele en kunstzinnige ontwikkeling van de leerling

op weg naar een zelfbewust en kritisch denkend jongvolwassene door het aanreiken van
verschillende kunstvormen en het laten beleven en ervaren daarvan.’

Daarbij willen we dat:

- Leerlingen plezier ervaren bij en belangstelling krijgen voor verschillende vormen
van Kunst & Cultuur.
- Leerlingen zich bewust worden van de zeggingskracht van Kunst & Cultuur.
- Leerlingen een verhaal kunnen vertellen door een kunstuiting.
- Leerlingen hun creativiteit ontwikkelen.
- Leerlingen een ruimere blik op de wereld krijgen en andere perspectieven kunnen
innemen.
- Leerlingen kunnen reflecteren op kunstzinnig werk- en cultuuruitingen.

Hiervoor is de inzet van de collega’s van

de kunstsectie nodig, niet alleen in de
reguliere lessen maar ook door
uitbreiding van activiteiten buiten de
reguliere lessen. Daarbij is uitbreiding
met gastdocenten, voor die
onderwerpen waar de sectie geen
expertise heeft, onontbeerlijk.

Ook collega’s buiten de sectie K&C en

directieleden kunnen een waardevolle
bijdrage leveren aan een gezond
cultureel milieu in de school. Buiten het
begeleiden van excursies valt te denken aan deelname (in organisatie) van culturele
activiteiten als musical, open podium en spotlight. Ook valt te denken aan het geven van
gastlessen en/of workshops in een discipline waarbinnen betreffende collega expertise
heeft.

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 7

1.3.2 Directie

De directie heeft onlangs in een managementbijeenkomst een visie op kunst- en cultuur

opgesteld. In de managementbijeenkomst waren aanwezig de directie leden en
afdelingsleiders van onze school:

Martijn Verweij locatiedirecteur

Peet van der Knaap adjunct-directeur
Ellen Waale adjunct-directeur
Hellenie van der Kruk afdelingsleider brugklas
Gaby Zwarts afdelingsleider mavo
Vincent Valster afdelingsleider havo onderbouw
Sabine Zandbergen afdelingsleider havo bovenbouw
(Vacature) afdelingsleider vwo onderbouw
Gert-Jan Weijer afdelingsleider vwo bovenbouw

Visie van de directie op kunst- cultuuronderwijs:

...................................................volgt nog

1.3.3 Relevantie op Curriculum.nu

Op curriculum.nu kunnen we een uitgebreide visie op het leergebied Kunst en Cultuur terug
vinden: https://www.curriculum.nu/voorstellen/kunst-cultuur/uitwerking-kunst-cultuur/

......Conclusie/ waar raken de visies elkaar/ waar kunnen we naartoe......?

Beschrijf in een alinea de visie van de school op cultuureducatie. Houd hierbij rekening met
de algemene visie van de school: voor het slagen van de uitvoering van je cultuurbeleid is
het belangrijk dat je visie op cultuureducatie logisch voortvloeit uit jullie algemene visie.

Sleutelvragen:
 Welk beeld hebben we van de leerling die onze school verlaat?
 Op welke wijze bevordert de schoolcultuur de gewenste vorming van de leerling?
 Hoe is cultuureducatie verbonden met onze algemene schoolvisie en identiteit?

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 8

1.4 Kerndoelen

Uitgangspunt van de sectie K&C op het gebied van kunst- en cultuureducatie zijn de
richtlijnen voor de kunstvakken opgesteld door het SLO. Het SLO geeft ons handreikingen
voor kunst en cultuur in de onderbouw van mavo/ havo en vwo, het verplichte vak CKV in de
bovenbouw mavo/ havo en vwo en het SE Kunst Algemeen (theorie) met Beeldende
Vorming (praktijk) in bovenbouw havo/ vwo.

In dit hoofdstuk wordt aan de hand van kerndoelen en eindtermen voor het leergebied K&C,
de huidige onderwijspraktijk op Hoogeland weergegeven, met als doel inzichtelijk te maken
op welke gebieden er voor Hoogeland nog ruimte is voor groei.

1.4.1 Kunst en Cultuur onderbouw: BV en Muziek

Voor onderbouw mavo, havo en vwo zijn de huidige te behalen kerndoelen binnen de
kunstvakken hetzelfde*. Bij ons op school betreft het dan de vakken Beeldende Vorming in
klas 1, 2 en 3 en het vak muziek in klas 1.

De nadruk ligt, binnen onze school, erg op kerndoel 48 en dan met name op de discipline
Beeldende Vorming, daar het vak muziek alleen in klas 1 gegeven wordt. In de kerndoelen 49
t/m 52 is nog veel ruimte voor ontwikkeling ten behoeve van het überhaupt behalen van
deze doelen. Het invullen van deze kerndoelen zal een verrijking betekenen voor de leerling
op individueel niveau en zal ook een enorme bijdrage leveren aan een gezond cultureel
milieu in de school, waarin iedere leerling en werknemer zich vrij voelt om receptief of actief
te kunnen genieten van kunst en cultuur. Het behalen van deze doelen zal ook een hoger
examengemiddelde met zich meebrengen in het keuze examenvak KUA/BV.

*Zie bijlage 1 in dit document of:

https://www.slo.nl/sectoren/havo-vwo/kunst-cultuur-havo/onderbouw/onderwijsdoelen/

De beschrijving van de huidige kerndoelen op het SLO worden steeds beknopter.

Daarentegen verwijst het SLO steeds meer naar de ontwikkelingen op curriculum.nu waar in
opdracht van OCW wordt gewerkt aan actualisatie van de kerndoelen van VO scholen*. De
kerndoelen worden hier ondergebracht in bouwstenen. De bouwstenen voor de
kunstvakken komen erg overeen met de genoemde vaardigheden produceren, presenteren,
kijken en luisteren, verslag doen van ervaringen en reflecteren in de huidige kerndoelen op
SLO.

*Zie bijlage 2 in dit document of:

https://www.curriculum.nu/voorstellen/kunst-cultuur/

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 9

 Omdat wij in de sectie nog veel ruimte
voor ontwikkeling hebben en werken aan
een nieuwe leerlijn, sluiten wij alvast aan
bij de ontwikkelingen op curriculum.nu
en gebruiken, voor het opzetten van onze
nieuwe leerlijn in de onderbouw, het
format van de bouwstenen*. In de
bouwstenen van curriculum.nu zijn voor
ons dezelfde ontwikkelpunten te noemen
als in de huidige kerndoelen op het SLO.
De nadruk ligt, binnen onze school, op bouwsteen 2 en 3. In alle andere bouwstenen is nog
ruimte voor ontwikkeling. We ontwikkelen onze leerlijn door in elke bouwsteen (sub)doelen
op te stellen.

*Zie bijlage 1 in het 2e document van dit Cultuur beleidsplan.

1.4.2 CKV bovenbouw

Voor het vak CKV stelt het SLO een duidelijk onderscheid in CKV voor mavo en CKV voor
havo/ vwo*1. Het PTA van mavo is vooral praktisch georiënteerd.........?..
Op havo/ vwo niveau wordt er in de eindtermen uit gegaan van 4 domeinen:

*1Zie bijlagen 3 in dit document of

https://www.slo.nl/handreikingen/vmbo/handreiking-
se-kunstckv-vmbo/

https://www.slo.nl/handreikingen/havo-vwo/
handreiking-se-ckv-hv/

1.4.3 Kunst Algemeen (KUA) met Beeldende Vorming (BV) als examenvak

Voor de examenklassen kan worden gekeken naar de handreikingen op het SLO* 1. In de

praktijk blijkt examenblad.nl*2 overzichtelijk en duidelijk genoeg.

*1 https://www.slo.nl/handreikingen/havo-vwo/tussenpaginas/handreiking-se-kunst-
algemeen-havo-vwo/

https://www.examenblad.nl/examen/kunst-algemeen-havo/2022/havo
*2

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 10

De exameneisen zijn erop ingesteld eenduidig te zijn en hebben verder geen plaats voor
interpretatie of invulling vanuit onze eigen visie.

1.5 Speerpunten op leerling-niveau.

 Iedere leerling heeft bij het verlaten van de school jaarlijks minimaal twee culturele
activiteiten buiten school ondernomen.
 Iedere leerling heeft jaarlijks de mogelijkheid gehad deel te nemen aan culturele
activiteiten binnen school met keuze uit minimaal 3 culturele activiteiten.
 Iedere leerling heeft de reële mogelijkheid succesvol deel te nemen aan het
examenprogramma KUA met als praktijk onderdeel keuze uit BV of Muziek als logisch
gevolg op een degelijk leerlijn BV en Muziek in de onderbouwklassen.
 ...................................
Dit zijn eigenlijk nieuwe speerpunten, dit is bij lange na niet de beginsituatie maar de
minimale gewenste situatie.

2. Kunst en Cultuur in ontwikkeling

Wanneer we de kerndoelen voor kunstvakken onderbouw (en de eindtermen van het vak
CKV in de bovenbouw op het SLO nader bestuderen) merken we op dat de kerndoelen
georiënteerd zijn op meerdere kunstdisciplines en ook zijn ingesteld op het ‘actief ‘,
‘receptief’ en ‘reflectief’ ervaren van kunst en cultuur. Vooral het receptief ervaren van
kunst en cultuur krijgt in de nieuwe bouwstenen nog eens hernieuwde aandacht. Bij CKV ligt
in de eindtermen juist de nadruk op het receptief ervaren van kunst en cultuur in de
verschillende disciplines. In de exameneisen van het vak KUA ligt de nadruk op kunst- en
cultuurhistorische contexten in de verschillende kunstdisciplines en in het examenvak BV
staat uiteraard het actief vervaardigen van beeldend werk voorop.
Het lijkt erop dat de huidige kerndoelen, eindtermen en exameneisen niet helemaal op
elkaar aansluiten en dit gegeven krijgt op curriculum.nu hernieuwde aandacht. Naast dat
hier de kerndoelen en eindtermen van de kunstvakken worden herzien, wordt er ook
opnieuw gekeken naar het examenprogramma.

Zorg dat je tijdens het schrijven van dit hoofdstuk steeds het onderscheid tussen receptief, actief en
reflectief op je netvlies houdt. Oftewel: maak onderscheid tussen de vier programmalijnen van
Westland Cultuurweb: Kunstkracht, -pracht, -kundig, -lokaal. Hoe verhouden de onderdelen zich tot

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 11

elkaar in de beginsituatie en de gewenste situatie? En wordt cultuur als doel of middel gebruikt? Tot
slot: gaat het om een brede of verdiepende kennismaking met kunst en cultuur.

2.1 Beginsituatie Hoogeland

Op ISW Hoogeland, een school met ongeveer 1800 leerlingen en 220 personeelsleden, wordt
‘hard gewerkt’ zoals dat in het Westland een goede gewoonte is. Presteren hoort daar bijna
automatisch bij. Deze Westlandse cultuur zien we in verschillende aspecten in onze school
terug. De lat ligt hoog in wat er bereikt moet worden en ontspanning wordt daarbij gezocht
in sport of feesten, waarbinnen ook vaak weer de nodige prestaties kunnen worden geleverd
(worden verwacht). In een cultuur van innovatie -vooral op het gebied van glas- en
tuinbouw- vergeten we wel eens wat er, naast hard werken, aan creativiteit bij komt kijken
om ontwikkelingen tot ontplooiing te kunnen brengen. We vergeten nog wel eens dat er
buiten sport en feesten ook andere manieren bestaan om ons te kunnen ontspannen en
vergeten daarmee hoe belangrijk het is om ons ook met kunstzinnige en culturele uitingen te
kunnen identificeren. Van de mogelijkheid om onszelf kunstzinnig of creatief te uiten wordt
slechts zelden gebruik gemaakt.
(hier moet ik nog even een positief einde aan breien)

Op de schoolsite staat nergens melding over het keuze examenvak KUA/BV op havo en vwo
Buiten een nieuwsberichtje over Spotlight of Musical wordt er niet gesproken over kunst- en
cultuur. Ook ín de school blijft kunst en cultuur voor een heel groot deel achter gesloten
deuren en gordijnen. Daarmee is de huidige zichtbaarheid van kunst- en cultuureducatie op
Hoogeland in kaart gebracht. Het cultureel milieu op Hoogeland is er niet een die erg ademt.

Niet veel leerlingen voelen zich uitgenodigd om zich kunstzinnig of creatief te uiten, voelen
geen ruimte dat dat kan en mag. De gemiddelde leerling hecht niet veel waarde aan
kunstzinnige creativiteit en heeft niet het idee dat het veel waardering oplevert. Ook niet
onder elkaar.

Genoemde gegevens merken we op in de attitude waarmee leerlingen in het algemeen het

vak BV, maar vooral ook het vak CKV benaderen. Leerlingen delen onderling niet zomaar hun
creatieve en/of kunstzinnige bezigheden en voorkeuren. Kunstzinnig of creatief zijn is niet
iets om trots op te zijn. Ook wordt er door leerlingen benoemd ‘dat ze er later toch niets
mee gaan doen’, wat impliceert dat (ook?) de kunstvakken alleen een voorbereiding op
latere werkervaringen betreffen en dus niet gezien worden als een bezigheid die ook in het
hier en nu, net als later náást werken, op persoonlijk vlak zeker iets voor ze kunnen
betekenen.

Na een aantal Covid golven met quarantaineperiodes merken we wel een toename in
aanmeldingen voor de Musicalgroep en Bandspace. Het is niet bewezen, maar het lijkt erop
dat leerlingen na een tijd van ontbering erg verlangen naar directe en persoonlijke
interactie. De behoefte om gevoelens creatief te kunnen uiten speelt daarin vast ook een
grote rol. Hiermee kunnen we in ieder geval toch vaststellen dat creativiteit en
kunstzinnigheid in leerlingen (mensen) leeft. Aan ons de schone taak deze uit een eventuele

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 12

sluimertoestand te doen laten ontwaken zodat er ten alle tijden plezier aan kan worden
beleefd. Niet alleen nu, na een tijd van ontbering, maar ook in de toekomst.

In onderstaande 6 paragrafen wordt de huidige onderwijspraktijk m.b.t. kunst- en

cultuureducatie op ISW Hoogeland uiteengezet.

2.1.1 Curriculum.

Leerlingen krijgen in de onderbouw 2 kunstvakken aangeboden. Het vak Beeldende Vorming

krijgen havo en vwo-leerlingen gedurende de eerste 3 jaar, en mavo gedurende de eerste 2
jaar, één blokuur per week. Het vak muziek krijgen de leerlingen alleen in de brugklas (m, h
en v) 1 uur in de week.

In de bovenbouw krijgen de leerlingen het verplichte examenvak CKV. Mavo in leerjaar drie
1 uur in de week, havo in leerjaar vier 2 uur in de week. Vwo krijgt in leerjaar vier 2 uur CKV
in de week en in leerjaar vijf 1 uur in de week.

De leerlingen kunnen kunst als examenvak kiezen in de vorm van Kunst Algemeen (theorie)
in combinatie met Beeldende Vorming (praktijk). Dit geldt voor havo en vwo. Mavo heeft
geen examen mogelijkheid in de kunstvakken.

In de volgende paragrafen wordt uiteengezet hoe de beginsituatie is met betrekking tot lesmethodes
en leerlijnen, activiteiten, voorzieningen en expertise.

2.1.2 Lesmethodes en leerlijnen.

Bij de vakken BV, Muziek en CKV wordt geen gebruik gemaakt van methodes van uitgevers.
Docenten ontwerpen bij BV en Muziek eigen lesmateriaal met behulp van PowerPoint,
Word, Lesson-up en andere apps zoals kahoot en mentimeter. Als leidraad gebruiken wij
zoals eerder genoemd de bouwstenen van curriculum.nu. Door in deze bouwstenen onze
eigen (sub)doelen in BV en Muzieklessen te noteren creëren we een leerlijn die aan de
kerndoelen van SLO (en straks Curriculum.nu) voldoet en een constructieve voorbereiding
geeft op de kunstvakken in de bovenbouw. Deze leerlijn*1 is nog onder constructie.

Bij het vak CKV maken we ook gebruik van materiaal wat we zelf als team ontwikkeld
hebben. Er zijn drie programma’s ontwikkeld voor respectievelijk mavo, havo en vwo.
Afgelopen jaren hebben er veel ontwikkelingen plaatsgevonden in het havo/vwo PTA van dit
vak. De eindtermen onder domein A en D hebben een eigen toets, de eindtermen onder
domein B en C zijn ondergebracht in een creatief proces welke in onderdelen getoetst
wordt. In het docenten team ontwikkelen we zelf het lesmateriaal en de toetsen. De PTA-
opdrachten zijn allemaal uitgeschreven in studiewijzers en worden in ELO-opdrachten
geplaatst. Voor de leerlingen is al het lesmateriaal incl. opdrachten terug te vinden in ELO
Studiewijzers. Voor docenten is er een CKV-archief*2 opgebouwd waarin alle informatie en

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 13

benodigdheden m.b.t. CKV terug te vinden zijn. De volgende stappen in de ontwikkeling van
CKV:
- Toetsing van de eindtermen aanscherpen door het formuleren van subdoelen.
- Onderscheid in havo- en vwo-niveau op lesinhouden en toetsing.

Ook bij het examenvak BV wordt gewerkt met eigen lesmateriaal. De praktijk opdrachten
vinden aansluiting bij de behandelde theorie in het KUA-programma en behelzen allen een
presentatie en reflectie.

Het examenvak KUA, tot slot, maakt wel gebruik van een methode van een uitgever. De
methode ‘Bespiegeling’ sluit 100% aan op het examen en is daarmee de beste voorbereiding
daarop. De verschillende kunstdisciplines worden in samenhang met elkaar gepresenteerd.
De stof is geschreven vanuit tijdvakken en invalshoeken zoals die genoemd worden in het
examenprogramma.

*1 Zie bijlage 1 in het 2e document van dit Cultuur beleidsplan.

*2 CKV Archief

2.1.2 Kunstkracht: Activiteiten ACTIEF. (of in tekst of in tabel: keuze maken)

In de lessen BV wordt er veel aandacht besteed aan praktische opdrachten.

2.1.3 Kunstpracht: Activiteiten RECEPTIEF.

Beschrijf welke losse activiteiten er op het gebied van cultuureducatie in de school zijn. Denk aan
cultuureducatie in projecten, uitstapjes, combinaties met andere leergebieden en culturele
hoogtepunten van het schooljaar waarbij professionele instanties een rol spelen.

2.1.4 Kunstlokaal: Activiteiten.

Beschrijf welke activiteiten in de directe omgeving van de school plaats vinden. Contact met
aanbieders/ partners?

2.1.5 Kunstkundig: Expertise.

Beschrijf welke expertise de school in huis heeft ten behoeve van cultuureducatie. Denk aan
expertise bij teamleden, samenwerking met buitenschoolse partners en expertise bij ouders.

2.1.6 Vakoverstijgend werken.

In hoeverre wordt er op school vakoverstijgend gewerkt? Welke vakken werken samen en waarin
komt dit tot uiting?

2.2 Gewenste situatie.

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 14

In een gezond cultureel milieu zouden leerlingen zich vrij voelen in waar ze van willen
genieten of waarin ze zich willen uiten. En dan niet om de prestatie – al is het soms
razendknap wat leerlingen kunnen op kunstzinnig gebied – maar gewoon omdat het bij ze
hoort. De kans dat leerlingen zich gelukkiger voelen is dan zeker aanwezig. Een leerling die
lekker in zijn vel zit staat ook weer meer open voor (andere) ontwikkelingen. Ook kunst en
cultuur zelf hoort (ongedwongen) inzichten op te leveren in het leven en de maatschappij.
Wanneer kunst en cultuur niet ademt krijgen die inzichten geen kans.
...........................................?....enz...?

Beschrijf specifieke doelen en speerpunten ten aanzien van cultuureducatie. Voorbeelden

van mogelijke doelen en speerpunten zijn:
 De landelijke kerndoelen.
 Exameneisen/eindtermen van de kunstvakken.
 Het model voor 21st century skills.
 Het model voor creativiteitsontwikkeling van de University of Winchester. Volledig
rapport: hier. Link??
 De acht intelligenties van Gardner.

Zorg ervoor dat je doelen logisch voortvloeien uit de visie op cultuureducatie. Staat in je visie
dat jullie je richten op het ontwikkelen van creativiteit? Gebruik van het Winchester model,
etc. Zie dit als de concretisering van je visie op cultuureducatie.

2.2.1 Omschrijving gewenste situatie.

Geef een algemene beschrijving van de gewenste cultuureducatie bij jullie op school. Geef hierbij ook
aan of cultuur als doel en/of als middel wordt gebruikt, en wat het bereik/verankering van
cultuureducatie is: breed (kennismaken met zoveel mogelijk aspecten van cultuur) of verdiepend
(volgens een vooropgezet plan een bepaalde ontwikkeling nastreven in een of meer disciplines).

In de volgende paragrafen wordt uiteengezet welke veranderingen er nodig zijn om de gewenste

situatie te bereiken op het gebied van lesmethodes en leerlijnen, activiteiten, voorzieningen en
expertise.

2.2.2 Omschrijving kloof beginsituatie en gewenste situatie.

Schrijf een paragraaf waarin je expliciet maakt welk gat er tussen de beginsituatie en de gewenste
situatie is. Ga hierbij nog niet in op specifieke activiteiten om het gat te overbruggen, maar schets
wel aan welke factoren gewerkt moet worden. Je kan hiervoor het onderstaande schema gebruiken
(format Excel voor onder-, midden- en bovenbouw).

ONDERBOUW
DISCIPLINE KUNSTPRACHT KUNSTKRACHT KUNSTLOKAAL KUNSTKUNDIG
MUZIEK Beginsituatie
Gewenste situatie
LITERATUUR Beginsituatie
Gewenste situatie
BEELDENDE KUNST Beginsituatie
Gewenste situatie

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 15

 DANS Beginsituatie
Gewenste situatie
THEATER/DRAMA Beginsituatie
Gewenste situatie
(NIEUWE) MEDIA Beginsituatie
Gewenste situatie
ERFGOED Beginsituatie
Gewenste situatie
MEDIAWIJSHEID Beginsituatie
(OVERKOEPELEND)
Gewenste situatie

2.3 Doelen om de gewenste situatie te bereiken.

Formuleer de concrete doelen die je helpen om het gat tussen de huidige en de gewenste situatie te
overbruggen. Gebruik als basis hiervoor dit schema, en formuleer per verandering hoe je dit gaat
doen. Hierbij ga je dus in op actief/receptief/reflectief, welke leerlijnen, welke excursies, welke
disciplines. Hoe ziet cultuureducatie er over 10 jaar concreet uit?

DISCIPLINE VASTHOUDEN VERMINDEREN VERSTERKEN VERNIEUWEN

Muziek
Literatuur
Beeldende kunst
Dans
Theater/Drama
Erfgoed
Mediawijsheid
(overkoepelend)

Toets deze doelen bij de directie. Hierop baseer je straks je plan van aanpak. De hoofdlijnen van het
actieplan schets je hier. In hoofdstuk 6, het actieplan zelf, hoef je dan alleen nog maar in te gaan op
wie wanneer welke actie uitvoert. (toch een overzicht van maken?)

3. Organisatie en taakverdeling
3.1 De ICC’er.
Specificeer hier hoeveel taakuren je krijgt en hoe je die in gaat zetten. Ga ook in op overlegstructuren
(hoe vaak overleg je met de directie, hoe vaak met het team, en welke agendapunten breng je naar
voren?). Je hoeft de vergaderagenda’s niet concreet uit te werken, maar wel over welk onderdeel
van het cultuurplan je overleg voert.

 doelstellingen van cultuureducatie onder woorden brengen

 het schrijven van een beleidsplan voor cultuur op school

 uitzetten en bewaken van de leerlijn cultuureducatie

 zorgen voor leerlijnen, samenwerking en afstemming

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 16

  cultuurdossier voor de doorgaande leerlijnen stimuleren

 overzicht hebben van het cultuurbeleid van de overheid

 budget voor cultuureducatie opstellen, beheren en bewaken

3.2 Taakverdeling.
Specificeer de taakverdeling van het cultuurbeleid. Dat kan met onderstaand schema, maar ook met
een overzicht van taken per functie of rol. Je kunt een splitsing maken in eindverantwoordelijk en
meedenkend. Worden ouders of culturele partners actief betrokken? Neem hen hier dan ook in op.
Zie: Dossier ICC LKCA, hoofdstuk 21.

TAAK ICC’ER DIRECTIE TEAMLEDEN

Beleidsontwikkeling
Coördinatie op schoolniveau
Uitvoering op bouw- of groepsniveau
Deelname aan netwerken
Contacten met de culturele omgeving
Contacten met externe adviseurs
Deskundigheidsbevordering team
Financiële planning
Fondsenwerving
Financiële verantwoording
Interne communicatie
Externe communicatie
Evaluatie

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 17

4. Geldbronnen
Specificeer de inkomsten en de uitgaven. De genoemde bronnen en uitgaven zijn voorbeelden – je
kunt alles vervangen en weghalen, zodat het een specifieke situatie van jouw school wordt. Zorg
ervoor dat de inkomsten de uitgaven dekken, en dat je een bestemming hebt voor al je middelen.
Heb je te weinig geld voor de plannen? Ga dan, eventueel in overleg met de directie en/of Westland
Cultuurweb, op zoek naar aanvullende financieringsmogelijkheden. Werk uit hoe je dit gaat doen.

4.1 Inkomsten
BRON € AANDACHTSPUNTEN
Lumpsum
Prestatiebox x aantal leerlingen
Culturele fondsen
Sponsoring
Incidentele acties
Ouderbijdrage
Overig

TOTAAL

4.2 Uitgaven
Uitgaven € AANDACHTSPUNTEN
Kunstkracht
Kunstpracht
Kunstlokaal
Kunstkundig
Bibliotheekabonnement
Methodes
Incidentele uitgaven (onderdelen die
niet jaarlijks vastliggen, maar specifiek
voor dit jaar worden ingezet.
(Actieplan H6.)
Overig
TOTAAL

4.3 Totalen
BEGROTING €
Totale inkomsten
Totale vaste uitgaven
Totale incidentele uitgaven
Restant

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 18

5. Kwaliteitszorg en evaluatie

Beschrijf hoe en hoe vaak het cultuurbeleid wordt geëvalueerd en (indien nodig) wordt bijgesteld.
Daarnaast noteer je op grond van welke doelen of onderwerpen wordt geëvalueerd, en wie er bij die
evaluatie worden betrokken (teamleden/leerlingen/ouders/schoolleiding/culturele partners). Denk
hierbij aan het evalueren van de uitvoering en opzet van het cultuurbeleidsplan, maar ook aan het
evalueren van de resultaten bij de leerlingen.
De inhoud van dit plan dient succesindicator. Is het plan naar wens uitgevoerd? Dan is het geslaagd.
Worden de doelen op leerling-niveau behaald?
Duurzaamheid en borging

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 19

6. Actieplan

In hoofdstuk 2.3 heb je uitgewerkt welke disciplines je wilt vasthouden, verminderen, versterken en
vernieuwen, en hoe je dat wilt doen. Pak die doelen er weer bij, en vul nu in hoe je tot je gewenste
situatie gaat komen in concrete acties, per doel. Geef per doel aan of het op de korte termijn
(komend schooljaar), middellange termijn (over 2 jaar) of lange termijn (over 4 jaar of langer) bereikt
moet zijn. Splits grote doelen eventueel op in tussendoelen die je over meerdere termijnen
uitsmeert.

DOEL KORT LANG

Vul hier de doelen uit hoofdstuk 2.3 in

Maak nu een actieplan voor de twee termijnen, waarbij je korte termijn zeer specifiek is, en je
(middel)lange termijn globaler omschreven mag worden. Per jaar stel je je actieplan bij. Let erop dat
je kosten gedekt worden in je uitgaven in hoofdstuk 4.

6.1 Korte termijn (komend schooljaar)

Maak dit overzicht geschikt voor jouw persoonlijke aantal doelen en acties per doel; dit kunnen er
uiteraard meer of minder dan in dit overzicht zijn. Houd rekening met een realistisch aantal doelen in
het actieplan.

ACTIE WIE WANNEER KOSTEN

Doel 1: vul hier doel 1 in

Actie 1 om doel 1 te bereiken €
Actie 2 om doel 1 te bereiken €
Actie 3 om doel 1 te bereiken €

Doel 2: vul hier doel 2 in

Actie 1 om doel 2 te bereiken €
Actie 2 om doel 2 te bereiken €
Actie 3 om doel 2 te bereiken €

6.2 Toekomstmuziek.

ACTIE WIE WANNEER KOSTEN

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 20

 Doel 1: vul hier doel 1 in
Actie 1 om doel 1 te bereiken €
Actie 2 om doel 1 te bereiken €
Actie 3 om doel 1 te bereiken €

Doel 2: vul hier doel 2 in

Actie 1 om doel 2 te bereiken €
€

Actie 3 om doel 2 te bereiken €

Bijlagen
Bijlage 1

Voor het leergebied Kunst & Cultuur zijn in de wet vijf globale kerndoelen vastgesteld:

 48.  De leerling leert door het gebruik van elementaire vaardigheden de

zeggingskracht van verschillende kunstzinnige disciplines te onderzoeken en toe te
passen om eigen gevoelens uit te drukken, ervaringen vast te leggen, verbeelding
vorm te geven en communicatie te bewerkstelligen.
 49.  De leerling leert eigen kunstzinnig werk, alleen of als deelnemer in een groep,
aan derden te presenteren.
 50.  De leerling leert op basis van enige achtergrondkennis te kijken naar beeldende
kunst, te luisteren naar muziek en te kijken en luisteren naar theater-, dans- of
filmvoorstellingen.
 51.  De leerling leert met behulp van visuele of auditieve middelen verslag te doen
van deelname aan kunstzinnige activiteiten, als toeschouwer en als deelnemer.
 52.  De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk
van anderen, waaronder dat van kunstenaars.
Deze vijf kerndoelen gelden voor alle kunstdisciplines. Kortom het gaat om de
vaardigheden produceren, presenteren, kijken en luisteren, verslag doen van ervaringen en
reflecteren.
Je bent als docent zelf verantwoordelijk voor hoe je de kerndoelen inpast in de
onderwijspraktijk.

Bijlage 2

Bouwstenen (uitwerking in kennis en vaardigheden)

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 21

Titel van de bouwsteen Primair onderwijs
Maakstrategieën Leerlingen leren al spelend
experimenteren, creëren en
KC1.1
imiteren en krijgen inzicht in
eigen kunnen. Door het
oefenen van maakstrategieën
ontwikkelen zij artistiek-
creatief vermogen.
Lees meer
Denkstrategieën Leerlingen leren al spelend
KC1.2 artistieke uitingen te
onderzoeken en bevragen en
ontdekken daarmee de wereld.
Door het oefenen van
denkstrategieën ontwikkelen
leerlingen artistiek-creatief
vermogen.
Lees meer
Artistieke expressie
Leerlingen leren op een eigen
KC2.1
manier in een artistieke vorm
uitdrukking te geven aan
ervaringen, gevoelens en
ideeën. Ze verkennen het
specifieke van de kunsten om
in die 'taal' te communiceren.
Lees meer
Artistieke technieken en Leerlingen leren aangeboden
vaardigheden artistieke technieken en
vaardigheden gebruiken om te
KC3.1
creëren in (bewegend) beeld,
klank, woord en met spel en
beweging in relatie tot de
ruimte of omgeving.
Lees meer
Artistieke innovatie Leerlingen leren op creatieve
Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 22
Onderbouw VO
Leerlingen leren divergeren
en convergeren, buiten
bestaande kaders denken en
verbeeldingskracht te
gebruiken in een artistiek-
creatief proces. Ze leren
bewust maakstrategieën te
gebruiken.
Lees meer
Leerlingen leren artistieke
uitingen te bevragen,
onderzoeken, betekenis te
geven en te waarderen. Ze
leren bewust
denkstrategieën gebruiken
bij het analyseren en creëren
van artistieke uitingen.
Lees meer
Leerlingen leren zich op een
eigen manier in een
artistieke vorm uit te
drukken. Ze leren het
specifieke van de kunsten
gericht te gebruiken om de
zeggingskracht van eigen
werk te vergroten.
Lees meer
Leerlingen leren hun
artistieke repertoire te
verfijnen en vergroten en
leren bewuste keuzes te
maken om te creëren in
(bewegend) beeld, klank,
woord en met spel en
beweging.
Lees meer
Leerlingen leren
Titel van de bouwsteen Primair onderwijs
wijze eenvoudige
KC4.1
vraagstukken uit hun directe
omgeving onderzoeken. Ze
leren maak- en
ontwerpprocessen gebruiken
om originele oplossingen en
ideeën te bedenken.
Lees meer
Leerlingen leren eenvoudige
Kunst- en cultuurhistorische
vragen stellen over kunst- en
contexten
cultuurhistorische
KC5.1 onderwerpen. Ze maken
kennis met erfgoed en
onderzoeken genres, stijlen en
stromingen vanuit
verschillende disciplines.
Lees meer
Functies van kunst Leerlingen leren vanuit
verschillende perspectieven
KC6.1
naar kunst te kijken en
luisteren en daar eenvoudige
vragen over te stellen. Ze
maken kennis met enkele
functies van kunst en leren
deze waarderen.
Lees meer
Beleven van kunst Leerlingen maken kennis met
en leren deelnemen aan enkele
KC7.1
culturele en kunstzinnige
activiteiten. Ze delen
ervaringen, leren de waarden
en betekenissen hiervan
bespreken en ontdekken
voorkeuren.
Lees meer
Tonen en delen van eigen Leerlingen leren presenteren
werk wat ze gemaakt hebben, tonen
het product en het proces
Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 23
Onderbouw VO
vraagstukken op het
snijvlak van vakken vanuit
verschillende perspectieven
te onderzoeken. Ze leren al
makend problematiseren,
oplossingen te bedenken en
een standpunt in te nemen.
Lees meer
Leerlingen leren kunst- en
cultuurhistorische contexten
bevragen, onderzoeken en
begrijpen. Ze onderzoeken
erfgoed en analyseren
genres, stijlen en
stromingen in en vanuit
verschillende disciplines.
Lees meer
Leerlingen leren vanuit
verschillende perspectieven
kunst te onderzoeken en
bevragen. Ze leren een
onderbouwde mening te
geven over de betekenis en
functie van kunst en daarbij
vaktaal gebruiken.
Lees meer
Leerlingen leren deelnemen
aan verscheidene culturele
en kunstzinnige activiteiten.
Ze leren de waarden en
betekenissen hiervan
beargumenteerd te delen en
ontdekken voorkeuren.
Lees meer
Leerlingen leren keuzes te
maken hoe het product en/of
proces (tussentijds) te
 Titel van de bouwsteen Primair onderwijs Onderbouw VO

KC8.1 presenteren. Ze reflecteren

(tussentijds) aan anderen en
op het werk- en leerproces
leren reflecteren op het werk-
en delen hun inzichten met
en leerproces.
anderen.
Lees meer
Lees meer

Bijlagen 3

CKV Mavo

Het examenprogramma
De inhoud van het examenprogramma kunstvakken inclusief CKV is gericht op een brede
culturele en kunstzinnige vorming. De essentie is dat leerlingen culturele activiteiten
meemaken - ervaren - en eigen werk produceren en presenteren. Reflectie op culturele en
kunstzinnige activiteiten vindt plaats middels een vormvrij kunstdossier. Dat wil zeggen
dat het kunstdossier niet per definitie hoeft te bestaan uit een woordelijk verslag.

Het examenprogramma van kunstvakken inclusief CKV heeft voor alle leerwegen (bb, kb,
gl en tl) betrekking op de onderstaande eindtermen.

Exameneenheden

De kandidaat kan zich oriënteren op de eigen

KV/K/1Oriëntatie op
loopbaan en het belang van kunst en cultuur in de
leren en werken
maatschappij.

De kandidaat kan basisvaardigheden toepassen

KV/K/2 die betrekking hebben op communiceren,
Basisvaardigheden samenwerken en informatie verwerven en
verwerken.

KV/K/3 Culturele en De kandidaat kan zich een beeld vormen van

kunstzinnige het culturele en kunstzinnige veld door te
activiteiten kiezen voor en actief deel te nemen aan ten

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 24

 minste vier culturele en kunstzinnige
activiteiten die gerelateerd zijn aan
verschillende kunstvakken (beeldende
vorming, muziek, dans, drama).

Ten minste één kunstzinnige activiteit

resulteert in de productie en presentatie van
eigen werk.

De kandidaat kan zijn culturele en kunstzinnige

ontwikkeling inzichtelijk maken in een
KV/K/4 Reflectie en kunstdossier, waarvan de vorm door de school en
kunstdossier de leerlingen tezamen bepaald wordt. Hij kan
daarmee verslag doen van alle activiteiten die zijn
ondernomen en hij kan hierop reflecteren.

Al de bovenstaande exameneenheden worden getoetst in het schoolexamen. Het

examenprogramma kunstvakken incl. CKV kent geen centraal examen. Het volledige en
actuele examenprogramma (incl. preambule) is te vinden op www.examenblad.nl

Het examenprogramma beschrijft de inhoud. Hoe het wordt ingevuld is aan de school.

Scholen en leraren hebben de ruimte zelf inhoudelijke keuzes te maken bij de
concretisering van de eindtermen.

CKV Havo/ Vwo

Het examenprogramma

Domein A - Verkennen

1. De kandidaat kan de eigen ervaring met kunst, kunstzinnige

interesses, kennis van en opvattingen over kunst beschrijven, daarop
reflecteren en het resultaat daarvan gedocumenteerd vastleggen.
2. De kandidaat kan daarbij aangeven:

 Wat de eigen ervaring met kunst is geweest, welke kennis hij van
kunst heeft en wat zijn kunstopvattingen zijn;
 Hoe zijn ervaring, interesses, kennis en opvattingen m.b.t. kunst zijn
gevormd;

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 25

  Hoe zijn ervaring, interesses, kennis en opvattingen zich verhouden
tot die van anderen, onder wie zijn medeleerlingen.

Domein B - Verbreden

3. De kandidaat kan ervaringen met nieuwe kunstzinnige activiteiten die

worden aangeboden in een levensechte, professionele context,
beschouwen en waarderen.

4. De kandidaat kan inhoud, vorm en betekenis van uitingen in ten

minste drie kunstdisciplines vanuit een of meerdere van de volgende
dimensies beschouwen:

 Feit en fictie;
 Schoonheid en lelijkheid;
 Autonoom en toegepast;
 Ambachtelijk en industrieel;
 Amusement en engagement;
 Digitaal en analoog;
 Individueel en coöperatief;
 Traditie en innovatie;
 Herkenning en vervreemding;
 Monodisciplinair, multidisciplinair, interdisciplinair;
 Lokaal en globaal.

Domein C - Verdiepen

5. De kandidaat kan, individueel en/of in een klein team van

medeleerlingen, een artistiek creatief proces of een aspect daarvan
onderzoeken.

6. De kandidaat kan hierbij gebruikmaken van:

 Voor dit onderzoek of proces geschikte werkwijzen, in de vorm van

praktische activiteiten en beschouwend onderzoek;
 De voor dit onderzoek vereiste creërende en analytische
vaardigheden;
 Diverse bronnen in verschillende media;
 Zijn culturele omgeving.

7. De kandidaat kan hierbij gebruikmaken van de onder domein B

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 26

 opgedane kunsttheoretische en/of cultuurhistorische kennis.

8. De kandidaat kan de verkregen inzichten documenteren en

verantwoorden in een daartoe geëigende vorm, zoals een presentatie,
tentoonstelling, verslag, debat, beeld, film, performance.

Domein D - Verbinden

9. De kandidaat kan verbanden leggen tussen de in de domeinen A, B en

C opgedane ervaringen en inzichten met betrekking tot kunstzinnige
processen.

10. De kandidaat kan aangeven wat daarvan de betekenis is voor zijn

(verdere) kunstzinnige en culturele ontwikkeling.

11. De kandidaat kan deze reflectie toelichten in een daartoe geëigende

vorm; te denken valt aan een gesprek, een film, een presentatie, een
(digitaal) dossier of een combinatie van deze vormen.

Verschil havo en vwo

Het examenprogramma CKV is gebaseerd op de beschikbare studielasturen voor havo (120
slu) en voor vwo (160 slu). De examenprogramma's voor havo en vwo verschillen op twee
onderdelen.

Havo Vwo

De havoleerling kan De vwo-leerling kan inhoud,

inhoud, vorm en betekenis
van uitingen in ten minste
Domein B drie kunstdisciplinesvanuit
een of meerdere van de
aangeboden dimensies
beschouwen.
vorm en betekenis van
uitingen in ten minste vier
kunstdisciplines vanuit een
of meerdere van de
aangeboden dimensies
beschouwen.

Domein C De havoleerling maakt De vwo-leerling kan deze

gebruik van de onder kennis
domein B opgedane gebruiken, maar ook
kunsttheoretische en/of kritisch analyseren en

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 27

 Havo Vwo

cultuurhistorische kennis. contextualiseren.

Toelichting op domein B
Scholen, docenten en leerlingen kunnen eigen keuzes maken uit de disciplines:
architectuur, beeldende kunst en vormgeving, dans, film, muziek, nieuwe media, theater en
combinaties hiervan. Het verschil in aantal kunstdisciplines is gekoppeld aan het verschil
in de beschikbare studielasturen in havo en vwo, maar vooral ook aan het verschil in
moeilijkheidsgraad.

Cultuurbeleid ISW Hoogeland 2022 pagina 28