BALNEOLOGIJA
Klasfikacija mineralnih voda
1.
Balneoklimatologija predstavlja izucavanje prirodnih fizickig i
hemijskih cinilaca spoljasne sredine na ljudski organizam i
mogucnostima njihove primjene u medicisnke svrhe .
Balneologija je nauka o prirodnim banjskim lijecilistima koja
koriste mineralne vode u svrhu lijecenja i prevencije bolesti.
Balneoterapija predstavlja primjenu ljekovitih faktora u svrhu
prevencije i lijecenja.
Humana bioklimatoligja- djelovanje vremenskih stanja sposaljne
sredine na organizam
Glavni faktori koji koristi humana bioklimatologija su :
temperatura vazduha, prozracnost vazduha, suncevo zracenje,
vjetrovi, atmosferiski pritiska i elektricitet, vlaznost vazduha
PRIRODNI terapijski cinioci
Mineralne vode – BALNEOTERAPIJA
Blato – PELOIDOTERAPIJA
Jonizirajuci vazduh – AEROSOLTERAPIJA
Klima – KLIMATOTERAPIJA
Morska voda i vazduh – TALASOTERAPIJA
Ultraljubicasti zraci – HELIOTERAPIJA
Djelovanje prirodnih ljekovitih sredstava je
1. PREVENTIVNO (povecavaju otpornost organizma)
2. KURATIVNO (smanjuju ili otklanjaju patoloske promjene)
Lijecilista se razliku u zavisnosti od prirodnih sredstava pa
imamo BANJSKA I KLIMATSKA LIJECILISTA
Terapija u banjskim lijecilistima se provodi:
kupanjem u mineralnoj vodi, pijenjem m.vode, oblaganjem
peloidom ili peloidne kupke, inhaliranjem ljekovitih gasova.Dok
terapija u klimatskim lijecilista se provodi primjenom klimatskih
faktora krou aeroterapiju, helioterapiju, kupanje u morskoj
vodi...
2. Prirodne mineralne vode
Prirodna mineralna voda je voda koja potice iz podzemnog sloja
i izbija na povrsinu zemlje u vidu izvora, odlikuje se
karakteristicim organoleptickim osobinama i fizickohemijskim
sastavom i sadrzi najmanje 1000 mg/l cvrstih sastojaka i najvise 4
g/l CO2
Pravi se razlika izmedju :
1. PRIRODNE MINERALNE VODE 2. IZVORSKE VODE 3. TERMALNE
VODE
karakteristike prirodnih mineralnih voda :
-izvor vode je prirodan, vrelo zasticeno i uredjeno
-voda ima prehrambeno fiziolske ucinke
-sastav i temperatura ne smiju odstupati vise od 20%
-ne smije se voda tehnoloski obradjivati
-ne smije se dezinficirati
Izvorska voda se razlikuje od prirodne zbog mineralizacije tj ima
manje minerala
Termalne vode se zovu vode koje na izvoru imaju tempt. Iznad
20 stepeni bez obzira da li imaju ili ne mineralizaciju. Termalne
vode mogu biti hipoterme (21-34 C), izoterme (34-38 C),
hiperterme (preko 38 C)
Karakteristike mineralnih voda: ukupna mineralizacija (koju cine
anjoni, katjoni i nedisocirani molekuli) , jonski sastav (najvazniji
anjoni su Cl, Sulfati SO4, hidrokarbonati HCO3 ----- a najvazniji
katjoni su Na, Ca, Mg) , gasovi (radon) , mikroelemnti,
radioaktivnost, temperatura, ph ( kisela voda PH manji od 6,8,
neutralna pH 6,8 do 7,2, i alkalna pH preko 7,2) ,
elektroprovodljivost, boja, miris, ukus
Podjela vode prema porijeklu:
1. Vazodozne (poticu iz atmosferskih padavina - povrsinske)
2. Juvenilne (poticu iz usijane magme – dubinske)
3. Fosilne (zarobljene)
Vazodozne- povrsinske vode -nastaju od atmosferskih padavina
koje dospijevaju u plice ili dublje strukture stijena, usput se
zagriju, a rastvaraju mineralne materije i gasove koji se nalaue u
struktura kroz koje prolaze, i tako obogacene izlaze na povrsinu
kao izvor. Ove vode nisu stabilne ni po sastavu, ni temperature,
niti kolicine
Juvenilne – dubinske vode rezultat su magmatske aktivnosti,
razlikuju se od vadoznih voda po tome sto su stabilnog sastava,
konstantne tempt. I kolicine i obicno su toplije.
Fosilne - zarobljenje petrolejske vode
Ovu su ustvari vadozne vode kojima je zbog geoloskih zbivanja
cirkulacija bila prekinuta, te su ostale zarobljene pjescanim ili
sljukovitim slojevima, obicno se busenjem oslobadja ova voda u
obliku hipertermalnih mineralnih izvora, njihov vijek je
ogranicen. Ove vode prate nalaziste nafte pa ih jos zovu i
petrolejskim vodama
BOJA m. Vode
ukoliko je voda obojena znaci prisustvo odgovarajucih jedinjenja
i minerala u mineralnoj vodi:
-sivkasto zuta (od organskog sastava)
-crvenkasto crno smedja (zeljezo i mangan )
- crvenkasto zuta (od oksida zeljeza)
- zelenkasto zuta (od sulfata)
Ukus vode moze biti
slan zbog NACL,alkalan zbog ph preko 9 ,kiselkast zbog ph ispod
6 itd
3.
MAGNEZIJ
- po Quentinu na
1. grupa: vode koje sadrze vise od 1g/dm3 rastvorenih cvrstih
materija
(Hidrokarbonantne vode, sulfatne i hloridne vode)
2. grupa vode ciji su sastojci bioloski aktivniji u manjim
kolicinama
( sumporovite, jodne, arsenske , litijumske, gvozdjevite,
fluoridne)
3.grupa vode sa rastvorenim gasovima
( ugljenokisele vode, vodonik sulfidne h2s, radioaktivne vode)
4. grupa vode sa sadrzajem rastovorenih cvrstih materija manje
od 1g/dm3
(Akratotermne – divlje vode, akratopege)
Nacin primjene mineralnih voda je
- spoljna kupanjem (u kadama) (lokalne kupke- dio tijela, opste
kupke-cijelo) -unutra (pijenjem, inhaliranjem)
Nacini djelovanja na organizam :
1. Mehanicki 2. Termicki 3. Hemijski
1.Mehanicko djelovanje zasniva se na hidrostatskom pritisku, sili
potiska, hidromasazi i drazenju koznih receptora 2. Termicko
djelovanje: ispoljava se na kozi u vidu hiperemija, preraspodjeli
krvi prema periferiji, povecanje metabolickih procesa 3.
Hemijsko djelovanje: voda prolazi kroz kozu ulazi u krvotok i
tako djeluje na duge organe, najbolje se resorbuju materije koje
se rastvaraju u lipidima (radon, co2 itd.) Pijenje mineralne vode
djeluje na sekreciju i motilitet organa za varenja, izaziva brzi rad
zeludca i crijeva
Inhaliranje
m. Voda se primjejuje u vidu aerosola. Djeluju sekretolicki
( rastvara sekret)
Koirste se kod promjena gornjih disajnih puteva i promjena u
dusniku i bronhijama itd
Ispranje usta – vrsi se slanom, alkalnom ili ugljeno kiselom
vodom kod oboljena usne duplje i zdrijela
Orošavanje kod vaginalnih oboljenja , koristi se sulfidna,
radioaktivnina voda
Balneoloska reakcija je prolazno pogorsanje stanja bolensika
koje se javlja u toku banjskog lijecenja kod prijemjene mineralnih
voda u svrhu lijecenja i najcesce se javlja u prvoj sedmici lijecenja
i traje kratko
Reakcija moze biti opsta i lokalna
Opsta reakcija : nerevna razdrazljivost, malaksalost, lupanje srca,
nesanica
Lokalna reakcija : Bolovi u zglobovima i misicima i lokalna pojava
upale
Najjacu balneolosku reakciju daju sulfidne i radioaktivne vode
4. MINERALNE STONE VODE
-su uglavnom hladne vode koje povecavaju lucenje u zeludcu i
pospjesuju rad crijeva
i bezbojne su uz prisustvo gasnih mjehurica od pridonog ili
dodanog CO2
Zamucenost voda izazivaju: sitan pijesak, glina, gvozdje,
mangan...
Minerali
Zeljezo
-to je najvazniji oligo element
- neophodan je za: -izgradnju eritrocira, za stvaranje misicnog
pigmenta (mioglobina), i za stvaranje celijskih enzima koji
osiguravaju proces disanja
Vaznost zeljeza:
1.vrsi transport kiseonika do tkiva i organa 2. pospjesuje rast 3.
jaca odbranu organizma 4.sprecava zamor 5. utice na tonus koze
6.sprecava i lijeci anemiju
Dnevna potreba za zeljezom je 1,5 mg dok za trudnice 3 mg.
Simptomi anemije: nesvjestica, gubitak koncentracije,
pospanost, smanjene radnih sposobnosti
Deficit zeljeza (Fe) je najcesci deficit u ishrani i time moze biti
uzrkovona anemija (moze se lijeciti u banji GUBER).
Visak Fe je takodje toksican, moze da deponuje u tkiva.
-Fortifikacija (obogacivanje) je proces gdje se namirnicama
dodaje Fe npr fortifikacija zitarica.
ZINK
-kontolise i upravlja procesim izmjene materija u orgz. I ima
ulogu „saobracaja“ u orgzm
-ucestvuje u rastu i regeneraciji celija
-ucestvuje u produkciji hormona (testosterona)
-pomaze u lijecenju prostate
- pomaze u lijecenju nekih oblika sterilnosti i impotencije
KALCIJ
nalazi se u velikim kolicina u organizmu, najvise ga ima u kostima
Jonizirani kalcij (nevezan za krvne bjelancevine) ima brojne
funkcije;
-odrzava tonzs krvnih zila
-prenosenje nervnih impulsa
-ucestvuje u zgrusavanju krvi -ublazava nesanicu
-pospjesuje absorpciju Fe u crijevima
Izvori kalcija su: mlijeko i mlijecni proizvodi, kostunjavo voce,
mak, susam, kakao, soja, zeleno povrce...
Nedostatak kalcija dovodi do: osteoporoze, zubni karijes, slabu
otpornost na stres i alergije i sklonost ka nastanku upala
Magnezij je mineral cija optimalna dnevna potreba je do 350 mg,
a minimalnne dnevne potrebe su 200mg.
Uloga magnezija: pomaze rad srca, ucestvuju u formiranju kosti,
smiruje nerve, relaksira misice, usporava proces starenja...
Uzroci nedostatka Mg:
rast, trudnoca, povracanje, proljev, oboljenje bubrega, masna
hrana, prekomjerno znojenje, ishrana iskljuciva mlijecnim
proizvodima
Hrana koja je bogata Mg: zeleno povrce, grah, grasak, zitarice,
kostunjavo voce....
SELEN
-spada u antioksidanse -sprecava ili usporava starenje tkiva
-pruza zastitu od nastnka nekih tumora
- neutralizira djelovanje radikala koji su odgovorni za nastajanje
tumora i starenje organizma
Izvori selena su: crni luk, paradajz, tunjevina... (dnevna potreba
za selenom je 50-60 mikrograma
Nedostatak selena moze dovesti do vece smrtnosti od raka,
bolesti srca i mozdanog udara
HROM
-neophodan je u djelovanju insulina tj u metaboliuzmu
ugljikohidrata
Nedostatak hhroma: varira nivo secera u krvi, porast holesterola,
impotencija, gubitak snage kod sportasa
Djelovanje hroma:
-utice na metabolicke procese u orgz
-povecava izdrziljivost org
-pomaze u smanjejnu tjelesne tezine
- pomaze osobama koji zele postici idealnu tezinu
Kalij
-regulisanje ravnoteze vode -regulisanje krvnog pritiska
- sprovodjenje elektricnih impulsa do srca
Povecan unos je potreban kod povracanja i proljjeva
Hrana bogata kalijem: grah, mlijeko, voce, povrce
Unos 6g
6. LJEKOVITI GASOVI
- njihova primjena zasniva se na cinjenici da je CO2 liposolubilan
gas koji difundije kroz kozu i tako resporbovan ostvaraje dejstva
Za razliku od suhih kod ovih kupki nema dejstva hidrostatskog
pritiska i opstanosti od transmineralizacije
Provode se kao opste kupke u specijalnim kadama i lokalne
Opste kupke:
Slobodni gas CO2 dovodi se u specijalnu kadu u kojoj pacijent
sjedi ili lezi sa glavom vas domašaja gasa. Prije ulaska on se
adaptira lezeni u toj prostoriji desetak minuta, koza mora biti
suga prije ulaska u kadu.
Ugljendioksidna kupka traje 10-15 min, i po zavrsetku pacijent
ostaje lezeci jos 60 min. Normalna reakcija je snizenje krvnog
pritiska i pulsa.Povoljno uticu na kapilarnu cirkulaciju i funkciju
srca.
Indikacije za primjenu su:
-promrzline, oboljenja srcanog misica i koronarnih arterija, i
poremecaji periferne cirkulacije
Kontraindikacije su: Maligne bolesti, akutne infektivne bolesti,
sklonost krvarenju
Lokalne kupke
-koriste se plasticne kese koje su ispunjejne gasom
VODONIK SULFID H2S (sumpor vodonik)
-bezbojan gas, mirisa na pokvarena jaja
Dovodi do promjena u metabolizma u kozi, ugljenih hidrata,
poceva sekterciju lojnih i znojnih zlijezda, tkivno disanje,
smanjuje se krvni pritisak i poboljsava se periferne cirkulacija...
Indikacije za primjenu su oboljenje lokomotornog aparata,
neuroloska oboljenja, oboljenje KVS sistema, metabolicki
poremecaji (dijabetes)...
RADON
-gas bez boje ukusa i mirisa, hemijski inertan i liposolubilan gas
Dejstvo radona ispoljava se
-stimulisanjem fukcije nadbubrega
-Sedativnim djelovanjem na cns
-povecanom diurezom
-snizavanjem slobodnih lipida i lipoprroteina krvi
OZON
-gas plave boje karakteristicnog mirisa, jedan od najjcaih
prirodnih oksidanasa
U terapiji se koristi smjesa ozona i kiseonika u omjeru 5% kubnih
ozona i 95% kiseonika
Indikacije : Akne, Oboljenje koze, Opekotine, Herpes, Bolesti
arterija i vena...
Kontraindikacije: svjezi infarkt miokrada, trudnoca, hipertireoza,
alergija na azot
7.PELOIDOTERAPIJA
To su prirodni ljekoviti cinioci tla koji nastaju pod uticajem
geohidrloskih, bioloskih, hemijskih, klimatskih i drugih procesa
Terapija primjena peloida tj blada u lijecenju naziva se
PELOIDOTERAPIJA
Termin blato zamijenjen je latinskim nazivom FANGO, a termin
za terapijsku primjenu fanga je FANGOTERAPIJA
PELOIDI su geoloski stvoreni produkti iz neorganskih i organskih
materija koji mogu da se koriste za lijecenje u obliku kupanja ili
oblaganja. (Štraser i Godić)
-peloidi imaju visok toplotni kapacitet i malo toplotnu
provodljivost tj imaju sposobnost zadrzavanja toplote, sadrze
terapijske aktivne materije i zive mikroorganizme proizvodi truljenja biljaka. To su TRESET I ORGANSKO BLATO PODJELA PELOIDA PREMA PH
Neorganski peloidi sadrze razne vrste gline, krecnjak, pjesak i -ultrakiseli -kiseli -slabo kiseli –neutralni -slabo alkalne - visoko
laporac te soli iz mineralne vode. To su MINERALNI PELOIDI I alkalne
VULKANSKI PELOIDI PRIPREMA peloida
MULj nastaje na dnu plitkih vodenih bazena (jezera, rijeka...) peloid se vadi iz nalazista, oslobadja se stetnih primjesa kao sto
Peloidi se dijele na:
nastaje talozenjem glinenih cestitica, soli, organskih materija je kvarc, usitni se mehenackim putem tj prerade se. Peloid ne
!. PRIRODNE
SAPROPEL (mulj koji trune ili jezerski mulj) nastaje na dnu smije biti na zraku jer ce izgubiti vlaznost i koloidnost. Zreo
! VJESTACKE
SLATKOVODNIH jezera potounim truljenjem biljaka ali i zivotinja. peloid se ubacuju u mjesalicu gdje se dodaje mineralna ili
Prirodni peloidi nastaju talozenjem raspadnutih, trulih, gnjilih,
Proces se odvija duboko pod vodom bez prisutva kiseonika a u morska voda dok ne postane potpuno homogen
organskih i neorganskim materija u limanima, u lagunama mora i
prisustvu anaerbonih bakterija Primjenjuje se u vidu obloga ili kupki
slanih jezera, rijekama, mocvarama itd.
TRESET nastaje u mocvarama iz biljaka, tj talozenjem organskih Tehnike primjene: ćebe, plasticna folija, carsaf, blato debljine
Vjestacki peloidi su preradjevine peloida, to su prirodni peloidi
materija (nizih i vise biljnih i zivotinjskih organizama) i ovaj nekoliko cm, uvije se zeljeno mjesto
koji se prije upotrebe preradjuju i tako bitno promjene, najcesce
proces se odvija u prisutvu kiseonika (aerobno) a kasnije bez Peloid se drzi do 30 min, kad se skine otkloni se sarsaf sa blatom
se dodaje parafin
kiseonika (anaerobno) a ostali se stave istim redom i drze isto vrije da bi se izbjeglo
FANGO nastaje jada vruca sumporna voda ide iz velikih dubina i hladjenje
2 najpoznatija vjestacka peloida su PARAFANGO I PARAPELOID
rastavara slojeve zemlje i pretvra ih u blato Tempt je 42-44 C
-parafango predstavlja mjesavinu parafina i fanga, za aplikacije
a izvorski peloidi nastaju na izvorima sumpornih voda TERAPIJSKO DEJSTVo
se zagrijava u vodenom kupatilu, a tacka tolerancije je 60 C -
PODJELA PELOIDA PREMA MINERALIZACIJI -peloid siri krve sudove, povecava cirkulaciju krvi i limfe, dovodi
papeloid je mjesavina parafina i radioaktinvg bigra koji se
-nemineralizovane (sadrze manje 1g/l soli) do smanjejna bola i otika, regeneracije tlova, smanjuje spazam
priprema na isti nacin kao parafango
- slabo mineralizovane (1-15 g/l) misica itd.
- srednje minerl. (16-35 g/l) indikacije za peloid : reumatizam, povrede ili iscasenje zglobova,
8. PELOIDOTEPRAIJA 2
-visoko minerl (36-150 g/l) stanja posle preloma, sterilitet
-peloidi se klasifikuju prema
-prezasicene (vise od 300 g/l) kontraindikacije za peloid: maligni procesi, astma, akutne upale,
1. porijeklu 2. hemijskom sastavu 3, mineralizaciji 4. pH
srcana oboljenja, anemije...
1. Prema porijeklu ih dijelimo na : organske (bioliti), neorganske
(abioliti) i organsko neorganske
Organski peloidi sadrze preko 10% organskih materija, oni su