Ölçme Tekniği Uygulama Kısım B

UYGULAMA KISIM - B

Soru 1: Fiziksel değiĢken değerini, eĢdeğer elektrik sinyallerine dönüĢtüren cihazlara (1)……Transduser………denir.
Venturi ilkesine göre (2)….Basınç…. ile (3)……Hız…… ters orantılıdır. (4)……Isınım Pironometresi………….., ıĢınım
metodu ile sıcaklık ölçümünü yapan cihazlardır. Uzunluk, hacim, basınç, elektrik direnci, potansiyel fark, renk değiĢimi ve
yüzeylerin ıĢınım Ģiddetleri termometrik özelliklerdir. Bu termometrik özellikler kullanılarak çeĢitli (5)…Sıcaklık.. ölçerler
geliĢtirilmiĢtir. Bimetal teller (6)……Sıcaklık……… kontrolü için de kullanılırlar. Yarı iletken malzemeden yapılan
termistorlerin elektrik direnci, bir çok metal malzemenin aksine sıcaklıkla (7)…azalır….. Pratikte (8)……Pirometre……
olarak adlandırılan temassız tip sıcaklık ölçerler, cisimlerden yayılan ısıl ıĢınımın tespitine dayanır. Isıl çiftlerin türleri (9)
kullanılan elemanın malzemesine göre değiĢir. Farklı metaller ile oluĢturulan eklemlerde meydana gelen sıcaklık farkı
(10) elektro motor kuvveti oluĢturur. IĢınım metodu ile sıcaklık ölçümünü yapan cihazların genel olarak (11) pirometre
denir. (12) Termistörlerde sıcaklıkla elektriksel direnç değiĢimi doğrusal değildir ve sıcaklığın artmasıyla direnç azalır.
PT100 ve NI100 kullanımı en yaygın olan (13) direnç termometreleri olduğu söylenebilir. Termostatik vanalarda
Ģofbenlerde (14) bimetal termometre kullanılmaktadır. (15) Gaz ve sıvı basınç termometreleri ile ideal gaz
termometresinin arasındaki temel fark bu tip termometrelerin ideal gazdan baĢka herhangi bir sıvı, gaz veya sıvı-buhar ile
doldurulmuĢ olmasıdır. (16) Sıvı genleşmeli cam termometrenin temel çalıĢma prensibi, hazne içindeki sıvının,
sıcaklıkla geniĢleyerek kılcal boru içinde yükselmesidir. AkıĢ kaplarında, silindirik kapların altına çılan deliklerden
akıĢkanın (17) boşalma zamanına göre viskozite belirlenir. Pozitif yer değiĢtirme metodunda devir sayısı ölçülerek (18)
debi kümülatif olarak ölçülür. Savak açık kanallarda (19) debi ölçümünde kullanılmaktadır. AkıĢkanın hacimsel debisinin
akıĢkanın geçtiği kesit alana oranı akıĢkanın (20) ortalama hızını verir. Ölü ağırlık test cihazı basınç ölçerlerin (21)
kalibrasyonu için kullanılır. Piezoelektrik, kristal yapıdaki cisimlerin kendilerine dıĢarıdan uygulanan basınç miktarı ile
orantılı olarak (22) elektrik üretme özelliği olarak da açıklanabilir. Elastik elemanlı basınç ölçerlerde, (23) stain gage,
doğrusal değişimli diferansiyel transformatörler ve kapasitör elektrik sinyalinin elde edilmesinde kullanılmaktadır.

Soru 2: Bir binanın tepesindeki ve dibindeki atmosfer basınçları sırası ile 720 mmHg ve 765 mmHg olarak ölçülmüĢtür.
Buna göre binanın yüksekliği yaklaĢık kaç metredir. (ortalama hava yoğunluğu 1,18 kg/m3) (ortalama civa yoğunluğu
13600 kg/m3)
Çözüm:
( )
518.64 m

Soru 3: ġekildeki kuyu tipi manometre ile P basıncı ölçülmektedir. Manometre içerisindeki sıvının yoğunluğu
, sıvının yüksekliği h=1400 mm ve atmosfer basıncı P a=1bar olduğuna göre ölçülen P basıncı kaç Pa’dır? Bu
basıncın 10 cm2 alana uygulayacağı kuvvet kaç daN’dır?

Çözüm:

4 + a
4 a
F 4 N 4 N
𝐅 𝟏𝟒 𝟐 𝐝𝐚𝐍

Soru 4: Suyun hız ve debisini ölçmek amacıyla kullanılan eğik bir venturimetre için aĢağıdaki veriler ıĢığında 1 nolu
kesitteki hız ve debiyi kayıpları ihmal ederek hesaplayınız. ( h = 30 cm; d1 = 40 mm; d2 = 15 mm ) ( ρciva = 13600 kg/m3;
θ = 300 )

Çözüm:
1 V1 V
+ + z1 + + z
ρ ρ

1 V V1
+ (z1 z )
ρ

1 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

Ölçme Tekniği Uygulama Kısım B

1 + 1 + +
1 ( 1) +
( 1) + V V1
+( 1 )

V V1

V V1

Süreklilik denkleminden;
V1 1 V
4
V1 V
4 4
V V1
( V1 ) V1

V1

4
̇
4
̇

Soru 5: Bir bakır-constantan termokupl’ın kalibrasyonu sonucu elde edilecek kalibrasyon eğrisi aĢağıdaki eğrilerden
hangisi olabilir.

Y=4ln(x)+8, Y=ex+8, Y=sin(x)+8, Y=20x+8

Soru 6: AĢağıda basit Ģekilleri verilen cihazların isimlerini ve kullanım amaçlarını ve çalıĢma mantığını Ģekillerin altına
yazınız.

Manyetik Debi Ölçer: AkıĢkan debisinin ölçümünde Ultrasonik Debi Ölçer: AkıĢkan debisinin ölçümünde
kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız. kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız

Diyaframlı Manometre: Basınç ölçümü için kullanılır. Rotametre: AkıĢkanların hızının ölçümünde kullanılır.
Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız.

2 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

Türbin Tipi Debi Ölçer: AkıĢkanların hızının Bourdon Tüplü Manometre: Basınç ölçümünde
ölçümünde kullanılır. Çalışma mantığı için ders kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız.
notlarına bakınız.

Bridgman Basınç Ölçer: Basınç ölçümünde kullanılır. Ventürimetre: AkıĢkanların hızının ölçümünde
Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız. kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız.

Kanatlı anemometre: AkıĢkanların hızının ölçümünde Ölü Ağırlık Test Cihazı: Basınç ölçerleri kalibre etmek
kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız. için kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına
bakınız

Sıcak levha anemometre: AkıĢkanların hızının Elektrik Direnç Termometresi veya Isıl Çift: Sıcaklık
ölçümünde kullanılır. Çalışma mantığı için ders ölçümünde kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına
notlarına bakınız. bakınız

Isıl Çift: Sıcaklık ölçümünde kullanılır. Çalışma Akış Kapları: AkıĢkanın viskozitesinin ölçümünde
mantığı için ders notlarına bakınız kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız

3 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

Ölçme Tekniği Uygulama Kısım B

Toplam Işınım Pirometresi: Sıcaklık ölçümünde Optik Pirometre: Sıcaklık ölçümünde kullanılır.
kullanılır. Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız Çalışma mantığı için ders notlarına bakınız

Soru 7: Bir otomobil fabrikasında çalıĢıyorsunuz. Fabrikada bir motor test ünitesi var. Burada, otomobillerde
kullanılabilecek motorların, güç, moment ve verimleri motor devirlerine göre ölçülebiliyor. Sizden ise bu test ünitesine
motorun ekzosundan atılan enerji büyüklüğünü ölçmeniz isteniyor. Nasıl ölçersiniz?

Araştırın

Soru 8: A’deki Basınç=Durma Basıncı, B’deki Basınç=Statik Basınç, A’daki Basınç – B’deki Basınç=Dinamik Basınç

Soru 9: Bir boru hattında basınç, 250 kPa ile 800 kPa arasında değiĢmektedir ve bu boru hattında basınç ölçümü yapmak
için en ucuz ve doğru ölçüm yapabilecek bir basınç transduseri seçmeniz istenmektedir. Buna göre ihtiyaçlarınıza göre
aĢağıdaki tabloda verilen cihazlardan hangisini seçerdiniz. Açıklayınız.

No Ölçüm aralığı Doğruluk Fiyat Analiz / Seçim

1 0.2...........1 MPa %1 1250 TL
2 300...........800 kPa %0.5 1450 TL Ölçüm Aralığı Uygun Değil 250 kPa<300 kPa
3 1............5 mSS %0.25 2050 TL Ölçüm Aralığı Uygun Değil 5 mSS (50 kPa) <800
4 0.1...........2 mSS %0.75 1900 TL Ölçüm Aralığı Uygun Değil
kPa 2 mSS (20 kPa) <800
5 10...... ........850 kPa %1.5 1600 TL kPa
6 4 bar..............10 bar %1 1550 TL Ölçüm Aralığı Uygun Değil 4 bar (400 kPa) >250 kPa

Soru 10: Bridgman basınçölçer ile 10 kbar basınçta 2Ω’luk, 30 kbar basınçta ise 3 Ω’luk direnç elde edilmiĢ ve bu okunan
direnç değerlerine göre cihaz kalibre edilmiĢtir. Bridgman basınç ölçer ile 3.5 Ω’luk direncin okunduğu andaki basınç
değeri kaç Pa’dır? R=Ro[1+k(P-Po)]
Çözüm:
+ ( a a)
1 1
a
1
+ a 1( a)
1
+ a 1( a)

Soru 11: Uçaklarda hızın ölçülmesinde kullanılan pitot tüpünde statik basınç 0.7 bar durma basıncı ise 2 bar olarak
ölçülmüĢtür. Yapılan ölçüme göre; a) uçağın hızı kaç km/h dır? Uçağın yüksekliği kaç m’dir? (ortalama hava yoğunluğu
1.18 kg/m3)
Çözüm:

4 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

 V
+

V
a a+
1
V 4 4

a a

Soru 12: Kesit alanı 10 cm2 olan bir borudan akan su 3000 dm3 hacme sahip tankı 4 dakikada doldurduğuna göre suyun
ortalama hızı kaç m/s’dir?
Çözüm:
AkıĢkanın hacimsel debisinin kesit alanına bölünmesiyle akıĢkanın ortalama hızının bulunabileceği bilinmektedir. Bundan
dolayı ilk olarak akıĢkan debisinin bulunması gerekmektedir. Hesaplanması istenen hızın birimi m/s olduğundan akıĢkanın
hacimsel debisinin m3/s olarak hesaplanması gerekmektedir.
( )
̅ 1
4 a 4( )
̅ 1 1
V
( )
-3
Soru 13: Bir kanaldan saatte 3600 kg akan 10 μg.mm yoğunluğuna sahip akıĢkanın hacimsel debisi kaç L/s’dir?
Çözüm:
1
̇
1 1
̇
̅ 1
( ) ( )

Soru 14: GeniĢ kesitinin çapı 6 cm, dar kesitinin çapı 3 cm olan orifis metrede basınç farkı 0.02 bar olarak ölçülmüĢtür.
Orifismetrenin düzeltme katsayısı CD=0.6 olduğuna göre, 1200 μg/cm3 yoğunluğa sahip akıĢkanın debisi kaç L/s tır?
Çözüm:

( 1 )
V √
( )

( a)
V √
( ( ) )

V
̇ V 4 ( )
̇
Soru 15: Düzeltme katsayısı bilinmeyen bir lülenin geniĢ kesitinin çapı 12 cm, dar kesitinin çapı 8 cm dir. Lüleden 10
m3/h hacimsen debide akıĢkan geçerken basınç farkı 0.05 mSS olarak ölçülmüĢtür. Bu durumda Lülenin düzeltme katsayısı
CD kaçtır? ( )
Çözüm:

V ( )
4 4

5 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

Ölçme Tekniği Uygulama Kısım B

( a)
√
( )

Soru 16: a + V , Burada E gerilim, a, b ve n denklem sabitleri, V, akıĢ kanın hızıdır. Bu denklem hangi ölçü
aletinde hız ölçümü için kullanılmaktadır? Denklem sabitleri neye göre değiĢir?
Sıcak tel ve sıcak levha anemometresinde kullanılmaktadır. Denklem sabitleri kullanılan proba göre değiĢmektedir.
Soru 17: Avara sıcaklık ölçeğine göre suyun donma sıcaklığı -0.1 A kaynama sıcaklığı ise 1.9 A olarak tanımlanmıĢtır.
Avara sıcaklık ölçeğine göre 3.6 A ölçülen sıcaklık Kelvin sıcaklık ölçeğine göre kaç K’dir?

Çözüm:

( )
+ ( )
( )
Soru 18: T=Tref[P/Pref] eĢitliği hangi tip sıcaklık ölçer ile sıcaklık ölçümünde kullanılmaktadır. 100 kPa referans
basıncında sıcaklık 0 ℃ olduğuna göre, 150 kPa basıncın oluĢtuğu sıcaklık kaç ℃’dir?
Çözüm:
Ġdeal gaz termometresi.
a a

Soru 19: Bir elektrik direnç termometresinde direnç sıcaklığa bağlı olarak aĢağıdaki gibi değiĢmektedir. Bu direnç
termonetresi ile beĢ farklı sıcaklık değeri ölçülüyor. Bu ölçümlerden elde edilen direnç değerleri aĢağıdaki tabloda
verilmiĢtir. Tabloya ölçülen sıcaklık değerlerini yazınız.
+ (
EĢirliklerde ;
: Referans sıcaklığı [100 ℃]
: Direnç elemanının sıcaklığındaki direnci [50 mΩ]
: Direnç elemanının direncinin sıcaklıkla değiĢimi katsayısı [200 μΩ/K]
Direnç değeri [Ω] 20 mΩ 40 mΩ 50 mΩ 60 mΩ 70 mΩ
Sıcaklık [℃] -150 50 100 150 200

Çözüm:
1
+ ( )

1
+

Soru 20: Sıcaklıkla direnci değiĢen bir termistörde, 10℃ sıcaklıkta, elektriksel direnç 40 mΩ, 50℃ sıcaklıkta, elektriksel
direnç 20 mΩ olarak ölçülerek kalibrasyon yapılmıĢtır. Kalibrasyonun ardından sıcaklık ölçümü yapıldığında, elektriksel
direnç 32mΩ olarak ölçülmüĢtür. Ölçülen sıcaklık kaç ℃’dir?
Çözüm:
Termistörlerde direncin sıcaklıkla değiĢimi aĢağıdaki eĢitlikteki gibidir.

[ ( )]

sıcaklığı, 10℃ ve direnci 20 mΩ olarak alınırsa, 50℃ sıcaklık değeri için direnci veren eĢitlik aĢağıdaki hali alır.

4 [ ( )]

[ ( )]

( ) ( 4 )

6 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN

 + ( ) + ( )
4

4
+ ( )
4

7 Dr. Muhammet ÖZDOĞAN