تذکره هزار مزار عیسی جنید شیرازی تصحیح نورانی وصال

‫ﺗ ﺬ ﮐ ﺮ ه ﻫ ﺰا ر ﻣ ﺰا ر‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ) ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي (‬
‫ﻧﺎﺷﺮ ﭼﺎﭘﯽ‪:‬‬
‫ﺷﯿﺮاز‬
‫ﻧﺎﺷﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 5‬از ‪251‬‬ ‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬
‫‪5‬‬ ‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ‬
‫‪25‬‬ ‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‬
‫‪25‬‬ ‫ﻣ ﺸ ﺨ ﺼ ﺎ ت ﮐﺘ ﺎ ب‬
‫‪25‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻓﺼﻮل و اﺳﺎﻣﯽ‬
‫‪35‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺼﺤﺢ‬
‫‪35‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪35‬‬ ‫ﻣ ﺨﺘ ﺼ ﺎ ت ﮐﺘ ﺎ ب و ﮐﯿ ﻔﯿ ﺖ ﺗ ﺼ ﺤﯿ ﺢ‬
‫‪41‬‬ ‫ﻧ ﺎ م و ﻧ ﺴ ﺐ ﻣﺘ ﺮ ﺟ ﻢ‬
‫‪50‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪50‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪50‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪53‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪62‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪62‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪66‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اول‪ :‬ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫‪66‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪68‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ‪:‬‬
‫‪69‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺻﻐﯿﺮ‬
‫‪69‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم‪:‬‬
‫‪70‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎزﯾﺎر‬
‫‪70‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻤﺮو اﺻﻄﺨﺮي‬
‫‪70‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪70‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪71‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﻮﻓﯽ‬

‫‪71‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﻨﻔﯽ‬
‫‪72‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ذر ﺟﻨﯿﺪ ﮐﺜﮑﯽ ﺻﺪﯾﻘﯽ ﺻﻮﻓﯽ‬
‫‪73‬‬ ‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﮐﺜﮑﯽ ﺻﺪﯾﻘﯽ‬
‫‪73‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪74‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع‬
‫‪74‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫‪74‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎرﺗﺎﻧﯽ‬
‫‪74‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺒﺎز‬
‫‪74‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻓﺘﺨﺎر اﻟﺪﯾﻦ داﻣﻐﺎﻧﯽ‬
‫‪75‬‬ ‫اﻣﺎم ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺷﯿﺮازي‬
‫‪75‬‬ ‫اﻣﺎم ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫‪76‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﻓﻀﻞ‬
‫‪76‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﻢدار‬
‫‪76‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل‬
‫‪76‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل‬
‫‪76‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪77‬‬ ‫ﻣ ﺼ ﺮا ع‬
‫‪77‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺗﻮران ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﺮك‬
‫‪77‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻬﺮام‬
‫‪78‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ‬
‫‪78‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪78‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﯿﺮوز آﺑﺎدي‬
‫‪78‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫‪79‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻋﻼف‬
‫‪79‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﮐﯿﺎ‬
‫‪79‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪80‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر‬
‫‪80‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪80‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ‬
‫‪81‬‬ ‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪81‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺮازي‬
‫‪81‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺸﯿﺮازي‬
‫‪82‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫‪82‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﻟﺒﺎن‬
‫‪83‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮده‬
‫‪83‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ دوم‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫‪83‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪83‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻧﺤﻮي رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫‪84‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‬
‫‪84‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‬
‫‪84‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻤﻪ‬
‫‪84‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﯿﻄﺎر‬
‫‪85‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﯿﺪر ﺻﻮﻓﯽ‬
‫‪86‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪86‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ روﻣﯽ‬
‫‪86‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪86‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪ ﺧﺎﺻﻪ‬
‫‪86‬‬ ‫زاﻫﺪ ﻋﻔﯿ ﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب‬
‫‪87‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﻼء ﻗﻔﺼﯽ‬
‫‪87‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق‬
‫‪87‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﺎدق‬
‫‪87‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﮑﯿﻢ‬
‫‪88‬‬ ‫ﺷﺎه ﻣﻨﺬر وﻟﯽ‬
‫‪88‬‬ ‫ﺳﯿﺪه ﻣﺎدر ﻋﺒﺪ اﷲ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯽﺑﯽ دﺧﺘﺮان‬
‫‪88‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺸﻨﺎم‬
‫‪88‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ازرﻗﺎﻧﯽ‬
‫‪89‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻗﻮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪89‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﮐﺴﺎﺋﯽ‬
‫‪89‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪90‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻠﺪي‬
‫‪90‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﺒﺮي‬
‫‪91‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﮐﺎوس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪91‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪91‬‬ ‫اﻣﯿﺮ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺣﻤﺪ واﻋﻆ ﭘﺴﺮ اﻣﯿﺮ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪92‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺳﯿ ﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳ ﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪92‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺴﺎﺋﯽ‬
‫‪92‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﯾﻮﺳ ﻒ ﺟﻮﯾﻤﯽ‬
‫‪92‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﯾﺪان ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن‬
‫‪93‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﻼه‬
‫‪93‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺳﻠﻢ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫‪93‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺻﻮﻓﯽ‬
‫‪93‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﻣﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺼﺎص‬
‫‪94‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺴﺎﺋﺐ‬
‫‪94‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺒﺎرك ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫‪95‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺼﺮ ﺷﯿﺮازي‬
‫‪95‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‬
‫‪95‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺷﻠﮑﻮ‬
‫‪95‬‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫‪96‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ‬
‫‪96‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯿﻀﺎﺋﯽ‬
‫‪96‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﯿﻀﺎوي‬
‫‪97‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﻮﻓﻖ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪97‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﻬﺮه‬
‫‪97‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫‪98‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﯽ‬
‫‪98‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻔﺎرﺳﯽ‬
‫‪98‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮداﻧﯽ‬
‫‪98‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺴﻨﯽ‬
‫‪99‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ‬
‫‪99‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻨﻘﯽ‬
‫‪99‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ‬
‫‪100‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫‪100‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳﮑﻨﺪري‬
‫‪101‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ داود‬
‫‪101‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﺗﻨﮑﮑﯽ‬
‫‪101‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺴﺎﺋﯽ‬
‫‪102‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﺑﻮﯾﯽ‬
‫‪103‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﺸﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫‪103‬‬ ‫ﺳﯿﺪه ام ﮐﻠﺜﻮم‬
‫‪103‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫‪104‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪104‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻗﻠﯿﺪي‬
‫‪104‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺳﺎوﺟﯽ‬
‫‪104‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻮﺷﮑﺎﻧﯽ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺑﯽﺑﯽ ﻋﺰﯾﺰه دﺧﺘﺮ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ‬
‫‪105‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫‪105‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫‪106‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪106‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻔﺮي‬
‫‪106‬‬ ‫و ﭘﺴﺮ او ﺣﺎج ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫‪106‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺮدار ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ دﯾﻠﻤﯽ‬
‫‪106‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ راﻏﺮي‬
‫‪106‬‬ ‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ‬
‫‪107‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫‪107‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ‬
‫‪107‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫‪107‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪108‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪108‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻧﺼﺮت اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪108‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻣﻐﯿﺚ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪108‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻮﯾﻞ‬
‫‪108‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪109‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪109‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪109‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﺋﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺎن‬
‫‪110‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫‪110‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫‪110‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪110‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪110‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻫﺒﮥ اﷲ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫‪110‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪110‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪111‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺟﯽ‬
‫‪111‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﺎﻟﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻠﮏ‬
‫‪111‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪111‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﯿﺮوﯾﻪ‬
‫‪111‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ دوﺳﺖ ﺧﺪا‬
‫‪112‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪112‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‬
‫‪113‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫‪113‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻗﺮﺷﯽ رﺑﯿﻌﯽ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪114‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬
‫‪115‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪115‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮادر ﺷﯿﺦ ﺣﺎج رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪116‬‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪116‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪117‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬
‫‪117‬‬ ‫ﺣﺎﺟﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫‪117‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪117‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪117‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪118‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ راﺳﺖﮔﻮ‬
‫‪118‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫‪119‬‬ ‫اﻟﺴﺖ اﻟﻌﺎﺑﺪه ﻓﯿﺮوزه ﺑﻨﺖ اﻟﻤﻈﻔﺮ‬
‫‪119‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ‬
‫‪119‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺮﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫‪120‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺒﺎرك ﻋﺪﻧﯽ‬
‫‪120‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﯿﺎر‬
‫‪120‬‬ ‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪120‬‬ ‫ﺷﯿ ﺦ ﻣ ﻮ ﻓﻖ‬
‫‪120‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﻣﺸﺮف اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪121‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪121‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪121‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪121‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫‪121‬‬ ‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ ﻣﻮدود‬
‫‪122‬‬ ‫اﺗﺎﺑﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ‬
‫‪123‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪123‬‬ ‫ﺳﯿﺪ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪123‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪123‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪123‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫‪123‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻗﯿﺲ‬
‫‪124‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب اردﺑﯿﻠﯽ‬
‫‪124‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء‬
‫‪125‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺗﺮﮐﯽ‬
‫‪125‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ اﻟﺮﺑﻌﯽ‬
‫‪126‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﻣﻨﺼﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺸﯿﺮازي اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪126‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪127‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪127‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺸﯿﺮازي ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪128‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪128‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪128‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ‬
‫‪128‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺧﺪاش‬
‫‪129‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺎري‬
‫‪129‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ‬
‫‪129‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪129‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪130‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪131‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪131‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن‬
‫‪131‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫‪132‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن ﺛﺎﻟﺚ‬
‫‪132‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫‪132‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺳﺮاج‬
‫‪132‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪133‬‬ ‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻨﻘﺮ ﺑﻦ ﻣﻮدود‬
‫‪133‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫‪134‬‬ ‫اﻣﺎم ﺳﯿﺪ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫‪134‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﻘﺪم اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪135‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪135‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮدوز‬
‫‪135‬‬ ‫و ﭘﺴﺮ او ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪135‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﺮﮐﺮ‬
‫‪136‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫‪136‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﻓﻀﻞ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻦ اﻟﻬﺮاس‬
‫‪136‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر‬
‫‪136‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻘﺎل ‪.‬‬
‫‪136‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫‪137‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪137‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻮرﯾﺎﺋﯽ‬
‫‪137‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪137‬‬ ‫ﺣﺎج ﻋﻠﯽ ﻋﺼﺎر‬
‫‪138‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺎزي‬
‫‪138‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺸﻬﺪي‬
‫‪138‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺷﻬﯿﺪ‬
‫‪138‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اوﯾﺲ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫‪138‬‬ ‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ‪.‬‬
‫‪138‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪139‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪139‬‬ ‫ﺷﯿﺦ دوﻟﺖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫‪139‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﻟﯿﺎس‬
‫‪139‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪140‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪140‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪140‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‬
‫‪140‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫‪140‬‬ ‫ﺑﯽﺑﯽ زاﻫﺪه ﺧﺎﺗﻮن‬
‫‪141‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪141‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻟﯿﺚ‬
‫‪142‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫‪142‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪143‬‬ ‫روﺿﻪ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء‬
‫‪143‬‬ ‫اﻣﺎمزاده اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮادر اﻣﯿﺮ ﺳﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء‬
‫‪143‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪144‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ‬
‫‪144‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ‬
‫‪144‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻔﯿ ﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻨﺠﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺨﻮزي ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫‪144‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪145‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪145‬‬ ‫اﻻﻣﺎم ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام اﻟﺰﮐﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻌﻠﻮي اﻟﺒﻨﺠﯿﺮ اﻟﺒﺎﺷﮑﺎﻧﯽ‬
‫‪146‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﯿﻔﻪ‬
‫‪146‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫‪146‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪146‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪146‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫‪146‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪147‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪147‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ‬
‫‪147‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺣﻤﺪ ﻣﻘﺮي‬
‫‪147‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺣﺮ‬
‫‪149‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻮدود زرﮐﻮب‬
‫‪150‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد زرﮐﻮب‬
‫‪150‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪150‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ‬
‫‪150‬‬ ‫اﻣﯿﺮ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪151‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪151‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫‪151‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﯿﺜﻢ‬
‫‪151‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﺷﺮﯾ ﻒ‬
‫‪152‬‬ ‫ﺳﯿﺪ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪152‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻋﻠﻮي‬
‫‪152‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﯿﻀﺎوي‬
‫‪153‬‬ ‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪153‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ‬
‫‪153‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪153‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫‪153‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫‪153‬‬ ‫ﺷﺎه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫‪154‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪155‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫‪155‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫‪155‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﺳﻮد‬
‫‪156‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫‪156‬‬ ‫ﻣﻠﮏ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪156‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻘﯿﺐ‬
‫‪157‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮي‬
‫‪157‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪157‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ دواﻧﯽ‬
‫‪157‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ‬
‫‪157‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪157‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪157‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ داود‬
‫‪158‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻓﺮﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮدود ﺑﻦ داود‬
‫‪158‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﺮي‬
‫‪159‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫‪159‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺼﻠﯽ و ﮔﺮداﮔﺮد آن‬
‫‪159‬‬ ‫روﺿﻪ ﺷﺎه اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم‬
‫‪160‬‬ ‫ﺷﯿ ﺦ ﻣ ﻌ ﺎ ذ‬
‫‪160‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻮن ﻣﺎدر ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪161‬‬ ‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫‪161‬‬ ‫ﻓﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺮﯾﺰي‬
‫‪162‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ارﺷﺪ‬
‫‪162‬‬ ‫ﺷﯿﺦ رﺳﺘﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫‪163‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻮﻫﺮي‬
‫‪163‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ‬
‫‪164‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻮﺻﻠﯽ‬
‫‪164‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ زﻧﺠﺎﻧﯽ‬
‫‪164‬‬ ‫ﺧﻄﯿﺮ رازي‬
‫‪165‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﻓﺎرﺳﯽ‬
‫‪165‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪165‬‬ ‫ﺑﯿ ﺖ‬
‫‪165‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ روح اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﻮي ﺑﻨﺠﯿﺮي‬
‫‪166‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﮑﯿﻢ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﻣﻠﻘﺐ ﺑﺎﺳﺘﺎد اﻟﺒﺸﺮ ﻃﺎوﺳﯽ‬
‫‪166‬‬ ‫ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻓﺮﯾﺪ‬
‫‪166‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن‬
‫‪167‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﺴﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ‬
‫‪167‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺧﺘﯿﺎر اﻟﺪﯾﻦ ﻟﻘﻤﺎن‬
‫‪167‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‬
‫‪168‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪168‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫‪168‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺻﻔﯽ‬
‫‪169‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻨﺠﯿﺐ‬
‫‪169‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺗﺮﮐﯽ‬
‫‪169‬‬ ‫اﻣﺎم ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﺷﯿﺮازي‬
‫‪170‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻞ ﻧﯿﺮﯾﺰي‬
‫‪170‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪170‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺴﺎﺋﯽ‬
‫‪170‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻗﻠﯿﺪي‬
‫‪170‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪171‬‬ ‫ﻫﻔﺖﺗﻨﺎن‬
‫‪171‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺼﺎري‬
‫‪172‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺎﯾﻨﯽ‬
‫‪172‬‬ ‫اﺷﺎره‬
‫‪172‬‬ ‫ﺷﻌ ﺮ‬
‫‪172‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫‪173‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫‪173‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‬
‫‪173‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻧﯿﮑﺮوز ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ اﻟﺴﯿﺮاﻓﯽ‬
‫‪174‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ‬
‫‪174‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ‬
‫‪175‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪175‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪175‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪175‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪176‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ‬
‫‪176‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪177‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ‬
‫‪177‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ ﻓﺎﻟﯽ‬
‫‪178‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪179‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻌﺰ‬
‫‪179‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻻﺳﻼم ﻓﺎﻟﯽ‬
‫‪179‬‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪179‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﻧﯿﺮﯾﺰي‬
‫‪180‬‬ ‫ﺷﯿ ﺦ ﻣ ﺤ ﻤ ﻮ د ﺧﺒ ﺮ ي‬
‫‪180‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫‪180‬‬ ‫ﺷﯿﺦ زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫‪181‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ آﻣﻠﯽ‬
‫‪181‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮب‬
‫‪182‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد ﻗﺰوﯾﻨﯽ‬
‫‪182‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﯾﺠﯽ‬
‫‪183‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺪ‬
‫‪183‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‬
‫‪183‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ‬
‫‪184‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻣﺸﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺳﻌﺪي‬
‫‪184‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫‪185‬‬ ‫ﻓ ﻬ ﺮﺳ ﺖ اﺷ ﺨ ﺎص‬
‫‪185‬‬ ‫»اﻟ ﻒ«‬
‫‪194‬‬ ‫»ب«‬
‫‪195‬‬ ‫»پ«‬
‫‪195‬‬ ‫»ت«‬
‫‪196‬‬ ‫»ث«‬
‫‪196‬‬ ‫»ج«‬
‫‪197‬‬ ‫»چ«‬
‫‪197‬‬ ‫»ح«‬
‫‪198‬‬ ‫»خ«‬
‫‪199‬‬ ‫»د«‬
‫‪199‬‬ ‫»ذ«‬
‫‪200‬‬ ‫»ز«‬
‫‪200‬‬ ‫»ژ«‬
‫‪201‬‬ ‫»س«‬
‫‪202‬‬ ‫»ش«‬
‫‪203‬‬ ‫»ص«‬
‫‪204‬‬ ‫»ض«‬
‫‪204‬‬ ‫»ط«‬
‫‪204‬‬ ‫»ظ«‬
‫‪205‬‬ ‫»ع«‬
‫‪210‬‬ ‫»غ«‬
‫‪210‬‬ ‫»ف«‬
‫‪211‬‬ ‫»ق«‬
‫‪212‬‬ ‫»ك«‬
‫‪212‬‬ ‫»ل«‬
‫‪212‬‬ ‫»م«‬
‫‪217‬‬ ‫»ن«‬
‫‪218‬‬ ‫»ه«‬
‫‪218‬‬ ‫»و«‬
‫‪219‬‬ ‫»ي«‬
‫‪219‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻣﮑﻨﻪ‬
‫‪219‬‬ ‫»اﻟ ﻒ«‬
‫‪220‬‬ ‫»ب«‬
‫‪221‬‬ ‫»پ«‬
‫‪221‬‬ ‫»ت«‬
‫‪222‬‬ ‫»ج«‬
‫‪222‬‬ ‫»چ«‬
‫‪222‬‬ ‫»ح«‬
‫‪223‬‬ ‫»خ«‬
‫‪223‬‬ ‫»د«‬
‫‪224‬‬ ‫»ر«‬
‫‪224‬‬ ‫»ز«‬
‫‪224‬‬ ‫»س«‬
‫‪225‬‬ ‫»ش«‬
‫‪225‬‬ ‫»ص«‬
‫‪225‬‬ ‫»ط«‬
‫‪226‬‬ ‫»ع«‬
‫‪226‬‬ ‫»غ«‬
‫‪226‬‬ ‫»ف«‬
‫‪226‬‬ ‫»ق«‬
‫‪227‬‬ ‫»ك«‬
‫‪227‬‬ ‫»گ«‬
‫‪228‬‬ ‫»ل«‬
‫‪228‬‬ ‫»م«‬
‫‪230‬‬ ‫»ن«‬
‫‪230‬‬ ‫»و«‬
‫‪230‬‬ ‫»ه«‬
‫‪231‬‬ ‫»ي«‬
‫‪231‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺐ و رﺳﺎﺋﻞ‬
‫‪231‬‬ ‫»اﻟ ﻒ«‬
‫‪232‬‬ ‫»ب«‬
‫‪233‬‬ ‫»ت«‬
‫‪234‬‬ ‫»ث«‬
‫‪234‬‬ ‫»ج«‬
‫‪235‬‬ ‫»ح«‬
‫‪235‬‬ ‫»خ«‬
‫‪235‬‬ ‫»د«‬
‫‪236‬‬ ‫»ذ«‬
‫‪236‬‬ ‫»ر«‬
‫‪237‬‬ ‫»ز«‬
‫‪237‬‬ ‫»س«‬
‫‪238‬‬ ‫»ش«‬
‫‪239‬‬ ‫»ص«‬
‫‪239‬‬ ‫»ط«‬
‫‪239‬‬ ‫»ظ«‬
‫‪239‬‬ ‫»ع«‬
‫‪240‬‬ ‫»غ«‬
‫‪240‬‬ ‫»ف«‬
‫‪241‬‬ ‫»ق«‬
‫‪241‬‬ ‫»ك«‬
‫‪242‬‬ ‫»گ«‬
‫‪242‬‬ ‫»ل«‬
‫‪242‬‬ ‫»م«‬
‫‪245‬‬ ‫»ن«‬
‫‪246‬‬ ‫»و«‬
‫‪246‬‬ ‫»ه«‬
‫‪246‬‬ ‫»ي«‬
‫‪248‬‬ ‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 25‬از ‪251‬‬ ‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺘﺎب‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ ‪ :‬ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦاﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪800 - ،‬؟ق‬
‫ﻋﻨﻮان ﻗﺮاردادي ‪] :‬ﺷﺪ اﻻزارﻓﯽ ﺧﻂ اﻻوزارﻋﻦ زوار اﻟﻤﺰار )ﻓﺎرﺳﯽ([‬
‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﯾﺪآور ‪ :‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺎﻟﯿﻒ ﻣﻌﯿﻦاﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮدﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺮازي؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﯿﺴﯽﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ ‪ :‬ﺷﯿﺮاز‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي ‪ :‬ص ‪164‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴﯽ ‪ :‬ﻓﻬﺮﺳﺘﻨﻮﯾﺴﯽ ﻗﺒﻠﯽ‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ‪ :‬ﺑﺎﻻي ﻋﻨﻮان‪ :‬ﻣﺰارات ﺷﯿﺮاز‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻠﯽ ‪3318 :‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻓﺼﻮل و اﺳﺎﻣﯽ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺼﺤﺢ ‪1 -28‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪29 -75‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖﻫﺎ ‪77‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ اول‪ -‬ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ‪79‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ ‪88‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺻﻐﯿﺮ ‪89‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ‪90‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎزﯾﺎر ‪91‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻤﺮو اﺻﻄﺨﺮي ‪93‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﻮﻓﯽ ‪96‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﻨﻔﯽ ‪98‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ذر ﺟﻨﯿﺪ ﮐﺜﮑﯽ ﺻﺪﯾﻘﯽ ﺻﻮﻓﯽ ‪99‬‬
‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﮐﺜﮑﯽ ﺻﺪﯾﻘﯽ ‪101‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﯿﺪ ﻟا ﺪﯾﻦ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ ﮐﺎزروﻧﯽ ‪102‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع ‪105‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺼﻮر ‪105‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎرﺗﺎﻧﯽ ‪106‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺒﺎز ‪106‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻓﺘﺨﺎر اﻟﺪﯾﻦ داﻣﻐﺎﻧﯽ ‪107‬‬
‫اﻣﺎم ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺷﯿﺮازي ‪109‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ص‪4 :‬‬
‫اﻣﺎم ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪111‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﻓﻀﻞ ‪112‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﻢدار ‪112‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل ‪113‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل ‪113‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﻮران ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﺮك ‪115‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻬﺮام ‪116‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ‪117‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ‪118‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج ﻟا ﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدي ‪118‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ‪120‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻋﻼف ‪120‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﮐﯿﺎ ‪124‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪124‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر ‪126‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪126‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ ‪127‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ‪130‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺮازي ‪131‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺸﯿﺮازي ‪132‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪133‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﻟﺒﺎن ‪134‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮده ‪135‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ دوم‪ -‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ‪137‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻧﺤﻮي رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪137‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ ‪141‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ ‪142‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻤﻪ ‪143‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﯿﻄﺎر ‪143‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﯿﺪر ﺻﻮﻓﯽ ‪146‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﺎزروﻧﯽ ‪147‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ روﻣﯽ ‪148‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﮐﺎزروﻧﯽ ‪148‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪ ﺧﺎﺻﻪ ‪149‬‬
‫زاﻫﺪ ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب ‪149‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﻼء ﻗﻔﺼﯽ ‪150‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ ﻟا ﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ‪150‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﺎدق ‪151‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﮑﯿﻢ ‪152‬‬
‫ﺷﺎه ﻣﻨﺬر وﻟﯽ ‪154‬‬
‫ﺳﯿﺪه ﻣﺎدر ﻋﺒﺪ اﷲ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯽﺑﯽ دﺧﺘﺮان ‪154‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺧﺸﻨﺎم ‪155‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ازرﻗﺎﻧﯽ ‪156‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ‪158‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺎ ﺑﮑﺮ ﮐﺴﺎﺋﯽ ‪158‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ ‪159‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻠﺪي ‪160‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﺒﺮي ‪161‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﮐﺎوس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪164‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ‪164‬‬
‫اﻣﯿﺮ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺣﻤﺪ واﻋﻆ ﭘﺴﺮ اﻣﯿﺮ اﺻﯿﻞ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪169‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪169‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺴﺎﺋﯽ ‪170‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﯾﻮﺳﻒ ﺟﻮﯾﻤﯽ ‪171‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﺪان ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ‪171‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﻼه ‪172‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم‪ -‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺳﻠﻢ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ‪175‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺻﻮﻓﯽ ‪175‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﻣﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺼﺎص ‪176‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺴﺎﺋﺐ ‪178‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺒﺎرك ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ‪179‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺼﺮ ﺷﯿﺮازي ‪180‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ‪180‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺷﻠﮑﻮ ‪181‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ ‪182‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ ‪183‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب ﻟا ﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯿﻀﺎﺋﯽ ‪184‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﯿﻀﺎوي ‪185‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻮﻓﻖ اﻟﺪﯾﻦ ‪187‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﻬﺮه ‪188‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪189‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﯽ ‪190‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻔﺎرﺳﯽ ‪190‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮداﻧﯽ ‪191‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺴﻨﯽ ‪191‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ ‪192‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻨﻘﯽ ‪193‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ ‪194‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ ‪195‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳﮑﻨﺪري ‪196‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ داود ‪198‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﺗﻨﮑﮑﯽ ‪199‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺴﺎﺋﯽ ‪200‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﺑﻮﺋﯽ ‪203‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻣﺸﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ‪209‬‬
‫ﺳﯿﺪه ام ﮐﻠﺜﻮم ‪209‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ‪210‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ‪212‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻗﻠﯿﺪي ‪212‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺳﺎوﺟﯽ ‪212‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻮﺷﮑﺎﻧﯽ ‪213‬‬
‫ﺑﯽﺑﯽ ﻋﺰﯾﺰه دﺧﺘﺮ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ‪214‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪214‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪215‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ‪216‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ‪216‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ‪217‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻔﺮي ‪217‬‬
‫ﺣﺎج ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر ‪217‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺮدار ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ دﯾﻠﻤﯽ ‪218‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ راﻏﺮي ‪218‬‬
‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ‪219‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ‪219‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ ‪219‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ‪220‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ‪222‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﻐﯿﺚ اﻟﺪﯾﻦ ‪222‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻮﯾﻞ ‪223‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪224‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﺋﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺎن ‪225‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ‪226‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ‪226‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻫﺒﮥ اﷲ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ‪227‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺟﯽ ‪228‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﺎﻟﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻠﮏ ‪229‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪230‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﯿﺮوﯾﻪ ‪230‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ دوﺳﺖ ﺧﺪا ‪231‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي ‪231‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ‪235‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ‪237‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻗﺮﺷﯽ رﺑﯿﻌﯽ ﺑﺎﻏﻨﻮي ‪237‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ‪242‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي ‪243‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮادر ﺷﯿﺦ ﺣﺎج رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ‪246‬‬
‫ﺣﺎج ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي ‪247‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪248‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ ﻟا ﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ‪250‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ ‪250‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪251‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ راﺳﺖﮔﻮ ‪254‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر ‪255‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ ‪256‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺮﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ‪257‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺒﺎرك ﻋﺪﻧﯽ ‪258‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﯿﺎر ‪258‬‬
‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ‪258‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻮﻓﻖ ‪259‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻣﺸﺮف ﻟا ﺪﯾﻦ ‪259‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ‪260‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ زﯾﻦ ﻟا ﺪﯾﻦ ﺧﻨﺠﯽ ‪262‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ ﻣﻮدود ‪263‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪266‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ‪268‬‬
‫ﺳﯿﺪ روح اﻟﺪﯾﻦ ‪268‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ‪271‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ‪271‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ذرﻋﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب اردﺑﯿﻠﯽ ‪272‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء ‪273‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺗﺮﮐﯽ ‪275‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ اﻟﺮﺑﻌﯽ ‪275‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﻣﻨﺼﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺸﯿﺮازي اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي ‪278‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺸﯿﺮازي ﺑﺎﻏﻨﻮي ‪284‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب ﻟا ﺪﯾﻦ ‪285‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪286‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ ‪286‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺧﺪاش ‪286‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺎري ‪287‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ ‪289‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ‪293‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن ‪294‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‪295‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن ﺛﺎﻟﺚ ‪297‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪297‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺳﺮاج ‪299‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ ‪299‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻨﻘﺮ ﺑﻦ ﻣﻮدود ‪301‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ‪304‬‬
‫اﻣﺎم ﺳﯿﺪ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ‪305‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻘﺪم اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪306‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪307‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮدوز ‪307‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪308‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﺮﮐﺮ ‪309‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ ‪310‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﻓﻀﻞ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻦ اﻟﻬﺮاس ‪311‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر ‪311‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﺑﻘﺎل ‪312‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي ‪312‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪312‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻮرﯾﺎﺋﯽ ‪313‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪313‬‬
‫ﺣﺎج ﻋﻠﯽ ﻋﺼﺎر ‪314‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺎزي ‪315‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ ﻟا ﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺸﻬﺪي ‪315‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺷﻬﯿﺪ ‪316‬‬
‫ﺷﯿﺦ اوﯾﺲ ﺧﻨﺠﯽ ‪316‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ‪317‬‬
‫ﺷﯿﺦ دوﻟﺖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‪318‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﻟﯿﺎس ‪321‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ‪322‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ‪323‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪323‬‬
‫ﺑﯽﺑﯽ زاﻫﺪهﺧﺎﺗﻮن ‪324‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻇﻬﯿﺮ ﻟا ﺪﯾﻦ ‪327‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻟﯿﺚ ‪328‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺣﻮاﻟﯽ آن ‪331‬‬
‫روﺿﻪ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء ‪333‬‬
‫اﻣﺎمزاده اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮادر اﻣﯿﺮ ﺳﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء ‪337‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪337‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ ‪339‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ‪339‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻔﯿﻒ ﻟا ﺪﯾﻦ ﺑﻨﺠﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺨﻮزي ﻗﺪس ﺳﺮه ‪339‬‬
‫اﻻﻣﺎم ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام اﻟﺰﮐﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻌﻠﻮي اﻟﺒﻨﺠﯿﺮ اﻟﺒﺎﺷﮑﺎﻧﯽ ‪342‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج ﻟا ﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﯿﻔﻪ ‪343‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر ‪344‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر ‪344‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ ‪345‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺣﻤﺪ ﻣﻘﺮي ‪347‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺣﺮ ‪347‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻮدود زرﮐﻮب ‪353‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد زرﮐﻮب ‪358‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ‪358‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ ‪359‬‬
‫اﻣﯿﺮ روح اﻟﺪﯾﻦ ‪360‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪360‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‪361‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﯿﺜﻢ ‪363‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺷﺮﯾﻒ ‪364‬‬
‫ﺳﯿﺪ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪365‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻋﻠﻮي ‪368‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب ﻟا ﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﯿﻀﺎوي ‪369‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪369‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ ﻟا ﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ ‪370‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ‪370‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ‪370‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪371‬‬
‫ﺷﺎه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ‪372‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ‪372‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻃﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪375‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ‪376‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﺳﻮد ‪378‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‪378‬‬
‫ﻣﻠﮏ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ‪380‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻘﯿﺐ ‪380‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮي ‪381‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ ‪382‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ دواﻧﯽ ‪384‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ ‪384‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ داود ‪384‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺮﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮدود ﺑﻦ داود ‪385‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﺮي ‪386‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ‪389‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﻣﺼﻠﯽ و ﮔﺮداﮔﺮد آن ‪393‬‬
‫روﺿﻪ ﺷﺎه اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ‪393‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻌﺎذ ‪395‬‬
‫ﺧﺎﺗﻮن ﻣﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ‪395‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪398‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺮﯾﺰي ‪399‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ارﺷﺪ ‪402‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﺳﺘﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ‪403‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﺪر ﻟا ﺪﯾﻦ ﺟﻮﻫﺮي ‪405‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ ‪407‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻮﺻﻠﯽ ‪411‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ زﻧﺠﺎﻧﯽ ‪413‬‬
‫ﺧﻄﯿﺮ رازي ‪414‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﻓﺎرﺳﯽ ‪414‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ روح اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﻮي ﺑﻨﺠﯿﺮي ‪416‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﮑﯿﻢ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ اﺳﺘﺎد اﻟﺒﺸﺮ ﻃﺎوﺳﯽ ‪418‬‬
‫ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻓﺮﯾﺪ ‪418‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ‪419‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﺴﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ ‪420‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺧﺘﯿﺎر اﻟﺪﯾﻦ ﻟﻘﻤﺎن ‪421‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ‪422‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب ﻟا ﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ‪423‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ ﻟا ﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ‪424‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺻﻔﯽ ‪425‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻨﺠﯿﺐ ‪426‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ ﻟا ﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺗﺮﮐﯽ ‪427‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﺷﯿﺮازي ‪429‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻞ ﻧﯿﺮﯾﺰي ‪431‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ ‪431‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺴﺎﺋﯽ ‪432‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻗﻠﯿﺪي ‪432‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ‪432‬‬
‫ﻫﻔﺖﺗﻨﺎن ‪433‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺼﺎري ‪434‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺎﯾﻨﯽ ‪436‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ‪437‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎم ﻟا ﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ‪437‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي ‪440‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻧﯿﮑﺮوز ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ اﻟﺴﯿﺮاﻓﯽ ‪441‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ‪442‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ‪443‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ‪446‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ ‪447‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ‪448‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ‪448‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ‪449‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪451‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ‪454‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ ﻓﺎﻟﯽ ‪458‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ‪460‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻌﺰ ‪461‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻻﺳﻼم ﻓﺎﻟﯽ ‪462‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ‪463‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﻧﯿﺮﯾﺰي ‪463‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺒﺮي ‪464‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ ‪464‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ ‪465‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ آﻣﻠﯽ ‪467‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮب ‪468‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد ﻗﺰوﯾﻨﯽ ‪469‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﯾﺠﯽ ‪469‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺪ ‪472‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ‪473‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ‪476‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺸﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺳﻌﺪي ‪477‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ‪478‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪1 :‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺼﺤﺢ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺑ ﻨ ﺎ م ﺧ ﺪا‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﮐﺘﺎب و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﺼﺤﯿﺢ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺘﺎب ﻫﺰار ﻣﺰار دو ﻧﺴـﺨﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻮد ﻧﺨﺴﺖ ﻧﺴﺨﻪ ﻣﻄﺒﻮع ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺣﻤﺪي و ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1320‬در ﺷﯿﺮاز‬
‫اﻧﺘﺸـﺎر ﯾـﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ]ﺑـﺎ رﻣﺰ )ﺟﻬـﺎ( در ذﯾـﻞ ﺻـﻔﺤﺎت[ دوم ﻧﺴـﺨﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪ ﻣـﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﺳـﺎﺑﻖ )ﻣﻄﻬﺮي( ]ﺑـﺎ رﻣﺰ )ﻣـﺪ( در ذﯾﻞ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت[‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ درﺑـﺎره ﻧﺴـﺨﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪ اﺣﻤـﺪي و ﺟﻬﺎنﻧﻤـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻐﻠﻮط و ﺟﺎيﺟـﺎي ﻓﺎﻗـﺪ ﮐﻠﻤـﺎت و‬
‫ﺟﻤﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر واﺟﺪ آن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮي در ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺘﺎب ﮐﺮد ﺑﺎﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﺎه‬
‫ﺻﻮرت ﺻـﺤﯿﺢ ﮐﻠﻤﺎت و اﺳﺎﻣﯽ ﺧﺎص ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺐ ﮐﻢﺳﻮاد ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﻏﻠﻂ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد در آن ﺑﺎزﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺣﺘﯽ‬
‫در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد اﺿﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺮ ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﻨﺎ در ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ذﮐﺮ و در ذﯾﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﯾﺎدآوري ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻓﺼﻮل‬
‫و ﻧﻮﺑﺘﻬﺎي اﯾﻦ ﻧﺴـﺨﻪ از ﺟﻬﺖ ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﺴـﺨﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﻓﺮق دارد ﮐﻪ در ﻣﻮارد ﻣﻘﺘﻀـﯽ در ﺣﻮاﺷـﯽ از آن ﯾﺎد‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺒﻮﯾﺐ ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﻋﯿﻨﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﺷﺪ اﻻزار اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن اﺳﺎس ﻓﺼﻞﺑﻨﺪي ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻫﻢ رﻋﺎﯾﺖ اﻣﺎﻧﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﻗﺎرﺋﯿﻦ ﮔﺮاﻣﯽ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺎرﺳﺎﺋﯽ و اﺷـﮑﺎﻟﯽ در ﻣﺘﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﺪ اﻻزار آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻨﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﻞ ﮔﺮدد اﮔﺮﭼﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪاي ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب آﻣـﺪه اﺳﺖ ﺑﻤﺮور زﻣﺎن دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪه ﯾﺎ ﺑﮑﻠﯽ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺴـﺮ ﺑﻮد ﺟﺎي آﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺎز ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﮔﺮ ﭘﮋوﻫﻨـﺪﮔﺎن در آﯾﻨـﺪه ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨـﺪ اﻧـﺪك ﺗﺴـﻬﯿﻠﯽ در ﮐﺎر اﯾﺸﺎن ﺑﻌﻤﻞ آﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫درﺑﺎره ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﮑﻠﯽ ﻣﻌﺪوم ﺷﺪه و اﺛﺮي از ﻗﺒﻮر آن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺤﺺ ﻓﺮاوان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺎﻃﻌﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ وﻟﯽ در ﻫﺮﺣﺎل‬
‫ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ واﻗﻌﯽ ﻗﺒﻮر ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد از ﺗﺬﮐﺎر اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ در ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﺳـﻨﮕﻬﺎي‬
‫ﻗﺒﻮر ﺳـﻬﻞاﻧﮕﺎري ﻓﺮاوان ﺷﺪه و ﺑﻨﻄﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮده ﺣﺮاﺳﺖ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺧﻮد ﮐﺮارا ﺳﻨﮕﻬﺎي‬
‫ﻋﺮﻓـﺎ و ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﻦ دﯾﺎر را در ﺑﯿﻐﻮﻟﻪﻫﺎ و اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺷﺎﻟـﺪه ﻋﻤﺎرات دﯾـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮐﻤﺎل ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﺋﯽ ﺑﺤﻔﻆ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ آﺛﺎر اﺳﺖ‪ .‬دﯾﮕﺮ‬
‫آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳـﻨﮕﻬﺎي ﻗﺒﻮر ﻋﺮﻓـﺎ و ﺑﺰرﮔـﺎن را از ﺟـﺎي ﮐﻨـﺪه و در ﻣﻮزهﻫـﺎ و اﻣﮑﻨﻪ دوﻟـﺘﯽ ﺑﻄﺮز ﻧﺎﻣﻨـﺎﺳﺒﯽ ﻣﺤﻔﻮظ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎري ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﺎﺻﻮاب اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻣﺪﻓﻦ و ﻋﻼﻣﺖ ﺳﺮ در ﻧﻘﺎب ﺧﺎك ﮐﺸﯿﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ آن آرﻣﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ اﮔﺮ ﺳـﻨﮓ را ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن دﻫﻨـﺪ ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﺧﻼﻓﯽ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺸﺎء اﷲ ﮐﻪ ﻣﺘﺼـﺪﯾﺎن اﻣﺮ ﺑﻌﻤﻞ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫واﻗﻒ ﺷـﺪه ﺳـﻨﮕﻬﺎي ﻣﻤﺘﺎز ﻗﺒﻮر را ﺑﻤﺤﻞ اﺻـﻠﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻨﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﺮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮ آﻧﮑﻪ وﺻـﯿﺖ‬
‫ﺑﺮاي دﻓﻦ در ﺑﻘـﺎع ﻣﺘـﺒﺮﮐﻪ ﻧﺸـﺎﻧﻪ اﻋﺘﻘـﺎد و اﯾﻤـﺎن ﺑﻌﺘﺒـﺎت واﺟﺐ‪ -‬اﻟﺘﻌﻈﯿﻢ اﺳﺖ ﭼﻪ زﯾـﺎن دارد ﮐﻪ در ﭘـﺎي ﺿـﺮﯾﺤﯽ ﻗﺒﻮر ﺑﺴـﯿﺎري از‬
‫ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد و اﯾﻤﺎن راﺳﺦ ﺑﺰرگﻣﺮدان داﻧﺶ و ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻨﺤﻮ ﺑﺎرزي آﺷـﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺎري ﺑﯿﺠﺎ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫در اﻣﺤﺎء ﻗﺒﻮر ﮐﻮﺷـﯿﺪهاﻧﺪ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﻮد و ﺑﺴـﻨﺖ ﺳـﻨﯿﻪ اﺳﻼف ﻋﻤﻞ ﮔﺮدد‪ .‬آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻧﺴﺨﻪ ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺬﮐﺮ‬
‫داد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺰﺑﻮر در اﯾﺎم ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ دوم در ﻗﺤﻂ ﮐﺎﻏـﺬ و وﺳﺎﺋﻞ ﻃﺒﻊ ﭼﺎپ ﺷﺪه از ﻟﺤﺎظ ﻃﺒﻊ و ﮐﺎﻏﺬ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻧـﺎﻣﺮﻏﻮب اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را ﮔـﺎﻫﯽ ﻋﺒـﺎرات اﺑﺘﺮ و اﻏﻼط ﻓﺮاوان ﮐﺘﺎب در زﺣﻤﺖ ﻣﯿﺎﻧـﺪازد و زﻣﺎﻧﯽ ﻻ ﯾﻘﺮء ﺑﻮدن ﮐﻠﻤﺎت و‬
‫رﯾﺨﺘﮕﯽ ﺣﺮوف و ﺑﺪي ﻃﺒﻊ دﭼﺎر‬
‫اﺷﮑﺎل ﻣﯿﺴﺎزد و ﭘﺲ از ﻗﺮاﺋﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮﻫﻢ ﻧﻬﺪ و از ﺧﯿﺮ آن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎﻻر ﮔﺮﭼﻪ داراي اﻏﻼط ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﻪ از ﻧﺴﺨﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮ و ﺻﺤﯿﺢﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺎس ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﻫﺮﺟﺎ ﻏﻠﻂ ﮐﺎﺗﺐ آﺷـﮑﺎر ﺑﻮد از ﻣﺘﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﺗﺐ‬
‫ﻧﺴـﺨﻪ ﺳﻮاد ﮐﻤﯽ داﺷـﺘﻪ ﻫﺮﺟﺎ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻞ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮده ﯾﺎ ﺷﺒﯿﻪﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮده ﯾﺎ از ﺧﻮد ﮐﻠﻤﻪاي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ روﺷﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﮐﻪ ﺑﻘﻮل ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺧﻮد ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻮده و ﮐﺎر ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ و ذوﻗﯽ از آن ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ داﺷﺘﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﺘﺎﺑﺘﯽ ﻧﺎدرﺳﺖ در ﻫﻢ آﻣﯿﺰد ﭼﻪ ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯿﺂورد و ﻣﺼﺤﺢ را ﺗﺎ ﭼﻪاﻧﺪازه ﺑﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻣﯿﺎﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﮐﺎﺗﺒﺎن ﻫﺮ دو ﻧﺴﺨﻪ ﻫﻤﻪﺟﺎ اﻟﻘﺎب و ﻋﺒﺎرات اﺣﺘﺮامآﻣﯿﺰ ﻣﺆﻟﻒ و ﻣﺘﺮﺟﻢ را درﺑﺎره اﺑﻮ ﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن ﺣﺬف ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺜﻼ‬
‫در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 288‬ﺷـﺪ اﻻزار آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﺎن ﻓﯿﻬﺎ ﻣﺼـﺤﻒ ﺑﺨﻂ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﻠﯿﻪ اﺛﺮ دﻣﻪ و در ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺼـﺤﻔﯽ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺨـﻂ ﻋﺜﻤـﺎن و ﺑﺮ آن اﺛﺮ ﺧﻮن او ﺑﻮد از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﻫﺮ دو ﻧﺴـﺨﻪ ﻧـﺎم اﺋﻤﻪ ﺑـﺎ ﮐﻤـﺎل اﮐﺮام و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺑﺮده ﻣﯿﺸﻮد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در‬
‫ﻣﺘﻦ ﺷﺪ اﻻزار ﺑﺼﻮرت ﺳﺎده ﺗﺤﺮﯾﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻓﯿﻪ ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺑﺨﻂ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ و اﻟﺤﺴﯿﻦ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ و ﺟﻌﻔﺮ و ﻏﯿﺮﻫﻢ ﯾﺎ در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 31‬ﺷﺪ اﻻزار ﻋﺒﺎرت‪:‬‬
‫و روي اﻻﻣﺎم ﺑﯿﻬﻘﯽ ﻓﯽ ﺷـﻌﺐ اﻻﯾﻤﺎن ﻋﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﻬﻘﯽ در ﺷﻌﺐ اﯾﻤﺎن رواﯾﺖ ﮐﺮده از‬
‫ﻋﺒـﺪ اﷲ ﻋﻤﺮ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺻﻮرت ﮐﺎر ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳـﭙﻬﺴﺎر ﺑﻌﻨﻮان اﺳﺎس و اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﺴـﺨﻪ ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﮔﺮﻓﺖ‬
‫وﻟﯽ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ اﮔﺮ ﻣﺘﻦ ﺷﺪ اﻻزار و ﺣﻮاﺷﯽ ﻣﻤﺘﻊ ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻧﺒﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺘﺎب‬
‫ﺑـﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺤﻠﯿﻪ ﻃﺒﻊ آراﺳـﺘﻪ ﻧﻤﯿﮕﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻬﯿﭻ وﺟﻪ ﻣﻦ اﻟﻮﺟﻮه دو ﻧﺴـﺨﻪ واﻓﯽ ﺑﻤﻘﺼﻮد ﻧﺒﻮد ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﺸﺪ اﻻزار و‬
‫ﺣﻮاﺷـﯽ ﻋﻼﻣﻪ ﻓﻘﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺸﮑﻞ ﺣﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺟﺎي دارد ﮐﻪ ﺑﺮوان آن ﻣﺮﺣﻮم ﺑﺎ آن ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﯿﻬﺎي ﺷﮕﺮف و اﺣﺎﻃﻪ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ رﺟﺎل و اﻧﺴﺎب درود ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺷﻮد و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺴـﺌﻠﺖ ﮔﺮدد ﮐﻪ روح آن ﻓﻘﯿﺪ ﺳﻌﯿﺪ را ﺑﺎ ارواح ﻃﯿﺒﯿﻦ ﻣﺤﺸﻮر‬
‫دارد‪.‬‬
‫در ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﺻﻔﺤﻪ ‪ 202‬در ﯾﺎدداﺷـﺘﻬﺎي ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪاي از ﺷﺪ اﻻزار ﺑﺎﺳﻢ ﻣﻠﺘﻤﺲ اﻻﺣﺒﺎء‬
‫ﺑﺘﻮﺳـﻂ ﭘﺴـﺮ ﻣﺆﻟﻒ در ﺑﺮﯾﺘﯿﺶ ﻣﯿﻮزﯾﻮم ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ‪ ...‬ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻣﺼـﺤﺢ ﺑﺂن ﻧﺴـﺨﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺖ و از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ و ﻣﺨﺘﺼﺎت آن‬
‫ﮐﺎﻣﻼـ ﺑﯽاﻃﻼـع اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑـﺎ ﻫﻤﯿﻦ دو ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﻘﺎرﺋﯿﻦ ﻋﻈﺎم اﻃﻤﯿﻨﺎن دﻫـﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺎل ﮐﻮﺷـﺶ ﺑﻌﻤﻞ آﻣـﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺻﺤﯿـﺢ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﺴـﺘﻄﺎب ﺷﺪ اﻻزار ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ ﺑﺤﻤﺪ اﷲ ﺗﻮﻓﯿﻖ رﻓﯿﻖ ﮔﺮدﯾﺪ و ﮐﺎر ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﺑﺮ وﻓﻖ ﻣﺮاد اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫زﻻﺗﯽ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﻨﺪ زﯾﺮا ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﺗﺬﮐﺮ داده ﺷﺪ ﻋﺮﺑﯿﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﭼﻨﺪان ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻦ ﺟﻤﯿﻊ ﺟﻬﺎت از‬
‫ﻋﻬـﺪه ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮآﯾﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺸـﮑﻼت را ﺑﺘﺴﺎﻣﺢ ﺑﺮﮔﺬار ﮐﺮده و ﻫﺮﺟﺎ ﺗﻮان ﺗﺮﺟﻤﻪ را ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮ ﻧﻤﻮده ﯾﺎ‬
‫ﺑﺎﺟﻤـﺎل ﺑﺮﮔـﺬار ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﯾـﺎ اﺣﯿﺎﻧـﺎ ﻏﻠﻂ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎرﻧـﺪه ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻘـﺪور ﺑﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد اﺷـﮑﺎل را در ذﯾﻞ ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫ﯾـﺎدآور ﺷـﺪ و ﺗﻮﺿـﯿﺤﺎﺗﯽ در ﺣـﺪ ﮔﻨﺠـﺎﯾﺶ ﮐﺘﺎب داد ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﻣﺰﯾـﺪ اﻃﻼع ﻋﯿﻦ ﻋﺒﺎرات ﺷـﺪ اﻻزار را آورد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ‬
‫روﺷﻦ ﺷﻮد و ﻧﻘﺺ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺷـﮑﺎر ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻌﻬـﺬا ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣـﺬﮐﻮر ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻨﻘﺼﺘﯽ ﮐﻪ دارد ﺑـﺎز ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺎﯾﺎنﺗﻮﺟﻪ و درﺧﻮر اﻣﻌﺎنﻧﻈﺮ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻪ اوﻻـ ﻣﺘﻨﯽ از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﺸـﺘﻢ و اواﺋـﻞ ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳﺖ ﺛﺎﻧﯿﺎ ﺑﺴﺎ ﻧﮑﺎت‬
‫ﺟـﺎﻟﺐ و ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن در ﺗﻠـﻮ ﺗﺮﺟﻤـﻪ آﻣـﺪه ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ ﺷـﺪ اﻻـزار از آن ذﮐﺮي ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺘﻀـﻤﻦ ﻣﺸﺎﻫـﺪات ﺷـﺨﺺ ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﯾﺎ‬
‫ﻣﻼﻗﺎتﻫﺎ و ﻣﺼﺎﺣﺒﺘﻬﺎي وي ﺑﺎ رﺟﺎل ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺷـﺮوﺣﯽ درﺑﺎره اﻓﺮادي ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺆﻟﻒ ﺷـﺪ اﻻزار ﺣﯿﺎت داﺷـﺘﻪ و ﺑﻌﺪ از وي ﺳـﺮ در ﻧﻘﺎب ﺧﺎك ﮐﺸـﯿﺪهاﻧﺪ‬
‫دارد ﮐﻪ ﮐﻤﺎل اﻫﻤﯿﺖ را ﺣﺎﺋﺰ اﺳﺖ و در ﻫﯿـﭻ ﻣﺄﺧﺬ دﯾﮕﺮي از آن ﯾﺎد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺒﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮارد اﯾﻦ اﺿﺎﻓﺎت داﺳـﺘﺎﻧﻬﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧﺎﻇﺮ آن ﺑﻮده و ﺻـﺤﺒﺘﻬﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن آن زﻣﺎن ﺑﺎ ﭘﺪر ﻣﺆﻟﻒ ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺪ اﻻزار داﺷﺘﻪاﻧﺪ اﮔﺮ ﺻﺮﻓﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺑـﺎز ﮐﺘـﺎب ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎارزش ﺑﻮده و ﻣﺤﺘﻮي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺘﺒﻌﺎن ﻋﻠﻢ اﻟﺮﺟﺎل را دﺳﺘﯿﺎر ﺑﻮده و‬
‫ﭘﮋوﻫﻨﺪﮔﺎن اﺣﻮال ﺑﺰرﮔﺎن را ﯾﺎور و ﻣﺪدﮐﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ در ﻣﻮرد ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﻓﻀﻞ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻣﺎم ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻣﺴﻌﻮد آﻣﺪه و در ﺷﺪ اﻻزار از وي ﻧﺎﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ در ﺣﯿﺎت ﭘﺪر روي ﻣﺒﺎرك او را دﯾﺪهام و ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺻﻮرت و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ او از ﯾﺎد ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺮود‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺴـﯿﺎري از ﺷﺮوح اﺣﻮال‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ از ﺧﻮﯾﺶ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده ﯾﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﯽ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻐﺘﻨﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼﻣﻪ‬
‫ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 282‬ﺷﺪ اﻻزار ﻧﮕﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﭼﯿﺰﻫﺎﺋﯽ را ﮐﻪ از ﺧﻮد ﻋﻼوه ﮐﺮده اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت را ﻗﺒﻞ از آن اﻓﺰوده اﺳﺖ )ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﮔﻮﯾﺪ( وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺬﮐﺮ داد در ﻫﻤﻪﺟﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺻﺎدق ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ذﯾﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﺣﻮال آﻣﺪه ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﺷﺪ اﻻزار ﻓﺎﻗﺪ‬
‫آن اﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻼـ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﺑـﻮده و ﻋﺒـﺎرت ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﮔﻮﯾـﺪ ﻧﯿﺰ در اﺑﺘـﺪاي ﺟﻤﻼـت ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳﺖ ﻣﻦ ﺑـﺎب‪ -‬ﻣﺜـﺎل در‬
‫ﺷﺮحﺣﺎل ﺷﯿﺦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﺳﻮد‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ از ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ وي ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ او از ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ اﺳﺖ و ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮔﻮﯾﺪ در اﺑﺘﺪاي ﻋﺒﺎرت ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫و ﻗﺲ ﻋﻠﯿﻬﺬا‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎب واﻗﻌﺎ ﺳﻮدﻣﻨـﺪ و ﻣﺤﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﻓﺮاوان اﺳﺖ وﻟﯽ ﮔﺎه ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﺑـﺪي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪوﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎﺻـﻞ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ ﭘﯽ ﻧﻤﯿﺒﺮد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺗﺼـﺤﯿﺢ دﺳﺘﯽ دارﻧـﺪ واﻗﻔﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﻣﺘﻨﯽ ﻧﺎرﺳﺎ و اﺣﯿﺎﻧﺎ‬
‫ﻣﻐﻠﻮط ﺗﺎ ﭼﻪاﻧﺪازه دﺷﻮار و ﻣﻮﺟﺐ زﺣﻤﺖ اﺳﺖ ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻄﺮﺑﺴـﻄﺮ ﺑﺎ اﺻﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘﻪ ﺷﻮد و اﺷﮑﺎﻻت و اﺣﯿﺎﻧﺎ اﻏﻼط ﻧﻤﻮده آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﯾﻦ ﻣﻬﻢ را ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮﺟـﺎ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺎرﺳـﺎ و اﺑـﺘﺮ ﺑﻮد ﻋﯿﻦ ﻣﺘﻦ ﺷـﺪ اﻻـزار را در ذﯾـﻞ آورد‪ .‬ﺗـﺎ اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن را ﻓﺮﺻـﺘﯽ دﺳﺖ دﻫﺪ‬
‫ﺑـﻮاﻗﻌﯿﺖ ﻣﻄﻠﺐ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ واﻗﻒ ﮔﺮدﻧـﺪ و ﻫﺮﺟـﺎ ﻻـزم ﻣﯿﻨﻤﻮد اﻓـﺎدات ﻋﻼـﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ را در ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﺑﻌﻀـﯽ از‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﻣﺒﯿﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻮد در ذﯾﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺎ اﻣﺎﻧﺖ ﮐﺎﻣﻞ آورد ﺗﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻬﺮه واﻓﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‬
‫و ﺿﻤﻨﺎ ﺑﮑﺎر ﻋﻈﯿﻢ و ﻣﻔﯿﺪ آن ﻣﺮد ﻣﻔﻀﺎل ﭘﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣـﺘﺮﺟﻢ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘـﺎب ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺟﻤﻠﻪﻫـﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﻣﺘﻦ ﻣﯿﮑﻨـﺪ اﮐـﺜﺮ ﻋﺒـﺎرات ﺑﺴـﯿﺎق ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﮔـﺎه ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﻋﯿﻨﺎ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻬﺠﻮر ﻋﺮﺑﯽ ﻣﻨـﺪرج در اﺻﻞ را ﺿـﻤﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﯿﺂورد و ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن از درك ﻣﻌﺎﻧﯽ آن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮده ﺗﺮﺟﻤﻪ را‬
‫ﺑﻨﺤﻮي ﻣﺠﻤـﻞ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻗﺒﯿـﻞ ﺗﺴﺎﻣﺤﺎت ﻓﺮاوان در ﮐﺘﺎب ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯿﺨﻮرد و ﻋـﺪم ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸـﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﮐﺘـﺎب ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده و ﺑﻨﻈﺮ ﺧﻠﻖ ﭘﺴـﺮ ﻣﺆﻟﻒ از ﻫﻤﻪ اوﻟﯽ ﺑﺘﺮﺟﻤﻪ اﺛﺮ ﭘـﺪر ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﮐﺘـﺎب ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد ﻧﻘﺎﺋﺺ ﻓﺮاوان ﻧﺴـﺨﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮداﺷـﺘﻪ و از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮدهاﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﻮاره اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎش ﭘﺴﺮ ﻣﺆﻟﻒ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻣﺮد واﺟﺪ ﺷـﺮاﺋﻂ و ﺑﺎ ﻓﻀـﻠﯽ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺗﻘﺒﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﺮدم ﻗﺮون ﺑﻌﺪ را از رﻧﺞ ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﺘﺮ ﻣﻌﺎف‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺰﯾـﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﺖ آﻧﮑﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺳـﻌﯽ دارد اﺷـﻌﺎر ﻋﺮﺑﯽ را ﺑﺎ ﺷـﻌﺎر ﻓﺎرﺳـﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻤﺎن ذوق‬
‫ﺷـﺎﻋﺮي و ﻫﻨﺮ ﻧﻈﻢ اﺳﺖ اﮔﺮﭼﻪ ﭘـﺪر او از ﺷـﻌﺮاء ﻃﺮاز اول ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ اﺷـﻌﺎر او ﺑـﺪون ﻧﻘﺺ و ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ و ﺷﺎﻣﻞ دﻗﺎﯾﻖ ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ و‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﺨـﻮﺑﯽ از دﯾﻮان وي ﻣﺴـﺘﻔﺎد ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼـﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ در ﻣﻮرد اﺷـﻌﺎر ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬ﻋﺮﺑﯿﺘﺶ ﺑﺴـﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻒ و‬
‫ذوﻗﺶ از آن ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ اﺳﺖ اﺻﺮار ﻋﺠﯿﺒﯽ دارد در ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺷﻌﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﯿﻒ و ﻣﻠﺤﻮن ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ در ﺷﺮحﺣﺎل ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯿﻨﮕﺎرد‪:‬‬
‫‪ ....‬و ﻣﺘﺮﺟﻢ را در ﮐﺘـﺎﺑﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮم و ﻫﺮﺟـﺎ ﮐﻪ ﻧﻈﻤﯽ ﯾـﺎﻓﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﺨـﺎﻃﺮ آﻣـﺪ از ﻓﺎرﺳـﯽ ﻧﻮﺷﺖ ﺳـﭙﺲ ﺷـﻌﺮ ﺧﻮﯾﺶ را در ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫اﺷﻌﺎر ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺼﻮرت ﺳﺨﯿﻒ زﯾﺮ ﻣﯿﺂورد‪:‬‬
‫ﮔﺮ ز ﻧﻔﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖﻫﺮﮐﻪ ﻣﻘﺒﻮﻟﺴﺖ در ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺰﯾﺴﺖ‬
‫ﮐﺎﭼﮑﯽ ﺑﻮدي ﻣﺮا ﺧﯿﺮي ﺳﺒﯿﻞﮐﻪ ﺑﺪي دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ ﻫﺮ دﻟﯿﻞ‬
‫دﻧﯿﯽ و ﻋﻘﺒﯽ ﺑﺠﺎه و ﻣﺎل ﯾﺎﻓﺖآن ﮐﺴﯽ ﮐﺰ اﻣﺮ ﺧﺎﻟﻖ ﺳﺮ ﻧﺘﺎﻓﺖ‬
‫و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ در ﺷﺮحﺣﺎل رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﯿﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ از وي ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﭘﺪر ﻣﻦ‪ ،‬و ﻣﻦ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻣﻌﻨﯽ آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اي ﺧﻮﺷﺎ روزي ﮐﻪ ﮐﺮدم ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﺖﯾﺎﻓﺘﻢ ﺑﺲ ﺟﺎن و ﺷﺎدي در ﻫﻮاﯾﺖ‬
‫ﮔﺮ ﺑﺒﺨﺸﯽ ﺟﺮم ﻣﻦ آن ﻣﯿﺘﻮاﻧﯽﮐﻪ ﺗﻮ داﻧﯽ ﺑﻨﺪه ﺧﻮد را ﻫﺪاﯾﺖ‬
‫از آﻧﭽﻪ در ﺑـﺎدي اﻣﺮ در ﻧﺜﺮ ﮐﺘـﺎب ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺳﺖ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺟﻤﻼت ﺑﺴـﯿﺎق ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ‬
‫در ﻣـﻮاردي ﮐﻪ ﻣـﺘﺮﺟﻢ از ﺧـﻮﯾﺶ ﻣﻄﻠـﺒﯽ اﺿـﺎﻓﻪ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾـﺪ و از زﯾﺮ ﺑـﺎر زﺣﻤﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺧـﻮد را ﺑﯿﺮون ﻣﯿـﺂورد‪ .‬ﺗﺴﺎﻣﺤـﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ در‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﺒـﺎرات ﻣﺸـﻬﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣـﺎﮐﯽ از ﻋـﺪم ﺗﻮاﻧـﺎﺋﯽ ﻣـﺘﺮﺟﻢ در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻧـﺜﺮي ﻣﻨﺴـﺠﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻓﯽ اﻟﻤﺜـﻞ ﮔـﺎﻫﯽ اﻓﻌـﺎل را‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻣﻔﺮد و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺼﻮرت ﺟﻤﻊ ﺑﮑﺎر ﻣﯿﺒﺮد ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﺧﻮد ﺑـﺪﮐﺎن ﻣﯿﺮﻓﺖ و آرد ﺑﺮﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯿﻨﻬﺎد ﯾﺎ در ﺷـﺮحﺣﺎل ﺷـﯿﺦ ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ :‬و ﻣﺪت ﻋﻤﺮ او ﻣﺼـﺮوف ﻋﻠﻢ ﺑﻮد و از آن ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن‬
‫درس ﻋﻠﻮم ﺑﺮ ﺳﺪه ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و اﻓﺎده‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﻋﻼﻣﻪ ﺷﯿﺮازي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬و ﮐﻠﯿﺎت ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮان ﺣﻀﺮت ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺎرﺋﯿﻦ ﻋﻈﺎم از اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺴﺎﻣﺤﺎت ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ اﻣﺎﻧﺖ در ﻣﺘﻦ دﺳـﺘﮑﺎري ﻧﺸﺪ و‬
‫ﻋﯿﻦ ﻋﺒﺎرات ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻀﺒﻂ درآﻣﺪ وﻟﯽ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺣﺪس ﻣﯿﺮﻓﺖ ﮐﺎﺗﺐ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻻزم ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪ و در ذﯾﻞ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﺗـﺬﮐﺮ داده ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻧﺜﺮ ﮐﺘﺎب ﺑﻮﻓﻮر ﭘﯿـﺪاﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺠﺎي ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺳﺖ ﻣﺜﻼ در ﺷـﺮحﺣﺎل ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﯿﻨﮕﺎرد‪ :‬در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻫﻞ ادب و اﺻـﺤﺎب ﻃﻠﺐ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺪر ﻣﯿﮑﺮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂورد ﯾﺎ در ﺷﺮح ﺣﺎل‬
‫ﻣﺤﻤﺪ روزﺑﻬﺎن ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺑﺨﺸﺸﯽ و وﻓﺎﺋﯽ داﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﺑﺎﻃﯽ در ﺟﻨﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻـ واو ﻋـﺎﻃﻔﻪ را در ﻧﻌﻮت ﻣﺘﺘـﺎﺑﻊ ﺑﮑﺎر ﻧﻤﯿﺒﺮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺷـﺮحﺣﺎل اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﺮوﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴـﺪ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﻘﯿﻪ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﯾﺎ ﻋﺒﺪ‬
‫اﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳـﮑﻨﺪري اﻣـﺎﻣﯽ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﻣﻔﺘﯽ ﺑﻮد ﯾـﺎ در ﺷـﺮح‪ -‬اﺣﻮال ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪ ﻣﯿﻨﮕـﺎرد‪ :‬ﺑﺮادر ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺘﻘﯽ ﮐﺎﻣﻞ وي اﺳﺖ و‬
‫درﺑﺎره ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﷲ ﻣﯿﺂورد‪ :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﷲ واﻟﯽ و ﻗﺎﺿﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺎﺿﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻋﺎدل ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻧﺎرﺳﺎ ﺑﻮدن ﻋﺒﺎرات ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺼﺤﺢ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ در ذﯾﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺎ آوردن‬
‫اﺻﻞ ﻋﺒﺎرات ﺷـﺪ اﻻزار ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻮاﻗﻊ روﺷﻦ ﺳﺎزد وﻟﯽ از آن ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺳـﻌﯽ ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن اﻣﺎﻧﺖ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‬
‫و ﻋﺒـﺎرات ﺑﻬﻤـﺎن ﺻﻮرت ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬از دﺧﺎﻟﺖ در ﻣﺘﻦ ﺗﺎ ﺳـﺮ ﺣـﺪ اﻣﮑﺎن ﺧﻮدداري ﮐﺮد ﭼﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﮐﻠﻤﻪاي ﯾﺎ‬
‫ﺣﺘﯽ ﺣﺮف راﺑﻄﻪاي ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎرت را روﺷﻦ ﺳﺎزد و در ﻋﺒﺎرات ﻣﺘﻦ ﺗﺼـﺤﯿﺤﯽ ﺑﻌﻤﻞ آورد ﮐﻪ اﻗﻼ ﺟﻤﻼت از ﺟﻬﺖ ﻣﺴﻨﺪاﻟﯿﻪ و ﻣﺴﻨﺪ‬
‫و راﺑﻄﻪ ﺗﺎ اﻧﺪازه درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺼﺮاف از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺗﺼﺤﯿﺢ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ رﺧﻨﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺷﺎﯾﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﺘﻦ اﺻـﻠﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺮاد ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯿﺂﻣﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ اﻣﺎﻧﺖ را ﻣﻦ ﺟﻤﯿﻊ ﺟﻬﺎت رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮد اﻣﯿﺪ آﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﺮ اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ ﺧﺮده ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ و ﮐﺎر ﺗﺼﺤﯿﺢ‬
‫را ﻣﻬﻤﻞ ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻮﺻـﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﻪ ذﯾﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺑﻮﺿﻮح روﺷﻦ ﺷﻮد و ﻧﮑﺘﻪاي ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ ارزش ﮐﺘﺎب ﻣﯿﺎﻓﺰاﯾـﺪ ﻣﺴـﻤﻮﻋﺎت و ﻣﺸﺎﻫـﺪاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾـﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮي ﻏﯿﺮ از ﮐﺘﺎب ﭘـﺪر ﻋﺮﺿﻪ داﺷـﺘﻪ و ﻣﺎ را ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ داﺷـﺘﻦ ﻣﺘﻦ ﺷﺪ اﻻزار از‬
‫آن ﺑﯽﻧﯿـﺎز ﻧﻤﯿﺴـﺎزد‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻫﻤﻪﺟـﺎ از ﭘـﺪر ﺑﻨـﺎم ﻣﺆﻟﻒ روح اﷲ روﺣﻪ ﻧـﺎم ﻣﯿﺒﺮد‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﻄـﺎﻟﺐ ﻣﺘﻦ را ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺑﺴﻂ داده و زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺎﺟﻤـﺎل ﺑﺮﮔـﺬار ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺟﻤـﺎل ﺻـﺮﻓﺎ ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﺿـﻌﻒ ﻋﺮﺑﯿﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺳﺖ و ﻻـ ﻏﯿﺮ‪ .‬در ﻣﻘـﺪﻣﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﺠﻤﻞ ﺑﻮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ و‬
‫ﺗﺴﺎﻣﺤﺎت و ﺳـﻘﻄﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯿﺨﻮرد و ﻣﺼـﺤﺢ اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﻣﺰﺑﻮر را در ذﯾﻞ ﺻـﻔﺤﺎت ﺑﺎ آوردن ﻣﺘﻦ ﺷـﺪ اﻻزار ﯾﺎدآور ﮔﺮدﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺻﻮرت ﺻـﺤﯿﺢ اﺳﺎﻣﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﺷﺪ اﻻزار اﺳﺎس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و اﺧﺘﻼﻓﺎت در ذﯾﻞ ﺻـﻔﺤﺎت ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﻧﺎﻣﯽ در ﺷﺪ اﻻزار ﻧﯿﺎﻣﺪه وﻟﯽ در ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺬﮐﻮر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﮑﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺻﻮرت ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد را ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ‬
‫و ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن را از ﭘﮋوﻫﻨـﺪﮔﯽ ﺑﯽﻧﯿـﺎز ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻـ ﻧﺎم اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻣـﺪه و ﻣﺘﻦ ﺷـﺪ اﻻزار ﻓﺎﻗـﺪ آن اﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺆﻟﻒ در ﻗﯿـﺪ ﺣﯿﺎت ﺑﻮده و ﻓﻮت اﯾﺸﺎن ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻣﺆﻟﻒ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ در‬
‫واﻗﻊ ﺗﮑﻤﻠﻪ ﮐﺎر ﭘﺪر اﺳﺖ ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ اﻣﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دﯾﮕﺮي ﻏﯿﺮ از ﭘﺴﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻮد ﮐﺘﺎب از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻧﻘﺺ ﻓﺮاوان داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫در ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﻮاﺿﻊ از ﭘـﺪر ﺧﻮد ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ و از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ وي ﺑﺎ ﻣﻌﺎﺻـﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯿﺪارد ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎ دﯾﮕﺮي را ﻧﻘﻞ‬
‫آن رواﯾﺎت ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﻮد از ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ و ﺑﺎارزش ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ در ﻣﻘﺪﻣﻪ آورده ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﻣﻠﺘﻤﺲ اﻻﺣﺒﺎء ﺧﺎﻟﺼﺎ ﻣﻦ اﻟﺮﯾﺎء اﺳﺖ‪ .‬و وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪ آﻧﺮا ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﯾﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫رﻓﯿﻘﯽ ﺷـﻔﯿﻖ ﮐﻪ در زﯾـﺎرت ﭼﻬـﻞ ﻣﻘـﺎم ﺷـﯿﺮاز ﻣﯿﺮﻓﺖ و اﻟﺘﻤﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺰارات ﮐﻪ ﭘـﺪر ﺗﻮ و ﺷـﯿﺦ ﻣﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آن‬
‫ﻋﺎﺟﺰﯾﻢ اﮔﺮ ﺗﻮ ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﻣﺎ و دﯾﮕﺮان از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ اﻫـﻞ ﺳـﻌﺎدت ﮔﺮدد و ﻋﻨـﺪ اﷲ ﻣﻮﺟﺐ رﺣﻤﺖ و ﻏﻔﺮان ﮔﺮدد‪ ،‬و ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺮاﻣﺖ و اﻣﺘﻨـﺎن ﺷﻮد اﻟﻤﺄﻣﻮر ﻣﻌـﺬور ﻻﺑـﺪ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را از ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﻪ اﺳﺎس ﮐﻼم و اﺳﺘﻨﺠﺎح ﻣﺮام از وي ﻣﺤﺼﻞ ﮔﺮدد اﻧﺸﺎء اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ و اﷲ اﻟﻤﻮﻓﻖ اﻟﻤﻌﯿﻦ ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ اﻻزار ﻓﯽ ﺣﻂ اﻻوزار ﻋﻦ زوار اﻟﻤﺰار ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي ﭘﺪر ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ از وﻋﺎظ‬
‫و ﺷـﻌﺮاي ﻣﻌﺮوف ﺷﯿﺮاز ﺑﻮده و ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺧﻮد را در ﺳﺎل ‪ 791‬در ﺷـﺮح اﺣﻮال و ﻗﺒﻮر ﻋﺪه از اﻣﺎمزادهﻫﺎ و ﻋﺮﻓﺎ و ﻋﻠﻤﺎ و زﻫﺎد و ﺷـﻌﺮا و‬
‫اﻣﺮا و ﺳﻼﻃﯿﻦ ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺼـﺪ وي آن ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻌـﺪد اﯾﺎم ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮاي زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر راﻫﻨﻤﺎﺋﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ زاﺋﺮﯾﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺮروز ﺑﻨﻮﺑﺖ ﺑﺰﯾﺎرت ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻧﺎﺋﻞ‬
‫ﺷﻮﻧـﺪ و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺪام را در ﯾﮏ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎ ﺻـﺒﺢ ﺷـﻨﺒﻪ زﯾﺎرت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺎﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺎرت ﺧﻮد را در ﻫﻔﺖ روز ﯾﺎ ﻫﻔﺖ‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺎﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘـﺎب در ﭘﺎﯾـﺎن راﻫﻨﻤـﺎﺋﯽ ﻣﺆﻟﻒ درﺑـﺎره ﺗﻘﺴـﯿﻢ اﯾﺎم ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮاي زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ اﺑﺘـﺪاي زﯾﺎرت از ﺷﺐ‪ -‬ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﮐﻨﯿـﺪ ﯾﻌﻨﯽ روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ در ﻗﺼـﺪ رؤﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﯾﺎرﺗﺴﺖ و در اﯾﻦ ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺤﺐ و ﻣﺤﺒﻮب ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻞ زﯾﺮا‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﮐﺴـﯽ ﻣﯿﺮود ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺸـﻨﺎﺳﺪ و ﻗﺼـﺪ رؤﯾﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﯾﺎرت اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﻨﯽ‬
‫دارد‪ .‬اﻣـﺎ در اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺎ ﺻﻮرت رﻓﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ در ﺷـﺮﯾﻌﺖ و ﻃﺮﯾﻘﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﻓﯿﻖ ﺣﻖ ﺟﻞ و ﻋﻼ‬
‫ﺑﺎﯾﻨﻬﺎ از ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮك ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﺒﺎرت از آﻧﺴﺖ ﭘﺲ ﺳﺎﻟﮏ اﮔﺮ ﻗﺼﺪ رؤﯾﺖ ﮐﻨﺪ اﮔﺮ روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﻋﺰم زﯾﺎرت ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺗﻤﺎم روز در ﺳـﻠﻮك آن ﺑﺎﺷﺪ و در ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ و ﺻﺒﺎح ﺷﻨﺒﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد اﻧﺸﺎء اﷲ ﺑﺎﺣﻮال ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد ﮔﻮﺋﯿﺎ از روﺣﻬﺎ‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ دو ﺷﺐ ﻧﺰول و ﺻـﻌﻮد دارﻧـﺪ ﺑـﺎﺧﺒﺮ ﺷﻮد ﺑﻌـﺪ از آن در ﻗﺼـﺪ زﯾـﺎرت ﻫﺮ رؤﯾـﺘﯽ ﻟﻔـﻆ ﻫﻤﺘﯽ ﻫﻢ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﻧﻮﺑﺘﻬـﺎ را‬
‫ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد و ﺑﺼﻮرت زﯾﺮ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ اول ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﻔﯿﻒ )ﻟﻠﺮوﺿﻪ اﻟﮑﺒﯿﺮﯾﻪ و ﻣﺎ ﯾﻠﯿﻬﺎ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ دوم ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ )ﻟﻠﻤﻘﺒﺮة اﻟﺒﺎﻫﻠﯿﻪ و ﻣﺎ ﯾﺪاﻧﯿﻬﺎ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن درب ﺳﻠﻢ )ﻟﻤﻘﺒﺮه ﺳﻠﻢ و ﻣﺎ ﯾﻘﺘﻔﯿﻬﺎ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن ﺷﯿﺮوﯾﻪ )ﻟﻤﺸﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ و و ﻣﺎ ﯾﺤﺘﺬﯾﻬﺎ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ )ﻟﻠﻤﻘﺒﺮه اﻟﺒﺎﻏﻨﻮﯾﻪ و ﻧﻮاﺣﯿﻬﺎ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺸﻢ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺣﻮاﻟﯽ آن )ﻟﻠﺠﺎﻣﻊ اﻟﻌﺘﯿﻖ و ﻣﺎ ﻓﯽ ﺣﻮاﻟﯿﻪ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺼﻠﯽ و ﻣﺸﻬﺪ ﻣﻨﻮر اﻣﺎمزاده ﺷﻬﯿﺪ )ﻟﻤﻘﺎﺑﺮ‪ -‬اﻟﻤﺼﻠﯽ و ﻣﺎ ﯾﻘﺮب اﻟﯿﻪ‪ -‬ﺷﺪ اﻻزار(‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺰﯾﺪ اﻃﻼع ﯾﺎدآور ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮐﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن درب ﺳﻠﻢ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و از ﻫﺮﮐﺪام ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻣﺰاري‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ آن ﭼﻨـﺪ ﻣﺰار ﻧﯿﺰ‪ ،‬در اﺛﺮ ﮐﻢ اﻋﺘﻨﺎﺋﯽ و ﻋـﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺰودي ﺑﯽﻧﺸﺎن ﻣﯿﮕﺮدد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻣﺮوز از ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎن ﺷـﯿﺮوﯾﻪ‬
‫اﺛﺮي ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﮕﺎرﻧـﺪه ﻫﺮﻗﺪر ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺤﻞ آن را ﺑﯿﺎﺑﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻣﻌﻤﺮﯾﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ‪ -‬ﻫﺎﺋﯽ دادﻧﺪ ﭼﻮن‬
‫ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن ﺑﺎﻫﻢ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧـﺪاﺷﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺤﻞ ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎن در ﭘﺮده اﺧﺘﻔﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬از ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎن ﺧﻔﯿﻒ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺰاري ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﻤﺎن‬
‫ﻣﺰار ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﻔﯿﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﻌﯽ اﻧﺠﻤﻦ آﺛﺎر ﻣﻠﯽ ﺑﻘﻌﻪ و ﻓﻀﺎﺋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي وي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﮔﻮرﺳـﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻤﺤﻠﻪ ﺳـﺮدزك ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻣﺰار اﺛﺮي ﺑﺮ ﺟﺎي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎن درب ﺳـﻠﻢ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﺼﻮر‬
‫اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑـﺎز در اﺛﺮ ﺑﯽﺗﻮﺟﻬﯽ ﺳـﻨﮕﻬﺎي ﻗﺒﻮر ﻣﺸـﺎﻫﯿﺮ ﺑﺨـﺎك رﻓﺘﻪ در آن‪ ،‬در ﺣﺎل اﻧﻬـﺪام اﺳﺖ و ﻣﺴـﻠﻢ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻬﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال‬
‫ﭘﯿﺶ رود دﯾﺮي ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮔـﺬﺷﺖ ﮐﻪ از ﻗﺒﻮر آن ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬از ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﮐﺴـﺘﺎﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ اﺛﺮي ﺟﺰ اﺳـﺘﺎن‬
‫ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﭼﻨﺪ ﻗﺒﺮ ﻧﺴﺒﮥ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫در ﮐﻨـﺪوﮐﺎوي ﮐـﻪ ﺑﺮاي وﺳـﻌﺖ و ﻣﺮﻣﺖ اﯾﻦ اﺳـﺘﺎن ﻗﺮﯾﺒـﺎ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﺳـﻨﮕﻬﺎﺋﯽ در زﯾﺮ ﺧـﺎك ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ در اﺛﺮ ﺑﯽ‪-‬‬
‫اﺣﺘﯿﺎﻃﯽ از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻣﺮﻣﺖ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺼـﺤﻒ آن ﺑﺼﻮرت ﮐﻬﻦ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺷﺪ وﻟﯽ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ از ﻗﺒﺮﺳـﺘﺎن آن ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺸـﻬﺪ اﻣﺎمزاده ﺷـﻬﯿﺪ و ﻣﺼـﻠﯽ ﺟﺰ ﻫﻤﺎن ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرك اﻣﺎمزاده ﺷـﻬﯿﺪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم اﺛﺮي از ﻗﺒﻮر ﮐﻬﻦ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﻞ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن اﮐﻨﻮن ﺑﺎغ ﻣﻠﯽ و ﻫﻨﺮﺳﺘﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﺑﻮد وﺿﻊ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﻬﻦ ﺷﯿﺮاز ﮐﻪ روزﮔﺎر ﺑﺎر زﯾﺎرت آﻧﺮا‬
‫از دوش زاﺋﺮﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪ و ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺪ اﻻزار ﻓﯽ ﺣﻂ اﻻوزار ﻋﻦ زوار اﻟﻤﺰار را ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ اﻟﻤﻠﮏ ﷲ‪.‬‬
‫ﻧﺎم و ﻧﺴﺐ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﻧﺎم ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﺮارا در ﺗﻠﻮ ﻋﺒﺎرات ﮐﺘﺎب آﻣﺪه ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺮحﺣﺎل ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در ﺷﺪ‬
‫اﻻزار ﺑﻨﺎم ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘـﺢ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﺳﺖ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭘـﺪر ﭘـﺪر ﮐﺎﺗﺐ اﻟﺤﺮوف ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫اﻟﻘﺮﯾﺸـﯽ اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي اﻟﺮاﺳﺖ ﮔﻮ اﺻﻠﺢ اﷲ اﺣﻮاﻟﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ و ﭘﺪر او ﺷﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎﺑﺴﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده و ﭘـﺪر ﻣـﺘﺮﺟﻢ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﺳﺖ ﺻﻮﻓﯽ‬
‫ﻋﺎرف و ﻋﺎﻟﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد ‪.....‬‬
‫در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ در ﺷﺮح اﺣﻮال ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫و اﯾﻦ ﻓﻘﯿﺮ ﺣﻘﯿﺮ ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﺼـﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﺸـﺮف ﮔﺸﺘﻪ و ﺧﻮاﺑﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد از ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده ‪ ....‬ﭘﺪر ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻄﯿﺒﯽ‬
‫ﺑﺰرگ و داﻧﺸـﻤﻨﺪي ﻓﺤﻞ و ﺷﺎﻋﺮي ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﻌﯽ اﺳـﺘﺎد ﻓﻘﯿﺪ ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ اﻓﺰون از ﻫﺰار ﺑﯿﺖ وي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه و‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1320‬ﺑﻨﺎم دﯾﻮان ﻗﺼﺎﺋﺪ و ﻏﺰﻟﯿﺎت ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي ﺑﺴﺮﻣﺎﯾﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺣﻤﺪي ﺷﯿﺮاز ﺑﭽﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫وي در وﻋـﻆ و ﺧﻄﺎﺑﻪ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ زﻣﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮده و ﺟﺎيﺟﺎي در ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺧﻮد از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳـﺨﻦ ﺑﻤﯿﺎن آورده اﺳﺖ ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ در‬
‫ﺷﺮحﺣﺎل ﺳـﯿﺪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺮف ﻣﯿﺸﺪم ﺑﺪﺳﺖﺑﻮس و ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ و ﻣﺸﺘﺎق ﻣﯿﮕﺸﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﯿﻞ ﻓﻀﯿﻠﺘﻬﺎي وي‬
‫و ﺟﻤﻌﻪﻫﺎ ﺑﺎ وي ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردم و در ﻣﺠﺎﻟﺲ از ﺑﻬﺮ وي ﺧﻄﺒﻪﻫﺎ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪم و در ﻣﺠﺎﻟﺲ وﻋﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﻦ ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﺑﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﮐﻼم ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد و اول ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻦ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﺪ در روزي ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ از ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ او ﺑﻮد و در آﻧﺮوز ﺷـﻌﺮي‬
‫ﮐﻪ ﺟﺪ او ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﺑﺘﻤﺜﯿﻞ آوردم ‪....‬‬
‫درﺑﺎره ﺷـﺮحﺣﺎل ﭘﺪر وي ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮي ﺷﯿﺮازي داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻓﻘﯿﺪ ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﺳﻌﯿﺪ‬
‫ﻧﻔﯿﺴـﯽ در ﻣﻘﺪﻣﻪ دﯾﻮان ﻗﺼﺎﺋﺪ و ﻏﺰﻟﯿﺎت وي ﺑﻄﻮر ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺳﺨﻦ راﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﯾﻎ آﻣﺪم از آن ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮده ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺪان‬
‫ﻧﯿﺎراﯾﻢ ﺑﺪﯾﻨﺠﻬﺖ ﺑﺎ ﺣﺬف ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﮑﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﺒﻮد آن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻤﺘﻊ و وﺳﯿﻊ را آورده و ﻣﻘﺪﻣﻪ را ﺑﺂن ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪم ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ روح آن ﻣﺮد ﺑﺰرگ را ﺑﺎ ارواح ﻃﯿﺒﯿﻦ ﻣﺤﺸﻮر دارد‪.‬‬
‫ﺣﺎج ﺧﻠﯿﻔﻪ در ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن در ﮐﻠﻤﻪ ﺷـﺪ اﻻزار ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ »ﺷـﺪ اﻻزار اﻟﻤﻌﺮوف ﺑﻬﺰار ﻣﺰار ﻟﻤﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﯽ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ‪ -‬اﻟﻌﻤﺮي‬
‫اﻟﺸـﯿﺮازي اﺳـﺘﻤﺪ ﻣﻨﻪ ﺻﺎﺣﺐ دﺳـﺘﻮر اﻟﺰاﺋﺮﯾﻦ« ﻓﺮﺻﺖ ﺷـﯿﺮازي در ﮐﺘﺎب آﺛﺎر ﻋﺠﻢ در ﻓﺼﻞ ﺑﻘﺎع و ﻣﺰارات ﺷـﯿﺮاز ﻣﯽ‪ -‬ﻧﻮﯾﺴﺪ »ﻣﺰار‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ در ﺻـﺤﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺣﺎﺟﯽ ﺑﺎﻗﺮ در ﻣﺤﻠﻪ ﺳـﺮ دزك ﮐﻪ ﻣﺮﻗﻮم ﺷﺪ در زاوﯾﻪاي واﻗﻌﺴﺖ و ﺣﻤﺎﻣﯽ ﻧﺰدﯾﮏ آن ﻣﺴﺠﺪﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آن ﻫﻢ ﺣﻤـﺎم ﺷـﯿﺦ ﺟﻨﯿـﺪﺳﺖ و ﻋﻮام اﻟﻨـﺎس ﺷـﯿﺦ ﺟﻮﻧﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺎد ﮐﻪ ﺳﻪ ﺷـﯿﺦ ﺟﻨﯿـﺪ ﺑﻮده‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺑﻐـﺪادﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﺮح‬
‫اﺣﻮاﻟﺶ در اواﯾﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﺴﻄﻮر آﻣﺪ و ﻣﺪﻓﻦ او در ﺑﻐﺪادﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﺼﺪر اﻟﺪﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ‪ -‬اﻻﺳـﻼم ﺑﻮده و ﻣﺮﺷﺪ اﻧﺎم‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ در ﺧﻠﻮت ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮده‪ ،‬ﭼﻨﺪي‬
‫ﺑﺰﯾﺎرت ﻣﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ و ﺑﺒﻼد ﺷﺎم ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﻤﻮده و ﺑﺸـﯿﺮاز ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮده و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ زﯾﺎد دارد از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺷـﺮح اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي‬
‫و ﮐﺘﺎب ذﯾﻞ اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﯽ ﺗﺮﺟﻤﮥ اﻟﻌﻮارف و وﻓﺎﺗﺶ در ﺳﻨﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ‬
‫و ﻧﻮد و ﯾـﮏ ﺑﻮده‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ ﺟﻨﯿـﺪ اﺑﻮ اﻟﻘـﺎﺳﻢ ﺷـﯿﺮازﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﮐﺒـﺎر و از ﻣﻌـﺎرﯾﻒ روزﮔـﺎر ﺑﻮده‪ ،‬رواﯾـﺎت و اﺟﺎزات در‬
‫ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ داﺷـﺘﻪ و وﻋﻆ ﻣﯽﮐﺮده و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ذﮐﺮ ﻣﺰارات اوﻟﯿﺎء ﺷـﯿﺮاز ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﺗﺎ ﺳـﻨﻪ ﻫﺸـﺘﺼﺪ و اﻧﺪ ﺣﯿﺎت داﺷﺘﻪ‪ .‬ﭘﺲ ازﯾﻦ‬
‫ﻣﻘـﺪﻣﻪ ﮔﻮﺋﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺰار ﻣـﺬﮐﻮر ﻣﻌﻠﻮم ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﮐـﺪام ﯾﮏ آن دو ﺟﻨﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻟﻮﺣﺶ ﻣﻨﻤﺤﯽ و ﻣﺘﻼﺷـﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺎ ﮐﻪ از‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺪام آن دو ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻋﻠﻢ«‪.‬‬
‫ﺧﺎورﺷــﻨﺎس ﻧــﺎﻣﯽ آﻟﻤــﺎﻧﯽ ﮐـﺎرل ﺑﺮﮐﻠﻤـﺎن‪ Karl Brockelmann‬در ﮐﺘـــﺎب ﺗﺎرﯾـــﺦ ادﺑﯿـــﺎت ﻋﺮب‪Ceschichte der‬‬
‫‪Arabischen Litteratur‬‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻣﻌﯿﻦ )ﻧﺠﻢ( اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻨﯿﺪ اﻟﻌﻤﺮي اﻟﺸـﯿﺮازي ﻣﺘﻮﻓﯽ در ‪ :1389 -791‬ﺷﺪ اﻻزار ﻓﯽ ﺣﻂ اﻻوزار‬
‫ﺗﺮاﺟﻢ اﺣﻮال ﺳﺎدات و ﻋﻠﻤﺎي ﺷـﯿﺮاز ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﯽ ﻣﻮزه ﺑﺮﯾﻄﺎﻧﯿﺎ ﺿﻤﯿﻤﻪ ‪ 677‬و ﭘﺴـﺮش ﻋﯿﺴﯽ آﻧﺮا ﺑﻨﺎم ﻣﻠﺘﻤﺲ اﻻﺣﺒﺎء ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﻫﺰار ﻣﺰار ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺎج ﺧﻠﯿﻔﻪ ج ‪ 4‬ص ‪ 16‬ﻫﺰار و ﯾﮏ ﻣﺰار ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮﺻﺖ در اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ اﺳﺖ ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﻣﺆﻟﻒ ﺷـﺮح اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي و ذﯾﻞ اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﯽ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﮥ اﻟﻌﻮارف ﻣﺘﻮﻓﯽ در ‪ 791‬و ﺷﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺷﯿﺮازي واﻋﻆ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺰارات ﺷﯿﺮاز را ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﺗﺎ ‪ 800‬و اﻧﺪي زﻧﺪه ﺑﻮده دو‬
‫ﺗﻦ ﺑﺪاﻧـﺪ ﺑﺨﻄـﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺮدﯾـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دو ﺗﻦ در ﯾـﮏ زﻣـﺎن در ﺷـﯿﺮاز ﻣﯽزﯾﺴـﺘﻪاﻧﺪ و ﻫﺮ دو ﺟﻨﯿـﺪ ﻧﺎم داﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﭘﺲ ازﯾﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻟﻘﺐ او را ﺣـﺎج ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ و ﺑﺮ ﮐﻠﻤـﺎن ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﯾﺎ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﮔـﺬﺷﺖ در ﺳـﻔﯿﻨﻪ ﺗﺎج‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ وزﯾﺮ ﮐﻪ در زﻣﺎن زﻧﺪﮔﯽ او در ‪ 782‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﺮگ او ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه ﻧﺎم او را »ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم ﻣﻘﺘﺪي اﻻﻧﺎم‬
‫ﻣﻌﯿﻦ‪ -‬اﻟﻤﻠـﮥ و اﻟـﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿـﺪ اﻟﻮاﻋﻆ« ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ ﭘﺲ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻟﻘﺐ او ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻮده و ﻧﻪ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ و درﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﺎم و‬
‫ﻧﺴﺐ درﺳﺖ او ﺑـﺪﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺮي ﺷـﯿﺮازي از اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﺴﺐ او ﮐﻠﻤﻪ ﻋﻤﺮي‬
‫را اﻓﺰودهاﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺶ ﺑﻌﻤﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﯽرﺳﯿﺪه و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺶ‬
‫ﺑﻌﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺧﻠﯿﻔﻪ دوم ﻣﯽرﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺲ ازﯾﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺗﺮدﯾﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وي ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 791‬زﻧﺪه ﺑﻮده زﯾﺮا ﮐﻪ در‬
‫ﮐﺘﺎب ﺷﺪ اﻻزار اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ را آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﮐﺘﺎب ﺷﺪ اﻻزار او ﻧﺴـﺨﻪاي در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ﻫﺴﺖ و ﻧﯿﺰ ﻧﺴـﺨﻪاي در ﻣﻮزه ﺑﺮﯾﻄﺎﻧﯿﺎ در ﻟﻨﺪن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﺎد‬
‫ﻋﻼـﻣﻪ آﻗـﺎي ﻣﺤﻤـﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ و ﺑﺘﻬﺮان ﻓﺮﺳـﺘﺎده و اﯾﻨـﮏ در ﮐﺘﺎﺑﺨـﺎﻧﻪ ﻣﻠﯽ ﻣﻮﺟﻮدﺳﺖ و ﻧﺴـﺨﻪاي ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﻠﯽ‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ داﺷـﺘﻪ و ﮔﻮﯾﺎ ﻧﺴـﺨﻪ دﯾﮕﺮي در ﺷـﯿﺮاز آﻗﺎي ﺷـﻌﺎع ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف دارد‪ .‬از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﻪ ﭘﺴـﺮش ﻋﯿﺴﯽ از آن ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﻧﺴـﺨﻪاي در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر در ﺗﻬﺮان ﻫﺴﺖ و ﻧﯿﺰ ﻇﺎﻫﺮا ﻧﺴﺨﻪاي ﻫﻢ آﻗﺎي ﺷﻌﺎع دارد‪ .‬ﻧﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺴﺖ ﮐﻪ وي ﻣﺮدي ﺻﻮﻓﯽ‬
‫ﻣﺸـﺮب ﺑﻮده اﺳﺖ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ از اﺷـﻌﺎر او ﻫﻢ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺑﺮﻣﯽآﯾـﺪ و از ﮐﺘـﺎب ﺷـﺪ اﻻزار ﻫﻢ ﭘﯿـﺪاﺳﺖ و ﭼﻮن در ﻧﺴـﺒﺖ او ﮐﻠﻤﻪ‬
‫واﻋﻆ را ﻫﻢ اﻓﺰودهاﻧﺪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻮﻋﻈﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد اﺷﺎره رﻓﺖ ﺧﻮد در ﻏﺰﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫دو ﻣﻨﺼﺒﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏدﮔﺮ ﻧﯿﺎﯾﺪ راﺳﺖﻣﻘﺎم ﻋﺎﺷﻘﯽ و وﻋﻆ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﻋﺘﯿﻖ‬
‫از اﯾﻨﺠـﺎ ﻣﻌﻠـﻮم ﻣﯽﺷـﻮد ﮐﻪ واﻋـﻆ ﺟـﺎﻣﻊ ﻋـﺘﯿﻖ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨـﮏ ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﺟـﺎﻣﻊ ﻋـﺘﯿﻖ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و ﻧﻪﺗﻨﻬـﺎ از ﻗـﺪﯾﻢﺗﺮﯾﻦ و‬
‫ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﺷـﯿﺮازﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﺮان ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽرود و در ﮐﺘﺎب ﺷـﺪ اﻻزار ﻫﻢ ﭼﻨـﺪﺟﺎ ﺑﻤﻮاﻋﻆ‬
‫ﺧﻮد اﺷﺎره ﮐﺮده و ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﺪان وي ﻧﯿﺰ در ﺷﯿﺮاز واﻋﻆ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮد در ﻏﺰﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮوده ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎران در ﮐﻨﺎر زﻧﺪه رودﻧﻐﻤﻪ ﻧﺎي ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺎﻓﯽ و آواز رود‬
‫از اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻔﺮي ﺑﺎﺻﻔﻬﺎن و ﺑﮑﻨﺎر زاﯾﻨﺪه رود ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﺷﺪ اﻻزار اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻫﻢ درﺑﺎره ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﺧﻄﺒﻪ ﮐﺘﺎب ﻧﺎم او ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه‪» :‬اﻟﺸﯿﺦ اﻻﻣﺎم ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻌﻠﻢ‬
‫و اﻟﺤﻠﻢ و اﻟﮑﺸﻒ و اﻻﻟﻬﺎم ﺳـﻠﻄﺎن اﻟﻤﻔﺴـﺮﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﻤﺤﺪﺛﯿﻦ اﻟﺸـﯿﺦ اﻟﺤﺎج ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺤﻖ و اﻟﺸﺮﯾﻌﮥ و اﻟﺘﻘﻮي و اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫اﻟﺸـﯿﺮازي ﻗﺪس ﺳـﺮه«‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﺮحﺣﺎل ﭘﺪر ﺧﻮد را ﻧﻮﺷﺘﻪ درﺑﺎره او ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﻟﺸﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳـﻌﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ ﭘﺪر ﮔﺮدآورﻧﺪه اﯾﻦ ﮐﺘﺎب وي ﺻﻮﻓﯽ ﻋﺎرف داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻊ اﻗﺴﺎم ﻓﻨﻮن ﺑﻮد و ﺳﺎﻋﺘﯽ از ﺷﺐ و روز‬
‫او از ﻧﻤﺎز و ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﯾﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﺴﺨﻪاي ﺗﻬﯽ ﻧﺒﻮد و از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ زﻧﺠﺎﻧﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺖ‬
‫و از ﻃﺮﯾﻘﻪ ﭘﺪر و ﻋﻢ ﺧﻮد ﭘﯿﺮوي ﮐﺮد و از ﺟﻬﺎن و ﻣﺮدم آن روي در ﮐﺸـﯿﺪ و ﺑﺪر ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻧﺮﻓﺖ و ﻧﯿﺎزي ﺑﺂﻓﺮﯾﺪهاي ﻧﺒﺮد و وي‬
‫ﻟﻮاي ﻓﻘﺮ را در ﺻﻮرت و ﻣﻌﻨﯽ در ﺧﺎﻧـﺪان ﺧﻮد ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ و از ﮐﺎﻻـي ﺟﻬـﺎن ﺑﺨﻮراك ﻧـﺎﺧﻮش و ﺟـﺎﻣﻪ درﺷﺖ ﺑﺴـﻨﺪه ﮐﺮد ﺷﺐ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧـﺪن ﻗﺮآن و ﻧﻤـﺎز ﺑﯿـﺪار ﺑـﻮد و ﺑﺴـﺎ ﻣﯽﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺮآن را در دو رﮐﻌﺖ ﺑﭙﺎﯾـﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧـﺪ و ﺑﺴـﺎ ﻫﻢ در ﻫﺮرﮐﻌﺖ ﯾـﮏ ﺳﻮره‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧـﺪ ﺗـﺎ آﻧﮑﻪ در ﺻـﺪ و ﺳـﯿﺰده رﮐﻌﺖ ﺑﭙﺎﯾـﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧـﺪ و وي دو ﻓﻀـﯿﻠﺖ را ﺑـﺎﻫﻢ ﮔﺮد آورده ﺑﻮد و در ﻣﺴـﺠﺪ ﺧﻮد در رﺑﺎط‬
‫ﺿﯿﺎﺋﯿﻪ و ﻧﯿﺰ ﮔﺎﻫﯽ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﺮدم را ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ و وي را ﺧﻄﺒﻪ‪ -‬ﻫﺎي ﺑﻠﯿﻎ و ﺗﻮﺣﯿـﺪﻫﺎ و ﺗﺤﻤﯿﺪﻫﺎي ﺷـﮕﻔﺖ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ و در ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن و ﺿﺒﻂ وﺟﻮه ﻗﺮاآت و ﺑﯿﺎن ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎت او را دﺳﺘﯽ ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در در ﻣﯿﺎن اﻫﻞ آن ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و اﺳﺘﺎدان ﺑﺒﺮﺗﺮي‬
‫او اﻗﺮار دارﻧـﺪ و ﭼﻮن ﻣﺮگ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ ﺑﺪﯾﺪار ﻫﻤﻪ ﺑﺮادران و دوﺳـﺘﺎن رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺪرود ﮔﻔﺖ و آﮔﺎﻫﯽ داد ﮐﻪ ﻣﯽرود ﭘﺲ‬
‫ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﯿﻤﺎر ﺷـﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺮگ ﺧﻮد را ﺑﺨﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ «.‬ﭘﺲ از آن ﺳﻪ ﺑﯿﺖ از‬
‫اﺷـﻌﺎر ﺗـﺎزي او را آورده و ﺳـﭙﺲ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ در رﻣﻀﺎن ‪ 740‬درﮔـﺬﺷﺖ و ﻧﺰدﯾـﮏ ﭘـﺪراﻧﺶ او را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧـﺪ‪ .‬در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫ﺷﺮحﺣﺎﻟﯽ از ﺟـﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﺧﻮد ﺑـﺪﯾﻦﮔﻮﻧﻪ آورده اﺳﺖ‪» :‬ﺷـﯿﺦ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن از ﻓﺮزﻧـﺪان اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻮﻟـﺪ او از‬
‫ﻓﺎرس و اﺻﻞ او ﻗﺮﺷﯽ ﺑﻮد و ﺧﻠﻖ رﺑﺎﻧﯽ و روش ﻧﺒﻮي داﺷﺖ و داﻧﺶ و ﮐﺮدار را ﺑﺎﻫﻢ ﮔﺮد‬
‫آورده و رﻧﺞ از دل ﺑﯿﺮون ﮐﺮد و او را ﺳـﯿﺎح آﻓﺎق ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺤﺠﺎز و ﺷﺎم و ﻋﺮاق و ﻫﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﮐﺮد و از ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﺪﯾﻨﯽ و اﺑﻮ‬
‫ﻣﺒـﺎرك آدﻣﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘـﺪرش ﺷـﯿﺦ روز‪ -‬ﺑﻬـﺎن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣـﺪ و ﭘـﺪرش ﺳـﻠﻄﺎن اﻟﻌـﺎرﻓﯿﻦ ﻟﻘﺐ داﺷﺖ و ﻫﻤﺎن‬
‫ﮐﺴـﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺗﺎﺑـﮏ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ ﻣﻮدود ﻧﺰد ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻐـﺪاد ﺑﮑﺎرﻫـﺎﺋﯽ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و وي ﺧﻠﯿﻔﻪ را اﻧـﺪرز داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺳـﻠﯿﻤﺎن‬
‫ﻧﯿﺴﺘﯽ و او ﮐﻮﭼـﮏﺗﺮ از ﻫﺪﻫـﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وي را ﮔﻔﺖ ﺑﯿـﺎد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﮐﺎر ﺗﻮ ﺑـﺪﺳﺖ ﺧـﺪاﺳﺖ و ﺑﺮاي وي آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ و‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖﻫﺎ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺧﻠﯿﻔﻪ از آن ﮔﺮﯾﺴﺖ و او را ﺑﺪﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺨﺸﻮد و وي از اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ و ﻋﻀﺪ اﻟﺪوﻟﻪ و دﯾﮕﺮان‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﻬـﺎ و اﺣﮑﺎم داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ را ﮔـﺬاﺷﺖ و رﻓﺖ و ﭼﻮن وارد ﺷـﯿﺮاز ﺷـﺪ ﭘﻬﻠﻮي ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ اردﺑﯿﻠﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﺳـﭙﺲ در‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﺠﻠﺲ ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﺑﺮﭘﺎي ﮐﺮد و ﻓﻘﯿﻪ ارﺷـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﯿﺮﯾﺰي ﻫﺮﺑﺎر در ﻣﺠﻠﺲ او ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸـﺪ و وي آﻫﻨﮓ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﯽﮐﺮد و‬
‫ﻫﻤﻮاره اﯾﺸـﺎن را ﭘﻨـﺪ ﻣﯽداد و ﻧﻤﯽﺳـﺘﻮد و ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪان او ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ :‬اي ﺗﺮﮐﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﻦ و ﭼﻨﺎن ﻣﮑﻦ و ﮔﺬران او از ﭼﯿﺰي ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﺪرش ﺑﺎو رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد و ﺧﻮراك و ﺟﺎﻣﻪ او را ﺑﺲ ﺑﻮد اﻣﺎ زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ آﻧﭽﻪ را‬
‫ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺧـﺪا ﺑـﺪﯾﺸﺎن روزي ﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﮕﺮي ﺑﺠﺰ ﺧﺪاي ﭘﺸﺖ دﻫﺪ از ﻧﯿﮑﯽ ﺧﺪاي ﺑﯽﺑﻬﺮه ﻣﺎﻧﺪ و از‬
‫ﺳﺨﻨـﺎن ﺑﻠﻨـﺪ اوﺳـﺖ ﮐـﻪ‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑـﺪﯾﻦ ﺟﻬـﺎن ﻧﮕﺮد ﮐـﻮرﺳﺖ و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮ آن ﺟﻬـﺎن ﻧﮕﺮد ﻧﺎﺑﯿﻨـﺎﺳﺖ و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮ ﻣـﻮﻟﯽ ﻧﮕﺮد ﺑﺮاه‬
‫راﺳﺘﺴﺖ و ﻧﯿﺰ ازوﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺠﺰ ﻣﻮﻻـي ﺧـﻮد ﺑﮑﺴـﯽ روي ﻣﮑﻦ ﮐﻪ آﻏـﺎز و اﻧﺠـﺎم ﺗـﻮ ازوﺳﺖ و ﺟﺰ او ﺗﺮا ﭘﺮوردﮔـﺎري ﻧﯿﺴﺖ و او را ﺟﺰ ﺗﻮ ﺑﻨـﺪهاي ﻧﯿﺴﺖ و در‬
‫ﮐﺘﺎب ﺳـﯿﺮة اﻟﮑﺒﺮي آوردهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ ﺑﺎ او ﻫﻤﻨﺸـﯿﻦ ﺑﻮده ‪ «...‬ﭘﺲ از آن ﮐﺮاﻣﺘﯽ از وي ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬روزي اﺗﺎﺑﮏ ﺗﮑﻠﻪ‬
‫ﻧﺰد او رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﭘﻨـﺪ ده‪ ،‬ﺷـﯿﺦ ﺑﺮ ﺑﺎري ﮐﻪ ﭘﺮ از ﮔﻨـﺪم ﺑﻮد ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ را ﺑﺴـﻄﺢ ﺳـﺮاي ﺑﺮ‪ ،‬اﺗﺎﺑﮏ ﻏﻼﻣﺎن ﺧﻮد را‬
‫اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷﯿﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺒﺮي اﺗﺎﺑﮏ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺒﺮد و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺷﯿﺦ ﻣﻦ از ﺑﺮدن آن‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺎري را درﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺒﺮي ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ‬
‫ﻣﻈﺎﻟﻢ اﯾﻦ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎن را روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﺒﺮي؟ و وي ﮔﺮﯾﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺎز ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺮاﻣﺎت او را آورده اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»در ﭘﺎﯾـﺎن زﻧـﺪﮔﯿﺶ ﮐﻪ آﻏﺎز ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮدا در ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺴـﺮم ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﻮﯾـﺪ و ﭼﻮن ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﺷـﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﺑﺎﻣـﺪاد ﺷـﺪ ﻣﺮﯾﺪان را ﮔﺮد آورد ﮐﻪ ﺑﺪرود ﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺘﺬﮐﯿﺮ روﯾﺪ و ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮﻓﺖ و ﭘﯿﺶ از آن ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺮدم را ﺑﺒﯿﺎن ﺷﺎﻓﯽ ﭘﻨﺪ داد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎرﻓﺎن و ﺻﺎﻟﺤﺎن از آن ﺑﻮﺟﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ از آن ﭘﺮﺳﯿﺪ و ﭼﻮن او را‬
‫آﮔﺎه ﮐﺮدﻧـﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳـﭙﺎس ﺧﺪاي را‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﺮورش ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ و راﻫﻨﻤﺎﺋﯽ اﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫او ﺑﺴـﭙﺎرد و او ﺑﻤﻦ اﯾﻦ را ﻋﻄـﺎ ﮐﺮد و در رﻣﻀـﺎن ﺳـﺎل ‪ 603‬درﮔـﺬﺷﺖ او را در ﻣﻘﺒﺮه ﺑـﺎغﻧﻮ در ﭘﺸﺖ ﮔﻮر ﻣﻨـﺬر ﺑﻦ اﻟﻘﯿﺲ ﺑﺨـﺎك‬
‫ﺳﭙﺮدﻧـﺪ« از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺟﻨﯿﺪ از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺧﻠﯿﻔﻪ دوم ﺑﻮده و اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﺴﺐ دﯾﮕﺮي از اﺟﺪادش‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺲ ازﯾﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ »رﺑﻌﯽ« ﻫﻢ اﻓﺰودهاﻧـﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن رﺑﯿﻌﻪ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﻋﻤﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺑﻮي را »رﺑﻌﯽ« ﮔﻮﯾﻨـﺪ و ﻧﯿﺰ ﭘﯿـﺪاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﺪان او ﺑﻔﺎرس رﻓﺘﻪ و در ﺷـﯿﺮاز ﻣﺎﻧﺪه ﺟﺪ ﭘﻨﺠﻢ او زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ‬
‫روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ رﺑﻌﯽ ﻋﻤﺮي ﻗﺮﺷﯽ ﺑﻮده و ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺗﺎﺑﮏ زﻧﮕﯽ اﺑﻦ ﻣﻮدود و اﺗﺎﺑﮏ ﺗﮑﻠﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﺪ اﻻزار ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻫﻢ از ﭘﺴﺮ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ﺟﺪ ﭼﻬﺎرم ﺟﻨﯿﺪﺳﺖ و ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎم داﺷﺘﻪ ﺑﺪﯾﻦﮔﻮﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر و از ﺷﺎﮔﺮدان ﭘﺪرش و ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﮐﯽ و ﺧﻄﯿﺐ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ وي از ﺷﺎﮔﺮدان ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﮐﺎزروﻧﯽ ﻋﺎرف ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ و دوازده ﺳﺎل در ﺳﻔﺮ ﺑﻮده‬
‫و ﺑﺸـﻬﺮﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ در ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑـﺎ ﺷـﯿﺦ ﺳـﺎﻫﻮل ﺑﻦ ﻣﻬـﺎدﯾﻮ ﺑﻦ ﺟﮑـﺪﯾﻮﯾﺘﻮري ﻣﻌﺮوف ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ داﺷـﺘﻪ و‬
‫ﮐﺮاﻣﺎﺗﯽ ازو ﺳﺮ ﻣﯽزده و ﻣﺪرس ﻣﺪرﺳﻪ اﺗﺎﺑﯿﮑﻪ و ﻣﻨﮑﻮﺑﯿﺮزﯾﻪ ﺑﻮده و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﻘﺮي ﺗﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و ﻣﺮد ﺑﺨﺸﻨﺪهاي‬
‫ﺑﻮده و ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ وزﯾﺮ اﺗﺎﺑﮑﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺷﯿﺮاز را ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺻـﺮار ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ وي ﺧﻄﺎﺑﺖ و ﺗﺬﮐﯿﺮ آﻧﺠﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻮن ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪه دﺧﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑﻤﺮﯾﺪان ﺧﻮﯾﺶ داده و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﺳـﺠﺎده‬
‫ﺧﻮد را ﻫﻢ ﺑﺨﺶ ﮐﺮده و ﻫﺮﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺨﺸﯿﺪه و ﺣﺘﯽ وﺻﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺟﺎﻣﻪاي را ﮐﻪ در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺘﻨﮓدﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫او را ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻣﺆﻟﻔﺎت و ﺧﻄﺒﻪﻫﺎ و اﺷـﻌﺎر ﺗﺎزي ازو ﻣﺎﻧﺪه ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ در ﺷﺪ اﻻزار آﻣﺪه و ﺷﺐ ﻋﯿﺪ اﺿﺤﯽ ﺳﺎل‬
‫‪ 634‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و روﺑﺮوي ﭘﺪرش او را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌـﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺟﺪ ﭼﻬﺎرم ﺟﻨﯿﺪ ﺑﺮادري ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ او را ﻫﻢ‬
‫در ﺷﺪ اﻻزار آورده و از آﻧﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از داﻧﺸـﻤﻨﺪان زﻣﺎن و از ﺷﺎﮔﺮدان ﻗﺎﺿـﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻌﺰ ﻣﮑﺮم ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻌﻼء و‬
‫ﻣﻌﺎﺻـﺮ اﻣﺎم ﻓﺨﺮ رازي ﺑﻮده و اﻣﺎم ﻓﺨﺮ را ﻣﯽﺳـﺘﻮده و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي او را اﻧﺘﺸﺎر ﻣﯽداده و ﺑﺎ او ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ داﺷـﺘﻪ و از ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﻋﺠﻠﯽ و‬
‫ﻃﺒﻘﻪ او رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮده و ﻧﯿﺰ از ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي ﻋﺎرف ﻣﺸﻬﻮر رواﯾﺖ ﮐﺮده و ﺑﺎ او دﯾﺪار ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺤﺞ و ﭘﺲ از‬
‫آن ﺑﺒﻐـﺪاد رﻓﺘﻪاﻧـﺪ و ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﮐﺘﺎب ﻋﻮارف اﻟﻤﻌﺎرف را ﺑﺮو ﺧﻮاﻧـﺪه و ﻣﺤـﺪث و راوي و ﻣﺘﮑﻠﻢ و ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻨﻘﻮل و ﻣﻌﻘﻮل و ﻓﺮوع و‬
‫اﺻﻮل ﺑﻮده و در ﻫﺠـﺪه ﺳـﺎﻟﮕﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ ﻓﺤﻮل آﻧﺮا ﺳـﺘﻮدهاﻧﺪ و در ﻋﺮﺑﯿﺖ و ﻓﻘﻪ و ﻧﺠﻮم و ﻃﺐ و ﺣﺴﺎب و ﺟﺰ آن ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر داﺷـﺘﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎب اﻻرﺑﻌﯿﻦ ﺑﻨﺎم »دار اﻟﺴﻼم ﻓﯽ ﻣﺪار اﻻﺳﻼم« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺤﺼﻞ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﻔﺼﻞ« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻬﺪاﯾﻪ« و‬
‫»ﮐﺘـﺎب اﻟﺘﺒﯿـﺎن« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺮاﺋﺾ« و »زﺑـﺪة اﻻدراك ﻓﯽ ﻫﯿﺌـﮥ اﻻﻓﻼك« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻤـﺪﺧﻞ ﻓﯽ اﻟﻨﺠﻮم« و »ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﺨﻠﯿﺺ‬
‫اﻻﺑﺪان« و »ﻣﻨﻬﺎج اﻻرﯾﺐ ﻓﯽ اﺣﺘﯿﺎج اﻟﯽ اﻟﻄﺒﯿﺐ« و ﺟﺰ آن ﻣﻘﻄﻌﺎت ﺑﺴﯿﺎر در ﺿﻮاﺑﻂ ﻋﻠﻮم و ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻗﻮاﻧﯿﻦ آن داﺷﺘﻪ و ﺷﻌﺮ ﺗﺎزي ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن در آن ﮐﺘﺎب آﻣﺪه و در رﺑﯿﻊ اﻻﺧﺮ ‪ 632‬دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ در ﻫﻔﺘﺎد و‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﺷـﯿﺮاز درﮔﺬﺷـﺘﻪ و روﺑﺮوي ﮔﻮر ﺑﺮادرش و ﭘﺸﺖ ﮔﻮر ﻣﺎدرش او را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺎدرش زﻧﯽ داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ﭘﺎرﺳﺎ‬
‫ﺑﻮده و ﻗﺮآن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻪ و ﺳﯿﺮﯾﻦ ﻧﺎم داﺷﺘﻪ و ازﯾﻦ ﻗﺮار‬
‫وي در ‪ 559‬وﻻدت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺗﺮﺟﻤﻪاي از ﭘﺴﺮ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻣﻈﻔﺮ ﻧﺎم داﺷﺘﻪ و ﺟﺪ ﺳﻮم ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻫﻤﺎن ﮐﺘﺎب‬
‫ﺷـﺪ اﻻـزار ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه‪ :‬ﺷـﯿﺦ ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌـﺎﻟﯽ اﻟﻤﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬـﺎن ﺑﻦ ﻃـﺎﻫﺮ ﻋﻤﺮي ﻧﺴﺐ او ﺑﺮﺑﯿﻌﻪ از‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪان اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ و اﯾﻦ درﺳﺖ و ﺛـﺎﺑﺘﺴﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﭘـﺪران او ﻫﻤﻪ از ﻣﺮدان ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدهاﻧـﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﮐﺴـﯽ‬
‫ﻧﺎﺷـﻨﺎس ﻧﯿﺴﺖ وي ﻣﺮد داﻧﺸﻤﻨﺪ ﭘﺎرﺳﺎﺋﯽ ﺑﻮده ﻧﺨﺴﺖ ﺷﺎﮔﺮدي ﭘﺪرش ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ و ﺳﭙﺲ ﺷﺎﮔﺮدي ﻋﻤﺶ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﻋﻤﺮ را ﮐﺮده اﺳﺖ و ﭼﻮن اﻧـﺪﮐﯽ در ﻣﻌﻘﻮل ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ ﮐﺮده ﭼﻮن ﺧـﺪا درﺑﺎره او ﻧﯿﮑﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ در ﺧﻮاب دﯾـﺪه و از آن‬
‫روي ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪه و ﺑﺤـﺪﯾﺚ و ﻓﻘـﻪ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و ﺷـﺎﮔﺮدي ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺸﺎﯾـﺦ را ﮐﺮده اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﻀـﻞ اﻟّﻠﻪ‬
‫ﺗﻮرﭘﺸﺘﯽ و ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺼـﻔﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻـﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ ﺳـﯿﺮاﻓﯽ و ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻧﯿﮏ روز‬
‫ﻓـﺎﻟﯽ و ﻗﺎﺿـﯽ ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺼـﺮي و ﻣﻮﻻﻧـﺎ اﻣـﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي و از ﺷـﯿﻮخ اﻃﺮاف اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳـﺘﻪ و ﻫﻤﻪ ﺑﺮاي او اﺟﺎزﺗﻬﺎي ﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﻓﺮﺳـﺘﺎدهاﻧﺪ و ﺳﻔﺮ ﻧﮑﺮده و در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎغ ﻧﻮ ﺗﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و اﺗﺎﺑﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺮﯾﺪ او ﺑﻮده و ازو ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﭘﺪر و ﺟﺪش‬
‫در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﺗﺬﮐﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ و وي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻬﻢﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ازﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽروﻧﺪ اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪام و اﮔﺮ ﺟﺎي‬
‫ﺗﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ دل ﮔﺸﺎده اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﭘﺴﺮش ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﯿﺦ اﻟﺸﯿﻮخ ﺑﯿﻀﺎوي را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ازو ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ از داﻧﺸﻤﻨﺪان و‬
‫اﺑـﺪال ﺑﻮدهاﻧﺪ و در ﻋﻠﻮم دﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻮﺷـﺘﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ‪» :‬اﻟﺘﻠﻮﯾﺢ ﻓﯽ ﺷـﺮح اﻟﻤﺼﺎﺑﯿﺢ« و »ﻏﺮر اﻟﻨﮑﺎت ﻓﯽ ﺷـﺮح اﻟﻤﻘﺎﻣﺎت« و‬
‫»ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻟﻐﺮر ﻓﯽ اﻟﺘﻘﺎط اﻟﺪرر« و »ﺣﻠﯿﮥ اﻻﻓﺎﺿﻞ و زﯾﻨﮥ اﻟﻤﺤﺎﻓﻞ« و »ﻣﻨﺘﻘﺪ اﻻﺧﺒﺎر و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﻻﺧﯿﺎر ﻓﯽ ﺷـﺮح اﺣﺎدﯾﺚ اﻟﻨﺒﯽ اﻟﻤﺨﺘﺎر« و‬
‫»ﻏﺎﯾﮥ اﻻﯾﺠﺎز ﻓﯽ ﺑﯿﺎن اﻟﺤﻘﯿﻘﮥ و اﻟﻤﺠﺎز« و »ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻟﺨﻼف اﻟﻤﺴـﺘﺨﺮﺟﮥ ﻣﻦ ﮐﺘﺐ اﻻﺷﺮاف« و »ﺗﺤﻔﮥ اﻟﮑﺮام ﻓﯽ ﻣﺠﯽء اﻻﻣﺎم« و‬
‫»ﺗﻮﺿﯿﺢ اﻟﺴﺒﯿﻞ ﻓﯽ اﻟﺠﺮح و اﻟﺘﻌﺪﯾﻞ« و »ﻣﻨﺎﻫﺞ اﻟﺴﻨﻪ« و »ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺮﻣﻮزات اﻟﻌﺸﺮﯾﻦ« و »ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻤﺮﯾﺪﯾﻦ ﻓﯽ ﺳﻠﻮك ﻃﺮﯾﻘﮥ اﻟﻤﺘﻘﯿﻦ«‬
‫و »ﺗﺒﺼـﯿﺮ اﻟﻤﻠﻮك و اﻟﺴـﻼﻃﯿﻦ ﻓﯽ اﻟﺘﺨـﺪﯾﺮ ﻋﻦ اﻋﻮان اﻟﺸـﯿﺎﻃﯿﻦ« و »ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ ﮐﺮم اﻟّﻠﻪ‬
‫وﺟﻬﻪ« و »ﺛﻤﺮة اﻟﺤﺮﻗـﮥ ﻓﯽ ﺷـﺠﺮة اﻟﺨﺮﻗﻪ« و »زﺑـﺪة اﻟﺘﻮﺣﯿـﺪ« و »ﺗﺤﻔـﮥ اﻻـﺟﺰاء« و »ﺗـﺬﮐﺮة اﻟﻤﺤـﺪﺛﯿﻦ و ﺗﺒﺼـﺮة اﻟﻤﺤـﺪﺛﯿﻦ« و »ﮐﺘـﺎب‬
‫اﻻرﺑﻌﯿﻦ ﻋﻦ اﻟﺸـﯿﻮخ اﻻرﺑﻌﯿﻦ« و »اﻧﯿﺲ اﻟﻘﻠﻮب« و »ﻋﻘﺪ اﻟﺠﻮاﻫﺮ« و ﺟﺰ آن و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺆﻟﻔﺎت او ﺑﺸـﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎب ﻓﺎرﺳﯽ و ﺗﺎزي‬
‫ﻣﯽرﺳـﯿﺪه و وي را رﺳﺎﺋـﻞ و اﺷـﻌﺎري ﺑﻮده ﮐﻪ در ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑﻨـﺎم »ﻣﻮﻧﺲ اﻻﺣﺒﺎب« ﮔﺮد آورده و ﮐﺮاﻣﺎت و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻠﻨـﺪ داﺷـﺘﻪ ﮐﻪ در‬
‫ﮐﺘـﺎب ﺳـﯿﺮة اﻟﮑﺒﺮي و ﺳـﯿﺮة اﻟﺼـﻐﺮي ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬـﺎ را در ﺷـﺪ اﻻزار آورده و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺻﺎﺣﺒـﺪﯾﻮان وﻗـﺘﯽ ﺑﺮاي او ﻫﺠـﺪه ﻫﺰار درﻫﻢ ﻓﺮﺳـﺘﺎده اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﻧﻤـﺎز ﺑﺎﻣـﺪاد ﺑـﺪرس و ﺑﺮآوردن ﺣﺎﺟـﺎت ﻣﺮدم ﻣﯽﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﺗﺎ‬
‫ﻧﯿﻤﺮوز ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را ﺷﺮح ﻣﯽﮐﺮده و ﺑﻔﺘﻮﯾﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻪ و ﺣﺎﻟﯽ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪه و ﺑﺎزﻣﯽﮔﺸﺘﻪ و ﻧﻤﺎز ﻧﯿﻤﺮوز را ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﮔﺰارده و ﺗﺎ ﻋﺸﺎ ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻪ و اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮي ﯾﺎ دوﺳﺘﯽ ﻧﺰد او ﺑﻮده ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ ﺑﺎ او ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻧﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺐﻫﺎ از‬
‫ﻧﻤﺎز و ﻗﺮآن و ﺧﻮاﻧـﺪن و ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺗﺎ ﺑﺎﻣـﺪاد ﻓﺎرغ ﻧﺒﻮده و در ﭘﺎﯾﺎن زﻧـﺪﮔﯽ دو ﺳﺎل ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﺰﺷـﮑﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﻧﺨﻮرده ﺗـﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﻤـﺎري ﭼﯿﺮهﺗﺮ ﺷـﺪه و ﭼﻮن ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﻤﺮگ رﺳـﯿﺪه ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ را ﮐﻪ ﺷـﻤﺎره آﻧﻬﺎ ﺑﻬﻔﺘﺎد ﻣﯽرﺳـﯿﺪه ﮔﺮد‬
‫آورده و ﺑﺂﻧﻬﺎ وﺻـﯿﺖ ﮐﺮده و در رﻣﻀﺎن ‪ 688‬درﮔﺬﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳـﭙﺲ در آن ﮐﺘﺎب ﺑﺮﺧﯽ از اﺷـﻌﺎر ﺗﺎزي او آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺪر‬
‫اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺠﺰ اﺳـﻌﺪ ﺟﺪ دوم ﺟﻨﯿﺪ ﭘﺴـﺮي دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﻨﺎم زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ او ﻫﻢ در ﺷﺪ‬
‫اﻻزار آﻣﺪه و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻋﺎﺑﺪي ﺑﻮده و در ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺣﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ و ﺗﺼﻮف و ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت داﺷﺘﻪ و از ﭘﺪرش اﺟﺎزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ اﻻﺻﻮل را از ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺷﯿﺮازي داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﻌﺮوف رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮده ﮐﻪ او از ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﻮﻧﻮي و او از ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﻫـﺬﺑﺎﻧﯽ و او از ﻣﺆﻟﻒ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ و ﺳـﻔﺮ ﺑﺴـﯿﺎر در ﭘﯽ داﻧﺶ ﮐﺮده و ﺑـﺎ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻧﺸﺴـﺘﻪ و‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﻓﻀﯿﻠﺖ داﻧﺶ و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﻨﺎم »ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺤﻠﻔﺎء اﻟﯽ ﺣﻀﺮة اﻟﺨﻠﻔﺎء«‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ و در ﭘﺎﯾﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺳﻔﺮي ﺑﺠﺰاﯾﺮ ﮐﺮده و در آن ﺳﻔﺮ ﭘﺲ از ﺳﺎل ‪ 700‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺟﻨﺎزه او را ﺑﺸﯿﺮاز آورده و در ﭘﺸﺖ دروازه‬
‫ﻓﺴﺎ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧـﺪ و ﺑﺰﺑﺎن ﺗﺎزي ﺷـﻌﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و او ﭘﺴـﺮي داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﻧﺎﺻـﺮ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﺳـﺤﻖ ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ او ﻧﯿﺰ در ﺷﺪ اﻻزار آﻣﺪه و او ﻫﻢ داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ﺣﮑﯿﻢ و ﭘﺎرﺳﺎ ﺑﻮده و ﻫﺮروز ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻣﺪاد ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از روز درس ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺼﻮﻣﻌﻪ ﺧﻮد در ﻣﺤﻠﻪ ﺳـﺮاﺟﯿﻦ ﻣﯽرﻓﺘﻪ و آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﻏﺮوب درس ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﺑﺎز درس دﯾﮕﺮي داﺷـﺘﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي او ﺑﺨﻂ ﺧﻮدش ﺑﻮده و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺴﺨﻪاي از ﮐﺘﺎب اﻟﺤﺎوي داﺷﺘﻪ ﮐﻪ در ﭘﯿﺮي ﮔﻢ ﮐﺮده و ﻧﺴﺨﻪ دﯾﮕﺮ را از ﺣﻔﻆ ﻧﻮﺷﺘﻪ و‬
‫از ﭘﺪر و ﺟﺪش ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮده و اﺟﺎزه داﺷـﺘﻪ و ﻧﯿﺰ از ﺟﺪ ﻣﺎدرﯾﺶ ﻓﻘﯿﻪ ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺳـﻠﻤﺎن‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮده و از ﺷـﺎﮔﺮدان ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻓـﺎﻟﯽ ﺑﻮده و ﻣﺆﻟﻔـﺎت و اﺷـﻌﺎر داﺷـﺘﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﻈﻮﻣـﮥ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﻄﻖ و در ‪ 765‬در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻣﻈﻔﺮ ﭘﺴـﺮ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﻇﻬﯿﺮ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻔﻀﺎﯾﻞ اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ او ﻫﻢ در ﺷـﺪ‬
‫اﻻزار آﻣـﺪه و او ﻧﯿﺰ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑﻠﻨـﺪ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻮده و در ﺑﻘﻌﻪ ﭘـﺪرش ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و در زﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﻪ رواﻓﺾ اﻧـﺪﯾﺸﻪ ﺧﺮوج‬
‫داﺷـﺘﻪاﻧﺪ وي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴـﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را رد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻨﺎم »ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼـﻠﻮات« ﻧﻮﺷـﺘﻪ و در ‪ 730‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و‬
‫ﻧﺰد ﭘﺪر و ﺑﺮادراﻧﺶ او را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﭘﺴـﺮ ﭼﻬﺎرﻣﯽ ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺣﺎج ﺷـﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﺮاﺳﺖﮔﻮي ﮐﻪ‬
‫ازو ﻫﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪاي در ﺷـﺪ اﻻـزار آﻣـﺪه ﮐﻪ از ﻣﺮدان ﺑﺰرگ و اﺑـﺪال زﻣﺎن ﺧﻮد و ﺷﺎﮔﺮد ﭘـﺪرش ﺑﻮده و ازو رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮده و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺷﺎﮔﺮد ﺷـﯿﺦ ﯾﻮﺳﻒ ﺳﺮوﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺑﻮده و ازو ﺧﺮﻗﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳـﭙﺲ ﺑﺤـﺞ رﻓﺘﻪ و ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺣﺠﺎز را دﯾـﺪه و ﻣﺪﺗﯽ در ﺑﺼـﺮه ﻣﺎﻧﺪه و‬
‫ﭼﻮن‬
‫ﭘﺪرش ﺑﺪﯾﺪار او ﺷﺎﯾﻖ ﺑﻮده و ﺑﺎو ﻣﯽﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و اﺷـﻌﺎري ﺑﺘﺎزي در ﮔﻠﻪ از دوري او ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ ﺑﺸﯿﺮاز ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و رﯾﺎﺿﺖﻫﺎي ﺳﺨﺖ‬
‫ﮐﺸـﯿﺪه و در ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺷﯿﺮاز ﺑﺨﻠﻮت ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﺪر ﺑﮑﺮﻣﺎن و ﺳﯿﺮﺟﺎن و ﺳﻮاﺣﻞ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و ﺟﺰاﯾﺮ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻌﺪن‬
‫و ﯾﻤﻦ رﻓﺘﻪ و در ﯾﻤﻦ ﮐﺘﺎب اﻻرﺑﻌﯿﻦ اﻟﻌﻮاﻟﯽ را ﺑﺮ ﻣﻠﮏ ﻋﺎدل ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رﺳﻮل ﭘﺎدﺷﺎه ﯾﻤﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻒ آن ﮐﺘﺎب ﺑﻮده اﺳﺖ ﺧﻮاﻧﺪه و ﭘﺲ از زﯾﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﺑﺸـﯿﺮاز ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و دﺧﺘﺮ اﻣﯿﺮ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟّﻠﻪ ﻋﻠﻮي ﻣﺤﻤﺪي‬
‫را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺤﺮﯾﺮي ﺑﺮ ﺣﺎوي اﻟﻔﺘﺎوي ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﻨﺎم »ﮐﺘﺎب اﻟﻌﻠﻖ« ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﮐﺮده و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب اﻣﺎم ﻧﻮوي‬
‫را در ﺷـﯿﺮاز اﻧﺘﺸﺎر داده و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﻣﺴـﺠﺪ ﭘـﺪرش ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و ﺣﮑﺎم را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﻣﯽﮐﺮده و اﻧـﺪرز ﻣﯽداده اﺳﺖ و ﭼﻮن‬
‫ﺑﻬﺸـﺘﺎد و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﮕﯽ رﺳـﯿﺪه ﭘﺸـﺘﺶ ﺧﻢ ﺷـﺪه و روزي در ﻣﯿﺎن ﻣﻮﻋﻈﻪ او را وﺟـﺪي دﺳﺖ داده ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮاﻧﺎن دوﺑﺎره ﻗﺪش‬
‫راﺳﺖ ﺷﺪه و ﮐﺮاﻣﺎت دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﺪر ﺟﻨﯿﺪ آﻧﻬﺎ را در ﮐﺘﺎب ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﺮد آورده اﺳﺖ و در ﺻﻔﺮ ‪ 733‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﭘﺎﺋﯿﻦ ﭘﺎي‬
‫ﭘﺪرش او را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﺮاﺳﺖﮔﻮي ﭘﺴـﺮي داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨـﺎم رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ‬
‫درﺑـﺎره او ﻫﻢ در ﺷـﺪ اﻻـزار ﺷـﺮﺣﯽ ﺑـﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬واﻋﻈﯽ ﺧﻮشﺻﻮت و ﻓﺼـﯿﺢ و از ﺟﻬﺎن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ‬
‫ﺳﻨﻘﺮي ﺑﺠـﺎي ﭘـﺪران ﺧـﻮد وﻋـﻆ ﻣﯽﮐﺮد و ﺷـﯿﺦ ﺟﻤـﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﺳـﺤﻖ ﺧﻄـﺎﺑﺖ ﺟـﺎﻣﻊ ﻋـﺘﯿﻖ را ﺑـﺎو داد و ﻫﯿـﭻﮐﺲ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ و‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و وﻋﺎظ و ﻓﻘﺮاء وارد ﺷﯿﺮاز ﻧﻤﯽﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ او را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽداﺷﺖ و در ﻋﻠﻢ اﺻﻮات و اﯾﻘﺎﻋﺎت دﺳﺖ داﺷﺖ و در ‪769‬‬
‫درﮔﺬﺷﺖ و او را ﭘﻬﻠﻮي ﭘﺪرش ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌـﺎﻟﯽ ﭘﺴـﺮ ﭘﻨﺠﻤﯽ ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨـﺎم ﺿـﯿﺎء اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻮﻗﺖ ﻋﺒـﺪ اﻟﻮﻫـﺎب ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ازو ﻫﻢ در ﺷـﺪ اﻻـزار‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻫﺴﺖ و وي ﻣﺮدي ﺧﻮﺷﺮوي و ﻧﯿﮑﻮ رﻓﺘﺎر ﺑﻮده و ﺑﺤﺠﺎز و اﻃﺮاف‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪار ﮐﺮده و داراﺋﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آورده و ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺿﯿﺎع ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﺮ آن وﻗﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و در آﻧﺠﺎ و در ﻣﺴـﺠﺪ ﭘـﺪرش و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﺟﺎﻣﻊ ﺳـﻨﻘﺮي ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و در ﺷـﯿﺮاز ﺧﯿﺮات‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و در ﻫﺠﻮم ﻟﺸـﮑﺮﯾﺎن از ﻣﺮدم ﭘﺎﺳـﺒﺎﻧﯽ ﻣﯿﮑﺮده و ﺟﻨﯿـﺪ از داﻧﺶ او ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪه و ﺧﺮﻗﻪ ﺧﻮد را ازو ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺳﺎل‬
‫‪ 743‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و او را ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪر و ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﭘﺴـﺮ ﺷﺸـﻤﯽ ﻧﯿﺰ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﺆﯾﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ازو ﻫﻢ در ﺷﺪ اﻻزار ﺗﺮﺟﻤﻪاي‬
‫ﻫﺴﺖ و وي ﻣﺮدي ﻋﻔﯿﻒ و دﯾﻦدار و داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﺑﻮده و در رﺑـﺎط ﺷـﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺧﯽ و ﺟﺎﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و ﮐﺮاﻣﺎﺗﯽ ازو‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺷـﻤﺲ ﻟا ـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﺆﯾـﺪ ﻋﻤﺮ ﭘﺴـﺮي داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ازو ﻫﻢ در ﺷﺪ اﻻزار ذﮐﺮي ﻫﺴﺖ و‬
‫ﺷﯿﺦ ﮐﺮﯾﻢ ﺻﺎﻟﺤﯽ ﺑﻮده و ﺑﺴـﯿﺎر ﻋﺒﺎدت ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ و ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺒﻐﺪاد رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎﯾﺦ دﯾﺪار ﮐﺮده و‬
‫ﺑﺸﯿﺮاز ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و ﻫﻤﻮاره روزه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ‪ 782‬درﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻫﻢ ﭘﺴﺮي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﻣﺮﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﮐﻪ ازو ﻫﻢ در ﺷﺪ اﻻزار ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻫﺴﺖ و‬
‫ﻣﺮدي داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ادﯾﺐ و ﺣﻠﯿﻢ و ﻓﺮوﺗﻦ و ﺑﺨﺸـﻨﺪه ﺑﻮد و در اﻗﺴـﺎم ﻓﻨﻮن دﺳﺖ داﺷـﺘﻪ و در ادﺑﯿـﺎت ﺷـﺎﮔﺮد ﺧـﺎل ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﻣﻌﯿﻦ‪-‬‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻤﺎﻧﯽ و در ﺣـﺪﯾﺚ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ زرﻧﺪي و دﯾﮕﺮان ﺑﻮده و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺷﻌﺮ ﺗﺎزي ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و در ‪ 791‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و او را ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪرش ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ دﺧﺘﺮي ﻫﻢ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم ﻓﯿﺮوزه‬
‫ﺑﻨﺖ اﻟﻤﻈﻔﺮ ﮐﻪ در ﺷـﺪ اﻻزار ازو ﻫﻢ ذﮐﺮي آﻣﺪه و وي زﻧﯽ داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ﻣﺤﺪث و ﻋﺎﺑﺪ ﺑﻮده و اﺟﺎزهﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ داﺷـﺘﻪ و ﮐﺮاﻣﺎت ازو‬
‫رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﮐﺘـﺎﺑﯽ در ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎم »ﮐﺘﺎب اﻻرﺑﻌﯿﻦ رواﯾـﮥ اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت ﻋﻦ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ« و در ﺳﺎل ‪ 740‬درﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﺴـﺮ دﯾﮕﺮ ﺻـﺪر اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﺪ دوم ﺟﻨﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﯿﻤﻦ اﺳـﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻧﺎم داﺷـﺘﻪ و ازو ﻫﻢ در ﺷﺪ اﻻزار‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻫﺴﺖ و ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺪرش ﺑﻮد و ﻣﺮدي داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ﭘﺎرﺳﺎ و واﻋﻈﯽ ﺷـﯿﺮﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ و در ﺟﺎﻣﻊ‬
‫ﻋﺘﯿﻖ و ﺟـﺎﻣﻊ ﺟﺪﯾـﺪ و ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﻐـﺪادي ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ و در ادب ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮد و ﻣﺤﻔﻮﻇﺎت ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎزه ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮد ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ و ﻧﺠﺎران ﺳـﻘﻒ آﻧﺮا ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺳﻘﻒ ﺑﺮ ﺳﺮ او ﻓﺮود آﻣﺪ و در ﺳﺎل ‪ 670‬درﮔﺬﺷﺖ و در ﻫﻤﺎن ﺑﻘﻌﻪ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ او را‬
‫ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟـﺪ ﺟﻨﯿﺪ ﻧﯿﺰ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺪﺳـﺘﺴﺖ و ﺧﻮد در ﺷﺪ اﻻزار درﺑﺎره او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﺒﺎرك ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳـﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬
‫ﺷﯿـﺦ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻋﺎرف ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر ﺑﻮد و اوراد و ﻧﻮاﻓﻞ ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ﻫﻤﻮاره ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در راه و ﺳـﮑﻮن و رﻓﺖ و‬
‫آﻣـﺪ ﻫﻢ ﺑﺪان ﮐﺎر ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد و در ﻗﺮاآت ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ و ﮐﺘﺎب ﺷﺎﻃﺒﯽ را ﺧﻮاﻧﺪه و اﺻﻮل را از ﺷـﯿﺦ ﻋﻠﯽ دﯾﻮاﻧﯽ واﺳـﻄﯽ‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺑﻘﻌﻪ ﭘﺪرش و ﺟﺪش و در ﻣﺴﺠﺪ ﺳﺮو ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز آدﯾﻨﻪ ﺗﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﺷﯿﺮﯾﻦزﺑﺎن ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرز او‬
‫را از اوﻟﯿﺎي ﺧﺪا در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﮕﺮ ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ داﺷـﺘﻪاﻧﺪ و از وي ﮐﺮاﻣﺎت ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ و در ﺳﺎل ‪ 740‬درﮔﺬﺷﺖ و‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺑﻘﻌﻪ او را ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﯿﺪ ﻋﻤﯽ ﻫﻢ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرش در ﮔﺬﺷـﺘﻪ او ﻫﻢ در آن ﺳﺎل ﻣﺮده و در ﺷﺪ اﻻزار ازو ﻫﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻫﺴﺖ‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ :‬ﺣﺎج اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻈﻔﺮ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫اﺳـﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ وي ﻫﻢ داﻧﺸـﻤﻨﺪي ﺑﻮده و ﺑﺤﺠﺎز و ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺳـﻔﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪه و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﺟﺎﻫﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﺗـﺬﮐﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻪ و ﺷﯿﺮﯾﻦﺳـﺨﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷﻮق و ذوق و وﺟـﺪ داﺷـﺘﻪ و ﻣﯽﮔﺮﯾﺴـﺘﻪ و ﺷـﻌﺮ ﺗـﺎزي ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ و در ‪740‬‬
‫درﮔﺬﺷﺘﻪ و او را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭘﺪرش ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺎم و ﻧﺴﺐ ﺟﻨﯿـﺪ و ﭘـﺪران او ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﭘﺸﺖ ﺑـﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺷـﯿﺦ ﺣﺎج ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﺒﺎرك ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳـﻌﺪ ﺑﻦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﻋﻤﺮي رﺑﻌﯽ ﻗﺮﺷـﯽ ﺷﯿﺮازي‪ ،‬وي از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻌﺮوﻓﯽ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻧﺎﻣﯽ ﺷﯿﺮاز ﺑﻮده ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﺳﺪه ﺷـﺸﻢ ﺗﺎ آﻏﺎز ﺳﺪه ﻧﻬﻢ ﻣﺪت ﺑﯿﺶ از دوﯾﺴﺖ ﺳﺎل در ﺷـﯿﺮاز ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻫﺠﺪه ﺗﻦ از آﻧﻬﺎ زن و ﻣﺮد در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ و‬
‫داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﺑﺰرگ از آن ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﺎرﯾـﺦ در ﮔﺬﺷـﺘﻦ او ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺳـﺎل ‪ 791‬را ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﺮگ او داﻧﺴـﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﺷـﺘﺒﺎه رﻓﺘﻪاﻧﺪ و آن ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺮگ ﻫﻤﻨﺎم او و ﻫﻤﺸـﻬﺮي او ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺷـﯿﺮازﯾﺴﺖ ﮐﻪ ذﮐﺮ او ﭘﺲ‬
‫ازﯾﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻟﻘﺐ ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ ﻫﻢ ازوﺳﺖ و ﻓﻀﻞ اﷲ ﻫﻢ ﻧﺎم ﭘـﺪر او ﺑﻮده و درﺳﺖﺗﺮﯾﻦ ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﺮگ او ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮﺣـﻮم ﻓﺮﺻﺖ در آﺛـﺎر ﻋﺠﻢ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﭘﺲ از ‪ 800‬داﻧﺴـﺘﻪ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗـﺎ ﺳﺎل ‪ 791‬ﮐﻪ در ﺣـﺪود آن ﮐﺘـﺎب »ﺷـﺪ اﻻزار ﻓﯽ ﺣﻂ‬
‫اﻻـوزار ﻋﻦ زوار اﻟﻤﺰار« را ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮده و آﺧﺮﯾﻦ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ در آن آورده ﻫﻤـﺎن ﺳﺎل ‪ 791‬اﺳﺖ زﻧـﺪه ﺑﻮده و ﭼﻮن در ﺳـﺎل ‪782‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﺳـﺎل ﭘﯿﺶ از آن ﻫﻢ از ﻣﺸـﺎﻫﯿﺮ ﺷـﻬﺮ ﺧﻮد ﺑﻮده ﭘﯿـﺪاﺳﺖ ﮐﻪ درﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﺮدي ﮐﺎﻣﻞ و ﯾﺎ ﭘﯿﺮ و ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﭙﯿﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ و‬
‫ﻫﻢﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮﺻﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ در آﻏﺎز ﺳﺪه ﻧﻬﻢ و ﭘﺲ از ﺳﺎل ‪ 800‬درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﺷﺪ اﻻزار او ﮐﺘﺎﺑﯿﺴﺖ در ﺷـﺮحﺣﺎل ﺑﺰرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺷـﯿﺮاز در زﻣﺎن او ﻣﺪﻓﻮن ﺑﻮدهاﻧﺪ و آﻧﺮا ﺑﺮ ﻫﻔﺖ ﻧﻮﺑﺖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮده ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ‪ :‬روﺿﮥ اﻟﮑﺒﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺒﺮه ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ ﺑﻦ اﺳﮑﻔﺸﺎذ ﺿﺒﯽ ﺷﯿﺮازي و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪ ،‬ﻣﻘﺒﺮة‪-‬‬
‫اﻟﺒﺎﻫﻠﯿﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪ ،‬ﻣﻘﺒﺮه ﺳـﻠﻢ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪ ،‬ﻣﺸـﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪ ،‬ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺎﻏﻨﻮﯾﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﺮ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ آن‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻣﺼﻠﯽ و ﺣﻮاﻟﯽ آن و ﮐﺘﺎب را ﺑﺘﺮﺟﻤﻪ ﺳﻌﺪي ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻣﺼﻠﯽ ﻣﺪﻓﻮﻧﺴﺖ ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺟﻨﯿﺪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﯽزﯾﺴـﺘﻪ و او را ﺑﺎ ﻣﻌﯿﻦ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﺎﻋﺮ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮﺻﺖ‬
‫در آﺛﺎر ﻋﺠﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﻮارف اﻟﻤﻌﺎرف و ﺷﺮح اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮي ازوﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪ 791‬درﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻮاده ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬
‫ﺑﺰﻏﺶ ﺷـﯿﺮازي ﻋـﺎرف ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﻬﻮر ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺘﻮﻓﯽ در ‪ 678‬اﺳﺖ و ﻧـﻮه ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﭘﺴـﺮ اوﺳﺖ ﮐﻪ در ‪716‬‬
‫درﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﺷـﯿﺦ ﺻـﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اردﺑﯿﻠﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎﻣﯿﺪ دﯾﺪار ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺸﯿﺮاز رﻓﺘﻪ و در آن زﻣﺎن درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺪﯾﺪار‬
‫اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﮐﺎﻣﯿﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﺮحﺣﺎل اﯾﻦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ در ﺷﺪ اﻻزار ﭘﺲ از ﺷﺮحﺣﺎل ﺟﺪ و ﭘﺪر‬
‫ﺟـﺪش ﭼﻨﯿﻦ آﻣـﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ در زﻣﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم و در وﻗﺖ ﺧﻮد ﻗﺪوة‬
‫اﻻﻧـﺎم ﺑـﻮد و ﻣﺮﺷـﺪ ﮐﺎﻣـﻞ ﻣﮑﻤـﻞ ﻓﺎﺿـﻞ ﺑﺸـﻤﺎر ﻣﯽرﻓـﺖ داﻧﺶ ﻇـﺎﻫﺮ و داﻧﺶ ﺑـﺎﻃﻦ را ﮔﺮد آورده ﺑـﻮد و ﺑﺮ رﻣـﻮز ﻗـﻮم و اﺷـﺎرات‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪان ﻋﺮﻓﺎن و دﻗﺎﯾﻖ اﻫﻞ ﻃﺮﯾﻘﺖ و ﻧﮑﺎت رازﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ آﮔﺎه ﺑﻮد ﻣﺪﺗﯽ دراز در ﺑﻐﺪاد ﻣﻼزﻣﺖ ﺷﯿﺦ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮐﺮد و ﺑﻔﺮﻣﺎن او‬
‫ﺑﺨﻠﻮت ﻧﺸـﺴﺖ و ﺧﺪاي اﺣﻮال وي را ﺑﺮو آﺷـﮑﺎر ﮐﺮد و ﺑﺰﯾﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ رﻓﺖ و از آن ﭘﺲ ﺑﺸﺎم ﺳﻔﺮ ﮐﺮد و ﺑﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان آﻧﺠﺎ‬
‫دﯾﺪار ﮐﺮد و ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ را ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮاﻧﺪ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﯾﺦ او ﻣﺴﻨﺪ اﻟﺸﺎم ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺒﺮﮐﺎت‬
‫ﺣﻨﺒﻠﯽ ﺑﻌﻠﺒﮑﯽ و ﺷـﯿﺦ ﺻـﻼح اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﮐﯿﮑﻠﺪي ﻋﻼﺋﯽ و ﺷـﯿﺦ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﯾﻮب ﻣﻘﺪﺳـﯽ و ﺷـﯿﺨﻪ ﻣﻌﻤﺮه زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ‬
‫اﺣﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ اﻟﻤﻘﺪﺳـﯿﻪ ﺑﻮده و ازو ﺣـﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪه و ﮔﻮﯾﺪ ﮐﺘﺎب »ﻣﻮﻃﺎ« از اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ را در ﺷـﺶ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮاﻧﺪم و »ﺟﺎﻣﻊ‬
‫اﻟﺼﺤﯿﺢ«‬
‫از ﺑﺨﺎري را در ﺳـﯿﺰده روز ﺧﻮاﻧـﺪم و وي ﺣـﺪﯾﺚ ﮔﻔﺘﻪ و ﺷـﻨﯿﺪه و ﺧﻮاﻧﺪه و ﺑﺮو ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و درس ﮔﻔﺘﻪ و از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي اوﺳﺖ »ﻧﻘﺎوة اﻻﺧﺒﺎر ﻓﯽ ﺷـﺮح اﺣﺎدﯾﺚ اﻟﻨﺒﯽ اﻟﻤﺨﺘﺎر« و ﮐﺘﺎب »ذﯾﻞ اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﯽ ﺗﺮﺟﻤـﮥ اﻟﻌﻮارف« و درﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﺎ ﭘﯿﺸﻮاي‬
‫ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺷﯿﺮاز و اﻗﺪم و اﻓﻀﻞ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد در ﺳﺎل ‪ 791‬درﮔﺬﺷﺖ و او را ﻧﺰد ﭘﺪران و ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺶ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ ‪.......‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ از ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻧﻮري زاده ﻣـﺪﯾﺮ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺣﻤﺪي ﺷـﯿﺮاز ﮐﻪ ﻋﻤﺮي در راه اﺷﺎﻋﻪ ادب و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﻦ ﻣﺮز و ﺑﻮم ﺑﺬل ﻣﺴﺎﻋﯽ‬
‫ﮐﺮده و ﮐﺘﺐ ﻧﻔﯿﺴـﯽ را ﺑﺤﻠﯿﻪ ﻃﺒﻊ آراﺳﺘﻪاﻧﺪ و از ﺗﺸﻮﯾﻖ اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ در ﺗﺼﺤﯿﺢ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻧﻔﯿﺲ درﯾﻎ ﻧﻮرزﯾﺪه و ﺑﺮ ﻃﺒﻊ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻤﯿﺎب‬
‫ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﮐﺮده ﺗﻮﻓﯿﻖ اﯾﺸﺎن را از درﮔﺎه ﺣﻀﺮت اﺣﺪﯾﺖ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺳﺖ ﺑﻤﻨﻪ و ﮐﺮﻣﻪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻧﻮراﻧﯽ وﺻﺎل‬
‫ﺑﺴﻢ اﻟّﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ و ﺑﻪ ﻧﺴﺘﻌﯿﻦ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺷﮑﺮ و ﺳـﭙﺎس ﺧﺪاﺋﯽ را ﮐﻪ آﺳـﻤﺎن را روﺷﻦ و ﺑﺴﺘﺎرﮔﺎن ﻣﻨﻘﺶ ﺳﺎﺧﺖ و زﻣﯿﻦ را ﺟﺎي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﮔﺮداﻧﯿﺪ از ﺑﻬﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﺧﻮد‪ .‬ﭘﺲ زﻣﯿﻦ ﺑﺮ آﺳـﻤﺎن ﻣﻔـﺎﺧﺮت ﮐﺮد ﺑﮑﻮن اﻧﺒﯿـﺎ )ص( در ﺧﻮد و ﺑﮑﻮﻫﻬـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﻣﺒـﺎدرت ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗـﺎدري ﮐﻪ از رﻣﻮز َو َﻧﱠﺰﻟ ْﻨـﺎ ﻣَِﻦ‬
‫اﻟﱠﺴﻤـﺎِء ﻣـﺎًء ُﻣﺒﺎَرﮐـًﺎ ﺑﺮﮐـﺎت ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎران اﺳﺖ رﯾﺰان ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و ﻟﺌـﺎﻟﯽ ﻗﻄﺮهﻫﺎي ﻧﯿﮑﻮ در زﻧـﺪﮔﯽ و ﻣﺮدﮔﯽ از اﺑﺮﻫﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮد و‬
‫روحﻫﺎ و اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﺗﻦﻫﺎ و ﻗﺪري ﺑﺮﮔﻬﺎ واﺑﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮔـﺎﻫﯽ روح ﺑﺒـﺪن واﺻـﻞ ﺷـﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑـﺪن از وي ﻓﺎﺻﻞ ﮔﺸﺖ ﺑﻤﻘﺘﻀﺎي ﻫﺠﺮ و وﺻﻞ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺟﺴﻢﻫﺎي ﺷـﻬﺪا ﺑﺴـﺒﺐ دوﺳﺘﯽ ﺣﻖ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺳﺎﻋﺘﯽ روﺣﻬﺎي ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺣﺠﺎب ﻧﻮراﻧﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﺑـﺪان اي ﺳﺎﻟـﮏ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﺘﻬﺎي اﯾﺸﺎن ﻫﻤﭽﻮن ﻟﺸـﮑﺮﮐﺸﺎن در ﻣﯿﺎن ﮐﻔﺎر ﺳـﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺘﺎرﮔﺎن روﺷﻦ در زﻣﯿﻦ‬
‫آﺗﺶ ﺑـﺪﯾﻮ ﻧﻔﺲ ﻣﯿﺰﻧﻨـﺪ و درود ﻓﺮاوان و ﺗﺤﯿـﺎت ﺑﯽﭘﺎﯾـﺎن از ﺣﻀـﺮت ﺧـﺪاي ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﻣﻬﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮ اﻫﻞ زﻣﺎن و ﮐﺎﻓﻪ ﻋﺎﻟﻤﯿﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫اﯾﺖ رﺣﻤﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ در ﺷﺄن او ﮐﻪ ﻣﺎ َأْرَﺳﻠْﻨﺎَك ِإﻟ ﱠﺎ َرْﺣَﻤًﮥ ﻟ ِﻠْﻌﺎﻟَِﻤﯿَﻦ‪.‬‬
‫ﺳﺮور اوﻟﯿﺎن و آﺧﺮﯾﺎن و ﻓﺎﺿﻠﺘﺮﯾﻦ ﭘﯿﺮوﯾﺎن و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ )ص( اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺳـﺘﻮده و ﭘﺎكﮐﻨﻨﺪه و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮔﺸـﺘﻪ از ﻧﻘﺺ و ﻋﯿﺐ و آﺧﺮ اﻧﺒﯿﺎﺳﺖ و اول ﺷﺨﺼـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از وي ﺷـﮑﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد زﻣﯿﻦ و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﻣﺮدم از ﻋﺮب و ﻓﺮس و ﺗﺮك و ﭼﯿﻦ‪.‬‬
‫ﮐﻤـﺎ ﻗﺎل )ص( اول ﻣﻦ ﯾﻨﺸﻖ ﻋﻨﻪ اﻻرض و ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺸـﻔﺎﻋﮥ ﯾﻮم اﻟﻌﺮض و ﺑﺮ وي و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ و اﺻـﺤﺎب و ﭘﯿﺮوان او رﺳﺎﻧﺎد ﺑﻌـﺪد ﻫﺮ‬
‫زﯾﺎرﺗﯽ ﮐﻪ در ﮐﻌﺒﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻘـﺪر ﻫﺮ ﻗﺼـﺪي و ﺳـﯿﺮي ﮐﻪ در ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﺪاﻧﮏ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺑﺮادران‬
‫دﯾﻨﯽ ﻣﺮا آﮔﺎه ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ ﺑﯿﺎد ﮐﺮدن اﻫﻞ ﮔﻮر و رﺳـﯿﺪن ﺑﺴـﺮ رﺑﺎﻃﻬﺎ و زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﻬﺎي ﺷﯿﺮاز‪ .‬ﺧﺪاي او را ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﮔﺮداﻧﺎد ﭘﺲ از اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ ﻧﺎم اﯾﺸﺎن ﺑﺤﺮﻣﺖ ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ وﺻـﯿﺖ و آوازه اﯾﺸﺎن ﺑﻌﺰت ﻣﯿﺰﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺮاز ﺑﺮج اوﻟﯿﺎﺳﺖ و ﻣﮑﺎن‬
‫ﺷﻬـﺪاﺳﺖ و ﺟـﺎي ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎراﻧﺴﺖ و ﻣﺤـﻞ و ﻣﻘـﺎم ﻋﺰﯾﺰان و ﭘﯿﺮان اﺳﺖ و ﺷـﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺴـﺒﺐ‬
‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﻠﯿﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻣﻘﺼﺪ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻋﺒﺎدتﮔﺎه ﭘﺎﮐﺎن ﮔﺸـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺴـﮑﻦ ﺑﺰرﮔﺎن و ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺷﯿﺮاز را ﺑﺮ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻓﻀﻠﯽ اﺳﺖ و ﻋﻠﻤﺎء ﺷﯿﺮاز و ﻋﺒﺎد آن ﺑﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻋﻠﻤﺎء و ﻓﻀﻼي دﯾﮕﺮ اﻓﻀﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اي ﺟﻮﯾﻨﺪه ﻧﮑﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﺑﯿﻨﻨﺪه درﺟﺎت ﺗﻮﻓﯿﻖ اﮔﺮ در آن ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ در ﺷﺄن ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‬
‫ﻓﺮﻣـﻮده اﺳـﺖ ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﺄﻣـﻞ ﻧﻤـﺎﺋﯽ ﺑﺮ آن رواﯾـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺸـﺎر اﻟﯿـﻪ از ﻗﺮاء ﺷـﯿﺮاز ﺑـﻮده ﺗﻌﻈﯿﻢ اﻫـﻞ ﺷـﯿﺮاز ﺑـﺪاﻧﯽ و ﺗـﻮﻗﯿﺮ ﻧﯿﮏزﻧـﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﮏﻣﺮدي ﺑﺠﺎي آري‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫آواز ﭼﺮخ ﭘﯿﺮزﻧﯽ در ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺸﻖزﯾﻦ ﻧﻌﺮهﻫﺎي ﺷﯿﺪ دو ﺻﺪ ﺑﺎر ﺧﻮﺷﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫و ﻟﻘﺪ ﺻﺪق ﻣﻦ ﻗﺎل ﻓﯽ ﻓﺎرس ﻟﺮﺟﺎﻻ و ﺟﺒﺎﻻ و ﺟﺎي ﺳﻮاران ﺟﻠﺪ و ﭼﺎﺑﮏ اﺳﺖ و ﻋﺒﺎدي ﮐﻪ ﺷـﺒﻬﺎي ﺗﺎرﯾﮏ در ﻃﻠﺐ ﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﺳﻠﻮك‬
‫و ﺳـﯿﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﺪود ﭼﺮاغ در ﻣﺤﺮاب ﻣﺴـﺠﺪ ﺳﻮاد ﻃﺎﻋﺖ ﺑﻤﺪاد ﻣﺤﺒﺖ و ﻗﻠﻢ ﺟﺪ و ﺟﻬﺪ ﻣﯿﺨﺮاﺷـﻨﺪ ﭘﺲ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ اﯾﺸﺎن در ﻫﺮ‬
‫دو ﺟﻬـﺎن از ﺑﻬﺮ ﺧـﺪاﺳﺖ و ﻏﺰاء اﯾﺸـﺎن و ﻏﻨﯿﻤﺖ و ﻧﻤﺎز و دﯾﮕﺮ ﻃﺎﻋﺎت از ﺑﺮاي ﯾﮑﺘﺎﺳﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب رﻓﻊ اﷲ درﺟﺘﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎي آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻋﺰاز ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻠﺪه را ﮐﻪ در آن ﺗﺎرﻫﺎي ﻣﻮي ﻃﺎﻫﺮ رﺳﻮل اﷲ )ص( ﻣﺪﻓﻮﻧﺴﺖ و دوﺳﺖ دارﻧﺪ زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در وي ﻣﺪﻓﻮن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺳـﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﺮﺿﺎ و ﺑﺮادران وي و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﺎن وي و ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ازرﻗﺎﻧﯽ و اﻣﺜﺎل او و ﺷﯿﺦ ﺳﻠﻢ‬
‫ﺻﻮﻓﯽ و اﺷـﮑﺎل او و ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ و اﺻـﺤﺎب او و ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ و اﺣﺒﺎب وي و ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺻﻔﯽ و ﺷﯿﺦ ﺻﺪر‬
‫اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ و ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪31‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان اﯾﺸﺎن ﮐﻪ در آن زﻣﯿﻦاﻧﺪ از ﺑﺰرﮔﺎن و ﻧﯿﮑﻮان و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻋﺎﻣﻞ و ﻗﺎﺿـﯿﺎن ﻋﺎدل و ﻓﻘﯿﻬﺎن ﮐﺎﻣﻞ و دﯾﮕﺮان از واﻋﻈﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪه و‬
‫ﻓﺎﺿـﻼن روﻧﺪه ﺑﺮ ﻧﻬﺞ راﺳﺘﯽ و ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺻﺎدق و ﺣﻖﺷﻨﺎﺳﺎن ﻋﺎﺷﻖ و دروﯾﺸﺎن واﺛﻖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ از اﯾﺸﺎن ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻣﺰارات‬
‫و ﺷـﻤﺮدهاﻧﺪ در ﻣﮑﺎﻧﻬﺎي ﻋﺒﺎدات ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﯿﺨﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و رﺑﺎط و ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺷـﺠﺎع ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎرﯾﻀـﯽ ﮐﻪ ﻣﺰارات ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺘﮑﻤﯿﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻓﻘﯿﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺳـﻠﻤﺎن و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ‬
‫اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ذﻫﺒﯽ و‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺰ اﻟـﺪﯾﻦ اﻓﻀـﻠﯽ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺟﺰاﻫﻢ اﷲ ﺧﯿﺮ اﻟﺠﺰاء و ﺑﺴـﯿﺎري از اوﻟﯿﺎء در روي زﻣﯿﻦاﻧﺪ و ﺑﺴـﯿﺎري در ﺷـﯿﺐ زﻣﯿﻦ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺲ اﯾﺸـﺎن را ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﺪ ﺑﻐﯿﺮ از ﺣـﻖ ﺳـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در ﺗﺤﺖ ﻗﺒـﺎب او ﻣﺴـﺘﻮرﻧﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿـﺎﺋﯽ ﺗﺤﺖ ﻗﺒـﺎﺑﯽ ﻻـ ﯾﻌﺮﻓﻬﻢ ﻏﯿﺮي و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﯿﺮاز ﻫﺮﮔﺰ در ﻫﯿـﭻ ﺳـﺎﻋﺖ و زﻣـﺎﻧﯽ »ﺧـﺎﻟﯽ« ﻧﻤﯿﺒﺎﺷـﺪ از ﭼﻬﺎرﺻـﺪ و ﭼﻬـﻞ و ﭼﻬـﺎر وﻟﯽ ﮐﻪ در ﭘﺲ ﺗﺮازواﻧـﺪ و اﺟﻨﺎس‬
‫ﻣﯿﺴـﻨﺠﻨﺪ و اﮔﺮ ﮔﻮش ﺑﺎز ﮐﻨﯽ و ﺳـﺨﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﺑﺸـﻨﻮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻧﯿﮏ درﯾﺎب ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﺻﺪ و ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎر وﻟﯽ در ﺷﯿﺮاز اﺳﺖ‬
‫در ﭘﺲ ﺗﺮازو و ﺑﺮ ﺳـﺮ راه راﻫـﺪاران ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺗﺸﺒﯿﻪ از ﺟﻬﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﻃﻠﺐ ﺑﺎﺷـﯽ و ﺑﺤﻘﺎرت در ﻫﯿـﭻ آﻓﺮﯾﺪه ﻧﻨﮕﺮي‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب رﻓﻊ اﷲ درﺟﺘﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ از ﺟﻬﺖ درﺧﻮاﺳﺖ آن ﻋﺰﯾﺰ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﺎن ﺷـﯿﺮاز ﺑﺤﺮﻣﺖ و ﻋﺰت ﺑﺮﯾﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺳﯿﺮت‬
‫و اوﺻـﺎف اﯾﺸـﺎن و ﻏـﺎﯾﺖ رﻏﺒﺖ ﻣﻦ در ﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب و اﺟﺎﺑﺖ داﻋﯿﻪ آن ﻋﺰﯾﺰ ﭘﺲ از ﺗﻤﺎﻣﯽ رأي و ﻓﮑﺮ و اﻣﯿـﺪ و ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﺪن‬
‫ﺛﻮاب ﺑﺮ ﺳﺒﯿـﻞ اﯾﺠـﺎز ﯾـﺎد ﮐﺮدم و ﺑﯿﺸﺘﺮ داﻋﯿﻪ آن ﻋﺰﯾﺰ ذﮐﺮ زﻧـﺪه ﮐﺮدن ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣـﺂﺛﺮ اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ و ﻃﻠﺐ رﺣﻤﺖ ﮐﺮدن ﺑﯿﺎد اﯾﺸﺎن و‬
‫اﺧﺒـﺎر ﺻﺎﻟﺤـﺎن و دﻻـﻟﺖ ﮐﺮدن ﻣﺮﻓﺎﻋﻼن و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﺮدن ﺳـﻠﻒ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ ﻃﻠﺐ آن ﮐﻨـﺪ و ﺑﺮﻫﺎن و ﺑﯿﺎن ﺟﻮﯾـﺪ رﺣﻤـﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‬
‫اﺟﻤﻌﯿﻦ و ﻧﺎم ﮐﺘﺎب اﺻﻞ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺷـﺪ اﻻزار ﻓﯽ ﺣﻂ اﻻوزار ﻧﻬﺎده ﺗﺎ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﻢ ﮐﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺘﺮﺟﻢ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻠﺘﻤﺲ اﻻﺣﺒﺎء ﺧﺎﻟﺼﺎ ﻣﻦ اﻟﺮﯾﺎء ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﺮد‬
‫و از ﺟﻬﺖ رﻓﯿﻘﯽ ﺷـﻔﯿﻖ ﮐﻪ در زﯾﺎرت ﭼﻬﻞ ﻣﻘﺎم ﺷﯿﺮاز ﻣﯿﺮﻓﺖ و اﻟﺘﻤﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺰارات ﮐﻪ ﭘﺪر ﺗﻮ و ﺷﯿﺦ ﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫آن ﻋﺎﺟﺰﯾﻢ اﮔﺮ ﺗﻮ ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﻣﺎ و دﯾﮕﺮان از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﯾﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ اﻫﻞ ﺳﻌﺎدت ﮔﺮدد و ﻋﻨﺪ اﷲ ﻣﻮﺟﺐ رﺣﻤﺖ‬
‫و ﻏﻔﺮان و ﮐﺮاﻣﺖ و اﻣﺘﻨﺎن ﺷﻮد و اﻟﻤﺄﻣﻮر ﻣﻌـﺬور ﻻﺑـﺪﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را از ﻣﻘـﺪﻣﻪ ﮐﻪ اﺳﺎس ﮐﻼم و اﺳـﺘﻨﺠﺎح ﻣﺮام از وي ﻣﺤﺼﻞ ﮔﺮدد‬
‫اﻧﺸﺎء اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ و اﷲ اﻟﻤﻮﻓﻖ اﻟﻤﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ در ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ زﯾﺎرت ﮐﺮد رﺳﻮل ﺧﺪاي )ص( ﮔﻮر ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﭘﺲ ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ و‬
‫ﺑﮕﺮﯾﺴـﺘﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﺟﺎزت ﮐﺮدم از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ‬
‫در آﻧﮑﻪ زﯾـﺎرت ﮐﻨﻢ ﻗﺒﺮ ﻣـﺎدر ﺧﻮد و اﺟـﺎزت ﻓﺮﻣﻮد و درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدم ﮐﻪ آﻣﺮزش ﺧﻮاﻫﻢ از ﺑﻬﺮ ﻣـﺎدر و اﺟﺎزت ﻧـﺪاد ﭘﺲ زﯾﺎرت‬
‫ﮔﻮرﻫﺎ ﯾﺎد ﻣﺮگ ﻣﯿﺂورد‪.‬‬
‫اﻟﺤـﺪﯾﺚ‪ :‬و ﻫﻢ ﻣﺴـﻠﻢ در ﺻـﺤﯿﺢ ﺧﻮد از ﺑﺮﯾـﺪه ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑﺎزداﺷـﺘﻢ ﺷـﻤﺎ را از‬
‫زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﭘﺲ زﯾﺎرت ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮔﻮرﻫﺎ را و آن ﺣﺪﯾﺚ ﺳﺎﺑﻖ و ﺑﻘﯿﺖ اﯾﻦ ﻻﺣﻖ ﻧﺎﺳﺦ دﯾﮕﺮ ﮔﺸﺖ در ﻣﻨﻊ زﯾﺎرت‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﯽ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ ﺑﻮد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ در آﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﮕﻮرﺳﺘﺎن ﺑﻘﯿﻊ‬
‫ﭘﺲ ﮔﻔﺖ اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ اي ﻗﻮم ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد از ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ رﺣﻤﺖ و از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻐﻔﺮت و از ﻣﺆﻣﻨﺎن دﻋﺎ ﺑﻌﺪ از آن دﻋﺎ ﮐﺮد‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد اي ﺧﺪاي ﺳﺰاي ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﯿﺎﻣﺮز اﻫﻞ ﺑﻘﯿﻊ را‪.‬‬
‫اﻟﺤـﺪﯾﺚ‪ :‬ﺑﯿﻬﻘﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده از ﻣﺤﻤـﺪ ﭘﺴـﺮ ﻧﻌﻤـﺎن و او ﺣـﺪﯾﺚ رﺳﺎﻧﯿـﺪه ﺑﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻫﺮﮐﺲ در روز ﺟﻤﻌﻪ زﯾﺎرت ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد ﺑﮑﻨﺪ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺎﻣﺮزﻧﺪ از اﯾﺸﺎن و ﯾﮏ ﺣﺴﻨﻪ در دﯾﻮان ﻋﻤﻞ وي ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﮐﻪ او ﮔﻔﺖ ﺑﺪرﺳﺘﯽ و راﺳﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﮔﻔﺖ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ‬
‫و ﺳـﻠﻢ‪» :‬آﯾـﺎ«* ﺑـﺎزداﺷﺘﯿﻢ ﺷـﻤﺎ را از زﯾﺎرت ﮐﺮدن ﮔﻮر؟ ﭘﺲ زﯾﺎرت ﺑﮑﻨﯿـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ زﯾﺎرت ﮐﺮدن دور ﻣﯿﮕﺮداﻧـﺪ از دﻧﯿﺎ و ﺑﯿﺎد‬
‫ﻣﯿﺂورد آﺧﺮت را ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺗﺮﻣﺬي از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﮕﺬﺷﺖ‬
‫ﺑﮕﻮرﻫﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﺲ روي ﻣﺒﺎرك ﺑﺴﻮي اﯾﺸﺎن ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ و ﺑﻌﺪ از آن آﻣﺮزش از ﺑﺮاي ﺧﻮد و‬
‫ﯾﺎران ﺧﻮاﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد ﺷـﻤﺎ ﭘﯿﺸـﺮوان ﻣﺎﺋﯿـﺪ و ﺑﺮ ﻋﻘﺐ ﺷـﻤﺎﺋﯿﻢ و ﺑـﺪاﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺜﻬﺎي ﺻـﺤﯿﺢ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ و دﻻﻟﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫زﯾـﺎرت ﮔﻮرﻫـﺎ ﺳـﻨﺘﯽ اﺳﺖ از ﺳـﻨﺘﻬﺎي ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻫﻢ در ﮔﻔﺘﻦ و ﻫﻢ در ﮐﺮدن و ﺑـﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ زﯾﺎرت اﺛﺮي‬
‫ﻋﻈﯿﻢ دارد در روﺷﻦ ﮐﺮدن دﻟﻬـﺎ و رﻏﺒﺖ آوردن ﺑﺴـﺮاي ﻋﻘﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﻘـﺎم ﻋﻘﻼ و ﻧﻘﻼ اﺳﺖ و ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ﻣﯿﺸـﻨﻮﻧﺪ ﺳـﺨﻨﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬
‫زﻧـﺪﮔﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و ﺷﺎد ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﺑﺰﯾﺎرت ﮐﺮدن و ﻧﻔﻊ ﻣﯿﯿﺎﺑﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن از ﺑﺮاي اﯾﺸﺎن و دﻋﺎ ﮐﺮدن از ﺑﻬﺮ اﯾﺸﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﺸﺎن‬
‫را ﺧﺒﺮ اﺳﺖ از آﻣﺪن و رﻓﺘﻦ زﯾﺎرتﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻄﻠﻌﻨﺪ ﺑﺮ ﺣﺎل اﯾﺸﺎن از دوﺳـﺘﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﻌﻀـﯽ از‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﺷـﺮﯾﻔﻪ و ازﻣﻨﻪ ﻣﻨﯿﻔﻪ روﺣﻬﺎ اﺟﺎزت ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و در ﻧﺰد ﺑﺪﻧﻬﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ و ﻧﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ روح ﻫﺮﮔﺎه‬
‫از ﺑـﺪن ﻣﻔـﺎرﻗﺖ ﮐﺮد او را داﻧﺶ و درﯾﺎﻓﺖ از ﺣﺎل زﯾﺎرتﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻧﯿﺴﺖ و روح ﭼﻮن ﻣﺠﺮد ﺷﻮد از ﺟﺴـﺪ او را ﮐﺎري ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻌﺎﻟﻢ‬
‫ﺟﺴـﻤﺎﻧﯿﺎت و ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﻏﻠـﻂ ﮐﺮدهاﻧـﺪ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻧﺪهاﻧـﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻗـﺪﯾﻢ ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و ﺻـﺤﺒﺖ ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ در ﮐﺎر اﺳﺖ و ﻣﺤﺒﺖ‬
‫دﯾﺮﯾﻨﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ داﻧﻨﺪه ﻫﻤﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت و ﮐﻠﯿﺎت اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‬
‫ﺗﻤـﺎم ﺟﺰﺋﯿﺎت و رﮔﻬﺎ را ﯾﮏﺑﯿﮏ و ﺟﺪاﺟـﺪا و ﻣﯿﺪاﻧـﺪ آﻧﭽﻪ واﻗﻊ ﻣﯿﺸﻮد در وي و ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﻣﯿﺎن آﻧﭽﻪ وﺻﻞ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﻓﺼـﻞ‬
‫اﺳﺖ و ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻗـﺎدر اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﮔﺮداﻧﯿـﺪن روح ﺑﺠﺰء اﺻـﻠﯽ آن در ﺣﺎل اﻧﻔﺮاد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻣﯿﮕﺮداﻧـﺪ در ﺣﺎل اﺟﺘﻤﺎع و ﻧﺰد‬
‫ﺣﻖ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدن اوﻟﯽ ﺷـﺮط ﻧﯿﺴﺖ زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ را ﭘﺲ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﻣﺴـﺘﺒﻌﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ روح ﺷﺨﺼـﯽ واﺣﺪ در زﻣﺎﻧﯽ واﺣﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﮔﺮداﻧﺪ از‬
‫اﯾﻦ اﺟﺰاء ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﺟﺪاﺟـﺪا در ﻣﺸـﺎرق و ﻣﻐـﺎرب زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺤﻠﻮل اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺣﻠﻮل ﻣﻨﻊ وي ﮐﻨـﺪ و اﺣـﺪي از اﯾﻦ ﺟﺰءﻫـﺎ در ﺣﻠﻮل‬
‫ﺟﺰﺋﯽ دﯾﮕﺮ و اﯾﻦ رد ﺳﺨﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺸﮑﻮة در ﻋﺒﺎرت ﺷﺮح ﻃﯿﺒﯽ ﻋﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﻃﯿﺒﯽ در ﺷﺮح آورده‪.‬‬
‫اﻟﺤـﺪﯾﺚ‪ :‬ﺑﺨﺎري از اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﻮد در روز ﺑﺪر ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﻣﺮد‬
‫از ﺳﺮداران ﻗﺮﯾﺶ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﺪاﺧﺘﻨﺪ در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﭘﻠﯿﺪ و ﮔﻨﺪه ﺑﻮد ﺑﻌﺪ از آن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ اﻗﺎﻣﺖ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫در آن زﻣﯿﻦ ﺳﻪ ﺷﺐ ﭘﺲ ﭼﻮن روز ﺛﺎﻟﺚ از ﺑـﺪر ﺑﻮد ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ راﺣﻠﻪ وي ﺳـﺨﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و روان ﺷـﺪ و ﯾﺎران ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﻢ و ﻣﯿﺮوﯾﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﻀـﯽ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد در ﺷـﻔﺖ رﮐﯽ ﮐﻪ وادﺋﯽ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﺎه آن‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﯿﮑﺮد اﯾﺸﺎن را و ﻧﺎم ﭘـﺪر اﯾﺸﺎن ﻣﯿﺒﺮد ﮐﻪ اي ﻓﻼن اﺑﻦ ﻓﻼن ﺷـﻤﺎ را ﻣﯿﺴـﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ اﻣﺮ ﺧـﺪا و رﺳﻮل او ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎ ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ‬
‫ﺑ ﺪ ر ﺳ ﺘ ﯽ و را ﺳ ﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ ﺷـﻤﺎ ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺟﺴﺪي ﭼﻨﺪ ﮐﻪ روﺣﻬﺎ در وي ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺂن ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ ﺑﺪﺳﺖ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﻨﻮاﺗﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ از آن ﮐﺴﺎن ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ‬
‫اﯾﺸـﺎن را ﭘﺲ ﭼـﻮن ﮐـﺎﻓﺮان ﺷـﻨﻮﻧﺪﮔﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮاﻧﭽﻪ اﯾﺸـﺎن را ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ اوﻟﯽﺗﺮ از آنﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨـﺎن و ﻣﻮﺣـﺪان و ﭘﺎﮐـﺪﯾﻨﺎن واﻗﻒ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣـﺎنﺑﺮان اﻣﺮ ﺧـﺪاي و رﺳـﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و اﯾﻤﺎنآورﻧـﺪﮔﺎن ﺑﻤﺮگ و آﻧﭽﻪ از ﭘﺲ ﻣﺮگ اﺳﺖ اوﻟﯽ ﮐﻪ ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫وﻗﻮف ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ اﺣﻮال زاﯾﺮان و ﺷﻨﻮا ﺑﺎﺷﻨﺪ دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن را اﻟﻠﻬﻢ اﻏﻔﺮ ﻟﻬﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﻀـﺮت ﻗﻄﺐ اﻻوﻟﯿﺎء ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ ﺳـﻬﺮوردي در ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺘﻘـﺪ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺪه ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮده ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﻧﺰد او ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻣﯿﺸـﻨﻮد و ﺑـﺎ ﻣﯿﺖ ﭼﻨـﺎن ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در ﺣـﺎل زﻧـﺪﮔﯽ و در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻄﻒ و رﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﯿﺖ ﮐﺮدن در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻏﺴﻞ و ﻋﻨﻒ ﻧﺎﻧﻤﻮدن از آﻧﭽﻪ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻣﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫و ﺣﻮاس او آﻧﭽﻪ ﻣﻨﻌﺪم ﮔﺸـﺘﻪ در اﻣﺮ وي ﻣﺎ را ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻤﺎع دارد و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﻫﻞ اﷲ ﺧﺎﺻﯿﺖ اﯾﻦ ذوق‬
‫و ﺳـﻤﺎع درﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮد ﺑﺎﻣﺮي ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺗﺮا از ﺗﻠﻘﯿﻦ دادن و آﻣﻮﺧﺘﻦ و ﺳﺆال ﻣﻨﮑﺮ و ﻧﮑﯿﺮ و ﻏﯿﺮ آن از اﺣﻮال اﺳﺖ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﺰﯾﺰي ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻓﻼن ﺷـﯿﺦ را در ﮔﻮر ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻣﻨﮑﺮ و ﻧﮑﯿﺮ دﯾﺪم ﮐﻪ درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ آﻣﻦ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺮﺑﺖ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‬
‫ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺗﻠﻘﯿﻦ دﻫﻨﺪ و در آن ﺣﺎﻟﺖ ﺷﯿﺦ ﭼﻮن اﯾﺸﺎن ﺑﺪﯾﺪ ﺑﻠﺮزﯾﺪ و ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺗﺎﺑﻊ اﯾﻦ ﺑﻮدم و اﺷﺎرت ﺑﻘﺎرﯾﺎن ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﮐﺠﺎﺳﺖ ﺷﻤﻊ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﻨﻮد ﻫﺮ دمز ﻧﺎﻃﻘﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺧﻄﺎب ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ وارد ﺷـﺪه ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ و ﻧﮑﯿﺮ ﮔﻮر ﺳﺆال از ﻣﺮده ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴـﯿﮑﻪ ﻣﺮد او را زﻧﺪه ﻣﯿﮕﺮداﻧﻨﺪ و‬
‫ﺳﺆال ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ ﭘﺲ اﺑﺘﻼﺋﯽ از ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﺮ ﺑﻨـﺪﮔﺎن را ﺧﻮاه ﮐﻪ در آﺗﺶ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﯾﺎ در آب ﻏﺮق ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﯾﺎ ﺳـﺒﺎع‬
‫اﯾﺸﺎن را ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ اﺧﺘﻼف اﺣﻮال و ﮔﻮر از ﻣﻨﺰﻟﻬﺎي آﺧﺮﺗﺴﺖ و ﺷﯿﺦ ﻣﺤﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﻮوي ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯿﺖ را‬
‫ﭘﺲ از دﻓﻦ ﻣﺴـﺘﺤﺴﻦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺟﻬﺖ آﻧﮑﻪ ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺢ و ﻋﻠﻤﺎي ﺷﺎم ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯿﺖ دادهاﻧﺪ و ﺑﯿﺎد اﯾﺸﺎن آوردهاﻧﺪ ﺷﻬﺎدات و ﺗﻮﺣﯿﺪ‬
‫را‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﻣﺴـﻠﻢ از ﻋﻤﺮ و ﭘﺴﺮ ﻋﺎص ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﭼﻮن ﺑﻤﯿﺮم ﻫﯿﭻ ﻧﻮﺣﻪﮔﺮ ﻣﺼﺎﺣﺐ ﻣﻦ ﻣﮕﺮدان و ﻫﯿﭻ آﺗﺶ‬
‫ﻣﮑﻦ و ﭼﻮن ﻣﺮا در ﮔﻮر ﻧﻬﯽ زود ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺎك ﺑﺮﯾﺰ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﻨﺸـﯿﻦ ﺑﺮ ﺣﻮاﻟﯽ ﮔﻮر ﻣﻦ ﺑﻤﻘـﺪار آن ﺳﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺑﮑﺸـﻨﺪ و‬
‫ﮔﻮﺷﺖ او را ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ اﺳﺘﯿﻨﺎس ﯾﺎﺑﻢ ﺑﺸـﻤﺎ و ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻪام ﺑﺨﺪا و ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن او و اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ‬
‫ﻣﺮده اﺳﺘﯿﻨﺎس ﻣﯿﯿﺎﺑﺪ ﺑﺰﯾﺎرت ﮐﺮدن دوﺳﺘﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﯾﺎران ﻣﺴﻠﻤﺎن ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻏﺰاﻟﯽ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﻫﯿﭻ ﻣﺮدي ﺑﺰﯾﺎرت‬
‫ﮔﻮر ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻧﺮود و ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ ﻧﺰد وي اﻻ ﮐﻪ ﻣﺮده‬
‫اﺳﺘﯿﻨﺎس ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻮي‪.‬‬
‫اﻟﺤـﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻫﺮﮔـﺎه ﻣﺮدي ﺑﮕﻮري ﮔـﺬﺷﺖ و ﺳـﻼم ﮐﺮد ﺧﻮاه آﻧﮑﻪ ﻣﯿﺸـﻨﺎﺳﺪ ﯾـﺎ ﻧﻪ ﭼﻮن ﺳـﻼم‬
‫ﺑﺸـﺨﺺ آن ﻗﺒﺮ ﮐﺮد ﺟﻮاب وي ﺑﺎزﻣﯿﺪﻫﺪ و ﺷـﯿﺦ ﻣﺎ ﺻﺪر اﻟﻤﻠﮥ و اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻗﺪس ﺳﺮه در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺼﻨﻔﺎت ﺧﻮد آورده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫روح زاﺋﺮ را روﺷـﻨﺎﺋﯽ ﻋﻤـﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و روح ﻣﺰور ﻟﻪ را روﺷـﻨﺎﺋﯽ ﺗﺠﻠﯿـﺎت ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ زﻧـﺪه زﯾﺎرت ﻣﺮده ﮐﺮد و دو روح ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪﻧﺪ از اﺛﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ دو روح دو ﻧﻮر زاﺋﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ از اﺳﺮار ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﺑﺮﯾﺎﺿﺎت درﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺤـﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺮﻣـﺬي از ﺟﺎﺑﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﮐﻪ ﺣﻀـﺮت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺷﺒﯽ ﺑﮕﻮري درآﻣـﺪ و ﭼﺮاﻏﯽ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﭘﺲ ﻧﻮر آن‬
‫ﮔﻮر ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ از ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ و ﮔﻔﺖ رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺎد ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮاﻧﺪه و ذﮐﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪه‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬ﺑﺨﺎري از ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﮔﻔﺖ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﭘﺲ از ﻣﺮگ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ در ﺳﻨﺢ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻌﯽ‬
‫اﺳﺖ از ﺳـﺮاب ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد روي ﺑﻤﺴـﺠﺪ آورد و ﺑﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ ﺗﺎ در ﻣﺴـﺠﺪ درآﻣـﺪ و ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﻗﺼـﺪ رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪاي ﮐﺮد ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮو ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد ﭘﺲ از وي ﺑﺎزﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاي ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﻦ ﻓﺪاي ﺗﻮ‬
‫ﺑﺎد ﺑﺤﻖ ﺧﺪاي ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر دو ﻣﺮگ اﻣﺎ ﻣﺮﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎﻓﺘﯽ و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﺧﻮﺷﺖ ﺑﺎد ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ در زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮدﮔﯽ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬ﺗﺮﻣﺬي از اﺑﯽ ﻣﻠﯿﮑﻪ رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺣﺒﺸـﯽ وﻓﺎت ﮐﺮد و ﺣﻤﻞ او ﺑﻤﮑﻪ ﮐﺮده دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﭼﻮن ﻋـﺎﯾﺸﻪ ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﻧﺰد ﮔﻮر وي ﮔﻔﺖ ﺑﺤﻖ ﺧـﺪاي اﮔﺮ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدﻣﯽ در ﻧﺰد وﻓﺎت ﺗﻮ ﺗﺮا دﻓﻦ ﻧﻤﯿﮑﺮدم اﻻ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدي و اﮔﺮ ﺗﺮا‬
‫ﻧﻤﯽدﯾﺪم زﯾﺎرت ﻧﻤﯿﮑﺮدم و اﯾﻦ ﺑﺤﻖ دﻟﯿﻠﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺖ ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﺧﻄﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬ﺷـﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ در ﮐﺘﺎب ﻋﻮارف آورده اﺳﺖ ﮐﻪ روﺣﻬﺎ در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮزخ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﺣﺎﻟﻬﺎي دﻧﯿﺎ و‬
‫در آﺳﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از اﺣﻮال اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و روﺣﻬﺎ در ﺷﯿﺐ ﻋﺮشاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﭘﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ و ﻫﺮﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻘﺪر ﺳﻌﯽ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ در راه ﺧﺪاي ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬ﻣﺴـﻠﻢ رواﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ :‬ﮔﻔﺖ ﻣﺴـﺮوق ﺳﺆال ﮐﺮدم از ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ از اﯾﻦ آﯾﺖ‪َ .‬و ﻻ َﺗْﺤَﺴَﺒﱠﻦ اﻟ ﱠِﺬﯾَﻦ ﻗُﺘِﻠُﻮا‬
‫ﻓِﯽ َﺳﺒِﯿـِﻞ اﻟﻠﱠِﻪ َأﻣْﻮاﺗًﺎ ﺑَْﻞ َأْﺣﯿﺎٌء ِﻋﻨْـَﺪ َرﺑ ﱢِﻬْﻢ ﯾُْﺮَزﻗُﻮَن ﮔﻔﺖ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺆال ﮐﺮدﯾﻢ از رﺳﻮل ﺧـﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ از اﯾﻦ‬
‫آﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد روﺣﻬﺎي اﯾﺸﺎن در ﺟﻮﻓﻬﺎي ﻣﺮﻏﺎن ﺳﺒﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ او را ﻗﻨﺪﯾﻠﻬﺎي ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻋﺮش و ﺣﺎل اﯾﺸﺎن آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‬
‫در ﺑﻬﺸﺖ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺳـﯿﺮﻫﺎ آرام ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ ﺑﺎز ﺑﺂن ﻗﻨﺪﯾﻠﻬﺎ و ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ اي اﺷـﺘﻬﺎ و آرزوي ﺧﯿﺮي دارﯾﺪ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻪ آرزو ﮐﻨﯿﻢ و ﺣـﺎل آﻧﮑﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﺳـﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ و ﻃـﻮف ﻣﯿﻨﻤـﺎﺋﯿﻢ ﻫﺮﺟـﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ اي آرزوي ﭼﯿﺰي دارﯾﺪ و اﯾﺸﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮاب ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﺷـﺘﻬﺎي ﭼﻪﭼﯿﺰ ﮐﻨﯿﻢ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﺳـﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﺑﻌﺪ‬
‫از آن ﮔﻮﯾﻨﺪ ﯾﺎ رب ﻣﯿﺨﻮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ روﺣﻬﺎي ﻣﺎ رو ﮐﻨﻨﺪ در ﺟﺴﺪﻫﺎي ﻣﺎ ﺗﺎ ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﯾﻢ در راه ﺗﻮ ﭼﻮن ﺣﻀﺮت ﺣﻖ ﻣﯿﺪاﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺣﺎﺟﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﺟﺖ ﻣﺒﺬول دارد ‪.‬‬
‫اﻟﺤـﺪﯾﺚ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮد ﺳـﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺴـﯿﺐ از ﺳـﻠﻤﺎن رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ روﺣﻬـﺎي ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮزخ ﻣﯿﺮوﻧـﺪ از زﻣﯿﻦ ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺑﺎزﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ ﺑﺠﺴﺪﻫﺎ اﮔﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻗﺎدر و ﻧﺎﻇﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‬
‫و ﺳﺆال ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﯾﺸـﺘﻪ ﻣﻮﮐﻞ ﻣﯿﮕﺮداﻧـﺪ ﮐﻪ ﻋﺮض ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺑﺮ ﻣﺮده روﺣﻬﺎ ﻋـﺬر ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨـﺪ از ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﺰد ﻣﺮگ و‬
‫ﺑـﺪاﻧﮏ ﻫﯿـﭻﭼﯿﺰ ﻧﺰد ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ دوﺳﺘﺮ از ﻋـﺬر ﺧﻮاﺳـﺘﻦ ﺑﻨـﺪه ﻧﯿﺴﺖ در ﻧﺰد ﻣﺮگ و ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﺧﺒﺮي از رﺳﻮل‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻋﺮض ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪه در روز دوﺷـﻨﺒﻪ و روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻋﺮض ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺑﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان و ﭘـﺪران و ﻣـﺎدران در روز ﺟﻤﻌﻪ ﭘﺲ ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯿﺸﻮﻧـﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯿﻬﺎي اﯾﺸﺎن و ﺑﺴـﺒﺐ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ زﻧـﺪﮔﺎن ﺳﭙﯿـﺪي و روﺷـﻨﯽ‬
‫روﯾﻬﺎي اﯾﺸﺎن زﯾﺎده ﻣﯿﮕﺮدد ﭘﺲ ﺑﺘﺮﺳـﯿﺪ از ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و اﯾـﺬاي اﻣﻮات ﻣﮑﻨﯿﺪ و در ﺧﺒﺮي دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﻤﺎ ﻋﺮض ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﻗﺒﺎﺋﻞ و ﻧﺰدﯾﮑﺎن از ﻣﺮدﮔﺎن )ﻣﯿﺸﻮد( ﭘﺲ اﮔﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺎﺷـﺪ اﺳـﺘﺒﺸﺎر ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ و اﮔﺮ ﻏﯿﺮ آﻧﺴﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﻣﺮگ ﺑﺪه ﯾﺎ راه راﺳﺖ ﺑﻨﻤﺎي ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎ را راه راﺳﺖ ﻧﻤﻮدي ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺪﯾﺚ‪ :‬ﺣﺎﻓﻆ اﺳـﻤﻌﯿﻞ رواﯾﺖ ﮐﺮده از ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اوس در ﮐﺘﺎب ﺣﺠﮥ ﮐﻪ ﺳـﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﺑﺮادرزاده‬
‫ﺧﻮد )را( ﯾﻌﻨﯽ ﺧﯿﺮي ﺑﻬﺮوي ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﯽ ﮔﻔﺘﻢ اي ﺧﯿﺮ زﻧـﺪﮔﺎن ﺑﻤﺮدﮔـﺎن ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﮔﻔﺖ آري ﻫﯿﭽﮑﺲ ﮐﻪ او را ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﺷـﺪ اﻻـ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ ﺧﯿﺮﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺑﺮ وي ﭘﺲ اﮔﺮ ﺧﯿﺮﺳﺖ ﺷﺎد‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺂن و ﺧﺮم و اﮔﺮ ﺷﺮ اﺳﺖ اﻧﺪوه ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ و ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺳﺆال ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ از آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ اي‬
‫آن ﻣﺮده ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﺑﺸـﻤﺎ و از ﻋﺒﺎده ﭘﺴـﺮ ﺻﺎﻣﺖ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮدي ﻣﺮد اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪان او ﻗﺮآن ﺑﮑﺴـﯽ ﻣﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ ﺑﺂن ﺷﺎد‬
‫ﻣﯿﺸﻮد و اﮔﺮ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه وي ﻗﺮآن ﻧﻤﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﺑـﺪي ﻣﯿﮑﻨـﺪ روح اﯾﻦ ﻣﺮده ﻫﺮ ﺑﺎﻣﺪاد و ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﺪي آن ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻـﻮر دﻣﻨـﺪ ﻧﻘـﻞ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از ﺳـﻌﯿﺪ ﺟـﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺮده ﮐﻪ ﻣﯿﺮود ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه از ﻋﻘﺐ وي ﻣﯿﺮود و ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﮔﺬﺷـﺘﻪ وي ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮه وي ﻣﯿﺮود ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﭽﻪ ﻏﺎﯾﺐ ﭘﺬﯾﺮه ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و رواﯾﺘﺴﺖ از ﻣﺠﺎﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺮده را در ﻗﺒﺮ ﺑﺸﺎرت ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﺑﺼﻼح ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫وي و ﭼﺸﻢ وي ﺑـﺎﯾﻦ روﺷﻦ ﻣﯿﺸﻮد و ﻣـﺬﻫﺐ اﻫـﻞ ﺳـﻨﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ روﺣﻬـﺎي ﻣﺮدﮔﺎن در ﺑﻌﻀـﯽ اوﻗﺎت ﺑﺎزﻣﯿﮕﺮدد از اﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﯿﻦ ﯾﺎ‬
‫ﺳﺠﯿﻦ ﺑﺠﺴـﺪﻫﺎي اﯾﺸﺎن در ﮔﻮر ﭘﺲ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ روح و ﺟﺴﺪ در ﻧﻌﯿﻢ ﯾﺎ در ﻋﺬاب و ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﯾﻦ در ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎ در روز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻋﺬاب در روز ﺟﻤﻌﻪ و ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ از ﺑﺮاي ﻓﻀﻞ ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ ‪ ...‬ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاب ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘـﻞ‪ .‬ﻏﺰاﻟﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده از ﻣﺮدي از آل ﻋﺎﺻﻢ ﺟﺤـﺪري ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻋﺎﺻﻢ ﺟﺤـﺪري در ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﭘﺲ از ﻣﻮت او ﺑـﺪو ﺳﺎل ﭘﺲ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اي ﺗﻮ ﻣﺮده ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻔﺖ و اﷲ ﮐﻪ در ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ از ﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از اﺻﺤﺎب ﻣﻦ در ﺑﻬﺸﺖ ﻧا ﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ‬
‫و ﻫﺮ ﺷـﺐ ﺟﻤﻌﻪ و در ﺻـﺒﺎح ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽآﺋﯿﻢ ﺑﻨﺰدﯾـﮏ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ اﷲ اﻟﻤﺰﻧﯽ و ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﺷـﻤﺎ ﮔﻔﺘﻢ اي ﺑﺠﺴـﻤﻬﺎ ﻣﯽآﺋﯿـﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺮوﺣﻬﺎ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﻬﺎت ﺟﺴﻤﻬﺎ رﯾﺰﯾﺪه ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺮوﺣﻬﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮔﻔﺘﻢ اي ﺷﻤﺎ را ﺧﺒﺮ از زﯾﺎرت ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ و ﻋﻠﻢ‬
‫زﯾـﺎرت ﮐﺮدن ﺷـﻤﺎ دارﯾﻢ در ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ و روز ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻤﻪ و روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺗـﺎ وﻗﺖ ﺑﺮآﻣـﺪن آﻓﺘـﺎب ﮔﻔﺘﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در روزﻫـﺎي‬
‫دﯾﮕﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﻔﺖ از ﺑﺮاي ﻓﻀـﻞ ﺟﻤﻌﻪ و رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺎﺑﺮ ﺑﺎﺳـﻨﺎد ﺧﻮد از ﻗﻄﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻌـﺪ از ﻣـﻮت او در ﺧـﻮاب دﯾـﺪم ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭽﻪ ﭼﯿﺰي رﺳـﯿﺪي ﮔﻔﺖ ﺑـﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﯿﺮ رﺳـﯿﺪم ﺑـﺪاﻧﮑﻪ در ﻫﺮ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮو ﻣﯿﺂﯾـﺪ ﺑﺮ اﺣﻤﺪ‬
‫رﺣﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻬﺮه ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ او را در ﻣﻘﺒﺮه اﺣﻤﺪ‬
‫ﺣﻨﺒﻞ دﻓﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺑﻦ اﻟﻘﯿﻢ رﺣﻤﺖ اﷲ در ﮐﺘـﺎب روح از ﺟﺒﯿﺮ ﻗﺼـﺎب ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﯾﺎد ﻣﺤﻤـﺪ واﺳﻊ ﻣﯿﮑﺮدم در ﻫﺮ ﺑﺎﻣـﺪاد روز ﺷـﻨﺒﻪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ ﺑﻪ ﺟﺒﺎن ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﯽﻧﺸـﺴﺘﯿﻢ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﮔﻮرﻫﺎ و ﺳـﻼم ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ و دﻋﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ و ﺑﺎزﻣﯿﮕﺸﺘﯿﻢ روزي ﮔﻔﺖ اﯾﻦ‬
‫زﯾـﺎرت ﮐـﻪ ﺑﺎﻣـﺪاد روز ﺷـﻨﺒﻪ ﻣﯿﮑﻨﯿـﻢ ﺑـﺎ روز دوﺷـﻨﺒﻪ ﻣﯽﺑﺎﯾـﺪ اﻧـﺪاﺧﺖ ﮔﻔـﺖ ﺑﻤﻦ رﺳـﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﮔـﺎن در ﻋﺎﻟﻤﻨـﺪ و ﻣﯿـﺪاﻧﻨﺪ‬
‫زﯾﺎرتﮐﻨﻨﺪﮔﺎن روز ﺟﻤﻌﻪ و روزي ﭘﯿﺶ از ﺟﻤﻌﻪ و روزي ﭘﺲ از ﺟﻤﻌﻪ ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از ﺿـﺤﺎك ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ زﯾـﺎرت ﮐﻨـﺪ روز ﺷـﻨﺒﻪ ﻗﺒﺮي را ﭘﯿﺶ از آﻓﺘـﺎب ﺑﺮآﻣـﺪن آن ﻣﯿﺖ ﺑﺪاﻧـﺪ زﯾﺎرت‬
‫ﮐﺮدن وي ﺑـﺪاﻧﮏ رأي ﻓﻘﻬـﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻓﺘﻮاي اﻫﻞ اﯾﻘﺎن آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ ﻣﯿﺖ را ﺣﺮﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺮﻣﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺒﺮ ﭘﺲ اﮔﺮ‬
‫ﻣﯿﺖ را ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺤﺎل آﻧﮑﺲ ﮐﻪ زﯾﺎرت وي ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻗﺒﺮ را ﻓﺎﺋﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ از ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣﺮا دﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدم ﺑﮕﻮري‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﮔﻮر را ﻣﺮﻧﺠﺎن و ﺑﺮواﯾﺘﯽ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ را ﻣﺮﻧﺠﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ وي ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫و ﻣﺴـﻠﻢ از ﺑا ﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﻫﺮ آﯾﻨﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮ روي آﺗﺶ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ و‬
‫ﺟﺎﻣﻪ وي ﺑﺴﻮزد در آﺗﺶ و ﺑﺎز آن آﺗﺶ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ وي‬
‫رﺳﺪ ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﮑﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺮي‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﻣﺎﻟـﮏ و اﺑـﻮ داود و اﺑﻦ ﻣـﺎﺟﻪ از ﻋـﺎﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﺴـﺘﻦ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﻣﺮده ﻫﻤﭽﻮن اﺳﺘﺨﻮان زﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮد اﺑﯽ ﻣﺮﺛﺪ اﻟﻐﻨﻮي ﮐﻪ ﮔﻔﺖ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﮔﻔﺖ ﻧﻨﺸﯿﻨﯿﺪ ﺑﺮ ﮔﻮرﻫﺎ و ﻧﻤﺎز ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺑﺮ آن‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮد ﻏﺰاﻟﯽ از اﺑﯽ ﻗﻼـﺑﻪ ﺟﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ از ﺷـﺎم روي ﺑﺒﺼـﺮه ﮐﺮدم ﭘﺲ ﻧﺰول ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺧﻨـﺪق و وﺿﻮ ﺳـﺎﺧﺘﻢ و دو رﮐﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰاردم و در ﺷﺐ ﺳـﺮ ﺑﺮ ﮔﻮري ﺑﻨﻬﺎدم ﭼﻮن ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻢ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻮر ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻣﺮا رﻧﺞ رﺳﺎﻧﯿﺪي دوش‬
‫و ﮔﻔﺖ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﮐﺮد و ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ و ﻣﺎ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ و ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﮐﺮد و ﺑﺪاﻧﮏ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﮔﺰاردي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از‬
‫دﻧﯿﺎ و ﻫﺮﭼﻪ در آﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﮔﻮﯾـﺪ ﺷـﻨﯿﺪم از ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺻـﻔﺎر ﮐﻪ ﻣﺤـﺪث و ﻣﺠﺎور ﻣﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ ﺑﻮد رﺣﻤـﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و او‬
‫ﮔﻔﺖ دﯾﺪهام در ﺑﻌﻀـﯽ از ﮐﺘﺐ ﮐﻪ زﻧﯽ وﻓﺎت ﮐﺮده ﺑﻮد در زﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز و در ﺳـﺮ ﺗﻦﺷﻮي ﭼﻮن ﺟﺎﻣﻪ از وي ﺑﮑﺸـﯿﺪﻧﺪ ﻏﺴﺎل دﺳﺖ‬
‫ﺑﺮان ﻣﯿﺖ زد و ﮔﻔﺖ ﭼﻪ زﻧﺎﮐﻨﻨـﺪه اﺳﺖ و ﮔﻮﯾـﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﺑﻮد و ﺳـﺨﻦ وي ﺗﻤﺎم ﻧﺸـﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﻏﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮ ران‬
‫ﻣﯿﺖ ﺑﭽﺴﺒﯿـﺪ و ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺟﻬـﺪ ﮐﺮد ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻏﺴـﺎﻟﻪ از ران ﻣﯿﺖ ﺑﺎزﮐﻨﻨـﺪ ﭘﺲ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻌﺒـﺪ اﻟﻤﻠـﮏ ﻣﺮوان‬
‫رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ او ﮔﻔﺖ ﻣﺎﻟﮏ اﻧﺲ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎﺳﺖ از او اﺳﺘﻔﺘﺎ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ از ﻣﺎﻟﮏ ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ او ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ ﻏﺎﺳﻠﻪ ﻗﺬف وي ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺴﺨﻨﯽ ﺻﻮرت واﻗﻌﻪ ﺑﺎزﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺤﺪ ﻗﺬف ﮐﺮد ﺑﻬﺸﺘﺎد‬
‫ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻔﺘﺎد و ﻧﻪ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﺑﺰدﻧﺪ و ﻫﻨﻮز دﺳﺖ ﻏﺎﺳﻠﻪ ﺑﺮ ران ﻣﯿﺖ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﺪ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎم زدﻧﺪ‬
‫دﺳﺖ از ران ﻣﯿﺖ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻏﺴﺎﻻن در ﻏﺴﻞ ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺎﻟﺤﺎن اﻫﻤﺎل ﻣﯿﮑﺮد و آداب و ﺳﻨﻦ آن ﻧﯿﮑﻮ‬
‫ﻧﻤﯿﮕﺰارد ﭘﺲ ﻣﯿﺖ ﻟﻄﻤﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺮ وي زد و ﮔﻔﺖ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﯿﮑﻮ ﺑﮑﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ :‬ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿـﺎ را در ﺣـﺎﻟﺖ ﻏﺴـﻞ ﭼﻮن ﻏﺎﺳـﻞ وﺿﻮي وي ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ ﺧﻼل رﯾﺶ ﻓﺮو ﮔـﺬاﺷﺖ آن وﻟﯽ دﺳـﺖ‬
‫ﻏﺎﺳﻞ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺪﺳﺖ وي ﺧﻼل رﯾﺶ ﺧﻮد ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب رﻓﻊ اﷲ درﺟﺘﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﺮدي ﺻﺎﻟـﺢ در ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤـﺎﻋﺖ ﺑﺼـﺤﺒﺖ ﻣـﺎ ﺑﻮد ﭼﻨـﺪ ﻣـﺪت و ﭘﺲ از ﻣﺮگ دﯾـﺪم ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫اﻧﮕﺸـﺘﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد اﻻـ اﻧﮕﺸﺖ ﺷـﻬﺎدت ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺧﻮاﺳـﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑـﺎز ﮐﻨﯿﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ و ﻣﺼـﺪق اﯾﻦ ﺧﺒﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﻏﺴـﻞ ﺷـﺒﻠﯽ‬
‫رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺗﻤﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد اﻻ اﻧﮕﺸﺖ ﺷـﻬﺎدت ﭘﺲ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ وي ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯿﺴﺮ‬
‫ﻧﺸـﺪ و ﻫﺎﺗﻔﯽ آواز داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻘـﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺤﺒﺖ ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺎز ﻧﮑﻨـﺪ ﻣﮕﺮ ﻗﺪرت ﻣﺎ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ‬
‫ﺧﺒﺎز ﮔﻔﺖ در ﺷـﻬﺮ اﯾـﺞ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺠـﺬوﺑﺎن در ﻣﻐﺴﻞ ﭼﻮن ﻏﺴﺎل او را ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪ و ﺟﺎﻣﻪ از وي ﺑﯿﺮون ﮐﺮد ﺗﺎ او را‬
‫ﺑﺸﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺠﺬوب ﺷﺎﺧﯽ ﻧﺮﮔﺲ داﺷﺖ در ﺣﺎل ﺑﺪﺳﺖ ﻏﺎﺳﻞ داد و ﻋﺎدت اﯾﻦ ﻣﺠﺬوب آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ در ﻣﺴـﺠﺪ درآﻣﺪي‬
‫ﺑﺼﻮرت دﯾﻮاﻧﮕﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺴﺘﺎدي و ﭼﻨﺪﯾﻦ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰاردي‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﯾﺎﻓﻌﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮد از ﺑﻌﻀﯽ از اوﻟﯿﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻏﺴﻞ‬
‫ﻣﺮﯾﺪي ﻣﯿﮑﺮدم و دﺳﺖ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺖ در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﺴﻞ ﺑﺮ اﻧﮕﺸﺖ اﺑﻬﺎم ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﺴﺮ دﺳﺖ ﻣﺮا رﻫﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ زﻧﺪه و رﻫﺎ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ ﯾﺎﻓﻌﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻏﺎﺳﻠﻪ دﺳﺖ ﻣﯿﺘﯽ را در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﺴﻞ ﻧﺎﺧﻦ ﻣﯿﭽﯿﺪ و ﻧﺎﺧﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﺦ ﭼﯿﺪ ﭘﺲ ﻣﯿﺖ دﺳﺖ ﺑﺨﻮد ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺟﻼل اﻟـﺪﯾﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر ﻣﻦ در ﻣﻐﺴﻞ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ ﭘﺲ ﻫﯿﭽﮑﺲ دﻟﯿﺮي ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ وي را ﺑﺸﻮﯾﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﯾﮑﯽ از ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺑﯿﺎﻣﺪ و وﯾﺮا ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از اﺑﻮ ﺗﺮاب ﻧﺨﺸﺒﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺎﺑﺎن اﯾﺴـﺘﺎده ﻣﺮده دﯾﺪ روي ﺑﻘﺒﻠﻪ‬
‫اﻓﺘﺎده ﭘﺲ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﯾﺮا ﺑﺮ ﺧﺎك ﺧﻮاﺑﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﻫﺎﺗﻔﯽ آواز داد ﮐﻪ اي ﺑﻨﺪه ﺧﺪاي دوﺳﺖ ﺧﺪاي را ﺑﺎﺧﺪا واﮔﺬار‪.‬‬
‫رواﯾﺖ‪ :‬ﺣﺎﻓﻆ اﺳـﻤﻌﯿﻞ از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺮﯾﺮي ﭘﺲ از ﯾﮑﺴﺎل ﮐﻪ ﻣﺮده ﺑﻮد ﺑﮕﺬﺷﺖ و او درﺳـﺖ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺎﻧﮕﺸﺖ اﺷﺎرت ﻣﯿﮑﺮد از ﺑﺮاي ﺗﻮﺣﯿﺪ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿﺎ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﯿﺨﻨﺪﯾـﺪ و ﻃﺒﯿﺒﯽ ﻧﺰد وي ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ زﻧﺪه اﺳﺖ دﯾﮕﺮي ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﺮده‬
‫اﺳﺖ ﻃﺒﯿﺐ از روي وي ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﻔﺖ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ زﻧﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺮده‪.‬‬
‫و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرك ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﭼﺸﻢ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ ﮐﻤﺜﻞ ﻫﺬا ﻓﻠﯿﻌﻤﻞ اﻟﻌﺎﻣﻠﻮن‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﯾﺎﻓﻌﯽ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ از ﻣﺤﻤﻮد وراق ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺮدي ﺳـﯿﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ وﯾﺮا ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮑﺎح ﮐﻦ و ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وي‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا زن ﻧﻤﯿﮑﻨﯽ ﻣﯿﮕﻔﺖ از ﺧـﺪاي ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺣﻮر اﻟﻌﯿﻦ ﺑﺰﻧﯽ ﺑﻤﻦ دﻫـﺪ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪﺗﯽ در ﻏﺰاﺋﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﺎه دﺷﻤﻨﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺒﺎرك را ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﯿﮕﺬﺷﺘﻢ و وﯾﺮا دﯾﺪم ﺳﺮش در ﺟﺎﺋﯽ و ﺗﻨﺶ در ﺟﺎﺋﯽ و او ﺧﺴﺒﯿﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮ ﺷﮑﻢ و ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ ﻧﻬﺎده ﭘﺲ ﺑﻨﺸﺴﺘﻢ ﻧﺰد او و ﮔﻔﺘﻢ اي ﻣﺒﺎرك ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﺣﻮر اﻟﻌﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺰﻧﯽ ﺑﺘﻮ داد ﭘﺲ‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ دﺳﺖ از ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺖ و اﺷﺎرت ﮐﺮد ﺑﺴﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪ زن‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮد ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ در ﺣﻠﯿـﮥ اﻻوﻟﯿﺎء از رﺑﻌﯽ ﺑﻦ ﺣﺮاش ﻋﺒﺴـﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺮادر ﺑﻮدﯾﻢ و رﺑﯿﻊ ﺑﺮادر ﻣﺎ در ﺳـﻔﺮﻫﺎ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣـﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮑﺮد و روزه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﻣﺎ ﮔﺮداﮔﺮد وي ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﮐﻔﻦ وي ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ از وي ﺑﺨﺮﯾﻢ ﻧﺎﮔﺎه رﺑﯿﻊ ﺟﺎﻣﻪ از روي ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ اﻟﺴـﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻗﻮم ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻋﻠﯿﮏ اﻟﺴـﻼم اي ﺑﺮادر ﻋﺒﺴﯽ ﺗﻮ ﺑﻤﺮدي‬
‫ﮔﻔﺖ آري ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر دﯾﺪم ﻋﺰ و ﺟﻞ و ﺧﺸﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺖ و اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮوح و رﯾﺤﺎن و اﺳـﺘﺒﺮق ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ )ص( ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﮐﻨﺪ و ﺗﻌﺠﯿﻞ ﮐﻨﯿﺪ در ﺗﮑﻔﯿﻦ و اﻣﺮ ﻣﻦ و ﻣﺮا ﺑﺎزﭘﺲ ﻣﯿﻨﺪازﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رواﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدي از اﻣﺖ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدم ‪.‬‬
‫و اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺮاز ﮔﻔﺖ در ﻣﮑﻪ روزي ﺑﮕﺬﺷﺘﻢ ﺑﺒﺎب ﺑﻨﯽ ﺷﯿﺒﻪ و ﺟﻮاﻧﯽ دﯾﺪم ﻧﯿﮑﻮ روي ﮐﻪ ﻣﺮده ﺑﻮد ﭘﺲ ﻧﻈﺮي ﮐﺮدم‬
‫در وي در ﺣﺎل در روي ﻣﻦ ﺑﺨﻨﺪﯾﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺑﺎ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻤﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ زﻧﺪﮔﺎﻧﻨﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬اﺑﻮ ﺳـﻌﯿﺪ ﺳﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﺮﯾﺪي از آن ﻣﻦ در ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ اي اﺳﺘﺎد ﻣﻦ ﻓﺮدا ﻣﯽﻣﯿﺮم در وﻗﺖ ﭘﯿﺸﯿﻦ اﯾﻦ دﯾﻨﺎرﻫﺎ از ﻣﻦ‬
‫ﺑﺴـﺘﺎن و ﻧﯿﻤﻪ از آن ﺑﺨﺮج ﮔﻮر ﻣﻦ ﮐﻦ و ﻧﯿﻤﻪ ﮐﻔﻦ روز دﯾﮕﺮ در وﻗﺖ ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﮔﺮد ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻃﻮاف ﻣﯿﮑﺮد و ﭘﺎره از ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺷـﺪ و روح ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮد ﭘﺲ ﮐﻔﻦ او ﺑﺴـﺎﺧﺘﻢ و ﻏﺴـﻞ او ﺑﮑﺮدم و او را در ﻗﺒﺮ ﻧﻬـﺎدم دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﭼﺸﻢ ﺑﮕﺸﺎد ﮔﻔﺘﻢ اي ﺗﻮ زﻧـﺪه‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ زﻧﺪهام و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﺧﺪاﯾﺴﺖ زﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴـﯿﻦ ﻧﻮري ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در ﺑﻌﻀـﯽ از ﺳـﻔﺮﻫﺎ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺮﯾـﺪه ﻣﻦ ﺷـﺪ و ﮔﻔﺖ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﭘـﺎك و آﺑﯽ ﭘﺎك ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﻏﺴـﻠﯽ ﺑﺮآورم و ﻧﻤﺎزي ﺑﮕﺰارم و روح ﺑﺤﻖ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﻨﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﺗﺴـﻠﯿﻢ روح از ﭼﻪ داري و ﭼﮕﻮﻧﻪ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﺮدن ﮔﻔﺖ اي ﺷـﯿﺦ ﺑﻮي ﻧﺴـﯿﻢ وﺻﺎل ﻣﯿﺂﯾـﺪ و ﻣﺮا آرزوي دﯾﺪن ذو اﻟﺠﻼل اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮو ﺑﺒﺎﻻي ﻓﻼن ﮐﻮه ﮐﻪ ﭼﺸـﻤﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺟﺎي ﭘﺎﮐﺴﺖ ﭼﻮن ﺟﻮان ﺑﺮﻓﺖ ﻣﻦ از ﻋﻘﺐ وي ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺮﻓﺘﻢ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻏﺴـﻠﯽ ﺑﺮآورده ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز ﮐﺮده و ﺳـﺮ ﺑﺴـﺠﺪه‬
‫ﻧﻬﺎده و روح ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮده ﭘﺲ او را ﺑﺮ ﺧﺎك ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪم و‬
‫ﺑـﻮﺳﻪ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ وي دادم و ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﺮوردﮔـﺎر ﺟـﻮاﻧﯽ ﻏﺮﯾﺒﺴﺖ ﺑﺮ وي رﺣﻤﺖ ﮐﻦ در ﺣـﺎل ﺟﻮان را دﯾـﺪم ﮐﻪ در روي ﻣﻦ ﺑﺨﻨـﺪﯾﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ ﺗﻮ ﻣﺮا ﺧﻮار ﻣﯿﮑﻨﯽ و ﻧﺰد ﺧﺪاي ﻣﻦ ﻋﺰﯾﺰم ﮔﻔﺘﻢ اي ﺟﻮان ﻣﮕﺮ زﻧﺪه ﮔﺸﺘﯽ ﮔﻔﺖ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪاي ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯿﺮﻧﺪ و ﻟﯿﮑﻦ‬
‫از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺷـﯿﺦ ﻋﻠﯽ رودﺑﺎري ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از دروﯾﺸﺎن ﭘﯿﺶ ﻣﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﯾﮑﯽ ﻣﺮﺿﯽ ﺳﺨﺖ داﺷﺖ و اﺻﺤﺎب‬
‫از ﺧﺪﻣﺖ وي ﻣﻠﻮل ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ آن دروﯾﺶ ﺑﻤﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻮن ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ ﺳﺮ ﮐﻔﻦ او ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ در ﻟﺤﺪ وﯾﺮا‬
‫دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﮕﺸﺎد و ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﻋﻠﯽ ﺗﺮا ﯾﺎري دﻫﻢ و ﻣﺪد ﮐﻨﻢ در ﻧﺰد ﺧﺪاي ﺑﺠﺎﻫﯽ و رﻓﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮاﺳﺖ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬از ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺻـﻔﻬﺎﻧﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪ در وﻗﺖ دﻓﻦ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺻﺎﻟﺤﺎن ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺗﻠﻘﯿﻦ‬
‫دﻫﺪ ﻧﺎﮔﺎه ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻣﯿﺸﻨﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻋﺠﺐ از ﻣﺮده ﮐﻪ ﺗﻠﻘﯿﻦ زﻧﺪه ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از اﺑﻮ ﻓﺰاري ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﻧﯿﻤﻪ روي وي درﻫﻢ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد روزي ﮔﻔﺘﻢ اي ﯾﺎر ﺗﻮ‬
‫ﺑـﺎ ﻣـﺎ ﻣﯽﻧﺸـﯿﻨﯽ و ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯿـﺪاري ﺳـﺒﺐ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ روي ﺗﻮ درﻫﻢ ﮐﺸـﯿﺪه ﻣﺎ را از ﺣﺎل ﺧﻮﯾﺶ آﮔﺎه ﮐﻦ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺣﺎل ﺧﻮد‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻣﺮا اﻣﺎن ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ ﮔﻔﺘﯿﻢ آري‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﯽ ﺑﻮدم ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻔﻦ از ﻣﺮده ﺑﺎز ﻣﯿﮑﺮدم روزي زﻧﯽ را دﻓﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﻌﺪ از آن در ﻗﺒﺮ وي دررﻓﺘﻢ و ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﺶ ﮐﻨﻢ ﭼﻮن ﺧﺸﺖ ﺑﺮداﺷـﺘﻢ و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ رداي وي ﺑﺮﮐﺸﻢ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﺖ ﻣﯿﮑﺸﯿﺪ و‬
‫ﻧﻤﯿﮕﺬاﺷﺖ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ آﯾﺎ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﺎﻟﺒﯽ و دﻟﯿﺮي ﮐﺮدم و ﺑﺮ زاﻧﻮ ﺑﻨﺸﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻟﻔﺎﻓﻪ از وي ﺑﺮﺑﺎﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه آن دﺳﺖ دراز ﮐﺮد و‬
‫ﻟﻄﻤﻪ ﺳـﺨﺖ ﺑﺮ روي ﻣﻦ زد ﻟﻔﺎﻓﻪ از دﺳﺖ ﻣﻦ ﺑﮑﺸـﯿﺪ و ﺑﺎز ﺑﺮوي ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺖ ﭘﺲ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ ﺑﺪاﻧﮏ اﯾﻦ ﺟﺎي ﭘﻨﺞ اﻧﮕﺸﺖ وﯾﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ روي ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ از آنﭼﻪ ﮐﺮدي ﮔﻔﺖ ﻟﻔﺎﻓﻪ و ازار و ردا از ﻣﻦ ﺑﺎز ﺳﺘﺪ و ﻟﻄﻤﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ زد ﺧﺎك ﺑﺎز ﺑﺮ وي رﯾﺨﺘﻢ و‬
‫ﻋﻬﺪ و ﻗﺮار ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺶ ﻫﯿﭻ ﻗﺒﺮ ﻧﮑﻨﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ :‬اﺑﻮ اﻟﻘـﺎﺳﻢ ﻃﺒﺮي رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ از ﻋﻄـﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ ﻃﻠﺐ ﻗﻀـﺎ ﮐﺮد ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺣـﺎل ﺧﻮد ﻋﺠﺐ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﭼﻮن وﻓـﺎت ﮐﻨﻢ ﻣﺮا در ﻧﺰد ﺧﻮد ﭼﻬﺎر روز ﯾﺎ ﭘﻨـﺞ روز ﺣﺒﺲ ﮐﻨﯿـﺪ ﺗﺎ ﭼﯿﺰي ﭼﻨـﺪ ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﭘﺲ ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد او را در ﺗﺎﺑﻮﺗﯽ ﻧﻬﺎدﯾﻢ و در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز داﺷﺘﯿﻢ ﭼﻮن ﺳﻪ روز ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺑﺎدي درآﻣﺪ و او ﺑﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯿﺖ ﮐﯿﺴﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﻦ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻗﻀﺎ ﮐﺮدم در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و ﻫﯿﭻﭼﯿﺰ ﻧﺪﯾﺪم اﻻ دو ﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﺪت ﭼﻬﻞ‬
‫ﺳـﺎل ﻗﻀـﺎ روزي دو ﮐﺲ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧـﺪ و ﻣﺮا ﻏﺮﺿـﯽ و ﻫـﻮاﺋﯽ ﺑـﺎ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو ﮐﺲ ﺑﻮد و در ﺣـﺎل ﻣﺮاﻓﻌﻪ ﮔﻮش ﭘﯿﺶ آن ﯾﮑﯽ‬
‫داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﻏﺮﺿﯽ ﺑﻮد اﻣﺮوز اﯾﻦ رﯾﺢ از آن ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ :‬ﯾـﺎﻓﻌﯽ در ﮐﺘﺎب روض اﻟﺮﯾﺎﺣﯿﻦ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺣﻔﺎران ﻗﺒﺮي ﻓﺮو ﻣﯿﺒﺮد ﻧﺎﮔﺎه ﺑﺮﺳـﯿﺪ ﺑﺸﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و‬
‫ﻣﺼﺤﻔﯽ در دﺳﺖ داﺷﺖ و ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و در زﯾﺮ ﺗﺨﺖ وي ﺟﻮﯾﻬﺎ روان ﺑﻮد ﺣﻔﺎر ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﺪﯾﺪ ﺑﯿﻔﺘﺎد و ﺑﯿﻬﻮش ﮔﺸﺖ ﭘﺲ او را‬
‫از ﻗﺒﺮ ﺑﯿﺮون آوردﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﻮش ﺑﺎز آﻣﺪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ روز اﯾﺸﺎن را ﺧﺒﺮ داد ﺑﺂﻧﭽﻪ دﯾﺪه ﺑﻮد ﭘﺲ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﺸﺎن را‬
‫ﺑﺂن ﻗﺒﺮ راه ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺣﻔﺎر ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﻧﺎﮔﺎه ﺷﺒﯽ در ﺧﻮاب آﻧﺸـﺨﺺ دﯾﺪ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ ﻣﺼـﺤﻒ داﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺤﻖ ﺧﺪاي ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫را دﻻﻟﺖ ﮐﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﻣﻦ ﺗﺮا ﻋﻘﻮﺑﺘﯽ ﺑﭽﺸﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷﯽ ﭘﺲ ﺑﯿﺪار ﮔﺸﺖ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺲ را راه ﻧﻨﻤﻮد ﮐﻪ آن ﻗﺒﺮ‬
‫ﮐﺠـﺎﺳﺖ و ﻣﺼـﺪق اﯾﻦ ﺣﮑـﺎﯾﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﻣـﺬي رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺻـﺤﺎﺑﻪ واﻗﻒ‬
‫ﮔﺸـﺘﻨﺪ از ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ ﺳﻮره ﺗﺒﺎرك ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ ﺗﺎ رﺳﻮل اﷲ را ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺧﺒﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﭘﺲ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪاي ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺳﻮره ﺗﺒﺎرك ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ از ﻋﺬاب و ﻧﺠﺎت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و رﺳﺘﮕﺎري ﻣﯿﺪﻫﺪ از ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﺧﺸﻢ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﯾﺎﻓﻌﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ از ﻓﻘﯿﻪ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺒﺮي ﮐﻪ‬
‫او ﺑﺎ ﺷـﯿﺦ اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﻤﻨﯽ ﺑﻮد ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﺑﺎ وي ﮔﻔﺖ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﻗﺒﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﻦ از ﺣﺸﺮ ﮐﺮدهﺷﺪﮔﺎﻧﻢ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﮔﻮﯾﺪ‬
‫دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻗﻮل آن ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺎت ﻓﻘﺪ ﻗﺎﻣﺖ ﻗﯿﺎﻣﺘﻪ و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻫﻢ از ﺷـﯿﺦ ﺣﻀـﺮﻣﯽ ﮐﻪ در ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻘﺎﺑﺮ ﺑﻼد ﯾﻤﻦ‬
‫ﻣﯿﮕﺬﺷﺖ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد و ﮔﺮﯾﻪ ﺳـﺨﺖ ﺑﮑﺮد دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻨﺪه اﻓﺘﺎد و ﺧﻨﺪه ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد ﺣﺎﺿـﺮان ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻋﺠﺐ ﻣﺪارﯾـﺪ از ﮔﺮﯾﻪ و ﺧﻨـﺪه ﻣﻦ و ﺳﺆال ﮐﺮدﻧـﺪ ﮔﻔﺖ اﺣﻮال اﻫﻞ ﻓﻼن ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺮ ﻣﻦ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ دﯾﺪم ﮐﻪ اﻫﻞ آن ﺣﻈﯿﺮه را ﻋﺬاب‬
‫ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣﺤﺰون ﮔﺸـﺘﻢ و ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎدم ﭘﺲ ﺗﻀـﺮع ﮐﺮده ﺑﺤﻀـﺮت اﷲ ﺳـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﺗﻮ در ﺣﻖ اﯾﺸﺎن ﻗﺒﻮل ﺷـﺪ‬
‫ﻧﺎﮔـﺎه از آن ﻣﻘﺒﺮه دﯾـﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﯾـﺎ ﺷـﯿﺦ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ از اﯾﺸـﺎﻧﻢ و ﻓﻼـن ﻣﻐﻨﯿﻪ ﺑﻮدم ﻣﻦ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺸـﻨﯿﺪم ﺑﺨﻨـﺪه دراﻓﺘـﺎدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ از‬
‫اﯾﺸﺎﻧﯽ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﺣﻔﺎر ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و ﺳﺆال ﮐﺮد از ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﻓﻼن زن ﻣﻐﻨﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﯾﻢ در ﻓﻼن روز‪.‬‬
‫ﯾﺎﻓﻌﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﮐﺮد ﻓﻼن ﮐﺲ ﮐﻪ از ﺛﻘﺎت ﺑﻮد دو ﭘﯿﺮ ﻋﺎرف ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻧـﺪ در ﯾﻤﻦ ﯾﮑﯽ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺣﮑﻤﯽ و ﯾﮑﯽ اﺑﻮ‬
‫اﻟﻐﯿﺚ ﺑﻦ ﺟﻤﯿـﻞ ﯾﻤﻨﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻤـﺎ روزي ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ از دروﯾﺸﺎن ﭘﺲ از ﻣﻮت اﯾﺸﺎن از ﺑﺮاي ﺻـﺤﺒﺖ و ارادت اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ و‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻫﺮ دو در ﻗﺒﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ ﭼﻮن دروﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤـﺪ از ﻗﺒﺮ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﺻـﺤﺒﺖ داﺷﺖ ﺑﺎ آن دروﯾﺸﺎن و ﻋﻬـﺪ از اﯾﺸﺎن‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ ﺑﻌﺪ از آن ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻐﯿﺚ دﺳﺖ ﺧﻮد از‬
‫ﻗﺒﺮ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد و دﺳﺖﺑﻮس ﮐﺮد و ﻣﻌﺎﻫﺪ وي ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎﺑﺮ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎﺳـﻨﺎد ﺧﻮد از اﺑﻮ اﻟﺤﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺳـﻤﻌﻮن واﻋﻆ ﮐﻪ او ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺟﻮان ﺑﻮدم ﺷﺒﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ‬
‫اﺣﻤـﺪ ﺑﮕﺬﺷـﺘﻢ در ﻧﯿﻤﻪ ﺷـﻌﺒﺎن و ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻢ ﮐﻪ آن ﺷﺐ زﻧﺪه دارم ﭘﺲ اﺑﺘﺪا ﮐﺮدم از ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه و ﺑﺨﻮاﻧﺪم ﺗﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﻪ در ﺳﻮره‬
‫ﻫﻮد اﺳﺖ ﻓﻤﻨﻬﻢ ﺷـﻘﯽ و ﺳـﻌﯿﺪ ﭘﺲ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﺑﺎﻗﯽ ﺳﻮره و ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و ﺑﺎز ﻣﮑﺮر ﻣﯿﮑﺮدم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪه ﻣﯿﮕﻔﺖ و‬
‫ﮐﺴـﯽ ﺻﻮرﺗﺎ ﻧﻤﯿﺪﯾﺪم و ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﯾﺎ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﮑﺮر ﮐﻨﯽ ﺑﺤﻖ ﺧﺪاي ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﯿﺴﺖ و اﷲ ﮐﻪ‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﯿﺴﺖ دو ﻧﻮﺑﺖ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﮑﺮر ﮐﺮد ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﻤﻦ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﺳـﺤﻖ ادﻣﯽ را ﭼﻮن وﻓﺎت ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺗﻼﻣـﺬه وي ﮔﻔﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ ﮐﺘﺎب ﺑﺨﺎري ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﯾﻢ ﺑﻌﻀـﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺗﻮ رﺣﻠﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯽ ﭼﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﺋﯽ ﻣﺎ را‪ .‬ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﻫﯿﭻ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎ را ﻫﺮ روز در اﯾﻦ وﻗﺖ ﮐﻪ ﻣﯽآﻣﺪي ﻣﯽآي و ﺑﺮ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮان ﮐﻪ ﻣﯿﺸـﻨﻮم و اﮔﺮ ﺧﻄـﺎﺋﯽ ﮐﻨﯽ ﻣﻦ ﺗﺮا آﮔﺎه ﮔﺮداﻧﻢ از آن اﻧﺸﺎء اﷲ ﺑﻌـﺪ از آن ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ وﻓﺎت ﮐﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫آن ﺗﻠﻤﯿﺬ ﻫﺮ روز ﻣﯿﺂﻣﺪ و ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻫﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺮ وي و ﻫﺮ ﻏﻠﻂ و ﺧﻄﺎﺋﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﯿﺪاد از ﺷـﯿﺦ ﻣﯿﺸﻨﯿﺪ ﮐﻪ آن ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺘﺎب‬
‫ﺗﻤ ﺎ م ﺷ ﺪ ‪.‬‬
‫و ﻣﺜﻞ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻃﺎﻫﺮ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﺣﺐ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ ﺑﻮد ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ در ﺳﺤﺮي ﻋﺸﺮ ﻋﺸﺮ ﺑﺎ ﺷﯿﺦ ‪ ،‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬
‫ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ وﻓﺎت ﮐﺮد دﻧﯿﺎ ﺑﺮ وي ﺗﻨﮓ ﺷـﺪ ﭘﺲ ﺷﺒﯽ در ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻢ و ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰاردم ﭘﺲ ﺑﺴـﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﺷـﯿﺦ رﻓﺘﻢ و ﺑﻨﺸﺴـﺘﻢ و‬
‫اﺑﺘﺪا ﮐﺮدم از ﻣﻮﺿﻊ درس ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷـﯿﺦ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و ﮔﺮﯾﻪ ﺳﺨﺖ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد از ﺑﻬﺮ ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﺷﯿﺦ و ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺧﻮد و ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﮐﺮدم‬
‫آواز ﺷﯿﺦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ از ﻗﺒﺮ ﻋﺸﺮي دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻋﺸـﺮ ﺗﻤﺎم ﮐﺮد ﭘﺲ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ و ﻣﻦ ﻋﺸﺮي دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪم و ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪم ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﻋﺸﺮي دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ درس‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺣﻔﺎظ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪﻧـﺪ دﯾﮕﺮ آواز ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن‪ .‬در ﺷﺐ دوم ﺑﯿﺎﻣـﺪم و ﺑﻬﻤﯿﻦ‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎ ﻫﻢ درس ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﮕﺬﺷﺖ و اﯾﻦ ﺳـﺮي ﺑﻮد ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﯿﺦ ﭘﺲ ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد را از اﯾﻦ ﺳﺮ آﮔﺎه‬
‫ﮐﺮدم ﺑﻌﺪ از آن ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم و اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺸﯿﺪم ﻫﯿﭻ آواز ﻧﺸﻨﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟـﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ از ﻋﺠـﺎﯾﺒﯽ ﮐﻪ در ﻋﻬـﺪ ﻣـﺎ واﻗﻊ ﺷـﺪ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدي دﻟﯿﺮ ﭘﻬﻠﻮان در ﻣﺤﻠﻪ ﻣـﺎ ﺑﻮد و ﻋﺒـﺪ اﷲ‬
‫ﮐﻼـﻟﯽ ﻧـﺎم داﺷﺖ و ﮔﻮرﮐﻨﯽ ﻣﯿﮑﺮد روزي ﻗﺒﺮي ﻓﺮو ﻣﯿﺒﺮد ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ در آن ﻣﻘﺒﻮر ﺳـﺎزد ﭼﻮن ﺑﻪ ﭘﻞ رﺳـﯿﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮدارد‬
‫آوازي ﺑﺎ ﻫﯿﺒﺖ ﺷـﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺟﻬﺖ ﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﭘﺲ ﺗﺮﺳﯽ و ﺳﺴﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮي رﺳﯿﺪ و در زﻣﺎن ﺟﺎن ﺑﺪاد و او را‬
‫ﻣﺮده از ﻗﺒﺮ ﺑﯿﺮون آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﮐﺮاﻣﺎت اوﻟﯿﺎﺳﺖ و راﺳﺖ و درﺳﺖ اﺳﺖ و راﺳﺖﮔﻮﯾﺎن رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻋﻠﻤﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ دﯾـﺪن ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬و ﺷـﻨﯿﺪن آواز اﯾﺸﺎن در ﺑﯿـﺪاري ﻧﻮﻋﯽ از ﮐﺸﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﯿﻨﻨﺪه ﯾﺎ ﺣﺎل‬
‫آﻧﮑﺲ ﮐﻪ او را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ از ﺑﺮاي او ﺟﻬﺖ ﺑﺸﺎرت ﯾﺎ از ﺑﻬﺮ ﺑﯿﻢ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻣﺼـﻠﺤﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺖ را از ﺟﻬﺖ رﺳﯿﺪن ﺧﯿﺮي ﺑﻮي ﯾﺎ از ﺑﺮاي‬
‫ﮔﺰاردن ﻗﺮﺿﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ وﯾﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮدوس اﻋﻠﯽ ﮐﻪ او ﺷﯿﺮوﯾﻪ ﺑﻦ ﺷﻬﺮدار دﯾﻠﻤﯽ‬
‫در ﮐﺘﺎب اﻟﺘﺠﻠﯽ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﺎﻣﺎت ﺑﺎﺳـﻨﺎد ﺧﻮد از اﺑﯽ ﻫﺎﻧﯽ ﮐﯿﺴﺎﻧﯽ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺷـﺨﺺ در ﺷـﻬﺮ روم ﻃﻮاف ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه در وادي ﺑﺎﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ رﺳـﯿﺪﻧﺪ و آن اﺳـﺘﺨﻮان ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ را ﺧـﺪا ﺟﺰاي ﺧﯿﺮ دﻫﺎد در ﻗﺮض ﻣﻦ و دو ﻧﻮﺑﺖ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺖ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺗﻮ از ﮐﺠﺎﺋﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ از ﺷـﻬﯿﺪاﻧﻢ و ﻣﺮا از ﺟﻬﺖ ﭘﺎﻧﺠﺪه دﯾﻨﺎر ﻗﺮض ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪم داد ﺑﺰن ﺣﺒﺲ ﮐﺮدهاﻧﺪ اﯾﻦ ﺳـﻪ‬
‫ﮐﺲ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯿﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ و ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮ ﮐﺠﺎﺳﺖ و زن ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺰﻣﯿﻦ‬
‫زن ﭼﻮن دﺳﺖ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ زد در ﮐﻒ دﺳﺖ ﺧﻮد دﯾـﺪ ﮐﻪ ﻧـﺎم اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﻣﺮده و ﻧـﺎم ﭘـﺪر وي و ﻧـﺎم دﯾﻪ وي ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺲ آن ﺳـﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺿـﻤﺎن ﻗﺮض وي ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻤﻨﺰل وي و ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻓﻼن ﻣﺎ ﺿﺎﻣﻦ ﻗﺮض ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻮ ﺷﺪهاﯾﻢ اﮔﺮ ﺗﺮا ﺑﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﻗﺮﺿـﯽ اﺳـﺖ‬
‫زن آن ﻣﺮده ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﻣﺮا ﺑﺮ وي ﭘﺎﻧﺠـﺪه دﯾﻨﺎر از ﮐﺎوﯾﻦ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻨـﺪ اﮔﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺮض وي از ﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﻣﻬﯿﺎ ﮐﻨﯿﻢ و ﻫﺮ‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﻨﺎري ﺑـﺪﻫﯿﻢ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﺷـﻤﺎ ﺿﺎﻣﻦ وي ﺷﺪهاﯾـﺪ ﮐﻪ ﻗﺮض وي ﺑﺎزدﻫﯿﺪ ﭘﺲ آن ﺳﻪ ﺷـﺨﺺ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﭘﻨﺠﺪﯾﻨﺎر ﺑﯿﺮون آوردﻧﺪ و‬
‫وﻓﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﻀﺎﻣﻨﯽ ﺧﻮﯾﺶ و ﺑﺂن زن دادﻧﺪ ﭼﻮن آن رﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ آن ﻧﻘﺶ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻒ دﺳﺖ آن ﻣﺮد ﺑﻮد ﻣﺤﻮ ﮔﺸﺖ و ﭼﻮن‬
‫ﺷﺐ درآﻣﺪ آن ﺑﻨﺪه ﺧﺪاي ﺷﻬﯿﺪ در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺟﺰاﮐﻢ اﷲ ﺧﯿﺮا ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﺮدﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﻫﻢ در ﮐﺘﺎب اﻟﺘﺠﻠﯽ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﺎﻣﺎت رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ از ﺷـﯿﺒﺎن ﺑﻦ ﺟﺸـﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ روزي ﭘـﺪر ﻣﻦ و ﻋﺒﺪ اﻟﻮاﺣﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻐﺰا‬
‫رﻓﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﺎﻫﯽ و ﻃﻨﺎب و دﻟﻮ در ﭼﺎه ﮐﺮدﻧﺪ از ﺟﻬﺖ آب ﻧﺎﮔﺎه دﻟﻮ در ﭼﺎه اﻓﺘﺎد ﭘﺲ ﺑﻌﻀﯽ رﺳﻦ از رﻓﻘﺎ ﺑﺴﺘﺪﻧﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﮑﯽ ﺑﺂن رﺳﻦ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﺑﭽﺎه رﻓﺖ در ﭼﺎه ﻫﻤﻬﻤﻪ ﺑﺸﻨﻮد ﻧﺰدﯾﮏ رﻓﺖ ﻣﺮدي دﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻨﮕﯽ‬
‫و در ﺷـﯿﺐ وي آب ﺑـﻮد ﭘﺲ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﺗـﻮ ﭘﺮي ﯾـﺎ آدﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ آدﻣﯿﻢ اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺳـﻨﮓ ﺑـﻮد ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﺮديام از‬
‫اﻧﻄـﺎﮐﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدهام و ﭘﺮوردﮔـﺎر ﻣﺮا اﯾﻨﺠﺎ ﺣﺒﺲ ﮐﺮده اﺳﺖ از ﺟﻬﺖ ﻗﺮﺿـﯽ و ﭘﺴـﺮي دارم در اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ و ﻧﻪ ﻗﺮض ﻣﻦ ﯾﺎد ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﭘﺲ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮد از ﭼﺎه ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﯿﺎﺋﯿـﺪ ﮐﻪ ﻏﺮاﯾﺒﯽ ﭘﺲ از ﻏﺮاﯾﺐ اﺳﺖ و ﺣﺎل ﺑﮕﻔﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺑﺎﻧﻄﺎﮐﯿﻪ دو ﻣﺮد دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻔﺤﺺ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ از آن ﻣﺮد ﮐﻪ در ﭼﺎه ﺑﻮد از ﭘﺴـﺮ وي ﭼﻮن ﺑﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﻃﺎﻟﺐ! ﮔﻔﺘﻨﺪ راﺳﺖ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ و ﺗﻔﺤﺺ ﭘﺪر ﮐﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣـﺎ دو ﺷـﺨﺺ ﺑﻐﺰا رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و اﺣﺘﯿـﺎج ﺑـﺂب اﻓﺘـﺎد ﺑﺴـﺮ ﭼـﺎﻫﯽ رﻓﺘﯿﻢ و دﻟﻮ در ﭼـﺎه ﻓﺮﺳـﺘﺎدﯾﻢ دﻟﻮ در ﭼـﺎه اﻓﺘـﺎد رﻓﺘﯿﻢ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻟﻮﺣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ در اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﭘﺴﺮي دارم ﮐﻪ ﻧﻪ ﻗﺮض ﻣﺮا ﻣﯿﮕﺰارد و ﻧﻪ ﯾﺎد‬
‫ﻣﻦ ﻣﯿﮑﻨـﺪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺑﺤﻖ ﺧﺪاي ﮐﻪ او ﭘﺪر ﻣﺎ ﺑﻮد و ﻣﺘﺎﻋﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻤﺎ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻔﺮوﺷـﯿﺪ و ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮوﯾﻢ و ﻗﺮض ﭘﺪر ادا‬
‫ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻌﺪ از آن رﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺮض او ﺑﮕﺰاردﻧﺪ و ﺑﺎز ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﺎه رﺳـﯿﺪﻧﺪ در ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻊ و ﻫﯿﭻ ﺷﮏ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﻧﻪ ﭼﺎه‬
‫دﯾﺪﻧـﺪ و ﻧﻪ اﺛﺮ ﭼﺎه ﭘﺲ ﺷﺐ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ و آن ﻣﺮد در ﺧﻮاب دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺟﺰاﮐﻢ اﷲ ﺧﯿﺮا ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺮا ﺣﻮاﻟﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻫﻢ در آﻧﺤﺎل ﮐﻪ ﻗﺮض ﻣﻦ ﮔﺰاردﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬اﺑﻮ اﻟﻠﯿﺚ ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي در ﮐﺘﺎب ﺗﻨﺒﯿﻪ اﻟﻐﺎﻓﻠﯿﻦ آورده اﺳﺖ ﺑﺎﺳـﻨﺎد ﺧﻮد از اﺑﻮ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳـﻠﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در ﻣﮑﻪ ﻣﺮدي ﺻﺎﻟﺢ از‬
‫اﻫـﻞ ﺧﺮاﺳـﺎن در ﻧﺰد ﻣـﺎ ﺑﻮد و ﺧﻼـﯾﻖ اﻣﺎﻧﺘﻬـﺎء ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻮي ﻣﯿﺴﭙﺮدﻧـﺪ و ﺑﺴـﻼﻣﺖ ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻣﯿـﺪاد روزي ﯾﮑﯽ درآﻣـﺪ و ده ﻫﺰار دﯾﻨﺎر‬
‫ﺑﺎﻣـﺎﻧﺖ ﺑﻮي داد و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ﺑﺤـﺎﺟﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻮﺑﺖ دﯾﮕﺮ ﺑـﺎز ﺑﻤﮑﻪ رﺳـﯿﺪ و اﯾﻦ ﻣﺮد ﺧﺮاﺳـﺎﻧﯽ ﻣﯽﻃﻠﺒﯿـﺪ از ﺟﻬﺖ اﻣﺎﻧﺖ ﺧﻮد و او‬
‫ﻣﺮده ﺑﻮد ﭘﺲ اﻣـﺎﻧﺖ ﺧﻮد از زن و ﻓﺮزﻧـﺪ او ﻃﻠﺐ ﮐﺮد ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣـﺎ ﻧﻤﯿـﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ ﭘﺲ آن ﻣﺮد ﺷـﺮحﺣﺎل ﺑﺎ ﻓﻘﻬﺎي ﻣﮑﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﭼﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﺋﯿـﺪ در اﯾﻨﺤﺎل ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣﺎ اﻣﯿـﺪ ﻣﯿـﺪارﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺻﺎﻟـﺢ از اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺎﺗﻔﯽ ﮔﻔﺖ اي ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻣﺎل ﺑﺎ ﻓﻘﻬﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻪ ﻓﺎﯾﺪه دارد ﺳﻪ ﺷﺐ ﭼﻮن دو داﻧﮓ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﺎه زﻣﺰم و ﺑﺎﻧﮓ زن ﮐﻪ اي ﻓﻼن ﭘﺴـﺮ ﻓﻼن‬
‫ﻣﻦ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺎﻧﺘﻢ آن ﻣﺮد ﺳﻪ ﺷﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد و ﻫﯿﭻ ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺸﻨﯿﺪ‬
‫ﭘﺲ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ اي ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻫﯿـﭻ ﺧﺒﺮ ﻧﺮﺳـﯿﺪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ِإﻧﱠﺎ ﻟ ِﻠﱠِﻪ َو ِإﻧﱠﺎ ِإﻟَﯿِْﻪ راِﺟُﻌﻮَن ﻣﯿﺘﺮﺳـﯿﻢ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺎﻧﺖ ﺗﻮ از اﻫﻞ دوزخ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﻓﻘﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺰﻣﯿﻦ ﯾﻤﻦ ﺑﺮو ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ وادي اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺮﻫﻮت ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و در آﻧﺠﺎ ﭼﺎﻫﯿﺴﺖ ﭘﺲ رو ﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﭼﺎه‬
‫و ﭼﻮن ﻧﯿﻤﻪ از ﺷﺐ ﯾﺎ داﻧﮕﯽ از ﺷﺐ ﺑﮕﺬرد ﻧﺪا ﮐﻦ و ﺑﺎﻧﮓ زن در آﻧﭽﺎه ﮐﻪ اي ﻓﻼن ﭘﺴـﺮ ﻓﻼن ﻣﻨﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺎﻧﺖ ﭘﺲ آن ﻣﺮد ﺳﻪ‬
‫ﺷﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد و در ﺷﺐ ﺳﻮم در اول آواز ﺷـﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﺧﻮﯾﺸـﯽ در ﺧﺮاﺳـﺎن ﺑﻮد و از وي ﺑﺮﯾـﺪه ﺑﻮدم ﺗـﺎ اﯾﻦ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﭘﺲ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺴـﺒﺐ آن ﻗﻄﻊ رﺣﻢ ﻣﺮا در اﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﻓﺮود آورده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎل ﺗﻮ ﺑﺮ ﺣﺎل ﺧﻮدﺳﺖ ﺑﺮو ﺑﺨﺎﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﯿﻦ و ﭘﺴـﺮ‬
‫ﻣﺮا ﺑﮕﻮي ﮐﻪ دراﯾـﺪ و ﺑﮑﻨـﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ وي ﻧﮕﻔﺘﻪام و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯿﺪاﻧـﺪ‪ .‬ان ﻣﺮد ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﭼﻨﺎن ﮐﺮد و ﻣﺎل ﺧﻮد ﺑﺎز ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﺮﻓﺖ‬
‫ﺑﻤﺼﻠﺤﺖ ﺧﻮﯾﺶ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﺑﺨﺎري رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴـﻼم وﻓﺎت ﮐﺮد زن وي ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ وي ﺑﺰد ﻣﺪت ﯾﮑﺴﺎل‬
‫ﭼﻮن ﺧﯿﻤﻪ از ﺳﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﺑﺮداﺷﺖ آوازي ﺑﺸﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻧﻤﯿﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﺪ و دﯾﮕﺮي ﺟﻮاب داد‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ روي ﻣﯿﺖ ﺑﺎز ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از ﻣﺎﻟﮏ دﯾﻨﺎر ﮐﻪ ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ در ﺳﺮ ﮔﻮري ﻧﺸﯿﻨﺪ ﺑﺂﺧﺮ آن ﮔﻮر رﻫﺎ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺑﺮود‪:‬‬
‫ﺷﻌﺮ‬
‫ﻫﺮاﻧﮑﻮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮري ﻧﺸﯿﻨﺪﺑﺰارد آﻧﭽﻨﺎن ﭼﺸﻤﺶ ﻧﺒﯿﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﺧﺮ ﻏﻔﻠﺘﺶ ﭼﻨﺪان ﻧﻤﺎﯾﺪﻧﻪ از ﻗﺒﺮ و ﻧﻪ از وي ﯾﺎدش آﯾﺪ‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﺻـﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻪ در زﯾـﺎرت ﻗﺒﺮ ﻓـﺎﻃﻤﻪ ﻋﻠﯿﻬـﺎ اﻟﺴـﻼم ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘـﺎد و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨـﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﺟﺎﻧﺎ در اﺷﺘﯿﺎق ﺗﻮ ﮐﺎرم ﺑﺠﺎن رﺳﯿﺪﻓﺮﯾﺎد ﻣﻦ ز ﻫﺠﺮ ﺗﻮ ﺑﺮ آﺳﻤﺎن رﺳﯿﺪ‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘـﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻋﺰﯾﺰي ﮔﻔﺖ ﯾﮑﯽ از ﺻـﻠﺤﺎ در ﺳـﺮ ﻗﺒﺮي ﺟﻬﺖ ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯿﺘﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه آﻧﭽﻪ ﺣﺎل ﻣﯿﺖ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮ وي ﻣﻨﮑﺸﻒ ﺷﺪ دﯾﺪ ﮐﻪ از دﻫﺎن ﭘﻨﺒﻪ زود ﻣﯿﮑﺸـﯿﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﮕﻮ ﺑﮕﻮ و ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﺗﻠﻘﯿﻦ داﺷﺖ آن ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻌﺪ از اﻇﻬﺎر اﯾﻦ‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ اﻧﺪك روزي ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد وﻓﺎت ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮد ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ آﺟﺮي رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ در ﺟﻨﺎزه ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﺷﺪ ﭼﻮن وﯾﺮا دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﯿﺪ در ﺳﺮ ﺗﺮﺑﺖ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺗﺎ از دﯾﺪن اﺣﻮال اﯾﻦ ﮐﺴﺎن ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺒﺮاﻧﺪ ﻣﺎ را‬
‫ﻋﺒﺮﺗﯽ ﺷﻮد ﭘﺲ ﺧﻠﻖ ﭘﺲ از دﻓﻦ وي ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺠﺪ و ﺟﻬﺪ ﺑﻨﺸﺴﺘﻨﺪ ﻧﮕﺮان ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﻗﺒﺮي ﺑـﺎزﻣﯿﮕﺸﺖ و ﻫﺮ دو ﭼﺸﻢ او ﺳـﺮخ و ﮔﺮﯾـﺎن و ﭘﻬﻦ ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﯾﺎ اﻣﯿﺮ ﺗﺮا ﭼﻪ اﻓﺘﺎده ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺮﯾﺎن ﺷـﺪي ﮔﻔﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﮔﻮري رﺳـﯿﺪم و ﺳـﻼم ﮐﺮدم ﭘﺲ ﺟﻮاب ﺑﻤﻦ ﻧﺪاد ﺑﻌﺪ از آن ﺑﮕﺬﺷـﺘﻢ در ﮔﻮش ﻣﻦ ﻧﺪا ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اي ﻋﻤﺮ ﻧﻤﯿﭙﺮﺳﯽ از دﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﭼﻪ ﺑﭙﺮﺳﻢ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺒﯿﻦ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﮐﻮع ﺑﺮﯾﺪه اﺳﺖ و ﮐﻮع از ذراﻋﯿﻦ ﺟﺪا ﺷﺪه و ذراﻋﯿﻦ از ﻣﺮﻓﻘﯿﻦ ﺑﺮﯾﺪه و ﻣﺮﻓﻘﯿﻦ از ﻋﻀﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺮﯾـﺪه و ﻋﻀـﺪﯾﻦ از ﮐﺘﻔﯿﻦ ﺟـﺪا ﺷـﺪه و ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﺠـﺎﺋﯽ و ﻋﻀﻮي ﺑﺤـﺎﻟﯽ اﻓﺘﺎده ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎدم و در ﺣﺎل ﺧﻮد و اﯾﺸﺎن ﻣﺘﻔﮑﺮ‬
‫ﮔ ﺸﺘﻢ ﮐ ﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ در ﮔﻮش ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻋﻤﺮ ﻧﻤﯿﭙﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال ﻧﻤﯽﻧﻤـﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺟﺎن از ﮐﺎﻟﺒـﺪﻫﺎ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ﮐﺎﻟﺒـﺪ و ﺗﻦ را ﺣﺎل ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﭘﺮﺳﻢ ﮔﻔﺖ ﺑـﺪاﻧﮏ دوﺷـﻬﺎ از ﺳـﯿﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﯾـﺪه ﺷـﺪ و ﺳـﯿﻨﻪﻫﺎ از ﭘﺸـﺘﻬﺎ ﺟـﺪا ﮔﺸﺖ و ﭘﺸـﺘﻬﺎ از رﮔﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬و رﮔﻬﺎ از راﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬و راﻧﻬﺎ از زاﻧﻮﻫﺎ ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﺸـﻨﯿﺪم ﮔﺮﯾﻪ و ﺣﯿﺮت ﻣﻦ زﯾﺎده ﺷﺪ و ﺑﺮﻓﺘﻢ و دﯾﮕﺮ در ﮔﻮش ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻋﻤﺮ ﻧﻤﯿﭙﺮﺳﯽ از ﮐﻔﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﭙﺮﺳﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺪاﻧﮑﻪ‬
‫ﮐﻔﻨﯽ ﮐﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﻧﺸﻮد ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري اﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻪ درﯾﺪه ﻧﮕﺮدد ﺗﻘﻮي اﺳﺖ و ﻟﺒﺎس اﻟﺘﻘﻮي ذﻟﮏ ﺧﯿﺮ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از ﻣﺎﻟﮏ دﯾﻨﺎر ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮي ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه آوازي ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﺟﻮاب وي ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﯿﺖ ﮔﻔﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺴـﺌﻠﻪ‪ -‬اﺗﻔﺎق ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻘﻬﺎ در اﻧﮏ ﻣﯿﺖ ﻧﻔﻊ ﻣﯿﯿﺎﺑﺪ ﺑﺪﻋﺎ و ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ وي ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺧﻼف ﮐﺮدهاﻧﺪ در ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن‬
‫از ﺑﻬﺮ ﻣﯿﺖ و روزه داﺷﺘﻦ از ﺑﺮاي او‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﻏﺰاﻟﯽ در اﺣﯿﺎء رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ ﺣﺪاد ﮐﻪ در ﺑﻐﺪاد ﺑﺎ اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ و ﻗﺪاﻣﻪ ﺟﻮﻫﺮي در ﺟﻨﺎزه ﺷﺨﺼﯽ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺷـﺪﯾﻢ ﭼﻮن دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ ﻣﺮدي درآﻣـﺪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮي ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ اﺣﻤـﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ ﺑـﺪﻋﺘﺴﺖ ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻗـﺪاﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﯾﺎ اﺣﻤـﺪ در ﺷﺄن ﻣﺒﺸـﺮ ﺑﻦ اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﭼﻪ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ ﮔﻔﺖ او از ﺛﻘﻪ اﺳﺖ اﺣﻤـﺪ ﮔﻔﺖ ﻧﺰد ﺗﻮ ﻫﯿﭻ از‬
‫ﻧﻮﺷـﺘﻪ وي ﻫﺴﺖ ﮔﻔﺖ آري ﺧﺒﺮ ﮐﺮد ﻣﺮا ﻣﺒﺸـﺮ ﺑﻦ اﺳـﻤﻌﯿﻞ از ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﻟﻌﻼء ﺑﻦ ﺣﺠﺎج و او از ﭘﺪر ﺧﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﭼﻮن ﻣﻦ‬
‫ﺑﻤﯿﺮم و ﻣﺮا دﻓﻦ ﮐﻨﯿﺪ اول ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه و آﺧﺮ ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺷـﻨﯿﺪم از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ او وﺻﯿﺖ ﺑﻬﻤﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺮد ﺑﻪ ﭘﯿﺶ اﯾﻦ ﺟﻮان و ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﺑﯿﻬﻘﯽ در ﺷـﻌﺐ اﯾﻤﺎن رواﯾﺖ ﮐﺮده از ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺷﻨﯿﺪم از رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺑﻤﯿﺮد ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ او را ﺣﺒﺲ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﺮ ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﺗﮑﻔﯿﻦ او و ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﮐﻨﯿﺪ در ﮔﻮر ﮐﺮدن و ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدن و‬
‫در ﺑﺎﻟﯿﻦ او اول ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه و در ﭘﺎﺋﯿﻦ او آﺧﺮ ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻤﻘﺒﺮه درآﺋﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮره اﻟﻔﺎﺗﺤﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻗُْﻞ ُﻫَﻮ اﻟﻠﱠُﻪ َأَﺣٌﺪ و ﻣﻌﻮذﺗﯿﻦ و ﺛﻮاب آن ﺑﺎﻫﻞ ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺨﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺛﻮاب آن ﺑﺎﻫﻞ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﯿﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺪﻧﯿﺎ در ﮐﺘﺎب وداع اﻟﺪﻧﯿﺎ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺼـﻨﻔﺎت اوﺳﺖ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ از ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﮕﻮرﺳـﺘﺎن ﺑﮕـﺬرد و ده ﺑﺎر ﻗُْﻞ ُﻫَﻮ اﻟﻠﱠُﻪ َأَﺣـ ٌﺪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﭘﺲ ﺛﻮاب آن ﺑﻤﺮدﮔﺎن ﺑﺨﺸـﺪ او را ﻣﺰد ﺑﺪﻫﻨﺪ‬
‫ﺑﻌﺪد ﻣﺮدﮔﺎن ﮐﻪ در آن ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ :‬ﺣﺎﻓـﻆ اﺳـﻤﻌﯿﻞ رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ از ﻋﻄـﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﺧﯿﺮ ﮐﻪ زﻧـﺪه از ﺑﺮاي ﻣﺮده ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺪ ﺑﻮي ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﺗﺎ ﺗﺴﺒﯿـﺢ ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﺧـﺪا‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﻣﺘﻌﻠﻘﻪ ﺑـﺎﯾﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﻗﺮﻃﺒﯽ در ﮐﺘـﺎب ﺗـﺬﮐﺮه آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن و دﻋﻮات و اﺳـﺘﻐﻔﺎر ﻫﻤﻪ از اﻧﻮاع‬
‫ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﺒﺐ ﺷﻤﺎ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎﻣﻮات ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻫﺪﯾﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﯾﺸﺎن ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ و ﻣﺨﺼﻮص ﻧﯿﺴﺖ از ﻗﺮاﺋﺖ دﻋﺎ و ﺟﺰ‬
‫آن ‪.‬‬
‫ﯾﺎﻓﻌﯽ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ از ﺷـﯿﺦ ﻋﺰ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﺴـﻠﻢ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺑﻮد ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧـﺪن از ﺑﻬﺮ ﻣﯿﺖ و ﻫـﺪﯾﻪ ﻣﺮدﮔﺎن را ﻓﺮﺳـﺘﺎدن‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻧﻤﯿﺮﺳﺪ ﺑﺎﯾﺸﺎن ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد ﯾﮑﯽ از ﯾﺎران‬
‫وﯾﺮا در ﺧﻮاب دﯾـﺪ ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ در ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن و ﻫﺪﯾﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﺟﻬﺖ اﻣﻮات ﮔﻔﺖ ﻫﯿﻬﺎت ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻇﻦ‬
‫ﺑﺮدم ﯾـﺎﻓﺘﻢ‪ .‬و ﯾـﺎﻓﻌﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ در ﯾﻤﻦ ﺑﻌﻀـﯽ از ﯾـﺎران ﻣﻦ وﻓﺎت ﮐﺮد و ﭘﺲ از وﻓﺎت از ﺑﻬﺮ وي ﭼﯿﺰي ﺑﻬـﺪﯾﻪ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎدم ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫ﺑـﺎري ﺷﺨﺼـﯽ وﯾﺮا در ﺧﻮاب دﯾـﺪ ﮐﻪ ﺳـﻼم ﻣﻦ ﺑﺮﺳـﺎن ﺑﻔﻼن ﮐﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺮا ﻫـﺪﯾﻪ ﻗﺮآن ﻓﺮﺳـﺘﺎدي ﺗﺮا ﺧـﺪا ﺟﺰاي ﺧﯿﺮ دﻫﺎد و‬
‫ﯾﺎﻓﻌﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻣﻦ وﻓﺎت ﮐﺮد و ﺑﻌﻀـﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎن او را در ﺧﻮاب دﯾﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﯽ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد و ﻇﺮﻓﯽ ﻧﺰد‬
‫وي ﻧﻬﺎده ﺑﻮد و ﺳﺮﭘﻮﺷﯽ ﺑﺮ روي آن ﻇﺮف ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﺳﺆال ﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ در زﯾﺮ ﻇﺮف )ﮔﻔﺖ( ﻫﺪﯾﻪ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫دوش ﺟﻬﺖ ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﯿﺪار ﺷﺪم ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮش ﺑﮕﻔﺘﻢ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ دوش ﺳﻮره از ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪم و از ﺑﻬﺮ وي ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﻣﺆﻟﻒ‬
‫ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﯿﺦ ﺻﺎﻟﺢ ﻋﺎرف ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ اﻻﯾﺠﯽ ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ ﻗﻮل او ﺑﻮد ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎن در‬
‫ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﭘﺲ از ﻣﺮگ و ﮔﻔﺘﻢ ﺛﻮاب ﻗُـْﻞ ُﻫَﻮ اﻟﻠﱠُﻪ ﺑﺸـﻤﺎ ﭼﻮن ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﮔﻔﺖ روح و راﺣﺖ ﺑﻤﺎ ﻣﯿﺮﺳـﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ در ﺣﻤﺎم‬
‫ﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺑﺮ وي ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷﺨﺼﯽ درآﯾﺪ ﻧﯿﮑﻮ ﺻﻮرت و ﺧﻮﺷﺒﻮي و ﺑﺎ آن ﺣﺴﻦ ﺻﻮرت و ﺳﯿﺮت در آن ﻇﺮف آب‬
‫ﺳﺮد در آن ﺣﻤﺎم ﮔﺮم ﺑﺂن ﺗﺸـﻨﻪ دﻫﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آن ﺗﺸـﻨﻪ ﺑﺂن ﺑﻮي ﺧﻮش و آب ﺳـﺮد ﻣﺮوح ﺷﻮد ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻬﺪﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ از ﺳﻮره‬
‫اﺧﻼص ﺑﻤﺎ ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﻣﺮوح ﻣﯿﺸﻮﯾﻢ و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺠﻠﯽ در ﻣﻨﺎﻣﺎت آورده اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﯽ راﻫﺒﻪ ﻧﺎم ﻋﺎﺑﺪه ﭼﻮن ﺑﺮ ﻣﻮت ﻣﺸﺮف ﺷﺪ در آن‬
‫ﺣـﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮد ﮔﻔﺖ ﺑﺎر ﺧـﺪاﯾﺎ اي آﻧﮑﺲ ﮐﻪ در ﺣﯿﺎت و ﻣﻤﺎت اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻦ ﺑﺮ اوﺳﺖ ﻣﺮا ﻣﺨـﺬول ﻣﮕﺮدان و ﭼﻮن ﺑﻤﯿﺮم ﻣﺮا‬
‫در ﻗﺒﺮ وﺣﺸﺖ ﻣـﺪه ﭼﻮن وﻓـﺎت ﮐﺮد ﭘﺴـﺮي ﺑﻮد وﯾﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ و روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ او ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﺳﻮره از ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و‬
‫دﻋﺎ ﻣﯿﮑﺮد و آﻣﺮزش ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﻔﺖ ﺷﺒﯽ ﻣﺎدر در ﺧﻮاب‬
‫دﯾﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺣﺎل ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ اي ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ اﻧﺪوﻫﯽ و زﺣﻤﺘﯽ ﺳـﺨﺘﺴﺖ اﻣﺎ ﺷﮑﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫در ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺧﻮش و ﺑﺮزﺧﯽ دﻟﮑﺶ واﻗﻌﻢ ﮐﻪ ﻓﺮش در آن اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﮔﻞ و رﯾﺎﺣﯿﻦ ﺑﺴـﯿﺎر در آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﺑﺎﻟﺸﻬﺎ از ﺳﻨﺪس و اﺳﺘﺒﺮق در‬
‫آن ﻣﺤﻞ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اي ﻣﺎدر ﺗﺮا ﻫﯿﭻ ﺣﺎﺟﺘﯽ ﺑﻤﻦ ﻫﺴﺖ ﮔﻔﺖ آري اي ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﯽ از ﺑﻬﺮ ﻣﻦ از ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن و دﻋﺎ‬
‫و زﯾـﺎرت ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﻓﺮو ﻣﮕـﺬار ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﺎدﻣـﺎن ﻣﯿﮕﺮدم ﺑﻤﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﻨﻤﺎﺋﯽ و ﺗﺎ ﺷﺐ و روز ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﯽآﺋﯽ ﺑﺰﯾﺎرت در‬
‫آن ﺷﺎدي ﻣﯿﺒﺎﺷﻢ و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ روي ﺑﮕﻮرﺳـﺘﺎن و ﻋﺰم زﯾﺎرت داري اﻫﻞ ﮔﻮرﺳـﺘﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ اي راﻫﺒﻪ اﯾﻨﮏ ﻓﺮزﻧـﺪ دﻟﺒﻨﺪ ﺗﻮ رﺳـﯿﺪ و‬
‫ﺑﺰﯾﺎرت ﺗﻮ ﻣﯿﺂﯾﺪ ﭘﺲ ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯿﺸﻮم ﺑﺴـﺒﺐ اﯾﻦ ﺧﯿﺮ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﻨﺰﻟﺖ و رﻓﻌﺖ و درﺟﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ از ﺑﻬﺮ ﻗﺮاﺋﺖ و دﻋﺎي ﺗﻮ ﺗﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﭼـﻮن اﯾـﻦ ﺑﺪﯾـﺪم ﺑﻌـﺪ از آن زﯾـﺎرت ﻣـﺎدر ﻣﯿﮑﺮدم و ﻓـﺎﺗﺤﻪ و دﻋـﺎ ﺟﻬـﺖ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪم و دﯾﮕﺮ از ﺟﻬـﺖ ﺟﻤـﺎﻋﺖ‬
‫ﮔﻮرﺳـﺘﺎن ﺑﺮﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎدم ﻧﺎﮔﺎه ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪم و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﯿﺸﻤﺎر ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻣﺪﻧﺪ ﺑﻨﺰدﯾﮏ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯿﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ‬
‫اﻫﻞ اﯾﻦ ﮔﻮرﺳـﺘﺎﻧﯿﻢ آﻣﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﺗﻮ ﺑﺠﺎي آرﯾﻢ و ﻣﯿﺨﻮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ زﯾﺎرت ﻣﺎ ﻗﻄﻊ ﻧﮑﻨﯽ و ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﻗﺮاءت و دﻋﺎ و ﺻﺪﻗﻪ ﻫﺪﯾﻪ‬
‫ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﯽ‪.‬‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ :‬از ﺑﺸـﺮ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ در زﻣـﺎن ﻃـﺎﻋﻮن ﻣﺮدي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺎزهﻫـﺎ ﻧﻤـﺎز ﻣﯿﮕﺰارد و ﭼﻮن ﺷﺐ ﻣﯿﺸـﺪ ﺑﺮ در‬
‫ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺎد و دﻋﺎ ﺑﺮ اﻣﻮات ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ وﺣﺸﺖ ﺷـﻤﺎ ﻣﺒـﺪل ﺑﻪ اﻧﺲ ﮐﻨﺎد و ﺑﺮ ﻏﺮﯾﺒﯽ ﺷـﻤﺎ رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺎد و از‬
‫ﺑـﺪﯾﻬﺎ درﮔـﺬاراد و ﻧﯿﮑﻮﺋﯿﻬـﺎي ﺷـﻤﺎ ﻗﺒـﻮل ﮐﻨـﺎد و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﯾـﮏ ﺷﺐ ﺑﺨـﺎﻧﻪ ﺧـﻮد رﻓﺘﻢ و دﻋـﺎ در ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﺮدم و ﭼـﻮن ﺷـﺒﻬﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﮕﻮرﺳﺘﺎن ﻧﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺮ در ﻣﻘﺎﺑﺮ دﻋﻮات ﻧﺨﻮاﻧﺪم ﭘﺲ در ﺧﻮاب ﺷﺪم ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ﺑﻨﺰد ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯿﺪ‬
‫و ﺣﺎﺟﺖ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ اﻫﻞ ﮔﻮرﺳﺘﺎﻧﯿﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺸﻤﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ آﻣﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻮض ﻫﺪﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﯽ از ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷﮑﺮ آن ﺑﮕﺰارﯾﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺮك آن ﻧﮑﻨﻢ و ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻤﺎ ﻫﺪاﯾﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﯾﺎﻓﻌﯽ رواﯾﺖ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي در ﺧﻮاب دﯾـﺪ در ﮔﻮرﺳـﺘﺎﻧﯽ ﻫﺮ ﻣﯿﺘﯽ ﺑﻨﺰد ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺮوﻧـﺪ و ﭼﯿﺰي ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن‬
‫ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و ﻫﯿـﭻ ﻧﻤﯿﮕﺮﻓﺖ و ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻤﺎﻧـﺪم و ﻧﺰد وي رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ ﻗﻮم ﮐﯿﺎﻧﻨـﺪ و اﯾﻨﻬﺎ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺰد آن ﻣﯿﺮوﻧﺪ و‬
‫ﻣﯿﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻫـﺪﯾﻪ اﺳﺖ از دﻋـﺎ و ﺻـﺪﻗﻪ و ﻗﺮاءت ﻗﺮآن ﮐﻪ دوﺳـﺘﺎن ﺟﻬﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺮوﻧـﺪ و آن‬
‫ﻫـﺪﯾﻪﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺴـﺘﺎﻧﻨﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﭼﺮا ﻧﻤﯿﺮوي و ﻧﻤﯿﺴـﺘﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﺮا اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﺂن ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻮاﻧﮕﺮم ﺑﺴـﺒﺐ ﻫـﺪﯾﻪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺪ ﻫﺮ روز‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﮐﺲ اﺳﺖ ﮔﻔﺖ ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ زﻻـﺑﯽ ﻣﯿﻔﺮوﺷـﺪ در ﺑـﺎزار‪ .‬ﭼـﻮن ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪم ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺑـﺂن ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫زﻻﺑﯽ ﻣﯿﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﯿﺰي ﻟﺐ ﻣﯿﺠﻨﺒﺎﻧﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﯽ ﮔﻔﺖ ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﻢ و ﺑﻬﺪﯾﻪ ﭘﯿﺶ ﭘﺪر ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷﺒﯽ ﻣﺮدﮔﺎن در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ از ﮔﻮرﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺂﻣﺪﻧﺪ و ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻣﯿﺴـﺘﺪﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮن‬
‫اول‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه دﯾـﺪم ﮐﻪ آن ﺷـﺨﺺ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ آن ﻣﯿﺖ اول ﻧﯿﺰ از ﻗﺒﺮ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و ﺑﺮﻓﺖ و ﭼﯿﺰي ﺑﺴـﺘﺪ ﻫﻤﭽﻮن اﯾﺸﺎن ﭘﺲ از ﺧﻮاب‬
‫ﺑﯿﺪار ﺷﺪم و ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم از اﺳﺘﻐﻨﺎء اول او و اﻓﺘﻘﺎر آﺧﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺳﺆال ﮐﺮدم از اﺣﻮال آن ﺟﻮان ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫او وﻓﺎت ﮐﺮد اﻣﺎ دﻋﺎ ﮐﺮدن از ﺑﻬﺮ اﻣﻮات‪ ،‬ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺖ در ﻗﺒﺮ ﭼﻮن ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻏﺮق ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﻓﺮﯾﺎدرﺳـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ دﻋﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮي رﺳﺪ از ﭘﺪر و ﻣﺎدر وي ﯾﺎ ﺑﺮادر و ﺧﻮﯾﺸﺎن وي از دوﺳـﺘﺎن و ﻏﯿﺮ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﭘﺲ ﻫﺮﮔـﺎه ﮐﻪ دﻋـﺎﺋﯽ ﺑـﺎو رﺳـﯿﺪ آن دﻋـﺎ در ﻧﺰد وي ﺑﻬﺘﺮ و دوﺳﺘﺮ از دﻧﯿـﺎ و ﻫﺮﭼﻪ در دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ .‬و رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺑﺰرﮔـﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺮادر ﺧﻮد را ﭘﺲ از ﻣﺮگ در ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﮔﻔﺘﻢ ﺣـﺎل ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑـﺪاﻧﮏ در آﻧﻮﻗﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﻗﺒﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‬
‫آﯾﻨـﺪه ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﭘﺎره آﺗﺶ داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮﻧﻪ دﻋﺎي دﻋﺎﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻦ دﻋﺎ ﮐﺮد آن آﺗﺶ ﺑﻤﻦ ﺧﻮاﺳﺖ زد و ﻣﺆﮐﺪ اﯾﻨﺴﺖ آﻧﭽﻪ‬
‫از ﺣﺒﯿﺐ ﻋﺠﻤﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ از ﺑﺮاي ﻣﺼـﻠﻮب و ﺑﺸﺎر ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ راﺑﻌﻪ را در ﺧﻮاب دﯾﺪم و ﻣﻦ دﻋﺎي‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر از ﺑﻬﺮ وي ﻣﯿﮑﺮدم ﭘﺲ ﮔﻔﺖ اي ﺑﺸﺎر ﻫـﺪﯾﻪ ﺷـﻤﺎ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯿﺎورﻧﺪ در ﻃﺒﻘﻬﺎي ﻧﻮر و ﺳﺮﭘﻮﺷـﻬﺎي ﺣﺮﯾﺮ ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ زﻧـﺪﮔﺎن دﻋﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدﮔﺎن ﮐﺮدﻧـﺪ و دﻋﺎي اﯾﺸﺎن ﻣﺴـﺘﺠﺎب ﺷـﺪ آن دﻋﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻘﻬﺎ ﻣﯿﺒﺮﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ اﯾﻦ ﻫﺪﯾﻪ ﻓﻼن‬
‫ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﻓﺮﺳـﺘﺎده اﺳﺖ و از اﺑﯽ ﻗﻼﺑﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﻀـﯽ از اﻣﻮات دﯾﺪم در ﺧﻮاب ﮐﻪ ﮔﻔﺖ زﻧﺪﮔﺎن را‬
‫از ﻣﺎ ﺳـﻼم ﺑﺮﺳﺎن و ﺑﮕﻮ ﺟﺰاي ﺧﯿﺮ دﻫﺎد ﺷـﻤﺎ را از ﻣﺎ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺑﺪاﻧﮏ ﺑﺴـﺒﺐ دﻋﺎ ﮐﺮدن اﯾﺸﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﮐﻮهﻫﺎي ﻧﻮر ﻣﯽآﯾﺪ و‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺳـﻤﻌﯿﻞ از اﺑﯽ ﺻﺎﻟـﺢ رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ درﺟﻪ ﺷـﺨﺺ در ﻗﺒﺮ ﺑﻠﻨـﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﭽﻪ ﺳـﺒﺐ‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﺒﺐ دﻋﺎي ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﺎه ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ درﺟﻪ ﻣﯿﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﮕﺮداﻧﻨﺪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻖ‬
‫و ﺳﺠﻮد ﻣﻄﻠﻖ رﻓﻌﺖ درﺟﺎت ﮐﺎﻣﻼن ﺑﻤﺜﻮﺑﺎت درﺟﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺤﺼﻞ ﺳﺎزاد‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ وﻗﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﺮوع در ﻣﻘﺼﻮد ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آﺧﺮ اوﻗﺎت ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ از اول ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮏ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺰارات ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ در ﻣﺤﻠﻬﺎ و راﻫﻬﺎ دور اﺳﺖ و ﺑﯿﮏ دﻓﻌﻪ ﮔﺸـﺘﻦ ﺑﻬﻤﻪ ﻣﺘﻌﺬر اﺳﺖ ﻣﺰارات ﺑﻌﺪد اﯾﺎم ﻫﻔﺘﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ آﺳﺎن‬
‫ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮ زﯾﺎرتﮐﻨﻨـﺪه ﭘﺲ اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺪ در ﯾﮏ روز ﺑﻬﻤﻪ ﺑﮕﺮدد و زﯾﺎرت ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮ ﻋﺪد ﻫﺮ ﻗﺴـﻤﺘﯽ ﻫﺮ روز ﯾﮏ ﻧﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﻃﻠﺐ آن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮود و درﯾﺎﺑﺪ و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ در ﻫﺮ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎ ﺻﺒﺎح ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﻧﻮﺑﺘﯽ از آن ﻗﯿﺎم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘـﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ اﮔﺮ اﺑﺘـﺪاء زﯾﺎرت از ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻨـﺪ ﯾﻌﻨﯽ روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ در ﻗﺼـﺪ رؤﯾﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﯾﺎرت‬
‫اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺤﺐ و ﻣﺤﺒﻮب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻞ‪ :‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﮐﺴـﯽ ﻣﯿﺮود ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺸـﻨﺎﺳﺪ و ﻗﺼﺪ رؤﯾﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﯾﺎرت اﺳﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﺎﻧﯽ‬
‫دارد‪ .‬اﻣـﺎ در اﯾﻦ ﻣﺤـﻞ ﻣﻘﺼﻮد ﺻﻮرت رﻓﺘﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ در ﺷـﺮﯾﻌﺖ و ﻃﺮﯾﻘﺖ‪ .‬ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﻓﯿﻖ ﺣﻖ ﺟﻞ و ﻋﻼ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﻬﺎء ﺳـﯿﺮ و ﺳـﻠﻮك ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮﺳـﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﺒﺎرت از آﻧﺴﺖ ﭘﺲ ﺳﺎﻟﮏ ﻗﺼﺪ رؤﯾﺖ اﮔﺮ در روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ ﻋﺰم زﯾﺎرت ﮐﻨﺪ و ﺗﻤﺎم‬
‫روز در ﺳﻠﻮك آن ﺑﺎﺷﺪ و در ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ زﯾﺎرت ﮔﺮدد و در روز ﺟﻤﻌﻪ و ﺻﺒﺎح ﺷﻨﺒﻪ ﻣﻘﺼﻮد‬
‫ﺧﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده اﻧﺸﺎء اﷲ ﺑﺎﺣﻮال ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد ﮔﻮﺋﯿﺎ از روﺣﻬﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ دو ﺷﺐ ﻧﺰول و ﺻﻌﻮد دارﻧﺪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‬
‫در ﻗﺼـﺪ رؤﯾﺖ ﻫﺮ زﯾﺎرﺗﯽ ﻟﻔﻆ ﻫﻤﺘﯽ ﻓﻘﻂ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﮏ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﮔﺮﭼﻪ داﺧﻞ ﻣﺰاراﺗﺴﺖ اﻣﺎ ﻋﻠﯿﺤﺪه ﮐﺘﺎﺑﯿﺴﺖ ﭘﺮﻓﻮاﺋﺪ از‬
‫اﺣـﺎدﯾﺚ و رواﯾـﺎت و اﺧﺒـﺎر و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻨﺴـﺒﺖ ﺑﺎ زاﺋﺮان اﺳـﺘﺒﺸﺎري ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﺤﺮﯾﺾ ﺷﻮد ﻣﺮ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﻏﺎﻓﻠﻨـﺪ از زﯾـﺎرت ﮐﺮدن ﯾﺎران و دوﺳـﺘﺎن و ﻣﺤﺒﺎن و ﻣﺨﻠﺼﺎن ﺑﺘﺨﺼـﯿﺺ ﭘـﺪران و ﻣﺎدران و اﻫﻞ ﮔﻮرﺳـﺘﺎن رﺣﻤـﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ‬
‫ﻣﺨﻠﺪا ﻣﻮﺑﺪا اﻟﯽ آﺧﺮ اﻟﺰﻣﺎن ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖﻫﺎ ﻧﻮﺑﺖ اول‪ :‬ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ دوم‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺳﻠﻢ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﺸﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺼﻠﯽ و ﮔﺮداﮔﺮد آن‪.‬‬
‫ﻣﺪ‪ :‬ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﺪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن )ﻣﺘﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺸﺪ اﻻزار ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮔﺮدﯾﺪ(‪.‬‬
‫در ﻧﺴﺨﻪ ﺟﻬﺎ‪ :‬ﻧﻮﺑﺘﻬﺎ ﺑﺎﯾﻦ ﺻﻮرت آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ اول ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫ﻧﻮﺑﺖ دوم ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﻔﯿﻒ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن درب ﺳﻠﻢ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن ﺷﯿﺮوﯾﻪ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺸﻢ ﺧﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺼﻠﯽ و ﻣﺸﻬﺪ ﻣﻨﻮر اﻣﺎمزاده ﺷﻬﯿﺪ‬
‫و ﺑـﺪاﻧﮏ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻣﺘﻘـﺪﻣﺎن و ﻣﺘـﺄﺧﺮان و ﺗﻔـﺎوت درﺟﺎت و ﻣﺮاﺗﺐ اﯾﺸﺎن رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ از ﺑﺮاي ﻗﺼـﺪ زﯾﺎرت در ﺑﺎب آﺧﺮ ﺑﺎول‬
‫ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و اﻧﮑﻪ ﻋﻬﺪ او ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺪور ﻋﻬﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮔﺮدد ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ اول‪ :‬ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺑـﺪاﻧﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﺑـﺪر ﻣﻨﯿﺮ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺑﻮ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ اﺻﻞ ﭘـﺪران او از ﺷـﯿﺮاز اﺳﺖ و ﻣﺎدر وي از ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر اﺳﺖ و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ‬
‫اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺸـﯿﺨﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ در آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺂورد ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺷـﯿﺦ اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ ﺑﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺮ ﭘﯿﺮان ﮐﻪ ﺷـﯿﺨﺎن ﭘﯿﺮﺻـﻔﺖ ﻣﺮﯾﺪان‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻢ او ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﻘﺘـﺪاي ﻋﺼـﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮﻧﻪ او ﺑﻮدي ﻣﺎ ﻃﻠﺐ ﻓﺎﯾﺪه اﺳـﺘﻌﺪاد و رﻓﻌﺖ و ﮐﺮاﻣﺎت و درﺟﻪ ﻧﻤﯿﮑﺮدﯾﻢ‬
‫زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﻨﺖ و ﻟﻄﻒ و ﮐﺮم ﺣﻖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ روزي ﻣﺎ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﻣﺎ او را درﯾﺎﻓﺘﯿﻢ و ﺟﺎﯾﮕﺎه وي ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﯾﻢ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺪاﻧﮏ ﺳﻦ‬
‫ﺷﯿـﺦ و ﮐﺮدار و ﺣـﺎل و ﮐـﺎرﮔﺰاري ﻋﺼـﺮ وي و دراﯾﺖ ﻋﻘـﻞ وي ﺑﻮد و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺧـﺎﺗﻢ ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ ﺑﻮد و ﮐﺎرﻓﺮﻣـﺎي ﺻﻮﻓﯿـﺎن‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻔﺮﻣﺎن ﭘﯿﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮﯾﺪان را ﮐﺎر ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ روزي وﺻﻒ ﺷـﯿﺦ در ﻧﺰد وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ ﺷـﻤﺎ ﻣﻨﺰل و ﻣﮑﺎن او ﮐﯽ داﻧﯿﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﺑﺤﻖ ﺧﺪاي و ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺷـﯿﺦ‬
‫را در اﺑﺘـﺪاي اﻣﺮ و ﺣﺎل او دﯾـﺪم ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻮد در آن ﻋﺼـﺮ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺷـﯿﺨﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺶ او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن‬
‫ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎي ﺗﻬﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻨﺰد ﺷﯿﺦ ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺎي ﺗﻬﯽ ﺑﻨﻈﺮ ﺷﯿﺦ ﻣﯿﺂﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ‬
‫ﭼﯿﺰي ﺑﮕﻮﯾـﺪ و او ﺑﺸـﻨﻮد‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ ﺧﻠـﺪي ﻣﻄـﺎﻟﻌﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﺷـﯿﺦ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬روزي ﮔﻔﺖ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﺷـﯿﺦ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﻟﻄﯿﻒ اﺳﺖ و‬
‫اﺷﺎرات آن دﻗﯿﻖ و رﻣﺰﻫﺎي آن وﻗﺘﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد و‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺎ آن ﺿﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﻋﻠﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺷـﺨﺺ از ﺳـﺨﻦ ﺷﯿﺦ ﭼﻨﺪان ﺑﻬﺮه ﻧﺪارد و ﺳﺨﻨﻬﺎي ﺷﯿﺦ ﺑﻨﺺ‬
‫آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺸـﻬﻮره ﻗﯿﺪ ﻣﯿﮕﺮدد و ﻣﺮاد وي از آن رﺳﺎﻧﯿﺪن ﻓﻮاﺋﺪ ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮ و ﻣﻮاﯾﺪ ﺑﺎﻃﻦ ﻓﻬﻮم ﺷـﯿﺦ ﺑﻮد ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺷﻮاء‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬در ﮐﻠﻤﺎت ﺷﯿﺦ ﺟﻮﻫﺮﻫﺎي ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ اﺳﺖ و ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ وي ﺑﺤﮑﻤﺖ آﻣﯿﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ درآﻣﺪ ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮔﻔﺖ‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ آﺧﺮ ﻧﻤﯿﺸﻮد اﻻ ﺑﺎﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺧﺘﻢ ﻣﯿﺸﻮد و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از ﺷـﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء ﮐﻪ روزي ﺑﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‬
‫ﺑﮕﺬﺷﺖ ﭘﺲ ﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﺗﺼﻮف از ﻓﺎرس ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺴﺮ ﻣﯿﺮود ‪.‬‬
‫و اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﺣﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺣﮑﯿﻢ ﮐﻪ ﻗﺎﺿـﯽ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد ﮔﻔﺖ اﺑﻮ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﻣﺮدي ﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ در اﻣﺮ ﺧﻮد و ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ او را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ از ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭘﺲ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺒﺘﺪﯾﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ او ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺘﻨﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻈﺮ در ﻋﻠﻮم‬
‫وي ﮐﻨﻨﺪ ﺣﺴﺪ ﺑﺮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺒﺘﺪﯾﺎن ﻓﻬﻢ ﻋﻠﻢ ﺷﯿﺦ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﻋﻠﻢ ﺷﯿﺦ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺟﺮﺟـﺎﻧﯽ در ﺷﺄن ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﯿﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از وي ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺧﻠﻖ ﺑﻤﻦ ﻣﯿﺮﺳـﺪ و ﺑـﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﺷـﯿﺦ در راه و‬
‫روش ﺷـﯿﺨﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﻮي اﯾﺸـﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻃﺮﯾﻘﻪ اﯾﺸﺎن را ﯾﮑﺴﻮ ﻧﻬﺎده و او را ﻋﻠﻤﻬﺎ و ﺣﮑﻤﺘﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﻄﺮي از آن در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺗﺄﻟﯿﻔﯽ اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻠﻪ از آن در دﯾﻮانﻫﺎ ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ ﺗﺎ ﻋﻠﻤﻬﺎ ﺑﺴﺒﺐ آن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺄﻟﯿﻒ و اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺪاﻧﺶ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﺷﺎد ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ‬
‫در ذﮐﺮ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ وﻗﺖ اﺳﺖ ﻫﻢ ﻋﻠﻢ و ﻫﻢ ﺣﺎل دارد‪ .‬و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺳـﻠﻤﯽ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺷﯿﺦ ﻣﺸﺎﯾﺦ و ﺗﺎرﯾﺦ زﻣﺎن از ﺑﻬﺮ ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﻻ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‬
‫ﻗـﺪس ﺳـﺮه ﮐﻪ از او ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻫﯿـﭻ ﺷـﯿﺦ در ﺣـﺎل و در وﻗﺖ ﺗﻤـﺎﻣﺘﺮ از وي ﻧﯿﺴﺖ و او داﻧـﺎﺗﺮ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ اﺳﺖ ﺑﻌﻠﻮم ﻇـﺎﻫﺮ در ﺣـﺎﻟﺘﯿﮑﻪ‬
‫ﺗﻤﺴـﮏ ﺑﻌﻠﻢ ﺷـﺮﯾﻌﺖ ﮐﺮده از ﮐﺘـﺎب ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و اﺣﺎدﯾﺚ ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و او ﻓﻘﯿﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣـﺬﻫﺐ‬
‫ﺷﺎﻓﻌﯽ‪ .‬و ﺑﺪاﻧﮏ در ﻣﺮﻗﺎت ارﻓﻌﯿﻪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﯿﺴﺖ در ﻃﺒﻘﺎت ﺷﺎﻓﻌﯿﻪ آورده ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺷﯿﺦ اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ و ﻣﻬﺘﺮ ﻗﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺒﺐ ﯾﺎد‬
‫او ﺑﻪ اﻣﯿـﺪ رﺣﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻨـﺪ ذﮐﺮ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ ﺗﻨﺰل اﻟﺮﺣﻤﻪ و ﻗﺒﻮل ﮐﺮده ﺷـﯿﺨﺎن ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ و ﻣﺘﺒﻮع اﺻـﺤﺎب آﺧﺮ اﺳﺖ و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﯿـﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ درﯾﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﯿﺪ از دﺳﺖ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روﯾﻢ ﭘﻮﺷـﯿﺪه و ﺻـﺤﺒﺖ ﺟﺮﯾﺮي و اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﻄﺎ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج را دﯾﺪه و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﺷﻌﺮي ﺑﻮي ﭼﯿﺰي ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ و ﻋﺎدت ﻣﺒﺎرك ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ ﺣﺪﯾﺚ از ﺻﺤﺎح ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ ﭘﺲ از ورد ﺧﻮد و او را اﺳﺎﻧﯿﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ و ﻏﯿﺮ او از ﺷﯿﺦ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺷﯿﺦ‬
‫ﮐﺒﯿﺮ را ﻣﺼﻨﻔﺎت ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎب ﺷﺮف اﻟﻔﻘﺮاء اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب ﺷﺮح اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ و ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪83‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ اﻻرﺷﺎد و ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺼﻮل ﻓﯽ اﻻﺻﻮل و ﮐﺘﺎب اﺳﺘﺬﮐﺎر و ﮐﺘﺎب ﻟﻮاﻣﻊ و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﻘﻄﻌﯿﻦ و ﮐﺘﺎب ﻟﺒﺲ اﻟﻤﺮﻗﻌﺎت و ﮐﺘﺎب‬
‫اﻻﻏـﺎﺛﻪ و ﮐﺘـﺎب اﺧﺘﻼـف اﻟﻨﺎس ﻓﯽ اﻟﺮوح و ﮐﺘﺎب اﻻﻗﺘﺼﺎد و ﮐﺘﺎب ﻓﻀﻞ اﻟﺘﺼﻮف و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻔﺮدات و ﮐﺘﺎب ﺑﻠﻮي اﻻﻧﺒﯿﺎء و ﮐﺘﺎب‬
‫اﻟﺮد و اﻻـﻟﻔﻪ و ﮐﺘـﺎب ﺟﻤﻊ و اﻟﺘﻔﺮﻗﻪ و ﮐﺘـﺎب ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ و ﮐﺘـﺎب اﻟﺮد ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳـﻬﻞ و ﮐﺘـﺎب اﻟﺮد ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ و ﮐﺘﺎب‬
‫اﻟﺠﻮع و ﺗﺮك اﻟﺸـﻬﻮات و ﮐﺘـﺎب ﻣﻌﺮﻓـﮥ اﻟﺰوال و ﮐﺘـﺎب اﺳﺎﻣﯽ اﻟﻤﺸﺎﯾـﺦ و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺮاج و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﻬـﺞ ﻓﯽ اﻟﻔﻘﻪ و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺘﻘﺪ‬
‫اﻟﮑﺒﯿﺮ و اﻟﺼـﻐﯿﺮ و ﮐﺘﺎب آداب اﻟﻤﺮﯾـﺪﯾﻦ و ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ‪ -‬اﻟـﺪﻋﻮات و ﻏﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده و ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻣﻄﻮﻻت و‬
‫ﻣﺨﺘﺼـﺮات ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺷـﯿﺦ ﺳـﯽ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﺮ ﮐﺮﺳﯽ و وﻋﻆ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﺮﯾﺪان ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺷﯿـﺦ ﮐﻨﯿـﺪ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﻣﺎ و ﺑﺎﻗﯽ دﯾﮕﺮ ﺳـﺨﻦ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﺸـﻨﻮﯾﺪ و ﻣﺴـﻠﻢ ﻣﯿﺪارﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ و از آن ﭘﻨﺞ ﺷـﯿﺦ ﯾﮑﯽ ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺳـﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﯽ دوم ﺷﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻐﺪادي ﺳﻮم اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫روﯾﻢ ﭼﻬﺎرم اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﻄﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﮑﯽ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن ﺳﺆال ﮐﺮدﻧـﺪ از ﺗﺨﺼـﯿﺺ اﯾﻦ ﭘﻨـﺞ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﺸـﺎن ﻣﯿـﺎن ﻋﻠﻢ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و دﯾﮕﺮان ارﺑﺎب اﺣﻮاﻟﻨـﺪ و‬
‫اﺻـﺤﺎب ﻏﻠﺒﺎت و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺸـﻨﯿﺪم اﻻ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺂن ﮐﺮدم ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﺑﻤﻦ رﺳﯿﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺂن ﮐﺎر ﮐﺮدم‬
‫ﺗـﺎ ﻧﻤـﺎز ﮐﺮدم ﺑﺮ ﻃﺮﻓﻬﺎي اﻧﮕﺸـﺘﺎن ﮐﻪ آن ﺻـﻌﺐ اﺳﺖ و رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﺸـﯿﺮي از اﺑﻮ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ از‬
‫ﺷﯿـﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺷـﻨﯿﺪم در اﺑﺘﺪاي ﺣﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ از ﺻـﺒﺎح ﺗﺎ ﭘﺴـﯿﻦ ﻫﺰار رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردم و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ده ﻫﺰار ﺑﺎر ﻗﻞ ﻫﻮ اﷲ اﺣﺪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻗﺮآن ﺗﻤﺎم ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم اﻣﺎ ﻗﺸﯿﺮي ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫از اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس ﮐﺮﺧﯽ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ از اﺑﻮ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﺧﻔﯿﻒ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺮ ﺷﺪم و ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﻮدم از ﮔﺰاردن ﻧﺎﻓﻠﻪ‪ .‬ﭘﺲ از ورود‬
‫ﺧﻮد ﻫﺮ ﺷﺐ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﯾﺎ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﮐﺮدم از ﺑﻬﺮ ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﺸﺴﺘﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﻤﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ را ﺻﺪ و ده ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭘﯿﺮ ﺑﻮد و ﺣﺎﻓﻆ اﺳـﻤﻌﯿﻞ از اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻫﺎﺷـﻤﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ از ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺷﻨﯿﺪم ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺮﺳﯽ در آﺧﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﺮدي و زﻧﯽ در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻏﺮﯾﺒﯽ از‬
‫ﯾﺎران ﻣﺎ رﻧﺠﻮر ﻣﯿﺸﺪ او را ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ ﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺧﺪﻣﺖ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه دروﯾﺸـﯽ ﻧﯿﮑﻮﺳـﯿﺮت ﺑﯿﺎﻣﺪ و او را ﻋﻠﺘﯽ ﺑﻮد و ﺳـﺨﺖ رﻧﺠﻮر‬
‫ﺷﺪه ﭘﺲ او را ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺪﻣﺖ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺒﯽ از ﺷـﺒﻬﺎ ﺣﺎل آن دروﯾﺶ ﺳـﺨﺖﺗﺮ و رﻧﺞ او ﺻـﻌﺐﺗﺮ ﺷﺪ ﭘﺲ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫وي ﺑﻨﻮﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ زن ﺑﺎ ﻣﺮد ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاب ﻣﯿﺮوم ﺗﻮ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯿﮑﻦ و ﺗﻮ ﺑﺨﻮاب ﻣﯿﺮو ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﯿﮑﻨﻢ ﺗـﺎ وﻗﺖ ﺳـﺤﺮ و ﭼﻨـﺪ ﺷﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔـﺎه ﺷﺒﯽ آن زن ﺑﺨﻮاب ﺑﻮد و ﻣﺮد ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ ﺑﻮي ﺧﻮش‬
‫ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﯾﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺜﻞ آن ﺑﻮ ﻧﺒﻮد و )ﮔﻔﺖ( در ﺧﺎﻧﻪ اﺣﺴﺎس ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯿﮑﺮدم ﭘﺲ در ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﺑﻮدم ﻫﺎﺗﻔﯽ ﻧـﺪا‬
‫ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اي ﻣﺮد واي ﺑﺮ ﺗـﻮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﮔﻔﺖ در ﺧـﺎﻧﻪ ﺗـﻮ رﺣﻤﺖ ﺣـﻖ ﺳـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻧﺰول ﮐﺮده ﭘﺲ ﺑﯿـﺪار ﮔﺸـﺘﻢ دﯾـﺪم آن‬
‫ﻏﺮﯾﺐ روح ﺳﭙﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫راوي ﮔﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐـﺒﯿﺮ در اﯾﻦ ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﭼـﻮن ﺑـﺎﯾﻦ ﺳـﺨﻦ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ در ﺧﻮاﺑﯽ و رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ در ﺧـﺎﻧﻪ ﺗﻮ ﻧﺰول ﮐﺮده‬
‫اﺿـﻄﺮاب ﮐﺮده و ﺑﯿﻬﻮش ﺷﺪه در ﮐﻨﺎر ﻣﻦ اﻓﺘﺎد دﯾﺪم ﮐﻪ آب ﭼﺸﻢ ﺷـﯿﺦ در ﮐﻒ ﻣﻦ روان ﺷﺪ و ﻣﯽﭼﺸـﯿﺪم و ﺑﺴﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻮد ﭘﺲ‬
‫از اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻫﯿﭻ از ﺷـﯿﺦ ﻧﺸـﻨﯿﺪم و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ در ﺳﯿﺮت ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و آن ﮐﺘﺎب ﻏﯿﺮ ﻣﺸﯿﺨﻪ اﺳﺖ و‬
‫در آن ﮐﺮاﻣﺎت ﺷﯿﺦ و ﮐﻠﻤﺎت و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﺷﯿﺦ آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺑﺪاﻧﮏ در آﺧﺮ ﻫﺮ ﻣﺰاري ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳـﯿﺮت و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺻﻮرت و اﺣﻮال ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺰار‬
‫ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ ذﮐﺮ ﺗﺎرﯾـﺦ وﻓـﺎت ﻧﯿﺰ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗـﺎ ﻓﺎﯾـﺪه آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﺲ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﻓـﺎت ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ در ﺷﺐ ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ از‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺳﻨﻪ اﺣﺪي و ﺳﺒﻌﯿﻦ و ﺛﻠﺜﻤﺎﺋﮥ اﻟﻬﺠﺮﯾﻪ‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ‪:‬‬
‫ﻧﺎم وي ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎدم ﺷﯿﺦ و ﯾﺎر ﺷﯿﺦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺟﺒﻪ ﺻﻮف ﺳـﺘﺒﺮ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﯽﺷﯿﺐ ﺟﺎﻣﻪ و ﺳﯿﺮﺗﯽ‬
‫ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و از ﺧﻠﻖ ﻋﺰﻟﺖ ﮔﺮﻓﺘﯽ و ﻫﯿﭽﮑﺲ او را در ﺧﺼﻮﻣﺘﯽ و ﻓﻀﻮﻟﯽ ﻧﺪﯾـﺪ و ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ و ﺧﻠﻮت دوﺳﺖﺗﺮ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و در ﻣﻨﻈﺮي‬
‫ﮐﻪ در ﺑﺎﻻـي ﺑـﺎم رﺑﺎط ﺷـﯿﺨﺴﺖ ﻗﺮﯾﺐ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل زﻣﺴـﺘﺎن و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﺒﺮد و ﺗﺤﻤﻞ ﮔﺮﻣﺎ و ﺳـﺮﻣﺎ ﻣﯿﮑﺮد و رﻋﺎﯾﺖ وﻗﺘﻬﺎي ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و در ﺷﺐ و روز ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ ﺟـﺎﺋﺰ ﻧﻤﯿـﺪاﺷﺖ‪ .‬روز ﺑﺮوزه ﻣﯽﺑﻮد و ﺷﺐ زﻧـﺪه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﭘﺮﺳـﺶ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﺸـﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻗﻀﺎي ﺣﻘﻬﺎي ﺑﺮادران ﻣﯿﮕﺰارد و ﺑﺪرﮔﺎه ﻗﺎﺿﯿﺎن و ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و او را ﺳﺨﻨﻬﺎ و ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎي دﻟﮑﺶ ﺑﻮد و ﮐﺘﺎﺑﺘﯽ ﺧﻮش‬
‫داﺷﺖ‪ .‬دﯾﻠﻤﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﯿﻄﺎر و اﺑﻮ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﯽ و ﺣﺴﻦ ﺟﻮاﻟﻘﯽ روزي ﺑﺼﺤﺮا ﺑﯿﺮون‬
‫رﻓﺘﯿﻢ ﻧﺎﮔﺎه اﺑﻮ اﺣﻤﺪ را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﺻﺤﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎ وي ﮔﻔﺘﻨـﺪ اي ﺷـﯿﺦ اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻐﺎﯾﺖ ﮔﺮم اﺳﺖ و ﺗﻤﻨﺎي آنﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﻨﯽ و رﻓﯿﻖ ﻣﺎ ﮔﺮدي‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺑﺠـﺎي ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﯾـﺪ ﻣﺮا ﺑﺠـﺎي ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﯾـﺪ ﮐﻪ ﺳـﻼﻣﺖ ﻣﻦ و ﺷـﻤﺎ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ او را رﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺤﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه از‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﻏﺎﯾﺐ ﮔﺸﺖ ﺑﻌﺪ از آن در ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎز او را ﺑﺪﯾﺪﯾﻢ و ﺑﺪاﻧﮏ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ در ﺳﯿﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و ﻫﻔﺘﻢ از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او‬
‫را در ﺣﻈﯿﺮه ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ از ﻋﻘﺐ ﺷﯿﺦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺻﻐﯿﺮ‬
‫ﻧﺎم وي ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺷـﯿﺮازي ﺑﻮد و ﺧﺎدم ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﯾﺎر وي ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺳـﯽ و ﭘﻨﺠﺴﺎل ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﯿﺦ ﮐﺮدم و ﺻـﺤﺒﺖ وي‬
‫درﯾﺎﻓﺘﻢ و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺎ ﻣﻦ و ﺷﯿﺦ ﻧﻤﯽﺑﻮد در ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮدم ‪.‬‬
‫دﯾﻠﻤﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﻨﯿﺪم از ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪارم ﻣﻦ اﺑﻮ اﺣﻤـﺪ را از ﺟﻬﺖ ﺧـﺪﻣﺖ ﺳـﯽ ﺳـﺎﻟﻪ و ﮔﻔﺖ ﺳـﯽ ﺳﺎل‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺟﺰ وي ﻧﺪﯾـﺪم در ﻏﯿﺮت دروﯾﺸـﯽ و ﺛﺒﻮت در ﻗﺪم ﻓﻘﺮ و ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷﺖ و ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﻮد در ﻋﺒﺎدت و‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺿـﻌﯿﻒ و ﻧـﺎﺗﻮان ﺷـﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﻃﻌـﺎم ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺨﻮرد و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﯽﺑﻮد و ﺑﺎ دروﯾﺸﺎن ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮرد و ﺧﻮاب ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺠﺎﻣﻪ ﺧﻮاب ﻧﺨﺴﺒﯿـﺪ ﻣﮕﺮ در ﻣﺮض ﻣﻮت و ﻋﺎﻣﯽ ﺑﻮد و ﺧﻂ ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺖ و ﻓﺮاﺷـﯽ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺷﯿـﺦ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻏﻀﺐ ﻣﯿﮑﺮد و روز ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن و ﺷﺐ زﻧﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت وي ﻫﺮﮔﺰ ﻫﯿﭻ زﻟﺖ‬
‫و ﻋﺼﯿﺎﻧﯽ ﺑﻮي ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ و ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﺮﻗﻊ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد ﻣﮕﺮ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ ﻣﯿﮑﺮد آﻧﺠﺎﻣﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯿﮑﺮد و ﮔﻔﺖ ﭼﻮن‬
‫ﺑﻤﯿﺮم ﻣﺮﻗﻊ و ﻣﻨﺪﯾﻞ ﻣﻦ ﺑﮑﻮدﮐﺎن رﺑﺎط دﻫﯿﺪ و ﺧﺮﻗﻪ ﭘﺎره ﮐﻪ دارم از ﺑﻬﺮ ﮐﻔﻦ و ﺣﻨﻮط و ﺧﺮج آن اﺳﺖ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و‬
‫ﻫﺸﺘﺎد و ﭘﻨﺞ ﺑﻮده از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰد ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم‪:‬‬
‫ﭘﺴـﺮ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺣﯿﻮة ﺷـﯿﺦ در ﺟﻮاﻧﯽ وﻓﺎت ﮐﺮد ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﭘﺴﺮ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم‬
‫وﻓﺎت ﮐﺮد ﻫﻤﻪ اﺋﻤﻪ و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺰاي ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎزدﻫﻨﺪ ﻫﯿﭽﮑﺪام را زﻫﺮه ﻧﺒﻮد‬
‫از ﺑﺴﯿﺎري ﻫﯿﺒﺖ و ﺳﮑﻮن و وﻗﺎر ﺷﯿﺦ و ﻣﺮﻗﺪ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم در ﺟﻨﺐ ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺻﻐﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ روي ﻣﺎدر ﺧﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘـﺎب ﻋﻔﯽ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ آﻧﭽﻪ درﯾﻦ ﺣﻈﯿﺮه ﻣـﺪﻓﻮن ﮐﺮدهاﻧـﺪ ذﮐﺮ آن رﻓﺖ ﺑـﺎ ﻣﺎدر ﺷـﯿﺦ ﻋﺒـﺪ اﻟﺴـﻼم و دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺳﺖ از اﯾﺸﺎن ﯾﮑﯽ ﺷﯿﺦ اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ ﻓﯽ اﻟﻌﺼﺮ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎزﯾﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎزﯾﺎر‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮده و ﺷﯿﺨﺎن دﯾﺪه و ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻋﻤﻞ ﺑﺎزﯾﺎري ﺑﻮي ﺣﻮاﻟﺖ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد در ﺷﺄن‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﮐﻪ ﺗﺼﻮف ﺷﯿﺦ در ﺟﻨﺐ ﮐﯿﺴﻪ وي اﺳﺖ‬
‫و ﺑﺪاﻧﮏ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﺳـﺤﻖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺷـﻬﺮﯾﺎر ﮐﺎزروﻧﯽ ادب ﺑﺼـﺤﺒﺖ وي ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺷـﺠﺎع ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ در ﻣﺸﯿﺨﻪ ﺧﻮد‬
‫آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﯽ ﺷـﯿﺦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﺎزﯾﺎر ﺑﻪ ﮐﺎزرون آﻣﺪ ﭘﺲ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻧﺰد وي ﮔﺮد ﺷﺪﻧﺪ و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﺳـﺤﻖ در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﺟﻮان ﺑﻮد‬
‫ﭼﻮن ﺑﻨﺸﺴـﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ اﯾﻦ ﺟﻮان ﻗﺮآن ﺧﻮش ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ اﮔﺮ اﺟﺎزت دﻫﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮان ﺷﯿﺦ اﺑﻮ‬
‫اﺳـﺤﻖ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ِإﻧﱢﯽ َﺟَﺰﯾْﺘُُﻬُﻢ اﻟ َْﯿْﻮَم ﺑ ِﻤﺎ َﺻَﺒُﺮوا َأﻧﱠُﻬْﻢ ُﻫُﻢ اﻟ ْﻔﺎﺋُِﺰوَن ﺷـﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ در ﺧﻮاﻧﺪن وي ﺗﻮاﺟﺪ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ وي ﮔﻔﺖ‬
‫اي اﺑﺎ اﺳـﺤﻖ ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ رﻓﯿﻖ ﺑﺎش ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﻣﺮﺷﺪ در ﮐﺎزرون ﻣﺼﺎﺣﺐ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ وي ﺑﺸﯿﺮاز آﻣﺪ و از ﻣﺸﺎﯾﺦ وﻗﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺘﺨﺼـﯿﺺ ﯾﺎران ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺳـﺘﻤﺎع ﺣـﺪﯾﺚ ﮐﺮد و اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻋﺮاق و‬
‫ﺣﺠﺎز ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺳﯿﺪ ﺑﻬﻤﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﺂﻧﭽﻪ ﺑﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ‪ -‬اﺳﺤﻖ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ را ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ از ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺦ اﺳـﺘﺎد ﻣﻦ ﺑﻮد روزي ﻗﺮاءت ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﮑﻮة ﻣﯿﮑﺮدم ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺷـﯿﺦ ﻣﺮﺷـﺪ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ‬
‫ﮐﺒﯿﺮ وﺿﻮ ﻣﯿﺴـﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ او ﺑﺸـﯿﺦ ﻣﺮﺷـﺪ اﻓﺘـﺎد ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ در ﺗﻮ ﭼﯿﺰي ﻫﺴﺖ ﺳـﻌﯽ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺿﺎﯾﻊ ﻧﮑﻨﯽ ﺑﻌـﺪ از آن ﺷـﯿﺦ ﻣﺮﺷـﺪ در‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﻌﯽ و ﺟﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻤﻘﺼﻮد رﺳﯿﺪ و ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ اﮐﺎر در ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و ﭼﯿﺰي وﻓﺎت ﮐﺮد و او‬
‫را در ﻋﻘﺐ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻤﺮو اﺻﻄﺨﺮي دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺒﺪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻤﺮو اﺻﻄﺨﺮي‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻣﻬﺘﺮ ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق و ﺷﺎم ﮐﺮده و ﺻﺤﺒﺖ روﯾﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﺴﺘﺮي را دﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ وي ﺷﻄﺎح ﺑﻮد و ﺷﻄﺢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﮑﺮد و ﺻﻮرت وي ﭼﻨﺎن ﻣﯿﻨﻤﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻃﺮي اﺳﺖ و ﮐﻼب ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺼﯿﺪ‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﺟﺎﻣﻪﻫـﺎي ﺷـﯿﺮازي ﻣﯿﭙﻮﺷـﯿﺪ و ﮐﺒﻮﺗﺮ در ﺧـﺎﻧﻪ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ اﻣـﺎ ﻧﻤﯽﭘﺮاﻧﯿـﺪ و اﺣﻮال وي از ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎﯾﻦ‬
‫ﮐﺒﻮﺗﺮﻫﺎ ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ از آن ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﻪ دارد‪.‬‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﺒﯽ از ﺷـﺒﻬﺎ ﺑﻌﺰم ﺻـﯿﺪ ﮐﺮدن ﺑﯿﺮون رﻓـﺖ و ﺻـﯿﺪي در ﺑﺮاﺑﺮ وي آﻣـﺪ ﭘﺲ اﺛﺮ آن ﺻـﯿﺪ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﮐﻼـب از ﻋﻘﺐ ﺻـﯿﺪ‬
‫ﺑﺪواﻧﯿﺪ و ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺴﺘﺎد و ﺑﺬﮐﺮ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه از ﻣﯿﺎن ﮐﻮه آوازي ﺷﻨﯿﺪ ﭼﻮن ﻧﮕﺎه ﮐﺮد دﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﻨﮕﯽ و درﺧﺘﯽ‬
‫و ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻧﺒﻮد اﻻ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﺑﺬﮐﺮش ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﻨﯽ در ﺧﺮوش اﺳﺖدﻟﯽ داﻧﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﻮش اﺳﺖ‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪ 94 :‬ﻧﻪ ﺑﻠﺒﻞ ﺑﺮ ﮔﻠﺶ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺧﻮاﻧﯽ اﺳﺖﮐﻪ ﻫﺮ ﺧﺎري ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺤﺶ زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‬
‫و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺎوي در ﺧﺎﻧﻪ وي ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن و زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﺂن ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﺒﺮد و ﺧﺎدم وي اﺳﺘﺎد اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﯾﮑﺒﺎر ﺑﯿﺴﺖ‬
‫روز ﻃﻌﺎم ﻧﺨﻮرد ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ اﮔﺮ اﺟﺎزت ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻌﺎﻣﯽ از ﺑﻬﺮ ﺗﻮ ﺑﯿﺎورم ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﯿﺘﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻮي ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﺸﻨﯿﺪ ﻫﺎوﻧﯽ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺰرگ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ‬
‫ﺳﯿﻨﻪ ﺧﻮد ﻧﻬـﺎد و ﮔﻔﺖ ﻫﯿـﭻ ﺿـﻌﻔﯽ و ﺳـﺴﺘﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ در ﻣﻦ ﭘﺲ ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷـﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﺮو و اﯾﻦ ﮐﺒﻮﺗﺮﻫﺎ را آب و داﻧﻪ ده و ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿـﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ روزي ﭘﯿﺶ ﺷـﯿﺦ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﺣـﺎل ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘﻢ وﻓـﺎت ﮐﺮد ﮔﻔﺖ ﺧـﺪاي ﺑﺮ وي رﺣﻤﺖ ﮐﻨـﺎد‬
‫ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ وي و ﻗﻮم وي درﯾﺎﻓﺘﻢ و از او ﻗﻮيﺗﺮ و ﺻﺎﺑﺮﺗﺮ ﻧﺪﯾﺪم ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ را از ﭘﺪر ده ﻫﺰار درﻫﻢ ﻣﯿﺮاث رﺳـﯿﺪ ﭘﺲ ﺗﻤﺎم ﺑﻘﺮض ﻏﺮﯾﺒﺎن داد ﺑﻌﺪ از آن ده‬
‫ﻫﺰار دﯾﮕﺮ ﻫﻢ از ﻣﯿﺮاث ﺑﻮي دادﻧﺪ ﭘﺲ ﻏﺮﯾﺒﺎن را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد در ﻣﺤﻠﻪ و ﺑﺒﺎم ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ و آن ده ﻫﺰار ﺑﯿﻔﺸﺎﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻏﺮﯾﺒﺎن روز دﯾﮕﺮ‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ از آﺳـﻤﺎن درﻫﻢ ﻣﯿﺒﺎرﯾـﺪ و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺎل ﭼﻪ ﺑﻮد ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺸﺎرت ﺑﺎد ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺎ را رزق اﻟﯿﻮم داده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫و ﺣﮑﺎﯾﺖ او ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ و در ﺳﯿﺮﺗﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻗﺒﺮ وي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎزﯾﺎر اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﻮﻓﯽ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺗﺼﻮف و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻣﺎم ﺑﻮد و در ﻟﻐﺖ و ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ اﺳﺘﺎد و ﺻﺤﺒﺖ ﺳﯿﺮاﻓﯽ ﯾﺎﻓﺖ و دﯾﮕﺮ‬
‫اﺳـﺘﺎدان را از اﺑﻦ ﻋﺒﺎد و ﺑﻮ ﻋﻠﯽ دﯾـﺪ و ﺧﻂ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎد زﯾﺎده ﺑﻮد و ﮐﻼم ﺑﺮ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺧﻮاﻧـﺪه و دﯾﺎﻧﺘﯽ و اﻣﺎﻧﺘﯽ‬
‫داﺷﺖ و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﺼﺎﺋﺮ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب اﺷﺎرات و ﮐﺘﺎب اﻣﺘﺎع و ﻣﻮاﻧﺴﻪ‬
‫و ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﻣﺠﺎور ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻮد دﯾﻠﻤﯽ ﺑﺎﺳـﻨﺎد ﺧﻮد رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ از وي ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻄﺮﯾﻖ اﺑﻮ اﻟﻐﯿﺚ ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫ﻣﻤﺎرﺳﺖ ﭼﯿﺰي ﮐﻨﻨﺪ و او ﮔﻔﺖ ﻣﻦ اﮐﻨﻮن ﻧﺤﻮيام و ﻋﻠﻢ ارادت ﻣﯿﻮرزم اﮔﺮﭼﻪ ﺣﺴﻦ ادب ﻣﻘﺘﻀﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﻼف اﻣﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﮑﻨﻢ و ﻟﯿﮑﻦ ﻋﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﻮم و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن او و ﺷـﯿﺦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻧﻮع ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺷﯿﺦ وﻓﺎت‬
‫ﮐﺮد در ﺧﻮاب دﯾـﺪ و ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺮد ﮔﻔﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮا ﺑﺮ ﻏﻢ ﺗﻮ آﻣﺮزﯾـﺪ ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪ ﯾﺎران را‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ وﯾﺮا در ﻣﺤﻔﻪ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ اﺑﻮ ﺣﯿﺎن آوردﻧﺪ ﺷـﯿﺦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ وي ﺑﮕﺬارد و ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻟﻮﺣﯽ ﺑﻨﻮﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ‬
‫وي ﺑﻨﻬﺎدﻧـﺪ و در آن ﻟﻮح ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﺮ اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﺗﻮﺣﯿـﺪي اﺳﺖ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرﺻـﺪ و ﭼﻬﺎرم از ﻫﺠﺮت و او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﻘﺒﺮه ﻣﺤﺎذي ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻗﺪس ﺳﺮه‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﻨﻔﯽ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺎن درﯾﺎﻓﺘﻪ و اﺳﻨﺎدﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده و ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ و اﺻﺤﺎب ﻋﺮاق و ﻋﻮاﻟﯽ درﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺖ و ﻧـﺎم آن ﺻـﻨﻮان اﻟﺮواﯾﻪ ﻧﻬـﺎد و ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﻤﻮﻋﺎت و ﻣﻘﺮوءات و ﻣﺴـﺘﺠﺎزات ﺧﻮد در آن ﮐﺘﺎب ﺿـﺒﻂ ﻓﺮﻣﻮد و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ‬
‫اﻟﻔﺘﻮح ﻋﺠﻠﯽ و اﺑﻮ اﻟﻤﮑﺎرم ﻟﺒﺎن و ﻣﻌﻤﺮ اﻟﻘﺮﺷـﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ او ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و در ﺷـﯿﺮاز رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ از او ﮐﺮدهﻧﺪ و ﺧﻠﻖ ﺑﺴﯿﺎر از ﻋﻠﻤﺎ‬
‫ﻋﻠﻢ و ادب از وي ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﮐﺘﺐ ﻓﻘﻪ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﮐﺘـﺎب درر ﻣﻨﺜـﻮر اﺳﺖ از ﺳـﻨﻦ ﻣـﺄﺛﻮره و ﮐﺘـﺎب ذﺧﯿﺮة‬
‫اﻟﻤﻌـﺎد و ﮐﺘـﺎب ﻓﻀـﻞ اﻟﻤﺴﺎﺟـﺪ و ﺷـﺮف اﻟﻤﺴﺎﺟـﺪ و ﮐﺘﺎب اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ ﻟﻨﯿﻞ اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﻠﯽ و ﮐﺘﺎب اﻻﻃﺮاف اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ از ﻗﺒﺮ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻨﻬﻨﺪ ﭘﺲ آن ﺳـﻨﮓ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﺗﺒﺮك ﺑﺴﺮ ﻗﺒﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺪ در ﻓﻼن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻌﯿﻦ و وﺻﯿﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﺷﯿـﺦ ﮐـﺒﯿﺮ را در ﺧـﻮاب دﯾـﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد از ﺑﻬﺮ ﭼﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدي و ﭼﻪﮐﺲ ﺗﺮا ﺑﺮ اﯾﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳـﻨﮓ را از ﻗـﺒﺮ ﺑﺮداري و ﺳـﻨﮓ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺣﻤﻞ دروﯾﺸﺎن ﮐﻨﯽ و اﯾﻦ ﺳـﻨﮓ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﯽ و ﺟﻨﮓ ﮐﺮد ﺑﺎ او ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﮔﺸﺖ ﮔﻔﺖ واﺟﺐ ﺷـﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻏﺮاﻣﺖ‬
‫ﺷﯿﺦ و ﺟﻤﺎﻋﺖ دروﯾﺸﺎن ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و ﻃﺎﺣﻮﻧﻪ ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ وﻗﻒ ﺣﻀـﺮت ﺷـﯿﺦ ﮐﺮد و ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ‬
‫و ﺷﺼﺖ و ﯾﮑﻢ از ﻫﺠﺮة و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ذر ﺟﻨﯿﺪ ﮐﺜﮑﯽ ﺻﺪﯾﻘﯽ ﺻﻮﻓﯽ‬
‫ﭘﯿﺸﻮاي زﻣﺎن و ﻣﻔﺘﯽ اوان ﺧﻮد ﺑﻮد و ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﺑﻄﺮﯾﻖ اﮐﺎﺑﺮ ﻣﻌﺎش ﮐﺮد و ﻓﺘﻮي ﺧﻼﯾﻖ را ﺟﻮاب ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ و ﻣﺪت ﺷـﺼﺖ ﺳﺎل ﻣﻔﺘﯽ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻋﺮاق و ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم ﮐﺮد و ﻋﻠﻤﻬﺎ در‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و او را ﻣﺸـﯿﺨﻪ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﻫﺴﺖ و اﺳـﻨﺎدﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮه دارد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺮج ﺟﻮزي و ﺷـﯿﺦ ﺿـﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ‬
‫اﻟﻮﻫﺎب ﺳﮑﯿﻨﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﮐﺘﺎب اﻟﺠﻤﻊ ﺑﯿﻦ اﻟﺼﺤﯿﺤﯿﻦ ﮐﻪ ﺣﻤﯿﺪي ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪه و اﺳﺘﻤﺎع ﮐﺘﺐ ﺳﺒﻌﻪ ﮐﺮده و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ وي ﭘﻮﺷﯿﺪه و‬
‫ﻣﻼزﻣﺖ وي ﮐﺮده ﻣـﺪﺗﯽ ﭘﺲ از آن رﺟﻮع ﺑﺸـﯿﺮاز ﮐﺮد و ﻣﺠﺎور رﺑﺎط ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺷـﺪ و اﻟﺘﻤﺎس از ﺣﮑﺎم ﮐﺮد ﺗﺎ اﺟﺎزت دادﻧـﺪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐـﺒﯿﺮ ﺑﮕﺰارد و ﺷـﯿﺨﺎن و ﺻﻮﻓﯿـﺎن را رﻏﺒﺖ و اﺳﺘﯿﻨـﺎس ﺑﺼـﺤﺒﺖ وي ﻣﯽﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﺳـﺨﻨﯽ ﺑﻌﺠﺰ ﻧﮕﻔﺖ و ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺰﺟﺮ ﻧﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺒﺖ وي ﮐﺮدي ﺷﯿﺦ در ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎز اﺳﺘﻐﻔﺎر از ﺑﺮاي وي ﮐﺮدي و ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻈﻔﺮ و ﻓﻘﯿﻪ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﺳﻠﻤﺎن و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﺣﮑﯿﻢ و ﺳـﯿﺪ اﺻـﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ از ﺗﻼﻣﺬه اواﻧﺪ و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن ﺗﻠﻤﯿﺬان ﺑﺴﯿﺎر دارد و ﺷﯿﺦ ﺟﻼل‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧـﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ در ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﮐﻪ در ﺑﺎزار در ﺧﻠﺞ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﯾﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﻦ ﻓﺪاي ﺗﻮ ﺑﺎد ﮐﺠﺎ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﺋﯽ ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﭙﺮﺳـﺶ اﺑﻮ ذر ﻣﯿﺮوم ﭘﺲ ﻫﻤﺮاه آن ﺣﻀﺮت ﺷﺪم ﺗﺎ‬
‫درآﻣـﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺷـﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ ذر و او ﻣﺮﯾﺾ ﺑﻮد ﺑﻌـﺪ از آن رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑﻨﺸـﺴﺖ و او را ﭘﺮﺳـﺶ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻃﺒﻘﯽ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮ ﻃﺎﻗﭽﻪ ﺑﻮد آﻧﺮا ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﻨﺰد ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻨﻬﺎد ﭘﺲ آن ﺣﻀﺮت‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ دو ﻋـﺪد ﯾﺎ ﺳﻪ ﻋـﺪد از آن ﺑﺨﻮرد و اﺳـﺘﻪ ﺑﺮ ﻟﺐ ﻃﺒﻖ ﺑﻨﻬﺎد ﭼﻮن ﺑﯿﺪار ﺷﺪم و ﻧﻤﺎز ﺻـﺒﺢ ﺑﮕﺰاردم از ﺣﺎل ﺷـﯿﺦ‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﭘﺮﺳـﯿﺪم ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣﺮﯾﺾ اﺳﺖ ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺷـﯿﺦ را در ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪﯾـﺪم ﮐﻪ در ﺧﻮاب دﯾـﺪه ﺑﻮدم و ﻃﺒﻖ ﺑﺮ ﻫﻤﺎن رف ﺣﺠﺮه‬
‫دﯾﺪم ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ را ﺧﺒﺮ ﮐﺮدم از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻮاب‪ .‬ﺷﯿﺦ ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد و ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺰد ﻣﻦ ﺑﻨﻬﺎد ﭘﺲ ﺑﺪﯾﺪم ﺧﺮﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺧﻮاب دﯾﺪه ﺑﻮدم و‬
‫ﺑﺮ ﮐﻨـﺎره ﻃﺒﻖ دو ﻋـﺪد ﯾـﺎ ﺳﻪ ﻋـﺪد اﺳـﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻌـﺪ از آن ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد ﺧﺮﻣﺎ از آن ﻃﺒﻖ ﺑﺨﻮردم و ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻢ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد و ﺷـﯿﺦ در ﺳﺎل‬
‫ﺷﺸﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﯾﮑﻢ از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد و در ﻣﺎه ذو اﻟﺤﺠﻪ او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در زاوﯾﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮ در رﺑﺎط ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﮐﺜﮑﯽ ﺻﺪﯾﻘﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﺑﺪ ﻣﻔﺘﯽ ﺑﻮد و ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻋﻨﺎﯾﺖ ازﻟﯽ‬
‫ﮔﺸـﺘﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺷـﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺸﺎرت ﺑﺎد ﺷـﻤﺎ را اي دوﺳـﺘﺎن ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮا وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪي ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺪﻫـﺪ و ﺑﺴﻦ ﻣﺮدان و ﺑﺰرﮔﺎن رﺳﺪ و ﻓﺘﻮي ﭼﻨﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ او را ﻣﺴـﺘﺤﺴﻦ دارﻧﺪ‪ .‬و او را ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﻢ و‬
‫ﺑﻌﺪ از آن از دﻧﯿﺎ ﺑﺮوم ﭘﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪي ﭘﯿﺪا ﺷﺪ و ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺸﺖ و ادﺑﯿﺎت و ﻓﻘﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد و ﺑﺂن درﺟﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻣﺴـﺌﻠﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪي و ﻋﻠﻤﺎ در آن ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﯽﺑﻮدﻧـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﺣﻞ آن ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻌـﺪ از آن ﭘﺪر رﺣﻠﺖ ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ‬
‫ﺟﻨﯿﺪ ﮐﺜﮑﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮد در اﻗﺴﺎم و اﻧﻮاع ﻋﻠﻮم دﯾﻦ و ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻃﺮﯾﻖ‬
‫آداب دﯾﻦ از او ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از ﺻـﻠﺤﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ را در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ روي ﻣﺒﺎرك‬
‫ﺑﺴﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻـﻔﯽ اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﺎﻟﯽ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪاي ﺑﺸـﺘﺎﺑﯿﺪ و ﺑﯿﺎﺋﯿـﺪ دﯾﮕﺮ روي ﻣﺒﺎرك ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷـﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪاي ﺑﺸـﺘﺎﺑﯿﺪ و ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ دﯾﮕﺮ روي ﻣﺒﺎرك ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺰﻏﺶ ﮐﺮد و ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاي ﺑﺸـﺘﺎﺑﯿﺪ و ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ‬
‫ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪم ﺧﺒﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻـﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﺷـﻨﯿﺪم و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﺧﺒﺮ وﻓﺎت ﺟﻨﯿﺪ ﺷـﻨﯿﺪم و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮ وﻓﺎت ﺷـﯿﺦ‬
‫ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻨﯿﺪم‬
‫و اﯾﻦ ﺧﻮاب در ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ دﯾﺪه ﺑﻮدم و وﻓﺎت اﯾﺸﺎن ﻫﺮ ﺳﻪ در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﺳﻨﻪ ﺛﻤﺎن و ﺳﺒﻌﯿﻦ و ﺳﺘﻤﺎﺋﻪ ﻣﻦ اﻟﻬﺠﺮﯾﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫اﺳـﺘﺎد ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﻮد و ﭘﯿﺸﻮاي ﻣﻬﺘﺪﯾﺎن و ﻧﺎﺷـﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﺳﯿﺪ اﻟﻤﺮﺳﻠﯿﻦ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ اﻟﻄﯿﺒﯿﻦ ﺑﻮد و ﺳﺨﻦ آن ﺣﻀﺮت ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﻣﯿﮕﺮداﻧﯿﺪ و ﻗﺪوه ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﻣﻘﺘﺪاي اﻫﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮد و ﮐﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ او و ﮐﻤﺎل ﻋﻘﻞ وي ﺑﻮد و ﺑﺴﯿﺎر اﺷﻔﺎق و رﺣﻤﺖ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاي داﺷﺖ و در ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﻠﻒ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﯽﺳﭙﺮد و ﺗﮑﻠﻒ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺸﺎش و ﺧﻨﺪان ﺑﻮد و در اواﺋﻞ‬
‫ﻃﻠﺐ ادب از ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و از ﻋﺼﺒﻪ وي ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺸﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ دﻗﺎق رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺑﺸﯿﺮاز آﻣﺪ و اﺣﺮام ﺣﺞ از‬
‫ﮐﻮﻓﻪ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﯿﺎده ﺑﺤﺞ رﻓﺖ از ﺑﺮاي ﺣﺮﻣﺖ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮐﺮد و اﺳﺎﻧﯿﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد و ﺷﯿﺦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣـﺬﮐﻮر رواﯾﺖ ﮐﺮد از وي و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر در دﯾﻦ ﮐﺮد از آﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻄﺎﻟﻊ اﻻﻧﻮارﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎب ﺷـﻔﺎء‬
‫اﻟﺼـﺪور و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺤﻤـﺪﯾﻦ و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺴﻠﺴـﻼت‪ ،‬و ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻟﻮد اﻟﻨﺒﯽ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ و ﮐﺘﺎب روﺿـﮥ اﻟﺮاﺋﺾ و ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ‬
‫اﻟﻤﻨﺎﺳﮏ و در ﺷﺮح ﯾﻨﺎﺑﯿﻊ ﺷﺮوع ﮐﺮد و ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و در رﺑﺎط ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﺳﺎﺋﻞ‬
‫ﺗﺮﺷـﺮوﺋﯽ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺘﺎب از ﻫﯿﭽﮑﺲ درﯾﻎ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻘﻮي و ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺷـﻌﺎر وي ﺑﻮد و ﺳـﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ ﺑﺰرگ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺗﻤﺴـﮏ ﺑﻌﺮوة وﺛﻘﯽ ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﺗﺤﺮﯾﺾ اﻫـﻞ ﻓﻀـﻞ ﻣﯿﮑﺮد و ﻃﺎﻟﺒـﺎن را ﺑﻤﺮاﻋـﺎت ادب و ﻣﻼـزﻣﺖ ورع و ﻗﻠﺖ‬
‫ﻃﻤﻊ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺑﻨـﺪﮔﺎن را ﺑﻤﺤﺎﻓﻈﺖ زﺑﺎن ﻣﯿﮕﻤﺎﺷﺖ و از ﺑﺪي و ﻋﯿﺐ ﮐﺮدن ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎزﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﮐﺲ از ﺻـﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد‬
‫در درس و ﻣﻮﻟـﻮد وي ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ از ﺟﻬﺖ اﺳـﻤﺎع و ﭼﻨـﺪ ﮐﺲ ﺑﺨـﺎري ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺑﯿﺶ از ﻫﻔﺘـﺎد ﮐﺲ در درس وي ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﺳـﺪه ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﻣﺎه ﺟﻤﺎدي اﻻﺧﺮ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﻫﺸـﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و او را در‬
‫ﺻﺤﻦ رﺑﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺰدﯾﮏ در ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﻮد در ﻋﺼـﺮ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و از ﻫﻤﻪ ﯾﺎران ﺑﺰﻫﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺪ و از ﻋﺎرﻓﺎن ﺑﺴﺒﺐ ﻣﻌﺎرف ﻓﺎﯾﺾ ﮔﺸﺖ و در ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و‬
‫ﭘﻨﺠﺎه و ﯾﮑﻢ از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد و او را ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻨﺎزه ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫از ﻓﻘﯿﺮان ﺻﺎﺑﺮ و دروﯾﺸﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮد در راه ﺧﺪا و ﺗﺎرك‬
‫دﻧﯿﺎ و ﻟﺬات و ﺷـﻬﻮات‪ ،‬ﻃﺮح ﮐﺮده از آﻓﺎت دﻧﯿﺎ و ﻏﻮاﺋﻞ آن دور ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻫﻤﻨﺸـﯿﻦ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻮد و ﯾﺎران ﺷـﯿﺦ ﺑﺎ او ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﺳﺘﯿﻨﺎس از ﺣﻀﻮر او ﻣﯿﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺳﺎل ‪ 354‬از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻘﺒﺮ‬
‫او دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎرﺗﺎﻧﯽ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺑﺎ ورع ﺑﻮد و واﻋﻈﯽ ﻓﺼـﯿﺢ ﮐﻪ ﮐﻼم ﻣﻠﯿـﺢ ﻣﺴـﺠﻊ داﺷﺖ و ﺑﯽﺗﮑﻠﻒ ﺑﻮد و اﺳـﺘﺤﻀﺎر ﮐﺸﺎف ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و در ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻗﺮآن ﭼﻨﺎن ﺣﻔﻆ داﺷﺖ ﮐﻪ از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﻫﯿﭻ ﺳﻬﻮ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ اﮔﺮ از آﺧﺮ ﻗﺮآن ﺧﻮاﺳﺘﯽ آﯾﺘﯽ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧـﺪي ﭘﺲ آﯾﺘﯽ از ﭘﯿﺶ آن ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮاﻧﺪ ﭘﺲ آﯾﺘﯽ از ﭘﯿﺶ آن آﯾﻪ از ﻫﺮ ﺳﻮره ﺗﺎ اول ﺳﻮره ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ از ﺟﻬﺖ اﺳـﺘﺤﻀﺎر ﻏﯿﺮ‬
‫از درس دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺐ ﻧﯿﺰ ﺣﻔـﻆ داﺷﺖ و در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و دوم از ﻫﺠﺮت ﻣﺘـﻮﻓﯽ ﺷـﺪ و او را در ﻣﻘـﺒﺮه ﺷـﯿﺦ اﺑـﻮ ﺷـﺠﺎع دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺒﺎز‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﺎورع و ﻣﺘﻘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺘﯿﺎر ﮐﺎر ﺧﺒﺎزي ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ از ﮐﺴﺐ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺧﻮرد ﺑﻌﺪ از آن دﮐﺎن ﻣﺠﻤﻊ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺷﺪ و ﻃﻠﺒﻪ‬
‫ﻋﻠﻢ در دﮐﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و از ﺳـﺤﺮ ﺗﺎ ﺷﺎم درس ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و او ﻧﺤﻮ و ﺻـﺮف ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ و در ادﺑﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑﻮد و‬
‫درﺳﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺪﯾﺪن ﮐﺘﺎب ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺲ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻓﺘﺨﺎر اﻟﺪﯾﻦ داﻣﻐﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﻣﻞ و ﻋﺎﺑﺪ ﺑﻮد و ﻓﺎﺿﻞ ﮐﺎﻣﻞ و اﺳﺘﺎدي ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻪ اﻗﺴﺎم ﻋﻠﻮم ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﻌﻘﻮل در ﺗﺤﺮﯾﺮ و ﺗﻘﺮﯾﺮ ﻣﯽآورد و‬
‫ﻓﻀـﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺗﻔﺴـﯿﺮ او ﻓﺎﺋﺰ و ﺳﺎﺑﻖ ﻣﯿﮕﺸﺘﻨﺪ و ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺻﺮف ﻋﻠﻢ و ﺗﺬﮐﯿﺮ و ﻋﺒﺎدت ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ از درس و ﺗﺼﻨﯿﻒ‬
‫و اﻓـﺎده او ﻧﻔﻊ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻃﻠﺒﻪ از ﻋﻠﻢ ﺷـﺎﻓﯽ و ﻋﻘـﻞ ﮐﺎﻣـﻞ او ﻃﻠﺐ ﯾـﺎري و اﺳـﺘﻌﺎﻧﺖ و اﺳـﺘﻐﺎﺛﺖ ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧـﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﺲ از ﺷﺎﺧﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﺎﺣﺖ او ﮔﻞ ﺑﯿﺎن ﭼﯿﺪهاﻧﺪ و ﮐﺸﻒ اﺳـﺮار ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺼﻞ او دﯾﺪهاﻧﺪ و ﮐﺘﺎب ﮐﺸﻒ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب ﻓﺘﻮي و ﺳﻌﯽ‬
‫ﺑﻠﯿﻎ در آن ﻧﻤﻮده و داﻣﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎء زﻣﺎن ﻓﺸﺎﻧﺪه و ﺑﺴـﺒﺐ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻫﺪاﯾﺖ وي ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻋﻠﻤﯽ و وﻗﺎﯾﺖ ﺷـﺮع ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﮐﺮده و ﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﺣﻨﯿﻔﻪ ﺛـﺎﺑﺖ ﺑـﻮد و رﻋـﺎﯾﺖ ازﻣﻨﻪ و اﻣﮑﻨﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺳﺒﯿـﻞ ﺷـﺮع ﻣﯿﮕﺬراﻧﯿـﺪ و اﯾﻨﻬـﺎ از ﻓﻀـﻞ‬
‫ﺧﺪاي ﻋﺰ و ﺟﻞ اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯿﺪﻫﺪ ذﻟ َِﮏ َﻓْﻀُﻞ اﻟﻠﱠِﻪ ﯾُْﺆﺗِﯿِﻪ َﻣْﻦ َﯾﺸﺎُء َو اﻟﻠﱠُﻪ ُذو اﻟ َْﻔْﻀِﻞ اﻟ َْﻌِﻈﯿِﻢ و از ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ او ﯾﮑﯽ ﮐﺎﺷـﻔﺴﺖ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ در‬
‫ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻠﺪ و دﯾﮕﺮ ﻣﮑﺸﻮﻓﺴﺖ ﻫﻢ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻠﺪ‪ .‬و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺷـﺮح ﻣﻔﺘﺎح و ﺷﺮح ﻓﻮاﺋﺪ اﻟﻐﯿﺎﺛﯿﻪ و ﺷﺮح اﻟﻤﻮاﻗﻒ و‬
‫ﺷﺮح ﻃﻮاﻟﻊ و ﺷـﺮح ﻣﻄﺎﻟﻊ و ﺷـﺮح آداب اﻟﺒﺤﺚ و ﺷﺮح ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﺷﺮح ﻣﻨﻬﺎج و ﺷﺮح ﻋﯿﻮن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫ﮐﻪ از اﻋﯿﺎن ﻣﺠﻠﺲ اوﺳﺖ و ﺷﺮح اﺷﺎرات ﮐﻪ ﻣﺴﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﻘﯿﺢ اﻟﻌﺒﺎرات و ﻣﺪارك در ﻣﻨﻄﻖ و ﺷﺮح اﻟﺠﻮاﻫﺮ‬
‫و ﻏﯿﺮ آن از ﺗﺼـﻨﯿﻒ و ﺗـﺄﻟﯿﻒ و رﺳﺎﺋﻞ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن در ﺳـﻔﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮم ﮐﺮده و ﭼﻮن ﯾﺎﻗﻮت روﺷﻦ و ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب‬
‫ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺧﻮد را در ﻧﻈﺮ اﻫﻞ ﻫﻨﺮ ﻋﺮض ﻣﯿﺪﻫـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در ذﮐﺮ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ و ﺗﺄﻟﯿﻒ اﮐﺎﺑﺮ ﺑﺴـﯽ ﻓﻮاﺋـﺪ اﺳﺖ و ﻫﺰار ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻌﯿﻦ‬
‫ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺴﺘﺤﺴﻦ آﻣﺪه ﺟﺰاﻫﻢ اﷲ ﺧﯿﺮ اﻟﺠﺰاء و آﺧﺮ ﮐﺎر ﻫﻤﻪ ﻣﺮگ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻫﯿﭻ ﻣﺠﻮ ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺴﺖﻣﻌﻨﯽ ﻫﻮ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﻫﻔﺘـﺎد و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت‪ ،‬دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد ﭘﺲ ﺗﺮﺑﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫اﺟﻤﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺷﯿﺮازي‬
‫اﻣـﺎﻣﯽ زاﻫـﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴـﯿﺎر و ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده و ﺻـﺤﺒﺖ اﻣﺎم ﻓﺨﺮ اﻟـﺪﯾﻦ رازي درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻧﻘﻞ ﻋﻠﻮم از وي ﻣﯿﮑﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺆﻟﻔﺎت اﻣﺎم ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺖ ﭘﺲ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺮك ﺻﺤﺒﺖ او ﺑﮑﺮد و ﻣﻼزم ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﯽ ﺷﺪ و‬
‫از دﺳﺖ وي ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﺑﺮ او ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮده و ﻓﺎﯾﺪه ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ و‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳـﻠﻤﺎن ذﮐﺮ او ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ از ﻣﺮﯾﺪان اوﺳﺖ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻏﺰﯾﺮه ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ از آن ﯾﮑﯽ ادﻟﮥ اﻟﺤﻖ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب اﻟﻘﻨﺎﻋﮥ در ﺳـﯿﺮت ﺳﺎﺋﺮان و ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎﺋﺢ اﻟﺴﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ در ﻋﯿﻦ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﺷﺘﻐﺎل ﺑﺨﻠﻮت و ﻋﺰﻟﺖ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬و در ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ رﺷﻒ اﻟﻨﺼﺎﯾﺢ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺑﻬﺮ وي ﮐﺘﺎب‬
‫ﮐﺸﻒ اﻻﺳـﺮار ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و دو رﺳﺎﻟﻪ ذﯾﻞ آن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ اﺷﺎرات اﻟﻮاﺻﻠﯿﻦ و ﯾﮑﯽ ﮐﻨﻪ و او را ﮐﻠﻤﺎت ﻓﺎﯾﻘﻪ و اﺷﺎرات راﺋﻘﻪ‬
‫و ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻋﻤﯿﻘﻪ و ﻣﺤﺎورات دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧـﺪان ﻋﺰﯾﺰ او را روزي ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﻣﺎه ذي اﻟﺤﺠﻪ در‬
‫ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﭘﻨﺠﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در زاوﯾﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ در ﻧﺰد ﻣﻘﺒﺮه ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ‪ ،‬ﻋﺎﺑـﺪ ﻣﺘﻮرع ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣـﺎدام ﻣﻨﺰوي ﺑﻮدي و ﺧﻠﻖ را دﻻـﻟﺖ ﺑﺮاه ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﮐﺮدي و از ﻋﺒﺎدﺗﮕـﺎه ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ ﻣﮕﺮ روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ از ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎز و ﻋﺒﺎدﺗﺨﺎﻧﻪ وي در ﺳﭙﯿﺪان ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد در ﮐﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﯿﺪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎﻟﯽ ﻫﺮ روز ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺖ و زﯾـﺎرت وي ﻣﯿﮑﺮد ﯾﮑﺒـﺎر ﺳﺆال از ارﺑﻌﯿﻨـﺎت وي ﮐﺮد ﮔﻔﺖ ﻧﻤﯿـﺪاﻧﻢ ﺑﻐﯿﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل از اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣـﺪم ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﻤﺴﺠﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻨﺰد وي ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﺑﻮد و ﺷﺮط ﮐﺮده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ زﯾﺎده از ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ ﮐﺲ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﺑﺰرﮔﺎن ﺷـﻬﺮ زﯾﺎرت وي ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻃﻠﺐ ﻫﻤﺖ و دﻋﺎ از وي ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧﺪ و اﻧﻔﺎس ﻋﺰﯾﺰ او‬
‫ﻣﺘﺒﺮك ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ و اوﻗﺎت ﺷﺮﯾﻒ او‬
‫را ﻣﺘﻤﺴﮏ ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨﺪ وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻮد از ﻫﺠﺮت و او را در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﭘﺪر ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﻓﻀﻞ‬
‫ﭘﯿﺮي ﺻـﻔﺎدار ﺑﺎوﻗـﺎر‪ ،‬ﺧﻮشﻣﺤـﺎوره ﺑﻮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺑـﺎ اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺴـﯿﺎر داﺷـﺘﻪ و ﻣﺰارات ﺷـﯿﺮاز ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺑﻌﻀـﯽ در ﮐﺘﺎﺑﯽ‬
‫ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﺟﻬﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ در ﺣﯿﺎت ﭘﺪر روي ﻣﺒﺎرك او دﯾﺪهام و ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺻﻮرت و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ او از‬
‫ﯾﺎد ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺮود و در ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺸﻬﻮره ﮐﻪ ﭘﺪران او ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ اﮐﺎﺑﺮ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ وﻓﺎت او در ﺳﺎل ‪ ...‬واﻗﻊ ﺷﺪ و ﻣﺪﻓﻦ او ﻧﺰد ﭘﺪر اوﺳﺖ‬
‫و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺎﻓﻀﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﻢدار‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﯾﮑﯽ از اﻣﯿﺮان ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ از ﺑﺮاي ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﮏ ﻣﺮوان او را ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد و وﻓﺎت او ﻗﻀﺎ را در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﻨﺰدﯾﮏ دروازه اﺻﻄﺮخ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل‬
‫زاﻫـﺪي ﺑـﺎرع ﺟـﺎﻣﻊ ﺑﻮد ﻣﯿـﺎن ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ و ﻣﺆﯾـﺪ دﯾﻦ ﻣﺘﯿﻦ و ﻣﺒﻄﻞ رأي ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺑﻮد و او را ﺣﻈﯽ واﻓﺮ و اﺟﺮي ﻣﺘﮑﺎﺛﺮ از ﺣﻘﯿﻘﺘﻬﺎ و‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ ﺑﻮد و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﯽ در ﺗﺒﯿﯿﻦ دﻗﺎﯾﻖ و ﻟﻄﺎﯾﻒ ﺣﻘﺎﯾﻖ داﺷﺖ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺘﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از آن ﻣﺼﺒﺎح ذوي اﻻﻟﺒﺎب اﺳﺖ و‬
‫ﮐﺘﺎب ﮐﻨﺰ اﻻﺧﺒﺎر اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب اﻟﻨﺠﺎة و ﮐﺘﺎب ﺳـﺮ اﻟﺨﻼﻓﺖ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﺷـﺮﯾﻔﻪ و ﻓﻮاﺋﺪ ﻟﻄﯿﻔﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و‬
‫ﻫﻔﺘﺎد و ﭼﻬﺎرم از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد رﺣﻤﺖ اﷲ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺳﺎﻟﮑﯽ در ﻃﺮﯾﻖ دﯾﻦ و ﻋﺎرﻓﯽ در ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﯾﻘﯿﻦ ﺑﻮد و ﻣﻌﺪن زﻫﺪ و وﻻﯾﺖ و ﭼﺸﻤﻪ ﻋﻘﻞ و ﮐﯿﺎﺳﺖ ﺑﻮد و در ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﻮد و‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ داﺷﺖ و ﻣﺸﺎﯾـﺦ درﯾـﺎﻓﺘﻪ و ﻃﻠﺐ ﻓﺎﯾـﺪه از اﯾﺸﺎن ﮐﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ در دوازدﻫﻢ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن وﻋﻆ‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ در ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺴـﻌﻮدي ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻤﺠﻠﺲ ﻣﻦ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﺪ ﭼﻮن از ﻣﻨﺒﺮ ﻓﺮود آﻣﺪم ﻣﺮا ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﭘﻨﻬﺎﻧﺴﺖ ﺑﺨﻠﻮت ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺨﻠﻮت رﻓﺘﻢ ﻓﺮﻣﻮد اي ﭘﺴﺮ ﻓﺘﺢ ﺑﺎب ﺗﻮ از وﻋﻆ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﺣﻮاﻟﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺑﻔﻘﺮ و زﻧﺒﯿﻞ ﮔﺮداﻧﯿـﺪﻧﺴﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﺳـﻤﻌﺎ و ﻃﺎﻋـﮥ ﭘﺲ زﻧﺒﯿﻠﯽ ﺑﻤﻦ داد و ﻣـﺪت ﻫﺸﺖ ﺳﺎل در ﮔﺮداﻧﯿﺪن زﻧﺒﯿﻞ ﺑﮕﺬراﻧﯿﺪم در ﺑﺎزارﻫﺎ و‬
‫ﻓﺘﻮﺣـﺎت دروﯾﺸـﺎن ﺣﺎﺻـﻞ ﮐﺮدم‪ .‬روزي ﺑﺎ ﺑﻌﻀـﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺗﻨﻮر آﺗﺶ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﻈﺮي ﺑﻤﻦ ﮐﺮد و‬
‫ﻧﯿـﮏ ﺑﻨﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﻌـﺪ از آن درﻫﻤﯽ ﺑﻤﻦ داد ﻣﻦ آن درﻫﻢ ﺑﺴـﺘﺪم و ﺑﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺎزﺧﻮاﻧـﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﻣﻦ ﻏﻠـﻂ ﮐﺮدم ﺑﺎزده‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎز دادم‬
‫ﺑﺸـﯿﺦ‪ ،‬ﺷـﯿﺦ آن درﻫﻢ ﺑﺴﺘﺪ و درﻫﻤﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻤﻦ داد ﻣﻦ ﺑﺴﺘﺪم و دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺑﺨﻮﺷﺪﻟﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮ در دل‬
‫ﻣﻦ ﻧﺒﻮد ﺑﻌﺪ از آن ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اي ﭘﺴﺮ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺮ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و رﯾﺎﺿﺖ ﻧﻔﺲ ﺗﻮ آﺧﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﭘﺲ ﺧﺮﻗﻪ ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد اﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ دﻋﻮت ﺧﻠﻖ ﺑﺮاه ﺣﻖ ﻣﯿﮑﻦ و ﻣﺮا ﺗﻠﻘﯿﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮد و ﻣﻘﺮاض ﻣﺮا ﺑـﺪاد و وﺻـﯿﺖ ﺑﺎرﺷﺎد ﻣﺮﯾﺪان ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از آن ﺣﻖ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮا ﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ ﺳﺎﺑﻖ ﺳﺎﺧﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺑﻠﯽ ﻣﻦ ﻋـﺪم ﻋﺪم ﻻزﻣﻪ ﻃﺮق ﻓﻘﺮ اﺳﺖ ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﺷـﯿﺌﺎ ﺟﺪ وﺟﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺼﻮل ﻣﻘﺎﺻﺪ اﺳﺖ ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﭘﯿﺮ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﮔﺸـﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺘﺄﯾﯿـﺪ دﯾﻦ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﻓﺎﺋﺰ و ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺪهاﻧـﺪ و ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻗﺘـﺪا ﺑﻄﺮﯾﻖ ﻣﺸـﺮوع و ﺳﺒﯿﻞ‬
‫ﻣﻌﺮوف او ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮدروﺋﯽ و ﺧﻮدراﺋﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻓﻘﺮ ﮔﺸﺖ ﺑﯿﭽﺎره در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑﻼ ﺳﺮﮔﺮدان‪ ،‬ﻧﻪ راه ﭘﯿﺶ و ﻧﻪ راه ﭘﺲ ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺮاع‬
‫ﻏﯿﺮﺗﺶ ﻏﯿﺮ در ﺟﻬﺎن ﻧﮕﺬاﺷﺖﺑﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺨﻦ رﻓﺖ ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪115 :‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺬﮐﻮر در ﺳـﻨﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺳـﯽ و ﻧﻬﻢ از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﺪل در ﺑﻘﻌﻪ ﻣﻌﻤﻮره ﺑﺪﻟﯿﻪ ﻣﺪﻓﻮن ﮔﺸﺘﻨﺪ‬
‫و در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﺻﻮﻓﯿﻪ و ﺻﻠﺤﺎ ﻣﺪﻓﻮن ﺑﻮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﻮران ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﺮك‬
‫در اول ﺣﺎل ﻣﺮدي ﺗﺮك ﻟﺸﮑﺮي و ﺳﭙﺎﻫﯽ ﺑﻮد و او را ﺟﺬﺑﻪ از ﺟﺬﺑﺎت ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ رﺳﯿﺪ ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﺎذﯾﺎل ﻣﺸﺎﯾﺦ‬
‫ﻧﻤﻮد ﭘﺲ ﺑﻤﻘﺘﻀﺎي ﺟﺬﺑﻪ از ﺟﺬﺑﺎت اﻟﺤﻖ از آن ﻋﻤﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در ﻣﻌﺮﻓﺖ اﻓﺰود و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﺑﯿﺎﻓﺖ و ﺣﺎﻟﺘﻬﺎ از وي ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‬
‫و ﮐﺮاﻣﺎت از وي ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺷﯿﺦ‬
‫ﺗﻮران ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺷﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ داﺷﺘﻪ ﻏﯿﺮ اوﺳﺖ و ﻣﺰار وي ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و ﺑﺮ زﻣﺎن وﻓﺎت وي ﮐﺲ واﻗﻒ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻬﺮام‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺷـﯿﻮخ ﻃﺮﯾﻘﺖ و راه ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ ﻇـﺎﻫﺮ در اول و ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﻌﻠﻢ ﺑـﺎﻃﻦ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷـﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﻋﺰﯾﻤﺖ‬
‫رﯾﺎﺿﺎت و ﻣﺠﺎﻫﺪات ﮐﺮد و از وي آﺛﺎر ﻗﺒﻮل ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و اﻧﻮار ﻗﺪﺳـﯿﻪ ﺑﺮ وي ﺑﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ و ﻗﻮم ﺑﺴـﯿﺎر و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﯿﺸﻤﺎر‪ ،‬ادب از وي‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و راه ارﺷﺎد از وي ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺴـﺒﺐ ﻓﻀﻞ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺴـﯿﺎر از وي ﻧﻔﻊ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﺎب او ﻣﻠﺠﺎء ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻮد و ﺑﻘﻌﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺻﻮﻓﯿﺎن و زاﺋﺮان در آﻧﺠﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮﻧـﺪ و اﺑﺪال ﺻـﺒﺢ و ﺷﺎم در آﻧﺠﺎ ذﮐﺮ ﺧﺪاي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و او را ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﻫﺴﺖ ﯾﮑﯽ از‬
‫آن ﻗﻮاﻋـﺪ اﻟﺤﻘـﺎﯾﻖ اﺳﺖ و ﺷـﺮح آن ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺘـﺎح اﻟﺤﻘـﺎﯾﻖ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﻨﻬﺎج اﻻﺻﻮل و ﮐﺘﺎب ﺗﻠﺨﯿﺺ‬
‫اﻟﻘﻮاﻋﺪ و ﻏﯿﺮ آن از ﺳﺨﻨﻬﺎي ﻟﻄﯿﻔﻪ و ﮐﻠﻤﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻼم اﷲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻣﺎه ذو اﻟﻘﻌﺪه‬
‫در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد و ﯾﮏ وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷـﯿﺦ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ وي ﺑﻮد از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻓﻀﺎﺋﻞ و ﮐﻠﻤﺎت ﻣﺸـﻬﻮر داﺷﺖ و ﮐﺮم و اﺧﻼق ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﻨﻤﻮد ﻫﻢ در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧـﺪان او ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨـﺪ رﺣﻤـﮥ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ‬
‫ﻣﺘﮑﻠﻤﯽ ﺑـﺎ ﺗﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺴﺎﻓﺮت و ﻣﺠﺎورت ﮐﺮد و وﻋﻆ ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﻓﺮﻣﻮد و ﺗﺮاﮐﯿﺐ ﺑﻠﻔﻆ ﺧﻮد اﻧﺸﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﮔﻮش ﺧﻠﻖ ﺑﻮﻋﻆ‬
‫او ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺷـﻨﻮا ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﺳﺨﻦ او و ﻣﺤﺎورات و ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت ﻏﺮﯾﺒﻪ و ﺗﺸﺒﯿﻬﺎت ﻋﺠﯿﺒﻪ داﺷﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺮﮐﯿﺐ وي ﺳـﺠﻊ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ در اﺷـﺘﻐﺎل ﺑﻌﻠﻮم و ﻏﻠﺒﻪ ﻗﻮت ﺗﺮاﮐﯿﺐ درﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻋﻮام از ﺑﺮاي ﺷﻨﯿﺪن‬
‫ﺳﺨﻦ او و ذوق دﯾﺪن روي او ﺑﮑﻼم او واﺻﻞ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و دﯾﻮاﻧﯽ دارد در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺗﺮﮐﯿﺐ و ﺗﺮﺻـﯿﻊ و ﺗﺴـﺠﯿﻊ در آن‬
‫ﻫﺴﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻃﺒﯿﺒﯽ ﺣـﺎذق و ﻣﺤـﺬﻟﻖ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد در ﻫﻤﻪ ﻓﻨﻬﺎ و او را ﺣﻖ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﺮ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ از وي ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و از اﺧﻼق وي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ‬
‫ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﻣﻼزم او ﺑﻮد و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ و ﻋﺒﺎرات ﺻـﺤﯿﺤﻪ‬
‫و ﺧﻄﻬـﺎء ﻣﻠﯿﺤﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ از ﻟﻄـﺎﺋﻒ اﺳـﻼﻣﯿﻪ و ﺻـﺤﺎﯾﻒ دﯾﻨﯿﻪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺮام‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﯿﺮوز آﺑﺎدي‬
‫ﻣﺮدي ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎرف ﺻﻮﻓﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﮐﺮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺎن درﯾﺎﻓﺖ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و ادب از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻄﺮﯾﻖ او رﻓﺖ و ﻣﺮدﻣﺎن را ﭘﻨﺪ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ داد و ﻃﺎﻟﺒﺎن را راه راﺳﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﺴـﯽ واﻗﻌﻪ در دﻟﻬﺎي ﺻﺎﻟﺤﺎن‬
‫ﻣﺘﻤﮑﻦ ﺷـﺪ از ﺣﺎل او و ﺑﺎﻃﻨﻬﺎ ﺻﺎﻓﯽ ﮔﺸﺖ و ﻗﻮت ﺑﯿﺎن او و ﻓﺼﺎﺣﺖ زﺑﺎن او ﺑﺤﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪان ﻋﻘﻞ در آن ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺬﮐﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ذﮐﺮ زﺑﺎن ﺑﺬﮐﺮ دل واﺻﻞ ﺷﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻧﻮرﻫﺎي رﺑﺎﻧﯽ و ﺳﺮﻫﺎي روﺣﺎﻧﯽ ‪.‬‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ از وي ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ روزي ﮔﻔﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم در‬
‫اول ﺣـﺎل و ﭼﻬـﺎر روز ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﻃﻌـﺎم ﺧﻮرم و ﺑﭙـﺎي ﺑﺮﺧﯿﺰم ﯾـﺎ ﺑﺨﻮاب روم و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻤﺮگ رﺳـﯿﺪم و ﻗﺮار و ﺻﺒﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻢ ﭘﺲ‬
‫دﻟﻬﺎي اوﻟﯿﺎ دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ و آنﭼﻨﺎن ﻣﺮا ﺑﻨﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ در آن ﺣﺎل ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﯽآﻣﺪ ﻣﻦ دل وﯾﺮا ﻣﯿﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﻪ ﻏﻠﺒﻪ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد از ﺻـﻔﺖ او ﺑﻌﺪ از آن ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺻﻮرت آدﻣﯽ ﺑﻮد و ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺻﻮرت دﯾﻮ و ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﺑﻬﯿﻤﻪ و ﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﮐﺮﮐﺲ و‬
‫دﯾﮕﺮان ﺑﺮ ﺻـﻮرت ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ از ﺳـﺒﺎع و ﺑﻬـﺎﺋﻢ و ﻃﯿـﻮر ‪ .‬ﭘﺲ دﯾـﺪم ﮐﻪ دروﯾﺸـﯽ ﺑﻨﺰد ﻣﻦ آﻣـﺪ و دل وي دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻗﺒﻪ ﭘﺮ از ﻧـﻮر ﺑﻮد و‬
‫ﻣﯿﺪرﺧﺸـﯿﺪ و ﺗﺎ آﺳﻤﺎن ﻧﻮر وي ﻣﯿﺮﻓﺖ ﭼﻮن آن ﺑﺪﯾﺪم ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪم و در ﭘﺎي وي اﻓﺘﺎدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺤﻖ آن ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﺮا‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮر ﺑﺨﺸـﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﺎ ﮐﻦ و از ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﺧﻮاه ﺗﺎ ﻣﺮا از اﯾﻦ رﻧﺠﻮري ﺧﻼﺻـﯽ دﻫﺪ ﭘﺲ دﻋﺎ ﮐﺮد و در ﺣﺎل ﺷـﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻢ‬
‫ﺑﺎذن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﭼﻨـﺪ وﻗﺖ دﯾﮕﺮ در ذﮐﺮ و وﺟـﺪ و ﺣﺎل ﺑﺴـﺮ ﺑﺮد و ﻋﺎﻗﺒﺖ در ﻟﻤﻌﻪ از ﻟﻤﻌﺎت وﺣﺪاﻧﯽ وﻓﺎت ﮐﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫در رﺑﺎط ﺧﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﻣﻞ و ﻣﺘﻘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻼﯾﻖ او را ﺑﯿﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺤﺠﺎز و ﻋﺮاق و ﺷـﻬﺮﻫﺎ رﻓﺘﻪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﻤﻮده از ﺑﻬﺮ ﻃﻠﺐ رزق‬
‫ﺣﻼل ﺗﺎ ﺑﺂﺧﺮ او را ﺣﻮاﻟﻪ ﺑﺸـﯿﺮاز ﺷـﺪ و در ﺷـﯿﺮاز زن ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻌﺪ از آن درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻣﯿﮑﺮد و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ‬
‫در راه دﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از آن ﻟﻄﺎﯾﻒ اﻟﺘﻔﺴـﯿﺮ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ زﺑﺪه در اﺣﺎدﯾﺚ ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ اﻟﻤﺮﺳﻠﯿﻦ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺮوف‬
‫ﺗﻬﺠﯽ و از ﺷﻬﺮت اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﻣﺎل ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺑﺪر ﺧﺎﻧﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ ‪.‬‬
‫و از ﺑﺮاي ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﯽآﻣـﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺲ را اﺟﺎزت ﻧﻤﯿﺪاد ﮐﻪ از ﭘﯿﺶ ﯾﺎ ﻋﻘﺐ وي رود و اوﻗﺎت او ﻣﺼـﺮوف ﺗﻮﺷﻪ آﺧﺮت ﺑﻮد‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻓﺎت ﮐﺮد در ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و دوم از ﻫﺠﺮت ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻋﻼف‬
‫ﺑﺤﺮ ﺣﻘﺎﯾﻖ و درﯾﺎي ﻣﻌﺎرف و ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ در ﻋﻠﻮم و ﺣﺴﻦ‬
‫ﻃﺮﯾﻘﺖ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﻨﺪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﺮ وي ﻧﻤﺎز ﮐﻨﺪ و در آن زﻣﺎن ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﮐﻪ ﻗﺪر‬
‫ﺑﻠﻨﺪ و ﻋﻠﻮ ﻣﺮﺗﺒﺖ داﺷﺖ ﺑﺮ وي اﻗﺘﺪا ﻧﮑﺮد و ﺟﺪا ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﺑﺮ وي ﮐﺮد و ﻗﺒﺮ وي در اﺻﻄﺨﺮ اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آﺛﺎر رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ در آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺖ و از ﺑﻬﺮ‬
‫ﺗﺒﺮك آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻦ و ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردن و زﯾﺎرت ﺷﻌﺮ رﺳﻮل ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼﻠﻮة و اﻟﺴﻼم ﮐﺮدن اﻓﻀﻞ زﯾﺎرﺗﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﮐﯿﺎ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﺎدات ﻗﺰوﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﯿﺮاز آﻣﺪ ﺟﻬﺖ ﺣﻀﻮر ﻋﺒﺎدت ﺗﺎ او را ﻓﺮاﻏﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﭼﻮن در اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ درآﻣﺪ راه‬
‫ﺳﻠﻮك ﻣﺮﺿـﯿﻪ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﯿﺮت زﮐﯿﻪ و اﺧﻼق ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و ﻣﻌﺎﺷـﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺪﺳﺖ آورد ﺗﺎ روزي ﮐﻪ اﺟﻠﺶ‬
‫درآﻣﺪ و او را ﺑﺮﺣﻤﺖ واﺻﻞ ﮐﺮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﭘﺲ او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫زاﻫﺪي ﻋﺎرف و ﻋﺎﺑﺪ و ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ در اواﺋﻞ ﺣﺎل او را‬
‫واﻟﯽ ﻗﻠﻌﻪ ﺳﭙﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و در آن ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯿﮑﺮد و اوراد و وﻇﺎﺋﻒ ﻃﺎﻋﺎت را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﭘﺲ ﯾﮑﺒﺎر ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺴـﯽ را در آن‬
‫ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨـﺪ ﮐﺮد و ﭼﻨـﺪ ﻣـﺎه ﺑﮕـﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد ﺷـﯿﺦ ﺑﻮي ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ در ﻏﻤﯽ ﯾﺎ در دردي ﯾﺎ ﺑﻨـﺪي ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﺑﺎر ﺳﻮره ﻗُْﻞ ُﻫَﻮ اﻟﻠﱠُﻪ َأَﺣـ ٌﺪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ او را ﻓﺮج ﺑﺒﺨﺸـﻨﺪ از ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺲ آن ﻣﺤﺒﻮس ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از‬
‫آن ﺧﺒﺮ ﺑﺸـﯿﺦ داد ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ وي را ﺧﻼص ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﻬﺮ راه ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮود اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺤﺎﮐﻢ رﺳﯿﺪ و وي را ﺧﺸﻢ ﮐﺮد ﺷﯿﺦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺮدي ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﺑﺎر ﺳﻮره اﺧﻼص ﺑﺨﻮاﻧﺪ اﮔﺮ او را ﺧﻼص ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ در اﻋﺘﻘﺎد او ﺳﺴﺘﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد و ﻣﻦ از اﯾﻦ ﺗﺮﺳﯿﺪم‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺴﺒﺐ او ﻣﻌﺎﻗﺐ ﺑﺎﺷﻢ دوﺳﺖﺗﺮ داﺷﺘﻢ از آﻧﮑﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و اﻋﺘﻘﺎد ﺳﺴﺘﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ﻣﺘﺰﻟﺰل ﮔﺮدد‬
‫در دﯾﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺮﺗـﺪ ﮔﺮدد ﻣﺮدي ﻣﺴـﻠﻤﺎن‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺗﻮ ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﺗﺴﺖ از وﻻﯾﺖ و ﺣﺼﻦ ﭘﺲ ﮐﻠﯿﺪ ﻗﻠﻌﻪ‬
‫را ﺑﺎزﺳﭙﺮد و ﻓﺮود آﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ ﺧﻮش ﻧﻌﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا روزي ﺷﺪ و از آن ﮐﺎر درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻌﺒﺎدت ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﺪ و رﺑﺎﻃﯽ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﺑﻤﺤﻠﻪ در اﺻـﻄﺨﺮ و ﺑﺎﺟﺎزت ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺨﻠﻮت ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﺑﺴـﯽ ﻋﺠﺎﯾﺐ ﺑﺪﯾﺪ از ﺧﺪﻣﺖ و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ و در ﺧﺪﻣﺖ وي‬
‫ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺪا رﺳﯿﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و دوازدﻫﻢ از ﻫﺠﺮت‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر‬
‫ﺷﯿﺨﯽ وﺟﯿﻪ ﺑـﺎ ﺑﻬـﺎء ﺧﻮشﻣﻨﻈﺮ ﭘـﺎك ﺑﻮد و ﻣﺠﺎﻫـﺪه و ﺧﻠﻮت و اوراد ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ﻋﺒﺎدات و ﻃﺎﻋﺎت ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﮐﺮد و او را ﮐﻠﻤﺎت‬
‫روﺣـﺎﻧﯽ و اﺷـﺎرات رﺣﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد و در اﺛﻨﺎي ﺣﺎﻻت رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﯿﮑﺒﺨﺘﺎن و ﺳـﻌﺎدﺗﻤﻨﺪان در ﺻـﺤﺒﺖ وي ﺑﺒﺮﮐﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻧﻮرﻫﺎي ﺣﮑﻤﺖ از او ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫از ﻋﺮﻓﺎء ﻧﺎﻣﺪار رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز ﮐﺮده و‬
‫ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺰرگ دﯾـﺪه و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻬﻞ ﻧﻮﺑﺖ ﺣـﺞ ﮐﺮده اﺳﺖ و او را ﻫﻤﺘﯽ ﺑﺰرگ و ﻧﻔﺴـﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده و ﻧﺎﻣـﺪار ﮐﻪ ﻟﻘﺐ اوﺳﺖ ﻧﺎﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ از ﺑﺎﻧﯿﺎن آن ﻣﺤﻠﻪ ﯾﺎ آن ﺑﻘﻌﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻧﺎﻣـﺪار ﻧﺎم وزﯾﺮي از وزﯾﺮان آن زﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴـﺒﺖ آن ﻣﺤﻠﻪ ﺑـﺪو ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و در ﺳﺎل‬
‫ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺎمدار ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ‬
‫اﺳـﺘﺎدي ﻋﻼﻣﻪ ﺑﻮد و ﻗـﺪوه اﺋﻤﻪ زﻣﺎن ﺧﻮد و او از آن ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺜﻞ وي در ﻫﯿـﭻ دور و زﻣﺎن ﻧﺰاد و درﯾﺎﺋﯽ ﭘﺮ از ﺟﻮاﻫﺮ ﻋﻠﻮم‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻌﺮ آن درﯾـﺎ ﭘﯿـﺪا ﻧﺒﻮد و ﺻـﻼﺑﺘﯽ ﻋﻈﯿﻢ و ﻫﯿﺒﺘﯽ ﺳـﺨﺖ داﺷﺖ و در ﺳـﻨﺖ راﺳـﺦ ﺑﻮد و ﺑـﺎ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺒـﺎﺣﺜﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺮﻓﻖ و‬
‫راﺳﺘﯽ ﺑﺮ وي ﻏـﺎﻟﺐ ﻣﯿﮕﺸﺖ و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ راﺳﺖ ﺑﻮد و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ وي ﺣﻖ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﭼﯿﺰي آﻣﻮزﻧـﺪه و ﺑﺎرﺷﺎد و ﺗﻔﻬﯿﻢ راﻏﺐ ﺑﻮد و در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ او ﺑﻐﯿﺮ از ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﻧﻤﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﺧﺪايﺗﺮﺳـﯽ داﺷﺖ و اﻫﻞ ﻋـﺪل را ﻋﺰﯾﺰ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و در راه دﯾﻦ از ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﺘﺮﺳـﯿﺪ و‬
‫ﺑـﺪاﻧﮏ در اول ﺣـﺎل ادب از ﭘـﺪر ﻋـﺎﻟﻢ ﻋﺎﺑـﺪ ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﻘﯿﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و او ﻓﻘﯿﻬﯽ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺎ ورع ﺑﻮد و ﻣﻘـﺪﻣﺎت از او‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮔﺸﺘﻪ و ﺗﺰوﯾﺞ دﺧﺘﺮ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬
‫وي ﮐﺮده و ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ ﻧﺰد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﺎﻟﯽ ﮔﺬراﻧﯿﺪه و ﮐﺘﺎب ﺗﻘﺮﯾﺐ و ﺷـﺮح ﻟﺒﺎب و اﻋﺮاب ﺑﺮ او ﺧﻮاﻧﺪه و از وي ﺑﺸـﻨﯿﺪه و در‬
‫ﻫﺮ ﺑﺎب ﺟﻤﯿﻊ ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم ﻣﻨﻘﻮل و ﻣﻌﻘﻮل و اﺻﻮل و ﻓﺮوع ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﮐﻤﺎﻻت ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻮي ﻣﺘﺮدد ﮔﺸـﺘﻨﺪ و از‬
‫وي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و زﯾﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﮐﺮد و ﺑﺸﻬﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳﯿﺪ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎ ﺑﻄﺮح اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫ﭘﺲ ﻫﻤﻪ را ﻣﻠﺰم ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﺑﺸـﯿﺮاز‪ .‬و در آﻧﺠﺎ اﺳﺘﯿﻨﺎس ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺖ و در ﻣﺠﻠﺲ درس و اﻓﺎدت ﻧﺸﺴﺖ و درس‬
‫وي ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﻣﯽﺑﻮد ﺗﺎ ﺛﻠﺜﯽ از ﺷﺐ ﻣﯿﮕـﺬﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻨـﺪ درس و اﻓﺎده او ﺑﻮﻗﺖ ﺻـﺒﺢ و ﺑﻌﺪ از ﺻـﺒﺢ ﺑﻨﻤﺎز ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯿﺸﺪ و ﺑﺪرس ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺑﻮد‬
‫و ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﺮاﺋﺖ ﺳـﺒﻌﻪ ﺑﺮ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺑـﺎز ﻣﯿﮕﺸﺖ ﺑـﺪرس ﻋﻠﻮم ﺷـﺮﻋﯿﻪ و ﻗﻮاﻋـﺪ دﯾﻨﯿﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻋﺎت ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد از درس و ﭼﻨﺪ روز در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﻤﻌﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ از ﺳﺮ ﻃﻮع و رﻏﺒﺖ و ﻓﻀﻼ و‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و در ﻣﺠﻠﺲ او اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳـﻌﯿﺪ ﺳـﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺸﺎف در ﻣﺪت ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﮐﺮد و ﺗﺼﻨﯿﻒ‬
‫ﮐﺘـﺎب ﮐﺸﻒ ﮐﺮد و از ﺑﺮﮐـﺎت او ﺷـﺮوع در ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺘـﺎب ﺑﺴـﻂ ﮐﺮد و از آن دو ﻣﺠﻠـﺪ ﺑﻨﻮﺷﺖ در ﻣـﺪت دو ﺳـﺎل ﭘﺲ در ﭼﺸـﻢ‬
‫ﻣﺒﺎرك وي رﻣـﺪي ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ و اﯾﻦ زﺣﻤﺖ در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ او ﺑﻮد و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﻣﺤﺮم در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و دوم از ﻫﺠﺮة و او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺰد ﭘﺪر وي ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﻪ زاﻫﺪ از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻃﺒﻘﺎت اﺳﺖ و از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺷـﯿﺦ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻓﯽ اﷲ و ﺑﺎﷲ در ﮐﺎر ﺑﻮد و ﻣﺸﺎر‬
‫اﻟﯿـﻪ ﺑـﻮد در زﻫـﺪ و ﻣﻌﺮﻓـﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ‪ ،‬و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ در رﺑـﺎط ﺧـﻮد در ﺳـﺪه ﻋـﺎﻟﯿﻪ و از ﺑﻘﻌﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و ﻓﺎﺿـﻼن ﻣﻤﻠﮑﺖ و‬
‫ﺑﺰرﮔـﺎن ﺷـﻬﺮ ﺗﺮدد ﺑﺮ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ روزي در ﻣﺠﻠﺲ درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻣﺮﻏﯽ ﺑﭙﺮﯾـﺪ و در ﺟـﺎﻣﻪ وي ﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﺮد ﭘﺲ‬
‫ﺷﯿـﺦ ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮔﺸﺖ ﺣﺎﺿـﺮان ﮔﻔﺘﻨـﺪ اﮔﺮ اﺷﺎرت ﮐﻨﯽ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺸﻮﺋﯿﻢ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺗﻐﯿﺮ ﻣﻦ ﻧﻪ از ﻧﺠﺎﺳـﺘﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﻬﺖ‬
‫زﺣﻤﺖ اﯾﻦ ﻣﺮغ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻼص ﻧﺸﻮد ﺑﻌﺪ از آﻧﭽﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ و رﺣﻤﺖ و ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺮ وي دارم ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن ﺗﻔﺤﺺ ﮐﺮد از ﺣـﺎل آن ﻣﺮغ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺑﭽﺸﻢ ﺧﻮد دﯾـﺪ ﮐﻪ آن ﻣﺮغ در زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و ﺗﯿﺮي ﺑﺮ وي زده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻗﻮام اﻟـﺪﯾﻦ رﺣﻤـﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ آﻧﭽﻪ از ﮐﺮاﻣﺘﻬـﺎي ﺷـﯿﺦ زاﻫـﺪ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ روزي ﺣـﺎل ﻣﻦ ﺗﻨـﮓ ﺑﻮد و ﻋﯿﺎﻻـن ﻃﻠﺐ‬
‫ﭼﯿﺰي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﺑﺰﯾﺎرت ﺷﯿﺦ زاﻫﺪ رﻓﺘﻢ و اﺑﺘﺪاء ﺳﻮره ﮐﺮدم و ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه آوازي ﺷﻨﯿﺪم از ﻗﻨﺪﯾﻞ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﻣﻦ اﻓﺘﺎد ﭼﻮن ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم دﯾﻨﺎري ﻧﻘﺮه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻗﻨﺪﯾﻞ آﻣﺪه و از آن ﻗﻨﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﭘﺲ ﺑﺴﺘﺪم و ﺷﺎدﻣﺎن ﮔﺸﺘﻢ‬
‫و ﺻﺮف ﻋﯿﺎل ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه از ﻫﺠﺮت و دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ او را در رﺑﺎط ﻋﺎﻟﯿﻪ ﺧﻮد ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﯿﺮازي‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﻮد و اﻣﺎم زاﻫﺪ ﺻﺎﺑﺮ ﺣﻠﯿﻢ‬
‫ﻣﺨﻠﺺ در ﻃﺎﻋﺎت ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺗﺮس ﮐﺎر ﺑﻮد از ﺷﻮاﺋﺐ ﻃﺎﻋﺖ و از ﻧﻈﺮ ﺧﻠﻖ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯿﺪاﺷﺖ و دو ﻧﻮﺑﺖ ﺣﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﮐﺮد و از‬
‫ﺧﻠﻖ ﻋﻮام ﮐﺲ ﺑﺮ آن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸـﺪ ﮐﻪ او را ﻣـﺪح ﮐﻨﻨـﺪ و ﺣﺎﺟﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺳـﻨﻘﺮ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و در روﺿﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ درس‬
‫ﺣﮑﻤﺖ ﻣﯿﮕﻔﺖ و اﻓﺎده ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر از ﻋﻠﻤﺎ و ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و از ﺻـﺤﺒﺖ ﺧﻼﯾﻖ ﻣﺤﺘﺮز ﻣﯿﺒﻮد ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ وﻗﺖ ﺷﺮﯾﻒ‬
‫ﺑﻐﺎرت ﺑﺮﻧـﺪ و از ﺟﻬﺖ ﺳـﻼﻣﺖ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد در ﺧﻠـﺞ ﺳﺎﮐﻦ ﺷـﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺮ دﺳﺖ وي ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و او را اﺟﺎزات و‬
‫اﺳﺎﻧﯿﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮه ﺑﻮد و ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت و ﺗﺄوﯾﻼت داﺷﺖ و از ﻣﺼـﻨﻔﺎت او ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب اﻟﺮواﯾﺎت اﺳﺖ و ﻣﺼـﺒﺎح اﻟﺤﮑﺎﯾﺎت ﮐﻪ در ﺷﺄن ﺣﻀـﺮات‬
‫اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﺗﺼﻨﯿﻒ ﻓﺮﻣﻮده و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻤﻮده و آن ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﺠﻠﺪ اﺳﺖ و دوازده ﺑﺎب و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺸﯿﺮازي‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﻮد و ﮐﺮﻣﯽ داﺷﺖ و ﺗﺮس ﮐﺎر ﺑﻮد و ﻣﺎدام در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد آﻧﭽﻪ داﺷﺖ ﺑﺪروﯾﺸﺎن ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﺑﻘﻌﻪ او از دروﯾﺶ ﺧـﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد و ﺑﺮ ﻣﻘﺘﻀـﺎي ﯾﻔﺸـﯽ اﻟﺴـﻼم و ﯾﻄﻌﻢ اﻟﻄﻌـﺎم ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ رﺳـﯿﺪي ﺳـﻼم ﮐﺮدي و اﺣﮑـﺎم ﺑﺠـﺎي‬
‫آوردي و ﺑﺨﻮﯾﺸـﺎن ﺻـﻠﻪ ﮐﺮدي و ﺑﻪ ﭘﯿﻮﺳـﺘﮕﯽ و ﺑﻤﻘﺘﻀـﺎي ﯾﺼـﻠﯽ ﺑﺎﻟﻠﯿـﻞ و اﻟﻨـﺎس ﯾﻨﺎم ﻧﻤﺎز در ﺷﺐ ﮔﺰاردي و ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل در رﺑﺎط‬
‫ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ وﻋﻆ ﻓﺮﻣﻮد و در ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻨﻘﺮ و دﯾﮕﺮ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ اﻓﺎده ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و او را زﺑﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎرك و دﺳﺘﯽ ﻣﺘﺒﺮك ﺑﻮد ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح‬
‫اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ از ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ از آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬اي ﺑﺮادر ﻋﺰﯾﺰ ﺑـﺪاﻧﮏ ﻗـﻮﻣﯽ ﺑـﺪﻧﯿﺎ ﻣﺸـﻐﻮلاﻧﺪ و ﻗـﻮﻣﯽ‬
‫ﺑـﺂﺧﺮة ﻣﺸـﻌﻮف و ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﻮﻟﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨـﺪ و ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ روزه ﻣﯿﺪارﻧـﺪ و ﻓﺮﻗﻪ ﻧﻤـﺎز در ﺷﺐ ﻣﯿﮕﺬارﻧـﺪ و دﺳﺖآوﯾﺰ ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ رﺿـﺎي‬
‫ﺣﻘﺴﺖ و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن و ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن ﺑﺪاده ﻣﻄﻠﻖ ﭘﺲ ﺑﻨﮕﺮ ﺗﺎ از ﮐﺪاﻣﯽ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﭘﻨﺠﻢ از ﻫﺠﺮت و او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﭘﺸﺖ ﭘﺪر ﺧﻮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﺑﺮادر او ﯾﮑﯽ از ﺻﺎﻟﺤـﺎن ﺑـﻮد و ﺷـﯿﺨﯽ ﻓﺎﺿـﻞ ﻋـﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﻓﻦ ﺗﻮارﯾـﺦ ﻧﯿﮑـﻮ ﻣﯿـﺪاﻧﺴﺖ و ﺑﯽﺗﮑﻠـﻒ ﺑـﻮد و زﯾﻨﺖ دﻧﯿـﻮي ﻧﻤﯿﺨﻮاﺳﺖ و‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و در ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و‬
‫ﭼﻨﺪ ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﻮان اﻃﻌﺎم اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ وﺟﻮد اﺣﺘﯿﺎج ﺧﻮد ﺑﺬل ﻣﻘﺼﻮد داﺷﺖ و از ﺧﻮان اﻃﻌﺎم او ﺟﻦ و‬
‫اﻧﺲ ﻣﯿﺨﻮردﻧﺪ و ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ ‪ .‬وﻓﺎت ﮐﺮد در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و ﻧﻬﻢ از ﻫﺠﺮة و او را در ﻧﺰد ﺑﺮادر ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از اوﻟﯿﺎء رﺟﺎل و ﻧﺴﺎء ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﺣﺎﺟﺖ زﯾﺎرت اﯾﺸﺎن ﮐﻨﺪ‬
‫اﻣﯿﺪ اﺟﺎﺑﺘﺴﺖ ﺑﻌﺪ از دﻋﺎ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﻟﺒﺎن‬
‫از دروﯾﺸﺎن ﺻﺎدق ﺑﻮد و ﺧﺸﺖزﻧﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﺻـﺮف دروﯾﺸﺎن ﻣﯿﻨﻤﻮد و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﻓﻘﻪ ﻣﯿﺸﻨﻮد‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫او را ﺣﺎﻟﻬﺎ ﺑﻨﻤﻮد و ﺳﺮﻫﺎ ﮐﺸﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺂن ﺣﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺖ ﻣﯽآﻣﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ ﻣﺮا ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﺷﯿـﺦ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﻬﻢ ﺗﻮ در ﻓﻼن روز ﯾﺎ ﻓﻼن ﺷﺐ و ﻫﻔﺘﻪ و ﻣﺎه ﺑﺮﻣﯿﺎﯾـﺪ و ﻟﯿﮑﻦ ﭼﯿﺰي ﭘﯿﺶ از آن ﺑﻬﺮه دروﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎر و ﻣﻬﻢ آن ﺷـﺨﺺ‬
‫ﺳﻬـﻞ ﻣﯿﺸـﺪ ﺑـﺎذن اﷲ ﺗﻌـﺎﻟﯽ‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻣﺮدي درآﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ ﻣﺮا زﻧﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺑﺮد و در دﺳﺖ وي ﻣﺒﺘﻼﯾﻢ‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪134‬‬
‫و ﮐـﺎوﯾﻦ وي ﻧـﺪارم ﺗﺎ ﻃﻼق ﮔﻮﯾﻢ و او را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﮐﺸﺖ از ﺑﻬﺮ ﺧﺸﻢ ﺧـﺪاي ﭘﺲ از ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﺧﻮاه ﺗﺎ ﻣﺮا ﺧﻼص ﮔﺮداﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿـﺦ ﮔﻔﺖ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺎر ﺗﺎ دروﯾﺸﺎن از آن ﻋﯿﺶ ﮐﻨﻨﺪ و روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎش ﮐﻪ اﯾﻦ زن ﻣﯿﻤﯿﺮد آن ﺷـﺨﺺ ﺑﺮﻓﺖ و وﻗﺖ ﭘﺴـﯿﻦ‬
‫روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺑﺎزآﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ روز ﭼﻬﺎرﺷـﻨﺒﻪ ﺷﺪ و اﯾﻦ زن ﻧﻤﯽﻣﯿﺮد ﺷـﯿﺦ ﮔﻔﺖ ﻫﻨﻮز روز ﻫﺴﺖ و وﻋﺪه راﺳﺘﺴﺖ ﭘﺲ آن‬
‫ﻣﺮد ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺖ دﯾﺪ ﮐﻪ زﻧﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺑﺎم ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ ﮐﻪ آب زﻧﺪ و اﻓﺘﺎده و ﺟﺎن ﺳﭙﺮده ﺑﻮد ﭘﺲ ﭘﺎﯾﺶ ﺑﻠﺮزﯾﺪ و ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫وﻋـﺪه راﺳﺖ ﺑﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳـﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و ﻧﻬﻢ از ﻫﺠﺮة و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در اﻧـﺪرون ﻗﻠﻌﻪ و ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺼﻠﺢ ﮐﻪ در ﻣﺼﻠﯽ ﻣﺪﻓﻮﻧﺴﺖ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮده‬
‫ﻋﺎرﻓﯽ رﺑﺎﻧﯽ و ﺗﺎرﮐﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﻮد و ﺣﺎﻻت‬
‫داﺷﺖ و ﺑﻘﻌﻪ او ﺟﺎي ﺻﺎﻟﺤﺎن و دروﯾﺸﺎن ﺑﻮد از ﻣﺴﺎﻓﺮان و ﻏﺮﯾﺒﺎن‪ .‬و ﻫﻤﯿﺸﻪ از اﻫﻞ ﻣﻌﺎرف ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯿﺸـﺪ و ﻣﺠﺎور ﻣﯽﺑﻮد در ﻣﻨﻈﺮ و‬
‫ﺑﻌﺒﺎدت ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺸـﻐﻮﻟﯽ داﺷﺖ و ﻣﺠﺎوراﻧﺮا ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از دروﯾﺸﺎن ﮔﺮد ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﺧﺎدم را ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ از ﺑﻬﺮ اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ ﺧـﺎﻃﺮ اﯾﺸﺎن و ﭼﻮن از اوراد ﻓﺎرغ ﻣﯿﮕﺸﺖ ﻃﻠﺐ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻠﻄﻒ و ﺑﺸﺎﺷﺖ اﺣﻮال دروﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﯽﭘﺮﺳـﯿﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺧﻮش ﺑﺎﺷـﯿﺪ و ﺧﻮش ﺑﻨﺸـﯿﻨﯿﺪ و ﺧـﺎدم ﻃﻌـﺎم ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﮑﺮد و اﯾﺸـﺎن را ﺣﺮﻣﺖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و اﺳﺘﯿﻨﺎس ﺑﺼـﺤﺒﺖ او‬
‫ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﮔـﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻـﺒﺎح و رواح ﺑﺴـﯿﺎر اﻃﻌﻤﻪ و اﻧﻮاع اﺷـﺮﺑﻪ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰﻫـﺎ ﺑﻤﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ اﯾﺜﺎر‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻﭼﯿﺰ از ﺧﺮج ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮد ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺴﻢ اﷲ ﻧﺴﺄل ﻣﻦ ﺑﺮﮐﮥ اﷲ و دو ﺳﻪ ﻗﺪم ﮔﺎم ﻣﯿﻨﻬﺎد از ﺑﺮاي درﯾﺎﻓﺘﻦ‬
‫درﺟـﺎت ﭘﺲ در ﺣـﺎل ﺣـﺎﺟﺖ او ﻗﻀﺎ ﻣﯿﮕﺸﺖ و ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﮐﺮان دﺳﺖ وي ﻣﯽﺑﻮﺳـﯿﺪ و وﯾﺮا از ﻣﻮﺟﻮد ﺷـﺪن ﺣﺎﺟﺘﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﯿﺪاد ﺑﺎذن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺷﯿﺦ ﺑﻤﻌﺒﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎزﻣﯿﮕﺸﺖ و در ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻌﺒﺎدت ﺣﻖ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯿﺸﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد ﻧﺰد ﭘﺪرش ﺑﺮ ﻟﺐ ﺧﻨﺪق ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ رﺣﻤﺖ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ دوم‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﺑﺎﻫـﻞ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻤﺤﻠﻪ و ﻣﻘﺒﺮه ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ در اﻓﻮاه اﻣﺎ ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ ﻣﻌﯿﻦ در ﻣﺰارات ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ ذﮐﺮ او ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ و ﺷـﻬﺮت آن ﻣﺤﻠﻪ ﺑﮕﻮرﺳـﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ اﺳﺖ و ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺎﺿﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ از ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ وي ﻣﻘﺪم اﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪ .‬در ﮔﻮري از ﮔﻮرﻫﺎي آن ﮔﻮرﺳﺘﺎن از ﻃﺮف ﺻﺒﻮي ﺑﺮ ﮐﻨﺎره ﻧﺸﺎن ﻗﺒﺮ ﺷﯿﺦ ﺑﺎﻫﻠﯽ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻧﺤﻮي رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﮐﻨﯿـﺖ وي ﺑا ـﻮ ﺑﺸـﺮ اﺳﺖ و آن اﻋﺮف اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻨﯿﺖ ﺳـﯿﺒﻮﯾﻪ اﺑـﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﺳﺖ و ﻧـﺎم او ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺜﻤـﺎن ﺑﻦ ﻗﻨـﺒﺮ و ﻣـﻮﻟﯽ اﺑﻮ‬
‫اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﮐﻌﺐ اﺳﺖ و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب‬
‫ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدي در ﮐﺘﺎب ﻟﻐﺖ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻣﺒﺎرك ﭘﺴﺮي ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﺑﻮي ﺳﯿﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ را‬
‫از ﺧﻠﯿﻞ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و دﯾﮕﺮ از ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ و ﻏﯿﺮ او و ﻟﻐﺖ از اﺧﻔﺶ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﮐﻪ در آﻓـﺎق ﻧﺰد ادﯾﺒـﺎن ﺑﺎﺗﻔـﺎق‪ ،‬ﻋﻤـﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺳـﯿﺒﻮﯾﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﻢ ادﺑﯿﺎت ﺑﻮد و ﻋﺮﺑﯿﺎت‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮده ﭘﺲ آﻧﺮا ﺑﺴـﻂ داد و ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺑﺮ ﮐﻼـم ﺧﻠﯿـﻞ و ﻗﻮل او ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮐﺮد و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫ﺗﻤﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺳـﯿﺒﻮﯾﻪ روزي در اواﺋﻞ ﺣﺎل در ﺻﺤﺒﺖ ﻓﻘﻬﺎ و اﻫﻞ ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻦ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻟﯿﺲ اﺑﺎ اﻟﺪرداء و ﻇﻦ ﺑﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﻮ اﻟﺪرداء‬
‫اﺳﻢ ﻟﯿﺲ اﺳﺖ و اﺑﻮ اﻟـﺪرداء ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و ﺣﻤـﺎد ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد و ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﭘﺲ ﻇﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻏﻠﻂ ﮐﺮدي ﺳـﯿﺒﻮﯾﻪ ﭼﻮن ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﻏﯿﺮة ﺑﺮد و‬
‫ﻣﻼزم ﺧﻠﯿﻞ ﺷﺪ و ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ ﺑﺮ او ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳـﯿﺒﻮﯾﻪ از ﺑﯿﻀﺎء ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺻﺪ و ﻫﺸﺘﺎدم از ﻫﺠﺮت‪ .‬ﺑﺮ ﻗﻮل ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻤﺎل‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ در ﺷﺮح ﻣﻔﺼﻞ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ در ﺷﯿﺮاز اﺳﺖ در ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ ﻧﺰدﯾﮏ دروازه ﮐﺎزرون و ﺑﺮ ﻗﺒﺮ‪ -‬و از ﻣﻮاﻟﯽ ﻗﯿﺲ‬
‫ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﮐﻪ اﺳﺘﺎد ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ و ﮐﺴﺎﺋﯽ و ﯾﻮﻧﺲ و ﻏﯿﺮﻫﻢ ﺑﻮد )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻄﺒﻘﺎت اﻟﻨﺤﺎة ﺳﯿﻮﻃﯽ ‪ -،(296‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو اﺧﻔﺶ دﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ‬
‫اﺧﻔﺶ اوﺳﻂ ﺳـﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺴـﻌﺪة ﺷﺎﮔﺮد ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ‪ ،‬و دﯾﮕﺮ اﺧﻔﺶ ﺻﻐﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻧﺤﻮﯾﯿﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ )رﺟﻮع‬
‫ﺷﻮد ﺑﻤﻌﺠﻢ اﻻدﺑـﺎء ‪ 242 : 4‬و ‪ ،220 : 5‬و اﺑﻦ ﺧﻠﮑـﺎن ‪ 224 : 1‬و ‪ ،360‬و ﻃﺒﻘﺎت اﻟﻨﺤﺎة ﺳـﯿﻮﻃﯽ ‪ 258‬و ‪ -1 -،(338‬ﯾﻌﻨﯽ اﺑﻮ اﻟﺤﺴـﻦ‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻫـﺎرون ﺗﻤﯿﻤﯽ ﻧﺤﻮي ﮐﻮﻓﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑـﺎﺑﻦ اﻟﻨﺠﺎر و ﻣﺘﻮﻓﯽ در ﺳـﻨﻪ ‪) 402‬ﺗﺎرﯾـﺦ ﺑﻐﺪاد ج ‪ 2‬ص ‪-158‬‬
‫‪ ،159‬و ج ‪ 12‬ص ‪ 195‬در ﻋﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ(‪.‬‬
‫وي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ وﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﻌﯿﻦ وﻗﻮف ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ وي ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬در آن ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻄﻮر ﻧﻮﺷﺘﻢ ﻋﺰﯾﺰي ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ‬
‫از ﻃﻠﺒﻪ ﻣﯿﺮوﻧﺪ و زﯾﺎرت ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ وي ﻣﯿﻤﺎﻟﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺤﻮي ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺠﺮب اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‬
‫ﭘﯿﺸﻮاي اﺑﺪال و اﻣﺎم زﻫﺎد ﺑﻮد و در ﻋﻠﻢ و ورع و ﺗﻘﻮي از ﻫﻤﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﯾﺎران ﺑﺎﻻﺗﺮ رﻓﺖ و ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ درﯾﺎﻓﺘﻪ از اول ﺣﺎل ﺗﺎ‬
‫آﺧﺮ ﺣﺎل‪ ،‬و او را در ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ ﻣﺠﻠﺲ وﻋﻆ ﻣﯽﺑﻮد و در ﺣـﺪﯾﺚ و ﺗﺼﻮف ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ ﺑﻮد و در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرﺻﺪ و ﯾﺎزدﻫﻢ از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ‬
‫ﺷـﺪ و او را در ﻃﺮف ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺧﺒﺮ دادهاﻧﺪ ﮐﻪ زﯾﺎرت ﮐﺮدن وي اﺛﺮي دارد از ﺑﺮاي‬
‫ﻗﻀﺎء ﺣﺎﺟﺎت و روا ﺷﺪن و ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﻬﻤﺎت ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺷﺠﺎع ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‬
‫ﮐﻬﻒ اوﻟﯿﺎء و ﻣﻬﺘﺮ اوﺗﺎد ﺑﻮد و او را ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺒﻮد در ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﺗﺤﻘﯿﻖ و در ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺘﺤﻀـﺮ ﺑﻮد و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ دارد‬
‫و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﭘﻮﺷـﯿﺪه و از دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ ‪ .‬و در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﻧﻮد از ﻫﺠﺮت‬
‫وﻓﺎت ﮐﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻤﻘﺎرﯾﻀﯽ و ﻣﺸﯿﺨﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ در ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺷﯿﺮاز رﺣﻤﮥ اﻟّﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻤﻪ‬
‫از ﻣﺼﺎﺣﺒﺎن ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻻزﻫﺮ ﺑﻮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ درﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺼﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ رﺳﯿﺪه و ﺻﺪ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷﺖ و‬
‫ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل در رﺑﺎط ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ ﺑﺴﺮ ﺑﺮد و ﻋﺎﻗﺒﺖ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺠﺮي ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و در آن رﺑﺎط دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﯿﻄﺎر‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮد و ﺣﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﻓﻨﻮن زﻫﺪ و ﻋﻠﻢ و ادب ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺮآن و ﻋﻠﻢ ﺗﺼﻮف و ﻋﻠﻢ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫و ﻋﻠﻢ ﻃﺐ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و رواﯾﺖ از آﻧﻬﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﻗﺮاﺋﺖ ﺳـﺒﻌﻪ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ در اول ﺣﺎل ﺑﻤﺬﻫﺐ داود ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﺸـﺮ ﺑﻦ‬
‫ﺣﺴﯿﻦ از ﻗﻀﺎ ﻣﻌﺰول ﺷﺪ او ﺗﺮك ﻣﺬﻫﺐ داود ﮐﺮد و ﺑﻤﺬﻫﺐ‬
‫ﺷﺎﻓﻌﯽ درآﻣـﺪ و در آن ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﯿﻪ ﺷﺪ و ادب از ﭘﺪر ﺧﻮد اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪ آﻣﻮﺧﺖ و ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم از وي ﺑﺪﺳﺖ آورد و ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﭘـﺪر او ﺷـﯿﺮازي ﺑﻮد و او ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﮐﺮد و اﮐﺎﺑﺮ درﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺮدم دﯾـﺪ و ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻋﺎرف ﺷـﺪ و در ﻧﺤﻮ و ﻃﺐ ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد و آداب از ﺷـﯿﺦ‬
‫ﮐﺒﯿﺮ آﻣﻮﺧﺖ‪.‬‬
‫دﯾﻠﻤﯽ در ﻣﺸﯿﺨﻪ ﺧﻮد آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻣﺆدبﺗﺮ از اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺣﺴﯿﻦ ﻧﺪﯾﺪم ﻧﻪ در ﺧﻼ و ﻧﻪ در ﻣﻼ‪.‬‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﻤﻌﻪ اﻫﻮاز ﺷﺨﺼـﯽ ﻣﺴـﺌﻠﻪ از او ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﭘﺲ او در ﺟﻮاب ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺑﯿﺴﺖ ورق ﮔﻔﺖ و ﻧﻮﺷﺖ و ﺑـﺪو داد ﻣﻦ‬
‫ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻤﺜﻞ او و وﺟﻮد او در ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ و ﻧﻤﯿﺸـﻨﺎﺳﻢ و در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫ﺧﻠﻖ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و او ﻣﺎل ﺧﻮد ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺻـﺮف ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﺮض اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮕﺬارد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮدي ﻃﻤﻌﯽ در ﻣﺎل ﺷﯿﺦ ﮐﺮد‬
‫و ﺑﯿﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺎﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﻗﺮض او را ﺑﺎزدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻮﻓﯿـﺎن ﺗﻔﺤﺺ اﺣﻮال وي ﮐﺮدﻧـﺪ ﻣﺮدي ﺗﻮاﻧﮕﺮ راﻓﻀـﯽ ﺑﻮد ﭘﺲ از وي دوري ﺟﺴـﺘﻨﺪ از ﺑﻬﺮ رﻓﺾ ﭘﺲ آن ﻣﺮد ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ﺑﺸـﻬﺮ‬
‫اﻫﻮاز و در آﻧﺠﺎ وﻓﺎت ﮐﺮد‪.‬‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻫﻤﻪ زﻧـﺪه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺧﻮاب ﻧﻤﯿﮑﺮد ﺗـﺎ ﺑﻨﺰدﯾـﮏ ﺻـﺒﺢ ﮐﻪ آواز اﻟﺼـﻠﻮة ﺧﯿﺮ ﻣﻦ اﻟﻨﻮم ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪ ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺻـﺒﺢ‬
‫ﻣﯿﮕﺰارد‪.‬‬
‫دﯾﻠﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﺳـﺨﻦ در ﻣﯿﺎن وي و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻔﺖ ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد اﻟﻢ ﺗﺮ اﻟﯽ رﺑﮏ ﮐﯿﻒ‬
‫ﻣﺪ اﻟﻈﻞ و ﻟﻮ ﺷﺎء ﻟﺠﻌﻠﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎ و آن ﻣﺮد ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺖ ‪.‬‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ دﻋﺎ ﮐﺮد و ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺪﯾﺪن ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ رﻓﺖ‪ .‬ﺷﯿﺦ ﺑﺎو ﻓﺮﻣﻮد اي ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﻄـﺎر ﮔﺸﺘﯽ ﺧﻮد را ﻣﺸـﻬﻮر ﮐﻦ و ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﺳـﺒﺐ وﻓﺎت وي آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻮاﻟﯽ ﺑﯿﺘﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ در ﻣﺠﻤﻊ دروﯾﺸﺎن ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﺑﺸـﻨﯿﺪ و‬
‫ﺗﻮاﺟﺪ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﺮﺿـﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ داﺷﺖ ﻧﮑﺲ ﮐﺮد و در آن ﻣﺮض ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺳـﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و ﺳﻮم از‬
‫ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺸـﻬﻮره ﺧﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺻﺎدﻗﺎن ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ زﯾﺎرت وي ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻨـﺪ ﺣﺎﺟﺖ‬
‫وي ﻗﻀﺎ ﺷﻮد و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﺳﻪ روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﭘﯽ زﯾﺎرت ﮐﻨـﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺳﻪ روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﻣﺘﻔﺮق از ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮق‬
‫زﯾﺎرت ﮐﻨﺪ ﺣﺎﺟﺖ او ﺑﺮآﯾﺪ اﻧﺸﺎء اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﯿﺪر ﺻﻮﻓﯽ‬
‫از اﺻـﺤﺎب ﺻﺪق و ارﺑﺎب اﺣﻮال ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﺸﯿﺮاز آﻣﺪ دﺳﺖ ارادت ﺑﺸﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ داد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در ﻣﻘﺒﺮه ﺳﻠﻢ ﻣﺠﺎور ﮔﺸﺖ‬
‫در ﺣﯿﺎت ﺷـﯿﺦ‪ .‬و دﯾﮕﺮ از اﻧﺠﺎ ﻧﻘﻞ ﺑﮕﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ ﮐﺮد و ﺑﺎ وي ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﻣﺘﻮﻃﻦ ﺷﻮ ﺗﺎ دوﺳﺘﺎن ﺗﺮا ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و‬
‫او در ﺣﻈﯿﺮه ﻣﺎدام ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮد و ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻣﺼﺤﻒ ﻣﯿﮑﺮد و در ﺣﻀﻮر ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻢ ﮐﻪ آزار‬
‫ﺑﻤﻦ ﻧﻤﯿﺮﺳﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺎدام ﮐﻪ ﺑـﺎ اﯾﺸـﺎن ﻧﺸﺴـﺘﻪام و ﻫﺮﮔـﺎه ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﻏﺎﯾﺐ ﻣﯿﺸﻮم ﻏﯿﺒﺖ ﻣﻦ ﻧﻤﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﺻـﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن آﺧﺮت ﺑﯿﺎد ﻣﻦ‬
‫ﻣﯿـﺎورد و ﺑﺴـﯿﺎري از ﺻـﻠﺤﺎ ﻣﻼـزﻣﺖ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ وي ﻣﯽﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣﻌﺎش وي از ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻣﺼـﺤﻒ ﺑﻮد وﻓﺎت ﺷـﯿﺦ در ﺳﺎل‬
‫ﺷﺸﺼﺪ و ﺷﺶ از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ او ﻗﺒﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺧﺮاب ﺷﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﻘﻒ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﺎزروﻧﯽ‬

‫در وﻗﺖ ﺟﻮاﻧﯽ از ﺗﻮاﻧﮕﺮان ﮐﺎزرون ﺑﻮد او را ﺑﯿﻄﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از ﺑﻬﺮ آﻧﮑﻪ در آن ﺑﻘﻌﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ او را‬
‫ﺑﻨﺰد ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ و او را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﺮد در ﺧﻮاب ﭘﺲ‬
‫ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪ در ﮐﺎزرون ﻗﺼﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘـﺪري ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﺎز ﮔﻔﺖ و ﭘـﺪر او را ﺷﺎه ﻓﯿﺮوز ﮐﺎزروﻧﯽ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ ﭘـﺪر او را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﯾﺎ‬
‫اﺟﺎزت داد و ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﺷﯿﺦ ﻣﺠﺎور ﺷﺪ و ﻋﻤﺎرت ﺑﻘﻌﻪ ﺑﮑﺮد در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮاب ﺑﻮد و ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎدر و وارد ﻣﯿﮑﺮد‬
‫و ﺑﻌﺒﺎدت ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او را وﻗﺖ وﻓﺎت رﺳﯿﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و ﻫﻔﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و او را در آن ﺑﻘﻌﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ روﻣﯽ‬
‫وي ﻋﺎرف ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺧـﺪﻣﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﺣـﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاي ﺑﭙﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ ﮐﺮد و ﻫﺮﮔﺰ ﭼﯿﺰي ذﺧﯿﺮه ﻧﻤﯿﮑﺮد و از ﺑﺮاي ﻓﺮدا‬
‫ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯽﻧﻬﺎد و ﺻﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد ﭘﯿﺶ وي ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺪﻓﻦ وي در ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﯿﻄﺎر اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫ﻗـﺎرﺋﯽ ﻣﺤـﺪث و ﺣـﺎﻓﻈﯽ ﻓﻘﯿﻪ ادﯾﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ او را از ﻋﻠﻮم ﺣﻈﯽ ﺗﻤﺎم ﺑﻮد و ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪ اﷲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟـﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻓﻘﯿﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﻮاﻋﺪ و اﺣﮑﺎم دﯾﻦ از اﯾﺸﺎن ﻓﺮاﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﮐﺘﺐ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻣﯿﻨﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔـﺎه از ﻧﻈﺮ ﻣﺮدﻣـﺎن ﻣﻨﺰوي ﺷـﺪ و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ اﻻ از ﺑﺮاي وﻋﻆ و ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ و در ﺑﻘﻌﻪ ﺷـﯿﺦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﯿﻄﺎر و ﻣﺴـﺠﺪ ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺻﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻣﺪﻓﻦ او در آن ﺑﺎﻏﭽﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ ﺑﻤﺴﺠﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪ ﺧﺎﺻﻪ‬
‫از ﺧﺎﺻـﺎن ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ و ﻣـﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ﺗﻼـوت ﻗﺮآن و روزه و اﻋﺘﮑـﺎف در ﻣﺴـﺠﺪ داﺷﺖ و ﺗـﺎ زﻣـﺎن وﻓـﺎت ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﯿﺮات و راه‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﺿـﯿﺎﻋﯽ از ﻣﯿﺮاث ﺑﻮي رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺑﺮ اﻫﻞ ادب و ارﺑﺎب زﻫﺪ و ﺻﻼح و ﺧﺎﻧﻬﺎي ﻗﺪﯾﻢ ﺻﺮف ﻧﻤﻮد ﺟﺪاﺟﺪا و‬
‫ﺻﺤﺒﺖ وي از ﻋﻠﻤـﺎ و ﻓﻘﻬﺎ و ﺻﻮﻓﯿﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد و اوراد داﺷﺖ ﺑﻌﻀـﯽ ﺧﺎص ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ و ﺟﻤﻌﻪ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ و‬
‫ﮔـﺎه ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺘﯽ و ﺑﻌﻀـﯽ از ﻗﺮآن ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪي ﻣﺜﻞ آﺗﻨﺎ ﻏـﺪاءﻧﺎ و ﯾﺎ ﺑﻨﯽ ارﮐﺐ ﻣﻌﻨﺎ و أﺗﻮا اﻟﺒﯿﻮت ﻣﻦ اﺑﻮاﺑﻬﺎ و‬
‫ﻣﺪﻓﻦ وي در ﻫﻤﺎن ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زاﻫﺪ ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب‬
‫از ﻓﺮزﻧﺪان زاﻫﺪ ﮐﺒﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از زاﻫﺪ ﮐﺒﯿﺮ اﺟﺎزه ﮐﺮد و ﻧﻘﻞ ﺑﺸـﯿﺮاز ﻧﻤﻮد و در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻗﻔﺼﯽ ﻣﺠﺎور ﮔﺸﺖ ﺑﻌﺪ از‬
‫آنﮐﻪ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﺷـﻌﯿﺐ ﺑﻦ ﺑﻠﻮﯾﻪ ﮐﻪ از ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻣﮑﺮان ﺑﻮد درآﻣـﺪ ﺑﺸـﯿﺮاز و ﺑﻨﺎي ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﮐﺮد و در آﻧﺠﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎدر و وارد‬
‫ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﭘﺲ زاﻫﺪ ﻓﻮت ﺷﺪ و در آﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﻼء ﻗﻔﺼﯽ‬

‫ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻌﻠﻤﺪار ﻗﻔﺼﯽ از اﮐﺎﺑﺮ اوﻟﯿﺎﺳﺖ و از ﻣﺘﺼﺪﯾﺎن و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن اﻫﻞ زﻣﺎﻧﺴﺖ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺣﺎﺟﺘﯽ دارد و ﺑﺼﺪق زﯾﺎرت وي‬
‫ﺑﺮآﯾﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺎﺟﺖ وي روا ﮔﺮدد ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق‬
‫در اول ﻣﺮدي ﻋﺎم ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﺎﮔﺎه ﺑﺮ وي در ﻣﻌﺎرف ﮔﺸﺎده ﺷـﺪه اﺳﺖ و اﮐﺜﺮ ﺳـﺨﻨﺎن وي ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺮآن ﺑﻮدي و ﻋﻠﻤﺎ ﺳـﺨﻦ او ﺑﺎور‬
‫ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ از ﺑﻬﺮ اﯾﻦ وي را ﺻﺎدق ﻟﻘﺐ ﮐﺮدﻧـﺪ و اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻣﻌﺎﻧﯽ از ﻫﺮ ﮐﻼم ﻏﺮﯾﺐ ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﻋﺮض ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ رﻣﺰي ﮐﻪ ﺑﻮد در‬
‫ﺣﺎل ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯿﮑﺮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﻬﻢ آن ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد و در ﮐﺎزرون ﺑﺼـﺤﺒﺖ و ﻣﻼزﻣﺖ ﺷـﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ رﺳـﯿﺪ و از دﺳﺖ او ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺸﯿﺮاز ﮐﺮد و ﺑﻨﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﮐﺮد و ﻣﻨـﺒﺮي ﺑﺴـﺎﺧﺖ و ﺑﺮ آن ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽرﻓﺖ و وﻋـﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺳـﺨﻦ در دل ﺧﻠﻖ ﻣﯽﻧﺸﺎﻧـﺪ و ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﮐﺮد و ذوق‬
‫ﺑﯿﺸـﻤﺎر داﺷﺖ و ﺷـﺒﻬﺎ زﻧـﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ذﮐﺮي ﺑﻠﻨﺪ در ﺳـﺤﺮﻫﺎ از روي ﺗﻮاﺟﺪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﯽ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻣﯿﻨﻤﻮد‪ .‬ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ ﮐﺠﺎ ﺗﺮا دﻓﻦ ﮐﻨﯿﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﻨﺪي ﺑﭙﺎي ﻣﻦ ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و در ﻓﻀﺎﺋﯽ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ ﺗﺎ ﮐﻼب ﻣﺮا ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻌﺎذ اﷲ‬
‫ﻣﺎ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺮا زﯾﺎرت ﮐﻨﯿﻢ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﺷﻨﻮﯾﺪ ﻣﺮا در ﺻﻔﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ راﻫﺴﺖ ﺑﻨﻬﯿﺪ و رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ و دري ﺑﯿﺎوﯾﺰﯾﺪ و ﻗﻨﺪﯾﻠﯽ‬
‫ﺑﺮاﻓﺮوزﯾﺪ و زﻧﺒﯿﻞ ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺮاد ﺷﻤﺎ از اﯾﻨﺠﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﭘﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﺷﻌﺮﻫﺎي ﻣﺘﯿﻦ در ﻧﺼﯿﺤﺖ اﺳﺖ و ﺳﺨﻨﻬﺎ در‬
‫ﺷﻮﻗﯿﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺳﯽ و ﻫﻔﺖ از ﻫﺠﺮت و ﻣﺰار وي ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﺎدق‬
‫ﭘﯿﺮي ﺑﺰرگ و ﺑﺎادب ﺑﻮد و ﻓﻘﯿﻪ ﺷﺪ و ﺻﺎﺣﺐ وﺟﺪ و ﻋﺮﻓﺎن و اﯾﺜﺎر و ﺳﺨﺎوت و ﺷﻔﻘﺖ و رأﻓﺖ ﮔﺸﺖ و ﻫﺮﮐﻪ او را‬
‫ﻣﯿﺪﯾـﺪ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮد ﺧﺪاﺳﺖ و روﺷـﻨﺎﺋﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ از وي ﻣﯿﺪرﺧﺸـﯿﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯿﮑﺮد در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﻮد ﭼﻨﺪ ﺳﺎل و ﻣﻨﺰوي و ﺗﺎرك‬
‫ﺑﻮد و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﻣﺪ اﻻ از ﺑﻬﺮ ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺗﮑﻠﻒ ﻧﻤﯿﮑﺮد و اﺷﻌﺎر ﻣﻠﯿﺤﻪ در ﺗﺼﻮف و دروﯾﺸﯽ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺑﻨﺎﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯿﮑﺮد و در آن ﻣﺎﻫﺮ و اﺳـﺘﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﺎ را ﺑﻮي ارادت و ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﯿﺒﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﺷﺎرت ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ وﻋﻆ در ﺑﻘﻌﻪ وي ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﮔﺎهﮔﺎه ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ ﺑﺎﺷﺎرت او و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺷـﺸﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰد‬
‫ﭘﺪر ﺧﻮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﮑﯿﻢ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ‪ ،‬ﻋـﺎرﻓﯽ‪ ،‬ﺻـﻮﻓﯽ ﺑـﻮد و درس ﻋﻠـﻮم ﻣﯿﮕﻔﺖ و در ﻓﻦ اﺻﻮل و ﻋﻠﻢ ﻓﺮوع ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد و ﺗﺼـﻨﯿﻒ در ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻘﻮل ﮐﺮده و ﻣﻮﻻ‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺷﯿﺮازي از ﺗﻼﻣﺬه وي ﺑﻮد و ﯾﺎد وي ﺑﻮد‬
‫در ﺷـﺮح ﮐﻠﯿﺎت و ﺑـﺪاﻧﮏ ﺣـﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧـﺪاي ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﻼزﻣﺖ ﺷـﯿﺦ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮐﺮد و ﺑﻌـﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ در ﺻـﺤﺒﺖ وي ﺑﺎﺷﺎره او‬
‫ﺑﺨﻠﻮت ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﻣﺸـﺮف ﮔﺸـﺘﻪ و ﺑﺮﯾـﺎﺿﺖ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد و از ﻣﺼـﻨﻔﺎت او ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﻫﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﺤﻮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‬
‫اﻧـﺪك و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺴـﯿﺎر و او را ﻗﺼﺎﯾﺪ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ از ﻏﺰارت ﻓﻀﻞ و ﻋﻠﻮ ﻫﻤﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از‬
‫ﻫﺠﺮت و در ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮدزك او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﻣﻨﺬر وﻟﯽ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮك ﺣﮑﻮﻣﺖ و دﻧﯿﺎداري ﮐﺮده اﺳﺖ و زاﻫـﺪي ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺷـﯿﺮاز ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪه ﺗﺎ او را‬
‫ﻧﺸﻨﺎﺳـﻨﺪ و ﻗﺒﺮ او ﻣـﺪﺗﯽ ﭘﯿـﺪا ﻧﺒﻮد ﭘﺲ ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ و ﺑﻨﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ وي ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ دﻋﺎ در ﻧﺰد ﻗﺒﺮ وي ﺑﺎﺟﺎﺑﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺒﺮ او ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﺑـﺪروغ ﺧﻮرد رﺳﻮا ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدد و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﭼﺮاﻏﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ وي ﺑﺮاﻓﺮوزد‬
‫او را ﭼﯿﺰي ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ از ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﮔﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪه ﻣﺎدر ﻋﺒﺪ اﷲ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯽﺑﯽ دﺧﺘﺮان‬
‫ﺷﻨﯿـﺪم از ﭘـﺪر ﺧﻮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺳـﯿﺪ ﻓﺎﺿـﻠﻪ اﺳﺖ از اوﻻد ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﻠﯿﻬﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء و ﺑﺪاﻧﮏ ﻗﺒﺮ ﻣﺒﺎرك او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد در‬
‫ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺑﺰرگ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻧﺎﮔﺎه زﻧﯽ ﺳـﻨﮓﺳﺎر ﮔﺸﺖ ﺑﺤﮑﻢ ﺷﺮع و ﻧﻤﺮد ﭘﺲ ﺗﻮﺑﺖ ﮐﺮد ﯾﺎ اﻧﮏ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺮع او را ﺗﻮﺑﺖ داد ﭘﺲ ﺑﻤﺮد و‬
‫او را ﺑﻨﺰد آن ﺳﯿﺪه ﻃﺎﻫﺮه ﺑﻨﻬﺎدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﻓﻘﯿﺮه ﺻﺎﻟﺤﻪ در آﻧﺠﺎ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ ﮐﻪ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﺣﻈﯿﺮه ﺑﺴـﺎﺧﺖ و ﺧـﺪﻣﺖ ﺻﺎﻟﺤﺎن و دروﯾﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮد از ﺑﺮاي ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ رﺳـﯿﺪ وﺻـﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮا ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫اﯾﺸﺎن دﻓﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﭘﺲ از وﻓﺎت او را در ﺟﻨﺐ اﯾﺸﺎن دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺰاري ﮔﺸﺖ و ﻧﻮرﻫﺎ از آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺪﻣﯿﺪ ﭘﺲ‬
‫ﺣﻀـﺮت ﺧﺎﺗﻮن ﻗﺘﻠﻎ ﺑﯿﮏ ﭼﻨﮕﯿﺰي اﯾﻦ ﮔﻨﺒﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ دﻋﺎ در آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺘﺠﺎﺑﺴﺖ و ﺧﺎﺗﻮن در‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ و ﻣﺰار وي ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺪﺧﺘﺮان رﺣﻤﺖ اﷲ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯿﻬﻦ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺸﻨﺎم‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺘﻮرع و ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ ﺑﻮد و در زﻫﺪ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺸﻬﻮر و‬
‫ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر دارد در ﻋﻠﻮم دﯾﻦ و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﻋﯿﻮن اﻟﺘﻔﺎﺳـﯿﺮ اﺳﺖ و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل در ﺟـﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﭼﻮن وﻓـﺎﺗﺶ‬
‫رﺳـﯿﺪ در ﺳـﺎل ﭼﻬﺎرﺻـﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و ﺷـﺶ از ﻫﺠﺮت او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧـﺒﺮي و اﯾﻦ ﻏﯿﺮ آن ﺧﺒﺮي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﻐﺮﯾﺐ وﻗﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ازرﻗﺎﻧﯽ‬
‫از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺳﻔﯿﺎن رواﯾﺖ‬
‫ﺣـﺪﯾﺚ از وي ﮐﺮدهاﻧـﺪ و اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴـﯿﺎر از وي ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ ﻧﺰول ﮐﺮد ﺑﻄﺮﻓﯽ از ﻃﺮﻓﻬﺎي ﺷـﯿﺮاز آن ﻗﺮﯾﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺰار ﻣﻌﻤﻮره او در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺷـﯿﺮاز ﺑﺒﺮﮐﺖ او ﻣﻌﻤﻮر ﮔﺸﺖ و ﻧﺴـﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﺑﺂن ده ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺒﯽ‬
‫ﺳﺨﺖ ﺳـﺮد ﺷـﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﭘﺲ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﮑﺠﺎ ﻣﯿﺮود ﭘﺲ در ﺣﺎل ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد اي ﭘﺴﺮ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران ﺑﮑﺠﺎ ﻣﯿﺮوﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺮود از ﺑﺮاي وﺿﻮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ ﺑﮕﺰارد و‬
‫ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻧﯿﮏ در دل ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﻣﺮا ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻋﻼف ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎرﺗﺮ از وي ﻧﺪﯾﺪم و ﮔﻔﺖ روزي از ﺷـﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺳﺆال ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ‬
‫ﭼﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ از ﻗﺮاﺋﺖ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﯿﺮون روﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰي ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﻧﺨﻮاﻧﺪهاﯾﻢ و ﺑﻐﻮر آن ﻧﻤﯿﺮﺳـﯿﻢ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ او در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﯾﻨﻬﺎ را ﻫﻤﻪ‬
‫ﺗﺮك ﮐﺮد و در اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ آب ﭼﺸﻢ ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد رﯾﺨﺘﻪ ﻓﺮو ﭼﮑﺎﻧﯿﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺳـﯿﺼﺪ و ﭼﻬﻠﻢ از ﻫﺠﺮت و او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ زﯾﺮﮐﺎن اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺸﻒ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎي دور رﻓﺘﻪ و ﻣﺸﺎﯾﺦ درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ‬
‫اﮐﺎﺑﺮ داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳـﺨﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﺷـﻨﯿﺪه و اﺳـﺘﻔﺎده از ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ رﺳﯿﺪ او را در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺷﯿﺦ دوﮐﯽ دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در ﻗﺮﯾﻪ ﺗﺨﺮ ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﮐﺴﺎﺋﯽ‬
‫از ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺷـﯿﺮاز اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﺑﻘﺮاﺋﺖ ﮐﺴﺎﺋﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و در ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺴﺘﺤﻀـﺮ ﺑﻮد ﭘﺲ ورا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮑﺴﺎﺋﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻠﻤﯿﺬ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي ﺑﻮد و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را درس ﮔﻔﺖ و‬
‫ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﻧﻮر اﻟﻬـﺪي اﺳﺖ در ﺷـﺮح ﻣﺼﺎﺑﯿـﺢ اﻟـﺪﺟﯽ و ﮐﺘﺎب ﻧﺠﻢ اﺳﺖ در اﺻﻮل و ﺳﺒﺮ ﻗﺮاﯾﺢ و‬
‫اﺛﺒـﺎت ﺗﻠﻘﯿﻦ و ﻏﯿﺮ آن دﯾﮕﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺧﻼـﯾﻖ را ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺮﻗـﺪ او در ﭘﺲ دروازه‬
‫ﮐﺎزرون اﺳﺖ در رﺑﺎط ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﮑﺴﺎﺋﯽ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺘﻮرع ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد و ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﻓﺘﻮي ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯿﺪاد و ﺻﻮم‬
‫دﻫﺮ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺷـﺒﻬﺎ را زﻧـﺪه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺧﻠـﻮت و ﻋﺰﻟﺖ دوﺳﺖ داﺷﺖ و دﻋﺎﻫـﺎي دراز ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و در ﺣـﺎﻟﺖ ﻗﯿـﺎم و رﮐﻮع و ﻗﻌﻮد‬
‫ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮐﻢ ﮐﺴﯽ ﺻﺒﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰارد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ وي اﻧﺪك ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺸﻤﺎر‪.‬‬
‫و ﻋﺎدت وي ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺸﯿﻦ از زاوﯾﻪ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﺠﻤﺎﻋﺖ ﻣﯿﮕﺰارد و در ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ ﺗـﺎ وﻗﺖ ﭘﺴـﯿﻦ ﭘﺲ ﻧﻤـﺎز ﭘﺴـﯿﻦ ﻣﯿﮕﺰارد و ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ ﺗﺎ وﻗﺖ ﺷﺎم و ﺧﻠﻖ ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺣـﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ ﺑﺮ او ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ و اﻓﻄﺎر‬
‫ﺑﺎﻧـﺪك ﻃﻌﺎﻣﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺲ از ﺑﺮﮐﺖ اﻧﻔﺎس او ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﺎﺿـﻼن در ﺑﺤﺚ و ﻓﺘﻮي او ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ ﻣﺆﻟﻒ‬
‫ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎام ﮐﻪ در ﺣﻠﻘﻪ درس او ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﯿﺸﺪم و ﺑﺎ ﻣﻼي وي ﻣﺸـﺮف ﻣﯿﮕﺸـﺘﻢ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در‬
‫ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎدم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻨﺎزه ﭘﺲ دروازه ﮐﺎزرون رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻠﺪي‬

‫ﭼﺸـﻤﻪ اﻫﻞ ﻓﻀﻞ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﮑﺎرم و ﻋـﺪل ﺑﻮد و ﻣﺘﺼﻒ ﺑﺼـﻔﺘﻬﺎي ﺷـﺮﯾﻔﻪ و ﺧﻮﯾﻬﺎي ﻟﻄﯿﻔﻪ ﮔﺸـﺘﻪ و ﺧﺪﻣﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺰرگ ﮐﺮده و‬
‫ﻓﺎﺿـﻼن ﻣﺸـﻬﻮر دﯾﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ درس ﮔﻔﺖ و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﺴﺖ و آﻧﭽﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ از ﮐﺮاﻣﺖ و ﺧﯿﺮ وي‬
‫آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از وﻓﺎت او را در ﺧﻮاب دﯾـﺪم »ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ« ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﻋﻠﻤﺎ را درﺟﻪﻫﺎﺳﺖ و اﻧﺒﯿﺎ را درﺟﻪﻫﺎﺳﺖ و ﺑﺪاﻧﮏ‬
‫در ﻣﯿـﺎن درﺟـﻪ اﻧﺒﯿـﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴـﺖ ﮔﻔﺘـﻢ ﭘﺲ ﻣﺮا ﺧـﺒﺮ ده از آن ﯾـﮏ ﻋـﺎﻟﻢ ﮐﻪ اﻣﺮوز زﻧـﺪه اﺳﺖ ﮔﻔﺖ از آن ﻋﺎﻟﻤـﺎن ﮐﻪ اﻣﺮوز‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ ﺑﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪاي ﻣﻮﻻﻧﺎ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺎﯾﺒﺎدي اﺳﺖ در‬
‫ﺧﺮاﺳـﺎن ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﮔﺸـﺘﻢ و ﺗﻔﺤﺺ ﮐﺮدم ﮔﻔﺘﻨـﺪ در ﺧﺮاﺳـﺎن ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﮑﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻫـﺪ و ورع و ﺣﺎل او ﻫﯿﭽﮑﺲ‬
‫ﻧـﺪارد و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد و ﻫﻔﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد ﭘﺲ دروازه ﮐﺎزرون رﺣﻤﺖ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﺒﺮي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎرف ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﺮﺷﺪي ﻣﮑﻤﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺰرگ دﯾﺪه ﺑﻮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺴـﯿﺎر درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺘﺄﺳﯽ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺧﻮارزﻣﯽ ﺑﻮد ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺧﺮزي را در ﮐﺮﻣﺎن دﯾﺪه و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ وي‬
‫ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﭼﻮن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣـﺪ دﯾﮕﺮ از دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﺑﺎﺟﺎزه وي در ﺧﻠﻮت ﻧﺸـﺴﺖ ﺑﻌﺪ از آن ارﺷﺎد ﻣﺮﯾﺪان و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﮑﺎن ﻣﯿﮑﺮد و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺪاد و در ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل وﻋﻆ ﻓﺮﻣﻮد و اﺳـﺘﺤﻀﺎر ﺗﻤﺎم داﺷﺖ در ﺣﻘﯿﻘﺘﻬﺎي ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﻧﮑﺘﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺑﻮد ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ رﺳـﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ در ﺷـﯿﺮاز ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺟﺎي ﻣﺮا‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺮﻓﺖ اﻻ ﺷـﯿﺦ ﻧﺎﺻـﺮ اﻟﺪﯾﻦ و ﻣﻨﺒﺮي ﺑﻨﻬﺎد و اﺟﺎزت وﻋﻆ و ارﺷﺎد ﺑﻮي داد‪ .‬و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن در ﻗﺪم وي ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﺒﺠﯿﻞ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ او ﺑﺎﺷﺎرت او ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﺳﺨﻦ ﺣﻖ‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺖ و ارﺷﺎد ﺧﻠﻖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴﯿﺎر از وي رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ از ﻓﯿﺾ اﻧﻔﺎس ﻣﺒﺎرﮐﻪ او ﻧﻮرﻫﺎ ﺑﻤﻦ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ آﻧﻘﺪر ﮐﻪ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﻋﻠﯽ‬
‫ﻧﻌﻤﺎﺋﻪ و ﺷـﻨﯿﺪم از ﺷـﯿﺦ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﻣﺸﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در ﻋﻨﻔﻮان ﺷـﺒﺎب ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴـﺘﻢ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﻮه ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﺪاﺷـﺘﻢ ﭘﺲ ﺑﺮﻓﺘﻢ ﭘﯿﺶ‬
‫ﺷﯿـﺦ و ﺑﮕﻔﺘﻢ دﻋﺎﺋﯽ در ﺣﻖ ﻣﻦ ﺑﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﮐﺘﺎﺑﺖ و ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺨﻠﻮت داﺷـﺘﻦ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﻮ ﺗﺎ‬
‫ﻣﺮاد ﺗﻮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﺣﮑﻢ از آن ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ در ﭘﺎي ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﺑﻨﺸـﯿﻦ و از آﻧﭽﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﯿﺮون ﻣﺮو ﭘﺲ ﻫﻤﭽﻨـﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد در ﭘـﺎي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻨﺸﺴـﺘﻢ در ﺧﻠﻮت و روز ﺑﺮوزه ﺑﻮدم و وﻗﺖ اﻓﻄـﺎر‬
‫ﺷﯿﺦ ﻃﻌﺎﻣﯽ ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺗﺎ ده روز ﺑﮕﺬﺷﺖ ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺑﻨﺰد ﻣﻦ و ﻓﺮﻣﻮد اﻣﺸﺐ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎش ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫آن ﺷﺐ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻮر ﺑﺴﯿﺎر در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﭘﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪم ﭘﺲ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم در ﻣﻨﺒﺮ و ﮐﺘﺎﺑﺘﯽ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺨﻮاﻧـﺪم و دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺮ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺴـﺠﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و از آن ﻧﻮر ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد در ﻣﺴـﺠﺪ واﻗﻒ ﺷـﺪم و ﻫﻤﻪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪم‬
‫ﭼﻮن وﻗﺖ ﺻﺒﺢ ﺷﺪ ﺷﯿﺦ درآﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻘﺼﻮد ﺗﻮ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺮون آي و ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮔﺸﺘﻢ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻢ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و ﻣﯿﻨﻮﺷـﺘﻢ و ﺷـﯿﺦ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺷﯿﺦ ﮐﺎوس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷـﻬﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﻣﺰار وي ﻣﺒﺎرك ﺟﺎﺋﯽ اﺳﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺻـﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ او ﺧﻠﻮت داﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﺴـﺠﺪي ﮐﻪ در‬
‫ﻃﺮف ﻣﺰار اوﺳﺖ ﺟـﺎي ﺣﻀﻮر و ﺧﻠﻮﺗﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮش اﺳﺖ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ را ﮐﻪ ﻋﺰﻟﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻣﺮﻗـﺪ او ﺑﻤﺤﻠﻪ ﺻـﺤﺮاي ﻗﺎﺿـﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻟﺐ‬
‫ﮔﻮي از آﻧﺠﺎ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺸﯿﺦ اﻻﺳﻼم‪ .‬ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻋﻬﺪ و ﻋﻠﻤﺎي زﻣﺎن ﺑﺮ ﻓﻀﻞ او ﮔﻮاﻫﻨﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ‬
‫اﮐﺎﺑﺮ و ﻣﺸﺎﯾﺦ داﺷﺘﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻨﺠﯿﺐ ﺳﻬﺮوردي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﺤﺒﺖ وي رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﺟﯿﻠﯽ در‬
‫ﺑﻐﺪاد رﺳﯿﺪه و ﺻﺤﺒﺖ ﺳﯿﺪي اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ ﻗﺪس ﺳﺮه درﯾﺎﻓﺘﻪ در‬
‫ﺑﻄﺎﺋﺢ و اﺑﻮ ﻟا ﻤﺴﻌﻮد در ﻋﺮاق دﯾﺪه و ﺑﻪ اﺑﺎ ﻣﺪﯾﻦ و‬
‫اﺑﻦ ﻣﻌﺒﺪ در ﺑﺼـﺮه رﺳـﯿﺪه و ﺑﺼـﺤﺒﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ رﺳـﯿﺪه ﭘﺲ از اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و دوﺳـﺘﺎن را ﻣﯿﭙﺮﺳـﯿﺪ و ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀﻼ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم از ﭘﯿﺶﻧﻤﺎز آن ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮاﺟﻪ روح اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در اﯾﻦ ﻃﺮف ﮐﻮه ﻣﻮﺿـﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ اﻻﺳـﻼم‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﺳﻨﮕﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﻬﺎده و ﭼﻨﺎن ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن اﯾﻦ زﻣﺎن ﻗﻮه آن ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺼـﺮ در ﺷـﮑﺎر ﺑﻮد اﺗﻔﺎﻗﺎ در آن ﻣﻮﺿﻊ ﺷـﯿﺦ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدتﺧﺎﻧﻪ ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ و ﺑﻤﻮاﻓﻘﺖ درآﻣﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ وﯾﺮا ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺤﺎل ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎش ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﭘﺲ اﺷﺎرت ﻓﺮﻣﻮد و اﯾﻦ ﺳـﻨﮕﻬﺎ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﺠﻨﺐ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﻨﺸﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺎﻣﺮ ﺧـﺪاي و ﻋﺰﯾﺰي دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺷﯿـﺦ اﻻﺳـﻼم ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳـﺎل ﻧﻪ در ﺷﺐ و ﻧﻪ در روز ﭘـﺎي ﻣﺒـﺎرك از ﺣﯿـﺎ دراز ﻧﮑﺮد و ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرك او ﻣﺸـﻬﻮر و ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺑﻤﺤﻠﻪ‬
‫ﺳﺮﮐﭽﺪان و در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺻـﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ و دو ﭘﺴﺮ وي ﯾﮑﯽ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ و ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن از‬
‫اﮐﺎﺑﺮ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻋﺼﺮ و ﭘﯿﺮان دﻫﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬و وﻓﺎت ﺷﯿﺦ اﺳﻼم در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و دو از ﻫﺠﺮت ﺑﻮده اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺣﻤﺪ واﻋﻆ ﭘﺴﺮ اﻣﯿﺮ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﺳﯿـﺪي ﺷـﺮﯾﻒ و ﻗﺎﻧﺖ ﺣﻨﯿﻔﯽ ﺑﻮد و ﻋﺰﻟﺖ و اﻧﻔﺮاد دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و وﻋﻆ از ﺑﺮاي ﺧﻼﯾﻖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺑﺎﺣﻮال ﺧﻮد ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد و از‬
‫ﺗﺮس ﺧـﺪاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ دﯾﻦ ﻣﯿﮑﺮد و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺻﺎﻟﺤﺎن از وي ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺳـﯿﻤﺎي ﻣﺒﺎرك او‬
‫دﯾﺪم در ﻣﺠﻤﻌﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻪ روﺋﯽ ﻧﻮراﻧﯽ داﺷﺖ و ﺑﺼـﺤﺒﺖ وي ﻣﺸﺮف ﺷﺪم و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﭘﻨﺞ از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و‬
‫او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﮐﻮﭼﻪ ﺳﺨﺘﻮﯾﻪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬

‫ﭘﺴﺮ رﺷﯿﺪ او ﺑﻮد و ﺧﻠﻒ ﺻﺎﻟﺢ او ﮐﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﻤﻘﺎم اﺑﺮار‬
‫و ارﺷﺎد ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺪت ﺷـﺼﺖ ﺳﺎل در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻓﺮﻣﻮد و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮐﺮد و وﻇﺎﯾﻒ ﻃﺎﻋﺖ و ﺑﺸﺎرت ﻋﺒﺎدت ﺑﺠﺎي‬
‫آورد و ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﻣﺴـﻌﻮدﯾﻪ ﻧﯿﺰ وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و او را وﺟـﺪي و ذوﻗﯽ و ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻮد‬
‫در اﺛﻨﺎي وﻋﻆ‪ ،‬ﮐﻪ اﺛﺮ ﻣﯿﮑﺮد در دﻟﻬﺎ و رﻏﺒﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺑﺎﻧﻔﺎس او و او را ﺧﻠﻮات و ﻣﺠﺎﻫﺪات ﺑﻮد و دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺴـﺘﺠﺎب داﺷﺖ ﮐﻪ اﺛﺮ‬
‫آن ﺑﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪه ﺑﻮد و ﺑﺒﺮﮐﺖ او ﺑﺮاه ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﻧﻮر دﯾﻦ ﻣﯿﺪﯾﺪﻧـﺪ و در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﺷـﺼﺖ و دوم از ﻫﺠﺮت‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﭘﺪر رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در آن ﺑﻘﻌﻪ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺎﻟﻢ او ﺑﺴﯿﺎري دﻓﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﭘﺴـﺮ ﻋﺎﻟﻢ او اﻣﯿﺮ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ دﯾﺪم و وﻋﻆ او ﺷـﻨﯿﺪم در ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ در راﻫﻬﺎ دﯾﺪم‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﯾﺪي ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﺑﻮدي از ﭘﯿﺶ او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺳـﻨﺖ ﯾﺎران را ﭘﯿﺶ ﻣﯿﮑﺮده اﺳﺖ و ﭘﺴـﺮ رﺷﯿﺪ او اﻣﯿﺮ اﺳﻤﻌﯿﻞ و اﻣﯿﺮ‬
‫ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺰ از واﻋﻈﺎن ﺧﻮشﻧﻔﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و در آن ﺑﻘﻌﻪ آﺳﻮدهاﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺴﺎﺋﯽ‬
‫واﻋﻈﯽ ﻋـﺎﻟﻢ ﻣـﺆﻗﺮ و ﻣﻌﺘـﺒﺮ ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در راه دﯾـﻦ اﻣﺮ ﺑﻤﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯿﮑﺮد وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻐـﺪادي و‬
‫ﺧﻄﺎﺑﺖ آﻧﺠﺎ را داﺷﺖ و ﻣﺼﻨﻔﺎت ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي ﺧﻮاﻧﺪ و دﺧﺘﺮ ﺷﯿﺦ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪان از وي‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ رواﯾﺎت و اﺟﺎزات از ﺷـﯿﺦ ﮔﺮﻓﺖ و او را اﺟﺎزات و رواﯾﺎت ﺧﻮد داد و ﺑﺪاﻧﮏ او را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و دوازده از ﻫﺠﺮت و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﮑﺴﺎﺋﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و در ﺑﻘﻌﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ اوﻟﯿﺎ و ﻋﺒﺎد‬
‫ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﯿﺦ و ﺳﺎدات ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﯾﻮﺳﻒ ﺟﻮﯾﻤﯽ‬
‫ﺳﺎﻟﮑﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ و ﺑﺼـﯿﺮت و ﻋﺮﻓﺎن و ذوق ﺑﻮد و در ﺳﻤﺎع ﺻﺎﺣﺐ وﺟﺪ و دﻗﯿﻘﻪﻫﺎي ﺳﻠﻮك ﻣﯿﺸﻨﺎﺧﺖ و ﻋﺎرف ﺑﻮد ﺑﻮاﻗﻌﻪ ﻗﻮم و‬
‫ﺧﻠﻮت ﺑﺴـﯿﺎر داﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺷﻄﺢ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯿﻮرزﯾﺪ و از ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺮع ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮاﻣﺎت از او رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﻣﺮدم‬
‫ﻋﺪل‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﮔﺎهﮔـﺎه او را ﻣﯿﺪﯾـﺪم و ﺑﻤﺸﺎﻫـﺪه ﻓﺮحﺑﺨﺶ او ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪم و ﺑﺂواز ذﮐﺮ وي و ﺧﺒﺮ و ﺣﮑﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﺸﺎﯾﺦ او ﺧﻮشوﻗﺖ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻢ و از ﺷـﯿﺨﺎن او ﯾﮑﯽ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎزارو ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺼـﻔﺎي وﻗﺖ و ﺳـﻤﻮ اﺣﻮال در ﮐﺸﻒ و‬
‫ﻋﺒﺎدات و در ﻋﺼﺮ او ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺒﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﮐﻪ در ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺨﺘﻮﯾﻪ‬
‫اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﺪان ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ از اوﻻد ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن اﺳﺖ و از درﺳﺘﯽ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﺮا اﻃﻼـﻋﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﻧﺸـﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ در ﮐﺘـﺎب ﻣﻌـﺎرف اﺑﻦ ﻗﺘﯿﺒﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺪﯾـﺪم ﮐﻪ ﺑﻨﺎم زﯾـﺪ ﯾﺎ زﯾـﺪان ﺑﻮد اﻣﺎ ﻣﺰاري ﻣﺒﺎرك اﺳﺖ و‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺑﺮ ﻗﺒﺮ وي ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ در ﻗﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ از ﺑﺮاي زﯾﺎرت و ﻗﻀﺎء ﺣﺎﺟﺎت ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﻼه‬
‫از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺻﺎﺣﺐ وﻗﺖ ﺑﻮد و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺨﺸﺶ و ﻟﻄﻒ ﺑﺎ ﻣﺮدم داﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺟﻨﯿﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺗﻤﮑﻦ اﺣﻮال در اﻗﻮال‬
‫و اﻓﻌـﺎل ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤـﺎﻣﺘﺮ داﺷﺖ و ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ اﮐﺎﺑﺮ ﮐﻪ ﺑﺤﻀﻮر ﭘﺮﻧﻮر او رﺳـﯿﺪهاﻧﺪ از ﻏﺮاﺋﺐ ﺣﮑﺎﯾﺎت و ﻋﺠﺎﯾﺐ ﻣﻘﺎﻣﺎت او ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺎج اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ و ﺷـﯿﺦ ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ از ﻣﺮﯾﺪان وي ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮﻗﺪ ﺷﺮﯾﻒ او در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﺪان اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺳﻠﻢ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺻﻮﻓﯽ‬
‫از اﮐﺎﺑﺮ ﻣﺘﻘﺪﻣﺎﻧﺴﺖ و از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺻﻮﻓﯿﻪ و در ﻓﺎرس ﺛﺎﺑﺖﻗﺪم ﺑﻮد و در ﻣﻌﺮﻓﺖ راﺳﺦ ﮔﺸـﺘﻪ‪ .‬دﯾﻠﻤﯽ ﺑﺎﺳـﻨﺎد ﺧﻮد رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‬
‫از ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ او از زﮐﺮﯾﺎ ﺑﻦ ﺳﻠﻢ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ و او رواﯾﺖ از ﺷﯿﺦ ﺳﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﭘﯿﺮي ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺼﺎﺣﺐ ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯿﮕﺰاردﯾﻢ روزي ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﻀﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم را ﺑﻪﺑﯿﻨﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﺑﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻣﮕﻮي ﺑﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻢ و از ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ و ﺑﺸﻬﺮي درﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﻮر و دروازه ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺑﺼﺤﺮاﺋﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﻓﺮاخ و روﺷﻦ و ﺧﯿﻤﻪ ﺑﻮد‬
‫ﭘﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﭼﻮن در اﯾﻦ ﺧﯿﻤﻪ درآﺋﯿﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫﯿـﭻ ﻧﮕﻮﺋﯽ ﭘﺲ در آن ﺧﯿﻤﻪ درآﻣﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺮي ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد در ﻏﺎﯾﺖ روﺷـﻨﯽ و ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ‪.‬‬
‫ﺳﻼم ﮐﺮدﯾﻢ و ﺟﻮاب داد ﺑﻌـﺪ از آن ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﮐﯿﺴﺖ ﭘﯿﺮ ﮔﻔﺖ ﻣﺮدي ﺻﺎﻟﺢ اﺳﺖ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻣﯿﺮود‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ از ﻣﯿﺮاث ﭘﺪر ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﻮي ﭘﯿﺮ ﻫﻤﺼـﺤﺒﺖ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﻪ ﭘﯿﺮ دﯾﺪم و ﻧﻪ ﺧﯿﻤﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ده روز در آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪم و در ﺻﺤﺮا ﻣﯿﮕﺸﺘﻢ و‬
‫ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺪﯾﺪم و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ ﺑﻤﻘﺎم ﺧﻮﯾﺶ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﻣﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺼﺎص‬
‫از ﺑﺰرﮔـﺎن ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺷـﯿﺮاز اﺳﺖ و ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺣﺠـﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮده و زﺑـﺎﻧﯽ ﻧﯿـﮏ در ﻋﻠﻢ ﺗﻮﺣﯿـﺪ و ﻣﻌﺎرف داﺷﺖ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﻋﺎﻣﯽ ﺑﻮد و‬
‫ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺖ اﻣﺎ از اﻫﻞ ﻋﺼـﺮ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻓﻬﻢ ﻋﻠﻢ ﭼﻮن وي ﻧﺪاﺷﺖ و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ از وي ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺟﻮاب داد‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ اﺻﻄﺨﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ روزي ﺑﺎ ﺷﯿﺦ ﻣﺆﻣﻞ ﺑﻄﺮف ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ ﺑﺪر ﻣﻨﺬر و ﻣﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ داﺷﺘﻢ و ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و‬
‫او ﮔﻮش ﺑﻤﻦ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﯿﺎﻣـﺪﯾﻢ ﺑﻤﺴـﺠﺪ ﭼﻮن درآﻣـﺪﯾﻢ اﻣﺎم ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﭘﺲ روي ﺑﻤﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﻦ ﻓﻮت ﻣﯿﺸﺪ ﻫﺮ‬
‫آﯾﻨﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﺴﻮﺧﺘﻢ و ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻃﻞ و ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪي و ﻗﻮت وي از ﮐﺴﺐ او ﺑﻮد ﻫﺮ ﺻﺒﺢ در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺻﺒـﺢ ﺑﮕﺰاردي و در دﻓﺘﺮ ﻋﺜﻤـﺎن ﻧﺸـﺴﺘﯽ و ﺑـﺪرس ﻗﺮآن ﻣﺸـﻐﻮل ﺷـﺪي و ﺑـﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺳـﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﯽ ﺗـﺎ آﻓﺘﺎب ﺑﺮآﻣـﺪي ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯽ و ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ﺑﮕﺰاردي‪ .‬اﺑﻮ ﺳـﻌﯿﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ روزي ﺑﻨﺸﺴـﺘﻢ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ﺑﮕﺰارد ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺖ از ﻋﻘﺐ او ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑـﺪر ﺧﺎﻧﻪ‬
‫رﺳﯿﺪ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﯿﺼﺪ ﮐﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮔﺸﺘﻪ در آﻧﺠﺎ ‪.‬‬
‫و ﺑﺎ ﻫﻤﻪﮐﺲ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﮐﺎر ﻫﻤﻪ ﺑﮕﺰارد ﺑﯿﮑﺴﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺎ ﻓﺮزﻧـﺪان ﮔﻔﺖ اﻓﺰار ﺑﺴـﺘﺎﻧﯿﺪ و ﺑﻔﻼن ﻣﻮﺿﻊ روﯾـﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﺸـﻤﺎ‬
‫رﺳﻢ ﭘﺲ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم و وﯾﺮا ﻧﺪﯾـﺪم و در ﻋﻘـﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺑﻤﺎﻧـﺪم ﺑﻌـﺪ از آن آواز وي ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ اي ﭘﺴـﺮ ﺻـﺒﺎح ﻣﺮا دﯾـﺪي‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﺎ ﺧﻼﯾﻘﻢ و ذﮐﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﻣﻦ‬
‫ﻣﯿﺠﻮﺋﯽ ﭘﺲ اﮔﺮﻧﻪ آن ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺟﻮاب ﺳﻼم ﻓﺮض اﺳﺖ ﻧﻤﯿﺪادم ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و دوم از ﻫﺠﺮت و ﻗﺒﺮ او ﻣﺘﺼﻞ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺪاﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻨﺎزه رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺴﺎﺋﺐ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺂﺛﺎر رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ از اوﻟﯿﺎء ﻣﻘﺮﺑﺴﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭘﺪر او ﺗﺎﺟﺮي ﻣﺎلدار ﺑﻮد ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ رﺳﯿﺪ دو‬
‫ﭘﺴـﺮ داﺷﺖ ﭘﺲ ﻣﺎﻟﻬﺎي ﭘﺪر ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻤﺎ ﻓﺮض اﷲ ﭼﻮن ﺑﺸـﻌﺮه ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﺮادر اﺑﻮ‬
‫اﻟﺴـﺎﺋﺐ ﮔﻔﺖ ﺑﻤﻘﺮاض دو ﻧﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ و ﻫﺮﯾـﮏ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﯿﻢ اﺑﻮ ﺳـﺎﺋﺐ ﮔﻔﺖ ﻣﻮي رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ از آن ﻋﺰﯾﺰﺗﺮ و‬
‫ﺟﻠﯿﻞﺗﺮ و ﺷـﺮﯾﻒﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﻘﺮاض ﭘﺎره ﮐﻨﯿﻢ و ﻟﯿﮑﻦ ﻣﯿﺴﺘﺎﻧﻢ ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺮاﻣﺖ و ﺑﺮﮐﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ روزي ﻣﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﻮ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺎل ﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺮادرش ﺗﻤﺎم ﻣﺎل ﺑﺴﺘﺪ و اﺑﻮ ﺳﺎﺋﺐ ﺷﻌﺮه ﺣﻀﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﺴﺘﺪ و ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﻣﺎﻟﯿﺪ‬
‫و در ﺟﯿﺐ ﺧﻮد ﺑﻨﻬﺎد و در ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﺑﺎ وي ﺑﻮد و آﻧﺮا ﺑﻮي ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻮﺳﻪ ﻣﯿﺪاد و ﺻﻠﻮات ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﺎد ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ رﺳﯿﺪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺮا ﺑﺸﻮﺋﯿﺪ ﮐﻔﻦ ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ و ﻣﺮا ﺧﻮشﺑﻮي ﮐﻨﯿﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮي ﮐﺮﯾﻤﻪ‬
‫در ﭼﺸﻢ راﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﻬﯿـﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺒﺮﮐﺖ اﯾﻦ ﺷـﻌﺮه ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ رﺣﻤﺖ ﮐﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻫﯿـﭻ وﺳـﯿﻠﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﯾﮑﯽ از ﺻـﺎﻟﺤﯿﻦ در ﺧﻮاب دﯾـﺪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﺎﻟﺖ را ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺮدﻣـﺎن را ﺑﮕﻮي ﮐﻪ‬
‫ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ او را ﺣﺎﺟﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻗﺒﺮ اﺑﻮ ﺳﺎﺋﺐ ﺑﯿﺎﯾـﺪ و ﺑﻄﻠﺒﺪ ﮐﻪ اﻧﺸﺎء اﷲ ﻣﺮادش ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﭘﺲ ﺧﻼﯾﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت او‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ اﮔﺮ ﺳﻮار ﺑﻮد ﺟﻬﺖ اﻋﺰاز ﭘﯿﺎده ﻣﯿﺸﺪ اﮐﺮام ﺷﻌﺮه ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ را و‬
‫ﻣﺰار او ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﮔﻮرﺳﺘﺎن رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺒﺎرك ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫از ﺑﺰرﮔـﺎن ﻋﺼـﺮ و ﻣﻘﺘـﺪاي زﻣـﺎن ﺑﻮد و ﺧﻄﯿﺐ و اﻣﺎم ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻮد در زﻣﺎن اﺗﺎﺑﮏ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ ﻣﻮدود ‪ .‬و او را اﺳﺎﻧﯿـﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ‬
‫ﻫﺴﺖ و ﭘﯿﺸﻮاي اﺻﺤﺎب ﺣﻔﺎظ و اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﻮد در ﻋﻬﺪ ﺧﻮد و ﻋﻠﻤﺎء رﺑﺎﻧﯽ رواﯾﺎت از او دارﻧﺪ و ﻣﻘﺎﻣﺎت او ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﺧﺒﺮ ﺗﻠﻤﯿﺬ‬
‫او ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ ﻋﺸﺮي ﺑﺎ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ در ﺣﮑﺎﯾﺎت ﻣﺰاري دﯾﮕﺮ از ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﻧﻬﻢ از ﻫﺠﺮت و ﻗﺒﺮ او‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻨﺎزه اﺳﺖ در اﯾﻦ ﮔﻮرﺳﺘﺎن‬
‫رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺼﺮ ﺷﯿﺮازي‬
‫از زاﻫﺪان ﺑﻠﺪ و ﻋﺎﺑﺪان ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﻮد و ﺑﺮ اﻫﻞ ﻓﻀﻞ و ﺗﻘﻮي ﺳـﺮآﻣﺪ و در ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻋﺼﺮ در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﺳﻮم‬
‫وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺖ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻃﺮف ﻣﻘﺒﺮه‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺖ او اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿـﻼن رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن دﯾﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﺖ و ﺳـﻼم از ﺷﯿﺦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻐﺪادي و اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روﯾﻢ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ ﺑﻮي رﺳﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﺑـﺪاﻧﮏ ﺳـﻬﻞ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﺗﺴﺘﺮي دﯾـﺪه و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﺑﺎﺷﺪ در درﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﮕﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﯾﺤﯿﯽ و او ﺷﯿﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻠﻤﯽ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ از ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در ﺻﺤﻦ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻃﯿﻠﺴﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪ و ﺑﺸﯿﺐ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯿﮕﺬاﺷﺖ و ﺳﻨﮓرﯾﺰه ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﺮد ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﺎﻧﺪاﺧﺖ در ﺷﺒﻬﺎ در وﻗﺖ ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﻣﺆذن ﻣﯿﺎﻣﺪ از ﺑﺮاي ﺑﺎﻧﮓ ﺻﺒﺢ ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﺑﺮﻣﯿﺨـﺎﺳﺖ و ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ ﺻـﺒﺢ ﻧﻤـﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﻣﯿﮕﺰارد و ﺣﮑﺎﯾﺎت او ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ در ﺳـﯿﺮه و ﻗﺒﺮ او ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺸـﯿﺦ اﺣﻤـﺪ ﺷـﻬﺮه‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺷﻠﮑﻮ‬
‫در اواﺋﻞ ﺣﺎل ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻠﻪﺑﺎﻧﯽ ﻣﯿﮑﺮد و در روز ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان ﻣﯿﭽﺮاﻧﯿﺪ و رﺋﯿﺴﯽ داﺷﺖ و آن رﺋﯿﺲ را دﺧﺘﺮي ﺟﻤﯿﻠﻪ ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ‬
‫را ﻋﺎدت آنﮐﻪ در روز ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان رﺋﯿﺲ ﻣﯿﭽﺮاﻧﯿﺪ و در ﺷﺐ در ﺧﺎﻧﻪ رﺋﯿﺲ ﺷﺐ زﻧﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺣﺎل ﺟﻮان در ﻏﺎﯾﺖ ﺣﺴﻦ و ادب‬
‫و اﻣﺎﻧﺖ و دﯾﺎﻧﺖ ﺑﻮد ﭘﺲ دﺧﺘﺮ رﺋﯿﺲ ﺑﺮ وي ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪ و ﭼﻨﺪ وﻗﺖ در ﻋﺎﺷـﻘﯽ ﺻﺒﺮ و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ﺷﺒﯽ ﻏﻔﻠﺘﯽ در اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ و‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻓﺖ و ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺷﻤﺮده ﻧﺰد ﺷﯿﺦ ﺟﻮان‬
‫درآﻣـﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮش ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺟﻮان ﻧﻈﺮ ﮐﺮد دﺧﺘﺮي ﺻـﺎﺣﺐ ﺟﻤﺎل دﯾـﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺨﻮد ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﮔﻔﺖ آﯾﺎ ﻋﺠﺐ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ دﺧﺘﺮ رﺋﯿﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري ﮐﺮده ﻧﻬﯽ ﻧﻔﺲ ﻧﻤﻮد از ﻫﻮي‪.‬‬
‫دﺧﺘﺮ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﮐﺮد ﭘﺲ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ وي زد و ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺮوي و ﻣﺮا ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﻣﯿﮕﺬاري ﯾﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺗﻮ ﺑﯿﺪار ﮐﻨﻢ دﺧﺘﺮ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺑﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ در آن ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﯽ ﻧﻔﺲ از ﺣﺮام ﮐﺮده ﺑﻮد در ﺣﺎل ﮔﻮﺋﯿﺎ واردي از ﻏﯿﺐ ﺑﻮي رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ از ﺣﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﻏﺎﯾﺐ ﮔﺸﺖ ﺑﻌـﺪ از‬
‫آن ﺑﻬﻮش ﺑﺎزآﻣـﺪ و ﺗﺮك ﮔﻠﻪﺑﺎﻧﯽ ﺑﮑﺮد و ﺑﮑﻠﯽ روي ﺑﺨـﺪا ﮐﺮد و درﻫﺎي ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺮ وي ﮔﺸﺎده ﺷـﺪ ﭘﺲ ﻋﻠﻤﺎ و ﺻـﻠﺤﺎ ﺑﺰﯾﺎرت او‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺴـﺮي داﺷﺖ و ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﺑﻤﺴﺎﻓﺮت رﻓﺘﻪ ﻏﺎﯾﺐ ﮔﺸﺖ و ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ و ﻣﺎدرش ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ زﻧﺪه اﺳﺖ و ﻣﻦ او را دﯾﺪم ﮐﻪ ﮔﺮد ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي ﭼﻨﺪ ﻣﯿﮕﺸﺖ و اﻧﺸﺎء اﷲ زود ﻣﯿﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز آن ﭘﺴﺮ ﺑﯿﺎﻣﺪ و‬
‫ﺑـﺎ وي ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي ﭼﻨـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد و ﻫﺸـﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و ﻗﺒﺮ وي در ﭘﺲ ﻣﺤﺮاب ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﻨﺎزه اﺳـﺖ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫ﻣﺤﺪﺛﯽ ﻋﺎﻣﻞ و ﺑﺎوﻗﺎر ﺑﻮد‪ .‬در ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺘﺐ ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫و درس ﻗﺮآن ﻣﺠﺪ ﺑﻮد و روز ﺗﺎ ﺷﺐ در ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﻋﺘﮑﺎف داﺷﺘﯽ و ﺻـﻠﺤﺎ ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﺧﯿﺮات و ﺑﺮﮐﺎت وي ﺑﺨﺸﯽ ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ‬
‫و ﻃﻠﺒﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺻـﺒﺎح و ﭘﯿﺸـﯿﻦ و ﭘﺴـﯿﻦ ﻗﺮاﺋﺖ و ﺣـﺪﯾﺚ و ﻗﺼﺎﺋـﺪ و ﻏﯿﺮ آن ﺑﺮ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﮐﺘﺐ ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﺑﻨﻈﺮ ﻣﺒﺎرك او درﺳـﺖ‬
‫ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨـﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻤﺮ او ﻣﺼـﺮوف ﻗﺮاﺋﺖ ﺣـﺪﯾﺚ و دراﺳﺖ و ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺘﺐ و ﻣﻘـﺎﺑﻠﻪ ﺑﻮد و ﺳﺎدات و ﻣﺸﺎﯾـﺦ و ﻣﻮاﻟﯽ ﺑﺮ وي ﻣﺘﺮدد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﺧﺬ ﻓﻮاﺋﺪ از او ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺷﺒﯽ ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻣﺮا در ﺧﻮاب ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫ﺑﮑﻦ ﮐﻪ او از ﻣﺎﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﯿﺪار ﺷﺪم ﺑﻘﺎﻋﺪه ﻫﺮ روز ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺟﻬﺖ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﮑﻮة ﭼﻮن ﺳﺒﻖ ﺑﺨﻮاﻧﺪم ﺧﻮاب ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻢ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺻـﻠﻮات ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺑﻌﺪ از آن ﺻﻠﻮاﺗﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﺑﻌﺒﺎرﺗﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺐ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم و از ﮐﺲ ﻧﺸﻨﯿﺪه ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﺑﺮﻓﺘﻢ‬
‫ﺑﻌﺰم ﺗﻠﻘﯿﻦ ذﮐﺮ ﺳﻪ ﻧـﻮﺑﺖ ﻻـ اﻟﻪ اﻻـ اﷲ ﻓﺮﻣﻮد و ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﮕﻮي‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪ روز دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨـﺪ در ﻣﻐﺴـﻞ ﺣـﺎﺟﯽ‬
‫ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﻮ و روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد ﭘﺲ ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺣﺎﺟﯽ وﻓﺎت ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدم در ﺗﮑﻔﯿﻦ و ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﻏﺴﻞ‪ .‬و ﻣﺪﻓﻦ او ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﻣﻮي ﻣﺒﺎرك رﺳﻮل اﷲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ‬
‫ادﯾﺒﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز ﮐﺮد و ﻣﺸﺎﯾﺦ آن ﻋﻬﺪ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫و ﺑﻌﺮاق رﻓﺖ و اﺑﻮ ﻣﻮﺳـﯽ ﻣﺪﯾﻨﯽ دﯾﺪ و ﺻﺤﺒﺖ وي درﯾﺎﻓﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ او ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺼﺎﺣﺐ اﯾﺸﺎن ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫آﻣـﺪ و ﺳـﺎﮐﻦ ﮔﺸﺖ و ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻣﯿﮑﺮد و در ﻓﻨﻮن و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷﺖ و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻓﺮاﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﻨﻪ ﺷﺸﺼﺪ و دوازدﻫﻢ از ﻫﺠﺮت او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰد ﻗﺒﺮ اﺑﻮ اﻟﺴﺎﺋﺐ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯿﻀﺎﺋﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺤﻘﻖ و ﺳﺎﻟﮑﯽ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ داﺋﻤﺎ در ذﮐﺮ و ﻓﮑﺮ ﻋﻠﻮم‬
‫دﯾﻦ ﺑﻮد و ﺑﻤـﺬﻫﺐ اﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ ﻓﻘﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺴـﯿﺎر دﯾﺪه ﺑﻮد و ﺧﺼﺎﺋﻞ ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﺎوراء اﻟﻨﻬﺮ و ﺧﺮاﺳﺎن‬
‫ﺑﮑﺮد و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم ﻧﻤﻮد و ﺑﻤﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ رﺳﯿﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺠﺎور ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺸﯿﺮاز ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ او ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﺠﺎء ﺻﺪﯾﻘﺎﻧﺴﺖ و ﻣﻮﺋﻞ ارﺑﺎب ﺣﻖ و ﯾﻘﯿﻦ و او را ﻣﺸـﯿﺨﻪ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﻣﺴﻤﻮﻋﺎت و ﻣﻔﺮدات ﺑﺰرﮔﺎن در‬
‫آن اﺳﺖ و از ﻣﺸﺎﯾـﺦ او ﯾﮑﯽ ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻣﺒﺎرك ادﻣﯽ اﺳﺖ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ ﺷﺎﮔﺮدان اوﯾﻨﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ ﮐﻔﻦ‬
‫ﺧﻮد و ﻣﺎﯾﺤﺘـﺎج راﺳﺖ ﮐﺮد و ﻗﺒﺮ ﺧﻮد ﻧﺰدﯾـﮏ اﺑﻮ اﻟﺴـﺎﺋﺐ ﻓﺮو ﺑﺮد و وﻓـﺎت ﮐﺮد در ﻣـﺎه رﻣﻀـﺎن در ﺳـﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و دوم از‬
‫ﻫﺠﺮت رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﯿﻀﺎوي‬
‫ﭘﯿﺮي ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن ﺑﻮد و رواﯾﺘﻬﺎي او از اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ‬
‫ﻣـﺪﯾﻨﯽ و ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮ وي ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬از ﻣﺼﺎﺣﺒـﺎن او ﯾﮑﯽ ﺷـﯿﺦ ﺻـﻔﯽ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﺮﻣـﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رواﯾﺖ ﮐﺘـﺎب ﮐﻨﺰ‬
‫اﻟﺤﻘﺎﯾﻖ‬
‫از وي ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴـﯿﺎر و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﯿﺸـﻤﺎر دارد و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼـﺪ و ﺷـﺼﺖ و ﭘﻨﺠﻢ از ﻫﺠﺮت و ﻗﺒﺮ او ﻧﺰد ﻗﺒﺮ ﭘﺪر‬
‫اوﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻮﻓﻖ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮد و ﻋﻠﻮم ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮد و ﺣﺪﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪ و ﺻﺤﺒﺖ ﭘﯿﺮان درﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺴﯿﺎر در ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ‬
‫ﺑـﻮد ﺑﻌـﺪ از آن در ﻣﺴــﺠﺪ ﻋـﺘﯿﻖ ﻣﺠـﺎور ﺷـﺪ و ﻫﺮروز ﯾـﮏ ﺧﺘـﻢ ﻗﺮآن ﻣﯿﮑﺮد و درس ﻋﻠـﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﮕﻔـﺖ دﯾﮕﺮ وﻗﺘﻬـﺎ‪ .‬ﻓﻘﯿـﻪ ﻣﯿﮕـﻮﯾﺪ‬
‫ﺗﺮﺳـﻨﺎكﺗﺮ از وي ﻧﺪﯾـﺪم و ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ از وي در ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﺸـﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴـﯽ ﻧﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﻀﻮﻟﯽ ﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷـﺪ و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴـﯿﺎر از وي ﻣﯿﺪﯾﺪم و او ﻣﯿﮕﻔﺖ اﺣﻮال ﻣﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﻧﮑﺮدم ﻣﮕﺮ ﭘﺲ از وﻓﺎت او‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺷﺸـﺼﺪ و‬
‫ﺳﯽ و ﺷﺸﻢ از ﻫﺠﺮة و ﻗﺒﺮ او در ﺟﻨﺐ ﭘﺪر اوﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﻬﺮه‬
‫ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﻔﻒ و ﻟﻄﻒ ﮐﺮدن ﺑـﺎ ﻓﻘﯿﺮان و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ و ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺰﻏﺶ درﯾﺎﻓﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﺗﺎﺑﮏ ﺳـﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ را ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ از ﺟﻬﺖ ﺗﺸﻮﯾﺶ وﻗﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﺗﺎﺑﮏ را ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﺨﺎﻧﻪ اﺗﺎﺑﮏ رﺳـﯿﺪ او را ﺧﺒﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ ﭘﺲ اﺗﺎﺑﮏ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭼﻨـﺪ ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺎﺳـﺘﻘﺒﺎل ﺷـﯿﺦ آﻣﺪ و او را در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺶ درآورد و‬
‫ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ ﺷﯿﺦ زﻣﺎﻧﯽ دﯾﺮ ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫اﺗﺎﺑـﮏ ﮔﻔﺖ ﻣـﺎ را ﻧﺼـﯿﺤﺘﯽ ﻓﺮﻣـﺎي‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺳـﺮ ﺑﺮآورد و ﻧﻈﺮ در ﺷـﻖ ﺳـﻘﻒ ﺧـﺎﻧﻪ اﺗﺎﺑـﮏ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اي اﺗﺎﺑـﮏ ﺧـﺎﻧﻪ ﺗـﻮ در دﻧﯿﺎ‬
‫ﺧﺮاﺑﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ را ازﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد و اﺻـﺤﺎب ﮐﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ در ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﯿﺴﻪ ﭘﺮ از زر ﺑﯿﺎوردﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ و ﺻـﺮف ﻋﯿﺎل ﮐﻨﺪ ﺷـﯿﺦ اﺑﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﭘﺴﺮي ﻫﺴﺖ و در ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﺎﻫﻞ اﺳﺖ و ﻣﺪد وي ﻧﻤﯿﺨﻮاﻫﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺰر ﮐﺮدن‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﻓﺴﻖ ﮐﻨﺪ و دو دﺧﺘﺮ دارم و اﯾﺸﺎن را ﺑﺰﻧﯽ دو ﻣﺮد ﺻﺎﻟﺢ دادهام و اﯾﺸﺎن را ﭘﯿﺸﻪ ﺧﻮد ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﺗﺎﺑﮏ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﯿـﺎن ﻫﻤﺴﺎﯾﮕـﺎن و دروﯾﺸـﺎن ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﺶ ﮐﻦ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺧﻮد اﯾﻦ ﮐـﺎر ﺑﮑﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻠﺘﺰم اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﻢ ﺷـﺪ‪ .‬اﺗﺎﺑﮏ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ و راي ﺗﻮ در اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺼﻠﺤﺖ و راي ﻣﻦ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺳﺘﺪه ﻫﻢ ﺑﺎو ﺑﺎزدﻫﯽ ﮐﻪ دل او ﺑﺂن ﺧﻮش ﺷﻮد‬
‫و ﭘﺮوردﮔﺎر از ﺗﻮ راﺿـﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺮﻓﺖ‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺻﻮﻓﯿﺎن در ﺳـﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺗﻮاﺟﺪ و ذوق ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﮔﺎوي درآﻣﺪ و رﻗﺺ ﻣﯿﮑﺮد و ﺷـﯿﺦ ﻫﺮ دو ﺳـﺮون او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺗﺮا ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﺎري ﭼﻪ‬
‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آب از ﭼﺸﻤﺖ رواﻧﺴﺖ وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫اﺳـﺘﺎدي ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد در ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﺸـﺮه و از اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد و ﻣﻌﺮوف ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻘﺮاﺋﺖ و ﺑﺴﯿﺎري از اﮐﺎﺑﺮ رواﯾﺖ از وي ﮐﺮده و ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧـﺪه و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮد و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺗﻠﻤﯿـﺬ وياﻧـﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺐ ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪهاﻧـﺪ و ﺷـﻨﯿﺪه و ﺑﺴـﺒﺐ ﺑﺮﮐﺖ او راه‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺳﯽ و دوم از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﻣﺮﻗﺪ او دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻨﺎزه اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﯽ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ وي اﺳﺖ و ﺷﯿﺨﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﻣﮑﺮم ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺧﻼﯾﻖ او را ﻣﯿﺪﯾﺪم در ﺧﺘﻤﺎت و ﻣﻘﺮر ﺑﻮد ﻫﺮﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدي دﻋﺎي‬
‫ﺧﺘﻢ او ﻓﺮﻣﻮدي و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮآن ﺑﺮ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻔﻊ از وي ﻣﯿﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و‬
‫ﭘﻨﺠﺎه و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و ﺗﺮﺑﺖ او ﻧﺰد ﻗﺒﺮ ﭘﺪر اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻔﺎرﺳﯽ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿـﻞ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑﻮد و ﺟـﺎﻣﻊ ﻋﻠﻮم ﺑﻮد در دﯾﻦ و ﻗﻀـﺎ ﻣﯿﮑﺮد در ﻣﯿـﺎن ﺧﻠﻖ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل و درس در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯿﮕﻔﺖ و‬
‫ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻼم اﷲ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺰرگ ﮐﻪ در آن اﻗﻮال ﻣﻔﺴﺮان ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻧﺎم آن ﻣﺨﺘﺎر ﮐﺘﺐ اﺧﯿﺎر ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‬
‫و ﻧﯿﮑﻮ ﻣﺤﺎوره ﺑﻮد و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻟﻄﯿﻒ داﺷﺖ و او را ﻧﮑﺘﻪﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎ و ﻓﻨﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ورزﯾﺪه داﺷﺖ و اﺳﺘﺎدان ﺑﺰرگ داﺷﺖ و او را ﻧﻈﻤﯽ‬
‫روﺷﻦ و ﻧﺜﺮي ﺑﻠﯿﻎ ﺑﻮد و ﮔﺎهﮔﺎه ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓﻀـﻼ ﺑﺼـﺤﺒﺖ او ﻣﺸـﺮف ﻣﯿﮕﺸﺘﻨﺪ و ﻓﯿﺾ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي ﺑﻮد‬
‫از ﻫﺠﺮت و ﻗﺒﺮ او در ﺑﺎﻻي ﻣﻘﺒﺮه اﺳﺘﺎد ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮداﻧﯽ‬
‫ﻣﺮدي ﻣﻨﺰوي و ﺗـﺎرك ﺑﻮد و از ﻓﻀﻮﻟﯽ اﻋﺮاض ﻣﯽﻧﻤﻮد و از زﯾﻨﺖ دﻧﯿـﺎ دﺳﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ ﺑﺴـﺎﺧﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﻣﯿﮕﺰارد و ﺧـﺪﻣﺖ ﺻـﺎدر و وارد ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﻮت او از زرع ﺣﻼـل ﺑﻮد و ﻣﺮﯾـﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮد آن ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺘﻘﯽ ﮐﻪ زﺑـﺪة‬
‫اﻻﺧﺒﺎر در ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و در اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت ﺑﻮي اﻗﺘـﺪا ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ روزي ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﻧﺰد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ درآﻣﺪ و‬
‫ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﺑﻮﻗﺖ ﺧﻮد ﺑﻮد ﭘﺲ روي از آن ﺣـﺎﮐﻢ ﺑﮕﺮداﻧﯿـﺪ و روي ﺗﺮش ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﭼﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺗﺸﻮﯾﺶ ﻣﻦ ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ ﻣﺮا ﺑﺎ‬
‫اﯾﺸﺎن اﻧﺴـﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﺎﺟﺘﯽ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻧـﺪارم‪ .‬ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﻣﺠـﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺮدم ﺗﻤﻨﺎ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﯾﺸﺎن را زﯾﺎرت‬
‫ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺣـﺎﺟﺖ ﺿـﻌﯿﻔﺎن ﺑﺮآورﻧـﺪ و ﮐـﺎر ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن ﺑﺴﺎزﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺘﻮ‬
‫ﺑﺨﺸـﯿﺪم و ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻼل ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺷـﯿﺦ ﻣﺠـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ را ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻮاﻟﻪ ﺷـﺪ ﮐﻪ اﻣﺮا و ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺑﺰﯾﺎرت او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫اﯾﺸـﺎن را ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﯾـﺎري ﻣﻈﻠﻮﻣـﺎن و ﻓﺮﯾﺎدرﺳـﯽ ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد و ﺣﺎﮐﻤﺎن را از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑـﺪ دور ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﺗﺎ وﻗﺖ‬
‫وﻓﺎت ﮐﻪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و او را در ﺣﻮاﻟﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺒﺮه دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺴﻨﯽ‬
‫ﺳﯿﺪي ﺷﺮﯾﻒ ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺸﻔﻖ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و ﻣﺘﻮاﺿﻊ و ﺑﺨﺸﻨﺪه ﮐﻪ ﺗﺮك ﻣﻔﺎﺧﺮت ﻧﺴﺐ و ﻣﺎل ﮐﺮده ﺑﻮد و دﺳﺖ ارادت‬
‫ﺑﺸـﯿﺦ ﮐﺎﻣﻞ اﻣﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ داده ﺑﻮد و ﻣﻼزﻣﺖ او ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮد و ﻣـﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ در ﺻـﺤﺒﺖ او ﻣﯽﺑﻮد ﺗﺎ در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد‪ .‬زاوﯾﻪ‬
‫راﺳﺖ ﮐﺮد در ﺷـﯿﺮاز ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﻮر و دروازه ﺳﻠﻢ و ﻣﻨﺰوي ﺷﺪ از ﺧﻠﻖ و در آن زاوﯾﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺎﻟﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺨﻼﯾﻖ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﯿﮑﺮد و ﻃﺮﯾﻘﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد ﺗﺎ روزي ﮐﻪ وﻓﺎت ﮐﺮد در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و او را در زاوﯾﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و در آن زاوﯾﻪ ﺳﺎدات ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن اﺋﻤﻪ و ﭘﯿﺮان ﻣﺸﺎﯾـﺦ اﺳﺖ و او را ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻧﺰد ﺧﺎص و ﻋﺎم اﺳﺖ و ﻣﺴـﺠﺪي ﺑﻨﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ در ﺟﻨﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻠﻨﺪ و ﻓﺮاخ و‬
‫ﻋﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﺑﻠﻨﺪ ﻫﻤﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻗﺪر ﻋﻠﯿﻪ او را رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺷﻨﯿﺪم از ﺳﯿﺪي ﻋﺰﯾﺰ ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﺻﺒﺎح ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﮕﺰارد اﺗﻔﺎﻗﺎ در روزي ﮐﻪ وﺣﻞ ﺑﻮد ﺑﺮ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻗﺪم ﻧﻬﺎد در ﺳﺤﺮي‬
‫و ﻣﯿﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه از ﻗﺒﺮي آوازي ﺷـﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ ﮔﻔﺖ ﭘﺎي ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯽﻧﻬﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻘﻌﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن‬
‫آن ﺑﺸـﻨﯿﺪ روزﻫﺎي ﺑﺎران در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺰوي ﻣﯽﺑﻮد و از ﺗﺮدد ﺑﺎز ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺎد و ﺑﺘﺪرﯾـﺞ در ﺧﻠﻮت رﻓﺖ و اﻋﺮاض از ﻏﯿﺮ ﺧﺪاي ﮐﺮد و در‬
‫ﻫﺮﭼﻨـﺪ روز زﯾـﺎرت ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﻣﯽﮔـﺬارد و دﯾﮕﺮ از ﺳـﺮ اوﻗـﺎت و اوراد و ﺧﻠﻮت و ذﮐﺮ و اﻧﺲ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺗـﺎ وﻗﺖ وﻓـﺎﺗﺶ رﺳـﯿﺪ در ﺳﺎل‬
‫ﺷﺸﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت و ﻣﻘﺒﺮه او در ﺟﻨﺐ ﻣﺴﺠﺪي اﺳﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ در آن ﻣﯿﮕﺰارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻨﻘﯽ‬
‫از ﻣﺤﻔﻪﮐﺸﺎن ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي ﺑﻮد در راه ﺣﺠﺎز و ﻣﻼزﻣﺖ ﺷﯿﺦ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮد و ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ در ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﺑﺴﺮ ﺑﺮد ﺗﺎ او‬
‫را اﺟﺎزت و ﻣﻘﺮاض داد و از ﺧﻠﻖ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ارﺷﺎد ﻣﺮﯾﺪان ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯿﮑﺮد و وﻗﺖ او زاﺋﺪ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺷـﻬﺮت و ﻗﺒﻮل ﺧﻠﻖ و اﯾﻦ زﻣﺎن‬
‫ﻗﺒﺮ او در ﻟﺐ ﮔﻮي ﭘﯿﺶ دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪان ﺷـﻬﺮت ﻧﺪارد‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد ﻣﻘﺮاض و ﮐﺘﺎب اﺟﺎزت در ﻣﯿﺎن‬
‫ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪ او ﺑﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺷﺒﯽ از ﺷﺒﻬﺎي زﻣﺴﺘﺎن ﻓﺎﻗﺘﯽ ﺳﺨﺖ داﺷﺖ و ﺧﻮد و زن ﻫﺮ دو روزه‬
‫ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺷﺐ ﺑﺂب اﻓﻄﺎر ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﯽ ﺑﺮ اﺣﻮال اﯾﺸﺎن واﻗﻒ ﺷﺪ و ﻗﺪري ذرت ﺟﻬﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﺮد‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و دﯾﮕﯽ ﺑﻨﻬﺎد و‬
‫آن ذرت در دﯾﮓ ﮐﺮد و ﭘﺎره ﺑﻮرﯾﺎ داﺷﺖ در زﯾﺮ دﯾﮓ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﻗﻌﺮ دﯾﮓ ﺑﯿﻔﺘﺎد و ﻫﻤﻪ ﺑﺮﯾﺨﺖ و آﺗﺶ واﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬ﺷﯿﺦ‬
‫در اﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮي ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺮﻗﺺ آﻣـﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺖ اﻟﺤﻤـﺪ ﷲ ﮐﻪ ﻣﺮا دوﺳﺖ ﻣﯿﺪاري و اﮔﺮﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮدي ﻣﺮا ﺑﮕﺮﯾﻪ‬
‫ﻧﻤﯽاﻧﺪاﺧﺘﯽ! زن ﺷـﯿﺦ ﭼﻮن آن ﺑﺪﯾﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺷﯿﺦ ﻣﯿﺰد ﮐﻪ ﺗﺮا ﭼﻪ وﺟﺪ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﻗﺺ ﻣﯿﮑﻨﯽ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﮐﻔﺸﯽ ﻣﺮا ﮐﻔﺸﯽ روزي ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و ﻣﺮﻗﺪ او در ﺟﻨﺐ دﯾﻮاري اﺳﺖ از ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻨﺎزه ﻗﺪﯾﻢ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي ﺑﻮد و ﻣﻨﺰوي ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد از ﭼﺸﻢ ﺧﻠﻖ ﻣـﺪت ﺷـﺼﺖ ﺳﺎل و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺎﻣـﺪ ﻣﮕﺮ از ﺑﻬﺮ ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﮐﺎري‬
‫ﭼﻨـﺪ ﺿـﺮوري ﮐﻪ ﭼﺎره ﻧـﺪاﺷﺘﯽ و ﺳـﺒﺐ ﺧﻠﻮت و اﻧﺰواي او آن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑـﺪو ﺣﺎل روزي از ﺑﻬﺮ ﺷـﻔﺎﻋﺘﯽ ﺑـﺪر ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎم‬
‫رﻓﺖ ﭼﻮن ﺑﺎزﻣﯿﮕﺸﺖ ﺑﺪر ﺧﺎﻧﻪ ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي رﺳﯿﺪ و در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﺧﻮﯾﺸﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺷﯿﺦ او را دﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﯾﺎ‬
‫اﺑـﺎ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻮي اﻫـﻞ دﻧﯿﺎ از ﺗﻮ ﻣﯿﺎﯾـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ رﻓﺘﻢ از ﺑﻬﺮ ﺷـﻔﺎﻋﺘﯽ ﺑـﺪر ﺧﺎﻧﻪ ﻓﻼن ﺣﺎﮐﻢ و ﺑﺎﻧﮓ زدم از در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ اي ﻓﻼن ﮐﺎر‬
‫ﻓﻼن راﺳﺖ ﮐﻦ و از ﺳﺮ ﺟﺮم او ﺑﮕﺬر‪.‬‬
‫ﺷﯿـﺦ ﻓﺮﻣﻮد از اﯾﻦ ﺑﺎزاﯾﺴﺖ و دﯾﮕﺮ ﺑـﺪر ﺧﺎﻧﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﺮو و در ﺑﺮوي اﯾﺸﺎن ﻣﮕﺸﺎي و ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻣﯿﻞ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ آﺗﺶ ﻣﺲ ﺗﻮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫آن ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣـﻮد ﻣﯿﺨـﻮاﻫﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻮي از ﺗﻮ زاﺋـﻞ ﮐﻨﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﮔﻔﺖ در اﯾﻦ ﺧﻠﻮت دراي و ﺳﻪ روز ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺷﻮ ﺑﺘـﺪارك اﺣﻮال‬
‫ﺧﻮد ﺗﺎ ﺑﻮي اﻫﻞ دﻧﯿﺎ از ﺗﻮ ﺑﺮود و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﮕﻔﺘﺎر ﺷـﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺳﻪ روز در آن ﺧﻠﻮت ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺷﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﯿﺮون‬
‫آﻣـﺪ و ﺑﺰاوﯾﻪ ﺧﻮد ﺑـﺎزﮔﺸﺖ و از ﻣﺮدم ﻣﻨﺰوي ﺷـﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﺧﺮاﺳﺎن و ﻋﺮاق ﮐﺮده ﺑﻮد ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﺣﺎل و ﻗﺮآن و ﺣـﺪﯾﺚ‬
‫ﺧﻮاﻧـﺪه و ﻏﻮث اﻟﻬﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻗﺮآن ﻣﯿﮑﺮد و از دﻧﯿﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺻـﺪ ﻣﺼـﺤﻒ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻨﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻏﯿﺮ از اﺟﺰاء ﻗﺮآن و ﺣـﺪﯾﺚ و‬
‫ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﻓﻘﻪ و ادﺑﯿﺎت‪ .‬و ﺻـﺤﺒﺖ ﺧﻀـﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم در ﻣﯿﯿﺎﻓﺖ و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ وﻓﺎت او آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدي درآﻣﺪ ﺑﺮ وي و ﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﺮدي در آﻧﺠـﺎ ﻫﺴـﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻧﻔﺲ ﻣﻦ ﻫﻤﭽـﻮن ﻧﻔﺲ ﻋﯿﺴـﯽ اﺳﺖ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﮐﻪ ﻣﺮده زﻧـﺪه ﻣﯿﮑﻨﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﺑﺨﺸﻢ رﻓﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ ﯾـﺎ رب ﻣﺮا ﻋﻤﺮي دادي ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑﺸـﻨﻮم اﻟﻬﯽ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﻤﯿﺨﻮاﻫﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن او را درد ﺷـﮑﻢ‬
‫ﺑﮕﺮﻓﺖ و وﻓﺎت ﮐﺮد در ﻣﺎه ﻣﺤﺮم در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺷﺸﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﻘﯿﻪ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ در ﺷﯿﺮاز ﻣﺪت ﭼﻬﻞ‬
‫ﺳﺎل و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯿﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ او ﮐﻨﺪ و ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﮑﺮد و در ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﺮاب ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﺒﺮد و ﮐﺴﯽ ﻣﺰاﺣﻢ وي ﻧﻤﯿﺸﺪ‬
‫و ﻣﻌﺎش او از دﮐﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﻒ آن ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻮد و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﺧﻮد ﺑﺪﮐﺎن ﻣﯿﺮﻓﺖ و آرد ﺑﺮﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﻮد‬
‫ﻣﯿﻨﻬـﺎد ﺑﺠﻬﺖ ﺿـﺮورت و ﺑﺠﺎي ﺧﻮد ﺑﺎزﻣﯿﺎﻣـﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﺎﻣﻮر دﻧﯿﺎ ﻧﮕﺸﺖ و ﻃﻠﺒﻪ و اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﺮ وي ﺗﺮدد ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﮐﺘﺐ از‬
‫وي ﻃﻠﺐ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻣﯿﺪاد و ﺷـﺮم ﻣﯿﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزﻃﻠﺒﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎزﻣﯿﺎوردﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ذوق و ﺧﻠﻮت ﺑﻮد و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻤﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮ وي درآﻣﺪي و او ﺧﺴﺒﯿﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮﻧﻤﯿﺨﺎﺳﺖ از ﺑﻬﺮ وي‪ .‬و او ﺳـﻼم ﻣﯿﮑﺮد و ﺟﻮاب ﺳﻼم‬
‫ﻣﯿـﺪاد و ﮔـﺎه ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑﻮﺳﻪ ﺑﺮ ﭘـﺎي او ﻣﯿـﺪاد و او ﻣﯿﮕﻔﺖ دردﺳـﺮ ﻣﺎ ﻣـﺪه و ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﻣﯿـﺪاد و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﷲ ﮐﻪ از دﺳـﺖ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﺧﻼص ﮐﻦ و ﺻـﺪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺑﺰﯾﺴﺖ و ﺑﻌـﺪ از آن روزي ﮔﻔﺖ اﻟﻬﯽ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﮔﺸﺖ و ﻣﺸـﺘﺎق دﯾﺪار ﺗﻮام‬
‫زود ﻣﺮا ﺑﺪﯾﺪار ﺧﻮد رﺳﺎن ﭘﺲ ﭘﺎي ﻣﺒﺎرك دراز ﮐﺮد و ﺟﺎن ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮد در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را در ﺣﻈﯿﺮه ﺷـﯿﺦ‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳﮑﻨﺪري‬
‫اﻣﺎﻣﯽ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﻣﻔﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻧﯽ ﺑﺰرگ داﺷﺖ در ﺗﺼﻮف و ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪196‬‬
‫ﻓﻘﻪ و ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﻏﯿﺮ آن از ﻗﺴﻢ ﻋﻠﻮم‪ .‬و آن از آن ﮐﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﯿﺎن اﻫﻞ ﺷﯿﺮاز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﺧﺖ و در ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم اﺳﺘﺎد ﺑﻮد و‬
‫ﻫﺮ روز ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﻣﯿﮑﺮد و ﺑـﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ اﻻ ﺑﺂﻧﭽﻪ ﭼﺎره ﻧﺒﻮدي و ﺑﻐﺎﯾﺖ ﻣﺴﺘﺤﻀـﺮ ﺑﻮد ﺑﻬﺮ ﺟﺰوي و ﮐﺘﺎﺑﯽ و ورﻗﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﺧـﺎﻧﻪ داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ را ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ و ﺷـﺮح ﺧﻼـﺻﻪ در ﻓﻘﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ از آن ﻏﺰاﻟﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺰدوراﻧﺮا از‬
‫ﺳﻮره ﯾﺎ ﺣﺰﺑﯽ زﯾﺎده ﻧﻤﯿﮕـﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ روزي ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ از اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺳـﺰاوار آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺑﮑﻨﺪ و‬
‫اﻣﺎﻧﺖ ﺳﯿﺪ ﺧﻮد ﺿﺎﯾﻊ ﻧﮑﻨﺪ و ﻋﻤﺮ ﻣﺎ اﻣﺎﻧﺘﯽ اﺳﺖ از ﺧﺪا‪ .‬ﭘﺲ واﺟﺒﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺿﺎﯾﻊ ﻧﮑﻨﯿﻢ و ﻣﺸﻐﻮل ﻧﺸﻮﯾﻢ ﺑﭽﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﮑﺎر‬
‫ﻧﯿﺎﯾـﺪ و ﭼﻮن ﻣﺰدوري ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﺷـﯿﺦ از ﻋﻘﺐ آن ﯾﺎ ﭘﯿﺶ از آن ﺳﻮره ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ روزي ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎ در ﻧﺰد وي‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﻓﻼن ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﻼن ﭼﯿﺰ ﺑﻮد ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اي ﺧﺪاوﻧﺪان ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ ﻣﻦ زﯾﺎرت ﺷـﻤﺎ ﺑﻬﺮ آن ﻣﯿﮑﻨﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ از ﭼﻬـﺎر ﭼﯿﺰ اﻋﺮاض ﮐﻨﯿـﺪ اول ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﻠﻮك دوم اﺣﮑـﺎم ﻧﺠﻮم ﺳﻮم ﻋﻠﻢ ﮐﯿﻤﯿـﺎ ﭼﻬﺎرم ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﯿﺦ ﻣﺴـﺘﺠﺎب‬
‫اﻟـﺪﻋﻮه ﺑﻮد ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ ﻫﺮ دﻋﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﮑﺮدي ﻗﺒﻮل ﺷـﺪي و ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻦﻗـﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ اﻟﺘﻤﺎس دﻋﺎ و ﻫﻤﺖ از ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن و‬
‫ﺿﻌﯿﻔﺎن ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ زﻣﺎن وﻓﺎت ﮐﻪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﻣﻘﺒﺮه وي در ﺣﻈﯿﺮه ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ داود‬
‫از اﺻـﺤﺎب ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدي راﺳﺖ و ﻣﺤﻘﻖ و ﺣﮑﯿﻢ و داﻧﻨـﺪه و ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺣﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ و ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و‬
‫ﻣﺪت ﺳـﯽ ﺳﺎل در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺰوي ﺷﺪ و ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي اداي ﺟﻤﻌﻪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺖ و ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ اﻻ ﺑﺮاﺳﺘﯽ و درﺳﺘﯽ و از‬
‫وي ﻧﻤﯽﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺼﻮاب‪ .‬و آوازي ﺧﻮش داﺷﺖ ﭼﻨـﺎﻧﮑﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺮاﺋﺖ وي ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪ ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯿﮕﺸﺖ و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل زن ﻧﮑﺮد‬
‫ﭘﺲ در ﺧﻮاب دﯾـﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺳـﻨﺘﻬﺎ ﺑﺠـﺎ آوردي ﻣﮕﺮ ﻧﮑـﺎح و در ﺧﻮاب ﺳﻮﮔﻨـﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻧﮑﺎح ﮐﻨـﺪ ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﮔﺸﺖ در وﻗﺖ‬
‫ﭘﯿﺮزﻧﯽ ﺑﺨﻮاﺳﺖ و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪاد ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﺮﮐﺎن ﻧﺎم در ﺷﯿﺮاز آﻣﺪ در زﻣﺎن اﺑﻦ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه او را ﺗﻌﺬﯾﺐ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ وﻓﺎت ﮐﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در وﻗﺖ ﻣﺮگ اﯾﻦ ﻣﺼﺮاع ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺸـﻘﺖ ﻧﻪ ﮔﺮان ﺧﺮﯾـﺪم اي دوﺳﺖ ﺑﺠـﺎن وﻓـﺎت او در ﻣـﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﭘﯿﺶ روي ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ‬
‫اﻟﺤﺴﻦ او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﺗﻨﮑﮑﯽ‬
‫از ﻋﺎرﻓـﺎن ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮﯾـﺪ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟـﺪﯾﻦ و ﻣﻼـزم ﺧﻮﯾﺸﺎن او و دﮐﺎﻧﯽ داﺷﺖ و در آن زاوﯾﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺒﺎدت اﺷـﺘﻐﺎل داﺷﺖ و‬
‫ﻣﺰدوران ﮐﺎرﻫﺎي دﮐﺎن را ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨﺪ از ﻧﺎنﭘﺰي و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ و ﻏﯿﺮ آن و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮي ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و ﻧﺎن اﻧﺪك و او ﻣﯿﺮﻓﺖ‬
‫و ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﺎن ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪ و ﺑﺒﺮﮐﺖ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺮﮐﺖ در ﻧﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﺪ ﭼﻨﺪاﻧﮏ ﺧﺮﯾﺪاران‬
‫را ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد و زﯾﺎده ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ در ﺳـﺮ ﺗﺮﺑﺖ او ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺘﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﺼﺤﻒ‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ او را اﺳـﺘﻐﺮاﻗﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﯾﺎران اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﻮش ﺑﺎز آﻣـﺪ و ﺧﺘﻤﯽ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در زاوﯾﻪ از ﺷـﯿﺦ ﺳﺆال‬
‫ﮐﺮدﻧـﺪ از آﻧﺤـﺎل ﻓﺮﻣـﻮد ﻋـﺎدت اﯾﻦ ﻃـﺎﯾﻔﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ در ﻣﺠﻠﺲ اﯾﺸـﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﻮد اﻟﺒﺘﻪ از ﻓﯿﺾ ﻋﻈﯿﻢ ﺣـﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻧﺼـﯿﺒﯽ‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺼﺤﻒ ﺑﮕﺸﺎدم ﻣﺮا ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﮑﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺮدان ﺧﺪا ﮐﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﻗﺮآن ﺑﻬﺮ ﺣﺮﻓﯽ از ﮐﻼم اﷲ ﺻـﺪ و ﺷـﺼﺖ ﻫﺰار ﻣﻌﻨﯽ او را ﻣﻨﮑﺸﻒ ﺷﻮد از ﻟﻄﺎﯾﻒ اﺳـﺮار‪ .‬و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا اﯾﻦ ﮐﺸﻒ ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﺪ‬
‫ﺟﻬﺖ اﯾﻦ ﻣﺮا ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮد و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺂﺳﻤﺎن ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎرهﻫﺎ ﺑﯿﮏ ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻨﺤﺎل از ﺑﺮﮐﺖ ﯾﺎر ﻣﺎﺳﺖ ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ‪.‬‬
‫وﻓﺎت ﮐﺮد در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را در ﻣﻘﺒﺮه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺴﺎﺋﯽ‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن اﻫﻞ دﻧﯿﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﺟﺬﺑﻪ رﺳﯿﺪ از ﺟﺬﺑﺎت رﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺲ ﺗﺮك ﻣﻼزﻣﺖ اﻫﻞ دﻧﯿﺎ ﮐﺮد و ﻣﻼزم ﺳـﻠﻮك دﯾﻦ و رﯾﺎﺿﺖ و ﯾﻘﯿﻦ ﺷـﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﯿﺎﻓﺖ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و‬
‫ﺧـﺪﻣﺖ ﺻـﺎدر و وارد ﻣﯿﮑﺮد و ﺣﻔـﺎظ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﺻـﻠﺤﺎ ذﮐﺮ و ﻧﻤـﺎز و ﻗﺮاﺋﺖ در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂوردﻧـﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻓﺎﺗﺶ‬
‫رﺳـﯿﺪ در ﺳـﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﻬـﻞ و ﭼﻬـﺎرم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﻮد ﺑﻌـﺪ از آن ﭘﺴـﺮ ﻋﺎرف وي در ﺟﻨﺐ او دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﯾﻦ ﻣﺰار‪ -‬ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در ﺳﯿﺮﺗﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﻫﻔﺖ ﻣﺮد در راﻫﯽ ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺘﯽ دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻫﺮ ﯾﮑﯽ ﮐﺎري از ﺑﻬﺮ اﯾﻦ ﻣﯿﺖ ﺑﮕﺬارﯾﻢ و او را دﻓﻦ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ ﭘﺲ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻮد ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻔﻦ وي ﺑﺮ ﻣﻦ و دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد ﮔﻮر‬
‫ﮐﻨـﺪن او ﺑﺮ ﻣﻦ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺮي ﺑﻮد ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻏﺴﻞ او ﺑﺮ ﻣﻦ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ ﺑﻮد ﻓﺮﻣﻮد ﺻـﻼزدن و‬
‫اﺧﺒـﺎر ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺮدن ﺑﺮ ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑـﺎﻏﻨﻮي ﺑﻮد ﻓﺮﻣﻮد او را ﺑﺮداﺷـﺘﻦ و در ﻗﺒﺮ ﻧﻬﺎدن ﺑﺮ ﻣﻦ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻓﻘﯿﻪ ارﺷـﺪ‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺮﯾﺰي ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻧﻤﺎز ﮐﺮدن ﺑﺮ وي و ﺗﻠﻘﯿﻦ دادن ﺑﺮ ﻣﻦ‪ .‬ﻫﻔﺘﻢ از اﯾﺸﺎن ﺷـﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻫﯿﭻ ﻧﮕﻔﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﻫﺮﯾﮏ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺠﺎي آوردﻧﺪ و آن ﻣﯿﺖ ﻏﺮﯾﺐ ﺑﺨﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺎرغ ﺷﺪﻧﺪ ﺷـﯿﺦ‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﮐﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺮﻗﻪ از او داﺷﺘﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ ﺑﻤﺎ ﺣﻮاﻟﻪ ﺷﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﺘﯽ‬
‫ﮐﺸﻒ ﮔﺸـﺘﻪ و ﺑﺪاﻧﯿـﺪ اي ﻓﻘﯿﻪ ارﺷـﺪ اﻣـﺎﻣﺖ و ﺧﻄـﺎﺑﺖ ﺧﻠﻖ ﺑﺘﻮ ﺣﻮاﻟﻪ ﺷـﺪ ﺑﺒﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎز و ﺗﻠﻘﯿﻦ اﯾﻦ ﺑﻨـﺪه ﮐﻪ دادي‪ .‬اي روزﺑﻬﺎن ﺗﺮا‬
‫آوازه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻓﺎق ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﺒﺐ ﺻﻼ ﮐﻪ ﺑﺮ وي زدي ‪ .‬اي ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮا ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺎك ﺧﺪاي ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﺸﺎن را ﻣﺘﺒﺮك‬
‫دارﻧﺪ ‪ .‬اي ﻣﻈﻔﺮ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺗﻮ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﻮ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ .‬اي اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻣﻘﺒﺮه ﺗﻮ ﺟﺎي ﺻﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ اي ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺗﻮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮدي و رﻏﺒﺖ ﻧﻨﻤﻮدي‪ .‬ﺑﺰﯾـﺎرت ﺗﻮ ﻧﯿﺰ رﻏﺒﺖ ﮐﻢ ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ ﻧﺎدر دﺳﺖ دﻫـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﻫﻤﻪ را آن ﺻﻔﺎت رﺳﯿﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﻮع ﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﺷﺎرت ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺸﺎﻫﺪ ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﺑﻮﯾﯽ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ اﻣﺴﯿﺖ ﮐﺮدﯾﺎ و اﺻﺒﺤﺖ ﻋﺮﺑﯿﺎ ﮔﻔﺖ و‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﭼﻨﺪ ﮐﺲ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ :‬و ﻗﺼﺪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺮدي در‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ درآﻣﺪ و ﻃﻠﺒﻪ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از آن ﺳﺆال‬
‫ﮐﺮد اﯾﺸﺎن ﺑﻠﻔﻆ و ﻟﻬﺠﻪ او ﺑﺨﻨﺪﯾﺪﻧـﺪ و ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ اﺳـﺘﻬﺰا ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺎﻣﻮزي ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺧﺪاي‬
‫روزي ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﯾﮑﯽ از آن ﻃﻠﺒﻪ ﮔﻔﺖ روي ﺑﺂﺳﻤﺎن ﮐﻦ و آنﻗﺪر ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﺑﮕﻮي ﮐﺰﺑﺮة ﻋﺼﻔﺮه ﮐﻪ درﻫﺎي ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﺗﻮ‬
‫ﮔﺸﺎده ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ ﮐﺮد ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺖ و ﺑﻨـﺪي ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺴﺖ و ﺳـﺮي دﯾﮕﺮ ﺑﺴـﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺖ و ﺑﺼـﺪق و‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﻧﯿﺖ ﺗـﺎ ﺑﺮوز آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﮕﻔﺖ‪ .‬ﺑﺠـﺪي ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﻋﺰﯾﻤﺘﯽ ﺑﺎ اﻫﺘﻤﺎم‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺖ ﺳـﺤﺮ ﺷـﺪ ﺳـﻌﺎدﺗﺶ ﺑﺪﻣﯿـﺪ و ﺣﻖ‬
‫ﺳﺒﺤـﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﻟﯽ درﻫـﺎي ﻋﻠﻮم ﺑﺮ دل او ﺑﮕﺸـﺎد‪ .‬و ﺳـﯿﻨﻪ او را ﻣﻨﺸـﺮح ﮔﺮداﻧﯿـﺪ ﺑـﺎﻧﻮار ﻗـﺪس ﺧﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﮐﺮد ﻧـﺎدان ﮐﻪ داﻧﺎﯾـﺎن‬
‫ﺑﺤﻘـﺎرت در وي ﻣﯿﺪﯾﺪﻧـﺪ از ﭘﺮﺗﻮ ﺻـﺪق و اﻋﺘﻘـﺎد اﻧﻮار اﻟﻬﯽ ﺑﺮ وي ﺗـﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﯽ داﻧﺎ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ ﻣﯿـﺪاﻧﺴﺖ و ﻫﺮ‬
‫ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧـﺪ ﺟﻮاب ﻣﯿﺪاد و ﻣﯿﮕﻔﺖ اﻣﺴـﯿﺖ ﮐﺮدﯾﺎ و اﺻـﺒﺤﺖ ﻋﺮﺑﯿﺎ و ﻗﺼﻪ او ﻧﺸﺎﻧﻪ روﺷـﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ از ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ‪ .‬ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﻀـﻞ اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﯿﺪﻫـﺪ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺳـﯿﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و ﭼﻬﺎرم از‬
‫ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﻣﻘﺒﺮه او در ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮﭘﻠﮏ اﺳﺖ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﺸﯿﺦ ﺑﺎﺑﻮﯾﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﺸﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫ﺳﯿﺪه ام ﮐﻠﺜﻮم‬
‫دﺧﺘﺮ ﺳﯿﺪ اﺳﺤﻖ ﮐﻮﮐﺒﯽ اﺳﺖ و او ﭘﺴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﻤﺮﺗﻀﯽ اﺳﺖ اﺳﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭘﺲ از‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﻢ و ﻋﻢزادﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﻗﺼﺪ وي ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ در ﺷﯿﺮاز اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد و ﺑﻌﺒﺎدت ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از‬
‫اﻋـﺪاي وي ﮐﻪ در دﻣﺸﻖ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺮ ﺣـﺎل وي ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧـﺪ و ﻗﺼـﺪ او ﮐﺮده ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪﻧـﺪ و ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ او را ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ ﺑﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ و در‬
‫ﺗﻔﺤﺺ او ﺑﻮدﻧـﺪ ﭘﺲ ﺑﮕﺮﯾﺨﺖ از اﯾﺸـﺎن‪ .‬و در ﭼـﺎﻫﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺑﻮد ﺑﯿﻔﺘـﺎد و وﻓـﺎت ﮐﺮد و ﺑﺂﺑﺎء ﻃﯿﺒﯿﻦ و ﻃﺎﻫﺮﯾﻦ اﻋﻨﯽ اﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﻦ ﻋﻠﯿﻬﻢ ﺳﻼم اﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﭘﯿﻮﺳﺖ و آن ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻦ را ﺑﺠﺴﺪ ﭘﺎك ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮدوس ﺑﺮﯾﻦ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸﺪ‬
‫ﺑﺮ ﺗﺎرﯾـﺦ وﻓـﺎت آن ﺳـﯿﺪه ﻃﯿﺒﻪ و ﺑـﺪاﻧﮏ در ﻫﻤﺴـﺎﯾﻪ آن ﺣﻀـﺮت ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳـﯿﺪان و ﻣﺘﻘﯿـﺎن ﮐﻪ از ﺷـﻤﺎر ﺑﯿﺮون اﺳﺖ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺪﻣﺖ آﻧﺠﺎ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ آن ﺑﻘﻌﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﯽﺑﻮد ﺑﻤﺠﺎورت وي ﻋﻠﯿﻬﺎ ﺳﻼم اﷲ و رﺣﻤﺖ اﷲ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﮐﻨﯿﺖ وي اﺑﺎ ﺑﮑﺮ زاﻫﺪ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﺑﺪان ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎر از او دﯾﺪهاﻧـﺪ و ﻣﯿﺎن او و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺤﺚ ﺑﺴـﯿﺎر در ﺗﻘﻮي و ورع ﺑﻮده از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﭼﻮﺑﯽ از‬
‫درﺧﺖ اﻧﮕﻮر در راﻫﯽ ﺑﺪﯾـﺪ و ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺮا ﺑﻨﺸﺎﻧـﺪ و ﺑﺂب وﺿﻮ ﺑﺤـﺪي رﺳﺎﻧﯿـﺪ ﮐﻪ ﺑﺎرور ﺷﺪ ﭘﺲ ﺧﻮﺷﻪ از آن ﭘﯿﺶ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ آﻧﺮا ﻧﺨﻮرد و ﮔﻔﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺨﻮرم و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺦ آن درﺧﺖ از ﮐﺠﺎﺳﺖ و ﻗﻮت وي از ﺟﻮﻻﻫﮕﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮐﻪ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻣﯿﺸﺪ ﺳﺮخ ﻣﯿﮑﺮد ‪.‬‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ روزي ﻧﺰد ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﮔﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺘﺤﺎن وي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺮداري ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺎﻣﻪ از ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺪﯾﺪ ﮔﻔﺖ دﺳﺘﺎري اﺳﺖ‬
‫ﮐـﻪ ﺑﺮ ﻫـﻢ دوﺧﺘﻪام‪ .‬ﻗﺎﺿـﯽ از وي ﺗﻐﺎﻓـﻞ ﮐﺮد ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ‪ .‬ﭘﺲ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﺳـﺮداري ﺷـﯿﺦ دﯾﮕﺮﺑـﺎر دﺳـﺘﺎر از ﺳـﺮ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﻫﻤﺎن ﺳـﺨﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻗﺎﺿـﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮد و اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﯿﮑﺮد و ﺷﯿﺦ ﺳﺨﻦ ﺑﻬﻤﺎن ﻗﺎﻋﺪه ﺟﻮاب او ﻣﯿﮕﻔﺖ‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﻗﺎﺿـﯽ ﮐﻠﻤﺎت ﻋﺰﯾﺰ او ﺑﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻋﺬر وي ﺑﮕﺮﻓﺖ و از ﺳـﺨﻨﺎن ﻋﺎﻟﯿﻪ وي ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻮﻟﯽ‬
‫ﺷـﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ از ﻫﻤﻪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺼـﺪ ﻫﻤﻪ ﮐﺮد از ﻫﻤﻪ ﺑﺒﺮﯾـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ در زاوﯾﻪ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮد و ﭼﻮب ﺳـﻘﻒ‬
‫زاوﯾﻪ ﺑﺎرﯾﮏ و ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺸـﮑﺴﺖ از آن ﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﮐﺮﯾﺎﺳـﻬﺎ ﻣﯽﻧﻬﻨﺪ ﺑﺸـﯿﺐ آن ﭼﻮﺑﻬﺎي ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﻧﻬﺎد و‬
‫ﺑﺒﺮﮐﺖ دﺳﺖ او ﻣﯽاﯾﺴـﺘﺎد‪ .‬و ﭼﻮن وﻗﺖ وﻓﺎت رﺳـﯿﺪ وﺻـﯿﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻖ ﭘﯿﺶ از ﺟﻨﺎزه از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون روﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از وﻓﺎت‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﺮدﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧـﺪ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮاب ﺷـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاد ﺷـﯿﺦ ﭼﻪ ﺑﻮده و ﺑﻌﺪ از آن دﯾﮕﺮﺑﺎره‬
‫ﻋﻤﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ و ﺟﺎي ﺻﻠﺤﺎ و ﻋﻠﻤﺎ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺘﻼوت و ذﮐﺮ و ﻧﻤﺎز ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯿﮕﺸﺘﻨﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل‬
‫ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت و ﻣﺰار او ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪ زاﻫـﺪ و ﻋﺎﺑـﺪ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﺎنﺗﺮ از ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻮد و ﺻﺎﺣﺐ وﺟﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﺗﻮاﺟﺪ ﮐﺮدي ﭼﺸﻢ او ﮔﺮﯾﺎن ﮔﺸﺘﯽ و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدي دل او ﭘﺮ ﺷـﺪي از وﺟﺪ و ذوق‪ .‬دﯾﻠﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺪﯾﺪم ﻣﺜﻞ وي ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﮐﺮدي در ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬در زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ راﺿﯽ ﮔﺸﺖ از او و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮروز ﻫﺰار رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰارد و او را اوراد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ روز ﺑﮕﺰاردي ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺟﻨﺐ ﭘﺪر ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻗﻠﯿﺪي‬
‫از زاﻫـﺪان ﻋﺼـﺮ ﺧـﻮد ﺑـﻮد و ﻋﺎﺑـﺪ دﻫﺮ و از ﻋﻠـﻮم ﻇـﺎﻫﺮي ﻧﺼـﯿﺒﯽ واﻓﺮ و ﺣﻈﯽ ﻣﺘﮑـﺎﺛﺮ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻋﺰﻟﺖ و ﺧﻠﻮت ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮدي و‬
‫درﻫﺎي ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﺮ وي ﮔﺸﺎده ﺷـﺪ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼـﺪ و ﺷـﺼﺖ و ﭘﻨﺠﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺟﻨﺐ ﺑﻘﻌﻪ ﺷـﯿﺦ‬
‫اﺣﻤﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺳﺎوﺟﯽ‬
‫از ﯾـﺎران ﺑﺰرگ ﺷـﯿﺦ ﺣﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ ﺑـﻮد‪ .‬و ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻋـﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻋﺎﺑـﺪ‪ ،‬رﺑـﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻘـﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮاﺳﺖ و اﺷـﺎرت داﺷﺖ و‬
‫ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺸﻒ و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ و ﺗﻮاﺿﻊ و ذوق ﺑﻮد‪ .‬و ﻣـﺪت ﺳـﯽ ﺳـﺎل ﺧﻠﻖ را ﺑﻌﺒـﺎدت ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ ﺑﺂﺳـﺎﻧﯽ و ﻧﺮﻣﯽ و رﻓﻖ‪ .‬و ﺑﺎ‬
‫ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺣﺎل ﺧﻮد ﻇﺎﻫﺮ ﻧﮑﺮد‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﯿﺦ را وﻓﺎت ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫رﺳـﯿﺪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ زن ﻣﺮا ﻧﮑﺎح ﮐﻦ ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺪه او ﻣﻨﻘﻀﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت‪ ،‬زن ﺷﯿﺦ را در ﻧﮑﺎح درآورد و زﻧﯽ دﯾﮕﺮ داﺷﺖ‬
‫و از ﻋﻬـﺪه ﻫﺮ دو ﺑﺘﻨﮓ آﻣـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺷﺒﯽ ﺷـﯿﺦ را در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺮس از روزي ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬اﻟﺮزق‬
‫اﺷـﺪ ﻃﻠﺒﺎ ﻟﻠﻤﺮء ﻣﻦ اﺟﻠﻪ ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﻫﺎي رزق و ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺮ وي ﮔﺸﺎد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در‬
‫ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺳﯽ و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻋﻘﺐ ﻣﺸﻬﺪ ﺳﯿﺪه ام ﮐﻠﺜﻮم رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻮﺷﮑﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ زاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﺮاض ﻣﯿﮑﺮد از دﻧﯿﺎ و روي آورده ﺑﻮد ﺑﻌﺒﺎدت ﺣﻖ ﺳـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪ و از ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺼﺮ‬
‫و ﺷﺎم ﭼﻨﺪان ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺤﺮﯾﺮ ﻧﮕﻨﺠﺪ و ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﮐﻪ وﻓﺎﺗﺶ رﺳﯿﺪ و او را ﺑﺮ در ﺷﯿﺦ‬
‫اﺣﻤﺪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﺒﺐ دﻓﻦ او ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در آﻧﺠﺎ آن ﺑﻮد ﮐﻪ روزي ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎ وي ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﺎش و از ﻣﺎ‬
‫دور ﻣﺒﺎش ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺪﻓﻦ وي آﻧﺠﺎ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﯽﺑﯽ ﻋﺰﯾﺰه دﺧﺘﺮ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ‬
‫ﻣﻌﻠﻤﻪ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺮدي ﺑﯽﻃﻤﻊ و ﺑﺨﺸﺶ و ﺧﺎص از ﺑﻬﺮ ﺧﺪاي اﯾﺜﺎري داﺷﺖ و ﺻﺒﺮي و ﺗﺤﻤﻠﯽ در راه‬
‫ﺣﻖ ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﻬﺎ ﻧﻮر دﯾﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ از ﻗﺒﺮ او ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺎﯾﺪ و ﻗﺒﺮ او ﭘﯿﺶ روي ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﻣﻌﻠﻤﯽ ﻣﻬﺮﺑـﺎن ﺑﻮد ﺑﺮ ﺧﻼﯾﻖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺼـﺤﻒ ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ و ﻗﺮآن ﺑﺨﻠﻖ ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﯿـﺪ و ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ ﻫﺰار ﻣﺼـﺤﻒ ﺟﺎﻣﻊ و ﻏﯿﺮ ﺟﺎﻣﻊ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ و آن ﻣﺼﺤﻔﻬﺎ در دﺳﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨﺪ و‬
‫اﻣـﺎﻣﺖ ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﺣﺮﯾﺺ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺧﯿﺮ و ﺻـﻼح و ﻧﻤـﺎز و ذﮐﺮ و ﻣﺮدم ﺗﻌﻠﯿﻢ از وي ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣـﻦ از اﯾﺸـﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻗﺮآن در اول ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧـﺪهام ﻣﺘـﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭘﻨﺠـﺎه و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و ﻣـﺪﻓﻦ او‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﻨﻌﯿﻢ و او را ﺑﻨـﺎم ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺑﻮد و ﻋﻠﻤﺎء دﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق‬
‫دﯾـﺪه و ﺑﺼـﺤﺒﺖ اﺳـﺘﺎدان رﺳـﯿﺪه و در راه دﯾﻦ ﺧـﺪﻣﺖ اﯾﺸﺎن ﮐﺮده و ﺧﻠﻮﺗﻬﺎ داﺷﺖ و ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﻧﺎﻓﻊ دارد در ﺗﺼﻮف و ﻏﯿﺮ آن‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت اﻻﻟﻮاح ﻧﺎم ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و ﺧﻮارق ﻋﺎدات از او ﺑﺴـﯿﺎر دﯾﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺳﻮر دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺟﺰوي ﺧﻂ او ﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺗﺮﺟﻤﻪ آن اﯾﻦ اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ دارد ﺣﻖ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ دﯾﺪهاﻧﺪو ز ﺑﻼ و ﻓﺘﻨﻪ و رﻧﺞ و ﻣﺤﻦ ﺗﺮﺳﯿﺪهاﻧﺪ‬
‫ﭘﺲ ﻃﻼق دﻧﯿﯽ ﻏﺪار ﯾﮑﺴﺮ دادهاﻧﺪﺗﺎ ﺻﻼح و زﻫﺪ و ﺗﻘﻮي از ﻋﻤﻞ ﺑﮕﺰﯾﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺐ و ﯾﺎر ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ ﺑﻮد و ﻗﺪﻣﯽ در ﺗﺼﻮف داﺷﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﺑﺎﺷﺎرت ﻗﻮم و ﭼﻮن ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫آﻣﺪ ﺑﺎ او ﻣﯽﺑﻮد و در زاوﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ او در ﻣﯽآﻣﺪ و اﺳﺘﯿﻨﺎس ﺑﺼﺤﺒﺖ او ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﻣﺮﻗﺪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻬﺪاﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫از ﻣﺮدان ﺧـﺪاي ﺑﻮد و ﺻـﻼﺣﯿﺖ ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﻣﯿﮑﺮد و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﺷﻮر و‬
‫ﺷﻮق او در آن ﺣﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﻖ از او اﺳـﺘﻀﺎﺋﻪ ﻧﻮر ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ادب از آﺗﺶﺳﻮز وي ﻣﺸـﺘﺎق ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل‬
‫ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺟﻨﺐ ﭘﺪر او رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‬

‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ و ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺳـﺨﻦدان ﺑﻮد و ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﻧﻔﯿﺴﻪ ﻋﺰﯾﺰه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺮ وي ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﺠﯿﺒﻪ‬
‫ﻇـﺎﻫﺮ ﻣﯿﺸـﺪ‪ .‬از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﯿﺮ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﺳـﺤﻖ ﺑﻮي ﺣﻮاﻟﻪ ﺷـﺪ و ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﺮﺗﺒﺖ او زﯾﺎده ﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﺷـﯿﺦ‬
‫ﻣـﺪرﺳﻪ ﺧﺎﺗﻮﻧﯿﻪ ﮔﺸﺖ و ﻗﻀﺎت و اﺋﻤﻪ و ﺻﻮﻓﯿﺎن ﻗﺼﺪ دﯾﺪن وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻮي ﻣﯿﺠﺴـﺘﻨﺪ و از ﻋﻠﻢ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﻓﻦ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺨﺶ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ داﺷﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻔﺮي‬
‫ﺣـﺎﻓﻈﯽ ﻣﺘﻘﯽ و ﺧـﺎﺷﻊ و ﺻـﺎﺑﺮ ﺑﻮد در راه ﺧـﺪاي ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ارﺷﺎد ﻣﺮدم ﺑﻌﺒﺎدت ﺣﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻃﺮﯾﻘﻪ اﮐﺎﺑﺮ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد در زﻫﺪ و ﺻـﻼح‪ .‬و ﺑﻨﻮر اﯾﺸﺎن ﻓﺎﯾﺰ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺳﺎدات‪.‬‬
‫و ﭘﺴﺮ او ﺣﺎج ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫ﺻﻮﻓﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺠﺎور ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد ﺑﺸﺎم‪ .‬و ﺷﯿﺨﺎن ﺑﺰرگ آنﺟﺎﻧﺐ دﯾﺪ و ﻋﻠﻤﺎء دﯾﺮﯾﻨﻪ درﯾﺎﻓﺖ در‬
‫ﺷﺎم‪ .‬و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﭼﻨﺪ ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و او را ذوﻗﯽ و وﺟﺪي و ﺧﻮي ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺷﯿﺮاز و ﻣﺪﻓﻦ او در ﺟﻨﺐ ﭘﺪر‬
‫ﺧﻮد اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺮدار ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ دﯾﻠﻤﯽ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺰرگ و ﺣﺎل روﺷﻦ ﺑﻮد و ادب از ﭘﺪر ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﺤﺪ اﺳـﺘﻔﺎده رﺳﯿﺪ ادب از ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑـﺎﻏﻨﻮي ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻋﺠﻢ ﮐﺮد و او را دو ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮﯾـﺪان و ﻣﻌﺘﻘـﺪان داﺷﺖ ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ او ﻧـﺬر ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ و ﻫﻤﺖ‬
‫ﻣﯿﻄﻠﺒﯿﺪﻧـﺪ و اﺛﺮ آن زود ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﻣـﺎه ذي اﻟﺤﺠﻪ در ﺳـﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻫﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در رﺑﺎط‬
‫ﻣﻌﻤﻮره ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ راﻏﺮي‬
‫از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮد و او را ورد ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد از ﻧﻤﺎز و روزه و ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻬﻠﯿﻞ و ﺻﺪﻗﻪ دادن‪ .‬و ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ زاﻫﺪان ﺑﻮد ﺑﺘﺨﺼـﯿﺺ ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻮ‬
‫اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻓﺴﺎﺋﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و در ﺷﯿﺮاز ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﺴﺎﺧﺖ در ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺳﺎدات ﻃﻮﯾﻞ و ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎدر و وارد ﮐﺮدي و‬
‫ﺳﺎدات ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ ﭘﯿﺶ او و او را ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ داﺷﺘﻨﺪ از او درﯾﻎ ﻧﻤﯿﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺪﻓﻦ او ﺑﺮ در رﺑﺎط اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋـﺎرف و ﺻـﺎدق ﺑﻮد و راﺳﺖﮔﻮي‪ .‬ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﺴـﯿﺎر و اﯾﺜﺎر ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و ﻧﺰد ﺧﺎص و ﻋﺎم ﻣﻘﺒﻮل ﺑﻮد ﻣـﺪﻓﻦ او در ﻧﺰد ﭘـﺪر وي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫از دروﯾﺸـﺎن ﺻـﺎدق ﺑﻮد و در رﯾـﺎﺿﺖ ﻣﯽﺑﻮد و در راه ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﺑﻼﮐﺸـﯽ داﺷﺖ و ﺑﺎﻧﻮاع ﺑﻼﻫﺎ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬او را‬
‫دﯾﺪم و ﻧﻔﺴـﯽ ﻣﺆﺛﺮ داﺷﺖ و ﻫﻤﺘﯽ ﻋﺎﻟﯽ او را ﺑﻮد و ﺳـﯿﻤﺎي او ﺑﺮ درﺳﺘﯽ ﺣﺎل او ﮔﻮاه ﺑﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ از ﻫﺠﺮت و او‬
‫را در ﻧﺰد ﭘﺪر و ﺑﺮادر دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﺎدات ﺑﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎه و ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻨﺼﺐ و ﻣﺎل ﺑﺮ ﺧﻼﯾﻖ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻮد و رﺣﻢ و ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺴﯿﺎري‬
‫از اﻫﻞ ﻓﻀﻞ و ﺷﺮف ﺗﺸﺮﯾﻒ و ﺗﺰﯾﯿﻦ از وي ﻣﯿﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺎدت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه او آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺐ زﻧﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺑﻌﺒﺎدت ﺣﻖ ﺑﺂﺧﺮ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ‬
‫و ﭼﻮن روز ﻣﯿﺸـﺪ ﺑﮑـﺎرﮔﺰاري ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﯿـﺎم ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﮐـﺎر اﯾﺸﺎن ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ و در ﺟﻨﺎزهﻫﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸـﺪ و رﻧﺠﻮران را ﻣﯿﭙﺮﺳـﯿﺪ و‬
‫اﺳـﯿﺮان را ﺧﻼـص ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﺮض دﯾﮕﺮان را ﺑﺎزﻣﯿـﺪاد و ﺑﺨﻮﯾﺸـﺎن ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺎرﻫـﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﻬـﺎده ﺑﻮد و ﻣﺠﻤﻊ اﺧﻼق ﻧﺒﻮي و‬
‫اوﺻﺎف ﻣﺮﺗﻀﻮي ﺑﻮد و در ﻣﺤﻠﻪ ﮔﭻﭘﺰان ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ و ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد از ﺑﺮاي ﻓﺎﺿـﻼن و ﻋﺎﻟﻤﺎن‪ .‬و ﻋﻠﻤﺎ را از ﺑﺮاي آن ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫در آﻧﺠﺎ درس ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﮐﺘﺐ ﻧﻔﯿﺴﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ آن ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫وﻗﻒ ﮐﺮد و ﺿـﯿﺎﻋﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮره ﺑﻤـﺪرﺳﻪ داد از ﺟﻬﺖ ﻃﻠﺒﻪ و دروﯾﺸﺎن ﺻﺎدر و وارد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺠﻮار رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﭘﯿﻮﺳﺖ و او را در‬
‫ﮔﻨﺒﺪ ﭘﯿﺶ ﻣﺪرﺳﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺻﺎﺣﺐ دوﻟﺘﯽ ﺑﺰرگ و اﺻﯿﻞ و ﺷﺮﯾﻒ ﺑﻮد و ﺧﻮﺋﯽ ﺟﻤﯿﻞ و ﻋﻄﺎﺋﯽ ﺟﺰﯾﻞ داﺷﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ وﻗﺖ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ادب ﻣﯿﺪﯾﺪ و ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻤﺎ را‬
‫دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﻣﺸـﻔﻖ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ‪ .‬و ﻋﻠﻢ و ﻋﻤـﻞ ﺑـﺎﻫﻢ ﺟﻤﻊ داﺷﺖ و ﺣﮑﻤـﺎي رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و آﺛﺎر ﻣﺤﻤـﺪﯾﻪ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼـﻠﻮة و اﻟﺴـﻼم را زﻧﺪه ﻣﯿﮕﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﻘﺪم و ﮐﺮم ﺑﺮ دوﺳﺖ و دﺷـﻤﻦ ﺑﺨﯿﻞ ﻧﻤﯽﺑﻮد و اﻧﻌﺎم او‬
‫ﺑـﺪور و ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ و او را ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺑﺮ درس ﻗﺮآن ﻣﯽﺑﻮد و درس ﻗﺮآن ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻠﻮم دﯾﻦ ﻣﯿﮑﺮد و رﻋﺎﯾﺖ دﻟﻬﺎ‬
‫ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد و ﻧﻮرﺑﺨﺶ ﺳﺎدات ﺑﻮد اﮔﺮﭼﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐـﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀـﻼ ﺑﺘﺮﺑﯿﺖ وي ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﻗﻀﺎﯾﺎي ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻤﺸﻮرت او ﺑﻔﯿﺼﻞ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺗﺎ او‬
‫ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﻤﯿﺸـﺪ ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﻧﻤﯿﮕﺸﺖ و ﮐﻠﯿﺎت اﻣﻮر ﺑﻮي رﺟﻮع ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﻬﻤﺎت ﺟﻤﻬﻮر از ﻓﻀﻞ و ﻋﻘﻞ او ﻣﯿﺠﺴـﺘﻨﺪ و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ دﻓﻊ‬
‫ﺑﻼي دﺷـﻤﻨﺎن از اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﻤﻦ و ﺑﺮﮐﺖ وي و دﻋﺎي او ﻧﻤﻮد و ﺳـﺮﺑﻠﻨﺪي ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﺴـﺒﺐ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ و ﮐﻔﺎﯾﺖ او ﺑﻮد و ﺷﯿﻤﻪ و ﻋﺎدت‬
‫ﻣﺒﺎرك او آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﺮﺟﺎي ﮐﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﯿﺪﯾﺪ ﺑﺼﻠﺢ ﻣﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺎﻧﯿﺪ و ﻫﺮ ﻃﻌﻨﯽ و ﺧﻼﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ ﺑﺮأﻓﺖ و ﺣﻠﻢ ﻣﯿﮕﺬراﻧﯿﺪ و ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸـﺮف ﻣﯿﺸﺪم ﺑﺪﺳﺖﺑﻮس و ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ و ﻣﺸﺘﺎق ﻣﯿﮕﺸﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﯿﻞ ﻓﻀﯿﻠﺘﻬﺎي وي و ﺟﻤﻌﻪﻫﺎ ﺑﺎ وي ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردم و در ﻣﺠﺎﻟﺲ از‬
‫ﺑﻬﺮ وي ﺧﻄﺒﻪﻫﺎ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و در ﻣﺠﺎﻟﺲ وﻋﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﻦ ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﺑﺮ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻼم ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد و اول ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﻣﻦ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﺪ در روزي ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ از ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ او ﺑﻮد و در آﻧﺮوز ﺷـﻌﺮي ﮐﻪ ﺟـﺪ او ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﺑﺘﻤﺜﯿـﻞ آوردم و ﻣﻌﻨﯽ آن‬
‫ﺷﻌﺮ ﻋﺮﺑﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫از ﺑﺪان ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻣﯿﮑﻦ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﯽﻧﺸﯿﻦدر ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ و ادب آﻣﻮز و ﻃﺎﻋﺖ ﻣﯿﮕﺰﯾﻦ‬
‫اﺳﺘﻮاري در ﮐﺮم ﻣﯿﺠﻮﺋﯽ از ﻓﻀﻞ ﺧﺪايآﻧﮑﻪ دارد ﻧﻌﻤﺖ و رﺣﻤﺖ ﺑﺮاي ﻋﺎﻟﻤﯿﻦ‬
‫و او را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﺷـﺮﯾﻔﻪ و اﺧﺘﯿﺎرﻫﺎي ﻟﻄﯿﻔﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻂ ﻓﺮزﻧﺪان وي ﻧﻮﺷﺘﻪ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب‬
‫و دﯾﮕﺮ ﺟﻮاﻣﻊ اﻟﻠﻄﺎﺋﻒ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻫﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﺪرﺳﻪ از دﺳﺖ راﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻧﺼﺮت اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫ﺳﯿـﺪي زاﻫـﺪ و ﻣﺠﺘﻬﺪي ﻋﺎﺑﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻠﻮت و اﻧﺰوا ﮐﺮد ﺑﺎ وﺟﻮد ﺛﺮوت و ﻧﻌﻤﺖ ﮐﻪ داﺷﺖ در ﻫﺮ ﺷـﺒﺎﻧﺮوزي ﻫﺰار ﻧﻤﺎز ﺳـﻨﺖ‬
‫ﻣﯿﮕﺰارد و زﻧﯽ ﺻﺎﻟﺤﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯿﮑﺮد در آن ﻧﻤﺎزﻫﺎ و ﺑﺎﻫﻢ ﻣﯿﮕﺰاردﻧـﺪ و ﻣﺎﻟﻬﺎ در راه ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺼـﺤﺮا ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﻣﯿﻮه ﺑﺮ درﺧﺖ ﻧﺪﯾﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ روزي ﮐﺴـﯽ ﻣﯿﭙﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ درﺧﺖ ﺧﯿﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ﯾﺎ درﺧﺖ اﻧﺠﯿﺮ‪ .‬ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺟﺎي آﻧﺴﺖ ﮐﻪ درﺧﺖ ﺧﯿﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و درﺧﺖ اﻧﺠﯿﺮ ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫اي ﺳـﯿﺪ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﻮدي‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﺷـﻨﯿﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺗﻮاﺟـﺪ ﮐﺮد و ﻗﺪﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﻬﺎد و ﻓﺮﻣﻮد ﺳـﺒﺤﺎن ﻣﻦ ﯾﺮﻓﻊ‬
‫اﻟﺼﻐﯿﺮ و ﯾﻀﻊ اﻟﮑﺒﯿﺮ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﻐﯿﺚ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺳﯿـﺪي ﻋـﺎﻟﻢ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺧﻄﯽ از ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم داﺷﺖ و ادﺑﯿـﺎت ﻣﯿﻮرزﯾـﺪ و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و اﻫـﻞ ادب در ﻣﺠﻠﺲ او ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﻓﻦ‬
‫رﯾﺎﺿـﯿﺎت ﺑﻮﺟﻪ روﺷﻦ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﮐﺘﺎﺑﺘﯽ ﻧﯿﮏ ﺑﺨﻂ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯿﮑﺮد و او را ﮐﺮاﻣﺘﯽ ﺗﻤﺎم و اﻧﻌﺎﻣﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮد و ﻣﻘﺒﺮه او در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد‬
‫اﺳﺖ ﻧﺰد ﻣﺪرﺳﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻮﯾﻞ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺳﯿﺪي ﺑﺰرگ و ﻋﺎﺑﺪ و ﺑﺨﺸـﻨﺪه ﺑﻮد و ﻧﻮر رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﮔﻮﺋﯿﺎ از ﺟﺒﯿﻦ ﻣﺒﺎرك او ﻣﯽﺗﺎﺑﯿﺪ‪ .‬و دروﯾﺸﺎن را دوﺳﺖ‬
‫ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﺻـﺪﻗﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺨﻮﺷـﺪﻟﯽ ﻣﯿـﺪاد از ﻣﺎل ﺣﻼل ﺧﻮد‪ .‬و از ﺣﮑﺎم اﺣﺘﺮاز ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺷـﺘﻐﺎل او‬
‫ﺑﺪرس و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ ﻋﺰﯾﺰ در رﺿﺎي ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺻﺮف ﻣﯿﮑﺮد و او را رﻓﻌﺖ و ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻋﺰت و رﺗﺒﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﻣﺮﯾﺾ ﮔﺸﺖ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐﻪ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ در ﺧﻮاب دﯾـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﭼﻮن از ﺧﻮاب ﺑﯿـﺪار ﺷﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮض ﺑﻮي ﻧﺮﺳـﯿﺪه ﺑﻮد و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﺪرس ﻗﺮآن و ﻋﻠﻢ و ﮐﻼم ﺗﺤﺮﯾﺾ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺷـﻌﺮي ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫اي ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﻗﻮام و رﻓﻌﺖ و ﺟﺎهﮐﺴﺐ و ﺟﺪ و ﻃﻠﺐ ز ﺣﻖ ﻣﯿﺨﻮاه‬
‫وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﻣﻘﺒﺮه او در ﺧﺎﻧﻪ اوﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ وﺟﯿﻪ و ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻣﺤـﺪث ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ادﺑﯿـﺎت اﺳـﺘﺤﻀﺎر داﺷﺖ و او را ﻓﻀﺎﺋـﻞ و ﮐﻤﺎﻻـت ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و اوراد ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ از‬
‫ﺧﺘﻤـﺎت و ﺻـﻠﻮات و ﺗﺴﺒﯿـﺢ و دﻋـﻮات‪ .‬و در ﻣـﺪرﺳﻪ ﻧﺠﯿﺒﻪ وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و در ﺣﻠﻘﻪ درس او ﺑﺴـﯿﺎر از اﻫـﻞ ﻓﻀـﻞ‬
‫ﻣﯽﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﮐﺘـﺎب اﻟﺸـﻬﺎب از او اﺳـﺘﻤﺎع ﻧﻤﻮده و ﺑﯿﺘﯽ در ﮐﺘـﺎب ﺷـﻬﺎب ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﻮش ﺳـﺘﺎره اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ و ادب و ﮐﺮم از وي ﻣﯽﺗﺎﺑﻨـﺪ وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺑﻮد از ﻫﺠﺮت و او را در‬
‫ﻧﺰد ﭘـﺪر ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺳﺎدات ﻋﻈﺎم ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻀﺎﺋﻞ و ﮐﻤﺎﻻت اﯾﺸﺎن در‬
‫ﻣﯿﺎن اﻫﻞ ﺷـﺮف ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻫﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻓﻘﯿﺮ ﺣﻘﯿﺮ ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﺼـﺤﺒﺖ ﻋﺰﯾﺰ اﯾﺸﺎن ﻣﺸـﺮف ﮔﺸﺘﻪ و ﺧﻮاﺑﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد از ﯾﮑﯽ از‬
‫اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده در ﺳﺎﻋﺖ ﺧﺎص در روز ﺳﻪﺷـﻨﺒﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻨﺎﻫﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ را در آن ﻣﺪرﺳﻪ دﯾﺪم رﺣﻤﺖ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﺋﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺎن‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺰرگ ﺑﻮد و او را ﻣﻔﺘﯽ اﻟﺠﻦ و اﻻﻧﺲ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨـﺪ و ﭼﻬﻞﺑﺎر ﺣـﺞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧـﺪاي ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺻﺒﺮي در راه ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫داﺷﺖ و رﯾﺎﺿﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣـﺪي ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﻦ او را از ﺑﻬﺮ ﺧـﺪاي دوﺳﺖ ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ از ﺗﻮ ﺑﺎﻗﻮهﺗﺮ‬
‫ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ و در ﺧﻠﻮﺗﻬﺎي او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺳﺆال از وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ در ﻣﺴـﺌﻠﻪﻫﺎي ﻣﺸـﮑﻞ دﯾﻦ‪ .‬و ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺳـﻬﺮوردي‬
‫ﺑـﻮد و ﺧﺮﻗﻪ از وي ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد و ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻣﺘـﺪﯾﻦ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣـﺎل ﺣﮑـﺎم ﻓﺮاﻧﻤﯿﮕﺮﻓﺖ و ﻓﺮزﻧـﺪان را وﺻـﯿﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ در‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺮوﯾﺪ و اﻣﻮال اﯾﺸﺎن ﻓﺮاﻧﮕﯿﺮﯾﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﻗﻄﺮه از آب اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ ﻟﺒﻬﺎي او ﺑﺴﻮزد اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮد ‪ .‬و ﻣﻌﯿﺸﺖ او از زراﻋﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﺪران ﺑﻮي رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ او را آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫ﮐﻨـﺪ در ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن ﻋﻄﺎ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﮐﯿﺴﻪ ﭼﻨـﺪ زر ﺑﺒﺎم او اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ در ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ‪ .‬ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ آن ﮐﯿﺴﻪﻫﺎي زر ﺑﺪﯾﺪ ﮔﻔﺖ )ﻻ‬
‫ﺣﻮل و ﻻ ﻗﻮة اﻻ ﺑﺎﷲ( ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ دﺷـﻤﻨﯽ ﻗﺼـﺪ ﻣﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ زر ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻦ اﻧـﺪاﺧﺘﻪ ﭘﺲ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﺮا ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ آن زرﻫﺎ ﺑﺮاه‬
‫رﯾﺨﺘﻨـﺪ‪ .‬و ﺗﺎرﯾـﺦ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺷـﯿﺮاز ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻖ دﯾﻠﻤﯽ و ﻣﻘﺎرﯾﻀـﯽ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺼـﻨﯿﻒ دﯾﮕﺮ دارد و اﺷـﻌﺎر ﺑﻠﯿﻐﻪ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫ﺑﮕﻮرﺳﺘﺎن ﻫﻤﯽ ﮔﺮدم و ﻟﯿﮑﻦﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﮔﻮر ﻣﻦ ﮐﺪام اﺳﺖ‬
‫ﺑﻤﺎل و ﺟﺎه ﺧﻮد ﮔﺸﺘﻢ ﻫﻤﯽ ﺷﺎدز ﻋﻤﺮ ﮔﻤﺸﺪه ﻧﺎﻣﺪ دﻣﯽ ﯾﺎد‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ و ﭼﻬﺎرم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﺎدات ﻃﻮﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴـﺖ‬
‫ﺑﮕﭻﭘﺰان‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪ ﻓﺎﺿـﻞ ﻋـﺎﻟﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﻬﯽ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻮد در ورع‪ .‬و اﻣﻮر ﻃﻌـﺎم و ﺟـﺎﻣﻪ و ﮐﺎرﺳﺎزي وﺿﻮ ﺑﻬﯿـﭻﮐﺲ ﻧﻤﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺑﺼـﺤﺮا ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺖ و زراﻋﺖ ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﻮد ﻣﯿﺪروﯾـﺪ و او را ﺑﯿﻠﯽ ﺑﻮد ﭼﻨـﺎن ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎزﯾﺎران ﻫﺮﮐـﺪام ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺑﯿﻞ‬
‫ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ اي ﺷـﯿﺦ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﯿﻞ ﺑﻘﻮه رﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮﻣﯿﮕﯿﺮي ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﺟﺰﯾﻢ از ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ آن و او را ﻓﺮزﻧﺪان روزي‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ رﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎد و ﻫﺸﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻋﻘﺐ ﭘﺪر ﺧﻮد او‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻓﺎﺿـﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ او را دﯾـﺪم ﮐﻪ روﺋﯽ زﯾﺒﺎ و روﺷﻦ داﺷﺖ و ﺳـﺨﻨﯽ ﺧﻮش ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻣﺮدم را‬
‫ﭘﻨـﺪ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿـﺪاد و ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﮐﺘﺎب ﻋﻮارف اﻟﻤﻌﺎرف را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﮑﺮد و او را اﺟﺎزهﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﻫﺴﺖ و ﺷـﻌﺮي ﺑﺨﻂ او‬
‫دﯾﺪم ﺑﻌﺮﺑﯽ و ﻣﻌﻨﯽ آن ﻫﻤﯿﻦ اﺑﯿﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫ﺗﺮا ﺑﮑﻮي اﺟﻞ ﻫﻢ ﮔﺬار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮدﺗﻦ ﺗﻮ ﻃﻌﻤﻪ ﻫﺮ ﻣﻮر و ﻣﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺰﯾﺮ ﺧﺎك ﺗﺮا ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺒﺎﯾﺪ ﺧﻔﺖﻗﺮارﮔﺎه ﺗﻮ دار اﻟﻘﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪ 227 :‬ﺑﻨﺎﮔﺰﯾﺮ ز ﺟﺎم اﺟﻞ ﺷﻮي ﺳﺮﻣﺴﺖﺑﺴﺎ ﭘﯿﺎده ﮐﻪ ﻓﺮدا ﺳﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺴﺎ اﻣﯿﺮ ﮐﻪ ﻓﺮدا اﺳﯿﺮ ﻣﯿﮕﺮدداﮔﺮ ﮔﺪا و اﮔﺮ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻫﺒﮥ اﷲ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ داﻧﺎ و ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ او را دﯾﺪم ﮐﻪ درس در ﻣﺪرﺳﻪﻫﺎ ﻣﯿﮕﻔﺖ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻓﺘﻮي ﻣﯿﺪاد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫از ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ او ﻣﺴـﺘﻔﯿﺪ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و ﮐﺎﻣﻼن ﻧﺰد او ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﺴﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن ﺷﺮح ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺮﻫﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﺧﻼﻓﯿﻪ ﻧﺒﺸﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻣﺪح او ﺑﯿﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ درﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫در زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﺞ ﻓﻘﺮيامو اﻧﺪران ﮐﻨﺞ ﮔﻨﺞ دريام‬
‫و ﺑﺪاﻧﮏ در آن ﺑﻘﻌﻪ از ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﺒﺎد و اوﻟﯿﺎء و ﺻﻠﺤﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ از اﯾﺸﺎن ﯾﮑﯽ دﺧﺘﺮ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺮﮐﺎن او را ﭘﺲ از واﻗﻌﻪ ﺑﻐـﺪاد ﺑﯿﺎوردﻧـﺪ و ﻓﻘﯿﻪ او را ﺑﺎزﺳـﺘﺪ از اﯾﺸﺎن و در ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﻨﮑﻮﺣﻪ ﺷـﯿﺦ و دﺧﺘﺮان او ﻣﯽﺑﻮد و او را وﻓﺎت‬
‫رﺳﯿﺪ و در آن ﺑﻘﻌﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰد ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﺎﻧﺪان ﺷﯿﺦ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺟﯽ‬

‫از ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﻣﺸﺎﯾﺦ و از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺒﺎد و ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﺼـﺮ ﺧﻮد ﺑﺰﻫﺪ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﻬﺪاﺳﺖ‬
‫و در ﺷـﻬﺎدت وي ﻗﻮﻟﻬﺎﺳﺖ و آﻧﭽﻪ وﺛﻮق ﺑـﺪان ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺣﮑﺎم اﻟﺘﺠﺎ ﺑﺎو آورده ﺑﻮدﻧﺪ از ﺟﻬﺖ ﻗﺼﺪ ﻇﻠﻤﻪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻣﯿﮑﺸـﺘﻨﺪ و ﺷـﯿﺦ راه آن ﻇﺎﻟﻤﺎن ﺑﺎﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻤﯿﺪاد ﭘﺲ ﻧﻔﺲ ﻧﻔﯿﺲ آن ﺑﺰرﮔﻮار ﻓﺪاي اﯾﺸﺎن ﺷﺪ و او را ﮐﺸـﺘﻨﺪ و در‬
‫رﺑﺎط ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﻗﺒﺮ او ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺷـﻬﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و ﯾﮑﻢ از ﻫﺠﺮت و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن در ﺳﺮ ﺗﺮﺑﺖ‬
‫او ﺗﺄﺛﯿﺮي ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺰرگ دارد و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﺎﻟﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻠﮏ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﺑﺰرگﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﻠﻨﺪﻫﻤﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ادب از ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ ﻓﺴﺎﺋﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ دﯾﺪه و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﻣﺤﻠﻪ در ﮐﻮار ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻣﺪت ﺳﯽ ﺳﺎل ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎدر و وارد‬
‫را ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺖ و ﻃﻌـﺎم ﻣﯿـﺪاد و اﻃﻌﺎم و اﻧﻌﺎﻣﺶ ﻋﺎم ﺑﻮد و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ ﻧﺰد او ﻣﺘﺮدد ﺑﻮدﻧـﺪ و در ﭘﯿﺶ او ﻣﺠﺎور ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﺷـﯿﺨﯽ‬
‫ﻋـﺎرف و ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺘﻮت و ﺑﺎﻧﺸـﺎط ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳـﺎل ﭼﻬﺎرﺻـﺪ و ﻫﻔﺘـﺎد و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﻮد‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﺧﺎدم ﺷـﯿﺦ ﺳﺎﻟﺒﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺷﯿﺦ را وﻓﺎت ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ او را ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﺟﻬﺖ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻔﻦ و ﺗﺠﻬﯿﺰ ﭘﺲ او ﺑﺮﻓﺖ و ﮐﻔﻦ دو ﻣﯿﺖ و ﺗﺠﻬﯿﺰ‬
‫دو ﮐﺲ ﻣﻌﺪ و ﻣﻬﯿﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﭼﻮن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﺷـﯿﺦ را دﯾﺪ ﮐﻪ وﻓﺎت ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در ﻣﻌﺎﻧﻘﻪ ﺷﯿﺦ درآﻣﺪ و اﷲ اﷲ ﮔﻮﯾﺎن‬
‫روح ﺑﺤﻖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد و او را در ﭘﻬﻠﻮي ﺷﯿﺦ ﺑﺎ ﺷﯿﺦ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﯿﺮوﯾﻪ‬
‫ﻣﺰاري از زﯾﺎرﺗﮕﺎﻫﻬﺎي ﻗﺪﯾﻤﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺳﯿﺮت او ﻋﻠﯽ اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ‬
‫واﻗﻒ ﻧﺸـﺪهام و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴـﯿﺎر از وي رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و اﻣﺎرات ﻋﺠﯿﺒﻪ از وي دﯾﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ اﺳـﺘﺎدي‬
‫داﺷـﺘﻢ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻌﻠﻢ و ﻗﺮاﺋﺖ و ﻏﯿﺮ آن و ﺑﻘﻮل او اﻋﺘﻤﺎد ﺗﻤﺎم داﺷﺘﻢ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﺪﯾﺪم ﮐﻪ زﯾﺎرت ﺷﯿﺮوﯾﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‪ .‬روزي در ﺣﯿﻦ درس‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﺳـﺒﻌﻪ ﯾﺎ ﻋﺸـﺮه ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم اﺗﻔﺎﻗﺎ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد در ﮐﺘﺎﺑﯽ دﯾﺪهام ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺷﯿﺮوﯾﻪ از ﮐﺒﺎر ﻣﺤﺪﺛﺎﻧﺴﺖ و وﻓﺎت او ﺑﺮ ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﻇـﻦ در ﺳـﺎل ﭼﻬﺎرﺻـﺪ و ﭼﻬـﻞ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑـﻮده اﺳﺖ و ﻣﻘـﺒﺮه او ﺑﺮ ﻟﺐ ﮔـﻮي اﺳﺖ ﻣﺸـﻬﻮر و زﯾـﺎرت وي اﺛﺮي ﻋﻈﯿﻢ دارد‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ دوﺳﺖ ﺧﺪا‬
‫از ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻣﻘـﺪم ﺑﻮد و ﻧﺴـﺒﺖ او ﺑـﺪوﺳﺖ ﺧﺪا ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺑﻤﻌﻨﯽ وﻟﯽ اﷲ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﯾﺎران ﺷـﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺣﺴـﯿﻦ اﺳﺖ و زﯾﺎرت وي‬
‫اﺛﺮي ﻋﻈﯿﻢ دارد و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﮐﺮاﻣﺎت دﯾﺪهاﻧـﺪ و ﻣﺮﻗﺪ وي در ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻘﺒﺮه ﺷـﯿﺦ ﺷـﯿﺮوﯾﻪ اﺳﺖ ﻫﻢ در ﺣﻈﯿﺮه وي رﺣﻤﺖ اﷲ‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﺰرگ و ﻋﺎرﻓﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد و در ﺳـﯿﺮ و ﺳـﻠﻮك و درس و اﻓـﺎده و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل ﻣﯽﺑﻮد و وﻋـﻆ از ﺑﻬﺮ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و او را‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫـﺎ و اﺟـﺎزات ﻋـﺎﻟﯿﻪ ﻫﺴﺖ از ﭘـﺪر ﺧﻮد در ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺣـﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ و ﺗﺼﻮف و ﺗﺎرﯾـﺦ‪ .‬و ﮐﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊ اﻻﺻﻮل از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺷﯿﺮازي رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫و او ﺑﺮ ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻗﻮﻧﻮي ﺧﻮاﻧﺪ و او ﺑﺮ ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻫﺬﺑﺎﻧﯽ ﮔﺬراﻧﯿﺪه و اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﺼـﻨﻒ ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﮏ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﮐﺮد و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺸﺎﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ و ﺷﺮف ﻋﻠﻤﺎ ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده و ﻧﺎم آن ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺤﻠﻔﺎ ﻧﻬﺎده‪.‬‬
‫و در ﺳـﺎﻟﯽ ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺠﺰﯾﺮه از ﺟﺰاﺋﺮ در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ از ﺑﻬﺮ ﻣﺼــﻠﺤﺘﯽ و در ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻓﺮود آﻣـﺪ و ﺷـﺐ از ﺑﺮاي ﺗﻬﺠـﺪ ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ و‬
‫ﻣﻬﺘﺎب ﺑﻮد و ﯾﮑﯽ از اﻫﻞ ﻗﺎﻓﻠﻪ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﻣﯿﺨﺎﺳﺖ و ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ در ﻧﻤﺎز اﺳﺖ و ﺗﺼﻮر ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼـﺪ او ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﯿﺮي در ﮐﻤﺎن ﻧﻬﺎد و ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ و ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎرك ﺷـﯿﺦ آﻣﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺑﺴـﺠﺪه رﻓﺖ و‬
‫ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﺗﯿﺮ از ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون آورد و ﺑﺮ روي ﺳـﺠﺎده روح ﺑﺤﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺟﻨﺎزه او ﺑﯿﺎوردﻧﺪ و در ﺑﯿﺮون‬
‫دروازه ﻓﺴﺎ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺸﻨﺪه ﺷﯿﺦ را ﺣﺒﺲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﯽ از ﺷﺒﻬﺎ ﺷﯿﺦ را در ﺧﻮاب دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﻋﻔﻮ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ از ﺧﻄﺎﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﻣﻦ او را ﻋﻔﻮ ﮐﺮدم ﭘﺲ او را رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‬
‫ﭘﺴﺮ اوﺳﺖ ﻋﺎﻟﻢ رﺑﺎﻧﯽ و ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ اﻣﺎم اﺋﻤﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن و اﺳﺘﺎد ﭘﯿﺮان و ﺣﮑﯿﻤﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﯿﻪ و ﮐﺮاﻣﺎت ﺟﻠﯿﻪ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﻫﻤﺖ ﮐﻪ‬
‫دﻧﯿﺎ ﭘﯿﺶ او ﻗـﺪري ﻧﺪاﺷﺖ و رﻓﯿﻊﻗﺪري ﮐﻪ رﻏﺒﺖ ﺑﺪﻧﯿﺎي دﻧﯽ ﻧﮑﺮد و ﻣﺆﻣﻨﯽ ﻣﻮﻗﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﻣﻬﻤﻞ ﻧﮕﺬاﺷﺖ و در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳـﺨﺘﯽ و آﺳﺎﻧﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻫﯿـﭻﮐﺎر او ﻣﻌﻄﻞ ﻧﻤﺎﻧـﺪ و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ در اﺻﻮل دﯾﻦ ﻣﺘﯿﻦ ﺣﮑﻢ داﺷﺖ و اول اﺳﺎس ﺷـﺮﻋﯿﺎت راﺳـﺖ‬
‫ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﺷـﺮوع در ﻋﻘﻠﯿﺎت ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﻣﺼـﻨﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﺧﺪﻣﺖ او روز و ﺷﺐ ﻣﯽﺑﻮدم و در‬
‫درس او ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪم و در درس او اﻓﺎﺿﻞ و اﺳـﺘﺎدان ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻘﻮل ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ در ﺳﺤﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻣﯿﮕﺰارد و‬
‫ﻣﺸـﻐﻮل درس ﮔﻔﺘﻦ ﻣﯿﺸـﺪ ﺗﺎ آﻓﺘﺎب ﺑﺮﻣﯿﺎﻣـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺼﻮﻣﻌﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ و در ﻣﺤﻠﻪ ﺳـﺮاﺟﺎن ﺑـﺪرس ﺧﻮاﻧـﺪن ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯿﺸـﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ‬
‫آﻓﺘﺎب ﻓﺮوﺷﺪن‪ .‬ﭘﺲ دﯾﮕﺮ ﺑﺘﻌﻠﯿﻢ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯿﮕﺸﺖ‬
‫ﺗـﺎ ﺑﺨـﺎﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‪ .‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﻣﮕﺮ دو ﺳﻪ ﮐﺘﺎب و او را ﻧﺴـﺨﻪ ﺣﺎوي ﺑﻮد ﻣﺤﺸـﯽ و از وي‬
‫ﻓﻮت ﺷﺪ ﭘﺲ ﻧﺴـﺨﻪ دﯾﮕﺮ ازﺑﺮ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺑﯽآﻧﮑﻪ رﺟﻮع ﺑﺎ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ از اﻣﺮﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺤﺐ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﺑﻮد و از ﺳﻼﻃﯿﻦ‬
‫اﺣﺘﺮاز ﻣﯿﮑﺮد و ذﮐﺮ ﺧﺪاي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ذﮐﺮ داﯾﻤﻪ داﺷﺖ و ﺑﻘﻀﺎي ﺧﺪاي راﺿﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﻨﮕﯽ و ﻧﯿﺴﺘﯽ ﻣﺎل ﻏﻤﻨﺎك ﻧﻤﯿﮕﺸﺖ و‬
‫ﺑﺎﺧﺘﻼـف اﺣﻮال ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻧﻤﯿﺸـﺪ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷـﺮﻋﯿﺎت از ﭘـﺪر ﺧﻮد ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧـﺪه و اﺟـﺎزه از وي ﺳـﺘﺪه و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‬
‫اﺟﺎزﺗﯽ از ﺟﺪ وي ﻓﻘﯿﻪ ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺎن از ﺑﻬﺮ ﭘﺪر وي ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ و ﻣﺎدر او‪ .‬و ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻧﺰد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﻓـﺎﻟﯽ ﮐﺮده ﺑـﻮد و او را ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ و رﺳﺎﻻـت و اﺷـﻌﺎر ﻫﺴﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن ﮐﺘـﺎب ﻣﻨﻈـﻮﻣﻪ در ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺖ و ﺧﻼـﯾﻖ را ﺑﺮ اﻋﺘﻘـﺎد‬
‫درﺳﺖ و اﻧﻘﯿﺎد اﻣﻮر ﺷـﺮﻋﯿﻪ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و در ﻫﺮ ﺣﺎدﺛﻪ ﮐﻪ واﻗﻊ ﻣﯿﺸـﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﻣﻨﺠﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﻟﯿﮑﻦ اﻫﻞ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ از ﺗﺮﺑﯿﻊ و ﺗﺴﺪﯾﺲ ﺑﺎك ﻧﻤﯿﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ ﻧﺰدﯾﮏ رﺳـﯿﺪ ﺷﺒﯽ ﺳﺆال ﮐﺮد ﮐﻪ ﺻـﺒﺢ ﻃﻠﻮع ﮐﺮد‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻠﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﺦ ﺻﺒﺢ ﻃﻠﻮع ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن آن زﻣﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﻌﺪا ﻧﻔﺲ زﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﻌﺪا ﻻﺣﻖ ﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ در ﺻﺒﺎح ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ‬
‫ﺑﻮد در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت‬
‫و او را ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫از ﻣﺮدان ﺧـﺪاي ﺑﻮد و ﺣﺎل ﯾﺎﻓﺖ و ﺟـﺬﺑﺎت او از ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد و ﻣﻘﺎم او ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫ﻣﯽﺑﻮد و ﻣﻼزﻣﺖ او ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﻨﯿﺎد ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﻋﺎﺑـﺪان در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ در آﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﺗﻮاﺟﺪ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‬
‫و ﺷﺐ ﺗـﺎ روز ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﭘﺲ از آن ﻣﺴـﺪود ﮔﺸﺖ و اﻧﺘﻈـﺎم از ﻫﻤﻪ ﮔﺴﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﭘﻨـﺞ از‬
‫ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻤﺤﻠﻪ ﺳﺮﺑﺎلﮐﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻗﺮﺷﯽ رﺑﯿﻌﯽ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺸﺎﯾﺦ و اﻗﺪم و اﻋﻠﻢ اوﻟﯿﺎء ﺑﻮد و در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ در ﻋﻠﻢ و ﻓﺘﻮي و زﻫﺪ و ﺗﻘﻮي‪ .‬و اول ادب از ﭘﺪر‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن از ﻋﻢ ﺧﻮد ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ادب ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻌﻘﻮﻻت از‬
‫وي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻌﺪ از آن در ﺧﻮاب او را ﮐﺸﻒ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻋﺮاض از آن ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﻮد و ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﺪ ﺑﻔﻘﻪ و ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫ﻣﺸﺎﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺗﻮرهﭘﺸﺘﯽ‬
‫و دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺻـﻔﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ﺳﯿﺮاﻓﯽ و ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﻮ ادراك ﻧﯿﮏ روز ﻓﺎﻟﯽ و‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺼـﺮي و ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي‪ .‬و ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﻫﺎي ﺳـﻌﺎدت ﺑﺮ وي ﺑﮕﺸﺎد و اﺳـﺘﺠﺎزه ﮐﺮد از اﻃﺮاف و‬
‫اﺟﺎزهﻫﺎي ﻋﺎﻟﯿﻪ از ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن اﺣﻮال او ﻣﻘﺘﻀـﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﮑﺮد و ﻣﺠﺎور ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺸﺖ و زﻧﯽ از اوﻻد‬
‫ﺷﯿﺦ اﻟﺸـﯿﻮخ ﺑﯿﻀﺎوي ﺑﺨﻮاﺳﺖ و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﻓﺮزﻧﺪان روزي ﮐﺮد ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﻣﺮدان رﺳـﯿﺪﻧﺪ و از ﻋﻠﻤﺎ و اﺑﺪال ﮔﺸﺘﻨﺪ و‬
‫در ﻋﻠﻮم دﯾﻦ ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﺸـﻬﻮر و ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ در ﮐﺘﺐ اﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬و ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﺎﻏﻨﻮ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺑﻬﯿﭻ‬
‫ﺟـﺎي دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و اﺗﺎﺑﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺮﯾـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ وي ﺑﻮد و ﺳﺆال ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ در ﺟﺎي ﭘـﺪران ﺧﻮد در ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﻏﯿﺮ آن‬
‫وﻋـﻆ ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣـﻮد در اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ ﺑـﺎ ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪام در اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ‪ .‬و اﮔﺮﭼﻪ ﻣﮑـﺎﻧﯽ ﺗﻨـﮓ اﺳﺖ اﻣـﺎ دل ﻓﺮاخ اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺷﯿﺦ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﺗﻠﻮﯾﺢ اﺳﺖ در ﺷﺮح ﻣﺼﺎﺑﯿﺢ و ﻏﺮر اﻟﻨﮑﺎت و ﻣﻌﺎﻧﯽ اﻻﺧﺒﺎر و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﻻﺧﯿﺎر‬
‫و ﻣﻨﺎﻫﺞ اﻟﺴـﻨﻪ و ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻟﻐﺮر و ﺣﻠﯿﮥ اﻻﻓﺎﺿﻞ و ﺷـﺮح اﺣﺎدﯾﺚ اﻟﻨﺒﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ و ﮐﺘﺎب ﻏﺎﯾﮥ اﯾﺠﺎز و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻟا ﺨﻼف‬
‫و ﺗﺤﻔـﮥ اﻟﮑﺮام و ﺗﻮﺿـﯿﺢ اﻟﺴﺒﯿـﻞ و ﻣﺮﻣﻮزات اﻟﻌﺸـﺮﯾﻦ و ﻣﻨﻬـﺎج اﻟﻤﺮﯾـﺪﯾﻦ و ﮐﺘـﺎب ﺗﺒﺼـﯿﺮ اﻟﻤﻠﻮك و ﮐﺘـﺎب ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ و ﺛﻤﺮة‬
‫اﻟﺤﺮﻗﻪ )ﻓﯽ ﺷـﺠﺮة اﻟﺨﺮﻗﻪ( و زﺑﺪة اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ و ﺗﺬﮐﺮة اﻟﻤﺤﺪﺛﯿﻦ و ﮐﺘﺎب اﻻرﺑﻌﯿﻦ )ﻋﻦ اﻟﺸﯿﻮخ اﻻرﺑﻌﯿﻦ( و اﻧﯿﺲ اﻟﻘﻠﻮب و ﻋﻘﺪ اﻟﺠﻮاﻫﺮ‬
‫و ﻏﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ از ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ او‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﺷـﯿﺦ ﺑﺮ ﺷـﺼﺖ و ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎب ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ در اﻧﻮاع‬
‫ﻋﻠﻮم‪ .‬و رﺳﺎﻻـت و اﺷـﻌﺎر ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺑﺎب ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻧﺲ اﻻﺣﺒﺎب ذﮐﺮ آن آورده اﺳﺖ‪ .‬و ﮐﺮاﻣﺎت او ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ زاﻫـﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ روزي در ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﺮﯾﻒ ﺷـﯿﺦ ﻣﺮدي از ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯿﺸﺪ ﭘﺲ ﮔﺮﯾﺒﺎن او ﺑﮕﺮﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯿﮕﺰاري و ﺗﺮا ﻋﺬاب ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ در اﺛﻨﺎي ﺳﺨﻦ روي ﺑﻤﻦ ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ را ﻣﯿﺮﻧﺠﺎﻧﯽ از ﺑﻬﺮ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ در اول ﺷﺐ ﻧﻤﯿﮕﺰاري و ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ ﺗﺎ وﻗﺖ ﺳـﺤﺮ و ﺳﺤﺮ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺗﺮك ﻣﯿﮑﻨﯽ و‬
‫اﯾﻦ ﺳﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺷﺒﯽ و ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺑﻮدم ﭘﺲ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ از ﺷﯿﺦ ﺑﺸﻨﯿﺪم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و‬
‫در ﻣﺠﻠﺲ ﻗﻀﺎء ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﮐﺮدم و ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ را اﺷـﺮاف اﺣﻮال اﺻـﺤﺎب ﻫﺴﺖ ﺑﺎذن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺗﻮﻓﯿﻘﻪ و ﺑﻌﻀـﯽ از راﺳﺖ‪-‬‬
‫ﮔﻮﯾـﺎن رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﺎﻻن ﻣﻦ از ﻣﻦ ﻃﺒﺨﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻢ و ﺑﯿﺎﻣـﺪم ﻧﺰد‬
‫ﺷﯿ ﺦ ‪.‬‬
‫ﭼﻮن درآﻣﺪم و ﺳـﻼم ﮐﺮدم در ﺣﺎل ﺷـﯿﺦ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك ﺑﺸﯿﺐ ﺳﺠﺎده ﮐﺮد و درﻫﻤﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﯿﺮون آورد و ﺑﻤﻦ داد و ﻓﺮﻣﻮد ﯾﺎ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﻣﻨﺸـﯿﻦ ﮐﻪ ﻃﻔﻼن ﺗﺮا اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﮑﺸـﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺧﺮده ﺑﺴـﺘﺎن و ﻓﻼن ﭼﯿﺰ ﺑﺨﺮ و ﺑﺒﺮ و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺨﺮﯾﺪم و ﺑﻨﺰد اﻃﻔﺎل ﺑﺮدم و‬
‫ﻗﺼﻪ ﺑﮕﻔﺘﻢ و اﯾﺸﺎن دﻋﺎ ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬از ﺣﺎﺟﯽ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﯾﮑﺒﺎر در وﻗﺖ ﻓﺮوﺷـﺪن آﻓﺘﺎب در راه ﻣﮑﻪ از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪم و ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎم ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﮔﺸﺘﻢ از ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ و دل ﺑﺮ ﻣﺮگ ﺑﻨﻬﺎدم‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ آواز ﺷـﯿﺦ ﺑﮕﻮﺷﻢ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد اي اﺑﻮ ﺑﮑﺮ از دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮕﯿﺮ و زود ﺑﺮو ﮐﻪ ﺑﻘﺎﻓﻠﻪ رﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺲ از دﺳـﺖ‬
‫راﺳﺖ ﺑﻘﺪﻏﻦ ﻗﺪم در راه ﻧﻬﺎدم و ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻘﺎﻓﻠﻪ رﺳﯿﺪم و ذوﻗﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ‪ :‬رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از ﺑﻌﻀـﯽ از ﺣﺎﺟﯿـﺎن ﮐﻪ ﮐﺴـﯽ ﮔﻔﺖ ﺳﺎﻟﯽ در ﻋﺮﻓﺎت ﺑﻮدم و در ﻣﯿﺎن آن ﻏﻠﺒﻪ در دل ﻣﻦ درآﻣـﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮدي‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺖ ﺷﺨﺼﯽ دﯾﺪم ﺑﺮ دوش ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬
‫ﭼﻮن روي ﺑﺎزﭘﺲ ﮐﺮدم ﺷـﯿﺦ را دﯾﺪم‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪم و دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك ﺷـﯿﺦ ﺑﺒﻮﺳﯿﺪم و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺎز ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در ﺣﺎل‬
‫ﺷﯿ ﺦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻧﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪﺑﯿﻨﻨﺪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺸـﻨﻮﻧﺪ رواﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﭘﺲ اﺷﺎرت ﻓﻬﻤﯿﺪم و اﻇﻬﺎري از آن ﺳﺮ ﻧﮑﺮدم ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از‬
‫وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد و ﻫﺸـﺘﻢ‪ .‬و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط ﺷـﺮﯾﻒ ﺧﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ را ﻗﺮﺿـﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﻨﻮﺷﺖ و در ﺷـﯿﺐ ﺑﺎﻟﺶ ﻧﻬﺎد و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎﻟﺶ ﺑﺮﻣﺪارﯾﺪ ﺗﺎ ادا ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻬﻔﺘﻪ ﻧﺮﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺮض وي ﺑﺎز دادﻧﺪ‪ .‬و ﺷﯿﺦ را‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪي ﺟﻮان رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺲ ﻗﺎﺑﻞ و ﻋﺎﻗﻞ و ﻋﺎﻟﻢ و ﻋﺎﻣﻞ‪ .‬و در ﺣﯿﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺼﺎﺋـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر در ﺟﺪاﺋﯽ او ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و در آﺧﺮ ﻗﺼـﯿﺪه‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ ﺑﺮاي رود ﺧﻮﯾﺶﺑﺎ رﺿﺎي ﺣﻖ ﻧﻤﯿﺨﻮاﻫﻢ ﺣﯿﺎت دﻧﯿﻮي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ دﻧﯿﺎ ﻓﺮاق دوﺳﺘﺎﻧﺴﺖ ﻋﺎﻗﺒﺖﺟﺪ و ﺟﻬﺪي ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻢ در وﺻﺎل اﺧﺮوي‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬
‫اﺳﻦ اوﻻد اوﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﯽ رﺑﺎﻧﯽ و ﻋﺎﺷﻘﯽ ﺻﻤﺪاﻧﯽ و واﻋﻈﯽ‬

‫ﻧﺎﺻﺢ و ﺣﺴﻦ اﻟﺒﯿﺎن و ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻧﯿﮑﻮﺧﻮان ﺑﻮد و ادﺑﯿﺎت ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و در ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﻐﺪادي ﻫﻢ ﻧﺼـﯿﺤﺖ‬
‫ﺧﻼﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﺤﻔﻮﻇﺎت ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺖ‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺣﻔﻆ داﺷﺖ از اﺣﺎدﯾﺚ و آﯾﺎت و اﺣﮑﺎم و درس آن ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﻮﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬روزي ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺴﻪ ﺑﺴﺎزد اﺳﺘﺎد را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد ﭼﻮن ﺑﯿﺎﻣﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺰﺟﺮ ﺑﺮ ﺑﺎم ﺧﺎﻧﻪ زد ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﺼـﻠﺤﺖ ﮐﻨﯿﺴﻪ و از آن زﺟﺮ ﭼﻮﺑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺸﮑﺴﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﻘﻒ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺷﯿﺦ در ﺷﯿﺐ آن اﻧﺒﻮه ﺷﻬﯿﺪ ﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن در ﺧـﻮاب دﯾﺪﻧـﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯿـﺎ ﺷﺨﺼـﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟـﻮان ﺷـﻬﯿﺪ ﺑﺠـﻮار رﺣﻤﺖ ﺣـﻖ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ و او را‬
‫ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و در ﺑﻘﻌﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﯿﺶ از وﻓﺎت ﭘﺪر و ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ در ﻓﺮاق او ﺑﺴﯽ اﺑﯿﺎت ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ از آن اﺑﯿﺎت ﺑﺴﯽ ﺗﻔﮑﺮ‬
‫و ﺗﺄﻣﻞ و دوﺳﺘﯽ و اﺷﺘﯿﺎق ﻣﯿﺨﯿﺰد و ﺳﻮزش و اﺣﺘﺮاق ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺮاﺳﺖﮔﻮي از اوﻟﯿﺎ و اﺑﺪال و ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮد و‬
‫و وﻟﯽ اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل ﺑﻮد و ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ و ﺧﻠﻮت و ﺧﻮي ﻧﯿﮑﻮ و ﺳـﯿﺮ و ﺳـﻠﻮك در راه رﺿﺎي ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺗﻘـﺪس و رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﺳﻨﺖ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﺘﻤﺴـﮏ ﺑﮑﺘـﺎب ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﻮد و ﺗﻔﺘﯿﺶ ﻣﻌﺎﻧﯽ وي ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬و در‬
‫اواﺋـﻞ ﺣـﺎل ادﺑﯿـﺎت از ﭘـﺪر ﺧﻮد ﯾـﺎﻓﺖ و رواﯾﺖ از ﻣﺼـﻨﻔﺎت و ﻣﺮوﯾﺎت او ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺮﯾـﺪ آن وﻟﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺷـﯿﺦ ﯾﻮﺳـﻒ‬
‫ﺳﺮوﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺷـﺪ و ﺧﺮﻗﻪ از وي ﺑﭙﻮﺷـﯿﺪ و ادب از وي ﺑﯿـﺎﻣﻮﺧﺖ و ﺧﻠﻮت از وي ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺰﯾﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ رﻓﺖ و ﺣﺞ‬
‫ﺑﮕﺰارد و ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﮐﺮده ﻋﻠﻤﺎء ﺣﺠﺎز و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺼﺮه دﯾﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺸﺴﺖ و ﭘﺪر او رﺳﺎﺋﻞ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد و در ﺣﯿـﺎت ﭘـﺪر ﺑﺴـﯿﺎر رﯾﺎﺿـﺎت ﮐﺸـﯿﺪ و ﻣﺠﺎﻫـﺪه ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺎد و در ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺷـﯿﺮاز ﺑﺴـﯽ ﺧﻠﻮﺗﻬﺎ و ﻣﻐﺎزهﻫﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻋﺒﺎدات ﮐﺮد و ﺑﻌـﺪ از وﻓﺎت ﭘﺪر ﺑﮑﺮﻣﺎن و ﺳـﯿﺮﺟﺎن و ﻧﻮاﺣﯽ درﯾﺎﻫﺎ ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻋﺪن و ﯾﻤﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد و ﮐﺘﺎب‬
‫اﻻرﺑﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﮐﺎﻣﻞ اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رﺳﻮل ﺳﻠﻄﺎن‬
‫اﻟﯿﻤﻦ ﺧﻮاﻧـﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻧﻮﺑﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﷲ ﮐﺮد و ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ دﺧﺘﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺻـﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺨﻮاﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺳﺎدات و اﺋﻤﻪ ﺑﻮد و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ در ﻣﺴـﺠﺪ ﭘﺪر ﺧﻮد ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﺣﮑﺎم را‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮد و زﺟﺮ ﻣﯿﮑﺮد و از اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮕﺮﯾﺨﺖ و اﻟﺘﻔﺎت ﺑﺎﯾﺸﺎن و ﻣﺎل و اﺣﻮال اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯿﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﻬﺸـﺘﺎد و ﭼﻬﺎر رﺳـﯿﺪ و‬
‫ﭘﺸﺖ او دوﺗﺎ ﺷﺪ و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺛﻨﺎي وﻋﻆ در آن ﺣﺎﻟﺖ ﭘﯿﺮي و ﭘﺸﺖ دوﺗﺎ وﺟﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و راﺳﺖ ﻣﯿﺎﯾﺴﺘﺎد ﻫﻤﭽﻮن ﺟﻮاﻧﯽ ﺧﻮش‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ذوق و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴﯿﺎر از وي ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﭘﺪر ﻣﺼﻨﻒ ﮐﺘﺎب ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺳﯽ و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮادر ﺷﯿﺦ ﺣﺎج رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺑـﺎورع و ﺻﺎﺣﺐﺟـﺎه و ﺑﻠﻨـﺪﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺳـﺠﺎده از ﺑﻬﺮ او ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ در ﻫﺮ ﻣﺤﻔﻠﯽ و وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد در ﺑﻘﻌﻪ ﭘـﺪر ﺧﻮد و‬
‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ در ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺗﻌﻈﯿﻢ اﻣﺮ ﺧﺪاي و ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاي داﺷﺖ و او را رواﯾﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﻫﺴﺖ و در زﻣﺎن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺧﻮارج ﻧﻬﺎد و ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺳﺎزد و ﺳـﻨﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ و ال و اﺻﺤﺎب درآورد ﭘﺲ ﺑﺤﺪي رﺳﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ او را از ﺷـﻬﺮ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ ﺷـﯿﺦ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﺟﻮاب ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻨﻮﺷﺖ‪ :‬ﻻ ﻃﺎﻋﮥ ﻟﻤﺨﻠﻮق ﻓﯽ ﻣﻌﺼﯿﮥ اﷲ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر در‬
‫ﻋﻠﻮم و آﺛﺎر ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده و آﻧﺮا ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼـﻠﻮات ﻧﺎم ﻧﻬﺎده ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و در ﺳﺎل‬
‫ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺳﯽام از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫در ﻧﺰد ﭘﺪر و ﺑﺮادر رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن‪ ،‬ﻓﺼـﯿﺢ اﻟﺒﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻠﯿﻎ اﻟﺤﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ روﺋﯽ ﺧﻮش و ﺧﻮﺋﯽ ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و اﻓﺴﺎد را ﺑﺎﺻـﻼح ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺖ و ﻋﻘﻞ ﻣﻌﺎش و‬
‫ﻣﻌـﺎد ﻫﺮدو داﺷﺖ و ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺣﺠـﺎز و اﻃﺮاف ﮐﺮد و ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺴـﯿﺎر درﯾﺎﻓﺖ و از ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﺜﯿﺮ اﻟﺒﻬﺠﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﻨﺘﻔﻊ ﮔﺸﺖ و ﺧـﺪاي‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺨﺸـﯿﺪ و ﺑﺴـﯿﺎري در راه ﺧـﺪا ﻧﻔﻘﻪ ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از آن او را ﺑﺎﻫﻞ دﻧﯿﺎ ﻫﯿﭻ اﺣﺘﯿﺎج ﻧﺒﻮد و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد در‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳـﺮاﺟﺎن و ﺑﺴـﯿﺎر ﺿـﯿﺎع و ﻣﺘﺎع ﺑﺮ آن وﻗﻒ ﮐﺮد و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ در ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺳﻨﻘﺮي در اﯾﺎم ﻫﻔﺘﻪ و آﺛﺎر‬
‫ﺧﯿﺮات او در ﺷـﯿﺮاز ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و ﻣﻌﺎﻟﻢ ﺣﺴـﻨﺎت او در ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ ﺑﯿﺸـﻤﺎر‪ .‬ﻣﺼـﻨﻒ ﮐﺘﺎب ﻋﺮﺑﯽ روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻧﻮار ﺷـﺮﯾﻔﻪ او ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻤﻦ رﺳﯿﺪ و ﺑﺴﯽ ﻓﺘﻨﻪ از ﻣﻦ دﻓﻊ ﮐﺮد و ﺑﺴﺒﺐ او دور و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﯿﮏ ﺷﺪﻧﺪ و وﻇﺎﺋﻒ ﺣﺴﻨﺎت او ﺑﺪور و‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ و ﻣﻦ ﺑﺂﺛﺎر ﻟﻄﻒ او ﻣﺸـﺮف ﻣﯿﺸﺪم و ﺑﺨﺮﻗﻪ ﻣﺒﺎرك او ﻣﺰﯾﻦ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻢ و ﺑﻌﺒﺎدت روﺣﺎﻧﯿﻪ او ﭼﺸﻢ روﺷﻦ ﻣﯿﮑﺮدم و از‬
‫ﺳﺨﻨﻬـﺎي ﻟﻄﯿﻔﻪ او ﮐﻪ ﻣﺮا ﯾـﺎد اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﺮا دوﺳﺘﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن دل ﻣﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺎﻧﺪرون دل ﻣﯿﺮود و روح از آن او و ﻣﻦ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ او ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ و آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ او ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪر و ﺑﺮادرش رﺣﻤﺖ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻋﺎرف‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﮑﻤﻞ و ﻣﺤـﺪث ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﻫﻤﻪﭼﯿﺰ ﺑﺮﯾـﺪه ﺑﻮد و زاﻫـﺪ ﮔﺸـﺘﻪ‪ .‬ﺗﺮك ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮي و‬
‫ﺗﮑﻠﻒ ﮐﺮد و او را اوراد ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و ﻧﻮاﻓـﻞ ﺑﯿﺸـﻤﺎر داﺷﺖ و ﺣﺎﻓـﻆ ﭼﺴﺖ و درﺳﺖﺧﻮان ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﯿﺎم و ﻗﻌﻮد و ﺣﺮﮐﺎت و‬
‫ﺳﮑﻨﺎت ﻗﺮآن از ﺑﻬﺮ ﺣﺎﺟﺎت ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و در ﻗﺮاﺋﺖ ﺳﺒﻌﻪ ﻣﺎﻫﺮ‬
‫ﺑﻮد و ﮐﺘﺎب ﺷﺎﻃﺒﯿﮥ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﺟﻤﻊ اﺻﻮل ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ دﯾﻮاﻧﯽ واﺳﻄﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و او‬
‫را ﻧﻔﺴـﯽ ﻣﺮوح و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﯽ ﺑﻮد و ﺷـﻨﯿﺪم از ﺛﻘﺎت ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﻋﺎرف ﻣﺒﺎرز ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ از اوﻟﯿﺎء اﷲ‬
‫اﺳﺖ و در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻣﺮاﺳﻼت ﺑﻮده‪.‬‬
‫ﮐﺮاﻣﺎت و آﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎر از او دﯾﺪهاﻧﺪ و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن در اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻠﮏ دﻧﯿﺎ ﺑﻨﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮزدز ﻧﺎن درﮔﺬر ﮐﺎﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﻧﯿﺮزد‬
‫ﻫﻤﻪ ﺻﺤﻦ اﻓﻼك ﺑﺎ ﺷﺮق و ﻏﺮﺑﺶﺑﺨﺎﮐﺴﺘﺮ دودﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮزد ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪250 :‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬

‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋﻔﯿﻒ‪ ،‬ﻣﺘـﺪﯾﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻞ و ﮐﺎﻣـﻞ ﺑﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻔﺖ و دﯾﺎﻧﺖ و ﻓﻀﻞ و ﮐﻤﺎل داﺷﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ورع و ﺗﻘﻮي ﺑﻮد و ﻗﯿﺎم ﺑﺎﻣﺮ ﺧـﺪاي‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯿﮕﺰارد و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در رﺑﺎط ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺟﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و او را اورادي در‬
‫ﻃـﺎﻋﺖ و اﺟﺘﻬـﺎدي در ﻋﺒـﺎدت ﺑﻮد و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﺑﺴـﯿﺎر از او ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧـﺪ در اﺳﺎﻧﯿـﺪ‪ .‬و رواﯾﺎت ﺑﯿﺸـﻤﺎر اﻫﻞ اﺧﺒﺎر از وي ﻧﻤﻮدهاﻧـﺪ در‬
‫رﺑﺎﻋﯿﺎت و ﺧﻤﺎﺳـﯿﺎت و ﺳﺪاﺳﯿﺎت و ﺳﺒﺎﻋﯿﺎت‪ .‬و ﺑﺨﻂ ﺷﺮﯾﻒ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷﺘﻪ و اﺟﺎزهﻫﺎ ﻓﺮﻣﻮده‪ .‬وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و‬
‫ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪر و ﺑﺮادر ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ او را در ﻃﻔﻠﯽ ﮐﻮﻓﺘﯽ در ﭘﺎي ﺑﻮد ﺷﺒﯽ از ﺷـﺒﻬﺎ ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ را در ﺧﻮاب دﯾﺪ و آن ﺣﻀﺮت‬
‫دﺳﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺧﻮد در ﭘـﺎي او ﺑﻤﺎﻟﯿـﺪ در ﺣﺎل آن ﮐﻮﻓﺖ از ﭘﺎي او ﺑﺮﻓﺖ و ﭘﺎﯾﺶ راﺳﺖ ﺷـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد و ﺣـﺞ ﺑﯿﺖ اﷲ‬
‫ﮔﺰارد و ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺴـﯿﺎر دﯾـﺪ و اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾﺸـﺎن ﮐﺮد و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﺧﻮش و آوازي دﻟﮑﺶ داﺷﺖ و او را‬
‫ذوﻗﯽ و وﺟﺪي و ﺷﻮﻗﯽ و ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻮد و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﺮﻣﺎن و آﺳﺎﻧﺎن ﺑﻮﻧﺪﺑﻬﺘﺮ ﺧﻠﻘﺎن و داﻧﺎﯾﺎن ﺑﻮﻧﺪ‬
‫ﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺪي ﺗﻮ ﻧﯿﮏ ﮔﻮيﺟﺎﻧﺒﺶ ﻫﺮﮐﺲ از آﻧﺠﺎ ﮐﺎن ﺑﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﻨﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﻬﻞ از ﻫﺠﺮت و او را در ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪر و ﺑﺮادر دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘـﺪر ﭘـﺪر ﮐﺎﺗﺐ اﻟﺤﺮوف ﻋﯿﺴـﯽ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ اﻟﻘﺮﺷـﯽ اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي اﻟﺮاﺳﺖﮔﻮ اﺻـﻠﺢ اﷲ اﺣﻮاﻟﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ و ﭘﺪر او ﺷـﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎﺑﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻔﺎرﺳـﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮده و ﭘـﺪر ﭘـﺪر ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﺳﺖ ﺻﻮﻓﯽ ﻋﺎرف و ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗﺴﺎم ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﯾﮑﺴﺎﻋﺖ از روز و ﺷﺐ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯿﮕـﺬاﺷﺖ و ﻣﺎدام ﯾﺎ ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰارد ﯾﺎ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﯾﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺑﺪاﻧﮏ ﻋﻠﻮم‬
‫از ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ زﻧﺠـﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺷـﯿﺦ ﻧﻮر اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳـﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ او ﻓﺮﻣﻮده و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﭘـﺪر و ﻋﻢ ﺧﻮﯾﺶ داﺷﺖ و‬
‫اﻋﺮاض از دﻧﯿﺎ و اﻫﻞ دﻧﯿﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺪر ﻫﯿﭻ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺮﻓﺖ و اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ و ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻬﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮق ﻧﺒﺮد و در ﻣﯿﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻋﺸﯿﺮه ﻋﻠﻢ‬
‫ﻓﻘﺮ و ﻧﺸﺎﻧﻪ دروﯾﺸﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ داﺷﺖ و ﺑﻄﻌﺎم ﻧﺎزل و ﺟﺎﻣﻪ اﺳﺘﺒﺮ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‪ .‬و ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت زﻧﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ در دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﮔﺎه ﻣﯿﺒﻮد ﮐﻪ در ﻫﺮ رﮐﻌﺘﯽ ﺳﻮره ﺗﻤﺎم ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﺘﻤﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﯿﮑﺮد در ﺻﺪ و‬
‫ﺳﯿﺰده رﮐﻌﺖ ﺗـﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﯿـﺎن ﻫﺮ دو ﻓﻀـﯿﻠﺖ‪ .‬و در ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و رﺑﺎط ﺿـﯿﺎﺋﯿﻪ ﺑﺎﻏﻨﻮﯾﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬و‬
‫ﺧﻄﺒﻪﻫـﺎي ﺑﻠﯿﻐﻪ و ﺗﻮﺣﯿـﺪﻫﺎ و ﺗﺤﻤﯿـﺪﻫﺎي ﻏﺮﯾﺒﻪ داﺷﺖ و ﻣﻬﺎرت و اﺳـﺘﺎدي او در ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن و ﻣﻌﺎﻧﯽ وي و ﺿـﺒﻂ وﺟﻮﻫﺎت ﻗﺮآن و‬
‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬـﺎت در ﻣﯿـﺎن ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮد‪ .‬و ﭼﻮن وﻗﺖ وﻓﺎت رﺳـﯿﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻃﻮافﮐﻨﺎن ﺑﺰﯾﺎرت ﺧﻮﯾﺸﺎن و دوﺳـﺘﺎن رﻓﺖ و وداع‬
‫اﯾﺸـﺎن ﺑﮑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد و ﺑﺨـﺎﻧﻪ رﻓﺖ و ﻣﺮﯾﺾ ﮔﺸﺖ و ﺗﺎرﯾـﺦ وﻓـﺎت ﺧـﻮد ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﺑﻨﻮﺷﺖ و در ﺟﺰوي ﺑﯿـﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﻨﻮﺷﺖ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪253‬‬
‫ﻣﺜـﻞ ﮐﻒ دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اﻧﮕﺸﺘﯽ ﭘﺲ از اﻧﮕﺸﺘﯽ اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ را در ﮐﺘـﺎﺑﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮم و ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﻈﻤﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﯾﺎﻓﺖ آﻧﭽﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻣﺪ از ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﮔﺮ ز ﻧﻔﻊ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺴﺖﻫﺮﮐﻪ ﻣﻘﺒﻮﻟﺴﺖ در ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺰﯾﺴﺖ‬
‫ﮐﺎﭼﮑﯽ ﺑﻮدي ﻣﺮا ﺧﯿﺮي ﺳﺒﯿﻞﮐﻮ ﺑﺪي دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ ﻫﺮ دﻟﯿﻞ‬
‫دﻧﯿﯽ و ﻋﻘﺒﯽ ﺑﺠﺎه و ﻣﺎل ﯾﺎﻓﺖآن ﮐﺴﯽ ﮐﺰ اﻣﺮ ﺧﺎﻟﻖ ﺳﺮ ﻧﺘﺎﻓﺖ‬
‫وﻓﺎت ﺷﯿﺦ ﻣﺬﮐﻮر در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﻬﻠﻢ ﺑﻮد در ﻣﮑﺘﻮب‬
‫ﻣﺬﮐﻮر و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰد ﭘﺪر در آن ﺑﻘﻌﻪ ﻣﻌﻤﻮره ﮐﻪ ارواح ﻫﻤﻪﺷﺎن ﭘﺮﻧﻮر ﺑﺎد ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ راﺳﺖﮔﻮ‬
‫واﻋﻈﯽ ﺧـﻮشآواز‪ ،‬ﺑﻠﻨـﺪﭘﺮواز‪ ،‬ﻓﺼـﯿﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﺰﺗﯽ ﺗﻤـﺎم داﺷﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﻫﯿـﭻ ذﺧﯿﺮه ﻧﻤﯿﮑﺮد از ﺑﺮاي ﻓﺮدا‪ .‬و از ﻫﯿـﭻﮐﺲ‬
‫ﻧﻤﯿﺘﺮﺳـﯿﺪ ﺑﻐﯿﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻫﯿﭻ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﻤﯿﺪاﺷﺖ از ﻧﺎﯾﺎﻓﺘﻦ دﯾﻨﺎر و ﻧﺎﺑﻮدن دﻧﯿﺎ و ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻤﺎل و ﺧﺪام آن ﻧﻤﯿﺨﻮاﺳﺖ و در ﺟﺎﻣﻊ‬
‫ﻋﺘﯿﻖ و ﺳـﻨﻘﺮي و ﺟﺎﯾﻬﺎي ﭘـﺪران وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﺂوازي ﺧﻮش و اداﺋﯽ ﺧﻮب و دﻟﮑﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯿﻞ ﻣﺮدم از آواز او وﺟﺪ و ذوق و ﺷﻮق‬
‫ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ از ﺷﺎه ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﮐﻪ ﺑﺎﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺎرس ﺑﻮد ﺑﺎو رﺟﻮع ﺷﺪ ﺑﻌﺪ‬
‫از آن در اداء آن ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺑﺠـﺎ آورد و ﺑـﺂواز ﺧﻮش ﻓﺼـﯿﺤﺎﻧﻪ و ﺑﻠﯿﻐـﺎﻧﻪ ﺑـﺂﺧﺮ رﺳﺎﻧﯿـﺪ‪ .‬و ﻋـﺎدت ﻣﺒـﺎرك او آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﺑﻘﺪم و ﮐﺮم و ﻟﻄﻒ و اﻧﺼﺎف و اﺣﺴﺎن اﯾﺸﺎن را ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬و در ﺷـﯿﺮاز ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪ از ﻣﺸﺎﯾﺦ و ﻋﻠﻤﺎ و وﻋﺎظ و ﻓﻘﺮا ﻧﺒﻮد‬
‫اﻻ ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﻪ را ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﯿﺒﺮدﻧـﺪ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣﻘـﺪم ﺷـﺮﯾﻒ او ﺑﺮ ﺧﻮد ﻋﺰﯾﺰ و ﺷـﺮﯾﻒ ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬و او را ذﻫﻨﯽ ﻧﯿﮑﻮ و‬
‫ﻃﺒﻌﯽ ﻣﺒﺎرك ﺑﻮد و ﻋﻠﻢ اﺻﻮات و اﯾﻘﺎﻋﺎت ﮐﻪ ﻧﺰد اﻫﻞ ﻓﻀﻞ ﻓﻨﯽ از ﻓﻨﻮن اﺳﺖ ﻧﯿﮑﻮ داﻧﺴﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺑﯿﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ از وي‬
‫ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﭘﺪر ﻣﻦ و ﻣﻦ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺑﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ آن را ﺑﻔﺎرﺳﯽ ﻧﻈﻢ ﮐﺮده‪:‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪ 255 :‬اي ﺧﻮﺷﺎ روزي ﮐﻪ ﮐﺮدم ﺟﺎن ﻓﺪاﯾﺖﯾﺎﻓﺘﻢ ﺑﺲ ﺟﺎن و ﺷﺎدي در ﻫﻮاﯾﺖ‬
‫ﮔﺮ ﺑﺒﺨﺸﯽ ﺟﺮم ﻣﻦ آن ﻣﯿﺘﻮاﻧﯽﮐﻪ ﺗﻮ داﻧﯽ ﺑﻨﺪه ﺧﻮد را ﻫﺪاﯾﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﺷـﺼﺖ و ﻧﻬﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد ﻗﻄﺐ اﻻﺳـﻼم ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎرف‪ ،‬ﺑﯽﮐﺒﺮ و ﺧﻮشآواز ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺷـﺮاف و ﺻـﺪور از ﺣﮑﺎم ﻣﺮﯾـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ او ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان را ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﻠﻮم و‬
‫ﻋﻘﻞ ﻣﻌﺎد و ﻣﻌﺎش ﺗﺤﺮﯾﺾ ﻣﯿﮑﺮد و وﻋﻆ در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﺂوازي ﺧﻮش‪ .‬و ﺗﺮاﮐﯿﺐ ﻣﺮﺻﻊ داﺷﺖ و در ﻋﺒﺎرت ﺳـﺨﻦ ﺗﺴـﺠﯿﻊ‬
‫و ﺗﺮﺻـﯿﻊ و ﺗﻤﺰﯾﺢ ﻣﯽﻧﻤﻮد و رﻋﺎﯾﺖ ازﻣﻨﻪ و اﻣﮑﻨﻪ در ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂورد و ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و آوازي ﭼﻨﺎن ﺻﺎﻓﯽ‬
‫و ﺑﻠﻨﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﺑﺰرگ ﮐﻠﻤﺎت وي ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺴـﺘﻤﻌﺎن از آن ﻣﺤﻈﻮظ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺸـﺮف ﺣﻀـﻮر او ﻣﺰﯾﻦ ﻣﯿﺸـﺪم و ﺳـﻼم ﻣﯿﮑﺮدم و ﺟـﻮاب ﺳـﻼم ﻫﻤﻪﮐﺲ ﺑﺨﻠﻖ و ﺗﻮاﺿﻊ و روي ﺧﻮش ﻣﯿـﺪاد و ﻗﺎﻋـﺪه و ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﺧﻮﯾﺸـﯽ و ﻗﺮاﺑﺖ ﻣﺮﻋﯽ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و از ﮐﻠﻤﺎت ﻓﺮحﺑﺨﺶ او در دل ﻣﻦ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ‪ .‬روزي ﺑﻌـﺪ از ﺳـﻼم ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﻮش ﺑﺎد آوازت‬
‫ﻣﯿﺸﻨﻮم و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ از آن در ﺟﻤﻌﻪ آواز ﺧﻄﺒﻪ او ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم در ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﯽ و ذوق‬
‫ﺑﻤﻦ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ ﭼﻮن دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺎن‪ .‬و ﮔﺎهﮔﺎه درس ﻗﺮآن ﺑﺂواز ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم از ذوق آن ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﺻﺎﻓﯽ او ﺷـﻨﻮدم و در ﺑﻘﻌﻪ‬
‫اﯾﺸـﺎن از ﻋﻠﻤـﺎ و اوﻟﯿـﺎ و ﻋﺒﺎد و زﻫﺎد و ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ و ﺻﺎﻟﺤﺎت و ﻗﺎﻧﺘﯿﻦ و ﻗﺎﻧﺘﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺪﻓﻮﻧﻨـﺪ ﭼﻪ در اﺻﻞ ﮔﻨﺒـﺪ راﺳـﺘﮕﻮي و ﭼﻪ در‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ آن‪.‬‬
‫اﻟﺴﺖ اﻟﻌﺎﺑﺪه ﻓﯿﺮوزه ﺑﻨﺖ اﻟﻤﻈﻔﺮ‬
‫از ﺻﺎﻟﺤـﺎت ﯾﮑﯽ ﺑﯽﺑﯽ ﻓﯿﺮوزه دﺧﺘﺮ ﺷـﯿﺦ ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ از ﮐﺒﺮات ﻣﺤـﺪﺛﺎت و ﻋﺎﻟﻤﺎت ﺑﻮد و اﺳﺎﻧﯿـﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ و اﺟﺎزات زاﻫﺮه‬
‫دارد و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴﯿﺎر از او دﯾﺪهاﻧﺪ و ﮐﺘﺎب ارﺑﻌﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و رواﯾﮥ اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت ﻋﻦ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ ﻧﺎم ﮐﺮده و در آﺧﺮ آن دﻋﺎﺋﯽ از ﺟﻬﺖ و ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ و دﯾﺪن ﺣﻀﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ‬
‫و ﺳـﻠﻢ و آن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮐﺮده و وﺻـﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ در آﺧﺮ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﻮده ﮐﻪ در ﻫﺮ روزي ﭼﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮش ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤـﻊ ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﻌـﺪ از آن در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭼﻬـﻞ از ﻫﺠﺮت رﺣﻠﺖ ﮐﺮد و ﻧﺰدﯾـﮏ ﭘـﺪر و ﺑﺮادر ﻣـﺪﻓﻮن ﮔﺸﺖ ﺑـﺎ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺻﺎﻟﺤﺎت رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﺧﻮشﺧﻮي ﺑﻮد و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﺮﺿـﯿﻪ داﺷﺖ و داﯾﻤﺎ ﺑﺎ ذﮐﺮ و ﺑﺎ وﺿﻮ ﻣﯽﺑﻮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﮔﺰارد و ﺻﺪﻗﻪ ﺑﯿﺸـﻤﺎر‬
‫ﻣﯿـﺪاد و ﻣﻬﺮﺑـﺎن ﺑﺮ ﺟﻤﯿﻊ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و ﺷـﻔﻘﺖ و ﻣﺮﺣﻤﺖ و اﺣﺴـﺎن ﺑﺮ ﻓﻘﯿﺮان و ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﯿـﭻﮐﺲ ﺑﺰﯾﺎرت او ﻧﺮﻓﺘﯽ و ﻫﯿﭻ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪه ﺑﻮي ﻧﺮﺳﯿﺪي اﻻ ﮐﻪ ﻃﻌﺎم ﺑﻮي دادي ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻬﺮ او ﺑﻔﺮﺳﺘﺎدي ﯾﺎ ﭼﯿﺰي از دﯾﻨﺎر و درﻫﻢ ﺑﻮي ﺣﻮاﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮدي‪ .‬ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﺑﺘﺪاي ﺣﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد ﺑﺒﻐﺪاد و ﻣﺸﺎﯾﺦ آﻧﺠﺎ درﯾﺎﻓﺖ و از ﺻﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﺴﺘﻔﯿﺪ ﮔﺸﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺸﯿﺮاز ﮐﺮد و ﺻﻮﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﺴﺎﺧﺖ در ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻘﻌﻪ اﺟﺪاد و در آﻧﺠﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ وﻓﺎﺗﺶ در رﺳﯿﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و او را در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺮﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻋـﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ادﯾﺐ ﮐﺎﻣﻞ اوﺳﺖ‪ .‬ﺣﻠﯿﻤﯽ ﻣﺘﻮاﺿﻊ‪ ،‬ﮐﺮﯾﻢ‪ -‬اﻟﻨﻔﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻗﺴﺎم ﻓﻨﻮن و ﻋﻠﻮم ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد و ادﺑﯿﺎت ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده‬
‫ﺑﻮد از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳـﻠﻤﺎﻧﯽ و رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳـﻌﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ زرﻧﺪي ﻣﯿﮑﺮد و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﻨﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺼـﻠﺘﻬﺎي ﻣﺴـﺘﺤﺴﻦ ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده و ﻋﻤﺮ ﻋﺰﯾﺰ را ﺑﻪ ﺑﯿﮑـﺎري ﺿـﺎﯾﻊ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺟﻤـﺎﻋﺖ از ﻟﻄﻒ و اﺣﺴـﺎن او ﻧﻔﻊ‬
‫ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﭼﻮن ﺑﻤﺮض ﻣﻮت رﺳـﯿﺪ ﺑﻐﯿﺮ از ﮐﻠﻤﻪ ﻃﯿﺒﻪ ﻻـ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻫﯿـﭻ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑـﺪان ﮔﻔﺘﺎر از دﻧﯿﺎي ﻏـﺪار ﺑـﺪار اﻟﻘﺮار‬
‫رﺣﻠﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎرﺳﯽ آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻐﯿﺮ از ﺗﻮ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﻣﻦ ﻧﺪارمﻣﺮا ﻣﯽﺑﯿﻦ ﮐﻪ دروﯾﺶ و ﻧﺰارم‬
‫ﻣﺮا دادي ﺑﺴﯽ از راﺣﺖ و ﻋﯿﺶ ﺑﺤﻤﺪ اﷲ ﮐﺰ اﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺪارم‬
‫ﺑﻔﻀﻞ ﺧﻮﯾﺶ روي ﺧﻮب ﺑﻨﻤﺎي ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﺂﺳﺎﻧﯽ ﺳﭙﺎرم‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺒﺎرك ﻋﺪﻧﯽ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﯿﺦ ﻣﺒﺎرك ﻋﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻌـﺪن ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﻣﯿﺎن ﻋﻤﺎن و ﻋـﺪن ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﻓﯽ اﻟﺠﻤﻠﻪ ﻣﺰاري ﻣﺘﺒﺮك‬
‫اﺳﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺻـﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد ﻧﺰدﯾﮏ او ﭘﻨـﺞ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد ﭘﺲ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣـﺪ و در‬
‫زاوﯾﻪ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺷـﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻌﺘﻘـﺪ او ﺷﺪﻧﺪ و آﺛﺎر ﻫﻤﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ از او دﯾﺪهاﻧﺪ و ﻣﺮﻗﺪ او در ﻫﻤﺎن زاوﯾﻪ اﺳﺖ ﻧﺰد‬
‫ﻣﺴﺠﺪ در ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎلﮐﺖ ﻗﺮﯾﺐ ﭼﻬﺎر ﻃﺎق رﺣﻤﺖ‪ -‬اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﯿﺎر‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋﺎرف و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺼـﯿﺮت و اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت ﺑﺘﻼوت ﻗﺮآن ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯽﺑﻮد و او را ﺧﺘﻤﺎت در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﯽﺑﻮد و ﻓﻘﯿﺮان و ﺿﻌﯿﻔﺎن و‬
‫اﻫـﻞ ارادت ﻧﺰد وي ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و ﺑﻘـﺪر ﻫﺮﮐﺲ ﺑـﺎ اﯾﺸـﺎن ﺳـﺨﻨﯽ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﻤﻘﺘﻀـﺎي ﮐﻼم ﺑﻼﻏﺖ اﻧﺠﺎم اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴـﻼم ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻮا اﻟﻨـﺎس ﻋﻠﯽ ﻗـﺪر ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﯿﺎن ﻧﺰد او ﻣﯽآﻣﺪﻧـﺪ و ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻔﺖ از ﭘﺲ ﭘﺮده و ﺣﺎﺟﺘﻬﺎي‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻗﻀـﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﻮارق ﻋﺎدات از او ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽدﯾﺪﻧـﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﯾﮑﺒﺎر در ﺧﻠﻮﺗﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﭼﻬﻞ روز ﻧﺎﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭼﻬﻞ روز‬
‫ﺗﻤﺎم ﮔﺸﺖ در ﺷﺒﯽ ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ و در راه ﻣﯿﺮﻓﺖ و از ﻋﻘﺐ او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ و او را ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﯾﺪه اﺳﺖ و او را ﻃﯿﺎر‬
‫ﻧﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط ﺧﻮدش ﺳﺮ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎﻟﮑﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﭘﺴﺮ وي ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻋﻠﻢ ﻧﺼﯿﺒﯽ واﻓﺮ داﺷﺖ و‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﻋﻠﻢ ﮐﻼم ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺼﺒﺎح ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ را ﺷﺮﺣﯽ واﻓﯽ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﻘﻼ آﻧﺮا ﭘﺴﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ در‬
‫ﻧﺰد ﭘﺪرش دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺎ از ﻣﺰارات ﻗـﺪﯾﻤﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻮي ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺗﺮﺑﺖ وي ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻗﺮآن ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﺧﻠﻖ را ﮐﻼم اﷲ ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﻨـﺪ و ﻣﺮﻗﺪ او‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﻃﯿﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻣﺸﺮف اﻟﺪﯾﻦ‬
‫از وزﯾﺮان ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ او را ﻣﺮﺗﺒﻪ دﻧﯿﻮي و اﺧﺮوي داده ﺑﻮد و اﻣﻮال او در ﺧﯿﺮات ﺻـﺮف ﻣﯿﺸـﺪ و اوﻗﺎت او در ﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﯿﮕﺬﺷﺖ و او را اﺳـﺘﺤﻀﺎر ﺗﻤﺎم در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺰرگ اﺳﺘﮑﺸﺎف از وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻞ از وي ﻣﯿﭙﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در اواﺋﻞ ﻣﻌﻠﻢ اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻮد ﭘﺲ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻄﻮع و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﮑﺮه ﺑﺘﻌﻠﯿﻢ او ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ درس‬
‫او ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﭘﺲ ﻣﺪرﺳﻪ رﻓﯿﻊ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﺧﯿﻠﯽ ﺿﯿﺎع و ﻣﺘﺎع و اﻣﻼك ﻧﻔﯿﺴﻪ ﺑﺮ آن وﻗﻒ ﮐﺮد و آﻧﺮا ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﻣﺸﺮﻓﯽ ﻧﺎم ﮐﺮد و در آن ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿﻞ و وﺣﯿﺪي ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد و در ﺣﻞ ﻣﺸـﮑﻼت و ﮐﺸﻒ اﺳﺮار ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ و ﻣﺪار ﻋﻠﯿﻪ و در ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ ﺑﻌﺪل و ﺷﻔﻘﺖ ﺣﮑﻢ ﻗﻀﺎ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﮔﻮﯾـﺎ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ او را از ﻟﻄﻒ ﻣﺤﺾ آﻓﺮﯾـﺪه ﺑﻮد‪ .‬و درس ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و رﺳﻮم ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﻨﻬﺎد و در ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫اﻫـﻞ ادب و اﺻـﺤﺎب ﻃﻠﺐ ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ ﭘـﺪر ﻣﯿﮑﺮد ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑﺠـﺎي ﻣﯿـﺂورد و در ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﮐﺘﺐ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد و از آن ﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﺘـﺎب ﺷـﺮح ﻣﻘﺘﺼـﺮ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ رﺳـﺎﻟﻪ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ در ﺣﻼـل و ﺣﺮام و دﯾﮕﺮ رﺳـﺎﻟﻪ در ﻣﻌﻨﯽ ﻗﻮل و ﮐﺘﺎب ﻓﮑﻮك در رﻓﻊ ﺷـﮑﻮك و‬
‫ﮐﺘـﺎب ﻋﻤـﺪة اﻟﺴﺎﺋـﻞ ﻓﯽ دﻓﻊ اﻟﺼﺎﺋـﻞ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺷﺖ از ﺗﺒﺮﯾﺰ داﻋﯿﻪ اﯾﻦ ﻧﺴـﺨﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﺑﻨﻮﺷـﺘﻨﺪ‬
‫ﻧﺴﺨﻬﺎ و ﻃﻠﺒﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺳﯿﺪ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺮي ﻧﺴﺨﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺗﻔﮑﺮ و‬
‫ﺗـﺪﺑﺮ ﺑﻠﯿﻎ در آن ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗـﺎ ﺑﺠﻮاﺑﻬـﺎ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪﻫﺎ و ﺗﻌﺮﯾﻀـﻬﺎ رﺳـﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﺮ ﻣﺜﻞ ﭘﺲ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴـﺮي‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺟﻮاب ﺧﺼﻤﺎن ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﻌﻠﻮم ﭘﺪر دﺷﻤﻨﯽ ﺧﻠﻖ از ﺧﻮد دور ﮐﻨﺪ و ﺑﺪوﺳﺘﯽ ﺑﺪل ﮐﻨﺪ ‪ .‬از ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫اي ﺑﺮادر ﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯽ ﺣﺎل ﻣﺎ ﮐﺮدار ﻣﺎﺳﺖﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﯿﺎﺑﯿﻢ ﻣﺎ از ﮐﺮدن و ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺎﺳﺖ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺘﺮس از ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ و ﮐﺎر ﺣﻖ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﮑﻦزاﻧﮑﻪ در ﻫﺮ دو ﺳﺮا ﯾﺎر ﺑﺤﻖ دﻟﺪار ﻣﺎﺳﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﻣﺎه ﺟﻤﺎدي اﻻول در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎرم از ﻫﺠﺮت و او را ﻧﺰد ﭘﺪر ﻣﺪﻓﻮن ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫ﻗﺪوه ارﺑﺎب ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي ﺑﻮد و اﺳﻮه اﺻـﺤﺎب درس و ﻓﺘﻮي‪ ،‬و ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻣﯿﺎن ﻣﺸـﺮوع و ﻣﻌﻘﻮل و ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﺘﺎﺑﯽ در‬
‫اﺻﻮل و ﻓﺮوع‪ ،‬و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ او ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آن ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ در ﺷـﺮح ﻣﺨﺘﺼـﺮ اﯾﻦ ﺣﺎﺟﺐ و ﮐﺘﺎب ﻧﻬﺎﯾﻪ در ﺷـﺮح ﻏﺎﯾﻪ و ﻣﻨﻬﺎج‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺎﺻﺮ ﻟا ﺪﯾﻦ را ﺷﺮﺣﯽ ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﮐﺘﺎب ﺷﮑﻮك ﺑﺮ ﮐﺎﻓﯿﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﮐﺘﺎب ﻗﻮاﻋﺪ در ﻧﺤﻮ ﻧﻮﺷﺖ و اﺟﻮﺑﻪ اﯾﺮادات‬
‫ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻮﺷﺖ و در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﺎﻣﯿﻪ ﺑﺮاﺑﺮ رﺑﺎط اﺗﺎﺑﮏ اﺑﺎش رﺣﻤﺖ اﷲ‬
‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ ﻣﻮدود‬
‫ﺳﻠﻄـﺎﻧﯽ ﻋـﺎدل‪ ،‬ﮐﺮﯾﻢ و ﺷـﺠﺎع ﺑﻮد و ﻋﻠﻤـﺎ را دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ دروﯾﺸـﺎن و ﭘﺎكدﯾﻨـﺎن ﺑﻮد و ﺟﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺰﯾﻦ از راه ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺷـﯿﺮاز و اﺻﻔﻬﺎن و ﮐﺮﻣﺎن ﮐﺮد و آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺼﻦ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺳﻮرﻫﺎ و دروازهﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﺴﺎط ﻋﺪل ﮔﺴﺘﺮد‬
‫و ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﻠﻄﻨﺖ او ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ ﺳﺎل ﺑﻮد و در ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ ﺣﮑﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺻﺎدﻗﻪ و ﻋﺰﯾﻤﺖ ﻧﯿﮑﻮ‪ .‬ﮔﺎهﮔﺎه زﯾﺎرت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﯿﺪ‬
‫اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻧﺼﺮ اﻓﺰري ﻣﯿﮑﺮد و در ﻋﺼﺮ اﺗﺎﺑﮏ او ﻋﻼﻣﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﻮد در ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻮم و از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﯿﺮات و ﺑﺮﮐﺎت اﺗﺎﺑﮏ ﯾﮑﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻮ ﮐﺲ در ﺧﻮاب ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ و ﭼﻮن‬
‫آن ﻣﺴـﺠﺪ ﺗﻤـﺎم ﮐﺮد درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد از ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﺳـﺮاج اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻌﺰ ﻣﮑﺮم ﺑﻦ اﻟﻌﻼء ﮐﻪ ﺧﻄﺎﺑﺖ ﮐﻨـﺪ در ﻣﺴـﺠﺪ ﻧﻮ و اﺟﺎﺑﺖ ﮐﺮد و‬
‫ﺟﻤﻌﻪ اول ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ اﺗﺎﺑﮏ ﻧﯿﺰ ﺑﻤﻮاﻓﻘﺖ او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻧﻨﺸـﺴﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻣﻨﺒﺮ ﻓﺮود آﻣـﺪ‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ او را وﺣﺸﺘﯽ‬
‫ﺑﻮد ﺑـﺎ اﺗﺎﺑـﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ و او را در ﺑﻨـﺪ ﯾـﺎ ﺣﺒﺲ ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﻮن ﺧﺴـﺘﻪ ﻣﯿﺸـﺪ او را ﺑﯿﺮون ﻣﯿـﺂورد‪ .‬و وﺻـﯿﺖ ﺑﻌـﺪل و رﺣﻤﺖ و ﺷـﻔﻘﺖ‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﻌـﺪ از آن وﻓـﺎت ﮐﺮد در ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در رﺑـﺎط اﺑﺶ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و اﺑﺶ دﺧﺘﺮ اﺗـﺎﺑﮏ‬
‫ﺳﻌ ﺪ ﺑﻦ‬
‫اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﮑﻪ رﺣﯿﻤﻪ ﺑﻮد و ﭘﯿﺶ از اﯾﺸﺎن آن رﺑﺎط ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮي ﻣﻨﺴﻮب ﺷﺪ و ﻫﻢ در آﻧﺠﺎ او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ‬
‫ﺳﻠﻄـﺎﻧﯽ ﻋـﺎدل ﺑﻮد ﮐﻪ داﯾﻤﺎ ﺑﺎوﺿﻮ و ذﮐﺮ ﻣﯽﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﺷـﺮاب ﻧﺨﻮرد و ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﺟﻪ او ﺑﻠﻨـﺪ ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و او را‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﻧﺼـﺮت ﺑﺨﺸـﯿﺪ و از اﻧﻮار ﺳﻌﺎدت و ﮐﺮاﻣﺖ ﭼﻨﺪان او را ارزاﻧﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ او ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﻼﯾﻖ در ﻋﻬﺪ او ﻣﺮﻓﻪ اﻟﺤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ و راﻫﻬﺎ اﯾﻤﻦ ﺑﻮد و ﻇﺎﻟﻤﺎن را ﻗﻬﺮ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن را ﻧﺼﺮت ﻣﯿﺪاد و‬
‫ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﺳـﻨﺖ اﺣﻤـﺪي ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯿﮑﺮد و ﻋﻬـﺪﻫﺎي ﻣﻠﺖ ﻣﺤﻤـﺪي را ﺑﺠـﺎي ﻣﯿـﺂورد و در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻠﻤـﺎ و ﺑﺰرگ داﺷـﺘﻦ ﻋﺎﺑـﺪان و ﺗﻌﻈﯿﻢ‬
‫زاﻫـﺪان و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺤﺪي ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ رد ﻫﯿﭻ ﺧﻮاﻫﻨﺪه ﻧﮑﺮده ﺑﻬﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ‬
‫ﺧﺪاﯾﺴﺖ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮ و ﺧﺰﯾﻨﻪ و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻦ ﺻﺎﻟﺤﺎن و دروﯾﺸﺎﻧﻨﺪ و ﺧﺰﯾﻨﻪﻫﺎ در ﻋﻤﺎرت ﻣﺴﺎﺟﺪ و رﺑﺎط و ﻣﺪرﺳﻪﻫﺎ ﺻﺮف‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺪت ﺳـﯽ ﺳﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮد وﺻﯿﺖ و ﺻﺪاي ﻣﻌﺪﻟﺖ وي در اﻗﻠﯿﻤﻬﺎ ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻃﺮاف ﻣﻤﺎﻟﮏ روي‬
‫ﺑﻮي آوردﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي و ﻏﺎﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزارﻫﺎ و راﻫﻬﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯿﺸﺪ و ﺧﺎﻧﻬﺎ و ﻣﺴـﮑﻨﻬﺎ ﺑﺴـﺒﺐ ﻋﺒﻮر و ﻧﺰول در ﺗﻨﮕﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﺗﺎ ﻋﻤﺎرت ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨـﺪ و در آن ﻣﺴﺎﺟـﺪ و ﺣﻤﺎم ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺎﻋﺪه داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰارد ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯿﺰدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اي ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﻤﺎت ﺷـﻤﺎ ﺑﮕﺬارﯾﻢ و ﭼﻮن ﻣﺤﺘﺎﺟﯽ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯿﺂﻣﺪ ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﺳـﺨﻦ او ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﺣﮑﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﭽﯿﺰي ﮐﻪ‬
‫رﺿﺎي او در آن ﺑﻮد و ﺣﺎﺟﺘﻬﺎي ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﻗﻀﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎد او را وﺻـﯿﺖ ﺑﻌﺪل ﻣﯿﮑﺮد و ﺷـﻔﻘﺖ و رأﻓﺖ‬
‫ﺑﺮ رﻋﯿﺖ و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ داﻣﻦ ﺷﻤﺎ ﻣﯿﮕﯿﺮم‪.‬‬
‫و ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي ﺷـﯿﺮازي رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ روزي ﻧﺰد وي ﺑﻮدم در اﺛﻨﺎي ﮐﻼم ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﺎرﺗﻬﺎ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺧﺮاب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺖ از دﺳﺖ دزدان‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻮد دﯾﺪم آﻧﭽﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از ﺻﺪق ﮔﻔﺘﺎر و ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز از دﺳﺖ دزدان در راﻫﻬﺎ ﻧﻤﯿﺘﻮان ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در ﺣﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي از ﺗﻮ ﻣﺎﻧﺪدر اﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﺑﺴﯽ ﺧﯿﺮات ﻣﯿﮑﻦ‬
‫ﺗﻦ ﺧﻮد را ﺑﺨﻮشﺧﻮﺋﯽ و ﻧﯿﮑﯽﺧﻼص از ﻫﺮ ﺑﺪ و آﻓﺎت ﻣﯿﮑﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را در ﻧﺰد ﭘﺪر دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯿﮑﺮد و در اﻃﺮاف و ﺟﻮاﻧﺐ ﺑﻼد ﺑﺎ ﺧﻼﯾﻖ رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂورد و ﻣﺼـﻨﻔﺎت‬
‫ﭘـﺪر ﺧﻮد ﺑﺮ اﮐﺎﺑﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻋﻠﻮم ﻣﯿﮑﺮد و ﺷـﻔﻘﺖ و ﻣﺮوت ﺑﺮ ﻧﯿﮏ و ﺑـﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و رأﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﺑﺠـﺎي ﻣﯿـﺂورد و او را در ﺷـﺮع ﻣﺆﻟﻔـﺎﺗﺴﺖ و در ﻣﮑـﺎرم اﺧﻼق آﯾﺎت‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و دوازدﻫﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ اﺗﺎﺑﮏ اﺑﺶ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﭘﺴـﺮ وي ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاي ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻣﯿﮑﺮد و درﺳﺘﯽ‪ .‬و در اﺣﻮال و اﻋﻤﺎل‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﻧﯿﮑﻮ داﺷـﺖ‬
‫و دوري ﻣﯿﮑﺮد از اﻫـﻞ ﻫـﻮي و ﻫﻮس و ﺑـﺪﻋﺖ و ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﭘـﺪر و اﺟـﺪاد ﺑﺰرگ ﺻـﺎﺣﺐ ﮐﺮم و ﻣﺮوت ﻣﯽﺑﻮد ﺗـﺎ ﺣـﺪي و‬
‫ﻏﺎﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺰوي ﺷـﺪ و دﺳﺖ از ﺗﮑﻠﻒ ﺑـﺪاﺷﺖ و ﻧﻔﺲ را از ﻣﺸـﺘﻬﯿﺎت دور ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻣﻼزم اوراد و درس ﻋﻠﻮم ﺷﺪ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯿﻨﻤﻮد ﺗﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫از ﻧﻔﺲ ﻗﺪﺳـﯽ او رواﯾـﺢ اﺧﻼص ﻣﯿﺪﻣﯿـﺪ و از دﻧﯿﺎ ﻧﺮﻓﺖ ﺗﺎ وﻻﯾﺖ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ او را ﺷﺒﯽ در ﺧﻮاب‬
‫دﯾـﺪم ﺑﺼﻮرﺗﯽ ﮐﻪ دﻻـﻟﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺮ ﺻـﺤﺖ ﺣﺎل وي و داﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ در زﻣﺮه اوﻟﯿﺎ درآﻣـﺪه ﺑﻮد و در ﺣﯿﺎت ﺑﻮد ﭘﺲ ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﮐﻪ او را‬
‫ﺑﻪﺑﯿﻨﻢ و ﺑﺸﺎرت دﻫﻢ او را ﺑـﺪﯾﻦ ﮐﺮاﻣﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺧﺒﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ دوش ﺳـﯿﺪ وﻓﺎت ﮐﺮد در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و او را ﻧﺰد ﭘـﺪر دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﯿﺘﯽ ﻋﺮﺑﯽ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺖ و اﯾﻦ ﻧﻈﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻣﺪ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﺗﻮﺷﻪ رﻓﺘﻦ ﻣﻬﯿﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺷﺪﻧﺪﮐﺎر ﺧﻮد ﺗﺎ ﮐﯽ ﻧﺴﺎزي از ﺧﺪا ﺷﺮﻣﯽ ﺑﺪار‬
‫اﻣﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻃﺎﻋﺖ و اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﻌﺼﯿﺖ روزي ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻗﯿﺲ‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺎ ﺗﻘـﺪم ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺻـﺤﺎﺑﻪ اﺳﺖ و ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ اﺑﻮ اﻟﻌﻼء‬
‫ﺣﻀـﺮﻣﯽ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﺑﻐﺰاء ﻣﺠﻮس آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در ﻏﺰا او را ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﻨﻮر‬
‫ﺣﮑﻤﺖ او را ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺸﺖ ﮐﻪ درﺟﻪ ﺷـﻬﺎدت ﺧﻮاﻫـﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﯿﺮي از ﮐﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ و ﺑﺎ ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ ﮔﻔﺖ ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﯿﺮ ﺑﯿﻔﺘﺪ ﻣﺮا آﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﭘﺲ آن ﺗﯿﺮ در ﻟﺐ ﮔﻮي از اﯾﻦﺟﺎﻧﺐ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار و ﻓﺮاخ ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ اﺛﺮ ﻋﻤﺎرﺗﯽ در آن ﻧﺒﻮد‬
‫ﭘﺲ او را ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدت در آﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﻬﺪا ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ وي دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب اردﺑﯿﻠﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ زاﻫـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد و ﭘﯿﺮ ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻮد و در راه ﺣﺠﺎز ﺑﺎﻫﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ ﯾﮑﺒﺎر‪ .‬و در ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﻮل اﷲ‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و در روز ﺟﻤﻌﻪ و ﺑﻌﻀﯽ روزﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﺟﺎﻣﻊ ﺷﯿﺮاز و در زاوﯾﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و رواﯾﺖ از ﮐﺘﺎب ﺳﻨﻦ اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯿﮑﺮد و او را ﮐﺮاﻣﺎت ﻇﺎﻫﺮه و آﯾﺎت ﺑﺎﻫﺮه ﺑﻮد و در‬
‫ﻣﯿﺎن او و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﯾﮑﺒﺎر ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺗﺎ وداع ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺴـﻔﺮ رود ﭼﻮن درآﻣﺪ ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﭘﺨﺘﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد و ﺗﻐﯿﺮ داﺷﺖ در ﺣـﺎل ﺧﻮردن ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺟـﺎزت ﺧﻮاﺳﺖ و ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮد و ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺨﻮرد ﭼﻮن ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﺎﺑﺎن رﺳـﯿﺪﻧﺪ راه ﻏﻠﻂ ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻬﺎر روز ﻃﻌﺎم ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎ ﯾﺎران ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﺻﯿﺪي ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻮن ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻠﺒﯽ ﺑﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‬
‫و ﺑﮑﺸـﺘﻨﺪ ﺑﻤـﺬﻫﺐ ﻣﺎﻟﮏ ﭘﺲ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺴـﻤﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺳـﺮ ﮐﻠﺐ ﻧﺼـﯿﺐ ﺷـﯿﺦ ﮔﺸﺖ ﻫﻤﻪ ﺑﺨﻮردﻧـﺪ و ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ در ﻓﮑﺮ‬
‫ﺧﻮردن آن ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﺗـﺎ وﻗﺖ ﺳـﺤﺮ‪ .‬در آن وﻗﺖ ﺑﻔﺮﻣـﺎن ﺧـﺪاي ﺳـﺮ ﮐﻠﺐ ﺑﺎ ﺷـﯿﺦ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺟﺰاي آﻧﮑﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳـﻔﺮه اﺑﻮ زرﻋﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻧﺨﻮرد ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮد اي ﯾﺎران ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮوﯾﻢ و ﺣﻼﻟﯽ از اﺑﻮ زرﻋﻪ ﺑﻄﻠﺒﯿﻢ ﭘﺲ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺸـﯿﺮاز ﮐﺮد و‬
‫ﻋـﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن دﯾﮕﺮ ﺑﻌﺰم ﺳـﻔﺮ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﺘﻔﻖ ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺷﺪ و ﮔﻮﯾﺎ در ﺑﻌﻀـﯽ‬
‫ﻣﻨﺎزل ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد و در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرﺻﺪ و ﭘﺎﻧﺠﺪﻫﻢ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و در رﺑﺎط ﺧﻮدش او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء‬
‫ﮐﻨﯿﺖ او اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ او را ﻧﻬﺮ اﻟﻔﺘﻮه ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧﺪ و از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﮐﺒﺎر ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد و ﺻﺤﺒﺖ ﺳﯿﺪ اﻟﻄﺎﺋﻔﻪ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻐﺪادي‬
‫رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ درﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺤﻀﻮر آن ﮐﺴـﺎن ﮐﻪ در ﻋﻬـﺪ او ﺑﻮدﻧـﺪ اﺳﺘﯿﻨـﺎس ﺣﺎﺻـﻞ ﮐﺮده و از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﺟﻨﯿـﺪ ﺑﻐـﺪادي‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ او را در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎغ ﻧﻮ ﻧﻌﻠﯿﻦ ﺑﯿﺮون ﻣﯿﮑﺮد و ﺷﺒﻠﯽ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﻨﻘﺒﺖ‬
‫و ﻓﻀﯿﻠﺖ او ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﻠﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﭼﯿﺰ ﻣﺮا ﺑﺸﯿﺮاز ﻧﺒﺮد اﻻ دوﺳﺘﯽ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء ﮐﻪ او اﺳﺘﺎد اوﻟﯿﺎﺳﺖ و رواﯾﺖ‬
‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ از ﺑﻨـﺪار ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻧﺪﯾـﺪم ﻫﯿـﭻ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺣﺎل ﺗﻤﺎم داﺷﺖ ﻏﯿﺮ از ﺟﻌﻔﺮ ﺣـﺬاء و او ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺷـﺒﻠﯽ اﺳﺖ و‬
‫دﯾﻠﻤﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد رواﯾﺖ از ﺷـﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻣﻦ ﻣﯽﯾﺎﺑﻢ ﺑﺴـﺒﺐ دروﯾﺸﯽ ﺧﯿﺮي ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺎدر ﻣﯿﺒﻮدم‬
‫ﻣﯿﭙﺮﯾﺪم و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ روزي ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ از ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺆال ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﺪاي را ﻣﻌﺎﯾﻨﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ ﺑﻠﯽ ﻫﺮآﯾﻨﻪ‬
‫زﻧﺪﯾﻖ ﻣﯽﺷﻮي و اﮔﺮ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﯽ در ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﯿﮕﺮدي و ﻟﮑﻦ ﺣﯿﺮﺗﯿﺴﺖ در ﮐﺒﺮي و ﮐﺒﺮﯾﺴﺖ در ﺣﯿﺮت و ﮔﺎهﮔﺎه‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﻋـﺎرف ﻧﯿﺴﺖ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣـﺎن را ﻧﺸـﻨﺎﺳﺪ و آﻧﭽﻪ در ﺑﺎﻃﻦ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ ﻧﺪاﻧـﺪ ﺑﻨـﺪار ﺑﻦ ﺣﺴـﯿﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬
‫ﻣﺮدي ﺑﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء درآﻣﺪ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻓﺎت ﻣﯿﮑﺮد و آن ﻣﺮد ﺻﻮﻓﯽ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد و اﻇﻬﺎر زﻫﺪي ﻣﯿﮑﺮد ﭘﺲ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﺎو ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺷـﺨﺺ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻓﻼن ﮐﺲ ﺑﻌـﺪ از آن ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد ﺧﺮاب ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ و ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮد را زﯾﻨﺖ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در‬
‫ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﯾﮑﻢ او را وﻓﺎت رﺳﯿﺪ و در ﻣﻘﺒﺮه ﺧﻮد او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺗﺮﮐﯽ‬

‫ﻓﻘﯿﻪ اوﻟﯿﺎء و ﻗﺪوه اﺗﻘﯿﺎ ﺑﻮد و ﻫﺎدي ﺣﺠﺎج و ﮐﺎﺷﻒ ﻋﻠﻤﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺮدي ﻣﺘﺪﯾﻦ داﻧﺎ و ﺑﺎرع ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺸـﮑﻼت دﯾﻦ ﭘﯿﺶ او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯿﭙﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ ﻗﻮل واﺿﺢ و ﺳﺨﻦ ﺻﺤﯿﺢ او ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺘﻮي و زﺑﺪه اﻫﻞ ﺗﻘﻮي ﺑﻮد و در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎد و ﺳﻮم از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد و در ﻧﺰد ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء‬
‫او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﻬﻢ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ اﻟﺮﺑﻌﯽ‬
‫ﺟـﺪ ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻮد و اﺻﻞ او از ﻗﺮﯾﺶ اﺳﺖ و در ﺷـﯿﺮاز ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﺤﺪ ﺑﻠﻮغ رﺳـﯿﺪ ﺧﻮي رﺑﺎﻧﯽ و‬
‫ﺳﯿﺮه ﻧﺒﻮي داﺷﺖ و ﻋﻠﻢ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻋﻠﺘﻬﺎ از دل زاﯾﻞ ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺳﯿﺎﺣﺖ آﻓﺎق ﻧﻤﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم و‬
‫ﻋﺮاق و ﻫﻨﺪ ﮐﺮد و رواﯾﺖ از اﺑﻮ ﻣﻮﺳـﯽ ﻣﺪﯾﻨﯽ و اﺑﻮ اﻟﻤﺒﺎرك آدﻣﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﭘﺪر او ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻧﺎم داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻓﺴﺎ ﻣﺪﻓﻮﻧﺴﺖ و‬
‫ﺷﯿـﺦ روزﺑﻬﺎن آن ﮐﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﺎﺑﮏ زﻧﮕﯽ او را ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ و او را ﺑﻨﺰد ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﻐـﺪاد ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺟﻬﺖ اﻣﺮي ﭼﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺖ‬
‫در ﺣﻀﻮر او ﮔﻔﺖ در ﻣﯿﺎن ﺳـﺨﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻣﻦ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﻫﺪﻫـﺪ ﻧﯿﺴـﺘﻢ و اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﭘﺲ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫وي ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﯾـﺎد آر از آﻧﺮوز ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﻮي و ﺳـﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﻮد ﺑﺂﯾـﺎت ﺑﯿﻨـﺎت و ﺣـﺪﯾﺜﻬﺎ و‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺘﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد و از اﺗﺎﺑﮏ ﻋﻔﻮ ﮐﺮد و ﺷﯿﺦ را ﻣﻨﺸﻮر و اﺣﮑﺎم از ﻋﻤﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﻣﻮي و ﻋﻀﺪ اﻟﺪوﻟﻪ و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد و‬
‫از ﻫﻤﻪ ﺑﮕـﺬﺷﺖ و ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺷـﯿﺦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﺳﻮد ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ و در ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﺎغ ﻧﻮ درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و در رﺑﺎط اﺑﻮ زرﻋﻪ و‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺷـﯿﺦ ﻓﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺮﯾﺰي ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ در ﻣﺠﻠﺲ او ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﺗﻌﻈﯿﻢ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺳـﺨﻦ ﺑﻌﺰت و ﺷﻮﮐﺖ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮕﻔﺖ اي ﺗﺮﮐﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﻧﮑﻦ و ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮐﻦ و‬
‫ﻣﻌﯿﺸﻪ او از ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘـﺪر ﺑﻮي رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد و ﻃﻌـﺎم و ﻟﺒـﺎس ﺷـﯿﺦ از آن ﺑﻮد و او را آن ﮐﻔـﺎﯾﺖ ﺑﻮد و ﻟﯿﮑﻦ اﻫﻞ و اوﻻد او را‬
‫روزي از ﺟﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﮔﺎهﮔﺎه ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ ﻏﯿﺮ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺤﺮوم ﺷﻮد از ﺧﯿﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ .‬و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ از ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺰرگ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻧﯿﺎ ﮐﺮد ﮐﻮر ﺷﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻘﺒﯽ ﮐﺮد ﺑﯿﺨﻮد ﮔﺸﺖ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﻤـﻮﻟﯽ ﮐﺮد او ﺑﺮاه راﺳﺖ رﺳـﯿﺪ‪ .‬و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد اﻟﺘﻔـﺎت ﺑﻐﯿﺮ ﺧـﺪاي ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﻣﺒـﺪأ ﺗـﻮ ازوﺳﺖ و ﻣﻨﺘﻬـﺎي ﺗﻮ ﺑـﺪوﺳﺖ و ﺗﺮا ﻏﯿﺮ از‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ و او را ﻏﯿﺮ از ﺗﻮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻫﺴﺖ و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ در ﺳـﯿﺮت ﮐﺒﺮي ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺧﻀﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺼﺤﺒﺖ او ﻣﯿﺮﻓﺖ‬
‫و ﻣﺮدي از او درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ را ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺧﻀـﺮ ﺑﯿﺎﻣﺪ و آن ﻣﺮد ﺧﻀﺮ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ ﭘﺲ ﺧﻀﺮ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‬
‫ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﻣﺮا ﺑﮑﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻧﻤﯿﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺷﯿﺦ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد و ﭘﺲ از آن دﻻﻟﺖ ﻧﮑﺮد ﺑﻮي‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ روزي اﺗﺎﺑﮏ ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﺸﯿﺦ ﮐﻪ ﻣﺮا ﭘﻨﺪي ده ﺷﯿﺦ ﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﺗﺎواري ﮔﻨﺪم دﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮدار اﯾﻦ را و ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮ‪.‬‬
‫اﺗﺎﺑـﮏ ﻧﻈﺮ ﺑﻐﻼﻣـﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﺮا ﺧﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺮد اﺗﺎﺑﮏ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺑﺎر ﺑﺮدارد و ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ ﺑﺲ‬
‫ﻋـﺎﺟﺰم از ﺑﺮداﺷـﺘﻦ اﯾﻦ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺗﻮ در دﻧﯿـﺎ ﻋـﺎﺟﺰي و ﺑﺎري ﺑﺮﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﯽ ﺑﺮداﺷﺖ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎر ﻣﻈﺎﻟﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮداﺷـﺖ‬
‫اﺗﺎﺑـﮏ ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘـﺎد و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد در ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎﻓﺘﻢ از ﻃﺎﺋﻔﺎن و ﺑﻤﻦ رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮﭼﻪ از ﺧﺪاي ﻃﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺪﻫﺪ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯿﮑﻨﻢ ﮐﻪ اوﻻد ﻣﻦ از ﻋﻠﻢ و وﻻﯾﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫ﺗـﺎ روز ﻗﯿـﺎﻣﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻫـﺎﺗﻔﯽ ﺷـﻨﻮدم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ دادﯾﻢ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ و ﮐﺮاﻣﺖ ﯾـﺎﻓﺘﯽ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ روزي در وﻋﻆ ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﺑﮕﻮﯾﻢ ﯾـﺎ ﻧﮕﻮﯾﻢ ﭘﺲ از ﻣﻨﺒﺮ ﻓﺮود آﻣـﺪ و ﻫﯿـﭻ ﻧﮕﻔﺖ و ﯾﮑﺴـﺎل ﺗﺮك وﻋـﻆ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﯾﮑﺴـﺎل ﺑﺎز ﺑﺴـﺮ وﻋﻆ رﻓﺖ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺣﺎﺿـﺮان ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﺷـﯿﺦ ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ده از ﺣﺎل ﺧﻮد‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ آن وﻗﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﯾﺎ ﻧﮕﻮﯾﻢ روح ﻫﻔﺘﺎد ﺻـﺪﯾﻖ ﺑﺤﻠﻘﻮم‬
‫رﺳـﯿﺪه ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ ﺗﻤﺎم آن روﺣﻬﺎ از ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﭘﺲ در ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ اي اﺳـﺮار ﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﺗﺎ ﻣﺎ را ﺑﮑﺸـﻨﺪ ﺟﻬﺖ‬
‫آن ﻧﮕﻔﺘﻢ و ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸـﺘﻢ و از ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺸـﯿﺐ آﻣـﺪم و ﺳﻪ ارﺑﻌﯿﻦ داﺷـﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺮا ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻮي ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻢ ﺑﻮﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﺮﯾﺾ ﺷـﺪ در اواﺋﻞ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻓﺮدا در ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺖ‬
‫ﺻﺒﺢ ﻣﺮﯾﺪان ﺑﻮﻋﺪهﮔﺎه ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮوﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ وﻋﻆ ﻣﺮﯾﺪان ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ وﻋﻆ ﺧﻮﺑﯽ ﮔﻔﺖ و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻋﺮﻓﺎ و ﺗﺮﺑﯿﺖ وﻋﺎظ و‬
‫ﺳﺨﻨﺎن در ﺗﻮاﺟﺪ اﻣﻼ ﮐﺮد ﭼﻮن ﻣﺮﯾﺪان و ﻣﻌﺘﻘﺪان ﺷـﯿﺦ از ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺴـﺮ او ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﺷﯿﺦ ﺳﺆال ﮐﺮد و ﺧﺒﺮ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ وﻋﻈﯽ اﺳـﺘﺎداﻧﻪ و ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد اﻟﺤﻤﺪ ﷲ از ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ارﺷﺎد اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ و ﻓﺮزﻧـﺪان او ﺑﺎﺷـﺪ اﻟﺤﻤـﺪ ﷲ ﮐﻪ ﻣﺮا اﯾﻦ اﻣـﺪاد داد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪ روز ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﺳﻮم از‬
‫ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﻘﺒﺮه ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﺬر ﻗﯿﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﻣﻨﺼﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺸﯿﺮازي اﻟﺒﺎﻏﻨﻮي‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐﺟﺎه و ﺑﺎورع ﺑﻮد و در ﻓﺘﻮي و ﻋﻠﻢ ﻣﺜﻞ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﭘﺪر ﺧﻮد ﺑﻮد و ﻃﺮﯾﻘﺖ از ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﮐﯽ‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ و اﺳﻨﺎد از ﺧﻄﯿﺐ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ ﻣﺮﺷﺪي و او از اﺑﻦ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﮐﺎزروﻧﯽ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑـﺪوﯾﺴﺖ ﺳﺎل رﺳـﯿﺪ و ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و درس ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ او ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ادﯾﺐ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده‬
‫در ﮐﺘـﺎب زﺑـﺪة اﻻﺣﻘﺎف ﮐﻪ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و در آﻧﺠﺎ آورده ﺷـﯿﺦ ﻣﺮﺷـﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ دﻋﺎ ﮐﺮد ﺑﺨﻄﯿﺐ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ او دراز ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻣﺴـﺘﺠﺎب ﮔﺸﺖ و ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪ اﻟـﺪﯾﻦ دوازده ﺳـﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد و ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻼد دﯾـﺪ و در ﻫﻨـﺪ ﺷـﯿﺦ ﺳـﻤﻮات ﺑﻦ ﺟﻠـﺪ ﺑﺪﯾـﺪ و او از‬
‫ﻣﺸﻬﻮران آن‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻮد و ﺑﺴـﯽ رواﯾﺖ ﺣﺪﯾﺚ از او ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ در ﺳـﯿﺮت ﮐﺒﺮي و ﻧﻘﻞ اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ در ﺳـﯿﺮه ﮐﺒﺮي ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻠﻮك‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ را ﺣﺒﺲ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻏﻀﺐ ﭼﻨﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ را زﻫﺮه ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺳـﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ ﭘﺲ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ از ﺷـﯿﺦ ﺳﻌﺪ‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﮐﻪ ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ ﻧﻮﯾﺴـﺪ ﺷـﯿﺦ ﻣﮑﺘﻮب ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺳـﺠﺎده ﻧﻬﺎده و ﺑﺤﺎل ﺧﻮد در ﻧﻤﺎز اﯾﺴـﺘﺎد ﺑﺎزي ﺑﯿﺎﻣﺪ و آن ﻣﮑﺘﻮب‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و در ﺣﺠﺮه ﻣﻠـﮏ اﻧـﺪاﺧﺖ ﻣﻠﮏ در ﺣﺎل ﻣﮑﺘﻮب ﺑﺴـﺘﺪ و ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﭘﺲ ﺣﮑﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ آن ﻋﺎﻟﻢ را ﺧﻼص ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫ﺑﻨﺰد ﺷـﯿﺦ آﻣـﺪ و ﺷـﮑﺎﯾﺖ از آن ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﯿﮑﺮد ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﺣﮑﺎﯾﺖ آن اﻣﺮ ﺑﺎ ﻣﻠﮏ ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ اﻟﺘﻤﺎس ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﮑﺘﻮب ﻧﻮﺷـﺘﻢ و ﺑﺎدي‬
‫درآﻣـﺪ و ﺻـﺤﯿﻔﻪ ﺑﺮﺑﻮد و ﺑـﺎدي دﯾﮕﺮ درآﻣـﺪ و آﻧﺮا در ﻫﻮا ﺑﺮد و ﺑﺎدي دﯾﮕﺮ درآﻣـﺪ و در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺻـﺤﯿﻔﻪ ﭼﺮخ ﻣﯿﺰد ﺑﺮﺑﻮد و در‬
‫ﺣﺠﺮه اﻧﺪاﺧﺖ و ﭼﻮن ﻣﻠﮏ ﻋﻨﻮان ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﯿﻔﺘﺎد و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد از ﻫﯿﺒﺖ و ﺻﻼﺑﺖ و ﻣﻠﮑﺮا در اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎﻟﺸﯽ ﻓﺮﻣﻮد ﭘﺲ ﻣﻠﮏ ﻣﻄﯿﻊ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از دوازده ﺳﺎل و اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ و ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺟﻮع ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫ﻓﺮﻣـﻮد و در آن وﻗﺖ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤـﻮد ﻓﻀـﻞ ﺷـﻬﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد و ﻣﮑﺮ ﺑﺮ ﺟﺎﻫﻼـن ﻣﯿﮑﺮد و از اﻃﺮاف اﺑﺮﻗﻮه و ﻗﻮﻣﺸﻪ ﻧﺎداﻧـﺎن و ﺑﯽ‪-‬‬
‫ﻋﻘﻼن را در ﺗﺰﻟﺰل و ﺿﻼﻟﺖ و ﻣﻬﺎﺑﺖ ﮐﻔﺮ و ﺑﺪﻋﺖ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﯿـﺪ و ﮐـﺎر ﺧﻮد در ﮔﺮدن دﺷـﻤﻨﺎن ﮐﺮد و ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻤﻌـﺎدات او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ در ﻃﺎﻣﺎت و‬
‫ﻫﺬﯾﺎن رد ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺗﺎ در ﺷﺒﯽ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺳـﺮد او را ﺑﺮﻫﻨﻪ از ﻣﯿﺎن ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻮاب ﺑﯿﺮون آوردﻧﺪ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و او را‬
‫در ﻣﺴﺘﺤﻤﯽ ﮐﻪ در ﻧﺰد ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮد ﺑﯿﻨﺪاﺧﺘﻨﺪ و از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن ﻋﺎر و ﺷﻨﺎر ﻣﻨﺪﻓﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوي او ﮐﺮده ﺑﻮد ﺧﻮار‬
‫ﮔﺸﺖ و اﻧﻮار ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ در اﻗﻄﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺴﺒﺐ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪي ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و اﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻌﺪ از آن درس‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﻣـﺪرﺳﻪ ﻻﻻﯾـﮏ و ﻣـﺪرﺳﻪ ﻣﻨﮑﻮﺑﺮزي و در ﺟـﺎﻣﻊ ﻋـﺘﯿﻖ و ﺟـﺎﻣﻊ ﺳـﻨﻘﺮي وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻃﺮﯾﻘﻪ وي اﯾﺜـﺎر ﺑﻮد و رواﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ روزي دوازده ﺧﺮوار ﮔﻨـﺪم ﺑﺨﺒﺎزي رﺟﻮع ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑـﺪروﯾﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺧﺒﺎز ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺨﺮد‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺮو ﺗـﺎ ﻣـﻦ ﺗﺮا ﻃﻠﺐ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼـﻮن ﺧﺒـﺎز ﺑﺮﻓﺖ ﺷـﯿﺦ ﺧـﺎدم را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و آن دوازده ﺧﺮوار ﮔﻨـﺪم ﮐﻪ آورده ﺑﻮدﻧـﺪ ﻓﺮﻣـﻮد ﺗـﺎ ﻧﻔﻘﻪ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑـﺪروﯾﺸﺎن و ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن‪ .‬روز دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺎز درآﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺘﺴـﻌﯿﺮ ﺷـﻬﺮ ﺑﻬﺎ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ آن ﮔﻨﺪم ﮐﺴـﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ زﯾﺎده ﻣﯿﮕﺮداﻧﺪ ﻫﺮﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﭘﺲ ﺧﺒﺎز ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺎل ﭼﯿﺴﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺘﺎري‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﮔﺰ ﻣﯽﭘﯿﭽﯿـﺪ و از ﺑﻬﺮ دروﯾﺸﺎن از آن ﻣﯿﺪرﯾـﺪ و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯿﮑﺮد ﭼﻬﺎر ﮔﺰ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻮن اﻣﯿﺮ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻓﺨﺮي ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﻟا ﺘﻤﺎس و اﻟﺤﺎح ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺸـﯿﺦ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺧﻄﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ و وﻋﻆ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺧﻼق زﮐﯿﻪ آن ﺣﻀـﺮت ﺑﻮد ﻗﺒﻮل ﻣﻠﺘﻤﺲ‬
‫او ﻓﺮﻣﻮد و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺳﺎﻟﯽ ﺣﮑﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ دﻋﺎي ﺑﺎران ﮐﻨﺪ و در ﺣﻀﻮر ﻗﺎﺿـﯽ ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ارﺷـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ دﻋـﺎي اﺟـﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﻮد و ﻫﻨﻮز ﺑﺨـﺎﻧﻪ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺛﺮ اﺟـﺎﺑﺖ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ و ﺑﺎران در راه ﺑﺮ اﯾﺸﺎن رﯾﺰان ﮔﺸﺖ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ ﻣﺮﯾﺾ ﮔﺸﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را وﺻـﯿﺖ ﺑﺘﻮﮐﻞ ﮐﺮد و دﺧﺘﺮان ﺑﺰﻧﯽ ﻣﺮﯾﺪان ﺑﺪاد و ﮐﺘﺐ و ﺳـﺠﺎده و ﻫﺮﭼﻪ داﺷﺖ‬
‫ﻗﺴـﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺣـﺪي ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﺑﻔﻼن دروﯾﺶ دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ دﻧﯿﺎ از ﺷـﻤﺎ ﻓﻮت‬
‫ﺷﻮد ﺑﺎك ﻣﺪارﯾﺪ و آﺧﺮت ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ و اﺷﻌﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺮﻣﻮده در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ را ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﻖ ﺧﻮد ﮔﯿﺮم ﭼﻮ ﮐﺮدي از ﻫﻤﻪ اﻋﺮاضﺑﺮو اﻧﺼﺎف ﺧﻮد ﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻫﻢ ﻗﺎﺿﯽ و ﻫﻢ ﺧﺼﻤﯽ‬
‫و ﻣﻘﺒﺮه ﺷﯿﺦ ﻣﺬﮐﻮر ﻫﻢ در ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ اﻟﺸﯿﺮازي ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫اﺳـﺘﺎد ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﺨﺮ و زﯾﻦ ﻓﻀـﻼ ﺑﻮد در ﻋﻬﺪ ﺧﻮد و ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﻮم از ﻗﺎﺿـﯽ ﺳـﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﮑﺮم ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻌﺎﺻﺮ‬
‫اﻣـﺎم ﻓﺨﺮ اﻟـﺪﯾﻦ رازي ﺑﻮد و ﻣـﺪح او ﻣﯿﮑﺮد و ﮐﺘﺐ او ﻣﯿﺴـﺎﺧﺖ و اﻣـﺎم ﻓﺨﺮ اﻟـﺪﯾﻦ دﻋﺎ و ﺛﻨﺎي او ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻣﮑﺘﻮﺑﻬﺎ ﺑﻮي ﻣﯿﻨﻮﺷﺖ و‬
‫رواﯾﺎت از ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﻋﺠﻠﯽ و آﻧﺎن ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ او ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳـﻬﺮوردي را دﯾﺪه ﺑﻮد و رواﯾﺖ از وي‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و در راه ﺣﺠﺎز ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺘﺎب ﻋﻮارف ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و ﻣﯿﺎن اﺻﻮل و ﻓﺮوع و ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻘﻮل ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮدن ﺑﺮ وي ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮد از ﻫﺸـﺘﺪه ﺳﺎﻟﮕﯽ و اول ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﻪ ﮐﺮد در آن ﺳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺎﯾﺦ اﺳﺘﺤﺴﺎن آن ﻧﻤﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮ وي آﺛﺎر ﻗﺒﻮل ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و در ﻋﺮﺑﯿﺖ و ﻓﻘﻪ و ﺣﺴﺎب و ﻃﺐ و ﻏﯿﺮ آن ﺗﺼﻨﯿﻒ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮد از آن ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ارﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴـﻤﯽ ﺑﺪار اﻟﺴﻼم ﮐﺮده و ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺼﻞ در ﺷﺮح ﻣﻔﺼﻞ و ﮐﺘﺎب ﻫﺪاﯾﻪ و ﮐﺘﺎب ﺗﺒﯿﺎن و ﻓﺮاﺋﺾ و زﺑﺪة اﻻدراك و ﮐﺘﺎب ﻣﺪﺧﻞ در‬
‫ﻧﺠﻮم و ﺗﻠﺨﯿﺺ ﺑﯿﺎن و ﮐﺘﺎب ﻣﻨﻬﺎج اﻻرﯾﺐ و ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺐ از ﻣﻘﻄﻌﺎت ﺑﻠﯿﻐﻪ در ﻗﻮاﻋـﺪ ﻋﻠﻮم و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺼـﻨﻔﺎت در ﻋﺒﺎدت ﮐﺮدن‬
‫و ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺠﺎي آوردن ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺑﻮد و در ﻓﺮاﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﻬﺎ داﺷﺖ و ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻬﺮام زﮐﯽ ﻋﻠﻮي ﺑﻨﺠﯿﺮي از ﺷﯿﺮاز ﺑﺮوﻧﺪ در ﺷﯿﺮاز دﯾﻦ و ﻧﺎﻣﻮس ﻧﻤﺎﻧﺪ ﭘﺲ در‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﺳـﯽ و دوم از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد و در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﻣﺎدر و ﺑﺮاﺑﺮ روي ﺑﺮادر ﺷـﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﻨﯿﺪم وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎيﺑﺴﺖ ﺣﻈﯿﺮه ﻓﺮوﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ ﺑﻮﺋﯽ ﺧﻮش ﺑﻮزﯾﺪ و ﮐﻠﻨﺪ زﻧﺎن از ﻫﻮش ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ از آن ﻗﺒﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ و ﺑﻮي ﻗﺒﺮ اوﺳﺖ و در ﺷﯿﺐ دﯾﻮار اﺳﺖ از دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﺤﺮاب رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬـﺎن ﺑﻘﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﯾﻢ ﺳـﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ اﻻـ ﺑﻀـﺮورت و ﻣـﺪت ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﺧـﺪﻣﺖ دروﯾﺸﺎن ﮐﺮد و وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و‬
‫ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﺳـﻠﻤﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎرﺗﺮ از او ﻧﺪﯾـﺪم و ﺻﺎﺑﺮي ﺑﻮد در ﺑﻼي ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و‬
‫ﻣﺪرﺳﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ درس ﻋﻠﻮم ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن در ﺷﺒﻬﺎي‬
‫دراز ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺼـﻠﺢ ﻋﯿﺐ ﺧﻮد ﺑﻮد و از ﻋﯿﺐ ﺧﻠﻖ ﻣﺤﺘﺮز ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد در ﻧﻮاﺣﯽ ﻋﺠﻢ و ﻋﺮاق و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺷﯿﺮاز ﭘﯿﺶ از‬
‫آﻧﮑﻪ ﺷﯿﺦ ﻓﻮت ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ از وﻓﺎت ﭘﺪر ﮐﻪ ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن اﺳﺖ و او را ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻨﺬر ﻗﯿﺲ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺒﺪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ زرﻋﻪ‬
‫رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﺴـﺮزاده ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺘﺎﻗﯽ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﮐﻪ ﺑﺮوز روزه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺷﺒﻬﺎ زﻧﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ ﻣﺪت ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل و در آن ﻣﺪت ﺑﺮ‬
‫ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺧﺸﻢ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﺳـﻠﻤﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ از ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻤﻦ رﺳﯿﺪ ﺑﺎﺷﺎرت ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ در زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﺟﺎزت ﺑﺪاد و در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﻬﻠﻢ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت در ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد ﻣﺪﻓﻮن ﮔﺸﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮده و ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﯿﺸﻤﺎر ﻧﻤﻮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺮدان ﺑﺴﯽ از داﻣﻦ وي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‬
‫رواﯾﺖ از وي ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺷـﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ اﺳـﺘﺎد اوﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ از ﺻﺪﯾﻘﺎﻧﺴﺖ و ﻣﺪﻓﻦ‬
‫او در ﻣﯿﺎن ﮔﻮرﺳﺘﺎن رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺧﺪاش‬
‫اﻣﯿﺮ ﻏﺎزﯾﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺧﺪاش ﻟﻘﺐ او ﺷﺪه از ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻟﺸـﮑﺮ ﺳﺮﻫﺎي دﺷﻤﻨﺎن را ﻣﯽﺷﮑﺴﺖ ﺑﺴﻼح ﺧﻮد و زﻋﻢ ﻋﺎم آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﯾﺎ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﺤﯿﺢ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﭘﯿﺮوان ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ و ﻧﺴﺐ او ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸﺪهام‪ -‬رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺎري‬
‫اﺳـﺘﺎد ﻗﺎرﯾـﺎن زﻣـﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد و ﻣﺮﺟﻊ اﻫـﻞ ﺣﺎﺟﺎت اوان و ﻋﺼـﺮ ﺧﻮﯾﺶ و ﺷﺎﻓﻌﯽﻣـﺬﻫﺐ ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم و ﻋﺮاق ﮐﺮد و‬
‫ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺰرگ درﯾﺎﻓﺖ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺷـﯿﺦ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﺒﺮي ﮐﻪ ﺷـﺮح ﺷﺎﻃﺒﯿﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺰﯾﻞ ﺧﻠﯿﻞ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺧﺪﻣﺖ‬
‫وي ﮐﺮد و ﻗﺮاءت ﺟﻤﻊ اﻟﺠﻤﻊ و ﺷﺎﻃﺒﯿﻪ و راﺋﯿﻪ و ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪ و ﺻﺤﺒﺖ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ واﺳﻄﯽ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫و ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﻫﻤﻪ ﺑﺮ وي ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﺤﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻮﺻـﻠﯽ درﯾﺎﻓﺖ و ﻗﺮاءت ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﺮاءت ﺑﺮ ﻓﻘﯿﻪ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫رﻓﺎﻋﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد در اول ﺣﺎل ﭘﺲ ﺑﻘﻌﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸـﺴﺖ و اﻗﺎﻣﺖ از ﺻـﺒﺎح ﺗﺎ رواح از ﺑﺮاي ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬
‫ﺑﻌﺪ از آن اﻫﻞ ﺻﻼح از ﻗﺎرﯾﺎن ﺑﻨﺰد او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺮاءت ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺑﺮ وي‪ ،‬و ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺮ وي ﻋﺮض ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و اﺳﺘﺤﻀﺎر او در ﻗﺮآن‬
‫ﭼﻨـﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﯿﻊ وﻗﻮف آن و ﻣـﺎآت آن و ﻣـﺪات آن و ﺧﻼﻓـﺎت آن ﺗﻌـﺪاد ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬و ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ذوق و ﻋﺮﻓـﺎن و وﺟﺪ‬
‫ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺧﺎﺋﻒ و ﺧﺎﺷﻊ ﺑﻮد و دروﯾﺸﺎن را ﻣﮑﺮم ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺿـﻌﯿﻔﺎن را ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد و ﺻﺎﻟﺤﺎن را ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫ﻇﺎﻟﻤﺎن را ﺧﻮار ﻣﯿـﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﻼزﻣﺖ او ﮐﺮدم و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾـﺪم از ﮐﺴـﯽ ﺑﺘﻨﮓ آﯾﺪ و ﺻـﻠﺖ‬
‫رﺣﻢ ﻧﮕﺎه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺣﻘﻮق را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﺟﺰاء ﻧﯿﮑﻮﺋﯿﻬﺎي او ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﺰاﺋﯽ در دار اﻟﺴـﻼم و وﻓﺎت او در‬
‫ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي ﺑﻮد و در رﺑﺎط ﺧﻮدش دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺧﺪاش رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎرﻓﺎن و ﺑﺮﻫﺎن ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻮد و ﻗﺪوه ﻋﺸﺎق زﻣﺎن و اﺳﻮه اﺑﺪال ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ در اول ﺣﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻋﺮاق و ﮐﺮﻣﺎن و‬
‫ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم ﮐﺮد و ﮐﺘﺎب ﺑﺨﺎري از ﺣﺎﻓﻆ ﺳـﻠﻔﯽ در اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ ﺷـﻨﯿﺪ و از ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻨﺠﯿﺐ ﺳـﻬﺮوردي و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﺒﺮي ﻫﻢ‬
‫ﺷﻨﯿـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺧﺮﻗـﻪ از ﺷـﯿﺦ ﺳـﺮاج اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔـﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪ و ﺑﺮ ﻓﻘﯿـﻪ ارﺷـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ و ﻏﯿﺮه او ﭼﯿﺰي ﺧﻮاﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺮﯾﺎﺿـﺎت و‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪات ﺑﻠﯿﻐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ در ﮐﻮﻫﻬﺎي ﺷﯿﺮاز‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺣﺴـﯿﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ او را درﯾـﺎﻓﺘﻢ و ﺻﺎﺣﺐ ذوق و اﺳـﺘﻐﺮاق ﺑﻮد و وﺟـﺪي داﺋﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺮس از او ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و‬
‫آب ﭼﺸﻢ او ﺑﺎزﻧﻤﯽاﺳـﺘﺎد و ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ از اوﻗﺎت ﻗﺮار ﻧـﺪاﺷﺖ و در ﻓﺮﯾﺎد ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﺳﺎﻋﺖ از ﻧﺎﻟﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﻤﯿﺸﺪ و ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﮕﺮﯾﻪ و ﻧﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﺮوز ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و از ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯿﺘﺮﺳﯿﺪ و او را ﺳﺨﻨﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻬﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺴﺘﻤﻌﺎن ﺑﺂن ﻧﻤﯿﺮﺳﺪ و در ﺣﺎﻟﺖ وﺟﺪي ﮐﻪ داﺷﺖ‬
‫ﯾﮑﯽ از آنﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﯾﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﺪﯾﺪﺳﺖ دو ﭼﺸﻢ زﻣﺎنواﻧﭽﻪ ﻧﺒﺸﻨﯿﺪ دو ﮔﻮش زﻣﯿﻦ‬
‫در ﮔﻞ ﻣﺎ رﻧﮓ ﻧﻤﻮدﺳﺖ آنﺧﯿﺰ و ﺑﯿﺎ در ﮔﻞ ﻣﺎ آن ﺑﺒﯿﻦ‬
‫و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ در ﻫﺮ ﻧﻮع از ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺗﺄوﯾـﻞ و ﻓﻘﻪ و اﻋﺘﻘـﺎد و ﺗﺼﻮف‪ .‬و از آن ﯾﮑﯽ ﮐﺘـﺎب ﻟﻄﺎﯾﻒ اﻟﺒﯿﺎن ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ در‬
‫ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻗﺮآن و ﮐﺘﺎب ﻋﺮاﺋﺲ اﻟﺒﯿﺎن در ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻗﺮآن و ﮐﺘﺎب ﻣﮑﻨﻮن اﻟﺤـﺪﯾﺚ و ﮐﺘﺎب ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻻﺧﺒﺎر در ﺣـﺪﯾﺚ و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻮﺷـﺢ در‬
‫ﻓﻘﻪ ﻣـﺬاﻫﺐ ارﺑﻌﻪ و در اﺻﻮل ﮐﺘـﺎب اﻟﻌﻘﺎﯾـﺪ و ﮐﺘـﺎب اﻻرﺷـﺎد و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﻬﺎج و در ﺗﺼﻮف ﮐﺘﺎب ﻣﺸـﺮب اﻻرواح و ﮐﺘﺎب ﻣﻨﻄﻖ‪-‬‬
‫اﻻﺳـﺮار و ﮐﺘﺎب ﺷـﺮح ﻃﻮاﺳﯿﻦ ﻋﺮﺑﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ و ﮐﺘﺎب ﻟﻮاﻣﻊ اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ و ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﻟﮏ اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ و ﮐﺘﺎب ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار و ﮐﺘﺎب ﺷﺮح‬
‫اﻟﺤﺠﺐ و اﻻﺳﺘﺎر و ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺮ اﻻرواح و ﮐﺘﺎب ﺻﻔﻮة اﻟﻤﺸﺎرب‬
‫و ﮐﺘـﺎب ﻧﮑﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺎﺑﯿﺲ اﻟﺴـﻤﺎع و ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺮاﺳـﯿﻦ و ﮐﺘﺎب اﻟﻌﺮﻓﺎن و رﺳﺎﻟـﮥ اﻻﻧﺲ ﻓﯽ روح اﻟﻘـﺪس و ﮐﺘﺎب ﻏﻠﻄﺎت‬
‫اﻟﺴﺎﻟﮑﯿﻦ و ﮐﺘﺎب ﺳـﻠﻮة اﻟﻌﺎﺷـﻘﯿﻦ و ﮐﺘﺎب ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﺤﺒﯿﻦ و ﮐﺘﺎب ﻋﺒﻬﺮ اﻟﻌﺎﺷﻘﯿﻦ و ﮐﺘﺎب ﺳﻠﻮة اﻟﻘﻠﻮب و دﯾﻮان اﻟﻤﻌﺎرف و اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ‬
‫ﻣﺸـﺘﻤﻠﺴﺖ ﺑﺮ اﺷـﺎرات راﺋﻘﻪ و رﻣﻮز و اﺳـﺮارﻫﺎ ﮐﻪ اﻏﯿـﺎر ﺑﺮ آن اﻃﻼـع ﻧﺪارﻧـﺪ و ﭘﻨﺠـﺎه ﺳـﺎل وﻋـﻆ ﻓﺮﻣﻮد در ﺟـﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﻏﯿﺮ آن و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در اول ﺣﺎل ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ ﺑﺼﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي ﻗﺪس ﺳﺮه اﻟﻌﺰﯾﺰ رﺳﯿﺪ و در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ وﻋﻆ ﮔﻮﯾﺪ ﭘﺲ ﺷـﻨﯿﺪ از زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺧﻮد ﻣﯿﮕﻔﺖ اي دﺧﺘﺮ ﻣﻦ ﺣﺴﻦ ﺧﻮد ﺑﻬﯿﭽﮑﺲ ﻣﻨﻤﺎي ﺗﺎ آبروﯾﺖ ﻧﺮود و ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫اي زن ﺣﺴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮑﺎري ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﺎ او ﻫﻢﺻـﺤﺒﺖ ﻧﺸﻮد از ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ اﯾﺸﺎن در ازل ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا‬
‫ﻧﺸﻮﻧـﺪ ﭘﺲ اﺻـﺤﺎب ﻓﺮﯾﺎد ﺑﺮآوردﻧـﺪ و ﺗﻮاﺟـﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﯽ ﺑﻤﺮدﻧﺪ و ﺷـﯿﺦ را ﯾﺎراﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﻃﺮﯾﻘﻪ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻣﯿﺸـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و درﯾـﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﺸـﺎن ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻣﻼﺑﺲ وﻻﯾﺎت وﯾﺮا ﭘﻮﺷﺎﻧﯿـﺪ ﺗﺎ ﺧﻠﻖ ﺑﺎو ﻣﺘﻮﺳﻞ ﮔﺸـﺘﻨﺪ و رواﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧـﺪ از ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ روزي در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯽ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ در ﻣﻨﺰﻟﺖ ﭘﯿﺶ از ﺷـﯿﺦ ﺑﺎﺷﻢ در ﻋﻠﻢ و‬
‫ﺣﺎل ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﮔﻔﺖ‬
‫اي اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﯾﻦ از ﺧـﺎﻃﺮ ﺧﻮد ﺑﺒﺮ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻣﻘﺎﺑـﻞ روزﺑﻬﺎن ﻧﯿﺴﺖ در وﺟـﺪ و ﺣﺎل و او اوﺣـﺪ اﻫﻞ ﺧﻮد اﺳﺖ در زﻣﺎن و‬
‫ﺑﺎﯾﻦ ﻣﻘﺎم اﺷﺎرﺗﯿﺴﺖ در آن ﻗﺼﯿﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫در اﯾﻦ زﻣﺎﻧﻪ ﻣﻨﻢ ﻗﺎﺋﺪ ﺻﺮاط اﷲز ﺣﺪ ﺧﺎور ﺗﺎ آﺳﺘﺎﻧﻪ اﻗﺼﯽ‬
‫روﻧﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎرف ﮐﺠﺎ ﻫﻤﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﻨﺰل ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻤﺎ وراي ورا‬
‫و ﺷــﯿﺦ ﺻـﺎﺣﺐ ﺳــﻤﺎع ﺑـﻮد و در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ از آن رﺟـﻮع ﮐﺮد و ﺳـﺆال ﮐﺮدﻧـﺪ از وي ﮐـﻪ ﭼﺮا ﺳـﻤﺎع ﻧﻤﯿﮑﻨﯽ ﻓﺮﻣـﻮد ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن از‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯿﺸﻨﻮم ﭘﺲ از آﻧﭽﻪ از ﻏﯿﺮ او ﺷﻨﻮدم اﻋﺮاض ﻣﯿﮑﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳـﺨﻦ ﺷـﯿﺦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮض ﮐﺮدم در درﯾﺎي اﺳﺮار ﻗﺮآن ﭘﺲ ﺷﻨﻮدم آﻧﻬﺎ ﮐﻪ در ﻗﺮآن اﺳﺖ از ﺻﻔﺎت‬
‫ﻋﻈﯿﻤﻪ و ﮐﺒﺮﯾﺎ ﺟﻠﻮه ﮐﺮد ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺼـﻔﺖ ﺟﻼل و ﺟﻤﺎل‪ .‬و ﺷـﯿﺦ ﻗـﺪس ﺳـﺮه در ﻣﺤﻠﻪ ﺧـﺪاش رﺑﺎﻃﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ارﺷﺎد ﻣﺮﯾﺪان ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫ﻃﻌﺎم ﺑﺼﺎدر و وارد ﻣﯿـﺪاد و در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ وي را ﻧﻮﻋﯽ از ﻓﺎﻟﺞ دﺳﺖ داد و ﻫﯿﭻ اﺛﺮ درد ﻧﻤﯿﮑﺮد ﺑﺘﻐﯿﺮ ﺣﺎل ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻮق و ﮔﺮﯾﻪ او زﯾﺎده‬
‫ﻣﯿﺸـﺪ و رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ در ﺳـﯿﺮت او ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﺮﯾـﺪان ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ را ﻣﺒﺘﻠﯽ دﯾﺪﻧـﺪ ﻣﺮدي را ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ از ﺧﺰاﻧﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻗﺪري‬
‫روﻏﻦ ﺑﻠﺴﺎن ﺧﺎﻟﺺ ﻃﻠﺐ ﮐﻨـﺪ و ﭼﻮن ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و ﺑﯿﺎورد ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮا ﺟﺰاي ﺧﯿﺮ دﻫﺎد و ﺑﻨﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﺳـﯽ ﺑﯿﺮون از‬
‫ﺧﺎﻧﻘﺎه ﮐﻠﺐﮔﺮي ﺧﻮاﺑﯿـﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ روﻏﻦ در وي ﺑﻤﺎل و ﺑـﺪاﻧﮏ رﻧﺞ روزﺑﻬﺎن ﻧﻤﯿﺮود ﺑﭽﯿﺰي از اﯾﻦ روﻏﻨﻬﺎي دﻧﯿﺎ ﺑﻠﮑﻪ آن ﻗﯿﺪي‬
‫اﺳﺖ از ﻗﯿﺪﻫﺎي ﻋﺸﻖ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﭘﺎي روزﺑﻬﺎن‬
‫ﻧﻬـﺎده اﺳﺖ ﺗـﺎ روزي ﮐﻪ او را ﺑﻪﺑﯿﻨـﺪ و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﮐﺮاﻣﺎت او ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و در ﺳـﯿﺮت ﻣﺴـﻄﻮر و ﺗﺮﺑﺖ او ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺸـﻬﻮر‬
‫اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ اوﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻠﻮم ﻣﺘﺒﺤﺮ و ﻣﺘﯿﻘﻦ ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﻮد و ﺟﻤﻊ ﮐﺮد ﻣﯿﺎن ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﻮروﺛﻪ و ﻣﮑﺘﺴﺒﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در اول ﺟﻮاﻧﯽ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺼﺎﺑﯿﺢ و ﺗﻤﺎم وﺟﯿﺰ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮد و اﺑﯿﺎت ﻋﺮﺑﯿﻪ و اﺷﻌﺎر‬
‫ﺑﻠﯿﻐﻪ ﻧﻈﻢ ﻣﯿﮑﺮد و ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬـﺎن را رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺰﯾـﺪ اﻫﺘﻤـﺎﻣﯽ ﺑﺸـﺄن او ﺑـﻮده اﺳﺖ و ﺷـﯿﺦ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾـﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺴـﺒﺐ او ﺗﮑﯿﻪ در‬
‫آﺳـﻤﺎﻧﻬﺎ ﻣﯿﺰﻧﻢ و ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻢ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻋﻔﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺑﻬﺎ ﻣﯿﺪﯾﺪم ﺷﺒﯽ ﻧﻮري در ﻫﻮا دﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﻬﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫و ﻧﻈﺮ در آن داﺷﺘﻢ ﮐﻪ آن ﻧﻮر ﺑﻬﻢ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﮔﺮد ﻣﯿﺸﺪ و ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮕﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﺸﯿﺐ آﻣﺪ و در ﻗﺒﺮي ﮐﻪ ﻧﺰد ﻗﺒﺮ ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎﻧﺴﺖ ﻓﺮو‬
‫رﻓﺖ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﻋﺰﯾﺰي ﺑﻤﻦ رﺳـﯿﺪ و ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن را در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺒﯽ ﺧﻮاﺑﯽ ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪم ﮔﻔﺖ راﺳﺖ دﯾﺪي‬
‫ﺷﯿـﺦ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ واردات آﺳـﻤﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺣﻤـﺪ ﻣﯿﺮﺳـﺪ و ﺑﻌﺪ از وي ﺑﻤﻦ ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﻣﺮا ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آن ﻗﺒﺮ ﭘﺴـﺮ ﺷـﯿﺦ اﺳﺖ و‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﺮا در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﺑﻤﻼ اﻋﻠﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﭘﺲ ﺷﻨﻔﺘﻢ از ﻣﻼﯾﮑﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ و ﺑﺮوﯾﺪ ﺑﺴﻮي اﺣﻤﺪ و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ او ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد ﯾﺎد ﮐﺮدﯾﻢ‬
‫از ﭘﯿﺶ و ﻣﻘﺒﺮه وي و ﭘﺴـﺮ وي ﮐﻪ در ﻧﺰد ﺷـﯿﺦ ﻏﯿﺎث اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺑﺮادر ﻃﺮﯾﻘﺖ اﺑﻮ زرﻋﻪ ﻋﻠﻮي رﺣﻤﺖ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن‬
‫واﻋﻈﯽ ﻣﻠﯿـﺢ و ﺻﺒﯿـﺢ ﺑﻮد و زﺑﺎﻧﯽ ﻓﺼـﯿﺢ و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻣﻠﯿﺢ داﺷﺖ و درﺟﺎت رﻓﯿﻊ و ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻨﺰﻟﺖ وي را ﺑﻮد و اﻣﺮا و ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺗﻌﻈﯿﻢ او‬
‫ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﻘﺮي وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‬
‫و او را ﻣﻨﺼﺐ وﻋـﻆ ﻣﺤﺎﻓـﻞ ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﯾﮑﺒـﺎر دﻋﺎي ﺑﺎران ﻓﺮﻣﻮد ﭘﺲ در ﺣﺎل اﺑﺮ ﺑﻬﻢ ﺑﺮآﻣـﺪ و ﭘﺎرهﭘﺎره ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﺧﻠﻖ‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎران ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﺟﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و او را در ﻧﺰد ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫اﺣﻤﺪ ﮐﻪ ﭘﺪر اوﺳﺖ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﻘﺐ ﺳﺮ ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫واﻋﻈﯽ ﻓﺼـﯿﺢ اﻟﻠﺴﺎن و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﻧﻮﺑﻪﻫﺎي ﭘﺪر ﺧﻮد و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻣﺮﯾﺪان و ﺳﺎﻣﻌﺎن ﺑﺮ ﻧﺼـﯿﺤﺖ و ﺧﯿﺮ و ﺻـﻼح‬
‫وي ﮔﺮد ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﻓﺼـﯿﺤﻪ و ﺗﺮﮐﯿﺒﻬﺎي ﻣﻠﯿﺤﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻫﺒﮥ اﻟﺮﺑﺎﻧﯿﻪ و ﻣﮑﺮﻣﮥ اﻟﺴـﺒﺤﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ و‬
‫اﯾﻦ ﺗﺴﺒﯿﺢ از ﮐﻠﻤﺎت اوﺳﺖ ﺳـﺒﺤﺎن ﻣﻦ ﺑﯿﺪه ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ اﻟﻘﻠﻮب و ﻣﻦ ﺟﻌﻠﻬﺎ ﺧﺰاﺋﻦ اﺳـﺮار اﻟﻐﯿﻮب و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺳـﯿﺮت ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن را‬
‫ﺑﯿﺮون آورد و ﺑﻌﺒﺎرﺗﻬﺎي راﯾﻘﻪ و اﺷﺎرﺗﻬﺎي ﻻﺋﻘﻪ ﻣﺰﯾﻦ ﺳﺎﺧﺖ و ﺷﻮاﻫﺪ آﯾﺎت ﻣﺴﺘﺸﻬﺪ آن ﮐﺮد و‬
‫ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺣﮑﺎﯾﺎت ﺑﺮ آن ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺳﺎﺧﺖ و آﻧﺮا ﺗﺤﻔﻪ اﻫﻞ ﻋﺮﻓﺎن ﻧﺎم ﻧﻬﺎد و ﻫﺮ ﺑﺎﺑﯽ از آن ﺧﺘﻢ ﺑﻘﺼـﯿﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ردﯾﻒ آن ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن‬
‫ﺑﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن ﺛﺎﻟﺚ‬
‫در ﻣﺤﻔﻠﻬـﺎي ﺑﺰرگ و در ﻣﺠﻠﺴـﻬﺎي اﻧﺲ وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و در واﻗﻌﻪﻫﺎي ﺟﻠﯿﻠﻪ ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﺜﻞ وﻓﺎت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ و ﺗﻌﺰﯾﺖ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم و در وﻓﺎت ﻋﻠﻤﺎ و ﻗﻀﺎت و ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و اﺣﺎدﯾﺚ از ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﺰوﯾﻨﯽ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺪث ﺑﻐﺪاد ﺑﻮد و رواﯾﺖ از اﮐﺎﺑﺮ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺮوﺗﯽ و اﯾﺜﺎري و ﻓﺘﻮﺗﯽ او را ﺑﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﭘﺴﺮ ﺣﻠﯿﻢ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﺤﺎورت او ﺑﻮد و ﺷﯿﺨﯽ ﺻﻮﻓﯽ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮده و ﻣﺰﯾﺪ ﻋﻘﻞ در اﻣﻮر و رﺳﻤﻬﺎ در ﻋﻘﻮد‬
‫و ﻋﺎدت در زﯾﺎدﺗﯽ ﺳـﻔﺮ دﯾـﺪه ﺑﻮد و ﺗﺠﺮﺑﺘﻬﺎ در واﻗﻌﻪﻫﺎ داﺷﺖ و ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺑﻘﻌﻪﻫﺎي ﺷـﺮﯾﻔﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﻨـﺪ اﺿﺎﻓﻪﻫﺎ ﺑﺮ آن ﻣﺰﯾﺪ ﻣﯿﻨﻤﻮد و‬
‫در روز ﻋﺮش ﻧﺒﯽ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ و در روز ﻋﺎﺷﻮرا وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و دو ﻧﻮﺑﺖ در ﺳﺎل دﻋﺎي ﺑﺎران ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻤﻮاﻓﻘﺖ ﻋﻠﻤﺎ و‬
‫ﺳﻼـﻃﯿﻦ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ از ﺟﻬﺖ ﻣﺠﺎورت و اﺳﺘﯿﻨﺎس ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺟﻨﺐ او ﻣﯽﻧﺸﺴـﺘﻢ وي‬
‫ﮔﻔﺖ اﻧـﺎ ﷲ ﻧﯿﮑـﺎن رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﺪان ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﻣﻦ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ اﯾﻨﻬﻤﻪ ﻋﻠﻤـﺎ و ﻓﻀـﻼ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ و ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯿﮑﺮدم ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل‬
‫ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺑﻌﺪ از آن ﺳﺨﻦ او ﻓﻬﻢ ﮐﺮدم و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﻮان و ﮐﻮﭼﮑﻢ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﭘﯿﺮان ﺣﺎﺿﺮم و روزي ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺮ‬
‫ﮔﺮدم و ﺟﻮاﻧﺎن ﭘﯿﺮي ﺑﻤﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﻬﺮﻫﺎ رﻓﺘﻢ و ﺑﻼدﻫﺎ ﭘﯿﻤﻮدم و ﻋﺎﻗﺒﺖ از ﻣﺮگ ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺪﻓﻦ او و ﭘﺪرش‬
‫در ﺟﻨﺐ ﺑﺮادر اﺳﺖ در آن ﺑﻘﻌﻪ و ﺑﺴﯿﺎر دروﯾﺸﺎن از ﺻﺎﻟﺤﺎن رﺟﺎل و ﺻﺎﻟﺤﺎت ﻧﺴﺎء در ﺣﻮاﻟﯽ آن ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ رﺣﻤﮥ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺳﺮاج‬
‫ﻋﺎرﻓﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد و ﺧﺎل اوﻻد ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن اﺳﺖ و ﺷﺎﻧﯽ ﻋﻈﯿﻢ و ﺣﺎﻟﯽ ﻋﺠﯿﺐ داﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻣﺮﯾﺾ ﮔﺸﺖ‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺳـﺮاج و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن روي ﺑﺎﯾﺸﺎن آورد و ﻓﺮﻣﻮد ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻗﯿﺪ ﺣﯿﺎت ﻓﺎﻧﯿﻪ ﺑﯿﺮون‬
‫روﯾﻢ و ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ ﺑﺰﻧﺪﮔﺎﻧﯽ اﺑﺪي اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﯾﻢ ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﻦ ﻣﻘﺪم ﻣﯿﺸﻮم و ﺗﻮ اي ﻋﻠﯽ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺘﻦ ﯾﮑﻤﺎه و ﺗﻮ اي‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻌـﺪ از ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﭘﺲ وﻋﺪه ﺑﺪادﻧﺪ ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ روز دﯾﮕﺮ وﻓﺎت ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از ﯾﮑﻤﺎه ﺷـﯿﺦ ﻋﻠﯽ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد و ﻣﺪﻓﻦ او در رﺑﺎط‬
‫ﺷﯿﺦ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و ذﮐﺮ او از ﭘﯿﺶ در ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد رﻓﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫از اوﻟﯿﺎء اﷲ ﺑﻮد و ﻣﺮدم اﻧﻔﺎس او را ﻣﺒﺎرك ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در اول ﺣﺎل ﺷﻄﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺷﺒﻬﺎ دﺳﺘﺎر ﻣﯽرﺑﻮد‪ .‬ﺷﺒﯽ ﻗﻀﺎ ﭼﻨﺎن‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ در ﻃﻠﺐ ﭼﯿﺰي و ﭘﻨﻬﺎن ﺷـﺪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮﺑﺎﯾـﺪ‪ .‬ﭘﺲ در راه ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﻧﺎﮔﺎه ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺻﻔﯽ رﺳـﯿﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮﺑﺎﯾﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اي ﻣﺆﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ از ﺷﯿﺦ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺑﻪ او ﺷﺪ و ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد و‬
‫ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ او را ﺑﺎﻟﻬﺎم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻫﯿﭻ آﺷﻨﺎﺋﯽ ﻧﺒﻮد ﭘﺲ در ﭘﺎي ﺷﯿﺦ اﻓﺘﺎد و ﻋﻬﺪ ﮐﺮد‬
‫و در ﺗﻮﺑﺖ ﺑﺮ او ﺑﮕﺸﺎدﻧـﺪ و اﺧﺘﯿـﺎر ﺳـﻠﻮك ﮐﺮد و رﯾـﺎﺿﺖ ﻣﯿﮑﺸـﯿﺪ ﺗـﺪارك ﻣﺎﻓـﺎت ﻣﯿﮑﺮد و ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﺑﻌﯿﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ او را ﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ از او ﻫﻤﺖ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ و زﯾﺎرت او ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺷﺒﯽ از ﺷﺒﻬﺎ ﺷﯿﺦ از ﺧﻠﻮت ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‬
‫و ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺑﺴـﻘﺎﯾﻪ ﮐﻪ وﺿﻮ ﺑﺴﺎزد ﻧﺎﮔﺎه دﺳﺘﯽ از دﯾﻮار ﺑﯿﺮون آﻣـﺪ ﺷـﻤﻌﯽ ﺑﺎ او ﺑﻮد و ﻣﯽاﻓﺮوﺧﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﭼﻮن آن ﺑﺪﯾـﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﺒـﺎدا ﮐﻪ ﺷـﯿﻄﺎن ﻣﺮا ﻣﻐﺮور ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ ﭘﺲ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﺰت ﺧـﺪاي ﮐﻪ ﻧﺮوم ﺗﺎ از ﻣﻦ ﻏﺎﯾﺐ ﮔﺮداﻧﯽ ﭘﺲ آن دﺳﺖ و ﺷـﻤﻊ ﻏﺎﯾﺐ‬
‫ﺷﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺷﯿﺦ ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﺑﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺧﺎﺗﻮن ﺑﻨﺰد‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي رﺣﻤﺖ اﷲ رﻓﺖ در روز ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن و ﺷـﯿﺦ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺎرﯾﮏ ﻟﻄﯿﻒ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد و دﺳﺘﺎري ﻧﻔﯿﺲ‬
‫ﺛﻤﯿﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺑﺮ ﺑﺴﺎﻃﯽ ﻧﻈﯿﻒ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﺑﺮ دﺳﺖ او دﺳـﺘﺎرﭼﻪ ﺗﻨﮏ ﺑﻮد و در آن ﻋﺒﯿﺮ و ﻋﻨﺒﺮ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎك دﯾﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻮن‬
‫ﺷﯿﺦ را ﻣﻼزﻣﺖ و زﯾﺎرت ﮐﺮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮔﻔﺖ ﺑﺰﯾﺎرت ﺷﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ روﯾﻢ ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺖ او را ﺑﺪﯾﺪ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺻﻮﻓﯽ ﺳﺒﺰ‬
‫ﭘﻮﺷـﯿﺪه و ﺷـﻤﻠﻪ ﻏﻠﯿﻆ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﯿﭽﯿﺪه در آن ﮔﺮﻣﺎي ﮔﺮم‪ .‬ﺗﻔﮑﺮ ﮐﺮد در ﺣﺎﻻت ﻫﺮ دو ﺷﯿﺦ و در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ اﮔﺮ او ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ‬
‫اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﺷـﯿﺦ ﻣﺆﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻔﺮاﺳﺖ درﯾﺎﻓﺖ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ اﺣﻮال ﻣﺮدان ﺧﺪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ راه ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻌﺪد اﻧﻔﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ را ﺣﺎل ﻣﻘﺘﻀﯽ آﻧﺴﺖ و ﻣﺮا ﺣﺎل ﻣﻘﺘﻀﯽ اﯾﻦ و ﻫﺮ دو‬
‫ﺣﺎﻟﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ ﭘﺲ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﯿﺮ ﮐﻦ و ﻣﺘﻌﺮض اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺸﻮ ﺗﺎ ﻫﻼك ﻧﺸﻮي و ﮐﺮاﻣﺖ او ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و ﻣﺪﻓﻦ او در رﺑﺎط ﺧﻮد اﺳـﺖ‬
‫در ﺳﺮ ﭼﻬﺎرراه در ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ ﺗﺮك ﭘﯿﺶ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ‪.‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻨﻘﺮ ﺑﻦ ﻣﻮدود‬
‫اول ﻣﻠﻮك ﺳﻠﻐﺮﯾﻪ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ رﺣﯿﻢ و ﻋﺎدل ﺑﻮد در ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﻤﻌﻪ ﺳـﺎﺧﺖ و ﻣﻨـﺎره ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ و ﺑـﺎزار ﭼﻬﺎرﮔـﺎﻧﻪ وﻗـﻒ آن ﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ اﺗﺎﺑـﮏ وﻗﺖ ﺷـﺎم ﻣﯽآﻣـﺪ و ﺷـﺒﻬﺎ زﻧـﺪه‬
‫ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﺗﺎ وﻗﺖ ﺳـﺤﺮ ﮐﻪ ﺑﻨﻤﺎز ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯿﺸﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺷـﯿﺮاز ﮐﺮد و ﻣﺸـﻔﻖ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺗﻤﺎم رﻋﺎﯾﺎ و ﺑﺴﺎط ﺧﯿﺮ و‬
‫ﻋﺪل ﮔﺴﺘﺮاﻧﯿﺪ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ را وزﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖ و او ﭘﯿﺶ‬
‫از آن وزﯾﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺴـﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻨﺎره را ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰارد و در ﺳﺎﻋﺘﻬﺎي ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯿﺮﻓﺖ‬
‫و ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﺟﺎي ﺧﻄﯿﺐ ﭘﺎك ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﺮ‬
‫ﺗﻮاﺿﻊ ﻣﻨﺒﺮ ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻠﺤﯿﻪ ﭘـﺎك ﻣﯿﮑﺮد و در ﺷـﺒﻬﺎي رﻣﻀـﺎن ﺣﮑﻢ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺗـﺎ ﺧﻤﺮهﻫـﺎي ﭘﺮ از ﺷـﺮﺑﺖ ﻗﻨـﺪ ﻣﯿﺎوردﻧـﺪ و ﺑﺮ در ﻣﺴـﺠﺪ‬
‫ﻣﯽﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﺗﺎ روزهداران ﺑﺂن اﻓﻄﺎر ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬و ﻣﺮدم آن وﻗﺖ از آن ﮐﻢ ﻣﯽآﺷﺎﻣﯿﺪﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﺑﻬﺎ ﮐﻪ ﭘﺪران از ﺑﻬﺮ ﻣﺎ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ از‬
‫ﺷﺮﺑﺘﻬﺎي ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ ﺣﺎل آن ﭘﺎدﺷﺎه و ﭼﻨـﺪ از ﺣﺎل رﻋﯿﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن اﺣﻮال ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺜﻞ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎن در ﮐﻮﭼﻪ ﺑﯿﻨﺪ ﺑﻤﯿﺮد ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﮐﻼم اﷲ ﺑﻮد و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺼـﯿﺮت و در ﻗﺮآن ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد و ﺣﻈﯽ از ﻓﻘﻪ داﺷﺖ و ﻏﯿﺮ ﻓﻘﻪ از ﻓﻨﻮن ﺗﺄوﯾﻞ و در ﻓﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاﺑﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ‬
‫داﺷﺖ و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از وي ﮐﻪ ﮔﻔﺖ روزي در روﺿﻪ ﻣﻨﻮر ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن را وﺿﻊﺣﻤﻞ دﺳﺖ داد و او ﺑﻨﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ از ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ و ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ او ﻻﺑﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﺠﻬﯿﺰ او ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ ﻣﻦ ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷـﺪم در ﮐـﺎر ﺧﻮد ﭘﺲ ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺑﺴـﺮ آن روﺿﻪ رﺿﻮانﺻـﻔﺖ و ﺳﻮره ﺑﺨﻮاﻧـﺪم ﻧﺎﮔـﺎه ﭼﺸﻢ ﻣﻦ در‬
‫ﺧﻮاب ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدي ﻧﯿﮑﻮروي ﭘﺮﻧﻮر دﯾﺪم داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺳﯿﺪ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻢ اي اﻣﺎم ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﺮا ﺗﻌﻠﯿﻢ ﭼﯿﺰي ﮐﻦ ﮐﻪ از دروﯾﺸﯽ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ و ﻣﻬﻢ‬
‫ﻣﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻏﻢ ﻣﺨﻮر و ﺑﺎﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮو و اﺷﺎرت ﺑﺂن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ در آن ﻣـﺪﻓﻮﻧﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ﺻـﺪﯾﻖ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴـﻼم در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﺮو و زﯾﺎرت او ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﻫﺎي ﮔﺸﺎﯾﺶ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﻧﺪرون رﻓﺘﻢ ﺟﻮاﻧﯽ دﯾﺪم ﻧﻮراﻧﯽ ﺳﻼم‬
‫ﮐﺮدم و ﻣﺮا اﮐﺮاﻣﯽ ﮐﺮد و ﻧﻮر از روي او ﭼﻨﺪان ﻣﯽﺗﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎ ﺧﯿﺮه ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻨﺰدﯾﮏ او رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ اي ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاي ﻣﺮا‬
‫ﻓﺎﯾـﺪه ﺑﺮﺳـﺎن از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮا داده اﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ دﻫﻦ ﺑﮕﺸﺎي‪ .‬ﻣﻦ دﻫﻦ ﺑﮕﺸﺎدم و آب دﻫﺎن ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد در دﻫﺎن ﻣﻦ‬
‫اﻧـﺪاﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮوم‪ .‬ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ در ﻋﻠﻢ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎد و ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻫﻤﻪﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑﯿﺎﻓﺘﻢ و ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺑﺮ دل ﻣﻦ ﻧﻘﺶ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫زاوﯾﻪ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻣﺮدم را ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻗﺮآن ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﻼﯾﻖ ﺑﻨﺰد او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻗﺼﻪﻫﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ از ﺧﻮاﺑﻬﺎ و او ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﭽﯿﺰي ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺣﻮال و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ او ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ و ﻣﺪﻓﻦ او در ﮐﻮﭼﻪ ﺳﻨﺒﮏ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺳﯿﺪ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫ﻣﺰاري ﻣﺘﺒﺮك اﺳﺖ و ﻣﺸﻬﻮر در ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎغ ﻗﺘﻠﻎ‪ .‬و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻗﺘﻠﻎ اﻣﯿﺮي از اﻫﻞ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد و او را در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻏﯽ ﺑﻮد و درﺧﺖ ﺑﺴﯿﺎر در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﺟﻮي آب روان در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﻣﯿﻮه‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر از آن ﻣﯽﭼﯿﺪﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن ﺑﺴـﺘﺎن ﺗﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﻧﻮري ﭼﻨﺪ ﻣﯿﺪﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽدرﺧﺸـﯿﺪ و ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺒﺮ‬
‫ﺑﺂن اﻣﯿﺮ دادﻧﺪ اﻣﯿﺮ ﻗﺘﻠﻎ ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﺗﻔﺤﺺ و ﺗﺠﺴـﺲ ﮐﺮد و در آﻧﺠﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﯿﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺧﺒﺮي ﺑﺎو رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ آن ﺗﻞ ﺑﮑﻨﻨﺪ‬
‫و ﻫﻤﻮار ﺳﺎزﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﺎﻫﯿﺒﺖ ﺑﺎ روي ﻣﻨﻮر و ﺟﺴـﺪي ﺗﺎزه دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﺼـﺤﻒ داﺷـﺖ و در دﺳـﺖ دﯾﮕﺮ ﺷﻤﺸـﯿﺮي‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺸـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ او را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻬـﺎي ﻇـﺎﻫﺮه و اﻣـﺎرات ﺑـﺎﻫﺮه‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن اﻣﯿﺮ ﺣﮑﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ‬
‫ﮔﻨﺒﺪي ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدﻣﺎن آﻧﺮا ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و زﯾﺎرت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از آن آن ﻗﺒﻪ ﺧﺮاب ﮔﺸﺖ و ﺑﺎزار ﺷﺪ و ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﺮ آن ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﺰار و ﺑﺎزار ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻘﺪم اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﺰاﻫـﺪ و در زﻫـﺪ و ﻣﻌﺎرف و ﮐﺮاﻣﺎت ﻣﺸـﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ و او را ﻣﮑﺎﺷـﻔﺎت ﻋﺠﯿﺒﻪ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ رواﯾﺖ‬
‫ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪﻧﺪ ﺑﻨﺰد ﻣﻦ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ ﺷـﻤﺎ ﮐﯿﺎﻧﯿﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ از ﻗﺎﺑﻀﺎن ارواﺣﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﻀـﯽ از آﻧﺎن ﮐﻪ روح وي ﻗﺒﺾ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ ﭘﺲ‬
‫ﻣﺮا ﺑﻨﺰد ﺗﻮاﻧﮕﺮي ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ وﯾﺮا ﺗﻌﻠﻖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد در دﻧﯿﺎ و روح او ﺑﻪ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﯽ ﻗﺒﺾ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ دﯾﺪي ﺣﺎل او‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻫﻔﺘﺎد ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺮ دل وي زدﯾﻢ ﺗﺎ روح او ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺮا ﺑﻨﺰد دروﯾﺸـﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ ﺑﺮ روي ﭘﺎره ﺧﺴﺒﯿـﺪه ﺑﻮد ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻣﺎﺋﯿﻢ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺧﺪاي ﺗﻮ ﮐﻪ آﻣﺪهاﯾﻢ ﺗﺎ روح ﺗﻮ ﻗﺒﺾ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫دروﯾﺶ ﮔﻔﺖ ﻣﺮﺣﺒﺎ ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ دﯾﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻤﺎ را ﻣﯿﮑﺸﻢ‬
‫و دﯾﺪم ﮐﻪ آن دروﯾﺶ ﺟﺎن ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﮐﺮد در ﺣﺎل ﮐﻠﻤﺢ اﻟﺒﺼـﺮ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ او ﻫﻤﭽﻮن ﭼﺮاﻏﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ واﻧﺸﺎﻧﺪﯾﻢ و ﻣﺜﻞ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و در ﮐﺘﺐ ﻣﺴـﻄﻮر اﺳﺖ در ﻗﻄﻊ ﻋﻼﺋﻖ و ﻋﻮاﯾﻖ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ اوﻟﯿﺎء اﷲ و ﺑﺪﯾﻊ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻓﺎت ﺷـﯿﺦ ﻣﺬﮐﻮر در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و‬
‫ﭘﻨﺠﺎه و ﯾﮑﻢ ﺑﻮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﻣﺮدي ﺷـﺮﯾﻒ و ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻋﻬـﺪ ﺧـﺪاي ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ او ﺑﻮد و ﺑﺰﯾﺎرت او ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎل وي راﺳﺖ و اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ اﻓﻌﺎل او راﺳﺘﺴﺖ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮ او ﻟﻮﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﺣﺪ زﻣﺎن و اﻣﺠﺪ اوان ﺧﻮد ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ و ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎت او از آن ﻟﻮح ﻓﻮت ﮔﺸﺘﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮدوز‬
‫ﭘﺴﺮ ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ زاﻫﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﮐﺮ وي از ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺎرع و ﻣﺘﻮرع ﺑﻮد ﮐﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و او را ﻗﺒـﻮل ﺑـﻮد در دﻟﻬـﺎ و وﻗﻌﯽ داﺷﺖ در ﺧﺎﻃﺮﻫـﺎ و ﻣﻨـﺒﺮي ﺑﺰرگ ﺑﺴـﺎﺧﺖ و ﺑﻨﻬـﺎد و ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻌﺎﻣﻼـت ﻣﻌﻨـﻮﯾﻪ ﮔﺸﺖ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺳـﻪ ﮐﺮاﻣـﺎت ﻇـﺎﻫﺮ از وي دﯾـﺪهام ﯾﮑﯽ آﻧﺴـﺖ ﮐـﻪ روزي ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ زﯾـﺎرت وي ﮐﻨﻢ ﭘﺲ در راه ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ در ﻧﻔﺲ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ ﭼﻪ ﺑﻮدي ﮐﻪ ﺷﯿﺦ از ﻣﻨﻈﺮ ﺑﺸﯿﺐ آﻣﺪي ﺗﺎ ﻣﺮا ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷـﯿﺦ در درس ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻃﻠﺒﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﺐ روﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﺰﯾﺰي ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺮا در ﺻﺤﻦ رﺑﺎط ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‬
‫و ﺑﺸﯿﺐ آﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن درآﻣﺪم ﺷﯿﺦ را در ﺻﺤﻦ رﺑﺎط دﯾﺪم‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﺮاﻣﺖ ﯾﮑﯽ دﯾﺪن ﺷـﯿﺦ و دوم ﺑﺎﻻ ﻧﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮد و ﺳﯿﻮم در ﺻﺤﻦ رﺑﺎط ﮐﻪ در ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻢ ﻣﺰار وي در ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد اﺳﺖ در‬
‫رﺑﺎط ﺳﺮدوز ﮐﻪ ﺑﺎو ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ‪.‬‬
‫و ﭘﺴﺮ او ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﺮدي ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ زﯾﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺧﻠﻖ را ﺑﺸﺮاﯾﻊ اﺳﻼم ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و وﻋﻆ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و اﺷﻌﺎر ﻣﻠﯿﺤﻪ در ﺳﺮ ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ ﻧﺎﮔﺎه او را ﺣﺎدﺛﻪ ﻏﺮﯾﺒﻪ واﻗﻊ ﺷـﺪ ﮐﻪ در آن ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺸﺖ و او را ﺑﮑﺸـﺘﻨﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺻﺎﻟﺤﻪ او را ﺑﺨﻮاب دﯾﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺷﻤـﺎ ﺑـﺎد ﮐـﻪ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾـﺪ از ﻟﻘﻤـﻪ ﮐﻪ ﻟﻘﻤﻪ ﻣﯿﮑﻨـﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﯿﻨﻨـﺪه ﺧـﻮاب از ﺷـﺒﻬﺎت ﺣـﺬر ﮐﺮد و در ﻣﻄﻌﻢ و ﻣﻠﺒﺲ ﺧﻠـﻖ را‬
‫ﺗﺤﺮﯾﺾ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺮ ﺣﻼل رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﺮﮐﺮ‬
‫زاﻫـﺪي ﻣﺘﻮرع ﻣﺘﻮﮐﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮاﻗﺐ اﺣﻮال ﺧﻮد ﻣﯿﺸـﺪ و در اﻗﻮال ﺻﺎدق ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﮐﻮاري ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺷﻨﯿﺪم از ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ از ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻗﺪس ﺳﺮه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﻣﻦ از ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺦ ﺧﺪاش‬
‫و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ در اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ آﻣـﺪم و وﻓـﺎت او در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼـﺪ و ﭼﻬﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬﺎن در ﺑـﺪاﯾﺖ ﺣﺎل ﺧﻮد‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺮ وي ﻋﺮض ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﯿﺰي ﺑﺮ وي ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ از ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﻣﻌﺎرف ﺑﻤﮑﺎﻧﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ ذﻫﺒﯽ ذﮐﺮ‬
‫اﺣﻮال و ﻣﻘﺎﻣﺎت او ﮐﺮده اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫و ﻣﺰار او در رﺑﺎط ﺧﻮد اﺳﺖ و ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫اﻣﺎﻣﯽ ﻋﺎﻟﻢ و ﺧﺎﺷﻊ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ از ورد ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯿﺸﺪ در ﺷﺐ و روز و در ﺳﺮو ﺟﻬﺎر ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺷﻮق و ذوق و وﺟـﺪ و اﺳـﺘﻐﺮاق ﺑﻮد و در اول ﺣـﺎل ﻗﻀﺎ ﻣﯿﮑﺮد و وﻋﻆ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و ﭘـﺪران او از ﻗﻀﺎت و ﻋﻠﻤﺎ و اﺋﻤﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬او را ﻧﯿﺰ‬
‫اﺳﺎﻧﯿﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن در دل او ﻧﻮر اﯾﻤﺎن ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷﺪ و از ﺣﺐ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﭽﺸﯿﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺰوي ﮔﺸﺖ و در ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﭼﺸﻢ دل‬
‫از ﻣﺸﺎﻏـﻞ ﻧﮕـﺎه داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺸﺎﯾـﺦ و ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺰﯾﺎرت او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺻﺎﻟﺤﺎن و دروﯾﺸﺎن ﻋﺰم دﯾـﺪار او ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﯿﻌﺎدي‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ذاﮐﺮان ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﻼم اﷲ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ذﮐﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ و درﻫﺎي ﻣﻠﮑﻮت ﺑﺪﺳﺖ رﻏﺒﻮت و رﻫﺒﻮت ﻣﯿﺰدﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎن وﻓﺎت و او را در ﺟﻮار ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﻓﻀﻞ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻦ اﻟﻬﺮاس‬
‫ﻟﻘﺐ او ﺷـﻤﺲ اﻻـﺋﻤﻪ ﺑﻮد و او را ﻋﻤـﺎد اﻟﻘﺮاء ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺑـﺎورع و ﻣـﺎﻫﺮ در ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن ﺑﻮد و او را ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﻫﺴﺖ در ﻋﻠﻢ‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ و از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬـﺎ ﮐﺘـﺎب ﺑﻬﺠـﮥ اﺳﺖ و ﮐﺘـﺎب ﺑﺴـﺘﺎن و در ﻣـﺎﺳﻮاي ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ دارد و رﺑـﺎﻃﯽ ﺑﺴـﺎﺧﺖ و در آن ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ‪ .‬و ﻣﺮﻗـﺪ او در رﺑﺎط ﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﺼـﯿﺮﯾﻪ ﻧﺰد وي ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﻀﺎﺋﯽ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ اﻣﯿﺮ ﺑﻬﻠﻮل در ﺑﺎغ ﻧﻮ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر‬
‫ﺻﻮﻓﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮد و ﻣﺤﺎوره ﺧﻮش داﺷﺖ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺻـﻠﺤﺎ و ﺳـﻼﻟﻪ ﻋﺎﺑﺪان ﺑﻮد و ﭘﺪر او ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻠﻤﺎ و ﺻﺎﻟﺤﺎن دﯾﺪه ﺑﻮد و اﯾﺸﺎن‬
‫را ﺑﻘﻌﻪ ﺑﻮد در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻨﺎزل راه اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎدر و وارد ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﭘﺴﺮ او ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ و ﺗﺒﺮﯾﺰ‬
‫ﮐﺮد و ﻣﻠﻮك ﻣﻌﺘﻘـﺪ او ﺑﻮدﻧـﺪ و او را ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﯿﺸـﺪ و ﻧـﺬرﻫﺎ ﺑﻬﺮ او ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ و در ﺳـﻤﺎع ﭼﺮﺧﯽ ﻋﺠﯿﺐ ﻣﯿﺰد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽآورد از ﻟﻐﺰﯾﺪن ﺑﺴﯿﺎر و ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺲ از ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﻋﺰاز او ﻣﺮوت ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﭼﻮن ﺑﺸﯿﺮاز ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﺻﻮﻓﯿﺎن در‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﺳﻤﺎﻋﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﻮد ﺗﺎ او را وﻓﺎت رﺳﯿﺪ و او و ﭘﺪر ﻫﺮ دو را در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻘﺎل ‪.‬‬
‫ﺻـﺎﻟﺤﯽ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎر ﺑـﻮد و ﺣـﺞ ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺪا ﮐﺮده ﺑـﻮد و ﻧﻤﯿﺨـﻮرد ﻫﯿـﭻ ﭼﯿﺰ اﻻـ از ﮐﺴﺐ ﺧﻮد و ﻣـﺎدام در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد ﺳـﺎﮐﻦ ﻣﯽﺑﻮد و‬
‫دروﯾﺸﺎن و ﻋﺎﺑـﺪان زﯾﺎرت او ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و اﺗﺎﺑﮏ ﻣﻌﺘﻘـﺪ او ﺑﻮد و ﯾﺎري او ﻣﯿﮑﺮد و دﻟـﺪاري ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂورد و از وي ﮐﺮاﻣﺎت دﯾﺪهاﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮﻗﺪ او در ﻣﯿﺎن ﺑﺎزار ﺑﺎغ ﻧﻮ اﺳﺖ ﻧﺰد ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺟﯽ ﻋﻠﯽ ﻋﺼﺎر رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻣﺆﻗﺮ و ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاخ و ﺷـﺄﻧﯽ ﻋﻈﯿﻢ داﺷﺖ و ﺣـﺎﻟﯽ ﻓﺴـﯿﺢ او را ﺑﻮد و ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻣﺤـﺪث ﺑﻮد و ﻣﺘﺎﺳـﯽ ﺑﻄﺮﯾﻖ ﻋﻢ ﺧﻮد‬
‫ﺷﯿـﺦ ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺤﻖ و اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر راﺳﺖﮔﻮي ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﺑـﺪر ﺣﮑﺎم ﻧﺮﻓﺖ و اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت در ﻣﺴـﺠﺪ ﺧﻮد ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز‬
‫ﭘﻨﺠﮕـﺎﻧﻪ در ﻣﺴـﺠﺪ ﻣﯿﮕﺰارد ﺑﺨﺸﻮع ﺗﻤﺎم و ﻃﻤﺄﻧﯿﻨﺖ ﺑﻠﯿﻎ و ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل وﻋﻆ ﻓﺮﻣﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﯿﺒﺎﯾﺴﺖ و ﺧﺘﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺑـﺬﮐﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮد در وﺟﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺣﺎﺿـﺮان را در ﺟﺬﺑﻪ ذوق و ﺷﻮق ﻣﯽآورد و او را ﻧﻔﺴـﯽ ﻣﺆﺛﺮ و زﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺒﺎرك ﺑﻮد و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺧﻮش داﺷﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر در ﻣﺠﺎﻟﺲ او اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻈﺎم از ﻣﻠﻮك و ﺣﮑﺎم ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧـﺪ و در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ از ﻫﺠﺮت‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺻﺤﻦ رﺑﺎط ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫از ﭘﯿﺮان ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﺆﻗﺮ ﺑﻮد و ﻣﺮدي ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻪ از‬
‫روي ﻣﺒﺎرك او ﻧﺸﺎﻧﻪ وﻻﯾﺖ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺎدام در زاوﯾﻪ ﺧﻮد ﻣﺴـﺘﻐﺮق اﺣﻮال ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻔﻀﻮل دﻧﯿﺎ ﮐﺎري ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﻣـﺪ اﻻ روز ﺟﻤﻌﻪ از ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﻫﯿـﭻﭼﯿﺰ از ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺳـﺘﺪ و ﻣﻌﯿﺸﺖ او از ﻣﻠﮏ ﭘـﺪري ﺑﻮد و وﻗﺘﯽ‬
‫ﺧﻮش و ﻋـﺎﻗﺒﺘﯽ ﭘﺮدوام داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﮔﻮﯾـﺪ ﺷﺒﯽ در ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻇﺮﻓﯽ ﺑﺮﻧـﺞ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺮ در رﺑﺎط ﻧﻬﺎده ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺷـﯿﺦ و دو‬
‫ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻣﯿﺨﻮردﯾﻢ ﭼﻮن ﻃﻌﺎم آﺧﺮ ﺷـﺪ ﺷـﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻨﯿﻢ از آن وﻗﺖ ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان رﺑﺎط ﻣﯽﮔﺬرم‬
‫ﻣﺮا آن ﯾﺎد ﻣﯿﺎﯾﺪ ﻣﯿﺮوم و ﻗﺒﺮ ﺷﯿﺦ را زﯾﺎرت ﻣﯿﮑﻨﻢ‪ .‬رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻮرﯾﺎﺋﯽ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﺴﺐ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺤﺐ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﺑﻮد و ﺧﻮارق ﻋﺎدت ﺑﺴـﯿﺎر از وي رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب‬
‫روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ او را در ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل و ﭼﯿﺰي از وي ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﺪق او ﻣﺮا اﻋﺘﻘﺎد اﻓﺰود و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ‬
‫در ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و او را در آﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻤﻤﺎ ﯾﮑﯽ از زاﻫـﺪان و ﻋﺎﺑﺪان ﺑﻮد و ﮐﺎرﺳﺎزي روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و اوراد از ﺷـﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ﻣﺪﯾﺪ ﻣﻼزم او ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺘﺄﺳﯽ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻏﻨﻮي ﺷﺪ و ادب از او ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ و در آﺧﺮ ﮐﺎر ﻣﻨﺰوي ﮔﺸﺖ‬
‫و در زاوﯾﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺸﺴﺖ و از اﻫﻞ دﻧﯿﺎ اﻋﺮاض‬
‫ﮐﺮد و زﻫـﺪ و ﮐﺮاﻣﺎت او ﻇﺎﻫﺮ ﺷـﺪ ﭘﺲ اﺗﺎﺑﮏ ﺳـﻌﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ وي را ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ‪ .‬و ﻣﯽآﻣﺪ و اﺟﺎزت ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺣﺪي‬
‫ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﻣﺘﻨﮑﺮ ﮔﺮدد و آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﺪﯾﺪن او ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺷﯿﺦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ ﭘﺲ اﺗﺎﺑﮏ از ﺣﺎل ﺷﯿﺦ ﺳﺆال ﮐﺮد ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد اﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪم اﺗﺎﺑﮏ ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ از آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن او را دﯾﺪﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﻣﺰاﺣﻢ او ﻧﻤﯽﺑﺎﯾﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﭘﺲ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎد و‬
‫ﺳﯿﻮم از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را ﻧﺰدﯾﮏ دروازه ﺑﺎغ ﻧﻮ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺣﺎج ﻋﻠﯽ ﻋﺼﺎر‬
‫از ﻣﺮدان ﺧـﺪا ﺑﻮد و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸﺎﯾﺦ دﯾﺪ و ادب از ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻋﺎدت داﺷﺖ ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن را در ﮐﺎرﮔﺎه ﺧﻮد ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و از روﻏﻦ و ﻋﺴﻞ او ﻣﯿﺨﻮردﻧﺪ و ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪314‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻃﺮﯾﻘﺖ ﻣﯿﮕﻔﺖ و دروﯾﺸﺎن ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﻧﺪ و او را ﺑﺬﻟﯽ و ﻣﺮوﺗﯽ ﺑﻮد و ذوﻗﯽ و وﺟﺪي داﺷﺖ در ﺳﻤﺎع و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫اﺣﯿﺎﻧـﺎ ﺑﺰﯾـﺎرت او ﻣﯿﺮﻓﺖ و دوﺳﺘﯽ در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ روزي در ﻣﺠﻠﺲ درس ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام‬
‫اﻟﺪﯾﻦ او را دﯾﺪم در ﻏﺎﯾﺖ ﻓﺮح و ﺷﺎدي و ﻧﻮر از روي او ﻣﯿﺘﺎﺑﯿﺪ و ﭼﻨﺪ ﺑﯿﺖ از ﻗﺼـﯿﺪه اﺑﻦ ﻓﺎرض ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ‬
‫و ﭘﻨﺠﺎه وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در ﻧﺰد ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺎزي‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ از ﻏﺎزﯾﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮاري ﺑﺠﻨﮓ ﻣﺠﻮﺳﺎن آﻣـﺪه ﺑﻮد و او را ﺷـﻬﯿﺪ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﻋﻬﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ و در ﺑﺎﻏﭽﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺴﻪﺷﻨﺒﻪ ﻧﺰد ﺑﺎغ ﻣﯿﺪان رﺑﺎﻃﯽ اﺳﺖ او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﺠﺎ ﮔﻮﺷﻪ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺸﻬﺪي‬
‫واﻋﻈﯽ ﺑﻠﯿﻎ و ﻓﺼـﯿﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ آوازي ﺑﻠﻨـﺪ داﺷﺖ و در ﻋﻬـﺪ ﻗﺎﺿـﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺴـﯿﺎر و ﺧﻠﻖ ﺑﯿﺸـﻤﺎر از‬
‫ﺧﻮاص و ﻋﻮام ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ او ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﺮدي از ﻋﻮام در ﭘﯽ او اﻓﺘﺎد و ﻣﺸـﻬﻮر ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ او ﻣﻬـﺪي اﺳﺖ ﭘﺲ وﯾﺮا ﺑﮑﺸـﺘﻨﺪ و‬
‫آﻧﮑﺲ ﮐﻪ او را ﺑﮑﺸﺖ او را ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺨﺺ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﻬﺪي اﺳﺖ و در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺷﯿﺦ ﻏﺎزي دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺷﻬﯿﺪ‬
‫ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻓﺘـﺢ دوﻟﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﮔﺮداﮔﺮد او از ﺳﺎدات و ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﻣﺠـﺬوﺑﺎن و ﻋﺒﺎد و اﺑـﺪال ﻣﺪﻓﻮﻧﻨـﺪ و ﻣﺮﻗـﺪ او در ﭘﺲ دروازه‬
‫دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اوﯾﺲ ﺧﻨﺠﯽ‬
‫از ﻋﺒـﺎد و ﻧﯿﮏﻣﺮدان ﺑﻮد ﮐﻪ رﯾﺎﺿﺖ ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و ﻃﯽ ﮐﺮدن ارﺑﻌﯿﻨﺎت از زﻣﺎن او ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن او ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯿﺨﻮرد و ﭼﻬﻞ‬
‫و دو روز ﻃﯽ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺤـﺪي ﮐﻪ او را اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻮﺿﻮي دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺑﻮد در اﯾﻦ ﻣﺪت‪ .‬و ﻣﺘﺄﺳـﯽ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﭘﺪر ﺧﻮد و ﭘﺪر او آداب از ﺷـﯿﺦ‬
‫ﺣﺎﺟﯽ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم و ﺷﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎزارو ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و رﯾﺎﺿﺖ او ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺷﺮوع در ﺷﻄﺢ و ﻃﺎﻣﺎت‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺟﻤﯿﻊ ﺣﺎﻻت از ﺳـﻨﺖ رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و روزي ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺪد ﭼﻬﻠﻪﻫﺎي ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه‬
‫ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﻨﺠﺎه ﺑﺎﺷﺪ و او را ذوﻗﯽ و وﺟﺪي ﺑﻮد در ﺳـﻤﺎع و ﻓﺮﯾﺎد ﺣﺮﮐﺎت او ﻏﯿﺮﻣﻨﻀـﺒﻂ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ اﺿـﻄﺮار وي‬
‫ﻣﯿﺪاد و ﻣﺪﻓﻦ او در ﭘﺲ دروازه دوﻟﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ‪.‬‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺟﻮان‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﺳـﯿﺮت‪ ،‬ﺻﺎﻓﯽﺳﺮﯾﺮت ﺑﻮد و ﻣﺤﺐ و دوﺳﺘﺪار اﻫﻞ ﻓﻀﻞ ﺑﻮد و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺻﺤﺎب ﻓﻀﻞ و ﻫﻨﺮ ﻣﯿﮑﺮد و ﺷﯿﺦ ﻣﺸﺮف‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺼـﻠﺢ ﺳـﻌﺪي را اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻮي ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺲ ﻣﺪﺣﻬﺎي او ﮔﻔﺖ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﻨﺎم او ﻣﺰﯾﻦ ﺳﺎﺧﺖ و ﭼﻮن ﭘﺪر او اﺗﺎﺑﮏ زﻧﮕﯽ‬
‫وﻓﺎت ﮐﺮد او ﻏﺎﯾﺐ ﺑﻮد در ﻧﺰد اﻣﯿﺮ ﺗﺮك ﺟﻬﺖ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺷﯿﺮاز ﭼﻮن ﺧﺒﺮ وﻓﺎت ﭘﺪر ﺑﺎو رﺳﯿﺪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد‬
‫و در راه ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز در زﻣﯿﻦ ﻋﺮاق وﻓﺎت ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﻨـﺪ روز ﺗﺮﮐـﺎن ﺧـﺎﺗﻮن ﺻـﺎﻟﺤﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ او را ﺑﺸـﯿﺮاز آوردﻧـﺪ و دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﮔﻨﺒـﺪي و ﻣـﺪرﺳﻪ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨـﺪ و آﻧﺮا‬
‫ﻋﻀـﺪﯾﻪ ﻧﺎم ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در ﺟﻨﺐ او ﭘﺴـﺮ او ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳـﻌﺪ را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ دروازه دوﻟﺖ و ﻗﺒﻮر اﯾﺸﺎن ﺑﻌﻀـﯽ ﻣﺎﻧﺪه و‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺮاب ﺷﺪه‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﻓﮑﺮ و رأي ﻣﺮدمﺧﯿﺎل اﻧﺪر ﺧﯿﺎل اﻧﺪر ﺧﯿﺎﻟﺴﺖ‬
‫ﺷﯿﺦ دوﻟﺖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﻏﺎزﯾﺎﻧﺴﺖ و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻮﺳﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﭘﻨﺪر ﻣﺤﺼﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﯿﺦ دوﻟﺖ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﮔﺮداﮔﺮد ﻗﻠﻌﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد و ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮد ﭼﻮن ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﺮده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ درﺟﻪ ﺷـﻬﺎدت ﺑﺒﺮد او را ﺑﻘﺘﻞ آوردﻧـﺪ و ﺧﺘﻢ ﺳـﻌﺎدت او را ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺸﺖ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﻣﺤﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﻮي و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ او ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮد و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺴﺖ ﺗﺎ روزي ﮐﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﻋﻤﺎرﺗﯽ ﻣﯿﮑﺮد در آن زﻣﯿﻦ و ﻧﺎﮔﺎه ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﺑﺮ وي و در ﮔﻮر ﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﻣﺮدي ﺑﺰرگ‪ ،‬درازﺑﺎﻻ دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﻓﻮن ﺑﻮد و ﺟﺎﻣﻪ‬
‫و ﺳﻼح ﺧﻮد در دﺳﺖ داﺷﺖ و ﺧﺎﺗﻤﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ در وي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد اﺳﻢ و ﻧﺴﺐ وي‪ .‬ﭘﺲ او ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺗﺮﺑﺖ او را ﻣﺰاري ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‬
‫و زﯾﺎرت او را اﺛﺮي ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن در آﻧﺠﺎ را ﺑﺰرگ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﻟﯿﺎس‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻃﺒﯿﺒﯽ ﻣﻘﺒﻮل اﻟﺮواﯾﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﮐﺠـﺎﺳﺖ و از ﻋﻠﻤـﺎء زﻣـﺎن و ﻓﻀـﻼء اﻋﯿـﺎن ﺑﻮد و در ﻋﻠﻮم ادﯾـﺎن و ﻓﻨﻮن‬
‫اﺑـﺪان ﻣـﺎﻫﺮ ﺑﻮد و ﻣﻤـﺎرﺳﺖ اﻗﺴـﺎم ﻋﻠﻮم ﮐﺮده ﺑﻮد و از ﻫﻤﻪ ﻓﻨﻮن ﺣﻈﯽ داﺷﺖ و ﻓﻦ ﻃﺐ ﺑﺮ او ﻏـﺎﻟﺐ ﺑﻮد و ﺷـﻬﺮﺗﯽ در ﻃﺐ داﺷﺖ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ در ﻣﻄﺐ ﺳـﺎﺑﻖ ﺑﺮ ﺳـﺎﺑﻖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﻣﻘـﺪم ‪ .‬و رﻋـﺎﯾﺖ ﺟـﺎﻧﺐ ﺻـﻠﺤﺎ و ﻓﻘﺮا ﺑﺠﺎي ﻣﯽآورد و ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫دروﯾﺸـﯽ ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪن دوا ﻧﺪارد ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺮاه ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ ﻣﯿﺨﺮﯾﺪ و ﺗﺴﻠﯿﻢ او ﻣﯿﮑﺮد و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺖ و از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺣﺎوي اﺳﺖ و ﺷﺮح ﻓﺼﻮل ﺑﻘﺮاط و رﺷﯿﺪﯾﻪ و ﮐﺘﺎب اﺳﺮار اﻟﻨﮑﺎح و در دﯾﺒﺎﺟﻪ آن ورﻗﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫در ﻋﺸﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﺮ آﻧﮑﻪ او را ﻋﺸﻖ اﻟﻬﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و از ﻣﺮدﯾﺎت ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﺒﻮدي و ﻏﻢ ﻋﺸﻖ ﻧﺒﻮديﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻐﺰ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮدي‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و او را در رﺑﺎط ﺧﻮد ﻣﺪﻓﻮن ﮔﺮداﻧﯿﺪﻧﺪ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﻃﺒﯿﺒﯽ ﻓﺎﺿـﻞ و ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺰد ﺣﮑﺎم ﻣﻘﺮب و دوﺳـﺘﺪار ﺑﻮد و اﻣﻮال ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ ﺻﻮﻓﯿﻪ ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ از ﺑﺮاي ﻋﻠﻤﺎ‬
‫و ﻓﻀـﻼ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ و اﻃﻌﺎم ﻓﻘﯿﺮان و اﮐﺮام ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂورد و ﺳﺨﻦ ﺧﻮش ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﮔﻔﺖ و وﻗﺖ اﯾﺸﺎن ﺧﻮش ﻣﯿﮑﺮد و او را‬
‫دﯾﻮاﻧﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ در آن اﺷـﻌﺎر ﻋﺮﺑﯿـﺎت و ﻓﺎرﺳـﯿﺎت و ﻣﻠﻤﻌـﺎت در ﻏﺎﯾﺖ ﻟﻄﺎﻓﺖ و ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﮔﺸﺖ ﻧﺴـﺨﻪﻫﺎ از آن‬
‫ﻣﯽﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ و اﺳـﺘﻔﺎده از آن ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و او را ﻓﺮزﻧـﺪان روزي ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺷﺪﻧـﺪ ﺑـﺪرﺟﻪ اﻫﻞ ﮐﻤﺎل و ﻫﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن از ﻣﺮدان‬
‫ﻓﺎﺿﻞ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن اﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻨﺪاﻧﻢ ﺗﻮ ﻃﺒﯿﺒﯽ ﯾﺎ ﻣﻦﻣﻦ ﺗﺤﯿﺮ ﺑﻘﯿﺎس آورم و ﻇﻦ ﺑﺨﯿﺎل‬
‫و در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻔﺎرﺳﯽ آورده اﺳﺖ در دﯾﻮان‪.‬‬
‫ﺷﺪ روز ﺟﻮاﻧﯽ ﺟﺒﺮ اﷲ ﻋﺰاك آﻣﺪ ﺷﺐ ﭘﯿﺮي اﻧﻌﻢ اﷲ ﻣﺴﺎك‬
‫اي دﻫﺮ ﻫﺮ آﻧﮑﻪ دل ﺑﻤﻬﺮ ﺗﻮ ﻧﻬﺎداﯾﻦ اﺳﺖ ﺟﺰاش اﺣﺴﻦ اﷲ ﺟﺰاك‬
‫و ﻣﺪﻓﻦ او در رﺑﺎط ﻣﻌﻤﻮره ﺧﻮد اوﺳﺖ‪ -‬رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن ﺑﻮد و ﺗﺠﻮﯾﺪ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﺗﺮﺳـﯽ و ﮔﺮﯾﻪ و ﺗﻀﺮع و دﻋﺎﺋﯽ داﺷﺖ و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﮐﺒﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻋﻠﻤﺎء اﺑﺮار دﯾﺪه‬
‫ﺑﻮد و در زاوﯾﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺘﻼوت ﮐﻼم اﷲ ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮد و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﺼﻒ آﺧﺮ ﺷﺐ زﻧـﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و در آﺧﺮ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣـﺪﺗﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﺑﯿﻨﺎ ﮔﺸﺖ و ﻣﺼـﺤﻔﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻧﻮد از ﻫﺠﺮت و او‬
‫را در زاوﯾﻪ ﺧﻮد در ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ زﻧﺪان دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﺻﻮﻓﯽ ﻧﯿﮑﻮﺳﯿﺮت ﺑﻮد و ﻟﻄﻔﯽ و ﻣﺤﺎورﺗﯽ داﺷﺖ و از‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ﺑﻮد و او را ﻧﻈﻤﯽ ﻓﺎﯾﻖ و ﺳﺨﻨﯽ ﻻﯾﻖ ﺑﻮد و وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﻠﻮك ﻣﯿﮑﺮد و ﺳﺨﻦ درﺷﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺣﮑﺎم ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺗﻮاﺟـﺪي و اﺳـﺘﻐﺮاﻗﯽ داﺷﺖ و ﺣﮑﺎﯾﺎت ﻏﺮﯾﺒﻪ او را ﺑﻮد ﮐﻪ در آﻓﺎق ذﮐﺮ آن ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﺮﻗﺪ او را در زاوﯾﻪ ﺧﻮد او‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﯽﺑﯽ زاﻫﺪه ﺧﺎﺗﻮن‬
‫ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﺘﻌﺒﺪه ﺑﻮد و در ﻧﯿﺖ ﻣﺨﻠﺼﻪ ﮐﻪ اﺗﺎﺑﮏ ﺑﺰاﭘﻪ او را ﺑﺰﻧﯽ ﺳـﺘﺪ و ﭼﻮن ﺳـﻠﻄﺎن اﻟﺐ ارﺳﻼن ﺑﺮ ﻓﺎرس ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺸﺖ ﺷﻬﺮ ﺷﯿﺮاز از‬
‫ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ﺑـﺎز ﺳـﺘﺪ و اﺗﺎﺑـﮏ ﺑﺰاﭘﻪ را واﻟﯽ ﺷـﻬﺮ ﺷـﯿﺮاز ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و او در اﯾﻦ ﮐـﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﻠﻐﺮﯾﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺳـﻨﻪ ﺛﻼث و ارﺑﻌﯿﻦ‬
‫ﺧﻤﺴﻤﺎﺋﻪ ﭘﺲ اﺗﺎﺑﮏ ﺑﺰاﭘﻪ را در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ‬
‫و ﺧﺎﺗﻮن زاﻫﺪه ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اﺳﺘﺨﻮان او ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺸﯿﺮاز آوردﻧﺪ و دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﯿﻠﯽ ذﺧﺎﺋﺮ ﺑﺮ آن ﺧﺮج ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻘﺎر‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮ آن وﻗﻒ ﮐﺮد و ﺗﻮﻟﯿﺖ آن ﺑﺎﻣﺎم ﺣﻨﻔﯽ داد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن او را ﻓﮑﺮي در ﻗﻀﯿﻪ ﻋﺎرض ﮔﺸﺖ و ﺑﺎز ﺗﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻣﺬﻫﺐ داد‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﯿﺮات روزي او ﻣﯽﮔﺸﺖ و زﯾـﺎرت ﮐﺮدن او ﺑﻪ ﺗﯿﻤﻦ و ﺗﺒﺮك ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽآﯾـﺪ و در ﻫﻤﺴـﺎﯾﻪ او ﺧـﺎﺗﻮن ﮐﺮدوﭼﯿﻦ از‬
‫ﻣﺤﺒـﺎن ﻓﻘﺮا و ﻣﺨﻠﺼﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﺧﯿﺮ ﺑﻮد و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻠﻤـﺎ و ﻓﻀـﻼ ﺑﺠﺎي ﻣﯽآورد و آﺛﺎر ﺧﯿﺮات او ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺮدم از‬
‫ﻓﯿﺾ ﻋـﺎم او ﺑﻬﺮه ﻣﯿﺒﺮدﻧـﺪ و از ﺧـﺎص و ﻋـﺎم ﺑﺨﺸـﺶ و اﻧﻌـﺎم او ﻣﯽﯾﺎﺑﻨـﺪ و ﻃﻠﺒﻪ و ﺣﻔـﺎظ و ﻏﯿﺮ اﯾﺸـﺎن از ﻋﺒﺎد و زﻫﺎد دﻣﺒـﺪم اﻗﺴﺎم‬
‫ﺻﻨﻮف ﺧﯿﺮات او ﻣﯽﺳﺘﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻣﺎدرش ﺑﯽﺑﯽ زﺑﯿﺪه ﺧﺎﺗﻮن اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﭘﯿﺸـﻨﻤﺎز ﻣﺴـﺠﺪ ﻓﺨﺮي ﺑﻮد و ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺷـﯿﺮاز داﺷﺖ و او را ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم اﺑﺪال ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ از وي ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺷﺒﯽ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم در ﻣﺤﺮاب ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯿﮕﺰاردم ﭘﺲ ﭼﻮن ﺳـﻼم ﻧﻤﺎز از دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺪادم ﻣﻨﺒﺮ و‬
‫اﺳـﺘﻮﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ و ﺣﻈﯿﺮه اوﻟﯿﺎ دﯾﺪم ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺳﯿﻤﺎي اﺑﺪاﻻن ﺑﻮد ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اوﻟﯿﺎء‬
‫اﷲاﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺳـﻼم از دﺳﺖ ﭼﭗ دادم و ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﻨﺒﺮ و ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎ ﺑﺤﺎل ﺧﻮد دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و اﯾﺸﺎن ﺣﺎﺋﻞ ﺷﺪ ﭘﺲ در ﻧﻔﺲ‬
‫ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ اي ﮐـﺎﺟﮑﯽ ﻣﻦ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن اﻗﺘـﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﻤﻦ و ﺗﻤﻨﺎ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﮐﺎﺟﮑﯽ ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻫﻢﺻـﺤﺒﺖ ﺑﻮدﻣﯽ ﭘﺲ‬
‫ﻫﻤﻪﺷﺐ درﯾﻦ ﻓﮑﺮ و ﺗﻤﻨﺎ ﺑﺮوز ﮐﺮدم ﭼﻮن روز ﺷﺪ دروﯾﺸـﯽ درآﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﺟﻤﺎﻋﺖ دروﯾﺸﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻮ ﻣﯿﮑﺸـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻢ و ﺑﺎ‬
‫او ﺑﻨﺰد اﯾﺸـﺎن رﻓﺘﻢ ﭼـﻮن ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم ﺑﺸـﻨﺎﺧﺘﻢ و ﺳـﻼم ﮐﺮدم و ﺣـﺎل آﻧﮑﻪ در ﻣﯿـﺎن اﯾﺸـﺎن زﻧـﺒﯿﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﭘﺎرهﻫـﺎي ﻧـﺎن ﺑﻮد و‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪﻫﺎي ﻃﻌﺎم‪ ،‬از آن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دروﯾﺸﺎن از در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻓﺮاﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﯿﺶ آي و از اﯾﻦ ﻃﻌﺎم ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮر‬
‫ﭘﺲ ﺑﻨﺸﺴﺘﻢ و ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮردم ﺑﻌﺪ از آن ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺪان ﮐﻪ ﻣﺎ دوش ﺑﺘﻮ‬
‫اﻗﺘـﺪا ﮐﺮدﯾﻢ در ﻧﻤـﺎز و ﺗﻮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺧﻮش ﮐﻦ و اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﯿﺰي ﺧﻮردي ﺗﺎ ﺧﺎﻃﺮت ﺧﻮش ﮔﺮدد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭘﺲ از آن ﻗﻄﺐ‬
‫ﮔﺸﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘـﺎب ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ دﯾـﺪم در ﺧﻮاب ﮐﻪ در ﺳـﺮ ﺑﺮﺟﯽ از ﺑﺮﺟﻬﺎي ﺳﻮر ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮدم و ﺑﯿﺮون ﺧﻨـﺪق ﺷﺨﺼـﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻇﻬﯿﺮ ﻧﺎم داﺷﺖ ﺳـﻨﮕﯽ در دﺳﺖ داﺷﺖ در ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﺮا دﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﯽ ﮐﻪ در ﺟﺎي ﻣﻦ ﺑﻨﺸـﯿﻨﯽ و آن ﺳﻨﮓ ﺑﻤﻦ اﻧﺪاﺧﺖ اﻣﺎ‬
‫ﺑﻤﻦ ﻧﯿﺎﻣـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺟﺰوي ﭼﻨـﺪ ﺑﺎ او ﺑﻮد و ﺟﺰوي ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ و ﻣﯿﺮﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺒﺎﻻي ﻃﻨﺒﯽ از ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﮐﺮدوﭼﯿﻦ او از ﭘﯿﺶ و ﻣﻦ‬
‫از ﻋﻘـﺐ ﭼـﻮن ﺑﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺴـﯿﺎر از ﻃﻠﺒﻪ و ﻋﻠﻤـﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و او ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﺑﺒﺎﻻـي ﺻـﻔﻪ و ﻣﻦ از ﻋﻘﺐ و او ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﻨﺸﺴﺘﻢ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺪت ﺣﻮاﻟﻪ اﻣﺎﻣﺖ و ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻓﺨﺮي ﺑﻤﻦ ﺷﺪ و ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺎو رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻟﯿﺚ‬
‫از ﻣﻠﻮك ﺻﻔﺎرﯾﻪ ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد و در ﺑﺪاﯾﺖ ﺣﺎل ﺻﻔﺎري ﻣﯿﮑﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺘﮑﺒﺮي ﺟﺒﺎر ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ روزي ﺑﺎ ﻋﻢ ﺧﻮد ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﻢ در ﺣﺎل و اﻣﺮ ﺧﻮد اﯾﻦ ﮐﺎر دون ﻻﯾﻖ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺻﺮف آن ﮐﻨﻢ ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻻﯾﻖ ﺗﻮ اﺳﺖ ﮔﻔﺖ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺮﻓﯽ و ﺻﯿﺘﯽ و آوازه در دﻧﯿﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ ﭘﺲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨﺮاﺳﺎن ﮐﺮد‬
‫و ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮاد او ﺑﺪاد و ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ ﺑﺪﯾﻦ دﯾﺎر و ﻣﻠﻮك را ﺑﻘﻬﺮ و اﺟﺒﺎر ﻣﺪﯾﻦ اﯾﺸﺎن ﻣﺴـﺨﺮ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﮑﺮﻣﺎن و ﻓﺎرس رﺳـﯿﺪ و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻪ رود ﺟﯿﺤﻮن و ﺑﺮي رﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺠﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ ﮔﺸﺖ و ﻃﺒﯿﺒﺎن از دوا ﮐﺮدن ﻋﺎﺟﺰ ﺷﺪﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴـﯽ را‬
‫ﺑﻨﺰد ﻋﺒـﺪ اﷲ ﺗﺴﺘﺮي ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ ﭼﻮن آن ﺷـﺨﺺ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﺪ اﻟﺘﻤـﺎس دﻋﺎﺋﯽ از او ﻣﯽﮐﺮد ﻋﺒـﺪ اﷲ ﺗﺴﺘﺮي دﺳﺖ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺎرﺧﺪاﯾﺎ ﺧﻮاري ﻣﻌﺼـﯿﺖ دﯾﺪي ﭘﺲ ﻋﺰ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺒﯿﻦ و او را ﻓﺮﺟﯽ ﺑﺪه ﭘﺲ در ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺸـﺮ ﺧﯿﺮ و ﺑﺴﻂ ﻋﺪل از او ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ و ﺑﻨﯿﺎد‬
‫ﺧﯿﺮات و ﻣﺒﺮات ﺑﻨﻬﺎد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ رﺟﻮع ﺑﺸـﯿﺮاز ﮐﺮد و در ﺷـﯿﺮاز ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺬاء ﻗﺒﺮ اوﺳﺖ و اﺻﺢ آﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻫﻞ ﺗﻮارﯾﺦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در ﺷﻬﺮ ﺟﻨﺪﯾﺸﺎﺑﻮر وﻓﺎت ﮐﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭘﺴﺮ او در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺷﯿﺮاز‬
‫ﻣـﺪﻓﻮن اﺳﺖ و ﺳـﺠﺎده او را در ﺳـﺘﻮﻧﯽ از ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎي ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻧﺸـﺎن ﻣﯿﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻏﺮض ﮐﻪ ﺻـﯿﺖ و آوازه در ﻣﯿـﺎن ﺧﻼـﯾﻖ ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﺷﺪ ﺑﺒﺮﮐﺖ ﺧﯿﺮات و ﻣﺒﺮات و ﻧﺸﺮ ﻋﺪل و راﺳﺘﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و ﺣﻮاﻟﯽ آن‬
‫اﺷﺎره‬
‫اﻣﺎ در ﻓﻀﻞ ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻫﯿﭻ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻓﺎﺿﻠﺘﺮﯾﻦ اﻣﮑﻨﻪ اﺳﺖ از ﺑﺮاي اﺟﺎﺑﺖ دﻋﻮات و ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺎت ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎت‪.‬‬
‫و ﺑﺪاﻧﮑﻪ در ﻫﻤﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﻣﺤﻞ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎء ﻣﺴـﺠﺪ ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ ﻧﺰد ﻣﻨﺒﺮ و اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪي ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ و آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﯽ آن ﺑﻮده ﻣﺨﻠﺺ‬
‫ﺑﻮده و ﮔﻮﺋﯿﺎ از ﻣﺎل ﺣﻼل ﺑﻨﺎي اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺿـﯽ ﻧﺎﺻـﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ در ﻧﻈﺎم اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﮐﻪ ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ از‬
‫ﺑﻨﺎﻫـﺎي ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻟﯿﺚ اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن اﺳـﺎس وي و ﭘـﺎيﺑﺴﺖ و ﺳـﺘﻮن ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ ﭘﺲ ﻃﻠﺐ ﭼﻮﺑﻬـﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﻌـﺪ و ﻣﻬﯿﺎ‬
‫ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﯿﺮزﻧﯽ در ﺳﺮوﺳـﺘﺎن ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ دارد و ﭼﻮب ﺑﺴﯿﺎر در آن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده از اﻣﻮال ﺣﻼل‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ او‬
‫را ﺑﯿﺎوردﻧﺪ ﻣﮕﺮ از وي ﺑﺨﺮﻧﺪ ﭘﯿﺮزن ﮔﻔﺖ ﺑﻬﺎ ﺑﮑﻨﯿﺪ ﭼﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﮑﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ ﭼﻮﺑﻬﺎ ﺑﺒﺮﯾﺪ ﭼﻮن ﺑﺒﺮﯾﺪﻧﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﺎﻟﯿﺎ ﺑﮑﺸـﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﻈﺮ‬
‫در ﺑﻬﺎ ﺑﮑﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻮﺑﻬﺎ ﺑﮑﺸﯿﺪﻧﺪ ﺑﺴﺘﻮﻧﻬﺎ و دﯾﻮارﻫﺎ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﯿﺮزن ﺑﻬﺎ ﺑﺴﺘﺎن‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺣﺎﻟﯿﺎ‬
‫ﺑﭙﻮﺷـﯿﺪ ﭘﺲ ﻏﻼﻣﺎن ﺑﮑﺎر داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ و ﺳـﻘﻔﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮزن ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﻫﯿﭻ ﺣﺎﺟﺘﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﺑﻬﺎي ﭼﻮب ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪرﺳﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﺮا در راه ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ دادم ﭘﺲ ﺧﺒﺮ ﺑﻌﻤﺮو ﻟﯿﺚ رﺳـﯿﺪ ﺑﺨﺸﻢ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﻬـﺎي ﭼﻮب ﺑﺴـﺘﺎن و اﮔﺮﻧﻪ ﭼﻮﺑﻬـﺎ ﺑﺮدارﻧـﺪ و‬
‫ﺧﺮاب ﮐﻨﻨـﺪ ‪ .‬ﭘﺲ آن ﺻـﺎﻟﺤﻪ ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ اي اﻣﯿﺮ از ﺑﺮاي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﻨـﺎ ﮐﺮده ﮔﻔﺖ از ﺑﺮاي ﺧـﺪاي و اﻣﯿـﺪ ﺑﻪ ﺛﻮاب او و ﻃﻠﺐ‬
‫رﺿﺎ‪ .‬ﭘﯿﺮزن ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ اﻣﯿـﺪ ﺛﻮاب ﺧـﺪاي دارم و ﻃﻠﺐ رﺿﺎي او ﻣﯿﮑﻨﻢ‪ .‬ﭘﺲ اﻣﯿﺮ ﺑﮕﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد و او را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﺳـﺘﺎد‬
‫ﺑﻨـﺎي اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ از اوﻟﯿـﺎء اﷲ ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼـﻮن وﺿـﻊ اﺳـﺎس ﻣﺤﺮاب ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴـﺎزد ﯾﮑﯽ از ﻗﻮم ﻣﺘﻌﺮض او ﻣﯽﺷـﺪ ﮐﻪ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﺤﺎذات ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﺳﺘﺎد وي ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ وﯾﺮا ﺑﻨﻤﻮد ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﭼﻮن اﺗﺎﺑﮏ ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﯿﺮاز ﮔﺸﺖ ﺑﻔﺮﻣﻮد‬
‫ﺗﺎ دو ﺣﻠﻘﻪ از ﻧﻘﺮه ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻤﮑﻪ ﺷـﺮﯾﻔﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و از ﺷـﺮﻓﺎي ﻣﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ آن دو ﺣﻠﻘﻪ از ﺑﻬﺮ او ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و آن‬
‫ﻫﺮ دو ﺣﻠﻘﻪ در ﻣﺼﺮاع اﯾﻦ درآوﯾﺨﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻪ آن و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺣﻠﻘﻪ در ﮐﻌﺒﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮐﺎت دﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎري از‬
‫اوﻟﯿﺎء اﷲ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ دار اﻟﻤﺼﺎﺣﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﺪﻓﺘﺮ ﻋﺜﻤﺎن و در آﻧﺠﺎ ﻣﺼﺤﻒﻫﺎ و ﺟﺰوات ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻂ اﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ و ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ رﺳﯿﺪه و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺼﺤﻒ ﺑﺨﻂ ﺷﺮﯾﻒ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم و ﺑﺨﻂ اﻣﺎم ﺣﺴﻦ‬
‫و ﺑﺨﻂ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴـﯿﻦ زﯾﻦ‪ -‬اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ و ﺑﺨﻂ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق و ﻏﯿﺮﻫﻢ ﺻـﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ و ﻣﺼﺤﻔﯽ ﺑﻮد ﺑﺨﻂ ﻋﺜﻤﺎن‬
‫و ﺑﺮ آن اﺛﺮ ﺧﻮن او ﺑﻮد ﭘﺲ در اﯾﺎم ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺎﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ و ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﺮ آن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸﺪ ‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ از اوﻟﯿﺎء اﷲ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ و دﻋﺎ ﮐﺮدن در وي ﻣﺮﺟﻮ اﺳﺖ ﺑﺎﺟﺎﺑﺖ رﺑﻨﺎ آﺗﻨﺎ ﻓﯽ اﻟﺪﻧﯿﺎ ﺣﺴﻨﻪ و ﻓﯽ اﻻﺧﺮة ﺣﺴﻨﻪ و‬
‫ﻗﻨﺎ رﺑﻨﺎ ﻋﺬاب اﻟﻨﺎر‪.‬‬
‫روﺿﻪ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ اﻫﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮﺿﺎ در اﯾﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺄﻣﻮن ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻘﺘﺎل ﻣﺠﻮﺳﺎن ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫ﻧﺰول ﻓﺮﻣﻮد و ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﺣﻀـﺮت ﺳـﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ اﺟﻮد ﺑﺮادران ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺰار ﺑﻨﺪه از ﻣﺎل ﺧﻮد در راه ﺧﺪا‬
‫آزاد ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫ﺗﺸﺮﯾﻒ آوردﻧﺪ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺲ راه ﺑﻤﺸﻬﺪ ﻣﻌﻄﺮ ﻣﻨﻮر آن ﺣﻀﺮت ﻧﻤﯿﺒﺮد ﺗﺎ زﻣﺎن اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر ﻗﺒﺮ‬
‫وي ﺑﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻨﺒﺪي ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮ آن ﺣﻀﺮت ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ آن ﺣﻀـﺮت را ﭼﻮن ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺣﻀﺮت را دﯾﺪﻧﺪ درﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ رﻧﮓ ﻣﺒﺎرك وي ﺑﺮﻧﮕﺸﺘﻪ و ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﮐﻔﻦ آن ﺣﻀـﺮت ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎزه ﺑﻮد و در دﺳﺖ وي اﻧﮕﺸﺘﺮي ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻢ ﺷـﺮﯾﻒ او ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد )اﻟﻌﺰة ﷲ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ( ﭘﺲ آن‬
‫ﺣﻀﺮت را ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮ آن ﮔﻨﺒﺪ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن اﺗﺎﺑﮏ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از آن ﮐﺮد و در ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎح ﻧﻮر از آن ﻣﯽﺗﺎﻓﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺲ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﻠﮑﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ و ﺧﺎﺗﻮن ﻣﻔﺨﻤﻪ ﺧﯿﺮه ﻃﯿﺒﻪ ﻋﺎﺑﺪه ﻣﺘﻬﺠﺪه ﺗﺎﺷﯽ ﺧﺎﺗﻮن ﮔﻨﺒﺪي‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از آن ﺳﺎﺧﺖ و در ﺟﻨﺐ آن ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﻣﺮﻗﺪ‬
‫ﺧﻮد در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ آن ﺑﺴﺎﺧﺖ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه از ﻫﺠﺮت رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎمزاده اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮادر اﻣﯿﺮ ﺳﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺘﺤﯿﮥ و اﻟﺜﻨﺎء‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮادر وي اﺳﺖ و ﻣﺰاري ﻣﺒﺎرﮐﺴﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺳﺎدات اﺧﯿﺎر و ﺻﻠﺤﺎي اﺑﺮار آﺳﻮدهاﻧﺪ و ﺗﺮدد ﺑﺮ آن ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ اﻫﻞ ﻏﯿﺐ در آﻧﺠﺎ در ﺣﻀﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ آن ﺣﻀﺮت در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮادر اوﺳﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﻣﻦ اﷲ اﻟﻤﻠﮏ اﻟﻌﻠﯿﻢ اﻟﻌﻼم‬
‫‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺪرﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ او درﺳﺖ اﺳﺖ و ﻣﺠﺪ وي ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻋﺰ او ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﺎء ﺷـﯿﺮاز ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮐﺮد و‬
‫ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ ﺑﻮد در ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﻣﺮﺗﺒﻪ دﻧﯿﻮي و اﺧﺮوي داد و از رزق ﺣﻼل او را روزي ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬اﻣﻮال‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر و از آن ﻣﺎﻟﻬﺎ ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺸﻨﺎﺧﺖ و ﺣﮑﺎم از وي ﺧﻮف ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و اﮐﺎﺑﺮ ﺑﺮ وي ﺣﺴﺪ ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺤﺪي ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎر از ﺑﺴﯿﺎري ﺟﺎه و ﺟﻼل او ﮐﻪ ﻣﯿﺪﯾﺪﻧﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻪ داﺷﺖ ﺗﺮس ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﺣﺒﺲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺷﯿﺦ‬
‫زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي ﮐﻪ او را از ﺑﻬﺮ ﺧـﺪا دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪاﺷﺖ ﭼﻮن ﺑﺸـﻨﯿﺪ ﮐﻪ او را ﺣﺒﺲ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﺑﺨﺎﻧﻪ اﺗﺎﺑﮏ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ اﻟﻨﺎر‬
‫اﻟﻨﺎر ﯾﻌﻨﯽ از آﺗﺶ دوزخ ﺑﺘﺮس ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺣﻀـﺮت ﺷـﯿﺦ را ﭼﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ رﺳﻮل ﺧﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ ﺣﺒﺲ ﮐﺮدهاﯾﺪ و ﻣﯿﺘﺮﺳﻢ ﮐﻪ آﺗﺶ دوزخ ﺷـﻤﺎ را‬
‫ﺑﮕﯿﺮد ﭘﺲ اﺗﺎﺑﮏ ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷـﺪ و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ وﯾﺮا رﻫﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ وﻓﺎت ﮐﺮد ﻗﺎﺿـﯽ ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺟﻨـﺎزه او ﺑﺮ دوش ﻧﻬـﺎده ﺑﻮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮔـﺎﻣﯽ ﺑﮕـﺎﻣﯽ و ﮐﻠﻤﻪ ﺑﮑﻠﻤﻪ و ﺛﻨﺎ ﺑﺮ وي ﻣﯿﮕﻔﺖ و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ روزي ﺷـﯿﺦ‬
‫روزﺑﻬﺎن در ﻗﯿﻠﻮﻟﻪ ﺑﻮد و ﻗﺎﺿﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺑﺪﯾﺪن ﺷﯿﺦ ﭼﻮن ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ در ﺧﻮاﺑﺴﺖ ﭘﺎره راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﯿﺦ را ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ و از‬
‫ﺧﻮاب ﺑﯿـﺪار ﺷـﺪ ﭘـﺎي ﺗﻬﯽ از ﻋﻘﺒﺶ ﺑﺪوﯾـﺪ ﺗﺎ وي را درﯾﺎﻓﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪاي ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ را در‬
‫ﺧﻮاب اﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ دﯾـﺪم و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ روزي در دﮐﺎﻧﯽ ﺑﻨﺸـﺴﺖ و ﻇﺮﻓﯽ‬
‫ﻣـﺎﺳﺖ در آﻧﺠـﺎ ﻧﻬـﺎده ﺑﻮد و دﺳﺖ ﮐﺮد و ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ در ﻇﺮف ﺑﻮد رﯾﺨﺖ ﺧﻠﻖ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ ﻣﺎري در ﻗﻌﺮ آن ﻇﺮف‬
‫ﻣﺮده ﺑﻮد ﭘﺲ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻇﺮف ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻇﺮف را ﺑﺸﻮي و ﺳـﺮ اﯾﻦ ﻇﺮف در ﺷـﺒﻬﺎ رﻫﺎ ﻣﮑﻦ ﺑﻌﺪ از آن در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ وﻓﺎت ﮐﺮد و‬
‫او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮف‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎﺑﺪ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﻧﺪه ﺣﮑﻢ ﺧﺪاي ﺑﻮد و ﻗﻀﺎ ﺑﺸـﯿﺮاز ﮐﺮد در ﻋﻬﺪ ﺧﻮد‪ .‬و ﺑﺮﮐﺎت ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي و ﮐﻤﺎل و داﻧﺶ ﻗﻀﺎ‬
‫ﺑﺪﯾﮕﺮي رﺟﻮع ﮐﺮد و او را اﺳﺎﻧﯿﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ رواﯾﺖ ﮐﺮده از ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ و ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻤﺎل‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﺮي و‬
‫ﻗﻀﺎ در ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ ﻗﺎﺿـﯽ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺼـﺮي ﻣﯿﮑﺮد ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ‪ .‬و او را ﺧﺼﺎﺋﻞ اﺛﯿﺮه و ﺧﻮﯾﻬﺎي ﻣﺮﺿـﯿﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮﻗﺪ او در‬
‫ﺟﻨﺐ ﭘﺪر اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻣﻘﺘﺪاي ﻋﺼﺮ ﺧﻮد و ﯾﮕﺎﻧﻪ دﻫﺮ ﺑﻮد و ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻗﻀﺎي ﺷﯿﺮاز ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮐﺮد و درس‬
‫ﻋﻠﻢ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺷـﻨﯿﺪ و از ﻣﺸﺎﯾﺦ رواﯾﺖ ﮐﺮد و ذﮐﺮ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺧﻮد در ﮐﺘﺎب ﻣﺸﯿﺨﻪ ﺧﻮد ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ و از ﺷﺎﮔﺮدان او ﮐﻪ در ﺷـﯿﺮازﻧﺪ ﯾﮑﯽ ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﺣﮑﯿﻢ ﻃﺎوﺳـﯽ اﺳﺖ و‬
‫دﯾﮕﺮ ﺷﺎﮔﺮدان از اﮐﺎﺑﺮ دارد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻨﺠﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺨﻮزي ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫اﺷﺎره‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﺣﺎل ﺗﺠﺎرت ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺑﺴﯿﺎر اﻣﯿﻦ و ﻣﺘﺪﯾﻦ ﺑﻮد و‬
‫اﺻـﺎﻟﺖ و وﺟـﺎﻫﺖ داﺷﺖ و او را ﻣـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و ﯾﻤﻨﯽ و ﺑﺮﮐـﺘﯽ ﺗﻤـﺎم داﺷﺖ و ﻗﺼﻪ ﻋﺠﯿﺐ از او ﻧﻘـﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷـﯿﺦ ﺑﻨﺠﯿﺮ از اﮐﺎﺑﺮ ﺗﺠﺎر ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺪرﯾﺎ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﻧﺎﮔﺎه در ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳـﻄﻮد رﺳـﯿﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ آن درﯾﺎﺋﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آب درﯾﺎﻫﺎ در آن ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﻬﻢ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﺎد و ﮔﻮﺋﯿﺎ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ آﻧﺮا ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﭘﺲ اﻫﻞ ﮐﺸﺘﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯿﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻗﻮﻣﯽاﯾﻢ ﮐﻪ آﻣﺪهاﯾﻢ ﺑﻄﻠﺐ زﯾﺖ ‪.‬‬
‫در ﻣﯿﺎن ﺷـﻤﺎ زﯾﺖ ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻫﻞ ﮐﺸﺘﯽ اﺷﺎرت ﺑﺤﻀﺮت ﺷﯿﺦ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ زﯾﺖ دارد‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ او را ﺑﻤﺎ ﺑﺪﻫﯿﺪ او را ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫داﺷﺖ از زﯾﺖ و ﻏﯿﺮ آن‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺟﻨﯿـﺎن او را ﺑﺠﺰﯾﺮه ﺑﺮدﻧـﺪ در ﻣﯿـﺎن درﯾﺎﻫﺎ و در آﻧﺠﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺟﻨﯿﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻮن او را ﺑﺪﯾـﺪﻧﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻨـﺪ روﻏﻦ زﯾﺖ ﺧﻮد ﺑﻤﺎ ﺑﻔﺮوش‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺑﻨﺠﯿﺮ ﮔﻔﺖ روﻏﻦ و ﻫﺮﭼﻪ دارم ﺑـﺪﺳﺖ ﺷـﻤﺎﺳﺖ ﮔﻔﺘﻨـﺪ روﻏﻦ زﯾﺖ ﺗﻮ ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‬
‫وزن ﺑﻮزن و ﮐﯿﻞ ﺑﮑﯿﻞ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺷـﻤﺎ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ روﻏﻦ زﯾﺖ وزن ﮐﺮدﻧﺪ و دري ﭼﻨﺪ ﺛﻤﯿﻦ و ﻗﯿﻤﺘﯽ در ازاي آن ﺑﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﮔﻔﺖ‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ روﻏﻦ زﯾﺖ در ﻧﺰد ﺷـﻤﺎ اﯾﻦﻗﺪر دارد ﻫﺮ آﯾﻨﻪ در ﺷﻬﺮ ﺧﻮد زﯾﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﺨﺮﯾﺪم‪ .‬ﺟﻨﯿﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ ﺗﺮا اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻤﯿﺎوردﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن او را ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺎوردﻧﺪ ﺑﺴﺎﺣﻞ درﯾﺎ ﭼﻮن ﻧﻈﺮ ﮐﺮد از آن درﻫﺎ ﭼﯿﺰي ﺑﻮد‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﺲ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﺑﺸﻬﺮ ﺧﻮد و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﺪرﺳﻪ رﻓﯿﻌﻪ از آن ﻣﺎل ﺣﻼل ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻘﺎر و ﺿﯿﺎع ﺑﯿﺸﻤﺎر ﺑﺨﺮﯾﺪ و ﺑﺮ آن وﻗﻒ‬
‫ﮐﺮد و اﻃﻌﺎم ﻋﺎم در ﺻـﺒﺢ و ﺷﺎم ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺗﺎرﯾﺦ آن در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و دوم ﺑﻮد از ﻫﺠﺮت و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺷﯿﺦ ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻨﺠﯿﺮ‬
‫را دو ﭘﺴـﺮ ﺑﻮد و ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﻋﺎﻗـﻞ ﺑﻮدﻧـﺪ و اﯾﺸـﺎن را ادب ﻣﯿﺎﻣﻮﺧﺖ و ﺗﺤﺮﯾﺾ ﻣﯿﮑﺮد اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ و ﮐﺴﺐ ﮐﻤﺎل و‬
‫ﻓﺮﻣـﺎنﺑﺮداري ﭘـﺪر ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺗﺎ از ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺸـﻬﻮر ﮔﺸـﺘﻨﺪ و ﺑﺎز از ﻧﺴﻞ اﯾﺸﺎن ﻗﺎﺿـﯿﺎن و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﭘﯿـﺪا ﺷﺪﻧـﺪ و اﯾﻦ ﺑﺒﺮﮐﺖ ﻋﻠﻢ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻋﻠﻢ وﻋﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد را ﺑﻤﻨﺰﻟﺖ و ﺷﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺻﺪ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﯿﺮ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﮥ ﮐﻞ‬
‫اﻣﺮي ﻣﺎ ﯾﺤﺴﻨﻪ‪.‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻮ ﺑﺪان ﻗﺪر ﻋﻠﻢ اﺳﺖﮐﻪ ﺗﻦ ﺧﻮد ﺑﺪان ﺑﯿﺎراﺋﯽ‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪ 342 :‬ﺧﻠﻖ در ﻗﯿﻤﺘﺖ ﺑﯿﻔﺰاﯾﻨﺪﭼﻮن ﺗﻮ در ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﺑﯿﻔﺰاﺋﯽ‬
‫اﻻﻣﺎم ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام اﻟﺰﮐﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻌﻠﻮي اﻟﺒﻨﺠﯿﺮ اﻟﺒﺎﺷﮑﺎﻧﯽ‬
‫اﺳـﺘﺎد ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻣﺮﺟﻊ ﻓﺎﺿﻼن و ﻣﻠﺠﺎء ﺑﺰرﮔﺎن و ﺳﺮوران ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد و ﺟﺎﻣﻊ اﻗﺴﺎم ﻋﻠﻮم ﺑﻮد از ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﺸﺮوع‪ .‬ﻫﯿﭻ ﻓﻦ از ﻓﻨﻮن‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ درس ﻧﮕﻔﺖ و ﻣﻤﺘـﺎز ﺑﻮد از ﻋﻠﻤـﺎي ﻋﺼـﺮ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﻤﺎﻻت ﮐﻪ داﺷﺖ رﯾﺎﺿﺖﮐﺸـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺷﺐ و روز ﻧﻤﺎز ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﯿﮕﺰارد و در وﺿـﻮ و ﻃﻬـﺎرت ﺧـﻮد ﺟـﺪ و اﺟﺘﻬـﺎد ﺑﻠﯿـﻎ داﺷـﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﻗـﺪﻣﯽ ﺑﺨﻼـف اﻣﺮ ﺧـﺪاي ﺳــﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻧﻨﻬـﺎد و ﮐﻠﻤﻪ‬
‫ﺑﯽﺧﺸـﻨﻮدي ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﮕﻔﺖ و ﻣﺪت ﻋﻤﺮ او ﻣﺼﺮوف ﻋﻠﻢ ﺑﻮد و از آن ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن درس ﻋﻠﻮم ﺑﺮ ﺳﺪه ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و اﻓﺎده‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﻋﻼﻣﻪ ﺷﯿﺮازي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﮐﻠﯿﺎت ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت ﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫در دﯾﺒﺎﭼﻪ ﺷـﺮح آن او را ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺖ و ﺗﻌﺮﯾﻔﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده ﮐﻪ ﻫﻮ ﻋﻼﻣﮥ وﻗﺘﻪ و ﺷﯿﺦ اﻟﮑﻞ ﻓﯽ اﻟﮑﻞ و از ﻓﻀﻼ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﻣﺎم اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﻀﺎوي ﺑﺮ وي ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﺛﻨﺎي او ﻣﯿﮕﻔﺖ و ادﺑﯿﺎت و دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻮم از وي ﻣﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻨـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻮل ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﻗﺎﺿـﯽ ﻧﺎﺻـﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ﻫﻢ در اﺟﺰاي ﻣﺴﻮده او ﺑﻮد و ﮔﺎهﮔـﺎه در آن ﺗﺼـﺮف ﻣﯿﮑﺮد و از آن ﻧﻘـﻞ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺮ ﺑﯿﺎض‬
‫ﻣﯿﺒﺮد و او را ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴـﯿﺎر و ﻋﺒﺎرات ﺑﻠﯿﻐﻪ و اﻓﺎدات ﺷﺮﯾﻔﻪ ﺑﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را در ﺻﻔﻪ ﺟﻨﻮﺑﯿﻪ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﺑﻨﺠﯿﺮ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺜﯿﺮ‬
‫از اﮐـﺎﺑﺮ و اﻓﺎﺿﻞ و اﺷـﺮاف و ﻋﺒﺎد و ﻗﺎﻧﺘﯿﻦ و ﻗﺎﻧﺘﺎت ﻣﺪﻓﻮﻧﻨـﺪ رﺣﻤـﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻋﻔﯽ ﻋﻨﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﺑﺨـﺪﻣﺖ‬
‫ﺑﻌﻀـﯽ از اﯾﺸـﺎن رﺳـﯿﺪهام و از ﺑﺮﮐـﺎت اﯾﺸـﺎن ﺑﻤﻦ ﺣﻈﯽ واﻓﺮ رﺳـﯿﺪه و ذﮐﺮ اﯾﺸـﺎن ﻋﻠﯿﺤـﺪه ﻣﺘﻌـﺬر ﺑـﻮد از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺧﺘﺼـﺎر ﮐﺮد‪.‬‬
‫رﺣﻤﺖ‪ -‬اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﯿﻔﻪ‬
‫ﻗﺪوه ارﺑﺎب ﻋﺮﻓﺎن و اﺳﻮه اﺻـﺤﺎب ﺑﯿﺎن ﺑﻮد و در ﮐﺸﻒ ﮐﺮدن ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ ﺑﻮد و او را در زاوﯾﻪ ﺧﻮد ﻣﺠﻠﺴﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ درس ﺑﺮ ﮐﺮﺳـﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد ﺑﺰﺑﺎﻧﯽ ﺷﺎﻓﯽ و ﺑﯿﺎﻧﯽ واﻓﯽ‪ .‬و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻫﺴﺖ در ﺗﺼﻮف و ﻏﯿﺮ آن و ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ از‬
‫دﺳﺖ او ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪهاﻧﺪ و ﺷـﺠﺮه ﺧﺮﻗﻪ او ﺑﻪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﮐﺎزروﻧﯽ ﻣﯿﺮﺳﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﺷﺠﺮه اﺳﻨﺎد ﺑﻮي ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و از اﯾﺸﺎن ﯾﮑﯽ‬
‫ﺷﯿـﺦ روزﺑﻬـﺎن ﺑﻘﻠﯽ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ او‪ .‬ﻣﺘـﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳـﺎل ﭘﺎﻧﺼـﺪ و ﺷـﺼﺖ و دوم از ﻫﺠﺮت و در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺳـﺮ‬
‫ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺮاﻣﮑﻪ و درﺧﺖ اﻧﺠﯿﺮي از ﻗﺒﺮ او ﺑﺮآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫اﺷﺎره‬
‫از زﻫﺎد و ﺳﺎدات و ﻋﺒﺎد ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد و رواﯾﺎت و اﺟﺎزات در ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﻏﯿﺮ آن دارد و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺗﺼﻮف ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺪو ﺻـﻨﻒ ﻧﻤﻮده اول ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺼـﺒﺎح ﻻﻫﻞ اﻟﺼـﻼح ﻧﺎم ﮐﺮده و دوم را ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻔﺘﺎح ﻻوﻟﯽ اﻟﻨﺠﺎح ﻣﺴـﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮده و در ﺳـﻠﮏ آن‬
‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻏﺰاﻟﯽ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﺪاﻧﮑﻪ آداب از ﺧﺎل ﺧﻮد ﺳـﯿﺪ اﺻـﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮐﺘﺎب ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ از وي رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ و‬
‫ﺣﺴـﺒﮥ ﷲ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻼﯾﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﯿـﭻ رﯾﺎ و ﺳـﻤﻌﻪ ﺑﺎ آن ﻧﺒﻮد و ﺗﮑﻠﻔﻬﺎ ﺗﺮك ﻣﯿﮑﺮد و دﻧﯿﺎ ﻧﻤﯿﺨﻮاﺳﺖ و در آﻣﺪن‬
‫دﻧﯿﺎ و رﻓﺘﻦ ﻏﻤﻨﺎك و ﺷﺎد ﻧﻤﯿﮕﺸﺖ و ﺑﺨﻂ ﺷﺮﯾﻒ او ﺷﻌﺮي دﯾﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫دوﺳﺖ از دﺷﻤﻨﺖ ﭼﻮ ﭘﯿﺪا ﺷﺪدوﺳﺖ را ﮔﯿﺮ و دﺷﻤﻨﺎن ﺑﮕﺬار‬
‫دﯾﺪن و ﺧﻮردن ﻃﻌﺎم و ﺷﺮابﻧﻔﻊ و ﺿﺮش ﺑﺒﯿﻦ ﻣﺨﻮر ﺑﺴﯿﺎر‬
‫اﻣﯿﺮ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫اﺷﺎره‬
‫اوﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺮﯾﻘﻪ وﻋﻆ و ﻧﺼﯿﺤﺖ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﻧﻘﻞ ﮐﻼم و ﺟﺬب دﻟﻬﺎي ﺧﺎص و ﻋﺎم ﻣﯿﺸـﻨﺎﺧﺖ و او را ﻣﻨﺼﺐ ﻋﺎﻟﯽ و ﺟﺎه ﺷﺎﻣﺦ ﺑﻮد و در ﺣﯿﻦ ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ و وﻗﺖ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ‬
‫و ﺑﯿـﺎﻧﯽ ﺷـﺎﻓﯽ داﺷﺖ و ﮐﻼـم اﷲ را ﺣﻔـﻆ داﺷﺖ و راوي اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل اﷲ ﺑﻮد ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﻫﯿـﭻ ﺳﺎﻋﺖ از ﺷﺐ و روز از‬
‫ﺗﺴﺒﯿﺢ و دﻋﺎ و ﻧﻤﺎز ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد و اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ﺷﻔﻘﺖ و رأﻓﺖ و ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺑﺎ ﺧﺎص و ﻋﺎم ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺗﻮاﺿﻊ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺎ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ و ﺗﻮاﻧﮕﺮ و دروﯾﺶ و ﻣﺠﻠﺲ او ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﻣﻠﻮك و ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮد و ﻣﺎدام ﺧﺎص و ﻋﺎم از ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﺒﺎد زﯾﺎرت‬
‫او ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻫﺪﯾﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ از ﺑﺮاي او ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و او ﻫﯿﭻ از آﻧﻬﺎ ذﺧﯿﺮه ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻫﯿﭻ دﯾﻨﺎر و درﻫﻢ از آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﻧﻬﺎد و ﻫﯿﭻ‬
‫ﺿﯿﺎﻋﯽ و ﻋﻘﺎري ﻧﻤﯽﺧﺮﯾـﺪ و ﻃﺮﯾﻘﻪ او ﺑـﺬل و ﺳـﺨﺎوت ﺑﻮد و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺴـﯿﺎر از ﺑﺮﮐﺎت ﺣﻀﻮر و اﻧﻔﺎس‬
‫ﺧﯿﺮ او ﻧﺼﯿﺐ ﯾﺎﻓﺘﻢ و ﻣﻦ ﺑﺨﻂ ﻋﺰﯾﺰ او دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﮐﺎر دروﯾﺶ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺑﺴﺎزﮐﻪ ﺗﺮا ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻣﯿﺮ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻋﺰﯾﺰ و ﺷﺮﯾﻒ وي ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﺎه و ﻣﻨﺼﺐ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﺑﻮد ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿﻞ و در ﻋﻠﻮم و ﻟﻐﺎت ﻣﺴﺘﺤﻀـﺮ‪ .‬در ﻓﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻏﻢ و اﻧﺪوه‬
‫ﺧﻼﯾﻖ ﮐﺸﻒ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و اﻣﺜﺎل ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮ ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ زرﻧﺪي و ﻏﯿﺮ او ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و ﻣﺆﻟﻔﺎت ﺟﻠﯿﻠﻪ و رﺳﺎﻻت‬
‫ﺟﻤﯿﻠﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎب اﻋﺠﻮﺑﻪ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب دﻻﺋﻞ اﻟﺤﺠﯽ و رﺳﺎﻟﻪ ﺷـﯿﺦ و ﺷﺎب ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ در ﻏﺎﯾﺖ ﺧﻮﺑﯽ و ﺗﺸﻨﯿﻊ‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮ اﻓﻀﻪ ﻣﯿﺰد و اﻧﮑﺎر ﻣﺘﻤﺮدان اﮐﺎﺑﺮ ﺷـﯿﻌﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺮ ﺟﻤﯿﻊ ﺻـﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﺛﻨﺎ ﻣﯽﮔﻔﺖ و از آن ﺳـﺨﻨﺎن ﮐﻪ در رﺳﺎﻟﻪ ﺷﯿﺦ و‬
‫ﺷﺎب اﯾﺮاد ﻓﺮﻣﻮده در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﻗﺼﻪ و اﻣﺮي و ﺣﮑﻤﯽ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺤﺎل ﺧﻮد و ﺑﻌﻘﻞ ﺧﻮد ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺎ ﭘﯿﺮان ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ در آﺧﺮ ﮐﺎر ﺟﻮاﻧﺎن از آن ﺧﻠﻞ ﺑﯿﻨﻨﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬
‫در ﺟﺎﺋﯽ دﯾﮕﺮ ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن را در ﮐﺎرﻫﺎ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﺑﺎﺷـﺪ و زود ﮐﻨﻨـﺪ و ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﮔﺮدﻧـﺪ و ﭘﯿﺮان را ﺻﺒﺮي و ﺗﺤﻤﻠﯽ در اﻣﻮر ﺑﺎﺷـﺪ از‬
‫ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺧﻠﻞ آن و زﻟﻞ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﯿﺮان ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ ﮐﻨﻨﺪ دﯾﺮ ﮐﻨﻨﺪ و دﯾﺮ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي‬
‫از ﻫﺠﺮت و او را در ﻧﺰد ﭘـﺪر ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در رﺑﺎط ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ ﺑﮑﻮﭼﻪ ﺑﺮﻣﮑﯿﺎن و ﺑﺮاﻣﮑﻪ از ﺣﮑﺎم ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮدهاﻧﺪ و آﺛﺎر‬
‫ﺧﯿﺮات اﯾﺸـﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳـﻨﮕﯽ و ﭼـﻮﺑﯽ ﭼﻨـﺪ در ﻣﺤﺮاﺑﻬـﺎي ﻣﺴـﺠﺪ ﻋـﺘﯿﻖ و ﯾﮑﯽ از اﯾﺸـﺎن در ﺣـﻮاﻟﯽ اﺑﺮﻗﻮ ﻫﯿـﺎت در ﮔﻮﺷـﻪ‬
‫ﻣﺪﻓﻮﻧﺴﺖ و ﺑﺸﯿﺦ ﺑﺮﻣﮏ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺣﻤﺪ ﻣﻘﺮي‬
‫زاﻫـﺪي ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر و ﻧﯿﮑﻮروي ﺑﻮد و ﺧﻮﺋﯽ و ﺧﻠﻘﯽ ﺧﻮش داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮد ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد و‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ از ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳﻠﻤﯽ و اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ زﯾﺎدآﺑﺎدي و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎر از اﮐﺎﺑﺮ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد و ﻣﺮدي‬
‫ﺧﻮشﺻﻮرت و ﺧﻮشﺳـﯿﺮت ﺑﻮد و در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرﺻـﺪ و ﺷـﺼﺖ و ﻫﺸـﺘﻢ از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻤﺸﻬﺪ ﺣﺮﯾﺼﯽ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺣﺮ‬
‫اﻣﺎﻣﯽ ﺑﺎورع ﺑﻮد و در ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد‬
‫و ﻗﺮاﺋﺎت ﺳـﺒﻌﻪ ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑﻮد و ﺿـﺒﻂ ﮐﺮده و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪاي ﻣﯿﮑﺮد و ﺑـﺪﻋﺘﻬﺎ ﺑﺮﻣﯿﺎﻧـﺪاﺧﺖ و ﭘﺪر و ﺟﺪ او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻋﻠﻤﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺴﺐ اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﻟﻘﻨﺎد در ﺳـﯿﺮت ﺧﻮد آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺪ او ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻌﻤﺎﻧﯽ ﻣﺪﺗﯽ در‬
‫ﻣـﺪرﺳﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺷﺎه درس ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﺷﺎه وﻓﺎت ﮐﺮد رﺟﻮع ﺑﺒﻐﺪاد ﮐﺮد و ﻓﺮزﻧﺪ وي اﻣﺎم ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺻـﻔﻬﺎن‬
‫آﻣـﺪ و رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺨﻠﯿﻔﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﭼﻮن ﺧﻠﯿﻔﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ در ﻏﺎﯾﺖ ﻟﻄﺎﻓﺖ و اﺷﺎرات ﻏﺮﯾﺒﻪ او را اﺳﺘﯿﻨﺎﺳـﯽ و ﺷﻮﻗﯽ ﭘﯿـﺪا ﺷﺪ و رﻏﺒﺖ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ و ﺣﻀﻮر وي ﮐﺮد ﭘﺲ رﺟﻮع ﺑﺒﻐﺪاد ﮐﺮد و دﯾﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﺑﺎﺻـﻔﻬﺎن و ﻣﻠﮏ دوﻟﺖ ﺷﺎه رواﺗﺐ اﺣﺴﺎن‬
‫او ﻣﺮﺗﺐ داﺷﺖ و در اﯾﻦ ﺳﻔﺮﻫﺎ ﺗﻀﺮع ﻣﯿﮑﺮد و از ﺧﺪاي ﻓﺮزﻧﺪي ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ رواﯾﺖ ﺣـﺪﯾﺚ از وي ﮐﻨـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﺷﺒﯽ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺘﻀـﺮع‪ .‬و ﻣﯿﮕﻔﺖ رب ﻫﺐ ﻟﯽ ﻣﻦ ﻟﺪﻧﮏ ذرﯾﻪ ﻃﯿﺒﻪ اﻧﮏ ﺳـﻤﯿﻊ‬
‫اﻟﺪﻋﺎء‪.‬‬
‫ﺗـﺎ وﻗﺖ ﺳـﺤﺮ ﻫـﺎﺗﻔﯽ ﮔﻔﺖ ﻏﻢ و اﻧـﺪوه ﺗﻮ ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺗﺮا ﻓﺮزﻧـﺪي آزاد دادﯾﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺻـﺒﺎح ﺷـﺪ ﺧﺒﺮ رﺳـﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﻏﻼﻣﯽ‬
‫ﻣﻨﺸﻮر ﺗـﺪرﯾﺲ اﺻـﻔﻬﺎن آوردهاﻧـﺪ و ﺑﺸﺎرت ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪ آورده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺴـﺮي ﺑﺰاﺋﯿﺪه ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﭘﺲ داﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪي‬
‫ﻣﺒﺎرﮐﺴﺖ و ﻧﺎم وي اﺣﻤﺪ و ﻟﻘﺐ او ﺣﺮ ﮐﺮدم و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻏﻼﻣﯽ داﺷﺖ و ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد اﺗﻔﺎﻗﺎ در ﺣﯿﻦ وﻻدت آن ﭘﺴـﺮ‬
‫ﻏﻼـم ﻧﯿﺰ درآﻣـﺪ و ﻗﻤـﺎش ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ﮔﻔﺖ در ﺧﻮاب دﯾـﺪم ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻗﺎﻫﺮ ﻣﺮا ﺑﻨﺰد ﺧﻮد ﺧﻮاﻧـﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﺗﻮ آن ﮐﺴـﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻣﻮﻻي ﺧﻮد ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﺮا ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺰدﻧـﺪ ﭘﺲ ﻣﻦ ﻋﻬـﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻤﻮﻻي ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻢ و ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮدهام و اﯾﻨﮏ ﺑﯿﺎﻣـﺪهام‬
‫ﺑﻌﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﻨﺰد ﺷـﻤﺎ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺸـﻨﯿﺪ از ﺑﻬﺮ ﺧﺪاي او را آزاد ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺷﯿﺦ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﭼﻮن ﻧﻮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﻗﺮآن‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﺮد و در ﻣـﺪﺗﯽ اﻧﺪك روي ارادت ﺑﺤﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺮد و در آن اﺳـﺘﺎد ﺷﺪ و دوازده ﻫﺰار ﺣﺪﯾﺚ از ﺻـﺤﺎح و ﺣﺴﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮد و ﺳﻪ ﻫﺰار از‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ .‬و از ﻣﺸﺎﯾﺦ او اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﻋﺠﻠﯽ و ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي اﺳﺖ و او را ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻫﺴﺖ در ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﻧﺎم او ﺳﺒﻌﻪ اﺑﺤﺮ‬
‫ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و ﻫﺮ روزي ﺳﺒﻌﯽ و ﻫﺮ ﺷﺒﯽ ﺳﺒﻌﯽ از ﻗﺮآن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﯾﮑﺮوزه را ﻫﺮ روز ﻗﻀﺎ ﻣﯿﮑﺮد و اﻋﺰاز ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و در ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و در ﺟﺎﻣﻊ ﺳـﻨﻘﺮي ﻧﯿﺰ و در ﺟﺎﻣﻊ ﺟﺪﯾـﺪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻗﻨﺎد ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ ﺑﺮ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺰﻏﺶ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪم ﭘﺲ ﺑﺎﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ رﺳـﯿﺪم ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ و راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎران را دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪارد و آﻧﮑﺴـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻏـﺎﯾﺐ ﺷﻮﻧـﺪ ﻧﯿﺎﺑﻨـﺪ اﯾﺸـﺎن را و ﭼﻮن ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻧﺸﻨﺎﺳـﻨﺪ اﯾﺸـﺎن را و اﯾﺸﺎن‬
‫ﭼﺮاﻏﻬﺎي راه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهاﻧﺪ ﭘﺲ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺬﮐﺮ اوﻟﯿﺎء رﺟﺎل ﮐﺸـﯿﺪ از اوﺗﺎد و ﻧﻘﺒﺎ و اﺑﺪال ﭘﺲ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﮐﺎﺷﮑﯽ ﻣﻦ ﯾﮑﯽ‬
‫از اﯾﺸـﺎن ﺑﯿـﺎﻓﺘﻤﯽ اﯾﺸـﺎن در اﯾﻦ زﻣـﺎن ﮐﺠﺎ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ و ﻫﻤﻪ ﺷﺐ در اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﻮدم ﭼﻮن از اوراد ﻓﺎرغ ﮔﺸـﺘﻢ در‬
‫ﺧﻮاب رﻓﺘﻢ ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺑﺰﯾﺎرت ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ رﻓﺘﻢ دﯾﺪم ﺑﺮ در ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻏﻼﻣﯽ ﺗﺮك ﻧﯿﮑﻮروي اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﺪرون‬
‫روم ﻣﺮا ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮔﻔﺖ اﻣﺮوز ﻧﻮﺑﺖ اﺑﺪال و اوﺗﺎد اﺳﺖ ﭘﺲ ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺷـﯿﺦ آواز او ﺷﻨﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ او را اﺟﺎزت ده ﭘﺲ ﺑﺎﻧﺪرون رﻓﺘﻢ‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﭘﺸﺖ ﻣﺒﺎرك ﺑﻤﺤﺮاب ﺑﺎزﮐﺮده ﺑﻮد ﺳﻼم ﮐﺮدم و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك ﺷﯿﺦ را ﺑﻮﺳﻪ دﻫﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﺸﯿﻦ آﻧﺠﺎ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻏﻼم درآﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي اﺟﺎزت ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﻓﺮﻣﻮد اﺟﺎزت ده‪ .‬ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب‬
‫اﻟﺪﯾﻦ درآﻣﺪ و ﺳـﻼم ﮐﺮد و ﺑﻨﺸـﺴﺖ و دﯾﮕﺮ ﻏﻼم درآﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ اﺷﻨﻬﯽ اﺟﺎزت ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ اﺟﺎزت ده ﭘﺲ‬
‫در آ ﻣ ﺪ و ﺳ ﻼ م‬
‫ﮐﺮد و ﺑﻨﺸـﺴﺖ و دﯾﮕﺮ ﻏﻼم ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن اﺟﺎزت ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ رﻫﺎ ﮐﻦ ﭘﺲ درآﻣـﺪ و ﺳـﻼم ﮐﺮد و‬
‫ﺑﻨﺸـﺴﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﻏﻼم درآﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺦ ﺗﺎج اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﻤـﺪ ﺣﺮ اﺟﺎزت ﻣﯿﺨﻮاﻫـﺪ ﻓﺮﻣﻮد اﺟﺎزت ده ﭘﺲ درآﻣﺪ و ﺳـﻼم ﮐﺮد و‬
‫ﺑﻨﺸـﺴﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﻏﻼم ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي اﺟﺎزت ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ رﻫﺎ ﮐﻦ ﭘﺲ درآﻣﺪ و ﺳﻼم ﮐﺮد و ﺑﻨﺸﺴﺖ ﺑﻌﺪ‬
‫از آن ﺷﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺰﻏﺶ و دﮔﺮ اﻣﯿﺮ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﯿﺎﻣﺪﻧﺪ و اﺟﺎزت ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫و ﺳـﻼم ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﻨﺸﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﻫﻔﺖ ﺗﻦ دﯾـﺪم ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ اﯾﺸﺎن و دﺳـﺘﺎر و ﮐﻼه و رداي اﯾﺸﺎن ﻫﻤﻪ ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻮد درآﻣﺪﻧـﺪ و در‬
‫دﺳﺖ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﺸﺎن رﻗﻌﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﻧﻬﺎدﻧﺪ در ﻧﺰد ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ و ﺷﯿﺦ آن رﻗﻌﻪ ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺎرك ﺑﺮ آن ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﯿﺰي‬
‫در آن ﻣﯽﻧـﻮﺷﺖ و اﯾﺸـﺎن رﻗﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ آواز ﻣﺆذن ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﻗـﺪ ﻗـﺎﻣﺖ اﻟﺼـﻠﻮة و آن ﻗﻮم‬
‫ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻮن ﺻـﺒﺎح ﺷﺪ ﺑﻨﺰد ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ رﻓﺘﻢ دﯾﺪم ﺳـﯿﺪ اﺻـﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ و ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻫﺮ دو ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﭘﺲ‬
‫ﺣﮑـﺎﯾﺖ ﺷـﯿﺦ ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻫﺮ دو ﻋﺮض ﮐﺮدم ﮐﻪ اﺟﺎزت ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺷـﯿﺦ و ﺣﮑﺎﯾﺖ آن ﻫﻔﺖ ﺗﻦ و اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﺷـﯿﺦ ﺑﮕﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳـﺮار ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺗﺮا ﺳﺰاواري آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﮐﻨﯽ ﭘﺲ ﻋﻬﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ در ﺣﯿﺎت ﺷﯿﺦ‬
‫اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﮑﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن اﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ دو وﻓﺎت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺷـﯿﺦ ﺗﺎج‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺮ را وﻗﺖ وﻓﺎت در رﺳﯿﺪ در آﺧﺮ ﻣﺠﻠﺲ روزي ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﻔﺖ اي ﺑﺮادران ﻣﺠﻠﺲ وﻋـﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﻦ ﻏﻨﯿﻤﺖ داﻧﯿـﺪ ﺗﺎ روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ‪ .‬ﺧﻼﯾﻖ ﺑﮕﺮﯾﻪ درآﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﻦ‬
‫ﺑ ﻌ ﺪد‬
‫رﯾﮓ ﺑﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬اي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻼل و ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺮا ﺗﻮﺑﺖ ده ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن روز ﭘﻨﺠﺸـﻨﺒﻪ او را ﺗﺒﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ ﭘﺴـﯿﻦ‪ .‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و وﺿﻮ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻨﻤﺎز ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ و دﻋﺎ ﮐﺮد و روح ﺑﺤﻖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﺗﮑﻔﯿﻦ او راﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﻏﺴﻞ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه دﺳﺖ ﻏﺴﺎل ﺑﮕﺮﻓﺖ و در ﻣﺤﻠﯽ ﻧﻬﺎد در ﺣﯿﻦ ﺗﮑﻔﯿﻦ ﭼﻮن ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺎره ﮐﻔﻦ او ﻣﻠﻮث ﺑﻮد از ﻓﻀﻠﻪ ﮔﻨﺠﺸﮏ ﺑﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﻮﺋﯿﺪ اﯾﻦ ﭘﺎره ﮐﻔﻦ را رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻮدود زرﮐﻮب‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋﺎرف ﺑﻮد در راه ﺣﻖ و ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮان و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺠﺎوران ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺪر او ﺷـﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ از ﻣﺴﺎﻓﺮان دﯾﺎر و‬
‫ﺗﺠﺎر ﺑﻮد و ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮﯾﺪه ﺑﻮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺳـﯿﺪي اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ ﻗﺪس ﺳﺮه درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﯿﺪي او را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ روزي در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺤﺎورات ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ در ﭘﺸﺖ او ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪي ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﺷـﺪ در ﻋﺠﻢ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز ﮐﺮد و ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ اوﺣﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫و ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺠﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي‬
‫درﯾﺎﻓﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ او را ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد در‬
‫ﺑﻐﺪاد ﻓﺮود آورد از ﺟﻬﺖ اﮐﺮام ﻗﺪوم او ﺑﻌﺪ از آن رﺟﻮع ﺑﺸﯿﺮاز ﮐﺮد و زاوﯾﻪ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻃﻌﺎم ﺑﻔﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻣﯿﺪاد‪ .‬و‬
‫دﺧﺘﺮ ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬـﺎن دوم ﺑﺨﻮاﺳﺖ و ﻧﻮد ﺳـﺎل در زﻧـﺪﮔﯽ و ﺣﯿﺎت ﮐﺴﺐ ﻣﻌﯿﺸﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﺷـﺼﺖ و ﺳـﯿﻮم‬
‫وﻓﺎت‬
‫ﮐﺮد و او را در زاوﯾﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺣﺮﯾﺼﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ زرﮐﻮب‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد زرﮐﻮب‬
‫ﻋﺎرﻓﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﺻـﻤﺪاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳـﯽ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ اﻗﻮام ﺑﻪ ﺑـﺬل و ﺑﺨﺸـﺶ و اﯾﺜﺎر ﺑﻮد و ﭼﯿﺰي ﻫﺮﮔﺰ ذﺧﯿﺮه ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻣﻮاﺳﺎ ﺑﺎ ﮐﻮﭼﮏ و‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﯿﮑﺮد و ﭘﻨﺪ ﻣﺮدم ﻣﯿﺪاد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺑﻬﺮ ﺧﺪاي ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﺮ روز از ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﻮاﺋﺞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯿﮕﺸﺖ‬
‫و ﭼﻮن ﺷﺐ ﻣﯿﺸﺪ ﺑﻨﻤﺎز ﺳـﻨﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯿﺸﺪ و ﺑﺎ ﻣﺴﮑﯿﻨﺎن و ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن و ﻏﻤﮕﯿﻨﺎن ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﻮرد و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺰﯾﻨﺖ دﻧﯿﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﯿﺸﺪ و‬
‫از ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺧﻮد ﺗﺠـﺎوز ﻧﻤﯿﮑﺮد و اﺧﺘﯿﺎر ﻓﻘﺮ از ﺑﻬﺮ ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺟﺎﻣﻪ ﺻﺒﺮ و رﺿﺎ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در ﻣﺠﺎﻟﺲ و‬
‫ﺧﻠﻮات او ﻣﯽﺑﻮدم و اﻟﻔﺎظ و ﻣﻨﺸﺄت و اﺷـﻌﺎر او ﻣﯽﺷـﻨﻮدم و ﺑﺮ ﺻـﺤﺖ ﺣﺎل و اﺳـﺘﻘﺎﻣﺖ اﻓﻌﺎل او ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯿـﺪاد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳـﻨﻪ‬
‫ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﻋﺎﻣﺮه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﺑﺮادر ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺘﻘﯽ ﮐﺎﻣﻞ وي اﺳﺖ ﮐﻪ درس در ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﻣﺴـﻌﻮدﯾﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ و وﻋـﻆ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺑﻐـﺪادي ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد و ﻣﻨﺼﺐ وﻋـﻆ ﻣﺤﺎﻓـﻞ داﺷﺖ و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﭘـﺪران ﮔﺮاﻣﯽ ﺧﻮد داﺷﺖ و از ﺷـﯿﺦ‬
‫ﮐﻬﻒ‪ -‬اﻟـﺪﯾﻦ اﺳـﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﮑﺮي ﻗﺼـﺮي آداب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺮﻗﻪ از ﺷـﯿﺦ ﻓﺨﺮ اﻟـﺪﯾﻦ دﺧﺘﺮزاده ﺳـﯿﺪي اﺣﻤـﺪ ﮐﺒﯿﺮ ﻗﺪس ﺳـﺮه‬
‫ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑﻮد و از ﺧﺎل ﺧﻮد ﻧﯿﺰ‪ .‬و او را اﺳﺎﻧﯿـﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻫﺴﺖ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد و ﻧﻬﻢ ﺑﻮد و در ﻧﺰد‬
‫ﭘﺪر ﻣﺪﻓﻮن ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺑﻘﻌﻪ او ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﺒﺎد و ﻋﺮﻓﺎ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮن دﺧﺘﺮ ﺣﺎﻓﻆ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﻤﻌﯿﻞ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻼ ﺻﺎﺑﺮ ﺑﻮد و ﺗﮑﻠﻒ ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺗﻤﺎم اﺣﻮال ﺷﮑﺮ و ﺻﺒﺮ ﻣﯿﻨﻤﻮد ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳـﺎدات ﺑﺰرگ و ﻋﺒـﺎد اﺑﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ذﮐﺮي و ﺗﻼوﺗﯽ ﺑﺮ دوام داﺷﺖ و در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﺗﺮك ﺗﮑﻠﻒ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺮ ﺑﻼ ﺻﺎﺑﺮ ﺑﻮد و‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن را ﭘﻨﺪ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿﺪاد و در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﮐﻼم اﷲ دﻋﺎ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺗﺼﻮف ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ و آﻧﺮا ﻣﺼﺒﺎح‬
‫اﻟـﺪﺟﯽ ﻧﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺷـﯿﺦ ﺻـﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳـﺤﻖ از آﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ و‬
‫زﻫﺪ و او‬
‫را اﺳﺎﻧﯿﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻫﺴﺖ در ﺣﺪﯾﺚ و در ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺼﺪق و اﺧﻼص ﻓﯽ اﷲ و ﺑﺎﷲ ﺑﻮده‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳـﻨﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ و‬
‫ده و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﻋﺎﻣﺮه ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫واﻋﻈﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﯿﺎن اﻗﻮال ﻣﻔﺴـﺮان و اﺣﺎدﯾﺚ ﺳـﯿﺪ اﻟﻤﺮﺳـﻠﯿﻦ ﻧﺸـﺮ ﻣﯿﮑﺮد و او را از زﻫﺪ ﻧﺼـﯿﺒﯽ واﻓﺮ و ﺣﻈﯽ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﻮد و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺗﺮﺳﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ﺑﺴﯿﺎر و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﺴﺖ و ﮐﺮم ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دور و ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﻨﮑﺮ‬
‫و ﻣﻌﺘﻘﺪ از او ﺣﻆ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻧﺰد ﭘﺪر اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﺮادر ﻓﺎﺿﻞ اوﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺳﺎدات و ﺑﺰرگ ﻗﻮم ﺑﻮد و ﺳـﯿﺪي ﻣﺘﻮاﺿﻊ و رﺣﯿﻢ و ﺷـﻔﯿﻖ و ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻮد و ﺗﻔﻘـﺪ و ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺎ دوﺳـﺘﺎن‬
‫ﺧـﺪاي ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺂورد و ﺑﻨﻤﺎز ﺟﻨﺎزه و ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﺮﯾﺾ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﻣﺤﺎورت ﺧﻮش داﺷﺖ ﻫﺮﮐﺲ روي ﻣﺒﺎرك وي ﻣﯿﺪﯾﺪ ﺣﻈﯽ و‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ از وي ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﻓﺮﯾﺎدرﺳﯽ ﻣﻀﻄﺮان ﻣﯿﮑﺮد و در اواﺋﻞ ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻋﺮاق و آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺳﺎدات ﺑﺰرگ‬
‫و ﻣﺸﺎﯾـﺦ دﯾـﺪه ﺑﻮد و آﺛﺎر ﺧﯿﺮات او ﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻗﺪ ﺳﺎدات دﺷـﺘﮏ اﺳﺖ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺑﻮد و ﻣﺪﻓﻦ او‬
‫ﻫﻢ در آن ﻣﺪرﺳﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺳﯿـﺪي ﻋـﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻞ و ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد و ﺟﺎﻫﯽ رﻓﯿﻊ و ﻣﻨﺼﺒﯽ ﻋﺎﻟﯽ داﺷﺖ و او را ﻗـﺪﻣﯽ در ﻓﻘﺮ و ﺗﺼﻮف ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺎ ﭘـﺪر ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺸﺎﯾﺦ دﯾﺪه ﺑﻮد و ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﺠﺎﻣﻊ‬
‫درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺸﺎرق اﻻﻧﻮار ﺑﺮ وي ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﺤﻀﻮر ﺷﯿﺦ ﻋﻼء اﻟﺪوﻟﻪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪه و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﺧﻮﯾﺸﺎن او ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل وﻋﻆ ﮔﻔﺖ در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ و ﻣﺪرﺳﻪ رﺿﻮﯾﻪ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺮﻣﻮد و اﺧﻼق‬
‫ﺣﺴـﻨﻪ ﻧﺒﻮﯾﻪ و اوﺻﺎف ﻣﺮﺗﻀﻮﯾﻪ داﺷﺖ و او را دﻋﻮت ﻣﺴـﺘﺠﺎب ﺑﻮد و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﯾﮑﺒﺎر ﺑﺎ او ﺑﺪﻋﺎي ﺑﺎران ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ ﭘﺲ‬
‫دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ و ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺖ اي ﺑﺮادران ﺑﺎﺻـﻔﺎ و اي دوﺳﺘﺎن ﺑﺎوﻓﺎ ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﻇﻠﻢ و ﺟﻔﺎ و اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺴﯿﺮت ﻣﺼﻄﻔﯽ و دﻧﯿﺎ ﭘﺲ ﭘﺸﺖ‬
‫اﻧﺪازﯾﺪ ﭘﺲ اﯾﻦ ﺳـﺨﻨﺎن در دﻟﻬﺎ اﺛﺮ ﮐﺮد و ﭼﺸـﻤﻬﺎ ﮔﺮﯾﺎن ﺷﺪ ﺑﻌﺪ از آن دﻋﺎ ﮐﺮد و اﺳـﺘﻐﻔﺎر ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﮑﺮدﯾﻢ ﭘﺲ ﻫﻨﻮز ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﺮﺳـﯿﺪه‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎران ﺑﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪﮔﺎه ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﯿﺜﻢ‬
‫از دوﺳﺘﺎن ﺧﺪاي ﺑﻮد و ﻣﺮدي ﺻﺎدق‪ .‬ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺰار او ﺑﻌﻠﻢدار ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ از اﻣﯿﺮان ﻏﺎزي ﺑﻮد و ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ ذﻫﺒﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺰار ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻦ اﻟﻬﯿﺜﻢ از وﻟﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺣﺮﻣﺖ اﯾﻦ ﻣﺰار ﻧـﺪارد و‬
‫رﻋﺎﯾﺖ آﻧﺠﺎ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪ از ﺑﺮﮐﺎت ‪ -‬از ﺳﺨﻨﺎن او دﯾﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫اي ﻏﺎﻓـﻞ ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﯾـﺎد ﻣﺮگ ﮐﻦ و ﺟﻬـﺪ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺑﺖ ﺑﺎﺷـﯽ از ﮔﻨﺎﻫـﺎن و دﻋـﺎي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﻦ و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﻠﺖ‬
‫داري ﮐﻼم اﷲ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﺨﻮان و در ﻗﺮاﺋﺖ ﺳﻮره ﻃﻪ و ﯾﺲ ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﮑﻦ و ﻣﺰار او در ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ دﺷﺘﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﺷﺮﯾﻒ‬
‫ﻋﻼـﻣﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪ و ﮐﺎﻣـﻞ و ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻢ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻤﻮده و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﮐﺘﺐ ﮐﺮده و ﺗﻔﺘﯿﺶ‬
‫ﻣﺴﺎﺋـﻞ ﻧﻤﻮده و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل در ﻣـﺪارس ﺗـﺪرﯾﺲ ﻋﻠﻮم ﻓﺮﻣﻮده و ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻃﺎﻟﺒـﺎن از ﺧﻮاص و ﻋﻮام ﺑﺘﺤﻘﯿﻖ ﻓﺮﻣﻮده و ﮔﻮﺋﯿـﺎ درﯾﺎﺋﯽ ﭘﺮ از‬
‫ﺟﻮاﻫﺮ و ﻵﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻃﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺎو رﺳﯿﺪي از او ﻓﯿﻀﯽ ﺑﺒﺮدي و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺪﯾﺪار اﻧﻮر او ﻣﺸﺮف ﮔﺸﺘﻢ در‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻬﺎﺋﯿﻪ و دﯾﮕﺮ ﺑﻘﺎع و ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ او ﮐﺮدم و ﺻﻮﻓﯽ ﺑﺎﺻﻔﺎ و ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪365 :‬‬
‫ﺑﯽﺗﮑﻠﻒ و ﺑﺎوﻓﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺎﻣﺮه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫اﻣـﺎﻣﯽ ﻓﺎﺿـﻞ ﺑـﺎرع ﻣﺘﻮرع ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿـﺎن ﺣـﺪﯾﺚ و ﺳـﻤﺎع آن و رواﯾـﺎت ﮐﺮده ﺑﻮد و ﮐﺘﺎب ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري از ﺷـﯿﺦ ﻋﻼء اﻟـﺪﯾﻦ‬
‫ﺧﺠﻨﺪي ﺷﻨﻮده ﺑﻮد و ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ از ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﺷﻨﯿﺪه و او از ﻓﺎﻃﻤﯽ و او از ﻓﺮاوي و ﺟﺎﻣﻊ‬
‫دارﻣﯽ از ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺷـﻨﻮده و او از اﺑﻦ اﻟﻮﻗﺖ و ﺳـﻨﻦ ﺗﺮﻣﺬي ﻫﻢ از او ﺷـﻨﻮده ﺑﻮد و او از اﺑﯽ ﺣﻔﺺ دﯾﻨﻮري ﺷـﻨﻮده و از ﻣﺸﺎﯾﺦ او‬
‫ﯾﮑﯽ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺗﻮرﭘﺸﺘﯽ و ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻔﯽ‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﺷـﯿﺦ ﻣﻌﯿﻦ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ ذر ﮐﺜﮑﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ در اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﻮﺷﺖ و رﺳﺎﻻت ﮐﺜﯿﺮه در ﻣﻬﻤﺎت دﯾﻦ‪ .‬و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻣﻔﺎﺗﯿﺢ در‬
‫ﺷﺮح ﻣﺼﺎﺑﯿـﺢ ﮐﺮد و آن ﮐﺘـﺎﺑﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺣﮑﺎم ﺣـﺪﯾﺚ را ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ و وﻋﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ از ﺑﺮاي ﺧـﺪا‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ ﺑﻔﻬﻢ ﺧﻠﻖ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ و درﺧﻮر ﻓﺎﯾـﺪه ﺧﺎص و ﻋﺎم ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻈﺮ ﺑﮑﻢوﺑﯿﺶ ﻣﺠﻠﺲ ﻧـﺪاﺷﺖ و اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ ﺑﻬﺮ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ و ﺳﺨﻦ را ﻣﯿﮕﻔﺖ و از ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯿﺘﺮﺳﯿﺪ و ﻧﻮﺑﺘﯽ از ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺷﺮ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﺑﺎر ﺑﺴﺖ‬
‫و ﻋﺰم ﺳـﻔﺮ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ در ﺷـﻬﺮي ﮐﻪ ﻋﺒﺎرات ﻣﺒﻄﻠﻪ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪ آﻧﺠﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﻤﯽﺑﺎﯾﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺒﺮ ﺑﺎﺗﺎﺑﮏ رﺳـﯿﺪ و ﻣﻨﻊ آن ﮐﺮد و‬
‫ﺧﻠﻖ را اﻣﺮ ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ ﮐﺘﺎب اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﮐﺘﺎب ﺷﯿﻌﻪ را ﺑﮕﺬارﯾﺪ و ﮔﺮد آن ﻣﮕﺮدﯾﺪ و او را ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد و ﺧﻠﻖ ﺑﯿﺸﻤﺎر‬
‫از وي ﻧﻔﻊ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺰار او در ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺸﻬﻮره ﺧﻮد اﺳﺖ در ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮاﺟﺎن ‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻋﻠﻮي‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻣﯿﺎن ﻣﻨﻘﻮل و ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﺪﺗﯽ ﻗﻀﺎء ﺷﯿﺮاز ﮐﺮد ﺑﻨﯿﺎﺑﺖ‪ .‬ﭘﺲ در ﻗﻀﺎ ﻧﺸﺮ ﻋﺪل و رأﻓﺖ ﮐﺮد‬
‫و درﻫﺎي ﻇﻠﻢ و آﻓﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺴﺖ و ﺗﺼﻨﯿﻒ در ﻓﻘﻪ و ﻏﯿﺮ آن ﮐﺮد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴﯿﺎر از او ﻣﻨﺘﻔﻊ ﺷﺪﻧﺪ و اﮐﺎﺑﺮ از آن ﮐﺘﺐ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ‬
‫ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﺰار او در ﻧﺰد ﭘﺪر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﯿﻀﺎوي‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﺻـﺎﺣﺐ ﺷﺄن و ﺑﻠﻨـﺪﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺻﺎﻟـﺢ داﺷﺖ و ذﮐﺮ او ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و اﺳﺎﻧﯿـﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮه در ﺣـﺪﯾﺚ و رواﯾﺎت دارد و‬
‫ﺧﺎﻧﻘـﺎﻫﯽ در ﻫﻤﺴـﺎﯾﻪ ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺧﻼـﯾﻖ را ارﺷـﺎد ﺑﺮاه دﯾﻦ ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺑﻄﺮﯾﻖ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻘـﺎه او ﺑﯿﺘﯽ‬
‫ﻧﺒﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫او را ﻧﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﻧﻤﺎزﺗﺎ ﺑﺘﮑﺪه از ﺑﺘﺎن ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﮑﻨﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎرم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻋﺎﺑﺪ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ و راﺳﺘﯽ ﺟﺎي او ﺑﻮد و ﻋﺎﻟﻤﯽ‬
‫ﻋـﺎرف ﺑﻮد ﮐﻪ وﻋـﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﺟـﺎﻣﻊ ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﻠﻔﻈﯽ ﻓﺼـﯿﺢ و ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻣﻠﯿـﺢ‪ .‬و او را اﺛﺮي ﺑﻮد در دﻟﻬﺎ و ﻧﻔﺲ او ﺗﺄﺛﯿﺮي داﺷﺖ و ﭼﻨﺪ‬
‫ﻫﺰار ﮐﺲ در ﻣﺠﻠﺲ او ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ از ﺻﻠﺤﺎ و ﻋﺒﺎد‪ ،‬ﺗﺎ روزي ﮐﻪ وﻓﺎت ﮐﺮد و در ﻧﺰد ﭘﺪرش دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻋﺎرف ﻋﺎﺷﻖ او ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳـﯽ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ ﭘـﺪران ﺧﻮد ﻣﯽﺑﻮد و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﻮﺑﻪﻫﺎي اﺟﺪاد و ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﭘـﺪران ﺑﺠﺎي آورد و ﺣﺎﻻت ﻣﻌﻨﻮﯾﻪ درﯾﺎﻓﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در ﺟﺒﯿﻦ او ﻧﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎهﮔﺎه ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﮕﺸﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﺣﺎﺿـﺮان‬
‫ﻣﯿﺪﯾﺪﻧﺪ و ﻣﺪﻓﻦ او ﻧﺰد ﭘﺪر اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﻋﺎﺑﺪ و ﻋﺎرف و ﻣﻮﺣﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﯿﺒﺖ و ﺳﮑﯿﻨﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﺟﺎﻣﻊ ﺟﺪﯾﺪ و در اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ او ﻧﻮري ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎهﮔﺎه ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﯿﺸـﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ آن ﻧﻮر را ﻣﯽدﯾﺪﻧـﺪ و او را در ﺷـﻄﺢ ﺳـﺨﻨﺎن روﺷﻦ ﻫﺴﺖ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺮده و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻧﺰد ﭘﺪر‬
‫اوﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫واﻋﻈﯽ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮﺋﯽ ﺧﻮب و ﺧﻠﻘﯽ ﺧﻮش و ادﺑﯽ ﻧﯿﮑﻮ‬
‫داﺷﺖ و زﻣﺎم ﻋﻘﻞ و ﻧﻘﻞ در دﺳﺖ ادب ﻣﻠﮑﯿﻪ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و اﯾﺜﺎر و ﺑﺨﺸـﺶ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و وﻋﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺧﻠﻖ ﺑﯿﺸﻤﺎر از‬
‫ﺧﻮاص و ﻋﻮام در ﻣﺠﻠﺲ او ﻣﯽﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ و ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و از اﻧﻮار ﻣﻌﺮﻓﺖ او ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺮﻫﺎن ﺻﺪق و روﺷﻨﯽ ﻣﻌﺮﻓﺖ در‬
‫ﺳﯿﻤﺎي او ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻮد و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و در ﺟﻨﺐ ﻫﯿﺜﻢ ﻣﺪﻓﻮن ﮔﺸﺖ در آن ﺑﻘﻌﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫اﻣـﺎم ﻣـﺬﻫﺐ ﻧﻌﻤـﺎﻧﯽ و ﻣﻈﻬﺮ ﻟﻄﻒ رﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﻗﺎﺿـﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺧﻼق ﻧﺒﻮﯾﻪ و اوﺻﺎف روﺣﺎﻧﯿﻪ داﺷﺖ و ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﻮد در‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد و ﺑـﺎ اﺑﻨﺎء ﺟﻨﺲ ﺧﻮد ﻣﺘﺨﻠﻖ و ﻣﺘﻮﻟﯽ اﺣﮑﺎم ﺧﻠﻖ ﺑﻮد ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل‪ ،‬و اﺣﺘﯿﺎط ﺗﻤﺎم در اﻣﻮر دﯾﻦ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و اﻇﻬﺎر ﺷـﻔﻘﺖ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﮔﺸﺖ در ﺳﻨﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎد و دو و در آن ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﺒﺎد و ﺻﻠﺤﺎ و ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ و در ﺗﺎرﯾﺦ و ﻧﺴﺐ او واﻗﻒ ﻧﮕﺸﺘﻪام و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﻋﺒﺎد و ﺻﻠﺤﺎﺳﺖ و در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ‬
‫او ﺑﺴـﯿﺎري از ﺳﺎدات ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺳﯿﺪي از ﻧﻘﺒﺎ در آﻧﺠﺎ ﻣﺪﻓﻮن اﺳﺖ و ﺷﻌﺮي از ﺷﻌﻮر ﻧﺒﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ ﺑﺎ اوﺳﺖ و‬
‫ﻣﻘﺒﺮه او در ﮐﻮﭼﻪ ﻣﻌﺮﻓﺎﻧﺴﺖ! ﺟﻨﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎدﺷﺎه‪.‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎرف و ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﻣﻌﺎرف و ﻣﺠﻤﻊ ﺷﻮاﻫﺪ و ﻟﻄﺎﺋﻒ ﺑﻮد و ﭘﺪر او از ﺗﺠﺎر اﻣﯿﻦ ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺸﯿﺮاز‬
‫آﻣـﺪه ﻣﺘﻮﻃﻦ ﺷﺪ و زﻧﯽ ﺑﺨﻮاﺳﺖ ﭘﺲ ﺷﺒﯽ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼـﻠﻮة و اﻟﺴـﻼم را در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺗﺮا ﭘﺴـﺮي روزي‬
‫ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ ﺻﺎﻟـﺢ و ﻧﺠﯿﺐ ﻧﺎم او ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن او را ﭘﺴـﺮي ﺑﯿﺎﻣـﺪ و ﻧﺠﯿﺐ ﻧﺎم ﻧﻬﺎد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﺤـﺪ ﺗﻤﯿﺰ رﺳـﯿﺪ ﻓﻘﺮا را دوﺳـﺖ‬
‫ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ ﺻـﻠﺤﺎ ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬ﭘـﺪر او اﻧﻮاع ﺗﻨﻌﻤﺎت از ﺑﺮاي او ﻣﻬﯿﺎ ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ و او را ﺟﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺎﺧﺮ ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪ و ﻗﺒﺎﻫﺎي ﺻﻮف‪ .‬و‬
‫ﺷﯿـﺦ در آن ﺳﻦ ﺗﺮك آﻧﻬـﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟـﺎﻣﻪ زﻧـﺎن ﻧﻤﯽﭘـﻮﺷﻢ و ﻃﻌـﺎم ﺗـﻮاﻧﮕﺮان ﻧﻤﯿﺨﻮرم و ﭘﯿﺮوي ﻣﺮدان ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ داﻋﯿﻪ ﻃﻠﺐ در وي ﭘﯿﺪا ﺷﺪ ﭘﺲ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ رﻓﺖ و ﻣﻨﺰوي ﺷﺪ و ﺷﺒﯽ در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺨﯽ از ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﯿﺮون‬
‫آﻣﺪ و در ﻋﻘﺐ وي ﺷـﺶ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺻﻮرت ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ را ﺑﺪﯾﺪ آن ﺷﯿﺦ‬
‫ﺗﺒﺴـﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮد و دﺳﺖ او ﺑﮕﺮﻓﺖ و در دﺳﺖ ﺷﯿﺨﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻬﺎد از آن ﺷﺶ ﻧﻔﺮ و ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺎﻧﺘﯽ اﺳﺖ از ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﻧﺰد ﺗﻮ‬
‫ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﯿـﺪار ﮔﺸﺖ ﺧﻮاب ﺑـﺎ ﭘـﺪر ﺑﮕﻔﺖ ﭘـﺪرش ﮐﺲ ﺑﻨﺰد ﺷـﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﮐﻪ از ﻣﺠـﺎﻧﯿﻦ ﻋﻘﻼـ ﺑﻮد و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺷـﯿﺦ‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮔﻔﺖ ﺧﻮاب ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺑﺰﻏﺶ اﺳﺖ ﺷـﯿﺦ اول ﮐﻪ دﯾـﺪه اﺳﺖ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺳﺖ و آن ﺷـﺶ ﺷـﯿﺨﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ و‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺷﯿﺨﯽ زﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺰاواري آن دارد ﮐﻪ اﻣﺮ او ﺑﺮ وي ﻋﺮض ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺎل او ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻃﻠﺐ اﯾﻦ ﺷﯿﺦ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﻘﺼﻮد او ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﭘﺴـﺮ رﺳـﯿﺪ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻠﺐ اﺟﺎزت ﮐﺮد از ﭘﺪر و ﺑﻤﺴﺎﻓﺮت رﻓﺖ ﺗﺎ در ﻣﮑﻪ‬
‫ﺑﺸﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﭼﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺷـﯿﺦ رﺳﯿﺪم ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﮐﻪ در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻢ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺷﯿﺦ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺣﺎل‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﻀـﻤﻮن ﺧﻮاب آﻧﭽﻪ دﯾﺪه ﺑﻮدم ﺑﺰﺑﺎن ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮد و ذﮐﺮ ﻣﻦ در ﺳﻠﺴـﻠﻪ اﺳﻨﺎد ﺧﻮد ﮐﺮد ﺑﺸﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪ .‬و او ﻫﻔﺘﻢ آن ﮐﺴﺎن‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺧﻮاب دﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻮن داﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ اوﺳﺖ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ارﺷﺎد ﻣﻦ ﺑﺪﺳﺖ اوﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﻼزﻣﺖ او ﮐﺮدم و ﺧﺮﻗﻪ از‬
‫وي ﭘﻮﺷﯿﺪم و ﻣﺼﻨﻔﺎت او از وي ﺑﺸﻨﯿﺪم ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫ﭼﻮن از ﻣﮑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﺑﺎﺟﺎزت ﺷـﯿﺦ زﻧﯽ ﺑﺨﻮاﺳﺖ و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ از ﺑﻬﺮ وي ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ و ارﺷﺎد ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺮاه ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻃﺎﯾﻔﻪ‬
‫از ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴـﺒﺐ او ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و ﮐﺮاﻣﺎت او ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﺧﻮب ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن او و ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺷـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﮔﻔﺖ ﺣﺎل ﻣﻦ و ﺧﻮد ﭼﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯿﺎ ﻣﺎ ﻫﺮدو در ﻣﺴـﺠﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﻬﺎي ﻣﺎ‬
‫ﺑـﺪﯾﻮار آن ﻣﺴـﺠﺪ واﻧﻬـﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ در رؤﯾﺖ ﭼﻨﯿﻦ دﯾـﺪهام و ﺗﻮ در ﺑﯿﺎن ﭼﻨﯿﻦ دﯾـﺪه اﮐﻨﻮن ﺑﮕﻮي ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﺎ ﮐﺪام ﯾﮏ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻢ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﻮ در ﻣﺴـﺠﺪي ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﮐﻪ ﺳـﻘﻒ دارد و ﻣﻦ در ﻣﺴﺠﺪيام ﮐﻪ ﻣﮑﺸﻮف اﺳﺖ ﮔﻮﺋﯿﺎ ﻣﻦ‬
‫ﻃﺮﯾﻘﻪ دارم ﮐﻪ ﺗﺮﻗﯽ دارد و ﺗﻮ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻧﺪاري ﭘﺲ ﻣﻨﺎﻇﺮه ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﺪاﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﻫﻞ رﻣﻮز و اﺷﺎراﺗﺴﺖ ﮐﻪ اﻫﻞ ﻣﻌﺎﻧﯽ در‬
‫ﺑﯿﺎن او ﮐﻨﻮز ﻋﺒﺎرات دارﻧﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺻﻔﺖ ﺷﯿﺦ ﺻﻮرت ﺣﺎل ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد در ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺗﺠﺎوز‬
‫ﻧﮑﺮد و ﻣﺠﺬوﺑﯽ اﺑﺘﺮ ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ ﺗﺮﻗﯽ ﮐﺮد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬

‫ﭘﺴـﺮ راﺳﺖرو اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻠﯿﻔﻪ او ﺑﻮد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﻮﻟﯽ ﺑﺎو ﻣﯿﺠﺴـﺘﻨﺪ و از ﻋﻨﺎﯾﺖ او ﭘﺮورش ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن واﻟﺪه ﺷـﯿﺦ‬
‫ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ آﺑﺴﺘﻦ ﮔﺸﺖ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي ﭘﺎره از ﺧﺮﻗﻪ ﺧﻮد ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد از ﺟﻬﺖ وي و ﭼﻮن در وﺟﻮد آﻣﺪ او را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‬
‫و آن اول ﺧﺮﻗﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ در دﻧﯿﺎ و ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ وي ﺑﮕﺸﺎد و ﻓﻨﻮن ﻣﻌﺎرف او را ﺑﺒﺨﺸـﯿﺪ و ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﭘﺪر ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد و ﻣﻼزﻣﺖ او ﺑﺨﻮﺑﺘﺮ وﺟﻬﯽ ﻣﯿﮑﺮد از ﺳـﺮ رﻏﺒﺖ و ﺣﻀﻮر‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻓﺖ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺒﺮﮐﺖ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫او‪ .‬و اﺻـﻨﺎف ﮐﺮم و اﻓﻀﺎل ﺑﺪﯾـﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺷﺒﯽ ﭘﺪر او در ﺧﻮاب دﯾﺪ در ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺰم زﯾﺎرت ﺣﺞ ﮐﺮده ﺑﻮد در‬
‫ﺷﺐ ﻋﺮﻓﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯿﺎ در روﺿﻪ ﻣﻄﻬﺮ ﻣﺼـﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ درآﻣﺪ و ﺳﻼم ﮐﺮد ﭘﺲ ﻫﺎﺗﻔﯽ از وراء ﺣﺠﺮه آواز داد ﮐﻪ و‬
‫ﻋﻠﯿﮏ اﻟﺴـﻼم ﯾﺎ اﺑﺎ اﻟﻨﺠﺎﺷـﯽ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﻄﻠﻊ ﺷـﺪ ﺷـﮑﺮ ﺧﺪاي ﮔﺰارد و اﻫﻞ و ﺧﻮﯾﺸﺎن از اﯾﻦ ﺣﺎل ﺧﺒﺮ داد و ﺑﺸﺎرت داد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮاد ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﺪ و ﺳـﯿﺪ ﻋﺒﺎد او را اﯾﻦ ﮐﻨﯿﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺷـﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟـﺪﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و ﻣـﺪرس ﮔﺸﺖ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮد و‬
‫رواﯾﺖ و ﺳﻤﺎع ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮد و از ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ او ﯾﮑﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﻋﻮارف اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺳﺖ از ﮐﺸﻮف‪ .‬و ﻣﻌﺎرف ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﺄﺳﯽ ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ او ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺮﻗﻪ از او ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﯿﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﮐﺮاﻣﺎت وي ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و از ﺳﺨﻨﺎن ﺷﯿﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ و راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در وﺻﻞ ﺑﻮدم‬
‫و رﺿﺎ ﺑﺂن ﻧﻤﯿـﺪادم ﺑﻌـﺪ از آن ﻣﯿﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از رﺿﺎ ﺧﻮي ﻧﻤﻮدن ﺑﺮﺿﺎ ﺑﻮد ﭘﺲ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮدم ﺑﺨﻮﺷـﯽ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﯿﻢ و در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻓﻮت ﮐﺮد و در ﺟﻨﺐ ﭘﺪر او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ‬
‫ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﻮد و ﭘﯿﺸﻮاي اﮐﺎﺑﺮ ﻋﺼﺮ و ﻣﺮﺷﺪي ﮐﺎﻣﻞ ﻣﮑﻤﻞ و ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﻣﯿﮑﺮد و واﻗﻒ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮ رﻣﻮز ﻗﻮم و اﺷﺎرات ﺧﺪاوﻧﺪان ﻋﺮﻓﺎن و دﻗﺎﯾﻖ اﻫﻞ ﻃﺮﯾﻘﺖ‪ ،‬و ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي اﺳﺮار ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﻣﻼزﻣﺖ ﺷﯿﺦ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬و ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ در ﺧﻠﻮت ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎﺷﺎرت و اﺟﺎزت وي‪ ،‬و ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺣﻮال ﺷـﺮﯾﻔﻪ ﺑﺮ وي ﻣﻨﮑﺸﻒ‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ زﯾﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻌﻈﻢ ﮐﺮد و ﭼﻨـﺪ وﻗﺖ ﻣﺠﺎور ﺷـﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻼد ﺷﺎم ﮐﺮد و ﻋﻠﻤﺎء آﻧﺠﺎ را دﯾـﺪ و ﻗﺮاﺋﺖ و ﺳـﻤﺎع ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮه‬
‫ﮐﺮد و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﯾﺦ او ﯾﮑﯽ ﺷـﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﻨﺒﻠﯽ ﺑﻌﻠﺒﮑﯽ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﮐﯿﮑﻠﺪي و دﯾﮕﺮ ﺷﯿﺦ ﻋﻼء‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﻘﺪﺳﯽ و ﺷﯿﺨﻪ ﻣﻌﻤﺮه زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ‪ .‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪377‬‬
‫ﺷﻨﯿـﺪم از او روزي ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﻮﻃﺎي ﻣﺎﻟﮏ در ﺷـﺶ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮاﻧﺪهام و ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺨﺎري در ﺳـﯿﺰده روز‪ ،‬و ﺳـﻤﺎع و ﻗﺮاﺋﺖ و اﺳـﺘﻤﺎع!‬
‫ﮐﺮد و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺳﺎﺧﺖ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎب ﻧﻘﺎوة اﻻﺧﺒﺎر ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ و ذﯾﻞ اﻟﻤﻌﺎرف در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﻮارف و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺷﯿﺦ‬
‫ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ از اﮐﺎﺑﺮ ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﺎﯾـﺦ از ﻣﺮﯾﺪان او ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷـﯿﺦ اﻓﻀﻞ اﯾﺸﺎن ﺑﻮد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر در ﻋﻬﺪ ﻣﺎ ﺗﺸـﺒﺚ‬
‫ﺑﺎداب وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﺎﺣﻮال و اذﯾﺎل او ﻣﯽ‪ -‬ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻧﻮد و ﯾﮑﻢ ﺑﻮد و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻧﺰد ﭘﺪراﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺮوة ﺑﻦ اﺳﻮد‬
‫ﺑـﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ از اﮐـﺎﺑﺮ اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾـﺦ او وﻗﻮف ﻧـﺪارم و زﯾﺎرت او اﺛﺮي ﻋﻈﯿﻢ دارد ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮ وي ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ او از ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻬﺮ ﺷﯿﺮاز ﺑﻮد ﭘﯿﺶ از ﺳﻼﻃﯿﻦ اردوﯾﻪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻌﺪل ﮐﺮد و دﺳﺖ ﻇﺎﻟﻤﺎن ﮐﻮﺗﺎه ﻧﻤﻮد و اﺳﺎس و ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﯿﺮات ﻧﻬﺎد و رﺣﻢ ﺑﺮ ﺿﻌﯿﻔﺎن و ﻣﺴﮑﯿﻨﺎن ﮐﺮد و ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ‬
‫اﯾﺸـﺎن ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪ و ﺣﮑﻢ ﺑﻤـﺪاﻫﻨﻪ ﻧﻤﯿﮑﺮد ‪ .‬و ﻧﯿﻤﻪ از ﺷﺐ زﻧـﺪه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺻـﺒﺢ ﻣﯿﮕﺰارد ﺑﺎوراد و ذﮐﺮ و دﻋﻮات ﻣﺸـﻐﻮل‬
‫ﻣﯿﺸﺪ ﺗﺎ آﻓﺘﺎب ﻃﻠﻮع ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن اﺟﺎزت ﻣﯿﺪاد ﺗﺎ در ﻣﯿﮕﺸﺎدﻧﺪ و ﺧﻠﻖ ﺑﻨﺰد او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻗﺎﺿـﯽ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي‬
‫ﺻﺒﺎﺣﯽ ﻗﺼﺪ دﯾﺪن او ﮐﺮد ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻨﺸـﯿﻦ ﻗﺎﺿـﯽ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﺗﺎ آﻓﺘﺎب ﺑﺮآﻣﺪ ﭘﺲ او را اﺟﺎزت داد ﺗﺎ درآﻣﺪ و ﻣﻠﮏ را دﯾﺪ و‬
‫اﮐﺮام ﮐﺮد و ﻣﺮﺣﺒﺎ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﺪ از آن ﻓﺮﻣﻮد اي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺻـﺒﺢ ﺑﮕﺰاري ﺑﻨﺸـﯿﻦ و ﺑﺬﮐﺮ و دﻋﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎش و دل را ﻓﺎرغ دار در‬
‫اول روز از ﻓﮑﺮﻫـﺎي ﻣﺮدم ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ واﺟﺒﺴﺖ از ﻋﺒﺎدت ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺠﺎي آري ﭘﺲ ﺑﺎﺳـﺒﺎب ﻣﺸـﻐﻮل ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ در ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ‬
‫ﭼﻮن ﺧﻮد آﺋﯽ و ﺑﻨﺸﯿﻨﯽ ﻻﺟﺮم در ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﮕﺸﺎﯾﻨﺪ و ﺗﺮا اﺟﺎزت ﻧﺪﻫﻨﺪ ﻗﺎﺿﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ آن ﺳﺨﻦ ﺣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧـﺪ ﮐﻪ اﺳﺒﯽ داﺷﺖ ﺑﻐﺎﯾﺖ رﻫﻮار و ﺑﻬﺎي ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و آن اﺳﺐ را ﻋﻠﺘﯽ ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ ﺑﯿﺎﻣﺪﻧـﺪ و او را ﺧﺒﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﻠﮏ‬
‫دﺳﺖ در ﺷـﯿﺐ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﺮد و ﺑﻨﺪي ﺑﯿﺮون آورد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺑﺮﺿﺎي ﺗﻮ ﺑﺴـﺘﻪام او را ﺷـﻔﺎ ده و آن ﺑﻨﺪ ﺑﺪاد ﺗﺎ ﺑﻪﺑﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺂن اﺳﺐ و ﺷﻔﺎ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻌـﺪ از آن ﺳﺆال ﮐﺮدﻧـﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻨـﺪ ﺑﻨـﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺤﺮام ﮔﺸﻮده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ اﺳﺐ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﻮد‬
‫ﯾﮑﯽ از اوﻻد ﻣﻠﮏ آن ﺑﻨﺪ ﺑﺮ او ﺑﻨﺪد اﺛﺮي ﺳﺮﯾﻊ دارد و ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻗﺼﻪ ﻏﻨﺎ و ﺟﺎه و رﻓﻌﺖ ﻣﻠﮏ از ﻏﺮاﯾﺒﺴﺖ و ﺣﮑﺎﯾﺘﻬﺎي ﻋﺠﯿﺒﻪ دارد در ﺳﺨﺎوت و ﻣﺪﻓﻦ وي ﻧﺰدﯾﮏ دار اﻟﺴﯿﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻠﮏ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻋﺎدل ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻘﯿﺐ‬
‫ﺳﯿـﺪ ﺳﺎدات ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد در ﻋﻬـﺪ ﺧﻮد‪ ،‬و در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻣﻠﺠﺎء ارﺑﺎب ﺣﺎﺟﺎت ﺑﻮد و ﺳـﻼﻃﯿﻦ از ﻫﯿﺒﺖ او ﻣﯿﺘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﻟﺘﺠﺎ‬
‫ﺑﻮي ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ و ﺣﮑﻢ ﺑﺮ اﻣﺮﻫﺎي ﻋﺎﻣﻪ داﺷﺖ و اﺣﻮال ﺧﻠﻖ ﺑﺎﺻـﻼح ﻣﯿﺎورد و رﻓﻖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺠﺎي ﻣﯽآورد و ﮐﺎر اﯾﺸﺎن ﻣﺮﺗﺐ‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺖ و او را اوراد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد از ذﮐﺮ و ﺻﻠﻮات و ﺗﻼوت و ﺗﺴﺒﯿﺢ‪ ،‬و در ﻫﯿﭻ ﺷﺐ و روز ﺑﯽوﺿﻮ ﻧﻤﯽﺑﻮد و ﺳﯿﺪي‬
‫ﻣﺒﺎركﻗﺪم ﻧﯿﮑﻮﺳﯿﺮت ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ در ﺑﺪاﯾﺖ ﺣﺎل ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪه ﺑﻮد و ﺷﺮم ﻣﯿﺪاﺷﺖ ﮐﻪ از ﺗﻌﺒﯿﺮ آن ﺳﺆال ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﻨﺰد ﻓﻘﯿﻪ ﺟﻤﺎل‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ رﻓﺖ و از آن ﺧﻮاب ﭘﺮﺳـﯿﺪ و ﺷﺮم داﺷﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﭼﻪ دﯾﺪهام ﭘﺲ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﻔﺮاﺳﺖ درﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺪاﻧﺴﺖ‬
‫و ﮔﻔﺖ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﯿﻦ دﯾـﺪي ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﮔﻔﺖ ﭼﯿﺰي ﻧـﺬر ﻣﻦ ﮐﻦ ﺗـﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاب ﺗﻮ ﺑﮑﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻫﺰار دﯾﻨـﺎر ﻧـﺬر ﺗﻮ ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ درﻫﺎي ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺎد ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ زﻧﯽ ﮐﻪ از اﻫﻞ ﺧﺎﻧﺪان ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬
‫ﻣﻠﮏ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻃﯿﺒﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ و دﺧﺘﺮ او را ﺳـﯿﺪ ﺑﺴـﺘﺪ ﺑﺰﻧﯽ‪ ،‬و درﻫﺎي ﻓﺘﺢ و ﻓﺘﻮح ﺑﺮو ﮔﺸﺎده ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮﺷـﯽ و‬
‫ﻓﺮاﺧﯽ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﺧﻠﻒ دار اﻟﺴﯿﺎده‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮي‬

‫ﻗـﺪوه ﺣﻔـﺎظ و اﺳﻮه ﺻﺎدﻗـﺎن ﺑﻮد و ﻓﻬﻤﯽ ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و ذﮐﺮي ﺑﺮ دوام ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﻼزم ﻣﺴـﺠﺪ و ﻣﺤﺮاب ﺑﻮد و ﻣﺎدام در ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻮد از‬
‫ﺗﺮس ﺧـﺪا و از ﻣﺸﺎﯾﺦ او ﯾﮑﯽ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﻋﺠﻠﯽ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﺷـﯿﺦ رﺿـﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و دﯾﮕﺮ اﻣﺎم ﻧﺎﺻـﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻮد و رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ از وي ﺟﻤﯿﻊ رواﯾﺎت در ﻣﺸﯿﺨﻪ ﺧﻮد و ﻣﺪﻓﻦ او در ﺑﺮاﺑﺮ دار اﻟﺴﯿﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫وزﯾﺮ اﺗﺎﺑﮏ ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﮑﻠﻪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫و وزﯾﺮي ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﯿﺮ ﺑﻮد و ﻣﺮﺑﯽ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و‬
‫در ﺷـﺄن ﺻـﻠﺤﺎ و ﻋﺒـﺎد اﻋﺘﻘـﺎدي داﺷﺖ و ﺧﯿﺮات او ﺑﺴـﯿﺎر اﺳﺖ و ﺻـﻔﺎت اﻧﻌـﺎم و اﮐﺮام او ﻣﺘﻮاﺻﻞ و ﮐﺮاﻣﺎت او ﺷﺎﻣﻞ ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ اوﺣـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺒـﺪر ﮐﻪ از ﻗﻀﺎت ﺷـﯿﺮاز اﺳﺖ او را ﻣﺪﺣﻬﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺷـﻌﺮ ﻧﮕﻔﺖ و ﻧﺨﻮاﻧﺪ از ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‪ .‬وﻓﺎت ﮐﺮد در ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﻫﺸـﺘﻢ و او را در ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ و زﯾﺎرت او اﺛﺮي دارد‬
‫ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ دواﻧﯽ‬
‫ﺷﯿﺨﯽ ﮐﺎﻣـﻞ ﺳﺎﻟـﮏ ﻧﺎﺳﮏ ﻣﺘﻘﯽ ﺧﺎﺋﻒ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮاب ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﺪﯾـﺪ و ﺧﻼﯾﻖ را ﺑﺮوﺋﯽ ﺧﻮش و ﺧﻠﻘﯽ ﺧﻮش ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻨﺎه ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ را در ﺧﻮاب ﺑﺴـﯿﺎر دﯾﺪه ﺑﻮد و ﻣﺠﺎﻫﺪات ﺑﺴـﯿﺎر و رﯾﺎﺿﺎت ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﮐﺸـﯿﺪه ﺑﻌﺪ از آن رزق ﺣﻼل و‬
‫ﮐﺸﻒ ﺑﯽﻣﻼل ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ او را دﯾـﺪم و اﻧﻮار ﻃﺎﻋﺎت در ﺳـﯿﻤﺎي او ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم و آﺛﺎر ﻣﻌﺮﻓﺖ در‬
‫ﺟﺒﯿﻦ او ﭘﯿﺪا ﺑﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و او را در ﺑﻘﻌﻪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻋـﺎﻟﻢ و ﻓﺎﺿﻞ و ﺻﻮﻓﯽ او ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل وﻋﻆ ﻣﯽ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮد و ﭘﺴـﺮان او ﻫﻤﻪ ﻓﺎﺿﻞ و ﻋﺎﻟﻢ و ﻋﺎرف ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﺮ در ﺑﻘﻌﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫ﺳﺮﻫﺎﺳﺖ در اﯾﻦ ﺳﻮدا ﭼﻮن ﺣﻠﻘﻪ زﻧﺎن ﺑﺮ درﺗﺎ ﺑﺨﺖ ﺑﻠﻨﺪ اﯾﻦ در ﺑﺮ روي ﮐﻪ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ داود‬
‫از ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺷـﯿﺮاز ﺑﻮد و او را ﻗﺪﻣﯽ راﺳﺦ در وﻻﯾﺖ ﺑﻮد و ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﻨﯿﺪه ﺑﻮد و اﺳـﻨﺎد و رواﯾﺖ ﺑﯿﺸﻤﺎر داﺷﺖ و ﻃﺒﻘﺎت‬
‫ﺳﻤﺎع ﺣﺪﯾﺚ او را ﺑﻮد و ﻃﺮﯾﻘﻪ اﺳﻨﺎد و دﻋﻮت از ﺷﯿﺦ‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑا ﯽ اﻟﺠﻨﺎب و ﺷـﯿﺦ ﺗﺎج اﻟـﺪﯾﻦ اﺷـﻨﻬﯽ داﺷﺖ و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ ﭘـﺪر ﺧﻮد ﭘﻮﺷـﯿﺪه و ﭘـﺪر او از دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺳﻬﺮوردي رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آن ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎﻗﯿﺴﺖ در دﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪان او و ﮐﺮاﻣﺎت او در ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ ﻓﺎش اﺳﺖ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﺪﻓﻦ او در ﺑﺎزار ﮐﻔﺶدوزان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻓﺮﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮدود ﺑﻦ داود‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺋﻒ و ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاي ﻣﺸﻔﻖ و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ از ﺑﻬﺮ ﺧﺪاي در ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺳﻨﻘﺮي و ﻏﯿﺮ آن‪ ،‬و او را ﻣﻨﺎﺻﺐ ﻋﺎﻟﯿﻪ و ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﺎﻣﺨﻪ ﺑﻮد و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺗﻌﻈﯿﻢ وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﻗﺎﺿﯿﺎن از او ﻣﯿﺘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺰرﮔﺎن او را‬
‫ﻣﻘـﺪم ﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺗﻌﻈﯿﻢ او ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﺎو ﻣﯽ‪ -‬ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻣﯿﺎن ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬و ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد در ﮐﻼم و ﺟﺰاﻟﺖ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺮ ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﻪ از او ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ در ﺣﺎل ﺟﻮاب ﺷﺎﻓﯽ ﻣﯿﺪاد و از ﻫﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ در ﺣﺎل ﮐﺸﻒ آن ﻣﯽ‪ -‬ﮐﺮد و‬
‫ﻫﯿـﭻ ﻓﮑﺮ از ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻣـﺪح ﻫﯿـﭻ ﺣﺎﺿـﺮ و ﻏـﺎﯾﺐ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺑـﺎﻣﺮ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻔﻮض ﺑﻮد و ﺑﺂن ﭼﯿﺰ ﮐﻪ از ﺧـﺪاي ﻣﯿﺎﻣﺪ‬
‫ﻣﺤﺘﺴﺐ ﺑﻮد و ﻓﺮاﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮه و وﻻﯾﺖ ﺻﺎدﻗﻪ و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺎﻟﻐﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺮﯾﻒ او ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻧﺸﺴـﺘﻪام و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﯾـﺦ و ﻣﻮاﻟﯽ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯽ‪ -‬ﺷﺪﻧـﺪ ﻣﺮا در ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﻣﻨﺒﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﻧﺸﺎﻧـﺪ و ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ دري ﯾﺘﯿﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﺻﺪﻓﻬﺎي اﺷـﺮاف ﺑﯿﺮون آﻣﺪه و ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد ﺑﻮﻇﺎﯾﻒ ﭘﺪران در رﺳﺎﻧﯿﺪن ﮐﻼم ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬و ﺳﭙﺎرش‬
‫ﻣﯿﮑﺮد ﮐﻪ او را ﻣﺴﺎﻋـﺪت ﮐﻨﯿـﺪ و دﻋﺎ و ﻫﻤﺖ ﻫﻤﺮاه او دارﯾﺪ و اﺳـﺘﻤﺪاد از ﺑﻬﺮ او ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ وﻗﺖ از ﻣﯿﺎﻣﻦ ﻫﻤﺖ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ او آﻧﭽﻪ اﻣﯿﺪ ﻣﯿﺪاﺷﺘﻢ ﯾﺎﻓﺘﻢ از ﺑﺮﮐﺎت دارﯾﻦ و ﺳﻌﺎدت و ﺷﺮف ﻣﻨﺰﻟﯿﻦ و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻧﺰد ﭘﺪر اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﺮي‬
‫ﻣﻔﺘﯽ زﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮد و ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻋﺼﺮ ﺑﻮد و ﻗﻀﺎي‬
‫اﻣﻮر ﺷﺮﻋﯿﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯿﮑﺮد در ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت از ﺟﺎﻧﺐ ﺳﯿﺪ ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ‪ .‬ﭘﺲ از ﻋﻬﺪه‬
‫ﻗﻀﺎ ﻧﯿﮑﻮ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﺣﻖ اﻣﺎﻧﺖ آن ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺠﺎي آورد و ﻣﺮاﻗﺐ اﺣﻮال ﺧﻮد ﻣﯽﺑﻮد در ﺳـﺮ و ﺟﻬﺎر و ﻟﯿﻞ و ﻧﻬﺎر و او را رواﯾﺎت ﻋﺎﻟﯿﻪ‬
‫و اﺳﺎﻧﯿﺪ رﻓﯿﻌﻪ ﻫﺴﺖ و ﮐﻠﻤﺎت ﻓﺎﺋﻘﻪ و ﺣﺎﻻت راﯾﻘﻪ دارد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﯾﺦ او ﯾﮑﯽ اﻣﺎم ﻣﺴﻨﺪ ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻮﯾﺪ ﻃﻮﺳﯽ‬
‫اﺳﺖ و اﻣﺎم ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺼـﺮي و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﭼﻮن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ ﻣﺪﺗﯽ ذﮐﺮ او ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮد و ﮐﺴـﯽ او را ﻧﻤﯿﺸـﻨﺎﺧﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﮓ رﺳﯿﺪ ﭘﺲ ﺑﺮﻓﺖ و ﮐﺎﻏﺬي ﭼﻨﺪ داﺷﺖ ﺟﺎﻣﻪ از آن ﺑﺴﺎﺧﺖ و درﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﻤﺪرﺳﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻤﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻧﺼﺮ رﻓﺖ ﭼﻮن ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫از درس ﻓﺎرغ ﺷﺪ و ﺑﺪﻫﻠﯿﺰ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸـﺴﺖ از ﺟﻬﺖ ﮔﺬراﻧﺪن ﺣﺎﺟﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه او را ﺑﺎ آن ﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎﻏﺬي ﺑﺪﯾﺪ ﭘﺲ ﺷﺨﺼـﯽ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد ﺗﺎ از‬
‫ﺣﺎل او ﺑﭙﺮﺳـﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﺗﻔﺤﺺ اﺣﻮال او ﮐﺮد ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﮔﻔﺖ در ﺷﻬﺮ ﻣﺼﺮ ﭼﻨﯿﻦ رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﻣﻈﻠﻮم ﮔﺮدد‬
‫و از ﻧﺼـﺮت و ﯾﺎري ﻣﺤﺮوم ﺷﻮد ﮐﺎﻏـﺬ درﭘﻮﺷـﺪ و ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ‪ -‬زﻧـﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮدي ﻋﺎﻟﻤﻢ آﻣﺪهام در اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ از ﺑﻬﺮ ﺻـﻼح‬
‫ﺣﺎل و ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺟﺎه و ﻣﺎل‪ ،‬و ﭼﻨﺪان در ﺷﻬﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪﻫﺎ درﯾﺪم و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻢ و ﻫﯿﭻ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ ﻋﺬر وي ﺧﻮاﺳﺖ و ﮐﺲ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اﺗﺎﺑﮏ را ﺧﺒﺮ ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪389 :‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺼﻪ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻋﻤﻞ ﺑﻮي دادﻧﺪ و ﻗﻀﺎ ﺑﻮي رﺟﻮع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﻣﺪﻓﻦ او در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺰاري اﺳﺖ و ﻗﺎﺿﯽ ﻓﺰاري از ﻋﻠﻤﺎء درس و ﻓﻀﻼي ﻋﺼﺮ ﺑﻮد و در ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﻗﺎﺿﯽ ﻓﺎرس ﺑﻮد ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و از ﻣﺪارس‬
‫ﻗﺪﯾﻢ ﺷﯿﺮاز اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫ﻣﻔﺘﯽ ﻣﺬاﻫﺐ ارﺑﻌﻪ ﺑﻮد و ﻓﺘﻮي از ﭼﻬﺎر ﻣﺬﻫﺐ ﻣﯿﺪاد و ﻓﻘﯿﻬﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺜـﻞ او در ﺟﻮاب و اﻟﻔﺎظ در ﺟﻮاﻧﺐ و اﻃﺮاف ﻫﯿـﭻ دﯾﺎر ﻧﺒﻮد و ﻋﻮض و ﺑـﺪل ﻧـﺪاﺷﺖ در زﻣﺎن ﺧﻮد و ﻗﻀﺎء ﻓﺎرس و ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫ﮐﺮد ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‪ ،‬و ﺣﮑﻢ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺤﻖ ﮐﺮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن از وي ﻣﯿﺘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﺷـﮑﻬﺎ ﺑﺴـﺒﺐ ﺣﮑﻢ او از اﻣﻮر دﻓﻊ ﻣﯿﮕﺸﺖ و او‬
‫را ﻫﺮ ﺳـﺎﻋﺘﯽ از روز و ﺷﺐ وردي ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗـﺎﻣﻪ آن ﺑﺠﺎي ﻣﯽآورد و درس در ﻣـﺪرﺳﻪ ﻋﻀـﺪﯾﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﭼﻮن از درس ﻓﺎرغ ﻣﯿﺸـﺪ‬
‫ﺑﺘﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺘﺐ دﯾﻨﯿﻪ ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯿﮕﺸﺖ و در اﺛﻨﺎي اﯾﻨﻬﺎ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺧﻠﻖ ﻓﺮوﻣﯽﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺟﻮاب از واﻗﻌﻪﻫﺎ ﻣﯿﺪاد و ﻣﺸﮑﻼت آﺳﺎن ﻣﯿﮑﺮد‬
‫و در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزهﻫﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﭘﺮﺳـﺶ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﻔﻘﺪ اﺣﻮال دوﺳﺘﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺰدوران و ﺧﺪام ﺑﻘﺪم و ﮐﺮم ﻣﯿﮑﺮد‬
‫و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﺮدد ﺑﻮي ﻣﯿﮑﺮد ﻧﻈﺮي ﺧﺎص ﺑﺎ وي داﺷﺖ ﺟـﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺷـﻨﯿﺪم از وي ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در دوازده ﺳﺎﻟﮕﯽ‬
‫ﺑﻤﺪرﺳﻪ ﻓﺰارﯾﻪ آﻣﺪم و ﻣﻼزﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﺴﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﻓﻘﻪ از او ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮدم ﭼﻨﺪ ﺳﺎل و ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ رﺳﯿﺪم و‬
‫ﻣﻼزﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ﺟﺎرﺑﺮدي و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﺮف اﻟـﺪﯾﻦ ﻃﯿﺒﯽ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﺧﻄﯿﺒﯽ ﻧﻤﻮدم ﺑﻌـﺪ از آن ادوار ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺬﺷﺖ و اﺣﻮال ﻣﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺳﯿﺪم ﺑﺂﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻢ و ﻣﺮا ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪ ﺗﺎ ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ زﯾﺎرت ﺣﺞ درﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫و ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ او را ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﻋﺎﻟﯿﻪ ﻫﺴﺖ از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺎن اﻟﻔﺘﺎوي در ﺷـﺮح ﺣﺎوي و ﺷـﺮح ﺷﺎﻣﻞ ﺻﻐﯿﺮ و ﺷﺮح ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ در ﻓﺮاﺋﺾ و‬
‫رﺳـﺎﻟﻪ ﺑﺎﻟﻐﻪ در اﺟﺘﻬﺎد و اﯾﺠﺎز اﻟﻤﺨﺘﺼـﺮ اﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ و ﺷـﺮح ﯾﻨﺎﺑﯿﻊ اﻻﺣﮑﺎم ﺷـﺮوع ﮐﺮد ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل و ﺑﺎﺗﻤﺎم ﻧﺮﺳـﯿﺪ و در ﻣﺸـﯿﺨﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد اﺳﺎﻧﯿﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﮐﻪ داﺷﺖ و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫روزي ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﻣﻦ ﯾﮕﺎﻧﻪ زﻣﺎن ﺑﻮدم و ﻧﻔﻊ ﺑﺨﻠﻖ ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﺪم و ﻓﺎﺿـﻼن در ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺮا ﺑﺰرگ ﻣﯽداﺷـﺘﻨﺪ ﭘﺲ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻫﯿﭻ ﻣﺤﻔﻞ دﺑﯿﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻓﺎﺿﻼن ﺑﺮوﻧﺪ و ﺑﺮﮐﺖ اﯾﺸﺎن ﮐﻢ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت‬
‫‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺼﻠﯽ و ﮔﺮداﮔﺮد آن‬
‫روﺿﻪ ﺷﺎه اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺴـﺮان زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﮐﺸـﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺴﺮان ﻋﺒﺎس ﻗﺼﺪ ﻋﻠﻮﯾﺎن ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪﻧﺪ در ﺳﺎل دوﯾﺴﺖ و ﺑﯿﺴﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و در ﻏﺎري از ﮐﻮه ﺷﯿﺮاز اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ در روز ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﯿﺰم ﮔﺮد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در در اﺻﻄﺨﺮ ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻨـﺪ و ﻣﻌﯿﺸﺖ ﺑﺮ آن ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻋﺒﺎﺳـﯿﻪ در ﺗﺠﺴـﺲ و ﺗﻔﺤﺺ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺑﻮدﻧـﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ ﻗـﺪرت ﯾﺎﺑﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاي‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ درﺟﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺑﻮد روزي ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه از ﮐﻮه ﺑﺸﯿﺐ آﻣﺪ و ﭘﺸﺘﻪ ﻫﯿﺰم داﺷﺖ ﭘﺲ ﻋﻮاﻧﯽ از ﻇﻠﻤﻪ او را‬
‫ﺑﺪﯾﺪ و ﺑﺸﻨﺎﺧﺖ و ﺧﺒﺮ ﺑﺨﻮاﺟﻪ ﺳﺮاﺋﯽ داد ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻮاري ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﺳﺘﺎد در ﺣﺎل ﮐﻪ آﻣﺪ ﺑﺨﺎﻟﯽ‬
‫ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﮐﻪ در روي ﻣﺒﺎرك او دﯾـﺪه ﺑﻮد ﺑﺸـﻨﺎﺧﺖ ﮔﻔﺖ ﻧﺎم ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ ﭘﺴـﺮ ﮐﯿﺴﺘﯽ ﮔﻔﺖ ﭘﺴـﺮ ﺣﻤﺰه ﮔﻔﺖ ﺣﻤﺰه‬
‫ﭘﺴـﺮ ﮐﯿﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﭘﺴـﺮ اﻣﺎم ﻣﻮﺳـﯽ‪ .‬ﭘﺲ آن ﻇﺎﻟﻢ از اﺳﺐ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺳـﺮ ﻣﺒﺎرك آن ﺣﻀﺮت ﺑﯿﻨﺪاﺧﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻤﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻤـﺎﻋﺘﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺳـﯿﺪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﺑﺮﺧـﺎﺳﺖ و ﺳـﺮ ﺧﻮد ﺑـﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﯿﺎﻣـﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﮐﻪ ﺗﺮﺑﺖ ﻃﯿﺒﻪ اوﺳﺖ و در آن‬
‫ﺑﺨﺴﺒﯿـﺪ و ﭼﻨـﺪ روز ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮد و از وي ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﻌـﺪ از آن او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻀـﺪ‪ -‬اﻟﺪوﻟﻪ ﺣﺎﮐﻢ اﯾﻦ ﺷـﻬﺮ ﮔﺸﺖ و او از ﻣﻮاﻟﯽ اﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ ﺑﻮد ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ ﺗﺮﺑﺖ آن ﺣﻀـﺮت ﻋﻤﺎرﺗﯽ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻋﻀـﺪ‬
‫اﻟﺪوﻟﻪ در اﮐﺘﺴﺎب ﺷـﺮف ﺳـﻌﯽ ﻣﯿﮑﺮد و وﺻـﻠﺖ ﺑﺎ ﺳﺎدات ﺑﺠﻬﺖ ﺷـﺮف ﻣﯽ‪ -‬ﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺲ دﺧﺘﺮ ﺳﯿﺪ ﺷﺮﯾﻒ زﯾﺪ اﺳﻮد ﮐﻪ از اوﻻد‬
‫اﻣﯿﺮ اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﺣﺴﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﺳﺖ و ﭼﻮن وﻓـﺎت ﮐﺮد او را در ﻧﺰدﯾﮏ آن ﺣﻀـﺮت دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫اﮐﺎﺑﺮ ﺳﺎدات ﺷﺮﯾﻔﻪ از ﺟﻮاﻧﺐ و ﻃﺮﻓﻬﺎ دﻓﻦ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺰاري ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺘﺒﺮك‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ رﺣﻤﺖ ﻓﺮود آﻣﺪن در آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺖ و دﻋﺎ ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻌﺎذ‬
‫از ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﻣﻘﺪم اﺳﺖ و ﻣﺰار او از ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺎت ﻣﺠﺮﺑﺴﺖ و ﻋﻮام ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﺻـﺤﺎﺑﻪ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آن ﻣﻌﺎذ‬
‫ﺟﺒـﻞ اﺳﺖ و در ﺷﺎم دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در زﻣﺎن ﻃﺎﻋﻮن ﮐﻪ در ﻋﻬـﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﻮد و ﺷﺎﯾـﺪ ﮐﻪ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎري ﻣﺰاري ﻣﺘﺒﺮك اﺳﺖ و ﺟﺎي‬
‫ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ و ﻣﺴﺠﺪي ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﻘﺮا و ﻋﺒﺎد از ﻏﺮﺑﺎ و ﺻﻠﺤﺎ ﺑﻞ اﮐﺜﺮ در آﻧﺠﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﺗﻮن ﻣﺎدر ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮐﻪ واﻟـﺪه ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎﺷـﺪ از ﻋﺎﺑـﺪات ﻗﺎﻧﺘـﺎت ﺑﻮده اﺳﺖ و زﯾـﺎرت ﺑﯿﺖ اﷲ ﮐﺮد ﺑﺎ ﭘﺴـﺮ ﺧﻮد و او را ﮐﺸﻒ و ﻣﺸﺎﻫـﺪات ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﯽ از دﻫﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮ ﺑﺎم ﺧﺎﻧﻪ در ﻧﻤﺎز اﯾﺴـﺘﺎد ﺟﻬﺖ ﻃﻠﺐ ﻗـﺪر و واﻟـﺪه او در اﻧـﺪرون ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺨﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺪر ﺑﺎو ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻧﻮرﻫﺎي ﻗﺪر ﺑﺪﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ از ﺑﺎﻻي ﺑﺎم ﺑﺸﯿﺐ آﻣﺪ و ﻣﺎدر ﺧﻮد در آن اﻧﻮار ﺑﺪﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ در ﻗـﺪم ﻣﺎ دراﻓﺘﺎد ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﻪ از آن ﻧﻮر ﻧﺼـﯿﺒﯽ ﺑﻮي رﺳـﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﻦ ﻗﺪر ﻣﺎدر ﻣﯿﺪاﻧﻢ و رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎدر ﺷﯿﺦ در ﺷﯿﺮاز دﻋﻮﺗﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺸﺎﯾﺦ و ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﮔﺎه در ﺳﺮ ﻃﻌﺎم ﺧﻮردن اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ از اﯾﻦ ﻃﻌﺎم‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﺒﺪ اﷲ رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ او ﮐﺠﺎ از اﯾﻨﻬﺎ ﻣﯿﺨﻮرد ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻓﺴﺎ از ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﺳﻌﺪان‬
‫ﻓﺎرغ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدم و ﻋﺰم ﺷﯿﺮاز ﮐﺮدم و در ﻣﯿﺎن ﺳﺨﻦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺨﺶ او رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ و اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ او‬
‫ﮐﺠـﺎ ازﯾﻨﻬـﺎ ﻣﯿﺨﻮرد در اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ ﺑﻨﺰد اﯾﺸـﺎن رﺳـﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ اﻟﺴـﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ ﭘﺲ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺗﻮاﺟـﺪ ﮐﺮد و ﭼﺮﺧﯽ زد و‬
‫ﮔﻔﺖ دل ﻣﻦ دروغ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﻧﺼـﯿﺐ ﻣﻦ ﺑﯿﺎوردﻧﺪ و ﺑﺨﻮردم و ﺷـﮑﺮ آن ﺑﺠﺎي آوردﯾﻢ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎدر ﺷﯿﺦ ﺑﭽﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‬
‫از ﺷﯿﺦ وﻓﺎت‬
‫ﮐﺮد و او را در ﺧﻈﯿﺮه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﻞ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﭽﮑﻨﻢ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﺳﺎﻟﮑﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺼـﯿﺮت ﺑﻮد و آداب ﻣﻠﮑﯿﻪ داﺷﺖ و ﺧﻮﯾﻬﺎي ﻧﯿﮏ او را ﺑﻮد و ﺟﺬﺑﻪﻫﺎي ﻗﺪﺳﯿﻪ از اﻧﻮار رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﻣﮑﺎﺷﻔﺖ داﺷﺖ و‬
‫آداب و ﻃﺮﯾﻘﺖ از ﺷـﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺒﺎرك ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻄﺮﯾﻘﻪ او ﻣﯽﺑﻮد و ﺣﺴـﺒﮥ ﷲ ﺧﺪﻣﺖ ﻓﻘﯿﺮان و ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﯽ‬
‫داﺷﺖ و ﺑﺮ دوام ﭼﯿﺰي ﺑﺪروﯾﺸﺎن ﻣﯿﺪاد و در راه اﻧﺼﺎف و ﻣﻮاﺳﺎ ﻣﯽﺑﻮد و ﺑﺮ اﺣﻮال ﺧﻠﻖ اﺷـﺮاف داﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﯽدﯾﻨﯽ ﺑﺼـﺤﺒﺖ او‬
‫درآﻣـﺪ در ﺣﺎل ﺑﻔﺮاﺳﺖ او را ﺑﺸـﻨﺎﺧﺖ و ﺑـﺪﺳﺖ او ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷـﺪ‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﯾﮑﺒﺎر اﺗﺎﺑﮏ ﺳـﻌﺪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﯿﺴﻪ ﭼﻨﺪ زر ﭘﯿﺶ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺑﻌﺪ از آن ﻃﻠﺐ زر وا ﻣﯿﮑﺮد ﭘﺲ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﺎز ﭘﺲ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻮل ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺳﻮاران ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺷـﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﭼﻮن ﺳﻮاران درآﻣﺪﻧﺪ ﺷﯿﺦ اﯾﺸﺎن را ﻓﺮود آورد و ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از اﺳـﺒﻬﺎي اﯾﺸﺎن ﺑﮑﺸـﺘﻨﺪ و از ﺑﺮاي دروﯾﺸﺎن ﻃﻌﺎم ﺳﺎﺧﺘﻨـﺪ ﺑﻌﺪ از آن اﯾﺸﺎن را ﺧﺒﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺐ ﺷـﻤﺎ از ﺟﻬﺖ دروﯾﺸﺎن ﮐﺸـﺘﻨﺪ‬
‫ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﺳﺨﻦ ﺳﺨﺖ اﯾﺸﺎن را ﮔﻔﺖ و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻠﯿﻎ ﻧﻤﻮد ﮔﻮﺋﯿﺎ از ﺟﻬﺖ آﻧﮑﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫آن ﺗﺮﺳـﻨﺎك و ﭘﺸـﯿﻤﺎن از ﻧﺰد ﺷـﯿﺦ ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺗﻮﺑﺖ ﺑﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣـﺪﻓﻦ او در ﮔﻨﺒـﺪ ﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺎﺧﺖ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه از‬
‫ﻫﺠﺮت ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺮﯾﺰي‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺗﻨﻬـﺎرو ﮐﻪ ﻋﻠﻮم ﺷـﺮﻋﯿﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد و اﻣـﺎم ﻣﺴـﺠﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻮد و ﺧﻄﺎﺑﺖ آﻧﺠﺎ داﺷﺖ و ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﻓﺘﻮي ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﺟﻮاب داد و وﻋـﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺮ اﺑﻠﻎ ﻣﻮاﻋﻆ‪ ،‬و ﺧﻮﯾﻬﺎي ﻧﯿﮏ و ﺻـﻔﺘﻬﺎي ﭘﺴـﻨﺪﯾﺪه داﺷﺖ و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻖ ﻣﺸـﻔﻖ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮد و ﻣﺸﺎﯾﺦ و اﮐﺎﺑﺮ دﯾﺪ و از اﯾﺸﺎن ﺷﯿﺦ ﺗﻮران و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻮﻓﺎ را درﯾﺎﻓﺖ و‬
‫ﻋﻠﻤـﺎي ﺑﺰرگ را دﯾـﺪ و از اﯾﺸﺎن ﺷـﯿﺦ ﻋﻤﺎد اﻟـﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﻘﺎﺗﻞ دﯾﻠﻤﯽ ﺑﻮد و ﻗﺎﺿـﯽ ﺳـﺮاج اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﮑﺮم و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﯿـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ و ﺷـﯿﺦ‬
‫روزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﯽ و ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي از ﺗﻼﻣﺬه او ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫و اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺒﺸﺖ و رواﯾﺖ و ﺳﻤﺎع و اﺳﺘﻤﺎع و اﻣﻼ‬
‫ﮐﺮد و ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﺤﺮﯾﻦ ﮐﺮد در ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺄوﯾﻞ و آن ده ﻣﺠﻠﺪ اﺳﺖ و در ﺧﻄﺐ و اﻣﺜﺎل و ادﺑﯿﺎت‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎﺧﺖ‬
‫از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﺎﮐﻮرة اﻟﻄﻠﺐ اﺳﺖ و ﺷـﻌﺮﻫﺎي ﺑﻠﯿﻐﻪ دارد ﮐﻪ در ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮاﺳﺖ و ذوق و ﺑﮑﺎء و ﺷﻮق ﺑﻮد و‬
‫ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺪﯾﻤﺎن ﭼﻮن ﻣﺮا رﻧﺠﻮر ﮐﺮدﻧﺪﺑﮕﺸﺘﻨﺪ از ﻣﻦ و ﻣﻬﺠﻮر ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫دل ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻮدﺑﯿﮑﺒﺎر از ﺣﺒﯿﺒﺶ دور ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ در ﺣـﺎﻟﺖ ﻣﺮض ﮐﻪ داﺷﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﮐﯽ ﺑﭙﺮﺳـﺶ او آﻣـﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد اي ﻓﻘﯿﻪ ﺗﻮ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل دﻋﻮت ﺧﻠﻖ‬
‫ﮐﺮدي ﺑﻪ ﺧـﺪاي و ارﺷﺎد ﻧﻤﻮدي اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎد و اﻧـﺪوه و آه و ﺣﺰن ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ ﮔﻔﺖ در ﺳﻪ ﻓﮑﺮم ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﮐﻪ ﺑـﺪﺳﺖ ﻋﻠﻤﺎ اﻓﺘـﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺟﺎﻫﻼن و دﯾﮕﺮ ﻓﮑﺮ ﻣﻨﮑﻮﺣﻪ ﮐﻪ ﺑـﺪﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺘـﺪ و ﺳـﯿﻮم ﻓﮑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﯿﺸﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد اﻣﺎ ﮐﺘﺐ‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺮود ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻔـﻊ از آن ﻣﯿﮕﯿﺮد اﻣـﺎ ﻣﻨﮑـﻮﺣﻪ اﮔﺮ در زﻧـﺪﮔﯽ ﺗﻮ ﻣﺤـﺎﻓﻈﺖ اﺣﻮال ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﺑﻬﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﺪﻫـﺪ و اﻣﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧـﺪان اﮔﺮ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎراﻧﻨـﺪ ﺣﻖ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻧﻈﺮ رﺣﻤﺖ و رأﻓﺖ ﺑـﺎ اﯾﺸـﺎن دارد و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ اﯾﺸﺎن را‬
‫ﺑﺪارد و ﻓﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﯿﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﺧﻼص ﮔﺮداﻧﯿﺪي ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮا ﺧﻼص ﮔﺮداﻧﺎد‪ .‬ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﮑﺮي دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳﺖ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﻫﯿـﭻ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﺎﻧـﺪه اﺳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨـﺪاي ﮐﺮدهام و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻣﯿﮑﺸﻢ و اﯾﻦ زﻣﺎن‬
‫ﺑﺪﻟﯽ ﻓﺎرغ ﻣﯿﺮوم ﭘﺲ ﮐﻠﻤﻪ ﻃﯿﺒﻪ ﺷﻬﺎدﺗﯿﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺟﺎن ﺑﺤﻖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﻬﺎر از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺼﻠﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ارﺷﺪ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﺻـﺎدق ﻋـﺎﻟﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮده ﺑﻮد ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬و او را‬
‫ﮔﺮﯾﻪ و ﺟﺪي ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺴـﺒﺖ او در ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﺑﻔﻘﯿﻪ ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﺎرﺋﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ در ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ﺧﻠﻮات‬
‫ﭘﺎك ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﭼﻮن وﻓﺎﺗﺶ در رﺳـﯿﺪ در ارﺑﻌﯿﻦ ﻣﻮﺳﻮي ﺑﻮد ﭘﺲ در ﺧﻠﻮت ﮔﻔﺖ اﻣﯿﺪ ﻣﯿﺪارم ﮐﻪ اﻓﻄﺎر روزه ﻣﻦ ﺑﻠﻘﺎي ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻣﺮا از وﺣﺸﺖ دﻧﯿﺎ ﺑﯿﺮون ﺑﺮي و ﺑﺮ اﻧﺲ ﻋﻘﺒﯽ رﺳﺎﻧﯽ و ﺣﻀﺮت ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ دﻋﺎي او ﻣﺴﺘﺠﺎب ﮐﺮد و در روز ﺟﻤﻌﻪ در آﺧﺮ‬
‫روز ﻋﺮﻓﻪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ از ﻫﺠﺮت او را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و در ﻧﺰد ﭘﺪرش دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ رﺳﺘﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺮدي ﺻﻮﻓﯽ و ﺻﺎﺑﺮ و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻪ در ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯽﺑﻮد و در ﺳﻤﺎع ﺻﺎﺣﺐ وﺟﺪ و ذوق ﺑﻮد و ﻣﺎدام ﺧﺪﻣﺖ دروﯾﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮد و از‬
‫ﺳﻔﺮه رﺑـﺎط ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯿﺨـﻮرد ﺑﻠﮑﻪ در ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺷﺐ ﯾـﺎ ﻫﺮﺷﺐ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺣﻮال ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺮﻓﺖ و دﺳﺖ از ﺧﺮﻗﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺑﻐﯿﺮ از‬
‫ﻃﻌﺎم ﻫﯿـﭻ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯿﮑﺮد و آن ﻃﻌﺎم ﻧﯿﺰ ﻫﺮﮐﺲ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﭘﯿﺶ او ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و او دﻫﻦ ﻣﯽﮔﺸﺎد و ﺑـﺪﻫﻦ او ﻣﯽﻧﻬﺎدﻧـﺪ ﭼﻨﺪانﮐﻪ ﺳـﺪ‬
‫رﻣﻖ او ﻣﯽﺑﻮد و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻓﺮوﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺎز ﺑﺨﻠﻮت ﺧﻮد ﺑﺎزﻣﯿﮕﺸﺖ و ﺑﻌﺒﺎدت ﺣﻖ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺷﺪ و ﻫﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ او را‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﺣـﺎل ﻣﯿﮑﺮد و از آن ﺧـﺪﻣﺖ ﺳـﺮﺑﺎز ﻧﻤﯿﺰد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷـﻨﯿﺪم از ﺷﺨﺼـﯽ ﻣﻌﺘﻤـﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﯾﮑﺒﺎر ﻣﺠﺮاي ﺣﻤﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺑﻘﻌﻪ اﺳﺖ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎك ﮐﻨﻨﺪ ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ رﺳﺘﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻤﻦ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻢ و ﻗﺮﺑﮥ اﻟﯽ اﷲ ﭘﺎك ﺳﺎزم ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺂب ﺷﯿﺐ‬
‫ﺣﻤـﺎم رﻓﺖ و داﻣﻦ ﭘﺮ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﯿﺮون ﻣﯿـﺎورد و رﯾﮏ ﺑﺴـﯿﺎر در آن ﭼﺸـﻤﻪﻫﺎ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ را ﺑـﺪاﻣﻦ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺗﺎ از آن ﻓﺎرغ ﺷـﺪ و ﺑﻨﻔﺲ‬
‫ﺧﻮد ﺗﻤﺎم آن ﭘﺎك ﮐﺮد و ﻣﻌﺎوﻧﺖ و ﻣﺪد از ﮐﺲ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﺮدم در ﺳﺨﺘﯽ ﺧﺪﻣﺖ او ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮر و‬
‫روﺷﻨﺎﺋﯽ در ﻧﺰدﯾﮏ او ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﺰدﯾﮏ وي ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﻓﺘﯿﻠﻪ و روﺷﻨﺎﺋﯽ ﭼﺮاﻏﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد ﭘﺲ در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﺧﺘﯿﺎر ﺟﻌﻔﺮآﺑﺎد‬
‫ﮐﺮد و در آﻧﺠﺎ ﺑﺴـﺮ ﻣﯿﺒﺮد و ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺒﺮﮐﺖ او ﻣﻌﻤﻮر ﺑﻮد آن ﻣﻮﺿﻊ و ﺧﻠﻖ در آﻧﺠﺎ ﻣﺠﺎور ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و اﻣﯿﺮ ﺣﺴـﯿﻦ‬
‫ﺑﺎﺷـﺎرت او آﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﺧﻠﻖ از آﻧﺠﺎ آب ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺛﻮاب ﺑﻮي ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫روزي ﻣﯿﮕﺬﺷﺘﻢ و دروﯾﺸﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ آن آﺑﺨﺎﻧﻪ را وﺛﺎق ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد و ﺑـﺎﻏﭽﻪ ﺑﻨﯿـﺎد ﻣﯽﮐﺮد و آن اﮐﻨﻮن ﺗﮑﯿﻪﮔـﺎه دروﯾﺸـﺎن اﺳﺖ و ﻣـﺪﻓﻦ ﺷـﯿﺦ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻧﺠـﺎﺳﺖ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد و وﻓـﺎت او در ﺳـﺎل‬
‫ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﯾﮏ از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻮﻫﺮي‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺑـﺎرع ﻣﺘﻮرع ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗﺴـﺎم ﻋﻠﻮم ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد و درس ﻫﺮ ﻓﻦ از ﻣﻌﻘﻮﻻت و ﻣﻨﻘﻮﻻت ﻣﯿﮕﻔﺖ و در اواﺋﻞ ادب از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺠﻢ‬
‫اﻟـﺪﯾﻦ ﻓﻘﯿﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌـﺪ از آن ﺗﺮدد ﺑﻤﻮﻻﻧﺎ ﻋﻀـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺼـﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﻠﯽ ﻣﯿﮑﺮد در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و در‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﻀﺪﯾﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻣﻼزﻣﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﺎرﺑﺮدي ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷـﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻃﯿﺒﯽ دﯾﺪه ﺑﻮد‬
‫و ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﭘﺪر او از ﺗﺠﺎر اﻣﯿﻦ ﺑﻮد و ﻣﺎل ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺖ و ﻣﺎدر او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﻮال ﺑﯽﺷﻤﺎر داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ در ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﺻﺮف ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‬
‫و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و اﺳﺒﺎب درس و اﻣﻼ ﻣﻬﯿﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺗـﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ رﺷـﯿﺪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻨﺘﻬﺎي ﻫﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺪﯾﺪﻧـﺪ و ﭼﻨﺎن ﺷـﺪ ﮐﻪ درس در ﺣﺴﻦ ﮐﯿﺎ و ﻣـﺪرﺳﻪ ﻗﻮاﻣﯿﻪ ﮐﻪ در ﺧﻠﺠﺎن ﺑﻮد‬
‫ﻣﯿﮕﻔﺖ در زﻣـﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻠﺒﻪ ﻓﺎﺿـﻞ ﺑـﻮد و ﻫﻤﻪ در درس او ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻬﯿـﭻ ﺗﮑﻠـﻒ ﻣﺸـﻐﻮل ﻧﻤﯽﺷـﺪ و از ﺟـﺎده ﺳـﻨﺖ‬
‫ﻣﺤﻤـﺪي ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻫﻤﻪ اﺳـﺒﺎب و ﮐﺎرﺳﺎزي وﺿﻮ ﺑـﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﮑﺲ ﺣﻮاﻟﺖ ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد و آب از ﭼﺎه ﻣﯿﮑﺸـﯿﺪ و ﺧﻮد‬
‫ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﺮﯾﺪ و ﻣﯿﻔﺮوﺧﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮاﺿﻊ و ﺗﺨﻠﻖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد و ﺑﺮ درس ﻗﺮآن ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻫﯿﭻ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫از ﮐﺘﺎﺑﺖ ﻗﺮآن ﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﯾﺎ ﺗﺤﺸـﯿﻪ ﮐﺘﺐ و ﺣﻞ ﮐﺮدن ﻣﺸﮑﻼت ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯿﮕﺬاﺷﺖ و او را ﻣﺼﻨﻔﺎت ﻫﺴﺖ در ﻫﺮ ﻓﻦ و ﺷﺮوح و ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎض ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ و اﺟﺰاء و ﻣﺴﻮدات او ﺑﻌﺪ از وي ﻣﺘﻔﺮق ﮔﺸﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ در ﻗﻮم او ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻗﺪر آن ﺷﻨﺎﺳﺪ ﭘﺲ‬
‫ﻗﺪر آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻌﺮي ﭼﻨﺪ ﻋﺮﺑﯽ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟﻮﯾﻬﺎ و ﺳﻨﮕﻬﺎ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺮاﻣﯽﺑﺮد از ﺑﻬﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﮔﺎن‬
‫ﺑﺲ ﮐﻪ رﺣﻠﺖ از ﻣﻨﺎزل ﮐﺮدهاﻧﺪﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و دودﻣﺎن‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪ 407 :‬زﻧﺪه در ﻋﯿﺶ و ﻃﺮب ﻣﺸﻐﻮل و ﻣﺎﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻫﺰاران اﻧﺪﻫﺎن‬
‫ﺟﺴﻤﻬﺎ رﯾﺰﯾﺪه اﻧﺪر ﻗﺒﺮﻫﺎﭼﺸﻤﻬﺎ در اﻧﺘﻈﺎر ﯾﮏ دو ﻧﺎن‬
‫اي ﻋﺰﯾﺰان ﺳﻮد ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻫﺎنﺗﺎ ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ ﮐﺎر ﺧﻮد زﯾﺎن‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺷﯿﺦ رﺳﺘﻢ اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ‬
‫ﻣﺘﺒﺤﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻋﻠﻮم و ﻓﻀﺎﺋﻞ‪ ،‬و ﮐﻤﺎﻻت اﻧﺲ در‬
‫وي ﺟﻤﻊ ﺷﺪ و در اﯾﺎم ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺷﯿﺦ‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر دﯾﺪه اﺳﺖ و ﻣﺪﺗﯽ در ﻧﺰد او‬
‫ﻣﺠﺎور ﺑﻮد و ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس ﻧﻬﺎوﻧﺪي در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر دﯾﺪه و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺤﺚ و ﻧﮑﺘﻪﻫﺎ در ﻃﺮﯾﻘﺖ ﻣﯿﺎن اﯾﺸﺎن رﻓﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس ﺑﻔﻀﻞ و ﮐﻤﺎل او ﻣﻌﺘﺮف ﮔﺸـﺘﻪ و ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﺑﻬﻢ ﻣﺼﺎﺣﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪه و در ﻣﻐﺎره ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮر‬
‫اﺳﺖ ﺑـﺎو اﻗـﺎﻣﺖ ﮐﺮد و ﻋﻠﻤﺎ و ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺑﺮ وي ﻣﺘﺮدد ﮔﺸـﺘﻪ و اﺳـﺘﻤﺪاد از او ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ و ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﭘﯿﺶ او ﻣﯿﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻃﻌﺎم ﺑﺎﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﯿﺪاد و ﺳـﺨﻦ ﺧﻮش ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد از ﺑﻬﺮ ﺧﺪا و ﻫﺮﭼﻪ داﺷﺖ در رﺿﺎي ﺧﺪا ﺻـﺮف ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در رواﯾﺎت و‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎد ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم در اﺳﻤﺎء رﺟﺎل ﮐﻪ واﻗﻊ ﻣﯿﺸﺪ ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﯽ ﻣﯿﺮﺳﯿﺪ و ﻣﻘﯿﺪ ﺑﺒﺎﮐﻮﯾﻪ ﺑﻮد و ﺳﺆال ﻣﯿﮑﺮدم و ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‬
‫ﺑﻞ ﺷـﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﻣﺰار او ﻣﻌﺮوﻓﺴﺖ و وﻓﺎت او در ﭼﻬﺎرﺻﺪ و ﭼﻬﻞ و دوم ﺑﻮده و وﻓﺎت ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ‬
‫اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ در ﺟﻤﺎدي اﻻول ﺳﻨﻪ ارﺑﻌﯿﻦ و ارﺑﻌﻤﺎﺋﻪ ﺑﻮده رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻮﺻﻠﯽ‬
‫ﺑﻘﯿﻪ اوﻟﯿﺎء و اﺳﺘﺎد ﻗﺎرﯾﺎن و زﯾﻦ ﻋﺎرﻓﺎن و ﺷﺮف ﻓﻘﯿﺮان ﺑﻮد‬
‫و ﻗﺮآن ﺑـﺎ ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪاي ﺧﻮاﻧـﺪه و درس ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ در ﻋﻠﻢ ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻮﺷﺖ و ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻣﻞ اﻟﻔﺮﯾﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ آن از ﻣﺘﺄﺧﺮان ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻧﮑﺮده و ﻓﻦ ﻗﺮاءت در آن ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ در اول ﺣﺎل ﭼﻮن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣـﺪ اﻫﻞ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ او را ﻧﻤﯿﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ و ﻋﺎﻣﯿﺎن ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻋﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ روزي در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﯿﺦ ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﺰﻏﺶ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﻮد ﻧﺎﮔﺎه ﯾﮑﯽ درآﻣﺪ و ﺳﺆاﻟﯽ از ﻣﺸـﮑﻼت ﻗﺮاءت ﺑﮑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺷـﯿﺦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺟﻮاب‬
‫اﯾﻦ ﺳﺆال ﻧﮕﻮﯾﺪ اﻻ اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳﺖ در آﺧﺮ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺷﯿﺦ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺦ وﯾﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻔﺮاﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﯿﺎﻣﺪ و دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ را ﺑﻮﺳﻪ داد و ﺟﻮاب آن ﻣﺮد ﺑﺪاد و ﺧﻠﻖ ﺷـﯿﺮاز او را ﺑﺸـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻓﻀﺎﺋﻞ او ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻌﺪ از آن اﮐﺎﺑﺮ و ﻋﻠﻤﺎ‬
‫ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ و او را ﺑﺪﯾﺪﻧـﺪ و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﭼﯿﺰي ﺑﺮ وي ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و او ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ روزي‬
‫از اﻋﺘﻘﺎد ﻓﻼﺳـﻔﻪ ﭼﯿﺰي در ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ درآﻣﺪ و ﭼﻮن ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﮔﺮدد ﭘﺲ ﭘﺸـﯿﻤﺎن ﺷﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺮوم ﺑﻨﺰد ﺷـﯿﺦ و ﺳﺆال ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﻧﮑﺎح ﻫﯿﭻ ﺧﻠﻠﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﺧﺘﺮ ﺷﯿﺦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدم ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺳﻼم ﮐﺮدم‬
‫ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﻣﻦ اﻇﻬـﺎر ﮐﻨﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﯾـﺎ ﻋﺒـﺪ اﷲ ﻧﮑﺎح ﺧﻮد از ﻧﻮ ﮐﻦ و ﺗﺠﺪﯾـﺪ آن ﮐﻦ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ از ﺑﻬﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر آﻣـﺪهام ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫ﻧﮑﺎح ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﮐﺮد ﭘﺲ آن ﻧﮑﺎح ﺳـﺒﺐ آن ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺑﺴـﯿﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺸﺖ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻵﺧﺮ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و‬
‫ﯾﺎزدﻫﻢ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫در رﺑـﺎط ﺧﻮاﺟﻪ ﻓﺨﺮ اﻟـﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻔﺨﺮآور و ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﺮﯾﻢ و ﺻﺎﻟـﺢ ﺑﻮد و ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺻـﻠﺤﺎ و ﻣﺮﺑﯽ ﻋﻠﻤـﺎ و ﺧﯿﺮات ﺑﺴـﯿﺎر و‬
‫ﻣﺒﺮات ﺑﯽﺷﻤﺎر داﺷﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ زﻧﺠﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد و ﺧﻮﯾﻬﺎي ﻧﯿﮑﻮ داﺷﺖ و در ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺎن و ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯿﺸﺪ و از ﺑﺮاي ﻣﺤﺒﺖ او اﺻﻔﯿﺎ راه ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﮔﻔﺖ ﭼﻨـﺪان ﺗﻮاﺿﻊ و ﺗﺨﻠﻖ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﺑـﺎ ﺧﻼﯾﻖ ﮐﻪ ﭼﻮن وﻓﺎت ﮐﺮد در ﺟﻨﺎزه او ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﺷـﻬﺮ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪﻧـﺪ از ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران و‬
‫ﺑﺪﮐﺎران‪ ،‬و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺳﺎداﺗﺴﺖ در ﻣﺼﻠﯽ ‪.‬‬
‫ﺧﻄﯿﺮ رازي‬
‫ﺻـﺪﯾﻘﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺷـﯿﺮاز ﺳـﺎﮐﻦ ﺷـﺪ و روز روزه ﻣﯿـﺪاﺷﺖ و ﺷﺐ ﻧﻤـﺎز ﻣﯿﮑﺮد و دروﯾﺸـﺎن را ﻣﯿﻨﻮاﺧﺖ و ﺑﻪ ﯾﺘﯿﻤﺎن و‬
‫ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن رﺣﻤﺖ و ﺷـﻔﻘﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻏﺮﯾﺒـﺎن را ﻧﻮازش ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﻣﺮدﮔـﺎن را ﮐﻔﻦ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻨﻤﺎز ﺟﻨﺎزهﻫﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸـﺪ و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎري داﺷﺖ ﺣﺎﺟﺖ او را ﻣﯿﮕﺰارد‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ ﮔﻔﺖ روزي دزدي ﻧﻘﺒﯽ ﺑﺨﺎﻧﻪ او ﺑﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﺒﺮد ﭼﻮن ﺑﻨﻘﺐ رﻓﺖ ﻧﻘﺐ ﺑﺮ او ﺗﻨﮓ ﺷﺪ و‬
‫او را در ﻓﺸـﺮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷـﯿﺦ ﺑﺮ ﺣﺎل دزد ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﯿﺎﻣﺪ و داﻣﻦ دزد ﭘﺮ از ﮔﻨﺪم ﮐﺮد و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن ﮔﻨﺪم ﺑﺎﻗﯽ‬
‫از ﺑﺮاي دزدان در ﺧـﺎﻧﻪ رﻫـﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻣﺤﺘـﺎج ﻧﺒﻮدي در اﯾﻦ ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﻧﯿﺎﻣـﺪي ﺑﺠﺎﺋﯽ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬و در ﺳﺎل و ﭼﻬﻞ و ﻫﺸـﺘﻢ وﻓﺎت‬
‫ﮐﺮد و در راه اﺻﻄﺨﺮ از ﻃﺮف ﻣﺼﻠﯽ او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﻓﺎرﺳﯽ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻋﺎﻣـﻞ و ﻣﺒﺠﻠﯽ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎر و ﮐـﺎﻣﻠﯽ ﻓﺎﺿـﻞ ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﯿـﺎن ﻣﺸـﺮوع و ﻣﻌﻘﻮل و در ﻓﺮوع و اﺻﻮل دﺳـﺘﮕﺎه داﺷﺖ و‬
‫ﺗﺼـﺎﻧﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ در اﺻﻮل و ﻓﺮوع و او را ﻓﺎﺋـﺪهﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ در ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ و ﭼﻨـﺎن ﻧﺒﺸـﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻢ ﮐﺲ ﺑﺤـﻞ آن‬
‫رﺳﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ او را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪاﺷﺖ‬
‫و دوﺳﺘﯽ ﺗﻤﺎم ﺑﺎ وي ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺸﻮرة ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ او داﺷﺖ در ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ‪ ،‬و درس در ﻗﻔﺼﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫و ﻫﺮ ﺳﺆال ﮐﻪ ﻣﯿﮑﺮدﻧـﺪ ﺟﻮاب ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿـﺪاد و ﺷـﮑﺮ ﺧـﺪاي ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮕﺰارد و ﻫﯿﭽﮑﺲ از ﮐﺮم او ﻣﺤﺮوم ﻧﺒﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ روزي او و‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳـﻌﺪ ﻟا ﺪﯾﻦ در ﺟﻨﺎزه از ﻣﺼﻠﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺘﻐﻠﺐ ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ ﺑﻮد درآﻣﺪ ﺑﺎ ﮐﻮﮐﺒﻪ ﺗﻤﺎم در اﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﭼﻪ ﻣﯿﮕﻮﺋﯽ اﯾﻦ دﺳـﺘﺎر ﺑﺰرگ و ﺳـﺠﺎده ﭘﻬﻦ و رﯾﺶ دراز ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮ دﻫﻨﺪ و ﻋﻠﻢ از ﺗﻮ ﺑﺎزﺳـﺘﺎﻧﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ و‬
‫اﷲ ﮐﻪ راﺿـﯽ ﻧﻤﯿﺸﻮم ﮐﻪ ﻋﻠﻢ از ﻣﻦ ﺑﺴـﺘﺎﻧﻨﺪ و اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻤﻦ دﻫﻨـﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺴـﺌﻠﻪ از ﻣﻦ ﻓﺮاﮔﯿﺮﻧـﺪ و اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻤﻦ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺴـﺌﻠﻪ در ﻧﺰد ﻣﻦ ﻓﺎﺿـﻠﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ از اﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﻋﺒﺎرت او و ﻋﻠﻮ ﻫﻤﺖ او و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ‬
‫روﺣﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺸـﺮف ﮔﺸـﺘﻢ ﺑﺤﻀﻮر او و ﺑﻮﺳﻪ دادم ﺑﺮ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك او و ﮔﻮﺋﯿﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺮود ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﺧﺎك او‬
‫ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﻀﺎت و ﺣﮑﺎم و ﻣﺸﺎﯾـﺦ و ﺳﺎدات ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻓﻀﺎﺋﻞ و ﮐﻤﺎﻻت او ﯾﺎد ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎري ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﮑﻪ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﯾﮑﯽ اﻣﺮوز در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻗﻮم ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺖ‬
‫اي ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺎدارﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻫﻤﻪ رﺣﻤﺖ ﺑﺎدا‬
‫ﻗﺎﺿﯽ روح اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﻮي ﺑﻨﺠﯿﺮي‬
‫واﻟﯽ و ﻗﺎﺿـﯽ ﮐﺮﯾﻢ ﮐﺎﻣـﻞ ﻓﺎﺿـﻞ ﻋـﺎﻟﻢ ﻋﺎدل ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮد و از آن ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺷـﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﻤﯽ ﻧﮑﺮد اﻻ ﺑﻌـﺪل و ﺣﻖ و ﺑﺴـﺒﺐ ﻋﻠﻢ و‬
‫ﻓﻀﻞ ﻣﻀﺎﯾﻘﻪ ﺑﺎ ﮐﺲ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺷـﺒﻬﺎي ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻤﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻼوت ﮐﻼم و ذﮐﺮ ﻣﻠﮏ ﻋﻼم زﻧﺪه ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻗﻀﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺤﻖ در روز‬
‫ﻣﯿﮕﺰارد و ﻣﺪاﻫﻨﻪ در ﻫﯿﭻ ﺣﺪي از ﺣﺪود ﺷـﺮﻋﯽ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻫﯿﭻ ﻏﺮﺿـﯽ در اﺣﮑﺎم ﻧﻤﯽﺟﺴﺖ و ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﺨﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻼم ﺑﺮ‬
‫وي ﮐﻨﻨـﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ اﻻ ﮐﻪ او ﭘﯿﺶ از اﯾﺸﺎن ﺳـﻼم ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﻋﻠﻮ ﻗﺪر و ﺳـﻤﻮ ﻣﺮﺗﺒﻪ و در دوﺳﺘﯽ رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ و ﻓﺮزﻧـﺪان رﺳﻮل ﺻـﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ارﺟﻤﻨـﺪ ﺧﻮد را ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﺎم ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﺑﻤﺤﺒﺖ ﻣﺤﻤﺪ و آل‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺑﺎ ﺻﻮﻓﯿﺎن و دروﯾﺸﺎن ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ و از ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺴﺎﻓﺮان در ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮوﻣﯽآورد و ﻣﻬﻤﺎﻧـﺪاري ﻧﯿﮑﻮ ﺑﺠﺎ ﻣﯽآورد ﺑـﺪرﺳﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺮح ﮐﺘﺎب ﻏﺎﯾﻪ اﻟﻘﺼﻮي ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﮐﺮده اﺳﺖ و آن ﺷﺮﺣﯽ واﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﺪﺑﺮ در آن ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ﻣﺸﮑﻼت‬
‫آن ﺣﻞ ﮐﻨﺪ و ﻋﺒﺎرات ﻋﺮﺑﯿﻪ ﺑﻠﯿﻐﻪ در آن اﺳﺖ و ﻣﻘﻄﻌﺎت ﻓﺎرﺳﯿﻪ ﭘﺎك دارد و از آن ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ در ﻧﺰد ﻣﻦ ﻫﺴﺖ‪:‬‬
‫اﻗﺒﺎل ﭼﻮ ﻣﺮﻏﯿﺴﺖ در اﯾﻦ ﮐﺎخ ﻓﺮاخﮔﺴﺘﺎخ ﭘﺮﯾﺪه ﻫﺮ دم از ﺷﺎخ ﺑﺸﺎخ‬
‫در ﮐﺎخ ﺑﺎﻗﺒﺎل ﭼﻪ ﺑﺎﺷﯽ دﻟﺸﺎدﮐﺎﯾﻦ ﻫﺮ دو ﭼﻮ ﻗﻠﺐ ﺷﺪ ﭼﻪ اﻗﺒﺎل و ﭼﻪ ﮐﺎخ‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺎ اﻗﺒﺎل ﭼﻮن ﻗﻠﺐ ﮐﺮدي ﻻ ﺑﻘﺎ ﻣﯿﺸﻮد و ﻟﻔﻆ ﮐﺎخ ﭼﻮن ﻗﻠﺐ ﮐﺮدي ﺧﺎك ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﻌﻨﯽ آن ﺗﺮاب ﺑﺎﺷﺪ و ﻻ ﺑﻘﺎ ﻟﻠﺘﺮاب و در ﺳﺎل‬
‫ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه او را در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ اوﻻد اﻣﺠﺎد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﮑﯿﻢ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﻣﻠﻘﺐ ﺑﺎﺳﺘﺎد اﻟﺒﺸﺮ ﻃﺎوﺳﯽ‬
‫ﺳﻠﻄـﺎن ﻋﻠﻤﺎء ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد در ﻓﻘﻪ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﻋﺮﺑﯿﺖ و ﻏﯿﺮ آن ﻣﻨﻔﺮد ﻋﺼـﺮ ﺑﻮد و او را ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﺰرگ و اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺿﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﮑﺮم و ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ زﮐﯽ ﺑﻨﺠﯿﺮي‬
‫و ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟـﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي و ﺷـﯿﺦ ﺷـﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﺳـﻠﻤﺎﻧﯽ و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﻧﺸـﺮ ﻋﻠﻮم ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺘﺐ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﺜﻞ ﮐﺸﺎف ﮐﻪ اﺻﻞ ﻧﺴـﺨﻪﻫﺎي ﺷـﯿﺮاز از اﺻﻞ ﻧﺴﺨﻪ اوﺳﺖ و ﺗﻠﻤﯿﺬان‬
‫وي از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرﮔﻨﺪ از اﯾﺸﺎن ﯾﮑﯽ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻧﻔﺴـﯽ ﭘﺎك داﺷﺖ و ﺧﻠﻘﯽ ﻣﺮﺿﯽ او را ﺑﻮد و در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و‬
‫ﭼﯿﺰي ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺣﻈﯿﺮه ﻣﻨﻮره ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ روزﺑﻬﺎن ﻓﺮﯾﺪ‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ و وﻗﺖ ﺧﻮش ﻣﺜﻞ ﻧﺪاﺷﺖ و اوﻗﺎت او داﯾﻢ ﺑﺬﮐﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻣﺼـﺮوف ﺑﻮد و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ اﻻ ﺑﺒﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ‬
‫ﮐﺒﯿﺮ از ﺑﺮاي درس ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ و وﻋﻆ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯿﮑﺮد‬
‫و ﺑﯿﺮون آﻣﺪن او از ﺑﻬﺮ اﯾﻦ دو ﭼﯿﺰ ﺑﻮد و ﺑﺎﻗﯽ در ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴﯿﺮ اوﻗﺎت ﻣﯿﮕﺬراﻧﯿﺪ ﻣﺪت ﭼﻬﻞ ﺳﺎل‪ .‬و در راﻫﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﻫﯿﭻ‬
‫ﻏﻠﺒﻪ در ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻃﻤﻊ ﺑﻬﯿـﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽﺑﺴﺖ و ذﮐﺮي ﺟﻤﯿـﻞ و وﺿـﻌﯽ ﺟﺰﯾـﻞ داﺷﺖ و در ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد و درس‬
‫ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯿﻪ ﺑﯽﻃﻤﻊ و ﺗﻮﻗﻊ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و ﺳﺨﻦ ﺧﺪاي ﺑﺨﻠﻖ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺮاﻣﺖ و ﻓﺮاﺳﺖ و ﺑﻬﺠﺖ و ذوق ﺑﻮد و ﻓﻮت او در ﺳﺎل‬
‫ﺷﺸﺼﺪ و ﺷﺎﻧﺰده ﺑﻮد و در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ راﺳﺘﮕﻮ ﺑﻮد و از ﯾﺎران ﺷﯿﺦ ﺣﺠﮥ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻬﺮي و ﻋﻠﻮم‬
‫در ﺷﯿﺮاز ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل وﻋﻆ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺰﯾﺎرت ﺑﯿﺖ اﷲ رﻓﺖ و در ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي را‬
‫درﯾﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻗﻪ از وي ﭘﻮﺷـﯿﺪ و اﯾﻦ ﺧﺮﻗﻪ ﺑﺎﻗﯿﺴﺖ در دﺳﺖ ﻓﺮزﻧـﺪان او و ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ ﻧﺪﯾﺪم ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻠﻬﺠﻪ او و‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ از او ﻧﺪﯾﺪم ﻫﯿﭽﮑﺲ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻧﺮمﺗﺮ از وي ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﻫﺮﮔﺰ از ﺟﺎده ﺷﺮع ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﺮد و ﻣﺎدام ﻣﻼزم اﺣﺎدﯾﺚ و آﯾﺎت ﺑﻮد و‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ﻋﻄـﺎﺋﯽ و ﺑﺨﺸﺸـﯽ و وﻓـﺎﺋﯽ داﺷﺖ ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ رﺑـﺎﻃﯽ در ﺟﻨﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﮐﺮد و ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻃﻌﺎم ﺑﻔﻘﺮا و‬
‫ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻣﯿﺪاد و ﻣﺴﺎﻓﺮان را ﻣﯽﻧﻮاﺧﺖ ﺗﺎ روزي ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﻪ از دار ﻓﻨﺎ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻘﺎ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ و او را در‬
‫رﺑﺎط ﺧﻮد ﻧﺰد ﭘﺪر ﻣﺪﻓﻮن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﺴﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ‬
‫ﻓﻘﯿﻬﯽ ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﺤﻘﻖ ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳـﺘﺎد ﺑﯿﺎن و درس ﻓﻘﻪ در ﻋﻬـﺪ ﺧﻮد ﺑﻮد و از ﺧﻠﻖ ﻣﻤﺘﺎز ﺑﻮد و ﻟﻔﻈﯽ ﭘﺎك و زﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮش داﺷﺖ و‬
‫ﺣﺎوي ﺑﺮ ﭘﺴـﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺎوي ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و ﻣﺴﺘﺤﻀـﺮ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮ وي ﺳﺎﺑﻖ ﻧﺒﻮد در اﺳـﺘﺤﻀﺎر ﺣﺎوي و ﭘﺲ از وي‬
‫ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻮي ﻧﺮﺳﯿﺪ و در ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﮐﺮاﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﻮد و‬
‫در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺧﺘﯿﺎر اﻟﺪﯾﻦ ﻟﻘﻤﺎن‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ درس ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺗﮑﻠﻔﺎت اﻫﻞ دﻧﯿﺎ ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻋﻠﻢ و ادب از ﭘـﺪر آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﻓﻘﻪ و ﻋﻠﻢ‬
‫ﻧﻘﻠﯽ و ﻋﻘﻠﯽ داﺷﺖ و ﺣﻈﯽ و ﻧﺼـﯿﺒﯽ او را واﻓﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺪت ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺸﯿﺮاز ﮐﺮد و درس در‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺰارﯾﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺑﺴـﯿﺎري از ﮐﺘﺐ ادﺑﯿﻪ و ﻋﻠﻮم ﻣﺘﺪاوﻟﻪ ﺑﺮ او ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻓﺘﺎوي ﺷـﻬﺮ او ﻣﯿﺪاد و ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺼـﯿﺪهﻫﺎ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و‬
‫ﻟﻄﯿﻔﻪﻫﺎ دارد ﮐﻪ ﭼﺸـﻤﻬﺎ از ﺧﻮاﻧﺪن آن ﮔﺮﯾﺎن و ﺑﺮﯾﺎن ﻣﯿﺸﻮد و ﮔﻮﺷـﻬﺎ ﺑﺪان ﻣﺎﯾﻞ ﻣﯿﮕﺮدد و ﺑﺮ ﺟﺎﻫﻼن از ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻗﺎﺗﻞ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﻮد‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ دﯾﻮاﻧﯽ دارد ﮐﻪ ﭼﻨـﺪ ﻫﺰار ﺑﯿﺖ اﺳﺖ و از ﺳـﺨﻨﺎن ﻟﻄﯿﻔﻪ او ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﮔﺮ ﺟﺎﻫﻼـن ﻣﻔـﺎﺧﺮت ﺑﺠـﺎه و ﻣﺎل‬
‫ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺗﻔـﺎﺧﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﻣﺼـﻄﻔﯽ و ﻣﺘـﺎﺑﻌﺖ ﺳـﻨﺖ اوﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﺎداﻧـﺎن ﺑﻮﻻﯾﺖ و ﺣﺼﺎر ﻣﯽﻧﺎزﻧـﺪ ﻧﺎز ﻣﻦ ﺑﻮﻻﯾﺖ آل و اﺻـﺤﺎب‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﺖ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در‬
‫ﺟﻨﺐ ﻋﻢ ﺧﻮد در آن ﺣﻈﯿﺮه ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺣﺎﻓـﻆ ﻣﺘﻘﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻔﺴـﯽ ﻃـﺎﻫﺮه و ﮐﺮاﻣﺘﯽ ﻇـﺎﻫﺮه داﺷﺖ و اﺧﺒـﺎر ﺣﻀـﺮت ﻧﺒﻮﯾﻪ و آﺛـﺎر ﻣﺼـﻄﻔﻮﯾﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮد و اﺋﻤﻪ‬
‫درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯿﻪ از اﯾﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻓﺎده ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد از ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ و ﻣﺸﺎﯾـﺦ او در ﺣﻔﺎظ ﺣـﺪﯾﺚ ﻣﺸـﻬﻮرﻧﺪ و ﺳـﯿﺮت وي در ﻣﯿﺎن‬
‫ﺧﻠﻖ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺸﯿﺮاز آﻣﺪﯾﻢ و ﺑﺪﯾﺪار او ﻣﺸﺮف ﮔﺸﺘﯿﻢ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ از داﻧﺶ او در ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻮم و در ﻣﺎه‬
‫ﺷﻌﺒﺎن در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﯾﮑﻢ از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺣﻈﯿﺮه ﺷﯿﺦ ﻋﻠﯽ ﮐﻮﺑﺎﻧﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ در اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐـﻪ‪ :‬اي ﺑﺮادر ﺗﻔﮑﺮ در ﻣﯿـﺎن ﺧﻠـﻖ ﻣﯿﮑـﻦ و ﺧﺴـﺮان و ﻫﻤﻢ اﯾﺸـﺎن ﻣﯽﺑﯿﻦ در اﻣﯿـﺪﻫﺎ روز ﺑﺮوز ﮐﻪ ﻣﯿﺪارﻧـﺪ و‬
‫ﻏﻤﻬـﺎي ﺑﯿﺤﺎﺻﻞ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮرﻧـﺪ و روز آﺧﺮ ﺧﻮد ﯾﺎد ﻧﻤﯿﮑﻨﻨـﺪ ﺑﺴﺎ ﻣﺘﻘﯿﺎن ﻓﺎﺿﻞ ﮐﻪ زود رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺴﺎﯾﻪ ﻋﺮش ﺧـﺪا آرام ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑﺴـﺎ‬
‫ﺟﺎﻫﻼن ﮐﻪ ﺑﺰﺧﺎرف اﻣﻮال و ﻣﻨﺼﺐ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ و از اﺣﻮال و اﻓﻌﺎل دﯾﻨﯿﻪ ﻏﺎﻓﻞ و زاﻫﻞ ﮔﺸـﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﮐﻪ ﺑﺤﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ‬
‫ﮐﻼم اﷲ اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻤﺎﺋﯽ و ﺑﺤﺒﻞ ﻣﺘﯿﻦ و ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻋﺘﺼﺎم آري ﺗﺎ در دﻟﺖ ﮔﺸﺎده‬
‫ﮔﺮدد و روﺣﺖ ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﻮد رﺣﻤﺖ ﺧﺪاي ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫وي ﻋﺎﻟﻢ ذاﮐﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻋﻠﻢ در ﺷﯿﺮاز ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن ﻋﺰم ﺣﺠﺎز ﻧﻤﻮد و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا را زﯾﺎرت ﮐﺮد و ﻣﺪﺗﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻟﺴﻼم در‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯿﻪ ﻣﺘﻮﻃﻦ ﺷـﺪ و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ و ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻬﺮي درﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﻦ رﻓﯿﻖ او ﺑﻮدم ﭼﻮن ﺑﺒﻼد ﻋﺠﻢ رﺳـﯿﺪ‬
‫ﻣـﺪت ﺑﯿﺴﺖ ﺳـﺎل ﻓﺘﻮي داد و دﯾﮕﺮ در ﺷـﻬﺮ ﯾﺰد ﻗﻀـﺎ ﮐﺮد و ﺑﺎز ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺸـﯿﺮاز ﻧﻤﻮد و ﻓﺘﻮي ﻣﯿـﺪاد و درس ﻣﯿﮕﻔﺖ و دروﯾﺸﺎن را‬
‫ﻣﯿﻨﻮاﺧﺖ و ﻣـﺎل ﺑﺴـﯿﺎر ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺮ ﻓﻘﯿﺮان و ﺗﻮاﺿﻊ ﺑﺴـﯿﺎر داﺷﺖ و ﺳـﺨﻦ ﮐﻢ ﻣﯿﮕﻔﺖ و داﯾﻢ ﺑـﺬﮐﺮ ﻣﺸـﻐﻮل ﻣﯽﺑﻮد و ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن‬
‫ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ ﻋﻤﺮ او آﺧﺮ ﺷﺪ در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎد و ﺳﯿﻮم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻈﯿﺮه ﺷﯿﺦ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻣﺘﻮرع ﻣﺘﺒﺤﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨـﺪ از‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎن او ﺑﻮد و او را رواﯾﺎت رﻓﯿﻌﻪ و ﻣﺴﻤﻮﻋﺎت ﻋﺎﻟﯿﻪ ﻫﺴﺖ و ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ در اﺣﺎدﯾﺚ و ﺗﺼﻮف و ﮐﻼم و ادﺑﯿﺎت و ﻏﯿﺮ آن‬
‫ﮐﺘﺐ ﺑﺴـﯿﺎر‪ .‬از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﮐﻨﺰ اﻟﺨﻔﯽ اﺳﺖ و در ﺑﻌﻀـﯽ رﺳﺎﺋﻞ دﯾﺪم ﮐﻪ ﮐﻨﺰ ﺧﻔﯽ در ﻋﻠﻢ آداب و ﺳـﯿﺮت ﺻـﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﻣﺸـﺤﻮن‬
‫ﮔﺸـﺘﻪ در اﺧﺘﯿﺎرات ﺻـﻔﯽ ‪ .‬و ﮐﺮاﻣﺎت ﺑﺴﯿﺎر از وي رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ اﺋﻤﻪ ﻫﺪي و اﮐﺎﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺟﺪ‬
‫ﻣﺎ ﺷـﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻣﺘﻘﯽﺗﺮ از وي ﻧﺪﯾﺪم و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﯽﺑﻮد او را ﻣﯽدﯾﺪم ﮔﻮﺋﯿﺎ از ﺻـﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل ﺑﻮد ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و ﻓﻘﯿﻪ ﺻـﺎﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺪﯾـﺪم ﻣﻬﺮﺑـﺎنﺗﺮ از وي ﮐﻪ رﺣﻢ و رﻓـﻖ ﺑـﺎ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﯿﭽﮑﺲ‬
‫ﺧﻮشﺧﻮيﺗﺮ از وي ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ و ﺻﺪ و ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ داﺷﺖ و در ﻃﺎﻋﺎت و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﮔﺬراﻧﯿﺪ و در‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﻘﺮ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺧﻄﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺸﻒ و ﻓﺮاﺳﺖ ﺑﻮد و ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ در‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎ او ﺑﻮدم در ﺟﺎﻣﻊ ﺳـﻨﻘﺮي و ﻓﺮزﻧﺪان و ﻣﺮﯾﺪان ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﻓﺮﻣﻮد اﻟﻮداع اﻟﻮداع ﻣﺎ رﺣﻠﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از‬
‫آن روي ﺑﻤﻦ آورد از آن ﻣﯿـﺎن و ﻓﺮﻣﻮد ﺑﯿـﺎ ﺗﺎ وداع ﺗﻮ ﺑﮑﻨﯿﻢ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻧﺘﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﺋﯽ و زﯾﺎرت ﻣﻦ ﮐﻨﯽ ﭘﺲ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻢ و وداع او‬
‫ﺑﮑﺮدم ﺑﻌﺪ از آن ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺣﺎدث ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از آن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ زﯾﺎرت وي ﺑﮑﻨﻢ‪ ،‬ﺗﺎ وﻓﺎت ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﮔﻔﺖ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﯾﮑﻢ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﺰ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺑﺪاﻧﮑﻪ روزي ﮐﻪ ﮔﻠﺰارﻫﺎ ﺑﺸﮑﻔﻨﺪ ﺑﻨﺎﭼﺎر‬
‫آن ﮔﻠﻬﺎي ﺷﮑﻔﺘﻪ ﻓﺮورﯾﺰﻧﺪ و ﮔﻮﺋﯿﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ راﺣﺖ ﻣﯿﯿﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﺑﺮوم در ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺻﻔﯽ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﮑـﺎﺷﻒ ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻐﺮق ﺑﻮد در ﺑﺤـﺎر ﻋﻈﻤﺖ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ و اﻏﻠﺐ اوﻗـﺎت از ﻣﺎﺳﻮاي ﺣﻖ ﻓﺎرغ ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و‬
‫ﻋﺮاق ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﺮده و درك اﻧﻮار ﺑﻘﯿﻪ اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﻤﻮد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴﺒﺐ ﺧﻮي ﺧﻮش او و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري و ﺻﻔﺎ و وﻓﺎي او‬
‫ﺳﺮاﻓﺮاز ﮔﺸـﺘﻨﺪ و ﺳﺆال ﮐﺮدﻧـﺪ روزي از وي ﮐﻪ ﭼﻨـﺪﺑﺎر ﺣﻀـﺮت رﺳـﺎﻟﺖ ﭘﻨﺎه ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ را در ﺧﻮاب دﯾـﺪه ﮔﻔﺖ‬
‫ﺷﻤﺎر آن ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ اﯾﻦ ﻣﯿﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﻧﻮﺑﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ را دﯾﺪم در ﺧﻮاب‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺳﻨﺖ و‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﻦ و در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ او ﯾﮏ روز ﺳﺆال ﮐﺮدﻧـﺪ ﭼﻨـﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ رؤﯾﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺷـﺪ ﮔﻔﺖ ده ﻧﻮﺑﺖ و اﯾﻦ ﻧﻮﺑﺖ آﺧﺮﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫در ﻣﺎه ﺻـﻔﺮ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و دوم از ﻫﺠﺮت ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﭘﯿﺶ روي ﭘﺪر و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ و‬
‫اوﻟﯿﺎء و ﻋﺒﺎد در ﺟﻮاﻧﺐ اﯾﺸﺎن از ﺧﻮﯾﺸﺎن و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن دﻓﻦ ﮐﺮدهاﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻨﺠﯿﺐ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﺻـﺎدق و ﻓﻘﯿﻪ و ﻣﻔﺴـﺮ و ﻣﺤـﺪث ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﻦ ﻣﺸﺎﯾـﺦ وﻗﺖ ﺧﻮﯾﺶ و اﻓﻀﻞ و اورع اﯾﺸﺎن ﺑﻮد ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﺜﻞ او ﻧﺪﯾـﺪم در‬
‫ﺗﺮك ﺗﮑﻠـﻒ و ﻃﺮح ﺗﻌﻠـﻖ ﮐﺮدن و ﺧـﺪﻣﺖ ﺧﻠﻖ ﺑﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﻐـﺎﯾﺖ ﭘﯿﺮ و ﺿـﻌﯿﻒ ﺑﻮد و ﺑـﺎ وﺟﻮد ﮐـﺒﺮ ﺳﻦ و ﺿـﻌﻒ ﺗﺮك‬
‫ﺗﮑﻠﻒ داﺷﺖ و ﺧﻮد ﺑﺒﺎزار ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺨﺮﯾﺪ ‪ .‬رواﯾﺎت از ﺷﯿﺦ ﻣﻨﺎور ﺑﻦ ﻓﺮﮐﻮه دﯾﻠﻤﯽ و ﺗﺎج اﻟﻘﺮاء ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن از ﻣﻌﺘﺒﺮان دارد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺼﺎﺑﯿـﺢ از وي ﺷـﻨﯿﺪهام در دار اﻟﻘﻀﺎ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻗﺎﺿـﯿﺎن و اﻣﺎﻣﺎن و‬
‫ﭼﻮن ﺧﺘﻢ ﮐﺘﺎب ﮐﺮدم ﻓﺮﻣﻮد اي ﭘﺴـﺮ ﻣﻦ اﻣﯿـﺪ ﻣﯿـﺪارم ﮐﻪ در ﺣﯿﺎت ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺎ ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ ﺧﺘﻢ ﻣﺼﺎﺑﯿـﺢ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﮔﻔﺖ اﮐﻨﻮن‬
‫زﻧـﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﻤﯿﺨﻮاﻫﻢ و اﻣﯿـﺪ ﻣﯿﺪارم ﮐﻪ اﻣﺸﺐ در ﺻـﺤﺒﺖ ﭘﺪر ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻢ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﭘﺪر ﻣﻦ در آن روز وﻓﺎت ﮐﺮده ﺑﻮد ﭘﺲ وﺿﻮﺋﯽ‬
‫ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺖ و روح ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺗﺮﮐﯽ‬
‫از اﮐـﺎﺑﺮ ﻣﺸﺎﯾـﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺷـﻬﺮ ﺑﻐـﺪاد ﺑﺮآﻣـﺪ و ﺷـﻬﺮت ﮔﺮﻓﺖ و در اواﺳـﻂ رﺑﺎﻃﯽ ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻋﻠﻮم را ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد و ﻣﺮدم را ﻓﺎﺋـﺪه‬
‫ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﯿـﺪ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻣﯿﮑﺮد در ﻫﺮ ﻓﻦ ﭘﺲ ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺣﺠـﺎز و ﺷﺎم ﮐﺮد ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ و وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻧﺼـﯿﺤﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﺮد و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫وﺟـﺪ و ذوق و ﺑﯽﺗﮑﻠﻒ و ﺗﺼـﻠﻒ ﺑﻮد و او را از اﻣﻮال دﻧﯿﻮي ﻧﺼـﯿﺒﯽ ﺑﻮد و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﺳـﺒﻂ ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ ﺳـﻌﯿﺪ اﺑﻮ‬
‫اﻟﺨﯿﺮ‬
‫ﭘﻮﺷـﯿﺪه و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر از دﺳﺖ وي ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪﻧﺪ و از آﻧﻬـﺎ ﯾﮑﯽ ﺷـﯿﺦ زﯾﻦ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑـﺎﻏﻨﻮي و ﺷـﯿﺦ روزﺑﻬـﺎن ﺑﻘﻠﯽ ﺑﻮد و او را‬
‫ﮐﻠﻤﺎت در ﺷﻄﺢ ﻫﺴﺖ ﻓﻘﯿﻪ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ در ﻃﺮﯾﻘﺖ اﺻﻮب از او ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﯿﭻ اﺷﺎرت ﻧﻤﯿﮑﺮد ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﻧﻤﯿﺸـﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯿﮑﺮد ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺟﻮاب او ﻣﯿﮕﺮﯾﺨﺖ و او را ﮐﺮاﻣﺎت ﻇﺎﻫﺮه و ﺣﺠﺘﻬﺎي ﺑﺎﻫﺮه ﺑﻮد و‬
‫در ﺑﻐـﺪاد ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺗـﺎﺑﻊ او ﺑﻮدﻧـﺪ و در واﺳﻂ و ﺷﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﯿﺸـﻤﺎر ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ او ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧـﺪ و در ﺷـﯿﺮاز ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻠﻖ از ﺧﺎص و ﻋﺎم‬
‫ﻣﯿﺎﻣﻦ ﻫﻤﺖ او ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ ﺗﺎ در ﻣﺎه ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﯽ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و دوم وﻓﺎت ﮐﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد در ﻣﺼـﻠﯽ و‬
‫آن ﺣﻈﯿﺮه ﻣﺸﺎﯾﺦ و اﺋﻤﻪ اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﺷﯿﺮازي‬
‫ﻓﺮﯾﺪ دﻫﺮ و اوﺣﺪ ﻋﺼﺮ ﺑﻮد و در ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻤﺎ او را ﺻﺪر ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ از اﻣﺎم ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد و اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓﻀـﻼ ﺷﺎﮔﺮدان او ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﻓﺎﻟﯽ و ﻗﺎﺿﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﮑﺮم و ﻏﯿﺮ‬
‫اﯾﺸﺎن و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ دارد ﯾﮑﯽ از آن ﮐﺘﺎب ﮐﺸﻒ و ﺑﯿﺎن در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻗﺮآن ﮐﻪ در ﻫﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺘﺎب ﻣﻮﺿﺢ در ﻋﻠﻞ ﻗﺮاآت‬
‫و ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻨﺘﻘﯽ در ﺷﻮاذ و ﮐﺘﺎب ارﻓﺎد در ﺷـﺮح ارﺷﺎد و ﮐﺘﺎب ﻋﯿﻮن اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪ .‬و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﮐﺘﺎب اﻓﺼﺎح در ﺷﺮح اﯾﻀﺎح اﺑﻮ ﻋﻠﯽ‬
‫ﺗﻤﺎم ﮐﺮد و ﻧﺴﺨﻪﻫﺎ ﺑﻨﻮﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺮﯾﻔﺎن ﻧﺴﺨﻪﻫﺎ در اﻃﺮاف ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻓﺎﺿﻞ ﮐﻪ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻋﻼﻣﻪ ﺑﻮد‬
‫ﻣﺪح آن ﺑﮕﻔﺖ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ‪ :‬اوﺿﺢ اﯾﻀﺎح ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ و در ﺷﺮح او ﮐﻪ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﻠﻢ را ﯾﺎري داد ﻗﺪر او ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎد‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫از آن ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ در دﻋﺎ و ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‬
‫ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ ﺗﻤﺘﻊ و ﺑﺮﺧﻮرداري ده ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ را و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي و ﻫﻢ در آن ﺣﻈﯿﺮه او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻞ ﻧﯿﺮﯾﺰي‬
‫ﭼﻨـﺪ ﮐﺮت ﺣـﺞ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﺷﺎم ﻧﻤﻮده و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸﺎﯾﺦ درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و درس ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﻣﺪرﺳـﻪ‬
‫زاﻫـﺪﯾﻪ و ﻓﺘﻮي ﻣﯿـﺪاد و اﺷـﺎرات در ﮐﻼم داﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﻘﻪ را از ﺟﻬﻞ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ و او را ﻫﻢ در ﺣﻈﯿﺮه ﻣﺸﺎﯾـﺦ دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در ﭘﯿﺶ ﻣﺤﺮاب‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫اﺳﺘﺎد ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻮد در ﺷﯿﺮاز آﻣﺪ و ﻣﺪرس رﺑﺎط اﻣﯿﻨﯽ ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ از درس ﻓﺎرغ ﻣﯿﺸﺪ ﺑﺼﺤﺮا ﻣﯿﺮﻓﺖ و داﯾﻤﺎ در ﺷﻮق و ذوق ﻣﯽﺑﻮد‬
‫و او را ﺣﺎﻟﯽ و ﺷﻌﺮي ﻣﯽﺑﻮد از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اي آﻧﮑﻪ وﺟﻮد ﺗﻮ ﻓﻨﺎي دﮔﺮﯾﺴﺖدوري ز ﺗﻮ و ﺑﻘﺎ ﻫﻮاي دﮔﺮﯾﺴﺖ‬
‫و ﻣﺪﻓﻦ او در ﺣﻈﯿﺮه ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺴﺎﺋﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ درس ﻣﯿﮕﻔﺖ در ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل‪ .‬و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ اﻻ از ﺟﻬﺖ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ و اﺧﺘﻼط ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﯿﮑﺮد‬
‫و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺸﺎﯾـﺦ دﯾـﺪه و اﺣﺎدﯾﺚ ﺷـﻨﯿﺪه و داﯾﻢ در ذﮐﺮ و ﻓﮑﺮ و ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن و اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ‬
‫در ﻣﺎه ﺟﻤﺎدي اﻻول در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﻢ در آن ﺣﻈﯿﺮه‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻗﻠﯿﺪي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻋﻆ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﻣﺰار ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ‪ .‬و در زﻫﺪ و وﻓﺎ و ﺻﺪق و ﺻﻔﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺳﺨﻦ او ﻧﺸﻨﯿﺪي اﻻ‬
‫ﮐﻪ در دل او اﺛﺮ ﮐﺮدي و رواﯾﺖ از ﻣﺸﺎﯾﺦ داﺷﺖ و در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭘﺎﻧﺠﺪه وﻓﺎت ﮐﺮد و او را ﻫﻢ در آن ﺣﻈﯿﺮه دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﺻـﺎﺣﺐ ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯿﻪ ﺑﻮد و از ﻋﻠﻢ ﮐﺴﺒﯽ و ﻟـﺪﻧﯽ ﻫﺮ دو ﺑﻬﺮه داﺷﺖ و اﺣﻮال ﻣﮑﺎﺷـﻔﻪ و اﻣﻮر ﯾﻘﯿﻨﯿﻪ او را ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻧﺎم ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳـﺎﻟﺖ ﭘﻨـﺎه ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ در ﻧﺰد او ﻣﯽﺑﺮدﻧـﺪ ﭘـﻮﺳﺖ اﻧـﺪام او ﺑﻠﺮزه در ﻣﯿﺎﻣـﺪ و ﮔﺮﯾﻪ ﺷﻮﻗﯽ ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳـﺎﻟﺖ ﭘﻨـﺎه ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑﺠـﺎي ﻣﯿﺎورد و در ﻣﺎه رﺟﺐ از ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و ﻫﻔـﺪه وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در آن ﺣﻈﯿﺮه دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺖﺗﻨﺎن‬
‫ﻫﯿـﭻﮐﺲ واﻗﻒ ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ ﺑﻨـﺎم اﯾﺸﺎن و ﻧﺴﺐ اﯾﺸﺎن و ﺧﺒﺮ اﯾﺸﺎن ﺟﺰ آﻧﮑﻪ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨـﺪ از ﻣﺮدي ﻏﺴﺎل و ﺻﺎﻟـﺢ ﮐﻪ در اﻧـﺪرون‬
‫دروازه اﺻـﻄﺨﺮ ﻣﯽﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از اوﻟﯿﺎء ﺑﻮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺷﺒﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮدم و ﺳﻪ ﯾﮏ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷﺨﺼـﯽ در‬
‫ﺧـﺎﻧﻪ ﺑﺰد ﮔﻔﺘﻢ ﮐﯿﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻏﺴـﻞ او ﺑﮑﻨﯽ در اﯾﻦ وﻗﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ ﻣﺮدي ﺟﻮان دﯾـﺪم ﺻﻮﻓﯽ ﮐﻪ اﺛﺮ‬
‫ﻋﺒﺎدت در روي او ﺑﻮد و ﻧﻮر وﻻﯾﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻼم ﮐﺮدم ﺑﺮ وي‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﺴﯽ در ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻣﺪد دﻫﺪ و رﻓﯿﻖ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﻣﺮا ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ از ﻣـﺪد‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑﯿﺎ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽروﯾﻢ ﮐﺴﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮا رﻓﺎﻗﺖ و ﻣـﺪد ﮐﻨﻨـﺪ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮو ﺗﺎ ﺑﺮوﯾﻢ و ﯾﺎد‬
‫ﺣﻖ ﮐﺮدم و ﺑﺰﺑﺎن ﺑﺴﻢ اﷲ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬او ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻣﻦ از ﻋﻘﺐ او روان ﺷﺪم ﺗﺎ ﺑﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ ﺑﺪروازه اﺻـﻄﺨﺮ‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺖ ﺑﺪروازه ﻧﻬﺎد‪ .‬در ﺑﺎز‬
‫ﺷـﺪ و ﻫﺮدو ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ و ﻣﻦ در ﺷﮏ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﻣﮕﺮ دروازه ﻧﺒﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻢ و دﺳﺖ ﺑﺪروازه ﻧﻬﺎدم ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮد در ﺗﻌﺠﺐ‬
‫اﻓﺘـﺎدم و ﻫﻤﺮاه او ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ ﺗـﺎ رﺳـﯿﺪﯾﻢ ﺑﭽﻬﺎر دﯾﻮاري ﮐﻪ در ﻣﺼـﻠﯽ اﺳﺖ و آﻧﺠﺎ اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺼـﻨﺪل ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ ﺑﻌـﺪ از آن آن ﺟﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﺗﻮ آﻧﺠـﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ ﺳـﺎﻋﺘﯽ‪ .‬و ﻫﺮﮔـﺎه ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﷲ ﺗﻮ در آﻧﺠﺎ درآي ﭘﺲ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷـﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‬
‫اﷲ ﭘﺲ ﺑﺎﻧـﺪرون رﻓﺘﻢ دﯾـﺪم ﮐﻪ آن ﺟﻮان روي ﺑﻘﺒﻠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺟـﺎن ﺳـﭙﺮده و روي راﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﻢ ﺧﺸـﺘﯽ ﻧﻬـﺎده ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪم ﮐﻪ ﺗﮑﻔﯿﻦ و ﻏﺴﻞ او ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻮن ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺷـﺶ ﻧﻔﺮ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﮐﻔﻦ و ﺣﻨﻮط ﺑﻮد ﺑﯿﺎﻣﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮا ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﺮدﻧﺪ در ﻏﺴﻞ او‪ .‬ﺗﺎ آن ﮐﺎر ﺗﻤﺎم ﮐﺮدم و در ﮐﻔﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪم‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن او را ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ و از آن ﭼﻬﺎر دﯾﻮار ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧﺪ‬
‫و ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺮون روم‪ .‬ﭘﺲ وﺿﻮ ﺑﺴﺎﺧﺘﻢ و ﺟﺎﻣﻪ درﭘﻮﺷﯿﺪم و ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ دﯾﺪم ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ دﯾﻮار ﻧﺒﻮد و ﻫﯿﭻ ﺣﺎﺋﻞ‬
‫ﻧﺪﯾﺪم و ﻫﻤﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﻮد و ﻫﺮﭼﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم ﻫﯿﭻ اﺛﺮي از اﯾﺸﺎن ﻧﺪﯾﺪم ﭘﺲ ﺑﻨﺸﺴﺘﻢ‬
‫و اوراد ﺧﻮد ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه در ﺧﻮاب رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﯿﺪار ﺷﺪم ﺻﺒﺢ ﺑﻮد دﯾﺪم ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻗﺒﺮي ﻧﻮ ﺑﻮد و آب ﺗﺎزه ﺑﺮ آن زده ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ ﻇﻦ ﺑﺮدم ﮐﻪ ﻗﺒﺮ آن ﺟﻮان اﺳﺖ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ دﯾﺪﻧﺪ در ﻧﺰد آن ﻗﺒﺮي دﯾﮕﺮ ﺗﺎزه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ آن آب زده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯿﺪﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﻔﺖ ﻗﺒﺮ رﺳﯿﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن اوﺗﺎد ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دوﺳﺘﯽ ﻣﯿﻨﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎران از ﺑﻬﺮ اﯾﺸﺎن ﻣﯽآﯾﺪ و دﻋﺎي اﯾﺸﺎن اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻼ ﺑﺒﺮﮐﺖ اﯾﺸﺎن‬
‫از ﺧﻠﻖ دﻓﻊ ﻣﯿﺸﻮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺼﺎري‬
‫ﻣﺤﺪﺛﯽ ﺑﻮد در ﺣﺮم رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و اﺳﺎﻧﯿﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ و رواﯾﺎت ﺳﺎﻣﯿﻪ داﺷﺖ و ﻣﺴﻤﻮﻋﺎت واﻓﺮ و ﻗﺮاآت ﺛﺎﺑﺘﻪ وﯾﺮا‬
‫ﺑﻮد و در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ و درس ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و اﻓﺎده و ﻧﺸـﺮ ﺣﺪﯾﺚ و اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﺘﺐ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀـﻼ‬
‫ﺑﺴـﺒﺐ او ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮﮐﺎت او ﺑﻬﻤﻪ ﺷـﻬﺮﻫﺎ و ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﯿﺮﺳﯿﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ را اﺟﺎزت ﻣﯿﺪاد و ارﺷﺎد اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮد و رﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﻠﻮك‬
‫و رﻋﺎﯾﺎ ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد و ﻧﺼـﯿﺤﺖ اﯾﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮد و او را ﺑﺴـﯿﺎري از ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﺟﻠﯿﻠﻪ ﻣﺒﺴﻮﻃﻪ ﻫﺴﺖ ‪ .‬از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﺑﻐﯿـﮥ اﻟﻤﺮﺗﺎح اﻟﯽ‬
‫ﻃﻠﺐ اﻻرﺑﺎح و ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻟﻮد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺼﻠﻮة‬
‫و اﻟﺴﻼم و ﮐﺘﺎب ﻧﻈﻢ درر اﺳﺖ در ﻓﻀﻞ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ و ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺮﺗﻀﯽ و ﺑﺘﻮل و ﺳﺒﻄﯿﻦ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم و ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﻌﺎرج اﻟﻮﺻﻮل در ﻣﻌﺮﻓﮥ آل رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ ﺑﻮد و از ﺑﺰرﮔﺎن آن ﮐﺘﺎب ﺑﺮ وي ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺷـﻨﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺠﻤﻊ اﺧﻼق ﻧﺒﻮﯾﻪ و‬
‫اوﺻـﺎف ﻣﻠﮑﯿﻪ ﺑﻮد و در ﺳـﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭼﯿﺰي وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در ﻣﻘﺒﺮه ﺧﻮاﺟﻪ ﮐﺮﯾﻢ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺮب ﺷﺎه ﺑﻦ ﺣﺴﻦ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ و او‬
‫ﮐﺴـﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪان ﺣﻖ و اﻫﻞ ﺻﺪق را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﻼم اﷲ و راوي اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل اﷲ ﺑﻮد ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ‬
‫و ﺳـﻠﻢ و ﻣﺸـﻔﻖ ﻣﯽﺑﻮد ﺑﺮ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ ﺑﻮد و ﻫﯿـﭻ ﻋﺎﻟﻤﯽ و ﺻﺎﻟﺤﯽ و ﺷـﺮﯾﻔﯽ ﺑﺸـﯿﺮاز ﻧﯿﺎﻣﺪ اﻻ ﮐﻪ او را دوﺳـﺖ‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﯿﺒﺮد و ﺿـﯿﺎﻓﺖ ﻣﯿﮑﺮد و اﻧﻌﺎم ﻣﯽ‪ -‬ﻧﻤﻮد و ﻣﺤﻤﻞ ﺣﺠﺎز ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺒﺮد و ﺧﻠﻖ ﺑﺴـﯿﺎر از ﺑﺮﮐﺖ او ﺣﺞ ﻣﯿﮕﺰاردﻧﺪ و در‬
‫ﻧﺼـﯿﺤﺖﻧﺎﻣﻪ او دﯾـﺪم ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اي ﯾﺎر ﻣﻦ ﺑﻤﺎل و ﺗﻨﻌﻢ ﻣﻐﺮور ﻣﺸﻮ ﮐﻪ زود ﻋﻤﺮ ﻣﯿﺮود و ﻧﻌﯿﻢ و ﻧﺎز آﺧﺮ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﺪاﻧﮑﻪ اﮔﺮ‬
‫ﯾﮑﺸﺐ ﯾـﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺮ ﮐﺴـﯽ ﮐﻨﯽ در روزي آن ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐﺮد و ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﺟﻨﺎزه ﺑﻪﺑﯿﻨﯽ ﺟﻨﺎزه ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫دﯾﺪ و در ﺳـﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﮔﺬر ﮐﻦ و ﺑﻪﺑﯿﻦ آن ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻮر ﮐﻪ ﺑﻐﻞ و ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺑﺮﺑﺴـﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﮔﻮر او ﻣﻨﻘﺶ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد‬
‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﻗﺒﺮي ﻣﻨﻘﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺟﻬﺪ و ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮت ﺧﻮش ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺧﻮش ﮔﻮﯾﺪ ﺳﻌﺪي‬
‫رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪ :‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪436‬‬
‫ﺑﺮگ ﻋﯿﺸﯽ ﺑﮕﻮر ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺮﺳﺖﮐﺲ ﻧﯿﺎرد ز ﭘﺲ ﺗﻮ ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﺎﯾﻨﯽ‬
‫اﺷﺎره‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻓﺎﺿـﻞ و ﻣﺘﻘﯽ ﺑﻮد و ﺟـﺪ و ﺟﻬـﺪي ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و ﺧﻠﻘﯽ ﻧﯿﮏ او را ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ ﻋﺰﯾﺰ ﺧﻮد در اﻓﺎده و اﺳـﺘﻔﺎده ﺻـﺮف ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﺟﻮاﻧﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻮد ﺑﻬﺮﭼﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎو ﻣﯿـﺪاد و از ﻓﻀﻞ ﺧﺪاي ﮐﻪ داﺷﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎن‬
‫و ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در ﺣﻠﻘﻪ درس ﻣﻮﻻﻧﺎي ﻣﺮﺣﻮم ﺳـﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﻼل ﻣﻦ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و او ﻣﯽ‪ -‬ﺷـﻨﯿﺪ و او‬
‫ﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪ و ﻣﻦ ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪم ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﺎوي در ﯾﮑﻤﺎه ﺗﻤﺎم وي ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﺑﻪ ﺗﯿﻘﻦ و اﻣﻌﺎن و ﺗﯿﻘﻆ و اﺗﻘﺎن در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ اﺳـﺘﮑﺸﺎف ﻣﻘﺎﺻـﺪ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺘﻔﺤﺺ اﺳـﺮار ﻣﺸﮑﻼت آن ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻋﺠﯿﺐ ﻏﺮﺑﯿﺴﺖ ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺘﺄﺧﺮان و ﻣﺒﺘﺪﯾﺎن و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺳﻌﯿـﺪ ﻗﻮام ﻟا ـﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺒﻘﺎء ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺎف ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﻦ ﻣﯽ‪ -‬ﺷـﻨﯿﺪم و ﻣﻦ ﻣﻔﺘﺎح و ﻣﻔﺼﻞ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم و او ﻣﯽﺷـﻨﯿﺪ و ﺣﻘﻮق ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﻗﺪﯾﻤﻪ و رﻓﺎﻗﺖ دﯾﺮﯾﻨﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد و ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ص‪ 437 :‬ﺧﻮش اﺳﺖ ﻋﻤﺮ درﯾﻐﺎ ﮐﻪ ﺟﺎوداﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖﭘﺲ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ روز ﻓﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺷ ﻌﺮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻤﺮ ﺟﺰ وﻓﺎ ﻧﺒﻮددر وﻓﺎدارﯾﺖ ﺧﻄﺎ ﻧﺒﻮد‬
‫و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻣﺼﻠﯽ اﺳﺖ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ ﻣﺘﺒﺤﺮ ﻣﺤﻘـﻖ ﺻـﺎﺣﺐ ﻃﺮﯾﻘﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑـﻮد ﮐﻪ درس در رﺑـﺎط ﺷـﯿﺦ ﮐـﺒﯿﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد و ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﺣﺠـﺎز و ﻋﺮاق ﮐﺮده ﺑﻮد و‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷـﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺳـﻬﺮوردي ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ او ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﭼﻮن از ﺳﻔﺮ ﺣﺠﺎز ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد ﻣﺪت ﻫﻔﺪه ﺳﺎل در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺰوي ﮔﺸﺖ و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﻣﺪ اﻻ از ﺑﻬﺮ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﺎ وﻓﺎت ﮐﺮد در ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﻬﻞ و ﯾﮑﻢ و‬
‫او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﺼﻠﯽ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫اﻣﺎم ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﺘﺒﺤﺮ و ﻋﻼﻣﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺨﺮﯾﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ در‬
‫ﺷﯿﺮاز و ﺗـﺪرﯾﺲ ﻣﺪارس ﺑﺎو ﻣﯽﺑﺨﺸـﯿﺪﻧﺪ و ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯿﮑﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺻـﺤﺒﺖ دروﯾﺸﺎن اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد و او را ﺷـﯿﺨﺎن ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﯾﮑﯽ ﻣﺴﻨﺪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﻼء ﻫﻤﺪاﻧﯽ و ﺷﯿﺦ‬
‫ﺻـﺪر اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺷـﯿﺮازي ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎرﺗﺮ از وي ﻧﺪﯾـﺪم و ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴـﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﻤﺸﺎﻫﺪه ﻓﺮحﺑﺨﺶ او‬
‫ﻣﺸﺮف‬
‫ﮔﺸـﺘﻪام و در ﺻـﺤﺒﺖ او ﭼﺸﻢ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﯿﺪم ﺑﺴـﺒﺐ ﮐﻤﺎل ﻋﻠﻢ و رﺗﺒﺖ و وﻓﻮر دروﯾﺸـﯽ‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ وﻓﺎت‬
‫ﯾﺎﻓﺖ در ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و دوم و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﺼﻠﯽ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﻔﺎت در ﻋﺮﻓﺎت ﮐﺮده ﺑﻮد و در ﺣﺮﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﺠﺎور ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و از اﺻﺤﺎب ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي ﺑﻮد و ﻓﻘﯿﻪ در ﺷﺄن او ﮔﻔﺘﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ از وي ﻧﺒﻮد و در ﺳﺎﻟﯽ در‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﻮل ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﭘﺎﻧﺠﺪه روز ﻃﻌﺎم ﻧﺨﻮرد و اﺣﻮال ﺧﻮد ﺑﺎ ﻫﯿﭽﮑﺲ اﻇﻬﺎر ﻧﻤﯿﮑﺮد از ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻔﻒ و اﺳﺘﻐﻨﺎء‪ ،‬و‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺳﯽ و ﺷﺸﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﺼﻠﯽ رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻧﯿﮑﺮوز ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ اﻟﺴﯿﺮاﻓﯽ‬
‫ﻗـﺪوه اﺋﻤﻪ ﺑﻮد و اﺳﻮه اﻣﺖ و درﯾـﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺳﺎﺣﻞ ﻧـﺪاﺷﺖ و ﻣﻨﺎﻗﺐ او ﻧﻤﯿﺘﻮان ﺷـﻤﺮد و ﻣﺎﺛﺮ ﻣﺮﺿـﯿﻪ و ﻣﺴﺎﻋﯽ ﻣﺸـﮑﻮره او از‬
‫ﺷﻤﺎر ﺑﯿﺮون ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ ﻋﺰﯾﺰ او ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺑﺪرس و ﻓﺘﻮي و روز و ﺷﺐ ﺑﺰﻫﺪ و ﺗﻘﻮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻗـﺪر او در ﭘﯿـﺪا و ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻠﻨـﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﺘﯽ ﺑﺰرگ داﺷﺖ و ﺷـﺮﻋﯿﺎت ﻓﺎرس را ﺑﻮي دادﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻌﺪل در ﻣﯿﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺣﮑﻢ ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺮﮐﺎت او ﻋﺎم ﺷـﺪ و در ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺘﺄﺳـﯽ ﺑﺴـﯿﺮﺗﻬﺎي ﺳـﻠﻒ ﻣﯽﺑﻮد در ﺗﺮك ﺗﮑﻠﻒ‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﺳﻮار ﻣﯿﺸﺪ ﻟﺸـﮑﺮ‬
‫ﻋﺪول و ﺧﺪم ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﻣﺪت ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺑﺪراﻋﻪ و ﻋﻤﺎﻣﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮد و ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ اﮔﺮﻧﻪ از ﺟﻬﺖ ﺷﺮع و ﺗﺰﺋﯿﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻗﻀـﺎ ﺑﻮدي در ﻧﻈﺮ ﻋﺎم اﯾﻦ دﺳـﺘﺎر و ﻋﻤﺎﻣﻪ ﻧﻤﯽﭘﻮﺷـﯿﺪم و ﻣﻌﯿﺸﺖ او از ﻣﻠﮏ ﺧﻮد او ﺑﻮد و از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل ﻧﻤﯽﺧﻮرد و ﺗﺼـﺮف در‬
‫اوﻗﺎف ﺑﻬﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻤﺎ ﺗﻠﻤﯿﺬ او ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺑﻮي ﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ و ﺗﻘﻮي و ادب و ﻋﻠﻮم از ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ داﺷﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﮐﻤﺎل و ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﺧﺎدم ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﻮد‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و ﯾﮑﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺧﻮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ‬
‫ﻋـﺎﻟﻤﯽ و ﻋـﺎرﻓﯽ ﺣﻘﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺂﺛﺮ ﺧﻠﻔﺎي راﺷـﺪﯾﻦ داﺷﺖ و ﻣﺆﯾـﺪ ﺷـﺮﯾﻌﺖ ﻏﺮا ﺑﻮد و ﻣﺘﺼـﺪي اﻣﺮ ﻗﻀﺎ و اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯿﺸـﺪ و اداي ﺣﻖ‬
‫اﺳـﻼم و ﺷـﺮﯾﻌﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺻﯿﺖ ﻋﺪل او در اﻗﻄﺎر ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺸﺖ و ﺷﺮق اﻧﻮار ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت او ﺑﺮ ﻃﺎﺋﻔﻪ اﺧﯿﺎر و‬
‫اﺷـﺮار ﻣﻨﺸـﻮر ﺷـﺪ و اوﻗـﺎت او در ﻋﻠـﻮم و ﻋﺒـﺎدت ﻣﺼـﺮوف ﻣﯿﺸـﺪ و از ﻫﻤﻪ ﻣﺸـﺘﻬﯿﺎت و ﻟـﺬات دور ﺑـﻮد و ﺣـﻖ در ﻣﺮﮐﺰ ﺧﻮد ﻣﻘﺮر‬
‫ﻣﯿﺪاﺷﺖ و او را ﮐﻠﻤﺎت ﻗﺪﺳﯿﻪ ﺑﻮد از آﻧﻬﺎ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺪرﺳﺘﯽ و راﺳﺘﯽ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه اﺳﺖ و ﻟﻄﻔﻬﺎي ﭘﻨﻬﺎن دارد از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﻀﺎﻫﺎ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺨﺺ ﻣﯿﺮﺳﺪ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﮑﺮوه ﻣﯿﺪارد ﭼﻮن ﻧﯿﮏ دﯾﺪ و رﺿﺎ ﺑﺂن داد ﺧﯿﺮ وي اﺳﺖ و ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ اي‬
‫ﻧﻔﺲ ﻫﯿـﭻ ﻣﻼﻣﺖ ﺑﺨﻮد ﻣﺮﺳﺎن ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺳـﺨﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﻻ ﮐﻪ از ﻋﻘﺐ آن آﺳﺎﻧﯽ اﺳﺖ و در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و در ﻧﺰد‬
‫ﭘﺪر ﺧﻮد او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻗﻀﺎت اﺳـﻼم و ﻗﺪوه ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم و اﺳﻮه ﺻﻨﺎدﯾﺪ و زﺑﺪه ﻣﻘﺘﺪاﯾﺎن ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﺑﻮد و ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻧﻔﺴﯿﻪ و ﮐﻤﺎﻻت اﻧﺴﯿﻪ ﺑﻮد و‬
‫آداب ﻓﺎﺧﺮه و ﻋﻠﻮم ﻗﺪﺳـﯿﻪ و ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﯿﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﻠﻨﺪي ﺷﺄن او و رﻓﻌﺖ ﻣﮑﺎن او و ﻏﺰارت ﻋﻠﻢ او و ﻧﺒﺎﻫﺖ ﻓﻀﻞ او‬
‫و ﮐﻤﺎل ﻓﻀﻞ و ورع وي ﺑﻬﯿﭻ زﺑﺎن وﺻﻒ او ﻧﺘﻮان ﮐﺮد ﮐﺪام ﻓﻦ از ﻓﻨﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ درس آن ﻧﻤﯿﮕﻔﺖ و ﮐﺪام ﻓﻀﻞ از ﻋﻠﻮم ﺑﻮد ﮐﻪ او‬
‫ﻧـﺪاﺷﺖ و ﮐـﺪام ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿـﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﻣﻌـﺎرف ﻣﻠﺖ ﺣﻨﯿﻔﻪ زﻧـﺪه ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﺮاﻋﯽ و رﻋﯿﺖ ﺑﺎاﻧﺼﺎف ﺑﻮد و در زﻣﺎن درس و‬
‫ﻓﺘﻮي و ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي از ﻏﺎﯾﺖ ﺗﻮاﺿﻊ و ﺗﺨﻠﻖ ﺧﻮد را ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﺴﺎوي ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﺣﮑﻢ ﻗﻀﺎ ﺑﺤﻖ ﮐﺮد و درس ﻋﻠﻮم ﻓﺮﻣﻮد و‬
‫داد ﻣﻈﻠﻮم از ﻇـﺎﻟﻢ ﺳـﺘﺪ و داﺋﻢ از وﺿﻮ و ﻃﻬـﺎرت ﺧـﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد و ﺗﻌﺠﯿﻞ در ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻧﻤﯽﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ اﺳـﺘﺨﺎره ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺳﺎﻋﺎت روز و‬
‫ﺷﺐ ﺻﺮف ﺣﺎﺟﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬دراﺳﺖ‬
‫ﻋﻠﻮم دﯾﻦ و ﻓﺮاﺳﺖ اﻣﻮر ﯾﻘﯿﻦ در ﻧﮑﺘﻪﻫـﺎ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد و ﮔﻮﺋﯿـﺎ اﺣﻮال ﻣﺮدم ﻣﯿـﺪاﻧﺴﺖ و اﻧﻌـﺎم واﻓﺮ او ﺑﺮ ﺧـﺎص و ﻋﺎم ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮد و اﮐﺮام‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ او ﺑﺮ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن ﻣﯽﺑﻮد ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺮ دوﺳـﺘﺎن و او را ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﯿﻪ ﺑﻮد و ﺣﮑﺎﯾﺎت او در دﻓﺘﺮﻫﺎ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ و رواﯾﺎت او در رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﺴﻄﻮر اﺳﺖ و ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ ﻣﻌﺘﺒﺮه و رﺳﺎﺋﻞ ﻣﺤﺒﺮه و ﻣﺴﺎﻋﯽ ﻣﺸﮑﻮره و ﻣﺂﺛﺮ ﻣﺄﺛﻮره داﺷﺘﻪ از آﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ اﯾﻦ ﺣﺎﺟﺐ و دﯾﮕﺮ‬
‫ﻓﻘﻪ ﮐـﺒﯿﺮ و دﯾﮕﺮ ﮐﺘـﺎب زﺑـﺪه اﺳﺖ در ﺗﺼﻮف و ﮐﺘـﺎب رﮐﻨﯿﻪ ﮐﻪ ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮده ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ ﻣﻦ ﺑﺤﻀﻮر او‬
‫ﻣﺸـﺮف ﮔﺸـﺘﻪام و اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ از وي ﺷـﻨﯿﺪهام و اول ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻢ وﻋﻆ ﮔﻮﯾﻢ ﻣﻤﺘﺜﻞ ﺑﻮﺻﯿﺖ او ﺷﺪم و ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﯽ ﺑﻨﺰد او رﻓﺘﻢ و‬
‫ﺣـﺎل ﺑـﺎ او ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن اﺟـﺎزت ﻧﯿﮑـﻮﺗﺮ از ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻨـﻮﺷﺖ و ﻣﺮا ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ و ﭘﻬﻠﻮي دﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﯿـﺪ و ﺧﻮﯾﺸـﺎﻧﻪ‬
‫ﺳﻠﻮك ﻓﺮﻣﻮد و ﮔﻔﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﮐﻪ ﻣﻼزﻣﺖ ﺳﻨﺖ ﮐﻨﯽ و از ﺑﺪﻋﺖ دور ﺑﺎﺷﯽ و ﺑﻌﺪ از آن در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ و اﮐﺎﺑﺮ و اﺷﺮاف‬
‫ﺣﺎﺿـﺮ را ﻣﺸـﺮف ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺘﺄﯾﯿـﺪ رﺑﺎﻧﯽ ﻣﺆﯾـﺪ ﺑﻮد و ﻣﻨﻈﻮرﻧﻈﺮ ﻟﻄﻒ ﺳـﺒﺤﺎﻧﯽ ﺑﻮد و در ﻫﯿﭻ ﻗﻀـﯿﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﺎ اﻫﻞ ﺿـﻼﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد و‬
‫ﺟﻮاب اﺳﺘﻔﺘﺎء اﯾﺸﺎن و رد ﮐﺘﺎب اﯾﺸﺎن ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﺟﻬﺎل را ﺣﺒﺲ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد در ﻧﺰد ﮔﺮﮔﺎن درﻧﺪه ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺑﺪ و ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﯾﺪه رﺟﻮع ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﯿﺎن ﺻﺤﺎﺋﻒ او در آﻓﺎق ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ و ﻣﻘﻄﻌﺎت او از ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻢ و ﺣـﺎل آﻧﮑﻪ زﻣـﺎﻧﻪ ﻣﺮا از ﻣﺮاد دور ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻋﯿﺶ ﻣﻦ ﺗﻠﻒ ﻣﯿﮑﻨـﺪ و ﻣﻘﺼﻮد و ﻣﻌﺘﺼﻢ ﻣﻦ ﺗﻮﺋﯽ اﮔﺮﭼﻪ دوري ﭘﺲ‬
‫ﻣﺮا ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ آب ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯿﺸﻮد و دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺳـﺮ دل ﻣﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ اي ﺧﻮﺷﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺳـﺘﺎن در ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻦ ﮔﺮد ﺑﺮآﻣﺪه‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺗﻤﻨـﺎ و ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد ﯾـﺎﻓﺘﻪ ﺑـﺎﺷﻢ و در وادﺋﯽ ﮐﻪ زﻣـﺎﻧﻪ در وي ﺻـﺮف ﺷﻮد ﺑـﺪﮔﻮﺋﯽ و ﺑـﺪﺑﺨﺘﯽ و ﺑـﺪﺧﻮﺋﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ و در ﺳﺎل‬
‫ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت وﻓﺎت ﮐﺮد و ﻣﺪﻓﻦ او در ﻧﺰد ﭘﺪر اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺻﺎدق ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﺒﺘﯽ ﺑﺰرگ و ﺻﻼﺑﺘﯽ ﺳﺨﺖ‬
‫داﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻣﻨﻘﺎد ﺣﮑﻢ او ﻣﯽﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼﻨـﺪ ﻣـﺪت درس ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد در ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﻤﯿﺪﯾﻪ و در آﻧﺠﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﯿﮑﺮد و او را اﻧﻌﺎم‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﻠﺒﻪ ﻋﻠﻢ و ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد وﺻﯿﺖ و ﺷﻬﺮت او در ﻣﯿﺎن ﻗﻀﺎة ﺑﻼد و ﻋﻠﻤﺎء آﻓﺎق ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در‬
‫ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﺳﯽ و دوم از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد در آن ﺣﻈﯿﺮه رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻋﺎدل و ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﻣﯿﺎن ﺷﺮع و ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻃﺎﻋﺖ و رﯾﺎﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﻫﻤﺖ ﻋﺎﻟﯿﻪ و رﺣﻤﺖ ﻣﺘﻮاﻟﯿﻪ ﺑﻮد و ﻋﺰي‬
‫ﺳﺎﻣﯽ و ﻧﻌﻤﺘﯽ داﺋﻢ داﺷﺖ و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺮف ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎﺣﺴﺎن و ﺗﻔﻘﺪ و ﺗﻌﻬﺪ او ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ و ﺗﺤﯿﺖ و ﺗﺮدد در ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮد و او را‬
‫ﮐﺮم و ﻣﺮوت وﻇﯿﻔﻪ و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﯽﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻟﻬـﺎ ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑـﺎن و دوران ﺣﺎﺿـﺮ و ﻏـﺎﯾﺐ و او را ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﺗﻤﺎم و داﻧﺸـﯽ ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﻮد در ﺣﮑﻤﺖ‪ ،‬و در اﺟﺮاي ﻗﻨﻮات و ﺗﺄﺳﯿﺲ‬
‫ﻋﻤـﺎرات و ﺗﺸـﯿﯿﺪ ﻣﺴﺎﺟـﺪ و ﻣـﺪارس و رﺑﺎط داﻧﺸـﯽ ﺗﻤﺎم داﺷﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﭘﻨﺠﺎه و ﺷـﺸﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻣﺘﺪﯾﻦ ﺑﻮد و ﺷـﻔﻘﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ داﺷﺖ و ﻫﯿﭻ ﻗﺎﺿـﯽ ﻧﺪﯾﺪم ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺧﻮي او و وﻓﻮر ﺷﻔﻘﺖ وي ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و ﺟﺰاﻟﺖ‬
‫ﺟﻮد‪ ،‬و ﺳـﺨﺎوت وي و ﮐﻤﺎل ﻋﻔﺖ و ﻃﻬﺎرت وي ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و ﻃﻌﺎم ﺑﺪروﯾﺸﺎن ﻣﯿﺪاد در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد اﺣﺘﯿﺎج ﺑﺂن داﺷﺖ و ﻗﻀﺎ‬
‫در ﺷـﯿﺮاز ﺑﻪ ﻧﯿـﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﺑﺮ اوراد ﺣﺴـﻨﻪ و ﻃﺎﻋﺎت ﺟﺰﯾﻠﻪ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد و وﻇﺎﯾﻒ ﻋﺒﺎدات و ﻣﺒﺮات از ﺧﯿﺮات ﺑﺠﺎ ﻣﯿﺂورد ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ‬
‫ﮐﺘـﺎب در ﺻـﺤﺒﺖ او ﻣﯿﺒﻮد و از او ﺑﺮﮐـﺎت ﺗﻤﺎم و اﺟﺮ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷـﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧـﺪ در‬
‫ﺻﻔﻪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻈﯿﺮه ﭘﺪر و ﺑﺮادر اوﺳﺖ رﺣﻤﮥ‪ -‬اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮد و از ﻋﻠﻮم ﺣﻈﯽ واﻓﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ و از ﻣﺎل و ﺟﺎه ﻧﺼـﯿﺒﯽ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ و ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺴﮏ ﺑـﺬﯾﻞ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻗﻮام اﻟـﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ اﻟﺒﻘﺎ ﻣﯿﻨﻤﻮد و ﻧﻘﺎدي در ذﻫﻦ و ﻃﺒﻌﺶ ﺑﻮد و اﺣﮑﺎم ﺷـﺮع ﺑﺮ ﻧﯿﺘﯽ ﺗﻤﺎم و ﺣﮑﻤﺘﯽ ﺑﺮ دوام ﺑﺠﺎي ﻣﯿﺎورد ﺗﺎ ﻣﺮﺗﺒﺘﯽ ﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن زﻣﺎﻧﺶ ﺑﺂن ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺟﻮاﻧﺎن و ﭘﯿﺮان‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ او را ﻣﻮاﻧﻊ اﺳـﺘﺤﻀﺎر و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﻮد و اﺷـﺘﻐﺎل ﺑﺸـﺮﻋﯿﺎت ﻣﻨﺎﺻﺐ و دﯾﻨﯿﺎت ﻣﺮاﺗﺐ و ﺗﻌﺰﯾﺮات ﻣﯿﻨﻤﻮد‪ .‬و‬
‫ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳـﺨﻦ در ﺷـﮑﺮﮔﺰاري ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺑـﺎﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ زﺑﺎن ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﺎﻃﻖ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم آن ﺑـﺪرﺳﺘﯽ او اﺳـﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ و ﻫﯿـﭻ ﺑﺨﺸـﺶ ﻧﯿﺴﺖ اﻻ ﺑﺨﺸـﺶ ﺗﻮ و ﻣـﺪار آﻧﺴﺖ و ﻫﯿﭻ ﻧﻮري ﻧﯿﺴﺖ اﻻ ﮐﻪ از ﺟﺒﯿﻦ ﺗﻮ ﺷﺎرق اﺳﺖ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﻫﻔﺘﺼﺪ و‬
‫ﭼﯿﺰي و او را ﻧﺰد ﭘﺪر دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ‬
‫اﺳﺘﺎد ﻋﻠﻤﺎ و ﻗﺪوه ﻓﻀﻼ ﺑﻮد و ﻣﻌﺪن زﻫﺪ و ﮐﺮاﻣﺖ و ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺻﻔﺎ و ﺗﻮاﺿﻊ و ﺳﺨﺎوت ﺑﻮد و ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل ﺗﺤﻘﯿﻖ درس و ﻓﺘﻮي و ﭘﯿﺮوي ﺗﻘﻮي ﮐﺮد و اﻋﻤﺎل ﺟﻠﯿﻠﻪ و اﻟﻄﺎف ﺟﺰﯾﻠﻪ داﺷﺖ و ﻣﺸﺎر اﻟﯿﻪ‬
‫ﺑﻮد در ﻋﺮﺑﯿﺖ و دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻤﻬﺎي دﯾﻨﯿﮥ و از ﻣﺼﻨﻔﺎت ﻋﺎﻟﯿﻪ او ﺗﻬﺬﯾﺐ ﮐﺸﺎف اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ از اﺧﻼص و ﺣﺴﺒﮥ ﷲ و اﻣﺎﻃﻪ اذي از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ در ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮﯾﻒ او آﻣﺪه اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺪرﺳﺘﯽ و راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺷـﺒﻬﺎي دراز در ﺧﻮﺷﯽ ﻣﺎ را ﻣﻐﺮور ﮐﺮد و ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮدﯾﻢ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻐﺮور ﻣﺸﻮ ﺑﺰﻣﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﻌﯿﻢ آن‬
‫ﺑﺎﻧـﺪوه آن ﻧﻤﯽارزد و ﻧﻮﻣﯿـﺪ ﻣﺸﻮ از ﻋﻨﺎﯾﺖ و رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ اﻧﺪوﻫﯽ ﺑﺘﻮ رﺳﺪ ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آن اﻧﺪوه را ﺑﺎ ﺷﺎدي ﻣﺒﺪل ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﻔﺘﻢ و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در‬
‫ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﺴـﺮ ﻋـﺎﻟﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﺎر اﻟﯿﻪ و ﻣـﺪار ﻋﻠﻢ ﺑﺮ وي ﺑﻮد و در ﮐﺸﻒ ﺣﻘـﺎﯾﻖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﻨﺰﯾـﻞ و ﺑﯿﺎن اﺳـﺮار ﺗﺄوﯾﻞ از ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺮﮔـﺬﺷﺖ و‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺷﺪ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﻠﻨﺪ و ﺣﻆ واﻓﺮ‪ ،‬و ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺘﮑﺎﺛﺮ ﺑﯿﺎﻓﺖ از ﻓﺮوع ﻣﺬﻫﺐ و اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ و ﺗﻤﻬﯿﺪ اﺑﻮاب و ﻓﺼﻮل ﺑﺪاﻧﺴﺖ و ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد در اﻗﺴﺎم ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ و ﮐﻤﺎﻻت ﺑﺴﯿﺎر داﺷﺖ و ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻮم و ادب ﺻﺮف ﮐﺮد و در اﻋﻼء ﺳﻨﺖ راﺳﺦ‬
‫ﺑﻮد و در ﺳﻦ ﺑﯿﺴﺖ ﺳـﺎﻟﮕﯽ ﺷـﺮوع ﻓﺮﻣﻮد ﺑـﺪرس ﮔﻔﺘﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ و اﻓﺎده ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﺸـﺼﺖ رﺳـﯿﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺘﺐ ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﻣﻌﺘﺒﺮ داﺷﺖ در دﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨـﺎﻧﭽﻪ ﺑﻠﯿﻐﺎن ﻋﺎﻗﻞ در آن ﻋﺎﺟﺰ ﻣﯿﺸﺪﻧـﺪ و اﻓﺎﺿﻞ ﻋﻠﻤﺎ از وي آداب ﻣﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻨـﺪ و از ﻣﺼـﻨﻔﺎت او ﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺗﻘﺮﯾﺐ اﺳﺖ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ و ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﺣﺎوي در ﻓﻘﻪ و ﺷﺮح ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ و ﺷﺮح ﻟﺒﺎب و ﺷﺮح ﻗﺼﯿﺪه ﻋﻤﯿﺪﯾﻪ و ﮐﺘﺎب اﻏﺮاﺑﺴﺖ در‬
‫اﻋﺮاب و ﻣﯿﻔﺮﻣـﻮد اول ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻦ از دﻧﯿـﺎ ﭼﺸـﯿﺪم ﺣﺎﺻـﻞ درس و ﻓﺘﻮي ﺑﻮد و ﻗﺼﻪ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘـﺪر ﻣﻦ از ﺟﻬﺖ ﻣﺎﯾﺤﺘـﺎج در روز‬
‫وﻻدت ﻣﻦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و در دﺳﺖ او ﭼﯿﺰي ﻧﺒﻮد ﭘﺲ ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷﺪ در ﺣﺎل ﺧﻮد و ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ از ﮐﺲ‬
‫ﺳﺘﺎﻧـﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه از دور ﺧﯿﻤﻪ ﺑﺪﯾﺪ ﭘﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ آن ﺧﯿﻤﻪ ﺷﺪ ﭼﻮن ﻧﺰدﯾﮏ رﺳـﯿﺪ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزﻣﯿﮕﺸـﺘﻨﺪ از ﺟﺰاﺋﺮ درﯾﺎ و‬
‫آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﭘﺲ ﻗﺼـﺪ ﺻـﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺎﺟﺮي ﺑﺎﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﻦ آﻣـﺪ و ﮔﻔﺖ اﻟﺴـﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ اي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺮا‬
‫واﻗﻌﻪ ﻋﺠﯿﺒﻪ ﻫﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﻪﺑﯿﻨﯽ در او ﺑﮕـﻮ از ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﭼﯿﺴﺖ ﺑﮕﻮ ﺗـﺎ ﺑﻪﺑﯿﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺑـﺪاﻧﮑﻪ ﻣﺮا ﺷـﺮﯾﮑﯽ ﻫﺴﺖ و ﻣﯿـﺎن ﻣﻦ و او‬
‫ﺟﺎرﯾﻪ در ﺷـﺮﮐﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﺮﯾﺪهاﯾﻢ از ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪوﺳﺘﯽ او ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪهام و ﺷـﺮﯾﮏ ﻣﻦ راﺿـﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او ﺗﻤﺎم از ﻣﻦ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻧﺼﻒ ﺧﻮد ﺑﻤﻦ ﻧﻤﯽﻓﺮوﺷـﺪ و ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﺮك وي ﮐﻨﻢ ﭘﺲ در ﺟﻮاب آن ﺗﺎﺟﺮ ﭘﺪر ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳـﻬﻞ اﺳﺖ اﮔﺮ او ﺗﻮ را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد‪ .‬ﺗﺎﺟﺮ ﮔﻔﺖ او ﻣﺮا ﺑﺴـﯿﺎر دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارد‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﺳـﺨﻦ او ﺑﺸـﻨﻮم‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺮا‬
‫ﺑﺎﻧـﺪرون ﺧﯿﻤـﻪ ﺑﺮد و ﻣﻦ از ﮐﻨﯿﺰك ﭘﺮﺳـﯿﺪم ﮐﻪ ﺗـﻮ او را دوﺳﺖ ﻣﯿـﺪاري‪ .‬ﮐﻨﯿﺰك ﮔﻔﺖ او از ﭼﺸﻢ و ﮔـﻮش ﻣﻦ ﻧﺰدﯾـﮏﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫دوﺳﺖﺗﺮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻋﻬـﺪ ﻣﯿﮑﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮ وي اﺧﺘﯿﺎر ﻧﮑﻨﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻬـﺪ و ﻣﯿﺜﺎق از آن ﮐﻨﯿﺰك ﺑﺴـﺘﺪ ﺑﻌـﺪ از آن ﮔﻔﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺗـﺎﺟﺮ ﮐﻪ او را آزاد ﮐﻦ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﺗﺮا ﻣﯿﺴـﺮ ﺷﻮد ﺑـﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ آزادي او ﺳـﺮاﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨـﺪ در ﺗﻤﺎم او ﭘﺲ او را ﺑﺨﻮاه‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺑﺪاﻧﺴﺖ او را آزاد ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن او را ﻧﮑﺎح ﺑﺴﺖ و ﺷـﺮﯾﮏ او ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ از ﻓﻼنﺟﺎ ﺳـﺘﺪه و ﺗﺸﻨﯿﻊ ﺑﻨﯿﺎد ﮐﺮد و‬
‫آواز ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻫﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪه ﻧﻤﯿﮑﺮد ﺑﻌﺪ از آن ﺗﺎﺟﺮ اوﻟﯽ ﺑﯿﺎﻣﺪ و ﮐﯿﺴﻪ ﭘﺮ از ﺷـﮑﺮ و ﮐﺎﻏﺬي ﭘﺮ از آﻗﺠﻪ ﺑﯿﺎورد و ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ از‬
‫ﺑﻬﺮ ﻣﻦ دﻋـﺎﺋﯽ ﺑﮑﻦ ﭘﺲ ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﻦ از ﻣـﺎدر ﺟـﺪا ﮔﺸـﺘﻢ ﻣﺮا از آن ﭼﺸﺎﻧﯿﺪﻧـﺪ و اﻣﻮر ﻣﻦ از آن ﻣـﺎل ﻣﺮﺗﺐ داﺷـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت و ﻓﻮاﺋـﺪ او ﺑﯿﺶ از آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺗﺤﺮﯾﺮ ﮔﻨﺠـﺪ ﯾﺎ در ﺗﻘﺮﯾﺮ آﯾﺪ و ﺑﯿﺘﯽ ﭼﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻫﺮﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ روي‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺒﯿﻨﺪ ﺑﺪاﻧﮑﻪ در ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ او دروغ و آﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي ﺑﻮد و او را ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ ﻓﺎﯾﺾ و ﺑﺤﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻮد و در ﻣﯿﺎن ﮐﺎﻣﻼن ﺣﺒﺮي‪ ،‬و ﺑﺤﺮي ﻣﻌﺎﻟﻢ در ﺟﻤﺎل و رﺗﺒﺖ و ﮐﻤﺎل ﻏﺰﯾﺮ ﺑﻮد و ﺷﺮف و ﻣﺰﯾﺖ‬
‫ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن داﺷﺖ و رﺳﻮم اﮐﺎﺑﺮ زﻧﺪه ﻣﯿﮑﺮد و در ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺘﺐ و آﺛﺎر ﺳـﻌﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﮐﺘﺎب زﻻل ﺗﺼﻨﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯿﺎ‬
‫ﻋـﺬب زﻻـل و رﺣﯿﻖ ﺳـﻠﺴﺎل اﺳﺖ و ﻣﺸـﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮي ﭼﻮن ﺳـﺤﺮ ﺣﻼـل و اﺷـﻌﺎر آن ﺻﺎﻓﯽﺗﺮﺳﺖ از ﺑﺎران و اﺳـﺠﺎع آن‬
‫واﻓﯽﺗﺮ اﺳﺖ از ﻧﺴﯿﻢ و ﺗﺮﮐﯿﺐ آن ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯿﺪﻫﺪ ﺑﺮ ﺑﻼﻏﺖ و ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﮔﻮﺋﯿﺎ زﺑﺎن اﻫﻞ ﻓﻀﻞ ﺑﺮ آن ﻧﺎﻃﻖ ﻣﯿﺸﻮد و ﭼﺮاغ ﻫﺪاﯾﺖ در‬
‫ﺿﻤﯿﺮ اﯾﺸـﺎن اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﻓﻤـﺎ ﻣﻦ ﮐﻠﻤـﮥ اﻻـ و ﺳﻮرة اﻟﺸـﺮف ﻣﺘﻠﻮة ﻓﯿﻬـﺎ‪ ،‬و ﻣـﺎ ﻣﻦ ﻓﻘﺮة اﻻـ و ﺻﻮره اﻟﻄﺮف ﻣﺠﻠﻮة ﻓﯽ ﻣﺒﺎﻧﯿﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺪ‬
‫اﺻﺎب ﺷﻮاﮐﻞ اﻟﻤﺮاد و ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺼﻞ اﻟﺴﺪاد و اﺧﺬ ﺑﻀﺒﻊ اﻟﮑﻼم ﮐﯿﻒ ﺷﺎء و اراد‪ ،‬ﺟﻌﻞ اﻟﮑﺘﺎب ذﺧﯿﺮة ﻻرﺑﺎب اﻻدب‪ .‬ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را ﺳﺒﺐ‬
‫ﺑﻠﻨﺪي رﺗﺒﺖ ﺷﻮد و از ﻗﺼﯿﺪه ﻓﺮﯾﺪه او ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻨﯽ در ﺻﻮرت ﺗﺤﺮﯾﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺪرﺳﺘﯽﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺿﺮات و ﻣﺤﺎورات وﻋﺪهاﯾﺴﺖ ﻣﺮ ﻋﻤﺪه ﻃﺎﻟﺒﺎن را و زﺑﺪه راﻏﺒﺎن را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻄﻨﺖ و ﻋﻘﻞ و داﻧﺶ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺠﻞ ﻧﮕﺮدد و در ﺷـﯿﺐ ﺟﺎﻣﻪ ﭘﻨﻬﺎﻧﺴﺖ و در ﻫﺮ ﺳﯿﻨﻪ دﻟﯽ ﭘﻨﻬﺎﻧﺴﺖ و در ﺑﯿﺮون ﺟﺎﻣﻪﻫﺎ ﻃﺒﻘﻬﺎي دروغ و ﻗﻮﻟﻬﺎي ﻓﺮوغ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ دﻟﻬﺎي اﻫﻞ زﻣﺎﻧﻪ را ﻣﯿﻠﻐﺰاﻧﺪ و ﻏﻤﻬﺎ و ﺣﺰﻧﻬﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ ﮔﻮﺋﯿﺎ آن ﻧﺼـﯿﺤﺖ آﻓﺘﺎﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﺎﺑﺪ ﯾﺎ ﮐﻮﮐﺒﯽ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺎ آن ﻧﺼﯿﺤﺖ آﻓﺘﺎﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﺎﺑﺪ ﯾﺎ ﮐﻮﮐﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻣﯿﺎﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﺸﺘﻢ از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ ﻓﺎﻟﯽ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ دﻫﺮ و ﻓﺮﯾـﺪ ﻋﺼـﺮ و ﻗـﺪوه اﺻـﺤﺎب ﻓﻀﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﺮاﻣﺪ ﻣﺘﺄﺧﺮان زﻣﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺸﺖ و ﺑﻌﻠﻮم ﻋﺮﺑﯿﺖ و ﻓﻘﻪ و زﻫﺪ و ورع ﺑﺎﻟﻎ‬
‫ﺷـﺪ و در ﺳﻦ ﺟﻮاﻧﯽ ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻋﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺮ ﺑﻌﻀـﯽ از ﻋﻠﻤﺎء ﻋﺸـﯿﺮه و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﻮد ﭘﯿﺸـﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ‬
‫اﻟﺒﻘﺎء ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮد و ادﺑﯿﺎت در ﻧﺰد او ﻣﺘﻘﻦ ﮐﺮد و اﺻﻮل و ﻓﺮوع آن ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯿﮑﺮد در ﺑﻌﻀـﯽ اﻃﺮاف ﺗﺎ ﺣﺞ‬
‫ﮐﺮد و ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺪاي ﺗﻌـﺎﻟﯽ زﯾـﺎرت ﮐﺮد و ﺑﺸـﺎم رﻓﺖ و اﺣـﺎدﯾﺚ و رواﯾـﺎت اﺳـﺘﻤﺎع ﮐﺮد و ﭼﻮن رﯾـﺎﺳﺖ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﻮي ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺷـﺪ و‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﺪارس ﻣﻌﻤﻮره و اﻣﻮر ﻋﺎﻟﯿﻪ ﺑﻪ او ﻣﻔﻮض ﮔﺸﺖ ﺟﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻓﺮﻣﻮد و ﺟﻬﺪ در اﻋﻼء ﺳـﻨﺖ رﺳﻮل ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد و دﯾﻦ ﻣﺘﯿﻦ او ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ و اﺳﺘﻤﺎع اﺣﺎدﯾﺚ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﻣﯿﮑﺮد و ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﻣﺼﺤﺢ ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ و اﻣﻬﺎت ﮐﺘﺐ ﮐﻪ در ﻓﻨﻮن ﺑﻮد ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺣﺴﺒﮥ ﷲ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و اﺳﺘﻨﺴﺎخ ﻣﻄﻮﻻت و ﻣﺨﺘﺼﺮات ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و وﻗﻒ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﮐﺘﺐ ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﺣﻮاﺷـﯽ ﺻـﺤﯿﺤﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀـﯽ ﮐﺘﺐ ﺳـﺒﻌﻪ و ﺣﻮاﺷﯽ ﮐﺸﻒ و رﺳﺎﻟﻪ‬
‫دﻋﻮات و ﺗﺮﻏﯿﺐ و رﺳﺎﻟﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻪ و رﺳﺎﻟﻪ ﺟﻤﻌﻪ و ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻻذﮐﺎر و ﺗﻠﺨﯿﺺ ﺳﻼح اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ و ﮐﺘﺎب اﻻﻋﺮاب و ﻏﯿﺮ آن ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ دارد‬
‫و ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻋﺎت و اوﻗﺎت او ﻣﺼـﺮوف ﺑﻮد ﺑﺘﻬﯿﻪ اﺳـﺒﺎب ﺳـﻔﺮ آﺧﺮت و اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻤﯿﮑﺮد ﺑﺠﺎه و ﻣﺎل ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﻀﺎ ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺮ وي ﻋﺮض‬
‫ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد و ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ در ﺳـﻔﺮﻫﺎ ﻣﺼﺎﺣﺐ و ﻣﺮاﻓﻖ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺤﺒﺖ و اﻟﻔﺖ ﻣﺴـﺘﻤﺮ ﺑﻮد و‬
‫اﺳـﺒﺎب اﻋﺘﻘﺎد و اﺧﻼص در ﺻـﺤﺒﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻌﯿﺪ و ﻣﺠﺎﻟﺲ وي ﻫﯿﭻ ﺗﮑﻠﻒ ﻧﺪاﺷﺖ در ﺳﺮو ﻋﻼﻧﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ و ﻗﻮل‬
‫و ﻓﻌـﻞ او ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺑﺎزﻣﯿﺨﻮاﻧـﺪﯾﻢ و ﺑـﻪ رﯾـﺎ ﻣﯿـﻞ ﻧﻤﯿﮑﺮد و از ﺟـﺎده ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﺠـﺎﻧﺐ ﺑـﺪﻋﺖ و ﻫـﻮس ﻧﻤﯿﺮﻓﺖ و در ﺷـﺒﻬﺎ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯿﮕﺮﯾﺴﺖ و اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺰﺑﺎن ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻨﺪه ﻋﺎﺟﺰ و ﻣﺴـﺘﮑﯿﻦ و دﺳﺖﺗﻨﮕﺴﺖ و ﺣﻘﯿﺮ و ﺿـﻌﯿﻒ و ﻗﺎﺻـﺮ اﺳﺖ در ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﻏﺮﯾﻖ ﺷـﺮﻣﺴﺖ و از ﮔﻨﺎه ﺧﻮد ﺧﺠﻞ اﺳـﺖ‬
‫ﭘﺲ ﺷـﮑﺮ ﺷـﻤﻪ از ﻧﻌﻤﺖ ﺗﻮ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧـﺪ ﮐﺮد اﮔﺮ ﻗـﺪري و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ او راﺳﺖ ﻣﻌﺬرﺗﻬﺎ داﺷـﺘﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺷـﺮف ﺑﺰرﮔﯽ و درﺟﺎت ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﯾﻪ‬
‫ﺑﯿﺎﺑـﺪ از ﺧـﺎدﻣﯽ ﺧـﺎدم ﺧﺎدﻣـﺎن اﻧﺼـﺎر ﺣﻀـﺮت رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳـﻠﻢ و ﺑﺮﮐﺎت اﯾﺸﺎن و اي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﺘﻢ ﮐﺎرﺷﺎن‬
‫ﺑﺼﻼح آر و ﺟﻤﺎل اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن ﮐﺮاﻣﺖ ﮐﻦ و ﺗﻮﺑﺘﯽ ﺻﺎﻟﺢ ارزاﻧﯽ ﻓﺮﻣﺎي ﺗﺎ‬
‫ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪ از ﺑﺮاي زاد آﺧﺮت و دﻋﺎي ﺑﻨﺪه ﻣﺴﺘﺠﺎب ﮐﻦ آﻣﯿﻦ‪.‬‬
‫و ﻣﺪﻓﻦ او در ﺣﻈﯿﺮه ﻣﺼﻠﯽ اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺮادر وي ﺑﻮد از ﻋﻠﻤـﺎء دﻫﺮ و ﻓﻀـﻼي ﻋﺼـﺮ‪ ،‬و ﺣـﺞ اﺳـﻼم ﮔـﺬارد و ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺸﺎم رﻓﺖ و اﺳﺎﻧﯿـﺪ ﻋﺎﻟﯿﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد و او را‬
‫ﻣﺴﻤﻮﻋﺎت ﺷﺮﯾﻔﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن در ﻣﺪارس رﻓﯿﻌﻪ درس ﻓﺮﻣﻮد و ﮐﺸﻒ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﻀﻠﻪ ﻧﻤﻮد و اﻋﯿﺎن ﻓﻀﻼ و ﻋﻮام ﻣﻠﺖ ﻏﺮا ﺑﺮ‬
‫وي ﮔﺮد ﺷﺪﻧـﺪ و در زﻫﺪ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻓﺎﺋﻖ ﺑﻮد و در ﻧﺼـﯿﺤﺖ و ﻣﻮﻋﻈﺖ ﺑﺮ دور و ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺎﺑﻖ و ﮐﺘﺎب ﻣﻔﺘﺎح اﻻﻣﺎل ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﮐﺮد در‬
‫اﺻـﻼح اﻋﻤﺎل و رﺳﺎﻟﻪ ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺤﺴـﯿﻨﯿﻪ در ﻓﻮاﺋﺪ ﺳـﻨﯿﻪ و ﮐﺘﺎب اﺿﺎءة اﻟﺸـﻤﺲ و ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﮐﺎﻓﯿﻪ در ﻧﺤﻮ ﺳﺎﺧﺖ و او را رﺳﺎﺋﻞ ﻣﺮﻏﻮﺑﻪ و‬
‫ﻗﺼﺎﺋﺪ ﺑﻠﯿﻐﻪ ﻫﺴﺖ در ﻣﺪح ﺣﻀـﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻨﺎه ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭘﻨﺪ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﻌﺮﺑﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ آن اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫اي ﻧﻔﺲ از ﻣﻘﺎﺑﺮ و ﻣﺂﺛﺮ ﺑﺘﺮس و ﺑﺂﻧﭽﻪ ﻣﺄﻣﻮري از ﻋﺒﺎدت‬
‫ﺣﻀـﺮت ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎي‪ .‬آهآه از ﮔﻨﺎﻫﯽ ﮐﻪ از ﻋﻘﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﮐﺮدهام ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺗﯿﺮي از ﭘﯽ ﺗﯿﺮي ﺧﻮردهام ‪ ...‬ﭘﺲ ﺑﺠﻮاﻧﯽ‬
‫ﻣﻐﺮور ﻣﺸـﻮ ﮐﻪ ﻣﻬﻤـﺎن ﭘﯿﺮي رﺳـﯿﺪ و ﺑﺎﻧـﮓ ﻣﯿﺰﻧـﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﻢ رﻓﺖ و ﻫﯿـﭻ ﺷـﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن روز ﺑﺰوال رﺳـﺪ ﺗﻤـﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻟﻬﯽ‬
‫ﻧﯿﮏﺑﺨﺘﯽ ﺑـﺪه و ﻧﻮر ﻋﻠﻢ در ﺟﺴﺪ و ﺑﺎل ﭘﯿﺪا ﮐﻦ و آﻣﺮزش و ﻣﺮﺣﻤﺖ و ﻋﻔﻮ ﮐﺮاﻣﺖ ﮐﻦ و ﺣﺎل ﻣﻦ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﯿﮑﻮدار آﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺧﻮد رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻌﺰ‬
‫اﺳـﺘﺎد ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺮﺟﻊ ﻋﺮﻓﺎ و اوﻟﯿﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣـﺪ از ﺑﺮاي اﻓﺎده دﯾﻦ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﻗﻀﺎ ﺑﻮي دادﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻧﺸـﺮ ﻋﻠﻮم ﮐﺮد و اداي‬
‫ﺣﻖ ﻋﻤﻞ ﺑﺠﺎي آورد ﻓﻘﯿﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ او ﺷـﯿﺦ اﻋﺎﻇﻢ و ﭘﯿﺮ ﺻـﺪﯾﻘﺎن ﺑﻮد و اﻓﻀﻞ اﻫﻞ زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﺗﮑﻠﻒ ﻧﮑﺮد ﻧﻪ در اﻓﻌﺎل و‬
‫ﻧﻪ در اﺣﻮال ﻧﻪ در ﭘﻮﺷﯿﺪن و ﻧﻪ در ﺣﮑﻢ ﮐﺮدن ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪.‬‬
‫ﺑـﺎ آﻧﮑﻪ او را ﺟﺎه و ﻣﺎل و ﮐﻤﺎل ﻗـﺪرت ﺑﻮد و در وﻓﻮر ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ و رﺗﺒﺖ و ﻣﻨﺰﻟﺖ‪ ،‬اوﻗﺎت او ﻣﺴـﺘﻐﺮق ﺑﻮد و درس ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و اﻓﺎده‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻣﺠﻠﺲ او از درس ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯿﮕﺸﺖ او ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯿﺸﺪ ﺑﺬﮐﺮ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ و ذﮐﺮ ﺧﻔﯽ و اﯾﻤﺎ داﺷﺖ و ﭼﻨﺪ ﺷﻌﺮ ﻋﺮﺑﯽ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻔﺎرﺳﯽ آورده‪:‬‬
‫ﭼﻮ ﺑﺘﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺪا اﻧﺒﺎز ﮐﺮديدري ﺑﺮ روي دﺷﻤﻦ ﺑﺎز ﮐﺮدي‬
‫ﻧﻪ ﮔﺸﺘﯽ از ﺧﻮدي ﺑﯿﺰار ﯾﮏ ﺷﺐﻧﻪ ﺧﻮد را از ﺧﻮدي ﻣﻤﺘﺎز ﮐﺮدي‬
‫و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﺠﺎز ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﺮد و ﺻـﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ درﯾﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻗﻪ از دﺳﺖ او ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﻌﺎﻗﺒﺖ وﻓﺎت ﮐﺮد و‬
‫او را در اﻋﺎﻟﯽ ﻣﺼﻠﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻻﺳﻼم ﻓﺎﻟﯽ‬
‫در زﻣـﺎن ﺧﻮد ﯾﮕﺎﻧﻪ دﻫﺮ ﺑﻮد و ﻣﻌﻠﻢ و ﻣﻔﺘﯽ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ و ﺑﺤﮑﻢ ﭘﺎدﺷﺎه ﺳـﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻬﺎدر ﻣﻨﺼﺐ ﺻـﺪارت و ﺗﻘـﺪم ارﺑﺎب ﻋﻤﺎﻣﻢ و‬
‫ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎﺗﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﺻﺪارت ﺑﺎو ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺪ و ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻣﺴﻨﺪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﺷﺮﯾﻒ او در ﻓﺎرس ﻗﺎﯾﻢ ﺑﻮد و در‬
‫ﺑﺤﺮ و ﺑﺮ ﻋﺮاق ﻋﺠﻢ ﺳـﯿﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﻮد و ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﺷـﺮع ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺿـﻤﻦ ﺣﻀـﺮت ﺷـﺮﯾﻌﺖ ﭘﻨﺎه ﻣﻮﻻي اﻋﻈﻢ ﻓﺎﻟﯽ ﻣﯿﺒﻮد و ﭼﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎو‬
‫رﺳﯿﺪ ﺷﺮﻋﯿﻪ ﮐﺮد و ﺑﻤﻮﺟﺐ ﺷﺮط واﻗﻒ ﻫﻢ او رﺳﯿﺪ و ﻣﺪﺗﻬﺎي ﻣﺪﯾﺪ‬
‫ﻣﺴـﻨﺪ درس آﻧﺠـﺎ ﺑـﺎو ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻮد و ﺳـﺨﻨﻬﺎي دﻟﻔﺮﯾﺐ و اﺑﯿـﺎت دﻟﮕﺸـﺎ دارد ﮐﻪ ﺑﺼـﺪر ﺟﻬﺎن ﻓﺎﻟﯿﻪ و ﻓﺎل ﻣﺸـﻬﻮر اﺳﺖ و در ﺳﺎل‬
‫ﻫﺸـﺘﺼﺪ و ﺳﻮم وﻓـﺎت ﮐﺮد و در ﻣﺼـﻠﯽ ﻧﺰد اﺟـﺪاد ﻋﻈـﺎم ﻣـﺪﻓﻮن اﺳﺖ و داﻣـﺎد ﺣﻀـﺮت ﺳـﻠﻄﺎن اﻟﻘﻀـﺎة ﻋﺼـﺮ ﻧﻈﺎم اﻻﺳـﻼم اﺣﻤﺪ‬
‫ﺻﺎﻋﺪﯾﺴﺖ ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯿﻪ و ﻓﺘﻮي و ﻧﺸﺮ ﺣﺪﯾﺚ و درس ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺴﻔﺮ ﺣﺠﺎز رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺻﺤﺒﺖ ﺷﯿﺦ ﺷﻬﺎب‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﻮد ﺧﺮﻗﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪ از دﺳﺖ ﺷﯿﺦ و ﻧﯿﺎﺑﺖ ﻗﻀﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻠﻤﺎ و ﺻﻠﺤﺎ ﺑﺠﺎ ﻣﯽآورد و در ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول او را اﺟﻞ دررﺳﯿﺪ در ﺳﺎل‬
‫ﺷﺸﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ و او را در ﻧﺰد ﻋﻢ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻋﺎﻟﯽ ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻣﺼﻠﯽ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﻧﯿﺮﯾﺰي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺤﻘﻖ و ﻣﺘﻘﻦ ﺑﻮد و اﺣﮑﺎم دﯾﻦ ﻣﺘﯿﻦ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ و ﻣﻔﺴـﺮ ﮐﻼم رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺑﻮد و ﺷﺎرح اﺣﺎدﯾﺚ ﺳـﯿﺪ اﻟﻤﺮﺳﻠﯿﻦ ﺻﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و درس ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﺷـﺮح ﮐﺘﺐ ﻣﯽﻧﻮﺷﺖ و ﺗﺼـﻨﯿﻒ ﻣﯿﮑﺮد در ﻫﺮ ﻓﻦ از ﻓﻨﻮن و ﭼﻨـﺪ ﺳﺎل ﻣﺮدم را وﻋﻆ و ﻧﺼـﯿﺤﺖ‬
‫ﻣﯽ‪ -‬ﻓﺮﻣﻮد و ﺗﻠﻤﯿﺬ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي ﺑﻮد و در ﺣﻠﻘﻪ درس ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ و ﺳﺆال ﺑﺴﯿﺎر از وي ﻣﯿﮑﺮد و‬
‫در ﻣﺎه ﻣﺤﺮم در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و دوم وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در اﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻣﺼﻠﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺒﺮي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﻘﯿﻪ ﻣـﺪرس و زاﻫـﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣـﺪ و اﺗﺎﺑﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ او ﺷﺪ و ﺑﻘﻌﻪ و ﻣﺪارس ﺑﻮي ﻣﯿﺪاد و ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯿﮑﺮد ﭘﺲ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺪرﺳﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل درس ﻓﺮﻣﻮد و ﺷﺒﻬﺎ زﻧﺪه داﺷﺖ و روز ﺑﺮوزه ﻣﯽﺑﻮد و از اﻣﻮال ﺣﮑﺎم ﻗﻄﻌﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯽﺳﺘﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻧﺎن ﺧﻮد از ﺷـﻬﺮ ﺧﻮد ﻣﯿﺎورد و ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﻧﺎﻧﻬﺎي ﺷﯿﺮاز ﻫﯿﭻ ﺗﻨﺎول ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ از آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﺮك ﺣﻼل ﻣﻮروث‬
‫ﮐﻨﺪ و اﻓﻄﺎر ﺑﻄﻌﺎﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺪ از ﮐﺠﺎ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و در ﭼﻪ ﭼﯿﺰ و در ﭼﻪ ﺻـﺮف ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺷـﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫ﯾﮑﺒـﺎر ﺗﺮدد ﻣﯿﮑﺮد ﺑﻮي و در ﻣﯿـﺎن اﯾﺸـﺎن اﺳـﺮار ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺗـﺎ ﺑﯿـﮏ ﻃﺮﻓﻪ اﺟـﻞ درآﻣـﺪ و ﺟـﺎن ﻧـﺎزﻧﯿﻦ ﺑﺴـﺘﺪ در ﺳﺎل ﺷﺸـﺼﺪ و‬
‫ﭼﻬﺎردﻫﻢ و او را در اﻋﺎﻟﯽ ﻣﺼﻠﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻓﻘﯿﻪ و ﻣﺤﻘﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﻮال ﺷﺮﯾﻔﻪ و اﻓﻌﺎل ﺣﻤﯿﺪه‬
‫داﺷﺖ و ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﺮ اوراد او ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤﯽﺷﺪ و در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﺣﻮال آﺧﺮت ﺑﺮ وي ﮐﺸﻒ ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯿﮑﺮد و ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽ‪-‬‬
‫ﺧﻮرد و اﺻﻼ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯽﭼﺸﯿﺪ ﺗﺎ از دﻧﯿﺎ ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﮔﻮﯾﺪ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﮑﺎء اﯾﻦ ﺷﯿﺦ ﻣﺮا اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‬
‫ﻟﻮ ﺗﻌﻠﻤﻮن ﻣﺎ اﻋﻠﻢ ﻟﻀـﺤﮑﺘﻢ ﻗﻠﯿﻼ و ﻟﺒﮑﯿﺘﻢ ﮐﺜﯿﺮا ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪم و آﻧﭽﻪ ﻣﻦ داﻧﺴـﺘﻪام از ﻋﻠﻮم اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ‬
‫اﮔﺮ ﺷـﻤﺎ ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﻫﺮ آﯾﻨﻪ ﺧﻨـﺪه ﺷـﻤﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻮد و ﮔﺮﯾﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺮدد و اﮔﺮ ﺷـﻤﺎ را ﺑﻨﻤﺎﯾﻨـﺪ درﺟـﺎت ﺑﻬﺸﺖ از ﺷﻮق ﻧﻌﺮهزﻧـﺎن و‬
‫ﭘﺎيﮐﻮﺑﺎن و دﺳﺖاﻓﺸﺎن ﮔﺮﯾﻪﮐﻨﺎن در ﺳـﻤﺎع آﺋﯿـﺪ و اﮔﺮ درﮐﺎت دوزخ را ﺑﺪاﻧﯿﺪ از ﺧﻮف ﺟﺎﻣﻪدران و ﮔﺮﯾﻪﮐﻨﺎن و ﻏﻤﮕﯿﻦ و ﺣﺰﯾﻦ‬
‫و زار و ﻧﺰار ﺷﻮﯾﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﻟﯿﻘﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﯿﺮات ﮐﻨﯿﺪ و ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﺑﺠﺎي آورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺤﺪي ﮐﻪ ﻋﻠﻢ اﻟﯿﻘﯿﻦ ﺷـﻤﺎ ﻋﯿﻦ اﻟﯿﻘﯿﻦ‬
‫ﺷﻮد ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺴﺒﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﺑﺤﻖ اﻟﯿﻘﯿﻦ ﺑﺮﺳﯿﺪ و ﺑﻌﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﯿﺪ راه روﺷﻦ ﻣﻨﺰل ﻫﺮﯾﮑﯽ ﻣﻮﻗﻮف ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ ‪.‬‬
‫ﭼﻮ ﭘﯿﺮ در ﺳﺨﻦ آﯾﺪ روان زﺑﺎن درﮐﺶز روي ﺻﺪق و ﺻﻔﺎ ﮔﻮش واﮐﻦ اي دروﯾﺶ‬
‫ﺧﻄﺎ روا ﻧﺒﻮد در ﻟﺒﺎس دروﯾﺸﯽﺑﯿﺎ و ﺗﻮﺑﻪ ز ﺟﺮم و ﺧﻄﺎ ﮐﻦ اي دروﯾﺶ‬
‫ﺷﯿﺦ زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‬
‫زاﻫﺪي ﭘﺎك و ﻋﺎﻟﻤﯽ ﻣﺮﺿﯽ ﺑﻮد و اﺧﻼق ﻣﻠﮑﯿﻪ و آداب ﻣﺮﺿﯿﻪ‬
‫او را ﺑﻮد و ﺑﻤﺒﻠﻎ اﻫﻞ وﻻﯾﺖ رﺳـﯿﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي وﻻﯾﺖ در وي ﭘﯿـﺪا ﺷـﺪ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ او ﺑﻮد و اﺧﻼص ﺗﻤﺎم ﺑﺎ‬
‫او داﺷﺖ و در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﭼﻨـﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻨﺰد او ﻣﯿﺮﻓﺖ و او را ﺗﺒﺠﯿـﻞ و اﺣﺘﺮام ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐﻪ ﺳـﺒﺐ اﻋﺘﻘـﺎد او آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ در ﺳـﺤﺮﻫﺎ ﺳﻮره اﻧﻌﺎم ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﺬﮐﺮ اﻧﺒﯿﺎء ﻣﯽرﺳﯿﺪ دﺳﺖ ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ ﺑﺤﻖ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﮐﻪ ذﮐﺮ‬
‫اﯾﺸﺎن در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده ﺣﺒﯿﺐ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ راه اﯾﺸﺎن و ﻃﺮﯾﻘﻪ اﯾﺸﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺤﻖ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺒﺮان ﮐﻪ وﻟﯿﯽ از اوﻟﯿﺎ ﺑﻤﻦ ﻧﻤﺎي ﭼﻮن اﯾﻦ دﻋﺎ در ﺧﻮاﻧـﺪن ﺳﻮره اﻧﻌﺎم ﺑﮑﺮد در ﺧﻮاب وﯾﺮا ﮔﻔﺘﻨـﺪ اﮐﻨﻮن ﺑﺠﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺮو‬
‫در ﻣﻨﻈﺮ ﯾﺤﯿﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠـﺎ وﻟﯿﯽ از اوﻟﯿﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﯽ ﭘﺲ در ﺣﺎل از ﺧﻮاب ﺑﺮﺟﺴﺖ و ﺑﻪ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﯾﺤﯿﯽ رﺳـﯿﺪ ﭼﻮن ﺑﺒﺎﻻ‬
‫رﻓﺖ ﺷﯿﺦ زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﺑﻐﺎﯾﺖ ﺧﺮم ﮔﺸﺖ و دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك او را ﺑﻮﺳﻪ داد ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺠﻬﺖ آﻧﭽﻪ دﯾﺪه ﺑﻮد ﺗﺮدد ﻣﯿﮑﺮد و در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ او ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﻣﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﻣـﺪح وي ﻣﯿﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ روزي ﺻﺪ ﺑﯿﺖ در ﻣﺪح او ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد و ﺻﺪ دﯾﻨﺎر در ﮐﺎﻏﺬي ﻧﻬﺎد و‬
‫آن آﻗﺠﻪ ﺟﺎﯾﺰه آن ﮔﺮداﻧﯿﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﺷـﯿﺦ را ﺑﺨﺎﻧﻪ دﻋﻮت ﮐﺮد و او را ﺳﻮار ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺧﻮد در رﮐﺎب او ﻣﯿﺮﻓﺖ و ﻣﻮاﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎر در ﻗﺪم او ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﻣﺠـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺘﻘـﺪان او ﺑﻮد و زﯾـﺎرت او ﻣﯿﮑﺮد و ﺷـﯿﺦ را اﻃﻌﺎﻣﯽ ﻋﺎم و اﻧﻌﺎﻣﯽ ﺑﺮدوام ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﮐﺲ‬
‫ﭘﯿﺶ او رﻓﺘﯽ ﻃﻌﺎم ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدي و اﮔﺮ ﺻﺪ ﺗﻦ‬
‫ﻣﯿﺮﻓﺘﻨﺪ ﻃﻌﺎم ﺳـﯿﺼﺪ ﺷﺨﺺ ﻣﯿﺂورد و اﮐﺜﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﺎم در اﺣﻮال ﺷﺄن او ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ از ﮐﺠﺎ ﻣﯿﺂورد و از اﺷﻌﺎر‬
‫او اﯾﻦ دو ﺑﯿﺖ دﯾﺪهام و ﻧﻮﺷﺘﻢ‪:‬‬
‫در راه ﺧﺪا ﺟﺎن ده و ﻓﺮﯾﺎد ﻣﮑﻦور ﺟﺎن ﻧﺪﻫﯽ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺑﻨﯿﺎد ﻣﮑﻦ‬
‫ﯾﺎ در ره دﯾﻦ ﻫﻤﭽﻮ زﮐﯽ رﻫﺮو ﺑﺎشﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ در اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻪ آﺑﺎد ﻣﮑﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﭼﯿﺰي از ﻫﺠﺮت و او را در ﺑﻌﻀﯽ از ﺣﻈﺎﯾﺮ ﻣﻮاﻟﯽ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ آﻣﻠﯽ‬
‫از اﮐﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺸﺎﻫﯿﺮ ﻓﻀـﻼ ﺑﻮد و ﺟﺎﻣﻊ اﻗﺴﺎم ﻧﻘﻠﯿﺎت و ﻋﻘﻠﯿﺎت‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺸـﯿﺮاز آﻣﺪ در زﻣﺎن ﺣﻀﺮت اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺦ ﺷﺎه ﺑﻮ اﺳﺤﺎق اﻧﺎر اﷲ‬
‫ﺑﺮﻫـﺎﻧﻪ و اﻣﯿﺮ ﺷـﯿﺦ ﻗـﺪم او را ﻣﺒـﺎرك داﻧﺴﺖ و ﮐﺎرﻫـﺎي او را ﺑـﺎ ﺑﻠﻎ اﻫﺘﻤـﺎم ﻣﺮﺗﺐ داﺷﺖ و او را ﻣـﺪرس ﮔﺮداﻧﯿـﺪ و ﭘﯿﺶ از آن در‬
‫ﻣـﺪرﺳﻪ ﻏـﺎزاﻧﯿﻪ در ﺟـﺎﻧﺐ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻣـﺪرس ﺑﻮد و ﻣﺼـﻨﻔﺎت ﺑﺴـﯿﺎر در ﻣﺘﻮن ﺷـﺮح ﮐﺮده ﺑﻮد از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﻧﻔﺎﯾﺲ اﻟﻔﻨﻮن و ﻋﺮاﯾﺲ‬
‫اﻟﻌﯿﻮن ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ در آن ﮐﺘـﺎب از ﻫﺮ ﻓﻦ از ﻓﻨﻮن و از اﺻﻮل و ﻓﺮوع و ﻣﻨﻘﻮل و ﻣﻌﻘﻮل و دﯾﮕﺮ رﺳﺎﻟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ در‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ و ﻗﻮاﻋﺪ اﺻﻮﻟﯿﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺸﺮف ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ و ﻣﮑﺎﻟﻤﺖ او رﺳﯿﺪهام و ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ دﯾﺪهام ﮐﻪ ﺑﻤﺆاﻻت‬
‫اﻫﻞ ﺑﯿﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﯿﺒﻮد و ﭼﻨﺪ ﺑﯿﺖ ﻋﺮﺑﯽ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻤﻨﯽ از ﮐﻪ ﮐﻨﻢ ﻣﻦ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و دل ﺣﺎﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﮕﺎه ﻣﯿﮑﻨﻢ اﻫﻞ ﺛﺮوت و ﺟﺎه ﻧﺎداﻧﺎﻧﻨﺪ و اﻫﻞ ﻓﻘﺮ و‬
‫ﻣﺬﻟﺖ داﻧﺎ ﻣﻦ ﺣﺎﺟﺘﻤﻨﺪﺗﺮم از اﻫﻞ آﻓﺎق ﯾﻌﻨﯽ دﺳﺖ ﺗﻨﮕﻢ از ﻣﺎل و ﺟﺎه و در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن از ﻫﻤﻪ ﺗﻮاﻧﮕﺮﺗﺮ ﭘﺲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺳـﺖ‬
‫در ﺗﺼﻮر ﻣﻦ ﻧﯿﺎﺋﯿﺪ ﺷـﻤﺎ ﮐﻪ ﺳﺆال از ﻣﻦ ﻣﯿﮑﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﺆال از ﺷﻤﺎ ﻣﯿﮑﻨﻢ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدهام و ﻣﺪﻓﻦ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺣﻈﯿﺮه ﻣﻮاﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮب‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻓﺎﺿﻞ ﻓﻘﯿﻪ ﺣﻨﻔﯽﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺒﺎرز اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮد ﻗﻀﺎ ﺑﻮي داد و ﺷﺮﻋﯿﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮي ﺗﻔﻮﯾﺾ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از‬
‫آن ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﻀﺎ ﮐﺮد و درس در ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺰارﯾﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻮم ﻣﯿﮑﺮد و رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد و زاد‬
‫ﺳﻔﺮ آﺧﺮت ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ ﺗﺎ وﻗﺖ وﻓﺎت و او را در ﻣﻘﺒﺮه ﺟﻨﻮﺑﯿﻪ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻤﺎد ﻗﺰوﯾﻨﯽ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺧﺎﺿﻊ ﺧﺎﺷﻊ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺰرگ دﯾﺪه ﺑﻮد و ﻣﻼزﻣﺖ ﺑﺰرﮔﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد و اﻧﻮاع ﻓﻨﻮن و اﺻـﻨﺎف ﻋﻠﻮم از اﯾﺸﺎن‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﻈﯽ واﻓﺮ و ﺗﻤﺎم از ﻋﺒﺎدات و ﻃﺎﻋﺎت داﺷﺖ و اوراد ﺑﺴـﯿﺎر در ﺳﺎﯾﺮ اوﻗﺎت وﯾﺮا ﺑﻮد و ﺧﻄﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ‪ -‬ﻧﻮﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ او ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼﺪ و ﻫﻔﺘﺎد و دوم وﻓﺎت ﮐﺮد و او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻃﺮف ﻣﺼﻠﯽ رﺣﻤﺖ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﯾﺠﯽ‬
‫ﻋﺎﺑﺪي ﮐﺜﯿﺮ اﻟﺨﯿﺮ داﺋﻢ اﻟﺬﮐﺮ ﺑﻮد دﻟﯽ ﺳﻠﯿﻢ و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫داﺷﺖ و ﺻﺪري واﺳﻊ و ﺑﺪﻧﯽ ﺧﺎﺷﻊ او را ﺑﻮد و ﻣﺤﺐ ﻓﻘﯿﺮان و دوﺳﺘﺪار ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺑﻮد و اﻋﺘﻘﺎدي ﺗﻤﺎم در ﺷﺄن ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫رﻏﺒﺘﯽ در ﻣﺠـﺎﻟﺴﺖ اﻫـﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ او را ﺑﻮد و از اﻗﻮال ﻣﺠﺘﻬـﺪان ﺗﺠـﺎوز ﻧﻤﯿﮑﺮد و ﺑﺎﻗﺎوﯾـﻞ ﻇـﺎﻫﺮﯾﻪ از ﺣـﺪود ﻧﻤﯽﮔـﺬﺷﺖ و ﻃﺮﯾﻘﻪ او‬
‫ﺧﺎﻣﻮﺷـﯽ ﺑﻮد و ﻣﻼزﻣﺖ ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﻠﻮت‪ ،‬و ﯾﺎد ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ورد او ﺑﻮد و زﯾﺎرت ﺣﺞ ﭼﻨﺪﺑﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﻬﺮ‪ -‬ﻫﺎي ﺷﺎم ﻧﻤﻮده‬
‫ﺑﻮد و ﮐﺘﺐ ﻋﻠﻤﺎء ﺷﺎﻣﯿﻪ ﻧﺴـﺨﻪ ﻣﯿﮑﺮد و در ﻣﯿﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮد و او را ﭼﻨﺪ رﺳﺎﻟﻪ ﻫﺴﺖ در ﻣﻬﻤﺎت دﯾﻦ و ﺿﺮورﯾﺎت ﺷﺮع‬
‫ﻣﺘﯿﻦ ﮐﻪ از ﺑﻬﺮ رﺿﺎي اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﮑﺎﯾﺖ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم از ﺑﻌﻀـﯽ ﺻﺎﻟﺤﺎن ﮐﻪ در راه ﺣﺠﺎز ﺑﺎ او ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺧﻤﯿﺼﻪ در آب زﻣﺰم از ﺑﻬﺮ ﺗﺒﺮك ﺑﺸـﺴﺖ و ﺑﺮ ﺳـﺮ دﯾﻮاري ﻧﻬﺎد ﭘﺲ ﺟﻤﻌﯽ دزدان ﻗﺼـﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ از ﭘﺲ دﯾﻮار آن ﺧﻤﯿﺼـﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺷﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪ ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ از اﯾﻦ ﻃﺮف دﺳﺖ ﻣﯿﮑﺮد و ﭘﺎره ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻣﯿﺪاد ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﺒﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ‬
‫از آن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻣﻮال ﻣﺎ و ارواح ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﺒﯿﻞ اﺳﺖ در راه ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻣﺴﺎﻓﺮي ﺣﮑﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﺮد ﮐـﻪ در راﻫﯽ ﻣﯿﺮﻓـﺘﯿﻢ ﺑﻄﺮف اﯾـﺞ و در راه از ﺟﻬﺖ ﻗﻀـﺎي ﺣـﺎﺟﺖ ﺑﻨﺸـﺴﺘﯿﻢ ﺑـﺎ ﻣﻦ ﮐﯿﺴﻪ اﻗﺠﻪ ﺑـﻮد و ﭼـﻮن ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻢ ﺑﻨﻬـﺎدم و‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم و ﺑﺮﻓﺘﻢ ﻗﺮﯾﺐ دو ﻓﺮﺳـﺦ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن در وﻗﺖ ﻧﻤﺎز در اﯾـﺞ ﻣﺮا ﯾﺎد آﻣﺪ ﮐﻪ ﮐﯿﺴﻪ آﻗﺠﻪ در ﻓﻼن ﻣﻮﺿﻊ رﻫﺎ ﮐﺮدهام ﭘﺲ‬
‫ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﻤـﺎز ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻢ و ﺑﻄﻠﺐ ﮐﯿﺴﻪ روم در اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺑﻮدم دﯾـﺪم ﮐﻪ ﺷﺨﺼـﯽ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ و آن ﮐﯿﺴﻪ داﺷﺖ و ﺑﻤﻦ داد و ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﮕﯿﺮ ﮐﯿﺴﻪ ﺧﻮد را و ﻧﻤﺎز ﻗﻄﻊ ﻣﮑﻦ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨﺪ روز دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﻪ ﻓﺴـﯿﺮﺟﺎن رﺳـﯿﺪﯾﻢ و ﻫﻤﺎن ﺷـﺨﺺ دﯾﺪم ﭘﺮﺳـﯿﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد‬
‫ﮐﯿﺴﺖ ﮔﻔﺖ ﺷـﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤـﺪ در ﺣﺎل ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ آﻧﭽﻪ دﯾﺪي ﻇﺎﻫﺮ ﻣﮑﻦ و ﺧﻂ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻗﻀﺎة اﯾﺞ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﮕﺰاردﯾﻢ در ﺧﻔﺘﻦ ﭘﺲ ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ را دﯾﺪه ﺑﻮد‬
‫ﯾﮑﯽ ﮐﻪ در ﻫﻮا ﺑﺮ ﺑﺎﻟﯿﻦ ﺳﺮ او ﻣﯿﮕﺮدد ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺑﻮدم در ﺣﺎل ﺷﯿﺦ ﭼﻮن ﺑﺨﺎﻧﻪ رﻓﺘﻢ ﺗﺎ آﻓﺘﺎب ﺑﺮآﻣﺪ ﭼﻮن آﻓﺘﺎب ﺑﺮآﻣﺪ ﺷﯿﺦ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ اﯾﺴـﺘﺎده ﺑﻮد و ﻃﺒﻘﯽ ﺧﺎرك داﺷﺖ و ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺑﺴـﺘﺎن و آﻧﭽﻪ دﯾﺪي ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ﻣﮕﻮي ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺮاﻣﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﻤﻞ و‬
‫رﻓﺘﻦ در ﻫﻮا و وﻗﻮف در آن ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ از درﺟﻪ ﻗﻄﺒﯿﺖ اﺳﺖ و در ﻣﺎه ﺷـﻌﺒﺎن در ﺷـﯿﺮاز ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺻـﺤﺮاي ﻣﺼـﻠﯽ‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز از وﻓﺎت وي ﺷﺎه ﺷـﺠﺎع وﻓﺎت ﮐﺮد ﮐﻪ او را در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﺷـﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ و ﺷﯿﺦ ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﺮادر ﺷـﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟـﺪﯾﻦ رﺧﺼﺖ ﻧﻤﯿﺪاد ﺗﺎ ﺑﺴـﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﺗﺎ رﺧﺼﺖ داد و او را در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﺷـﯿﺦ دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺎرت زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت وي در آﻧﺠﺎ ﮐﺮد رﺣﻤﮥ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺪ‬
‫ﻗﺎﺿـﯽ ﻋﺎدل ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﻣﻮر ﺷﺮﻋﯿﻪ ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻖ راﺳﺘﯽ ﻣﯿﮕﺬراﻧﯿﺪ و در ﺣﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﺖ اﯾﻦ ﻣﺰارات ﺷﺒﯽ او را در ﺧﻮاب دﯾﺪم و‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ذﮐﺮ او درﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻮد ﺑﺼﻮرﺗﯽ ﭼﻨـﺪ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﺑﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب ﮐﺮده و در ﻣﺪت ﺣﯿﺎت اﺧﻼص و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺑـﺎ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴـﺎﮐﯿﻦ داﺷﺖ و ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻣﺴﺎﺟـﺪ ﮐﺮد و در رﻧـﺞ و ﺑﻼ ﺻﺒﺮي ﺗﻤﺎم داﺷﺖ و ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮده ﺑﻮد و اﮐﺎﺑﺮ درﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻋﻠﻮم‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻠﻮم ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ اﻟﺰام ﻣﯿﺪاد و ﻣﺮدي ﻣﺘﻮاﺿﻊ و ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻮد و در روزي‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎران ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽآﻣﺪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺷﺪ و او را در ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع در ﭘﺎي ﮐﻮه ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺻﺎدق اﻟﻨﯿﻪ ﺑﻮد و ﻣـﺬﻫﺐ ﺳـﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ داﺷﺖ و ﺑﮕﻨﺎه ﻣﻌﺘﺮف ﺑﻮد و از اﺛﻢ و ﺟﺮم دور ﺑﻮد و در ﺟﻤﯿﻊ‬
‫اﻣﻮر ﻣﺘﻮﮐﻞ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ و در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال ﻣﻔﻮض ﺑﻮد و ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺷـﯿﺮاز و اﺻﻔﻬﺎن و ﮐﺮﻣﺎن و ﺳﻮاﺣﻞ ﮐﺮد و ﻣﻠﻮك در ﺗﺤﺖ‬
‫ﺣﮑﻢ او و ﻣﻨﻘـﺎد اﻣﺮ او ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺳـﺎﻟﯽ در ﺷـﻬﺮ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن درآﻣـﺪ و در ﺣﺎل ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺗﺨﺖ در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﻬﺎد و ﺑﺴـﯿﺎر اﻣﻮال و ﺑﺴـﻄﺖ‬
‫اﻗﺘﺪار ﺑﯿﺎﻓﺖ و ﻟﺸـﮑﺮ ﺑﯿﺸـﻤﺎر و اﻣﺘﺪاد ﺣﮑﻢ و ﻧﻔﺎذ اﻣﺮ ﭼﻨﺎن وي را ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﯿﮏ از ﻣﻠﻮك و ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻋﻬﺪ را ﻧﺒﻮد و ﺑﯿﺴﺖ‬
‫و ﻧﻪ ﺳـﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ و اﻫﻞ ﻓﻀﻞ در ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺷﺄن اﯾﺸﺎن اﻋﺘﻘﺎد و اﻋﺘﻤﺎدي ﺗﻤﺎم داﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣـﺪارس‬
‫ﻣﻌﻤﻮر و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻣﻌﯿﻦ و ﻣﺰﯾﻦ ﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﻣﻌﺎﻟﻢ‬
‫ﻋﺮﺑﯿﺖ زﻧﺪه ﮐﺮد و ﮐﺘﺐ ادﺑﯿﺎت در زﻣﺎن او روﻧﻘﯽ ﻋﻈﯿﻢ داﺷﺖ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﯿﺸﺪ و ﺣﺎﺟﺖ ﺿـﻌﯿﻔﺎن و ﻣﺴـﮑﯿﻨﺎن ﻗﻀـﺎ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺠﻠﺲ او از ﻋﻠﻤـﺎ ﺧـﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﻮد و ﻣﺮدي ﻋـﺎﻟﻢ ادﯾﺐ ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮد و در روز و ﺷﺐ در ﺳـﻔﺮ و ﺣﻀـﺮ در اﺳـﺘﮑﺸﺎف ﻋﻠﻮم ﺑﻮد‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘـﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾـﺪ رواء ﻃﻠﻌﺖ و ﺑﻬـﺎء ﺟﻤـﺎل و ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ و اﺻـﻐﺎي او ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﺷﻮد و در اﺛﻨﺎي وﻋﻆ و ﻣـﺬاﮐﺮه‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﯽآﻣـﺪ از ﻧﮑﺎت ﺑﯿﺎن و ﮐﻠﻤﺎت ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻗﺮآن و اﻧﻌﺎﻣﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﺳـﺘﺎد ﺑﯽﺗﮑﻠﻒ ﻃﻠﺐ و ﺳـﺒﺐ رﻧـﺞ و ﮐﺘﺐ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﺎﺳـﻢ‬
‫ﻋﺎﻟﯽ او ﻣﯽﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ و ﺟﺎﯾﺰه ﺑﯿﺸﻤﺎر ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و آﺛﺎر ﺧﯿﺮات او ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻧﻘﻀﺎي دﻫﺮ و او را رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي ﻋﺮﺑﯿﻪ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﻓﻀﯿﻠﺖ‬
‫ﻋﻠﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻠﯿﻐﺎﻧﻪ در ﺷـﺮف ﻋﻠﻤﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻓﺎﺿـﻼن ﻋﻠﻤﺎ ﺷـﺮح آن ﻧﻮﺷـﺘﻪاﻧﺪ و ﭘﯿﺶ از ﻣﻮت ﺧﻮد ﺑﭽﻨـﺪ روز ﺑـﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫رﻓﺖ و ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺧﻮد ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ از ﻣﺤﺾ ﭘﺎﮐﯽ و ﺣﻼﻟﯽ و وﺻﯿﺘﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﮑﺮد و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻗﻀﺎي ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﺸﺖ و ﺣﮑﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫او را در ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ از ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺒﺮك و راﺳﺖ ﮐﺮدن وﻋـﺪه ﻣﺼـﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ وي و وﻓﺎت او در ﻣﺎه ﺷـﻌﺒﺎن در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و ﻫﺸـﺘﺎد و ﺷـﺸﻢ از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و او را دﻓﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ در رﺑﺎط او ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ در ﭘﺎي ﮐﻮه ﭼﻬﻞ ﻣﻘﺎم ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎء راﺳﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯿﮑﺮد ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎش و ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎد و از ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﯿﺦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﻤﻮﺋﯽ ﺑﻮد و ﺑﻌﻠﻢ و ﺳﺪاد و ﻓﻀﻞ‬
‫و اﺳﺘﻌﺪاد ﻓﺎﺋﺰ ﺑﻮد ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب روح اﷲ روﺣﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﺼﺎﺣﺐ او ﺑﻮدم و در ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي درس و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻠﻢ ﻧﺴﺎﯾﻢ ﻟﻄﻒ و‬
‫ﻗﺒﻮل از رﯾﺎض ﻓﻀﺎﯾﻞ او ﻣﯽﺑﻮﺋﯿﺪم و در ﺿـﺒﻂ ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﻠﻮم و ﺣﻔﻆ دﻗﺎﯾﻖ ﻋﻘﻮل ﻣﺠﺪ و در ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮو اﺣﺴﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺮادران و دوﺳﺘﺎن‬
‫ﻟﻄﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺳـﺨﻦ ﺑﻠﻄﻒ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن از آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ و ﺑﻤﻼزﻣﺖ ﺳـﻼﻃﯿﻦ ﻣﺒﺘﻠﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺒﺮﮐﺖ ﻋﻠﻢ از آﻓﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﯾﺎﻓﺖ‬
‫و ﺗـﺪرﯾﺲ ﻣـﺪارس و ﺗﺼـﺪﯾﺮ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﻮي دادﻧـﺪ و او را ﺗﺼﺎﻧﯿﻒ و ﺗﺤﺮﯾﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺣﺪود آن ﻧﻤﯽﺷـﻨﺎﺳﺪ و از آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﺘـﺎب ﻣﮑﺎرم اﻟﺸـﺮﯾﻌﻪ اﺳﺖ و ﺷـﺮح ﻋﻘﺎﯾـﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻀـﺪ اﻟـﺪﯾﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ در ﻣﻨﻄﻖ داﺷﺖ و وﻓﺎت او در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺼـﺪ و‬
‫ﻫﺸﺘﺎد و ﺷﺸﻢ ﺑﻮد و او را‬
‫دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﻈﯿﺮه ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺸﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺳﻌﺪي‬
‫از اﻓﺎﺿـﻞ ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺑﻮد و در ﺑﻘﻌﻪ ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﺠﺎور ﺑﻮد و ﺣﻈﯽ واﻓﺮ از آداب داﺷﺖ و ﻣﺮﺗﺎض و ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد در ﮐﺎرزار‬
‫ﺑﻮد ﺑـﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺑﻮاب ﻣﻌﺮﻓﺖ از ﻫﺪاﯾﺖ اﻣﻮر ﺑﺮ وي ﮔﺸﺎده ﮐﺮد و در اﺣﻮال ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﯿﮕﻔﺖ و وﺻﻒ ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ در ﮐﻠﻤﺎت‬
‫ﻣﯿﮑﺮد و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺷـﻌﺎر در رﻫﮕﺬار ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻪ ﻣﯿﺮﻓﺖ ﻣﯿﮕﻔﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳـﺨﻦ او ﻇﺎﻫﺮي دارد ﮐﻪ ﻋﻮام از آن ﺣﻆ دارﻧﺪ و ﺑﺎﻃﻨﯽ دارد ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪان ﻋﻘﻞ و ﻓﻬﻢ درﯾﺎﺑﻨﺪ و ﮐﻠﻤﺎت اﺑﯿﺎت او ﻣﻮزوﻧﺴﺖ ﺑﻤﯿﺰان ﻃﺮﯾﻘﺖ و ﻣﮑﻨﻮن اﺳﺖ در وي اﺳـﺮار ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻼد ﮐﺮد‬
‫و در اﻗـﺎﻟﯿﻢ ﮔﺸﺖ و زﯾـﺎرت ﺧـﺎﻧﻪ ﺧـﺪاي ﮐﺮد ﭼﻨـﺪﺑﺎر ﭘﯿـﺎده و در ﺑﺖﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ درآﻣـﺪ و ﺑﺘﻬـﺎ را ﺷـﮑﺴﺖ و او را واﻗﻌﻪﻫﺎ دﺳﺖ داد و‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﺷـﯿﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺳﻬﺮوردي درﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ وي در ﮐﺸﺘﯽ ﻧﺸﺴﺖ و دﯾﺪار ﺑﺴﯿﺎري از اوﻟﯿﺎء اﷲ ﮐﺮد و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻘﺎﺋﯽ‬
‫ﻣﯿﮑﺮد در ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس و در ﺑﻼد ﺷﺎم ﻧﯿﺰ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺪﯾﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻀـﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﺑﺪﯾﺪ و او را از زﻻل اﻓﻀﺎل ﺑﭽﺸﺎﻧﯿﺪ ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﺑﺸـﯿﺮاز ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد و اﺣﻮال او ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬و ﮐﺮاﻣﺘﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺪ و ﺟﺎﻫﯽ رﻓﯿﻊ و ﻋﺰﺗﯽ ﻣﻨﯿﻊ داﺷﺖ و ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﺴﺎﺧﺖ و ﻃﻌﺎم ﺑﻔﻘﺮا‬
‫و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻣﯿـﺪاد و ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺼﺪ زﯾﺎرت وي ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و رواﯾﺖ اﺣﺴﺎن او ﺑﺨﺎص و ﻋﺎم ﻣﯿﺮﺳـﯿﺪ و از ﺳـﻤﺎط اﻧﻌﺎم او ﻣﺮﻏﺎن و‬
‫ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ از ﺟﻬﺖ ﺷﺮع و ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻣﻮر ﭼﻨﺪان رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت ﺷﯿﺦ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﺒﯽ ﺣﻀﺮت رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻨﺎه ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و اﻟﻪ را در ﺧﻮاب دﯾﺪ و او را ﻋﺘﺎب ﻓﺮﻣﻮد ﺟﻬﺖ اﻧﮑﺎر ﺑﺎ ﺷﯿﺦ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﯿﺪار ﺷﺪ ﺑﯿﺂﻣﺪ ﺑﻨﺰد ﺷـﯿﺦ ﺳـﻌﺪي و اﻋﺘﺬار ﻧﻤﻮد و ﻃﻠﺐ ﺣﻼﻟﯽ ﮐﺮد و او را ﮐﺮاﻣﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ و در زﺑﺎن ﺧﻠﻖ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‬
‫و ﻣﻌﺮوف و در ﺳﺎل ﺷﺸﺼﺪ و ﭼﯿﺰي وﻓﺎت ﮐﺮد و او را در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺧﻮد دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻮﺋﯿﺎ ﺑﺰﺑﺎن ﻣﻦ از ﻋﺠﺰ و اﺑﺘﻬﺎل ﻣﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬
‫رﻫﯽ ﻧﻤﯿﺒﺮم و ﭼﺎره ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢﺑﺠﺰ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺮدان ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺣﻮال‬
‫ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺻﺪرﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﺎرﮔﺎه ﻗﺒﻮلﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن ﺻﻒ ﻧﻌﺎل‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﭘﺲ اي ﺑﺮادر ﻋﺰﯾﺰ ﻧﻈﺮي در اﺣﻮال و اﻓﻌـﺎل ﻣﻘﺮﺑـﺎن ﺣﻀـﺮت اﷲ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑـﺎ وﺟﻮد ﮐﻤﺎل ﻣﻘﺎﻣﺎت و رﻓﻌﺖ درﺟﺎت در ﻋﯿﻦ ﺧﺠﺎﻟﺖ و‬
‫ﻣﺤﺾ ﺷـﺮم دﺳﺖ ﺑﺤﻀـﺮت ﮐﺒﺮﯾﺎ ﺑﺮداﺷـﺘﻪاﻧﺪ و در ﻣﻨﺎزل ﮐﻤﺎل ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻘﺼﺎن ﺑﺸـﺮﯾﺖ ﺧﻮد دﯾﺪهاﻧﺪ و داﻧﺴـﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻧﺴـﯿﺎن‬
‫ﻣﺸـﺘﻖ اﺳﺖ و ﺻﻮرت آدﻣﯽ ﯾﮑـﺪﻣﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ دم از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﻮد ﺑﺴـﺘﻪاﻧﺪ و ﺳـﺮ در ﺟﯿﺐ ﻋﺒﻮدﯾﺖ ﻓﺮو ﺑﺮدهاﻧـﺪ ﻗﺪ وﻓﻖ ﺑﺘﻤﺖ‬
‫اﻟﮑﺘﺎب ﺑﻌﻮن اﻟﻤﻠﮏ اﻟﻮﻫﺎب و ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯽ ﺧﯿﺮ ﺧﻠﻖ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ و اﻟﻪ ‪.‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺷﺨﺎص‬
‫»اﻟﻒ«‬
‫اﺑﺎﻗﺎ‪354 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺒﺮﮐﺎت اﻟﺤﻨﺒﻠﯽ )ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﻘﺮﺷﯿﻪ(‪377 ،27 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ داود )اﺑﻮ اﺳﺤﻖ(‪198 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﺷﺮف‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪361 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﮐﺎزروﻧﯽ‪343 ،277 ،142 ،92 ،18 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺷﯿﺮوﯾﻪ‪231 ،230 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ )اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ اﻟﮑﺸﯽ(‪272 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴﻠﻤﯽ اﻟﻤﻐﺮﺑﯽ )ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻤﺼﺮي(‪388 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﺒﻮرﯾﺎﺋﯽ‪313 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﺠﻌﺒﺮي‪287 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ ‪288‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻨﺠﯽ‪182 ،173 ،172 ،92 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﻄﯿﺒﯽ )ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻠﮏ اﺳﻼم(‪378 ،‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻟﮑﺮﺟﯽ‪250 ،227 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮔﯿﻼﻧﯽ‪355 ،‬‬
‫اﺑﺶ ﺧﺎﺗﻮن‪299 ،265 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻻﻧﺒﺎري‪141 ،138 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﺑﯽ اﺻﯿﺒﻌﮥ‪388 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻧﺠﺐ ﺑﻐﺪادي‪165 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺤﺪﯾﺪ‪96 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺪﻧﯿﺎ‪68 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻌﺪان )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻌﺪان(‬
‫اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺮﯾﻢ اﻟﺸﯿﺮازي‪430 ،429 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻻﺛﯿﺮ‪439 ،340 ،318 ،198 ،145 ،100 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻻﺛﯿﺮ ﺟﺰري )ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺴﺎدات(‪232 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ(‬
‫اﺑﻦ اﻟﺒﺰاز‪355 ،291 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ‪444 ،443 ،336 ،246 ،168 ،163 ،110 ،108 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺗﻐﺮي ﺑﺮدي‪399 ،176 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﺠﻼء )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ(‪50 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺟﻨﯽ‪403 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي‪399 ،272 ،176 ،165 ،145 ،144 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﺤﺎﺟﺐ‪108 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ‪،280 ،232 ،186 ،‬‬
‫‪470 ،411‬‬
‫اﺑﻦ ﺣﺰم ﻇﺎﻫﺮي‪409 ،144 ،100 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ‪264 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﺮداذﺑﻪ‪264 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﮑﺎن‪367 ،354 ،330 ،284 ،232 ،166 ،144 ،141 ،138 ،84 ،55 ،49 ،‬‬
‫اﺑﻦ دارﺳﺖ ﺷﯿﺮازي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ(‬
‫اﺑﻦ درﯾﺪ‪140 ،‬‬
‫اﺑﻦ راﻓﻊ ﺣﻮراﻧﯽ ﻣﺼﺮي‪356 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﺮﻓﺎﻋﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ(‬
‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪان ﻣﺤﺪث‪397 ،396 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺻﺤﺎﺑﯽ )ﻋﺒﺪ اﷲ(‪56 ،36 ،35 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﻌﺒﺮي‪388 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ‪274 ،86 ،50 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﻔﺎرض‪315 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﻔﻘﯿﻪ‪264 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﻘﻨﺎد )اﺣﻤﺪ(‪352 ،350 ،348 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﻘﯿﻢ اﻟﺠﻮزﯾﻪ‪47 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪48 ،35 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد )ﺻﺤﺎﺑﯽ(‪35 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﻌﺒﺪ‪168 ،‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﻤﻌﺘﺰ ‪51‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪144 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﺣﻤﺪ اﻟﮑﺒﯿﺮ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﻖ اﻻدﻣﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺸﯿﻮخ(‪59 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﻖ اﯾﻨﺠﻮ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ‪ -‬اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﺷﯿﺮازي )ﺷﯿﺦ(‪336 ،254 ،217 ،144 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﮐﺎزروﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﺑﻦ ﺷﻬﺮﯾﺎر(‬
‫اﺑﻮ اﻟﺒﺪر ﺑﻦ رﺑﯿﻊ )اوﺣﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪383 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ )ﺧﻠﯿﻔﻪ(‪271 ،150 ،48 ،41 ،3 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﻻﺳﻤﻌﯿﻠﯽ اﻟﺠﺮﺟﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺎس(‪81 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ‪156 ،122 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ )ﺷﯿﺦ(‪216 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ‪452 ،440 ،413 ،351 ،282 ،268 ،266 ،264 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ اﻟﺤﺎﻓﻆ‪59 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻔﺎرﺳﯽ‪113 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺘﺮﮐﯽ‪275 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﮐﺮ‪309 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ اﺟﺮي‪67 ،166 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻣﺼﻠﺢ‪135 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﻤﺼﺮي )ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ(‪387 ،386 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺗﺎﯾﺒﺎدي )ﻃﺎﯾﺒﺎذي(‪ ،‬زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ‪160 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ زاﻫﺪ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ(‬
‫اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﻟﻌﻼف )ﻫﺒﮥ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ(‪406 ،157 ،156 ،124 ،123 ،122 ،121 ،120 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺗﺮاب ﻧﺨﺸﺒﯽ‪50 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﺎﺗﻢ اﻟﺴﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪156 ،122 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﺎﻣﺪ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺎﻣﺪ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﮑﯿﻢ‪81 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﻻﺷﻌﺮي ‪274 ،83‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ ﺑﻨﺠﯿﺮ )اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ(‪382 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﯽ‪230 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻠﻤﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻠﯽ‪203 ،202 ،95 ،94 ،93 ،77 ،32 ،(-‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﮑﻮاري )ﺑﻪ(‪309 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻫﻨﺪ‪397 ،395 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ واﺳﻄﯽ‪249 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻧﻮري‪397 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﯿﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﺎﻟﺒﻪ‪229 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺳﻤﻌﻮن )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ واﻋﻆ(‪58 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﻧﻮري )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮري(‪53 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﻔﺺ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﮐﺮم ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ دﯾﻨﻮري‪367 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ )اﻣﺎم(‪348 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﻮﻓﯽ‪96 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﯿﺎن اﻟﺘﻮﺣﯿﺪي )ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺎس(‪97 ،96 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﻧﺤﻮي‪144 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺨﻄﺎب ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺎري‪287 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ اﺑﯽ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻏﺴﺎن‪454 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ(‪449 ،‬‬
‫اﺑﻮ داود‪48 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺪردا‪139 ،‬‬
‫اﺑﻮ ذر ﺻﺤﺎﺑﯽ‪101 ،‬‬
‫اﺑﻮ ذر اﻟﮑﺜﮑﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ‪ -‬اﻟﺠﻨﯿﺪ(‪386 ،102 ،101 ،99 ،‬‬
‫اﺑﻮ زرﻋﮥ اردﺑﯿﻠﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﯾﻮب(‪،‬‬
‫اﺑﻮ زﮐﺮﯾﺎ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺷﺮف ﻧﻮوي‪245 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺴﺎﺋﺐ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ اﻟﺸﺎﻣﯽ‪185 ،184 ،178 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم‪141 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺴﻌﻮد ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻌﺸﺎﺋﺮ ﺑﺎذﯾﻨﯽ‪167 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺴﻌﻮد ﺑﻦ اﻟﺸﺒﻞ اﻟﺒﻐﺪادي‪167 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ‪410 ،409 ،408 ،324 ،230 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺳﻠﻄﺎن‪108 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﺨﺮاز )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ اﻟﺨﺮاز(‪52 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺳﺎوﺟﯽ )ﺷﯿﺦ(‪212 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺳﻮﺳﯽ‪ 53 ،‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪481‬‬
‫و ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪97 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻬﻞ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪388 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺷﺠﺎع دﯾﻠﻤﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﯿﺮوﯾﻪ ﺑﻦ ﺷﻬﺮدار دﯾﻠﻤﯽ(‬
‫اﺑﻮ ﺷﺠﺎع ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪان‪202 ،142 ،92 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺷﺠﺎع اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‪105 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺷﺠﺎع وزﯾﺮ‪32 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﺻﺎﻟﺢ‪73 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﺑا ﯽ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ )روح اﻟﺪﯾﻦ(‪415 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ زﯾﺎدآﺑﺎدي‪347 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ )ﺻﺤﺎﺑﯽ(‪38 ،37 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪ‪145 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس اﺳﻤﻌﯿﻞ )اﻣﯿﺮ(‪140 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﻄﺎء )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻋﻄﺎء اﻻدﻣﯽ(‪85 ،83 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس اﻟﮑﺮﺧﯽ‪86 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ‪86 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺴﻠﻤﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ(‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ(‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﺑﻮﺋﯽ‪206 ،203 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ(‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﯿﻄﺎر )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ(‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺳﻌﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ‪84 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﺒﺮي‪289 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺨﺪاش )ﺷﯿﺦ(‪286 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺸﻮاء ‪81‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻘﺮﻃﺒﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻓﺮج(‪69 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻘﻔﺼﯽ‪149 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺷﯿﺮازي‪122 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ داﺳﺘﺎﻧﯽ‪230 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﯿﺪه ﺑﺼﺮي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮاﺣﺪ اﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﺼﺮي(‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﺰ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‪265 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﻼء اﻟﺤﻀﺮﻣﯽ اﻟﻘﻔﺼﯽ‪150 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻌﻼء اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ(‪440 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺎزﯾﺎر‪96 ،92 ،91 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻠﯽ دﻗﺎق )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ(‬
‫اﺑﻮ ﻋﻠﯽ رودﺑﺎري )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ رودﺑﺎري(‪54 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ‪388 ،285 ،153 ،152 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﻓﺎرﺳﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ(‬
‫اﺑﻮ ﻋﻠﯽ ﻣﺴﮑﻮﯾﻪ‪145 ،96 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻤﺮو اﺻﻄﺨﺮي‪93 ،92 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻐﯿﺚ ﺑﻦ ﺟﻤﯿﻞ اﻟﯿﻤﻨﯽ‪97 ،57 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﺑﺴﺘﯽ‪369 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻓﺰاري‪54 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ ﺑﻦ ﺷﺎﺗﯿﻞ‪419 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ اﻟﻨﯿﺮﯾﺰي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‪ -‬اﻟﻄﺎﻫﺮ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح رازي‪224 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح اﻟﻌﺠﻠﯽ‪350 ،284 ،98 ،19 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﺪاء‪186 ،153 ،125 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻞ ﺑﻦ اﻟﻌﻤﯿﺪ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻦ اﻟﻌﻤﯿﺪ(‪96 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ ﻧﯿﺮﯾﺰي‪431 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ )ص( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ص(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﺷﻌﯿﺐ ﺑﻦ ﺑﻠﻮﯾﻪ اﻟﻤﮑﺮاﻧﯽ‪217 ،149 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﺴﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﻄﺒﺮاﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻃﺒﺮاﻧﯽ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻃﺒﺮي ‪55‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﻘﺸﯿﺮي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻫﻮازن ﻗﺸﯿﺮي(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ‪343 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻫﺎﺷﻤﯽ‪86 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﯿﻤﯿﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‪25 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻗﻼﺑﻪ اﻟﺠﺮﻣﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻟﺠﺮﻣﯽ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻤﺒﺎرك آدﻣﯽ‪276 ،185 ،179 ،17 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪167 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺠﺮﯾﺮي )اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ(‪81 ،51 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روﯾﻢ‪84 ،83 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻘﺎق‪396 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‪243 ،22 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪164 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺮﺛﺪ اﻟﻐﻨﻮي‪48 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﻌﻼء‪463 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ اﻟﻔﺴﻮي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﺎرس ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ اﻟﻔﺎرﺳﯽ(‪229 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ اﻟﮑﺸﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻤﮑﺎرم اﻟﻠﺒﺎن‪98 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻤﮑﺎرم ﻋﻠﯽ )ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ(‪268 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر ﺧﺎزﻧﯽ‪125 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪244 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي‪186 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ ﺣﺎﻓﻆ‪186 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﻤﺪﯾﻨﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﻤﺪﯾﻨﯽ(‪183 ،17 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻨﺠﯿﺐ درﮔﺰﯾﻨﯽ‪303 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻨﺠﯿﺐ ﺳﻬﺮوردي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻠﯿﺚ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪64 ،63 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﯽ‪248 ،176 ،90 ،88 ،80 ،53 ،50 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ )اﻟﺤﺎﻓﻆ(‪176 ،82 ،52 ،‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﻮﻓﺎء ﺗﺎج اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﺎﮐﯿﺲ(‬
‫اﺑﻮ اﻟﻮﻗﺖ ﺳﺠﺰي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻻول ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ(‬
‫اﺑﻮ ﻫﺎﻧﯽ ﮐﯿﺴﺎﻧﯽ‪61 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه‪41 ،34 ،‬‬
‫اﺑﻮ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻢ‪63 ،‬‬
‫اﺑﯽ ﻣﻠﯿﮑﻪ‪42 ،‬‬
‫اﺗﺎﺑﮏ اﺑﺎش‪263 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ )ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ(‪161 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﺎزارو )ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ(‪316 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدي )اﺑﻮ اﻟﻮﻓﺎء(‪399 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻘﺰوﯾﻨﯽ )رﺿﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ(‪381 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺼﻮﻓﯽ‪156 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺟﺎرﺑﺮدي‪405 ،391 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ )اﺑﻮ ﺑﮑﺮ زاﻫﺪ(‪210 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ اﻟﺒﺼﺮي‪80 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﺎﺗﺐ ﯾﺰدي‪336 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )اﻣﺎم(‪68 ،47 ،46 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﻬﺮآﺑﺎدي )اﺑﻮ ﺳﻌﺪ(‪422 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪان اﻟﺤﺎﻓﻆ‪156 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ )ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ(‪370 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ﺷﻬﺮه(‪187 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﻤﺎ‪313 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻄﺎر‪51 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ )اﺑﻦ اﻟﺮﻓﺎﻋﯽ(‪166 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﻤﻘﺮي اﻟﺤﺮﯾﺼﯽ )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪347 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ )ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ(‪312 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻔﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﺳﻠﻔﯽ‪289 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ )ﻋﻼء اﻟﺪوﻟﻪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ(‪362 ،280 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﯿﻀﺎوي )اﺑﻦ ﺳﺎﻟﺒﻪ‪ ،‬ﺷﯿﺦ اﻟﺸﯿﻮخ(‪239 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﮥ‪143 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﻐﺰﻧﻮي‪429 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻔﻀﻞ اﻟﻨﻬﺎوﻧﺪي )اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس(‪410 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﮑﻮﯾﻪ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮ‬
‫ﻋﻠﯽ(‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺻﻪ‪149 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺸﺎﺷﯽ‪436 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺼﺎدق )ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ(‪151 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ )اﺑﻮ ﻧﺠﯿﺢ(‪423 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﮑﺎﻇﻢ )ﺷﺎهﭼﺮاغ(‪335 ،333 ،304 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ )اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس(‪180 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ اﻟﺠﻼء )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪81 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﻟﯿﺎس‪322 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻬﻤﻨﯿﺎر‪409 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ذﻫﺒﯽ )ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ زرﮐﻮب ﻣﺆﻟﻒ ﺷﯿﺮازﻧﺎﻣﻪ(‬
‫اﺣﻤﺪ ﺳﻬﯿﻠﯽ‪296 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎﺑﯽ‪238 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ ﻃﻮﺳﯽ‪355 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻣﺤﺒﻮﺑﯽ ﺑﺨﺎري )ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ(‪161 ،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﮐﺒﯿﺮ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫اﺧﻔﺶ اوﺳﻂ‪139 ،‬‬
‫اﺧﻔﺶ ﺻﻐﯿﺮ‪139 ،‬‬
‫اﺧﻔﺶ ﮐﺒﯿﺮ )ﻋﺒﺪ اﻟﺤﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺠﯿﺪ(‪138 ،‬‬
‫اﺧﯽ ﻓﺮج زﻧﺠﺎﻧﯽ‪410 ،‬‬
‫ارﺳﻼن ﺧﺎﺗﻮن‪301 ،‬‬
‫ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻟا ﻨﯿﺮﯾﺰي‪402 ،401 ،392 ،289 ،283 ،202 ،17 ،‬‬
‫ارﻏﻮن‪354 ،246 ،153 ،‬‬
‫اﺳﺎﻣﻪ‪186 ،‬‬
‫اﺳﺤﻖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻃﻮﺳﯽ‪186 ،‬‬
‫اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺮﺑﺸﺎه )ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ(‪359 ،‬‬
‫اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ(‪338 ،‬‬
‫اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪447 ،‬‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم اﻟﺨﻨﺠﯽ )ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ(‪316 ،233 ،‬‬
‫اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪242 ،‬‬
‫اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ اﺑﺰري )ﻋﻤﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻧﺼﺮ اﺳﻌﺪ(‪447 ،264 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ(‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر )ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ(‪311 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﺨﻨﺠﯽ‪260 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﮑﺮي‪359 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺣﺰﻣﯽ ﯾﻤﻨﯽ‪57 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺎﮐﻢ اﻟﺒﻨﺪﻫﯽ‪437 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪246 ،22 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻧﯿﮑﺮوز )ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪441 ،429 ،418 ،414 ،326 ،308 ،239 ،20 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ )ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪445 ،443 ،308 ،‬‬
‫اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺟﺮﺟﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ(‬
‫اﺷﺘﺎل آﻟﻤﺎﻧﯽ‪238 ،‬‬
‫اﺻﻤﻌﯽ‪138 ،‬‬
‫اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ(‬
‫اﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪192 ،‬‬
‫اﻗﺒﺎل )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل(‬
‫اﻟﺐ ارﺳﻼن‪325 ،324 ،301 ،‬‬
‫اﻟﺒﺎﺟﻮ )اﻣﯿﺮ(‪155 ،‬‬
‫اﻓﺘﺨﺎر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ اﷲ داﻣﻐﺎﻧﯽ‪107 ،‬‬
‫اﻟﻤﻘﺘﺪر ﺑﺎﷲ‪83 ،‬‬
‫اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ داود ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ روزﺑﻬﺎن‪384 ،‬‬
‫اﮐﺘﺎي ﻗﺎآن‪317 ،‬‬
‫اﻣﺸﺎﻃﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﻻﻣﺸﺎﻃﯽ(‬
‫ام ﻣﺤﻤﺪ واﻟﺪة اﻟﺸﯿﺦ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪395 ،‬‬
‫ام ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺤﺴﻨﯿﻪ )دﺧﺘﺮان(‪154 ،‬‬
‫ام ﮐﻠﺜﻮم ﺑﻨﺖ ﺳﯿﺪ اﺳﺤﻖ اﻟﮑﻮﮐﺒﯽ‪213 ،210 ،209 ،‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﻣﺒﺎرز اﻟﺪﯾﻦ‪155 ،‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن‪404 ،326 ،155 ،‬‬
‫اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ(‬
‫اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ(‬
‫اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮐﺎزروﻧﯽ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ(‬
‫اوﺣﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺎﻣﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻔﺨﺮ(‬
‫اوزﻟﯽ‪319 ،‬‬
‫اوﮐﺘﺎﺋﯽ‪430 ،‬‬
‫اوﻟﺠﺎﯾﺘﻮ‪246 ،‬‬
‫اوﯾﺲ ﺑﻦ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‪155 ،‬‬
‫اوﯾﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺨﻨﺠﯽ‪316 ،‬‬
‫»ب«‬
‫ﺑﺎﺑﺎ ﻃﺎﻫﺮ ﻋﺮﯾﺎن‪206 ،‬‬
‫ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر )ﯾﺎ ﺑﺎﮐﺎﻟﯿﺠﺎر(‪148 ،126 ،125 ،‬‬
‫ﺑﺎﻧﺠﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺨﻮزي )ﺑﻨﺠﯿﺮ(‪ ،‬ﺑﺤﺘﺮي‪272 ،‬‬
‫ﺑﺨﺎري )ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺤﯿﺢ(‪289 ،105 ،65 ،64 ،59 ،42 ،38 ،37 ،‬‬
‫ﺑﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻮﺷﺘﺮي‪261 ،‬‬
‫ﺑﺪل )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻔﺎرﺳﯽ(‬
‫ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ(‬
‫ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺠﻌﺒﺮي )ﺷﯿﺦ( )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ(‬
‫ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻌﺒﺮي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﯿﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻤﯽ(‬
‫ﺑﺸﺎر ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ‪73 ،‬‬
‫ﺑﺸﺮ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ )ﻗﺎﺿﯽ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ(‪144 ،‬‬
‫ﺑﺸﺮ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺳﻠﯿﻤﯽ‪72 ،71 ،‬‬
‫ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻤﺰﻧﯽ‪46 ،‬‬
‫ﺑﻠﻮﺷﻪ‪317 ،266 ،‬‬
‫ﺑﻨﺠﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﻮزي )ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ( ‪341 ،339‬‬
‫ﺑﻨﺪار ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ‪275 ،274 ،‬‬
‫ﺑﻨﯽ اﻣﯿﻪ‪64 ،‬‬
‫ﺑﻮزاﺑﻪ ﯾﺎ ﺑﺰاﺑﻪ )اﻣﯿﺮ اﺗﺎﺑﮏ(‪302 ،‬‬
‫ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل‪113 ،‬‬
‫ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر‪124 ،‬‬
‫ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﻓﺴﻮي‪237 ،‬‬
‫ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب )ﻗﺰﻟﭽﻪ(‪116 ،‬‬
‫ﺑﯿﻄﺎر )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﯿﻄﺎر(‬
‫ﺑﯿﻀﺎوي )ﻗﺎﺿﯽ‪ ،‬رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫ﺑﯿﻬﻘﯽ )اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﻣﺤﺪث و ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻌﺮوف(‪68 ،35 ،‬‬
‫ﺑﯽﺑﯽ دﺧﺘﺮان )رﺟﻮع ﺑﻪ ام ﻋﺒﺪ اﷲ(‬
‫»پ«‬
‫ﭘﯿﺮﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﻮد )اﻣﯿﺮ(‪404 ،‬‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ )ص( )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻋﺒ ﺪ ا ﷲ ) ص ( (‬
‫»ت«‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺷﻨﻬﯽ‪385 ،‬‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ وزﯾﺮ‪349 ،14 ،‬‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻬﺮام )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺮام اﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب(‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ دارﺳﺖ‪302 ،‬‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪219 ،‬‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺪر‪344 ،‬‬
‫ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺆﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‪256 ،24 ،‬‬
‫ﺗﺎﺷﯽ ﺧﺎﺗﻮن‪335 ،‬‬
‫ﺗﺮﮐﺎن ﺧﺎﺗﻮن )زوﺟﻪ اﺗﺎﺑﮏ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ(‪318 ،317 ،299 ،283 ،266 ،‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ )ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ(‪204 ،15 ،‬‬
‫ﺗﺮﻣﺬي )ﻣﺤﺪث ﻣﻌﺮوف(‪56 ،42 ،41 ،36 ،35 ،‬‬
‫ﺗﻘﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎﺳﯽ‪377 ،‬‬
‫ﺗﮑﻠﻪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ‪383 ،382 ،277 ،17 ،‬‬
‫ﺗﻮران ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺘﺮﮐﯽ )ﺷﯿﺦ(‪115 ،‬‬
‫ﺗﻮران ﮐﺒﯿﺮ )ﺷﯿﺦ(‪399 ،‬‬
‫ﺗﮑﻮدار‪153 ،‬‬
‫ﺗﯿﻤﻮر ﺗﺎش ﺑﻦ اﻣﯿﺮ ﭼﻮﭘﺎن‪404 ،‬‬
‫ﺗﯿﻤﻮر ﮔﻮرﮐﺎن )اﻣﯿﺮ(‪475 ،161 ،‬‬
‫»ث«‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺨﺠﻨﺪي )ﻋﻼء‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪365 ،‬‬
‫»ج«‬
‫ﺟﺎﺑﺮ )ﺻﺤﺎﺑﯽ(‪41 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﯽ )ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف(‪362 ،232 ،82 ،‬‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﻟﮑﺮدي )ﺷﯿﺦ(‪377 ،153 ،27 ،‬‬
‫ﺟﺒﯿﺮ اﻟﻘﺼﺎب‪47 ،‬‬
‫ﺟﺰري )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‪438 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﻃﯿﺎر )ﺷﯿﺦ(‪259 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﮑﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﻤﻮﺻﻠﯽ )ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ(‪411 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻧﺼﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺻﺎﺣﺐ ﻟﻮح(‪344 ،340 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺤﺬاء )ﺷﯿﺦ(‪329 ،286 ،275 ،274 ،273 ،81 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﺧﻠﺪي‪80 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق‪322 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﯿﺮ ﺧﻠﺪي‪410 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﯿﺎﻣﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‪131 ،101 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ‪132 ،131 ،101 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ روﻣﯽ )ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي(‪348 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﯿﻮرﻏﺘﻤﺶ‪325 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻄﯿﺎر‪258 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﮑﺒﺮﻧﯽ ﺳﻠﻄﺎن‪299 ،198 ،‬‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻔﺮج ﺟﻮزي‪99 ،‬‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ )دروﯾﺶ ﺟﻤﺎل(‪135 ،‬‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ(‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﯾﺬﺟﯽ‪374 ،‬‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﻟﻤﻌﺒﺮ‪304 ،‬‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻏﺮﯾﺒﺸﺎه‪435 ،‬‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر(‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺼﺮي ﻗﺎﺿﯽ‪447 ،339 ،338 ،140 ،20 ،‬‬
‫ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ )ﺻﺪر‪-‬‬
‫اﻟﺪﯾﻦ(‪376 ،27 ،26 ،‬‬
‫ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ )اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ زاﻫﺪ و ﺻﻮﻓﯽ ﻣﻌﺮوف(‪274 ،273 ،97 ،84 ،83 ،80 ،14 ،13 ،‬‬
‫ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي )اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ‪ -‬ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب(‪251 ،230 ،27 ،26 ،16 ،14 ،13 ،12 ،10 ،‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﺑﻦ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‪155 ،‬‬
‫»چ«‬
‫ﭼﻐﺮي ﺑﮏ )داوود(‪301 ،‬‬
‫ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺧﺎن‪109 ،‬‬
‫»ح«‬
‫ﺣﺎﺟﯽ ﺧﻠﯿﻔﻪ‪186 ،58 ،14 ،13 ،‬‬
‫ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺳﺪ اﻟﻤﺤﺎﺳﺒﯽ‪430 ،‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ اﻟﺨﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادي‪140 ،‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ‪83 ،‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ )ﺷﺎﻋﺮ ﻓﺎرﺳﯽ(‪406 ،233 ،214 ،161 ،130 ،108 ،103 ،‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﺮو‪389 ،261 ،246 ،161 ،‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺳﻤﻌﯿﻞ‪359 ،86 ،73 ،69 ،51 ،44 ،‬‬
‫ﺣﺎﻣﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻔﺨﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ )اوﺣﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪357 ،356 ،355 ،353 ،‬‬
‫ﺣﺎﻣﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺎس‪83 ،‬‬
‫ﺣﺒﯿﺐ اﻟﻌﺠﻤﯽ‪73 ،‬‬
‫ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﯽ‪112 ،‬‬
‫ﺣﺬﯾﻔﻪ )ﺻﺤﺎﺑﯽ(‪186 ،‬‬
‫ﺣﺴﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﭼﻠﺒﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻋﻄﺎر ﻫﻤﺪاﻧﯽ )اﺑﻮ اﻟﻌﻼء(‪438 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺟﻮاﻟﻘﯽ‪88 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ )ﺣﺴﻦ ﻣﺜﻨﯽ(‪164 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﺸﻨﺎم )اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ(‪155 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﻨﮑﮑﯽ‪199 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )اﻣﺎم(‪445 ،246 ،65 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري )اﺑﻮ ﻋﻠﯽ دﻗﺎق(‪104 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﺸﯿﺮازي اﺑﻮ اﺣﻤﺪ اﻟﺼﻐﯿﺮ‪156 ،89 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻈﻔﺮ(‪250 ،25 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ )ﺣﺴﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﭼﻠﺒﯽ(‪203 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻄﯿﺒﯽ )ﺷﺮف‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪405 ،391 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻔﺎﺋﯽ ﻧﺤﻮي )رﺿﯽ اﻟﺪﯾﻦ(‪362 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻟﺰﯾﺪاﻧﯽ )ﻣﻈﻬﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ(‪) ،‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻈﻬﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻋﻠﯽ(‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ )اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ(‪310 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﺤﻠﯽ )ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﯽ(‪261 ،82 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ اﻟﺪﯾﻠﻤﯽ اﻟﻔﺴﻮي‪216 ،‬‬
‫)ﺷﯿﺦ( ﺣﺴﻦ ﮐﻮﭼﮏ‪404 ،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﮐﯿﺎ )ﺷﯿﺦ(‪406 ،124 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ آﻗﺎ ﻣﻠﮏ )ﺣﺎج(‪296 ،178 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺒﻮﺷﮑﺎﻧﯽ )ﺟﻤﺎل‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪213 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪212 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺒﯿﻄﺎر‪146 ،144 ،143 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ اﻟﺮاﻏﺮي )ﺟﻤﺎل‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪218 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‪142 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻨﻘﯽ اﻟﺸﯿﺮازي‪193 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )اﻣﺎم(‪445 ،332 ،297 ،246 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﯾﺰداﻧﯿﺎر‪204 ،‬‬
‫ﺣﺴـﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺎن )ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﺋﻦ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪،414 ،402 ،292 ،289 ،286 ،236 ،227 ،225 ،201 ،187 ،185 ،110 ،100 ،32 ،‬‬
‫‪439 ،426 ،423 ،422 ،420 ،418‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻔﺴﻮي )ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺮده(‪200 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﯿﻄﺎر‪88 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر اﻟﺤﻼج‪407 ،85 ،83 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺎن ﻃﺒﯿﺐ ﻇﻞ اﻟﺴﻠﻄﺎن )ﻣﯿﺮزا(‪264 ،‬‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ‪146 ،‬‬
‫ﺣﻀﺮﻣﯽ‪57 ،‬‬
‫ﺣﻤﺪ اﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ‪469 ،‬‬
‫ﺣﻤﺎد ﺑﻦ ﺳﻠﻤﮥ ﺑﻦ دﯾﻨﺎر ﺑﺼﺮي )اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ(‪139 ،‬‬
‫ﺣﯿﺪر ﺑﻦ ﺳﯿﺪ ﻋﺮﺑﺸﺎه اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ )ﺑﻬﺎء‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪344 ،‬‬
‫ﺣﯿﺪر اﻟﻤﺮﺗﻀﻮي اﻟﺠﻮﯾﻤﯽ )ﺷﯿﺦ(‪146 ،‬‬
‫»خ«‬
‫ﺧﻀﺮ )ﻧﺒﯽ(‪276 ،195 ،175 ،17 ،‬‬
‫ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادي )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ(‪50 ،‬‬
‫ﺧﻄﯿﺮ اﻟﺮازي )ﺷﯿﺦ(‪414 ،‬‬
‫ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪139 ،138 ،‬‬
‫ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﮐﯿﮑﻠﺪي )ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ(‪377 ،‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻮي ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪104 ،‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮ )ﻧﺼﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻄﻮﺳﯽ(‪252 ،‬‬
‫»د«‬
‫داﻋﯽ اﻻﺳﻼم‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ‪95 ،‬‬
‫داود ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪144 ،‬‬
‫دﺧﻮﯾﻪ‪319 ،‬‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ )ﺷﯿﺦ(‪318 ،316 ،‬‬
‫اﻟﺪﯾﻠﻤﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻋﻠﯽ(‪225 ،212 ،181 ،175 ،145 ،97 ،93 ،89 ،88 ،‬‬
‫»ذ«‬
‫ذو اﻟﻨﻮن‪50 ،‬‬
‫ذﻫﺒﯽ )ﺻﺎﺣﺐ دول اﺳﻼم(‪438 ،‬‬
‫»ر«‬
‫راﻓﻌﯽ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪340 ،‬‬
‫رﺑﻌﯽ ﺑﻦ ﺣﺮاش‪52 ،‬‬
‫رﺳﺘﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ )ﺷﯿﺦ(‪403 ،‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ص(‬
‫رﺷﯿﺪ )ﻫﺎرون(‪210 ،158 ،‬‬
‫رﺷﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻓﻀﻞ‪ -‬اﷲ(‬
‫رﺷﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﻓﯿﺪي‪161 ،‬‬
‫رﺿﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ‪438 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻨﺠﯿﺐ زاﻫﺪ‪130 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺼﻔﺎر‪48 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺪ‪472 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺠﺎﺳﯽ‪357 ،356 ،355 ،354 ،353 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‪369 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﺼﻮر‪255 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻨﺠﺎﺑﯽ‪357 ،‬‬
‫رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪442 ،254 ،23 ،7 ،‬‬
‫روح اﷲ‪8 ،‬‬
‫روح اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ‪360 ،‬‬
‫روح اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ‪268 ،258 ،‬‬
‫روح اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﮐﺜﮑﯽ‪101 ،‬‬
‫روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﺜﺎﻧﯽ )ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ(‪296 ،294 ،‬‬
‫روزﺑﻬﺎن اﻟﺒﻘﻠﯽ )ﺷﯿﺦ(‪428 ،343 ،289 ،229 ،216 ،202 ،188 ،59 ،31 ،‬‬
‫روزﺑﻬﺎن اﻟﺜﺎﻟﺚ )ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ(‪297 ،‬‬
‫»ز«‬
‫زاﻫﺪ ﺧﺎﺗﻮن‪344 ،‬‬
‫زاﻫﺪ ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب‪149 ،‬‬
‫زاﻫﺪ ﮐﺒﯿﺮ )اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ(‪149 ،‬‬
‫زﺑﯿﺮ ﺑﻦ اﻟﻌﻮام‪80 ،‬‬
‫زﮐﺮﯾﺎ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪110 ،‬‬
‫زﮐﺮﯾﺎ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‪175 ،‬‬
‫زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‪466 ،465 ،‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي )ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻋﻤﺮ(‪107 ،50 ،‬‬
‫زﻧﮕﯽ ﺑﻦ ﻣﻮدود )اﺗﺎﺑﮏ(‪17 ،‬‬
‫زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺴﺎﺋﯽ‪170 ،‬‬
‫زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺧﺮزي‪161 ،‬‬
‫زﯾﺪ اﻻﺳﻮد‪396 ،‬‬
‫زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ‪393 ،‬‬
‫زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ رﺑﻌﯽ ﻋﻤﺮي‪428 ،195 ،21 ،18 ،‬‬
‫زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﻼه‪172 ،‬‬
‫زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﻏﻨﻮي‪428 ،400 ،338 ،337 ،231 ،275 ،216 ،202 ،194 ،27 ،16 ،‬‬
‫زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع )ﺳﻠﻄﺎن(‪475 ،472 ،‬‬
‫زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ‪377 ،27 ،‬‬
‫زﯾﻨﺐ ﮐﺬاﺑﻪ‪445 ،‬‬
‫»ژ«‬
‫ژوﮐﻮﻓﺴﮑﯽ‪409 ،248 ،‬‬
‫»س«‬
‫ﺳﺎﻟﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻤﻨﻊ‪229 ،‬‬
‫ﺳﺎﻫﻮل ﺑﻦ ﻣﻬﺎدﯾﻮ ﺑﻦ ﺟﮑﺪﯾﻮ‪279 ،18 ،‬‬
‫ﺳﺎﯾﮑﺲ )ﺳﺮﭘﺮﺳﯽ(‪320 ،‬‬
‫ﺳﺒﮑﯽ‪444 ،443 ،409 ،284 ،232 ،186 ،153 ،144 ،88 ،87 ،‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ‪117 ،‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻌﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻋﻼء‪461 ،429 ،418 ،19 ،‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﺷﯿﺦ‪217 ،‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﯿﻔﻪ‪343 ،‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﻣﮑﺮم‪446 ،400 ،‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﯿﺮوز‪ -‬آﺑﺎدي‪188 ،‬‬
‫ﺳﺮﺑﺎﺗﮏ‪186 ،‬‬
‫ﺳﺮﻗﻮﯾﺘﯽ ﺑﯿﮑﯽ‪162 ،‬‬
‫ﺳﺮي ﺳﻘﻄﯽ‪52 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن‪342 ،20 ،19 ،18 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪281 ،280 ،226 ،148 ،12 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ‪257 ،103 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ‪183 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻏﻨﻮي‪313 ،237 ،217 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﯽ‪192 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ )اﺗﺎﺑﮏ(‪314 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ )اﺗﺎﺑﮏ(‪،198 ،188 ،‬‬
‫‪447 ،314 ،299 ،265 ،263‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻧﮕﯽ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ‪383 ،351 ،316 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪي‪478 ،477 ،442 ،316 ،283 ،161 ،67 ،27 ،‬‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ‪45 ،44 ،‬‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ‪85 ،‬‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﺎدر‪462 ،‬‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﯿﺐ‪44 ،43 ،‬‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ‪24 ،‬‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﻧﻔﯿﺴﯽ‪291 ،13 ،12 ،‬‬
‫ﺳﮑﺎﮐﯽ‪454 ،‬‬
‫ﺳﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺼﻮﻓﯽ )ﺷﯿﺦ(‪175 ،31 ،‬‬
‫ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ )ﺻﺤﺎﺑﯽ(‪172 ،43 ،‬‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪180 ،‬‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻃﺒﺮاﻧﯽ‪55 ،‬‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻧﺒﯽ‪276 ،17 ،‬‬
‫ﺳﻤﻌﺎﻧﯽ )اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺴﺎب(‪411 ،409 ،408 ،367 ،143 ،52 ،50 ،‬‬
‫ﺳﻨﺠﺮ )ﺳﻠﻄﺎن(‪302 ،301 ،‬‬
‫ﺳﻨﻘﺮ ﺑﻦ ﻣﻮدود‪301 ،‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﺴﺘﺮي‪181 ،53 ،‬‬
‫ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ )ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن(‪140 ،139 ،138 ،137 ،‬‬
‫ﺳﯿﺪ اﻣﯿﺮ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮﺿﺎ )ع(‪31 ،‬‬
‫ﺳﯿﺪي اﺣﻤﺪ اﻟﮑﺒﯿﺮ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ(‬
‫ﺳﯿﺪ ﺷﺮﯾﻒ‪364 ،‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺳﻠﯿﻦ )ص( رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ص(‬
‫ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺧﺮزي‪162 ،161 ،‬‬
‫ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‪169 ،‬‬
‫»ش«‬
‫ﺷﺎه ﺑﻦ ﺷﺠﺎع ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪372 ،‬‬
‫ﺷﺎه ﺟﻬﺎن ﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ )ﻗﻄﺐ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪155 ،‬‬
‫ﺷﺎه ﻓﯿﺮوز ﮐﺎزروﻧﯽ‪147 ،‬‬
‫ﺷﺎه ﻣﻨﺬر‪154 ،77 ،‬‬
‫ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‪155 ،‬‬
‫ﺷﺒﻠﯽ‪274 ،49 ،‬‬
‫ﺷﺒﻠﯽ ﭘﺴﺮ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‪155 ،‬‬
‫ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮب‪468 ،‬‬
‫ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻃﯿﺒﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﺰدي‪161 ،‬‬
‫ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻬﺬﺑﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‪232 ،21 ،‬‬
‫ﺷﻄﻨﻮﻓﯽ‪163 ،‬‬
‫ﺷﻌﺎع اﻟﻤﻠﮏ ﺷﯿﺮازي‪326 ،325 ،15 ،‬‬
‫ﺷﻌﺮاﻧﯽ )ﺻﺎﺣﺐ ﻃﺒﻘﺎت(‪397 ،168 ،167 ،‬‬
‫ﺷﻌﯿﺐ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻻﻧﺼﺎري اﻟﻤﻐﺮﺑﯽ )اﺑﻮ ﻣﺪﯾﻦ(‪167 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﻨﺼﻮر ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪23 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻤﻔﺎﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‪20 ،19 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪357 ،356 ،355 ،248 ،239 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺼﻔﯽ‪425 ،31 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻮﯾﻨﯽ‪361 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ زرﻧﺪي )ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ(‪346 ،257 ،24 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺻﺎﺣﺐ دﯾﻮان )ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‪21 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق‪150 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﻓﻘﯿﻪ(‪159 ،148 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺸﻬﺪي ‪315‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮﮐﯽ )ﻋﻤﺮ(‪427 ،401 ،202 ،180 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﻌﻤﺎﻧﯽ )ﻣﺤﻤﺪ(‪348 ،‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ‪370 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ زرﻧﺪي‪257 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺑﯿﻀﺎوي‪351 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ ذﻫﺒﯽ‪364 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ روزﺑﻬﺎن‪169 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ زﻧﺠﺎﻧﯽ‪252 ،16 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﺗﻮرﭘﺸﺘﯽ‪238 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﺮي‪294 ،202 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب ﻣﺤﻤﻮد اﻫﺮي‪238 ،‬‬
‫ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي )رﺟﻮع ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫ﺷﻬﺮدار ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺪﯾﻠﻤﯽ‪218 ،‬‬
‫ﺷﯿﺒﺎن ﺑﻦ ﺟﺸﺮ‪62 ،‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ اﯾﻨﺠﻮ )ﺷﺎه(‪477 ،474 ،473 ،472 ،467 ،406 ،404 ،108 ،103 ،‬‬
‫اﻟﺸﯿﺦ اﻟﮑﺒﯿﺮ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ(‬
‫ﺷﯿﺦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم‪90 ،‬‬
‫ﺷﯿﺮوﯾﻪ ﺑﻦ ﺷﻬﺮدار دﯾﻠﻤﯽ‪70 ،60 ،11 ،‬‬
‫»ص«‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ارﺑﻞ‪354 ،‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺎد‪176 ،96 ،‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻟﻮح )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻧﺼﯿﺮ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻣﺆﯾﺪ اﻟﮑﺎزروﻧﯽ )زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ(‪147 ،‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ اﺷﻨﻬﯽ‪351 ،‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﻏﻨﻮي‪439 ،359 ،339 ،338 ،301 ،267 ،170 ،‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪308 ،‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎرﺗﺎﻧﯽ‪106 ،‬‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ اﻟﻤﻌﺎﻟﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ(‬
‫ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ ﻟا ﻘﻮﻧﻮي )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ(‪21 ،‬‬
‫ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺒﺮي‪465 ،464 ،‬‬
‫ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺨﯿﺮ اﻟﻔﺎﻟﯽ‪451 ،102 ،20 ،‬‬
‫ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اردﺑﯿﻠﯽ )ﺷﯿﺦ(‪355 ،27 ،‬‬
‫ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪186 ،131 ،129 ،‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﯿﻞ ﺑﻦ ﮐﯿﮑﻠﺪي ﻋﻼﺋﯽ‪27 ،‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﯽ‪233 ،‬‬
‫ﺻﻤﺼﺎم اﻟﺪوﻟﻪ‪125 ،‬‬
‫ﺻﻬﯿﺐ‪186 ،‬‬
‫»ض«‬
‫ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺳﮑﯿﻨﻪ‪100 ،‬‬
‫ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ‪ 109 ،‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪491‬‬
‫اء اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﻟﻮﻗﺖ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ(‬
‫»ط«‬
‫ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ )اﺑﻮ اﻟﻔﺘﺢ(‪427 ،‬‬
‫ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻌﻤﺮي‪235 ،‬‬
‫ﻃﺮﻃﻮﺷﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻮﻟﯿﺪ(‬
‫ﻃﻐﺮل ﺑﯿﮏ‪301 ،‬‬
‫»ظ«‬
‫اﻟﻈﺎﻓﺮ ﺑﺄﻣﺮ اﷲ‪289 ،‬‬
‫ﻇﻞ اﻟﺴﻠﻄﺎن‪264 ،‬‬
‫ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬
‫)رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ(‬
‫ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‪161 ،128 ،127 ،114 ،113 ،111 ،‬‬
‫ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ‪327 ،‬‬
‫»ع«‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ )زوﺟﻪ رﺳﻮل اﷲ(‪52 ،48 ،42 ،41 ،40 ،34 ،‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺟﺤﺪري‪46 ،‬‬
‫ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ اﻟﺼﺎﻣﺖ‪45 ،‬‬
‫ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل‪356 ،246 ،‬‬
‫ﻋﺒﺎس )ﻋﻢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ(‬
‫ﻋﺒﺎس ﻗﻤﯽ )ﺣﺎج ﺷﯿﺦ(‪186 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻻول ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ )اﺑﻮ اﻟﻮﻗﺖ(‪438 ،367 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺆﯾﺪ‪24 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﯾﺠﯽ )ﻗﺎﺿﯽ ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪405 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻃﻐﺎﯾﺮك‪302 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻄﯿﻒ اﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮري‪366 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻄﯿﻒ اﻟﻔﺎﻟﯽ )اﻣﺎم‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪460 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﻟﻌﻼء ﺑﻦ اﻟﺤﺠﺎج‪68 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ(‪375 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻻﻗﻠﯿﺪي‪212 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪370 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ‪219 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ )اﺑﻮ اﺳﺤﻖ(‪235 ،22 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن‪166 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ )ﻋﺒﺪ‪ -‬اﻟﺮﺣﻤﻦ( )اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ(‪195 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻻﺻﻄﺨﺮي )اﺑﻮ ﻋﻤﺮو(‪177 ،95 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‪185 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق ﺑﻐﺎﯾﺮي‪409 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق ﮐﺎﺷﯽ‪439 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺷﯿﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﻧﻮري‪204 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﻗﯿﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺠﻨﯿﺪ‪451 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﮑﺎزروﻧﯽ‪431 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﻨﻔﯽ‪98 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ اﻟﺸﯿﺦ اﺑﯽ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪91 ،‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪ ،‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻧﺎم آن ﻣﺮﺣﻮم آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺧﻨﺠﯽ‪316 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم اﻟﻨﺎﯾﻨﯽ )زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‪436 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ ﺑﻦ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ(‪185 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺤﺮآﺑﺎدي )ﺑﻬﺎء‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪476 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﺳﮑﻨﺪري‪8 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ‪222 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ اﻟﺮاﻏﺮي )روح‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪219 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻐﺎﻓﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﯿﺎق‪411 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻐﻔﺎر ﻗﺰوﯾﻨﯽ )ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ(‪236 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻐﻔﻮر ﻻري‪356 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر اﻟﺠﯿﻠﯽ )ﮔﯿﻼﻧﯽ(‪167 ،166 ،163 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﻮﯾﻪ )اﺑﻮ اﻟﻨﺠﯿﺐ ﺳﻬﺮوردي(‪355 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻄﯿﻒ اﻟﻔﺎﻟﯽ )ﻋﻤﺎد‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪458 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد )ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪133 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﮑﺮﯾﻢ ﺑﻦ ﻫﻮازن ﻗﺸﯿﺮي‪427 ،85 ،‬‬
‫‪156 ،122‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻻزرﻗﺎﻧﯽ )ﺷﯿﺦ(‪،31 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ اﻧﺼﺎري )ﺧﻮاﺟﻪ(‪176 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ ﮐﺎزروﻧﯽ )اوﺣﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪356 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻻﻗﻠﯿﺪي )اﺑﻮ ﺑﮑﺮ(‪432 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﻮاﻋﻆ )رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‪169 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام زﮐﯽ )ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ(‪342 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺗﺴﺘﺮي‪329 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺜﻨﯽ‪393 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ دوﺳﺖ ﺧﺪا‪231 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻟﺠﺮﻣﯽ )اﺑﻮ ﻗﻼﺑﻪ(‪73 ،48 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ )رﮐﻦ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪185 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ‪80‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‪476 ،230 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻗﺰوﯾﻨﯽ )رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‪440 ،398 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ اﻟﻌﻠﻮي )اﺻﯿﻞ اﻟﺪﯾﻦ(‪365 ،352 ،351 ،245 ،169 ،100 ،23 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻄﺎﻣﺪي‪180 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪68 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﻀﺎوي )ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺎﺻﺮ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪417 ،116 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﻟﻔﻀﻞ‪367 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﻟﻤﺒﺎرك‪51 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪43 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )اﺑﻦ‪ -‬اﻟﻤﻔﺴﺮ(‪392 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﯿﮑﺎل‪140 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﻟﺸﯿﺮازي )ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ(‪131 ،130 ،129 ،127 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﻢدار‪112 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻄﯿﻒ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ‪366 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺷﻤﺲ اﻻﺳﻼم ﻓﺎﻟﯽ )ﻗﻮام‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪462 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻌﻤﯿﺪ اﺑﻬﺮي )ﺣﺠﮥ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪419 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان‪112 ،49 ،48 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮاﺣﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ )اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح(‪432 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮاﺣﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﺼﺮي )اﺑﻮ ﻋﺒﯿﺪه(‪62 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮاﺣﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﯿﺎن ﺑﯿﻀﺎوي )ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻻزﻫﺮ(‪143 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮدود ﺑﻦ داود )ﻓﺮﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪385 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﯾﻮب اﻻردﺑﯿﻠﯽ )اﺑﻮ زرﻋﻪ(‪294 ،275 ،273 ،272 ،17 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪247 ،23 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺻﺎﺑﻮﻧﯽ‪367 ،‬‬
‫ﻋﺒﯿﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻤﯽ )ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻌﺒﺮي(‪260 ،‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اوس‪44 ،‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﮑﺮﻣﺎﻧﯽ )ﺻﻔﯽ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪424 ،‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن‪332 ،3 ،‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )ﻗﺎﺿﯽ اﺑﻮ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ(‪389 ،172 ،‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ اﻻﺳﻮد‪378 ،276 ،5 ،‬‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﻓﻀﻞ‪112 ،33 ،5 ،‬‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ‪219 ،‬‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﻻﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪323 ،‬‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم‪69 ،‬‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد )ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻫﺮ اﻻﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪي(‪323 ،‬‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪322 ،297 ،‬‬
‫ﻋﺰﯾﺰه ﺑﻨﺖ اﻟﻘﺎﺿﯽ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ‪214 ،‬‬
‫ﻋﻀﺪ اﻟﺪوﻟﻪ دﯾﻠﻤﯽ‪411 ،394 ،276 ،178 ،144 ،17 ،‬‬
‫ﻋﻀﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‪108 ،‬‬
‫ﻋﻄﺎء‪69 ،‬‬
‫ﻋﻄﺎء اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﺪاداد )اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‪381 ،‬‬
‫ﻋﻄﺎ ﻣﻠﮏ ﺟﻮﯾﻨﯽ )ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ(‪361 ،110 ،‬‬
‫ﻋﻔﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺎزروﻧﯽ‪173 ،172 ،‬‬
‫ﻋﻼء ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎد ﺣﻀﺮﻣﯽ‪271 ،150 ،‬‬
‫ﻋﻼء اﻟﺪوﻟﻪ ﺳﻤﻨﺎﻧﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ(‬
‫ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ اﻻﯾﺠﯽ‪70 ،‬‬
‫ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻃﺎوﺳﯽ‪390 ،‬‬
‫ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﯾﻮب )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﯾﻮب(‬
‫ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‪304 ،77 ،11 ،‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﯽ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ(‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ )اﻣﺎم(‪445 ،434 ،373 ،164 ،65 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻧﺠﺐ ﺑﻐﺪادي اﺑﻦ اﻟﺴﺎﻋﯽ‪58 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﯾﻮب اﻟﻤﻘﺪﺳﯽ )ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ(‪27 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﯾﻮب ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ زﺑﯿﺮ‪377 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ )زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ(‪332 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ‪394 ،393 ،78 ،77 ،12 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻨﺠﯽ‪262 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻼر ﻋﺎدل‪289 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ(‪176 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﮐﺮدوﯾﻪ(‪385 ،297 ،292 ،291 ،213 ،202 ،199 ،197 ،196 ،193 ،187 ،147 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ اردﺑﯿﻠﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي‪356 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺮوﻣﯽ )اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ(‪148 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )ﻗﻮة اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ(‪158 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن‪166 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻫﺠﻮﯾﺮي‪229 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ ارﺑﻠﯽ‪446 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﯿﺮﯾﺰي )ﻓﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪276 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ )زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ‪132 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺤﺪاد‪68 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﺪﯾﻮاﻧﯽ اﻟﻮاﺳﻄﯽ‪25 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﺮﺿﺎ )اﻣﺎم(‪446 ،445 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﺴﺮاج )ﺷﯿﺦ(‪297 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﺸﻬﯿﺪ )ﺷﯿﺦ(‪316 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﻋﺼﺎر )ﺣﺎج(‪314 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﮑﻮاري )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ(‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﮑﻮﺑﺎﻧﯽ )اﻟﺸﯿﺦ(‪422 ،‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﻟﻠﺒﺎن )زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‪134 ،‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﻘﺎﺗﻞ دﯾﻠﻤﯽ‪400 ،‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﻨﻔﯽ(‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪192‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪469 ،‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪوﻟﻪ ﻋﻠﯽ دﯾﻠﻤﯽ‪210 ،‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‪384 ،‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ اﻻﻣﺸﺎﻃﯽ‪163 ،‬‬
‫ﻋﻤﺎد ﮐﺎﺗﺐ‪340 ،303 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻨﺠﯿﺐ اﻟﺸﯿﺮازي )اﺑﻮ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﷲ(‪426 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام ﺑﻮﺷﮑﺎﻧﯽ )ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻟﺰﮐﯽ(‪285 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻇﻔﺮ‪24 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻗﺰوﯾﻨﯽ )ﺳﺮاج‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪129 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ )ﺧﻠﯿﻔﻪ(‪315 ،276 ،67 ،66 ،17 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻗﺰوﯾﻨﯽ )ﺳﺮاج‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪297 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﺒﺎرز‪25 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﺒﯿﻀﺎوي )ﻗﺎﺿﯽ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ(‪419 ،387 ،339 ،20 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴـﻬﺮوردي )ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ(‪،351 ،350 ،289 ،286 ،283 ،228 ،227 ،225 ،193 ،164 ،161 ،110 ،42 ،39 ،38 ،19 ،‬‬
‫‪477 ،462 ،440 ،437 ،425 ،424 ،423 ،420 ،376 ،375 ،354‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻘﺮﺷﯽ(‪418 ،284 ،250 ،19 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮ )ﺧﻠﯿﻔﻪ(‪271 ،232 ،150 ،69 ،38 ،18 ،16 ،15 ،3 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم‪47 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص )ﺻﺤﺎﺑﯽ(‪186 ،40 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﮑﯽ )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪85 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻟﯿﺚ‪331 ،328 ،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﯾﻮﻧﺲ‪138 ،‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ‪471 ،470 ،406 ،325 ،251 ،232 ،203 ،172 ،140 ،124 ،94 ،91 ،88 ،15 ،14 ،12 ،‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﻟﻨﺤﻮي‪138 ،‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ )ﻧﺒﯽ(‪290 ،195 ،‬‬
‫»غ«‬
‫ﻏﺎزي ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‪315 ،‬‬
‫ﻏﺮﯾﺒﺸﺎه )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ(‪413 ،‬‬
‫ﻏﺰاﻟﯽ‪381 ،293 ،197 ،68 ،48 ،46 ،40 ،‬‬
‫ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ‪294 ،‬‬
‫ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه‪198 ،‬‬
‫ﻏﯿﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ وزﯾﺮ‪108 ،‬‬
‫»ف«‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ )ﺑﻨﺖ رﺳﻮل(‪279 ،154 ،65 ،‬‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺪل )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻓﺎرﺳﯽ(‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد )ﻗﺎﺿﯽ ﺧﺎن(‪108 ،‬‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﺎرﺑﺮدي )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺣﻤﺪ‪ -‬ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ(‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪295 ،293 ،293 ،187 ،‬‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺨﺮآور ﺣﻮاﺋﺠﯽ‪413 ،282 ،‬‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ‪172 ،‬‬
‫ﻓﺨﺮ رازي )اﻣﺎم(‪388 ،263 ،109 ،19 ،‬‬
‫ﻓﺨﺮي‪125 ،‬‬
‫ﻓﺮاء )ﻧﺤﻮي(‪138 ،‬‬
‫ﻓﺮﺻﺖ‪320 ،178 ،141 ،115 ،27 ،26 ،13 ،‬‬
‫ﻓﺼﯿﺢ ﺧﻮاﻓﯽ‪160 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )اﺑﻮ اﺣﻤﺪ اﻟﮑﺒﯿﺮ(‪88 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ اﻟﺨﺒﺮي )اﺑﻮ اﻟﻌﺒﺎس(‬
‫‪156‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ‪383 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﷲ ﺗﻮرﭘﺸﺘﯽ )ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ(‪20 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﷲ )رﺷﯿﺪ اﻟﺪﯾﻦ وزﯾﺮ(‪261 ،108 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪90 ،89 ،88 ،‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﺋﻦ اﻟﺪﯾﻦ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺎن(‬
‫ﻓﯿﺮوزه ﺑﻨﺖ ﻟا ﻤﻈﻔﺮ‪256 ،24 ،‬‬
‫»ق«‬
‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﺄﻣﺮ اﷲ‪301 ،‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻨﯽ )دﮐﺘﺮ(‪291 ،161 ،103 ،‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺧﺎن )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر(‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺎﺻﺮ ﻟا ﺪﯾﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ‪116 ،‬‬
‫ﻗﺘﻠﻎ اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺮاز‪306 ،‬‬
‫ﻗﻨﻠﻎ ﺑﯿﮏ )ﺧﺎﺗﻮن(‪155 ،‬‬
‫ﻗﺪاﻣﻪ ﺟﻮﻫﺮي‪68 ،‬‬
‫ﻗﺰﻟﺠﻪ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب(‬
‫ﻗﺰوﯾﻨﯽ )ﺻﺎﺣﺐ اﺛﺎر اﻟﺒﻼد(‪104 ،‬‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻬﺮي‬
‫ﻗﻄﺐ اﻻﺳﻼم )ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ(‪255 ،‬‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر‬
‫ﻗﻄﺐ اﷲ ﻣﺼﺮي )رﺟﻮع ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ(‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻓﺎﻟﯽ‪452 ،451 ،449 ،418 ،236 ،22 ،‬‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺼﻠﺢ ﺷﯿﺮازي‪342 ،285 ،232 ،152 ،21 ،8 ،‬‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﯿﺮاﻓﯽ‪265 ،264 ،‬‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪475 ،474 ،471 ،311 ،‬‬
‫ﻗﻄﯿﻌﯽ‪46 ،‬‬
‫ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺎﺟﯽ‪406 ،‬‬
‫ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺣﯿﺪر‪217 ،‬‬
‫ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﺳﻬﺮوردي‪291 ،‬‬
‫ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ )ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻢ(‪315 ،214 ،130 ،111 ،‬‬
‫»ك«‬
‫ﮐﺎرل ﺑﺮﮐﻠﻤﺎن‪14 ،‬‬
‫ﮐﺎﮐﯿﺲ )اﺑﻮ اﻟﻮﻓﺎء ﺗﺎج اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ(‪205 ،‬‬
‫ﮐﺎوس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ﺷﯿﺦ(‪164 ،‬‬
‫ﮐﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻫﺎﻧﺮي ‪291‬‬
‫ﮐﺮدوﺟﯿﻦ )ﺧﺎﺗﻮن(‪326 ،325 ،‬‬
‫ﮐﺮﺷﺎﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺷﻠﮑﻮ )ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ(‪182 ،181 ،‬‬
‫ﮐﺮﯾﻤﺨﺎن زﻧﺪ‪232 ،‬‬
‫ﮐﺴﺎﺋﯽ‪139 ،138 ،‬‬
‫ﮐﻠﻤﻨﺖ ﻫﻮارت‪452 ،264 ،‬‬
‫ﮐﻼﺑﺎذي‪205 ،‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ روح ﻟﻄﻒ‪ -‬اﷲ‪409 ،‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺳﺮده‪135 ،‬‬
‫»ل«‬
‫ﻟﺴﺘﺮﻧﺞ‪409 ،‬‬
‫ﻟﻄﻒ اﷲ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ‪409 ،‬‬
‫ﻟﻘﻤﺎن ﺑﻦ ﻧﻮح اﻟﺴﻤﻨﺎﻧﯽ )اﺧﺘﯿﺎر اﻟﺪﯾﻦ(‪421 ،‬‬
‫»م«‬
‫ﻣﺎﺳﯿﻨﯿﻮن )ﻟﻮﺋﯽ(‪290 ،‬‬
‫ﻣﺎﻟﮏ )اﻣﺎم(‪49 ،48 ،27 ،‬‬
‫ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ دﯾﻨﺎر‪67 ،65 ،‬‬
‫ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻧﻮﯾﺮه‪42 ،‬‬
‫ﻣﺄﻣﻮن )ﺧﻠﯿﻔﻪ(‪333 ،‬‬
‫ﻣﺒﺎرك ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺪﻧﯽ )ﺷﯿﺦ(‪258 ،‬‬
‫ﻣﺒﺎرك اﻟﮑﻤﯿﻨﯽ )ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ(‪398 ،‬‬
‫ﻣﺒﺎرز اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ‪468 ،‬‬
‫ﻣﺒﺸﺮ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ‪68 ،‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻦ ﻧﻮﯾﺮه‪42 ،‬‬
‫ﻣﺘﻨﺒﯽ‪411 ،‬‬
‫ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻣﯿﻨﻮي‪264 ،‬‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪224 ،‬‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪383 ،8 ،‬‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﯾﻦ‪380 ،‬‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﻐﺪادي‪85 ،‬‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮداﻧﯽ‪190 ،‬‬
‫ﻣﺠﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪12 ،‬‬
‫ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻄﺒﺮي )اﻣﺎم(‪412 ،56 ،‬‬
‫ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻮﺻﻠﯽ‪288 ،128 ،‬‬
‫ﻣﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﮑﺮم ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪448 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻻﻣﻠﯽ )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ(‪467 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻃﯿﺒﯽ )ﻣﻠﮏ ﺷﻤﺲ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪380 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ(‪214 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺑﺎﮐﺎﻟﻨﺠﺎر )ﺟﻤﺎل‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪158 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺒﻠﺪي )روح اﻟﺪﯾﻦ(‪160 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺤﮑﻤﯽ‪57 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻔﻮارس ﺑﻦ ﻋﻠﯽ )ﻋﻤﻮﯾﻪ ﺑﻘﺎل(‪312 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﺰاﻫﺪ )ﻣﻘﺪم‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪306 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺼﺮ ﺣﻤﯿﺪي‪100 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻧﺼﺮ اﻟﺸﯿﺮازي )اﺑﻮ ﻃﺎﻫﺮ(‪180 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﯾﺰﯾﺪ زﻧﺠﺎﻧﯽ )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪413 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻗﺎﯾﻤﺎز دﻣﺸﻘﯽ‪310 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﺤﮑﯿﻢ اﻟﮑﯿﺸﯽ )ﺷﻤﺲ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪152 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪي‪440 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﻔﺴﻮي‪432 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﻤﺼﺎﻟﺤﯽ )ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ(‪184 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﺑﺸﺎري )اﺑﻮ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﷲ(‪319 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﺮﺑﺸﺎه )ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ(‪360 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ )ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮف‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪338 ،337 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ )ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ(‪448 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻗﻮﻧﻮي )ﺷﯿﺦ ﺻﺪر‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪233 ،232 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ )ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ‪ -‬اﻟﻤﺒﺎرك(‪253 ،248 ،25 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻣﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﻀﺎوي‪342 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﻟﺠﻮﻫﺮي )ﺻﺪر اﻟﺪﯾﻦ(‪405 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻨﯿﺸﺎﺑﻮري )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳﻠﻤﯽ(‪408 ،176 ،82 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﻧﻌﯿﻢ )ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ(‪215 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻞ‪286 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻔﯿﻒ ﺑﻦ اﺳـﮑﻔﺸﺎد )ﺷـﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪،98 ،97 ،95 ،94 ،92 ،91 ،90 ،88 ،87 ،86 ،85 ،83 ،82 ،81 ،80 ،79 ،77 ،‬‬
‫‪،122 ،121 ،117 ،110 ،108 ،106 ،103 ،102 ،101 ،100‬‬
‫‪،274 ،273 ،271 ،212 ،193 ،180 ،175 ،157 ،156 ،150 ،146 ،145 ،143 ،142 ،141 ،137 ،135 ،133 ،132 ،128 ،127 ،123‬‬
‫‪437 ،418 ،403 ،396 ،395 ،352 ،350 ،286‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺗﻤﯿﻤﯽ‪139 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن )ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ(‪8 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن )ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ(‪419 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﮐﺮﯾﺎي رازي‪321 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‪209 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ )اﺗﺎﺑﮏ ﻋﻀﺪ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪318 ،283 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﻤﺎن )ﺿﯿﺎء اﻟﺪﯾﻦ(‪226 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﮥ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻗﻀﺎﻋﯽ )ﻗﺎﺿﯽ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪224 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻨﺒﮑﯽ‪205 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻔﯿﻊ‪280 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺼﻔﯽ )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ(‪299 ،20 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻄﺎﻫﺮ اﻟﻨﯿﺮﯾﺰي )اﻟﺸﯿﺦ اﺑﻮ‪ -‬اﻟﻔﺘﻮح(‪463 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺎس‪51 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺼﺎﻟﺤﯽ )ﺷﻬﺎب‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪369 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﻤﻘﺎرﯾﻀﯽ )اﺑﻮ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﷲ(‪142 ،141 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ اﻻ‪ -‬ﺳﮑﻨﺪري‪196 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ص(‪،441 ،435 ،434 ،433 ،426 ،424 ،421 ،416 ،297 ،281 ،280 ،279 ،250 ،183 ،179 ،178 ،86 ،13 ،20 ،‬‬
‫‪478 ،467 ،465 ،463 ،459 ،458‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﺎﮐﻮﯾﻪ(‪411 ،410 ،407 ،85 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺤﺴﯿﻨﯽ اﻟﻤﮑﺮاﻧﯽ )ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ(‪470 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﻄﻮﺳﯽ‪306 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮاﺣﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪140 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪ ،‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ]ﻋﺒﺪ[ اﻟﻌﺰﯾﺰ اﻟﺸﯿﺮازي )اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﷲ(‪156 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﻮارزﻣﯽ )ﺑﻬﺎء اﻟﺪﯾﻦ(‪190 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻋﻄﯿﻪ )اﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ(‪200 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ‪402 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ ﺑﻠﯿﺎﻧﯽ‪192 ،151 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺒﺎز‪49 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﺷﯿﺮاز‪139 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺮﻗﺎﻋﯽ )ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ(‪288 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻏﺰاﻟﯽ(‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ )ﻓﺮاوي(‪365 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﮑﻢ ‪112‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺪاﻣﻪ )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻗﺪاﻣﻪ ﺟﻮﻫﺮي(‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻠﻨﺪام‪130 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﻤﺪﯾﻨﯽ‪180 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴﻮي‪227 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻄﻮﯾﻞ‪223 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﮑﻮة )ﺳﯿﺪ‪153 ،(-‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ )ﺳﻌﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪391 ،279 ،278 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ )ص( )رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ص((‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ )ﺳﯿﺪ‪337 ،(-‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﯿﻦ‪291 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻨﻌﻤﺎن‪35 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ واﺳﻊ‪47 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻫﯿﺜﻢ‪363 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدي )ﻣﺠﺪ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ(‪297 ،137 ،83 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﯽ‪112 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﺒﻨﺎء‪176 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺷﺠﺎع ﺣﻨﻔﯽ )ﺑﺮﻫﺎن اﻟﺪﯾﻦ(‪371 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﻟﯿﺎس )ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ( ‪321‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﮐﺎزروﻧﯽ ﺧﻄﯿﺐ‪278 ،18 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ )ﺗﺎج اﻟﻘﺮاء(‪429 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد زرﮐﻮب‪358 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﻟﻔﻀﻞ‪281 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﮔﯿﺘﯽ‪443 ،319 ،108 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‪412 ،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻮراق‪51 ،‬‬
‫ﻣﺤﯿﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺮﺑﯽ‪353 ،233 ،167 ،‬‬
‫ﻣﺤﯿﯽ اﻟﺴﻨﻪ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪239 ،‬‬
‫ﻣﺤﯿﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻧﻮوي‪39 ،‬‬
‫ﻣﺮﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺆﯾﺪ )ﻣﺮﺷﺪ‪ -‬اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ(‪257 ،‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ‪117 ،‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﮐﯿﻬﺎن‪409 ،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺤﯿﺢ‪43 ،40 ،34 ،‬‬
‫ﻣﺸﺮف اﻟﺪﯾﻦ )ﻓﻘﯿﻪ(‪259 ،‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ )ص( رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ )ص(‬
‫ﻣﺼﻠﻮب‪73 ،‬‬
‫ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﻦ‪364 ،‬‬
‫ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪243 ،237 ،132 ،110 ،100 ،31 ،22 ،21 ،‬‬
‫ﻣﻈﻬﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﺑا ﻮ ﻋﻠﯽ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪ -‬اﻟﺰﯾﺪاﻧﯽ‪464 ،463 ،‬‬
‫ﻣﻌﺎذ )ﺷﯿﺦ(‪395 ،‬‬
‫ﻣﻌﺘﺰ‪328 ،‬‬
‫ﻣﻌﺎذ ﺟﺒﻞ‪395 ،‬‬
‫ﻣﻌﺎذ ﺷﯿﺦ‪359 ،‬‬
‫ﻣﻌﺘﻀﺪ‪328 ،‬‬
‫ﻣﻌﺘﻤﺪ‪328 ،‬‬
‫ﻣﻌﻤﺮ اﻟﻘﺮﺷﯽ‪98 ،‬‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺨﯿﺮ‪358 ،‬‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ‪8 ،‬‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ اﻟﺬﻫﺒﯽ‪32 ،‬‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﯽ ﺳﻌﺪ‪118 ،‬‬
‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‪257 ،24 ،‬‬
‫ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‪225 ،‬‬
‫ﻣﻘﺘﺪر ﺧﻠﯿﻔﻪ‪140 ،‬‬
‫ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر‪334 ،‬‬
‫ﻣﻘﺘﻔﯽ‪428 ،‬‬
‫ﻣﮑﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﺮدﻋﯽ‪186 ،‬‬
‫ﻣﻠﮑﺸﺎه ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪438 ،‬‬
‫ﻣﻠﮏ اﻟﺸﻌﺮاء ﺑﻬﺎر‪330 ،‬‬
‫ﻣﻨﺎور ﺑﻦ ﻓﺮﮐﻮه‪426 ،‬‬
‫ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻗﯿﺲ‪294 ،286 ،271 ،18 ،‬‬
‫ﻣﻨﮕﻮﻗﺎآن‪162 ،‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻠﯽ‪105 ،‬‬
‫ﻣﻮﻓﻖ )ﺷﯿﺦ(‪259 ،‬‬
‫ﻣﻮﻓﻖ اﻟﺪﯾﻦ‪187 ،‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﮐﺎﻇﻢ )اﻣﺎم‪393 ،(-‬‬
‫ﻣﺆﻣﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺠﺼﺎص‪176 ،‬‬
‫ﻣﻮدود ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ذﻫﺒﯽ‪358 ،353 ،‬‬
‫ﻣﺆﯾﺪ اﻟﺪﯾﻦ )ﺷﯿﺦ‪،299 ،126 ،(-‬‬
‫ﻣﺴﺮوق‪43 ،‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺷﺎه ﺑﺮادر ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﺳﺤﺎق‪404 ،103 ،‬‬
‫ﻣﺮزﺑﺎن ﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎن اﻟﺪوﻟﻪ‪125 ،‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎه )ﺳﻠﻄﺎن(‪325 ،302 ،‬‬
‫ﻣﺮﮔﻠﯿﻮث‪167 ،165 ،‬‬
‫»ن«‬
‫ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﻀﺎوي )ﻗﺎﺿﯽ‪377 ،331 ،(-‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﮑﺒﺮي‪163 ،161 ،‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد )اﺑﻮ ﺣﺎﻣﺪ(‪5 ،‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ اﺳﺤﻖ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ )رﺟﻮع ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ(‬
‫ﻧﺎﯾﺐ اﻟﺼﺪر )ﺣﺎﺟﯽ‪355 ،205 ،(-‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺼﻤﺪ‪185 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺧﯿﻮﻗﯽ ﮐﺒﺮا )اﺑﻮ اﻟﺠﻨﺎب(‪385 ،161 ،110 ،109 ،85 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ‪54 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺨﺒﺎز‪106 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‪185 ،184 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻐﻔﺎر ﻗﺰوﯾﻨﯽ‪246 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﮐﺎزروﻧﯽ‪148 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪251 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻓﻘﯿﻪ ﭘﺪر ﻗﻮام اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‪128 ،127 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد )ﻓﻘﯿﻪ‪405 ،348 ،245 ،(-‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻌﺪ )اﺑﻮ اﻟﻔﺘﻮح(‪251 ،235 ،7 ،‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮدوز‪307 ،‬‬
‫ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻮﺻﻠﯽ‪27 ،‬‬
‫ﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺑﺰﻏﺶ‪451 ،412 ،376 ،374 ،373 ،372 ،352 ،351 ،350 ،199 ،188 ،125 ،116 ،102 ،27 ،‬‬
‫ﻧﺮون‪446 ،‬‬
‫ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪426 ،‬‬
‫ﻧﺼﺮ اﷲ ﺗﻘﻮي‪103 ،‬‬
‫ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ )ﺳﯿﺪ‪222 ،(-‬‬
‫ﻧﺼﺮة اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺣﺴﻨﯽ زﯾﺪي‪191 ،‬‬
‫ﻧﺼﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺤﻠﯽ‪405 ،‬‬
‫ﻧﻈﺎم اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﮏ‪261 ،‬‬
‫ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ ﻃﻮﺳﯽ‪303 ،‬‬
‫ﻧﻮح ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻮﺳﯽ )ﻟﺴﺎن اﻟﺪﯾﻦ(‪420 ،‬‬
‫ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺨﻔﺮي‪217 ،‬‬
‫ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﺣﮑﯿﻢ‪418 ،339 ،101 ،‬‬
‫ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ اﻟﻌﻠﻮي اﻟﻐﺎزي )ﺳﻠﻄﺎن(‪135 ،‬‬
‫ﻧﻮر اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪252 ،120 ،118 ،16 ،‬‬
‫ﻧﻮوي )اﻣﺎم ﻣﺤﯿﯽ اﻟﺪﯾﻦ(‪23 ،‬‬
‫ﻧﻮراﻧﯽ وﺻﺎل‪28 ،‬‬
‫ﻧﻮريزاده‪28 ،‬‬
‫»ه«‬
‫ﻫﺒﮥ اﷲ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‪227 ،‬‬
‫ﻫﺒﮥ اﷲ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ اﻟﺸﯿﺮازي‪311 180 ،‬‬
‫ﻫﻮرو وﯾﺘﺰ‪280 ،‬‬
‫ﻫﻮﻻﮐﻮﺧﺎن‪354 ،317 ،246 ،161 ،‬‬
‫»و«‬
‫وﻻدﯾﻤﯿﺮ ﻣﯿﻨﻮرﺳﮑﯽ‪233 ،‬‬
‫وﺣﯿﺪ دﺳﺘﺠﺮدي‪205 ،‬‬
‫»ي«‬
‫ﯾﺎﻓﻌﯽ )اﻣﺎم‪233 ،200 ،167 ،163 ،153 ،110 ،70 ،69 ،58 ،57 ،56 ،51 ،50 ،49 ،(-‬‬
‫ﯾﺎﻗﻮت ﺗﺮﮐﺎن‪66 ،‬‬
‫ﯾﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي‪438 ،430 ،426 ،340 ،164 ،156 ،112 ،96 ،‬‬
‫ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ‪381 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ اﺳﻤﻌﯿﻞ‪307 ،111 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ اﻟﺜﻘﻔﯽ‪233 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﻋﻠﻮي )ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ(‪368 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻢ‪64 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺷﺮف ﻧﻮاوي‪153 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪192 ،‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ )ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ(‪345 ،‬‬
‫ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﺳﻔﯿﺎن‪157 ،‬‬
‫ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻟﯿﺚ ﺻﻔﺎري‪330 ،328 ،‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ )ع(‪305 ،‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ اﻟﺠﻮﯾﻤﯽ‪171 ،‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ‪434 ،‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ ﺳﺮوﺳﺘﺎﻧﯽ‪244 ،22 ،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻣﮑﻨﻪ‬
‫»اﻟﻒ«‬
‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪351 ،204 ،‬‬
‫آﺳﯿﺎي ﺻﻐﯿﺮ‪391 ،‬‬
‫آﻟﻤﺎن‪321 ،239 ،238 ،‬‬
‫اﺑﺮﻗﻮه‪347 ،281 ،‬‬
‫اﺑﯿﻮرد‪409 ،‬‬
‫ارﺑﻞ‪446 ،354 ،‬‬
‫ارﺟﺎن‪407 ،274 ،‬‬
‫اردﺑﯿﻞ‪290 ،‬‬
‫ارﺳﻨﺠﺎن‪347 ،99 ،‬‬
‫اروﭘﺎ‪84 ،‬‬
‫ازرﮐﺎن )ازرﻗﺎن(‪156 ،122 ،‬‬
‫اﺳﻔﺮاﯾﻦ‪476 ،‬‬
‫اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ‪289 ،‬‬
‫اﺷﺒﯿﻠﯿﻪ‪167 ،‬‬
‫اﺷﮑﻨﻮان‪264 ،‬‬
‫اﺷﻨﻪ )اﺷﻨﻮ‪ -‬اﺷﻨﻮﯾﻪ(‪351 ،‬‬
‫اﺻﻄﺨﺮ‪319 ،318 ،198 ،125 ،113 ،93 ،‬‬
‫اﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎت‪469 ،‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‪473 ،422 ،419 ،404 ،353 ،348 ،325 ،311 ،283 ،263 ،249 ،246 ،198 ،186 ،176 ،144 ،85 ،82 ،15 ،‬‬
‫اﻓﺰر )اﺑﺰر(‪263 ،‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪437 ،161 ،‬‬
‫اﻧﺪﻟﺲ‪167 ،100 ،‬‬
‫اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ‪95 ،62 ،‬‬
‫اوروﻣﯿﻪ‪351 ،‬‬
‫اﻫﻮاز‪145 ،‬‬
‫اﯾﺞ )اﯾﮓ(‪471 ،469 ،108 ،‬‬
‫اﯾﺬج‪374 ،‬‬
‫اﯾﺮان‪409 ،283 ،198 ،161 ،‬‬
‫»ب«‬
‫ﺑﺎب ﺑﻨﯽ ﺷﯿﺒﻪ‪52 ،‬‬
‫ﺑﺎب ﻣﻨﺬر‪177 ،‬‬
‫ﺑﺎزار ﺑﺎﻏﻨﻮ‪313 ،‬‬
‫ﺑﺎزار ﮐﻔﺶدوزان ‪ 385‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪503‬‬
‫ﺧﺮز‪161 ،‬‬
‫ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ‪315‬‬
‫ﺑﺎغ ﺗﻐﻠﻖ ‪305‬‬
‫ﺑﺎغ ﻣﻠﯽ‪77 ،‬‬
‫ﺑﺎﻏﻨﻮ )ﻣﺤﻠﻪ( اﻟﺒﺎغ اﻟﺠﺪﯾﺪ‪312 ،311 ،271 ،77 ،11 ،‬‬
‫ﺑﺎﻻﻣﺮﻏﺎب‪437 ،‬‬
‫ﺑﺎﻫﻠﯿﻪ‪155 ،146 ،141 ،140 ،139 ،137 ،86 ،77 ،11 ،‬‬
‫ﺑﺤﺮآﺑﺎد‪476 ،‬‬
‫ﺑﺤﺮﯾﻦ‪271 ،150 ،‬‬
‫ﺑﺨﺎرا‪318 ،161 ،‬‬
‫ﺑﺮﻫﻮت‪64 ،‬‬
‫ﺑﺴﻄﺎم‪427 ،230 ،‬‬
‫ﺑﺼﺮه‪244 ،233 ،168 ،166 ،67 ،48 ،23 ،‬‬
‫ﺑﻄﺎﺋﺢ‪167 ،166 ،‬‬
‫ﺑﻐﺪاد )ﻣﺪﯾﻨﮥ اﻟﺴـﻼم(‪،399 ،367 ،356 ،348 ،328 ،273 ،246 ،233 ،228 ،205 ،144 ،140 ،85 ،84 ،80 ،68 ، 66 ، 58 ، 52 ، 27 ،‬‬
‫‪428 ،427 ،419 ،411‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﺑﺪﻟﯿﻪ‪115 ،‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﺷﺎه ﻣﻨﻈﺮ‪137 ،‬‬
‫ﺑﻘﯿﻊ‪35 ،‬‬
‫ﺑﻠﺦ‪318 ،‬‬
‫ﺑﻌﻠﺒﮏ‪27 ،‬‬
‫ﺑﻠﯿﺎن‪356 ،103 ،‬‬
‫ﺑﻬﺎﺗﯿﻨﺪا ‪279‬‬
‫ﺑﻤﺒﺌﯽ‪417 ،290 ،‬‬
‫ﺑﻬﺒﻬﺎن‪274 ،‬‬
‫ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮏ‪363 ،‬‬
‫ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪477 ،377 ،361 ،‬‬
‫ﺑﯿﺨﻪ اﺣﺸﺎم‪99 ،‬‬
‫ﺑﯿﺮوت‪144 ،‬‬
‫ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺼﺤﻒ‪12 ،‬‬
‫ﺑﯿﻀﺎ‪347 ،260 ،143 ،139 ،‬‬
‫»پ«‬
‫ﭘﺎرﯾﺲ‪300 ،‬‬
‫ﭘﻄﺮز ﺑﻮرغ‪409 ،‬‬
‫ﭘﻞ ﭼﮑﻨﻢ‪398 ،‬‬
‫ﭘﻨﺠﺪﯾﻪ )ﭘﻨﺞ ده(‪436 ،‬‬
‫»ت«‬
‫ﺗﺎﯾﺒﺎد‪161 ،‬‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺰ‪467 ،405 ،404 ،361 ،356 ،261 ،260 ،249 ،153 ،116 ،‬‬
‫ﺗﺒﻮك‪396 ،‬‬
‫ﺗﺨﺮ‪158 ،‬‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن‪409 ،‬‬
‫ﺗﺴﺘﺮ‪93 ،‬‬
‫ﺗﻔﺮش )ﻃﺒﺮس(‪317 ،‬‬
‫ﺗﻠﻤﺴﺎن‪167 ،‬‬
‫ﺗﻨﻮخ‪186 ،‬‬
‫»ج«‬
‫ﺟﺎرﺑﺮد‪405 ،‬‬
‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺠﺪﯾﺪ‪) ،‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻮ(‬
‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺴﻨﻘﺮي‪425 ،424 ،386 ،350 ،294 ،254 ،247 ،24 ،23 ،18 ،‬‬
‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﻌﺘﯿﻖ‪،247 ،243 ،190 ،186 ،170 ،161 ،160 ،156 ،140 ،106 ،78 ،77 ،26 ،25 ،24 ،23 ،20 ،18 ،17 ،16 ،15 ،12 ،11 ،‬‬
‫‪432 ،418 ،383 ،370 ،368 ،363 ،350 ،338 ،331 ،330 ،328 ،311 ،294 ،282 ،266 ،255 ،254 ،250‬‬
‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﻤﺴﻌﻮدي‪113 ،‬‬
‫ﺟﺒﺎن‪47 ،‬‬
‫اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪234 ،23 ،22 ،‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮآﺑﺎد‪404 ،‬‬
‫ﺟﻨﺪﯾﺸﺎﭘﻮر‪329 ،‬‬
‫ﺟﻮﯾﻢ‪147 ،146 ،‬‬
‫ﺟﯿﺤﻮن‪329 ،‬‬
‫»چ«‬
‫ﭼﺮﻧﺪاب‪116 ،‬‬
‫ﭼﻬﻞ ﻣﻘﺎم‪475 ،9 ،‬‬
‫»ح«‬
‫ﺣﺒﺸﯽ‪42 ،‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ رﺗﻦﺟﺎه‪279 ،‬‬
‫ﺟﺮون‪287 ،‬‬
‫ﺣﺠﺎز‪436 ،432 ،431 ،425 ،424 ،399 ،347 ،289 ،283 ،279 ،247 ،120 ،99 ،93 ،92 ،26 ،22 ،17 ،‬‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻮت‪150 ،57 ،‬‬
‫ﺣﻈﯿﺮة اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ‪430 ،‬‬
‫ﺣﻠﻪ‪361 ،‬‬
‫ﺣﻮران‪245 ،‬‬
‫ﺣﯿﺪرآﺑﺎد‪439 ،300 ،‬‬
‫»خ«‬
‫ﺧﺎوران‪409 ،‬‬
‫ﺧﺒﺮ )ﺧﻔﺮ(‪464 ،156 ،155 ،‬‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن‪423 ،388 ،329 ،185 ،161 ،124 ،64 ،63 ،‬‬
‫ﺧﻠﺠﺎن )ﻗﻠﺠﺎن(‪406 ،‬‬
‫ﺧﻠﺪ‪80 ،‬‬
‫ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪152 ،23 ،‬‬
‫ﺧﻠﯿﻞ‪287 ،‬‬
‫ﺧﻨﺞ‪316 ،263 ،‬‬
‫ﺧﻮارزم‪367 ،190 ،110 ،109 ،‬‬
‫ﺧﻮاف‪161 ،‬‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪329 ،198 ،140 ،‬‬
‫»د«‬
‫داﻣﻐﺎن ‪107‬‬
‫دار اﻟﺴﯿﺎده‪380 ،‬‬
‫دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎﻫﭙﻮر‪77 ،‬‬
‫درب اﻻﺟﺮ‪66 ،‬‬
‫دار اﻟﻤﺼﺎﺣﻒ‪332 ،‬‬
‫درب ﺳﻠﻢ‪201 ،77 ،11 ،‬‬
‫دروازه اﺻﻄﺨﺮ‪446 ،433 ،406 ،319 ،‬‬
‫دروازه اﺻﻔﻬﺎن ‪447‬‬
‫دروازه دوﻟﺖ ﺷﯿﺮاز‪316 ،‬‬
‫دروازه ﺳﻠﻢ‪319 ،192 ،‬‬
‫دروازه ﻓﺴﺎ ‪234‬‬
‫دروازه ﮐﺎزرون‪161 ،‬‬
‫دروازه ﮐﻮار‪319 ،‬‬
‫دروازه ﻣﻬﻨﺪر‪319 ،‬‬
‫دزﻓﻮل‪329 ،‬‬
‫دﻣﺸﻖ‪419 ،377 ،249 ،‬‬
‫دوان‪384 ،‬‬
‫دﯾﻨﻮر‪367 ،302 ،‬‬
‫»ر«‬
‫رﺑﺎط اﺑﺶ‪266 ،265 ،‬‬
‫رﺑﺎط اﻣﯿﻨﯽ ‪431‬‬
‫رﺑﺎط اﺗﺎﺑﮏ اﺑﺎش‪263 ،‬‬
‫رﺑﺎط ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺧﯽ‪24 ،‬‬
‫رﺑﺎط ﺿﯿﺎﺋﯿﻪ‪252 ،16 ،‬‬
‫رﺑﺎط ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‪143 ،‬‬
‫روﺳﯿﻪ‪409 ،233 ،‬‬
‫روﺿﮥ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪26 ،‬‬
‫روم‪356 ،61 ،‬‬
‫ري‪329 ،198 ،‬‬
‫»ز«‬
‫زاﯾﻨﺪهرود‪15 ،‬‬
‫زﻧﺠﺎن‪345 ،252 ،‬‬
‫زﯾﺎدآﺑﺎد‪347 ،‬‬
‫»س«‬
‫ﺳﭙﯿﺪان ‪111‬‬
‫ﺳﺠﺎس‪356 ،354 ،‬‬
‫ﺳﺠﺴﺘﺎن‪329 ،‬‬
‫ﺳﺨﺘﻮﯾﻪ )ﮐﻮﭼﻪ( ‪169‬‬
‫ﺳﺮﺧﺲ‪409 ،‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ‪261 ،‬‬
‫ﺳﺮدزك‪11 ،‬‬
‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪318 ،‬‬
‫ﺳﻨﺒﮏ )ﮐﻮﭼﻪ( ‪305‬‬
‫ﺳﻤﻨﺎن‪420 ،‬‬
‫ﺳﻨﺠﺎن )ﺳﻨﮕﺎن(‪357 ،‬‬
‫ﺳﻨﺢ‪41 ،‬‬
‫ﺳﻬﺮورد‪420 ،399 ،354 ،‬‬
‫ﺳﯿﺮاف‪449 ،307 ،264 ،96 ،‬‬
‫ﺳﯿﺮﺟﺎن‪230 ،23 ،‬‬
‫»ش«‬
‫ﺷﺎم‪477 ،428 ،361 ،245 ،233 ،99 ،95 ،93 ،48 ،17 ،‬‬
‫ﺷﻔﺖ رﮐﯽ‪37 ،‬‬
‫ﺷﺒﺎﻧﮑﺎره‪469 ،108 ،‬‬
‫ﺷﺮوان‪408 ،388 ،‬‬
‫ﺷﻮروي‪409 ،‬‬
‫ﺷﻬﺮزور‪354 ،‬‬
‫ﺷﯿﺮاز‪،140 ،139 ،129 ،124 ،120 ،118 ،115 ،112 ،110 ،103 ،100 ،98 ،93 ،92 ،88 ،79 ،77 ،33 ،31 ، 30 ، 28 ، 22 ، 18 ، 9 ،‬‬
‫‪،238 ،233 ،230 ،210 ،201 ،198 ،197 ،192 ،190 ،185 ،183 ،168 ،161 ،157 ،156 ،154 ،153 ،151 ،149 ،146 ،145 ،142‬‬
‫‪،347 ،339 ،337 ،333 ،318 ،317 ،311 ،307 ،303 ،296 ،281 ،276 ،274 ،273 ،266 ،265 ،263 ،254 ،249 ،247 ،246 ،244‬‬
‫‪،473 ،469 ،464 ،445 ،431 ،430 ،428 ،423 ،420 ،414 ،413 ،412 ،411 ،410 ،408 ،406 ،404 ،395 ،384 ،379 ،356 ،351‬‬
‫‪474‬‬
‫ﺷﯿﺮﮐﻮه‪238 ،‬‬
‫»ص«‬
‫ﺻﻨﺪل ‪433‬‬
‫ﺻﺒﻮ‪137 ،‬‬
‫ﺻﻮﻓﯽآﺑﺎد‪363 ،‬‬
‫»ط«‬
‫ﻃﺮﻃﻮس‪88 ،‬‬
‫ﻃﻮس‪420 ،177 ،90 ،88 ،‬‬
‫ﻃﻬﺮان‪409 ،333 ،163 ،153 ،‬‬
‫ﻃﺎﻟﻘﺎن‪381 ،‬‬
‫ﻃﻮﻗﭽﯽ‪176 ،‬‬
‫»ع«‬
‫ﻋﺪن‪244 ،22 ،‬‬
‫ﻋﺮاق‪436 ،432 ،425 ،424 ،399 ،368 ،289 ،286 ،276 ،183 ،167 ،144 ،120 ،99 ،97 ،93 ،92 ،‬‬
‫ﻋﺮاق ﻋﺠﻢ‪286 ،‬‬
‫ﻋﺮاق ﻋﺮب‪17 ،‬‬
‫»غ«‬
‫ﻏﺮب اﻟﺠﺰاﺋﺮ‪167 ،‬‬
‫»ف«‬
‫ﻓﺎرس‪،99 ،93 ،81 ،31 ،18 ،16 ،‬‬
‫‪،390 ،347 ،329 ،325 ،302 ،238 ،233 ،230 ،228 ،201 ،198 ،190 ،177 ،157 ،156 ،150 ،147 ،146 ،144 ،142 ،140 ،103‬‬
‫‪469 ،464 ،399‬‬
‫ﻓﺎل‪463 ،449 ،414 ،307 ،147 ،‬‬
‫ﻓﺘﺤﺂﺑﺎد‪161 ،‬‬
‫ﻓﺮاوه‪367 ،‬‬
‫ﻓﺴﺎ‪432 ،430 ،149 ،22 ،‬‬
‫ﻓﺴﯿﺮﺟﺎن‪471 ،469 ،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪287 ،‬‬
‫ﻓﯿﺮوزآﺑﺎد‪399 ،99 ،‬‬
‫»ق«‬
‫ﻗﺎﻫﺮه‪69 ،‬‬
‫ﻗﺮاﺑﺎغ‪445 ،‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه‪78 ،‬‬
‫ﻗﺮه ﺗﯿﮑﺎن‪409 ،‬‬
‫ﻗﺰوﯾﻦ‪445 ،439 ،361 ،347 ،246 ،129 ،‬‬
‫ﻗﻄﻨﯿﺎﻧﻪ‪167 ،‬‬
‫ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﺪر ‪320‬‬
‫ﻗﻠﻌﻪ ﺳﭙﯿﺪ ‪125‬‬
‫ﻗﻠﻤﯿﻨﯿﺎ‪205 ،‬‬
‫ﻗﻔﺼﻪ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻘﯿﻖ‪415 ،‬‬
‫ﻗﻨﻮج‪186 ،‬‬
‫ﻗﻮﻧﯿﻪ‪354 ،233 ،‬‬
‫ﻗﻬﻨﺪز‪319 ،‬‬
‫ﻗﻮﻣﺸﻪ‪281 ،‬‬
‫ﻗﯿﺮ‪147 ،‬‬
‫»ك«‬
‫ﮐﺎرزﯾﻦ‪264 ،147 ،‬‬
‫ﮐﺎزرون‪356 ،302 ،159 ،151 ،148 ،139 ،103 ،92 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺣﻤﺪي و ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ‪12 ،3 ،2 ،1 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﯽ‪451 ،103 ،15 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﯽ‪60 ،15 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺼﺮ‪287 ،216 ،129 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺸﻬﺪ‪129 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ آﺳﺘﺎن ﻗﺪس‪451 ،430 ،321 ،290 ،‬‬
‫ﮐﺎﻧﭙﻮر‪367 ،‬‬
‫ﮐﺘﮏ‪99 ،‬‬
‫ﮐﺮﺑﻼ‪361 ،‬‬
‫ﮐﺮج اﺑﻮ دﻟﻒ‪76 ،‬‬
‫ﮐﺮﻣﺎن‪473 ،356 ،329 ،289 ،263 ،244 ،238 ،230 ،161 ،23 ،‬‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺪل‪147 ،‬‬
‫ﮐﻠﮑﺘﻪ‪280 ،‬‬
‫ﮐﻤﯿﻦ‪398 ،‬‬
‫ﮐﻮار‪230 ،‬‬
‫ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺮاﻣﮑﻪ ‪343‬‬
‫ﮐﻮﭼﻪ ﺗﺮك ‪301‬‬
‫ﮐﻮﭼﻪ دﺷﺘﮏ ‪364‬‬
‫ﮐﻮﭼﻪ ﻣﻌﺮﻓﺎن ‪372‬‬
‫ﮐﻮهﮐﯿﻠﻮﯾﻪ‪374 ،‬‬
‫ﮐﯿﺶ‪233 ،152 ،‬‬
‫»گ«‬
‫ﮔﺮﮔﺎﻧﺞ‪110 ،‬‬
‫ﮔﻨﺎﺑﺎد‪417 ،‬‬
‫ﮔﻮﺗﺎ‪321 ،239 ،‬‬
‫»ل«‬
‫ﻻرﺳﺘﺎن‪98 ،‬‬
‫ﻟﺮﺳﺘﺎن‪404 ،317 ،‬‬
‫ﻟﻨﺪن‪321 ،15 ،‬‬
‫ﻟﯿﺪن‪248 ،‬‬
‫»م«‬
‫ﻣﺎل اﻣﯿﺮ‪374 ،‬‬
‫ﻣﺎوراء اﻟﻨﻬﺮ‪301 ،185 ،124 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎﻻﮐﻔﺖ‪232 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ درﮐﻮار ‪230‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮﺑﺎلﮐﺖ‪237 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮاﺟﺎن )ﺳﺮاﺟﯿﻦ(‪368 ،22 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎغ ﻗﺘﻠﻎ‪304 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺧﺪاش ‪292‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮﺑﺎغ‪137 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﻨﮓﺳﯿﺎه‪141 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺨﻨﻮﯾﻪ‪171 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮﭘﻠﮏ‪206 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ دﺑﺎﻏﯿﻦ‪200 ،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺳﺮﮐﭽﺪان ‪169‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺻﺤﺮاي ﻗﺎﺿﯽ ‪164‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﮔﭽﭙﺰان‪226 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ اﺗﺎﺑﮑﯿﻪ‪18 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻬﺎﺋﯿﻪ ‪364‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺣﺴﻦ ﮐﯿﺎﺋﯿﻪ‪406 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ زاﻫﺪﯾﻪ ‪431‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﺎدات ‪217‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر‪163 ،3 ،2 ،1 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﺎﻣﯿﻪ‪263 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﻤﯿﺪﯾﻪ‪447 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﺎﺗﻮﻧﯿﻪ‪217 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻻﻻﯾﮏ ‪282‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺸﺮﻓﯽ ‪260‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺴﻌﻮدﯾﻪ ‪359‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﻀﺪﯾﻪ‪405 ،317 ،266 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻏﺎزاﻧﯿﻪ‪467 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺨﺮﯾﻪ‪436 ،282 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺰارﯾﻪ‪468 ،390 ،389 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻗﻮاﻣﯿﻪ‪406 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﮐﺮدوﭼﯿﻦ‪328 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﻘﺮب‪334 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﻨﮑﻮﺑﺮزﯾﻪ‪282 ،18 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﺠﯿﺒﯿﻪ ‪224‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﺼﯿﺮﯾﻪ‪311 ،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﻪ‪423 ،‬‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ‪475 ،‬‬
‫ﻣﺮجﻗﺮاﺗﮑﯿﻦ‪325 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﻏﻨﻮ‪276 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺟﯽ ﻋﻠﯽ ﻋﺼﺎر‪312 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺟﯽ رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ‪312 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻐﺪادي‪359 ،243 ،159 ،25 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺠﻨﺎزه‪178 ،105 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺷﯿﺮاز‪78 ،18 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ‪301‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻔﺨﺮي‪328 ،327 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻮ‪) ،‬اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺠﺪﯾﺪ( ‪350 ،25 ،265 ،246‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮ‪122 ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺎﻣﺪار‪127 ،‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮدﯾﻪ ‪170‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪ ام ﮐﻠﺜﻮم‪209 ،128 ،78 ،77 ،‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪ‪129 ،‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪ ﺣﺮﯾﺼﯽ‪358 ،347 ،‬‬
‫ﻣﺼﺮ‪419 ،289 ،249 ،233 ،141 ،129 ،97 ،‬‬
‫ﻣﺼﻠﯽ‪474 ،472 ،464 ،463 ،462 ،436 ،430 ،393 ،135 ،78 ،77 ،27 ،12 ،11 ،‬‬
‫ﻣﻐﺮب‪388 ،167 ،‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺎﻏﻨﻮﯾﻪ‪78 ،37 ،‬‬
‫اﻟﻤﻘﺒﺮة اﻟﺒﺎﻫﻠﯿﻪ‪27 ،‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺟﻨﻮﺑﯿﻪ ‪469‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺳﻠﻢ‪146 ،78 ،27 ،‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ام ﮐﻠﺜﻮم و ﺷﯿﺮوﯾﻪ‪27 ،‬‬
‫ﻣﮑﻪ‪419 ،185 ،85 ،64 ،63 ،53 ،52 ،‬‬
‫ﻣﮑﺮان‪149 ،‬‬
‫ﻣﻮزه ﺑﺮﯾﻄﺎﻧﯿﺎ‪321 ،125 ،85 ،‬‬
‫ﻣﯿﺎﻓﺎرﻗﯿﻦ‪300 ،‬‬
‫ﻣﯿﻬﻨﻪ‪409 ،‬‬
‫»ن«‬
‫ﻧﺠﻒ‪361 ،‬‬
‫ﻧﺴﺎ‪367 ،‬‬
‫ﻧﻬﺮآﺑﺎد‪422 ،‬‬
‫ﻧﻮا‪245 ،‬‬
‫ﻧﻮﻗﺎن‪419 ،‬‬
‫ﻧﯿﺮﯾﺰ‪464 ،399 ،‬‬
‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪410 ،409 ،408 ،214 ،82 ،‬‬
‫»و«‬
‫واﺳﻂ‪428 ،166 ،‬‬
‫وﻫﺮان‪167 ،‬‬
‫»ه«‬
‫ﻫﺮات‪388 ،‬‬
‫ﻫﺮﻣﻮز‪233 ،‬‬
‫ﻫﻔﺖﺗﻨﺎن‪433 ،‬‬
‫ﻫﻼﻧﺪ‪321 ،319 ،‬‬
‫ﻫﻤﺪان‪439 ،419 ،325 ،60 ،‬‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪279 ،276 ،198 ،186 ،18 ،17 ،‬‬
‫»ي«‬
‫ﯾﺰد‪238 ،‬‬
‫ﯾﻤﻦ‪150 ،57 ،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺘﺐ و رﺳﺎﺋﻞ‬
‫»اﻟﻒ«‬
‫آﺛﺎر اﻟﺒﻼد‪409 ،354 ،144 ،110 ،‬‬
‫آﺛﺎر اﻟﻌﺠﻢ‪477 ،469 ،410 ،408 ،406 ،398 ،320 ،293 ،246 ،263 ،178 ،141 ،115 ،27 ،26 ،‬‬
‫آداب اﻟﻤﺮﯾﺪﯾﻦ‪84 ،‬‬
‫اﺣﺴﻦ اﻟﺘﻔﺎﺳﯿﻢ ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻻﻗﺎﻟﯿﻢ‪319 ،‬‬
‫اﺣﯿﺎء اﻟﻌﻠﻮم‪68 ،‬‬
‫اﺧﺘﻼف اﻟﻨﺎس ﻓﯽ اﻟﺮوح‪84 ،‬‬
‫ادﻟﮥ اﻟﺤﻖ ﻋﻠﯽ اﻟﺒﺎﻃﻞ‪110 ،‬‬
‫ارﺑﻌﯿﻦ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻮخ اﻻرﺑﻌﯿﻦ‪21 ،‬‬
‫اﻻرﺑﻌﯿﻦ اﻟﻌﻮاﻟﯽ‪23 ،‬‬
‫اﻻرﺷﺎد )روزﺑﻬﺎن اﻟﺒﻘﻠﯽ(‪290 ،‬‬
‫اﻻرﻓﺎد ﻓﯽ ﺷﺮح اﻻرﺷﺎد‪429 ،‬‬
‫اﺳﺎﻣﯽ اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ‪84 ،‬‬
‫اﻻﺳﺘﺪﮐﺎر‪84 ،‬‬
‫اﺳﺪ اﻟﻐﺎﯾﮥ‪150 ،48 ،47 ،‬‬
‫اﺳﺮار اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ ﻓﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻟﺸﯿﺦ اﺑﯽ ﺳﻌﯿﺪ‪409 ،408 ،230 ،‬‬
‫اﻻﺷﺎرات اﻻﻟﻬﯿﻪ‪96 ،‬‬
‫اﺷﺎرات اﻟﻮاﺻﻠﯿﻦ‪111 ،‬‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺻﻮﻓﯿﻪ )از ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق ﮐﺎﺷﯽ(‪434 ،‬‬
‫اﺻﺎﺑﻪ ﻓﯽ ﺗﻤﯿﯿﺰ اﻟﺼﺤﺎﺑﻪ‪280 ،‬‬
‫اﺿﺎﺋﮥ اﻟﺸﻤﺲ‪460 ،‬‬
‫اﻻﻃﺮاف ﻓﯽ اﺷﺮاف اﻻﻃﺮاف‪98 ،‬‬
‫اﻋﻼم زرﮐﻠﯽ‪439 ،297 ،186 ،168 ،129 ،‬‬
‫اﻻﻏﺎﺛﻪ‪438 ،84 ،‬‬
‫اﻻﻏﺮاب ﻓﯽ اﻻﻋﺮاب‪452 ،128 ،‬‬
‫اﻻﻓﺼﺎح ﻓﯽ ﺷﺮح اﻻﯾﻀﺎح‪429 ،‬‬
‫اﻻﻗﺘﺼﺎد‪84 ،‬‬
‫اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد‪243 ،‬‬
‫اﻟﻘﺎب اﻟﺮواة‪139 ،‬‬
‫اﻟﮑﻨﯽ و اﻻﻟﻘﺎب‪186 ،‬‬
‫اﻻﻣﺘﺎع و اﻟﻤﺆاﻧﺴﮥ‪96 ،‬‬
‫اﻣﺸﺎع‪97 ،‬‬
‫اﻻﻧﺘﺼﺎر ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ ﻗﺮاء اﻟﻤﺪن و اﻻﻣﺼﺎر‪438 ،‬‬
‫اﻻﻧﺴﺎب )ﻟﻠﺴﻤﻌﺎﻧﯽ(‪469 ،410 ،409 ،351 ،289 ،272 ،193 ،157 ،156 ،144 ،142 ،138 ،122 ،87 ،81 ،55 ،‬‬
‫اﻧﻮار اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ‪417 ،‬‬
‫اﻧﯿﺲ اﻟﻘﻠﻮب‪240 ،21 ،‬‬
‫اﯾﺠﺎز اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ‪392 ،‬‬
‫»ب«‬
‫ﺑﺎﮐﻮرة اﻟﻄﻠﺐ ﻻﻫﻞ اﻻدب‪401 ،‬‬
‫ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪446 ،‬‬
‫ﺑﺪاﺋﻊ اﻻزﻣﺎن ﻓﯽ وﻗﺎﺋﻊ ﮐﺮﻣﺎن‪382 ،‬‬
‫ﺑﺮاﺳﯿﻦ‪291 ،‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ‪199 ،91 ،‬‬
‫اﻟﺒﺴﺘﺎن‪311 ،‬‬
‫ﺑﺴﺘﺎن اﻟﺴﯿﺎﺣﻪ‪355 ،‬‬
‫اﻟﺒﺼﺎﺋﺮ‪96 ،‬‬
‫ﺑﻐﯿﮥ اﻟﻤﺮﺗﺎح‪434 ،‬‬
‫ﺑﻐﯿﮥ اﻟﻮﻋﺎة ﻓﯽ ﻃﺒﻘﺎت اﻟﻨﺤﺎة‪391 ،287 ،232 ،153 ،‬‬
‫ﺑﻠﻮي اﻻﻧﺒﯿﺎء‪84 ،‬‬
‫ﺑﻬﺎر ﻋﺠﻢ‪199 ،‬‬
‫ﺑﻬﺠﮥ اﻻﺳﺮار‪205 ،166 ،163 ،‬‬
‫ﺑﯿﺎن اﻟﻔﺘﺎوي ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﺤﺎوي‪392 ،‬‬
‫»ت«‬
‫ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس‪407 ،244 ،215 ،52 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ آل ﻣﻈﻔﺮ‪469 ،443 ،238 ،155 ،130 ،108 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ اﺑﻦ اﻻﺛﯿﺮ‪144 ،125 ،88 ،52 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ اﺻﺒﻬﺎن‪82 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻻﺳﻼم‪144 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻐﺪاد ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادي‪408 ،407 ،272 ،144 ،141 ،140 ،84 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻐﺪاد اﺑﻦ اﻟﻨﺠﺎر‪356 ،139 ،50 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺴﻠﺠﻮﻗﯿﻪ ﻟﻌﻤﺎد اﻟﮑﺎﺗﺐ‪340 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺴﺘﺎن‪330 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪125 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰﯾﺪه‪409 ،362 ،293 ،163 ،125 ،110 ،108 88 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻓﺎرس از ﻓﻘﯿﻪ ﺻﺎﺋﻦ اﻟﺪﯾﻦ ‪228 ،225‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻓﺎرس‪414 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺴﺎﺑﻮر )ﻻﺑﯽ ﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺤﺎﮐﻢ(‪124 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ وﺻﺎف‪451 ،442 ،383 ،283 ،264 ،125 ،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﺎﻓﻌﯽ‪110 ،88 ،87 ،57 ،‬‬
‫ﺗﺒﺼﯿﺮ اﻟﻤﻠﻮك و اﻟﺴﻼﻃﯿﻦ‪240 ،‬‬
‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﺬب ﻟا ﻤﻔﺘﺮي‪367 ،274 ،86 ،‬‬
‫اﻟﺘﺒﯿﺎن‪284 ،19 ،‬‬
‫ﺗﺘﻤﮥ ﺻﻮان اﻟﺤﮑﻤﮥ‪369 ،‬‬
‫ﺗﺘﻤﻪ اﻟﯿﺘﯿﻤﮥ‪125 ،‬‬
‫ﺗﺠﺎرت اﻻﻣﻢ‪144 ،125 ،96 ،‬‬
‫ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ‪125 ،‬‬
‫اﻟﺘﺠﻠﯽ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﺎﻣﺎت‪70 ،62 ،61 ،‬‬
‫اﻟﺘﺠﻮﯾﺪ )ﻻﺑﯽ اﻟﻌﻼء اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ(‪438 ،‬‬
‫اﻟﺘﺤﻔﮥ اﻟﺤﺴﻨﯿﻪ ﻓﯽ اﻟﻔﻮاﺋﺪ اﻟﺴﻨﯿﻪ‪460 ،‬‬
‫ﺗﺤﻔﮥ اﻟﺤﻠﻔﺎء اﻟﯽ ﺣﻀﺮة اﻟﺨﻠﻔﺎ‪233 ،21 ،‬‬
‫ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮاﻗﯿﻦ‪439 ،‬‬
‫ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻓﯽ ذﮐﺮ اﻟﺸﯿﺦ روزﺑﻬﺎن‪385 ،343 ،296 ،188 ،‬‬
‫ﺗﺤﻔﮥ اﻟﮑﺮام ﻓﯽ ﻣﺠﯽ اﻻﻣﺎم‪240 ،20 ،‬‬
‫ﺗﺤﻔﮥ اﻟﻤﺤﺒﯿﻦ‪291 ،‬‬
‫ﺗﺤﻔﮥ اﻻﺟﺰاء‪21 ،‬‬
‫اﻟﺘﺪوﯾﻦ ﻓﯽ اﺧﺒﺎر ﻗﺰوﯾﻦ‪340 ،60 ،‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه آﺗﺸﮑﺪه‪409 ،‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه‪69 ،‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء‪409 ،408 ،372 ،53 ،‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه دوﻟﺘﺸﺎه‪445 ،363 ،362 ،168 ،‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮة اﻟﻤﺤﺪﺛﯿﻦ‪240 ،21 ،‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﻔﺖ اﻗﻠﯿﻢ‪409 ،354 ،‬‬
‫ﺗﺬﻫﯿﺐ اﻟﮑﻤﺎل‪52 ،‬‬
‫اﻟﺘﻌﺮف ﻟﻤﺬﻫﺐ اﻫﻞ اﻟﺘﺼﻮف‪205 ،‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮔﺎزر‪53 ،‬‬
‫اﻟﺘﻘﺮﯾﺐ ﻓﯽ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪452 ،127 ،‬‬
‫ﺗﻠﺒﯿﺲ اﺑﻠﯿﺲ‪144 ،‬‬
‫ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻻﺛﺎر ﻓﯽ ﻋﺠﺎﺋﺐ اﻻﻗﻄﺎر‪204 ،‬‬
‫ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻻﺑﺪان‪284 19 ،‬‬
‫ﺗﻠﺨﯿﺺ ﺳﻼح اﻟﻤﺆﻣﻦ‪459 ،‬‬
‫ﺗﻠﺨﯿﺺ ﻓﯽ اﻻذﮐﺎر‪459 ،‬‬
‫ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﻘﻮاﻋﺪ‪116 ،‬‬
‫اﻟﺘﻠﻮﯾﺢ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﺼﺎﺑﯿﺢ‪20 ،‬‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻪ اﻟﻐﺎﻓﻠﯿﻦ‪64 ،63 ،‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ اﻟﺤﺎوي ﻓﯽ اﻟﻔﻘﻪ ﻟﻘﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪452 ،‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ اﻟﺴﺒﯿﻞ ﻓﯽ اﻟﺠﺮح و اﻟﺘﻌﺪﯾﻞ‪240 ،20 ،‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻨﻬﺎج اﻻﺻﻮل‪116 ،‬‬
‫»ث«‬
‫ﺛﻠﺐ اﻟﻮزﯾﺮﯾﻦ‪96 ،‬‬
‫»ج«‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻻرﺷﺎد‪84 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻻﺻﻮل‪232 ،21 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﯾﺦ‪404 ،383 ،363 ،326 ،266 ،252 ،246 ،163 ،153 ،110 ،109 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﯾﺦ ﺣﺴﻨﯽ‪445 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺪﻋﻮات‪84 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﯿﺢ دارﻣﯽ‪367 ،27 ،‬‬
‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ‪366 ،166 ،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻤﻨﺎﺳﮏ‪104 ،‬‬
‫اﻟﺠﻤﻊ ﺑﯿﻦ اﻟﺼﺤﯿﺤﯿﻦ‪99 ،‬‬
‫اﻟﺠﻤﻊ و اﻟﺘﻔﺮﻗﮥ‪84 ،‬‬
‫اﻟﺠﻤﻊ اﻟﺠﻮاﻣﻊ‪186 ،‬‬
‫اﻟﺠﻤﻬﺮة ﻓﯽ اﻟﻠﻐﮥ‪140 ،‬‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ اﻟﻠﻄﺎﺋﻒ ﻓﯽ ﻣﺨﺘﺎرات اﻟﻄﻮاﺋﻒ‪221 ،‬‬
‫ﺟﻮاﻫﺮ ﻣﻀﯿﺌﻪ‪227 ،163 ،‬‬
‫اﻟﺠﻮع و ﺗﺮك اﻟﺸﻬﻮات‪84 ،‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﯾﻨﯽ‪300 ،252 ،163 ،110 ،‬‬
‫ﭼﺮاغ ﻫﺪاﯾﺖ‪214 ،‬‬
‫»ح«‬
‫اﻟﺤﺎوي اﻟﺼﻐﯿﺮ‪321 ،245 ،236 ،‬‬
‫ﺣﺎوي اﻟﻔﺘﺎوي‪23 ،‬‬
‫اﻟﺤﺎوي ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﺘﺪاوي‪321 ،‬‬
‫اﻟﺤﺎوي اﻟﮑﺒﯿﺮ‪321 ،22 ،‬‬
‫ﺣﺒﯿﺐ اﻟﺴﯿﺮ‪475 ،445 ،409 ،404 ،391 ،383 ،363 ،335 ،326 ،494 ،233 ،163 ،161 ،153 ،129 ،125 ،110 ،88 ،‬‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻻﺧﺒﺎر‪290 ،‬‬
‫ﺣﻠﯿﮥ اﻻﻓﺎﺿﻞ و زﯾﻨﮥ اﻟﻤﺤﺎﻓﻞ‪240 ،20 ،‬‬
‫ﺣﻠﯿﮥ اﻻوﻟﯿﺎء‪397 ،372 ،274 ،176 ،87 ،84 ،82 ،53 ،52 ،50 ،48 ،‬‬
‫اﻟﺤﻮادث اﻟﺠﺎﻣﻌﮥ‪354 ،153 ،‬‬
‫ﺣﯿﺎة اﻟﺤﯿﻮان‪369 ،‬‬
‫»خ«‬
‫ﺧﺰﯾﻨﮥ اﻻﺻﻔﯿﺎء‪410 ،408 ،372 ،359 ،354 ،‬‬
‫ﺧﻼﺻﮥ اﻟﺮﺟﺎل )ﻟﻠﻌﻼﻣﮥ اﻟﺤﻠﯽ(‪82 ،‬‬
‫ﺧﻼﺻﮥ اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ اﻟﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‪198 ،‬‬
‫»د«‬
‫داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف اﺳﻼم‪409 ،279 ،234 ،233 ،168 ،167 ،165 ،163 ،‬‬
‫دار اﻟﺴﻼم ﻓﯽ ﻣﺪار اﻻﺳﻼم )اﻻرﺑﻌﯿﻦ(‪،‬‬
‫‪19‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪355 ،204 ،‬‬
‫درة اﻟﺘﺎج‪285 ،153 ،‬‬
‫اﻟﺪرر اﻟﮑﺎﻣﻨﮥ‪456 ،363 ،362 ،287 ،249 ،244 ،232 ،153 ،‬‬
‫اﻟﺪرر اﻟﻤﻨﺜﻮره ﻓﯽ اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻤﺄﺛﻮره‪98 ،‬‬
‫دﻻﺋﻞ اﻟﺤﺠﯽ‪346 ،‬‬
‫دول اﻻﺳﻼم‪387 ،‬‬
‫دﯾﻮان اﻟﻤﻌﺎرف‪291 ،‬‬
‫»ذ«‬
‫ذﺧﯿﺮة اﻟﻌﺒﺎد ﻟﯿﻮم اﻟﻤﻌﺎد‪98 ،‬‬
‫ذﯾﻞ اﻟﻤﻌﺎرف ﻓﯽ ﺗﺮﺟﻤﮥ اﻟﻌﻮارف‪378 ،14 ،13 ،‬‬
‫»ر«‬
‫رﺟﺎل اﺑﻮ ﻋﻠﯽ‪82 ،‬‬
‫رﺟﺎل اﺳﺘﺮاﺑﺎدي‪82 ،‬‬
‫اﻟﺮد ﻋﻠﯽ اﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ‪84 ،‬‬
‫رد ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ‪84 ،‬‬
‫اﻟﺮدواﻻﻟﻔﻪ‪84 ،‬‬
‫رﺳﺎﻟﮥ اﻟﺘﺴﻠﯿﮥ‪459 ،‬‬
‫رﺳﺎﻟﮥ اﻟﺠﻤﻌﮥ‪459 ،‬‬
‫رﺳﺎﻟﮥ اﻟﺪﻋﻮة و اﻟﺘﺮﻏﯿﺐ‪459 ،‬‬
‫رﺳﺎﻟﮥ اﻟﻘﺪس‪296 ،‬‬
‫رﺳﺎﻟﮥ ﻗﺸﯿﺮي‪411 ،407 ،274 ،205 ،86 ،84 ،53 ،‬‬
‫اﻟﺮﺳﺎﻟﮥ اﻟﻤﻨﻈﻮﻣﮥ ﻓﯿﻤﺎ ﯾﺤﻞ و ﯾﺤﺮم‪260 ،‬‬
‫رﺷﻒ اﻟﻨﺼﺎﺋﺢ اﻻﯾﻤﺎﻧﯿﻪ ﻓﯽ ﮐﺸﻒ اﻟﻔﻀﺎﺋﺢ اﻟﯿﻮﻧﺎﻧﯿﻪ‪110 ،‬‬
‫اﻟﺮﻋﺎﯾﮥ ﻟﺤﻘﻮق اﷲ‪84 ،‬‬
‫رواﯾﺎت ﺻﺎﻟﺤﺎت ﻋﻦ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ‪256 ،‬‬
‫اﻟﺮﮐﻨﯿﻪ‪444 ،‬‬
‫روح اﻻﺣﺒﺎب و روح اﻻﻟﺒﺎب‪224 ،‬‬
‫روﺿﺎت اﻟﺠﻨﺎت‪284 ،232 ،165 ،153 ،144 ،141 ،108 ،85 ،‬‬
‫روض اﻟﺮﯾﺎﺣﯿﻦ‪56 ،51 ،‬‬
‫روﺿﻪ اﻟﺮاﺋﺾ ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﻔﺮاﺋﺾ‪104 ،‬‬
‫روﺿﮥ اﻟﺼﻐﺎ‪475 ،445 ،404 ،338 ،335 ،326 ،125 ،110 ،‬‬
‫رﯾﺎض اﻟﻌﺎرﻓﯿﻦ‪410 ،409 ،408 ،363 ،354 ،293 ،172 ،161 ،88 ،‬‬
‫»ز«‬
‫اﻟﺰﻻل ﻣﻦ ﻧﻈﻢ اﺋﻤﻪ اﻟﻔﺎل‪456 ،455 ،‬‬
‫زﺑﺪة اﻻدراك ﻓﯽ ﻫﯿﺌﮥ اﻻﻓﻼك‪284 ،19 ،‬‬
‫زﺑﺪة اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ‪21 ،‬‬
‫اﻟﺰﺑﺪة ﻓﯽ اﺣﺎدﯾﺚ ﺳﯿﺪ اﻟﻤﺮﺳﻠﯿﻦ‪120 ،‬‬
‫اﻟﺰﺑﺪة ﻓﯽ اﻟﺘﺼﻮف‪444 ،‬‬
‫اﻟﺰﻫﺮه‪144 ،‬‬
‫زﯾﺞ ﺳﻨﺠﺮي‪125 ،‬‬
‫»س«‬
‫اﻟﺴﺎﻣﯽ ﻓﯽ اﻻﺳﺎﻣﯽ‪243 ،199 ،‬‬
‫ﺳﺒﺮ اﻟﻘﺮاﺋﺢ ﻓﯽ اﻻﺣﺎﺟﯽ‪350 ،159 ،‬‬
‫ﺳﺮ اﻟﺨﻼﻓﮥ‪113 ،‬‬
‫ﺳﻔﯿﻨﮥ اﻻوﻟﯿﺎء‪ 410 ،409 ،408 ،372 ،354 ،294 ،233 ،230 ،200 ،167 ،166 ،164 ،161 ،‬ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ؛ ﻣﺘﻦ ؛ ص‪514‬‬
‫وة اﻟﻌﺎﺷﻘﯿﻦ‪291 ،‬‬
‫ﺳﻠﻮة اﻟﻘﻠﻮب‪291 ،‬‬
‫ﺳﻤﻂ اﻟﻌﻠﯽ ﻟﻠﺤﻀﺮة اﻟﻌﻠﯿﺎء‪326 ،300 ،238 ،163 ،155 ،‬‬
‫ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪100 ،‬‬
‫ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود‪100 ،‬‬
‫ﺳﻨﻦ اﺑﯽ ﻣﺴﻠﻢ اﻟﮑﺸﯽ‪272 ،‬‬
‫ﺳﻨﻦ ﺗﺮﻣﺬي‪100 ،‬‬
‫ﺳﻨﻦ دارﻣﯽ )اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﯿﺢ(‪367 ،100 ،‬‬
‫ﺳﻨﻦ ﻧﺴﺎﺋﯽ‪100 ،‬‬
‫ﺳﯿﺎق )در ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر(‪411 ،‬‬
‫ﺳﯿﺮ اﻻرواح‪290 ،‬‬
‫ﺳﯿﺮة ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨﮑﺒﺮﻧﯽ‪199 ،‬‬
‫اﻟﺴﯿﺮة اﻟﮑﺒﺮي‪280 ،276 ،202 ،201 ،21 ،17 ،‬‬
‫اﻟﺴﯿﺮة اﻟﺼﻐﺮي‪202 ،21 ،‬‬
‫»ش«‬
‫ﺷﺎﻃﺒﯽ‪248 ،25 ،‬‬
‫ﺷﺪ اﻻزار‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﺻﻔﺤﺎت‬
‫ﺷﺬرات اﻟﺬﻫﺐ‪439 ،419 ،387 ،366 ،289 ،287 ،261 ،259 ،246 ،244 ،‬‬
‫ﺷﺮح آداب اﻟﺒﺤﺚ‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﺷﺎرات )ﺗﻨﻘﯿﺢ اﻟﻌﺒﺎرات(‪452 ،108 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﺑﯿﺴﺖ ﺑﺎب ﻣﻼ ﻣﻈﻔﺮ‪417 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﺟﻮاﻫﺮ اﻟﮑﻼم‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﺤﺠﺐ و اﻻﺳﺘﺎر‪290 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﺷﺎﻓﯿﻪ )ﻟﻠﺮﺿﯽ(‪391 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﺸﺎﻣﻞ ﻻﺑﻦ اﻟﻤﻔﺴﺮ‪392 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻌﯿﻮن‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﻃﯿﺒﯽ‪37 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻄﻮاﺳﯿﻦ‪290 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻄﻮاﻟﻊ‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪83 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻔﻮاﺋﺪ اﻟﻐﯿﺎﺛﯿﻪ‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻠﺒﺎب‪452 ،128 ،127 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻻﺑﻦ اﻟﺤﺎﺟﺐ )ﻟﻼﯾﺠﯽ(‪444 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻤﻄﺎﻟﻊ‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻤﻔﺘﺎح‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻤﻨﻬﺎج‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﻣﻌﺘﻘﺪ‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح اﻟﻤﻮاﻗﻒ‪108 ،‬‬
‫ﺷﺮح ﯾﻨﺎﺑﯿﻊ اﻻﺣﮑﺎم‪104 ،‬‬
‫ﺷﺮف اﻟﻔﻘﺮاء اﻟﻤﺘﺤﻘﻘﯿﻦ ﻋﻠﯽ اﻻﻏﻨﯿﺎء اﻟﻤﻨﻔﻘﯿﻦ‪83 ،‬‬
‫ﺷﻌﺐ اﻻﯾﻤﺎن‪3 ،‬‬
‫ﺷﻔﺎء اﻟﺼﺪور‪103 ،‬‬
‫اﻟﺸﮑﻮك ﻋﻠﯽ اﻟﮑﺎﻓﯿﻪ‪262 ،‬‬
‫اﻟﺸﻬﺎب ﻓﯽ اﻟﺤﮑﻢ و اﻻدآب‪224 ،‬‬
‫ﺷﯿﺮازﻧﺎﻣﻪ‪،178 ،168 ،159 ،156 ،147 ،143 ،142 ،141 ،135 ،132 ،131 ،123 ،122 121 ،120 ،115 ،112 ،101 ،93 ،91 ،88 ،1 ،‬‬
‫‪،393 ،387 ،386 ،385 ،383 ،351 ،342 ،338 ،310 ،303 ،300 ،293 ،285 ،283 ،238 ،237 ،225 ،193 ،190 ،186 ،184 ،179‬‬
‫‪454 ،451 ،449 ،447 ،440 ،413 ،410 ،406 ،396‬‬
‫»ص«‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري )اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﯿﺢ(‪438 ،365 ،239 ،100 ،‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪365 ،239 100 ،32 ،‬‬
‫ﺻﻔﺤﺎت اﻻﻟﻮاح ﻟﻨﻔﺤﺎت اﻻرواح‪215 ،‬‬
‫ﺻﻔﻮة اﻟﺼﻔﺎ‪355 ،290 ،‬‬
‫ﺻﻔﻮة ﻣﺸﺎرب اﻟﻌﺸﻖ‪290 ،‬‬
‫ﺻﻨﻮان اﻟﺮواﯾﮥ و ﻗﻨﻮان اﻟﺪراﯾﻪ‪98 ،‬‬
‫»ط«‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻻدﺑﺎء‪141 ،138 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻻﻃﺒﺎء‪388 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺤﻔﺎظ‪،144 ،139 ،60 ،55 ،‬‬
‫‪438 ،362 ،310 ،297 ،289‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺤﻨﺎﺑﻠﻪ‪165 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻼﻃﯿﻦ اﺳﻼم‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺸﺎﻓﻌﯿﻪ‪444 ،391 ،369 ،186 ،83 ،61 ،51 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺸﻌﺮا‪51 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﺳﻠﻤﯽ )ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ(‪176 ،53 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﻔﻘﻬﺎء‪144 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﻨﺤﺎة ﺳﯿﻮﻃﯽ‪430 ،426 ،139 ،‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﻘﺮاء‪471 ،438 ،426 ،392 ،287 ،249 ،186 ،179 ،130 ،100 :‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﻟﻬﻤﺪاﻧﯿﯿﻦ )ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻤﺪان(‪60 ،‬‬
‫ﻃﺮاﺋﻖ اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ‪439 ،409 ،408 ،397 ،354 ،293 ،233 ،205 ،167 ،166 ،163 ،161 ،‬‬
‫ﻃﻮاﻟﻊ‪261 ،260 ،‬‬
‫»ظ«‬
‫ﻇﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ‪161‬‬
‫»ع«‬
‫ﻋﺒﻬﺮ اﻟﻌﺎﺷﻘﯿﻦ‪291 ،‬‬
‫ﻋﺮاﺋﺲ اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺣﻘﺎﺋﻖ اﻟﻘﺮآن‪293 ،290 ،‬‬
‫اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻓﯽ ﺧﻠﻖ اﻻﻧﺴﺎن‪291 ،‬‬
‫اﻟﻌﺰﯾﺰ ﻋﻠﯽ ﮐﺘﺎب اﻟﻮﺟﯿﺰ‪245 ،‬‬
‫اﻟﻌﻘﺎﺋﺪ‪290 ،‬‬
‫ﻋﻘﺪ اﻟﺠﻮاﻫﺮ‪240 ،21 ،‬‬
‫اﻟﻌﻠﻖ‪23 ،‬‬
‫ﻋﻤﺪة اﻟﺴﺎﺋﻞ ﻓﯽ دﻓﻊ اﻟﺼﺎﺋﻞ‪260 ،‬‬
‫ﻋﻤﺪة اﻟﻄﺎﻟﺐ‪393 ،209 ،166 ،165 ،‬‬
‫ﻋﻮارف اﻟﻤﻌﺎرف‪376 ،226 ،42 ،27 ،19 ،‬‬
‫ﻋﯿﻮن اﻟﺘﻔﺎﺳﯿﺮ‪429 ،156 ،‬‬
‫ﻋﯿﻮن اﻟﺠﻮاﻫﺮ‪108 ،‬‬
‫»غ«‬
‫ﻏﺎﯾﮥ اﻻﯾﺠﺎز ﻓﯽ ﺑﯿﺎن اﻟﺤﻘﯿﻘﮥ و اﻟﻤﺠﺎز‪240 ،20 ،‬‬
‫ﻏﺎﯾﮥ اﻟﻘﺼﻮي )ﻟﻠﺒﯿﻀﺎوي(‪417 ،261 ،‬‬
‫ﻏﺮر اﻟﻨﮑﺎت ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﻘﺎﻣﺎت‪239 ،20 ،‬‬
‫ﻏﺮر اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ و اﻟﻨﮑﺎت‪239 ،‬‬
‫»ف«‬
‫ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪ اﺑﻦ اﻟﺒﻠﺨﯽ‪406 ،320 ،264 ،234 ،125 ،‬‬
‫ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮي‪471 ،469 ،410 ،408 ،406 ،404 ،325 ،320 ،293 ،264 ،234 ،232 ،156 ،153 ،152 ،147 ،146 ،125 ،99 ،88 ،‬‬
‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﮑﯿﻪ‪434 ،353 ،294 ،167 ،‬‬
‫اﻟﻔﺮاﺋﺾ‪19 ،‬‬
‫ﻓﺮدوس اﻻﺧﺒﺎر‪61 ،60 ،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺠﻤﻦ آراي ﻧﺎﺻﺮي‪199 ،125 ،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي‪125 ،‬‬
‫ﻓﺼﻮص اﻟﺤﮑﻢ‪167 ،‬‬
‫اﻟﻔﺼﻮل ﻓﯽ اﻻﺻﻮل‪84 ،‬‬
‫ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼﻠﻮات‪246 ،22 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﻟﺘﺼﻮف‪84 ،‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﻟﺴﺎﺟﺪ و ﺷﺮف اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‪98 ،‬‬
‫ﻓﻮات اﻟﻮﻓﯿﺎت‪280 ،165 ،‬‬
‫اﻟﻔﮑﻮك ﻓﯽ رﻓﻊ اﻟﺸﮑﻮك‪260 ،‬‬
‫ﻓﻮاﺋﺪ اﻟﺒﻬﯿﻪ‪153 ،‬‬
‫اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ ﻧﺪﯾﻢ‪144 ،141 ،138 ،‬‬
‫ﻓﯿﺾ اﻟﻤﻠﻮك‪21 ،‬‬
‫»ق«‬
‫ﻗﺎﻣﻮس‪407 ،280 ،264 ،85 ،83 ،50 ،‬‬
‫ﻗﺎﻣﻮس دزي )ذﯾﻞ ﻗﻮاﻣﯿﺲ اﻟﻌﺮب(‪215 ،‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن )ﻻﺑﻦ ﺳﯿﻨﺎ(‪153 ،152 ،8 ،‬‬
‫ﻗﻼﺋﺪ اﻟﺠﻮاﻫﺮ‪205 ،‬‬
‫ﻗﺮآن‪439 ،423 ،292 ،290 ،288 ،286 ،255 ،252 ،248 ،214 ،195 ،186 ،182 ،177 ،129 ،107 ،106 ،92 ،70 ،68 ،45 ،41 ،‬‬
‫اﻟﻘﻨﺎﻋﻪ‪110 ،‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ‪116 ،‬‬
‫ﻗﻮت اﻟﻘﻠﻮب‪200 ،‬‬
‫»ك«‬
‫اﻟﮑﺎﻣﻞ اﻟﻔﺮﯾﺪ )ﻟﻤﺤﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﻤﻮﺻﻠﯽ(‪412 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎب اﻟﺮوح‪27 ،‬‬
‫ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺤﻤﺪﯾﻦ‪104 ،‬‬
‫اﻟﮑﺸﺎف ﻋﻦ ﺣﻘﺎﺋﻖ اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ‪449 ،418 ،129 ،‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار اﻻﯾﻤﺎﻧﯿﻪ و ﻫﺘﮏ اﻻﺳﺘﺎر اﻟﺤﻄﺎﻣﯿﻪ‪111 ،‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار و ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت اﻻﻧﻮار‪290 ،‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻟﻈﻨﻮن‪454 ،451 ،449 ،430 ،417 ،367 ،294 ،288 ،245 ،233 ،232 ،200 ،139 ،129 ،116 ،108 ،83 ،61 ،58 ،‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻟﻐﻤﻪ‪446 ،‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻟﮑﺸﺎف‪129 ،‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب‪434 ،409 ،372 ،248 ،229 ،53 ،‬‬
‫اﻟﮑﺸﻒ و اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻘﺮآن‪429 ،‬‬
‫ﮐﺸﮑﻮل‪369 ،‬‬
‫ﮐﻨﺰ اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ‪186 ،‬‬
‫ﮐﻨﺰ اﻻﺧﺒﺎر‪113 ،‬‬
‫اﻟﮑﻨﺰ اﻟﺨﻔﯽ‪424 ،186 ،‬‬
‫اﻟﮑﻨﻪ‪111 ،‬‬
‫»گ«‬
‫ﮔﻠﺴﺘﺎن‪283 ،‬‬
‫»ل«‬
‫ﻟﺒﺎب ﻓﯽ اﻟﻨﺤﻮ‪454 ،451 ،‬‬
‫ﻟﺴﺎن اﻟﻤﯿﺰان‪411 ،407 ،280 ،200 ،186 ،144 ،‬‬
‫ﻟﺐ اﻟﺘﻮارﯾﺦ‪383 ،125 ،‬‬
‫ﻟﺒﺲ اﻟﻤﺮﻗﻌﺎت‪84 ،‬‬
‫ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب‪243 ،118 ،‬‬
‫ﻟﻄﺎﺋﻒ اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻘﺮآن‪290 ،‬‬
‫ﻟﻄﺎﺋﻒ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ‪120 ،‬‬
‫اﻟﻠﻤﻊ )ﻟﻠﻄﻮﺳﯽ(‪396 ،248 ،205 ،176 ،90 ،88 ،80 ،53 ،‬‬
‫اﻟﻠﻮاﻣﻊ‪84 ،‬‬
‫ﻟﻮاﻣﻊ اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ‪290 ،‬‬
‫»م«‬
‫ﻣﺎآت اﻟﻘﺮآن‪438 ،‬‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﮔﻞ و ﻧﻮروز‪104 ،‬‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ‪204 ،‬‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪363 ،233 ،161 ،125 ،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﺤﺮﯾﻦ )ﻟﻠﻔﻘﯿﻪ ارﺷﺪ اﻟﺪﯾﻦ(‪،‬‬
‫‪401‬‬
‫ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺼﺤﺎء‪409 ،363 ،354 ،293 ،163 ،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﯿﺢ ﺧﻮاﻓﯽ‪443 ،404 ،386 ،385 ،365 ،362 ،354 ،343 ،294 ،238 ،166 ،160 ،‬‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻞ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﻔﺼﻞ )ﻟﻌﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﻤﻈﻔﺮ(‪263 ،‬‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻞ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﻔﺼﻞ ﻟﺠﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﻟﻤﺼﺮي‪284 ،19 ،‬‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻮل ﻓﯽ اﺻﻮل اﻟﻔﻘﻪ‪263 ،‬‬
‫اﻟﻤﺨﺘﺎر اﻟﻤﺬﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﺑﻦ اﻟﻨﺠﺎر ‪377‬‬
‫اﻟﻤﺨﺘﺎر ﻣﻦ ﮐﺘﺐ اﻻﺧﺒﺎر‪190 ،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﺨﻠﻔﺎء ‪166 ،165‬‬
‫اﻟﻤﺪارك ﻓﯽ اﻟﻤﻨﻄﻖ‪108 ،‬‬
‫اﻟﻤﺪﺧﻞ ﻓﯽ اﻟﻨﺠﻮم‪19 ،‬‬
‫ﻣﺮﻗﺎة اﻻرﻓﻌﯿﻪ ﻓﯽ ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺸﺎﻓﻌﯿﻪ‪83 ،‬‬
‫ﻣﺮوج اﻟﺬﻫﺐ‪330 ،272 ،‬‬
‫اﻟﻤﺮﻣﻮزات اﻟﻌﺸﺮﯾﻦ‪20 ،‬‬
‫ﻣﺰارات ﺷﯿﺮاز‪1 ،‬‬
‫ﻣﺰارت ﺑﺨﺎرا )اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد(‪163 ،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻟﺨﻼف اﻟﻤﺴﺘﺨﺮﺟﮥ ﻣﻦ ﮐﺘﺐ‪ -‬اﻻﺷﺮاف‪240 ،20 ،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ‪84 ،‬‬
‫ﻣﺴﺎﻟﮏ اﻟﺘﻮﺣﯿﺪ‪290 ،‬‬
‫اﻟﻤﺴﻠﺴﻼت‪104 ،‬‬
‫ﻣﺸﺎرق اﻻﻧﻮار‪362 ،‬‬
‫ﻣﺸﮑﻮة‪92 ،37 ،‬‬
‫ﻣﺸﺮب اﻻرواح‪290 ،‬‬
‫ﻣﺸﯿﺨﮥ ﻣﻘﺎرﯾﻀﯽ‪142 ،‬‬
‫اﻟﻤﺼﺎﺑﯿﺢ اﻟﮑﺮد‪368 ،‬‬
‫اﻟﻤﺼﺎﺑﯿﺢ )ﻣﺼﺎﺑﯿﺢ اﻟﺴﻨﻪ(‪239 ،‬‬
‫اﻟﻤﺼﺒﺎح ﻻﻫﻞ اﻟﺼﻼح‪344 ،259 ،‬‬
‫ﻣﺼﺒﺎح اﻟﺪﺟﯽ‪359 ،159 ،‬‬
‫ﻣﺼﺒﺎح اﻟﺤﮑﺎﯾﺎت‪132 ،‬‬
‫ﻣﺼﺒﺎح ذوي اﻻﻟﺒﺎب‪113 ،‬‬
‫ﻣﺼﺤﻒ )رﺟﻮع ﺑﻪ ﻗﺮآن(‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻊ اﻻﻧﻮار ﻓﯽ ﺷﺮح ﻣﺸﺎرق اﻻﻧﻮار‪103 ،‬‬
‫ﻣﻌﺎرج اﻟﻮﺻﻮل اﻟﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ آل اﻟﺮﺳﻮل‪435 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎرف )ﻻﺑﻦ ﻗﺘﯿﺒﮥ(‪172 ،138 ،48 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺘﺒﺮ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ‪262 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺘﻘﺪ‪39 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺘﻘﺪ اﻟﮑﺒﯿﺮ و اﻟﺼﻐﯿﺮ‪84 ،‬‬
‫ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء‪439 ،430 ،426 ،340 ،141 ،139 ،138 ،125 ،123 ،94 ،‬‬
‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﺪان‪469 ،439 ،407 ،351 ،340 ،289 ،272 ،233 ،179 ،165 ،161 ،156 ،150 ،146 ،143 ،139 ،125 ،95 ،88 ،66 60 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻻﻟﻘﺎب‪391 ،388 ،‬‬
‫ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت اﻟﻌﺮﺑﯿﻪ‪287 ،233 ،167 ،‬‬
‫ﻣﻌﺪن اﻻﻧﻮار‪166 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺮاج‪84 ،‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻟﺰوال‪84 ،‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻟﺼﺤﺎﺑﮥ‪186 ،‬‬
‫اﻟﻤﻌﻠﯽ ﻟﺬﮐﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﯽ و ذﮐﺮ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﯽ‪98 ،‬‬
‫ﻣﻌﯿﺎر اﻟﻠﻐﮥ‪146 ،‬‬
‫ﻣﻐﻨﯽ اﻟﻠﺒﯿﺐ‪144 ،‬‬
‫ﻣﻔﺘﺎح اﻻﻣﺎل ﻓﯽ اﺻﻼح اﻻﻋﻤﺎل )ﻟﻌﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻄﯿﻒ(‪460 ،‬‬
‫ﻣﻔﺘﺎح اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ‪116 ،‬‬
‫ﻣﻔﺘﺎح اﻟﺴﻌﺎده‪454 ،436 ،391 ،287 ،259 ،238 ،233 ،232 ،‬‬
‫اﻟﻤﻔﺘﺎح ﻻوﻟﯽ اﻟﻨﺠﺎح‪343 ،‬‬
‫اﻟﻤﻔﺮدات‪84 ،‬‬
‫اﻟﻤﻔﺼﻞ )ﻟﻠﺰﻣﺨﺸﺮي(‪107 ،‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﯿﺲ اﻟﺴﻤﺎع‪292 ،‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﺮ ﺑﻐﺪاد‪46 ،‬‬
‫اﻟﻤﻘﺎﺑﺮ اﻟﻤﺸﻬﻮرة و اﻟﻤﺸﺎﻫﺪ اﻟﻤﺰورة‪58 ،‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﺮﯾﺮي‪239 ،‬‬
‫اﻟﻤﻘﺘﺼﺮ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ‪260 ،‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪﻣﮥ اﻟﺒﺮﻫﺎﻧﯿﻪ‪227 ،‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻓﯽ اﻻﻋﺮاب‪459 ،‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ‪476 ،‬‬
‫ﻣﮑﻨﻮن اﻟﺤﺪﯾﺚ‪290 ،‬‬
‫ﻣﻠﺘﻤﺲ اﻻﺣﺒﺎء ﺧﺎﻟﺼﺎ ﻣﻦ اﻟﺮﯾﺎء‪32 ،‬‬
‫ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ‪409 ،144 ،‬‬
‫ﻣﻤﺪوﺣﯿﻦ ﺳﻌﺪي‪442 ،283 ،‬‬
‫ﻣﻨﺎﺋﺢ اﻟﺴﻨﯽ و ﻓﻀﺎﺋﺢ اﻟﻤﺸﺒﻬﯽ‪239 ،110 ،‬‬
‫اﻟﻤﻨﺎﻫﺞ‪260 ،‬‬
‫ﻣﻨﺎﻫﺞ اﻟﺴﻨﻪ‪20 ،‬‬
‫ﻣﻨﺎﻫﺞ اﻻرﯾﺐ‪285 ،‬‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻟﻐﺮر ﻓﯽ اﻟﺘﻘﺎط اﻟﺪرر‪233 ،20 ،‬‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻟﻤﺨﺘﺎر‪377 ،363 ،356 ،‬‬
‫اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ )ﻻﺑﻦ اﻟﺠﻮزي(‪439 ،427 ،272 ،165 ،144 ،126 ،50 ،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻘﺪ اﻻﺧﺒﺎر و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﻻﺧﯿﺎر‪239 ،20 ،‬‬
‫اﻟﻤﻨﺘﻘﯽ ﻓﯽ اﻟﺸﻮاذ‪429 ،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﯽ اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ‪240 ،21 ،‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ اﻻﺳﺮار‪290 ،‬‬
‫اﻟﻤﻨﻈﻮﻣﮥ ﻓﯽ اﻟﻤﻨﻄﻖ‪22 ،‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ اﻟﮑﺎﻓﯿﮥ ﻓﯽ اﻟﻨﺤﻮ‪460 ،‬‬
‫اﻟﻤﻨﻘﻄﻌﯿﻦ‪84 ،‬‬
‫ﻣﻨﻬﺎج اﻻرﯾﺐ ﻓﯽ اﻻﺣﺘﯿﺎج اﻟﯽ اﻟﻄﯿﺐ‪19 ،‬‬
‫ﻣﻨﻬﺎج اﻟﻤﺮﯾﺪﯾﻦ‪240 ،20 ،‬‬
‫اﻟﻤﻨﻬﺞ ﻓﯽ اﻟﻔﻘﻪ‪84 ،‬‬
‫اﻟﻤﻮاﻗﻒ‪476 ،‬‬
‫اﻟﻤﻮﺷﺢ ﻓﯽ اﻟﻤﺬاﻫﺐ اﻻرﺑﻌﻪ‪290 ،‬‬
‫اﻟﻤﻮﺿﺢ ﻓﯽ ﻋﻠﻞ اﻟﻘﺮاآت‪429 ،‬‬
‫اﻟﻤﻮﻃﺄ‪27 ،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮد اﻟﻨﺒﯽ )ﻟﺸﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ اﻟﺰرﻧﺪي(‪434 ،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮد اﻟﻨﺒﯽ )ﻟﻤﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺒﻠﯿﺎﻧﯽ(‪104 ،‬‬
‫ﻣﻮﻧﺲ اﻻﺣﺒﺎب‪240 ،21 ،‬‬
‫اﻟﻤﻮﻫﺒﮥ اﻟﺮﺑﺎﻧﯿﻪ و اﻟﻤﮑﺮﻣﮥ اﻟﺴﺒﺤﺎﻧﯿﻪ‪295 ،‬‬
‫ﻣﯿﺰان اﻻﻋﺘﺪال‪280 ،‬‬
‫»ن«‬
‫)ﮐﺘﺎب( اﻟﻨﺠﺎة‪113 ،‬‬
‫اﻟﻨﺠﻢ ﻓﯽ اﻻﺻﻮل‪159 ،‬‬
‫اﻟﻨﺠﻮم اﻟﺰاﻫﺮة‪438 ،378 ،366 ،200 ،186 ،176 ،167 ،165 ،164 ،125 ،80 ،‬‬
‫ﻧﺰﻫﮥ اﻟﺠﻠﯿﺲ‪369 ،‬‬
‫ﻧﺰﻫﮥ اﻟﻘﻠﻮب‪469 ،439 ،417 ،409 ،264 ،221 ،124 ،112 ،‬‬
‫ﻧﻈﺎم اﻟﺘﻮارﯾﺦ‪417 ،386 ،331 ،300 ،283 ،116 ،‬‬
‫ﻧﻈﻢ اﻟﺪرر اﻟﺴﻤﻄﯿﻦ‪435 ،‬‬
‫ﻧﻔﺎﺋﺲ اﻟﻔﻨﻮن‪467 ،‬‬
‫ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪،229 ،194 ،176 ،167 ،165 ،161 ،126 ،110 ،93 ،88 ،85 ،82 ،58 ،57 ،53 ،50 ،‬‬
‫‪434 ،410 ،409 ،408 ،397 ،373 ،362 ،354 ،294 ،233 ،232 ،230‬‬
‫ﻧﻘﺎوة اﻻﺧﺒﺎر ﻣﻦ اﻟﻨﻘﻠﮥ اﻻﺧﯿﺎر ﻓﯽ ﺷﺮح اﺣﺎدﯾﺚ اﻟﻨﺒﯽ اﻟﻤﺨﺘﺎر‪378 ،28 ،‬‬
‫ﻧﮑﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ‪291 ،‬‬
‫اﻟﻨﻬﺎﯾﻪ ﻓﯽ ﺷﺮح اﻟﻐﺎﯾﮥ‪262 ،‬‬
‫ﻧﻮر اﻟﻬﺪي ﻓﯽ ﺷﺮح ﻣﺼﺎﺑﯿﺢ اﻟﺪﺟﯽ‪159 ،‬‬
‫ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪96 ،‬‬
‫»و«‬
‫وداع اﻟﺪﻧﯿﺎ‪69 ،‬‬
‫اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ ﻟﻨﯿﻞ اﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪98 ،‬‬
‫اﻟﻮﻗﻒ و اﻻﺑﺘﺪاء‪438 ،‬‬
‫»ه«‬
‫ﻫﺰار ﻣﺰار‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﺻﻔﺤﺎت‪.‬‬
‫اﻟﻬﺎدي ﻓﯽ اﻟﻨﺤﻮ‪153 ،‬‬
‫اﻟﻬﺪاﯾﻪ‪19 ،‬‬
‫اﻟﻬﺪاﯾﻪ ﻓﯽ ﺷﺮح ﻏﺎﯾﮥ اﺑﻦ ﻣﻬﺮان‪،‬‬
‫»ي«‬
‫ﯾﻨﺎﺑﯿﻊ اﻻﺣﮑﺎم‪392 ،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ از اﻧﺘﺸﺎرات ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺣﻤﺪي ﺷﯿﺮاز ﺣﺎﻻت ﻓﯿﺾ آﺛﺎر ﺣﻀﺮت ﺷﺎﻫﭽﺮاغ‬
‫ﻃﺒﺎﺷﯿﺮ اﻟﺤﮑﻤﻪ‬
‫ﺣﺎﻻت و ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﮐﺮاﻣﺎت ﺻﻔﯽ اﻟﺪﯾﻦ اردﺑﯿﻠﯽ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ اﻧﻬﺎر ﺟﺎرﯾﻪ‬
‫ﻟﻄﯿﻔﻪ ﻏﯿﺒﯽ ﺷﺮح اﺷﻌﺎر ﻣﺸﮑﻠﻪ و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﺮﻓﺎ‬
‫ﺷﺮح ﮔﻠﺸﻦ راز‬
‫ﻋﻮارف اﻟﻤﻌﺎرف‬
‫ﺷﺮحﺣﺎل و ﮐﻠﻤﺎت و رﺑﺎﻋﯿﺎت‬
‫رﯾﺎض اﻟﻤﻌﺎرف‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي ﻗﺮآن ﺟﻠﺪ ‪2 /1‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫ﭼﻬﺎرده ﻣﻌﺼﻮم )ع(‬
‫اﻧﻮار اﻟﻌﯿﻮن‬
‫ﻣﺮاﺛﯽ وﺻﺎل‬
‫ﺑﻘﻠﻢ ﺣﻀﺮت ﻣﺠﺪ اﻻﺷﺮاف ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫ﺣﻀﺮت راز ﺷﯿﺮازي ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫ﺣﻀﺮت وﺣﯿﺪ اﻻوﻟﯿﺎء اﻟﮑﺎﻣﻠﯿﻦ ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫ﻋﺎرف ﻧﺎﻣﯽ ﺷﺎه ﻣﺤﻤﺪ داراﺑﯽ ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫ﻋﺎرف ﻧﺎﻣﯽ ﺣﺎج ﻋﻤﺎد ﺣﺎﻟﯽ ﻗﺪس ﺳﺮه‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎرده رﺳﺎﻟﻪ از ﻋﺮﻓﺎي ﻧﺎﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ و ﺧﻮاﺟﻪ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﻤﺤﻘﻘﯿﻦ ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﭼﯿﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﻓﺮودي )ﻟﺴﺎن(‬
‫ﺑﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ دﮐﺘﺮ ﻧﻮراﻧﯽ وﺻﺎل‬
‫ﺿﺮﯾﺢ ﺣﻀﺮت ﺷﺎهﭼﺮاغ )اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ع( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪333‬‬
‫ﺷﺎه ﭼﺮاغ )ع( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪333‬‬
‫ﻧﻤﺎﺋﯽ از ﺻﺤﻦ ﻗﺪﯾﻢ ﺣﻀﺮت ﺷﺎه ﭼﺮاغ )ع( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪333‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ ﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ )ع( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪337‬‬
‫آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺒﺎرك ﺣﻀﺮت ﺳﯿﺪ ﻋﻼء اﻟﺪﯾﻦ ﺣﺴﯿﻦ )ع( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪305‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﻤﺰه )ع( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪393‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﺑﯽﺑﯽ دﺧﺘﺮان ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪154‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪331‬‬
‫ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺼﺤﻒ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪331‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪137‬‬
‫ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪473‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪473‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 248‬از ‪251‬‬ ‫‪www.Ghaemiyeh.com‬‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﺋﯽ از ﺳﺮدر ورودي ﺑﻘﻌﻪ ﺳﯿﺒﻮﯾﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪137‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ روزﺑﻬﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪289‬‬
‫ﺑﻘﻌﻪ ﻋﺒﺪ اﻟّﻠﻪ ﺧﻔﯿﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪79‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه اﺑﻮ ذرﻋﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪272‬‬
‫ﺷﻌﺮ اﻟﻨﺒﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪175‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻮ ﺷﯿﺮاز ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪246‬‬
‫ﺑﺎﺑﺎﮐﻮﻫﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪407‬‬
‫ﻋﻤﺎرت ﻗﺪﯾﻢ ﺳﻌﺪﯾﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪477‬‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺳﻌﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ‪477‬‬
‫درﺑﺎره ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪاي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫ﺟﺎِﻫُﺪوا ﺑ َِﺄﻣْﻮاﻟ ُِﮑْﻢ َو َأﻧ ُْﻔِﺴُﮑْﻢ ﻓﯽ َﺳﺒﯿِﻞ اﻟﻠﱠِﻪ ذﻟ ُِﮑْﻢ َﺧﯿٌْﺮ ﻟَُﮑْﻢ ِإْن ُﮐﻨْﺘُْﻢ َﺗْﻌَﻠُﻤﻮَن )ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ آﯾﻪ ‪(41‬‬
‫ﺑﺎ اﻣﻮال و ﺟﺎﻧﻬﺎى ﺧﻮد‪ ،‬در راه ﺧـﺪا ﺟﻬﺎد ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ؛ اﯾﻦ ﺑﺮاى ﺷـﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﺣﻀـﺮت رﺿﺎ )ﻋﻠﯿﻪ اﻟـّﺴ ﻼم(‪ :‬ﺧﺪا رﺣﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻨﺪهاى ﮐﻪ اﻣﺮ ﻣﺎ را زﻧﺪه )و ﺑﺮﭘﺎ( دارد ‪ ...‬ﻋﻠﻮم و داﻧﺸـﻬﺎى ﻣﺎ را ﯾﺎد ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﯾﺎد دﻫﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺮدم اﮔﺮ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﯿﮑﻮى ﻣﺎ را )ﺑﻰ‬
‫آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰى از آن ﮐﺎﺳﺘﻪ و ﯾﺎ ﺑﺮ آن ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﻨﺪ( ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻫﺮ آﯾﻨﻪ از ﻣﺎ ﭘﯿﺮوى )و ﻃﺒﻖ آن ﻋﻤﻞ( ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﺎدر اﻟﺒﺤﺎر‪-‬ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺷﺮح ﺧﻼﺻﻪ دو ﺟﻠﺪ ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ص ‪159‬‬
‫ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﺷﻬﯿﺪ آﯾﺖ اﷲ ﺷﻤﺲ آﺑﺎدي )ره( ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫دﻟـﺪادﮔﯽ ﺑﻪ اﻫﻠـﺒﯿﺖ )ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴـﻼم( ﺑﺨﺼـﻮص ﺣﻀـﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳـﯽ اﻟﺮﺿـﺎ )ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم( و اﻣـﺎم ﻋﺼـﺮ )ﻋﺠـﻞ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻓﺮﺟﻪ‬
‫اﻟﺸـﺮﯾﻒ( ﺷـﻬﺮه ﺑﻮده و ﻟـﺬا ﺑﺎ ﻧﻈﺮ و دراﯾﺖ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 1340‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴـﯽ ﺑﻨﯿﺎﻧﮕـﺬار ﻣﺮﮐﺰ و راﻫﯽ ﺷـﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﭼﺮاغ آن‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺪ و ﻫﺮ روز ﻗﻮي ﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ راﻫﺶ را اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﻗـﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻـﻔﻬﺎن از ﺳﺎل ‪ 1385‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴـﯽ ﺗﺤﺖ اﺷـﺮاف ﺣﻀـﺮت آﯾﺖ اﷲ ﺣـﺎج ﺳـﯿﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﺎﻣﯽ )ﻗـﺪس ﺳـﺮه‬
‫اﻟﺸـﺮﯾﻒ ( و ﺑـﺎ ﻓﻌـﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎﻟﺼـﺎﻧﻪ و ﺷـﺒﺎﻧﻪ روزي ﺗﯿﻤﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﮕﺎن ﺣﻮزه و داﻧﺸـﮕﺎه‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﻮد را در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻋﻠﻤﯽ آﻏﺎز ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻫﺪاف ‪:‬دﻓﺎع از ﺣﺮﯾﻢ ﺷـﯿﻌﻪ و ﺑﺴﻂ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻣﻌﺎرف ﻧﺎب ﺛﻘﻠﯿﻦ )ﮐﺘﺎب اﷲ و اﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴـﻼم( ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻧﮕﯿﺰه ﺟﻮاﻧﺎن و ﻋﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ دﻗﯿﻖ ﺗﺮ ﻣﺴﺎﺋـﻞ دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺳﻮدﻣﻨـﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﻠﻮﺗﻮث ﻫﺎي ﺑﯽ ﻣﺤﺘﻮا در ﺗﻠﻔﻦ ﻫﺎي ﻫﻤﺮاه و‬
‫راﯾـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ اﯾﺠـﺎد ﺑﺴﺘﺮ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟّﺴـ ﻼم ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﻧﺸـﺮ ﻣﻌﺎرف‪ ،‬ﺳـﺮوﯾﺲ دﻫﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ و ﻃﻼـب‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻏﻨﯽ ﮐﺮدن اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪان ﺑﻪ ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺳـﻬﻮﻟﺖ رﻓﻊ اﺑﻬﺎم و ﺷـﺒﻬﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮه در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰار ﻧﻮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺼﻮرت ﺗﺼﺎﻋﺪي در‬
‫ﻧﺸـﺮ و ﭘﺨﺶ آن ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎرد و از ﻃﺮﻓﯽ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺗﺰرﯾﻖ اﻣﮑﺎﻧﺎت را در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر و ﺑﺎز از ﺟﻬﺘﯽ ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ را در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻣﺮﮐﺰ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ(ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ ده ﻫﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺟﺰوه و ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﻮاﻧﯽ‬
‫ب(ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا در راﯾﺎﻧﻪ و ﮔﻮﺷﯽ ﺗﻠﻔﻦ ﺳﻬﻤﺮاه‬
‫ج(ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﺳﻪ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﭘﺎﻧﻮراﻣﺎ ‪ ،‬اﻧﯿﻤﯿﺸﻦ ‪ ،‬ﺑﺎزﯾﻬﺎي راﯾﺎﻧﻪ اي و ‪ ...‬اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﮔﺮدﺷﮕﺮي و‪...‬‬
‫د(اﯾﺠﺎد ﺳﺎﯾﺖ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ ‪ www.ghaemiyeh.com‬ﺟﻬﺖ داﻧﻠﻮد راﯾﮕﺎن ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎي ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ‬
‫ه(ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و ‪ ...‬ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﯾﺶ در ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﻫﻮاره اي‬
‫و(راه اﻧﺪازي و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ و اﻋﺘﻘﺎدي )ﺧﻂ ‪(2350524‬‬
‫ز(ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري ‪ ،‬رﺳﺎﻧﻪ ﺳﺎز ‪ ،‬ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ ﺳﺎز ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮدﮐﺎر و دﺳﺘﯽ ﺑﻠﻮﺗﻮث‪ ،‬وب ﮐﯿﻮﺳﮏ ‪ SMS ،‬و‪...‬‬
‫ح(ﻫﻤﮑـﺎري اﻓﺘﺨﺎري ﺑﺎ دﻫﻬﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﻮت آﯾﺎت ﻋﻈﺎم‪ ،‬ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯿﻪ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬اﻣﺎﮐﻦ ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻤﮑﺮان و ‪...‬‬
‫ط(ﺑﺮﮔﺰاري ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻫﺎ‪ ،‬و اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻣﻬﺪ‪ ،‬وﯾﮋه ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪه در ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ي(ﺑﺮﮔﺰاري دوره ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ وﯾﮋه ﻋﻤﻮم و دوره ﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺮﺑﯽ )ﺣﻀﻮري و ﻣﺠﺎزي( در ﻃﻮل ﺳﺎل‬
‫دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰي‪ :‬اﺻﻔﻬﺎن‪/‬خ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﯿﺪ‪ /‬ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﭘﻨﺞ رﻣﻀﺎن و ﭼﻬﺎرراه وﻓﺎﺋﯽ ‪ /‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺄﺳﯿﺲ‪ 1385 :‬ﺷﻤﺎره ﺛﺒﺖ ‪ 2373 :‬ﺷﻨﺎﺳﻪ ﻣﻠﯽ ‪10860152026 :‬‬
‫وب ﺳـــــــــــــﺎﯾﺖ‪ www.ghaemiyeh.com :‬اﯾﻤﯿـــــــــــــﻞ‪ Info@ghaemiyeh.com :‬ﻓﺮوﺷـــــــﮕﺎه اﯾﻨﺘﺮﻧــــــﺘﯽ‪:‬‬
‫‪www.eslamshop.com‬‬
‫ﺗﻠﻔﻦ ‪ (0311) -2357023-25‬ﻓﮑﺲ ‪ (0311) 2357022‬دﻓـﺘﺮ ﺗﻬﺮان ‪ (021) 88318722‬ﺑﺎزرﮔــﺎﻧﯽ و ﻓﺮوش ‪ 09132000109‬اﻣﻮر‬
‫ﮐﺎرﺑﺮان ‪(0311)2333045‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ؛ ﻣﺮدﻣﯽ ‪ ،‬ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺖ ﻋـﺪه اي ﺧﯿﺮ اﻧـﺪﯾﺶ اداره و ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮔﺮدﯾـﺪه و ﻟﯽ‬
‫ﺟﻮاﺑﮕﻮي ﺣﺠﻢ رو ﺑﻪ رﺷﺪ و وﺳـﯿﻊ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻋﻠﻤﯽ ﺣﺎﺿـﺮ و ﻃﺮح ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ اي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬از اﯾﻨﺮو اﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ‬
‫و ﮐﺮم ﺻـﺎﺣﺐ اﺻـﻠﯽ اﯾـﻦ ﺧـﺎﻧﻪ )ﻗـﺎﺋﻤﯿﻪ( اﻣﯿـﺪ داﺷـﺘﻪ و اﻣﯿـﺪوارﯾﻢ ﺣﻀـﺮت ﺑﻘﯿﻪ اﷲ اﻻـﻋﻈﻢ ﻋﺠـﻞ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟﯽ ﻓﺮﺟﻪ اﻟﺸـﺮﯾﻒ ﺗـﻮﻓﯿﻖ‬
‫روزاﻓﺰوﻧﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن در اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﺎ را ﯾﺎري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪاﻧﺸﺎاﷲ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﺣﺴﺎب ‪ ، 621060953‬ﺷـﻤﺎره ﮐﺎرت ‪1973-3045-5331-6273:‬و ﺷـﻤﺎره ﺣﺴﺎب ﺷﺒﺎ ‪IR90-0180-0000-0000-0621- :‬‬
‫‪0609-53‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﯾﺎﻧﻪ اي ﻗﺎﺋﻤﯿﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﺰد ﺑﺎﻧﮏ ﺗﺠﺎرت ﺷﻌﺒﻪ اﺻﻔﻬﺎن – ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﺳﯿﺪ‬
‫ارزش ﮐﺎر ﻓﮑﺮي و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ‬
‫اﻻﺣﺘﺠﺎج ‪ -‬ﺑﻪ ﺳـﻨﺪش‪ ،‬از اﻣﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ‪ :-‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻋﻬـﺪه دار ﯾﺘﯿﻤﯽ از ﻣﺎ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻨِﺖ ﻏﯿﺒﺖ ﻣﺎ‪ ،‬او را از ﻣﺎ ﺟـﺪا ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ و از ﻋﻠﻮم ﻣـﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﺶ رﺳـﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳـﻬﻤﯽ دﻫـﺪ ﺗﺎ ارﺷﺎد و ﻫـﺪاﯾﺘﺶ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﻪ او ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪» :‬اي ﺑﻨـﺪه ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﺷﺮﯾـﮏ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﺮادرش! ﻣﻦ در َﮐَﺮم ﮐﺮدن‪ ،‬از ﺗﻮ ﺳـﺰاوارﺗﺮم‪ .‬ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﻣﻦ! ﺑﺮاي او در ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋـﺪد ﻫﺮ ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﯾﺎد داده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻫﺰار ﻫﺰار‪ ،‬ﮐﺎخ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و از دﯾﮕﺮ ﻧﻌﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻻﯾﻖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﺘﻔﺴـﯿﺮ اﻟﻤﻨﺴﻮب إﻟﯽ اﻹﻣﺎم اﻟﻌﺴـﮑﺮي ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم‪ :‬اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺪام ﯾﮏ را دوﺳﺖﺗﺮ ﻣﯽداري‪ :‬ﻣﺮدي‬
‫اراده ﮐﺸـﺘﻦ ﺑﯿﻨـﻮاﯾﯽ ﺿـﻌﯿﻒ را دارد و ﺗـﻮ او را از دﺳـﺘﺶ ﻣﯽَرﻫـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻣﺮدي ﻧـﺎﺻﺒﯽ اراده ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدن ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﯿﻨﻮا و ﺿـﻌﯿﻒ از‬
‫ﭘﯿﺮوان ﻣﺎ را دارد‪ ،‬اّﻣﺎ ﺗﻮ درﯾﭽﻪاي ]از ﻋﻠﻢ[ را ﺑﺮ او ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن ﺑﯿﻨﻮا‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑ ِـﺪان‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد و ﺑﺎ ﺣّﺠﺖﻫﺎي ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل‪،‬‬
‫ﺧﺼﻢ ﺧﻮﯾﺶ را ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﺳﺎزد و او را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ؟«‪.‬‬
‫]ﺳـﭙﺲ[ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﺘﻤًﺎ رﻫﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﯿﻨﻮا از دﺳﺖ آن ﻧﺎﺻﺒﯽ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و ﻫﺮ ﮐﻪ او را زﻧﺪه ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را زﻧﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﻪ او را زﻧﺪه ﮐﻨﺪ و از ﮐﻔﺮ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن‪ ،‬ارﺷﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را زﻧﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺶ‬
‫از آن ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي ﺗﯿﺰ ﺑﮑﺸﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺴـﻨﺪ زﯾـﺪ‪ :‬اﻣﺎم ﺣﺴـﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴـﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ را از ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﻖ‪ ،‬ﻓﺮا ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و او اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﺟﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آزاد ﮐﺮدن ﺑﻨﺪه دارد«‪.‬‬

تذکره هزار مزار عیسی جنید شیرازی تصحیح نورانی وصال

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

تذکره هزار مزار عیسی جنید شیرازی تصحیح نورانی وصال

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺗ ﺬ ﮐ ﺮ ه ﻫ ﺰا ر ﻣ ﺰا ر‬

‫ﻣﻌﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ) ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازي (‬

‫‪71‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﺣﯿﺎن ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺻﻮﻓﯽ‬

‫ﺗﺬﮐﺮه ﻫﺰار ﻣﺰار‬

‫ﺷﯿﺦ زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﺳﻌﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﺎزروﻧﯽ‬

‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ اﻟﻌﻼء ﻗﻔﺼﯽ‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روح اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﻠﺪي‬

‫اﻣﯿﺮ ﺳﯿﻒ اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاج اﻟﺪﯾﻦ‬

‫ﺷﯿﺦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮐﺮﺟﯽ‬

‫اﺳﻦ اوﻻد اوﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﯽ رﺑﺎﻧﯽ و ﻋﺎﺷﻘﯽ ﺻﻤﺪاﻧﯽ و واﻋﻈﯽ‬

‫ﺷﯿﺦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻈﻔﺮ‬

‫ﻓﻘﯿﻪ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﺗﺮﮐﯽ‬

‫ﺷﯿﺦ ﻇﻬﯿﺮ اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬

‫ﺷﯿﺦ اﻣﯿﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺟﻌﻔﺮي‬

You might also like