LI

T103-SANAYSAYATTALUMPATI
R
Mody
ul5:MGAKASANGKAPANNGTAGAPAGSALI
TA/
MANANALUMPATI

Pa
gka
taposma
sag
uta
nangmody
ulnai
to,i
naa
saha
ngi
kawa
y:

A.Nai
pamama l
asangk aa
lamanngpagtat
ayabil
ang
pag
tug
ons apagk
atutoatka
sanaya
ngpa mpag
tut
uros
a
mgadapatta
ndaansama bi
sangpags
asal
it
aaymahus
ay
napag
papatal
umpa t
i.

B.Na
kabi
big
kasngt
alumpa
tig
ami
tangi
ba’
tiba
ngk
umpa
s.

 
   
  
 Ang is
ang tagapa
gsali
ta o mananal
umpat
ia y may mga
kasa
ng ka
pan di ng g i
nagamit para ma g
ing ma bi
sa ang
panghihi
kayatniyasama dlaupangpa ni
wal
aanangk a
nyangsi
nas
abiopa
nga
nga
twi
rangi
bini
big
ay
tungkols
apaksangti
natal
akay.
 
  
  
  
  
 Na
rit
oangi
la
ngk
asa
ngk
apa
nnama
aar
ingma
gami
tpa
rama
gingma
bis
aangpa
gpa
paha
yagng
t
alumpat
i.
1.
 Ti
nig

Nakakat
ulonga ngt i
nigsapa g-unawas anila
laman ngt a
lumpat
i.Ka i
langangi bagaya ngt i
nigsa
nil
al
amanngpa nanal
ita
.I s
inas
aalang-al
angsaba hagi
ngit
oa ngtul
inobili
sngpa nanali
ta,pagbi
biga
y-
dii
nsama ha
halag
a ngsal
itaome ns a
henak a
ilanga
ngma unawaanngt aga
pa ki
nig
,t onongpa nanali
ta,
pagt
aasatpagbabangt i
nig,atpagl
a kasatpaghi
nangt i
nig
.Angma gandangtinigayma dalingmakaaki
t
samadla
.I was
ana ngma t
iningnati
nigok ayaayg ar
alg
alnati
nignaparangsir
angpla ka.

2.
  
Tindi
g

Tumindignangma a
yosati
wasanangti
ndigmili
tarnapar
angnani
nig
a sangkat
awan.Si
kapi
ngma g
ing
magaana ngkat
awanatnakar
elak
s.Maha l
aganama gmukha
ngk a
pit
a -
pit
aga
npa r
ama kuhaagadang
at
ensyonngmg ata
gapak
ini
g.Anggani
tonnguringanyoaynaka
pagpapahi
wati
gnahandang-
handaang
t
agapagsa
lit
a.

3.
  
Gal
aw
Angg al
awa ytumut
ukoysaanumangpagki
losnagi
naga
wangt a
onama yk augnaya
ns apag
sasal
it
ao
pag
pa pa
hayagngkai
sipa
noa numangdamdaminsamadl
aomg atag
apaki
nig
.Na sa
sakl
awngg al
awa ng
mata,eks
pre
syonngmuk ha
,ti
ndi
g,gal
awngul oa
tkat
awan.La
hatngit
oayna ka
tutul
ongsapaghahat
id
ngme ns
ahe.

4.
  
Kumpa
sngmg
aka
may

Gi
nag
ami
tangk
umpa
sngmg
aka
mays
apa
gbi
big
ay-
dii
nsas
ina
sabi
.Ha
li
mba
wa,k
ara
niwa
ngi
ti
nat
aas
anghintuturoobr asok ungi pinapahayagangma halag
angopinionopunt osngt al
uma tiopa nanali
ta.
Ginagamitdi nangmg ak umpa sngk a
ma ypa r
abiigy
anngpa g t
utumba sangi dey
a.Ha limbawa ,kung
binaba
ng gitangda l
awa ngma g ka
ibangk a
twiranayma aa
ringi t
aasa ngk ana na tk a
li
wa ngk ama ysa
kumpass apa gpapat
uloyngdi wa,imbisna“ umm ,sa
ka,bal
e”a ngluma l
a bass atuwingma ykail
angang
alal
ahani
ns apananal
ita,ginaga mitanggalawngk amaybil
angdi -
verbalnak omunikasyon.Ka il
angang
tumpak,tiyak,ti
yaka tma ayosa ngk umpasngmg akamay.Gina g
a mitlama ngi t
obi l
angpa ntulongsa
pananali
ta.Hindidapa tma ka
a gawngpa nsi
na ngsobr
angpagkumpa sngk ama yha bangna gsas
ali
ta.

MGAKATANGI
ANNGMAHUSAYNATAGAPAGSALI
TA

1.
  
Kaha
nda
an
Ma l
a l
ama na ga
dngmg at
agapaki
nigk ungpi naghandaangma butiangpa g
tatal
umpa tisapanimulao
i
ntroduksyongbibibigkasngtaga
pagsal
ita.Kungma gandaa mgpa ni
mula,ma kukuhaa gadangatens
yon
ngmg ata
g apak
ini
g .Ma ydal
awangma ha hala
g angsali
kpa r
as apa ni
mulangpa nana l
it
a:(a)k
il
ala
ninang
tag
a paki
niga t(
b)i saal
ang-
ala
nga ngok asyonk ung porma lodi -pormal
.La yuninngda l
awangitona
ma kapukaw nga te ns
yon ngt aga
pakinig.Kunga l
am ngt a g
apakini
gk ungs ino-s
ino angk anya
ng
tag
a paki
nig,mail
ulug a
rniyaangpagpapa t
awa ,pagta
tanonga tiba pangtek
nikoi st
rat
ehiyaparama k
uha
anga te
nsyonnila.
2.
 Ka
ala
mans
apa
ksa

Ang s a
patna k a
aalamansa pa k
sa ng t agapags
ali
taa y ma s
asal
aminsa paraa
n ng pagbi
gkaso
–pagtat
alaka
ynag i
nagawaniya.Ma k i
kit
aa ngkanyangka hus
ayansapaksa
ngt i
natal
akys
apa r
aanng
pagpapali
wanag
,pagbibi
gayngi nterpreyasy
on,pa g
lal
apat,paghahambi
ng,pag-
uuli
tngpadrona tang
pagbibi
gayngproblemaatsolus
y on.Ma dal
ingma t
uklas
ank ungk ul
angsakaal
amana ngta
gapagsa
li
ta
dahilmarara
mdama nit
osakanyangt inigati
k i
nik
il
os.

3.
  
Kahus
aya
nsapa
gsa
sal
it
a

Ma daling ma gany
a k na ma ki
nig a ng publ
ik
o k ung ma t
atasa t mahusay magsa
li
ta ang
ma nana l
umpa ti
/t
agapagsa
li
ta.Ibi
nibi
gayngt ag
apags
ali
taa ngk anyangti
nigs
ani l
il
al
amanngk anya
ng
t
alumpa t
i.Ditori
nma k
iki
taangk a
sanayansawi
kangtaga pags
ali
tagayangpagga
mitngangk
opnas al
it
a,
wastongg r
ama t
ikaa twast
ongpa gbig
kasngmg asali
ta.Ma halaganama unawaanngtag
apakini
gang
mens ahek ayanarar
apatnaibig
a yanglengg
wahenggagami t
insauringtag
apaki
nig.

I
BA’
TIBANGKUMPASNAGI
NAGAMI
TSAPAGTATALUMPATI

Angk
umpa
snapa
tur
o

 Angk
umpa
snai
to'
yna
gpa
pak
il
al
ang
 pa
ndudur
o,pa
gka
gal
ita
tpa
ngha
hama
k.

"
Sinok
anghuhus
gas
aami
ngpa
gka
tao?
”

 Gi
nag
ami
tsapa
gha
mak

 Pagkagal
itopa
g-a
akus
a

Pa
gtur
ongda
lir
isas
ent
ido Kumpa
snaa
nghi
ntut
uroa
yna
kat
aas

Na
gpa
paha
yagngpa
g-i
is
ip Pa
gta
wagpa
nsi
nopa
gpa
pat
anda

Pa
ladnana
kal
aga
ysadi
bdi
b Na
kaba
baa
ngk
ama
yla
yla
yangba
lik
at

Pa
gpa
paha
yagngk
ata
pat
anngda
mda
min. Na
gsa
saa
dngk
awa
lan.

Angbuk
asnapa
ladnapa
tang
gap Angk
umpa
snanakata
oba ngpa
lada
t
bigl
angi
bababa
Na
gpa
paha
yagngs
impa
tyaa
tpa
gdul
og na
gpa
paha
yagngma
raha
snada
mda
min

Angna
k a
bukasnapal
adnama gk
alayo Angk
umpa
snapa
nta
yba
lik
at
angmgadal
ir
iatunt
i-unt
ingi
ti
nikom

na
gpa
pahi
wat
igngma
timpi
ngda
mda
min nag
papal
iwana
gngt
ung
kols
a
k
ala
wak
anatkal
ang
ita
n

Angk
umpa
sngpa
gta
ngg
ap
pa
gha
li
naa
tpa
gpa
pal
api
tsak
aus
ap

Angk
ama
ynana
kaha
raps
ama
dla
,na
kabuk
asa
ngpa
lad

 na
gpa
pahi
wat
igngpa
gta
ngg
i,pa
gka
baha
la,pa
gka
tak
ota
t
di
-pa
gtut
ol

Angda
lawa
ngk
ama
ynana
kae
kisnak
ara
niwa
ngna
kat
apa
tsadi
bdi
b

 na
gpa
pahi
wat
ignghi
ndipa
gsa
ng-
ayons
ais
angi
syu

Pa
ladnai
ti
nat
aasha
bangna
kal
aha
d
  na
gpa
pahi
wat
igngda
kil
angda
mda
min

Pa
ladnana
kat
aoba
tay
osnapa
dapa
(pa
rangna
kapa
togs
aba
lik
atngpi
nag
papa
guni
taa
n

 pa
gpa
pal
ami
gngk
alooba
nngt
aga
pak
ini
g

Na
hak
ara
psama
dlana
kabuk
asa
ngpa
lad

 pa
gta
ngg
i,pa
gka
baha
laa
tpa
gka
tak
ot

Angi
sangpa
lada
yna
kapa
tongnana
kaha
tis
ana
kabuk
asnapa
lad
  na
gpa
pahi
wat
igngpa
gha
hat
i-
hat
io
pa
gba
baha
-ba
hag
i

Pa
ladnana
kak
uyom

 na
gpa
pahi
wat
igngma
sidhi
ngda
mda
min
(
pag
kag
ali
t,pa
gka
lung
kot
,pa
nlul
umoa
t
pa
gti
ti
mpi
)

Na
kak
uyomnak
ama
y

 na
gpa
paha
yagngma
sidhi
ngda
mda
min
l
aka
sopa
gtut
ol

Pa
gba
gsa
kngna
kak
uyomnak
ama
ysaha
ngi
n

 na
gsa
saa
dngg
ali
toma
tindi
ngda
mda
min.
Angpa
gha
wakngi
sangk
ama
ysak
abi
langbr
aso

 na
gpa
paha
yagngk
ata
tag
anok
ati
bay
an

Ma
gka
dik
itpa
bil
oga
nghi
nla
lak
iathi
ntut
uro

 na
gsa
saa
dngpe
ra

Pa
g-i
kotngk
ama
yha
bangna
kat
uro

 t
rans
is
yons
apa
gpa
pat
uloyngs
ina
sabi
Pa
ikotpa
taa
satpa
babaa
ngk
ama
y

 na
gpa
pahi
wat
igngpa
gpa
pal
iwa
nag

Pa
lak
pak

 na
gpa
paha
yagngk
asi
yaha
n,pa
gpupur
io
pa
gpa
par
ang
al

Kumpa
sngk
ama
ynapa
lawa
k

 na
gsa
saa
dngpa
gtuk
oys
ala
hat
Hali
mbawangi
sangt
alumpa
tinama
ari
ngma
pag
-ra
lana
tga
mit
in bi
la
ngpa
nimul
angpi
yes
ang
pa
gsasa
nay
.
SaKa
bat
aan 
ni:

Onof
rePa
gsa
ngha
n

Isasamg as a l
itangna pa g-a ralan
na ti
ns awi ka ngPi l
ipinoa ya ng
sa l
itang na
  ba ns ot.Ka pa ga ngi sa ng
bag ayra wa yda pa tpa ngl uma ki
ng uniti t
o'yt umi gilnas apa g l
a ki,a ng
ba ga ynai tor a wa yna ba ns ot.Ma ra mi
ra wur ingpa g kaba ns ot,ng unita ng
pina kama lung k otnaur ira wa ya ng
pa gkaba nsotngi sipa n, ngpus o,a tng
diwa .
Angpa na honngk aba taa na y
pa na honngpa g ka l
a ki,ng uni ta nga ting
pa glakiayk ailang anpa gla kia tpa g-
unl adnga ti
ngbuongk a tauha n,hi ndi
lama ngnga ti
ngs uk ata tt imba ng .
Kungg a-
pos tema na nga tingt a asa t
g a-pisonma na nga tingbi g at,ng uni t
kunga ngpa g-iisi
pna ma nna ti'
y
ga-kulis
a pl a ma ng ,k a ypa ng i
tna
ka ba nsut an.
Kungt uma ng kadma nt ayongt ang ka d-k a wa y a
n,
atbumul ogma nt a yongbi log -tapa ya n,ng unit
k ungt ay ona m' yt ul adni" Bondy ing "nadi
ma pa g katiti
wa l
a a n-a nongl a kingk ak ula ng a n.
 
Kungma g kakatawa nt ayongk atawa ng" Ta rzan"
a tma pa t
alasa nga ti
ngi sipa ngs int ala s
ngk ayRi za l
,ng uni tk unga nga tingk alooba n
na ma 'yiti
mnaduwe ndengk asama a n-a nong
k apinsalaa npa ras ak ina buk asa n.
Ki na buk asan.Ka ba taa n,t ay or awa ng
pa g-asangI na ngBa ya n.Ta y or a w
a ngma gha ha tids ak a ny as al ang itng
k asag anaana tk arang a lan,ohi hila
sak a nyas aput ikngk ahira pa na tk ahi hiy an.
Angpa na honngpa gkil
osa yng ayon,hi ndi
buk a s
,hi ndis ai sa ngt aon.Ar a w-a ra wa y
tumut uwi dt ayongpa lang itobuma ba luk tot
ta yongpa putik.Ta ma ngt a maa ngs a bing
 a t
ingmg aninunongk unga nor a wa ng  
kinami hasnana ys iy
a ngpa gkaka tanda .
Huwa gna tinga kal
aingma ka pag papa bay atayong  
at
ingpa g-aaralnga yona ts aa rawngbuk as
aybi gl
at ayongma gigingmg ada l
ubha sang
magpa paunl adsaba yan.Huwa gna tinga kalai
ng
makapa nda rayang ayons aa ti
ngmg apa gsusul
it,
 
maka
kupi tsaa ti
ngmg ama gulanga tsama hiwagang
ar
awngbuk asma kaka yana tingba likatina ng 
ma bibi gatnasuliraninnga t
ingba nsa .
Huwa gna t
inga kal
a i
ngma kapa gl
ulubl obt ayo 
ng ayonngk alaswa ana tk aha l
aya n,a tsa
ma hiwa ganga rawngbuk a sbiglat ayong  
ma g i
gingulirangmg ama gulang .
Ka bataa n,angtuna ynapa g-ibigs aba yan,
angt una ynana syona li
s mo,a ywa las a 
t
amisngpa ngarap,wa lar i
ns apa gpa gngdi l
a.
Angt una ynapa g-i
biga yna sapa wi satg awa .

Mganapagk
una
n:
Gng.LuzDeDi
os,Komuni
kas
yons
aAk
ade
mik
ongFi
li
pino